Visoka škola socijalnog rada

Predmet: Etiologija i procjena smenji i poremećaja u razvoju

Tema: Procjena organizovanosti govora

Seminarski rad

Mentor: Doc. dr Ristić Ivana Student: Bubanja Milena 77/19

Bijelo Polje, 2021. godina.

Sadržaj:
Apstrakt:

Ključne riječi: govor,glas, komunikacija, intonacija, ritam, mucanje

Uvod
Obzirom da je naše doba obilježeno različitim oblicima komunikacije, govor kao
sredstvo komunikacije zauzima vrlo važno mjesto. Govorom izražavamo svoje potrebe i želje,
emocije, mišljenja i stavove o svijetu koji nas okružuje.

Razvoj govora je u velikoj mjeri određen našom unutrašnjom biološkom prirodom. To

se jednostavno događa u neko određeno vrijeme. Govor je samo jedan oblik jezika u kome se
upotrebljavaju artikulisani zvuci i reči da bi se saopštile misli i osećanja

Za govornu komunikaciju značajno je kako percipiramo glas odnosno govor.

Govor

Govor je sredstvo komunikacije među ljudima upotrebom konvencionalnih glasovnih

simbola za označavanje predmeta, pojava i odnosa; govor ima i signifikativnu funkciju: reči
su nosioci značenja, pojmova, uopšteno odražavanje stvarnosti. Govor je samo jedan oblik
jezika u kome se upotrebljavaju artikulisani zvuci i reči da bi se saopštile misli i osećanja.
Govor privlači pažnju razvojnih psihologa i kao jedno od najvažnijih sredstava socijalizacije i
podsticanja psihičkog razvoja u cjelini. Pomoću govora dijete identifikuje, diferencira i
organizuje stvari i svijet oko sebe, proširujući ga i van opažajnog domena.

Ovakvo određenje govora proizašlo je iz nalaza sistematskih interdisciplinarnih

proučavanja (razvojnih psihologa, lingvista, psiholingvista, razvojnih psiholingvista...) koja su
otkrila sav opseg varijacija ljudskog govora. Time je bila prevaziđena konvencionalna faza u
kojoj je govor označavan samo kao osnovna odlika koja čovjeka razlikuje od životinja, a
počelo je da se sagledava koliko je dubok uticaj učenja jezika na ukupan razvoj onih koji ga
usvajaju; tada je shvaćeno da je tok razvoja govora i njegovi efekti značajno distinktivno
svojstvo pri upoređivanju ljudi međusobno. Kada u razvojnoj psihologiji analiziramo učenje
govora kod djece onda se moraju upoznati saznanja raznih disciplina o tom
multidimenzionalnom procesu, ali ne samo o komponentama od kojih se ti procesi sastoje,
nego i o faktorima i uslovima u kojima se ti razvojni procesi odvijaju. (Brković,2011)

Komunikacija

Ljudska bića imaju snažnu potrebu da budu sa drugim ljudima, i da sa njima

komuniciraju, i u osnovi, ta želja za komunikacijom jeste želja za razgovorom. Komuniciramo
da bismo uspostavili kontakt i uticali na nekog. Komuniciramo da bismo zadovoljili svoje
želje, otkrili svoja osjećanja, podijelili informacije i ostvarili zadati cilj (Jovanović Simić,
2009). Komunikacija je važna aktivnost koju čak i nesvjesno sprovodimo u svakom trenutku
našeg života i predstavlja čin prenošenja razumljive informacije. Ljudski govor zauzima
veoma značajno mjesto u svijetu zvukova koji nas okružuju. On je sredstvo komunikacije
među ljudima i predstavlja najsveobuhvatniju ljudsku aktivnost. Uopšteno, možemo reći da je
komunikacija razmjena ideja između odašiljaoca i primaoca. To podrazumeva prenos poruke i
odgovor ili fidbek. Savremen čovjek provede oko 70% vremena u komuniciranju, a oko 50%
od toga komunicira glasom i govorom. Zato se proces komunikacije smatra elementarnim
među ljudima, a način na koji se ona ostvaruje smatra se ključnim u razvijanju civilizacijske
vrste. Čovek najveći dio svog vremena provodi u komunikaciji s drugim ljudima. Međutim,
pri verbalnom komuniciranju, svaku poruku, osim samih reči, čine još dve komponente:
korišćenje glasa (ton glasa, njegova boja, brzina govora, glasnoća, izgovor, pauze u govoru) i
korišćenje tijela. (Jovanović- Simić, Duranović, Petrović-Lazić, 2017)

Definicija glasa

Glas, odnosno njegov savršeniji produkt - govor predstavljaju najefikasniji način

ljudskog komuniciranja. Interesovanja ljudi za fenomen glasa i ispitanja na tom području
datiraju još od davnih vremena. Danas se samo može pretpostavljati šta se odigralo u toku
evolucije čovjeka i kada je nastao fenomen glasa. Čovjek je u svom evolucionom razvoju rano
uspostavio određene sisteme komunikacija, koje su mu omogućile da preživi u borbi za
opstanak. U kasnijim etapama razvoja čovjek je morao sistem gestikulacije dopuniti i
zameniti efikasnijim sistemom kao što je upotreba glasa i govora. Razvojem centralnog
nervnog sistema, čovjek je ruke osposobio za rad umesto za kretanje, a djelove digestivnog
puta za produkovanje najpre zvučnih signala, koji su se vremenom pretvorili u govor, kao
najviše i najefikasnije sredstvo komunikacije (Petrović Lazić i sar., 2015).

Glas zauzima najznačajnije mjesto u svetu zvukova koji nas okružuju. To je fenomen
koji se proučava od davnina i prema tome postoje brojni pokušaji definisanja glasa. Međutim,
ne postoji stabilna i opšte prihvaćena definicija. Najčešće se ističe da je glas zvuk kojim se
oglašavaju živa bića, a koji je proizveden specijalnim organima fonacije i posjeduje određene
fizičke i muzičke kvalitete. Glas čovjeka može biti govorni, pjevani, šapat, imitacija
prirodnih. zvukova i sl.

Ljudski glas se prenosi kroz vazdušni medijum tako da zvučni talas nastaje
pomjeranjem vazdušnih čestica u vidu njihovog zgušnjavanja i razređivanja. Zvuk se može
rasprostirati kroz sve sredine (gasovite, tečne, čvrste). Kada čovek fonira, glas ne izlazi samo
sa vazduhom kroz usta u spoljašnju sredinu, nego se rasprostire i po unutrašnjim organima,
tako da vibriraju grudi, glava i vrat. Ljudski glas je jedinstven, a njegova fleskibilnost nam
omogućava da iskažemo naše misli, emocije, radosti i strahove. Može se reći da je glas slika
ličnosti, starosti, zdrastvenog i emotivnog stanja jedne osobe. Interesovanja ljudi za
poremećaje glasa datiraju od pamtiveka. Dosta interesantnih članaka može se pronaći već i u
spisima antičkih Grka. Koliko je glas oduvek bio bitan pokazuje činjenica da su antički Grci
smatrali da glas nastaje u srcu. Sigurno je da su vokalna zanimanja postojala u razvijenim
oblicima i u ranijim kulturama. Visoki staleži njegovali su svoja glasovna zanimanja učeći
druge svojim mudrostima ili služeći nekom kultu. Umetnost pjevanja se javlja kod svih
naroda.

Kao što je poznato, izvor glasa predstavljaju glasnice koje svojim vibriranjem dovode
do periodičnog zgušnjavanja i razređivanja vazdušne struje. Zvuk nastao u grkljanu
rasprostire se na sve strane unutar organizma. Jedan dio vazduha izlazi u spoljašnju sredinu
kroz usni otvor i stiže do uva slušaoca, a istovremeno i do uva osobe koja vrši emisiju tona
(Petrović Lazić i Kosanović, 2008).
Opis artikulacije i upotrebe glasova

Pri procjeni artikulisanosti govora moramo poći od artikulacije pojedinih glasova koje
čine taj govor. Ispitivanja treba da se odvija u dva pravca. Prvi pravac istražuje nivo
dostignute razvijenosti artikulacije u odnosu na onogenetski sled razvoja artikulacija uopšte.
Time obilježavamo nivo razvijenosti govora. U koliko se radi o subjektu normalne
razvijenosti govora, nivo utvrđene sposobnosti artikulacije uklapaće se u ostale nalaze kojima
se procjenjuje govorna sposobnost. Drugi smjer istraživanja sposobnosti artikulacije
procjenjuje kvalitet artkulacije po grupama glasova. Pored toga, procjenjuje sposobnost
artikulacije svakog pojedinog glasa i prikladnosti upotrebe onih dobro artikulasanih govornih
elemenata u rječeničnom nizu. Često nailazimo da neko dijete može da artikuliše određene
glasove, ali ne može da ih upotrijebi u riječi tokom izražavanja neke misli. Slično imamo kod
oštećenja govornih područja CNS, gdje subjekt ima očuvanu fonaciju, ali nije u mogućnosti
da uspostavi prostorni redosljed fonatornih jedinica pri pokušaju izražavanja misli. Ovako
viđenim ispitivanjem artikulacije procjenjujemo nivo njene razvijenosti i oštećenosti, i to
kako artikulacije tako i govorne cjeline koja je narušena usljed nedograđenosti, sposobnosti
ostvarivanja prostorno- vremenskog niza artikulema po redosljedu koji previđa određeno
govorno područje. (Čordić, Bojanin, 1992)

Obrada ovog vida govora osloniće se na genezu artikulacionih sposobnosti u našem

jezičkom području. Dr Smiljanka Vasić iznosi istraživanje ostvareno u našoj sredini u oblasti
usvojenosti artikulacije glasovnog fonda srpsko, hrvatskog jezika. Ustanovila je da djeca u
našoj sredini, u trećoj godini života, imaju usvojeni vokal 100% i 66% konsonanta. Važno je
da ovo usvajanje ide sledećim redosljedom- eksplozivi: p-b,t-d,k-g – nazali: m-c – frikativi: h-
j,f-v,s-z,š-ž,r. Posljednji se usvajaju afrikati, i to : c,ć,đ,č,dž , i najzad laterali: l, lj. Ispitivanje
artikulacije glasova izvršićemo na taj način što ćemo tražiti od djeteta da ponovi svai od 30
glasova našeg jezika. Prihvatili smo kao najprikladniji test koji je postavila dr S. Vasić, koji se
koristi s puno uspjeha u našoj praksi. (Čordić, Bojanin, 1992)
Mucanje

Tečan govor podrazumijeva uravnoteženo održavanje mnogih elemenata govora:

intonacije, pauza, tempa, ritma, naglaska. Tečan govor uključuje jednostavnost i lakoću
njegovog izvođenja. Međutim, složeno balansiranje spomenutih elemenata je neophodno za
uspješnu realizaciju govora, te nije neočekivano da mnogi s vremena na vrijeme izgube ovu
ravnotežu i “spotaknu” se u govoru. Kada su ove neravnoteže u govoru učestale, možemo
posumnjati na mucanje .

Komunikacijski poremećaj mucanje utiče na fluentnost govora osobe. Osoba koja ima
ovaj poremećaj nije sposobna da izgovori fluentno jednostavnu izjavu. Mucanje ometa
fluentan govor i za posljedicu ima utjecaj na procese učenja . Mucanje je poremećaj koji se
inače prikazuje kao atipičan govor, ali uključuje i utiče na druge bitne spekte ljudskog života
kao što su: emocije, kognicija i socijalni aspekti života.

Prema posljednjem Dijagnostičkom i statističkom priručniku za duševne poremećaje

DSM-V (2013) mucanje se definiše kao komunikacijski poremećaj koji karakterizira prekid u
normalnoj tečnosti govora, pri čemu brzina govorenja nije u skladu s onom koja se očekuje s
obzirom na doba. Učestala su ponavljanja glasova, slogova i jednosložnih riječi, produžavanja
glasova, umetanja, pauze unutar riječi, čujne ili tihe blokade, napetosti , odnosno zamjene
riječi. Sve navedeno uočava se već tokom ranog razvoja i utiče na školski uspjeh i socijalnu
komunikaciju. Prema već spomenutom DSM-V (2013), u dijagnostičke su uvršteni i tjeskoba
i izbjegavanje govorenja. Mucanje ili dječiji poremećaj tečnosti početka govorenja (prema
Dijagnostičkom i statističkom priručniku za duševne poremećaje DSM-V, 2013) je
neurorazvojni poremećaj koji počinje kada se neuronske mreže koje podržavaju govorne,
jezičke i emocionalne funkcije brzo razvijaju. Teorija multifaktorijskog dinamičkog puta
motiviše eksperimentalni i klinički rad na određivanju specifičnih faktora koji doprinosi
putanji svakog pojedinog djeteta ka dijagnozi mucanja i onih koji podstiču oporavak. Postoje
primarna i sekundarna obilježja mucanja. Primarna obilježja mucanja odnose se na mucajuće
netečnosti, dok se sekundarna obilježja mucanja javljaju kao reakcija na ove netečnosti. To su
naučena ponašanja ili popratni pokreti i tikovi koji se javljaju kao pokušaj da se izbjegne
primarno mucanje: izbjegavanje kontakta očima, učestalo treptanje, kočenje čeljusti,
treperenje nosnica i slično.
 Lakše forme mucanja uglavnom karakteriše govorna nefluentnost. Razvijeniji oblici
mucanja uključuju i negativne somato – psihološko-socijalne karakteristike kao što su
anksioznost, izbjegavanje govora i govornih situacija, izbjegavanje vizuelnog kontakta sa
sagovornikom, ubrzan rad srca, povećana kožna provodljivost, tikovi, popratni pokreti glave,
tijela i ekstremiteta, neprimjereno govorno disanje i slično. (Begić, Jovanović- Simić,
Rahmanović, Duranović, 2018)
Zaključak

Govor je optimalna zvučna čovječja komunikacija oblikovana ritmom rečenica, riječi i

slogova. Temeljna je dihotomija govora na glas i tekst, što su dvije raznorodne, istovremene i
međusobno usklađene komunikacije. Glas je oblikovan posebnim govornim znacima i
zauzima najznačajnije mjesto u svijetu zvukova koji nas okružuju.

Najznačajniji poremećaj glasa je mucanje. Mucanje je poremećaj tečnosti, tempa i

ritma govora praćeno ponavljanjem djelova riječi i rečenica, produžavanjem glasova,
zastojima u govoru, neadekvatnim pauzama, ubacivanjem različitih glasova, poštapalicama,
produženim  trajanjem govora, raznim nepotrebnim zvukovima,  manjom količinom
govorenja.  Može biti praćeno žmirkanjem, facijalnim grimasama, pokretima glave, trzajima
tela i sl.
Literatura

1. Biković, A., (2011). Razvojna psihologija, Čačak.

2. Duranović, M., Begić, L., Jovanović- Simić, N., Rahmanović, R.,
(2018).Komunikacija i mucanje, Foča
3. Jovanović- Simić, N., Duranović, M., Petrović- Lazić, M., (2017). Govor i glas.
Medicinski fakultet, Foča..
4. Petrović- Lazić, M., Kosanović, R., (2008). Vokalna rehabilitacija glas, Beograd.
5. Petrović-Lazić, M., Jovanović-Simić, N., Kulić, M., Babac, S., Jurišić, V. (2015).
Acoustic and Perceptual Characteristics of the Voice in Patients With Vocal Polyps
After Surgery and Voice Therapy. Journal of Voice