Biographien Projekt

Myanmar-Institut e.V.

ြမန်မာ့သမို င်းပညာ.ှ င်ဆရာမ2ကီ းေဒ7 8ကန်

(၁၉၁၈-၂ဝ၁၉)
:
 ဘာသာြပန်သူ
ေဒါက် တာသင်းသင်းေအး
ေဒ7 ပို းအိြဖD

English version of this biography

နိဒါန်း

ေဒ# $ကန်သည် လူသိများထင်3ှားေသာ သမိုင်းပညာ3ှ င်တစ် ဦးြဖစ် သည်။ သူဘဝ၏အချ ိန်

အများစုကို ြမန်မာ့သမိုင်းCှင်ပ
့ တ်သက်၍ သုေတသနြပEလုပ်ရန်Cှစ်ြမGEပ် ထားခဲ့ သည်။
၁၉၆ဝ ြပည့်လန
ွ ် Cှစ် များမှစ၍ သမိုင်းဘာသာရပ် Cှင်ပ
့ တ်သက်ေသာ စာအုပ်စာတမ် းများ၊
ေဆာင်းပါးများကို ေရးသားခဲ့ Pပီ း သုေတသနကိုစိတ်ဝင်စားေသာလူငယ်ပညာ3ှ င်များကို
လည်းေမွးထုတ်ေပးခဲ့ သည်။ ကေလာင် အမည်မှာ မ$ကန်ြဖစ် သည်။ တစ် ခါတစ် ရံသူမ၏
အမည်ရင်း ေဒ# $ကန်ကို ကေလာင် အမည် အြဖစ် အသံုးြပEသည်။

ေဒ# $ကန်သည် သုေတသနစာတမ် းများကိုေရးသားြပEစုရာတွင် သမိုင်းပညာ3ှ င် တစ် ဦး

အေနြဖင့် ရ3ှ ိ ေသာ သက်ေသအေထာက်အထားများကိုအနီးစပ် ဆံုးေရးသားြခင်း၊
သမိုင်းေ$ကာင်း တိကျမှနက
် န်မT ကို အေလးထားြခင်း၊ သုေတသနဆိုင်ရာအချက်အလက်
အတွက် ခို င်မာေသာ ယူဆချက်များကို ေစ့ေစ့စပ် စပ် ြပင်ဆင်ေရးသားခဲ့ သည်။ စာအုပ်
အေြမာက်အများကို လည်းစု ေဆာင်း တည်းြဖတ်ခဲ့ သည်။၎င်းတိV မှာ ြမန်မာ့ စွယ်စံုကျမ် းCှင့်
အဂXလိပ်-ြမန်မာ အဘိ ဓာန်တိV ြဖစ် သည်။

် က\သိုလ် သမိုင်းဌာန ပါရဂူဘဲ ^

ေဒ# $ကန်သည် ၂ဝဝ၂ခု Cှစ် မှ ၂ဝဝ၅ခု Cှစ်အထိ ရန်ကုနတ
သင်တန်း၏ ဦးစီ းေကာ် မတီဝင်တစ် ဦးြဖစ် ခဲ့သည်။ အမျ ိEးသားစာေပဆု စိ စစ် ေရွ းချယ်ေရး
ေကာ် မတီအဖ^ဲဝင်၊ ရည်_ွနး် ကျမ် းစီ စ`်ေရးေကာ် မတီအဖ^ဲဝင်၊ ထွနး် ေဖာင်ေဒး3ှ င်း
အဘိ ဓာန်ြပEစုေရး အဖ^ဲဝင်Cှင့် ပခု က\aဦးအုနး် ေဖစာေပဆုေရွ းချယ်ေရး ေကာ် မတီဝင်လည်း
ြဖစ် သည်။ သူ၏ ေနာက်ဆံုး ေနရက် ု ်ြမန်မာစာအဖ^ဲ၏အချ ိန်ြပည့်အဖ^ဲဝင်အြဖစ် တာဝန်
့ တိင
ထမ် းေဆာင်ခဲ့သည်။ဘဝ တစ် ေလbာက် လံးု Cိင
ု ်ငံ၏ သမိုင်းဝင်အေမွအCှစ်များကို
ထိနး် သိမ်းရန်Cှင့် သမိုင်းတန်ဖိုးကို လူငယ်ေကျာင်းသား၊ ေကျာင်းသူများအား သိ3ှိေစရန် မ
ေမာCိင
ု ်မပန်းCိင ု ် ခဲ့သည်။ ၂ဝဝဝ ြပည့်Cှစ်မှ စတင်၍ စာေရးသူ (ေဒါက်တာသင်း
ု ်အလုပ်လပ
သင်းေအး၊ ပါေမာကc၊ သမိုင်းဌာန၊ ရန်ကုနတ
် က\သိုလ်)သည် ပါရဂူကျမ် း ြပEစုသူအေနြဖင့်
:
 ့ တ^ဆံုခဲ့သည်။ ၂ဝဝ၅ခု Cှစ်တင
ဆရာမdကီးCှင်ေ ွ ် စာေရးသူသည် ေဒ# $ကန်၏ dကီး$ကပ် မT
ွ ် ပါရဂူဘဲ ^ကိုရ3ှ ိ ခဲ့သည်။
ေအာက်တင

My Kyan as graduate
:
 အတEFပGတိ

ေဒ# $ကန်ကို ၁၉၁၈ခု Cှစ်၊ ဇူလိင ့ ွင် ရခို င်ြပည်နယ်၊ သံတဲPွ မိ hတွင် ေမွးဖွားခဲ့
ု ်လ (၁)ရက်ေနgတ
သည်။ ဖခင်မှာ ဦးေကျာ် ထွနး် ြဖစ် Pပီ း ကိုလိန ီ ခတ်က သံတဲPွ မိ h၏ ကျန်းမာေရး ဝန်ထမ် း
ု ေ
အြဖစ် တာဝန် ထမ် းေဆာင်ခဲ့သည်။ မိ ခင်မှာ ေဒ#ေငွCှင်းြဖစ် သည်။ အသက် (၉) Cှစ်အရွ ယ်
တွင် ဖခင်ကွယ်လန ် ဲ့ သည်။ ထိV ေ$ကာင့် ငယ်စ`်ကေလးဘဝကို မိ ခင်Cှင်အ
ွ ခ ့ တူ ြဖတ်သန်းခဲ့
ရသည်။ ေမွးချင်း ေမာင်Cှမ (၄)ေယာက်တင
ွ ် အdကီးဆံုးြဖစ် သည်။ သူ၏ေမာင်Cှမ
များသည် ေဒ# $ကန်သည် ကဲ့သိVပင် ပညာေရးတွင် ထူးခjန်Pပီ း စာေပ ြမတ်Cးုိ သူများြဖစ် $က
သည်။

ွ ် သံတဲPွ မိ h အစိုးရ အထက်တန်းေကျာင်း အထက်တန်း

ေဒ# $ကန်သည် ၁၉၃၅ခု Cှစ်တင
စာေမးပွဲ ကိုေအာင်ြမင်ခဲ့Pပီ း ယင်းေကျာင်းတွင် အလယ်တန်းြပ ဆရာမအြဖစ် ေခတl
လုပ်ကိုင်ခဲ့ သည်။ ေနာက်ပိုင်း တွင် ရခို င်ြပည်နယ်3ှိ သံတဲစ
ွ ာတိက
ု ်Cှင့် စစ် ေတွစာတိက
ု ် တင
ွ ်
လည်း အထက်တန်း စာေရးအြဖစ် လုပ်ကိုင်ခဲ့သည်။ ၁၉၅၁ခု Cှစ် အသက် (၃၂)Cှစ်တင
ွ ် ရန်
ကုန ် တက\သိုလ်တင ွ ်ဝိဇmာဘ^ဲရ3ှ ိ ခဲ့သည်။
ွ ် ပညာဆက်လက် သင်$ကားခဲ့ Pပီ း ၁၉၅၄ ခု Cှစ်တင
ွ ် သမိုင်း ဘာသာရပ် ြဖင့် မဟာဝိ ဇmာဘ^ဲ ရ3ှ ိ ခဲ့သည်။ မဟာဝိ ဇmာကျမ် းြပEစုေန
၁၉၅၉ခု Cှစ်တင
စ`် ရန်ကုနတ
် က\သိုလ် အဂXလိပ်စာ ဌာနတွင် အချ ိန်ပိုင်းနည်းြပ အြဖစ် (၂)Cှစ် ခနတ
် ့ ာဝန်
ထမ် းေဆာင်ခဲ့သည်။ ၁၉၅၆ခု Cှစ်တင
ွ ် ြမန်မာ့သမိုင်း ေကာ် မ3ှ င် (သမိုင်းသုေတသန) တွင်
သုေတသနအရာ3ှ ိ အြဖစ် ခနအ
် ့ ပ် ြခင်းခံ ရသည်။
:
:
 Daw Kyan in London

၁၉၅၇ခု Cှစ်တင
ွ ် ေဒ# $ကန်အား ြမန်မာ့သမိုင်းCှင်ပ
့ က်သက်ေသာ အေထာက်အထားများကို
စုေဆာင်းရန် လန်ဒန်တကppသိုလ်၊ အေ3ှ qတိင
ု ်းCှင်အ
့ ာဖရိ ကေလ့လာေရးေကျာင်းသိV ေစ
လွတ်ခဲ့သည်။ ေဒ# $ကန်သည် ြမန်မာCိင
ု ်ငံ၏ အုပ်ချEပ် ေရး၊ Cိင
ု ်ငံေရး၊ စီ းပွားေရး၊ လူမTေရး၊
ကူးသန်းေရာင်းဝယ်ေရး၊ ကုနသ
် ွယ်ေရး၊ အခွ န၊် ရဲ Cှင့် ပညာေရးဆိုင်ရာမှတ်တမ် းများ၊
၁၈၇၂၊ ၁၈၈၁၊ ၁၈၉၁ခု Cှစ် သန်းေခါင် စာရင်းအစီ ရင်ခံစာများ၊ ြပည်ထဲေရး
ဌာန၏မှတ်တမ် းများ၊ ြမန်မာCိင
ု ်ငံြပန်တမ် းများ ၊ ကိုလိန
ု ေ
ီ ခတ်Cှင့် သက်ဆိုင်ေသာ
အေရးdကီးေသာစာရွ က်စာတမ် းများ ၊ ကိုလိန
ု ေ
ီ ခတ် ြမန်မာCိင
ု ်ငံ အေ$ကာင်း မိုက်ခrို ဖလင်
ု ်ခဲ့သည်။ 3ှ ားပါးြမန်မာ ပုရပိုက်များ၊
ြဖင့် rို က်ကူးထားေသာမှတ်တမ် းများကိုစုေဆာင်းCိင
ေ3ှ းေဟာင်းသမိုင်းမှတ်တမ် းေပစာများအပါအဝင် ၁၉ဝဝ ြပည့်Cှစ်အထိမှတ်တမ် း တင်ထား
ေသာ Pဗိ တိသbအစိုးရ၏ မူဝါဒဆိုင်ရာအေထာက်အထားများကို မိုက်ခrို ဖရင်ြဖင့် ကူးယူ
ု ်ခဲ့သည်။ အလားတူ ဗိုလ်မးt dကီး အီ း၊ ဘီ ၊စေလဒင် Cှင့် ဗိုလ်မးt ဟင်နရီ ဘာေနးတိV ၏
လာCိင
သမိုင်းဆိုင်ရာ မှတ်တမ် း များကိုလည်းကူးယူလာခဲ့ သည်။

ြမန်မာ့သမိုင်းေကာ် မ3ှ င်သည် ဘာသာရပ် အမျ ိEးမျ ိEးအတွက် ြမန်မာCှင့် Cိင

ု ်ငံြခားသုေတသန
ပညာ3ှ င်များ ေရးသားေသာ သုေတသနစာေစာင်ကို ပံုCှပ
ိ ် ထုတ်ေဝခဲ့ သည်။ ယင်းစာေစာင်
သည် ယခင်က ထုတ်ေဝခဲ့ ေသာ ြမန်မာCိင
ု ်ငံသုေတသနအသင်း၏ဂျာနယ်Cှင်ပ
့ ံုစံတသ
ူ ည်။
ယင်းသုေတသန စာေစာင်သည် တစ် Cှစ်လbင်(၂)dကိမ် ထုတ်ေဝသည်။ ၁၉၆ဝခု Cှစ်၊ ဇွနလ
်
တွင် ပထမတွဲ (အပိုင်း-၁)ကို ထုတ်ေဝခဲ့ Pပီ း ထိုCှစ်ဒီဇင်ဘာလတွင် ပထမတွဲ (အပိုင်း-၂)ကို
ထုတ်ေဝခဲ့ သည်။ ထိV ေနာက် သုေတသနစာေစာင် ေကာ် မတီကို ြပန်လည်ဖဲ^စည်းခဲ့ ရာ
ဖ^ဲစည်းပံုအသစ် အရ ေဒ# $ကန်သည် အဖ^ဲဝင်အသစ် ြဖစ် လာခဲ့ သည်။ ၁၉၆၂ခု Cှစ်တင
ွ ် ြမန်မာ့
သမိုင်းေကာ် မ3ှ င်ကို ြမန်မာ့သမိုင်းဌာနဟု ေြပာင်းလဲေခ# ခဲ့ Pပီ းေနာက် ြမန်မာ့သမိုင်း
ေကာ် မ3ှ င်၏စာေစာင်ထုတ်ေဝြခင်းကိုရပ် နားလိက
ု ်သည်။
:
 Doing fieldwork
:
 ေဒ# $ကန်သည် ၁၉၆၃ ခု Cှစ်တင
ွ ် အdကီးတန်းသုေတသနအရာ3ှ ိ အြဖစ် ရာထူaးတိးု ြမGင်ြ့ ခင်း
ခံ ရသည်။ သုေတသနစာတမ် းများကို ဆက်လက်ေရးသားခဲ့ Pပီ း သူ၏သုေတသနစာတမ် း
များကို ကန်သာ စိ မ်းလဲ၊့ ဂCuေ
ီ ဟာCှင့် စာေပဗိ မာန်တိVv၌ြမန်မာသုေတသနအသင်းက ကျင်းပ
ေသာ ေဆွးေCွးပွဲ များ တွင်တင်ြပခဲ့ သည်။

၁၉၇၇ခု Cှစ်တင
ွ ် $သစေ$တးလျCိင
ု ်ငံ၏ယ`်ေကျးမTဆိုင်ရာဆုချ ီးြမGင်ြ့ ခင်း အစီ အစ`်အရ
ု ်ငံသိV ေလ့လာေရးခရီ း သွားေရာက်ခဲ့သည်။ ၁၉၇၈ခု Cှစ်
ေဒ# $ကန် သည် $သစေ$တးလျCိင
အသက်(၆ဝ)တွင် ြမန်မာ့ သမိုင်းသုေတသနဌာနမှ အPငိမ်းစားယူခဲ့Pပီ း ထိုဌာနမှာပင်
၁၉၈၄ခု Cှစ် အထိ အ$ကံေပးပုဂိxEလ်အြဖစ် ဆက်လက်တာဝန် ထမ် းေဆာင်ခဲ့သည်။
ထိV ေနာက် ၁၉၈၆ မှ ၁၉၉၁ အထိ အမှတ်( ၁ ) စက်မTဝန်dကီး ဌာန၏ အ$ကံေပးအြဖစ်
ု ်ငံစက်မT လက်မTသမိုင်း အတွဲ (၆) တွဲ ကို သုေတသန
တာဝန်ထမ် းေဆာင်ခ့◌Pဲ ပီ း ဦြမန်မာCိင
ုိ ်ခဲ့ြခင်းမှာလည်း သူ၏ေအာင်ြမင်မT တစ် ခုြဖစ် သည်။ ၁၉၉၁ခု Cှစ်မှစတင်၍
ြပEလုပ်Cင
ပညာေရး ဝန်dကီးဌာန လက်ေအာက်3ှိ ြမန်မာစာအဖ^ဲzတွင် အချ ိန်ြပည့် အဖ^ဲဝင် အြဖစ်
ကွယ်လန ် ျ ိန်အထိ တာဝန် ထမ် းေဆာင်ခဲ့သည်။ ၁၉၉၃ခု Cှစ်တင
ွ ခ ု ်ငံဖဲ^စည်းပံု
ွ ် ြမန်မာCိင
အေြခခံ ဥပေဒသစ် ေရးဆွဲရန် အမျ ိEးသား လွတ်ေတာ် ၏ ကိုယ်စားလှယ်ြဖစ် ခဲ့သည်။

ရည်ရွယ်ချက် Lှင့် ေအာင်ြမင်မMများ

ေဒ# $ကန်သည် သမိုင်းဆိုင်ရာစာအုပ်စာတမ် းများ၊ ဂျာနယ်များကိုေရးသားြဖနေ

် ့ ဝခဲ့ သည်။
သမိုင်းမှတ်တမ် းများ၊ အေထာက်အထားများကို CှC
ံ ှစ
ံ ပ် စပ် ေလ့လာသူEြဖစ် သည်။ထိV ေ$ကာင့်
သူ၏ စာအုပ်စာတမ် းများမှာ ေကျာင်းသားများCှင့် စာဖတ်သူများအတွက် အကျ ိEးများစွာ
ရ3ှ ိ ခဲ့သည်။ ထိV အြပင် တစ် သက်တာစာေပဆုCှင်အ
့ မျ ိEးသားစာေပဆု (၅) ဆုကိုလည်းရ3ှ ိ ခဲ့
သည်။ ၂ဝဝ၄ခု Cှစ်တင
ွ ် ပခု က\a ဦးအုနး် ေဖ တစ် သက်တာစာေပဆု၊ ၂ဝဝ၆ခု Cှစ်တင
ွ ်ဝိဇmာ
ပညာထူးခjန်ဆု (ပထမအဆင့်)၊ ၂ဝဝ၆ ခု Cှစ်အတွက် အမျ ိEးသားစာေပတစ် သက်တာဆု၊
ထွနး် ေဖာင်ေဒး3ှ င်းစာေပဆု၊ ၂ဝဝ၃၊၂ဝဝ၅၊ ၂ဝဝ၇ခု Cှစ် များ၏ ထူးခjန်အမိ ◌ျEးသမီ းများ
ဆုCှင့် ၂ဝ၁၂ခု Cှစ်တင
ွ ် Cိင ့ သာ စည်သူ ဘ^ဲကိုရ3ှ ိ ခဲ့သည်။ ထွနး် ဆု
ု ်ငံေတာ် သမ|တကချ ီးြမGင်ေ
ွ ် Dr. Lilian Handlin တက်ေရာက်ခဲ့Pပီ း ပရိ တ်သတ်၏ရက်ေရာ
ချ ီးြမGင်ြ့ ခင်း ခံ ရချ ိန်တင
ေသာ တံV vြပန်မTကို အPမဲ အမှတ်ရေန ေ$ကာင်းေြပာြပေလ့3ှိသည်။
:
 Daw Kyan with senior historians Dr. Khin Maung Nyunt (left), Dr. Toe Hla
(standing), and Dr. Kyaw Win (right) at the ceremony of Centennial Daw Kyan)

ေဒ# $ကန်၏၁၈၈၅ခု Lှစ်မှ ၁၈၈၆ခု Lှစ်အတွင်း ြမန်မာLိုင်ငံအေြခအေန စာအုပ်သည် ၁၉၇၈

ခု Cှစ် တွင် အမျ ိEးသားစာေပ(သုတဝိ ဇmာ)ဆု ရ3ှ ိ ခဲ့သည်။ ချ ီးြမGင်ြ့ ခင်းခံ ရချ ိန်တင
ွ ် ေဒ# $ကန်
သည် ြမန်မာသမိုင်းသုေတသနတွင် အdကီးတန်းသုေတသန အရာ3ှ ိ အြဖစ် အမTထမ် းေနစ`်
ြဖစ် သည်။ ၎င်းစာအုပ်သည် ကိုလိန
ု ေ
ီ ခတ်အေစာပိုင်းကာလကိုသုေတသနြပEထားေသာ
စာအုပ်ြဖစ် သည်။ 3ှ ားပါးေသာေပစာ အေထာက်အထားများCှင့် ပုရပိုက်လက်ေရးမူများကို
ကိုးကား၍ ကုနး် ေဘာင် မင်းဆက်၏ အေြခ အေနများကို အေသးစိ တ်သုေတသန ြပEလုပ်
ထားသည်။ စစ် ေရး၊ စီ းပွားေရးCှင့် လူမTေရး}rTqေထာင့် အမျ ိEးမျ ိEးမှ ြမန်မာCိင
ု ်ငံအေြခအေန
ကိုအေသးစိ တ်ေလ့လာတင်ြပထားသည်။။

၁၉၇၆ခု Cှစ်တင
ွ ် ေဒ# $ကန်၊ေဒါက်တာရီ ရီCှင်သ
့ မိုင်းသုေတသီ ၆ ဦးပါဝင်ေသာသုေတသန
အဖ^ဲ သည် ေရွ တိဂံုဘုရားမှ ေ$ကးအုတ်ေပါင်း (၅၉၆၂) တွင်ပါ3ှ ိ ေသာ ေကျာက်စာများကို
ကူးယူ၍ သုေတသန ြပEလုပ်ခဲ့သည်။ ေကျာက်စာကူးယူြခင်းCှင့် ေကျာက်စာတွင်ေရးထိုး
ထားေသာစာများကို အဓိ ပ~ာယ် ဖွင်◌
့ ဆ ်ခဲ့
် ိုြခင်းလုပ်ငန်းလုပ်ေဆာင်ရန် (၆) လခနg် $ကာြမင့
့
သည်။ ယင်းေ$ကးအုတ်များသည် ၁၈၇၁ခု Cှစ် ေရွ တိဂံုေစတီေတာ် dကီးကို မင်းတုနး် မင်းထီး
ေတာ် သစ် မတင်မီက ြပည်သူများ လtဒါန်းခဲ့ ေသာ ေ$ကးအုတ် များြဖစ် သည်။ ၁၈၆၉ခု Cှစ်
ရက်စဲွပါေ$ကးနီအတ
ု ်များကို လtဒါန်း သူများသည် လူတန်းစား အမျ ိEးမျ ိEးမှ ြဖစ် $ကသည်။
အများအားြဖင့် ေအာက်ြမန်မာြပည်မှြဖစ် သည်။ ေကျာက်စာများမှ အလt3ှင်များ၏အမည်
များCှင့် ၎င်းတိV ၏မိ သားစုများ၊ ေကျးရွ ာအမည်များ၊ အသက်ေမွးဝမ် းေကျာင်းမTများ၊
:
 ယံု$ကည်မTများCှင့် လူမTေရးအေြခအေနများ၊ ေ$ကးနီြပား၏ အေလးချ ိန်Cှင်တ
့ န်ဖိုး၊ အလt3ှင်
များ ၏စီ းပွားေရးCှင့် လူမTေရး ဆိုင်ရာ }rTေထာင့်များကို ေလ့လာ ေတ^3ှိခဲ့သည်။ ဤေတ^3ှိ
ချက်များကို အေြခခံ ၍ ေဒ# $ကန်Cှင့် ေဒါက်တာရီ ရီတိVက သုေတသန ြပEလုပ်Pပီ း ရလဒ်
အေနြဖင့် ၁၉၇၇ခု Cှစ်တင
ွ ် စာတမ် း(၂)ေစာင် ဖတ်$ကားခဲ့ သည်။ ဖတ်$ကားPပီ း စာတမ် းများ
ိ ် ထုတ်ေဝရန် စီ စ`်ခဲ့သည်။
ြပင်ဆင်ြခင်း၊ တည်းြဖတ်ြခင်းများြပEလုပ်Pပီ းေနာက် ပံုCှပ

သမို င်း.ှ ာပံု ေတာ်ခရီ းLှင်အ

့ ြခားစာတမ် းများ စာအုပ်သည် ၂ဝဝ၂ခု Cှစ်တင
ွ ် အမျ ိEးသား
စာေပ(သုတဝိ ဇmာ)ဆု ချ ီးြမGင်ြ့ ခင်းခံ ရသည်။ ဤစာအုပ်တင
ွ ် သုေတသနဂျာနယ်များCှင့်
မဂxဇင်းများတွင် သူမကိုယ်တိင
ု ်သူေတသနြပEေရးသားထုတ်ေဝခဲ့ သည့် သမိုင်းဆိုင်ရာ
ေဆာင်းပါး ၅ဝ ပါဝင်သည်။ ကုနး် ေဘာင်ေခတ်၊ ကိုလိန
ု ေ
ီ ခတ်Cှင့် ဂျပန်ေခတ်ကာလ
ြမန်မာCိင
ု ်ငံ သမိုင်းေ$ကာင်းကို ေဖာ် ြပထားသည်။

မဟာဝန်.ှင်ေတာ်မင်း2ကီ း အုပ်ချFပ် ေရး(၁၈၈၆-၁၈၉၇) စာအုပ်သည် ၂ဝဝ၃ခု Cှစ်တင

ွ ်
အမျ ိEးသားစာေပ(သုတဝိ ဇmာ)ဆု ရ3ှ ိ ခဲ့သည်။ ဤစာအုပ်တင
ွ ် ၁၈၈၅ခု Cှစ် တတိယ
အဂXလိပ်-ြမန်မာစစ် ပဲွPပီ း Pဗိ တိသbတိV အထက်ြမန်မာCိင
ု ်ငံကို သိမ်းပိုက်ခဲ့Pပိ းေနာက်
Pဗိ တိသb အစိုးရသည် ြမန်မာCိင
ု ်ငံ Pငိမ်ဝပ် ပိ ြပားေရးအတွက် ၁၈၈၅ မှ ၁၈၉၇ခု Cှစ်အထိ
မဟာဝန်3ှင်ေတာ် မင်းdကီး အုပ်ချEပ် ေရးကို အေကာင် အထည်ေဖ# ခဲ့ သည်။ မဟာ
ဝန်3ှင်ေတာ် မင်းdကီး အုပ်ချEပ် ေရး ေအာက်3ှိ တရားေရးCှင့် ဝင်ေငွခွနစ
် နစ် များကို ေလ့လာ
ြခင်းအားြဖင့် ကိုလိန
ု ီ အုပ်ချEပ် ေရးသည် ေဒသခံ လထ
ူ ုအေပ#တွင် မည်သိV သက်ေရာက်မT3ှိ
Pပီ း ကိုလိန ီ ာဏာပိုင်များသည် မည်သိVမည်ပံု အုပ်ချEပ် ရန်ေမbာ် လင့်ခဲ့ ေ$ကာင်းကို တPင်ပ
ု အ
ထားသည်။

ကိုလုိနေ
ီ ခတ် ဦးေကျးရွ ာအုပ်ချFပ် ေရး (၁၈၈၆-၁၈၉၇) စာအုပ်သည် ၂ဝဝ၅ခု Cှစ်တင
ွ ်
အမျ ိEးသားစာေပ(သုတဝိ ဇmာ)ဆု ချ ီးြမGင်ြ့ ခင်းခံ ခဲ့ရသည်။ ဤစာအုပ်သည် ကိုလိန
ု ီ ေခတ်ဦး
ကာလ Pဗိ တိသbတိV vြပဌာန်းခဲ့ သည့် အထက်ြမန်မာြပည်ေကျးရွ ာစည်းမျ`်းဥပေဒCှင့် ေအာက်
ြမန်မာြပည် ေကျးရွ ာအက်ဥပေဒတိV ကို Pဗိ တိသbတိV ၏ မှတ်တမ် းမှတ်ရာ၊ အစီ ရင်ခံစာ၊
ေ$ကြငာချက်၊ ြပန်တမ် း၊ စသည်တိVပါမကျန်ခိုင်လံြု ပည့်စံုေသာ အေထာက်အထားများြဖင့် မှီ
ြငမ် း ြပEစုထားပါသည်။ Cိင
ု ်ငံေရး၊ အုပ်ချEပ် ေရးCှင့် သမိုင်းေရးရာသုတဝိ ဇmာကိစÅများအြပင်
ကိုလိန
ု ေ
ီ ခတ်ဦး rံု းသံုးစာေပအေရးအသား၊ အသံုးအCှEန်းတိV ကိုပါ သိ3ှိCင
ုိ ်သည်။ ြမန်မာ့
့ ကျးရွ ာထံုးထမ် း များကို ဥပေဒ ြပဌာန်းေပးြခင်း မဟုတ်ဘဲ ကိုလိန
အစ`်အလာCှင်ေ ု ီ
ေခတ်ဦး အမျ ိEးသားလွတ်ေြမာက်ေရး လTပ်3ှားမT ကိုCှပ
ိ ် ကွပ်ရန် ြပဌာန်းကျင့်သံုးခဲ့ ၍ ကိုလိန
ု ီ
ေခတ်ဦး ေကျးရွ ာအုပ်ချEပ် ေရး ပျက်ယွင်းေနပံု ကိုမီးေမာင်းထိုးြပ ထားသည်။ အြခား
:
 ွ ်မူ Pဗိ တိသbနယ်ချ ဲq ဝါဒမှတစ် ဆင့် တိင
တစ် ဖက်တင ု ်းြပည်ကို ကမÇာစ
့ ီ းပွားေရး စနစ် သိV
ေရာက်ေအာင် ပိုမိုေခတ်မီေသာအြမင်များ၊ ဓေလ့ထံုးတမ် းများကို လက်ေတ^ လုပ်ေဆာင်
ရန် တွနး် အားေပးခဲ့ သည်။

ကုနး် ေဘာင်ေခတ် အခွ နေ

် တာ်ေရးရာ စာအုပ်သည် ၂ဝဝ၉ခု Cှစ်တင
ွ ် အမျ ိEးသား စာေပ
(သုတဝိ ဇmာ)ဆု ချ ီးြမGင်ြ့ ခင်းခံ ရသည်။ သက်ဦးဆံ ပိုင်ဘုရင်သည် ြပည်သူများထံမှ
အခွ နေ
် ကာက်ခံရ သည်။ ြပည်သူများသည် အစိုးရထံဝင်ေငွခွနေ
် ပးေဆာင်ရန်
တာဝန်3ှိသည်။ ရ3ှ ိ သည့် အခွ နေ
် ငွတိVကို အခွ နထ
် မ် းြပည်သူတိV၏ အသက်အိးု အိ မ်စည်းစိ မ်
လံြု ခံ Eေရး၊ လူမTဖူလံေ
ု ရး၊ မင်းမTထမ် းများ ခနထ
် ့ ားေရး၊ စသည်ြဖင့် Cိင
ု ်ငံCှင့် ြပည်သူ
အကျ ိEးစီ းပွားအတွက် ကုနက
် ျစရိ တ်ကို ဤဝင်ေငွခွနမ
် ျားမှ ကျခံ ရသည်။ မင်းတုနး် မင်း
လက်ထက်မတိင ် ည်း$ကပ် သည့်စနစ် မ3ှ ိ ခဲ့ပါ။ မင်းတုနး် မင်း သည် သသေမဓ
ု ်မီက အခွ နစ
ခွ န ် ေကာက်ခံသည့်စနစ် ကို စတင်ခဲ့သည်။ အိ မ်ဆယ်အိမ် ၏အုပ်စုတိင
ု ်း သည် Cှစ်စ`် rူ ပီ
၁ဝဝကို သသေမဓခွ နအ
် ြဖစ် ေပးေဆာင်ရသည်။ သိV ေသာ် အိ မ်ေထာင်စုတစ် ခုစီသည် တူညီ
ေသာေငွပမာဏကို ေပးရြခင်းမဟုတ်ဘဲ ချမ် းသာေသာသူများကပိုေပး$ကသည်။ အိ မ်တစ်
အိ မ် ဆီ ကေပးရမည့်ေငွကိုေကျးရွ ာေခါင်းေဆာင်များ (သိV မဟုတ်) အိ မ်ေထာင်စု ဆယ်အိမ်
စု၏ ေခါင်းေဆာင်များက ဆံုးြဖတ်ေပးရသည်။ ေဒ# $ကန်သည် ဤစာအုပ်ထဲတင
ွ ်
အခွ နေ
် တာ် ထမ် းရသူ၊ အခွ နေ
် တာ် လတ
ွ ်Pငိမ်းခွ င်ရ
့ သူ၊ အခွ နေ
် တာ် အမျ ိEးမျ ိEး၊ အခွ နC
် ှင့် ပက်
သက်၍ ေဝါဟာရအမျ ိEးမျ ိEး၊ ေခတ်အလိက ွ ်ကျယ်ခဲ့ပံု တိV ကို ပါ ေဖာ် ထုတ်ခဲ့သည်။
ု ်တင

With Lilian Handin (Northern Illinois University) and the author

:
 ြပန်လည်သုံးသပ် ြခင်း

ေဒ# $ကန်သည် ၂ဝ၁၉ခု Cှစ်၊ Cိဝ

ု င်ဘာလ (၁၆) ရက်ေနgတွ
့ င် ကွယ်လန ် ဲ့ သည်။ သူသည်
ွ ခ
သမိုင်းပညာ3ှ င်တစ် ဦးြဖစ် သလို ြမန်မာစာအဖ^ဲ၏ အဖ^ဲဝင်လည်းြဖစ် သည်။ ပါဠိ၊ ြမန်မာစာ၊
အဂXလိပ်စာ Cှင့် သမိုင်းဘာသာရပ် တိVÑတွင် ကjမ် းကျင်သည်။ သူ၏စာအုပ်များသည် မူရင်း
အေထာက် အထားများကို ကိုးကားသည်။ ထိV vြပင် ေ3ှ းေဟာင်းစာေပများတွင် အသံုးြပE
ေသာ ေဝါဟာရများကို 3ှ င်းလင်းေဖ# ြပသည်။ သူသည် ေြဖာင့်မတ်တည်$ကည်Pပီ း
တိကျေသာသူြဖစ် သည်။ ကိုယ်ပိုင် ဆံုးြဖတ်ချက်ြဖင့် ဘဝကို 3ှ င်သန်ခဲ့Pပီ းမှနက
် န်သည်ဟု
ု ်ပဲွဝင်ေလ့3ှိေသာ $ကံ့ခိုင်ေသာအမျ ိEးသမီ း
ယံု$ကည်ေသာအရာများအတွက် မ$ကာခဏ တိက
တစ် ဦးြဖစ် သည်။ စာေပများ ပံုCှပ
ိ ် ထုတ်ေဝ ရာတွင်လည်းေကာင်း၊ စာေပေရးသားရာတွင်
လည်းေကာင်း အလွနေ
် စ့စပ် ေသချာသူြဖစ် သည်။ ေတ^3ှိချက်များကို သက်ေသ
အေထာက်အထား မှနက
် န်စွာသမိုင်းသက်ေသြပခဲ့ သူြဖစ် သည်။ သူမသည် စာဖတ်ရာတွင်
အPမဲ ေစ့ေစ့စပ် စပ် Cှင့် ဂrု တစိုက် ဖတ်သူြဖစ် Pပီ း ငယ်ရွယ်သူ ပညာ3ှ င်များကိုလည်း
ရက်ရက်ေရာေရာြဖင့် အ$ကံဥာဏ်Cှင့် အကူအညီများ ေပးသူြဖစ် သည်။ ဗန်းစကား များကို
လက်ခံရန် ြငင်းဆန်သည်။ အတိတ်ကို ၎င်း၏ကိုယ်ပိုင် သတ်မှတ်ချက်များြဖင့် ြပန်လည်
ေကာင်းမွနလ
် ာ Cိင
ု ်သည်ဟု ယံု$ကည်သည်။ ပုဂိxEလ်ေရးထင်ြမင်ချက်များ (သိV မဟုတ်)
Cိင
ု ်ငံေရးအြမင်များသည် လူတစ် ေယာက်၏ ပညာအရည်အေသွးအေပ#သိV မဆံုးြဖတ် သင့်
ေ$ကာင့်ယူဆခဲ့ သည်။ သမိုင်းဆိုင်ရာ သုေတသန စာတမ် းများြပEစုြခင်းCှင့် တည်းြဖတ်ြခင်း
အတွက် dကီးမားေသာပံ့ပိုးမTများေပးခဲ့ သူ လည်းြဖစ် သည်။ တိင
ု ်းြပည်အတွက်သာမက
ေကျာင်းသားများCှင့် စာဖတ်သူများအတွက် တန်ဖိုး မြဖတ်Cင
ုိ ်သည့် ပညာ3ှ င်တစ် ဦး
ြဖစ် သည်။ သူမက တိင ွ ်3ှည်လျားPပီ း မတည်Pငိမ်ေသာ သမိုင်းေ$ကာင်း3ှ ိ ခဲ့
ု ်းြပည်တင
ေ$ကာင်း၊ လက်3ှိြပသနာများကို ထိုသမိုင်းေ$ကာင်းမှ အPမဲ အသိေပးခဲ့ သည်ဟု အားလံးု ကို
သတိေပး ခဲ့ သည်။ ပစÅEပ~နက
် ိုနားလည်ရန်၊ လက်3ှိအေ$ကာင်းအရာများထက် ေကျာ် လန
ွ ၍
်
တိးု တက်ရန်၊ အတိတ်Cှင်ပ
့ တ်သက်ေသာ အသိပညာသည် မ3ှ ိ မြဖစ် လိအ
ု ပ် ေ$ကာင်းကို
လည်းေြပာခဲ့ သည်။ တစ် နည်းအားြဖင့် ေဒ# $ကန်သည် ြပည်သူများေ3ှ qေမှာက်တင
ွ ် အချ ိန်
$ကာြမင့်စွာေနထိုင်ခဲ့သည့် သက်3ှည်သမိုင်းပညာ3ှ င်ြဖစ် ခဲ့သည်။ သူ၏ ြမန်မာ့သမိုင်း
အေရးအသားများသည်ယေနထက်
့ တိင
ု ် ေခတ်မီေနဆဲ ြဖစ် သည်။

Rodion Ebbighausen / 27. August 2020 / Uncategorized

Biographien Projekt / Impressum / Stolz präsentiert von WordPress

:
: