MỤC LỤC

Lời mở đầu

Chương I. Khái quát chiến tranh thương mại Mỹ - Trung
1. Nguyên nhân dẫn tới chiến tranh thương mại Mỹ - Trung
1.1 “Khai hỏa” chiến tranh thương mại Mỹ - Trung
1.2 Nguyên nhân dẫn tới chiến tranh thương mại Mỹ - Trung
2. Diễn biến cuô ̣c chiến tranh thương mại Mỹ - Trung
2.1 Đô ̣ng thái của Mỹ với Trung Quốc
2.1.1 Kiềm chế về kinh tế
2.1.2 Kiềm chế về công nghệ
2.1.3 Kiềm chế tham vọng chủ quyền lãnh thổ
2.1.4 Tấn công vào quyền lực mềm
2.1.5 Răn đe quân sự
2.1.6 Ngăn chặn liên minh, liên kết với Trung Quốc
2.1.7 Các sự kiện chính dẫn đến chiến tranh thương mại Mỹ-Trung.
2.2 Đô ̣ng thái của Trung Quốc
2.2.1 Động thái đáp trả Mỹ từ phía Trung Quốc
2.2.2 Phương thức Trung Quốc áp dụng lên cuộc chiến tranh thương mại Mỹ-Trung
Chương II. Tác động kinh tế của cuộc chiến tranh thương mại Mỹ Trung
1. Tác động đối với nền kinh tế Mỹ
1.1 Tác đô ̣ng tiêu cực
1.1.1 Nông nghiệp
1.1.2 Lạm phát và giá cả
1.1.3 Thương mại song phương
1.1.4 Đầu tư
1.1.5 Việc làm
1.1.6 Tăng trưởng kinh tế
1.2. Tác đô ̣ng tích cực
2. Tác đô ̣ng đến nền kinh tế Trung Quốc
2.1. Tác đô ̣ng tiêu cực
2.2 Tác đô ̣ng tích cực
3. Tác đô ̣ng đến kinh tế toàn cầu
3.1 Các bên hưởng lợi từ cuô ̣c chiến tranh thương mại Mỹ - Trung
3. 2. Các bên có khả năng chịu thiệt trong cuô ̣c chiến tranh thương mại Mỹ - Trung
Chương III. Tác đô ̣ng của cuô ̣c chiến tranh thương mại Mỹ - Trung đến Viêṭ Nam
1. Tác động đến nền kinh tế Việt Nam
1.1 Tác động đến xuất nhập khẩu
1.2 Tác đô ̣ng đến tiền tê ̣
1.3 Tác đô ̣ng đến thuế quan
2. Cơ hô ̣i và thách thức cho Viêṭ Nam giữa cuô ̣c chiến thương mại Mỹ - Trung
2.1 Cơ hội
2.2 Thách thức
3. Đề xuất giải pháp cho Viêṭ Nam trước tác đô ̣ng của chiến tranh thương mại Mỹ -
Trung
Kết luâ ̣n
 Lời mở đầu

Trong thập niên thứ hai của thế kỷ XXI, Mỹ và Trung Quốc đang bị cuốn vào một cuộc
“Chiến tranh lạnh” mới với thương mại là mặt trận chủ chốt cho các tranh cãi. Trong bối cảnh
chiến tranh thương mại diễn biến ngày càng phức tạp, phần nhiều được quan sát dựa vào các
động thái từ phía Mỹ, mối quan hệ Mỹ - Trung được dự đoán tiếp tục căng thẳng, với khuynh
hướng leo thang và có thể trở nên tồi tệ trong thời gian dài. Đối với quốc gia đã có khoảng
thời gian khá dài trải nghiệm vị thế siêu cường như Mỹ, cuộc chiến thương mại phải được
nhìn nhận trong bối cảnh Mỹ có sự chuyển biến về nhận thức căn bản đối với sự trỗi dậy của
Trung Quốc. Về bản chất, cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung không chỉ đơn thuần là cạnh
trạnh trên phương diê ̣n thương mại giữa hai siêu cường mà là sự cạnh tranh chiến lược giữa
hai cường quốc nhằm giữ vai trò bá quyền thế giới.

Sự ảnh hưởng của cuô ̣c chiến tranh thương mại Mỹ - Trung bao phủ lên toàn hê ̣ thống kinh tế
thế giới và khu vực. Cuô ̣c chiến tranh kéo dài giữa hai nền kinh tế thế giới còn là biểu hiê ̣n
của mô ̣t cuô ̣c chuyển giao quyền lực trong nền chính trị thế giới nhiều bất ổn hiê ̣n nay. Chiến
tranh thương mại dù ở quy mô nào cũng có tác đô ̣ng làm cho môi trường kinh tế toàn cầu trở
nên bất ổn, gia tăng tâm lý bất an trong các nước, thúc đẩy các nền kinh tế, tâ ̣p đoàn lớn phải
tính toán lại chính sách, chiến lược đầu tư kinh doanh của mình. Từ thực tiễn đó, Nhóm
nghiên cứu quyết định lựa chọn đề tài “Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung” nhằm cung cấp
mô ̣t cái nhìn toàn cảnh về cuô ̣c chiến tranh thương mại Mỹ - Trung và các tác đô ̣ng của cuô ̣c
chiến đến hai nền kinh tế lớn thế giới là Mỹ và Trung Quốc bên cạnh viê ̣c liên hê ̣ và đề xuất
giải pháp thực tiễn cho Viê ̣t Nam. Từ đó cũng đưa ra mô ̣t số nhâ ̣n định về cơ hô ̣i và thách
thức cho Viê ̣t Nam trong cuô ̣c chiến này.

Trong quá trình làm tiểu luận, Nhóm đã tích cực tìm kiếm thông tin và tham khảo nhiều tài
liệu nhưng không thể tránh khỏi những thiếu sót. Mong thầy cô hướng dẫn và nhâ ̣n xét để
nhóm chúng em có thể hoàn thiện bài tốt hơn. Chúng em xin chân thành cảm ơn!
I. Khái quát chiến tranh thương mại Mỹ - Trung
1. Nguyên nhân dẫn tới chiến tranh thương mại Mỹ - Trung
1.1 “Khai hỏa” chiến tranh thương mại Mỹ - Trung
Sau khi trở thành Tổng thống Mỹ vào tháng 1/2017, ông Donald Trump đã nhiều lần đe dọa
sẽ có biện pháp mạnh nhằm trả đũa trong lĩnh vực thương mại đối với Trung Quốc. Thực tế
từ khi ông Trump lên nắm quyền, 2 bên đã tổ chức đàm phán nhằm tìm kiếm thỏa thuận và
nhượng bộ, song không thành công.

Căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc bắt đầu từ ngày 20/04/2017 khi Mỹ tiến
hành điều tra xác định liệu thép nhập khẩu từ Trung Quốc và một số nước khác có đe dọa an
ninh quốc gia hay không. Ngày 06/07/2018, chính quyền Mỹ chính thức “khai hỏa” chiến
tranh thương mại với Trung Quốc bằng việc áp thuế quan 25% đối với các mặt hàng nhập
khẩu trị giá 34 tỷ USD từ Trung Quốc, chủ yếu là máy móc thiết bị điện tử và công nghệ cao.
Phía Trung Quốc đã lập tức đáp trả bằng cách áp thuế tương ứng 34 tỷ USD đối với hàng hóa
nhập khẩu từ Mỹ, chủ yếu là các mặt hàng nông sản.

1.2 Nguyên nhân dẫn tới  chiến tranh thương mại Mỹ - Trung
Cuộc chiến tranh thương mại Mỹ - Trung bắt nguồn từ nguyên nhân sâu xa và nguyên nhân
cụ thể.
Nguyên nhân sâu xa
Cuộc chiến tranh thương mại Mỹ - Trung là mâu thuẫn ngày càng gay gắt giữa hai cường
quốc kinh tế lớn nhất thế giới. Dự báo, đến năm 2030, GDP danh nghĩa của Trung Quốc sẽ
vượt Mỹ. Song, nếu tính theo sức mua tương đương (PPP), GDP của Trung Quốc hiện nay đã
vượt Mỹ. Mỹ và Trung Quốc cũng là hai cường quốc thương mại: Mỹ là nước nhập khẩu lớn
nhất và xuất khẩu thứ nhì thế giới; Trung Quốc là nước xuất khẩu lớn nhất và nhập khẩu thứ
nhì thế giới

Những năm gần đây, sự cạnh tranh giữa hai siêu cường càng trở nên gay gắt trong bối cảnh
sức mạnh của Mỹ có dấu hiệu suy giảm trong khi Trung Quốc đang bộc lộ tham vọng thay
thế Mỹ ở vị trí thống lĩnh bàn cờ địa chính trị thế giới.
BẢNG 1: MỸ VÀ TRUNG QUỐC – HAI SIÊU CƯỜNG KINH TẾ THẾ GIỚI
( SỐ LIỆU NĂM 2017)
Quy mô kinh tế Xuất khẩu Nhập khẩu
GDP Xếp GDP tính Xếp Tỷ USD Xếp Tỷ USD Xếp
 danh hạng theo PPP hạng thế hạng thế hạng thế
nghĩa thế giới (tỷ USD) giới giới giới
(tỷ
USD)
Mỹ 20.400 1 19.420 2 1.576 2 22.352 1

Trung 14.100 2 23.190 1 2.157 1 1.731 2

Quốc

Nguyên nhân cụ thể

Các vấn đề sau đây được xem là những nguyên nhân cụ thể gây ra căng thẳng thương mại Mỹ
- Trung, đặc biệt từ sau khi Trung Quốc gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) năm
2001, dẫn đến chiến tranh thương mại hiện nay.

Thứ nhất, chính sách bảo hộ của chính quyền Tổng thống Trump. Từ khi lên cầm quyền,
Tổng thống Donald Trump đã theo đuổi chính sách bảo hộ mậu dịch với mục tiêu “nước Mỹ
trên hết” và “làm nước Mỹ vĩ đại trở lại”. Chính sách bảo hộ mậu dịch này không chỉ dẫn đến
chiến tranh thương mại với Trung Quốc, mà còn dẫn đến xung đột thương mại với những
nước được xem là đồng minh của Mỹ (như EU, Nhật Bản, Hàn Quốc) hay láng giềng gần của
Mỹ (như Canada, Mexico). Ngay sau khi nhậm chức, ông Trump đã rút khỏi hoặc yêu cầu
đàm phán lại một loạt hiệp định thương mại tự do mà Mỹ đã ký kết hoặc đang thực thi.

Thứ hai, thâm hụt thương mại lớn của Mỹ với Trung Quốc. Thâm hụt thương mại của Mỹ
được xem là nguyên nhân trực tiếp gây căng thẳng thương mại Mỹ - Trung. Năm 2017, Mỹ
nhập khẩu 506 tỷ USD hàng hóa từ Trung Quốc, trong khi chỉ xuất khẩu 131 tỷ USD hàng
hóa sang Trung Quốc. Như vậy, thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc lên đến 375 tỷ
USD. Đáng lưu ý là thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc liên tục tăng từ khi Trung
Quốc gia nhập WTO (từ 100 tỷ USD năm 2001 lên 375 tỷ USD năm 2017). Chính quyền Mỹ
đã nhiều lần yêu cầu Trung Quốc giảm thặng dư thương mại với Mỹ. Trung Quốc đáp trả
rằng để giảm thâm hụt thương mại, chính Mỹ cần tăng cường hoạt động xuất khẩu của mình.

Thứ ba, tham vọng của Trung Quốc trở thành quốc gia công nghệ hàng đầu thế giới. Với vai
trò dẫn đầu thế giới về công nghê ̣ hiê ̣n nay, Mỹ lo ngại về tham vọng của Trung Quốc trong
viê ̣c cạnh tranh vị trí dẫn đầu công nghê ̣ này. Với mục tiêu trở thành nền kinh tế tiên tiến trên
thế giới, không phụ thuộc vào nhập khẩu các công nghệ then chốt từ các đối thủ cạnh tranh
chính, Trung Quốc hiện đang đổ hàng tỷ USD vào chương trình "Sản xuất tại Trung Quốc
2025" để tạo động lực phát triển các ngành công nghệ trọng yếu, trong đó có người máy, trí
tuệ nhân tạo, hàng không vũ trụ, ô tô chạy điện, công nghệ Internet 5G. Nghịch lý là tham
vọng của Trung Quốc rất lớn trong khi trình độ công nghệ lại còn nhiều hạn chế. Để thực thi
chiến lược này, các công ty Trung Quốc phải dựa vào các công nghệ cốt lõi từ Mỹ. Mỹ đã có
những cáo buộc Trung Quốc bằng những thỏa thuận ngầm đang buộc các công ty Mỹ phải
chuyển giao công nghệ cho các đối tác Trung Quốc trong liên doanh cũng như về viê ̣c đánh
cắp công nghê ̣ qua nhâ ̣p khẩu hay thông qua mua bán sát nhâ ̣p công ty Trung Quốc với các
công ty của Mỹ dù phía Trung Quốc liên tục bác bỏ cáo buô ̣c.

Thứ tư, tình trạng vi phạm bản quyền nghiêm trọng ở Trung Quốc. Mỹ nhiều lần cáo buộc về
tình trạng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ nghiêm trọng ở Trung Quốc, đặc biệt là đối với bản
quyền của các công ty Mỹ. Chính quyền Mỹ cho rằng, các công ty Mỹ đã mất nhiều tỷ USD
mỗi năm do việc ăn cắp bí mật thương mại của Trung Quốc. Điều này xuất phát từ khả năng
bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ rất yếu kém của hệ thống pháp luật Trung Quốc. Mặc dù, Trung
Quốc hiện nay đẩy mạnh công tác bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, song phần lớn tiến bộ tập
trung ở mảng bản quyền tác giả và nhãn hiệu, trong khi tình trạng bắt buộc chuyển giao công
nghệ trong các lĩnh vực công nghiệp then chốt vẫn tràn lan.

Thứ năm, các biện pháp hạn chế đầu tư của Trung Quốc. Mỹ phản ứng mạnh mẽ trước việc
Trung Quốc không trao cho các công ty nước ngoài quyền tiếp cận thị trường nước này một
cách tương xứng. Chính phủ Trung Quốc đã đưa ra cam kết là sẽ nới lỏng giới hạn chủ sở
hữu nước ngoài trong các lĩnh vực sản xuất ô tô, đóng tàu và máy bay càng sớm càng tốt;
đồng thời hứa thúc đẩy các biện pháp đã công bố nhằm mở cửa lĩnh vực tài chính của nước
này. Tuy nhiên, Mỹ hoài nghi cam kết trên bởi Trung Quốc đã từng đưa ra những hứa hẹn
tương tự khi gia nhập WTO năm 2001, song không thực thi. Các công ty Trung Quốc đã tận
dụng thời gian dài hàng chục năm được bảo hộ để tạo lập vị thế thống lĩnh tại thị trường nội
địa, đồng thời có khả năng tiến ra đầu tư ở nước ngoài.

2. Diễn biến cuô ̣c chiến tranh thương mại Mỹ - Trung

2.1 Động thái của Mỹ với Trung Quốc
Để bảo vệ địa vị bá quyền của mình, Mỹ đã thực thi chiến lược kiềm chế Trung Quốc trên
sáu phương diê ̣n chính là kiềm chế về kinh tế, kiềm chế về công nghệ, kiềm chế tham vọng
chủ quyền lãnh thổ, tấn công vào quyền lực mềm, răn đe quân sự, và ngăn chặn liên minh
liên kết.
2.1.1 Kiềm chế về kinh tế
Hiện tại, vũ khí tấn công của Mỹ vào kinh tế Trung Quốc là thuế nhập khẩu. Thuế nhập khẩu
vào Mỹ cao sẽ làm cho hàng hóa có xuất xứ từ Trung Quốc mất lợi thế cạnh tranh tại thị
trường Mỹ. Hậu quả là hoạt động xuất khẩu sang thị trường chủ lực bị đình trệ dẫn tới sản
xuất tại Trung Quốc suy giảm, các công ty nước ngoài rút khỏi Trung Quốc từ đó làm gia
tăng tỷ lệ thất nghiệp và gây bất ổn cho xã hội. Chỉ trong một thời gian ngắn, nền kinh tế tăng
trưởng dựa vào xuất khẩu của Trung Quốc đã có dấu hiệu suy giảm biểu hiê ̣n“tăng trưởng
kinh tế của Trung Quốc năm 2018 chỉ đạt 6,6%, thấp nhất trong 28 năm qua”.

2.1.2 Kiềm chế về công nghệ

Động thái tấn công gần đây của Mỹ đối với Trung Quốc trên mặt trận công nghệ tập trung
vào các hoạt động như tăng cường bắt và xét xử các gián điệp công nghệ; ngăn chặn các vụ
mua bán và sáp nhập công nghệ; gây sức ép để Trung Quốc từ bỏ quy định buộc các công ty
Mỹ tại Trung Quốc phải chuyển giao công nghệ; khuyến cáo, thậm chí là cấm dùng hàng
công nghệ của Trung Quốc... (vụ Huawei là một trong những ví dụ điển hình nhất hiện nay),
và cấm bán một số sản phẩm công nghệ trọng yếu cho Trung Quốc.

2.1.3 Kiềm chế tham vọng chủ quyền lãnh thổ

Để kiềm chế tham vọng của Trung Quốc, Mỹ đã có các động thái nhằm “không cho phép
Trung Quốc viết lại luật lệ trên biển Đông” như công nhận chủ quyền của Nhật Bản đối với
đảo Senkaku và cam kết bảo vệ quần đảo này theo Điều 5 của Hiệp ước An ninh Nhật-Mỹ;
trừng phạt Trung Quốc và viện trợ cho các nước có tranh chấp biển với Trung Quốc; từ năm
2016 thực hiện và lôi kéo các cường quốc khác cùng tham gia các chuyến tuần tra bảo vệ tự
do hàng hải để thách thức yêu sách về chủ quyền của Trung Quốc; thông qua các thể chế và
diễn đàn quốc tế như Shangri-La để lên án hành vi bất chấp luật lệ quân sự hóa và chèn ép
các nước khác của Trung Quốc trong tranh chấp biển đảo…Như vâ ̣y có thể thấy sự cứng rắn
của Mỹ trong các chính sách với Trung Quốc nhằm kìm hãm nước này.

2.1.4 Tấn công vào quyền lực mềm

Mỹ chủ yếu tấn công vào tính hợp pháp và sự phù hợp với đạo đức, chuẩn mực quốc tế của
các chính sách cũng như hành vi đối ngoại của Trung Quốc. Mỹ chỉ trích Trung Quốc vì lợi
ích của bản thân mà có các hành vi bất chấp luật pháp, quy tắc và chuẩn mực đạo đức quốc tế
như đánh cắp thành quả lao động từ viê ̣c ăn cắp sản phẩm phẩm công nghê ̣ Mỹ, mua chuộc
và hối lộ ở các quốc gia châu Phi và một số quốc gia châu Á, ép buộc thậm chí đe dọa tại
tranh chấp Biển Đông, Biển Hoa Đông, tàn phá và hủy hoại môi trường ở các dự án tại châu
Phi, châu Á, và đặc biệt Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence đã có bài phát biểu tại hội nghị
APEC ngày 17/11/2018 chỉ trích Sáng kiến Vành đai- Con đường của Trung Quốc đã nhấn
chìm các đối tác trong biển nợ, ép buộc, hối lộ hay gây tổn hại cho sự độc lập của các nước
khác và đó là một vành đai siết chặt, con đường một chiều, bất công và mờ ám .

2.1.5 Răn đe quân sự

Răn đe quân sự của Mỹ đối với Trung Quốc chủ yếu gồm: i) tăng cường lực lượng quân sự
tại những địa điểm có vị trí chiến lược đối với Trung Quốc, điển hình như bố trí Hệ thống
phòng thủ tên lửa tầm cao giai đoạn cuối tại Hàn Quốc hay tái sử dụng năm căn cứ quân sự
tại Philippines; ii) thực hiện các cuộc tập trận quân sự với các vũ khí hạng nặng, như cuộc tập
trận Vành đai Thái Bình Dương 2018 với sự tham gia của 26 nước, trong đó các đồng minh
của Mỹ đóng vai trò chủ chốt dưới sự lãnh đạo của Mỹ để Trung Quốc tận mắt thấy được
thiết bị, vũ khí, nhân lực và năng lực của quân đội Mỹ, họ sẽ có một đánh giá thực tế hơn về
việc Mỹ và các đồng minh có khả năng làm gì. Đặc biệt là cuộc tập trận Valiant Shield 2018
của Hạm đội Thái Bình Dương đã huy động một lực lượng gồm khoảng 15.000 quân từ toàn
bộ bốn binh chủng của quân đội Mỹ là Hải quân, Không quân, Lục quân và Thủy quân Lục
chiến... và sắp tới là cuộc tập trận tên lửa lần đầu tiên quanh đảo Okinawa của Nhật Bản.

2.1.6 Ngăn chặn liên minh, liên kết với Trung Quốc
Mỹ đã có các động thái ngăn chặn sự hình thành các liên minh, liên kết giữa Trung Quốc với
các quốc gia khác. Các động thái chính gồm thực thi Chiến lược Xoay trục sang châu Á,
Chiến lược Ấn Độ-Thái Bình Dương, Đạo luật Sáng kiến Trấn an châu Á 2018, các hiệp định
hợp tác và các lệnh trừng phạt nhằm lôi kéo và răn đe các nước khỏi vòng tay Trung Quốc.
Nhìn vào giải pháp thực thi, có thể thấy Mỹ áp dụng giải pháp cây gậy và củ cà rốt: các lợi
ích kinh tế có được từ các hiệp định thương mại hay viện trợ, tài trợ và đầu tư là những củ cà
rốt hữu hiệu giúp Mỹ lôi kéo các nước xa rời Trung Quốc để xích lại gần Mỹ; trừng phạt
hoặc cấm vận, thậm chí răn đe quân sự là những cây gậy chủ lực giúp Mỹ răn đe các quốc gia
có ý định liên minh hoặc liên kết với Trung Quốc. Mỹ đã đạt được những thành công nhất
định như dưới sức ép của Mỹ, EU đã không đứng về phía Trung Quốc trong vấn đề thương
mại hay Canada buộc phải bắt Giám đốc tài chính của tập đoàn Huawei... dù biết rằng sự đáp
trả mạnh mẽ của Trung Quốc sẽ đến ngay sau đó.

Cuô ̣c chiến thương mại Mỹ - Trung chính thức khai màn vào ngày 22 tháng 3 năm 2018,
chính quyền Trump của Hoa Kỳ đã đơn phương bắt đầu điều mà nhiều người coi là cuộc
chiến thương mại chống lại Trung Quốc bằng cách ban hành một bản ghi nhớ của tổng thống
đề xuất mức thuế quan đáng kể đối với các sản phẩm nhập khẩu của Trung Quốc. Mục tiêu
của các mức thuế như vậy, theo chính quyền, là để hạn chế việc chuyển giao quyền sở hữu trí
tuệ bất hợp pháp sang Trung Quốc và thu hẹp thâm hụt thương mại Mỹ-Trung trên diện rộng
và dai dẳng. Chính phủ Mỹ hy vọng rằng bằng cách tăng giá hàng hóa Trung Quốc nhập khẩu
trong Mỹ, thuế quan có thể làm suy yếu khả năng cạnh tranh của các công ty Trung Quốc. Họ
tin rằng bằng cách làm suy yếu nền kinh tế của mình, chính phủ Trung Quốc cuối cùng sẽ
thực hiện các chính sách nhằm tạo ra một môi trường thuận lợi hơn cho các công ty Mỹ hoạt
động hoặc bán hàng tại Trung Quốc.

2.1.7 Các sự kiện chính dẫn đến chiến tranh thương mại Mỹ-Trung.
● Tháng 1 năm 2017: Vào ngày đầu tiên nhậm chức, Trump đã ký sắc lệnh rút Hoa Kỳ
khỏi Hiệp định và Đàm phán Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP). Trump cũng nói
rằng ông sẽ đánh thuế hàng nhập khẩu của Trung Quốc lên 45%.
● Tháng 4 năm 2017: Trump yêu cầu Bộ Thương mại Hoa Kỳ điều tra xem nhập khẩu
thép từ Trung Quốc và các nước khác có làm tổn hại đến lợi ích của Hoa Kỳ hay
không.
● Tháng 8 năm 2017: Trump bắt đầu cuộc điều tra thứ hai của chính phủ về Trung
Quốc. Do Đại diện Thương mại Hoa Kỳ Robert Lighthizer dẫn đầu, cuộc điều tra mới
về cáo buộc đánh cắp tài sản trí tuệ của Trung Quốc ước tính rằng Hoa Kỳ thiệt hại từ
225 tỷ đến 600 tỷ đô la mỗi năm vì hành vi trộm cắp đó.
● Tháng 1 năm 2018: Washington áp đặt thuế quan đối với nhập khẩu các tấm pin mặt
trời và máy giặt, hầu hết đều được sản xuất tại Trung Quốc. Các động thái này phù
hợp với chính sách “Nước Mỹ trên hết” của Trump nhằm bảo vệ các nhà sản xuất Mỹ
khỏi sự cạnh tranh từ nước ngoài.
● Ngày 1 tháng 3 năm 2018: Chính quyền Trump công bố mức thuế cao đối với thép và
nhôm.
● Ngày 8 tháng 3 năm 2018: Trump ký lệnh áp thuế 25% đối với thép nhập khẩu và
10% đối với nhôm sau khi viện lý do lo ngại về an ninh quốc gia. Trump đã miễn trừ
Canada và Mexico, đồng thời cho các quốc gia khác cơ hội tranh luận tại sao ông nên
miễn trừ cho họ. Trong những tuần tiếp theo, danh sách các quốc gia được miễn trừ
bao gồm EU, Argentina, Australia, Brazil và Hàn Quốc.
● Ngày 22 tháng 3 năm 2018: Chính quyền Trump đã ban hành một bản ghi nhớ của
tổng thống liên quan đến Mục 301 của Cuộc điều tra về luật, chính sách, thực tiễn
hoặc hành động của Trung Quốc đề xuất áp thuế lên tới 50 tỷ USD hàng nhập khẩu
của Trung Quốc như một phản ứng đối với cáo buộc của Trung Quốc trộm cắp tài sản
trí tuệ của Hoa Kỳ. Trump đã cho Đại diện Thương mại Hoa Kỳ Robert Lighthizer 15
ngày để đưa ra danh sách các sản phẩm để áp thuế. Lighthizer cho biết ông sẽ lấy từ
những mặt hàng mà chính phủ Trung Quốc đã nói trong các văn bản chính sách khác
nhau mà họ muốn thống trị, đặc biệt là những sản phẩm được đề cập trong kế hoạch
“Made in China 2025”.
● Ngày 3 tháng 4 năm 2018: Sau bản ghi nhớ tổng thống ngày 22 tháng 3, Đại diện
Thương mại Hoa Kỳ Robert Lighthizer đã công bố danh sách tạm thời các mặt hàng
nhập khẩu sẽ bị áp thuế mới để trả đũa “việc buộc chuyển giao công nghệ và sở hữu
trí tuệ của Hoa Kỳ”. Danh sách này, bao gồm khoảng 1.300 sản phẩm của Trung
Quốc, chiếm khoảng 50 tỷ USD hàng nhập khẩu của Mỹ từ Trung Quốc. Nó bao gồm
một loạt các lĩnh vực như nguyên liệu thô, máy móc xây dựng, hàng không vũ trụ,
thiết bị nông nghiệp, điện tử, thiết bị y tế và sản phẩm tiêu dùng. Lighthizer nhắm
mục tiêu vào các lĩnh vực được đề cập trong kế hoạch “Sản xuất tại Trung Quốc 2025
”.
● 106 sản phẩm bị ảnh hưởng bao gồm các mặt hàng nhập khẩu chính của Mỹ như máy
bay, rượu whisky, ô tô và đậu nành.
● Ngày 5 tháng 4 năm 2018: Trump ra tuyên bố thông báo rằng chính quyền của ông sẽ
cân nhắc việc bổ sung 100 tỷ đô la thuế quan, do Trung Quốc trả đũa không công
bằng đối với các mức thuế ban đầu của ông .
● Ngày 16 tháng 4 năm 2018: Bộ Thương mại Hoa Kỳ cấm các công ty Mỹ bán các bộ
phận, phần mềm và linh kiện cho ZTE Corp, một công ty hệ thống và thiết bị viễn
thông đa quốc gia của Trung Quốc, trong bảy năm do vi phạm thỏa thuận không bán
các sản phẩm của Hoa Kỳ đến Iran.
● Ngày 20 tháng 5 năm 2018: Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ Steven Mnuchin tuyên bố
tạm dừng cuộc chiến thương mại.
 ● Ngày 29 tháng 5 năm 2018: Chín ngày sau, chính quyền Trump tuyên bố sẽ tiếp tục
đề xuất vào ngày 3 tháng 4 về việc áp thuế 25% đối với hàng hóa nhập khẩu trị giá 50
tỷ USD từ Trung Quốc.
● Ngày 15 tháng 6 năm 2018: Hoa Kỳ công bố thuế quan đối với 50 tỷ đô la hàng nhập
khẩu từ Trung Quốc, với việc Trump đe dọa nhiều hơn nếu Trung Quốc trả đũa.
● Ngày 18 tháng 6 năm 2018: Trump chỉ đạo Đại diện Thương mại Hoa Kỳ xác định
hàng hóa Trung Quốc trị giá 200 tỷ USD bị áp thuế bổ sung với tỷ lệ 10 %.
● Ngày 6 tháng 7 năm 2018: Bắt đầu áp thuế đối với các sản phẩm Trung Quốc trị giá
34 tỷ USD nhập khẩu.
● Ngày 10 tháng 7 năm 2018: Chính quyền Trump công bố thuế quan đối với danh sách
các sản phẩm mới của Trung Quốc có giá trị nhập khẩu 200 tỷ USD.

2.2 Đô ̣ng thái của Trung Quốc

2.2.1 Động thái đáp trả Mỹ từ phía Trung Quốc
Trước kế hoạch của Mỹ, ngày 1/4/2018, Bộ tài chính Trung Quốc đã tuyên bố danh sách 120
mặt hàng Mỹ sẽ bị áp thuế tăng lên mức 15% khi xuất khẩu vào thị trường Trung Quốc như
trái cây và các sản phẩm liên quan; và 8 mặt hàng bị áp thuế 25% gồm thịt lợn và các sản
phẩm liên quan. Cụ thể, ngày 2/4/2018, Bộ Thương mại Trung Quốc đã áp đặt thuế đối với
128 sản phẩm của Mỹ, bao gồm: Phế liệu nhôm, máy bay, ô tô, sản phẩm thịt lợn và đậu nành
(có thuế suất 25%), cũng như trái cây, hạt và ống thép (15%). Tiếp đó, để ứng phó với danh
sách áp đặt thuế đối với hơn 1.300 mặt hàng nhập khẩu từ Trung Quốc trị giá lên đến 50 tỷ
USD của Donald Trump từ ngày 3/4/2018, Trung Quốc đã áp dụng mức thuế 25% bổ sung
cho máy bay, ô tô và đậu tương - là hàng xuất khẩu nông nghiệp hàng đầu của Mỹ sang
Trung Quốc. Phần lớn các sản phẩm trong danh sách này Trung Quốc đều đang nhập khẩu
với các khối lượng lớn từ các bang vốn hậu thuẫn cho Donald Trump trong chiến dịch tranh
cử. Ngày 10/4/2018, Trung Quốc cũng đệ đơn lên WTO kiện Mỹ về việc tăng thuế nhập khẩu
nhôm và thép.

Xung đột thương mại Mỹ-Trung trở nên căng thẳng hơn khi Trung Quốc hủy đơn hàng mua
đậu tương của Mỹ, khi nhu cầu trong nước giảm do dịch tả lợn châu phi khiến hoạt động chăn
nuôi lợn bị thu hẹp. Tại Trung Quốc, đậu tương được dùng trong chăn nuôi gia súc. Trước
tình hình căng thẳng thương mại ngày càng leo thang, đại diện thương mại của Mỹ và Trung
Quốc đã lên kế hoạch gặp gỡ và kỳ vọng đạt được thỏa thuận có lợi cho 2 bên. Vào giữa
tháng 05/2018, các cuộc đàm phán đã đạt được kết quả tương đối khả quan khi Trung Quốc
đã đồng ý mua gần 70 tỷ USD nông sản và sản phẩm năng lượng của Mỹ nếu Mỹ không tăng
thuế. Đề xuất này tương đương với việc Trung Quốc đồng ý mua thêm một khối lượng hàng
hóa tương đương hơn 50% kim ngạch xuất khẩu của Mỹ sang Trung Quốc trong năm 2017.
Tuy nhiên, Trung Quốc khẳng định nếu Mỹ đưa ra các biện pháp trừng phạt thương mại bao
gồm gia tăng thuế nhập khẩu, toàn bộ kết quả thương thảo về kinh tế và thương mại giữa 2
bên sẽ bị hủy bỏ, bao gồm cả đề xuất trên. Hai bên cùng tuyên bố nhất trí không áp thuế lẫn
nhau và cam đoan không đẩy căng thẳng đi xa thành một cuộc chiến thương mại.

Tuy nhiên sau đó, căng thẳng thương mại giữa Mỹ-Trung đột ngột bị đẩy lên cao trào vào
ngày 29/05/2018, Nhà Trắng đột ngột tuyên bố sẽ tiến hành kế hoạch đã đưa ra vào ngày
23/3/2020, nhằm đánh thuế 25% trên 50 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc nhập khẩu, và siết
chặt quy định đầu tư từ công ty Trung Quốc trong các lĩnh vực công nghệ quan trọng. Ngày
3/6/2018, Trung Quốc đã cảnh báo rằng, tất cả các cuộc đàm phán thương mại giữa Bắc Kinh
và Washington sẽ bị vô hiệu, nếu Mỹ thiết lập các biện pháp trừng phạt thương mại. Đồng
thời, ngay sau đó, Trung Quốc cũng tuyên bố tiến hành đáp trả tương xứng khi đánh thuế
25% đối với 659 mặt hàng nhập khẩu từ Mỹ cũng có giá trị tương đương 50 tỷ USD.

Với hành động của Mỹ, Bộ Thương mại Trung Quốc cáo buộc, Mỹ đã châm ngòi cho một
cuộc chiến thương mại và Trung Quốc sẽ đáp trả với mức thuế tương tự đối với hàng nhập
khẩu của Mỹ, bắt đầu từ ngày 6/7/2018. Bộ Thương mại Trung Quốc trả lời nhanh chóng
rằng Trung Quốc sẽ "phản công cứng rắn". Trung Quốc liên tục đáp trả đòn phản công của
Nhà Trắng bằng việc áp gói thuế quan 25% tương tự nhằm vào 545 mặt hàng của Mỹ - từ ô
tô tới nông sản, thủy sản cũng giá trị 34 tỷ USD; và tiến hành áp thuế lên 333 mặt hàng trị giá
16 tỷ USD của Mỹ như phế liệu gỗ, phế liệu giấy, phế liệu kim loại cùng nhiều loại xe đạp và
ô tô. Như vậy, Mỹ và Trung Quốc đã thực hiện hóa việc đánh thuế lên 50 tỷ USD hàng hóa
lẫn nhau.

Ngày 18/9/2018, chỉ sau một ngày Mỹ đưa ra quyết định đánh thuế, Trung Quốc đã tuyên bố
sẽ kích hoạt chương trình thuế mới lên đến 60 tỷ USD hàng hóa Mỹ, bắt đầu từ ngày
24/9/2018. Thuế suất chiếm 0,1% tổng sản phẩm quốc nội toàn cầu, gói thuế mới của Trung
Quốc sẽ được áp lên danh sách gồm 5.027 sản phẩm của Mỹ với mức độ từ 5-10%.
Tình hình cho thấy, căng thẳng thương mại vẫn còn tiếp diễn, ngày càng gay gắt và chưa có
dấu hiệu sẽ dừng lại. Ngày 5/9/2019, Mỹ và Trung Quốc đồng thuận tiến hành vòng đàm
phán thương mại thứ 13 vào đầu tháng 10/2019 tại Washington. Tuy nhiên, với hành động
đột ngột của Mỹ, có khả năng Trung Quốc sẽ hủy kế hoạch đàm phán với Mỹ. Cuộc chiến
tranh thương mại Mỹ- Trung ngày càng căng thẳng hơn và dường như vẫn chưa đi tới được
hồi kết.

2.2.2 Phương thức Trung Quốc áp dụng lên cuộc chiến tranh thương mại Mỹ-Trung
Mô ̣t trong những phương thức Trung Quốc sử dụng nhằm tiến hành cuô ̣c chiến tranh thương
mại với Mỹ đó là các biê ̣n pháp thương mại. Trung Quốc nhập khẩu từ Mỹ (131 tỷ USD
trong năm 2017) ít hơn nhiều so với Mỹ nhập khẩu từ Trung Quốc (506 tỷ USD). Do đó, việc
đánh thuế quan vào hàng nhập khẩu từ Mỹ vẫn được Trung Quốc áp dụng. Động thái này của
Trung Quốc đã khiến cho Đảng Cộng Hòa và tổng thống Donald Trump gặp rắc rối chính trị
tại các bang nông nghiệp Mỹ, những nơi đã từng giúp ông đắc cử tổng thống năm 2016, và
hiện đang đối mặt với cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ năm 2018.

Bên cạnh biện pháp thương mại, thì biện pháp phi thương mại cũng được Trung Quốc áp
dụng triệt để nhằm phản công lại phía Nhà Trắng như: i) Chính sách tỷ giá: Mỹ cáo buộc cho
rằng Trung Quốc thao túng tiền tệ, tự giảm giá trị đồng NDT xuống để tạo lợi thế cạnh tranh
thương mại xuất khẩu với Mỹ đối với các nước khác. Trong khi đó, Trung Quốc cho rằng
NDT rớt giá là do thị trường quyết định. Trong cuộc chiến tranh thương mại như hiện nay,
Trung Quốc sẽ không ngần ngại giảm tỷ giá như thế để cạnh tranh với Mỹ; ii) Sử dụng trái
phiếu kho bạc Mỹ: Trung Quốc hiê ̣n là chủ nợ nắm giữ nhiều trái phiếu kho bạc nhất của Mỹ
do mua lại trong những năm vừa qua đủ để tác động tới thị trường trái phiếu tại Mỹ. Trong
trường hợp Trung Quốc đột ngột bán ra một lượng trái phiếu chính phủ Mỹ sẽ khiến cho lãi
suất dài hạn tại Mỹ tăng, ảnh hưởng tiêu cực tới chính phủ và những người mua nhà tại Mỹ
do phí vay tăng lên; iii) Kiện Mỹ lên WTO: Trung Quốc có thể kiê ̣n Mỹ lên WTO dù phương
thức này khó có tác dụng bởi Mỹ đóng vai trò then chốt với sự ra đời và tồn tại của WTO, là
nước có nền kinh tế lớn nhất trên thế giới đã từng ủng hộ mạnh mẽ tự do thương mại.

Bên cạnh đó, Trung Quốc có thể sử dụng các biện pháp hành chính khác nhau để gây khó dễ
cho các công ty Mỹ tại Trung Quốc như: i) Gây khó khăn cho quá trình cấp giấy phép: Hầu
hết các công ty tại Trung Quốc muốn hoạt động được đều cần giấy phép. Cơ quan cấp giấy
phép Trung Quốc có thể trì hoãn quá trình cấp hoặc thậm chí là thu hồi giấy phép kinh doanh
của các công ty Mỹ tại Trung Quốc; ii) Áp dụng các quy định mang tính chất phân biệt đối
xử: Trung Quốc có thể tiến hành các cuộc điều tra tham nhũng, thanh tra thuế, kiểm tra an
toàn lao động hay kiểm tra y tế để gây cản trở hoặc đóng cửa các công ty, cơ sở của Mỹ tại
Trung Quốc vì các vi phạm nhỏ trong việc tuân thủ quy định của Trung Quốc; iii) Trì hoãn
thủ tục hải quan: Biện pháp này được Trung Quốc áp dụng đối với các mặt hàng nhập khẩu
của Mỹ, khiến hàng hóa ứ đọng trong thời gian quan hệ hai bên căng thẳng; iv) Sử dụng
truyền thông: Trung Quốc đã từng sử dụng truyền thông như mô ̣t công cụ nhằm kêu gọi
người dân tẩy chay hàng hóa Mỹ và công ty Mỹ tại Trung Quốc điển hình như hãng điện
thoại Iphone của Apple và Starbuck tại Trung Quốc.

Chương II. Tác động kinh tế của cuộc chiến tranh thương mại Mỹ Trung
1. Tác động đối với nền kinh tế Mỹ
1.1 Tác động tiêu cực
Chiến tranh thương mại đã gây ra đau đớn về kinh tế cho cả hai bên và dẫn đến sự chuyển
hướng của dòng chảy thương mại khỏi cả Trung Quốc và Hoa Kỳ. Như Heather Long mô tả
tại Washington Post, “Tăng trưởng kinh tế Hoa Kỳ chậm lại, đầu tư kinh doanh bị đóng băng
và các công ty không thuê được nhiều người. Trên toàn quốc, rất nhiều nông dân phá sản, và
lĩnh vực sản xuất và vận tải hàng hóa đã xuống mức thấp chưa từng thấy kể từ cuộc suy thoái
vừa qua. Hành động của Trump đã trở thành một trong những đợt tăng thuế lớn nhất trong
nhiều năm ”. Theo Báo cáo năm 2019 từ Bloomberg Economics ước tính rằng cuộc chiến
thương mại sẽ khiến nền kinh tế Mỹ thiệt hại 316 tỷ USD vào cuối năm 2020. Cụ thể, các
mặt chịu thiệt hại trong cuộc chiến tranh thương mại này đó là:

1.1.1 Nông nghiệp

Nông dân Mỹ là những người bị ảnh hưởng nhiều nhất trong cuộc chiến thương mại với
Trung Quốc sau khi nước này ngừng mua một lượng lớn nông sản, đặc biệt là đậu tương từ
Mỹ. Xuất khẩu nông sản hàng năm của Mỹ sang Trung Quốc đã giảm từ gần 25 tỷ USD
xuống mức thấp nhất là dưới 7 tỷ USD trong vòng 12 tháng tính tới tháng 04/2019.

Nợ nông nghiệp trong năm qua đã đạt kỷ lục mới do tăng các trường hợp phá sản cộng với lý
do thời tiết không thuận lợi. Việc nhiều công ty Trung Quốc ngừng mua sản phẩm nông
nghiệp của Mỹ khiến nông dân Mỹ mất đi một thị trường lớn, bị cắt giảm phần lớn doanh thu
và phải xin trợ cấp từ chính phủ. Dẫn chứng, chính phủ Mỹ đã phải chi 28 tỷ USD để hỗ trợ
thiệt hại cho nông dân nước này, những người lo ngại rằng quan hệ thương mại Mỹ-Trung sẽ
không bao giờ được khôi phục. Theo thỏa thuận thương mại Mỹ-Trung giai đoạn 1, Trung
Quốc sẽ mua nông sản của Mỹ với giá trị lên tới 40-50 tỷ USD mỗi năm.
1.1.2 Lạm phát và giá cả
Mức thuế của chính quyền Tổng thống Donald Trump đối với 360 tỷ USD hàng hóa nhập
khẩu từ Trung Quốc ban đầu tập trung vào các mặt hàng máy móc và tư liệu sản xuất cho
doanh nghiệp và dần dần mở rộng sang các mặt hàng tiêu dùng. Cụ thể, ngày 1/4/2018, Bộ
Tài chính Trung Quốc đã công bố danh sách 120 mặt hàng Mỹ sẽ bị áp thuế tăng lên mức
15% khi xuất khẩu vào thị trường Trung Quốc như trái cây và các sản phẩm liên quan; 8 mặt
hàng bị áp thuế 25% gồm thịt lợn và các sản phẩm liên quan. Ngoài ra, phụ tùng ô tô, thiết bị
gia dụng và nội thất tăng giá khoảng 3% kể từ năm 2017 so với mức giảm 1% của các mặt
hàng cốt lõi.

Hiện nay, phần lớn các sản phẩm của Trung Quốc bị đánh thuế vào Mỹ là nguyên liệu đầu
vào cho các doanh nghiệp Mỹ. Do đó, các ngành công nghiệp của Mỹ sử dụng các sản phẩm
đầu vào từ Trung Quốc cũng sẽ gặp khó khăn khi các nguồn cung ít hơn và giá cả tăng, từ đó
chi phí sản xuất và hàng hóa trên thị trường Mỹ có khả năng tăng lên. Cụ thể, Apple - tập
đoàn công nghệ hàng đầu của Mỹ cũng bị thiệt hại mạnh, doanh số trên thị trường Trung
Quốc đã bị sụt giảm mạnh. Trên các mạng xã hội Trung Quốc xuất hiện dày đặc các thông
điệp kêu gọi người dân nước này tẩy chay các sản phẩm của Mỹ như Apple, McDonald's...

Giá hàng hóa tiêu dùng trong nước của Mỹ tăng lên, người tiêu dùng Mỹ sẽ chịu thiệt thòi và
các công ty đa quốc gia Mỹ dù có hay không có chi nhánh đặt tại Trung Quốc sẽ gặp khó
khăn khi tiếp cận hoặc mở rộng việc kinh doanh trên thị trường lớn nhất thế giới này. Điều đó
đến lần lượt sẽ quay trở lại làm chậm đà phát triển thương mại, đầu tư của nền kinh tế Mỹ.

Tỷ lệ lạm phát nói chung được duy trì ở mức ổn định trong khi chỉ số giá tiêu dùng tăng 2%
trong năm 2019. Mặc dù Tổng thống Trump từng tuyên bố Trung Quốc sẽ phải chi trả cho
mức thuế của Mỹ nhưng trên thực tế các nhà nhập khẩu Mỹ mới là những người bị thiệt hại.
Nghiên cứu từ Ngân hàng Dự trữ Liên bang New York và Đại học Columbia cho thấy các
công ty Mỹ mất giá cổ phiếu ít nhất 1,7 nghìn tỷ USD do thuế quan của Mỹ áp lên hàng nhập
khẩu từ Trung Quốc.

1.1.3 Thương mại song phương

Sau nhiều thập kỷ gia tăng thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, thương mại Mỹ-
Trung đã có bước lùi lớn. Giá trị xuất khẩu của Mỹ với Trung Quốc đã giảm hơn 100 tỷ đô
la. Thâm hụt thương mại hàng hóa của Mỹ với Trung Quốc tiếp tục tăng, đạt mức kỷ lục
419,2 tỷ USD vào năm 2018. Đến năm 2019, thâm hụt thương mại đã giảm xuống còn 345 tỷ
USD, gần bằng mức năm 2016, phần lớn là do dòng chảy thương mại giảm. Các mức thuế
đơn phương của Trump đối với Trung Quốc đã làm chệch hướng dòng chảy thương mại từ
Trung Quốc, khiến thâm hụt thương mại của Mỹ với châu Âu, Mexico, Nhật Bản, Hàn Quốc
và Đài Loan tăng lên.

Xuất khẩu sang Mỹ giảm sẽ ảnh hưởng tới các nhà sản xuất ở các thành phố cảng ở Trung
Quốc. Các công ty nhỏ sẽ phải ngừng hoạt động trong khi các nhà phân phối lớn hơn sẽ phải
tìm đường giảm chi phí hoặc mức giá sản phẩm sẽ được tăng đối với khách hàng Mỹ.

1.1.4 Đầu tư
Đầu tư trong nền kinh tế Mỹ đã giảm mạnh. Đầu tư trực tiếp nước ngoài gần như chững lại
trong nửa đầu năm 2018 và tiếp tục thấp yếu tại thời điểm giữa năm 2019. Tổng đầu tư vào
nền kinh tế Mỹ bao gồm xây dựng cơ sở hạ tầng như các nhà máy mới hoặc mua thiết bị cho
các nhà máy đó cũng giảm trong quý 2 và 3 của năm 2019.

Nancy McLernon, Chủ tịch Tổ chức đầu tư quốc tế, đại diện cho các công ty đầu tư xuyên
quốc gia cho biết các công ty quốc tế nói chung đã trở nên lưỡng lự khi đầu tư vào Mỹ do lo
ngại về căng thẳng thương mại. Các công ty quốc tế chiếm tới 20% số lao động trong ngành
chế tạo của Mỹ và sản xuất 25% hàng hóa xuất khẩu của Mỹ.

1.1.5 Việc làm

Các nhà máy ở cả Mỹ và Trung Quốc đã bị ảnh hưởng lớn trong bối cảnh thương mại và đầu
tư toàn cầu đi xuống.

Các hoạt động công nghiệp trên toàn thế giới đã sụt giảm và các nhà máy ở Mỹ không là một
ngoại lệ. Trong báo cáo việc làm công bố tuần trước, Bộ Lao động Mỹ cho biết các nhà sản
xuất Mỹ đã cắt giảm 12,000 việc làm trong tháng 12/2019. Tuy nhiên, hầu hết người dân Mỹ
làm việc trong những lĩnh vực không liên quan tới cuộc chiến thương mại và tỷ lệ việc làm
gia tăng chủ yếu ở các ngành công nghiệp như dịch vụ chuyên nghiệp, giải trí và khách sạn
và chăm sóc sức khỏe.

1.1.6 Tăng trưởng kinh tế

Đầu năm 2018, chính quyền Tổng thống Trump đã đạt được mục tiêu với nền kinh tế tăng
trưởng 3% hoặc hơn mỗi năm. Cũng trong tháng 02/2018, Nhà Trắng dự báo nền kinh tế Mỹ
sẽ tiếp tục tăng trưởng hơn 3% mỗi năm trong năm 2018 và 2019 và nền kinh tế sẽ vững
mạnh tới mức Cục dự trữ liên bang sẽ không tiếp tục tăng lãi suất cơ bản. Tuy nhiên, cuộc
chiến thương mại Mỹ-Trung tiếp tục căng thẳng và chính quyền Mỹ bắt đầu yêu cầu FED
giảm lãi suất cơ bản nhằm củng cố nền kinh tế. FED đã cắt giảm lãi suất cơ bản ba lần, tuy
nhiên tăng trưởng của kinh tế Mỹ đã giảm xuống mức 2%. Theo chuyên gia kinh tế Gregory
Daco thuộc Tổ chức Oxford Economics, nếu không có thương chiến với Trung Quốc, nền
kinh tế Mỹ có thể tăng 2.6% trong năm 2019 và mức tăng trưởng kinh tế toàn cầu là 2.9%.

1.2. Tác động tích cực

Cuộc chiến tranh thương mại gay go giữa 2 cường quốc lớn nhất trên thế giới là Mỹ và Trung
Quốc đã gây ra những tác động to lớn lên nền kinh tế Mỹ thế nhưng các chuyên gia kinh tế
hàng đầu thế giới cho rằng Mỹ có rất nhiều lợi thế trong cuộc chiến này. Tính toán của Wei
Li, nhà kinh tế cấp cao về Trung Quốc của Standard Chartered tại Thượng Hải, báo cáo trên
Financial Times, cho thấy một cuộc chiến thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ sẽ ảnh hưởng
nặng nề hơn đến Trung Quốc, khiến Trung Quốc thiệt hại từ 1,3% đến 3,2% GDP và Mỹ
0,2%. đến 0,9%. Những lợi thế của Mỹ trong cuộc chiến tranh thương mại với Trung Quốc
đó là:

Thứ nhất, Mỹ có lợi thế là đồng tiền dự trữ toàn cầu với trữ lượng vàng nhiều nhất trên thế
giới. Hồi tháng 7 vừa qua, đồng USD chiếm gần 40% tất cả các giao dịch thông qua Hệ thống
thanh toán quốc tế liên ngân hàng, trong khi NDT của Trung Quốc chỉ chiếm dưới 2%. Theo
các chuyên gia, lợi thế về đồng USD của Mỹ có thể trở nên quan trọng hơn nữa, nếu chính
quyền Trump áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với các tổ chức tài chính ở Đặc khu hành
chính Hongkong. Lệnh trừng phạt của Mỹ gây khó khăn cho các ngân hàng Trung Quốc
trong việc tiếp cận đồng USD.

Thứ hai, Nền kinh tế Mỹ lớn hơn Trung Quốc khoảng 50% và ít phụ thuộc hơn vào thương
mại. Cụ thể là Trung Quốc xuất khẩu sang Hoa Kỳ nhiều hơn so với nhập khẩu từ Hoa Kỳ.
Vì thế, Các doanh nghiệp Mỹ sẽ có được lợi thế cạnh tranh về giá khi hàng hóa Trung Quốc
trở nên đắt hơn trên thị trường Mỹ
Thứ ba, Mỹ có lợi thế trong việc quản lý một nền kinh tế cực kỳ linh hoạt và có khả năng
phục hồi. Để giải cứu ngành nông nghiệp khỏi hậu quả của cuộc chiến thương mại, tổng
thống Mỹ Donald Trump đã gửi 28 tỷ USD trợ cấp của chính phủ. Ông cũng khuyến khích
các công ty Mỹ chuyển cơ sở sản xuất của họ trở lại bờ biển Hoa Kỳ, thay vì để họ tự đưa ra
quyết định thương mại. Trump thậm chí có gây sức ép với Cục Dự trữ Liên bang, nơi độc lập
được coi là bất khả xâm phạm, giảm lãi suất và đề xuất rằng Fed nên giúp giảm giá trị của
đồng USD.

Ngoài thuế quan, Mỹ cũng đã và dự kiến sẽ tung ra nhiều vũ khí khác vào cuộc chiến thương
mại đang căng thẳng giữa hai bên bao gồm: i) Hạn chế hoạt đô ̣ng đầu tư của Trung Quốc vào
Mỹ ở các lĩnh vực công nghiê ̣p và kỹ thuâ ̣t quan trọng; ii) Kiểm soát công nghê ̣ bởi Trung
Quốc đang phải lệ thuộc vào các microchip tân tiến của Mỹ để thực hiện kế hoạch Made in
China 2025; iii) Bộ Thương mại Mỹ đưa Huewei vào danh sách cấm mua các bộ phận và linh
kiện từ Mỹ. Sau lệnh cấm này, nhiều công ty Mỹ ngừng hợp tác với Huawei; iv) Mỹ dọa sẽ “
cấm cửa” thêm năm công ty Trung Quốc trong lĩnh vực camera giám sát và cảnh báo UAV
nước này có thể đánh cắp dữ liê ̣u; v) Washington thúc giục các nước đồng minh không sử
dụng thiết bị của Huawei trong mạng 5G, và nhiều nước như Australia và New Zealand đã
hưởng ứng; vi) Siết chă ̣t quản lý du học sinh Trung Quốc, đă ̣c biê ̣t ở các ngành học tự đô ̣ng
hóa, hàng không, chế tạo công nghê ̣ cao.

2. Tác đô ̣ng đến nền kinh tế Trung Quốc

2.1. Tác động tiêu cực
Khi năm 2018 kết thúc, nền kinh tế Trung Quốc đang ở ngã ba đường, như một số người nhìn
thấy sự lựa chọn rất đơn giản, gỡ bỏ rào cản và tự do hóa hơn nữa hoặc đối mặt với sự sụt
giảm mạnh trong tăng trưởng kinh tế. Trong năm qua, doanh số bất động sản, bán lẻ và xe hơi
đã bắt đầu chững lại, thị trường chứng khoán đã giảm hơn 20% và chính phủ đang thực hiện
các biện pháp để kiểm soát thất nghiệp. Trung Quốc đã bắt đầu dựa vào các khoản kích thích
để giúp thúc đẩy nền kinh tế. Tuy nhiên, nhà phân tích Trung Quốc – Scott Kennedy cho rằng
việc tạo ra các cơ hội không nhất thiết đòi hỏi phải có trợ cấp, thiết bị công nghệ cao hoặc
phép màu. Ông cho rằng câu hỏi không phải là họ sẽ bơm bao nhiêu tiền vào nền kinh tế mà
họ phải biến nó thành cổ máy hiệu quả hơn bằng cách tự do hóa nền kinh tế, giảm bớt các rào
cản thị trường cho các công ty tư nhân, công ty nước ngoài đầu tư vào những lĩnh vực hiện
còn giới hạn.
Việc bắt giữ giám đốc tài chính của tập đoàn công nghệ cao Huawei đã làm tăng thêm sự
phức tạp của cuộc chiến thương mại. Trong thời gian này, Washington và Bắc Kinh đang cố
gắng giữ hai vấn đề riêng biệt. Nhưng rõ ràng cuộc chiến thương mại không chỉ là về thương
mại. Người ta cũng nói về những vấn đề đã được xây dựng làm nền tảng cho quan hệ Mỹ
Trung từ lâu. Và câu hỏi là liệu Trung quốc có thật sự muốn mở cửa thị trường hay chưa mà
thôi.

Trung Quốc cũng chịu thiệt hại đáng kể bởi trước khi chiến tranh thương mại nổ ra, Bắc Kinh
đã phải vật lộn với những thách thức về kinh tế. Theo đánh giá, tăng trưởng GDP quý II năm
nay của Trung Quốc là 6,2%, mức thấp nhất kể từ khi chính phủ nước này công bố số liệu
hàng quý vào năm 1992. Còn theo tính toán của UNCTAD, Trung Quốc đã chịu thiệt hại 35
tỷ USD vì thương chiến trong nửa đầu năm 2019. Ngành bị ảnh hưởng nghiêm trọng nhất là
thiết bị liên lạc và máy móc văn phòng, với giá trị xuất khẩu sang Mỹ giảm 15 tỷ USD. Chưa
dừng lại ở đó, nhiều công ty nước ngoài đang có ý định chuyển nhà máy sản xuất tại Trung
Quốc sang một quốc gia thứ ba để mở rộng nguồn cung ứng, tận dụng giá nhân công rẻ và
tránh thuế quan.

Nhiều “ông lớn” công nghệ bị cuốn vào vòng xoáy đối đầu. Các ông lớn trong lĩnh vực công
nghệ như Apple, Huawei không tránh khỏi bị liên lụy. Từ lâu, chính phủ Mỹ đã có “thành
kiến” đối với Huawei, cáo buộc công ty này sản xuất các thiết bị điện tử và viễn thông phục
vụ cho mục đích gián điệp. Khi chiến tranh thương mại tăng nhiệt, Mỹ đã liệt Huawei vào
danh sách đen với lý do đe dọa an ninh quốc gia và vận động các đồng minh, chủ yếu là
những nước phương Tây không sử dụng sản phẩm của công ty này. Do lệnh cấm của Mỹ,
nhiều tập đoàn lớn như Google, Intel hay Qualcomm đã hạn chế các giao dịch kinh doanh với
Huawei. Mặc dù là một trong những nhà sản xuất thiết bị viễn thông lớn nhất thế giới,
Huawei vẫn phụ thuộc rất nhiều vào các nhà cung cấp linh kiện của Mỹ, bởi vậy quyết định
nói trên khiến công ty này tổn thất nghiêm trọng.

2.2. Tác động tích cực

Trung Quốc có một loạt những nhân tố đã có sẵn trong lịch sử và sự kết hợp tác động lẫn
nhau của chúng giúp thúc đẩy và tạo ra sự phát triển vượt bậc. Có năm nhân tố nổi bật trong
nền kinh tế Trung Quốc, đó là quy mô quốc gia, thành phần chủng tộc, hệ thống giá trị của
người dân, nguồn vốn con người và việc chiến lược hóa quốc gia. Chính quy mô khổng lồ về
dân số và thị trường của Trung Quốc, tính đồng nhất của xã hội, những giá trị tế tụng của
người dân, sự phong phú chất lượng cao của nguồn vốn con người và chính sách can thiệp
cũng như chiến lược hóa của nhà nước. Tất cả kết hợp lại đã giúp thúc đẩy và duy trì sự tăng
trưởng của kinh tế Trung Quốc.

Một điều rõ ràng là không có nhân tố nào trong số này là duy nhất chỉ Trung Quốc có, chúng
ta có thể nhận thấy sự có mặt hay tác động của bất kỳ một nhân tố nào trong đó hay sự kết
hợp của một số nhân tố này ở các nước khác. Nhân tố dân số lớn như ở Ấn Độ, nhân tố một
xã hội đồng nhất và một nhà nước áp dụng chính sách can thiệp như ở Nhật Bản và Hàn
Quốc sau chiến tranh, nhân tố những giá trị tế tụng như ở Bắc Mỹ, v.v. Điều duy nhất Trung
Quốc có là tất cả nhân tố này đều tồn tại cùng lúc và có gốc rễ từ những truyền thống văn
hóa, di sản lịch sử của Trung Quốc trước khi diễn ra cuộc cách mạng cộng sản năm 1949.
Những nhân tố di sản này ảnh hưởng gián tiếp lên nền kinh tế Trung Quốc nhưng về lâu dài
lại sâu sắc, kéo dài và hết sức mạnh mẽ. Đây chính là sức mạnh có chiều sâu của những nhân
tố di sản và sức mạnh kiểm soát bao trùm vô hình mà nó cơ bản xác định được tính cạnh
tranh của nước này và là cái định hình những quan hệ thương mại của Trung Quốc với các
nước khác, chủ yếu là với Mỹ. Chính nhờ vào những nhân tố này mà Trung tâm Nghiên cứu
phát triển thuộc Quốc vụ viện - tức Chính phủ Trung Quốc đã đưa ra nhận định: “Nền kinh tế
Trung Quốc sẽ vượt xa nền kinh tế Mỹ và sẽ trở thành nền kinh tế lớn nhất thế giới vào năm
2032 bất chấp “chiến tranh thương mại” đang diễn ra.

Một nhóm các nhà phân tích từ trung tâm thuộc Quốc vụ viện - tức Chính phủ Trung Quốc,
cơ quan hành pháp cao nhất của Trung Quốc đã kết luận rằng xung đột giữa Trung Quốc và
Mỹ sẽ còn trầm trọng hơn trong năm năm tới và Washington có thể sẽ áp dụng những biện
pháp thậm chí là cực đoan nhất nhằm làm chậm sự phát triển của nền kinh tế Trung Quốc.
Tuy nhiên, theo các chuyên gia, ngay cả những yếu tố này cũng sẽ không kìm hãm sự tăng
trưởng kinh tế của Trung Quốc và đến năm 2025, tỷ trọng thương mại của Trung Quốc trong
GDP thế giới sẽ tăng từ 16,2% hiện tại lên 18,1%. Trong khi tỷ trọng của Mỹ sẽ giảm so với
cùng kỳ từ 24,1% xuống còn 21,9%. Dù tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc trong năm năm
tới sẽ giảm từ 6,1% xuống 5-5,5% hiện tại, nhưng GDP bình quân đầu người sẽ tăng và có
thể đạt 14 nghìn USD vào năm 2024, do đó Trung Quốc sẽ chuyển từ nhóm các nước với
mức thu nhập trung bình lên mức thu nhập cao. “Các nhà phân tích tin rằng nền kinh tế Trung
Quốc sẽ vượt qua Liên minh châu Âu vào năm 2027 và Mỹ vào năm 2032”.
Một quan điểm tương tự cũng được giáo sư kinh tế Trường đại học Bắc Kinh, cựu chuyên gia
kinh tế trưởng của Ngân hàng Thế giới, Justin Yifu Lin đề cập đến khi cho rằng nền kinh tế
Trung Quốc sẽ vượt qua Mỹ vào năm 2030. Tuy nhiên, kinh tế Trung Quốc trước mắt vẫn
đang phải đối mặt với những khó khăn nhất định từ chính các nhân tố thúc đẩy sự phát triển
của mình. Đó chính là vấn đề về dân số, môi trường, mở cửa trong kinh tế, những yếu tố này
sẽ kìm hãm sự phát triển nói chung của quốc gia này.

Trước đó, Công ty tư vấn Capital Economics, trong báo cáo được công bố vào tháng 1 năm
nay, cho rằng quá trình phi toàn cầu hóa đang diễn ra sẽ làm suy yếu lợi thế kinh tế của Trung
Quốc trong những năm tới và dư luận cho rằng Trung Quốc có thể vượt qua Mỹ sẽ là một sự
“ảo tưởng”. Kể từ tháng 1 năm nay thế giới đã bị rung chuyển bởi những thay đổi nghiêm
trọng, bắt đầu với đại dịch Covid-19 và sau đó kết thúc bằng sự trầm trọng thêm của cuộc
xung đột thương mại giữa Trung Quốc - Mỹ. Do đó, ngày càng khó dự đoán nền kinh tế thế
giới sẽ phát triển thay đổi như thế nào.

Các chuyên gia chỉ ra trong báo cáo cho hay, bộ mặt kinh tế thế giới sẽ có những thay đổi
mạnh mẽ trong những năm tới, do thực tế là các quốc gia và tập đoàn xuyên quốc gia trong
quá trình thiết lập chuỗi giá trị sẽ ngày càng tính đến yếu tố an ninh và nền kinh tế thế giới
cuối cùng sẽ tan rã thành ba khối lớn với các trung tâm ở Bắc Mỹ, Châu Âu và Trung Quốc.

3. Tác đô ̣ng đến kinh tế toàn cầu

Mỹ và Trung Quốc là hai cường quốc kinh tế lớn nhất trên thế giới, vì thế cuộc chiến tranh
thương mại này không chỉ đem đến những hệ lụy trực tiếp cho Mỹ và Trung Quốc nói riêng
mà còn là những tác động đáng kể đối với dòng chảy thương mại toàn cầu. Ảnh hưởng của
cuộc chiến được dự báo sẽ còn vươn xa hơn với tác động dây chuyền lan tỏa.

Nếu chiến tranh thương mại Mỹ - Trung tiếp tục leo thang lên quy mô toàn diện, cơ hội sẽ
đến với rất nhiều nước khác trong vai trò thay thế các mặt hàng xuất khẩu vào hai thị trường
Mỹ và Trung Quốc. Thế nhưng dưới góc nhìn toàn cầu, Quỹ Tiền tệ Quốc tế chỉ ra rằng,
chính sự leo thang căng thẳng thương mại Mỹ - Trung là yếu tố góp phần vào "suy yếu đáng
kể của phát triển toàn cầu". Cả cơ hội lẫn rủi ro tìm đến với nhiều quốc gia khác nhau trên thế
giới.

3.1 Các bên hưởng lợi từ cuôc̣ chiến tranh thương mại Mỹ - Trung
Viê ̣c Mỹ và Trung Quốc thực hiê ̣n các biê ̣n pháp thương mại tấn công lẫn nhau khiến bản
thân Mỹ và Trung Quốc đều mất đi thị trường rô ̣ng lớn của nước kia. Cũng chính vì vâ ̣y, cơ
hô ̣i là các nước thứ ba có thể hưởng lợi từ viê ̣c đóng vai trò là mô ̣t thị trưởng mới thay thế
cho hai thị trường lớn nhất thế giới này.

Cụ thể ở mặt hàng nông nghiê ̣p là đậu nành, với mức thuế 25% của Trung Quốc đánh vào
Mỹ với giá trị xuất khẩu lên tới 14 tỷ USD/năm sẽ mở ra cánh cửa cho các nhà xuất khẩu
khác như Brazil hay Argentina thâm nhập thị trường Trung Quốc. Trung Quốc là quốc gia
nhập khẩu đậu nành lớn nhất thế giới. Khi đậu nành Mỹ bị đánh thuế cao, đồng nghĩa giá sẽ
tăng, Bắc Kinh sẽ phải chuyển sang các thị trường khác, ví dụ như Nam Mỹ.

Được biết đến là một “công xưởng của thế giới”, các sản phẩm may mặc của Trung Quốc sau
khi chịu mức thuế cao sẽ rất khó khăn để thâm nhập thị trường Mỹ. Điều này tạo ra cơ hội
các nước có lợi thế cạnh tranh trong lĩnh vực may mặc như Việt Nam, Bangladesh,
Campuchia... khi chiến tranh thương mại Mỹ - Trung leo thang.

Mặt khác, nỗ lực của Trung Quốc đánh thuế sản phẩm thịt lợn Mỹ, trị giá khoảng 3 tỷ USD,
có thể là tin tốt cho những nhà cung cấp thay thế như Đức, Tây Ban Nha, Đan Mạch, thậm
chí cả Nga, khi lượng thịt lợn từ Mỹ vào Trung Quốc suy giảm.

Airbus – liên minh sản xuất máy bay của bốn nước châu Âu là Pháp, Đức, Vương quốc Anh,
Tây Ban Nha là người được hưởng lợi nhiều nhất khi máy bay của Boeing bị đánh thuế. Giá
máy bay Boeing đắt hơn có thể sẽ khiến các doanh nghiệp hàng không Trung Quốc tìm đến
Airbus như một nhà cung cấp thay thế.

Bên cạnh đó, việc Mỹ áp mức thuế mới với nhôm thép nhập khẩu từ Trung Quốc còn đem
đến lợi ích cho các nhà nhập khẩu nhỏ bé hơn, chẳng hạn như Philippines. Khi Trung Quốc
tìm cách chuyển hướng xuất khẩu nhôm thép sang các thị trường khác, họ khả năng cao sẽ
phải đồng ý với mức biên lợi nhuận thấp hơn.

3.2. Các bên có khả năng chịu thiệt trong cuôc̣ chiến tranh thương mại Mỹ - Trung
Cuộc chiến này làm giảm niềm tin của các doanh nghiệp nhỏ tại Mỹ, gây gián đoạn hoạt
động giao thương của các tập đoàn công nghiệp lớn ở châu Á và ảnh hưởng đến những nhà
máy có định hướng xuất khẩu tại Châu Âu. Thuế quan đang gây áp lực gia tăng chi phí đối
với các công ty đa quốc gia, buộc những công ty này phải tìm cách bù đắp khoản thua lỗ.
Hơn nữa, sự không chắc chắn về triển vọng đàm phán Mỹ - Trung cũng gây khó khăn cho các
nhà quản lý khi lên kế hoạch kinh doanh.

Qua khảo sát các nhà quản lý mảng kinh doanh tại Nhật Bản, Hàn Quốc và Indonesia cho
thấy, đã có sự sụt giảm trong hoạt động sản xuất tại những quốc gia này vào tháng 8 vừa qua.
Tại châu Âu, sự sụt giảm sản xuất được thể hiện rõ nét tại Đức – một trong những nhà cung
cấp máy móc và thiết bị hàng đầu thế giới.

Ngoài ra, một nền kinh tế khác có khả năng chịu rủi ro là Hong Kong, cửa ngõ cho vô số giao
dịch thương mại giữa Trung Quốc đại lục và Mỹ. Xung đột thương mại gia tăng có thể ảnh
hưởng tới 20% việc làm ở đặc khu này.

Tính trên toàn cầu, theo số liệu của WTO, năm ngoái tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa
tăng 11% lên 17.200 tỷ USD trong đó uớc tính cứ mỗi 100 tỷ USD hàng hóa bị ảnh hưởng
bởi thuế nhập khẩu, thương mại toàn cầu sẽ giảm 0,5%. Việc này sẽ kéo theo tăng trưởng
toàn cầu mất 0,1%. Lạm phát cũng sẽ tăng 0,1% - 0,3%, chưa tính biến động tỷ giá.

Ngoài ra, chiến tranh thương mại có thể bị gián đoạn nghiêm trọng, do hai phần ba số hàng
hóa trao đổi giữa hai nước nằm trong chuỗi giá trị toàn cầu. Sự bất ổn về thương mại có thể
khiến các ngân hàng lo ngại về sự tham gia của mình trong các ngành bị ảnh hưởng, từ đó
ảnh hưởng đến giá cả và dòng chảy tín dụng, gây biến động thị trường tài chính. Nếu Mỹ áp
thuế nhập khẩu 10%, sau đó thuế này lại bị đẩy xuống người tiêu dùng thông qua tăng giá sản
phẩm, kinh tế toàn cầu có thể rơi vào tình trạng tăng trưởng chậm, lạm phát cao. Lợi nhuận
doanh nghiệp toàn cầu cũng sẽ sụt giảm.

III. Tác đô ̣ng của cuô ̣c chiến tranh thương mại Mỹ - Trung đến Viêṭ Nam
1. Tác động đến nền kinh tế Việt Nam
1.1 Tác động đến xuất nhập khẩu
Năm 2017, tỷ trọng kim ngạch xuất khẩu sang Trung Quốc chiếm 16,5% tổng kim ngạch xuất
khẩu của Việt Nam. Trong khi đó, tỷ trọng với Mỹ là 19,4%. Còn tỷ trọng nhập khẩu trong
tổng kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam với Trung Quốc là 27,7% và ở mức 4,3% với Mỹ.
Vì vậy, khi hai đối tác quan trọng của Việt Nam điều chỉnh tăng giá thuế, thương mại giữa
hai nước sẽ giảm và ảnh hưởng đến các nước có giao dịch với hai nước này, trong đó có Việt
Nam. Cụ thể, Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc được sử dụng vào sản xuất để sản xuất
tiếp sẽ bị ảnh hưởng trực tiếp về mặt chi phí gia tăng. Mặt khác, nhập khẩu từ Trung Quốc
vào Việt Nam, vốn chiếm tỷ trọng lớn trong kim ngạch, cũng bị ảnh hưởng và sẽ ảnh hưởng
đến nền kinh tế Việt Nam.

Nghiên cứu của chương trình Nghiên cứu kinh tế Trung Quốc thuộc Viện Kinh tế và Chính
sách chỉ ra một nửa hàng xuất khẩu Việt Nam sang Trung Quốc là hàng thô, sơ chế, trong khi
nhập khẩu lại là hàng tinh chế (chiếm 85%). Các doanh nghiệp hoạt động tại Việt Nam cũng
đang sử dụng phần lớn công nghệ, nguyên liệu của Trung Quốc để phục vụ sản xuất. Trong 6
tháng đầu năm nay, Trung Quốc đã nhập cá tra Việt với giá trị hơn 133 triệu USD, tăng gần
41% so với cùng kỳ năm ngoái, trở thành thị trường nhập nhiều các tra Việt Nam nhất. Đáng
nói là sau khi nhập khẩu cá tra từ Việt Nam giá rẻ, Trung Quốc mang về chế biến và xuất
khẩu sang nhiều nước trong đó có Mỹ, Canada, Châu Âu với giá trị cao gấp nhiều lần.

Tình trạng xuất nhập khẩu của Việt Nam bị ảnh hưởng nhiều kể từ khi Mỹ tăng cường hàng
hóa bị trừng phạt từ Trung Quốc. Nếu những căng thẳng về chiến tranh thương mại tiếp tục
kéo dài và leo thang giữa Mỹ và Trung Quốc cũng như các nước có liên quan khác sẽ khiến
các hoạt động đầu tư, sản xuất bị trì hoãn, kinh tế thế giới trong đó có Việt Nam tăng trưởng
chậm lại, thâm chí rơi vào suy thoái. Nếu các biện pháp trừng phạt tiếp tục mở rộng thì về dài
hạn chắc chắn sẽ là cú sốc lớn đối với nền xuất nhập khẩu nói riêng, nền kinh tế Việt Nam
nói chung.

1.2 Tác động đến tiền tệ

Đối với thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam, TTCK Việt Nam sau khi đạt kỷ lục vào
tháng 4/2018, đã xuất hiện xu hướng giảm điểm mạnh với việc nhà đầu tư (NĐT) ngoại liên
tục rút vốn ròng, bất chấp nền kinh tế đang có những chuyển biến tích cực như: Kinh tế vĩ mô
ổn định, lạm phát thấp, dự trữ ngoại hối cao và dòng vốn FDI vào tiếp tục tăng. Chỉ trong
vòng chưa đầy 1 tháng (từ ngày 6/7 - 27/7/2018), các NĐT nước ngoài đã liên tục bán ròng
trên cả 2 sở giao dịch chứng khoán với tổng giá trị gần 1.669 tỷ VND. Dự báo tình trạng này
còn tiếp diễn, các NĐT có xu hướng hoãn lại các các dự án đầu tư bởi do chiến tranh thương
mại được dự báo sẽ còn tiếp diễn.

1.3 Tác động đến thuế quan

Để tránh mức thuế cao, cả các công ty của Trung Quốc và Mỹ đã giảm nhập khẩu một số
hàng hóa từ nước khác và bắt đầu tìm kiếm nguồn cung từ Việt Nam, khả năng cạnh tranh
của các nhà xuất khẩu Việt Nam sẽ tăng lên và mở ra nhu cầu cao đối với hàng hóa, đặc biệt
là hàng dệt may.

Đối với các nhà đầu tư, Việt Nam cũng có thể là một lựa chọn khác thay vì Trung Quốc. Việt
Nam đang hưởng lợi từ chiến lược +1 của Trung Quốc, trong đó các nhà đầu tư ở Trung
Quốc chuyển nhượng và mở rộng sang các nước khác để tăng khả năng tiếp cận thị trường,
đa dạng hóa rủi ro và giảm chi phí lao động. Cuộc chiến thương mại không ngừng mở rộng
này sẽ chỉ thúc đẩy chuyển giao đầu tư, đặc biệt đối với các mặt hàng tiêu dùng thâm dụng
lao động như quần áo, giày dép và điện tử.

Là một nền kinh tế định hướng xuất khẩu, thị trường đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) của
Việt Nam chiếm phần lớn xuất khẩu. Việt Nam sẽ thu hút nhiều nhà đầu tư hơn khi các nhà
sản xuất tiếp tục tái cấu trúc chuỗi cung ứng của họ nhằm giảm tác động của thuế quan của
Mỹ đối với Trung Quốc.

Chiến tranh thương mại cũng mang đến những vấn đề như gian lận và trốn thuế. Vào tháng
6/2019, Hải quan Việt Nam đã thu giữ một số lượng lớn giấy chứng nhận xuất xứ giả mạo và
vận chuyển trái phép các sản phẩm nông nghiệp, dệt may, thép và nhôm. Điều này khiến
hàng hóa Việt Nam có thể phải đối mặt thuế nhập khẩu cao hơn của Mỹ. Trước mức thuế cao
hơn, các doanh nghiệp tại Trung Quốc sẽ chỉ đạo xuất khẩu nguyên liệu thô sang Việt Nam
để duy trì sự cân bằng. Điều này sẽ ảnh hưởng đến ngành Công nghiệp trong nước của Việt
Nam.

2. Cơ hô ̣i và thách thức cho Viêṭ Nam giữa cuô ̣c chiến thương mại Mỹ - Trung
2.1 Cơ hội
Viê ̣t Nam có nhiều khả năng hưởng lợi từ cuô ̣c chiến tranh thương mại Mỹ - Trung.
Thứ nhất, kim ngạch xuất khẩu từ Việt Nam sang Mỹ đã tăng đáng kể khi Việt Nam cũng sản
xuất những mặt hàng tương tự của Trung Quốc như dệt may, da giày, thiết bị phụ tùng và sản
phẩm gỗ.
Thứ hai, hàng hóa của Việt Nam có thể thâm nhập vào thị trường Trung Quốc nhiều hơn khi
có lợi thế về mức thuế suất thấp hơn.
Thứ ba dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam sẽ tăng mạnh, góp phần vào tăng
trưởng tổng sản phẩm quốc nội
Thứ tư cơ hội mà chiến tranh thương mại Mỹ - Trung Quốc mang lại giúp gia tăng quá trình
chuyển dịch cơ cấu thị trường, thúc đẩy hoạt động xuất khẩu, dần giảm bớt sự phụ thuộc vào
thị trường Trung Quốc khi mà chi phí nhân công và các ưu đãi về thuế của VN đang mất dần.
Thứ năm việc Mỹ tiếp tục áp thuế đối với hàng hóa xuất khẩu của Trung Quốc sẽ làm cho
hàng hóa Trung Quốc vào Mỹ tiếp tục mất khả năng cạnh tranh hơn, đồng nghĩa khối lượng
xuất khẩu tất yếu sẽ giảm. Điều này sẽ tạo xu hướng dịch chuyển nhập khẩu hàng hóa của
Mỹ từ Trung Quốc sang các thị trường thay thế khác, trong đó có Việt Nam. Do vậy, xét về
tổng thể, các mặt hàng của Việt Nam tương đồng với hàng xuất khẩu của Trung Quốc sang
thị trường Mỹ như nông, lâm, thủy sản sẽ có lợi thế hơn so với trước. Để đáp trả lại Mỹ,
Trung Quốc sẽ tiến hành áp thuế và sử dụng một số công cụ khác như: Nới lỏng chính sách
tiền tệ, tăng lượng cung tiền, điều chỉnh tỷ giá và có thể sử dụng các biện pháp kỹ thuật khác
đối với hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ, trong đó có các mặt hàng nông sản. Đây cũng sẽ là cơ hội
gia tăng xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường Trung Quốc.

2.2 Thách thức

Bên cạnh tác động tích cực, Việt Nam cũng chịu một số tác động bất lợi khi cuộc chiến
thương mại Mỹ - Trung kéo dài.

Cuô ̣c chiến này gây ra sự trì trệ kéo dài lên hoạt động kinh tế và thương mại toàn cầu, qua đó
tác động đến tăng trưởng của Việt Nam, vì nền kinh tế Việt Nam có độ mở lớn và phụ thuộc
nhiều vào hoạt động xuất nhập khẩu. Trong khi phải mất một thời gian dài cho quá trình dịch
chuyển sản xuất thực sự diễn ra mạnh và các hiệp định thương mại tự do phát huy tác dụng,
các nhà sản xuất nội địa có thể bị cạnh tranh bởi hàng Trung Quốc ngay trên chính sân nhà
khi các nhà xuất khẩu Trung Quốc đẩy mạnh bán hàng sang Việt Nam khi thuế tăng cao ở thị
trường Mỹ.

Sự gia tăng đột biến của dòng vốn FDI vào Việt Nam trong khi cơ sở hạ tầng và chất lượng
nguồn lao động trong nước chưa được đảm bảo. Sự quá tải này sẽ ảnh hưởng đến môi trường
đầu tư và kinh doanh tại Việt Nam trong dài hạn nếu như chính phủ không có những cải thiện
và điều chỉnh phù hợp.

Sự gia tăng nguy cơ gian lận thương mại về xuất xứ hàng hóa từ các công ty Trung Quốc tại
Việt Nam, làm tăng chênh lệch trong thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ. Việt Nam
sẽ đứng trước nguy cơ trở thành địa điểm chuyển tải của hàng hóa Trung Quốc dưới hình
thức tạm nhập tái xuất hoặc chế biến giả thông qua công ty nội địa hay FDI ở Việt Nam để
lấy xuất xứ Việt Nam rồi xuất khẩu sang Mỹ nhằm tránh thuế trừng phạt. Một khi cơ quan
thương mại Mỹ phát hiện thì công ty bị trừng phạt sẽ là phía Việt Nam, bên cạnh đó không
chỉ một nhóm sản phẩm mà là cả một ngành hàng sẽ bị ảnh hưởng. Điều này còn ảnh hưởng
đến uy tín của các công ty Việt Nam và dễ dàng đưa Việt Nam vào tầm kiểm soát của Mỹ, từ
đó dẫn đến hàng hóa do Việt Nam sản xuất sẽ bị Mỹ đánh thuế cao hơn.

Việc di dời các cơ sở sản xuất có trụ sở tại Trung Quốc sang Việt Nam có thể tác động tiêu
cực tới môi trường và an ninh xã hội của Việt Nam, mặc dù sự dịch chuyển này mang lại sự
gia tăng ngắn hạn cho xuất khẩu và FDI, nhưng cũng làm tăng thêm rủi ro cho Việt Nam trở
trong vấn đề môi trường.

Rủi ro thứ tư liên quan đến sự gia tăng chi phí nhập khẩu nguyên liệu đầu vào, đặc biệt từ
Trung Quốc làm gia tăng chi phí sản xuất của các công ty Việt Nam. Khi xung đột xảy ra,
đồng USD có xu hướng tăng giá và nhân dân tệ có xu hướng giảm giá, điều này kéo theo tỷ
giá USD/VND tăng cao gây bất lợi cho các nhà nhập khẩu Việt Nam. Tác động này sẽ đáng
kể đến kinh tế Việt Nam khi vẫn còn phụ thuộc nhiều vào hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc
phục vụ cho xuất khẩu bao gồm máy móc, thiết bị, phụ tùng, nguyên phụ liệu dệt may, da,
giày, hóa chất, chất dẻo.

Chuỗi cung ứng toàn cầu của nhiều mặt hàng sẽ bị xáo trộn và ngưng trệ bởi những xung đột
thương mại giữa các nền kinh tế lớn trên thế giới cũng như sự gia tăng của chính sách bảo hộ
của một số quốc gia. Các công ty Việt Nam đã và đang tham gia tích cực vào những chuỗi
cung ứng toàn cầu ở những vai trò khác nhau nên sẽ chịu sự tác động tiêu cực đến hoạt động
kinh doanh, và vì vậy sẽ hạn chế sự đóng góp chung vào sự phát triển kinh tế của Việt Nam.

3. Đề xuất giải pháp cho Viê ̣t Nam trước tác động của chiến tranh thương mại Mỹ - Trung
Trong thời gian tới đây, nhằm giảm thiểu tối đa các tác đô ̣ng tiêu cực từ cuô ̣c chiến thương
mại Mỹ - Trung Viê ̣t Nam cần thực hiê ̣n những giải pháp hiê ̣u quả bao gồm các công cụ về
chính sách thương mại, công tác nghiên cứu kết hợp với viê ̣c nâng cao vai trò của doanh
nghiê ̣p trong nước.

Về điều chỉnh chính sách thương mại, nhằm ứng phó với các tác đô ̣ng từ cuô ̣c cuô ̣c chiến
tranh thương mại Mỹ - Trung, Viê ̣t Nam cần rà soát các quy định và chính sách thương mại
của mình nhằm đảm bảo các công cụ và chính sách phù hợp hỗ trợ hàng hóa nhâ ̣p khẩu cũng
như ứng phó với những biến đô ̣ng trong thị trường thế giới. Bên cạnh đó, cần thường xuyên
theo dõi các biê ̣n pháp bảo hô ̣ thương mại của các nước để đưa ra các đối sách ứng phó hiê ̣u
quả và tiếp tục có những chính sách thương mại tạo điều kiê ̣n thuâ ̣n lợi về môi trường đầu tư
kinh doanh nhằm tiếp câ ̣n với các nhà đầu tư lớn trên thế giới và xu hướng dịch chuyển sản
xuất của thế giới sang các nước khác từ Trung Quốc.

Chủ đô ̣ng trong viê ̣c đưa ra những biê ̣n pháp bảo vê ̣ các mă ̣t hàng trong nước và ngăn chă ̣n
tình trạng hàng hóa nhâ ̣p trái phép từ bên ngoài. Song song áp dụng những biê ̣n pháp phòng
vê ̣ với thương mại, giải quyết và kiểm soát chất lượng hàng hóa ngay tại các cửa khẩu và hải
quan. Điều này làm hạn chế các rủi ro lượng hàng hóa lớn từ Trung Quốc xuất khẩu sang
Viê ̣t Nam và xuất sang thị trường Mỹ với nhãn mác hàng Viê ̣t Nam. Phải phòng vê ̣ và ngăn
ngừa gian lâ ̣n thương mại.

Giữ vững các thị trường thương mại truyền thống đă ̣c biê ̣t là EU và Đông Âu trong đó hướng
tới khai thác những lĩnh vực còn khả năng phát triển. Ngoài ra, chủ đô ̣ng xúc tiến thương mại
sang các thị trường mới nổi khác nhằm đa dạng hóa thị trường xuất nhâ ̣p khẩu của Viê ̣t Nam
hoă ̣c tạo thị trường thay thế trong trường hợp có các biến đô ̣ng thương mại lớn để đảm bảo
mục tiêu về xuất nhâ ̣p khẩu ổn định, giảm tối đa ảnh hưởng tiêu cực từ cuô ̣c chiến tranh
thương mại Mỹ - Trung.

Doanh nghiê ̣p đóng vai trò quan trọng trong viê ̣c đồng hành cùng Chính phủ và Nhà nước
trong quá trình ứng phó với các biến đô ̣ng lớn từ cuô ̣c chiến tranh thương mại Mỹ - Trung.
Đối với doanh nghiê ̣p, ngoài ra, cần phải tăng cường tích cực khai thác các thuâ ̣n lợi từ các
FTA đã ký kết trong đó có các thị trường quan trọng có thể bù đắp hoă ̣c thay thế cho thị
trường thương mại mà chiến tranh thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc tác đô ̣ng tới. Không
chỉ vâ ̣y, các doanh nghiê ̣p trong nước cần tăng cường chất lượng hàng hóa và sự đa dạng về
hình thức đẩy mạnh tính cạnh tranh với các doanh nghiê ̣p sản xuất trong nước và doanh
nghiê ̣p xuất khẩu sang nước ngoài. Lên tục câ ̣p nhâ ̣t các hàng hóa bị áp thuế của Mỹ và
Trung Quốc, các đô ̣ng thái tỷ giá của đồng USD và NDT bên cạnh viê ̣c tìm hiểu kỹ càng
những quy định thương mại mới của cả hai nước nhằm nắm bắt tình hình và chủ đô ̣ng ứng
phó phù hợp.

Về công tác nghiên cứu và theo dõi tình hình, cần thường xuyên thực hiê ̣n công tác theo dõi
sát sao đô ̣ng thái của Ngân hàng Trung ương các nước và chủ đô ̣ng trong các biê ̣n pháp đối
phó với nguy cơ về biến đô ̣ng tỷ giá giữa đồng NDT và đồng USD nhằm giảm thiểu tác đô ̣ng
tới thương mại Viê ̣t Nam. Trong đó Ngân hàng Nhà nước cần thiết sử dụng mô ̣t cách đồng bô ̣
các biê ̣n pháp, công cụ chính sách tiền tê ̣ khác nhau giúp bình ổn thị trường, ổn định kinh tế
vĩ mô.
 KẾT LUẬN

Trên thực tế, không chỉ Trung Quốc có lợi trong cuộc cạnh tranh này mà bản thân Mỹ cũng
có lợi. Một khi Trung Quốc càng trở nên thịnh vượng, nước này sẽ không chỉ tăng cường
nhập khẩu từ các nước khác mà còn cung cấp những loại hàng hóa giúp giữ giá cả ở Mỹ tại
mức thấp, bất chấp một số điều kiện không tốt xảy ra (giá sắt thép,...). Ngoài ra, quan hệ mậu
dịch giữa hai nước phản ánh tính chất cùng có lợi, bổ sung lẫn nhau.
Nhìn về lâu dài, quan hệ Mỹ - Trung có tiềm năng phát triển khá lớn. Mỹ là nước phát triển
có thị trường lớn nhất thế giới, Trung Quốc là nước đang phát triển có thị trường tiềm năng.
Do vậy, những biến động trong phát triển kinh tế của mỗi nước chắc chắn sẽ tác động không
nhỏ đến nước kia và toàn cầu.
Chính phủ hai nước cần có những bước đi tích cực và xây dựng thúc đẩy quan hệ kinh tế -
chính trị - xã hội giữa hai nước phát triển lành mạnh.
Từ việc phân tích thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc và chính sách của hai nước,
ta có thể rút ra bài học kinh nghiệm cho Việt Nam trên bước đường hội nhập kinh tế quốc tế.
 TÀI LIỆU THAM KHẢO

Tiếng Viêṭ

1. PGS. TS Nguyễn Anh Thu, TS. Vũ Thanh Hương (2018), Chiến tranh Thương mại
Mỹ Trung và một số tác động dự đoán. Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà
Nội.
2. PGS. TS. Nguyễn Văn Lịch (2020), Những tác động của chiến tranh thương mại Mỹ -
Trung Quốc đến Việt Nam, Học viện Ngoại Giao Việt Nam.
3. TS. Trần Thị Quỳnh Hoa (2018), Chiến tranh thương mại Mỹ- Trung và những tác
động. Viện chiến lược và chính sách tài chính.
4. Nguyễn Lê Đình Quý (2018), Tác động của Chiến tranh Thương mại Mỹ Trung đến
nền kinh tế toàn cầu và Việt Nam. Viện Chính sách công và Quản lý.
5. Khối phân tích và TVĐT Chứng khoán Bảo Việt (2018), “Toàn cảnh chiến tranh
thương mại Mỹ Trung”, Báo cáo chuyên đề.
6. Nguyễn, N. A. (2019), Chiến lược kiềm chế Trung Quốc của Mỹ và tác động của nó
đến quan hệ Mỹ - Trung nhìn từ cấp độ hệ thống, Tạp chí Nghiên cứu Nước ngoài,
Tập 35, Số 2.
7. TS. Lê Quốc Phương, Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung: Nguyên nhân và phương
thức các nước áp dụng, http://tapchitaichinh.vn/tai-chinh-quoc-te/chien-tranh-thuong-
mai-my-trung-nguyen-nhan-va-phuong-thuc-cac-nuoc-ap-dung-301016.html
8. ThS. Trần Thị Long, Chiến tranh thương mại Trung - Mỹ và ảnh hưởng đối với Việt
Nam,
http://tapchicongthuong.vn/bai-viet/chien-tranh-thuong-mai-trung-my-va-anh-huong-
doi-voi-viet-nam-69628.htm
9. TS. Nguyễn Trí Hiếu, Việt Nam đối phó cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung: “Dĩ bất
biến, ứng vạn biến”, http://kinhtedothi.vn/viet-nam-doi-pho-cuoc-chien-thuong-mai-
my-trung-di-bat-bien-ung-van-bien-363122.html
10. Lệ Thúy, Năm giải pháp ứng phó với ảnh hưởng từ chiến tranh thương mại Mỹ
Trung,
http://kinhtedothi.vn/5-giai-phap-ung-pho-voi-anh-huong-tu-chien-tranh-thuong-mai-
my-trung-344993.html
11. Hồng Anh, Chiến tranh thương mại Mỹ-Trung: Hơn 1 năm giằng co và cái kết bỏ
ngỏ. Tạp chí Tài chính,
 http://tapchitaichinh.vn/tai-chinh-quoc-te/chien-tranh-thuong-mai-mytrung-hon-1-
nam-giang-co-va-cai-ket-bo-ngo-317241.html
12. TS. Lê Huy Khôi (2018), Những tác động từ Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung,
http://tapchitaichinh.vn/tai-chinh-quoc-te/nhung-tac-dong-tu-chien-tranh-thuong-mai-
my-trung-301002.html
13. Thanh Thảo (2020), Toàn cảnh thương chiến khốc liệt Mỹ - Trung,
https://vietnamnet.vn/interactive/toan-canh-thuong-chien-khoc-liet-my-
trung/index.html
14. An Huy (2019), Chiến tranh thương mại Mỹ-Trung đang đe dọa kinh tế toàn cầu như
thế nào?,
https://vneconomy.vn/chien-tranh-thuong-mai-my-trung-dang-de-doa-kinh-te-toan-
cau-nhu-the-nao-20190516101134023.htm
15. Nguyễn Khắc Giang (2019), Thương chiến Mỹ - Trung và cơ hội của Việt Nam,
https://vietnamnet.vn/vn/tuanvietnam/thuong-chien-my-trung-va-co-hoi-cua-viet-
nam-544044.html
16. Trung tâm WTO, Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung: Lỗi đi nào cho kinh tế Viê ̣t
Nam,
https://trungtamwto.vn/hiep-dinh-khac/13233-chien-tranh-thuong-mai-my--trung-loi-
di-nao-cho-kinh-te-viet-nam
17. Báo An ninh thế giới, Những lợi thế của Trung Quốc trong cuộc thương chiến với Mỹ,
https://www.youtube.com/watch?v=rP6waJt0qs0

Tiếng Anh
1. Tuan Ho, Trang Thi Ngoc Nguyen, and Tho Ngoc Tran, How will Vietnam Cope with
the Impact of the US-China Trade War? https://think-asia.org/handle/11540/9404
2. Erik Norland (2020), Trade war costs to consumers, companies and nations,
https://www.ft.com/brandsuite/cme-group/trade-war-costs-consumers-companies-
nations/index.html
3. Caroline Freund, Maryla Maliszewska & Cristina Constantinescu (2019), How are
trade tensions affecting developing countries?
https://blogs.worldbank.org/trade/how-are-trade-tensions-affecting-developing-
countries
4. Dan Steinbock, U.S, China Trade War and Its Global Impacts,
https://www.worldscientific.com/doi/pdf/10.1142/S2377740018500318
5. Muhammad Andrew, Smith S. Aaron (2018). Evaluating the Impact of Retaliatory
Tariffs on U.S. Soybeans in China, https://ageconsearch.umn.edu/record/302908/