Selekcija u sportu

Potiče od latinske riječi selectio, onis što znači izbor, odabir.

Selekcija je optimalno odabiranje zdravstvenih, konstitucionalnih i drugih karakteristika prema

određenim potrebama sportista, usmjeravanje i usavršavanje potencijalnog sportiste u određenoj
sportskoj grani.

Vrši se od malih nogu do velikog uzrasta.

Prvoj selekciji treba posvetiti posebnu pažnju. U većini sportova počinje veoma rano već sa 5-6
godina.

Mjere se slijedeći parametri:

1. Morfološke karakteristike - tjelesna građa,rast dječijeg organizma(antropometrija

djeteta),longitudinalna i transverzalna dimenzionalnost skeleta,volumen tijela i masno tkivo.
2. Funkcionalne sposobnosti organa i organskih sistema, aerobni i anaerobni kapacitet.
3. Tjelesne sposobnosti - poznavanje dominantnih svojstava za selekciju u datom sportu.
4. Psiho-motoričke sposobnosti – snaga, brzina, izdržljivost, kordinacija, fleksibilnost,
preciznost,.
5. Psiho-socijalne karakteristike ličnosti
6. Kognitivne i konativne karakteristike

Selekcija može biti:

- Spontana (prirodna) selekcija – odabir iz velike grupe djece vrši se od oka (okometrija), stručna
opservacija selektora (veliki broj kandidata), otkrivanje talenta.
- Organizovana (planska ili laboratorijska) selekcija – osnovni cilj je selekcija putem provjere i
testiranja potencijalnih mogućnosti kandidata, a analiza psihofizičćkih svojstava koja su relevantna za
uspjeh u datoj sportskoj disciplini, sistematsko traženje talenta, kontinuirano praćenje.
Ima 2 aspekta:

I. selekcija kao akcija – sposobnosti provjerava putem testova u datom trenutku.

II. selekcija kao proces – prognoza definitivnih sposobnosti na osnovu aktuelnih

Glavne karakteristike ove selekcije su:

- širokoobuhvatna istraživanja
- velika sredstva
- mali broj odabranih
- uspoređivanje kandidata sa modelom-uzorom.
Preciznost laboratorijske selekcije zavisi od broja ispitivanja varijabli tj. psihofizičkih osobina
relevantnih za uspjeh u datom sportu.

Podjela selekcije:
1) Sportska orjentacija (emocije, uticaj profesora, roditelja, blizina objekta)
2) Formiranje timova i ekipa
3) Reprezentativna selekcija
Aspekti koje mora poštovati selekcija:

1) Zdravstveni aspekti – izabrani sport i zdravstveno stanje sportiste moraju biti usaglašeni
2) Psihološki aspekti – usaglašenost crta ličnosti sa zahtjevima određenog sporta
3) Pedagoško-etički aspekti – sportista se posmatra ne samo kao takmičar, već se mora
posmatrati puna dimenzija njegove ličnosti.
4) Sociološki aspekti – značajniji u ekipnim sportovima radi komponovanja grupe
5) Organizovano- tehnički aspekti
6) Sportsko-tehnički aspekti.

Oblast izučavanja selekcije mladih za sport nalazi se još uvijek u začetku i kompletni radovi u toj
oblasti još uvijek ne postoje. U vezi s tim, slobodno se može kazati, da je problem selekcije prilično
složen proces, u kojem uzimanje u bozir samo jednog elementa nije dovoljno. Ima sportista čiji se
talenat uočava, a rezultati brzo poboljšavaju.

Nasuprot njima, ima i takvih koji u početku ne pokazju mnogo, odnosno, pokazuju izvjesne
dispozicije1, u početku se sporo razvijaju, ali vremenom postižu vrlo visoka ostvarenja, koja često
prelaze i očekivane rezultate kod ''talentovanijeg'' sportiste.

Iz toga proizilazi da se talenat2 aktivira samo u procesu konkretne praktične aktivnosti, uz

prisustvo odgovarajućih urođenih (egzogenih) uslova, izrazitog interesa i velike marljivosti.

Sistem selekcije se sastoji iz četiri međusobno povezana i uslovljena dijela:

• usmjeravanja potencijalnih sportista prema onim sportskim aktivnostima koje su

najprikladnije njihovim interesima, sklonostima i sposobnostima,
• izbora onih koji su u određenoj sportskoj grani ili disciplini mogu sa velikom vjerovatnoćom
postići vrhunske sportske rezultate,
• kontrole i praćenja relevantnih sposobnosti i karakteristika sportista koji su selekcionisani u
određenoj sportskoj grani ili disciplini,
• korekcije i modifikacije analiziranih efekata pod utjecajem specifično programiranih
trenažnih aktivnosti u toku višegodišnje pripreme sportista.

U vezi s tim, od neprocjenjive su važnosti naučna istraživanja, analize i studije, čiji se rezutltati
mogu neposredno primjeniti u svakodnevnoj sportskoj aktivnosti, a baziraju se na naučnim
saznanjima, koja su važna u izradi sistema selekcije i priprema u vrhunskom sportu.

Postupci selekcije za koje se pretpostavlja da mogu doprinijeti optimalnoj efikasnosti sastoje se

u slijedećem:

• utvrditi jednačine specifikacije (jednačine predviđanja, hijerarhijske strukture) za pojedine

sportove ili sportske discipline na osnovu podataka antropološkog statusa sportista, kao i
podataka o sportskim rezultatima različitog nivoa pripremljenosti sportista,
• utvrditi željeni sportski rezultata i normative nivoa primarnih osobina,
sposobnosti i karakteristika sportista na osnovu jednačine specifikacije, koji je potrebno
dostići u određenom vremenskom periodu,
 • izvršiti početnu selekciju za pojedine sportske grane na bazi utvrđenih antropoloških
osobina, sposobnosti i karakteristika, koji su sadržani u jednačinama specifikacije, a
subjekti bi u njima morali postizati nadprosječne rezultate u inicijalnom mjerenju,
• usmjeriti razvoj primarnih sposobnosti i karakteristika sportista prema strukturi,
normativima i rezultatima koji su sadržani u jednačinama specifikacije i istovremeno
usklađeni sa karakteristikama pojedinaca,
• izvršiti kontrolu i praćenje razvoja primarnih sposobnosti i karakterisitka koje su sadržane
u jednačinama specifikacije odabranih sportova, a koje su bile podvrgnute
transformacionim trenažnim procesima i uporediti ih sa kontrolnim normativima,
• izvršiti korekciju i modifikaciju trenažnih sadržaja nakon sprovedene analize efekata i
kontrole primarnih sposobnosti i karakteristika, kao i njihovog upoređivanja sa inicijalnim
mjerenjem, normativima i rezultatima koji su sadržani u jednačinama specifikacije,
• definitivno odabrane subjekte uvrstiti u takmičarske ekipe u odabranim sportskim
granama i disciplinama (nakon 2-3 godine), uz dalje više godišnje praćenje i kontrolu
razvoja primarnih sposobnosti i karakteristika selekcionisanih sportista, ostvarenih efekata
trenažnog procesa i postizanja sportskih rezultata.

Organizacija selekcije odvija se u nekoliko etapa, koje se uslovno mogu podijeliti na:

• pripremnu etapu,
• osnovnu etapu, i
• završnu etapu.

Pripremna etapa sastoji se u pronalaženju kandidata za pojedine grane sporta, pri čemu je
neophodno prvenstveno obratiti pažnju na stanje zdravlja i razvoj morfoloških karakteristika,
funkcionalnih i motoričkih sposobnosti.

Osnovna etapa se sastoji u produbljenom provjeravanju odgovarajućih segmenata prema

generalnim zahtjevima, koji su neophodni u određenoj sportskoj grani ili disciplini.
Ovu etapu kompletiranja u školskim uslovima svrsishodnije je počinjati u jesen (oktobar,
novembar), tako da se ona produžava tokom cijele školske (trenažne) godine (do kraja
aprila).Treba imati u vidu da broj kandidata koji su odabrani u pripremnoj grupi treba da bude
najmanje dvostruko veći, iz razloga, što praksa pokazuje da osipanje dostiže čak
40-60%. U ovoj etapi izbora važno je uzimati u obzir ne toliko polazni nivo kontrolnih rezultata
kroz koje kandidati prolaze prilikom izbora, koliko dinamiku promjene rezultata, koji teško
podliježu razvoju u toku prve godine obuke u određenoj grani sporta.Takva zapažanju daju
mogućnost uočavanja potencijalnih mogućnosti djece, kao i njihovu sportsku nadarenost.

Glavnu pažnju potrebno je obratiti na umjeće usvajanja i usavršavanja tehničkih elemenata

(shvatanje suštine kretne strukture), tampo razvoja brzinsko-snažnih i koordinacionih sposobnosti,
sposobnost organizma za vršenje vježbi sa opterećenjem u aerobnim i anaerobnim uslovima, interes
prema radu itd.

Završna etapa (maj-juni) sastoji se u konačnom kompletiranju trenažnih grupa po sportovima i

sportskim disciplinama.

Preuzeto s:
http://www.bhtrening.com/