Professional Documents
Culture Documents
Celik Yapı Hesap Kuralları
Celik Yapı Hesap Kuralları
TURKISH STANDARD
TS 11372
Nisan 1994
ICS 91.080.10
1. Baskı
− Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde
görüşlerini bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin
değerli katkılarını şükranla anarız.
TSEK
Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası)
TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı
olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul
edilen teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında
Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.
DİKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun
üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir
garanti söz konusu değildir.
İÇİNDEKİLER
0.2 - TARİFLER
1
UDK 624.014.2:539.374 TÜRK STANDARDI TS 11372/Nisan 1994
NOT - Etkin kesitte, rijitleştiricilerin Ar alanlarõ da Are etkin alan değerine indirgenir ve Are etkin
alanõnõn, rijitleştiricinin ağõrlõk merkezinde toplandõğõ kabul edilir (Şekil 2).
0.3 - KAPSAM
Bu standard, levha formundaki yapõ çeliğinin soğukta şekillendirilmesi suretiyle imal edilen ince cidarlõ
elemanlarõn; önemli oranda darbeli yüklere maruz kalmayan taşõyõcõ sistemlerin, taşõyõcõ elemanõ olarak
kullanõlmalarõ için boyutlandõrõlmasõna ait bükme iç yarõ çaplarõ sõnõrlarõ içinde kullanõlabilen (Şekil 3),
elastik teoriye dayalõ hesap kurallarõnõ kapsar.
Plastik teoriye dayalõ hiçbir hesap kuralõnõ kapsamaz.
2
UDK 624.014.2:539.374 TÜRK STANDARDI TS 11372/Nisan 1994
t ≤ 2 mm için Rmax = 8 mm
t > 2 mm için Rmax = 4 t
Burada;
t = levha kalõnlõğõ
Rmax = bükme iç yarõçapõnõn en büyük değeri
1 - MALZEME
1)
Bu standardda, kimyevi ve mekanik özelikler bakõmõndan TS 2162 "Genel Yapõ Çelikleri" standardõ
kapsamõnda belirtilen kaynaklanabilir çelik cinslerinin kalitesine uyan çelik malzeme kullanõlmalõdõr.
2 - BOYUTLANDIRMA
2.1 - METOT
Kullanõlacak boyutlandõrma metodu önceden aksi belirtilmedikçe TS 648 Çelik Yapõlarõn Hesap ve
Yapõm Kurallarõ standardõnda normal çelik yapõlar için verilenlere uygun olmalõdõr.
2.2.1.2 - Kesitin boyutlarõna göre, ağõrlõk merkezi ile kayma merkezi arasõndaki uzaklõğõn küçük kalmasõ
ve burkulmanõn bu iki noktadan geçen düzlemde gerçekleşmesi (U, omega, gövdeleri düzleminde
burkulan T profiller vb.) (Şekil 5).
ŞEKİL 5 - U Profiller
1) Bu standard metninde atõf yapõlan standardlarõn numaralarõ, yayõm tarihleri, Türkçe ve İngilizce
isimleri kapak arkasõnda verilmiştir.
3
UDK 624.014.2:539.374 TÜRK STANDARDI TS 11372/Nisan 1994
b 235
≤ 15 (2.1)
t σe
b 235
≤ 45 (2.2)
t σe
b b2 235
≤ 15 + 30 . . (2.3)
t b1 σe
b 235
≤ 0,2λ (2.4)
t σe
b 235
≤ 0,6λ (2.5)
t σe
b b2 235
≤ 0,2 + 0,4 . λ (2.6)
t b1 σe
b 235
≤ 15 . (2.7)
t σe
4
UDK 624.014.2:539.374 TÜRK STANDARDI TS 11372/Nisan 1994
b 235
≤ 45 (2.8)
t σe
b b2 235
≤ 15 + 30 . (2.9)
t b 1 σe
Rijitleştirici elemanõn ağõrlõk merkezinden geçen ve rijitleştirilen elemana paralel olan eksenine göre
atalet momenti Ir,
1,84 t 4
Ir ≥ ( b o / t ) 2 − 144 (2.10)
9,2 t 4
olmalõdõr.
Rijitleştiricilerden biri veya her ikisi kendileri rijitleştirilmemiş cidarlar ise, bunlarõn genişlikleri en az
2,8 t
bt ≥
4,8 t
6
( b o / t ) 2 − 144 (2.11)
5
UDK 624.014.2:539.374 TÜRK STANDARDI TS 11372/Nisan 1994
bo/t ≤13 14 16 18 20 25
bo/t 30 40 50 60 > 60
2.3.1.1 - Basõnca çalõşan düzlem cidar her iki kenarõndan da, rijitleştirilmemiş kaynaklõ veya bükülmüş
cidarlara bağlanõyorsa
bo
≤ 60 (2.12)
t
olmalõdõr.
bo
≤ 90 (2.13)
t
olmalõdõr.
2.3.1.2 - Basõnca çalõşan düzlem cidar, bir tarafõndan rijitlenmiş bir cidara bağlõ iken diğer taraftan
bo
≤ 60 (2.14)
t
6
UDK 624.014.2:539.374 TÜRK STANDARDI TS 11372/Nisan 1994
bo
≤ 90 (2.15)
t
- rijitlenmiş bir düzlem cidara bağlanõyorsa,
bo
≤ 500 (2.16)
t
olmalõdõr.
2.3.2.1 - İki Rijitleştirilmiş Kenar Arasõndaki Düzlem Şekilli Basõnç Elemanlarõnda Etkin Genişlik
Gerilme hesabõnda:
bo E
≤ 0,95 iç in be = b o (2.17)
t σ
E bo E
0,95 < ≤ 500 iç in b e = 0,95 t (2.18)
σ t σ
alõnmalõdõr.
Deplasman hesabõnda:
bo E
≤ 1,2 iç in be = b o (2.19)
t σ
E bo E
12
, < ≤ 500 iç in b e = 1,2 t (2.20)
σ t σ
alõnmalõdõr.
Gerilme hesabõnda:
bo E
≤ 1,1 iç in be = b o (2.21)
t σ
E bo E
11
, < iç in be = 1,1 t (2.22)
σ t σ
alõnõr.
Deplasman hesabõnda:
bo E
≤ 1,4 iç in be = b o (2.23)
t σ
E bo E
14
, < iç in be = 1,4 t (2.24)
σ t σ
alõnõr.
7
UDK 624.014.2:539.374 TÜRK STANDARDI TS 11372/Nisan 1994
2.3.2.2 - İki Rijitleştirilmiş Kenarlarõndan Birinde Kenar Rijitleştirici Olan Düzlem Şekilli
Elemanlarda Etkin Genişlik
bo E
≤ 0,95 iç in be = b o (2.25)
t σ
E bo E
0,95 < ≤ 60 iç in be = 0,95 t (2.26)
σ t σ
bo E bo
60 < ≤ 90 iç in be = 0,95 - + 6 t (2.27)
t σ 10t
alõnõr.
bo
60 < ≤ 90 ise
t
A re b b
= 1 - o − 2 1- e (2.28)
Ar 30t bo
alõnmalõdõr.
2.3.3 - Sõk Ara Rijitleştirici İhtiva Eden Düzlem Şekilli Basõnç Elemanlarõnda Etkin Genişlik
Ara rijitleştirici aralõklarõ eşit olmalõdõr. Böylece b'o genişlikleri de eşit olur. Bunun dõşõnda
b' o E
≤ 60 ise b' o < 0,95 t (2.29)
t σ
b' o E b' o
> 60 ise b' o ≤ 0,95 − + 6 t (2.30)
t σ 10 t
olmalõdõr.
Kendi ağõrlõk merkezinden geçen ve düzlem şekilli basõnç elemanõnõn düzlemine paralel eksene göre,
ara rijitleştiricilerin atalet momenti
3,66 t 4 b' o 2
Ir ≥ - 144 (2.31)
18,4 t 4 t
olmalõdõr.
Bu durumda, ara rijitleştirici yokmuş gibi, toplam cidarõn bo genişliği ile çalõşõlõr, ancak gerçek t kalõnlõğõ
yerine te etkin kalõnlõğõ kullanõlõr.
bo 3I s
te = t 3 + 3
(2.32)
2a at
Burada;
a = Düzlem şekilli basõnç elemanõnõn iki kenarõ arasõnda açõlõm uzunluğu,
Is = Düzlem şekilli basõnç elemanõnõn rijitleştiriciler dahil toplam atalet
momenti
dõr.
8
UDK 624.014.2:539.374 TÜRK STANDARDI TS 11372/Nisan 1994
2.3.4 - Seyrek Ara Rijitleştirici İhtiva Eden Düzlem Şekilli Basõnç Elemanlarõ
Bu durumda,
b' o E
≤ 60 ise max b' o > 0,95 t (2.33)
t σ
b' o E b' o
> 60 ise max b' o > 0,95 − + 6 t (2.34)
t σ 10 t
dir.
Ir, bağõntõda b'o yerine b'omax alõnmak şartõyla Madde 2.3.3'de verilen sõnõrõn üstünde olmalõdõr.
Eğer yalnõz bir ara rijitleştirici varsa, bu düzlem şekilli basõnç elemanõnõn ortasõnda bulunmalõdõr.
Eğer yalnõz iki ara rijitleştirici varsa, bunlar kenarlardan eşit uzaklõkta bulunmalõdõr.
Eğer ikiden çok ara rijitleştirici varsa yalnõz kenarlardan eşit uzaklõklõ ikisi etkin olarak kabul edilmelidir,
2.3.4.1 - İki rijitleştirilmiş düzlem şekilli eleman arasõndaki düzlem şekilli basõnç elemanõnda tek bir ara
rijitleştiricisi varsa, etkin b'e genişliği
E b' o E
0,95 < ≤ 60 ise b' e = 0,95 t (2.35)
σ t σ
b' o E b' o
> 60 ise b' e = 0,95 - + 6 t (2.36)
t σ 10t
b' o A re b' e
> 90 ise = (2.39)
t Ar b' o
alõnõr.
2.3.4.2 - İki rijitleştirilmiş düzlem şekilli eleman arasõndaki düzlem şekilli basõnç elemanõnda iki etkin ara
rijitleştirici varsa (Şekil-8).
9
UDK 624.014.2:539.374 TÜRK STANDARDI TS 11372/Nisan 1994
E b' oi E
0,95 < ≤ 60 ise b' ei = 0,95 t (2.40)
σ t σ
b' oi E b' oi
> 60 ise b' ei = 0,95 - + 6 t (2.41)
t σ 10t
alõnõr. Ara rijitleştiricilerin etkin alanlarõ ise
b' o1 b' o3 A re
= ≤ 60 ise = 1 (2.42)
t t Ar
b' o1 A re b' e1
> 90 ise = (2.44)
t Ar b' o1
bağõntõlarõndan belirlenir.
2.3.4.3 - Bir rijitleştirilmiş düzlem şekilli eleman ve bir kenar rijitleştirici arasõndaki düzlem şekilli basõnç
elemanõ genelde iki rijitleştirilmiş düzlem eleman arasõnda kalan düzlem şekilli basõnç elemanõnda
olduğu gibi hareket edilir.
Ancak:
- Yalnõz, rijitleştirilmiş düzlem şekilli eleman tarafõna düşen tek bir ara rejitleştiriciye etkinlik
tanõnmalõdõr.
- Kenar rijitleştiricisi kesiti ara rijitleştirici yokmuş gibi belirlenmelidir (Madde 2.3.2.2).
Madde 2.3'de yer alan ifadelerdeki σ, etkin genişlik esas alõnarak hesaplanan kesit üzerindeki çalõşan
basõnç gerilmesidir.
Bu tür elemanlar veya bunlardan oluşan kesitler rüzgar veya deprem sebebiyle oluşan gerilmelere
maruz ise, be etkin genişliği, rüzgar veya deprem yükleri sebebiyle oluşan gerilmenin 0,75 katõ
gözönünde tutularak hesaplanmalõdõr. Madde 2.4.2'de belirtilen arttõrõlmõş sõnõr gerilmelerin kullanõlmasõ
halinde ise be etkin genişliği, deprem veya rüzgar yükleri sebebiyle oluşan gerilmenin 0,75 katõ diğer
yükler sebebiyle oluşan gerilme ile toplanarak elde edilen değer gözönünde tutulmak suretiyle
hesaplanõr.
σem = 0,6 σa
10
UDK 624.014.2:539.374 TÜRK STANDARDI TS 11372/Nisan 1994
2.4.3.2 - bo/t'nin 170/ σ a 'den büyük fakat 380/ σ a 'den büyük olmadõğõ halde;
3
σcem = σa. [0,767-(9.96/10 ) (bo/t) σa] (2.46)
2.4.3.3 - bo/t'nin 380/ σ a 'den büyük fakat 25'ten büyük olmadõğõ halde;
2
σcem = 56200/(bo/t) (2.47)
Diğer kesitlerde
σcem = 139 - 2.(bo/t) (2.49)
2.4.4.1 - Eğer eğilme momenti, gövde levhasõ içinde yeralan eksene göre simetrik I şeklindeki kesitlerin
veya simetrik [ şeklindeki kesitlerin gövde levhasõna dik asal ekseni etrafõnda etkiyorsa:
2 2 2
, π ECb
18 L Wxc 0,36π ECb
> > (2.50)
σa dIyc σa
olmasõ halinde, sõnõr gerilme
2
2
σa L2 W
σ bem = σa - xc
(2.51)
3 5,4π EC b
2 d I
yc
Öte yandan,
2 2
L W xc 1,8π EC b
≥ (2.52)
d Iyc σa
2
dIyc
σ bem = 0,6π EC b 2
(2.53)
L W xc
olarak verilir.
11
UDK 624.014.2:539.374 TÜRK STANDARDI TS 11372/Nisan 1994
2.4.4.2 - Kesit geometrik merkezinden geçip gövde levhasõna dik eksen etrafõnda eğilmeye çalõşan
noktaya göre simetrik kesitli kirişlerde:
2 2 2
0,9π EC b L W xc 0,18π EC b
> > (2.54)
σa d Iyc σa
olmasõ halinde, sõnõr gerilme
2 L2 W
σa
2
σ bem = σa - xc (2.55)
3 2
2,7π EC b d l
yc
şeklinde, öte yandan,
2 2
L y W xc 0,9π EC b
> (2.56)
d Iyc σa
olmasõ halinde, sõnõr gerilme
2
dI yc
σ bem = 0,3 π EC b 2
(2.57)
L W xc
olarak verilir.
Bu formüllerde;
M M 2
Cb = 1,75 +1,05 1 + 0,3 1
M
M2 2
Bu değer 2.3'ten büyük olmamalõdõr. Bu formülde; M1, yanal burkulmaya karşõ tutulmamõş kiriş
parçasõnõn uç momentlerinden küçüğü, M2 ise büyük olanõdõr. Bu momentler kiriş kesitinin kuvvetli asal
ekseni etrafõnda etkimektedir. M1/M2 oranõ, ters işaretli iki eğrilikli eğilme halinde pozitif, tek eğrilikli
eğilme halinde ise negatiftir. Eğer, yanal burkulmaya karşõ tutulmamõş kiriş uzunluğu üzerindeki
herhangi bir noktadaki eğilme momenti, bu uzunluğun uçlarõndaki M1 ve M2 momentlerinden değerce
büyük ise Cb katsayõsõ bire eşit alõnmalõdõr. Eksenel basõnç gerilmesi ve eğilme gerilmesine aynõ anda
maruz kalan kirişler içinde Cb yine bire eşit alõnmalõdõr.
409,8 σ a
τ oem = (2.59)
h/ t
12
UDK 624.014.2:539.374 TÜRK STANDARDI TS 11372/Nisan 1994
olmalõdõr.
Burada;
t = gövde et kalõnlõğõ, (cm)
h = gövde düzleminde ölçülen flanşlar arasõndaki temiz mesafe, (cm)
σa= akma sõnõr gerilmesi, (Mpa)
dir.
Kiriş gövdesinin birden fazla levhadan oluşmasõ halinde, her bir gövde levhasõ kesme kuvvetinden
hakkõna düşeni taşõyan kendi başõna bir eleman olarak değerlendirilmelidir.
2.4.5.2 - Gövde Levhasõnda Eğilme Gerilmesi
Kiriş gövdesinde, gövde düzleminde etkiyen eğilme momentinden dolayõ σbg(Mpa) basõnç gerilmesi,
σ=0,6 σa gerilmesini, ve
3684200
σ bgem = 2
σ bgem (Mpa) (2.61)
(h / t)
gerilmesini aşmamalõdõr.
şartõnõ sağlamalõdõr.
Burada;
3684200 2
σ bgem = 2
, t / cm
(h / t)
τoem = Madde 2.4.5.1'de verilen müsaade edilen kayma gerilmesi değeridir (ancak
0,4 σa burada kullanõlmamalõdõr).
σbg = Flanş ile gövde ara kesitinde hesaplanmõş olan basõnç gerilmesi (Mpa)
τo = Hesaplanmõş olan ortalama kayma gerilmesi (Mpa)
dir.
2.4.6.1.1 - Dõş mesnet reaksiyonlarõ veya konsol kirişlerin uçlarõndaki tekil yükler için; iç köşe eğrilik
yarõçapõ levha et kalõnlõğõndan küçük veya ençok eşit olmasõ halinde;
-2
Pmax = 0,703 x 10 t2 [98+4,20 (N/t)
- 0,022 (N/t) (h/t)
- 0,011 (h/t)] (2.63)
13
UDK 624.014.2:539.374 TÜRK STANDARDI TS 11372/Nisan 1994
2.4.6.1.2 - İç mesnet reaksiyonlarõ veya açõklõk üzerinde herhangi bir yerde yer alan tekil yükler için: İç
köşe eğrilik yarõçapõ levha kalõnlõğõndan küçük veya ona eşit olmasõ halinde,
-2 2
Pmax = 0,703x10 t [305-2.30 (N/t)
- 0,009 (N/t) (h/t)
- 0,5 (h/t)] (2.64)
x [1.22-0.22 (σa/232)]
(σa/232)
4t'ye kadar dõş köşe eğrilik yarõçapõ halinde, yukarõdaki formülde verien Pmax değeri (1.06-0.06 R/t) ile
çarpõlmalõdõr.
2.4.6.2.1 - Dõş mesnet reaksiyonlarõ veya konsol kirişlerin uçlarõndaki tekil yükler için;
-4 2
Pmax = 10 t σa (4.44+0.558) N/ t ) (2.65)
2.4.6.2.2 - İç mesnet reaksiyonlarõ veya açõklõk üzerinde herhangi bir yerde yer alan tekil yükler için;
-4 2
Pmax = 10 t σa (6.66+1.446) N / t ) (2.66)
Kiriş ucuna yakõn etkiyen yükler için; konsol kirişlerde serbest uçtan en yakõn "gövde levhasõna etkiyen
gerçek yük şeridi" kenarõna mesafe ve kenar mesnetlere yakõn yer alan tekil yükler için, mesnet
reaksiyonunun gövde levhasõna yansõyan yük şeridinin kenarõ ile en yakõn tekil yükten gövde levhasõna
yansõyan yük şeridinin kenarõ arasõndaki mesafe 1.5h'tan büyükse 2.64 ve 2.66 formülleri geçerlidir.
Aksi halde (2.63) ve (2.65) formülleri geçerlidir.
Bu formüllerde;
Pmax : İzin verilen tekil yük veya mesnet reaksiyonu değeri (MN)
t : Gövde levhasõ kalõnlõğõ (cm)
N : Gerçek yük etki şeridi genişliği (cm)
dir.
2.4.7.1.1.1 - Çift simetri eksenli, kapalõ veya silindirik kesitlerle eğilmeli-burulmalõ burkulmaya maruz
olmadõğõ hesap ile gösterilmiş diğer kesit şekilleri ve burulmaya karşõ tutulmuş elemanlar için P/A
ortalama eksenel basõnç gerilmesi, σobem gerilmesinin aşağõda verilen değerini geçmemelidir.
14
UDK 624.014.2:539.374 TÜRK STANDARDI TS 11372/Nisan 1994
λ Kr
KL/r < ise;
Q
2
12 3(Qσ a ) KL 2
σ obem1 = Qσ a - 2 (2.67)
23 23π E r
λ Kr
KL / r > ise;
Q
2
12 ∏ E
σ obem1 = 2
(2.68)
23(KL / r )
Bu formüllerde;
2
λKr = 2π E / σ a
2.4.7.1.1.2 - Eğer Q = 1, et kalõnlõğõ 3 mm veya daha kalõn ve KL/r < λkr ise sõnõr basõnç gerilmesi,
(KL / r)
2
1 - σa
2
2( λ Kr )
σ obem1 = 3
5 3(KL / r) (KL / r)
+ - 3
3 8( λ Kr ) 8( λ Kr )
2.4.7.1.2 - Tek Simetri Eksenli ve Simetri Eksensiz Açõk Enkesite Sahip Olup, Eğilmeli-Burkulma
Etkisine Maruz Kalabilen ve Q Katsayõsõ Bire Eşit Basõnç Çubuklarõ
Bu tür çubuklarda P/A ortalama basõnç gerilmesi Madde 2.4.7.1.1'de verilen σobem sõnõr gerilmesini
geçmemeli, ayrõca aşağõda verilen σobem2 sõnõr gerilmesinden daha büyük olmamalõdõr.
15
UDK 624.014.2:539.374 TÜRK STANDARDI TS 11372/Nisan 1994
Burada;
σobem2 = Eksenel basõnç kuvveti halinde sõnõr gerilme
σBEO = Eksenel basõnç kuvveti halinde aşağõdaki gibi hesaplanmasõ gereken elastik burulmalõ
burkulma gerilmesi
dir.
1
σ BEO = (
σ ex + σ t ) - ( σ ex + σt )2 - 4Bσ ex σ t
2β
bu formülde;
2
∏ E
σ ex = 2
(KL / rx )
1 2
∏ EC w
σt = GJ +
2 2
Ar0 (KL )
2
β = 1 - (xo/ro)
A = En kesit alanõ
2 2 2
ro = rx + r y + x 0 = kayma merkezine göre kesitin polar atalet yarõ çapõ
rx, ry = Kesitin asal eksenlerine göre atalet yarõçaplarõ-
E = Elastisite modülü
G = Kayma modülü
K = Etkin burkulma boyu
L = Basõnç çubuğunun burkulmaya karşõ tutulmamõş uzunluğu
xo = x-asal ekseni doğrultusunda kesit kayma merkezi ile ağõrlõk merkezi arasõndaki mesafe
J = Kesitin st. Venant burulma sabiti üniform kalõnlõkta n adet levhadan oluşan ince cidarlõ kesitlerde
3 3 3 3
J = (1/3) (l1t1 +l2t2 +....+liti +....+lntn )
2.4.7.2 - Basõnç Çubuklarõnõn Düzlem Burkulma Boylarõ veya Kirişlerin Yanal Burkulma
Boylarõnõn Kõsaltõlmasõ İçin Kullanõlan Basõnç Çubuklarõ veya Yapõnõn Tümsel Yük
Taşõma Kapasitesine Birinci Derecede Katkõsõ Olmayan Basõnç Çubuklarõ
Bu çubuklarda L/r oranõ 120'den büyükse (Bu çubuklarda K = 1 alõnmalõdõr) eksenel basõnç kuvveti
etkisi altõnda sõnõr gerilme aşağõda verilen formül ile hesaplanmalõdõr.
16
UDK 624.014.2:539.374 TÜRK STANDARDI TS 11372/Nisan 1994
σb
σ bs =
L
1,3 -
400r
Bu formülde σb gerilmesi, Madde 2.4.7.1.1 veya Madde 2.4.7.1.2'den uygun olanõna göre
hesaplanmalõdõr.
2.4.8.1 - Çift Simetri Eksenli veya Burulmalõ Burkulma ile Eğilmeli-Burulmalõ Burkulmanõn Etkisiz
Olduğu Kesitler
Bu özellikte enkesiti olup, eksenel basõnç kuvveti ile birlikte eğilme momentine maruz elemanlar
aşağõda verilen şartlar sağlanacak şekilde boyutlandõrõlmalõdõr.
σo C mx σ bex
+
σ obem1 σ
1- o σ bemx
σ' ex
C my σ bey
+ ≤ 1.0
σ
1- o σ
σ' bemy
ey
σo σ bex σ bey
+ + ≤ 1.0
σ bo σ bem1x σ bem1y
σo
Eğer, ≤ 0.15 ise yukarõdaki formüller yerine aşağõdaki formül kullanõlabilir:
σobem1
σo σ bex σ bey
+ + ≤ 1.0
σ obem1 σ bemx σ bemy
NOT - Bu formüllerdeki x ve y indisleri, etrafõnda eğilme momentinin etkidiği kesit asal eksenlerini
göstermektedir.
2.4.8.2. - Q katsayõsõ Bire Eşit Olup, Eğilmeli-Burulmalõ Burkulmanõn Etkili Olabildiği Tek Simetri
Eksenli Kesitler
Bu özelikte enkesiti olup, eksenel basõnç kuvveti ile birlikte kesit simetri düzlemi içinde etkiyen bir
eğilme momentinin etkisi altõnda olan elemanlar, aşağõda verilen dört grup şarttan kendisine en uygun
olanõ sağlanacak şekilde boyutlandõrõlmalõdõr.
σo σ be .C m
2.4.8.2.1 - + < 1.0
σ bem1 σo
σ obem1 1 -
σ' e
σo σ be
+ ≤ 1
σ ob σ bem1
17
UDK 624.014.2:539.374 TÜRK STANDARDI TS 11372/Nisan 1994
σo
Eğer, < 0.15 ise yukarõdaki formüller yerine aşağõdaki formül kullanõlabilir:
σ obem1
σo σ be
+ ≤ 1.0
σ obem1 σ obem1
2.4.8.2.2 - Eğer basõnç kuvveti, kesitin ağõrlõk merkezinden etkimiyor fakat; kayma merkezi ile kesit
ağõrlõk merkezinin üzerinde bulunduğu kesit simetri ekseninin kesit ağõrlõk merkezinin kayma merkezine
göre ters tarafõnda kalan parçasõ üzerindeki bir noktadan; çubuk eksenine paralel doğrultuda etkiyorsa
P/A = σo ortalama basõnç gerilmesi aşağõda verilen σaem sõnõr gerilmesini geçmemelidir.
σBE > 0.5 σa halinde;
2
σa
σ aem = 0,522 σ a -
7,67σ BE
σBE ≤ 0.5 σa halinde;
σ BE C BE σ b1
+ = 1.0
σ BEO σ
σ bT 1 - BE
σe
formülünden hesaplanmalõdõr.
2.4.8.2.3 - T ve simetrik olmayan I kesitler dõşõndaki tek simetri eksenli kesitlerde, eğer basõnç kuvveti
kesitin ağõrlõk merkezinden etkimiyor fakat, kesit simetri ekseninin, kayma merkezi ile kesit ağõrlõk
merkezi arasõnda kalan parçasõ üzerindeki bir noktadan çubuk eksenine paralel doğrultuda etkiyorsa
ve eğer σobem1, σobem2'den büyük ise σo = P/A ortalama basõnç gerilmesi aşağõda verilen σaem sõnõr
gerilmesini geçmemelidir.
e
σ aem = σ obem2 + (σ okem2 - σ obem2 )
xo
2.4.8.2.4 - T ve simetrik olmayan I kesitli çubuklarda
Eksenel basõnç kuvveti Madde 2.4.8.2.3 halindeki gibi etkiyor ve σobem1 > σobem2 ise σo = P/A ortalama
basõnç gerilmesi aşağõda verilen σaem sõnõr gerilmesini geçmemelidir.
e
σ aem = σ obem2 + (σ okem1 - σ obem2 )
xo
Basõnç kuvveti, kesitin merkezinden etkimiyor fakat; kesit simetri ekseninin, kayma merkezinin kesit
ağõrlõk merkezine göre ters tarafõnda kalan parçasõ üzerindeki bir noktadan; çubuk eksenine paralel
doğrultuda etkiyorsa, σo = P/A ortalama basõnç gerilmesi aşağõda verilen σaem sõnõr gerilmesini
geçmemelidir.
2
σa
σ aem = 0,522 σ a -
7,67 σ BE
18
UDK 624.014.2:539.374 TÜRK STANDARDI TS 11372/Nisan 1994
Madde 2.4.8.2'de, x ve y eksenleri kesit asal eksenleri olup, ayrõca x ekseni kesit simetri eksenidir ve
bunun pozitif yönü kayma merkezinden uzaklaşan yöndür.
Cm = 0,85
Düğüm noktalarõ kendi düzleminde yanal deplasmana karşõ tutulmuş çerçevelerin düğüm noktalarõ
arasõnda eksenine dik yanal yükler yer almayõp, uçlarõ mafsallõ olmayan basõnç elemanlarõnda;
M1
C m = 0,6 - 0,4
M2
formülüyle hesaplanmalõ fakat değeri 0,4 ten daha küçük olmamalõdõr. Bu formülde M1/M2, elemanõn
gözönünde tutulan eğilme düzleminde yanal deplasmana karşõ tutulmamõş parçasõnõn uçlarõnda yer
alan momentlerden küçüğünün büyüğüne oranõdõr. M1/M2 oranõnõn işareti, eleman iki eğrilikli eğilme
etkisi altõnda ise pozitif, tek eğrilikli eğilme etkisi altõnda ise negatiftir.
Düğüm noktalarõ kendi düzleminde yanal deplasmana karşõ tutulmuş çerçevelerin, düğüm noktalarõ
arasõnda eksenine dik yanal yüklere maruz basõnç elemanlarõnda Cm katsayõsõnõn değeri uygun bir
3)
modelle yaklaşõk olarak hesaplanabileceği gibi , bunun yerine aşağõda verilen değerler de kullanõlabilir;
- Düğüm noktalarõ kendi düzleminde yanal deplasmana karşõ tutulmamõş çerçevelerin basõnç kuvvetine
maruz elemanlarõnda,
CBE = 0,85
- Düğüm noktalarõ kendi düzleminde yanal deplasmana karşõ tutulmuş çerçevelerin; düğüm noktalarõ
arasõnda eksenine dik yanal yükler yer almayõp, uçlarõ mafsallõ olmayan basõnç elemanlarõnda
M1
CBE = 0,6 - 0,4
M2
formülüyle hesaplanmalõdõr.
Burada M1/M2, elemanõnõn göz önünde tutulan eğilme düzleminde yanal deplasmana karşõ tutulmamõş
parçasõnõn uçlarõnda yer alan momentlerden küçüğünün büyüğüne oranõdõr. M1/M2 oranõnõn işareti,
eleman iki eğrilikli eğilme etkisi altõnda ise pozitif, tek eğrilikli eğilme etkisi altõnda ise negatiftir.
19
UDK 624.014.2:539.374 TÜRK STANDARDI TS 11372/Nisan 1994
c = Asal eksenin maksimum basõnç gerilmesinin yer aldõğõ kesit noktasõna mesafesidir.
(Eğer bu kesit noktasõ kayma merkezi tarafõnda ise işareti negatiftir).
d = Kesitin yüksekliği
e = Eksenel yükün kesit ağõrlõk merkezine göre eksantrikliği (ağõrlõk merkezinin kayma
merkezi tarafõnda ise negatiftir.)
σaem = P/A maksimum ortalam sõnõr basõnç gerilmesi
σokem1 = Eksantrik yükün kayma merkezinden etkimesi halinde (Madde 2.4.8.2.1) ve (Madde
2.4.8.2.4b) şartlarõnõn her ikisi de sağlanacak şekilde belirlenmiş ortalama sõnõr basõnç
gerilmesi.
σokem2 = Eksantrik yükün kayma merkezinden etkimesi halinde (Madde 2.4.8.2.1)'de verilen
şartõ sağlanacak şekilde belirlenmiş ortalama sõnõr basõnç gerilmesi.
σbo = Eksenel basõnç kuvveti altõnda Madde 2.4.7.1.1 uyarõnca L = 0 için hesaplanan sõnõr
basõnç gerilmesi.
σbem1 = Eksenel basõnç kuvveti altõnda simetri düzlemi içindeki burkulma hali için Madde
2.4.7.1.1 uyarõnca hesaplanan sõnõr basõnç gerilmesi.
σbem2 = Eksenel basõnç kuvveti altõnda Madde 2.4.7.1.2 uyarõnca hesaplanan sõnõr basõnç
gerilmesi.
σbem = Sadece eğilme momenti etkisi altõnda bu standardõn izin verdiği maksimum basõnç
gerilmesi (Madde 2.4.1, Madde 2.4.3 ve Madde 2.4.4)
σbem1 = Sadece eğilme momenti etkisi altõnda ve yanal burkulma etkisi gözönünde tutulmadan
bu standardõn izin verdiği maksimum basõnç gerilmesi (Madde2.4.1 ve 2.4.3)
2
' 12π E
σe = 2
(Madde 2.4.2 uyarõnca 1/3 oranõnda arttõrõlabilir)
23(KL b / rb )
j =
1
2Iy
[∫ A
3 2
]
x dA + ∫ A xy dA - x o
Mc
2
( )
= Aσex j ± j 2 + r0 σ t / σ ex
Kesit ağõrlõk merkezinin kayma merkezi tarafõnda basõnç gerilmesi meydana getiren
elastik kritik moment
MT
2 2
(
= Aσex j − j + r0 σ t / σ ex
)
Kesit ağõrlõk merkezinin kayma merkezi tarafõnda çekme gerilmesi meydana getiren
elastik kritik moment
rb = Kesitin etrafõnda eğilme meydana gelen asal eksenine göre atalet yarõçapõ
rxc = Sadece eğilme etkisi altõnda kesitin basõnç gerilmesi alan bölgesinin kesit simetri
eksenine (x-ekseni) göre atalet yarõçapõ
W yc = Kesitin simetri eksenine (x-ekseni) ağõrlõk merkezinde dik asal eksenine (y-ekseni) göre,
basõnç gerilmesi alan bölgesi için hesaplanmõş mukavemet momenti.
xo = Kayma merkezinin x koordinatõ (negatiftir.)
Mc c
σbc = , Mc momentince yaratõlan maksimum basõnç gerilmesidir.
ly
20
UDK 624.014.2:539.374 TÜRK STANDARDI TS 11372/Nisan 1994
2
π EdI xc
2
L W yc
formülü ile hesaplanabilir.
MT c
σbT = , MT momentince yaratõlan maksimum basõnç gerilmesidir.
ly
2
π EdI xc
2
L W yc
xoc
σb2 = σBE
ry 2
2
π E
σe = 2
(KL b / rb )
2.4.8.3. - Q Katsayõsõ Birden Küçük Olup Eğilmeli-Burulmalõ Burkulmanõn Etkili Olabildiği Tek
Simetri Eksenli Kesitler
Bu özelikte enkesiti olup, eksenel basõnç kuvveti ile birlikte, kesit simetri düzlemi içinde etkileyen bir
eğilme momentinin etkisi altõnda olan elemanlar; emniyetli tarafta kalmak suretiyle σa yerine Qσa
kullanõlarak Madde 2.4.8.2 uyarõnca boyutlandõrõlabilir. Q, Madde 2.4.7.1.1'de verilmiştir. Bu tür
elemanlarõn yük taşõma kapasiteleri deney yapõlarak da bulunabilir.
2.4.9 - Eksenel Basõnç Kuvveti veya Eğilme Momenti Etkisindeki Silindirik Tüp Elemanlar
Enkesitinin çeper et kalõnlõğõnõn ortasõndan geçen çember çapõ D'nin t et kalõnlõğõna oranõ 23200/σa
(Mpa) değerinden daha büyük olmayan elemanlarda basõnç gerilmesi elemanter sõnõr gerilmesini
geçmemelidir.
D/t oranõ 232000/σa (Mpa) den daha büyük, fakat 91400/σa (Mpa) değerinden daha büyük olmayan
elemanlarda basõnç gerilmesi,
21
UDK 624.014.2:539.374 TÜRK STANDARDI TS 11372/Nisan 1994
4700
σr = + 0,399 σa (Mpa)
D/ t
değerini geçmemelidir.
Sadece eksenel yük etkisi varsa. P/A ortalama basõnç gerilmesi Madde 2.4.7.1.1'de Q=1 için verilen
σobem1 sõnõr gerilmesini geçmemelidir.
Burada;
d = Bulonun çapõ
P = Bulon tarafõndan aktarõlan kuvvet
t = Birleştirilen elemanlardan en incesinin kalõnlõğõ
σa = Akma sõnõr gerilmesi
dir.
(1,0-0,9r-3rd/s) 0,6 σa
değerini geçmemelidir.
Burada;
r = Kesitte bulon veya bulonlarca aktarõlan yükün, bu kesit tarafõndan aktarõlan yüke oranõdõr. Eğer 0,2
den küçükse sõfõra eşit alõnabilir.
s = Kuvvet doğrultusuna dik doğrultuda bulonlar arasõ mesafe olup, tek bulon halinde birleştirilen
parçalarõn genişliğine eşit alõnõr.
Bu kaynak türlerinin uygulanmasõ ve yük taşõma kapasitelerinin hesabõ için uyulmasõ gereken kurallar
TS 3357'de verilmiştir.
22
UDK 624.014.2:539.374 TÜRK STANDARDI TS 11372/Nisan 1994
YARARLANILAN KAYNAKLAR
- AISI (American Iron and Steel Institute) Specification for the Design of Cold-Formed Steel Structural
Members. 1968 Edition
- CTICM "Regles de Calcul des Constructions en Elements a Parois Minces en Acier", Construction
Metallique No.4/1978
- Cissel, J.H. and W.E. Quinsey, "Durability of Lightweight Steel Construction, Part I, University of
Michigan Engineering Research Bulletin, No.30, June 1942.
- F. Bleich, "Buckling Strength of Metal Structures", McGraw-Hill Book CoMpany.
- N.W. Murray, "Introduction to the Theory of Thin-Walled Structures", Oxford Engineering Series 13.,
Clarandon Pess, Oxford, 1986.
- Winter, George, "Commantray on the 1968 Edition of the Specification for the Design of Cold-
Formad Steel Structural Members", American Iron and Steel Institute, 1970 ed.
- Southwell, R.V., and S.W.Skan, "On the Stability under Shearing Forces of a Flat Elastic Strip",
Proceedings, Royal Society, A., Vol. 105, No. 733, May 1924.
- Rockey, K.C; Shear Buckling of ThinşWalled Sections, "Thin-Walled Structures", A.H.Chilver (ed.),
John Wiley Sons, Inc., New York, Copyrighted by Chatto and Windus, 1967.
- Gerard, G., and H.Becker, "Handbook of Structural Stability, Part Iş Buckling of Flat Plates", NACA
Technical Note No. 3781, July 1957.
- Basler, K., "Strength of Plate Girders in Shear", Journal of Structural Division, ASCE Proceedings,
Vol. 87, No. ST7, pp. 151-180, October 1961.
- Gerard, G., and H.Becker, "Hanbook of Struactural Stability, Part I", NACA Technical Note No.
3781, July 1957.
- Timoshenko, S.P., and Gere, J.M., "Theory of Elastic Stability", McGra
- Hill Book Co., New York, 1961.
- Galambos, T.V., "Structural Members and Frames", Prentice-Hall, Inc., Englewood Cliffs, N.J.,
1968.
- Johnston, B.G. (ed.), "Guide to Design Criteria for Metal Compression Members", 2d ed., John
Wiley Sons, Inc., New York, 1966.
- Winter, George, "Lateral Stability of Unsymmatrical I-Beams and Trusses," ASCE Transactions,
Vol. 198, 1943.
- Arda, T.S., ve E.Uzgidar, "Çelik Yapõlarda Taşõma Gücü, İstanbul Teknik Üniversite Matbaasõ
Gümüşsuyu 1986.
- Hill. H.N., "Lateral Bückling of Channels and E-Beams", Asce Transactions, Vol. 119, 1954.
- Bijlaard, P.P., and G.P.Fisher, "Interaotion of Column and Local Buckling in Compression Members,
NACA TN 2640, March 1952.
- Bulson, P.S., Local Stability and Strength of Structural Sections, "Thin-Walled Structures", A.H.
Chilver (ed.), John Wiley Sons, Inc., New York, 1967.
- Chajes, A., and G.Winter, "Torsional-Flexural Buckling of Thin-Walled Members", Journal of
Structural Division, ASCE Proceedings, Vol. 91, No. ST4, August 1965.
- Chajes, A., P.J. Fang, and G.Winter, "Torsional-Flexuaral Buckling, Elastic and Inelastic of Cold-
Formed Thin-Walled Columns", Cornell Engineering Research Bulletin 66-1. August 1966.
- Bleich, F., "Buckling Strength of Metal Structures", McGraw-Hill Book CoMpany, New York, 1952.
- Peköz, T.B., and N.Çelebi, "Torsional-şFlexural Buckling of Thin-Walled Sections Undoer Eccentric
Load, Cornell Engineering Research Load", Cornell Engineering Researzh Bullatin No. 69-1,
Cornell University, Inhaca, New York, 1969.
23
UDK 624.014.2:539.374 TÜRK STANDARDI TS 11372/Nisan 1994
EK-A
BAZI KESİTLERDE KAYMA MERKEZİNİN YERİ VE ÇARPILMA
SABİTİNE AİT FORMÜLLER
ŞEKİL - 1 ŞEKİL - 2
ŞEKİL - 3
24
UDK 624.014.2:539.374 TÜRK STANDARDI TS 11372/Nisan 1994
Kesit X0 Y0 cx
Şekil 0 0
a 2
3a
4
Şekil a + c tac 2 0 t 2a 4c3
3b + (3a − 2c) (4a + 3c)
2 2 3 2l x 18l x
t
whereI X = (a 3 + c 3 + 3a 2 c + 3ac 2 )
3
Şekil b2 3b 2 0 ta b 3b + 2a
2 3
3c + ( )
a + 2b 6b + a 12 6b + a
Şekil bt (b + 2c ) 0 t 2 x Aa 2 b 2 A
3d 〈 ( + m 2 − mb) + [m 2 a 3 + b 2 c 2 (2c + 3a )]
A A t 3 3t
bt
{ }
2 2
+ (6ca 2 + 3ba 2 − 8c 3 ) − x
l m
(2a + 4c) +
mc
8b 2 c + 2m[2c(c − a) + b(2c − 3a )]
12l x t 3
2 2
b a m2a4
+ [(3c + b)(4c + a) − 6c ] −
2
〉
6 4
Where A = (a+2b + 2c)t
bt (b + 2c)
x=
A
bt
m= (6ca 2 + 3ba 2 − 8c 3 )
12l x
t 3
lx =
(a + 6ba 2 + 6ca 2 − 12ac 2 + 8c 3 )
12
Şekil bt (b + 2c ) 0
a2 2 a 2 A 2b 2 tc 3 a 2 btc 3 x A 4b 2 t 2 c 6
3e y
I + x A (1 − ) + − ab 2 2
c t + −
A 4 4I X 3 3l x 9I x
bt bt (2c + b)
+ (6ca + 3a b − 8c )
2 2 3
A = (a + 2b + 2c)t , X =
12l x A
t
where I X = ( )(a + 6ba + 6ca + 12ac + 8c )
3 2 2 2 3
12
tb 2
IY = (2ab + b 2 + 4bc + 6ca)
3(a + 2b + 2c)
Şekil 0 (tb 3 a 2 / 12 Kb + 2a )
3f
2b + a
25
UDK 624.014.2:539.374 TÜRK STANDARDI TS 11372/Nisan 1994
26