Osnivanje i razvoj srednje vojne

škole RV i PVO
DRAGAN STOŠIĆ·ПОНЕДЕЉАК, 23. АПРИЛ 2018.

OSNIVANJE I RAZVOJ SREDNJE VOJNE ŠKOLE RATNOG

VAZDUHOPLOVSTVA I PROTIVVAZDUŠNE ODBRANE

Preteča današnje Srednje vojne škole RV i PVO (SVŠ RViPVO) osnovana je 3. februara
1945. godine u Novom Sadu, na osnovu Naredbe pov. broj 8 Vrhovnog štaba
Narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda Jugoslavije (NOViPOJ), pod
formacijskim nazivom VAZDUHOPLOVNA PODOFICIRSKA ŠKOLA (VPŠ). Namena
VPŠ bila je da školuje podoficirski kadar za osnovne rodove i službe Vazduhoplovstva
NOViPOJ (zatim Jugoslovenske armije), koje je, krajem 1944. godine i početkom 1945.
godine, bilo u snažnom razvoju, pa su potrebe za školovanim kadrom bile veoma velike.

Vazduhoplovna podoficirska škola je osnovana na tradicijama vazduhoplovnih škola u

Srpskoj avijatici (do završetka Prvog svetskog rata) i Vojsci i Ratnoj mornarici Kraljevine
Jugoslavije. U Srpskoj avijatici taj profil kadra osposobljavan je uz rad, u aeroplanskim
jedinicama i Aeroplanskoj radionici na Solunskom frontu, a dve grupe pitomaca (ukupno
14) školovane su na tromesečnom kursu u Franciskoj. Kandidati za pitomce imali su
prethodno završenu zanatsku školu mašinskog ili elektrotehničkog smera.

Posle završetka Prvog svetskog rata i osnivanja Vazduhoplovstva vojske i Pomorskog

vazduhoplovstva, podoficiri su školovani, počev od 1921. godine, na tečajivima kandidata
iz Vojske i Ratne mornarice koji su prethodno završili podoficirske škole u svojim
vidovima. Na tečajevima u Vazduhoplovstvu vojske školovani su aeroplanski mehaničari,
radio-telegrafisti i radio-monteri. U Pomorskom vazduhoplovstvu je 1. jula 1922. godine
osnovana HIDRO-AVIJATIČKA ŠKOLA u Kumboru kod Herceg Novog, u kojoj su
školovani i podoficiri, takodje sa prethodno završenom podoficirskom školom.
Hidroavijatička škola je 1926. godine prerasla u POMORSKU VAZDUHOPLOVNU
ŠKOLU sa sedištem u Divuljama kod Splita, u okviru koje je osnovana POMORSKA
VAZDUHOPLOVNA PODOFICIRSKA ŠKOLA (PVPŠ), u kojoj je školovan kadar za
potrebe vazduhoplovnotehničke službe Pomorskog vazduhoplovstva. U njoj je školovan
podoficirski kadar po dvogodišnjem nastavnom planu i programu, a kandidati za pitomce
primani su iz građanstva. Škola je prestala da radi u Aprilskom ratu 1941. godine.

U Vazduhoplovstvu vojske su, tokom dvadesetih godina XX veka, osnovane dve

grupacije škola: škole za letače i škole za pripremu spicijalista za stručne i pomoćne
službe. Za školovanje spicijalista postoje su: ŠKOLA ZA AVIO-MEHANIČARE
(monterska i motorska specijalnost), ORUŽARSKA ŠKOLA, ELEKTRIČARSKA
ŠKOLA, ŠOFERSKA ŠKOLA, ŠKOLA VEZE, FOTOGRAFSKA ŠKOLA,
METEOROLOŠKA ŠKOLA, ŠKOLA POMOĆNIH SLUŽBI I ŠKOLA ZA STRELCE-
BOMBARDERE. Sve te škole bile su u sastavu KOMANDE VAZDUHOPLOVNIH
STRUČNIH ŠKOLA u Pančevu. I u te škole primani su podoficiri koji su prethodno
završili jednu od podoficirskih škola u Kopnenoj vojci, a školovanje je trajalo jednu
godinu.

Od pomenutih škola osnovana je VAZDUHOPLOVNA PODOFICIRSKA ŠKOLA

(VPŠ) u Pančevu, koja je zatim preseljena u Novi Sad. Kandidati za VPŠ primani su po
konkursu iz građanstva, a školovanje je izvodjeno po dvogodišnjem nastavnom planu i
programu. Posle završenog prvog dela školovanja, u kome je sticano opšte i opšte-vojno
obrazovanje, pitomci su selektirani za specijalističke, odnosno vojnostručne škole:
pilotske, padobransku, za vezu, meteorološku, fotografsku, za strelce-bombardere, avio-
mehaničarsku, oružarsku, električarsku i školu za pomoćne službe. Svi svršeni pitomci
VPŠ mogli su da konkurišu za pilotske škole i posle završetka specijalističkih škola - iz
avijacijskih jedinica i ustanova.

Do Aprilskog rata 1941. godine postojale su dve podoficirske vazduhoplovne škole:

Vazduhoplovna podoficirska škola u Novom Sadu, koja je školovala podoficirski kadar za
Vazduhoplovstvo vojske, i Pomorska vazduhoplovna podoficirska škola, koja je
školovala kadar za Pomorsko vazduhoplovstvo. Obe su prestale sa radom u Aprilskom
ratu. Kadar, školovan u tim školama, bio je jezgro Partizanske avijacije i
Vazduhoplovstva NOV i POJ.
Vazduhoplovna podoficirska škola (VPŠ) je u februaru 1945. godine primila prvu klasu iz
vazduhoplovnih omladinskih bataljona, koji su bili stacionirani u Beloj Crkvi. Osnovana
je po uzoru na VPŠ iz Vazduhoplovstva Kraljevine Jugoslavije, sa istom namenom i
sličnim nastavnim planom i programom. Školovanje je otpočelo po dvogodišnjem
nastavnom planu i programu (NPP) iz dva dela. Po završetku prvog dela NPP (opšte i
opštevojno obrazovanje) pitomci su selektirani po smerovima i specijalnostima: odabrani
kandidati za pilote upućivani su u Pilotsku školu, a ostali su nastavljani školovanje u VPŠ,
osim saobraćajnog smera, koji je nešto kasnije upućen u Vazduhoplovnu saobraćajnu
školu. Prvi komandant VPŠ bio je majoj Radmilo Nikolić, a privi politički komesar
kapetn Đuro Zeljković. U leto 1945.godine VPŠ je iz Novog Sada premeštena u Kraljevo,
gde je 1. septembra reoranizovana i preimenovana u ŠKOLU SPECIJALISTA
KOMANDE VAZDUHOPLOVSTVA (ŠSKV), a neto kasnije u ŠS RV. Tada je primila
na školovanje drugu klasu na dvogodišnjej školovanje i nastavila školovanjej specijalista
za vazduhoplovnotehničku službu (VTSl) i vezu u RV. Za komandanta ŠS KV postavljen
je potpukovnik Danilo Hubmajer, dipl.inž. elektro-mašinstva, a za političkog komesara
major Žarko Gudžulić.ž

Marta 1946. godine ŠS KV je premeštena iz Kraljeva u Rajlovac kod Sarajeva, gde su

postojali bolji uslovi za njen rad i razvoj. Tada je primila treću klasu na jednogodišnje
školovanje. U njenom sastavu osnovana je i ŠKOLA MLAĐIH SPECIJALISTA, u kojoj
su školovane dve klase vojnika, po šerstomesečnom nastavnom planu i programu. U toku
1947. godine pri ŠS KV osnovane su Škola rezervnih vazduhoplovnotehničkih oficira (ŠR
VTO) i Škola aktivnih vazduhoplovnotehničkih oficira (ŠAVTO), koje su činile
VAZDUHOPLOVNO UČILIŠTE (VTU). Škola specijalista Ratnog vazduhoplovstva
(kako se od jeseni 1947. g naziva) bila je organizovana u dva bataljona (klase), a
Komanda VTU bila je ujedno i Komanda ŠS RV. Za komandanta VTU postavljen je
potpukovnik Hivzo Malohodžić, a za političkog komesara potpukovnik Sava Radojičić.
Komanda, njeni organi i nastavnički i tehnički organi bili su zajednički za sve škole VTU.

U jesen 1949. godine VTU je preimenovano u VOJNI VAZDUHOPLOVNI TEHNIČKI

ŠKOLSKI CENTAR (VVTŠC). Februara 1953. godine Centar je dobio novi naziv -
VAZDUHOPLOVNI TEHNIČKI ŠKOLSKI CENTAR (VTŠC), a ŠS RV preimenovana
je u VAZDUHOPLOVNU TEHNIČKU PODOFICIRSKU ŠKOLU (VTPŠ), da bi,
septembra 1954. godine, ponovo promenila naziv u VAZDUHOPLOVNU
PODOFICIRSKU MEHANIČARSKU ŠKOLU (VPMŠ). Taj naziv je zadržala do
septembra 1967. godine.

U martu 1947. godine u Kraljevu je počela sa radom DRUGA ŠKOLA SPECIJALISTA

(Druga ŠS KV), u kojoj je školovan podoficirski kadar veze, meteorološke i fotografske
službe u RV. U jesen iste godine u Kraljevu je osnovan VAZDUHOPLOVNI ŠKOLSKI
CENTAR VEZE (VŠCV), koji su činile tri škole: VAZDUHOPLOVNA
PODOFICIRSKA ŠKOLA VEZE (VPŠV), VAZDUHOPLOVNA METEOROLOŠKA
ŠKOLA (VMŠ) i VAZDUHOPLOVNA FOTOGRAFSKA ŠKOLA (VFŠ).
Vazduhoplovna podoficirska škola veze preuzela je školovanje pododficirskog kadra veze
i ŠS KV u Rajlovcu, a VMŠ i VFŠ su dislocirane iz Zemuna (gde su osnovane 1945.
godine) u Kraljevo. Za komandanta Druge ŠS KV i kasnije VŠCV postavljen je major
(zatim potpukovnik) Viktor Benedik, a za političkog komesara major (kasnije
potpukovnik) Pero Žarković.

Februara 1953. godine na dužnost komandanta VTŠC u Rajlovcu postvljen je

potpukovnik Josip Šperac, a od 1. septembra 1955. godine tu dužnost obavljao je
potpukovnik Svetozar Perić, koji su uejdno bili i komandanti VTPŠ, odnosno VPMŠ. Od
septembra 1955. godine do septembra 1960. godine VPMŠ je bila organizovana kao
pitomački bataljon, kojim su komandovali major Muhamed Bogunjić a od 1957. godine
major Josip Kadak.

Na početku školske 1957./58. godine VPMŠ u Rajlovcu od VPŠV iz Kraljeva preuzela je

školovanje avio-radio i avio-radarsku specijalnost, tako da je dalje nastavila sa
školovanjem svih specijalnosti za vazduhoplovnotehničku službu RV. Iste godine sve
podoficirske škole - u Rajlovcu i Kraljevu - VPMŠ, VPŠV, VMŠ i VFŠ - prešle su na
trogodišnje školovanje pitomaca.

Godine 1960. VTŠC u Rajlovcu je reorganizovan, tako da je VPMŠ dobila svoju

komandu, nastavničke i tehničke organe. Za komandanta VPMŠ je postavljen
potpukovnik Uroš Stojaković, 1961. godine potpukovnik Dušan Panajotović, a 1964.
godine potpukovnik (pukovnik) Dušan Gabrijelčič. Od 1960. godine do 1964. godine
naelnik VTŠC bio je pukovnik Stanislav Perhavec, a od 1964. do 1967. godine general-
major avijacije Svetozar Radojević. U Kraljevu, na dužnosti načelnika VŠCV od 1955. do
1962. godine je bio potpukovnik Milutin Vučelić, a zatim pukovnik Dušan Otović, koji je
na toj dužnosti ostao do 1969. godine, kada je VŠCV rasformiran.

Godine 1961. iz Školskog centra veze (ŠCV) u Šentvidu (kod Ljubljane) izuzeto je
školovanje radarsko-računarske specijalnosti za protivavionsku artiljeriju, pa su pitomci te
specijalnosti nastavili školovanje u VPMŠ. Ta specijalnost je 1964. godine preusmerena
na radarsko-računarsku specijalnost vazdušnog osmatranja, javljanja i navodjenja
(VOJIN). Od 1963. godine u VMPŠ je otpočelo školovanje podoficirskog kadra za
raketne jedinice PVO, s tim što je poslednja godina školovanja svih raketnih specijalnosti
završena u Raketnom školskom centru u Bartajnici.

U periodu od 1960. do 1969. godine sve podoficirske škole u RV i PVO, u Rajlovcu

(VTPŠ, odnosno VPMŠ) i Kraljevu (VTŠV, VMŠ i VFŠ), znatno su unapredile svoj
vaspitno-nastavni rad u vojnom i stručnom pogledu. U tom periodu nastavljena je
integracija vazduhoplovnih podoficirskih škola u VTPŠ /VTŠC u Rajlovcu, pa je i za
njihov prelazak na četvorogodišnji nastavni plan i program.

Septembra 1966. godine rasformiran je VTŠC u Rajlovcu, pa je VTPŠ/VPMŠ postala

samostalna škola, neposredno potčinjena Komandi RV i PVO. Godine 1969. rasformiran
je i VŠCV u Kraljevu i od njega je osnovan ODELJAK u sastavu VTPŠ, za
doškokovavanje klasa koje su se zatekle na školovanju. Taj odeljak je rasformiran u leto
1973. godine, kada je završila školovanje 23.klasa VTŠ. Sve škole VŠCV u Kraljevu
(VPŠV, VMŠ i VFŠ) ušle su u sastav VTPŠ u Rajlovcu, koja je od tada školovala
celokupan podoficirski kadar za RV i PVO (avijacija, artiljerijsko-raketne jedinice,
VOJIN, veza i za elektronska i protivelektronska dejstva).

Vazduhoplovna tehnička podoficirska škola je promenila formacijski naziv 1969. godine

u VAZDUHOPLOVNA TEHNIČKA VOJNA ŠKOLA (VTVŠ), a juna 1970. godine
dobila je naziv VAZDUHOPLOVNA TEHNIČKA ŠKOLA (VTŠ). Posle stupanja na
snagu Zakona o vojnim školama i naučnoistraživačkim ustanovama u JNA u jesen 1973.
godine, VTŠ je dobila naziv - SREDNJA VAZDUHOPLOVNA TEHNIČKA ŠKOLA
(SVTVŠ), a 1975. godine - VAZDUHOPLOVNA TEHNIČKA SREDNJA VOJNA
ŠKOLA (VTSVŠ). Taj naziv je imala do 1986. godine, kada je preimenovana u SVŠ RV i
PVO.

Od 30. avgusta 1967. do 1972. godine načelnik VTPŠ (VTVŠ, VTŠ) bio je potpukovnik
Života B. Đurić, koji je 22. decembra 1971. godine vanredno unapredjen u čin pukovnika.
U periodu od 10. jula 1972. godine do 31. decembra 1984. godine načelnik VTVŠ (VTŠ)
bio je potpukovnik (od 22. decembra 1973. godine pukovnik) Boško Č. Milutinović. (Od
17. septembra 1981. do 28. marta 1982. godine pukovnik Milutinović je bio na radu u
oružanim snagama Libije. U tom periodu kao vršilac dužnosti načelnika Škole bio je
potpukovnik Želimir Pojić.) Tu odgovornu dužnost zatim će obavljati dva bivša pitomca
Škole: pukovnik Savo S. Čuljković, diplomirani mašinski inženjer, od 7. juna 1984.
godine do 6. decembra 1993. godine i potpukovnik (pukovnik) Radomir S. Simanović,
diplomirani inženjer elektrotehničke i magistar ekonomskih naurka, od 22. avgusta 1994.
do 29. aprila 1998. godine, koga će naslediti potpukovnik (pukovnik) Željko Jezdić.

Srednja vojna škola RV i PVO dislocirana je iz Rajlovca u Sombor aprila 1992. godine, a
u jesen 1997. godine iz Sombora u Batajnicu. Godine 1994. završila je poslednja klasa
koja je školovana po četvorogodišnjem NPP (44.klasa). Posle te klase primani su
kandidati iz gradjanstva koji su završili dva razreda srednje škole, pa su školovani dve
godine, a primani su i kandidati sa završena tri razreda srednje škole, koji su u SVŠ RV i
PVO školovani po jednogodišnjem NPP (opštevojno i specijalnističko nastavno
područje). Danas se školuju samo kandidati sa završenom srednjom školom, a školovanje
se izvodi po jednogodišnjem NPP.

Prema opštim ocenama, SVŠ RV i PVO dala je najbolji kadar koji je školovan prema
četvorogodišnjem NPP, po kome je školovanje obavljeno od 1969. do 1994. godine. Te
ocene SVŠ RV i PVO (VTVŠ, VTŠ, SVTŠ i VTSVŠ) dobila je i od društvenih školskih
organa, a ne samo od vojnih. U ratu 1991. - 1999. godine kadar školovan u VTŠ/SVŠ RV
i PVO, posebno u napadu NATO-a na Saveznu Republiku Jugoslaviju, položio je sve
ispite - stručne, moralne i ljudske, sa najvišim ocenama.
Veliki broj bivših pitomaca VTŠ/SVŠ RV i PVO nastavio je školovanje u vojnim
akademijama RV i PVO, na fakultetima u gradjanstvu ili je polagao ispit za čin oficira, pa
su stekli visoke vojne činove, a znatan broj stekao je i akademska i naučna znanja.