‫ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ‬

‫)اﺻﻮل‪ ،‬ﻣﺒﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻮاﻧﻊ و راهﻛﺎرﻫﺎ(‬

‫¾¾‬
‫ﺣﻤﻴﺪرﺿﺎ ﺣﺎﺗﻤﻲ ¾‪ ،‬داوود ﻣﻬﺪوي‬

‫ﭼﻜﻴﺪه‬
‫در ﺟﻬﺎن ﭘﺮﺷﺘﺎب ﻛﻨﻮﻧﻲ ﻫﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻣﻠّﺘﻲ ﻛﻪ در ﻣﺴﻴﺮ ﺣﺮﻛﺖ ﺧﻮد ﻧﻮآوري و ﺗﺤﻮل داﺷﺘﻪ اﺳـﺖ ﺑـﻪ‬
‫درﺟﻪاي ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ از رﺷﺪ و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦرو ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺗﺮدﻳﺪ ﻧﻤﻮد ﻛـﻪ ﻧـﻮآوري ﻣﻘﺪﻣـﻪ و ﺷـﺮط‬
‫ﻻزم ﺑﺮاي ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﭼﺮا ﻛﻪ ﺑﺎ ﻧﮕﺎه ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﻤﺪنﻫﺎي ﺑﺸﺮي در ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺣﺎل‪ ،‬در ﻣـﻲﻳـﺎﺑﻴﻢ ﻛـﻪ‬
‫رﻳﺸﻪﻫﺎي ﺗﻤﺪنﻫﺎ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﻧـﻮآوري ﺷـﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ و اﮔـﺮ اﻣـﺮوزه ﻋﻠـﻢ‪ ،‬ﺗﻜﻨﻮﻟـﻮژي و داﻧـﺶ روز ﺟـﺰو‬
‫ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎي ﻗﺪرت ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺪاﻳﻊ و ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻧﻮآوري‪ ،‬ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ ﻧﺎﻣﮕﺬاري ﺳﺎل ﺟﺪﻳﺪ از ﺳﻮي ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺎل »ﻧﻮآوري و ﺷـﻜﻮﻓﺎﻳﻲ« ﻫﻤـﻪ‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻛﺸﻮرﻣﺎن را ﻣﻮﻇﻒ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﺑﺎ ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮي از اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻣﺎدي و ﻣﻌﻨـﻮي‪ ،‬اﻗـﺪاﻣﺎت ﻧـﻮ و اﺑﺘﻜـﺎري و‬
‫راهﻫﺎي ﻣﻴﺎن ﺑﺮ را ﺑﺮاي ﺷﻜﻮﻓﺎ ﺷﺪن ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﺸﻮر در ﺑﺨـﺶﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼـﺎدي و‬
‫ﺧﺪﻣﺎﺗﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﺣﺮﻛﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻋﻠﻢ و ﺗﺤﻘﻴﻖ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮش ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻄﻠﻮب در اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻗﺸﺮﻫـﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﻗﺸﺮﻫﺎي ﻣﺤﺮوم‪ ،‬و در ﺗﻮﺳﻌﻪ و آﺑﺎداﻧﻲ ﻛﺸﻮر ﻧﻘﺶ ﻛﻠﻴـﺪي را داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺪﻳﻦ ﻣﻨﻈـﻮر‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺣﺎﺿﺮ ﺗﻼش ﻛﺮده ﺑﺎ ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮي از روشﻫﺎي اﺳـﻨﺎدي و ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧـﻪاي و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ روش ﺗﻮﺻـﻴﻔﻲ‪-‬‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ اﺻﻮل‪ ،‬ﻣﺒﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﻜﻨﻴﻚﻫـﺎي ﻧـﻮآوري و ﺷـﻜﻮﻓﺎﻳﻲ ﭘﺮداﺧﺘـﻪ و ﺳـﭙﺲ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﺗﺤﻴﻠﻞﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻮاﻧﻊ و راهﻛﺎرﻫﺎي ﻓﺮار روي روﻧﺪ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ را اراﺋﻪ دﻫﺪ ﺗـﺎ از اﻳـﻦ رﻫﮕـﺬر‬
‫زﻣﻴﻨﻪ و ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺧﻄﻴﺮ و ارزﺷﻤﻨﺪ ﺑﻮﺟﻮد آﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻛﻠﻴﺪ واژهﻫﺎ‬
‫ﺧﻼﻗﻴﺖ‪ ،‬ﻧﻮآوري‪ ،‬ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻣﻮاﻧﻊ و راهﻛﺎرﻫﺎ‬

‫¾‪ .‬اﺳﺘﺎدﻳﺎر داﻧﺸﮕﺎه اﻣﺎم ﺣﺴﻴﻦ )ع(‬

‫¾¾‪ .‬داﻧﺸﺠﻮي دﻛﺘﺮي داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﺪرس و ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ دﻓﺘﺮ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻛﺎﺑﺮدي ﻣﻊ ط‪.‬ب‪.‬ب ﻧﺎﺟﺎ‬
 ‫دوﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﭘﻠﻴﺲ‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،16‬ﻓﺮوردﻳﻦ و اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪1387‬‬ ‫‪8‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‪:‬‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﺸﺮﻳﺖ ﻋﺮﺿﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻮآوري و اﺑـﺪاع اﺳـﺖ‪ ،‬ﺧﻠﻘـﺖ‬
‫آﺳﻤﺎن و زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻌﺜﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان و ﻛﺘﺐ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻌﺠﺰات ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬ارﺳﺎل رﺳﻮﻻن‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻛﻌﺒـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اَو‪‬لَ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬و‪‬ﺿ‪‬ﻊ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﻨﱠـﺎسِ‪) 1‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺧﺎﻧﻪاي ﻛﻪ ﺑﺮاي ]ﻋﺒﺎدت[ ﻣﺮدم ﻧﻬﺎده ﺷﺪه( و ﻫﺰاران‬
‫ﻫﺰار ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻴﻠﻴﺎردﻫﺎ ﻣﺨﻠﻮﻗﻲ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﭘﻴﺸﻴﻨﻪاي ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻮآوري ﻳﻜﻲ از ﻧﻴﺎزﻫﺎي اوﻟﻴﻪ و ﻣﺘﻌﺎﻟﻲ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ اﮔﺮ ﭘﺪﻳﺪة ﻧـﻮآوري ﻧﺒﺎﺷـﺪ‬
‫ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺸﺮ ﺑﻪ رﺷﺪ و ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻧﺨﻮاﻫﺪ رﺳﻴﺪ و ﺣﻴﺎت وي ﺗﺪاوم ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓـﺖ و آﻧﭽـﻪ ﺑﺸـﺮﻳﺖ‬
‫اﻣﺮوز را در اﺑﻌﺎد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻤﺪﻧﻲ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎه ﻛﻨﻮﻧﻲ رﺳﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺪﻳﻮن ﻧﻮآوري اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮآوري‬
‫ﭘﺪﻳﺪهاي اﺳﺖ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﻓﻄﺮت و ﻃﺒﻴﻌﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﻫﻤﺰاد زﻧﺪﮔﻲ اﻧﺴﺎنﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان اﻟﻬﻲ‬
‫از اوﻟﻴﻦ ﻧﻮآوران ﺣﻴﺎت و زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ) .‬ﺣﺒﻴﺒﻲ و ﭘﻮﻳﺎ‪ ،1387 ،‬ص ‪( 3‬‬
‫ﻧﻬﻀــﺖ و اﻧﻘــﻼب اﺳــﻼﻣﻲ ﺗﺤــﺖ رﻫﺒــﺮي داﻫﻴﺎﻧــﻪ ﺣﻀــﺮت اﻣــﺎم ﺧﻤﻴﻨــﻲ)ره( ﻳﻜــﻲ از‬
‫ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮآوريﻫﺎي ﻗﺮن ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻧﻮآوري ﺷﮕﺮف در ﺟﻬـﺖ دﻋـﻮت‬
‫ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن ﺑﻪ اﺳﻼم‪ ،‬ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻜﺘﺐ ﺳﻴﺎﺳﻲ اﺳﻼم ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ را در ﺟﻬﺎن ﺑﻪ‬
‫ارﻣﻐﺎن ﺑﻴﺎورد و راﻫﻲ ﻧﻮ ﻓﺮا راه ﺑﺸﺮﻳﺖ ﻗﺮار دﻫﺪ‪ ) .‬ﻫﻤـﺎن ﻣﻨﺒـﻊ‪ ،‬ص ‪ ( 3‬اﻳﻨـﻚ در آﺳـﺘﺎﻧﻪ‬
‫ورود اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ﺑﻪ دﻫﻪ ﭼﻬﺎرم ﺣﻴﺎت ﺧﻮد و در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ آﺧﺮﻳﻦ ﺳﺎل از دﻫﻪ ﺳﻮم‬
‫را ﺳﭙﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺮﻛﺖ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻛﺸﻮر روي ﺧـﻂ ﻣﻨﺤﻨـﻲ ﺟﺪﻳـﺪي‬
‫ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﻓﺮاﺗﺮ از ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺳﺎﺑﻖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ورود ﻛﺸﻮر ﺑﻪ اﻳﻦ دوره را ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﻪﻋﻨـﻮان‬
‫دوره ﺟﺪﻳﺪي از ﺣﻴﺎت ﻧﻈﺎم ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻛﺮد و ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﻫﺪ ارﺗﻘـﺎي‬
‫ﺗﻤﺎم زﻣﻴﻨﻪﻫﺎ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬از ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻮآوري‪ ،‬ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ و اﻳﺠﺎد ﺗﺤﻮل در اﺑﻌـﺎد اﻗﺘﺼـﺎدي‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳـﻲ و‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻧﻈﺎم ﻣﻘﺪس ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ در اﻳﻦ ﻣﻘﻄﻊ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻧﻴﺎز ﻣﻄﺮح اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﻠﺬا ﻧﺎﻣﮕﺬاري ﺳﺎل ‪ 87‬ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺳﺎل ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻧﺎﺷﻲ از وﺟﻮد زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي اﻳﺠـﺎد‬
‫ﻧﻮآوري در ﻛﺸﻮر ﺑﻮده و از ﺟﻬﺘﻲ دﻳﮕﺮ ﺗﺎﻛﻴﺪي اﺳﺖ ﺑﺮ ﻋﺰم ﻣﻠّﻲ اﻳﺮان ﺑﺮاي ﺗﺤﻘـﻖ اﻫـﺪاف‬
‫ﻣﺘﻌﺎﻟﻲ اﻧﻘﻼب و ﻣﺮدم‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ذﻛﺮ ﺷﺪ ﺗﺤﻘﻖ ﻧﻮآوري و ﺷـﻜﻮﻓﺎﻳﻲ در ﺑﺨـﺶﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﻛﺸـﻮر ﭘـﻴﺶ‬

‫‪ .1‬آل ﻋﻤﺮان )‪.96 :(3‬‬

 ‫‪9‬‬ ‫ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ )اﺻﻮل‪ ،‬ﻣﺒﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻮاﻧﻊ و راهﻛﺎرﻫﺎ(‬

‫زﻣﻴﻨﻪﻫﺎﻳﻲ را ﻣﻲﻃﻠﺒﺪ؛ ﻛﻪ در ﺑﺮﺧﻲ از ﺣﻮزهﻫﺎ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪه و در ﺑﻌﻀﻲ دﻳﮕـﺮ از ﺑﺨـﺶﻫـﺎي‬

‫ﻧﻈﺎم ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ در ﺟﻬﺖ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪن زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي ﺗﺤﻘﻖ ﻧﻮآوري اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ ﺟﺪيﺗـﺮ ﺻـﻮرت‬
‫ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻦ ﺗﺤﻮﻻت‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨـﺪ ﻓﺮﻫﻨـﮓﺳـﺎزي ﮔﺴـﺘﺮده در ﻛﺸـﻮر اﺳـﺖ و ﻻزﻣـﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓﺳﺎزي ﻧﻴﺰ ﺗﺤﻮل داﻧﺶ و آﮔﺎﻫﻲ ﻣﺮدم از ﻃﺮﻳﻖ آﻣﻮزش‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺶ و ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ اﺷﺎره ﻛﺮد ﻛﻪ ﻓﺮاﻫﻢ آوردن زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي ﺗﺤﻘﻖ ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ در ﻛﺸﻮر ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ‬
‫ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﻣﺮدم‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻳﺎ ﺳﺎزﻣﺎن و ارﮔﺎن ﺧﺎﺻﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻗﺴﻤﺖﻫـﺎ و ﻧﻬـﺎدﻫـﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻈﺎم ﺑﺮاي ﻣﺤﻘﻖ ﺷﺪن اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﻳﺪ دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻫﻢ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺑﺤﺚ ﻧﻮآوري و ﺷـﻜﻮﻓﺎﻳﻲ دو ﻣﻘﻮﻟـﻪ ﺟـﺪا و در ﻋـﻴﻦ ﺣـﺎل ﻻزم و ﻣﻠـﺰوم‬
‫ﻫﻤﺪﻳﮕﺮﻧﺪ و ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﻛﺸﻮر اﺑﺘﻜﺎر و ﻧﻮآوري ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ و رﺷﺪي ﺗﺤﻘﻖ ﻧﻤﻲﻳﺎﺑـﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ از اﺑﺰارﻫﺎي ﻧﻮآوري در ﻛﺸﻮر ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﻋﻠﻢ و ﭘﮋوﻫﺶ و ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﻛﺸـﻮر و‬
‫اﻳﺠﺎد اﻧﮕﻴﺰه در آﻧﺎن ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ زﻣﻴﻨﻪﻫﺎ‪ ،‬اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ اﻳﻦ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و راهﻛﺎرﻫﺎي دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ آن‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﺮاﻛﻪ ﻧﻮآوري در ﺣﻮزة ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼـﺎدي‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳـﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ واﺧﻼﻗـﻲ از‬
‫ﺿﺮورت وﻳﮋهاي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻮارد زﻳﺮﺑﻨﺎي ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲﻫﺎﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ از ﻧﻈﺮ ﺗﻤﺎﻣﻲ‬
‫اﻳﻦ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎ ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﺷـﻜﻮﻓﺎﻳﻲ ﻋﻠﻤـﻲ ﭼﻨـﺪان دردي را از ﻣـﺎ دوا‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬ﻟﺬا در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺟﻬﺖ ﺗﺤﻘﻖ اﻣﺮ ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ در ﻛﺸـﻮر ﺿـﻤﻦ ﺑﺮرﺳـﻲ‬
‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ اﺻﻮل‪ ،‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ و ﻣﻮاﻧﻊ و راهﻛﺎرﻫﺎي دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑـﻪ‬
‫آن اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫روش ﺗﺤﻘﻴﻖ‪:‬‬

‫روش ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ از ﻧﻮع ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ و ﺗﺤﻠﻴﻞ اﺳﻨﺎدي و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪاي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻃﻲ آن ﻣﻔﺎد ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳـﻲ و ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﻗـﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه ﺷﺎﻣﻞ ﺗـﺪاﺑﻴﺮ و رﻫﻨﻤﻮدﻫـﺎي ﻣﻘـﺎم‬
‫ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮي‪ ،‬دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻣﺴﺌﻮﻻن و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﻠﻤﻲ ﻛﻪ در ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻘﺎﻟـﻪ اﺷـﺎره‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺑﺰار ﮔﺮدآوري اﻃﻼﻋﺎت در ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺣﺎﺿﺮ ﻓﻴﺶ ﺑـﺮداري اﺳـﺖ و ﻧﺘـﺎﻳﺞ‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ دادهﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از اﺑﺰار ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ و ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي در زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ در‬
‫ﻣﻮاﻧﻊ و راهﻛﺎرﻫﺎ ﻣﻨﻈﻮر ﮔﺮﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫دوﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﭘﻠﻴﺲ‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،16‬ﻓﺮوردﻳﻦ و اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪1387‬‬ ‫‪10‬‬

‫ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ ) ﺗﻌﺮﻳﻒ‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮم‪ ،‬اﺟﺰاء و ﻋﻨﺎﺻﺮ(‬

‫واژه ﻧﻮآوري در ﻻﺗﻴﻦ ﻣﻌﺎدل واژه »‪ «Innovation‬اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺻـﻮرت زﻳـﺮ ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ؛ در اﻳﻦ ﻧﻮع ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﻧﻮآوري داراي ﻣﻔﻬﻮم ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺷﺪن و ﺑـﻪ ﻣﺮﺣﻠـﻪ اﺟـﺮا درآﻣـﺪن‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﻧﻮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎه ﻣﻲﺗﻮان ﻧﻮآوري را ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺧﻼﻗﻴﺖ ﻋﻴﻨـﻲ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﺷﻜﻞ اﺟﺮاﺋﻲ ﺷﺪه و ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺧﻼﻗﻴﺖ ذﻫﻨﻲ داﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻮآوري ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺑﺎزﻧﮕﺮي ﻛﺮدن در ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﺗﻔﻜﺮ‪ ،‬ﻳﻚ اﺻﻞ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه در ﭘﻴﺸـﺮﻓﺖ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد و اﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪ در ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﺘﻮن ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺑﺮوز و ﻣﺪرن ﺷـﺪن ﻳﻜـﻲ از‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﻮﺳﻌﻪ در اﻳﻦ ﺗﺌﻮريﻫﺎي ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ) .‬ﻛﺎﻇﻢ زاده‪ ،1387 ،‬ص ‪.(1‬‬
‫از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻣﻲداﻧﻴﻢ ﻧﻮآوري و اﺑﺘﻜﺎر در ﻟﻐﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي »ﻋﻤﻞ ﭘﺪﻳﺪ آوردن ﭼﻴﺰﻫـﺎي‬
‫ﻧﻮ و روشﻫﺎي ﻧﻮ« ﻣﻄﺮح اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻟﻐﺎت وﺗﻌﺎﺑﻴﺮ دﻳﮕﺮ ﻫـﻢ ﺑﻴـﺎن ﻣـﻲﺷـﻮد و اﻳـﻦ از ﺟﻤﻠـﻪ‬
‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻧﻈﻴﺮ‪ ،‬اﻋﺘﻤـﺎد ﺑـﻪ ﻧﻔـﺲ و ﺷـﻨﺎﺧﺖ‬
‫ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲﻫﺎ و ﺑﺎور ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ‪ ،‬ﺷﺠﺎﻋﺖ و آزاد اﻧﺪﻳﺸﻲ‪ ،‬ﺑﻬـﺎ دادن ﺑـﻪ ﻛـﺎر و اﻧﺪﻳﺸـﻪ ﺟﻮاﻧـﺎن‪،‬‬
‫آزادي ﻋﻤﻞ‪ ،‬آﻣﻮزش ﻧﻮآوري‪ ،‬ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻧﻮآوران و ﻣﻮاردي از اﻳﻦ ﻗﺒﻴـﻞ را ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺗﻘﻮﻳـﺖ‬
‫زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي ﻧﻮآوري ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ‪ ) .‬ﺣﺒﻴﺒﻲ و ﭘﻮﻳﺎ ‪ ،1387 ،‬ص ‪.( 3‬‬
‫ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ و ﻣﻨﺸﺄ ﻧﻮآوري‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺑﻮده و ﻣﺎﻫﻴﺖ آن ﺣﺎﺻﻞ ﻳﻜـﻲ از اﺳـﺘﻌﺪادﻫﺎي ﺑـﺎﻟﻘﻮه‬
‫ﺑﺸﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻮآوري ﻳﻜﻲ از ﺗﺠﻠﻴﺎت ذﻫﻦ و ﻓﻜﺮ ﺑﺸﺮي ﺑـﻮده و در ﻫﻤـﻪ اﻧﺴـﺎنﻫـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻧﻬﺎده و ﻣﻮﻫﺒﺖ اﻟﻬﻲ ﺑـﺎ درﺟـﺎت ﻣﺘﻔـﺎوت از ﺷـﺪت و ﺿـﻌﻒ وﺟـﻮد دارد‪ .‬ﭘـﺲ در‬
‫ﺳﺮﺷﺖ و ﻧﻬﺎد ﻫﺮ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻗﻮه و اﺳﺘﻌﺪاد »ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺧﻠﻖ ﻛﺮدن«‪ 1‬وﺟﻮد دارد و اﻳﻦ ﻗﻮه و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﻠﻲ‪ ،2‬ﻋﺎم‪ 3‬و ﺑﺎﻟﻘﻮه‪ 4‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪» :‬ﻛﻠﻲ« از اﻳﻦ ﻧﻈـﺮ ﻛـﻪ ﻣﺤـﺪود ﺑـﻪ زﻣـﺎن و ﻣﻜـﺎن‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد‪» ،‬ﻋﺎم« از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻤﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﻮده )اﮔﺮﭼﻪ ﻣﻴﺰان و ﺷﺪت و ﺿﻌﻒ اﻳـﻦ‬
‫ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ در اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ(‪» ،‬ﺑﺎﻟﻘﻮه« از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﻳﺮ اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎي ﺑﺸﺮي اﻳﻦ‬
‫ﻗﻮه و اﺳﺘﻌﺪاد ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻬﺎﻧﻲ و ﻣﺎﻧﻨﺪ داﻧﻪاي در ﻣﺰرﻋـﻪي وﺟـﻮدي اﻧﺴـﺎن ﻛﺎﺷـﺘﻪ ﺷـﺪه و‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺷﻜﻞ اﻧﻮاع ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪيﻫﺎ ﺑﺮوز ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻳﺎ اﺻﻼً ﺑﻪ ﻓﻌﻞ در ﻧﻴﺎﻣﺪه و ﺗـﺎ‬

‫‪1. Creation‬‬
‫‪2. Universal‬‬
‫‪3. General‬‬
‫‪4. Potential‬‬
 ‫‪11‬‬ ‫ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ )اﺻﻮل‪ ،‬ﻣﺒﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻮاﻧﻊ و راهﻛﺎرﻫﺎ(‬

‫آﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺎﻟﻘﻮه ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪه ﻳﺎ ﺳـﺮﻛﻮب ﺷـﺪه ﺑـﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧـﺪ‪ .‬ﻻزﻣـﻪ ﺑـﻪ ﺣﺮﻛـﺖ‬
‫درآﻣﺪن و ﺗﺠﻠﻲ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ »ﺧﻠﻖ«‪ ،‬زﻣﻴﻨﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺤﺮكﻫﺎ و ﻋﻮاﻣﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻘﺶ آب و آﻓﺘـﺎب را‬
‫ﺑﺮاي روﻳﺎﻧﻴﺪن و ﺷﻜﻮﻓﺎ ﻧﻤﻮدن آن اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ در اداﻣﻪ ﺑﻪ آن ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﻧﻮآوري‬

‫واژهﻫﺎﻳﻲ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ‪ ،‬اﺑﺰار ﺗﻀﺎرب آراء و اﻓﻜـﺎر ﻣﺘﻔﻜـﺮان و اﻧﺪﻳﺸـﻤﻨﺪان‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﭼﻨﻴﻦ واژهﻫﺎﻳﻲ زﺑﺎن ﻣﺸﺘﺮك و ﭘﻞ ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﺮاي ﺗﺒﺎدل آراء ﻋﻠﻤـﻲ و‬
‫ﺗﻀﺎرب آراء و اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎ و ﻣﺴﻴﺮي ﺑﺮاي ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﮔﺮ ﻣﺘﻔﻜﺮان ﺑـﻪ‬
‫ﻳﻚ ﺗﻔﺎﻫﻢ و ﻫﻤﺰﻳﺴﺘﻲ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ و ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﻣﺸﺘﺮﻛﻲ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ واژهﻫﺎ دﺳﺖ ﻧﻴﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻫـﺪف‬
‫و ﻓﺤﻮاي ﻛﻼم و ذات و ﺟﻮﻫﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻤﻲآﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ واژهﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﻴﺮاﻫﻪ رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺼـﻮد ﺣﺎﺻـﻞ‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺗﻀﺎرب و اﺧﺘﻼف اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎ ﻳﻚ اﻣﺮ ﺑﺪﻳﻬﻲ در ﻋﻠـﻮم اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و اﻧﺴـﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ آﻧﺎرﺷﻴﺴﻢ و ﻫﺮج و ﻣﺮج ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﮔـﺎم اول اﻳـﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺘﻔﻜﺮان ﺑﻪ ﻳﻚ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﺴﺒﻲ و در واﻗﻊ ﭘﺎراداﻳﻢ ﻋﻠﻤﻲ ﺑﺮﺳﻨﺪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در زﻣﻴﻨـﻪ‬
‫ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ در اﻳﺮان ﺑﻪ ﻳﻚ ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎي ﻣﺸﺘﺮﻛﻲ )ﺣﺪاﻗﻞ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫ﻧﺴﺒﻲ( دﺳﺖ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ ) .‬ﺷﻤﺴﻴﻨﻲ‪ ،1387 ،‬ص ‪(6‬‬
‫ﻧﻮآوري ﻳﻌﻨﻲ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻣﺤﺪودهﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ و رﻳﺴﻚ ﻛﺮدن‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ اراﺋﻪ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺑﺮﺗﺮ و ﻧﻮﻳﻦ در‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻳﺎ در ﻳﻚ ﻧﻬﺎد ﺧﺎص؛ ﻧﻮآوري ﻫﻢ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ اﺳﺖ و ﻫﻢ ادراﻛﻲ‪ .‬اﺻﻞ اﺟﺒﺎري دﻳﮕـﺮ در‬
‫ﻧﻮآوري ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺳﺮﻛﺸﻲ‪ ،‬ﺳﻮال ﻛﺮدن و ﮔﻮش ﻛﺮدن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﻮآوران ﻣﻮﻓﻖ از ﻫـﺮ دو ﻧﻤﻴﻜـﺮه‬
‫ﻣﻐﺰ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﺑـﻪ ارﻗـﺎم‪ ،‬آﻣـﺎر و ﻣـﺮدم ﻧﮕـﺎه ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ و ﺗﺤﻠﻴـﻞ‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﻪ ﻧﻮع ﻧﻮآوري ﺑﺮاي ﻓﺮﺻﺖﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬آﻧﻬـﺎ ﺳـﻌﻲ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ ﺗـﺎ‬
‫اﻧﺘﻈﺎرات‪ ،‬ارزشﻫﺎ و ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن و اﺳـﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن را درك ﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺑﻪ ﺑﻴﺎن ﺳﺎﻳﺮ ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﻧﻮآوري ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ -‬ﻧﻮآوري ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻫﺪاﻳﺖ ﺷﺪهي ﻃﺮح اﻳﺪهﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬داﻧﺶ ﺟﺪﻳﺪ در ﺑﺎب ﺗﻮﻟﻴـﺪات و‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن )داﻧﺸﮕﺎه( اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬واژه ﻧﻮآوري ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﻨﻴﺎدي و اﺳﺎﺳﻲ و رﺷﺪ ﻳﺎﺑﻨﺪهي ﺗﻔﻜﺮ‪ ،‬ﺧـﺪﻣﺎت و ﻓﺮآﻳﻨـﺪﻫﺎ‬
‫اﺷﺎره دارد‪.‬‬
 ‫دوﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﭘﻠﻴﺲ‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،16‬ﻓﺮوردﻳﻦ و اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪1387‬‬ ‫‪12‬‬

‫‪ -‬ﻧﻮآوري‪ ،‬ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴﺰ راهﻛـﺎري ﺟﺪﻳـﺪ و ﺳـﻮدﻣﻨﺪ و ﻣﺘﻔـﺎوت در ﺑﺴـﻴﺎري از‬
‫ﺣﻮزهﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻣﻌﺮﻓﻲ روشﻫﺎ و ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺧﺪﻣﺎت ﺟﺪﻳﺪ و‪...‬‬
‫‪ -‬ﻧﻮآوري‪ ،‬اﺟﺮاي ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴﺰ اﻳﺪهﻫﺎي ﺧﻼق در داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻧﻮآوري‪ ،‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ اﺑﺰارﻫﺎ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻧﻈﻢ وﻳﮋه ﻧﻴﺎز دارد‪.‬‬
‫‪ -‬ﻧﻮآوري‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺷﺪن و ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺟﺮا در آﻣﺪن اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﻧﻮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ و ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﻓﻮق ﻧﻮآوري ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از‪» :‬ﺧﻼﻗﻴﺖ ﻣﺘﺠﻠﻲ ﺷـﺪه و ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻋﻤﻞ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻧﻮآوري ﻳﻌﻨﻲ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺧـﻼق ﺗﺤﻘـﻖ ﻳﺎﻓﺘـﻪ ﻓﺮآﻳﻨـﺪ‬
‫ﻛﺴﺐ اﻧﺪﻳﺸﻪاي ﺧﻼق و ﺗﺒﺪﻳﻞ آن ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻮل‪،‬ﺧﺪﻣﺖ و ﻳﺎ ﻳﻚ روش ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫اﺟﺰاء و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻳﺎ ‪ DNA‬ﻧﻮآوري ﺷﺎﻣﻞ ﻫﺸﺖ ﺟﺰء اﺳﺎﺳﻲ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﻨﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪﻋﻨـﻮان‬
‫زﻣﻴﻨﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ اﻳﻔﺎي ﻧﻘﺶ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ زﻣﻴﻨﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ اﺣﺎﻃﻪ ﺷﺪهاﻧـﺪ‪ .‬ﻋﻮاﻣـﻞ ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫ﻣﻔﻬﻮم‬ ‫ﻋﻨﺎﺻﺮ‬ ‫ردﻳﻒ‬

‫ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي اﻧﺠﺎم ﻛﺎر ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺘﻔﺎوت‪ ،‬ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻣﺤـﺪودهﻫـﺎي ﺟﺪﻳـﺪ و‬ ‫ﭼﺎﻟﺶ‪ :‬ﻧﻴـﺮوي‬ ‫‪1‬‬
‫رﻳﺴﻚ ﻛﺮدن اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻪ دﻟﻴﻠﻲ ﺑﺮاي ﺗﻜﺎنﻫﺎي ﺷﺪﻳﺪ ﻳﻚ ﻗﺎﻳﻖ وﺟﻮد دارد؟ ﺑﻴﻨﺸـﻲ‬ ‫ﺟﻠـــﻮ ﺑﺮﻧـــﺪه‬
‫ﻛﻪ ﻛﺎر ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺠﺎم دﻫﻴﻢ و ﻳﺎ ﺗﺮس ﻋﻤﻴﻘﻲ ﻛﻪ ﭼﻴﺰي ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻜﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﭼﺎﻟﺶ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻮآوري‬
‫ﻫﺮ ﭼﻪ ﻳﻚ ﭼﺎﻟﺶ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺗﻌﻬـﺪ ﺑـﻪ اﻧﺠـﺎم آن از ﻋﻬـﺪه ﻣـﺎ ﺑـﺎﻻﺗﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﺗﻼشﻫﺎي ﻧﻮآوري‪ ،‬اﻧﺮژي ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻣﻲﻃﻠﺒﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻧﻮآوران ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﺧﻼﻗﻴﺖ ﺑﺮاي ارﺿﺎء ﻧﻴﺎز ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺎﻛﻴﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻓﻬﻢ‬ ‫ﻓﻬـــﻢ ﻧﻴـــﺎز‪:‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﻧﻴﺎز‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ راهﻫﺎي ﻛﺸﻒ ﻓﺮﺻﺖﻫﺎ و ﻗﺎﺑﻠﻴـﺖﻫـﺎي ﺟﺪﻳـﺪ و اﻧﮕﻴـﺰه ﺑـﺮاي‬ ‫ﻧﻴﺮوي ﻫـﺪاﻳﺖ‬
‫اﺟﺮاﻳﻲ ﺳﺎﺧﺘﻦ آﻧﻬﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻛﻨﻨﺪه ﻧﻮآوري‬
‫ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ از ﻳﻚ اﻧﺪﻳﺸﻪ آﻏﺎز ﻣﻲﺷﻮد و ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻧﻮآور درﻳﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪﻫـﺎ‬ ‫ﺧﻼﻗﻴﺖ‪ :‬ﻣﻐـﺰ‬ ‫‪3‬‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﻫﺮ ﺟﺎﻳﻲ ﺑﺮﺧﻴﺰﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺗﺎﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺑﺮ اﻳﺪهﻫـﺎ‪،‬‬ ‫ﻧﻮاوري‬
‫ﺳﻌﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻧﺘﺎﻳﺞ را ﻣﺎﻟﻚ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎز اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﻋﻘﺎﻳﺪ و اﺣﺴﺎﺳـﺎت‪ ،‬ﺷـﺮﻳﺎن ﺣﻴـﺎت ﻧـﻮآوري اﺳـﺖ‪ .‬ﻫـﻢ زﻳـﺮ‬ ‫ارﺗﺒﺎﻃــــــﺎت‪:‬‬ ‫‪4‬‬
‫ﺳﺎﺧﺖﻫﺎي ﻧﻮآوري و ﻫﻢ ﺣﻤﺎﻳﺖ و ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ از آن ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ در ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﺑﻪ وﺟـﻮد‬ ‫ﺷﺮﻳﺎن ﺣﻴـﺎت‬
‫آﻳﺪ ﺗﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎز اﻃﻼﻋﺎت ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺷﻮد‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬اﺳﺎس ﺗﻮاﻧﻤﻨـﺪي اﺳـﺖ‬ ‫ﻧﻮآوري‬
‫ﻛﻪ اﻣﻜﺎن اﺧﺬ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﻋﺎﻟﻲ را ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮان ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﻧﻮآوري ﻳﻚ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﮔﺮوﻫﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻏﺬاي اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﻌﺎﻣﻞ اﻃﻼﻋﺎت و ﻗﺪرت ﺗﻴﻤـﻲ‬ ‫ﻫﻤﻜﺎري ؛ ﻗﻠﺐ‬ ‫‪5‬‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮآوري ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎ و ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻧـﺎ ﻣﻨﺎﺳـﺐ و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﺳﻴﺴـﺘﻢ‬ ‫ﻧﻮآوري‬
‫ﭘﺎداش دﻫﻲ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﻼشﻫﺎي ﻓﺮدي ﭘﺎداش ﻣﻲدﻫﺪ دﭼﺎر ﺷﻜﺴﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪13‬‬ ‫ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ )اﺻﻮل‪ ،‬ﻣﺒﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻮاﻧﻊ و راهﻛﺎرﻫﺎ(‬

‫ﻣﻔﻬﻮم‬ ‫ﻋﻨﺎﺻﺮ‬ ‫ردﻳﻒ‬

‫ارزﻳﺎﺑﻲ اﻫﺪاف و ﻧﺘﺎﻳﺞ و ﻫﺰﻳﻨﻪ ‪ -‬ﻣﻨﻔﻌﺖ ﭘﺮوژهﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻳﻚ اﻗﺪام ﺿﺮوري اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻈـــــــﺎرت و‬ ‫‪6‬‬
‫درس ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘﺮوژهﻫﺎي ﻣﻮﻓﻖ و ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺑﻴﻨﺸﻲ را ﺑﺮاي ﻣﺎ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ‬ ‫ﺑـــــــﺎزﻧﮕﺮي؛‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس آن ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺑﻌﺪي اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬ ‫ﻧﺮدﺑﺎن ﻓﺮآﻳﻨـﺪ‬
‫ﻧﻮآوري‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻧﻌﻜﺎس رﻫﺒﺮي‪ ،‬ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎ و ارزشﻫﺎ و ﻧﻤﻮد ﻋﻴﻨـﻲ و ﻗﺎﺑـﻞ دﻳـﺪ ﭼﮕـﻮﻧﮕﻲ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨــــــﮓ ؛‬ ‫‪7‬‬
‫اﻧﺠﺎم ﻛﺎر و رﻓﺘﺎر اﻓﺮاد ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﺳﺖ ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﻌﻄـﻒ‬ ‫ﻣﺤﺪوده اﻳﻔﺎي‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻓﺮاد را ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﺪهﻫﺎي ﻛﺎرﻛﻨﺎن اﺣﺘﺮام ﻣﻲﮔﺬارد‪ ،‬رﻳﺴﻚ ﻛﺮدن‬ ‫ﻧﻘﺶ ﻧﻮآوري‬
‫را ﺗﺤﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ ﺟﺸﻦ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﻛﺎرﻛﻨﺎن را ﺳـﺮ ﻟﻮﺣـﻪ‬
‫ﻛﺎرﻫﺎي ﺧﻮﻳﺶ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ و ﺗﻔﺮﻳﺤﺎت را ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻣﻲﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﺟﻬـﺖ اﻳﺠـﺎد ﻧـﻮآوري‬
‫ﺿﺮوري اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎ از رﻫﺒﺮان ﺗﺒﻌﻴﺖ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﭼﺮا ﻛﻪ ﺑﺎور دارﻳـﻢ آﻧﻬـﺎ ﻣﻮﻗﻌﻴـﺖ ﺑﻬﺘـﺮ را در آﻳﻨـﺪه‬ ‫رﻫﺒﺮي‪ :‬ﻣـﺪل‬ ‫‪8‬‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻲدﻫﻨﺪ و ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬از ﻫﻤﻴﻦ رو‪ ،‬ﻃﺒـﻖ‬ ‫اﻳﻔﺎي ﻧﻘﺶ‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ‪ ،‬ﻧﻮآوري ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪﻫﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺿﺮوري اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ از رﻫﺒـﺮان ﺑـﺎ‬
‫ﺑﻴﻨﺶ و ﺑﺎ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺑﺮﺧﻮر دار ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺧﻼﻗﻴﺖ ‪:‬‬

‫در ﺑﺮﺧﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ و ﺗﺤﻘﻴﻘـﺎت ﻣـﺪﻳﺮﻳﺘﻲ‪ ،‬ﻣﻔـﺎﻫﻴﻢ ﺧﻼﻗﻴـﺖ و ﻧـﻮآوري را ﻣﺘـﺮادف ﺑﻜـﺎر‬
‫ﺑﺮدهاﻧﺪ‪ .(Shalley, 1995, P.483) ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ دو ﻣﻔﻬﻮم داراي ﺗﻔﺎوت ﺟﺰﻳﻲ و در ﻋﻴﻦ ﺣـﺎل ﻣﻬـﻢ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻫﺮ ﻛﺪام و ﺗﻮﺿﻴﺢ وﺟﻪ ﺗﻤﺎﻳﺰ آﻧﻬﺎ ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪:‬‬
‫ﻛﻠﻲﺗﺮﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺧﻼﻗﻴﺖ‪ ،‬آﻓﺮﻳﺪن ﭼﻴﺰي ﻧﻮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺤﻘﻘـﻴﻦ و ﺗﺌـﻮري ﭘـﺮدازان‪،‬‬
‫‪1‬‬
‫ﺧﻼﻗﻴﺖ را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي »ﻓﺮد« ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜـﺎل »ﻓﺎﻳﻨـﺪﻟﻲ و ﻻﻣﺴـﺪن«‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﺧﻼﻗﻴﺖ را ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺖ ﺷﺨﺼﻴﺖ‪ ،‬وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻫﻮش ﻓﺮدي ﻛﻪ وﻗـﺖ ﺧـﻮد را‬
‫ﺻﺮف ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺧﻼق ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ )‪ .(Amabile , 1988, P. 126‬رواﻧﺸﻨﺎﺳـﺎن‬
‫ﮔﺸﺘﺎﻟﺘﻲ و اﺧﻴﺮاً رواﻧﺸﻨﺎﺳﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺧﻮد را ﺑﺮ ﻓﺮآﻳﻨـﺪ ﺗﻔﻜـﺮ ﻣﺘﻤﺮﻛـﺰ ﻧﻤـﻮدهاﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻲ ﺧﻼﻗﻴﺖ را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺧﻼﻗﻴﺖ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﺷﻜﻞ دادن‬
‫و اراﺋﻪ اﻳﺪه ﺟﺪﻳﺪ و ﻣﻔﻴﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺮد ﻳﺎ ﮔـﺮوه ﻛـﻮﭼﻜﻲ از اﻓـﺮاد ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﻫـﻢ ﻛـﺎر ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‬

‫‪1. Findlay & Lumsden, 1988‬‬

 ‫دوﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﭘﻠﻴﺲ‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،16‬ﻓﺮوردﻳﻦ و اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪1387‬‬ ‫‪14‬‬

‫)ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ‪ ،‬ص‪ (127.‬و ﻳﺎ ﺧﻼﻗﻴﺖ ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻳﺪه ﻳﺎ ﻣﺤﺼﻮﻟﻲ ﻛـﻪ ﻫـﻢ ﻧـﻮ ﻫـﻢ ﻣﻨﺎﺳـﺐ‬
‫)ﺻﺤﻴﺢ‪ ،‬ﻣﻔﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ارزش( ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺳﺎزﻣﺎن ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﻬﺪاﺷﺖ از ﺧﻼﻗﻴﺖ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ‪ :‬ﺗﻔﻜـﺮ ﺧـﻼق‪ ،‬ﻳـﻚ ﻣﻬـﺎرت‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻟﻪ و ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮيﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺧﻼﻗﻴﺖ‪ ،‬ﭘﺪﻳﺪآوري ﻓﻜﺮي ﻧﻮ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻳﺪهﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ و ﻣﻔﻴﺪ در ﻫﻤﻪ زﻣﻴﻨﻪﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺧﻼﻗﻴﺖ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻧﮕﺎه ﺟﺪﻳﺪ و ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ ﻓﺮآﻳﻨـﺪ‬
‫ﺷﻜﺴﺘﻦ و دوﺑﺎره ﺳﺎﺧﺘﻦ داﻧﺶ درﺑﺎرهي ﻳﻚ ﻣﻮﺿﻮع و ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﺑﻴﻨﺶ ﺟﺪﻳﺪي‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺎﻫﻴﺖ آن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺧﻼﻗﻴﺖ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺣﺴﺎس ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ‪ ،‬ﻧﻮاﻗﺺ‪ ،‬ﺷﻜﺎفﻫـﺎي داﻧـﺶ‪ ،‬ﻧﺎﻫﻤـﺎﻫﻨﮕﻲﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﺸﻜﻼت و دﺷﻮاريﻫﺎ‪ ،‬و ﺟﺴﺘﺠﻮي راهﺣﻞﻫﺎ‪ ،‬ﺣﺪس زدن و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻓﺮﺿﻴﻪﻫـﺎ‬
‫در ﻣﻮرد ﻧﻮاﻗﺺ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺧﻼﻗﻴﺖ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﺗﻔﻜﺮ واﮔﺮ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻔﻜﺮ ﻫﻤﮕﺮا‪.‬‬
‫‪ -‬در ﻣﺒﺤﺚ ﺧﻼﻗﻴﺖ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ از وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ وﻛـﺎرﻛﺮدي اﻓـﺮاد ﺧـﻼق ) ﻧﻈﻴـﺮ‬
‫اﻧﮕﻴﺰه ‪ -‬ﺧﻮد ﻛﺎرآوري و‪ ( ...‬و وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﻼق ) ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﻣﺤﻴﻂﻫﺎي‬
‫آﻣﻮزﺷﻲ ﻣﺪرﺳﻪ و داﻧﺸﮕﺎه و‪ ( ...‬و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺧﻼﻗﻴﺖ در ﺟﺎﻣﻌـﻪ ) ﻣﺘﻐﻴـﺮﻫـﺎي‬
‫زﻣﺎﻧﻲ – ﻣﻜﺎﻧﻲ و‪ ( ...‬آﮔﺎﻫﻲ داﺷﺖ‪ ) .‬ﺣﺎﺗﻤﻲ‪ ،1387 ،‬ص ‪( 7‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﻣﺬﻛﻮر و ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺗﻌﺎﻳﻒ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺧﻼﻗﻴﺖ داراي ﻧﻜﺎت ﻣﻬﻤﻲ ﻫﻤﭽﻮن ‪:‬‬
‫‪ -‬داﺷﺘﻦ ﻧﮕﺎﻫﻲ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻪ ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺮدم ﻧﻴﺰ آﻧﻬﺎ را ﻣﻲﻧﮕﺮﻧﺪ؛‬
‫‪ -‬ﺧﻼﻗﻴﺖ ﻳﻌﻨﻲ ﻳﻚ درﺻﺪ اﻟﻬﺎم و ‪ 99‬درﺻﺪ ﻋﺮق رﻳﺨﺘﻦ)ﺗﻌﺮﻳﻒ ادﻳﺴﻮن(؛‬
‫‪ -‬ﺗﻼش ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻫﺪﻓﺪار؛‬
‫‪ -‬ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲﻫﺎي ذﻫﻨﻲ ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﻓﻜﺮ ﻳﺎ ﻣﻔﻬﻮم ﺟﺪﻳﺪ؛‬
‫‪ -‬ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮ و اﻧﺪﻳﺸﻴﺪن اﻳﺪهﻫﺎي ﻧﻮ و اراﺋﻪ ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ و ﺧﺪﻣﺎت ﻧﻮآوراﻧﻪ؛‬
‫‪ -‬واﻛﻨﺸﻲ اﻛﺘﺴﺎﺑﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻛﻪ از اﻧﺮژي اﻃﻼﻋﺎت و دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺿﺮوري ﺑﺮاي‬
‫ﻳﻚ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻧﺸﺄت ﻣﻲﮔﻴﺮد؛‬
‫‪ -‬ﻃﻲ ﻛﺮدن راﻫﻲ ﺗﺎزه ﻳﺎ ﭘﻴﻤﻮدن ﻳﻚ راه ﻃﻲ ﺷﺪه ﻗﺒﻠﻲ ﺑﻪ ﻃﺮزي ﻧﻮﻳﻦ )ﺣﺎﺗﻤﻲ‪،1387 ،‬‬
‫ص ‪.(12‬‬
‫‪15‬‬ ‫ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ )اﺻﻮل‪ ،‬ﻣﺒﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻮاﻧﻊ و راهﻛﺎرﻫﺎ(‬

‫در ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻘﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺗﻌﺎرﻳﻒ و ﻧﻜﺎت ﻣﺬﻛﻮر‪ ،‬ﻛﻠﻴﻪ ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﺗﻔﻜـﺮ‬
‫ﺧﻼق در ﭼﻬﺎر اﺻﻞ اﺷﺘﺮاك دارﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺳﻴﺎﻟﻲ‪ :1‬ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ اراﺋﻪ ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﻌﻴﻦ‬
‫‪ -2‬اﺑﺘﻜﺎر‪ :2‬ﻳﺎﻓﺘﻦ ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﺑﻲ رﺑﻂ و ﺧﻠﻖ اﻳﺪهﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻋﺎدي‬
‫‪ -3‬ﺗﺨﻴﻞ‪ :3‬ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺑﻪ ذﻫﻦ در آوردن ﺗﺼﺎوﻳﺮ ‪ -‬ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎ و رواﺑﻂ و اﻳﺪهﻫﺎ‬
‫‪ -4‬اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﻳﺮي‪ :4‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﻳﻚ ﻣﻮﺿﻮع از ﺟﻮاﻧﺐ و زواﻳﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬

‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺧﻼﻗﻴﺖ ‪:‬‬

‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي راهﺣﻞﻫﺎي ﺧﻼق و ﻣﺴﺎﻳﻞ و ﮔـﺎمﻫـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ در اﻳـﻦ ﻣﺴـﻴﺮ ﺑﺮداﺷـﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺧﻼﻗﻴﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ »آﻣﺎﺑﻴﻞ« اﻟﮕـﻮي ﺟـﺎﻟﺒﻲ از ﻓﺮآﻳﻨـﺪ ﺧﻼﻗﻴـﺖ‬
‫اراﺋﻪ ﻛﺮده ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺳﺎﺳﻲ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ‪ ،‬آﻣﺎدﮔﻲ‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﭘﺎﺳﺦ و اﺛﺒـﺎت ﭘﺎﺳـﺦ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﻫﻤﻴﺖ آن در رواﺑﻂ اﻳﻦ ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﺎﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ ﺧﻼﻗﻴﺖ اﺳﺖ‪ ) .‬ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره ‪(1‬‬

‫ﻋﺮﺿﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ‬

‫آﻣﺎدﮔﻲ‬

‫اﻳﺠﺎد ﭘﺎﺳﺦ‬

‫اﺛﺒﺎت ﭘﺎﺳﺦ‬
‫ﭘﺎﻳﺶ و ارزﻳﺎﺑﻲ‬

‫ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره )‪ :(1‬ﻣﺪل ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺧﻼﻗﻴﺖ‬

‫در ﻣﺮﺣﻠﻪ اول ) اراﺋﻪ ﻛﺎر ﻳﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ ( اﻧﮕﻴﺰه ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻬﻤﻲ دارد ﭼﺮا ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺷﺮوع ﻓﺮآﻳﻨـﺪ‬
‫ﺧﻼق وﺟﻮد اﻧﮕﻴﺰه ﺿﺮوري اﺳﺖ و در ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم ﻛﻪ آﻣﺎدﮔﻲ ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺦ ﻳـﺎ راه ﺣـﻞ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ‪ ،‬ﺟﺴﺘﺠﻮ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺟﻤﻊ آوري ﻣﺪارك در ﺧﺼﻮص ﻣﻮﺿﻮع اﻧﺠﺎم ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪ .‬ﺑـﻪ رﻏـﻢ‬
‫ﺑﺎور ﻋﻤﻮم‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺪل ﺣﺎﻛﻲ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﺧﻼﻗﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻤـﻲﺷـﻮد‪.‬‬

‫‪1. Fluency‬‬
‫‪2. Originality‬‬
‫‪3. Imagination‬‬
‫‪4. flexibility‬‬
 ‫دوﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﭘﻠﻴﺲ‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،16‬ﻓﺮوردﻳﻦ و اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪1387‬‬ ‫‪16‬‬

‫ﺑﻴﺸﺘﺮ اوﻗﺎت اﻓﺮادي ﻛﻪ ﺗﺎزه وارد ﻳﻚ رﺷﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ ﺧﻴﻠﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ از اﻓﺮادي ﻛﻪ ﻣﺪت ﻃـﻮﻻﻧﻲ‬
‫در آن زﻣﻴﻨﻪ ﺗﻼش ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻛﺎر ﺧﻼق ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺗﺠﺮﺑﻲ ﻧﺸـﺎن‬
‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ داﻧﺶ ﻣﻬﻢ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ راه ﻛﺴﺐ آن ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم ﺟﺴﺘﺠﻮي ﺣﺎﻓﻈـﻪ و‬
‫ﻣﺤﻴﻂ اﻃﺮاف ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد راه ﺣﻞ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ؛ ﻛـﻪ اﻧﮕﻴـﺰه و ﻣﻬـﺎرتﻫـﺎي ﺧﻼﻗﻴـﺖ در اﻳـﻦ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭼﻬﺎرم ﻛﻪ آزﻣﺎﻳﺶ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻤﻜﻦ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻃﻼﻋﺎت و ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي‬
‫واﻗﻌﻲ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺿﺮورﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺘﻮان ﭘﺎﺳـﺦ ﻣﻤﻜـﻦ را ﺑـﺎ‬
‫ﻣﻘﻴﺎس و اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ ﻛـﺮد و ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻧﺘﻴﺠـﻪ رﺳـﻴﺪ ﻛـﻪ آﻳـﺎ راه ﺣـﻞ ﻣﻤﻜـﻦ‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖآﻣﻴﺰ ﺑﻮده ﻳﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺴﺘﺪل ﻧﻴﺴﺖ و اﻣﻜﺎن ﺗﻮﻟﻴﺪ وﺟـﻮد ﻧـﺪارد و راه ﺣـﻞ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﻜﺴﺖ اﻧﺠﺎﻣﻴﺪه اﺳﺖ‪ .‬و ﻳﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ راه ﺣﻞ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻫﺪف ﻧﺰدﻳﻚ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ارﺗﺒﺎط و ﺗﻔﺎوت ﻧﻮآوري ﺑﺎ ﺧﻼﻗﻴﺖ‬

‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن و ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ ﺳﺎزﻣﺎن و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻜﺎﺗـﺐ ﻓﻜـﺮي‪ ،1‬دﻳـﺪﮔﺎه ﻧﻈـﺮي‪ 2‬و‬
‫ﺑﻴﻨﺸﻲ ﻛﻪ دارﻧﺪ اﻫﻤﻴﺖ و اوﻟﻮﻳﺖ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ دو ﻣﻔﻬﻮم ﻗﺎﺋﻠﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً رواﻧﺸﻨﺎﺳﺎن ﺑﻪ‬
‫»ﺧﻼﻗﻴﺖ« ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻳﻚ ﻣﻔﻬﻮم ﻓﺮدي اﺳﺖ اﻫﻤﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻣﻲدﻫﻨﺪ و آﻧـﺮا ﻋـﺎم و ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫ﻧﻮآوري ﻧﻴﺰ ﻣﻲداﻧﻨﺪ و ﺑﺮﻋﻜﺲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎن و ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺑﺮاي »ﻧﻮآوري« ﻛـﻪ ﺑﻴﺸـﺘﺮ‬
‫ﻳﻚ ﻣﻔﻬﻮم ﮔﺮوﻫﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ اﻫﻤﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪه و آﻧﺮا ﻋﺎم و ﺧﻼﻗﻴـﺖ را ﻳﻜـﻲ‬
‫از ﻣﺮاﺣﻞ ﻧﻮآوري ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻳﻜﻲ از ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﻼﻗﻴﺖ ﺑـﻪ‬
‫اﻳﺠﺎد اﻳﺪهﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﺗﻮﺟـﻪ دارد‪ ،‬در ﺻـﻮرﺗﻲﻛـﻪ ﻧـﻮآوري ﺑـﻪ ﻛـﺎرﺑﺮد آن اﻳـﺪه ﺧـﻼق ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻳﺎ ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﻣﻮﺟﺐ ﺑﻬﺒﻮد ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻪ ﻣﺸﺘﺮي‪ ،‬ﻛـﺎﻫﺶ ﻫﺰﻳﻨـﻪ و‬
‫ﻳﺎ اﻳﺠﺎد درآﻣﺪﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮاي ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻲاﻧﺠﺎﻣﺪ‪ (Rosenfeild & Servo,1992,P.29) .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪:‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬
‫ﻧﻮآوري‬ ‫ﺗﺼﻮر ﻳﺎ ﻣﻔﻬﻮم‬ ‫اﺧﺘﺮاع‬ ‫ﺑﻬﺮهﺑﺮداري‬

‫‪43‬‬

‫‪1. Schools of Thought‬‬

‫‪2. Theoretical Perspective‬‬
‫‪3. Exploitation‬‬
‫‪4. Conception‬‬
 ‫‪17‬‬ ‫ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ )اﺻﻮل‪ ،‬ﻣﺒﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻮاﻧﻊ و راهﻛﺎرﻫﺎ(‬

‫‪1‬‬
‫»ﺗﺼﻮر« ﺑﻪ اﻳﺪهاي اﺷﺎره دارد ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﺮﺟﻊ )ﻣﺜﻼً ﻓﺮد‪،‬‬
‫ﻗﺴﻤﺖ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ داﻧﺶ ﻣﻮﺟﻮد( ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪» .‬اﺧﺘﺮاع« ﺑﻪ ﻫﺮ ﻧﻮع اﻳﺪه ﺟﺪﻳﺪي ﻛـﻪ‬
‫ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪه اﺷﺎره دارد و واژه »ﺑﻬﺮهﺑﺮداري« ﺣـﺪاﻛﺜﺮ اﺳـﺘﻔﺎده از ﻳـﻚ اﺧﺘـﺮاع را‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ »ﺗﺼﻮر«‪» ،‬اﺧﺘﺮاع« و »ﺑﻬﺮهﺑﺮداري« ﻫﻤﻪ از اﺟﺰاء ﻧﻮآوري ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫وﻟﻲ ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﺴﻠﻜﻲ و ﺗﺌﻮري ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن در ﻣﻮرد ﻣﻔﻬﻮم ﺧﻼﻗﻴﺖ و ﻧـﻮآوري‪،‬‬
‫اﻛﺜﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﺑﻴﻦ دو ﻣﻔﻬﻮم ﻓﻮق از دو ﺟﻨﺒﻪ ﺗﻔﺎوت ﻗﺎﺋﻠﻨﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬از ﺟﻨﺒﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻳﺎ ﻣﺤﺘﻮي‬
‫‪2‬‬
‫‪ -2‬از ﺟﻨﺒﻪ ﺳﻄﺢ ﻇﻬﻮر و ﺑﺮوز‬
‫از ﻧﻈﺮ ﻣﻌﻨﻲ ﺧﻼﻗﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻓﻜﺮي و ﻧﻈﺮي و ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ذﻫﻨﻲ و‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﻗﺒﻞ از ﻋﻤﻞ و »ﻧﻮآروي« را ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮدي و ﻋﻤﻠﻲ و ﺑـﻪ اﺻـﻄﻼح ﺑـﻪ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻋﻤﻠﻲ و اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﻌﺪ از ﻋﻤﻞ ﺑﻜﺎر ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻃﺮاﺣـﻲ و ﭘﻴﺸـﻨﻬﺎد ﻓﻜﺮﻫـﺎ و‬
‫اﻳﺪهﻫﺎ و ﻃﺮحﻫﺎي ﻧﻮ را ﺧﻼﻗﻴﺖ و اﺟﺮا و ﭘﻴﺎده ﻛﺮدن آﻧﻬﺎ را »ﻧﻮآوري« ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﺳﻄﺢ ﻇﻬﻮر‬
‫و ﺑﺮوز ﻳﻌﻨﻲ ﺳﻄﺤﻲ ﻛﻪ در ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﻜﺮﻫﺎ و اﻳﺪهﻫﺎي ﻧﻮ ﺑﺮوز و ﻇﻬﻮر ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ‪ ،‬ﻛـﻪ اﮔـﺮ از‬
‫ﻃﺮف ﻳﻚ ﻧﻔﺮ اﺑﺮاز ﺷﻮد‪ ،‬آﻧﺮا ﺳﻄﺢ ﻓﺮدي‪ ،‬اﮔﺮ از ﻃﺮﻳﻖ ﮔﺮوه ﻳﺎ ﺗﻴﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮوﻫـﻲ اﺑـﺮاز‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬آﻧﺮا ﺳﻄﺢ ﮔﺮوﻫﻲ و اﮔﺮ در ﺳﻄﺢ ﻛﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳـﺎزﻣﺎن اﺑـﺮاز ﺷـﻮد‪ ،‬آﻧـﺮا ﺳـﻄﺢ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ ﺳﻄﺢ ﺑﺮوز ﺧﻼﻗﻴﺖ را ﻓﺮدي و ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻨـﺪ ﻣﺤﻘـﻖ‪ ،‬ﻇﻬـﻮر آﻧـﺮا‬
‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ در ﺳﻄﺢ ﮔﺮوه )آن ﻫﻢ ﺣﺘﻤﺎً ﮔﺮوهﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ( ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ (Amabile, 1988,P.126) .‬در‬
‫ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ اﻛﺜﺮ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن و ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ ﺳﻄﺢ ﻇﻬﻮر و ﺑﺮوز »ﻧـﻮآوري« را در ﺳـﺎزﻣﺎن در ﻫـﺮ ﺳـﻪ‬
‫ﺳﻄﺢ ﻓﺮدي‪ -‬ﮔﺮوﻫﻲ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ داﻧﺴﺘﻪ و ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت زﻳﺎدي را در اﻳـﻦ زﻣﻴﻨـﻪ اﻧﺠـﺎم دادهاﻧـﺪ‬
‫)‪ .(West & Farrj, 1990‬در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﻴﺰ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﻲ و ﺳﻄﺢ ﺑـﺮوز ﺑـﻴﻦ دو ﻣﻔﻬـﻮم‬
‫ﺧﻼﻗﻴﺖ و ﻧﻮآوري ﻣﻲﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬و ﺧﻼﻗﻴﺖ را ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﻜﻞ ﮔﻴﺮي اﻳﺪه و ﺟﺰﻳﻲ از ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻧﻮآوري‬
‫ﻣﻲداﻧﻴﻢ و ﻧﻮآوري را در ﻫﺮ ﺳﻪ ﺳﻄﺢ ﻓﺮدي‪ ،‬ﮔﺮوﻫﻲ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻣﻮرد ﺑﺤـﺚ ﻗـﺮار ﻣـﻲدﻫـﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎز ﻳﺎدآوري ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺳﻄﺢ ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻞ اﻳﻦ ﺑﺤﺚ‪ ،‬ﻣﻴﺎﻧﻲ ﻳـﺎ ﺳـﺎﻣﺎﻧﻲ ﺑـﻮده و‬
‫واﺣﺪ ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮد در ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﺣﺘﻲ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﮔﺮوﻫـﻲ و ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻧﻴـﺰ‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﺣﺎﺻﻞ ﻳﺎ ﺑﺮآﻳﻨﺪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﻓﺮدي در ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪1. Frame of Reference‬‬

‫‪2. Level of Manifestation‬‬
 ‫دوﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﭘﻠﻴﺲ‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،16‬ﻓﺮوردﻳﻦ و اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪1387‬‬ ‫‪18‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره )‪ (2‬راﺑﻄﻪ دﻳﮕـﺮي ﻧﻴـﺰ ﺑـﻴﻦ ﻛﺸـﻒ‪ ،‬اﺧﺘـﺮاع و ﻧـﻮآوري ﻣﻄـﺮح‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﺸﻔﻴﺎت ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ‪ 1‬ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﺧﺘﺮاﻋـﺎت از‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ داﻧﺶ ﻧﻈﺮي ﺑﻪ داﻧﺶ ﻓﻨﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺸـﻒ ﻧﻈـﺮي ﻗـﻮه ﺑﺨـﺎر ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت داﻧﺶ ﻓﻨﻲ ﺳﺎﺧﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺗﻮﺳﻂ »ﺟﻴﻤﺰ وات«‪ .‬اﻧﺪوﺧﺘﻪﻫﺎي ﻏﻨﻲ ﺗﺠﺎرب ﻋﻤﻠﻲ اﺳـﺖ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﺰاران ﻧﻮآوري ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﺳﺎﺧﺖ اوﻟﻴﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺨﺎر اﻧﺠﺎم ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

‫داﻧﺶ ﻓﻨﻲ‬ ‫داﻧﺶ ﻧﻈﺮي‬

‫ﺧﻠﻖ ﻛﺮدن‬ ‫داﻧﺶ ﻓﻨﻲ‬ ‫داﻧﺶ ﻓﻨﻲ‬

‫داﻧﺶ ﻓﻨﻲ‬ ‫داﻧﺶ ﻋﻤﻠﻲ ﻳﺎ ﺗﺠﺮﺑﻲ‬

‫ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره )‪ :(2‬راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﻛﺸﻒ‪ ،‬اﺧﺘﺮاﻋﺎت و ﻧﻮآوري‬

‫اﺻﻮل ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ‬

‫‪ -‬وﺟﻮد ﻳﻚ ﺗﻴﻢ ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻛﺎرآﻣﺪ‬

‫‪ -‬ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺑﺰارﻫﺎ و اﻣﻜﺎﻧﺎت ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ‬
‫‪ -‬اﻳﺠﺎد ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﭘﮋوﻫﺶ و ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺑﺎ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ و ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ‬
‫‪ -‬وﺟﻮه ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﻧﻮآوري و ﻧﺨﺒﮕﺎن‬
‫‪ -‬اﺧﺘﺼﺎص ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺮاي ﻧﻮآوري‬
‫‪ -‬اﺧﺘﺼﺎص زﻣﺎن وﻗﺖ ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮاي ﻧﻮآروي و اﺑﺘﻜﺎرات‬

‫‪1. Fundamental Findings‬‬

‫‪19‬‬ ‫ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ )اﺻﻮل‪ ،‬ﻣﺒﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻮاﻧﻊ و راهﻛﺎرﻫﺎ(‬

‫‪ -‬ارﺗﺒﺎط ﻣﻄﻠﻮب و ﻣﺪاوم ﺑﺎ ﺗﺤﻮﻻت داﺧﻠﻲ و ﺧﺎرﺟﻲ‬

‫‪ -‬اﻳﺠﺎد ﻣﻜﺎن و ﺳﺎزوﻛﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ارﺗﺒـﺎط ارﮔﺎﻧﻴـﻚ ﺑـﻴﻦ ﻣـﺪﻳﺮان و ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳـﺎن و‬
‫ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ در ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن و ﻣﻮﺳﺴﻪ‬
‫‪ -‬رﻋﺎﻳﺖ اﺻﻮل اﺧﻼﻗﻲ و ارزﺷﻲ‪ ،‬ﻣﺴﺎﻳﻠﻲ از ﻗﺒﻴﻞ اﻋﺘﻤﺎد‪ ،‬اﺣﺘـﺮام‪ ،‬ﺗﻌﻬـﺪ‪ ،‬ﺟـﺎﻣﻊ ﻧﮕـﺮي‪،‬‬
‫ﺣﺴﻦ ﻫﻤﻜﺎري‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺴﺘﺮ ﺳﺎزي ﻧﻮآوري و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ‬
‫‪ -‬آﻣﻮزش اﻧﺪﻳﺸﻴﺪن و ﺗﻔﻜﺮ ﻣﺘﻔﺎوت و ﻣﺘﻨﻮع‪ ) .‬ﺷﻤﺴﻴﻨﻲ‪ ،1387 ،‬ص ‪(5‬‬
‫‪ -‬ﻇﻬﻮر ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﻮآوريﻫﺎ در ﺟﻬﺖ ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺷﺪن ﻫﻤﻪ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ از آن )ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ(‬
‫‪ -‬اﻧﻄﺒﺎق ﻧﻮآوريﻫﺎ ﺑﺎ ﻧﻴﺎزﻫﺎي واﻗﻌﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻣﺮدم‬

‫‪1‬‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻧﻮآوري‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻧﻮآوري‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ادراﻛﻲ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻧﻮآوري ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻘﺎﻻت ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﻓﺮاواﻧﻲ در ﻣﺠﻼت و ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲﻫﺎي‬
‫ﻣﺘﻨﻮع ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬در اﺑﺘﺪا ﺑﺮاي درك ﺻﺤﻴﺢ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻧـﻮآوري ﺑﻌﻀـﻲ ﻛﻠﻤـﺎت ﻣﻬـﻢ ﺗﻌﺮﻳـﻒ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ -‬ﻧﻮآوري ﻣﺤﺼﻮل‪ :‬ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ در ﻫﺪفﻫﺎي ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ – اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫‪ -‬ﻧﻮآوري ﻓﺮآﻳﻨﺪ‪ :‬ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه در ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻋﻮاﻣﻞ‬
‫‪ -‬ﻧﻮآوري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪ :‬ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ‪ -‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫در اﻳﻦﺟﺎ ﻻزم اﺳﺖ ﻧﻮآوري و ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻜﺮار ﭘﻲ در ﭘﻲ آن ﻧﻴﺰ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﻮد‬
‫‪ -1‬اﺑﺪاع‪ :2‬درك ﺗﻜﻨﻴﻜﻲ داﻧﺶﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﻳﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ از داﻧﺶ‬
‫‪ -2‬ﻧﻮآوري‪ :‬ﻛﺎرﺑﺮد ﺻﻨﻌﺘﻲ اﺑﺪاع در ﺟﻬﺖ ﻧﻴﻞ ﺑﻪ ﻫﺪف ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ‬
‫‪ -3‬ﮔﺴﺘﺮش ﻧﻮآوري‪ :‬ﭘﺮاﻛﻨﺪن و ارﺳﺎل ﻧﻮآوري ﺑﻪ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫‪ -4‬ﺳﺎزﮔﺎري‪ :‬ﭘﺬﻳﺮش ﻧﻮآوري ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪه‬

‫‪1. Innovation Process‬‬

‫‪2. Invention‬‬
 ‫دوﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﭘﻠﻴﺲ‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،16‬ﻓﺮوردﻳﻦ و اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪1387‬‬ ‫‪20‬‬

‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻧﻮآوري ﻳﺎ ﻣﺮﺣﻠﻪ درك و ﻛﺸﻒ ﻳﻚ اﺛﺮ ﻳﺎ ﻗـﺎﻧﻮن ﻃﺒﻴﻌـﻲ از ﻃﺮﻳـﻖ ﭘـﮋوﻫﺶ در‬
‫ﻋﻠﻮم ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻪ ﺗﻜﺮار ﻣﺮاﺣﻞ ‪ 1‬ﺗﺎ ‪ 4‬و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﭘـﺬﻳﺮش و اﺳـﺘﻔﺎده ﻧـﻮآوري ﺗﻮﺳـﻂ ﻋﻤـﻮم‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻏﺮﺑﻲ و اروﭘﺎﻳﻲ ﺗﻼشﻫﺎي ﻓﺮاواﻧﻲ ﺑﺮاي درك ﻧﻮآوري‪ ،‬راهﻫﺎي دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑـﻪ‬
‫آن و ﮔﺮﻳﺰ از راهﻫﺎ و آزﻣـﻮنﻫـﺎي ﺗﻜـﺮاري اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪه اﺳـﺖ و داﻧﺸـﮕﺎهﻫـﺎ‪ ،‬ﻣﻮﺳﺴـﺎت و‬
‫ﭘﮋوﻫﺸﻜﺪهﻫﺎي ﻓﺮاواﻧﻲ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺑﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ و از روشﻫـﺎ و ﻣﺘـﺪوﻟﻮژيﻫـﺎي‬
‫ﻓﺮاواﻧﻲ ﺑﺮاي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻋﻠﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﺑـﺎ ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﻋﻠﻤـﻲ در ﺟﻬـﺖ ﻧـﻮآوري و‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻧﻮآوري ﺑﻪ ﻋﻠﻮم ﻣﻴﺎن رﺷﺘﻪاي روي آورده و ﻓﻨﺎوريﻫﺎي ﺑﻴﻦ رﺷﺘﻪاي ﻓﺮاواﻧﻲ را اﺑﺪاع‬
‫ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ ﻛﻪ از آﻧﻬﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد زﻳﺮ اﺷﺎره ﻛﺮد‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﻜﺎﺗﺮوﻧﻴﻚ )ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ‪ ،‬اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴـﻚ و ﻛـﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ (‪ ،‬اﭘﺘﻮاﻟﻜﺘﺮوﻧﻴـﻚ )اﭘﺘﻴـﻚ و اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴـﻚ(‪،‬‬
‫ﺑﻴﻮﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي )ﺑﻴﻮﻟﻮژي‪ ،‬ﺷﻴﻤﻲ و ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ(‪ ،‬ﻧﺎﻧﻮﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي )ﻓﻴﺰﻳﻚ‪ ،‬ﺑﻴﻮﻟﻮژي‪ ،‬اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴـﻚ و‪ ( ...‬و‬
‫ﻏﻴﺮه‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از اﻳﻦ ﻋﻠﻮم ﺑﻴﻦ رﺷـﺘﻪاي و ﺗﻜﻨﻮﻟـﻮژيﻫـﺎي ﻧـﻮﻳﻦ در ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﻋﻠـﻮم و داﻧـﺶ و‬
‫ﻧﻮآوري ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﺴﺰاﺋﻲ داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ از روشﻫﺎ و روش ﺷﻨﺎﺳﻲﻫﺎي ﻓﺮاواﻧﻲ در ﺟﻬﺖ ﭘﻴﺸـﺮﻓﺖ و ﺗﻮﺳـﻌﻪ و ﻧـﻮآوري‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ‪) TRIZ‬ﻧﻮآوري ﻧﻈـﺎم ﻳﺎﻓﺘـﻪ ﻳـﺎ ﻧﻈﺮﻳـﻪ ﺣـﻞ اﺑـﺪاﻋﻲ ﻣﺴـﺌﻠﻪ(‪ 2‬و‬
‫ﺑﻴﻮﻧﻴﻚ‪) 3‬اﻟﮕﻮﮔﻴﺮي و اﻟﻬﺎم ﮔﻴﺮي از ﻃﺒﻴﻌﺖ( اﺷﺎره ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳـﻦ ﻣﺘـﺪوﻟﻮژيﻫـﺎ‬
‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖﻫﺎي ﻓﺮاواﻧﻲ در ﺟﻬﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻋﻠﻮم و ﻧﻮآوري ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣـﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ از ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ‬
‫ﻧﻮآوريﻫﺎي ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺑﺎ ﻧﻮآوريﻫﺎي ﻧﻮﻳﻦ اﻫﻤﻴﺖ و ﻛﺎرﺑﺮد اﻳﻦ ﻣﺘﺪوﻟﻮژيﻫﺎ آﺷﻜﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻧﻮآوريﻫﺎي ﻗﺪﻳﻤﻲ اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎ را دارﻧﺪ‪ :‬ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت‪ ،‬داراي ﻣﺮاﺣـﻞ ﺑـﺰرگ‪،‬‬
‫اﺷﺨﺎﺻﻲ ﻛﻤﻲ آﻧﻬﺎ را اﻧﺘﺨـﺎب ﻧﻤـﻮده‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠـﻪ اﻳـﺪهﻫـﺎ و ﺗـﻼشﻫـﺎي ﺷﺨﺼـﻲ ﺑـﻮده‪ ،‬داراي‬
‫ﺑﺎزﺧﻮردﻫﺎي ﻣﺤﺪود و‪...‬‬

‫‪1. Optoelectronics‬‬
‫‪2. Theory of Inventive Problem Solving‬‬
‫‪3. Bionics‬‬
‫‪21‬‬ ‫ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ )اﺻﻮل‪ ،‬ﻣﺒﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻮاﻧﻊ و راهﻛﺎرﻫﺎ(‬

‫در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻧﻮآوريﻫﺎي ﻧﻮﻳﻦ اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎ را دارﻧـﺪ ‪ :‬ﻃـﻮﻻﻧﻲ ﻣـﺪت‪ ،‬داراي ﻣﺮاﺣـﻞ‬
‫ﻛﻮﭼﻚ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻛﺎرﻣﻨﺪان ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ و ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ آﻧﻬﺎ را اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻚ و ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻛﺎر‬
‫ﮔﺮوﻫﻲ‪ ،‬داراي ﺑﺎزﺧﻮردﻫﺎي ﻓﺮاواﻧﻲ و‪) ...‬ﺣﻴﺪرﻳﺎن ﻧﺎﺋﻴﻨﻲ‪(1387 ،‬‬
‫در ﺑ‪‬ﻌﺪ ﻓﺮآﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺮﻳﻒ واﺿﺤﻲ از اﻳﻦ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻧﻮآوري در ﻛﺠﺎ آﻏﺎز ﻣﻲﺷـﻮد و ﺑـﻪ ﻛﺠـﺎ‬
‫ﺧﺘﻢ ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ را »ﻫﺎﺷﻴﻠﺪ« ﺑﻪ ﻫﻔﺖ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻫـﻢ ﺗﻘﺴـﻴﻢ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ اراﻳﻪ اﻳﺪه آﻏﺎز و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده و ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي ﻣﺴـﺘﻤﺮ و ﻣﻮﻓﻘﻴـﺖ آﻣﻴـﺰ آن ﺧﺎﺗﻤـﻪ‬
‫ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره )‪ :(3‬اﺑﻌﺎد و ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻧﻮآوري از دﻳﺪﮔﺎه ﻫﺎﺷﻴﻠﺪ‬

‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻧﻮآوري در ﺳﺎزﻣﺎن‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻮآوري ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺘﻮاﻟﻲ ﻳﺎ از ﻣﺠﺮاي ﻣﺮاﺣﻞ ﭘﻴﺎﭘﻲ ﺻـﻮرت‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣﺮاﺣﻞ ﻻزم ﺑﺮاي ﻧﻮآوري ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴﺰ در ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره )‪ (4‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺮاي اﻳـﻦ‬
‫ﻛﻪ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻧﻮآوري ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴﺰ ﺑﻪ اﺟﺮا درآﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮان ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ اﻳـﻦ اﻣـﺮ‬
‫اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ در ﺳﺎزﻣﺎن رخ دﻫﺪ‪ .‬اﮔﺮ در آن ﻓﺮآﻳﻨـﺪ‬
 ‫دوﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﭘﻠﻴﺲ‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،16‬ﻓﺮوردﻳﻦ و اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪1387‬‬ ‫‪22‬‬

‫ﻳﻜﻲ از ﻣﺮاﺣﻞ اﺟﺮا ﻧﺸﻮد ﻳﺎ ﻳﻜﻲ از ارﻛﺎن وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻓﺮآﻳﻨـﺪ ﻧـﻮآوري ﺑـﺎ ﺷﻜﺴـﺖ‬
‫روﺑﺮوﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره )‪ :(4‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻳﻚ ﻧﻮآوري ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴﺰ‬

‫‪ -1‬ﻧﻴﺎز‪ :‬ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﻧﻮآوري زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﺪﻳﺮان ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﻋﻤﻠﻜـﺮد‬
‫ﺟﺎري ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﺎراﺿﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ وﺟﻮد ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪاي ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷـﻮدﻛﻪ ﻣـﺪﻳﺮان درﭘـﻲ‬
‫روشﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮآﻳﻨﺪ و در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن از وﺟﻮد روشﻫﺎي ﺗﺎزه آﮔﺎه ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻧﻈﺮ ﻳﺎ اﻳﺪه ‪ :‬ﻧﻈﺮ ﻳﺎ اﻳﺪه‪ ،‬اراﺋﻪ راه ﺟﺪﻳﺪي ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم دادن ﻛﺎرﻫﺎﺳﺖ‪ .‬اﻳـﻦ ﻧﻈـﺮ ﻳـﺎ‬
‫اﻳﺪه ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻟﮕﻮ‪ ،‬ﻃﺮح ﻳﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺳـﺎزﻣﺎن ﺑﺎﻳـﺪ آن را ﺑـﻪ‬
‫اﺟﺮا درآورد ﻳﺎ اﻣﻜﺎن دارد ﺑﻪ ﺻﻮرت دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮﻟﻲ ﺗﺎزه ﻳـﺎ روش ﺟﺪﻳـﺪ‬
‫ﺑﺮاي ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ اﻣﻮر ﻳﺎ ﺷﻴﻮه ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺮ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻳﻚ اﻳﺪه ﻳﺎ ﻧﻈﺮ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ‬
‫در درون ﺳﺎزﻣﺎن اراﺋﻪ ﺷﻮد ﻳﺎ از ﺧﺎرج ﺑﻪ داﺧﻞ ﺳﺎزﻣﺎن رﺳﻮخ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻧﻈـﺮ ﻳـﺎ‬
‫اﻳﺪه ﺑﻴﺶ از اﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﻮردﻗﺒﻮل ﺳﺎزﻣﺎن ﻗﺮارﮔﻴﺮد ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻧـﻮع ﻧﻴـﺎز ﻣـﻮردﻧﻈﺮ ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ‬
‫ﺷﻮد ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺘﻮاﻧﺪ آن را ارﺿﺎ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪23‬‬ ‫ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ )اﺻﻮل‪ ،‬ﻣﺒﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻮاﻧﻊ و راهﻛﺎرﻫﺎ(‬

‫‪ -3‬ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ‪ :‬ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪاي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺪﻳﺮان ﻳﺎ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن درﺻﺪد‬

‫ﺑﺮآﻳﻨﺪ ﻧﻈﺮ ﻳﺎ اﻳﺪه ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي را ﺑﻪ اﺟﺮا درآورﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي اﻳـﻦ ﻛـﻪ ﻳـﻚ ﺗﻐﻴﻴـﺮي در‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن اﻳﺠﺎد ﺷﻮد ﻣﺪﻳﺮان و ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺑﺎﻳـﺪ آن را ﺗﺎﻳﻴـﺪ و از ﭘﺪﻳـﺪه ﺟﺪﻳـﺪ ﺣﻤﺎﻳـﺖ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬اﺟﺮا‪ :‬ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺟﺮا زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻋﻀﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻪ ﻳﻚ اﻳﺪه‪ ،‬روش ﻳﺎ رﻓﺘـﺎر ﺟﺪﻳـﺪ‬
‫ﺟﺎﻣﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎﻳـﺪ ﻣـﻮاد‪ ،‬وﺳـﺎﻳﻞ ﻳـﺎ ﻣﺎﺷـﻴﻦ‬
‫آﻻت ﻻزم را ﺧﺮﻳﺪاري ﻛﻨﺪ و ﻛﺎرﻛﻨﺎن دورهﻫـﺎي آﻣﻮزﺷـﻲ ﺟﺪﻳـﺪ را ﻃـﻲ ﻛﻨﻨـﺪ ﺗـﺎ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ اﻳﺪه ﻳﺎ ﻧﻈﺮ ﺟﺪﻳﺪ را ﺑﻪ اﺟﺮا درآورﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺟﺮا اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺴـﻴﺎر زﻳـﺎدي دارد‬
‫زﻳﺮا ﺑﺪون آن ﻣﺮاﺣﻞ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺑﻴﻬﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ‪ :‬ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﻧﻮآوري‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻻزم اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﻳﻲ ﺻﻮرت ﮔﻴـﺮد‪.‬‬
‫ﻧﻮآوري ﺑﻪ ﺧﻮدي ﺧﻮد ﺻﻮرت ﻧﻤﻲ ﮔﻴﺮد ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺻﺮف وﻗﺖ و ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻢ‬
‫ﺑﺮاي اراﺋﻪ اﻳﺪه ﺟﺪﻳﺪ و ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺟﺎﻣﻪ ﻋﻤـﻞ ﭘﻮﺷـﺎﻧﻴﺪن ﺑـﻪ آن‪ .‬ﻛﺎرﻛﻨـﺎن و اﻋﻀـﺎي‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن در راﺳﺘﺎي ﺗﺎﻣﻴﻦ اﻳﻦ دو ﻧﻴﺎز ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺮژي ﻻزم را ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ ﻳـﺎ آن را‬
‫ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪ‪ ) .‬ﻟﻮﺑﻮف‪ ،1382،‬ص ‪(1-4‬‬
‫ﭘﺲ از روﺷﻦ ﺷﺪن ﻣﺎﻫﻴﺖ و ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺧﻼﻗﻴﺖ و ﻧﻮآوري در اداﻣﻪ ﺑﻪ وﻳﮋﮔﻲﻫـﺎي ﻓﺮآﻳﻨـﺪ‬
‫ﻧﻮآوري و وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻣﺤﻴﻂ ﻧﻮآوراﻧﻪ ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻧﻮآوري ﻣـﻲﺷـﻮد ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﺑﻜـﺎرﮔﻴﺮي اﻳـﻦ‬
‫ﻧﻮآوريﻫﺎي در ﺟﺎﻣﻌﻪ در ﺟﻬﺖ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ در ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻧﻮآوري‬

‫‪ -1‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻧﻮآوري ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻧﺎﻣﻌﻴﻨﻲ اﺳﺖ‪ :‬ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮآوري ﺑﺎ اﻳﺠﺎد ﻓﺮﺻـﺖ ﺑـﺮاي ﻧـﻮآوري‬
‫ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﻮآوري را ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت ﻗﺒﻠﻲ ﺳﻨﺠﻴﺪ‬
‫و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﻣﺸﺨﺼﻲ از ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻌﻤﻞ آورد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻜﻴـﻪ ﺑـﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي‬
‫زﻣﺎنﺑﻨﺪي ﺷﺪه در ﻫﻤﻪ ﻣﻮارد ﺟﻮاب ﻧﻤﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺤﻘﻘـﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠـﻪ اﺑـﺪاع ﺗـﺎ ﺑـﻪ‬
‫دﺳﺖ آوردن ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ ﺣﺎﺻﻞ از اﺟﺮاي ﭘﺮوژه را ﺑﻴﻦ ‪ 7‬ﺗﺎ ‪ 15‬ﺳﺎل و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑـﻴﻦ‬
‫اﺑﺪاع ﺗﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﺠﺎري را ﺑﻴﻦ ‪ 3‬ﺗﺎ ‪ 25‬ﺳـﺎل ذﻛـﺮ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪(Rosabeth, 1988,p.11) .‬‬
 ‫دوﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﭘﻠﻴﺲ‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،16‬ﻓﺮوردﻳﻦ و اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪1387‬‬ ‫‪24‬‬

‫»ﻛﻮﺋﻴﻦ«‪ 1‬اﺳﺎﺳﺎً ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻧﻮآوري را ﻏﻴﺮ ﺧﻄﻲ‪ ،‬ﺗﻮأم ﺑﺎ ﻛﻤﻲ ﻫﺮج و ﻣـﺮج و ﻣﻌﻤـﻮﻻً در‬
‫ﻫﻢ و ﺑﺮﻫﻢ و ﺑﺮﺧﻲ اوﻗﺎت ﺗﺼﺎدﻓﻲ و اﻏﻠﺐ ﭘﺮﻓﺮاز و ﻧﺸﻴﺐ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻧﻮآوري ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ داﻧﺶ اﻓﺰاﻳﻲ و ﻳـﺎدﮔﻴﺮي اﺳـﺖ‪ :‬ﻓﺮآﻳﻨـﺪ ﻧـﻮآوري ﻣﻮﺟـﺐ‬
‫ﺗﻘﻮﻳﺖ داﻧﺶ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﺘﻜﻲ ﺑﺮ ﻫﻮش و ﺧﻼﻗﻴـﺖ ﻓـﺮدي و ﻳـﺎدﮔﻴﺮي ﻣﺘﻘﺎﺑـﻞ‬
‫اﺳﺖ و ﺑﺪﻟﻴﻞ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت ﺟﺪﻳﺪ ﺣﺎﺻﻞ از ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻧﻮآوري‪ ،‬ﭘﻴﻮﻧﺪ و ارﺗﺒﺎط ﺳﺮﻳﻊ‬
‫و ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮓ ﺗﻤﺎم اﻓﺮاد درﮔﻴﺮ در اﻣﺮ ﻧـﻮآوري در ﻫـﺮ ﻧﻘﻄـﻪ از ﻓﺮآﻳﻨـﺪ آن‪ ،‬ﺿـﺮوري‬
‫اﺳﺖ‪(Lynn & Morone & Paulson, 1996,P.27) .‬‬
‫‪ -3‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻧﻮآوري در ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﺳﺖ‪ :‬ﻧﻮآوري اﻏﻠﺐ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺣﺬف ﺑﺮﺧـﻲ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ در ﺳﺎزﻣﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ در ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜـﺎل‬
‫ﭘﻲﮔﻴﺮي و اﺟﺮاي ﻃﺮح ﻣﻮﺗﻮر ﺧﻨﻚ ﻛﻨﻨﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻫـﻮا در ﺷـﺮﻛﺖ »ﻫﻮﻧـﺪا«‪ ،‬ﻣﻨـﺎﺑﻊ و‬
‫وﻗﺖ ﻃﺮح ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي ﺧﻨﻚ ﻛﻨﻨﺪه آﺑﻲ را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص داد‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ اوﻗـﺎت‬
‫ﺗﻘﺎﺑﻞ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﺑﺎ ﻃﺮحﻫﺎي ﻧﻮ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻓﺘﺎدن ﻗﺪرت و اﺳﺎﺳﺎً ﺗﻬﺪﻳـﺪي ﺑـﺮاي‬
‫اﺋﺘﻼفﻫﺎي درون ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻧﻮآوري از ﻣﺮزﻫﺎ و ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ درون ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ و ﺑﺮون ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻓﺮاﺗـﺮ‬
‫ﻣﻲرود‪ :‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻧﻮآوري ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺗﺒﺎدل اﻃﻼﻋـﺎت در ﺑﺨـﺶﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺳـﺎزﻣﺎن و‬
‫ﺧﺎرج از آن اﺳﺖ و ﻧﻴﺰ واﺣﺪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ درﮔﻴﺮ ﻓﺮآﻳﻨـﺪ ﻧـﻮآوري ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻨﺒـﻊ‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از اﻳﺪهﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻓﺮاﺗﺮ از ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﺎزﻣﺎن و ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﺒـﺎدل اﻃﻼﻋـﺎت‬
‫ﺑﻴﻦ رﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺨﻠﺘﻒ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -5‬در ﻣﺠﻤﻮع ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻧﻮآوري و ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻧﻮآوري ﭘﻮﻳﺎﺳـﺖ و ﭘﻮﻳـﺎﻳﻲ آن را ﻣـﻲﺗـﻮان ﺑـﺎ‬
‫ﻣﻨﺤﻨﻲ ‪ S‬ﺑﻴﺎن ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره )‪» (5‬ﻓﺎﺳـﺘﺮ«‪ 2‬ﻣﻨﺤﻨـﻲ ‪ S‬را ﺷـﻤﺎﻳﻲ از راﺑﻄـﻪ ﺑـﻴﻦ‬
‫ﺗﻼش ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺎ ﻓﺮآﻳﻨـﺪ و ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻـﻞ از آن ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔـﺬاري ﺑﻴـﺎن‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻨﺤﻨﻲ ‪ S‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻳﺎدﮔﻴﺮي از ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﻧﻤﻮدار ﺷﺮوع ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ و ﻛﺎﻫﺶ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ در ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺑﺎﻻي ﻧﻤﻮدار ﻧﺸﺎن دﻫﻨـﺪه رﺳـﻴﺪن‬
‫ﺑﻪ ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1. Quinn,1985‬‬
‫‪2. Foster, 1987‬‬
‫‪25‬‬ ‫ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ )اﺻﻮل‪ ،‬ﻣﺒﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻮاﻧﻊ و راهﻛﺎرﻫﺎ(‬

‫ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره )‪ :(5‬راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﺗﻼش ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺎ ﻓﺮآﻳﻨﺪ و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از آن‬

‫در ﺑﺴﻴﺎري از ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ ﺗﻼش ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺤﺼﻮل و ﻳﺎ ﻓﺮآﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻤﺮ ﺻﻮرت‬
‫ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد و در ﻧﺘﻴﺠﻪ وﻗﻔﻪﻫﺎﻳﻲ در ﻣﻨﺤﻨﻲ ‪ S‬رخ ﻣﻲدﻫﺪ ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛـﻪ در ﺷـﻜﻞ ﺷـﻤﺎره )‪(6‬‬
‫ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﮔﺮدد ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺑﺼﻮرت ﻋﺪد ‪ 11‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫـﺪ وﻗﻔـﻪ در‬
‫ﻧﻮآروي ﺟﺪﻳﺪ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﺗﻜﻨﻮﻟـﻮژي ﻗـﺪﻳﻤﻲ ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ داﻧﺶ ﻓﻨﻲ ﺟﺪﻳﺪي ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره )‪ : (6‬وﻗﻔﻪ ﺑﻴﻦ دو ﻧﻮآوري‬

 ‫دوﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﭘﻠﻴﺲ‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،16‬ﻓﺮوردﻳﻦ و اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪1387‬‬ ‫‪26‬‬

‫ﻛﺎﻫﺶ اﻳﻦ وﻗﻔﻪﻫﺎ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ و اﻧﻌﻄﺎﻓﻲ از ﻃﺮﻳـﻖ ﻧﻬﺎدﻳﻨـﻪ ﻛـﺮدن ﺑﻬﺒـﻮد و‬
‫ﻧﻮآوري در ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﻬﺎدﻳﻨﻪ ﻛﺮدن ﻧﻮآوري ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ اراﺋﻪ ﻃﺮحﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ‬
‫و اﺟﺮاي آن ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻣﺮي ﻣﺴﺘﻤﺮ و ﺑﺪون وﻗﻔﻪ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد وﺗﻤﺎم اﻓﺮاد ﺳـﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن در آن درﮔﻴﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ اراﺋﻪ ﻃﺮحﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﭼﺮﺧﻪ رﻓﺘﺎري آﻧﻬـﺎ ﻣﻨﺘﻘـﻞ‬
‫ﺷــــﺪه و ﺑــــﻪ ﺻــــﻮرت ﻳــــﻚ ﻫﻨﺠــــﺎر در ﮔــــﺮوه و ﺳــــﺎزﻣﺎن درآﻣــــﺪه ﺑﺎﺷــــﺪ‪.‬‬
‫)ﺳﻠﻄﺎﻧﻲ ﺗﻴﺮاﻧﻲ‪ ،1387 ،‬ص‪(81-80.‬‬

‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻣﺤﻴﻂ ﻧﻮآوري در ﺟﻬﺖ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ‬

‫ﻫﺸﺖ ﺷﺮط ﻻزم ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﻣﺤﻴﻂ ﻧﻮآوري ‪:‬‬

‫‪ -1‬رﻳﺴﻚ ﭘﺬﻳﺮي؛‬
‫‪ -2‬اﻋﺘﻤﺎد و ﺻﺮاﺣﺖ ﮔﻮﻳﻲ؛‬
‫‪ -3‬ﺗﻌﻬﺪ و ﺗﻌﻠﻖ اﻓﺮاد و ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن؛‬
‫‪ -4‬اﻋﻄﺎء آزادي و اﺧﺘﻴﺎر ﻋﻤﻞ ﺑﻪ اﻓﺮاد ﺑﺮاي ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮي؛‬
‫‪ -5‬ﺳﺮزﻧﺪﮔﻲ و ﻧﺸﺎط ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺳﺎزﻣﺎن؛‬
‫‪ -6‬اﻳﺠﺎد زﻣﻴﻨﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮي ﺑﺎز ﺑﺮاي ﻫﻢاﻓﺰاﻳﻲ اﻳﺪهﻫﺎي ﻧﻮ؛‬
‫‪ -7‬ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ از اﻳﺪهﻫﺎي ﻧﻮ‪ :‬اﻳﺪهﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ را ﺑﺼﻮرت ﻣﺜﺒﺖ دﻳﺪن؛‬
‫‪ -8‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺪارك‪ :‬اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﺗﺠﻬﻴﺰات و اﻣﻜﺎﻧﺎت ﺑﺮاي اﻓﺮادي ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﺪهﻫﺎي ﺟﺪﻳـﺪ ﺟﻠـﻮ‬
‫ﻣﻲروﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻮآوري؛ زﻣﻴﻨﻪﺳﺎز ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ‬

‫ﻫﻤﺎنﻃﻮري ﻛﻪ ذﻛﺮ ﺷﺪ ﻧﻮآوري را ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺧﻼﻗﻴﺖ ﻋﻴﻨﻴـﺖ ﻳﺎﻓﺘـﻪ ﻣﻌﻨـﺎ ﻛـﺮدهاﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس اﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ‪ ،‬ﻧﻮآوري داراي ﻣﻔﻬﻮم ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺷﺪن و ﺑﻪ اﺟﺮا درآﻣﺪن اﻧﺪﻳﺸﻪﻫـﺎي ﻧـﻮ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻨﻈﻮر از ﻧﻮآوري‪ ،‬ﻓﺮآورده ﺟﺪﻳﺪ ﻳﺎ ﻣﺤﺼﻮل ﺧﻼﻗﻲ اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺗﻮﺳـﻂ ﻳـﻚ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎ ﻓﺮد اراﺋﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻓﺮآورده ﺧﻼق ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺮماﻓﺰاري ﻣﺎﻧﻨـﺪ اﻧـﻮاع ﺧـﺪﻣﺎت ﻣﺜـﻞ‬
‫ﺧﺪﻣﺎت آﻣﻮزﺷﻲ‪ ،‬ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‪ ،‬اداري و‪ ...‬ﻳﺎ ﺳـﺨﺖ اﻓـﺰاري ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻛﺎﻻﻫـﺎﻳﻲ ﻧﻈﻴـﺮ ﻣﺤﺼـﻮﻻت‬
‫ﺻﻨﻌﺘﻲ‪ ،‬داروﻳﻲ‪ ،‬ﻏﺬاﻳﻲ و‪ ...‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺗﻌـﺎرﻳﻒ ﺧﻼﻗﻴـﺖ و ﻧـﻮآوري داراي ﻋﻨﺎﺻـﺮ ﻣﻔﻬـﻮﻣﻲ‬
‫ﺗﺎزﮔﻲ‪ ،‬ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻮدن‪ ،‬اول ﺑﺎر ﺑﻮدن و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻔﻴﺪ ﺑﻮدن ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪27‬‬ ‫ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ )اﺻﻮل‪ ،‬ﻣﺒﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻮاﻧﻊ و راهﻛﺎرﻫﺎ(‬

‫از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺧﻼﻗﻴﺖ در اﻣﻮر ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮﺟـﺐ از ﺑـﻴﻦ رﻓـﺘﻦ ﺣﺎﻟـﺖ ﺳـﻜﻮن و‬
‫ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻧﻮآوري ﻣﺴﻴﺮ ﭘﺮﺷﺘﺎب ﺳﺎزﻧﺪﮔﻲ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ را ﻣﻴ‪‬ﺴﺮ ﻣـﻲﺳـﺎزد‪ .‬ﺗﺤـﻮﻻت‬
‫ﺷﮕﺮف اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﻪ ﻣﺪد اﻳﺪهﻫﺎي ﻧﻮ و ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧﺪﻳﺸﻪﻫـﺎي ﺟﺪﻳـﺪ ﺷـﻜﻮﻓﺎ‬
‫ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﻣﺤﻴﻂﻫﺎي ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﺸـﺎرﻛﺖ در اﻧﺪﻳﺸـﻪ و اﻣﻜـﺎن ﺑـﺮوز ﺗﻔﻜـﺮات‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻛﻤﻚ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﻪ ﺧﻠﻖ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﻧﻮﻳﻦ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﻴﻂﻫﺎي ﺧﻼﻗﻴﺖآﻓﺮﻳﻦ ﭼﻮن ﻳﻚ‬
‫ﺷﺮﻛﺖ ﺳﻬﺎﻣﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻓﻜﺮ و اﻳﺪه ﻋﻤﻞ ﻛﺮده و ﺑﻪ ﺑﺎزار ﭘﺮروﻧﻖ ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺗﻔﻜﺮات ﺟﺪﻳﺪ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي ﻣﺤﻴﻄـﻲ ﻧﻴـﺰ در ﺑﺮﺧـﻲ ﻣـﻮارد ﻣﻮﺟـﺐ ﺑـﺮوز ﻧـﻮآوري‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ اﻧﮕﻴﺰه دروﻧﻲ اﻓﺮاد ﺑﺮاي ﺧـﺮوج از ﺷـﺮاﻳﻂ ﻣﻮﺟـﻮد و رﺳـﻴﺪن ﺑـﻪ ﺷـﺮاﻳﻂ‬
‫ﻣﻄﻠﻮب‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮوز ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪيﻫﺎي ﻧﻬﻔﺘﻪ در اﻓﺮاد ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺷﻤﺎ ﻫﻢ اﺷﺨﺎﺻﻲ را ﺑﺸﻨﺎﺳﻴﺪ‬
‫ﻛﻪ از ﻗﻠﺐ ﻛﻮﻳﺮ ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖﻫﺎ؛ ﺑﻪ ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺧﻮدﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ و ﻋﺰت ﻧﻔﺲ رﺳﻴﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻮاﻧﻊ ﺧﻼﻗﻴﺖ‪ ،‬ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ‬

‫ﻣﻮاﻧﻊ ﻣﻌﻤﻮﻻً زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻠﻤﻮس ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻗﺪرت ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﭘﻴﺶ ﺑﺮﻧﺪه ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﻧﻴﺮوﻫـﺎي‬
‫ﺑﺎزدارﻧﺪه ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬در ﻣﺒﺎﺣﺚ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻧﺪرت ﻣﻲﺗﻮان رﻳﺸﻪ ﻣﻮاﻧﻊ را ﺑﻪ ﻣﻮرد‬
‫ﺧﺎﺻﻲ ﻣﻨﺘﺴﺐ داﻧﺴﺖ و ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺣﺎﺻﻞ ﻋﻠﻞ و اﺳﺒﺎﺑﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ آﻧﻬﺎ ﻣﺜﻞ ﻋﻠﻮم ﻃﺒﻴﻌـﻲ‬
‫ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﻣﻘﺪور ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﻮاﻧﻊ ﺧﻼﻗﻴﺖ و ﻧﻮآوري را ﻣﻲﺗـﻮان ﻣﺜـﻞ ﻣﻮاﻧـﻊ ﻫـﺮ ﭘﺪﻳـﺪه دﻳﮕـﺮ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در دو ﺑﻌﺪ ﻛﻼن و ﺧﺮد دﻳﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً‪ :‬ﺑﺨﺸﻲ از ﻧﻈﺮﻳـﺎت »ﺟـﺎن ﻟـﻴﺞ« را در راﺑﻄـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﻓﺮﺿﻴﺎت ﻣﻄﺮح ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ »ﺷﻮﻟﺘﺰ« ﺑﺎ اﻳﻦ اﻟﮕﻮ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻛﻢ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري در‬
‫ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب از ﻣﻬﺎرتﻫﺎ و ﺗﺨﺼﺺﻫﺎ و ﻋـﺪم وﺟـﻮد ﺟـﻮ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺮاي‬
‫ﻇﻬﻮر ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ ﺧﻼﻗﻴﺖﻫﺎ از وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮل و ﻣﺮﺳﻮم ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺳﻮم اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺪون‬
‫ﺗﺤﻮل اﻧﺴﺎنﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺳﻮﻣﻲ ﻣﺘﺤﻮل ﺷﺪن ﻣﺤﻴﻂ ﻣﺎدي اﻃﺮاف آﻧﻬﺎ و درك ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺧﻮد اﺗﻜﺎ‬
‫در اﻳﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬از ﻣﻴﺎن ﭘﻴﺸﮕﺎﻣﺎن ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺮوﻓﺴﻮر ﺷـﻮﻟﺘﺰ ﺑﺮﻧـﺪه ﺟـﺎﻳﺰه ﻧﻮﺑـﻞ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺑﺨﺸﻲ از ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت و ﻛﻮﺷﺶﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪن اﻫﻤﻴﺖ ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔـﺬاري در‬
‫ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺧﺘﺼﺎص ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮوﻓﺴﻮر ﺷﻮﻟﺘﺰ در ﺑﺨﺸﻲ از ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺧﻮد اﻇﻬﺎر ﻣﻲدارد‪ :‬ﺑﻄﻮر ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼـﺎدي‬
‫ﻫﺮ ﻛﺸﻮر در ﮔﺮو ﻇﺮﻓﻴﺖ و ﺗﻮان ﺗﻮﻟﻴﺪي آن ﻛﺸﻮر اﺳـﺖ و دو ﻋﺎﻣـﻞ اﺻـﻠﻲ ﻛـﻪ ﻗـﺒﻼً ﻫـﻢ‬
‫ﻣﺘﺬﻛﺮ ﺷﺪﻳﻢ ﻳﻌﻨﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و دﻳﮕـﺮي ﻋﺎﻣـﻞ اﻧﺴـﺎﻧﻲ در ﻛﺸـﻮرﻫﺎي ﺟﻬـﺎن ﺳـﻮم ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺸﻜﻼت ﻓﺮاواﻧﻲ روﺑﺮو ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻨﻴﺎنﻫﺎي ﻧﻬﺎدﻳﻦ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺿـﻌﻴﻒ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﻣﻮاﻧـﻊ ﺑـﺮاي‬
 ‫دوﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﭘﻠﻴﺲ‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،16‬ﻓﺮوردﻳﻦ و اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪1387‬‬ ‫‪28‬‬

‫اﺷﺎﻋﻪ ﻧﻮآوري و رﺷﺪ ﺧﻼﻗﻴﺖ ﮔﺴﺘﺮش ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻋﻤﺪه ﻣﻮاﻧﻌﻲ ﻛﻪ ﺑـﺮاي روز ﺧﻼﻗﻴـﺖﻫـﺎ در‬
‫اﻧﺴﺎن ﻣﻄﺮح ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪) :‬ﺷﻞ ﻛﺮاس‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺠﺘﺒﻲ ﺟﻮادﻳﺎن‪ ،1369 ،‬ص‪.(67 .‬‬

‫ﻣﻮاﻧﻊ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪:‬‬
‫اﻳﻦ دﺳﺘﻪ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻔﺎﻫﻴﻤﻲ از ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ از ﮔﻔﺘﻪ اﻓﻼﻃﻮن ﻛﻪ ﺗـﺎرﻳﺦ ﺗﻜـﺮار‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻳﺎ ﻣﺸﺎﺟﺮهاي ﻛﻪ ﺑﺸﺮ از ﻗﺮنﻫﺎ ﭘﻴﺶ از ﻧﻈﺮ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺑﺎ آن ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﻮده ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ را‬
‫ﺑﻪ ﺗﻘﺪﻳﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻲداده و ﻧﻘﺶ اﺧﺘﻴﺎر را ﺑﻪ ﻛﻠﻲ ﻧﻔﻲ ﻣﻲﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻓﻘﻂ ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧـﻪ از‬
‫وﻗﺎﻳﻊ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺴﻠﻂ ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﺮ رﻓﺘﺎر اﻧﺴﺎن ﻧﻤﺎﻳﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻴﺸﺮﻓﺖﻫـﺎي ﺗﻜﻨﻮﻟـﻮژي‬
‫در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﺰدﻳﻚ و ﻧﻴﺰ در زﻣﺎن ﺣﺎل در ﻣﺮدم ﻋﺎدي اﻳﻦ ﺗﺼﻮر را ﺑﻮﺟـﻮد آورده اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫آﻧﻬﺎ ﻛﻨﺘﺮل ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﺑﺮ زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮد ﻧﺪارﻧﺪ و ﻳﺎ اﮔﺮ ﻫﻢ دارﻧﺪ اﻳﻦ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎﭼﻴﺰ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻮاﻧﻊ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻚ‪:‬‬
‫در اﻳﻦ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ در ﻣﻴﺰان ﻫﻮش ﻧﻘﺶ اﺳﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه دارﻧﺪ ﺟـﺎي ﺷـﻚ ﻧﻴﺴـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ در‬
‫ﻣﻮرد ﻫﻮش ﺧﻼق ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ارﺛﻲ و ژﻧﺘﻴﻚ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺎﻣﻞ‪ ،‬اﻏﻠﺐ ﻳﻚ ﺑﻬﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ‬
‫ﻳﻚ واﻗﻌﻴﺖ ﻋﻴﻨﻲ‪.‬‬

‫ﻣﻮاﻧﻊ ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ‪:‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮاﻧﻊ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺿﺮﺑﺎﺗﻲ ﻛﻪ از ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ و ﺗﺼﺎدﻓﺎت ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺑـﺮ ﻣﻐـﺰ وارد‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳﻨﺪ ﻳﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻓﺮدي داراي ﻧﻘـﺺ ﺑـﺪﻧﻲ ﺑﺎﺷـﺪ ﻛـﻪ ﺑﻄﺮﻳﻘـﻲ ﺟﻠـﻮ‬
‫ﺧﻼﻗﻴﺖ او را ﺳﺪ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ اﻳﻦ ﮔﻔﺘـﺎر »ﺟـﺎن ﻣﻴﻠﺘـﻮن« ﺷـﺎﻋﺮ ﻣﺸـﻬﻮر اﻧﮕﻠﻴﺴـﻲ ﻧﺎﺑﻴﻨـﺎ و‬
‫»ﺑﺘﻬﻮون« ﻧﺎﺷﻨﻮا ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻮاﻧﻊ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪:‬‬
‫ﻣﺤﻴﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در ﭘﺮورش اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎي ﺧﻼق و ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد اﻓﺮاد ﺧﻮد ﻋﺎﻣـﻞ ﻣﻬﻤـﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬اﺑﺰار ﺧﻼﻗﻴﺖﻫﺎ و اﺑﺪاﻋﺎت اﻳﺠﺎب ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻓﺮاد رﻳﺴﻚ ﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫اﮔﺮ ﮔﺮوﻫﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ آن واﺑﺴﺘﻪ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﻼﻗﻴﺖﻫﺎ واﻛـﻨﺶ ﻣﻨﻔـﻲ از ﺧـﻮد ﻧﺸـﺎن‬
‫دﻫﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺎ ﺧﻮد را از آﻧﭽﻪ واﻗﻌﺎً ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻤﺘﺮ اﺣﺴﺎس ﻛﻨـﻴﻢ‪.‬‬
‫‪29‬‬ ‫ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ )اﺻﻮل‪ ،‬ﻣﺒﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻮاﻧﻊ و راهﻛﺎرﻫﺎ(‬

‫ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ در ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮد ﺑـﺮاي آن ﻛـﻪ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻋﻀـﻮي ﻣـﻮرد‬
‫ﭘﺬﻳﺮش ﺑﻪ ﮔﺮوه ﺑﻘﺒﻮﻻﻧﺪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻛﺮده و از ﻛﺎر ﺧﻼﻗﻲ ﻛﻪ ﻗﺼﺪ دارد اﻧﺠـﺎم‬
‫دﻫﺪ‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻜﺸﺪ و ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻋﻮاﻗﺐ ﭼﻨﻴﻦ وﺿﻌﻲ ﺑﺮاي ﻣﻌﻠﻤﺎن و آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻗﺼـﺪ دارﻧـﺪ‬
‫رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﺧﻼق را ﭘﺮورش دﻫﻨﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺧﻴﻠﻲ وﺧﻴﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻮاﻧﻊ رواﻧﻲ‪:‬‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ و ﺷﺎﻳﻊ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻮاﻧﻊ در راه ﭘﺮورش ﺗﻔﻜﺮ ﺧﻼق‪ ،‬ﻣﻮاﻧﻊ رواﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻫﻴﻤـﺖ آن‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻴﺶ از ﻣﻮاﻧﻊ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪ ،‬ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ‪ ،‬ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫آن دﺳﺘﻪ از ﻣﻮاﻧﻌﻲ ﻛﻪ ﺗﺎﻛﻨﻮن درﺑﺎره آن ﺻﺤﺒﺖ ﺷﺪ ﺗﺎ اﻧﺪازه ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎدي ﻫﻤﻪ ﻋﻮاﻣـﻞ‬
‫ﺧﺎرﺟﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ زﻳﺮا اﻛﺜﺮاً از ﺑﻴﺮون ﺑﺮ ﻓﺮد ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي از آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﻛﺴـﺎﻧﻲ‬
‫ﻛﻪ دﻧﺒﺎل ﺑﻬﺎﻧﻪاي ﺟﻬﺖ ﻋﺪم ﺧﻼﻗﻴﺖ ﺧﻮد ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ دﻻﻳﻞ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﺮدم ﺧﻮد را ﺑﺎ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻗﺎﻧﻊ ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﮕﺬاﺷـﺘﻪاﻧـﺪ ﺗـﺎ‬
‫ﺧﻼﻗﻴﺖ ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ‪ ،‬در واﻗﻊ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪاي ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﻮدي ﺧﻮد ﻳﻚ ﻣﺎﻧﻊ‬
‫رواﻧﻲ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻮاﻧﻊ ﻧﻬﺎدي‪ -‬ﺳﺎﺧﺘﺎري‪:‬‬

‫ﺷﻴﻮه ﺳﺎﺧﺘﺎري رواﺑﻂ ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ ﻋﻠﻤﻲ و ﺻﻨﻌﺘﻲ در ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﭘﻴﺸـﺮﻓﺘﻪ و ﺟﻬـﺎن ﺳـﻮم ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺪت ﻣﻐﺎﻳﺮت دارد و ﻫﻤﺎﻧﻄﻮري ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره )‪ (7‬ﻧﻤـﺎﻳﺶ داده ﺷـﺪه رواﺑـﻂ ﻣﺘﻘﺎﺑـﻞ‬
‫ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ در ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺳﻴﺎل و دو ﺳﻮﻳﻪ اﺳﺖ در ﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ اﻳـﻦ رواﺑـﻂ در‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺳﻮم ﻣﻨﻘﻄﻊ و ﮔﺴﺴﺘﻪ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣـﻮزه ﻧﻬـﺎدي ﺑـﺪون‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﺋﻂ و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻧﻬﺎد ﺑﻨﻴﺎدي دﻳﮕﺮ اداﻣﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ داده و از اﻣﻜﺎﻧﺎت و ﭘﺘﺎﻧﺴـﻴﻞ ﻫـﻢ‬
‫دﻳﮕﺮ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪) .‬ﺣﺎج ﻓﺘﺤﻌﻠﻲﻫﺎ‪ 1372 ،‬ص‪(51.‬‬

‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ‬ ‫ﻋﻠﻮم‬

‫ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ‬

‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ‬ ‫ﻋﻠﻮم‬ ‫ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ‬

 ‫دوﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﭘﻠﻴﺲ‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،16‬ﻓﺮوردﻳﻦ و اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪1387‬‬ ‫‪30‬‬

‫ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره )‪ :(7‬وﺿﻌﻴﺖ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ و در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ‬

‫و اﻳﻦ از ﻣﻮاﻧﻊ ﺧﻼﻗﻴﺖ در ﺳﻄﺢ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد ﻫﻤﺎﻧﻄﻮري ﻛـﻪ در رواﻧﺸﻨﺎﺳـﻲ‬
‫ﻣﺎﻧﻊ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻨﺼﺮي ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺟﻠﻮ رﺷﺪ و ﭘﻴﺸـﺮﻓﺖ ﻓـﺮد را ﻣـﻲﮔﻴـﺮد‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ در ﺳﻄﺢ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻫﻢ ﻣﺼﺪاق دارد ﭘﺮوﻓﺴﻮر ﺷﻮﻟﺘﺰ در ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت وﺳﻴﻊ ﺧﻮد ﺑـﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﭘﻲ ﺑﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮاﻧﻊ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺴﻴﺎري در ﻛﺸﻮرﻫﺎي در ﺣـﺎل ﺗﻮﺳـﻌﻪ‬
‫وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺎﺛﻴﺮات ﻋﻤﻴﻖ ﻣﻮاﻧﻊ را در رﻓﺘﺎر ﻓﺮدي و ﺳﺎﻣﺎﻧﻲ اﻓﺮاد ﻫﻢ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي دﻳﮕﺮ دﻳـﺪ‪.‬‬
‫دﻛﺘﺮ زﻳﮕﻤﻮﻧﺪ ﻓﺮوﻳﺪ و دﻛﺘﺮ ﺑﺮوﺋﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ‪:‬‬
‫»ﻫﺮ ﺧﺎﻃﺮهاي ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﻘﺪاري اﻧﺮژي ﻋﺎﻃﻔﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮات ﻧﺎﺧﻮﺷـﺎﻳﻨﺪ و ﺗﻠـﺦ را‬
‫ﺣﻔﻆ و ﭘﻨﻬﺎن ﻛﻨﻴﻢ و آﻧﻬﺎ را در درون ﺧﻮد ﻣﺨﻔﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻘﺪار اﻧﺮژي ﻣﺰاﺣﻢ در ﻣﻐـﺰ اﻧﺒﺎﺷـﺘﻪ‬
‫ﺷﺪه و ﻣﺎ را دﭼﺎر دردﻫﺎ و ﺑﻴﻤﺎرﻳﻬﺎي رواﻧﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ اﮔﺮ ﻫﻤﻪ اﺳﺮار ﻧﺎراﺣﺖﻛﻨﻨﺪه دروﻧـﻲ‬
‫ﺧﻮد را ﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ و دﻟﭙﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻳﺎد و ﺑﻪ زﺑﺎن ﺑﻴﺎورﻳﻢ‪ ،‬اﻧﺮژي ﻣﺘـﺮاﻛﻢ ﻣﻐـﺰ آزاد ﺷـﺪه و‬
‫ﺑﻴﻤﺎري روﺣﻲ و رواﻧﻲ رﻓﻊ ﻣﻲﮔﺮدد« )ﻋﻠﻴﺨﻮاه‪ 1372 ،‬ص‪(32:‬‬
‫ﻋﺪم رﻋﺎﻳﺖ ﺣﺎﻻت رواﻧﻲ و روﺣﻲ اﻓﺮاد در ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﺑـﻪ ﻧـﻮﻋﻲ ﺑﻴﻤـﺎري ﺳـﺎزﻣﺎن‬
‫زدﮔﻲ ﻣﻨﺘﺞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻧﻮع راﻳﺞ آن ﺑﻴﻤﺎري روان ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲ ﻳﺎ ﭘﺴﻴﻜﻮز ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ ﻳـﻚ ﻧـﻮع‬
‫ﺗﻔﺴﻴﺮ از اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎري ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از »در روان ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲﻫﺎ دﻗﺖ و ﺣﺎﻓﻈﻪ و ﺗﻤﺎم ﭘﺪﻳـﺪهﻫـﺎي‬
‫ﻋﺎﻟﻲ ﻣﻐﺰ ﻛﻢ و ﺑـﻴﺶ دﭼـﺎر ﺑـﻲ ﻧﻈﻤـﻲ و ﭘﺮﻳﺸـﺎﻧﻲ ﻣـﻲﺷـﻮد و ﺑﻴﻤـﺎر ﺑـﻪ ﺻـﻮرت اﻧﺴـﺎﻧﻲ‬
‫ﻏﻴﺮاﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺶ و آﺷﻨﺎ و ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ در ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻴﻤﺎر از آﻧﭽﻪ ﻛـﻪ در درون‬
‫او ﻳﺎ اﻃﺮاﻓﺶ ﻣﻲﮔﺬرد‪ ،‬ﺑﻲ اﻋﺘﻨﺎ اﺳﺖ و در ﻓﻜﺮ ﺳـﻼﻣﺖ و ﻋﺎﻗﺒـﺖ ﺧـﻮد ﻧﻴﺴـﺖ‪) .‬ﻋﻠﻴﺨـﻮاه‪،‬‬
‫‪ ،1372‬ص‪(98.‬‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮاﻧﻊ ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ از ﻧﻈﺮ ﺳﺎﻟﻴﻮان ‪:‬‬
‫‪ -‬ﻃﺮد ﻛﺮدن اﻳﺪهﻫﺎي ﺧﻼﻗﺎﻧﻪ و ﺟﺪﻳﺪ‬
‫‪ -‬ﻋﺪم ﺗﻨﺎﺳﺐ اﻫﺪاف ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎ اﻳﺪهﻫﺎي ﺧﻼﻗﺎﻧﻪ‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ در زﻣﻴﻨﻪ ﻧﻮآوري ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ‬

‫‪ -‬ﺿﻌﻒ رﻫﺒﺮي و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫‪ -‬ﺿﻌﻒ ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫‪31‬‬ ‫ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ )اﺻﻮل‪ ،‬ﻣﺒﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻮاﻧﻊ و راهﻛﺎرﻫﺎ(‬

‫‪ -‬ﺿﻌﻒ ارﺗﺒﺎط‬
‫‪ -‬ﺿﻌﻒ اﻗﺘﺪار‬
‫‪ -‬ﺿﻌﻒ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ داﻧﺶ ) ﺳﺎﻟﻴﻮان‪(2002 ،‬‬

‫ﻣﻮاﻧﻊ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻧﻮآوري ‪:‬‬

‫‪ -‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻜﺮدن از ﻛﻠﻴﻪ ﻇﺮﻓﻴﺖﻫﺎ و اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎي داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن‪ ،‬اﺳﺎﺗﻴﺪ و‪...‬‬

‫‪ -‬ﻋﺪم اﺳﺘﻔﺎده از روشﻫﺎي ﭘﺮﺳﺸﮕﺮي در داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ‬
‫‪ -‬ﺿﻌﻒ در ﻛﺎر ﮔﺮوﻫﻲ‬
‫‪ -‬ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ‪ ،‬داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن و اﺳﺎﺗﻴﺪ‬
‫‪ -‬ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻣﺪاري در اﻣﺮ ﺧﻼﻗﻴﺖ و ﻧﻮآوري و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺪ ﻣﺪاري‬
‫و ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮاﻳﻲ‪.‬‬

‫ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﺷﻜﺴﺖ در ﻧﻮآوري‪:‬‬

‫‪ -‬ﺿﻌﻒ در ﺗﻌﺮﻳﻒ اﻫﺪاف ﺳﺎزﻣﺎن‬

‫‪ -‬ﺿﻌﻒ درﺗﻨﻈﻴﻢ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ اﻫﺪاف‬
‫‪ -‬ﺿﻌﻒ ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﮔﺮوﻫﻲ‬
‫‪ -‬ﺿﻌﻒ در ﭘﺎﻳﺶ و ﺑﺎزﻧﮕﺮي ﻧﺘﺎﻳﺞ و ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎ‬
‫‪ -‬ﺿﻌﻒ در ارﺗﺒﺎط و دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ) ﺣﺎﺗﻤﻲ‪ ،1387 ،‬ص ‪(8‬‬

‫راهﻛﺎرﻫﺎي ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ‬

‫اﻟﻒ( ﻛﻠﻲ و ﻣﻌﺮﻓﺘﻲ‪:‬‬

‫‪ -‬اﺻﺎﻟﺖ ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ ﺗﻔﻜﺮ و اﻧﺪﻳﺸﻪ‬

‫‪ -‬ﻋﻘﻞ ﮔﺮاﻳﻲ در ﻫﻤﻪ زﻣﻴﻨﻪﻫﺎ و اﺑﻌﺎد‬
‫‪ -‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺧﺮد ﺟﻤﻌﻲ‬
‫‪ -‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﺎﻳﮕﺎه ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ در ﻛﺸﻮر‬
‫‪ -‬ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از ﺗﺠﺎرب ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن و دﻳﮕﺮ ﺟﻮاﻣﻊ‬
 ‫دوﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﭘﻠﻴﺲ‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،16‬ﻓﺮوردﻳﻦ و اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪1387‬‬ ‫‪32‬‬

‫‪ -‬در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻦ رﻫﻴﺎﻓﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻮرد دﻳﮕﺮ ﺟﻮاﻣﻊ‬

‫‪ -‬ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﻓﺮار ﻣﻐﺰﻫﺎ )ﻓﺮار ﻣﺎده ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي(‬
‫‪ -‬ﺗﺤﻮل از ﺗﻘﻠﻴﺪ ﺑﻪ ﺗﻔﻜﺮ و ﺧﺮدورزي‬
‫‪ -‬ﺗﺤﻮل از روزﻣﺮﮔﻲ ﺑﻪ ﺧﻠﻖ ﻣﺴﺎﻳﻞ و ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﺟﺪﻳﺪ‬
‫‪ -‬ﺷﻜﺴﺖ ﻋﺎدتﻫﺎ و روﻳﻪﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ‬
‫ب( ﺷﻴﻮهﻫﺎي اﺑﺰاري‬

‫‪ -‬ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از آﺧﺮﻳﻦ اﻣﻜﺎﻧﺎت و ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي‬

‫‪ -‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﻣﺮاﻛﺰ و ﻧﺨﺒﮕﺎن ﺳﺎﻳﺮ ﺟﻮاﻣﻊ‬
‫‪ -‬ﺗﺤﻮل در ﻧﻈﺎم آﻣﻮزﺷﻲ‬
‫‪ -‬ﺗﺤﻮل در ﺳﺎزوﻛﺎر ﭘﺬﻳﺮش داﻧﺸﺠﻮ‬
‫‪ -‬ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻴﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻣﺮاﻛﺰ ﻋﻠﻤﻲ و ﭘﮋوﻫﺸﻲ‬
‫‪ -‬ﻧﻴﺎزﺳﻨﺠﻲ درﺳﺖ از ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫‪ -‬ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﻴﻦ ﻣﺴﺎﻳﻞ داﺧﻠﻲ و ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ) .‬ﺷﻤﺴﻴﻨﻲ‪ ،1387 ،‬ص‪(4.‬‬

‫اﻗﺪاﻣﺎت و راهﻛﺎرﻫﺎي ﻋﻤﻠﻲ ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﻫﺮاس را از ﺳﺎزﻣﺎن ﺧﻮد از ﺑﻴﻦ ﺑﺒﺮﻳﺪ‪ .‬ﻧﻮآوري ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي اﻧﺠﺎم ﭼﻴـﺰي ﺟﺪﻳـﺪ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺮﺧﻲ ﻛﺎرﻫﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﺮﺳﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﻓﺮاد از ﺳﺎزﻣﺎن ﻫـﺮاس داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ اﻓﺮادي ﺧﻼق ﻣﺒﺪل ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ؛‬
‫‪ -2‬ﻧﻮآوري را ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺟﺰﺋﻲ از ﺳﻴﺴﺘﻢ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺷـﺨﺺ ﻣﻄـﺮح ﻛﻨﻴـﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ از ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺧﻮد در ﭘﺎﻳﺎن دوره ارزﻳﺎﺑﻲ ﺳﺌﻮال ﻛﻨﻨـﺪ ﻛـﻪ ﭼـﻪ ﻧـﻮآوري‬
‫اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ و ﺗﺎﺛﻴﺮ آن ﺑﺮ ﭼﻪ ﻛﺎري ﺑﻮده اﺳﺖ؛‬
‫‪ -3‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ و ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﻮآوري را ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺳﺎزي ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻛﻪ ﻫﺮ ﻓﺮد آن را درك ﻛﻨﺪ‬
‫و ﻧﻘﺶ ﺧﻮد را ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﻪ روﺷﻨﻲ درﻳﺎﺑﺪ؛‬
‫‪ -4‬آزادي ﻋﻤﻞ ﻛﺎﻓﻲ ﺑﻪ ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺧﻮد اﻋﻄﺎ ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ آﻧﻬﺎ ﻗﺎدر ﺑﺎﺷﻨﺪ اﻳﺪهﻫﺎ و ﻓﺮﺻﺖﻫـﺎي‬
‫ﺟﺪﻳﺪ را ﻣﻄﺮح و ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ درون ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ و ﺑﺮون ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻫﻤﻜﺎري ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪33‬‬ ‫ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ )اﺻﻮل‪ ،‬ﻣﺒﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻮاﻧﻊ و راهﻛﺎرﻫﺎ(‬

‫‪ -5‬اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﻛﻨﻴﺪ ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻋﻀﺎي ﺳﺎزﻣﺎن راﻫﺒﺮد ﻛﻠﻲ ﺳﺎزﻣﺎن را درك ﻛـﺮدهاﻧـﺪ و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻛﻠﻴﻪ ﺗﻼشﻫﺎي ﻧﻮآوري در راﺳﺘﺎي راﻫﺒﺮد ﻛﻠﻲ ﺳﺎزﻣﺎن اﺳﺖ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺳﻴﺴـﺘﻢ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ اﻳﺪهﻫﺎي ﺧﺎرج از ﭼﺎرﭼﻮب را ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﻣﻔﻴﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳـﻨﺪ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﻨﺪ؛‬
‫‪ -6‬ﺑﻪ اﻓﺮاد آﻣﻮزش دﻫﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﺤﻴﻂ را ﺑـﺮاي روﻧـﺪﻫـﺎي ﺟﺪﻳـﺪ‪ ،‬ﻓﻨـ‪Ĥ‬وريﻫـﺎي ﻧـﻮﻳﻦ و‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﭼﺎرﭼﻮبﻫﺎي ﻓﻜﺮي ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن‪ ،‬ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ و آزﻣﺎﻳﺶ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ؛‬
‫‪ -7‬ﺑﻪ اﻓﺮاد اﻫﻤﻴﺖ ﺗﻨﻮع در ﺳﺒﻚﻫﺎي ﺗﻔﻜﺮ‪ ،‬ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت‪ ،‬دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎ و ﺗﺨﺼﺺﻫﺎ را آﻣـﻮزش‬
‫دﻫﻴﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻧﺘﻈﺎر ﺗﻨﻮع و ﺗﻔﺎوت را در ﻛﻠﻴﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻧﻮآوري داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ؛‬
‫‪ -8‬ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺮ اﻳﺪهآلﻫﺎ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻌﻴﺎرﻫـﺎي ﻣﺤـﺪودﺗـﺮ ﻧﻴـﺰ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺎرا ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اﻳﺪهآل ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮ ﺳﺎزﻧﺪ و آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺠـﺎرب‪،‬‬
‫ﻣﻔﺮوﺿﺎت و ﭼﺎرﭼﻮبﻫﺎي ذﻫﻨﻲ ﻗﺒﻠﻲ ﻣﺎ ﻣﺘﺼﻞ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ؛‬
‫‪ -9‬ﺗﻴﻢﻫﺎي ﻧﻮآوري از ﺗﻴﻢﻫﺎي ﭘـﺮوژهﻫـﺎي ﻣﻌﻤـﻮل ﻣﺘﻔﺎوﺗﻨـﺪ‪ .‬آﻧﻬـﺎ ﻧﻴﺎزﻣﻨـﺪ اﺑـﺰارﻫـﺎ و‬
‫ﭼﺎرﭼﻮبﻫﺎي ﻓﻜﺮي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻛﺎﻓﻲ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪﻫﺎ آﻣـﻮزش‬
‫داده و ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﻛﺎر در ﺗﻴﻢﻫﺎي ﻧﻮآوري ﻣﻮﻓﻖ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛‬
‫‪ -10‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﻳﺪهﻫﺎ را اﻳﺠﺎد ﻳﺎ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ اﻓـﺮاد ﺗﺸـﻮﻳﻖ ﺷـﻮﻧﺪ ﻓﺮﺻـﺖﻫـﺎ و‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ را ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﻳﺎ ارزﻳﺎﺑﻲ و اﻳﺪهﻫﺎي ﺧﻮد را اراﺋﻪ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪي و ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي‪:‬‬

‫در ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻲﺗﻮان ﺗﺎﻛﻴﺪ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ راهﻛﺎرﻫـﺎﻳﻲ اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺘﻮازن و ﭘﺎﻳﺪار ﺳﻮق ﻣﻲدﻫـﺪ‪ ،‬ﭼـﻮن در ﺑﺴـﺘﺮ ﺧﻼﻗﻴـﺖ‪ ،‬اﺑﺘﻜـﺎر و‬
‫ﻧﻮآوري اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ ﻣﻲرﺳﻴﻢ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻣﺴﻴﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒـﻪ را ﺑـﺎ ﺻـﻼﺑﺖ و‬
‫اﺳﺘﻮاري ﺗﻤﺎم ﻃﻲ ﻛﻨﻴﻢ و ﺑﺮداﺷﺘﻪﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺸﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و ﺣﺘﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺧﻮد‬
‫ﺗﻜﻴﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮري ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ از ﻧﻈﺮ ﻣﻌﻨﺎ‪ ،‬ﺧﻼﻗﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻓﻜﺮي و ﻧﻈﺮي‬
‫و ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ذﻫﻨﻲ و ﻃﺮاﺣﻲ ﻗﺒﻞ از ﻋﻤﻞ و »ﻧـﻮآروي« را ﺑﻴﺸـﺘﺮ در ﺟﻨﺒـﻪﻫـﺎي‬
‫ﻛﺎرﺑﺮدي و ﻋﻤﻠﻲ و ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻋﻤﻠﻲ و اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﻌـﺪ از ﻋﻤـﻞ ﺑﻜـﺎر ﻣـﻲﺑﺮﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻃﺮاﺣﻲ و ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻓﻜﺮﻫﺎ و اﻳﺪهﻫﺎ و ﻃﺮحﻫﺎي ﻧﻮ را ﺧﻼﻗﻴﺖ و اﺟﺮا و ﭘﻴﺎده ﻛﺮدن آﻧﻬﺎ‬
 ‫دوﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﭘﻠﻴﺲ‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،16‬ﻓﺮوردﻳﻦ و اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪1387‬‬ ‫‪34‬‬

‫را »ﻧﻮآوري« ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﻣﻲﺗﻮان ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ را ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي دﻗﺖ‪ ،‬ﺗﻮﺟـﻪ و‬
‫ﺗﻌﻤﻴﻖ ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﺗﺤﻮل در ﻫﻤﻪ زﻣﻴﻨﻪﻫﺎ ذﻛﺮ ﻛﺮد‪ .‬و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻨﻈﻮر از ﻧﻮآوري ﻓﺮآورده ﺟﺪﻳـﺪ‬
‫ﻳﺎ ﻣﺤﺼﻮل ﺧﻼﻗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن اراﺋﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻓﺮآورده ﺧﻼق ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﻧـﺮم‬
‫اﻓﺰاري و ﻳﺎ ﺳﺨﺖ اﻓﺰاري ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﻌـﺎرﻳﻒ ﺧﻼﻗﻴـﺖ و ﻧـﻮآوري‬
‫داراي ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﺗﺎزﮔﻲ و ﻧﻮي‪ ،‬ﺟﺪﻳﺪي‪ ،‬ﺳﺮآﻏﺎز ﺑﻮدن‪ ،‬اول ﺑﺎر ﺑـﻮدن و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﻣﻔﻴـﺪ‬
‫ﺑﻮدن ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ‪ ،‬ﺑﺎورﻫﺎ‪ ،‬اﻧﺪﻳﺸﻪﻫـﺎ و ﻋـﺎدتﻫـﺎي ﻛﻬﻨـﻪ و ﻓﺮﺳـﻮده ﺑـﻪ دور‬
‫رﻳﺨﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺟﺎي آﻧﻬﺎ اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺎورﻫﺎي ﻧـﻮ‪ ،‬ﺗﻜﻨﻮﻟـﻮژي ﺗـﺎزه‪ ،‬ارزشﻫـﺎي‬
‫ﻧﻮﻳﻦ و ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﺷﻜﻞ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧـﺪ‪ .‬در اﻳـﻦ راﺳـﺘﺎ ﺑﺮرﺳـﻲ ﻣﻔـﺎﻫﻴﻢ و ﻣﺒـﺎﻧﻲ ﻧـﻮآوري و‬
‫ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ و ﺗﺤﻠﻴﻞ اﺻﻮل‪ ،‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ و ﻣﻮاﻧﻊ و راهﻛﺎرﻫﺎي دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ آن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ زﻣﻴﻨـﻪ ﺳـﺎز و‬
‫ﺑﺴﺘﺮ ﺳﺎز اﻳﻦ ﺗﺤﻮل ﻋﻤﻴﻖ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺳﻌﻲ ﺷﺪ در ﺣﺪ اﻣﻜﺎن ﺑﻪ آن ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﺑﻴﺎن ﺷﺪ ﺗﺤﻘﻖ ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ در ﺑﺨـﺶﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫ﻛﺸﻮر ﭘﻴﺶ زﻣﻴﻨﻪﻫﺎﻳﻲ را ﻣﻲﻃﻠﺒﺪ؛ اﻳﻦ ﻟﻮازم در ﺑﺮﺧﻲ از ﺣﻮزهﻫـﺎ ﻓـﺮاﻫﻢ آﻣـﺪه و در ﺑﻌﻀـﻲ‬
‫دﻳﮕﺮ از ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻧﻈﺎم ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ در ﺟﻬـﺖ ﻓـﺮاﻫﻢ آﻣـﺪن زﻣﻴﻨـﻪﻫـﺎي ﺗﺤﻘـﻖ ﻧـﻮآوري‬
‫اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ ﺟﺪيﺗﺮ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻦ ﺗﺤﻮﻻت‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻓﺮﻫﻨﮓﺳﺎزي ﮔﺴﺘﺮده در ﻛﺸـﻮر‬
‫اﺳﺖ و ﻻزﻣﻪ اﻳﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓﺳﺎزي ﻧﻴﺰ ﺗﺤﻮل داﻧﺶ و آﮔﺎﻫﻲ ﻣﺮدم از ﻃﺮﻳﻖ آﻣﻮزش‪ ،‬ﭘـﮋوﻫﺶ و‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺎل ﺑﺎ ﻧﺎﻣﮕﺬاري ﺳﺎل ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ اﻗﺘﻀﺎ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳـﺪ از ﺗﺠﺮﺑـﻪ ﻫﻤـﻪ‬
‫اﻗﺸﺎر ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺮاي ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ و ﺳﺮﺑﻠﻨﺪي ﻛﺸﻮرﻣﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺎﻓﻲ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻴﻢ‪ .‬و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ‬
‫ازﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻣﺪل ﺑﻮﻣﻲ و دﻳﻨﻲ ﺑـﻮده ﺳـﻮد‬
‫ﺟﺴﺖ و ﺑﺎ اﺗﻜﺎ ﺑﻪ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺟﻮان و ﻓﺮﻫﻴﺨﺘﻪ ﻛﺸﻮر‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ دﻧﻴـﺎ در راه‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ و آﺑﺎداﻧﻲ ﻛﺸﻮرﻣﺎن ﻧﻘﺶ ﻛﻠﻴﺪي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﻻزم ﺑـﻪ ذﻛـﺮ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﻋﺮﺻـﻪ ﻋﻠـﻢ و ﻓﻨـﺎوري ﻧﻤـﻲ ﺷـﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ »ﻧـﻮآوري درﻫﻤـﻪ‬
‫ﻋﺮﺻﻪﻫﺎي اداري‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﻣﻴﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ ﻛﻪ ذﻛﺮ ﺷﺪ ﺳﺎل ﺟﺎري ﺳﺎل ﺑﺴﺘﺮﺳﺎزي ﺑﺮاي ﻧﻮآوري ﻣﺴﺘﻤﺮ در ﻫﻤﻪ ﻋﺮﺻﻪﻫـﺎ و‬
‫ﺳﺮآﻏﺎز ﺣﺮﻛﺖﻫﺎي ﻧﻮآوراﻧﻪ و ﺑﺰرگ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪35‬‬ ‫ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ )اﺻﻮل‪ ،‬ﻣﺒﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻮاﻧﻊ و راهﻛﺎرﻫﺎ(‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‪:‬‬

‫‪ -‬ﻛﺎﻇﻢ زاده‪ ،‬ﻣﻮﺳﻲ )‪ " ،(1387‬ﺳﺎل ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ ﻣﻮاﻧـﻊ و راﻫﻜﺎرﻫـﺎ"‪ ،‬روزﻧﺎﻣـﻪ ‪-‬‬
‫ﻛﻴﻬﺎن‪ ،‬ص اول‪.‬‬
‫‪ -‬ﻟﻮﺑﻮف‪ ،‬ﻣﺎﻳﻜﻞ )‪" ،(1382‬ﭘﺎداش "‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﻬﺪي اﻳـﺮان ﻧـﮋاد ﭘـﺎرﻳﺰي‪ ،‬ﻣﺠﻠـﻪ راﻫﺒـﺮد‬
‫ﻣﺪﻳﺮان‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.20‬‬
‫‪ -‬آﻗﺎﻳﻲ ﻓﻴﺸﺎﻧﻲ )‪" ،(1377‬ﺧﻼﻗﻴﺖ و ﻧﻮآوري در اﻧﺴﺎنﻫﺎ و ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ"‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻧﻲ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺣﺎﺗﻤﻲ‪ ،‬ﺣﻤﻴﺪ رﺿﺎ )‪" ،(1387‬ﻫﻤﺎﻳﺶ ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ و راهﻛﺎرﻫﺎي دﺳـﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑـﻪ آن"‪،‬‬
‫ﻗﺸﻢ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﻔﺖ داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺣﺒﻴﺒﻲ‪ ،‬ﻛﺒﺮي و ﭘﻮﻳﺎ ﺣﺴـﻦ )‪" ،(1387‬ﻧـﻮآوري در اﻧﺪﻳﺸـﻪ و ﺳـﻴﺮة اﻣـﺎم ﺧﻤﻴﻨـﻲ)ره("‪،‬‬
‫ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﻨﻈﻴﻢ و ﻧﺸﺮ آﺛﺎر اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻲ)س(‪ ،‬ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬ﺳـﺘﺎد ﺑﺰرﮔﺪاﺷـﺖ‬
‫ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻲ‪-‬ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺣﻴﺪرﻳﺎن ﻧﺎﺋﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻓﺎﻃﻤﻪ‪ ،(1387) ،‬ﺳﺎﻳﺖ ﺑﺎﺷﮕﺎه اﻧﺪﻳﺸﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻛﻨﮕﺮه ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻠﻢ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺳﻠﻄﺎﻧﻲ ﺗﻴﺮاﻧﻲ‪ ،‬ﻓﻠﻮرا )‪" ،(1378‬ﻧﻬـﺎدي ﻛـﺮدن ﻧـﻮآوري در ﺳـﺎزﻣﺎن"‪ ،‬ﺗﻬـﺮان‪ ،‬ﻣﻮﺳﺴـﻪ‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ رﺳﺎ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺷﻞ ﻛﺮاس‪ ،‬دورﻳﺲ ﺟﻲ‪" ،(1369) .‬آﻣـﻮزش رﻓﺘـﺎر ﺧـﻼق و اﺳـﺘﻌﺪادﻫـﺎي درﺧﺸـﺎن"‪،‬‬
‫ﻣﺸﻬﺪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺠﺘﺒﻲ ﺟﻮادﻳﺎن‪ ،‬ﻣﻮﺳﺴﻪ ﭼﺎپ و اﻧﺘﺸﺎرات آﺳﺘﺎن ﻗﺪس رﺿﻮي‪.‬‬
‫‪ -‬ﺷﻤﺴﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ )‪" ،(1387‬در آﻣﺪي ﺑﺮ ﻣﻔﻬـﻮم و ﺷﺎﺧﺼـﻪﻫـﺎي ﻧـﻮآوري و ﺷـﻜﻮﻓﺎﻳﻲ"‪،‬‬
‫وزارت آﻣﻮزش و ﭘﺮورش‪ ،‬اداره ﻛﻞ اداره ﻛﻞ آﻣﻮزش و ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺣﺎج ﻓﺘﺤﻌﻠﻲﻫﺎ‪ ،‬ﻋﺒﺎس )‪" ،(1372‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي"‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻧﺘﺸـﺎرات داﻧﺸـﮕﺎه ﻋﻼﻣـﻪ‬
‫ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻋﻠﻴﺨﻮاه ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻬﺪي )‪" ،(1372‬ﻫﻴﭙﻨﻮﺗﻴﺰم ﭼﻴﺴﺖ؟"‪ ،‬ﻧﺎﺷﺮ اﻧﺘﺸﺎرات ﺟﻤﺎل اﻟﺤﻖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻣﺤﻤﺪي )‪ " ،(1387‬ﻧﻮآوري‪ ،‬ﺗﻌﺎرﻳﻒ و ﻣﺨﺘﺼﺎت وزارت آﻣﻮزش و ﭘـﺮورش"‪ ،‬اداره ﻛـﻞ‬
‫اداره ﻛﻞ آﻣﻮزش و ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪.‬‬
‫‪- Amabile, Teresa, (1988), “A Model of Creativity and Innovation in Organization,‬‬
‫‪Research in Organizational Behacior”, Vol. 10.‬‬
 1387 ‫ ﻓﺮوردﻳﻦ و اردﻳﺒﻬﺸﺖ‬،16 ‫ ﺷﻤﺎره‬،‫ ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‬،‫دوﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﭘﻠﻴﺲ‬ 36

- Amabile, Teresa,(1988), “A model of Innovation in Organization, Research

Organizational Behaviors”, 10.
- Foster, R. N,(1987), “Innovation: the Attackers Advantage”, Pan. London.
- Kanter, Rosabeth, (1988), “When a Thousand Flowers Bloom: Structural, Collective
and Social Conditions For Innovation in Organization, Research in Organizational
Behavior”, Voi10.
- Lynn, Garry & Morone, Joseph & Paulson Albert, (1996), “Marketing and
Discontinous Innovation, California Management Review”, Vol. 38.
- Rosenfeild, R & Servo, J,(1992), “FacilitatingInnovation inLarage Organization”,
From Chap 3. Managing Innovation,Edited by Henry &Walker, Sage Publications.
- -------, (1995), “The Blackwell Encuclopedic Dictionary of Organizational Behavior”,
Edited by Nigel Nicholson: Black Well publisger LTd.
- West M. & Farrj (1990), “Innovation and at work: Psychological and Organizational
Settings, Wiley”, Chichester UK.
- Shally, Christina, (1995), “Efects of Coaction, Efected Evaluation and Goul Setting on
Creativity and Productivity”, Academy of Manegment Journal, vol 38, No.2.