BBNG3103 BM

OUM Business School
BBNG3103
Perniagaan Antarabangsa
Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

BBNG3103
PERNIAGAAN
ANTARABANGSA
Dr Abdul Jumaat Mahar
Mohd Shah Kassin
Mohd Sobri Don
Jannatul Firdaus
Ahmad Bashawir Abd Ghani
Dr Teo Boon Chui

Pengarah Projek: Prof Dato’ Dr Mansor Fadzil
Prof Dr Wardah Mohamad
Open University Malaysia
Penulis Modul: Dr Abdul Jumaat Mahar

Mohd Shah Kassin
Mohd Sobri Don
Jannatul Firdaus
Ahmad Bashawir Abd Ghani
Universiti Utara Malaysia
Dr Teo Boon Chui

Universiti Teknologi MARA
Penyederhana: Ayub Nasir
Dibangunkan oleh: Pusat Reka Bentuk Pengajaran dan Teknologi

Open University Malaysia
Edisi Pertama, Ogos 2014
Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM), Ogos 2014, BBNG3103

Hak cipta terpelihara. Tiada bahagian daripada bahan ini boleh disalin semula dalam mana-mana
cara tanpa kebenaran secara bertulis daripada Presiden Open University Malaysia (OUM).

Isi Kandungan
Panduan Kursus xiăxvii
Topik 1 Pengenalan kepada Perniagaan Antarabangsa 1

1.1 Latar Belakang 2
1.2 Mengapa Mempelajari Perniagaan Antarabangsa? 4
1.3 Istilah Utama dalam Perniagaan Antarabangsa 5
1.4 Evolusi Perniagaan Antarabangsa 7
1.4.1 Era Awal Perniagaan Antarabangsa 7
1.4.2 Perkembangan Perniagaan Antarabangsa sejak
Perang Dunia II 8
1.4.3 Era Kegemilangan Perniagaan Amerika: 1945
hingga 1960 8
1.4.4 Kemunculan Eropah dan Jepun: 1960 hingga 1980 9
1.4.5 Pasaran Global Baru: 1980 hingga Kini 10
1.5 Perkembangan Perniagaan Antarabangsa 11
1.5.1 Perkembangan Pasaran 12
1.5.2 Pembelian Sumber 12
1.5.3 Tekanan Persaingan 12
1.5.4 Perubahan Teknologi 13
1.5.5 Perubahan Sosial 13
1.5.6 Perubahan dalam Dasar Perdagangan dan
Pelaburan Kerajaan 13
1.6 Aktiviti Perniagaan Antarabangsa 13
1.7 Pengantarabangsaan 16
1.8 Pengaruh Luaran dalam Perniagaan Antarabangsa 17
1.8.1 Dasar Perundangan dan Politik 17
1.8.2 Faktor Kebudayaan 18
1.8.3 Kuasa Ekonomi 18
1.8.4 Pengaruh Geografi 19
Rumusan 20
Kata Kunci 21

iv  ISI KANDUNGAN
Topik 2 Persekitaran dan Sistem Ekonomi 22

2.1 Latar Belakang 23
2.2 Tinjauan Ekonomi Dunia 25
2.3 Klasifikasi Negara Mengikut Pendapatan 25
2.4 Klasifikasi Negara Mengikut Kawasan Geografi 27
2.5 Klasifikasi Negara Mengikut Sistem Ekonomi 28
2.6 Ekonomi Pasaran 30
2.7 Ekonomi Perintah 30
2.8 Ekonomi Campuran 31
2.9 Perubahan dalam Persekitaran Makroekonomi dan
Petunjuknya 32
2.9.1 Pertumbuhan Ekonomi 32
2.9.2 Inflasi 32
2.9.3 Lebihan Defisit dan Perdagangan 33
2.10 Peralihan ke Arah Ekonomi Pasaran 34
2.11 Kesan daripada Proses Peralihan 35
2.11.1 Peralihan di Rusia 35
2.11.2 Peralihan di Eropah Timur dan Tengah 35
2.11.3 Peralihan di China dan Vietnam 36
2.11.4 Kesan Peralihan kepada Perniagaan Antarabangsa 36
2.12 Perubahan Utama dalam Persekitaran Makroekonomi 37
2.12.1 Krisis Kewangan Asia pada 1997/1998 37
2.12.2 Krisis Kewangan Global 2008/2009 38
Rumusan 41
Kata Kunci 42
Topik 3 Persekitaran Budaya 43

3.1 Konsep Budaya 44
3.2 Risiko Silang Budaya dan Perniagaan Antarabangsa 45
3.3 Elemen Budaya 46
3.3.1 Bahasa 47
3.3.2 Agama 49
3.3.3 Struktur Sosial dan Interaksi 51
3.3.4 Estetik 54
3.3.5 Dimensi Nilai Budaya Hofstede 56
3.4 Mengatasi Cabaran Budaya 60
Rumusan 65
Kata Kunci 66

ISI KANDUNGAN  v
Topik 4 Persekitaran Politik dan Perundangan 67

4.1 Persekitaran Politik 68
4.1.1 Kesan Sistem Politik 69
4.2 Kesan Perbezaan Ideologi Politik 70
4.3 Risiko Politik 72
4.3.1 Jenis dan Punca Risiko Politik 74
4.4 Risiko Politik Mikro dan Makro 75
4.5 Menguruskan Risiko Politik 75
4.6 Hubungan Perbadanan Multinasional ă Kerajaan 76
4.7 Persekitaran Perundangan 78
4.8 Jenis Sistem Undang-undang 78
4.8.1 Common Law 79
4.8.2 Undang-undang Sivil 79
4.8.3 Undang-undang Teokratik 79
4.9 Isu Undang-undang dalam Perniagaan Antarabangsa 80
Rumusan 84
Kata Kunci 84
Topik 5 Integrasi Ekonomi Serantau 85

5.1 Bentuk Integrasi Ekonomi Serantau 86
5.1.1 Perjanjian Perdagangan Utama (PPU) 87
5.1.2 Kawasan Perdagangan Bebas 87
5.1.3 Kesatuan Kastam 88
5.1.4 Pasaran Bersama 88
5.1.5 Kesatuan Ekonomi 88
5.1.6 Kesatuan Politik 89
5.2 Sebab Pembentukan Integrasi Ekonomi Serantau 90
5.2.1 Sebab Ekonomi 90
5.2.2 Sebab Politik 91
5.3 Halangan dalam Pembentukan Integrasi Ekonomi
Serantau 91
5.4 Kesan Integrasi Ekonomi Serantau kepada Syarikat 92
5.5 Integrasi Ekonomi di Eropah 94
5.5.1 Kesatuan Eropah 94
5.6 Integrasi Ekonomi di Benua Amerika 97
5.6.1 Perjanjian Perdagangan Bebas Amerika Utara
(NAFTA ă North American Fare Trade Agreement) 97
5.6.2 Pakatan Andean 98
5.6.3 Mercosur 99
5.6.4 Pasaran Bersama Amerika Tengah dan Komuniti
dan Pasaran Bersama Caribbean 99

vi  ISI KANDUNGAN
5.7 Integrasi Ekonomi di Rantau Asia Pasifik 100

5.7.1 Pertubuhan Negara-Negara Asia Tenggara
(ASEAN ă Association of Southeast Asian Nations) 100
5.7.2 Kerjasama Ekonomi Asia Pasifik (APEC ă
Asia Pacific Economic Cooperation) 101
Rumusan 102
Kata Kunci 103
Topik 6 Teori Perdagangan Antarabangsa 104

6.1 Teori Perdagangan Antarabangsa 105
6.2 Teori Berasaskan Negara 106
6.2.1 Merkantilisme 106
6.2.2 Teori Kelebihan Mutlak 108
6.2.3 Teori Kelebihan Bandingan 111
6.2.4 Teori Heckscher-Ohlin 114
6.3 Teori Berasaskan Syarikat 116
6.3.1 Teori Kitaran Hayat Produk Antarabangsa 116
6.3.2 Teori Berlian Kelebihan Persaingan Negara Porter 118
6.4 Teori Pelaburan Langsung Asing 120
6.4.1 Kelebihan Spesifik Syarikat 121
6.4.2 Kelebihan Spesifik Lokasi 121
6.4.3 Kelebihan Internalisasi 122
6.4.4 Model Eklektik Dunning 123
Rumusan 126
Kata Kunci 127
Topik 7 Pelaburan Langsung Asing (FDI ă Foreign Direct Investment) 128

7.1 Pelaburan Langsung Asing 129
7.2 Pola Pelaburan Langsung Asing 130
7.3 Motif Utama Pelaburan Langsung Asing 132
7.4 Kesan Pelaburan Langsung Asing 133
7.5 Jenis Pelaburan Langsung Asing 136
7.5.1 Pelaburan Langsung Asing Mendatar 136
7.5.2 Pelaburan Langsung Asing Menegak 136
7.6 Teori Pelaburan Langsung Asing 139
Rumusan 142
Kata Kunci 143

ISI KANDUNGAN  vii
Topik 8 Persekitaran Kewangan Antarabangsa 201

8.1 Pasaran Pertukaran Asing 145
8.1.1 Fungsi Pasaran Pertukaran Asing 146
8.1.2 Ciri-ciri Pasaran Pertukaran Asing 147
8.1.3 Sebut Harga Kadar Pertukaran Asing 148
8.1.4 Pemain Pasaran Pertukaran Asing 149
8.1.5 Faktor yang Mempengaruhi Pasaran Pertukaran
Asing 151
8.2 Sistem Kewangan Antarabangsa 153
8.2.1 Standard Emas (1876 hingga 1914) 153
8.2.2 Tahun Antara Peperangan (1914 hingga 1944) 154
8.2.3 Sistem Bretton Woods (1944 hingga 1973) 154
8.2.4 Sistem Kadar Pertukaran Terapung (1973 sehingga
kini) 156
8.2.5 Sistem Kadar Pertukaran Kontemporari 156
8.3 Pasaran Wang Antarabangsa 157
8.3.1 Pasaran Modal Antarabangsa 158
8.3.2 Pasaran Bon Antarabangsa 159
8.3.3 Pasaran Ekuiti Antarabangsa 159
Rumusan 163
Kata Kunci 163
Topik 9 Pemilihan Negara dan Strategi Kemasukan 164

9.1 Memilih Lokasi Pemasaran dan Pengeluaran yang Sesuai 166
9.2 Mengimbas Lokasi Alternatif 168
9.3 Memilih dan Membandingkan Peluang dan Risiko 168
9.3.1 Peluang Pelaburan 168
9.3.2 Risiko Pelaburan 171
9.4 Mengumpul dan Menganalisis Data 177
9.4.1 Maklumat daripada Sumber Luar 177
9.5 Menggunakan Alat Perbandingan 178
9.5.1 Grid 178
9.5.2 Matriks 180
9.6 Kaedah Kemasukan 183
9.7 Kaedah Kemasukan Berkaitan
Perdagangan-Pengeksportan 184
9.8 Kaedah Kemasukan Berkaitan Pemindahan 186
9.8.1 Pelesenan Antarabangsa 186
9.8.2 Pemfrancaisan Antarabangsa 188
9.8.3 Kontrak Pengurusan 190
9.8.4 Operasi Serah Kunci 190

viii  ISI KANDUNGAN
9.9 Kaedah Kemasukan Berkaitan Pelaburan Langsung

Asing (FDI ă Foreign Direct Investment) 191
9.9.1 Usaha Sama Ekuiti (EJV ă Equity Joint Ventures) 191
9.9.2 Anak Syarikat Milik Penuh 193
Rumusan 197
Kata Kunci 198
Topik 10 Menguruskan Persekitaran Pemasaran Global 199

10.1 Analisis Pasaran 200
10.2 Pemiawaian dan Adaptasi di Pasaran Global 201
10.3 Produk Global dan Jenama Global 204
10.4 Promosi Global 207
10.4.1 Strategi Pemiawaian lawan Strategi Adaptasi
dalam Promosi Global 207
10.5 Penentuan Harga Global 209
10.6 Pengedaran Global 210
10.6.1 Saluran Pengedaran Global 212
10.6.2 Peruncitan Global 213
Rumusan 216
Kata Kunci 216
Jawapan 217
Rujukan 243

PANDUAN KURSUS

PANDUAN KURSUS  xi
DESKRIPSI PANDUAN KURSUS

Anda perlu membaca Panduan Kursus dengan berhati-hati dari awal hingga
akhir. Ia menyatakan kandungan kursus dengan ringkas dan bertujuan
membantu anda memahami kandungan kursus. Ia juga mencadangkan jumlah
tempoh masa untuk anda habiskan bagi melengkapkan kursus ini sepenuhnya.
Sentiasalah rujuk Panduan Kursus secara berterusan semasa anda membaca
kandungan kursus kerana ia dapat membantu dalam menjelaskan komponen
pembelajaran penting yang mungkin anda terlepas pandang.
PENGENALAN
BBNG3103 Perniagaan Antarabangsa adalah salah satu kursus yang ditawarkan
oleh OUM Business School di Open University Malaysia (OUM). Kursus ini
melibatkan tiga jam kredit dan harus dijalankan dalam tempoh masa 8 hingga
15 minggu.
KEPADA SIAPA KURSUS INI DITAWARKAN

Kursus ini ditawarkan kepada semua pelajar yang mengambil program Sarjana
Muda Pentadbiran Perniagaan. Modul ini bertujuan untuk memaklumkan
pemahaman asas persekitaran perniagaan antarabangsa dan pengaruhnya
terhadap pengurus perniagaan. Perkara yang relevan kepada semua pelajar
ialah perasaan „alam nyata‰ yang menyampaikan kerumitan dan daya tarikan
dalam perniagaan melangkaui sempadan.
Sebagai pelajar jarak jauh, anda seharusnya fasih dengan keperluan

pembelajaran kendiri dan mampu mengoptimumkan kaedah pembelajaran dan
persekitaran yang sedia ada. Sebelum anda memulakan kursus ini, sila pastikan
anda maklum dengan bahan kursus, kelayakan kursus dan bagaimana kursus
dikendalikan.

xii  PANDUAN KURSUS
PERUNTUKAN MASA PEMBELAJARAN

Berdasarkan amalan biasa OUM, seseorang pelajar itu perlu memperuntukkan
40 jam pembelajaran bagi setiap jam kredit. Selaras dengan piawaian ini, kursus
yang bernilai tiga jam kredit memerlukan masa selama 120 jam pembelajaran.
Anggaran masa pembelajaran ialah seperti yang ditunjukkan dalam Jadual 1.
Jadual 1: Anggaran Masa Pembelajaran
Aktiviti Pembelajaran Jam Pembelajaran

Membaca kandungan kursus dan mengambil bahagian dalam
3
perbincangan awal
Membaca modul 60
Menghadiri 3 hingga 5 sesi tutorial 10
Perbincangan dalam talian 12
Ulang kaji 15
Menyiapkan tugasan, Ujian dan Peperiksaan 20
JUMLAH MASA PEMBELAJARAN 120
OBJEKTIF KURSUS
Setelah mengikuti kursus ini, anda seharusnya dapat:
1. Menjelaskan tentang perniagaan antarabangsa, teori perdagangan asas

dan sebab firma terlibat dalam pelaburan asing;
2. Menerangkan persekitaran budaya, ekonomi, politik, perundangan dan

kewangan yang dihadapi oleh syarikat multinasional di pasaran asing;
3. Merumuskan perkembangan pasaran global dari segi integrasi ekonomi

dan sistem kewangan; dan
4. Membincangkan strategi perniagaan antarabangsa dari segi pemilihan

negara, kaedah kemasukan dan pemasaran.

PANDUAN KURSUS  xiii
SINOPSIS KURSUS
Kursus ini terbahagi kepada 10 topik. Sinopsis untuk setiap topik adalah seperti
yang disenaraikan berikut:
Topik 1 menjelaskan tentang maksud perniagaan antarabangsa, kepentingan

dan perbezaan antara perniagaan antarabangsa dan domestik. Perbezaan antara
firma multinasional dan firma antarabangsa turut dijelaskan. Akhir sekali,
faktor yang mendorong perdagangan antarabangsa dibincangkan.
Topik 2 memberi tumpuan kepada persekitaran ekonomi firma dalam pasaran

asing. Klasifikasi negara mengikut sistem ekonomi berserta perubahan
makroekonomi dijelaskan dengan beberapa contoh peristiwa ekonomi.
Topik 3 membincangkan isu persekitaran budaya yang dihadapi oleh firma dari
segi risiko budaya, elemen dan strategi budaya untuk menguruskan perbezaan
budaya apabila memasuki pasaran asing.
Topik 4 membincangkan persekitaran politik dan perundangan yang dihadapi

oleh firma dalam perniagaan antarabangsa.
Topik 5 memfokuskan perkembangan integrasi ekonomi serantau dalam

pasaran global.
Topik 6 membincangkan teori tradisional dan teori baru perdagangan

antarabangsa untuk menerangkan mengapa dan bagaimana perdagangan
antarabangsa berlaku.
Topik 7 menyelidik pelaburan langsung asing (FDI ă Foreign Direct Investment)

dari segi jenis, motif, kesan dan teori.
Topik 8 membincangkan sistem kewangan antarabangsa dan kadar pertukaran

apabila transaksi perniagaan antarabangsa dijalankan.
Topik 9 menyelidik di mana dan bagaimana firma multinasional memilih lokasi

untuk menjalankan perniagaan dan kaedah kemasukan ke dalam pasaran asing.
Topik 10 membincangkan strategi untuk menguruskan usaha pemasaran dalam

persekitaran perniagaan global.

xiv  PANDUAN KURSUS
PANDUAN SUSUN ATUR TEKS

Sebelum anda membaca modul ini, adalah penting sekiranya anda ambil tahu
akan susun atur teks modul. Memahami susun atur teks akan membantu anda
untuk merencana pembelajaran kursus supaya lebih objektif dan berkesan.
Amnya, susun atur teks bagi setiap topik adalah seperti berikut:
Hasil Pembelajaran: Ia merupakan apa yang anda harus dapat lakukan atau
capai setelah selesai membaca sesuatu topik. Setelah selesai membaca setiap
topik anda digalakkan merujuk kepada senarai hasil pembelajaran berkenaan
untuk memastikan sama ada anda dapat atau tidak mencapainya. Amalan
seperti ini akan dapat mengukur dan mempertingkatkan penguasaan
kandungan sesuatu topik.
Semak Kendiri: Soalan-soalan diselitkan pada bahagian-bahagian tertentu dalam

sesuatu topik. Soalan-soalan ini menguji kefahaman tentang maklumat yang
anda telah baca. Jawapan untuk soalan-soalan ini biasanya terdapat dalam
perenggan-perenggan yang sebelumnya. Anda digalakkan menjawab soalan-
soalan semak kendiri ini untuk menguji dan memastikan sama ada anda telah
memahami kandungan sesuatu topik dan seterusnya menyediakan anda
menghadapi ujian dan peperiksaan kelak. Kebanyakan jawapan kepada soalan-
soalan yang ditanya terdapat dalam modul itu sendiri.
Aktiviti: Aktiviti-aktiviti juga diselitkan pada bahagian-bahagian tertentu dalam

sesuatu topik dengan tujuan menggalakkan anda mengaplikasikan konsep dan
prinsip yang anda telah pelajari kepada situasi sebenar. Aktiviti-aktiviti ini juga
memperluaskan kefahaman kandungan yang dipelajari dengan menggalakkan
anda melakukan sesuatu seperti berfikir secara mendalam, memberi pendapat,
berbincang bersama rakan dalam kelas, merujuk kepada laman web, membaca
artikel jurnal dan seumpamanya.
Rumusan: Pada akhir sesuatu topik, isi-isi penting topik tersebut disenaraikan.
Komponen ini membantu anda untuk mengingat dan mengimbas semula
keseluruhan topik. Anda haruslah memastikan bahawa anda memahami setiap
pernyataan yang disenaraikan. Jika tidak, sila kembali membaca topik
berkenaan.
Kata Kunci: Pada akhir topik, disenaraikan beberapa perkataan dan frasa penting
yang digunakan dalam topik berkenaan. Anda mesti dapat menjelaskan setiap
perkataan dan frasa ini. Jika tidak, sila kembali membaca topik berkenaan.

PANDUAN KURSUS  xv
Rujukan: Rujukan adalah bahagian di mana senarai buku teks, jurnal, artikel,
kandungan elektronik atau sumber-sumber yang boleh ditemui yang berkaitan
dan berguna dalam melalui modul atau kursus. Senarai ini boleh dilihat di dalam
beberapa bahagian seperti di dalam Panduan Kursus (di bahagian Rujukan), di
akhir setiap topik atau di akhir modul. Anda digalakkan membaca bahagian-
bahagian yang berkaitan dalam senarai rujukan tersebut untuk mendapatkan
maklumat lanjut dan memperkukuhkan kefahaman anda.
PENGETAHUAN ASAS
Pelajar kursus ini perlu lulus kursus BBPP1103 Prinsip Pengurusan.
KAEDAH PENILAIAN
Sila rujuk myINSPIRE.
RUJUKAN
Balcerowicz, L. (1994). Economic transition in Eastern and Central Europe:
Comparisons and lessons. The Australian Economic Review, 27(1),
pp. 47ă59.
Bartlett, C. A., & Ghoshal, S. (1989). Managing across borders: The transnational
solution. Boston, MA: Harvard Business School Press.
Cordenillo, R. L. (2005). The economic benefits to ASEAN of the ASEAN-China

Free Trade Area (ACFTA). Retrieved from http://www.aseansec.org/
17310.htm
Daniels, J. D., & Radebaugh, L. H. (2009). International business: Environments

and operations. New Jersey, NJ: Prentice Hall.
Economist, T. (2007). Over the hill? Foreign investment in Eastern Europe may be
at a peak. Dicapai dari http://www.economist. com/node/9392733
Guo, S. (2004). Economic transition in China and Vietnam: A comparative

perspective. Asian Profile, 32(5), pp. 393ă410.
Hoang, T. T. (2006). Determinants of foreign direct investment in Vietnam.

Dicapai dari www.thailandnce.eco.ku.ac.th

xvi  PANDUAN KURSUS
Holden, M. (2003). Stages of economic integration: From autarky to economic

union. Dicapai dari http://dsppsd.pwgsc.gc.ca/Collection-R/LoPBdP/
EB-e/prb0249-e.pdf
Johnson, A. (2005). Host country effects of foreign direct investment [Versi

elektronik]. JIBS Dissertation Series, 31.
Kotabe, M., & Helsen, K. (2011). Global marketing management (5th ed.).
New Jersey, NJ: John Wiley & Sons (Asia) Pte Ltd.
Lin, J. Y. (2010). ChinaÊs miracle demystified. Dicapai dari

https://blogs.worldbank.org/africacan/team
Maher, M., & Christiansen, H. (2001). New horizons and policy challenges for
foreign direct investment in the 21st century. OECD Paper. Kertas kerja
yang dibentangkan di Forum Global mengenai Pelaburan Antarabangsa,
Mexico City.
Moran, T. H. (2003). FDI and development: What is the role of international rules
and regulations? Transnational Corporations, 12(2), pp. 1ă44.
Ouchi, W. G. (1981). Theory Z: How American business can meet the Japanese
Challenge. New York, NY: Avon Books.
Shenkar, O., & Luo, Y. (2004). International business. New Jersey, NJ: John Wiley
& Sons, In.
Sun, X. (2002). How to promote FDI? The regulatory and institutional

environment for attracting FDI. Foreign Investment Advisory Service,
United Nations.
UkraineÊs Business Culture. (2005). Dicapai dari

http://www.tryukraine.com/society/business_culture.shtml

PANDUAN KURSUS  xvii
PERPUSTAKAAN DIGITAL TAN SRI

DR ABDULLAH SANUSI (TSDAS)
Perpustakaan Digital TSDAS mempunyai pelbagai sumber bercetak dan atas
talian untuk kegunaan pelajar. Perpustakaan digital komprehensif ini, yang
boleh dicapai melalui portal OUM, menyediakan akses kepada lebih daripada
30 pangkalan data yang meliputi jurnal, tesis dan buku dalam format elektronik
serta banyak lagi. Contoh pangkalan data yang ada ialah EBSCOhost, ProQuest,
SpringerLink, Books247, InfoSci Books, Emerald Management Plus dan Ebrary
Electronic Books. Sebagai pelajar OUM, anda digalakkan untuk menggunakan
sepenuhnya sumber-sumber yang terdapat di perpustakaan ini.

xxvi X COURSE ASSIGNMENT GUIDE

Topik  Pengenalan
1 kepada
Perniagaan
Antarabangsa
HASIL PEMBELAJARAN
Pada akhir topik ini, anda seharusnya dapat:
1. Menjelaskan maksud perniagaan antarabangsa;
2. Mendefinisikan peristilahan utama yang digunakan dalam
perniagaan antarabangsa;
3. Menyenaraikan jenis firma multinasional;
4. Membincangkan evolusi perniagaan antarabangsa; dan
5. Menerangkan aktiviti yang terlibat dalam perniagaan antarabangsa.
 PENGENALAN
Bahagian pertama Topik 1 merumuskan maksud perniagaan antarabangsa, tujuan
mempelajari perniagaan antarabangsa, jenis firma multinasional dan aktiviti yang
terlibat dalam perniagaan antarabangsa. Dalam bahagian seterusnya, kita akan
melihat evolusi perniagaan antarabangsa yang merangkumi perkembangan
perniagaan antarabangsa dari awal hingga ke akhir era. Pada akhir topik, kita akan
membincangkan faktor yang menyumbang pada perkembangan perniagaan
antarabangsa dan pengaruh luaran aktiviti perniagaan antarabangsa dan juga
istilah yang sering digunakan dalam perniagaan antarabangsa.

2  TOPIK 1 PENGENALAN KEPADA PERNIAGAAN ANTARABANGSA
1.1 LATAR BELAKANG

Mari kita memulakan pelajaran dengan melihat makna perniagaan antarabangsa.
Perniagaan antarabangsa merangkumi semua transaksi antara sebuah negara

dengan negara lain.
Sebagai contoh, perniagaan antarabangsa termasuklah membeli bahan mentah

daripada sebuah negara dan kemudian membawanya ke negara lain untuk
diproses, mengeksport produk ke negara lain untuk dijual dan membina kilang
di negara asing untuk mendapatkan kos buruh yang murah. Pihak yang
mengendalikan transaksi antarabangsa terdiri daripada individu, syarikat dan
perbadanan swasta serta agensi kerajaan.
AKTIVITI 1.1
Namakan beberapa organisasi yang terlibat dalam perniagaan

antarabangsa.
Perniagaan domestik melibatkan transaksi komersial dalam negara sendiri

manakala perniagaan antarabangsa berlaku menyeberangi sempadan sendiri.
Biasanya ia adalah antara dua atau lebih negara.

TOPIK 1 PENGENALAN KEPADA PERNIAGAAN ANTARABANGSA  3
Perniagaan antarabangsa berbeza daripada perniagaan domestik dari segi

beberapa aspek. Mari kita lihat setiap aspek (rujuk Jadual 1.1)
Jadual 1.1: Perbezaan antara Perniagaan Domestik dengan Antarabangsa
Aspek Perniagaan Antarabangsa Perniagaan Domestik

Kegunaan Bagi pelanggan yang membeli Bagi perniagaan domestik,
mata wang barangan dan perkhidmatan dari pelanggan perlu
negara asing, mereka perlu menggunakan mata wang
melakukan transaksi dalam mata tempatan rasmi negara itu.
wang yang telah dipersetujui dalam Sebagai contoh, jika
kontrak perdagangan, contohnya, seseorang yang tinggal di
Dolar Amerika (USD) atau Yen Jepun. Malaysia ingin membeli
sesuatu dalam negara, dia
perlu menggunakan Ringgit
Malaysia.
Sistem Sistem perundangan adalah penting Bagi perniagaan domestik,
perundangan dalam transaksi perniagaan firma perlu mematuhi
antarabangsa. Bagi firma yang mahu undang-undang domestik
mengeksport atau mengimport yang berkaitan dengan
sesuatu produk tertentu dari negara transaksi belian dan jualan.
asing, mereka perlu mematuhi Akta
Kastam dan Akta Perdagangan yang
ditetapkan oleh negara tuan rumah
serta perundangan antarabangsa.
Budaya Budaya memainkan peranan amat Bagi perniagaan domestik,
penting dalam transaksi perniagaan firma hanya perlu memahami
antarabangsa. Jika firma tempatan budaya tempatan dalam
mahu membuat pelaburan langsung usaha menarik minat
di sebuah negara asing, ia harus pelanggannya untuk
memahami budaya negara tuan membeli produk.
rumah. Ini kerana perbezaan budaya
mempengaruhi kelakuan dalam
penggunaan dan pembelian produk
dan perkhidmatan dalam sesebuah
pasaran asing.
Bahan Setiap negara mempunyai sumber Bagi perniagaan domestik,
mentah bahan mentah yang berbeza pengeluaran sesuatu produk
disebabkan oleh perbezaan keadaan bergantung pada
cuaca dan tanah. Kebanyakan negara kesediaadaan bahan mentah
maju melabur di negara yang yang boleh didapati dengan
membangun untuk mendapatkan mudah dalam negara.
bahan mentah yang murah dan
banyak yang tidak terdapat di negara
sendiri.

Pada asasnya, kemahiran dan pengetahuan yang diperlukan untuk mencapai

kejayaan adalah sama bagi transaksi yang dilakukan sama ada secara domestik
mahupun antarabangsa. Namun, pelbagai risiko dan ketidakpastian membuatkan
perniagaan antarabangsa lebih sukar dijalankan dan diuruskan. Mereka yang
terlibat dalam perniagaan antarabangsa perlu memahami budaya, sistem
perundangan, situasi politik dan latar belakang sosial yang berbeza di setiap
negara. Mereka perlu mengambil kira pembelian bahan mentah dan keadaan
pasaran supaya dapat memperoleh pulangan yang optimum.
1.2 MENGAPA MEMPELAJARI PERNIAGAAN

ANTARABANGSA?
AKTIVITI 1.2
Luangkan sedikit masa untuk memikirkan bagaimana pengetahuan

dalam perniagaan antarabangsa dapat membantu seseorang yang
terlibat dalam perniagaan. Bincangkan dengan rakan-rakan anda.
Setiap organisasi besar yang mempunyai operasi pada peringkat antarabangsa

akan dipengaruhi oleh persekitaran global. Pengetahuan tentang perniagaan
antarabangsa boleh membantu kita untuk memperbaiki kerjaya serta
membolehkan interaksi efektif berlaku antara pengurus dan majikan di seluruh
dunia.
Perniagaan kecil juga terlibat dalam perniagaan antarabangsa. Pengetahuan

tentang perniagaan antarabangsa adalah penting kerana kita mungkin bekerja
dengan organisasi yang mempunyai ibu pejabat di luar negara. Kita perlu
mempunyai pengetahuan tentang perniagaan antarabangsa untuk bersaing dan
mempelajari kaedah serta teknik yang digunakan oleh negara maju. Berbekal
pengetahuan tentang perniagaan antarabangsa, kita berupaya mempelajari dan
memahami budaya negara lain.
SEMAK KENDIRI 1.1
Senaraikan empat perbezaan perniagaan antarabangsa dan perniagaan

domestik. Mengapakah terdapat perbezaan seperti ini?

1.3 ISTILAH UTAMA DALAM PERNIAGAAN

ANTARABANGSA
Mari kita lihat beberapa istilah yang sering digunakan dalam perniagaan
antarabangsa. Antaranya ialah:
(a) Syarikat Multinasional

Sebuah syarikat dikategorikan sebagai syarikat multinasional apabila ia
menggunakan pendekatan globalisasi dalam pasaran asing. Ia mempunyai
pelaburan langsung asing dan operasi perniagaan merentasi berbilang
pasaran. Saiz sebuah syarikat multinasional, sama ada kecil atau besar,
akan menentukan keupayaannya bersaing dalam pasaran antarabangsa.
Ibu pejabat syarikat multinasional berada di negara asal, sementara
subsidiarinya terletak di negara tuan rumah, contoh seperti Motorola,
Siemens, Dell, Toyota dan Petronas. Sebuah syarikat multinasional boleh
beroperasi pada tiga tahap yang berbeza. Mari kita lihat Rajah 1.1.
Rajah 1.1: Tiga tahap syarikat multinasional
(b) Syarikat Multi domestik

Pernahkah anda mendengar istilah „multi domestik‰? Apakah perbezaan
antara syarikat multi domestik, syarikat global dan syarikat transnasional?
Syarikat multidomestik adalah sebuah syarikat dengan banyak

subsidiari yang beroperasi secara bebas tanpa campur tangan daripada
ibu pejabatnya.
Setiap subsidiari fokus terhadap satu pasaran domestik. Subsidiari

tersebut bebas untuk merancang kempen pemasaran dan teknik
pengeluarannya yang tersendiri untuk meningkatkan pengeluarannya.
Sebagai contoh, sebuah syarikat multi domestik di Malaysia akan memberi
perhatian pada usaha pemasaran untuk memenuhi kehendak pelanggan
dengan lebih baik manakala subsidiarinya di London pula lebih fokus
untuk merangka strategi pemasaran untuk pasaran tempatan.

(c) Syarikat Global

Satu lagi tahap syarikat multinasional yang kita perlu tahu ialah syarikat
global. Bagi sebuah syarikat global, seluruh dunia ialah pasarannya. Ia
akan cuba memenuhi keperluan dan kehendak pelanggan global dengan
menawarkan produk dan perkhidmatan yang standard. Ia juga membentuk
strategi pengiklanan global merentasi negara lain untuk mencapai ekonomi
skala melalui sistem pengeluaran produktif yang diintegrasikan.
Syarikat global menggunakan pendekatan terpusat untuk mengawal

pengeluaran dan strategi pemasarannya di luar negara, tidak seperti
syarikat multi domestik yang membenarkan setiap subsidiarinya memiliki
autoriti dan membuat keputusan dengan sendiri.
(d) Syarikat Transnasional

Sekarang, mari kita lihat apa itu syarikat transnasional. Syarikat
transnasional menggabungkan ciri syarikat global dan syarikat multi
domestik. Mari kita lihat definisi yang diberikan oleh Barlett dan Ghoshal
(1983).
Syarikat transnasional mengoperasikan perniagaan yang mengusahakan

aktiviti mengikut keperluan pelanggan tempatan. Oleh itu, keputusan
yang diambil tidak semestinya bergantung pada kehendak ibu pejabat
tetapi lebih pada memenuhi keperluan tempatan.
Setiap subsidiari mempunyai perancangan dan fokus terhadap keperluan

pelanggannya yang tersendiri. Ini memerlukan syarikat mempergunakan
strategi yang menggabungkan keberkesanan global dan keperluan tempatan.
Sistem pengurusan syarikat transnasional adalah lebih kompleks dari segi
cara koordinasi dan komunikasi dua hala antara ibu pejabat dan subsidiari
dipraktikkan. Biasanya, syarikat jenis ini menggunakan proses pembuatan
keputusan terpusat terutamanya untuk pengeluaran dan perkembangan
jabatan yang memerlukan keselarian dalam aktivitinya.

AKTIVITI 1.3
Berikan dua contoh organisasi di Malaysia yang mengimplementasikan

pendekatan berikut:
(a) Syarikat Multidomestik;
(b) Syarikat Global; dan
(c) Syarikat Transnasional.
1.4 EVOLUSI PERNIAGAAN ANTARABANGSA

Walaupun perniagaan antarabangsa baru sahaja mula maju beberapa tahun
yang lalu, ia sebenarnya wujud beribu-ribu tahun yang lalu. Mari kita lihat
evolusi perniagaan antarabangsa sejak kewujudannya sehingga kini. Evolusi
perniagaan antarabangsa boleh dibahagikan kepada beberapa tahap seperti yang
ditunjukkan dalam Rajah 1.2.
Rajah 1.2: Evolusi perniagaan antarabangsa
1.4.1 Era Awal Perniagaan Antarabangsa

Pada permulaannya, perniagaan antarabangsa terdiri daripada perdagangan
antarabangsa. Perdagangan dalam masyarakat wujud semenjak 2000 tahun yang
lalu, contohnya, masyarakat Afrika Utara telah mula berdagang buah kurma dan
pakaian untuk ditukarkan dengan rempah ratus dan minyak zaitun dari Timur
Tengah. Perdagangan seperti ini mula berkembang pada tahun-tahun berikutnya.

1.4.2 Perkembangan Perniagaan Antarabangsa sejak

Perang Dunia II
Aktiviti perniagaan antarabangsa telah mula berkembang dengan pesat sejak
lima abad yang lalu. Eksport dunia telah berkembang dengan amat pesat. Pada
tahun 1992, eksport dunia telah mencapai lebih dari $3.6 trilion berbanding
dengan $53 bilion pada tahun 1950. Semenjak itu, angka ini terus meningkat.
Pelaburan langsung asing juga menunjukkan peningkatan arah aliran. Pada

tahun 1967, syer keseluruhan pelaburan langsung asing yang diterima oleh
negara lain adalah lebih kurang $105 bilion, tetapi angka ini meningkat dua kali
ganda pada tahun 1973 dan juga pada tahun 1980. Perkembangan perdagangan
dan pelaburan antarabangsa menggambarkan kuasa ekonomi, politik dan
teknologi sebagai pendorong pasaran dan industri global.
1.4.3 Era Kegemilangan Perniagaan Amerika: 1945

hingga 1960
Pada akhir Perang Dunia II pada tahun 1945, peperangan yang dilancarkan di
udara, laut dan darat telah memusnahkan kebanyakan infrastruktur di negara
Eropah dan Jepun. Walau bagaimanapun, infrastruktur di Amerika tidak terjejas.
Oleh itu, Amerika tidak perlu membina semula negara mereka dan menghadapi
cabaran yang minimum dan mereka dapat menumpukan perhatian terhadap
pembinaan perniagaan industri di peringkat antarabangsa.
Pada tahun 1950-an, American Motors (kini sebahagian daripada Chrysler),

Chrysler, Ford dan General Motors berjaya menjual semua kereta mereka.
Syarikat General Electric dan RCA menjadi pengeluar elektronik yang terkenal.
Syarikat seperti US Steel dan Bethelem Steel pula tidak menghadapi sebarang
persaingan. Boeing, McDonnel Douglas dan Lockheed telah mendominasi
pasaran penerbangan komersial.
Tentera Amerika juga mempengaruhi ekonomi asing dalam tempoh masa itu.
Sebagai contoh, semasa konflik di Korea, pihak Amerika menaja kebanyakan
bekalan operasi di Jepun. Ini membantu mewujudkan kemunculan modal,
pekerjaan dan teknologi di Jepun. Kebanyakan negara industri seperti Perancis,
Itali dan Jepun menerima sokongan penuh daripada Amerika sama ada secara
langsung atau tidak langsung. Pada akhir 1950-an, proses membina semula
infrastruktur di negara Eropah dan Jepun telah disiapkan.

1.4.4 Kemunculan Eropah dan Jepun: 1960 hingga

1980
Pada awal 1960-an, syarikat di Eropah dan Jepun sedang bersedia untuk
memasuki pasaran antarabangsa. Syarikat-syarikat tersebut hendak mengambil
kesempatan daripada potensi pasaran baru dan mengembangkan operasi mereka
di luar negara.
Sebagai contoh, pada tahun 1958, Nissan Motor mengeksport kereta ke Amerika
menggunakan jenama Datsun. Nissan Motor diperbadankan di Los Angeles
pada tahun 1960 dan sebuah kilang dibina di Mexico pada tahun 1961. Pada
tahun yang sama, sebuah syarikat Kanada, Alcan Aluminium, membina kilang
luar negara mereka yang pertama di Amerika. Pada tahun 1962, Fuji bekerjasama
dengan Xerox untuk menghasilkan mesin fotokopi. Usaha oleh syarikat dari
Eropah dan Asia merupakan asas pertumbuhan kini yang lebih sofistikated dan
persaingan lebih sengit yang dihadapi oleh syarikat masa kini.
Pada tahun 1970-an, beberapa peristiwa telah melemahkan kedudukan Amerika

dalam ekonomi dunia. Antara peristiwa tersebut termasuklah persaingan yang
lebih sengit dan ketidakpastian keadaan dunia. Jepun, yang menumpukan
perhatian pada kualiti dan kos, lebih bersedia untuk bersaing berbanding
Amerika.
Satu lagi kejutan ekonomi yang berlaku pada tahun 1970-an ialah kenaikan
harga minyak dan bahan mentah. Pada masa itu, negara pengeksport minyak
membentuk kartel yang dikenali sebagai Pertubuhan Negara-negara Pengeksport
Petroleum atau OPEC (Organisasi Negara-negara Pengeksport Minyak). OPEC
yang mengawal pengeluaran minyak telah menaikkan harga dengan tinggi.
Tindakan OPEC memberikan impak negatif kepada negara dan banyak syarikat
di seluruh dunia. Ia telah memindahkan kekayaan daripada negara pengguna
minyak kepada negara pengeluar minyak.
Syarikat terpaksa mengubah cara perniagaan mereka untuk mengatasi kenaikan

kos pengeluaran. Masalah menjadi lebih rumit akibat dasar buruh Amerika yang
tidak konsisten. Situasi juga semakin rumit bagi industri yang bergantung pada
sumber seperti elektrik dan gas asli. Industri-industri ini, contohnya, industri
penerbangan dan pengeluaran menjadi mangsa perubahan dasar kerajaan
Amerika. Selepas peperangan tamat, industri automobil mengalami kerugian
besar akibat mutu produk mereka yang rendah dan tidak setanding dengan
produk yang dihasilkan di Jepun. Keadaan ini membantu syarikat dari Eropah,
Jepun dan lain-lain meluaskan pasaran mereka ke Amerika dan pasaran dunia.
Hasilnya, syarikat-syarikat ini juga meningkatkan mutu produk mereka melalui
penyelidikan dan pembangunan.

Begitu juga pada tahun 1970-an, struktur ekonomi dunia telah berubah. Sebagai
contoh, Jepun menguasai syer pasaran bagi industri besi dan elektronik. Eropah
dan Jepun telah menawan industri automobil dan menggantikan General
Motors, Ford dan Chrysler di pasaran automobil berharga sederhana dan
rendah.
1.4.5 Pasaran Global Baru: 1980 hingga Kini

Pada penghujung tahun 1970-an, pengurus syarikat di Amerika sedar bahawa
mereka perlu bekerja lebih keras untuk bersaing dalam pasaran global.
Kebanyakan pengurus sedar akan kemunculan pesaing baru dalam pasaran
global sebagai ancaman, tetapi mereka juga melihat peluang untuk memasuki
pasaran baru.
Pencipta Teori Z, William Ouchi (1981), mendapati bahawa dalam organisasi

Jepun, setiap pekerja sangat komited dalam mengeluarkan produk berkualiti
tinggi. Sebaliknya, pekerja dalam kebanyakan syarikat di Amerika hanya diberi
pemahaman minima tentang operasi organisasi. Oleh itu, produk yang dihasilkan
lebih rendah kualitinya. Syarikat di Amerika mula mengimplementasikan
kaedah pengurusan yang lebih kompetitif mengikut amalan yang diamalkan
oleh syarikat Jepun. Contohnya, syarikat Amerika meniru amalan seperti bulatan
kualiti, tepat pada masa dan lain-lain dasar untuk mempertingkatkan kawalan
kualiti.
Syarikat Amerika juga menyedari bahawa mereka tidak boleh meniru

sepenuhnya amalan perniagaan syarikat Jepun kerana mereka perlu mengekalkan
budaya organisasi dan perniagaan mereka sendiri. Oleh itu, syarikat Amerika
hanya meniru amalan perniagaan pesaing yang tertentu sahaja. Sebagai contoh,
Ford dan Chrysler meniru Honda dan Toyota dari segi peningkatan kualiti
produk. Syarikat elektronik seperti Motorola dan Texas Instruments meniru
Hitachi dan Toshiba dalam penyelidikan dan pembangunan serta pengawalan
kos.
Persaingan yang amat sengit antara syarikat dalam perniagaan antarabangsa

mendorong kebanyakan syarikat menjadi inovatif dan seterusnya menghasilkan
produk berkualiti tinggi bagi memenuhi permintaan pelanggan di serata dunia.
Apabila syarikat multinasional di Eropah dan Jepun membangun dari segi saiz
dan kekayaan, mereka juga meningkatkan pelaburan langsung ke dalam
Amerika. Pelaburan sebegini membolehkan syarikat seperti ini beroperasi dalam
pasaran Amerika dan meningkatkan nilai harta mereka. Pada awal 1990-an,
ekonomi dunia dikawal oleh negara industri seperti Amerika, Kesatuan Eropah
dan Jepun (juga dikenali sebagai Tiga Serangkai).

1.5 PERKEMBANGAN PERNIAGAAN

ANTARABANGSA
Faktor penyumbang pada perkembangan perniagaan antarabangsa ialah
perkembangan pasaran, pembelian sumber, tekanan persaingan, perubahan
teknologi, perubahan sosial dan perubahan dalam dasar perdagangan dan
pelaburan kerajaan, seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 1.3.
Rajah 1.3: Enam faktor penyumbang perkembangan perniagaan antarabangsa
AKTIVITI 1.4
Apakah dasar kerajaan Malaysia yang boleh menggalakkan dan

menyumbang pada perniagaan antarabangsa? Bincangkan dengan
rakan sekuliah anda dalam myVLE.
Mari kita lihat penerangan tentang enam faktor berikut.

1.5.1 Perkembangan Pasaran

Perkembangan pasaran merupakan pemangkin utama perkembangan
perniagaan antarabangsa. Apabila kapasiti pengeluaran melebihi saiz pasaran
tempatan, syarikat akan mencari peluang pasaran baru di luar negara. Syarikat
dari negara dengan saiz pasaran kecil seperti Singapura, Switzerland dan
Netherlands akan mendapati bahawa mereka perlu mengembangkan pasaran
mereka di luar sempadan negara sendiri. Contoh, pada tahun 1975, Nestle
memasarkan produk susu mereka ke enam belas buah negara.
1.5.2 Pembelian Sumber

Pembelian sumber oleh negara maju daripada negara membangun telah
mengembangkan aktiviti perniagaan antarabangsa. Ini kerana sumber tersebut
tidak terdapat di negara maju. Dalam kebanyakan kes, syarikat ini bergantung
pada sumber dari luar akibat ketiadaan sumber di negara sendiri. Sebagai
contoh, Amerika membeli kopi dan pisang daripada Amerika Selatan, Jepun
membeli produk perhutanan dari Kanada, sementara syarikat dari serata dunia
membeli minyak dari Timur Tengah. Syarikat ini juga mendapati bahawa
sumber seperti ini boleh diperoleh dengan lebih murah dan mudah di luar
negara. Sebagai contoh, syarikat di kebanyakan negara membeli alat
telekomunikasi daripada Nortel kerana ia adalah lebih murah dan mudah jika
sumber tersebut dibeli daripada sebuah syarikat berbanding daripada beberapa
buah syarikat berbeza.
1.5.3 Tekanan Persaingan

Oleh sebab kecekapan skala ekonomi dan kekayaan syarikat gergasi, syarikat
kecil sukar untuk bersaing dengan mereka. Sebagai contoh, Mazda mengalami
kerugian besar kerana kekurangan sumber yang telah menghalang mereka
daripada bersaing dengan Nissan dan Toyota. Oleh itu, pada awal 1990-an,
Mazda memperkenalkan model baru seperti „Miatra Convertible‰ (model kereta
berhud) dan meningkatkan pengeluaran automobil mereka. Mereka mengamalkan
taktik sedemikian untuk menambahkan pasaran, pembelian, keuntungan dan
seterusnya bersaing pada tahap yang sama seperti pesaingnya. Tekanan
persaingan menyumbang pada perkembangan perniagaan antarabangsa semasa.

1.5.4 Perubahan Teknologi

Perubahan teknologi terutamanya dalam bidang komunikasi, pengangkutan dan
pemprosesan maklumat merupakan sebab utama bagi perkembangan perniagaan
antarabangsa. Perkembangan teknologi memudahkan pengurusan perniagaan
masa kini. Oleh sebab perubahan teknologi adalah pesat seperti Internet dan
e-dagang, transaksi perniagaan antarabangsa dapat dilakukan dengan lebih
cepat dan mudah.
1.5.5 Perubahan Sosial

Perubahan sosial juga membolehkan perniagaan antarabangsa berkembang.
Masyarakat masa kini lebih terbuka dan mudah menerima produk dan
perkhidmatan yang dihasilkan oleh negara asing. Perniagaan antarabangsa tanpa
sempadan membolehkan pelanggan dari pelbagai negara memperoleh dan
menikmati produk berkualiti tinggi.
1.5.6 Perubahan dalam Dasar Perdagangan dan

Pelaburan Kerajaan
Perubahan dasar perdagangan dan pelaburan kerajaan juga menyumbang
kepada perkembangan perniagaan antarabangsa. Kebanyakan kerajaan telah
mengurangkan tarif import dan memansuhkan halangan pelaburan asing
kepada negara mereka melalui liberalisasi perdagangan. Tindakan sedemikian
memudahkan transaksi perniagaan antarabangsa antara negara. Tidak dapat
dinafikan bahawa perniagaan antarabangsa menjadi semakin penting dalam
ekonomi dunia.
1.6 AKTIVITI PERNIAGAAN ANTARABANGSA

Ada tujuh aktiviti perniagaan antarabangsa iaitu: import/eksport, pelaburan
langsung asing, francais, kontrak pengurusan, kontrak pembuatan dan projek
serah kunci. Mari kita bincangkan tentang setiap aktiviti ini.
(a) Eksport/Import
Eksport, sama ada dalam bentuk barangan atau perkhidmatan, adalah
penting untuk sebuah syarikat. Pada masa kini, sektor perkhidmatan
menyumbang pada lebih daripada 60% pengeluaran domestik negara
industri. Import pula melibatkan produk yang dibeli oleh negara lain untuk
kegunaan mereka sendiri.

(b) Pelaburan Langsung Asing (FDI)

Pelaburan langsung asing merupakan aktiviti perniagaan antarabangsa;
iaitu modal sesebuah negara dilaburkan di negara lain. Rugman &
Hodgetts, (2006) melaporkan bahawa FDI mewakili 50% daripada
perdagangan dunia yang melibatkan 500 buah syarikat terbaik di dunia. Ia
terbahagi kepada dua jenis:
(i) Pelaburan langsung asing merupakan pelaburan yang

diimplementasikan untuk mengawal harta atau operasi syarikat yang
bertempat di negara lain; dan
(ii) Pelaburan portfolio melibatkan pembelian instrumen kewangan atau

sekuriti (syer, bon dan sijil simpanan) untuk sebab tertentu selain
kawalan. Salah satu sebab utama adalah untuk meningkatkan nilai
instrumen kewangan atau sekuriti tersebut.
(c) Pelesenan
Pelesenan berlaku apabila syarikat dalam sebuah negara (pemberi lesen)
memajak lesen bagi membolehkan syarikat dari negara luar (penerima
lesen) menggunakan harta intelek mereka seperti paten, tanda perdagangan,
jenama, hak cipta teknologi atau rahsia perdagangan sebagai pulangan
untuk royalti. Sebagai contoh, syarikat Walt Disney membenarkan syarikat
lain memaparkan gambar Mickey Mouse di atas pakaian mereka dan
menerima pembayaran daripada hasil jualan pakaian tersebut.
(d) Francais
Dua pihak yang terlibat dalam francais ialah pemberi francais dan
penerima francais. Pemberi francais membenarkan penerima francais
menggunakan produk mereka dengan jenama, logo serta teknik operasi
sesuatu produk atau perkhidmatan mereka. Sebagai balasan, pihak
penerima francais akan membayar royalti kepada pemberi francais. Sebagai
contoh, McDonald menjual francais restorannya di seluruh dunia.
(e) Kontrak Pengurusan

Kontrak pengurusan ditandatangani apabila syarikat yang berkemahiran
bersetuju mengendalikan operasi atau pengurusan di negara lain dengan
mengenakan caj tertentu. Sebagai contoh, dalam industri perhotelan,
Marriot dan Hilton biasanya tidak memiliki hotel di luar Amerika
walaupun hotel ini beroperasi di banyak negara. Ia dikatakan dikendalikan
di bawah kontrak pengurusan.

(f) Kontrak Pembuatan

Kontrak pembuatan ditandatangani apabila sesebuah firma memberi
kontrak kepada firma lain supaya mengeluarkan produk mereka. Tujuan
kontrak pembuatan adalah untuk mengurangkan kos pengeluaran dan
sumber manusia. Sebagai contoh, Proton mengeluarkan kontrak pembuatan
kepada firma lain untuk membuat cermin depan kereta Proton di Selangor
dan negeri lain di Malaysia.
(g) Projek Serah Kunci

Projek serah kunci bermula apabila sesebuah negara menandatangani
kontrak dengan firma dari negara luar untuk menyiapkan projek seperti
pembinaan jejambat atau bangunan. Setelah projek siap, ia akan diserahkan
kepada syarikat asal yang menawarkan projek tersebut. Sebagai contoh,
jambatan Pulau Pinang dibina oleh sebuah syarikat dari Korea Selatan dan
apabila jambatan tersebut siap dibina, ia diserahkan semula kepada
syarikat asal yang menawarkan projek tersebut. Syarikat Korea tersebut
dibayar mengikut kandungan kontrak yang dipersetujui sebelum mereka
memulakan projek tersebut.
Cuba latihan berikut untuk menguji pemahaman anda:
LATIHAN 1.1
1. Terangkan maksud istilah „perniagaan antarabangsa‰ dan kenal

pasti pihak yang terlibat dalam transaksi antarabangsa. Berikan
beberapa contoh.
2. Jelaskan aktiviti perniagaan antarabangsa berikut secara ringkas:
(a) Pelesenan; dan
(b) Francais.

1.7 PENGANTARABANGSAAN
Pengantarabangsaan berlaku bila organisasi terlibat dalam aktiviti komersial di
luar sempadannya melalui pelaburan langsung asing. Tujuannya adalah untuk
memiliki dan mengawal operasi, menambah nilai pengeluaran dan akhirnya
mendapatkan keuntungan yang optimum. Sebagai contoh, organisasi yang
terlibat dalam aktiviti pengantarabangsaan ialah syarikat multinasional (MNC)
yang terlibat secara ekstensif dalam perniagaan antarabangsa.
Syarikat multinasional didefinisikan sebagai syarikat yang terlibat dalam

pelaburan langsung asing dan memiliki atau mengawal aktiviti nilai
tambahan lebih daripada satu negara.
Ciri-ciri syarikat multinasional adalah:
(a) Syarikat multinasional membeli bahan mentah yang murah daripada

beberapa buah negara dan mengeluarkan produk dan perkhidmatan di
negara lain untuk mendapatkan keuntungan maksimum;
(b) Syarikat multinasional mengawal aktiviti subsidiarinya di negara lain

selain daripada ibu pejabatnya; dan
(c) Pada masa yang sama, ia juga membenarkan subsidiarinya beroperasi

mengikut situasi tempatan.
IBM (International Business Machines) ialah contoh syarikat multinasional

yang mengamalkan pengantarabangsaan. Syarikat komputer ini mengimport
komponen elektrik ke Amerika dari lebih 50 buah negara asing. Ia mengeksport
komputer ke lebih 130 buah negara asing dan mempunyai pelaburan asing
langsung di 45 buah negara.
AKTIVITI 1.5
Berikan contoh beberapa organisasi multinasional.

1.8 PENGARUH LUARAN DALAM

PERNIAGAAN ANTARABANGSA
Setiap syarikat yang terlibat dalam perniagaan antarabangsa akan menghadapi
pengaruh luaran yang akan mempengaruhi perniagaan antarabangsa mereka.
Terdapat empat pengaruh luaran utama, seperti yang ditunjukkan dalam
Rajah 1.4.
Rajah 1.4: Empat pengaruh luaran perniagaan antarabangsa
Mari kita bincangkan pengaruh luaran ini dengan lebih lanjut.
1.8.1 Dasar Perundangan dan Politik

Sistem politik setiap negara adalah berbeza. Sebuah syarikat multinasional yang
melabur di negara asing mesti mematuhi sistem politik yang diamalkan di
negara tuan rumah. Sebagai contoh, syarikat dari Malaysia tidak dibenarkan
membuat urusan perdagangan dengan Israel. Sementara itu, negara lain yang
menghadapi konflik politik yang serupa tidak akan melabur di syarikat yang
dimiliki oleh negara berkenaan. Apabila sebuah syarikat ingin melabur di negara
asing, ia juga perlu memahami sistem perundangan negara tersebut. Sebagai
contoh, terdapat negara yang mengenakan syarat perundangan ke atas syarikat
multinasional yang beroperasi di negara mereka, misalnya, perlu mengambil
lebih daripada 50% penduduk tempatan sebagai pekerja. Negara lain pula akan
memberi pengecualian dari segi pembayaran tarif dan kuota untuk menggalakkan
syarikat multinasional melabur di negara mereka.

1.8.2 Faktor Kebudayaan

Pemahaman terhadap budaya sesebuah negara penting bagi sebuah syarikat
antarabangsa. Setiap negara mempunyai budayanya yang tersendiri. Perbezaan
budaya boleh menjadi penghalang pada perniagaan antarabangsa. Pemahaman
tentang sistem budaya sesebuah negara seperti gaya hidup, sikap, nilai sosial
dan kepercayaan boleh menolong seorang pengurus perniagaan antarabangsa
untuk merancang produk yang boleh menarik minat masyarakat tempatan.
Kewujudan perbezaan budaya memerlukan syarikat asing mengadaptasi produk
dan strategi mereka supaya ia bersesuaian dengan masyarakat tempatan. Sebagai
contoh, McDonalds telah menyesuaikan menu restoran mereka bagi memenuhi
standard halal apabila beroperasi di negara Islam.
AKTIVITI 1.6
Fikirkan beberapa contoh perubahan atau adaptasi oleh syarikat yang

dilakukan ke atas produk asing agar sesuai dengan budaya masyarakat
Malaysia. Bincangkan isu ini dengan rakan sekuliah anda.
1.8.3 Kuasa Ekonomi

Pemahaman terhadap persekitaran ekonomi sesebuah negara dapat menjelaskan
bagaimana ekonomi mempengaruhi operasi perniagaan antarabangsa. Sebagai
contoh, faktor ekonomi menjelaskan mengapa banyak negara memperdagangkan
produk dan perkhidmatan dengan negara lain, dan juga sebab negara maju
mempertingkatkan produktiviti dan pengeluaran pertanian mereka. Ia juga
menjelaskan sebab negara kecil masih menggunakan mesin yang murah dan
ketinggalan zaman. Perkembangan terbaru seperti kebangkitan ekonomi China
yang pesat membangun sebagai kuasa ekonomi baru menjelaskan sebab pelabur
asing multinasional membuat keputusan untuk berkembang ke dalam pasaran
China. China merupakan kuasa kedua terbesar selepas Amerika.

1.8.4 Pengaruh Geografi

Faktor fizikal dan geografi mempengaruhi keputusan syarikat untuk melabur di
luar negara. Faktor seperti cuaca yang baik dan kebolehdapatan sumber asli
dalam sesebuah negara merupakan kelebihan semula jadi yang dipertimbangkan
sebelum syarikat multinasional membuat keputusan untuk pelaburan. Ada
syarikat yang tidak mahu melabur di sesebuah negara kerana lokasi negara
tersebut yang boleh meningkatkan kos pengangkutan. Oleh itu, lokasi yang
strategik ialah pengaruh geografi yang penting dalam pelaburan langsung asing.
Bencana alam juga memberikan indikasi kepada perkembangan perniagaan
antarabangsa. Sebagai contoh, apabila berlakunya gempa bumi dan tsunami di
Jepun pada Mac 2011, ia meninggalkan kesan ekonomi yang meluas ke atas
ekonomi dunia. Kesan buruknya boleh dilihat melalui perdagangan, kewangan
dan pembangunan perniagaan antarabangsa di Asia Timur dan seluruh dunia
kerana Jepun merupakan ekonomi ketiga terbesar di dunia.
LATIHAN 1.2
Nyatakan dan jelaskan pengaruh luar dalam perniagaan antarabangsa.
Sekarang, cuba jawab soalan berikut untuk menyemak pemahaman anda

terhadap topik ini.

LATIHAN 1.3
1. Perniagaan antarabangsa adalah berbeza daripada perniagaan
domestik kerana faktor berikut, KECUALI:
A. penggunaan mata wang
B. sistem perundangan
C. budaya
D. bahan mentah
E. negara maju
2. _________________ ialah pelaburan yang diimplementasi untuk
mengawal harta atau operasi syarikat yang terletak di negara asing.
A. Pelaburan langsung asing
B. Pelesenan
C. Francais
D. Kontrak Pengurusan
E. Eksport
3. Salah satu faktor penyumbang kepada perkembangan perniagaan

antarabangsa ialah _________________.
A. perubahan dalam pengurusan atasan syarikat.
B. perubahan dalam pentadbiran syarikat.
C. perubahan budaya yang diamalkan masyarakat sesebuah
negara.
D. perubahan sistem perundangan sesebuah negara.
E. perkembangan pasaran.
4. _________________ ialah apabila organisasi terlibat dalam transaksi

komersial di luar sempadan dengan individu, syarikat swasta dan/
atau organisasi awam.
A. Pengantarabangsaan
B. Firma multidomestik
C. Firma transnasional
D. Firma global
E. Firma tempatan

 Perniagaan antarabangsa terdiri daripada semua transaksi komersial antara

sebuah negara dengan negara lain dan juga seluruh dunia.
 Firma multinasional yang terlibat dalam perniagaan antarabangsa ialah firma

multi domestik, global, multinasional dan transnasional.
 Syarikat dengan penglibatan dalam pasaran global yang semakin meningkat

akan dapat mempertingkatkan pendapatan, memperluas pasaran, memperoleh
bahan mentah serta sumber manusia dengan mudah dan lain-lain faktor
pengeluaran dengan murah dari negara asing.
 Perniagaan antarabangsa bermula dengan perniagaan domestik di negara

sendiri dan berkembang melangkaui sempadan merangkumi perniagaan
multi domestik, global dan transnasional.
 Aktiviti perniagaan antarabangsa termasuklah eksport, import, francais,

pelesenan, kontrak pembuatan dan projek serah kunci.
 Faktor penyumbang yang mendorong kepada perkembangan perniagaan

antarabangsa ialah perkembangan pasaran, pencarian sumber, tekanan
persaingan, perubahan teknologi, perubahan sosial dan perubahan dalam
dasar perdagangan dan pelaburan kerajaan.
 Faktor luar yang mempunyai kesan langsung ke atas perniagaan

antarabangsa ialah faktor kebudayaan, dasar perundangan dan politik,
geografi serta ekonomi.
Faktor kebudayaan Sistem perundangan

Kuasa ekonomi Syarikat global
Pengantarabangsaan Syarikat multi domestik
Pengaruh geografi Syarikat multinasional
Perniagaan antarabangsa Syarikat transnasional
Dasar politik

Topik  Persekitaran
2 dan Sistem
Ekonomi
HASIL PEMBELAJARAN
1. Membincangkan perbezaan dalam persekitaran ekonomi negara
bergantung pada faktor geografi;
2. Membezakan antara pasaran, perintah dengan ekonomi campuran;
3. Mengenal pasti petunjuk utama makroekonomi yang memberi
kesan kepada perniagaan antarabangsa seperti pertumbuhan
ekonomi, inflasi, lebihan defisit; dagangan; dan
4. Terangkan keadaan ekonomi yang penting besar seperti peralihan
ekonomi dan krisis kewangan yang mempengaruhi perniagaan
antarabangsa.
 PENGENALAN
Dalam topik ini, kita akan membincangkan pelbagai cara mengkategorikan
ekonomi negara mengikut kawasan geografi dan mengklasifikasikan sistem
ekonomi kepada ekonomi pasaran, ekonomi perintah dan ekonomi campuran.
Kita juga akan membincangkan isu utama makroekonomi yang memberi kesan
pada strategi perniagaan, krisis ekonomi di Asia dan krisis kewangan global
semasa. Di samping itu, kita akan melihat masalah dalam perkembangan
ekonomi termasuk inflasi, lebihan imbangan pembayaran, defisit dan hutang
dalaman. Topik ini juga turut meliputi proses peralihan sistem ekonomi di Rusia,
China dan Eropah Timur dan kita akan melihat perbezaan yang terdapat di
negara yang mengamalkan demokrasi dan sosialisme. Kita akan juga
mempelajari kepentingan penggunaan dasar penswastaan dalam pembangunan
ekonomi negara membangun.

TOPIK 2 PERSEKITARAN DAN SISTEM EKONOMI  23
AKTIVITI 2.1
Malaysia diklasifikasikan sebagai sebuah negara membangun. Pada

pendapat anda, apakah kriteria yang digunakan untuk klasifikasi ini?
2.1 LATAR BELAKANG

Pemahaman tentang persekitaran ekonomi pasaran asing akan membantu para
pengurus meramal arah tuju dan kuasa yang boleh memberi kesan pada prestasi
masa depan syarikat. Syarikat multinasional perlu mempertimbangkan soalan-
soalan berikut apabila membangunkan usaha niaga mereka di luar negara buat
kali pertama:
(a) Apakah jenis sistem ekonomi yang akan digunakan oleh syarikat untuk
beroperasi?
(b) Apakah saiz pasaran, potensi pertumbuhan dan kestabilan pasaran?
(c) Adakah industri ini dalam sektor swasta atau awam di negara ini?
(d) Jika syarikat ini adalah dalam sektor awam, adakah kerajaan akan
membenarkan persaingan daripada sektor swasta?
(e) Jika syarikat ini adalah dalam sektor swasta, adakah ia akan bergerak ke
arah pemilikan awam?
(f) Adakah kerajaan melihat modal asing sebagai persaingan atau kerjasama
awam dan swasta?
(g) Bagaimanakah kerajaan mengawal keadaan dan pembangunan perniagaan
swasta?
(h) Berapakah jumlah sumbangan yang dijangka daripada sektor swasta untuk
membantu kerajaan dalam persekitaran ekonomi?
Walaupun soalan-soalan di atas kelihatan mudah, jawapannya adalah rumit

kerana keadaan politik dan kerumitan ekonomi yang negara hadapi hari ini.
Sebagai contoh, pelabur asing tidak berminat untuk melabur di Hong Kong
selepas ia diserahkan kepada China pada tahun 1997. Sistem ekonomi di China
adalah berbeza daripada sistem British. Adakah China akan meneruskan dengan
kebebasan ekonomi pasaran seperti yang diamalkan di Hong Kong ketika di
bawah kuasa British? Keraguan terhadap situasi seperti ini boleh menyebabkan
ramai ahli perniagaan memindahkan perniagaan mereka ke negara lain seperti
Singapura.

24  TOPIK 2 PERSEKITARAN DAN SISTEM EKONOMI
AKTIVITI 2.2
Berdasarkan senario sebelum ini, adakah syarikat global dapat

mengikuti dan menyesuaikan diri dengan perubahan dalam keadaan
ekonomi semasa?
Faktor fizikal dan kemasyarakatan mempengaruhi kestabilan ekonomi,

kewujudan dan pengaruh modal pasaran, saiz pasaran dan infrastruktur seperti
pengangkutan awam dan komunikasi. Seorang pengurus perlu memahami
keadaan ekonomi dunia semasa membuat keputusan. Pengurus juga perlu
mendapatkan maklumat terkini mengenai pendapatan nasional sesebuah negara
dan sistem ekonomi yang diamalkan oleh negara asing. Pertumbuhan ekonomi,
inflasi serta lebihan dan defisit mempengaruhi keputusan yang dibuat ke atas
penggunaan sumber dan keupayaan dinamik bagi sebuah perniagaan
multinasional. Rajah 2.1 merumuskan bagaimana faktor fizikal dan
kemasyarakatan mempengaruhi perniagaan antarabangsa.
Rajah 2.1: Pengaruh terhadap perniagaan antarabangsa

2.2 TINJAUAN EKONOMI DUNIA

Terdapat 196 buah negara di seluruh dunia dengan jumlah penduduk seramai
lebih tujuh bilion orang (About.com, 2013). Kepada negara yang manakah
sepatutnya pengurus mengagihkan sumber syarikatnya? Walaupun jawapannya
berbeza dari negara ke negara, sebuah syarikat perlu mengambil kira pelbagai
faktor semasa mengendalikan perniagaan mereka di negara yang mereka
memilih. Faktor pengeluaran adalah termasuk sumber manusia, lokasi fizikal,
pengetahuan, modal dan infrastruktur fizikal. Faktor geografi adalah seperti
iklim, ketersediaan air, akses kepada bahan mentah seperti besi dan pengeluaran
pertanian serta pengangkutan bagi produk dari satu pasaran ke yang lain,
dan akhirnya pengetahuan melalui penyelidikan dan pembangunan yang
dilaksanakan oleh syarikat dan kerajaan perlu dipertimbangkan.
2.3 KLASIFIKASI NEGARA MENGIKUT

PENDAPATAN
Langkah utama yang digunakan dalam membandingkan sebuah negara dengan
negara lain mengikut saiz permintaan pasaran atau keluaran negara kasar
(KNK). Kita boleh mengkategorikan negara dengan tepat melalui KNK per
kapita iaitu dengan membahagikan saiz KNK dengan jumlah populasi. Sebuah
negara dengan populasi yang besar dan KNK per kapita yang tinggi mempunyai
potensi pasaran yang lebih besar.
Sebaliknya, sebuah negara dengan KNK per kapita yang rendah dan populasi
yang rendah ialah kegemaran negara maju untuk melabur. Sebagai contoh,
China mempunyai KNK yang rendah per kapita disebabkan oleh populasi yang
tinggi, bagaimanapun, saiz pasaran dan permintaan yang besar ini telah menarik
banyak syarikat multinasional untuk melabur bagi mendapatkan syer pasaran di
pasaran China.
Apakah maksud keluaran negara kasar?
Keluaran negara kasar ialah ukuran jumlah aktiviti ekonomi sesebuah negara.

Ia juga merupakan jumlah nilai barang siap sesebuah pasaran dan perkhidmatan
yang dihasilkan oleh faktor pengeluaran di rumah dan di luar negara. Alternatif
kepada keluaran negara kasar ialah keluaran dalam negara kasar (KDNK).
KDNK ialah jumlah nilai pengeluaran barangan dan perkhidmatan yang
dikeluarkan di negara tersebut sama ada ia dihasilkan oleh syarikat tempatan
atau asing.
SEMAK KENDIRI 2.1
Mengapakah kita mesti menggunakan keluaran negara kasar untuk

menjelaskan pertumbuhan ekonomi sesebuah negara?
Bank Dunia terdiri daripada 184 negara anggota yang menggunakan pendapatan
negara kasar (sebelum ini dirujuk sebagai Keluaran Negara Kasar) sebagai asas
untuk mengeluarkan pinjaman. Bank Dunia telah ditubuhkan pada tahun 1944
di Persidangan Monetari Bretton Woods. Objektifnya adalah untuk memberi
pinjaman dan bantuan khidmat nasihat ekonomi kepada negara berpendapatan
sederhana dan rendah. Ia menggunakan Pendapatan Negara Kasar per kapita
untuk menentukan negara yang paling memerlukan pinjaman. Programnya juga
termasuk:
(a) Melabur dalam pembangunan kesihatan dan pendidikan negara dan

perlindungan alam sekitar;
(b) Menggalakkan perkembangan perniagaan swasta;
(c) Mewujudkan kestabilan kerajaan dalam menyediakan perkhidmatan yang

berkualiti, cekap dan jujur; dan
(d) Meningkatkan kestabilan persekitaran makroekonomi yang sesuai untuk

pelaburan dan lain-lain pelan jangka panjang.
Fokus utama Bank Dunia adalah untuk meningkatkan pembangunan sosial

orang ramai dan institusi pembangunan lain sebagai elemen utama untuk
membasmi kemiskinan. Aktiviti Bank Dunia adalah penting kepada perniagaan
multinasional kerana ia membantu membangunkan infrastruktur dan
meningkatkan pertumbuhan dan kestabilan ekonomi, kuantiti dan juga kualiti
permintaan.

Bank Dunia mengklasifikasikan ekonomi kepada pelbagai kategori mengikut

Pendapatan Negara Kasar per kapita, seperti yang ditunjukkan dalam Jadual 2.1.
Jadual 2.1: Klasifikasi Ekonomi Mengikut Pendapatan Negara Kasar (PNK) Per Kapita
Tahap Pendapatan GNI Per Kapita

Pendapatan rendah $1005 atau kurang dari 2010
Pendapatan pertengahan rendah $1006ă$3,975
Pendapatan pertengahan tinggi $3976ă$12,275
Pendapatan tinggi $12,276 atau lebih
Sumber: http://www.worldbank.org
Bank Dunia mengklasifikasikan negara berpendapatan rendah dan pertengahan

rendah sebagai negara membangun, (kini juga dikenali sebagai ekonomi yang
sedang pesat membangun) walaupun ia dikenal pasti bahawa tidak semua
negara membangun adalah sama dan tidak semua berada di peringkat yang
sama tahap pembangunannya. Negara membangun juga dikenali sebagai negara
sedang berkembang. Istilah tersebut juga digunakan untuk menjelaskan pasaran
modal (hutang dan pasaran ekuiti) negara itu yang berbeza daripada pasaran
modal negara maju. Bank Dunia tidak menyatakan bahawa negara berpendapatan
tinggi telah mencapai puncak pembangunan. Negara berpendapatan tinggi
dikenali sebagai negara maju atau negara perindustrian. Istilah „negara
perindustrian‰ wujud kerana peratusan pengeluaran dan pendapatan negara
kasar adalah tinggi. Pada masa ini, peratusan daripada pendapatan negara kasar
tertumpu kepada perkhidmatan dan tidak lagi pada industri. Walau
bagaimanapun, istilah negara perindustrian masih digunakan.
2.4 KLASIFIKASI NEGARA MENGIKUT

KAWASAN GEOGRAFI
Kebanyakan data Bank Dunia adalah berdasarkan kepada rantau geografi dan
data tersebut adalah penting untuk membincangkan pertumbuhan ekonomi.
Walau bagaimanapun, negara yang disenaraikan ialah mereka yang ada
dalam senarai negara membangun. Ia adalah jelas bahawa Jepun, Australia dan
New Zealand termasuk dalam kawasan Asia Timur dan Pasifik, walaupun
negara-negara ini ialah negara berpendapatan tinggi dan ditandakan secara
berbeza dalam peta. Ini adalah sama dengan Eropah, seperti mana Eropah Barat
ditandakan secara berbeza daripada negara lain di Eropah dan Asia Tengah.

Lokasi negara adalah penting bagi perniagaan multinasional. Sebagai contoh,

IBM mengatur perniagaannya mengikut kawasan: Afrika, Amerika, Asia Pasifik
dan Timur Tengah. Siemens, syarikat elektronik terbesar Jerman, merangka
strategi jualan mereka mengikut kawasan seperti Afrika, Timur Tengah, negara
Komanwel dan negara bekas Kesatuan Soviet; Asia Pasifik, Amerika, Eropah dan
Jerman. Pengurus boleh menggunakan data Bank Dunia untuk mengenal pasti
lokasi pasaran utama mereka. Di samping itu, pelabur boleh menggunakan data
untuk menganalisis potensi pembangunan dan risiko yang wujud di kawasan
yang mereka beroperasi.
2.5 KLASIFIKASI NEGARA MENGIKUT SISTEM

EKONOMI
Sesebuah negara juga boleh dikelaskan mengikut jenis sistem ekonomi. Dalam
suatu sistem ekonomi, aktiviti ekonomi disusun mengikut pemilikan dan
kawalan. Pemilikan dan kawalan sumber dan aktiviti ekonomi adalah dimiliki
oleh individu dalam sektor swasta atau sektor awam atau kedua-duanya.
Pemilikan aktiviti ekonomi yang dilakukan oleh sektor awam merujuk pada
perniagaan yang dimiliki oleh negara tersebut.
Kawalan terhadap aktiviti ekonomi bermakna sumber diedarkan dan dikawal

sama ada oleh sektor awam atau swasta. Contoh terbaik boleh dilihat semasa
peralihan ekonomi awal China menyaksikan perniagaan tempatan dikendalikan
oleh banyak perusahaan milik negara. Sektor swasta tidak digalakkan dan
terhad. Keadaan yang sama berlaku semasa transformasi ekonomi Rusia, iaitu
pengeluaran dilakukan oleh sektor awam melalui monopoli milik negara. Walau
bagaimanapun, satu dekad yang lepas telah menyaksikan bilangan perusahaan
milik negara menurun dan China menggalakkan pertumbuhan sektor swasta.
Walau bagaimanapun, pemilikan perniagaan sektor awam bukan sahaja satu
fenomena di negara komunis. Negara seperti Brazil, India dan Perancis juga
mempunyai syarikat milik negara yang besar. Hong Kong dan Amerika ialah
contoh negara yang mempunyai pemilikan negara terhad dalam aktiviti ekonomi
utama mereka. Banyak kerajaan hari ini telah memulakan dasar penswastaan,
iaitu perusahaan milik negara telah ditukar menjadi syarikat milik persendirian.
Setiap tahun, Yayasan Warisan dan Wall Street Journal menerbitkan indeks
kebebasan ekonomi. Indeks tersebut adalah bagi sesebuah negara untuk menilai
kebebasan ekonomi negara lain berdasarkan prinsip kebebasan ekonomi seperti
pemerkasaan individu, layanan yang saksama dan penggalakan persaingan.
Indeks ini ditentukan dengan menggunakan 10 petunjuk:

(a) Kebebasan perdagangan;
(b) Kebebasan fiskal;
(c) Perbelanjaan kerajaan;
(d) Kebebasan kewangan;
(e) Kebebasan pelaburan;
(f) Kebebasan monetari;
(g) Kebebasan buruh;
(h) Hak harta;
(i) Kebebasan perniagaan; dan
(j) Kebebasan daripada rasuah.
Penyelidikan seperti ini dapat membantu dalam mengenal pasti sejauh mana
penglibatan kerajaan dalam mengawal aktiviti ekonomi. Indeks Kebebasan
Ekonomi 2010 mengklasifikasikan kebebasan ekonomi negara berdasarkan
keterbukaan ekonomi, kecekapan pengawalseliaan, kedaulatan undang-undang
dan daya saing. Jadual 2.2 menunjukkan beberapa contoh klasifikasi negara
mengikut indeks kebebasan ekonomi.
Jadual 2.2: Klasifikasi Negara Mengikut Kebebasan Ekonomi
Kategori Negara
Percuma Hong Kong, Singapura, Amerika
Kebanyakannya percuma Republik Czech, Jepun, Jerman
Kebanyakannya tidak percuma Zambia, Indonesia, China
Tidak percuma langsung Zimbabwe, Cuba, Korea Utara
Sumber: http://www.heritage.org/index
AKTIVITI 2.3
Senaraikan tiga negara yang diklasifikasikan mengikut aktiviti

ekonomi.

2.6 EKONOMI PASARAN

Dalam ekonomi pasaran, sumber negara dimiliki atau dikawal oleh sektor
swasta. Faktor utama yang menjadikan ekonomi berjaya ialah kuasa pengguna,
iaitu pengguna mempunyai kebebasan dalam menentukan apa yang mereka
mahu beli berdasarkan keupayaan untuk membelanjakan bagi memaksimumkan
kepuasan mereka. Firma mempunyai kebebasan perusahaan untuk memutuskan
apa perniagaan dan pasaran yang mahu dioperasi dan memaksimumkan
keuntungan. Pembuatan keputusan adalah terpencar. Mekanisme harga wujud
bagi memperuntukkan sumber di kalangan persaingan kehendak. Harga
ditentukan oleh daya pasaran bebas permintaan dan bekalan. Sebagai contoh,
dalam pasaran minyak, apabila permintaan melebihi bekalan, harga meningkat.
Pada harga yang lebih tinggi, pengguna akan kurang berbelanja menyebabkan
permintaan untuk berkurangan sehingga lebihan permintaan tiada dan pasaran
adalah dalam keseimbangan.
Terdapat sedikit atau tiada campur tangan kerajaan. Kerajaan memainkan

peranan yang terhad dan menyediakan rangka kerja perundangan bagi
perniagaan untuk beroperasi dan untuk melindungi hak rakyat untuk memiliki
harta. Syarikat multinasional mendapati ia menguntungkan untuk beroperasi
dalam ekonomi pasaran kerana terdapat sedikit kekangan ke atas pelaburan.
2.7 EKONOMI PERINTAH
Ekonomi perintah atau ekonomi terancang berpusat adalah sistem yang

berkait dengan aktiviti ekonomi, harga dan keputusan pengeluaran yang
ditentukan oleh kerajaan pusat.
Kerajaan memiliki dan mengawal semua sumber negara. Kerajaan juga

menetapkan matlamat bagi setiap usaha perniagaan di dalam negara, jumlah
pengeluaran dan pengedaran. Mengikut ekonomi ini, kerajaan menganggap
bahawa mereka lebih layak dalam menentukan pengagihan sumber berbanding
dengan orang ramai atau ahli perniagaan.
Terdapat ketiadaan mekanisme harga untuk mengagihkan sumber. Perancang

pusat berkuasa memutuskan apa yang perlu dihasilkan, kuantitinya dan cara
menghasilkannya dan memastikan pengagihan harta dengan sama rata di
kalangan rakyatnya. Sistem terancang seperti itu telah mengakibatkan
kekurangan barangan keperluan seperti makanan dengan kerap. Catuan
barangan biasanya diamalkan dan ini membawa kepada pembangunan pasaran
gelap. Akibatnya ialah kegagalan kerajaan untuk memenuhi keperluan rakyat.

Keruntuhan ekonomi Kesatuan Soviet pada awal tahun 1990-an ialah hasil
daripada kelemahan ekonomi terancang. Pada masa itu, negara lain seperti
China dan Vietnam juga telah mula mengamalkan reformasi pasaran untuk
beralih daripada sosialisme kepada ekonomi pasaran sosialis. Sejak 1980-an,
negara yang mengikuti ekonomi terancang berpusat telah berkurang dengan
ketara. Pada masa ini, Rusia, Korea Utara dan Cuba masih mengikuti sistem
ekonomi ini.
2.8 EKONOMI CAMPURAN

Dalam dunia sebenar, tiada sistem ekonomi yang merupakan pasaran bebas
semata-mata atau ekonomi perintah semata-mata diamalkan oleh mana-mana
negara. Pada praktiknya, kebanyakan negara menerima pakai campuran kedua-
dua jenis sistem ekonomi. Contoh ekonomi campuran adalah sosialisme pasaran;
individu swasta memiliki sumber penting tetapi pengedaran ditentukan oleh
mekanisme harga. Walaupun kerajaan memiliki sumber ekonomi tertentu, harga
ditentukan oleh kuasa pasaran bebas permintaan dan bekalan. Kerajaan
memainkan peranan yang aktif untuk mengawal aktiviti ekonomi dan
memastikan persaingan dalam sektor swasta. Kerajaan boleh memiliki sektor
utama ekonomi seperti utiliti dan kereta api. Seseorang pengurus perlu
memahami peranan syarikat dan kerajaan dalam sistem ekonomi di mana
mereka menjalankan perniagaan mereka. Sesebuah syarikat perlu sedar akan
sebarang perubahan ekonomi di sesebuah negara. Oleh itu, adalah penting bagi
pengurus untuk memahami kitaran perubahan ekonomi dan bagaimana ia
memberi kesan kepada syarikat mereka.
Negara seperti Eropah Barat, Asia, Amerika Latin dan Afrika Selatan ialah
contoh ekonomi campuran. Bagi merangsang ekonomi mereka, beberapa negara
seperti Malaysia, Britain, Sepanyol dan Perancis telah memulakan program
penswastaan. Dalam program ini, syarikat milik kerajaan telah dijual kepada
syarikat swasta.
LATIHAN 2.1
Terangkan ciri-ciri setiap ekonomi berikut:
(a) Ekonomi Pasaran; dan
(b) Ekonomi Perintah

2.9 PERUBAHAN DALAM PERSEKITARAN

MAKROEKONOMI DAN PETUNJUKNYA
Perubahan dalam persekitaran makroekonomi di ekonomi global boleh
menjejaskan keuntungan dan strategi operasi pelaburan asing syarikat. Pihak
pengurusan perlu memantau dan menganalisis penunjuk makroekonomi di
mana mereka menjalankan perniagaan mereka. Kita akan membincangkan tiga
petunjuk ă ekonomi pertumbuhan, inflasi dan lebihan defisit dan dagangan.
Kemudian, kita akan membincangkan cabaran yang dihadapi oleh negara dalam
peralihan daripada ekonomi perintah kepada ekonomi pasaran bebas. Di
samping itu, dua peristiwa utama ekonomi yang telah memberi kesan kepada
operasi perniagaan antarabangsa dan strategi juga akan dibincangkan: Krisis
Kewangan Asia 1997/1998 dan Krisis Kewangan Global 2008/2009.
2.9.1 Pertumbuhan Ekonomi

Mari kita mempelajari tentang pertumbuhan ekonomi. Apakah maknanya?
Pertumbuhan ekonomi menunjukkan kesihatan dan prestasi ekonomi.
Pertumbuhan ekonomi negara mewakili peningkatan KNK per kapita negara.

Peningkatan dalam KNK per kapita menunjukkan bahawa taraf hidup negara
itu telah bertambah baik. Oleh itu, syarikat multinasional berminat dalam
pertumbuhan ekonomi sesebuah negara kerana ia mencerminkan kapasiti
ekonomi yang berpotensi. Bagaimana syarikat multinasional melabur di
sesebuah negara dipengaruhi oleh faktor pertumbuhan ekonomi. Perkembangan
terkini menunjukkan negara membangun dengan kadar pertumbuhan ekonomi
yang tinggi seperti negara BRIC (Brazil, Rusia, China dan India) dan ini telah
menarik pelaburan langsung asing ke dalam ekonomi yang sedang pesat
membangun ini.
2.9.2 Inflasi
Satu lagi petunjuk yang kita harus lihat adalah inflasi. Apakah yang anda faham
dengan inflasi?
Inflasi merujuk pada kadar perubahan dalam tingkat harga umum sebuah
negara.

Indeks Harga Pengguna (IHP) atau di sesetengah negara ia dikenali sebagai

Indeks Harga Runcit sering digunakan untuk mengukur kadar inflasi. IHP
mengukur harga pengguna berdasarkan bakul barangan. Inflasi menjejaskan:
(a) Kadar faedah;
(b) Kadar pertukaran mata wang;
(c) Kos sara hidup; dan
(d) Keyakinan umum syarikat, pengguna dan ekonomi.
Secara umumnya, peningkatan kadar faedah ketika inflasi berlaku atas dua
sebab:
(a) Sebab pertama adalah kadar faedah perlu lebih tinggi daripada kadar
inflasi supaya pelaburan ke atas aset wang akan terus menikmati
keuntungan sebenar; dan
(b) Kedua, pihak berkuasa kewangan, seperti Bank Rizab Persekutuan di

Amerika, akan menaikkan kadar faedah bagi mengurangkan inflasi.
Apabila kadar faedah itu tinggi, syarikat dan pengguna akan berasa
keberatan untuk meminjam wang kerana kos pinjaman yang tinggi. Kadar
faedah yang tinggi mempunyai kesan deflasi terhadap ekonomi dan dalam
jangka masa panjang melemahkan pertumbuhan ekonomi.
Inflasi mempengaruhi kadar pertukaran sesebuah negara. Apabila ada inflasi,

nilai mata wang jatuh. Dalam erti kata lain, kuasa beli oleh sesebuah mata wang
dikurangkan. Secara umumnya, negara yang mempunyai kadar inflasi yang
rendah akan mempunyai mata wang yang agak stabil dan kuat. Syarikat
multinasional memilih untuk melabur di negara dengan kadar inflasi yang
rendah dan stabil yang kondusif bagi pertumbuhan ekonomi manakala inflasi
yang tinggi menunjukkan ketidakstabilan ekonomi, kos yang meningkat dan
kawalan ekonomi yang lemah oleh kerajaan. Barangan yang dikeluarkan di
negara ini akan menjadi mahal dan ini membawa kepada harga eksport yang
tinggi. Ini boleh memberi kesan negatif kepada pelaburan langsung asing.
2.9.3 Lebihan Defisit dan Perdagangan

Satu lagi cara bagi kita untuk mengukur kestabilan lokasi pelaburan dan potensi
ekonomi ialah melalui defisit dan lebihan, secara dalaman atau luaran. Seseorang
pengurus perlu memantau perdagangan dan baki hutang sebagai petanda
kedudukan ekonomi dan prestasi negara. Defisit perdagangan luaran berlaku
apabila aliran keluar wang ke atas perbelanjaan import melebihi aliran masuk

penerimaan wang daripada jualan eksport. Defisit dalaman berlaku apabila

perbelanjaan kerajaan melebihi pendapatannya. Sebuah negara dengan defisit
luar yang besar dan/atau defisit dalaman merujuk kepada negara penghutang.
Sebagai contoh, krisis hutang di Eropah dan Amerika pada 2010/2011 telah
mencetuskan kebimbangan aliran masuk pelaburan langsung asing menurun.
Mari kita cuba latihan berikut:
AKTIVITI 2.4
1. Bagaimanakah inflasi mempengaruhi keputusan pelaburan
langsung asing?
2. Mengapakah defisit dalaman dan defisit luaran sesebuah negara

penting kepada pengurus syarikat multinasional?
2.10 PERALIHAN KE ARAH EKONOMI

PASARAN
Pada 1980-an dan 1990-an, negara seperti China dan Rusia telah memulakan
proses peralihan daripada sistem perintah kepada ekonomi berorientasikan
pasaran disebabkan oleh kegagalan kerajaan dalam menguruskan ekonomi
negara. Reformasi ekonomi juga berlaku di Eropah Timur. Proses peralihan
ekonomi negara-negara ini mempunyai kesan yang besar kepada perniagaan
antarabangsa di seluruh dunia.
LATIHAN 2.2
Bagaimanakah proses peralihan ekonomi memberi kesan pada

perniagaan antarabangsa?
Peralihan atau transformasi ekonomi berbeza dari sebuah negara ke negara lain.
Kejayaan dalam peralihan bergantung kepada beberapa faktor:
(a) Mengekalkan kestabilan persekitaran makroekonomi seperti kawalan inflasi;
(b) Kelajuan proses transformasi;
(c) Pelaksanaan reformasi pasaran; dan
(d) Sokongan rangka kerja undang-undang yang berkesan.

2.11 KESAN DARIPADA PROSES PERALIHAN

Dalam subtopik ini, kita akan melihat kesan daripada proses peralihan.
Proses peralihan sebenarnya telah menyediakan peluang kepada perniagaan
multinasional. Oleh itu, apabila negara-negara ini membuka pintu mereka
kepada syarikat asing, eksport mereka berkembang dengan pesat.
2.11.1 Peralihan di Rusia

Di Rusia, peralihan kepada ekonomi pasaran adalah sukar kerana kerajaan pada
masa yang sama cuba mengubah sistem ekonomi dan politik mereka. Rusia ialah
sebuah negara yang kaya dengan sumber asli. Ia mempunyai penduduk yang
berpendidikan tinggi, buruh murah dan juga populasi pengguna yang besar.
Walau bagaimanapun, Rusia tidak mampu untuk menarik pelabur asing
terutamanya dalam sektor perkilangan. Ia perlu bersaing dengan meningkatkan
pertumbuhan industri secara dalaman tanpa pelaburan asing.
2.11.2 Peralihan di Eropah Timur dan Tengah
Dalam tempoh tiga tahun kejatuhan komunis pada tahun 1989 hingga 1990,
pertumbuhan ekonomi di Eropah Timur telah dihentikan. Dari tahun 1990
hingga 1992, keluaran negara kasar telah menurun kepada 40% di
Czechoslovakia, 32% di Hungary dan 32% di Poland. Peralihan di Poland,
Hungary dan Republik Czech bergerak lebih cepat daripada Rusia kerana
negara-negara ini menyertai Kesatuan Eropah, yang memerlukan mereka
untuk berubah menjadi ekonomi pasaran. Walau bagaimanapun, negara-
negara di Eropah Timur yang memegang identiti kebangsaan yang kuat
dipengaruhi oleh Gereja Katolik, mempunyai tradisi pemilikan yang kukuh
dan kesatuan pekerja yang kuat.
(Balcerowics,1994)
Tiga ciri peralihan ekonomi Eropah Timur dan Tengah adalah:
(a) Kestabilan makroekonomi;
(b) Liberalisasi mikroekonomi dan penswastaan; dan
(c) Perubahan institusi dalam kedua-dua sistem ekonomi dan politik.

2.11.3 Peralihan di China dan Vietnam

Pendekatan untuk transformasi ekonomi Asia yang diamalkan oleh China
dan Vietnam adalah berbeza daripada Rusia dan Eropah Timur. Mereka
mengamalkan pendekatan gradual berbanding pendekatan radikal oleh Rusia
dan Eropah Timur. Pendekatan gradual menggunakan reformasi pasaran secara
beransur-ansur, uji kaji, berperingkat dan separa (Guo, 2004). Pemimpin China
tidak berminat untuk menukar kepada sistem demokrasi. Mereka terus
mengamalkan totalitarianisme. Mereka membenarkan pelaburan swasta tetapi
mereka masih mengawal ekonomi mereka dengan sepenuhnya. Begitu juga di
Vietnam, peralihan ekonomi melibatkan liberalisasi sektor kerajaan dan sedikit
penswastaan. Kerajaan kekal dominan dalam ekonomi.
AKTIVITI 2.5
Bandingkan peralihan di tiga buah kawasan yang anda baru sahaja

baca. Nyatakan kekuatan dan kelemahan bagi setiap peralihan.
Kemudian, pilih jenis peralihan yang anda fikir adalah sesuai
dilaksanakan di Malaysia.
2.11.4 Kesan Peralihan kepada Perniagaan

Antarabangsa
Peralihan ekonomi keseluruhannya menyediakan peluang pasaran baru kepada
syarikat multinasional bagi pembesaran operasi perniagaan dan pelaburan
langsung asing. Dua dekad selepas proses peralihan ekonomi, ia telah membawa
kesan yang besar terhadap perniagaan antarabangsa. China telah dipuji kerana
kejayaannya dalam pembangunan ekonomi. Kadar pertumbuhan purata KDNK
memuncak 9.8% (Lin, 2010). Perusahaan bukan milik negara digalakkan untuk
membangun bersama sektor negara yang lebih baik. Pertumbuhan China sebagai
kuasa ekonomi super yang baru ialah bukti kepada kejayaan reformasi pasaran
semasa proses transformasi ekonomi. China telah melangkaui Jepun untuk
menjadi ekonomi kedua terbesar di dunia. Banyak syarikat multinasional telah
mengambil kesempatan terhadap dasar terbuka China untuk melibatkan
pelaburan langsung asing di sana. China adalah menarik bagi pelaburan
langsung asing kerana lokasinya yang strategik, permintaan pasaran yang besar,
buruh dan tanah yang murah serta sumber asli.

Begitu juga, Vietnam telah mencatatkan banyak kejayaan sejak pembaharuan

ekonomi pada tahun 1986. Ia merupakan salah satu daripada negara yang pesat
membangun di ASEAN yang menarik pelaburan asing kerana keterbukaannya
kepada perdagangan, perkembangan KDNK yang tinggi, saiz pasaran dan
pembangunan infrastruktur (Hoang, 2006).
Walau bagaimanapun, pelaburan langsung asing ke Eropah Timur dan Tengah

telah menurun sejak kemuncaknya pada 2006. Poland, Rusia dan Romania
adalah tiga lokasi utama bagi pelaburan langsung asing. Aliran masuk pelaburan
langsung asing ialah hasil jualan besar penswastaan, pelaburan dalam komoditi,
dan ledakan hartanah (The Economist, 2007).
2.12 PERUBAHAN UTAMA DALAM

PERSEKITARAN MAKROEKONOMI
Terdapat dua perubahan utama dalam persekitaran makroekonomi yang
membawa kejutan ekonomi di pasaran dunia, iaitu:
(a) Krisis Kewangan Asia pada 1997/1998; dan
(b) Kemelesetan Kewangan Dunia pada 2008/2009.
Apakah yang anda faham dengan kejutan ekonomi?
Kejutan ekonomi didefinisikan sebagai kejadian ekonomi yang menyebabkan

perubahan ketara dalam sesebuah ekonomi, walaupun berlaku luar
kawasannya.
Ia tidak dapat dijangka dan kesannya mempunyai kesan ke atas permintaan dan
bekalan di seluruh pasaran global (Investopedia, 2012).
Sekarang, mari kita beralih ke bahagian seterusnya yang menjelaskan mengenai

Krisis Kewangan Asia pada 1997/1998.
2.12.1 Krisis Kewangan Asia pada 1997/1998

Pada 2 Julai 1997, Thailand terpaksa menurunkan nilai mata wangnya, Baht,
sebanyak 17% berbanding Dolar Amerika. Ini disebabkan oleh tekanan pasaran
untuk melindungi Baht yang jatuh. Krisis ini telah diburukkan lagi oleh
spekulator mata wang, Thailand sebagai rizab yang menurun dan keyakinan
pasaran bersifat pesimistik. Spekulator adalah orang atau syarikat yang cuba

untuk membuat sedikit keuntungan daripada perubahan kadar mata wang tanpa
sebarang perlindungan atau lindung nilai (Rugman dan Collinson, 2006). Krisis
ini segera merebak ke Korea Selatan, Malaysia dan Indonesia.
Krisis mata wang membawa kepada peningkatan mendadak dalam kadar

faedah dan ini menyebabkan pasaran saham runtuh. Kesan penularan krisis
menyebabkan Indonesia terpaksa menurunkan nilai Rupiah sebanyak 90%
berbanding dengan Dolar Amerika yang menyebabkan keruntuhan besar dalam
pasaran kewangan dan sistem politik.
Kejutan ekonomi dirasai di seluruh dunia terutama di negara seperti Rusia dan
Eropah Timur, dan ia merebak ke China dan Jepun. Persaingan daripada eksport
yang murah dari negara ASEAN ialah punca utama selepas penurunan besar
nilai mata wang. Walau bagaimanapun, ekonomi Amerika dan Eropah kurang
terjejas. Walaupun Dana Kewangan Antarabangsa (IMF ă International Monetary
Fund) telah campur tangan untuk menyediakan reformasi kewangan yang ketat
di Thailand dan Indonesia, ini tidak mengurangkan kesan penularan yang
sebaliknya menyebabkan ekonomi negara untuk menyusut lagi akibat dasar
monetari dan fiskal yang ketat.
2.12.2 Krisis Kewangan Global 2008/2009

Pada pertengahan tahun 2007 dan awal tahun 2008, krisis kewangan global telah
menjulang menjadi kemelesetan ekonomi global dengan kesan buruk di semua
pasaran. Ia dipercayai menjadi krisis terburuk sejak kemelesetan 1930-an. Juga
dipanggil „luluh kredit‰, krisis berasal dari Amerika ini mencetuskan krisis
gadai janji dalam hartanah terutama pasaran perumahan. Ekonomi negara maju
dan kaya juga tidak terkecuali. Pasaran kewangan di seluruh dunia runtuh.
Institusi kewangan yang besar, tua dan kukuh di Amerika seperti Lehman
Brothers muflis dan mencetuskan tindak balas rantaian di bank utama yang lain
seperti Citibank dan AIG. Kerajaan perlu menyediakan pakej fiskal untuk
memulihkan keyakinan dalam sistem kewangan dengan membeli bank
bermasalah.
Kesan penularan krisis ini masih dirasai hari ini dan masalah belum berakhir.
Kedua-dua kejutan ekonomi telah membawa kesan negatif yang besar terhadap
perniagaan global. Kesan negatif kejutan ekonomi adalah:
(a) Kejatuhan kadar pertukaran mata wang yang penting seperti Dolar
Amerika menjejaskan keuntungan;

(b) Kejatuhan permintaan dunia untuk barangan dan perkhidmatan memberi

kesan kepada eksport negara;
(c) Kekurangan kemudahan kredit untuk pembangunan perniagaan;
(d) Kemerosotan pelaburan langsung asing global membawa kepada am

perlahan pertumbuhan dunia dengan negara membangun yang paling
terjejas; dan
(e) Kemelesetan global membawa kepada penutupan perniagaan dan

pengangguran.
Walaupun kejutan ekonomi tersebut tidak boleh diduga, pengurus perlu sedar
akan risiko ekonomi. Pengajaran boleh dipelajari daripada kegawatan ekonomi
untuk mengurangkan risiko. Strategi yang dicadangkan termasuk:
(a) Menyasarkan pasaran baru terutamanya di negara membangun;
(b) Meneroka peluang perniagaan baru dengan produk baru atau e-perniagaan;
(c) Memperluaskan pangkalan pelanggan;
(d) Strategi potongan-kos untuk mengekalkan perniagaan;
(e) Memulakan perniagaan kecil atau usaha keusahawanan; dan
(f) Mengehadkan rancangan perkembangan perniagaan.
AKTIVITI 2.6
Terangkan bagaimana kejutan ekonomi seperti krisis kewangan Asia

dan krisis kewangan global memberi kesan kepada perniagaan
antarabangsa. Anda boleh melawat laman web berikut untuk maklumat
lanjut:
(a) Tabung Kewangan Antarabangsa di http://www.imf.org
(b) Forum Ekonomi Dunia di http://www.weforum.org
(c) ASEAN di http://www.asean.org
(d) Kumpulan Dagangan Dunia di http://www.worldbank.org

Sekarang, cuba latihan berikut.
LATIHAN 2.3
1. Apakah maksud keluaran negara kasar? Keluaran negara kasar
ialah __________.
A. nilai perdagangan dan perkhidmatan pasaran akhir yang
dihasilkan oleh faktor pengeluaran
B. nilai pasaran dan perkhidmatan yang tidak mempunyai
persaingan dalam pasaran perdagangan
C. nilai pasaran yang tinggi berbanding dengan nilai pasaran
domestik
D. nilai pasaran sifar dan boleh diambil kira untuk
mengklasifikasikan negara
E. nilai pasaran yang mesti digunakan dalam menentukan
pengiraan pendapatan negara
2. Ekonomi campuran ialah ________.

A. pasaran kapitalisme iaitu kerajaan memiliki sumber tertentu
B. pasaran sosialisme iaitu kerajaan menyatakan sumber sendiri
yang tertentu tetapi pengagihan dikawal oleh mekanisme
harga pasaran
C. pasaran kapitalisme dan sosialisme iaitu kerajaan menentukan
pengagihan sumber tertentu
D. pasaran sosialisme iaitu kerajaan akan menentukan apa
yang dihasilkan dan kuantiti produk untuk dihasilkan
E. pasaran sosialisme dan kapitalisme yang diamalkan oleh
negara yang mengamalkan komunisme
3. Ciri-ciri utama bagi membezakan antara satu negara dengan

negara yang lain ialah _______.
A. saiz kehendak atau keluaran kasar negara
B. saiz kehendak atau jumlah eksport tahunan negara
C. pengeluaran negara kasar dan kadar inflasi
D. saiz pasaran atau keluaran negara kasar
E. pengeluaran negara kasar atau jumlah penduduk

4. Fungsi utama Bank Dunia ialah _______.

A. menghapuskan kemiskinan
B. menghapuskan rasuah
C. menghapuskan kemiskinan dan rasuah
D. menyediakan pinjaman bagi negara miskin
E. menyediakan pinjaman bagi negara maju
5. Kebanyakan data di Bank Dunia diperoleh daripada ______.

A. negara maju
B. negara membangun
C. negara maju dan negara membangun
D. negara sosialisme
E. kawasan geografi
 Memahami persekitaran ekonomi pasaran asing boleh membantu pengurus

untuk meramalkan hala tuju syarikat.
 Negara dalam ekonomi dunia ialah dikelaskan mengikut pendapatan atau

KNK per kapita, geografi oleh wilayah dan sistem ekonomi seperti sistem
pasaran, perintah dan campuran yang wujud.
 Syarikat membuat keputusan pelaburan asing berasaskan kepada faktor alam

sekitar dan pasaran seperti permintaan pasaran, saiz dan potensinya.
 Dalam ekonomi pasaran, sektor swasta mengawal dan memiliki sumber,

manakala dalam ekonomi arahan, kerajaan memiliki dan mengawal sumber.
Ekonomi campuran adalah hibrid daripada sistem ekonomi pasaran dan
perintah.
 Kebebasan ekonomi sesebuah negara merujuk pada tahap campur tangan

kerajaan dalam aktiviti ekonomi.

 Maklumat mengenai persekitaran makroekonomi seperti kadar inflasi,

pertumbuhan ekonomi dan keseimbangan dalaman dan luaran membantu
pelabur asing untuk membuat keputusan dalam memilih negara sebagai
lokasi untuk operasi perniagaan mereka.
 Transformasi ekonomi China dan Rusia mempengaruhi corak dan

pembangunan perniagaan antarabangsa.
 Krisis kewangan boleh membawa kejutan ekonomi dan memberi kesan

negatif ke atas perniagaan antarabangsa.
Ekonomi arahan Kejutan ekonomi

Ekonomi campuran Lebihan dan defisit
Ekonomi dunia Pertumbuhan ekonomi
Ekonomi pasaran Proses peralihan
Inflasi Sistem ekonomi

3 Budaya
HASIL PEMBELAJARAN
1. Mendefinisikan budaya dan risiko silang budaya;
2. Menjelaskan kepentingan budaya dalam perniagaan antarabangsa;
3. Menentukan bagaimana perbezaan budaya mempengaruhi
4. Menentukan bagaimana elemen budaya seperti bahasa, agama,
struktur sosial dan interaksi, estetik dan nilai budaya
mempengaruhi perniagaan antarabangsa; dan
5. Membincangkan cara mengatasi cabaran budaya.
 PENGENALAN
Dalam topik ini, kita meneliti konsep budaya dan melihat apakah yang
merangkumi elemen budaya. Kita akan membincangkan kepentingan budaya
kepada perniagaan antarabangsa dan juga risiko yang boleh ditimbulkan oleh
budaya ke atas perniagaan antarabangsa. Dalam dunia masa kini, tidak dapat
dinafikan bahawa adalah penting bagi mana-mana pengurus untuk menghargai
dan peka terhadap perbezaan budaya, lebih-lebih lagi dalam keadaan silang
budaya. Bahasa asing, perbezaan kepercayaan dan nilai merupakan ciri
persekitaran perbezaan budaya. Oleh itu, pengurus global perlu membina
pemahaman dan kemahiran dalam berurusan dengan budaya lain bagi
mengelakkan daripada melakukan kesilapan kebudayaan. Pengaruh budaya ke
atas perniagaan antarabangsa dibincangkan bersama dengan cara mengatasi
cabaran budaya.

44  TOPIK 3 PERSEKITARAN BUDAYA
3.1 KONSEP BUDAYA

Budaya telah didefinisikan dalam pelbagai cara. Menurut pengurusan moden,
Hofstede melihat budaya sebagai „pemprograman minda manusia‰ (Cavusgil
et al., 2008), manakala, dalam istilah berorientasikan perniagaan, Terpstra dan
David (1991) mendefinisikan budaya sebagai „satu set simbol yang dipelajari,
dikongsi, menambat hati dan saling berkaitan dengan maknanya yang
menyediakan satu set orientasi untuk ahli dalam sesuatu masyarakat‰.
Definisi budaya yang digunakan untuk topik ini adalah yang diberikan oleh
Whitely dan England (1977) yang menggambarkan budaya sebagai „pengetahuan,
kepercayaan, seni, undang-undang, moral, adat resam dan kebolehan lain yang
dimiliki oleh sesebuah kumpulan, yang membezakannya daripada kumpulan
lain‰.
Walaupun terdapat pelbagai definisi yang berbeza, budaya mempunyai empat

ciri yang umum, seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 3.1.
Rajah 3.1: Empat ciri budaya

TOPIK 3 PERSEKITARAN BUDAYA  45
Mari kita lihat penerangan setiap ciri tersebut dalam Jadual 3.1.
Jadual 3.1: Penerangan Empat Ciri Budaya yang Umum
Bil Ciri Penjelasan

1. Budaya adalah Ia merupakan tingkah laku yang dipelajari dan
dipelajari dipindahkan melalui proses pembelajaran dan interaksi
dengan persekitaran dan ia tidak diwarisi.
2. Budaya adalah tidak Ia bukan mengenai „benda‰ seperti produk atau nilai.
ketara Ia menekankan tentang makna yang tidak dapat dilihat
sebaliknya harus disimpulkan.
3. Budaya perlu dikongsi Ia tidak dimiliki oleh seseorang individu tetapi
dikongsi antara individu yang merupakan ahli
sesebuah kumpulan atau masyarakat. Budaya dikenal
pasti melalui sesuatu bangsa, firma atau masyarakat.
4. Budaya adalah saling Ia merangkumi pelbagai bahagian berbeza yang saling
berkaitan berkaitan, sebagai contoh, budaya seseorang seperti
bahasa atau agama memberi kesan ke atas bahagian
lain.
3.2 RISIKO SILANG BUDAYA DAN

Budaya penting dalam perniagaan antarabangsa. Budaya merupakan bahan
utama dalam pengurusan perniagaan antarabangsa. Biasanya syarikat
multinasional (MNC) beroperasi dalam persekitaran budaya yang berbeza
digambarkan melalui bahasa asing, kepercayaan, nilai dan gaya hidup. Budaya
boleh menjadi satu liabiliti keasingan dan menimbulkan risiko kepada kejayaan
MNC di luar negara.
Risiko silang budaya merujuk pada situasi atau peristiwa dengan kesilapan
komunikasi budaya yang menyebabkan nilai kemanusiaan dipertaruhkan.
Cavusgil et al., 2008

Impak budaya ke atas perniagaan antarabangsa merangkumi pelbagai aspek

daripada formulasi strategi dan komunikasi hingga operasi pelaburan asing dan
struktur organisasi. Pengurusan silang budaya yang efektif terhadap sumber dan
pengendalian sesebuah firma merupakan satu kelebihan daya saing yang utama.
Budaya boleh memberi kesan ke atas tugas pengurusan dalam pelbagai cara
seperti berikut:
(a) Strategi pemasaran yang melibatkan pembangunan produk, perkhidmatan
dan pengiklanan;
(b) Strategi pelaburan langsung asing (FDI) seperti komunikasi dan interaksi
dengan rakan kongsi asing, penyaringan dan pemilihan pengedar asing
dan rakan kongsi lain, perundingan dan penstrukturan usaha niaga
(c) Amalan perniagaan seperti interaksi dengan pelanggan semasa atau calon
pelanggan dari luar negara;
(d) Pengurusan sumber manusia antarabangsa; dan
(e) Reka bentuk organisasi dan tingkah laku seperti motivasi, kepimpinan dan
persepsi.
AKTIVITI 3.1
Apabila bekerja dalam persekitaran perniagaan global, pengetahuan
tentang kesan perbezaan budaya adalah sangat penting untuk kejayaan
perniagaan. Untuk mendapatkan maklumat lanjut tentang profil budaya
negara berbeza, layari laman web http://www.worldbusinessculture.com.
Kongsi hasil pencarian anda dengan rakan sekuliah.
3.3 ELEMEN BUDAYA

Seterusnya, kita akan membincangkan elemen budaya. Budaya mempunyai
pelbagai komponen yang berhubung kait dengan banyak pemboleh ubah, sebagai
contoh, bahasa dan agama. Sesetengah elemen budaya adalah atribut ketara yang
mempunyai dimensi objektif (seperti simbol, warna, seni dan muzik) sementara
sesetengah lain mempunyai atribut tak ketara (seperti nilai, sikap, norma dan
agama). Pengurus perniagaan antarabangsa perlu mempunyai pengetahuan dan
pemahaman yang mendalam tentang komponen budaya yang berbeza. Elemen
asas dalam budaya yang penting dalam perniagaan antarabangsa ialah bahasa,
agama, pendidikan, struktur sosial, interaksi, estetik dan nilai budaya.

3.3.1 Bahasa
Mari kita sambung perbincangan dengan melihat kepada elemen budaya yang
pertama iaitu bahasa. Bahasa merupakan salah satu dimensi utama bagi budaya.
Bahasa dianggap sebagai „cermin‰ budaya dan memberi pemahaman tentang
budaya. Ia adalah penting bagi komunikasi dan sosialisasi asas dengan nilai dan
norma dinyatakan dan disampaikan. Bahasa merupakan kuasa yang berupaya
menyatukan dan juga memisahkan. Diversiti dalam bahasa wujud di antara dan
di dalam sempadan negara. Kini, dunia mempunyai hampir 7,000 bahasa yang
aktif. Negara India sahaja mempunyai lebih daripada 200 bahasa pertuturan.
Jadual 3.2 menunjukkan bahasa-bahasa utama di dunia.
Jadual 3.2: Bahasa Utama Dunia
Bil. Penutur
Bahasa Keluarga Lokasi Utama (anggaran dalam
juta)
Cina Sino-Tibet China 885
Inggeris Indo-Eropah Amerika Utara, Great 450
(kumpulan Germanik) Britain, Australia,
Afrika Selatan
Hindi-Urdu Indo-Eropah India, Pakistan 333
(kumpulan Indo-Iran)
Sepanyol Indo-Eropah Amerika Selatan, 266
(kumpulan Romawi) Sepanyol
Portugis Indo-Eropah Brazil, Portugal 175
(kumpulan Romawi)
Bengali Indo-Eropah Bangladesh, India 162
(kumpulan Indo-Iran)
Rusia Indo-Eropah Bekas Kesatuan Soviet 153
(kumpulan Slavik)
Arab Afro-Asia Afrika Utara, Timur 150
Tengah
Jepun Altaik Jepun 126
Perancis Indo-Eropah Perancis, Kanada, 122
(kumpulan Romawi) Belgium, Switzerland,
Afrika Barat dan Utara
Jerman Indo-Eropah Jerman, Austria, 118
(kumpulan Germanik) Switzerland
Sumber: alis.isoc.org/languages/grandes.en.htm

Oleh sebab terdapat perbezaan antara struktur bahasa dengan penggunaan

slanga dan dialek, kesilapan bahasa adalah biasa dalam situasi perniagaan.
Terjemahan, makna dan ekspresi berbeza di seluruh spektrum bahasa. Makna
dan konsep sesuatu perkataan adalah tidak universal walaupun perkataan
tersebut boleh diterjemahkan ke bahasa lain. Kesilapan bahasa adalah
memalukan dan tidak diperlukan, sebagai contoh, kecuaian dalam terjemahan
slogan pengiklanan atau label produk. Contoh kesilapan bahasa dalam
pemasaran silang budaya seperti berikut menggambarkan betapa pentingnya
bahasa dalam perniagaan antarabangsa:
(a) Eksekutif pemasaran kecewa apabila mengetahui jenama minyak masak

yang mereka mempromosikan di Amerika Latin telah diterjemahkan ke
bahasa Sepanyol menjadi „Minyak Baghal‰;
(b) Dalam bahasa Cina, slogan Kentucky Fried Chicken „ItÊs finger licking
good‰ menjadi „Makan jari anda‰;
(c) Di Taiwan, terjemahan slogan Pepsi, „Come alive with the Pepsi
generation‰ menjadi „Pepsi akan menghidupkan semula moyang anda
yang telah mati‰; dan
(d) Di Itali, kempen „Air tonik Schweppes‰ diterjemahkan menjadi „Air tandas
Schweppes‰.
Sebagai medium komunikasi, bahasa mempunyai dua bahagian: lisan dan bukan
lisan (bahasa senyap seperti ruang, ekspresi muka dan gerak isyarat (gesture)).
Kecekapan linguistik ialah aset besar dalam perniagaan antarabangsa kerana ia
membantu pemahaman silang budaya terutamanya dalam perundingan
perniagaan. Sebagai contoh, adalah penting untuk pelabur mahir berbahasa
Mandarin dan ia menjadi satu kelebihan jika mengetahui bahasa asli China
semasa berniaga di China. Bagi bahasa bukan lisan, ekspresi muka dan isyarat
tangan boleh membawa interpretasi berbeza dalam budaya lain. Ia biasanya
merumitkan komunikasi antarabangsa. Seseorang yang berurusan dengan anda
mungkin secara tidak sengaja menghantar isyarat bukan lisan yang anda tidak
faham atau salah tafsir. Anda juga mungkin juga secara tidak sedar menghantar
isyarat anda sendiri.
Antara contoh kesilapan bahasa dan kurang kesedaran budaya adalah seperti
berikut:
(a) Sebuah syarikat mencetak gambar isyarat tangan „OK‰ dalam setiap muka
surat katalognya. Di kebanyakan bahagian Amerika Latin, isyarat ini
dianggap isyarat lucah. Keseluruhan katalog tersebut terpaksa dicetak
semula; dan

(b) Seorang eksekutif Amerika menolak tawaran secawan kopi daripada ahli
perniagaan Saudi. Penolakan sedemikian dianggap sangat biadab. Oleh itu,
perundingan perniagaan tersebut dibatalkan.
Adalah penting untuk ingat bahawa supaya bahasa benar-benar berguna bagi
ahli perniagaan, mereka mesti memahami penggunaan, jarak, isyarat dan
interpretasi yang mengiringi komunikasi lisan. Pengurus perniagaan global
mesti membiasakan diri dengan bahasa tersembunyi budaya asing. Pemasar
syarikat MNC perlu membuat keputusan untuk memilih bahasa yang ingin
digunakan dalam label produk dan risalah pengiklanan.
LATIHAN 3.1
Mengapakah bahasa bukan lisan adalah penting dalam perniagaan

antarabangsa? Berikan beberapa contoh bagaimana ia berbeza antara
budaya.
3.3.2 Agama
Perbincangan seterusnya adalah tentang agama.
Agama boleh didefinisikan sebagai satu sistem dengan kepercayaan, sikap

dan ritual umum yang dianggap suci.
Agama mempengaruhi budaya secara langsung, oleh itu, ia juga mempengaruhi

perniagaan dan tingkah laku pengguna. Terdapat beribu-ribu agama di seluruh
dunia, namun, empat agama yang dominan di dunia ialah Kristian, Islam, Hindu
dan Buddha. Jadual 3.3 menunjukkan agama utama di dunia dan peratusan
setiap agama.
Jadual 3.3: Agama Utama Dunia
Agama Penganut Peratusan

Kristian 2.1 bilion 33
Islam 1.5 bilion 21
Hindu 900 juta 14
Buddha 376 juta 6
Sumber: www.infoplease.com

Impak agama terbukti dalam perniagaan antarabangsa. Agama mempengaruhi

sikap terhadap kepenggunaan, amalan perniagaan dan organisasi sosial.
Pengurus global mesti sensitif bukan sahaja terhadap perbezaan agama dan
kepercayaan antara agama-agama utama tetapi juga terhadap agama di antara
sub kumpulan. Contoh bagaimana agama boleh mempengaruhi perniagaan
antarabangsa adalah:
(a) McDonalds di India menghadapi cabaran agama. Oleh sebab lembu

dianggap haiwan suci oleh penganut agama Hindu, McDonalds terpaksa
mengubah suai menunya dengan menawarkan menu alternatif iaitu
kambing, ayam dan sayur-sayuran menggantikan burger lembu.
(b) Kes Nike Air merupakan contoh klasik kesilapan budaya. Pada tahun 1998,
Nike Air Bakin menjadi tajuk utama apabila kumpulan Arab-Amerika
berpendapat cara „Air‰ ditulis di kasut serupa dengan cara kalimah
„Allah‰ ditulis dalam bahasa Arab. Nike telah memanggil semula beribu-
ribu kasutnya semula, kemudian logo tersebut ditampal dan diletak semula
di rangkaian kedai. Walau bagaimanapun, Nike menghadapi masalah
kerana terdapat beratus ribu kasut yang baru dengan logo sama
dikeluarkan oleh kilangnya (Nicekicks, 2012).
(c) Dalam pasaran Islam, Nokia melancarkan telefon bimbit yang

menunjukkan arah kiblat untuk penganut agama Islam. Syarikat arak
gergasi Belanda, Heineken pula mengeluarkan minuman malt, Fayrouz.
(d) Hari cuti utama di kebanyakan negara berkait dengan agama. Hampir
90 peratus rakyat Brazil ialah Katolik, menjadikan Brazil sebagai populasi
Katolik terbesar di dunia. Kesannya, percutian Katolik mempengaruhi
jadual kerja masyarakat Brazil dan diraikan secara besar-besaran. Syarikat
multinasional (MNC) yang beroperasi di sana harus mengingati perkara ini
apabila merancang acara pemasaran, menjadualkan mesyuarat atau ketika
beroperasi di pejabat tempatan.
(e) Di negara Islam, yang melarang penggunaan alkohol, perjudian, riba dan
pendedahan „kurang sopan‰, firma yang berurusan dengan minuman
beralkohol, resort, hiburan, dan pakaian wanita, di samping agensi
pengiklanan, bank dan institusi lain yang memberi pinjaman wang adalah
terjejas.

SEMAK KENDIRI 3.1

Kenal pasti agama dominan di setiap satu negara berikut: (a) China;
(b) India; (c) Brazil; (d) Rusia; (e) Korea Selatan; (f) Indonesia; dan
(g) Jepun.
3.3.3 Struktur Sosial dan Interaksi

Sekarang, kita akan teruskan dengan elemen kebudayaan ketiga iaitu struktur
sosial dan interaksi.
Struktur sosial merujuk kepada organisasi sosial asas sesebuah masyarakat.
Struktur sosial memberi kesan kepada keputusan perniagaan yang terdiri

daripada pemilihan tapak pengeluaran, perundingan dan pemasaran serta kos
menjalankan perniagaan di sesebuah negara. Satu dimensi penting dalam
struktur sosial yang berbeza merentasi budaya ialah interaksi kumpulan sosial.
Interaksi kumpulan sosial merujuk kepada bagaimana orang dari budaya

yang berbeza mengaitkan diri mereka dan berinteraksi antara satu sama lain.
Dua interaksi kumpulan sosial penting yang mempengaruhi aktiviti perniagaan

di seluruh dunia ialah unit keluarga dan jantina.
(a) Peranan Unit Keluarga

Unit keluarga berbeza secara mendadak merentasi masyarakat. Dua jenis
unit keluarga ialah:
(i) Keluarga asas yang terdiri daripada ibu bapa dan anak-anak dan
didapati terutamanya di negara-negara Barat; dan
(ii) Keluarga luas yang terdiri daripada kumpulan yang lebih besar
daripada ahli keluarga yang termasuk saudara-mara dan adalah
lazim di negara membangun.

Cara setiap keluarga distrukturkan mempersembahkan situasi yang

menarik bagi ahli peniaga yang tidak biasa dengan budaya tersebut.
Sebagai contoh, dalam budaya keluarga luas, pengurus dan pekerja lain
selalunya cuba mencari pekerjaan bagi saudara-mara mereka dalam
syarikat mereka sendiri. Ini boleh mendatangkan cabaran kepada
pengurusan sumber manusia. Dalam sesetengah budaya, perniagaan
dimiliki oleh keluarga dan saudara-mara. Pemilik dan pengurus akan
membeli bekalan dan bahan hanya daripada syarikat yang dimiliki
saudara-mara atau seseorang daripada kerja keluarga luas tersebut. Dalam
budaya yang mengamalkan keluarga luas sebagai satu kebiasaan,
keputusan pembelian utama dipengaruhi oleh ahli keluarga luas tersebut.
Dalam budaya Cina, guanxi ialah salah satu elemen yang paling penting
yang melibatkan interaksi sosial dalam konteks perniagaan. Guanxi
bermaksud hubungan. Membina hubungan adalah penting apabila
mewujudkan rangkaian perniagaan di China seperti apabila merundingkan
perjanjian, menubuhkan suatu usaha sama dan semasa pertemuan
perniagaan formal. Syarikat di China akan berasa lebih selesa menjalankan
perniagaan dengan syarikat yang mempunyai guanxi yang kukuh dengan
mereka kerana mereka percaya ia akan membuatnya lebih mudah bagi
mereka untuk mempercayai rakan perniagaan mereka. Ia adalah sama
penting bagi syarikat asing untuk membina guanxi yang kuat dengan
syarikat di China dan organisasi kerajaan. Guanxi ini akan membantu
syarikat anda sekiranya anda menghadapi masalah menjalankan
perniagaan di China. Di samping itu, syarikat di China akan berasa lebih
selesa melakukan perniagaan dengan anda jika mereka mempunyai guanxi
yang kuat dengan anda sama ada kerana anda telah membina hubungan
yang kukuh dengan mereka atau anda telah diperkenalkan kepada mereka
oleh seseorang di rangkaian mereka (www.businessinsider.com). Jadual 3.4
memberikan beberapa panduan menjalankan perniagaan di China.

Jadual 3.4: Panduan Menjalankan Perniagaan di China
Bil. Panduan
1. Membuat kajian untuk mengetahui tentang pasaran China sebelum membuat
sebarang langkah yang kukuh. China ialah sebuah negara yang besar dengan
pelbagai budaya dan bangsa. Setiap kawasan mempunyai demografi yang unik
dan kehendak pengguna yang penting bagi sebarang pelan perniagaan. Apa yang
berkesan dalam sesebuah bandar tidak semestinya berkesan di bandar lain.
2. Lakukan komunikasi anda dalam bahasa Cina. Upah pekerja berbahasa Cina untuk
mengendalikan komunikasi di China atau menggunakan khidmat jurubahasa
untuk kerja tersebut. Orang China mementingkan hubungan baik (guanxi).
3. Buat yang terbaik untuk mencari rakan kongsi tempatan yang baik. Undang-
undang China yang sedia ada melarang pejabat perwakilan asing daripada
menandatangani kontrak secara langsung di China. Gunakan ejen tempatan yang
boleh dipercayai untuk menandatangani semua kontrak jualan dan menghantar
penyata bil kepada pelanggan apabila diperlukan. Rakan kongsi tempatan yang
baik juga dalam posisi yang terbaik untuk menjual dan mengedarkan produk anda
di China.
4. Jangan menandatangani kontrak tanpa mendapatkan nasihat undang-undang.
Jangan mengorbankan keuntungan jangka pendek untuk keuntungan jangka
panjang semata-mata. Iklim ekonomi di China sentiasa berubah dan mungkin tidak
boleh diramal.
5. Jangan gunakan saluran tidak selamat untuk pembayaran. Jadikannya sebagai satu
amalan untuk menerima atau membuat pembayaran menggunakan institusi
perbankan yang mantap sahaja dan dengan meminta Surat Kredit atau instrumen
kewangan lain.
6. Lindungi hak harta intelek anda. Jenama yang menguntungkan atau terkenal
biasanya menjadi mangsa pelanggaran hak cipta atau cetak rompak.
Sumber: www.chineseewhispers.com
(b) Peranan Jantina

Sekarang mari kita mengetahui lebih lanjut tentang peranan jantina dalam
aktiviti perniagaan.
Jantina dalam konteks budaya merujuk kepada tingkah laku sosial yang
dipelajari dan sikap yang berkaitan dengan peranan lelaki atau wanita.

Ini termasuk tingkah laku dan sikap seperti gaya berpakaian, pilihan
aktiviti dan kuasa membuat keputusan. Setiap budaya mengendalikan
peranan jantina dengan berbeza dan ini mempunyai kesan yang besar pada
perniagaan antarabangsa. Peranan ekonomi wanita berbeza dari budaya ke
budaya. Sebagai contoh, perniagaan dalam pemasaran global di negara
Islam perlu mengetahui peranan wanita. Pemasaran untuk wanita
didorong oleh agama dan kepercayaan tempatan.
Dalam gaya pengurusan Asia, wanita secara umum mempunyai peluang

yang kurang daripada lelaki di tempat kerja dan dengan itu kurang terlibat
dalam membuat keputusan. Sebagai contoh, wanita di China masih
bertanggungjawab terutamanya bagi menjaga keluarga dan rumah. Wanita
di China bekerja keras tetapi mereka tidak mendapat kedudukan yang
setara untuk tahap pengetahuan dan pendidikan mereka. Terdapat satu
masalah yang jelas apabila bekerja di syarikat di China iaitu lelaki tidak
melaporkan kepada wanita tentang hal perniagaan. Ia tidak boleh diterima
di China bagi wanita untuk mengambil jawatan pengurusan atau
mempunyai status yang lebih tinggi dalam pekerjaan daripada rakan lelaki
mereka. Kini, wanita di China memainkan peranan yang semakin penting
tetapi mereka masih jauh dari mendapat hak sama rata (Hofman, 2009).
LATIHAN 3.2
Berikan definisi bagi istilah struktur sosial. Bagaimana interaksi

kumpulan sosial memberi kesan kepada perniagaan antarabangsa?
3.3.4 Estetik
Sekarang kita akan teruskan dengan elemen yang lain, iaitu estetik. Apakah yang
anda faham dengan perkataan estetik?
Estetik merujuk kepada perasaan dan tanggapan tentang kecantikan dan

citarasa yang baik sesuatu budaya.
Estetika ialah dimensi objektif dalam budaya yang merangkumi simbolik dan
bahan pengeluaran, pengertian alat, seni bina, bentuk seni, muzik dan
penggunaan jenama. Budaya berbeza dengan ketara dari segi pilihan estetik
mereka. Warna dan bentuk (reka bentuk dan bentuk) digunakan sebagai simbol
yang mempunyai makna tertentu. Warna dan simbol mempunyai makna
yang berbeza ă agama, simbolik, sebab patriotik dan tarikan estetik dan
kepentingannya berbeza dari budaya ke budaya. Warna sebagai identiti jenama

telah menjadi satu isu besar undang-undang; baru-baru ini undang-undang
tanda perniagaan melindungi warna tertentu yang kuat dikaitkan dengan
produk atau pengeluar tertentu. Warna dan simbol menjadi tarikan dalam
perniagaan antarabangsa kerana tindakan undang-undang pelanggaran tanda
perniagaan yang membenarkan syarikat untuk memperuntukkan warna tunggal,
gabungan warna atau simbol. Pemasar global perlu tahu kepentingan psikologi
warna dan makna simbolik warna dalam perancangan produk, pembungkusan,
penjenamaan dan pengiklanan. Jadual 3.5 menunjukkan beberapa perkara yang
perlu dielakkan apabila mencipta simbol universal.
Jadual 3.5: Perkara yang perlu dielakkan Apabila Mencipta Simbol Universal
 Elakkan isyarat tangan dalam simbol grafik ă Di sesetengah negara, ikon

menggunakan ibu jari, „V‰ untuk kemenangan atau tanda „OK‰ menunjukkan
bahawa sesuatu yang baik tetapi ini boleh menjadi isyarat lucah di negara lain.
 Elakkan haiwan dalam simbol grafik ă Burung hantu melambangkan kebijaksanaan
di Amerika tetapi mereka melambangkan kebodohan di beberapa negara Asia.
Haiwan lain boleh menyebabkan kesalahan kerana kepentingan agama mereka.
Sebagai contoh, anjing dan babi untuk umat Islam, lembu bagi penganut Hindu,
gajah untuk orang Thai.
 Elakkan teks memerlukan terjemahan dalam simbol grafik ă Perkataan atau huruf
tunggal mungkin tidak akan menjadi universal kerana penterjemahan diperlukan.
 Elakkan humor dan slanga dalam simbol grafik ă Humor tidak selalunya boleh
diterjemahkan.
 Elakkan topik sensitif budaya dalam simbol grafik ă Contohnya bangsa/etnik,
politik, agama dan jantina.
 Elakkan unsur spesifik-kawasan dalam simbol grafik ă Mata wang, masa/tarikh
dan bendera (contohnya, dalam pilihan bahasa laman web) tidak akan berkongsi
makna sejagat merentasi sempadan.
Sumber: www.globalization-group.com
LATIHAN 3.3
Ketahui apa yang warna-warna berikut melambangkan di negara yang
dinyatakan di bawah.
(a) Jingga bagi India dan Mesir;
(b) Ungu bagi Brazil dan Thailand; dan
(c) Merah bagi China dan Rusia.

3.3.5 Dimensi Nilai Budaya Hofstede

Setakat ini, kerja yang paling banyak digunakan mengenai budaya nasional
diperkenalkan oleh Geert Hofstede, yang mengkaji nilai sikap lebih daripada
100,000 orang pekerja IBM di seluruh dunia. Kajian Hofstede mendedahkan
empat dasar dimensi bagi budaya nasional: jarak kekuasaan (power distance),
pengelakan ketidakpastian (uncertainty avoidance), individualisme lawan
kolektivisme (individualism versus collectivism), dan kelelakian lawan
kewanitaan (masculinity versus femininity).
(a) Jarak Kekuasaan (PD)
Jarak kuasa ialah tahap suatu masyarakat berhadapan dengan

perbezaan kuasa yang wujud antara manusia.
Contoh negara dengan PD yang tinggi adalah Jepun, India, Brazil dan
Malaysia manakala Amerika, Denmark dan Sweden menunjukkan PD yang
rendah. Masyarakat dengan PD yang tinggi cenderung untuk bertolak
ansur dan menerima ketidaksamaan sosial yang agak tinggi. Simbol status
memainkan peranan yang penting. Organisasi dengan PD yang tinggi
adalah lebih berpusat, dengan lebih struktur berlapis dan hierarki dengan
lebih penyeliaan terhadap kakitangan dan perbezaan upah yang lebih
besar. Dalam masyarakat dengan PD yang rendah, jurang antara yang
berkuasa dan lemah adalah minimum dan simbol status kurang
ditekankan. Organisasi dengan PD rendah disifatkan dengan struktur yang
lebih mendatar dan kurang berpusat.
(b) Individualisme/Kolektivisme (I/C)
Individualisme/kolektivisme menerangkan sejauh mana orang

berfungsi terutamanya sebagai individu atau dalam kumpulan.
Ia juga dirujuk sebagai masyarakat „saya‰ dan „kami‰. Dalam masyarakat

individualistik, tumpuan diberikan kepada kepentingan sendiri sementara
masyarakat yang tinggi dalam kolektivisme cenderung untuk mengejar
kepentingan kumpulan dan keharmonian kumpulan. Persaingan adalah
penting di kalangan individualis manakala kepatuhan kumpulan sangat
dititikberatkan dalam kolektivisme. Amerika, Australia dan United Kingdom
ialah negara individualis. Negara kolektivisme ialah Korea Selatan, Mexico,
China dan Indonesia. Organisasi dengan budaya kolektivisme yang tinggi

mengamalkan kesetiaan kumpulan, rasa tanggungjawab dan penyertaan

kumpulan. Organisasi ini adalah lebih paternalis (organisasi ini dipandang
sebagai sebuah keluarga) manakala organisasi individualistik lebih bersifat
peribadi dan menggalakkan inisiatif individu.
(c) Pengelakan Ketidakpastian (UA)
Pengelakan ketidakpastian merujuk kepada setakat mana

ketidakpastian dan kesamaran boleh diterima.
Masyarakat dari budaya UA yang tinggi berasa terancam dengan

ketidakpastian dan cuba untuk menyeragamkan peraturan dan tingkah
laku yang membentuk kehidupan. Dalam budaya pengelakan ketidakpastian
yang rendah, orang akan lebih mengambil risiko, mudah bergaul dan
berciri keusahawanan. Negara yang mempamerkan UA yang tinggi adalah
Jepun, Perancis dan Sepanyol. Malaysia, India, United Kingdom dan Hong
Kong ialah contoh negara yang mempamerkan pengelakan ketidakpastian
yang rendah. UA adalah salah satu dimensi yang paling kritikal untuk
pelaburan asing kerana implikasinya terhadap pengambilan risiko dan
pelaburan. Syarikat multinasional dari budaya UA yang tinggi mungkin
mengambil pendekatan tambahan yang lebih untuk mengantarabangsakan
perkembangan perniagaan mereka.
(d) Kelelakian/Kewanitaan (M/F)
Dimensi kelelakian/kewanitaan menerangkan kepentingan nilai lelaki

seperti daya saing, ketegasan, status dan kejayaan.
Mereka memberi penekanan terhadap nilai wanita seperti penyayang,

berorientasikan orang, kualiti hidup dan pengasuhan. Contoh biasa bagi
budaya maskulin ialah Australia, Jepun dan Itali manakala Thailand,
Sweden dan Finland adalah rendah dalam sifat kelelakian itu. MNC dari
budaya feminin cenderung untuk mengurangkan peranan jantina dengan
mengambil lebih ramai wanita di lebih banyak pekerjaan yang selayaknya.
Organisasi demikian cenderung untuk menghargai anugerah sosial dan
manfaat kepada pekerja.
Jadual 3.6 menunjukkan perbandingan nilai yang berkaitan dengan kerja

antara negara. Skor indeks secara kasar adalah dari 0 hingga 100. Semakin
tinggi markah, lebih banyak dimensi tersebut yang dipamerkan dalam

masyarakat. Negara Barat seperti Amerika, Kanada dan United Kingdom

mendapat skor tinggi pada skala individualisme dan rendah pada skala
jarak kuasa. Negara Asia mendapat markah tinggi pada jarak kuasa tetapi
memberi penekanan kepada kolektivisme. Jepun mempunyai pengelakan
ketidakpastian yang kuat dan kelelakian yang tinggi. Markah yang tinggi
bagi nilai jarak kuasa Malaysia. Sweden dan Denmark mempunyai kedua-
dua dimensi pengelakan ketidakpastian rendah dan kelelakian.
Jadual 3.6: Perbandingan Negara bagi Nilai Berkaitan Kerja untuk 15 Negara Terpilih
Pengelakan
Jarak Kuasa Individualisme Kelelakian
Negara Ketidakpastian
(PD) (IDV) (MAS)
(UA)
Australia 36 51 90 61
Kanada 39 46 80 52
China 80 40 20 66
Denmark 18 23 74 16
Jerman 35 65 67 66
India 77 40 48 56
Indonesia 78 48 14 46
Jepun 54 92 46 95
Malaysia 104 36 26 50
Saudi Arabia 95 80 25 60
Sweden 31 29 71 5
Thailand 64 64 20 34
Turkey 66 85 37 45
United Kingdom 35 35 89 66
Amerika 40 46 91 62
Sumber: http://geert-hofstede.com
AKTIVITI 3.2
Dapatkan maklumat lanjut berkaitan budaya nasional dan budaya

organisasi, di http://www.geert-hofstede.com.

Mari kita beralih dengan melihat Jadual 3.7 yang memberikan ringkasan ciri
dimensi budaya Hofstede dan panduan untuk menangani setiap orientasi nilai
berikut.
Jadual 3.7: Dimensi Nilai Budaya Hofstede ă Ciri-ciri dan Panduan
Nilai Ciri-ciri Panduan

Tinggi  Syarikat berpusat.  Akui kuasa seseorang pemimpin.
PD  Hierarki yang kuat.  Sedar bahawa anda mungkin
 Jurang besar dalam pampasan, perlu pergi ke atas untuk
mendapatkan jawapan.
kuasa dan hormat.
Rendah  Organisasi mendatar.  Mengamalkan kerja berpasukan.
PD  Penyelia dan pekerja dianggap  Melibatkan seberapa orang yang
sama rata. mungkin dalam membuat
keputusan.
Tinggi  Penghargaan yang tinggi atas  Mengakui pencapaian.
IDV masa orang lain dan keperluan  Jangan meminta maklumat
mereka untuk kebebasan. peribadi terlalu banyak.
 Seronok menghadapi cabaran dan  Menggalakkan perdebatan dan
jangkaan bagi ganjaran untuk ekspresi idea sendiri.
kerja keras.
 Menghormati privasi.
Rendah  Penekanan kepada pembinaan  Menunjukkan rasa hormat kepada
IDV kemahiran dan menjadi pakar umur dan kebijaksanaan.
bagi sesuatu.  Menyekat perasaan dan emosi
 Bekerja untuk ganjaran intrinsik. untuk bekerja dalam suasana
 Keharmonian lebih penting harmoni.
daripada kejujuran.  Menghormati tradisi dan
memperkenalkan perubahan
secara perlahan.
Tinggi  Lelaki maskulin dan wanita  Sedar bahawa orang mungkin
MAS feminin. menjangka peranan lelaki dan
 Ada perbezaan yang jelas antara perempuan untuk menjadi
kerja lelaki dan kerja wanita. berbeza.
 Nasihatkan lelaki untuk
mengelakkan perbincangan emosi
atau membuat keputusan
berasaskan emosi atau hujah.

Rendah  Seorang wanita boleh melakukan  Elakkan sebuah mentaliti „kelab

MAS apa sahaja seorang lelaki boleh lelaki‰ yang lama.
lakukan.  Memastikan reka bentuk
 Wanita berkuasa dan berjaya pekerjaan dan amalan tidak berat
dikagumi dan dihormati. sebelah kepada mana-mana
jantina.
 Melayan lelaki dan wanita sama
rata.
Tinggi  Pengendalian perniagaan yang  Jelas dan padat tentang harapan
UAI sangat formal dengan banyak dan parameter anda.
peraturan dan dasar.  Merancang dan menyediakan,
 Perlu dan mengharapkan berkomunikasi dengan kerap dan
struktur. awal, menyediakan pelan
 Rasa gemuruh mencetuskan tahap terperinci dan memberi tumpuan
emosi yang tinggi dan ekspresi. kepada aspek taktikal pekerjaan
atau projek.
 Perbezaan dielakkan.
 Meluahkan emosi anda melalui
isyarat tangan dan suara yang
tinggi.
Rendah  Sikap perniagaan yang tidak  Jangan mengenakan peraturan
UAI rasmi. atau struktur yang tidak perlu.
 Lebih mengambil berat dengan  Mengurangkan tindak balas emosi
strategi jangka panjang daripada anda dengan menjadi tenang dan
apa yang berlaku setiap hari. mempertimbangkan situasi
 Menerima perubahan dan risiko. sebelum bercakap.
 Ungkapkan rasa ingin tahu
apabila anda menemui perbezaan.
Sumber: www.mindtools.com
3.4 MENGATASI CABARAN BUDAYA

Perbezaan budaya antara negara mempunyai kesan secara langsung terhadap
aktiviti perniagaan antarabangsa. Kesilapan budaya dan salah faham yang
dihadapi oleh syarikat besar dalam contoh kita telah membuktikan kepentingan
pengetahuan budaya tempatan. Oleh sebab globalisasi menjadi lebih ketara
dalam perniagaan antarabangsa, terdapat keperluan yang tinggi bagi syarikat
untuk memahami budaya tempatan dalam usaha untuk meningkatkan kelebihan
daya saing mereka.

(a) Elakkan Bias Budaya

Salah satu punca utama kesilapan budaya berkaitan yang dibuat oleh
pengurus ialah etnosentrisme. Ini merupakan satu bentuk bias budaya
berdasarkan kepercayaan bahawa kumpulan budaya sendiri adalah lebih
unggul daripada lain. Pengurus perniagaan antarabangsa perlu peka
dengan bias budaya yang mempengaruhi pemikiran seseorang atau
mengelakkan etnosentrisme supaya tidak mengabaikan aspek positif dan
berfaedah daripada budaya lain. Pada masa yang sama, pengurus harus
membentuk celik budaya untuk menghargai kepelbagaian budaya dan
menghormati identiti budaya. Celik budaya ialah pengetahuan terperinci
tentang budaya yang membolehkan seseorang untuk berfungsi dengan
berkesan di dalamnya (Wild et al., 2008). Syarikat yang beroperasi di
pasaran tempatan dan dalam persekitaran kerja dengan pekerja dari
pelbagai budaya harus menggalakkan kepekaan komunikasi antara budaya
dan kepelbagaian budaya. Ini ialah satu langkah yang kritikal untuk
mengelakkan bias budaya dan mengatasi tindak balas etnosentrik (Dong
dan Collaco, 2009).
(b) Elakkan Stereotaip Budaya
Stereotaip budaya adalah suatu andaian atau generalisasi yang dibuat

mengenai individu berdasarkan kriteria superfisial sendiri, misalnya,
andaian budaya berkenaan jantina seseorang, umur, tabiat dan tingkah
laku seseorang.
Stereotaip seperti ini boleh memberi kesan kepada sikap dan jangkaan kita
apabila berkomunikasi dengan orang daripada budaya lain. Oleh itu,
pengurus yang terlibat secara langsung dalam perniagaan antarabangsa
harus membentuk celik perniagaan melalui latihan silang budaya dan
memberi perhatian kepada sub-budaya yang ketara dalam negara. Ini
adalah penting terutamanya dalam persekitaran kerja dengan rakan dan
rakan sejawat daripada budaya lain dan juga dalam hubungan perniagaan
antarabangsa. Jadual 3.8 mempersembahkan pelbagai bentuk celik
perniagaan yang perlu dipelajari oleh pengurus dan eksekutif untuk
melakukan perniagaan di pasaran global.

Jadual 3.8: Bentuk Celik Perniagaan
Bentuk Penerangan
Celik Memahami dan menghargai diri sendiri seperti kesedaran diri,
peribadi pembaharuan diri, mempunyai nilai yang kuat dan menjadi cukup
fleksibel untuk mengetahui bahawa orang daripada budaya lain
mempunyai nilai dan etika yang berbeza.
Celik sosial Melibatkan diri dan mencabar orang lain seperti mempelajari apa yang
akan dikatakan secara bukan lisan, dan belajar memahami persekitaran,
konteks dan keadaan.
Celik Mempelajari dan membina perkara baru, membina dan membina semula,
perniagaan melupuskan apa yang tidak berkesan, melibatkan diri dalam penyelesaian
masalah, mengemudi melalui keadaan huru-hara dan memimpin orang
melalui perubahan.
Celik Menghargai dan memanfaatkan perbezaan budaya, memahami warisan
budaya budaya sendiri, menyedari kekuatan dan kelemahan diri sendiri dan
membina hubungan merentasi budaya. Celik budaya dalam pemasaran,
sikap kerja, ekspatriat, dan jantina adalah penting.
Sumber: Rosen & Digh (2001)
(c) Memahami Budaya Perniagaan dan Amalan

Selain mempunyai pemahaman umum tentang latar belakang sejarah dan
budaya negara asing yang berurusan dengan sesebuah syarikat, penting
bagi pengurus sedar dan peka terhadap ciri-ciri penting budaya
perniagaan. Adalah penting bagi pengurus untuk bukan sahaja mempunyai
kesedaran umum bagi budaya lain tetapi memperoleh pengetahuan
mengenai butiran khusus tentang bagaimana untuk mengendalikan diri
dalam pelbagai situasi perniagaan. Beberapa garis panduan utama yang
perlu untuk memahami amalan perniagaan termasuk kelakuan yang sesuai
semasa perbualan, mesyuarat perniagaan dan perjumpaan sosial serta
penampilan fizikal, termasuk cara berpakaian dan ekspresi muka.
Kesedaran budaya tersebut dan pengetahuan adalah penting untuk
kejayaan urusan perniagaan. Walau bagaimanapun, amalan perniagaan
berbeza merentasi negara. Syarikat hendaklah menawarkan pengurus
perniagaan antarabangsa latihan dalam komunikasi silang budaya.

SEMAK KENDIRI 3.2

Layari laman web Planet Eksekutif untuk mengetahui garis panduan
mengenai budaya dan etika perniagaan ketika bertemu dengan rakan
perniagaan daripada budaya lain, di www.executiveplanet.com/
LATIHAN 3.3
1. _____ terdiri daripada masyarakat dengan kepercayaan, nilai dan
sikap yang dikongsi bersama.
A. Moral
B. Kebudayaan
C. Identiti
D. Konsep kendiri
2. Bahasa senyap termasuk semua yang berikut KECUALI

A. Jabat tangan
B. Bahasa gerak-geri
C. Simbol warna dan sekutunya
D. Ekspresi muka
3. Manakah antara agama berikut melarang membayar atau

menerima faedah ke atas transaksi perniagaan?
A. Kristian
B. Buddha
C. Islam
D. Hindu
4. ______ ialah kepercayaan bahawa budaya sendiri adalah lebih

kepada orang lain.
A. Geosentrisme
B. Policentrisme
C. Etnosentrisme
D. Regiosentrisme

5. Manakah antara pernyataan berikut mengenai budaya adalah

BENAR?
A. Memupuk kesedaran budaya adalah satu tugas yang
mudah.
B. Pengurus perniagaan antarabangsa dijangka untuk
memahami variasi amalan perniagaan di setiap negara.
C. Semua syarikat mempunyai tahap kesedaran budaya yang
sama.
D. Syarikat yang baru dalam perniagaan antarabangsa
mungkin hanya memerlukan tahap pemahaman budaya dan
sensitiviti yang minimum.
6. Dalam mana satu keadaan berikut akan syarikat mencapai

kejayaan pemasaran terbaik mereka apabila menekankan iklan
yang meluahkan nilai kumpulan?
A. Tinggi individualisme
B. Tinggi kolektivisme
C. Tinggi kelelakian
7. Antara yang berikut, manakah BUKAN pemboleh ubah budaya?

A. Pilihan kerjaya
B. Estetik
C. Interaksi sosial dalam unit keluarga
D. Agama
8. Antara yang berikut, yang manakah BUKAN nilai maskulin?

A. Kualiti hidup
B. Ketegasan
C. Pencapaian
D. Status

 Budaya merupakan kuasa penting dalam perniagaan antarabangsa.
 Kekurangan pemahaman budaya dan kepekaan terhadap budaya asing

apabila melakukan perniagaan merentasi budaya boleh membawa kepada
kesilapan budaya.
 Bahasa dan agama merupakan dua elemen budaya terpenting yang

memberi impak secara langsung terhadap operasi dan strategi perniagaan
antarabangsa.
 Hofstede menyenaraikan budaya nasional kepada empat dimensi nilai

budaya utama iaitu jarak kekuasaan, individualisme/kolektivisme,
pengelakan ketidakpastian dan kelelakian/kewanitaan.
 Unit keluarga dan jantina merupakan dua komponen interaksi kumpulan

sosial yang mempengaruhi tingkah laku budaya dalam situasi tertentu.
 Warna sebagai satu bentuk tarikan estetik memainkan peranan penting

dalam strategi pengiklanan, pembungkusan dan penjenamaan.
 Cabaran budaya utama yang dihadapi MNC termasuk bias budaya,

etnosentrisme, stereotaip budaya dan kesilapan komunikasi silang budaya.
 Celik budaya yang membentuk sebahagian daripada pemahaman tentang

budaya perniagaan dan amalan pasaran tempatan merupakan kunci
kejayaan MNC di luar negara.

Agama Interaksi kumpulan sosial

Amalan perniagaan Jarak kuasa
Bahasa bukan lisan Kelelakian
Bahasa lisan Kepekaan budaya
Bias budaya Kewanitaan
Budaya Kolektivisme
Celik budaya Orientasi nilai
Estetik Pengelakan ketidakpastian
Etnosentrisme Simbol warna
Individualisme Struktur sosial

4 Politik dan
Perundangan
HASIL PEMBELAJARAN
1. Membincangkan fungsi sistem politik;
2. Membandingkan antara tiga fahaman politik dan bagaimana setiap
daripada mereka mempengaruhi keputusan dasar kerajaan ke atas
pelaburan;
3. Menerangkan risiko politik dan bagaimana syarikat merangka dan
melaksanakan strategi politik untuk mengatasi risiko tersebut; dan
4. Mengkaji tiga jenis sistem undang-undang dalam perniagaan
antarabangsa.
 PENGENALAN
Sebelum kita meneruskan perbincangan mengenai persekitaran politik dan
perundangan, marilah kita mengambil masa untuk berfikir tentang isu politik
dalam perniagaan antarabangsa. Pada pendapat anda, bagaimanakah isu politik
memberi kesan ke atas perniagaan antarabangsa? Adakah anda rasa bahawa isu
politik boleh memburukkan lagi cabaran ekonomi? Bolehkah sesebuah syarikat
yang melaksanakan amalan perniagaan yang berbeza dari Malaysia beroperasi
dengan jayanya di China?

68  TOPIK 4 PERSEKITARAN POLITIK DAN PERUNDANGAN
Anda mesti ingat bahawa syarikat multinasional beroperasi dalam persekitaran

politik dan perundangan negara tuan rumah mereka. Oleh itu, pengurus
perniagaan antarabangsa perlu menganalisis secara terperinci sama ada dasar
dan objektif korporat mereka adalah selaras dengan persekitaran politik dan
sistem undang-undang negara tuan rumah.
Jika anda ingin mempunyai pengetahuan yang lebih baik tentang sistem politik
dan undang-undang yang perlu diuruskan oleh pengurus dan faktor yang perlu
dipertimbangkan apabila menjalankan perniagaan di luar negara, sila baca topik
ini. Selamat membaca!
4.1 PERSEKITARAN POLITIK
SEMAK KENDIRI 4.1

Terangkan bagaimana organisasi beroperasi dalam persekitaran politik
dan perundangan yang berbeza.
Adakah anda tahu bahawa kebanyakan daripada halangan utama kepada

operasi firma asing berkaitan dengan persekitaran politik dan perundangan?
Dalam persekitaran politik yang cepat berubah hari ini, perubahan dalam sistem
politik sesebuah negara boleh memberi kesan dramatik dan menyeluruh ke atas
perniagaan domestik dan antarabangsa. Sebagai contoh, pengurus Malaysia
mungkin biasa dengan sistem politik yang agak stabil tetapi ini tidak selalunya
berlaku di negara lain. Contohnya, sejak tahun 2008, Thailand telah mengalami
ketidakstabilan politik disebabkan oleh protes anti-kerajaan. Rusuhan awam dan
pemberontakan telah menjejaskan pelancongan, perbelanjaan pengguna dan
keyakinan pelabur bukan sahaja di Thailand tetapi juga di negara jiran yang
menganggotai Persatuan Negara-Negara Asia Tenggara (ASEAN) (Euromonitor,
2010).
Rajah 4.1 menunjukkan faktor politik dan perundangan yang merupakan

sebahagian daripada persekitaran luaran yang mempengaruhi keputusan
pengurusan.

TOPIK 4 PERSEKITARAN POLITIK DAN PERUNDANGAN  69
Rajah 4.1: Pengaruh politik dan undang-undang terhadap perniagaan antarabangsa
4.1.1 Kesan Sistem Politik

Mari kita bincangkan kesan sistem politik. Sistem politik menggabungkan
bahagian sesebuah masyarakat menjadi unit yang berdaya maju dan berfungsi.
Cabaran utama bagi sistem politik adalah untuk menyatukan masyarakat
berbilang kaum dan latar belakang budaya serta menggalakkan kerjasama.
Rajah 4.2 menunjukkan sistem politik dan fungsinya.
Rajah 4.2: Sistem politik dan fungsinya

Sumber: Daniels & Radebaugh (2001)

Dasar politik dibentuk dengan menggabungkan pelbagai cadangan daripada

pihak berpengaruh seperti ahli politik, individu, pedagang dan orang-orang
penting yang lain. Kerajaan mengenal pasti alternatif kepada dasar dan
keputusan dasar yang perlu dibuat. Sesuatu dasar dilaksanakan dan akan
berubah bergantung kepada maklum balas daripada ahli politik, birokrasi,
undang-undang, mahkamah dan institusi lain.
4.2 KESAN PERBEZAAN IDEOLOGI POLITIK

Bagaimanakah perbezaan ideologi politik mempengaruhi perniagaan
antarabangsa? Apakah yang anda faham tentang ideologi politik?
Ideologi politik, yang menjadi sebahagian daripada sistem politik, ialah teori
atau idea dan tujuannya adalah untuk mencapai matlamat sosiopolitik.
Contoh ideologi politik ialah parti Demokrat dan Republikan di Amerika; dan
pihak Konservatif dan Buruh di United Kingdom. Sesebuah negara dengan
masyarakat majmuk berkemungkinan mempunyai banyak ideologi politik.
Kebanyakan masyarakat moden bersifat majmuk dari segi politik kerana tiada
ideologi yang boleh diterima sepenuhnya. Pluralisme wujud kerana kumpulan
dalam negara selalunya ketara berbeza antara satu sama lain dari segi bahasa,
bangsa dan agama (contohnya, India).
Tujuan utama mana-mana sistem politik adalah untuk menyatukan masyarakat

walaupun dengan tekanan daripada pelbagai ideologi. Semakin berbeza idea
semakin sukar untuk kerajaan bagi membentuk ideologi yang boleh diterima
oleh semua. Kesimpulannya, apa sahaja jenis ideologi disokong kerajaan tuan
rumah, bilangan parti politik dan ideologi parti politik utama di negara itu ialah
kebimbangan utama syarikat multinasional (MNC). Ketidakstabilan politik ialah
hasil perbezaan besar dari segi idea dan ideologi. Ketidakstabilan politik
menyukarkan pelaburan asing dan apa sahaja kerja yang menggunakan sumber
dalam negara. Ideologi politik menentukan hala tuju dasar kerajaan tuan rumah
terhadap pelaburan langsung asing (FDI).

AKTIVITI 4.1
Apakah ideologi politik Malaysia? Bagaimanakah ideologi ini memberi

kesan kepada sikap kerajaan terhadap pelaburan asing?
Seperti yang anda dapat lihat dalam Rajah 4.3, terdapat tiga ideologi politik yang
berbeza berkaitan pelaburan asing.
Rajah 4.3: Ideologi politik yang berbeza terhadap pelaburan asing

Sumber: Hill (1998)
Ketiga-tiga pendekatan ideologi politik yang dapat mempengaruhi dasar

kerajaan kepada MNC dan pelaburan asing diterangkan seperti berikut:
(a) Pandangan radikal, berdasarkan Marxisme, menerima pakai pendirian

seteru terhadap FDI. Ia melihat MNC sebagai alat untuk mengeksploitasi
negara tuan rumah. Kerajaan tuan rumah menyekat pelaburan asing dan
lebih cenderung untuk menjadikan syarikat multinasional sebagai milikan
negara. Pandangan radikal merosot akibat kejatuhan komunisme pada
akhir 1980-an;
(b) Pandangan pasaran bebas melihat MNC sebagai alat penting bagi
pengagihan sumber dan pengeluaran yang cekap. Berdasarkan pandangan
ini, tidak ada sekatan diletakkan pada FDI dan ia diperuntukkan kepada
negara yang akan menghasilkannya dengan paling cekap; dan

(c) Nasionalisme pragmatik ialah pendekatan yang paling praktikal; kerajaan

tuan rumah melihat (FDI ă Foreign Direct Investment) sebagai mempunyai
kedua-dua manfaat dan kos. Oleh itu, negara yang menerima pakai
pendekatan yang pragmatik mempunyai dasar yang menarik pelaburan
asing dengan agresif yang bertujuan untuk memaksimumkan faedah dan
meminimumkan kos pelaburan langsung asing.
AKTIVITI 4.2
1. Senaraikan tiga pendekatan ideologi politik yang mempengaruhi
dasar kerajaan terhadap syarikat multinasional.
2. Pada pendapat anda, yang manakah pendekatan yang sesuai bagi

sebuah negara membangun seperti Malaysia?
4.3 RISIKO POLITIK

Mari kita membincangkan risiko politik. Pada tahap ini, anda harus mempunyai
idea tentang apa yang dimaksudkan dengannya. Mari kita mendefinisikan risiko
politik.
Risiko politik didefinisikan sebagai gangguan pada operasi sesebuah syarikat

multinasional akibat daripada perubahan dalam persekitaran politik.
Politik yang memberi kesan ke atas perdagangan antarabangsa dan pelaburan

asing boleh berpunca daripada perubahan politik di negara asal, negara tuan
rumah atau negara lain di dunia. Jadual 4.1 menunjukkan senarai kedudukan
negara mengikut risiko ketidakstabilan politik.

Jadual 4.1: Risiko Ketidakstabilan Politik (2010)
Kedudukan Negara Kadaran

1 Norway 9.49
2 Switzerland 9.49
3 Chile 9.48
4 New Zealand 9.41
5 Finland 9.18
14 Singapura 8.50
15 Amerika 8.47
20 Hong Kong 7.57
22 Tanah besar 7.15
Chi
23 Malaysia 7.09
29 India 6.71
32 Taiwan 6.47
47 Indonesia 4.95
55 Jepun 3.89
56 Iceland 3.29
57 Ukraine 3.03
58 Thailand 2.67
59 Venezuela 1.07
Nota: Kadaran bernilai 1 = risiko ketidakstabilan politik sangat tinggi, kadaran bernilai
10 = risiko ketidakstabilan politik sangat rendah
Sumber: IMD World Competitiveness Yearbook (2011)

4.3.1 Jenis dan Punca Risiko Politik

MNC sering terdedah kepada pelbagai risiko politik apabila membuat pelaburan
di negara asing. Terdapat tiga jenis risiko politik yang boleh menjejaskan operasi
FDI sesebuah syarikat (rujuk Jadual 4.2).
Jadual 4.2: Tiga Jenis Risiko Politik yang Menjejaskan Operasi FDI
No Jenis Risiko Politik Punca Contoh

1 Risiko hak milik yang (a) Perubahan dalam ideologi Perubahan dalam kepimpinan
dikaitkan dengan politik sesebuah negara. politik apabila China
perubahan dalam (b) Perubahan dalam mengambil alih Hong Kong
struktur pemilikan dan kepimpinan politik. pada tahun 1997 ă banyak MNC
kawalan aset serta yang melabur di Hong Kong
(c) Perubahan dalam
harta asing. terpaksa mengenal pasti risiko
pendapat pemimpin
baru yang berkaitan dengan
politik.
perubahan dalam sistem politik,
ideologi, kepimpinan kerajaan
dan peraturan permainan antara
sistem komunis kerajaan tanah
besar China dan sistem
demokrasi di Hong Kong.
2 Risiko operasi berlaku (a) Ketidakstabilan politik di  Rusuhan politik ganas di
apabila terdapat negara tuan rumah atau Mesir, Libya dan negara
perubahan dalam rantau yang timbul jiran memberi kesan negatif
„peraturan permainan‰ daripada rusuhan, perang pada FDI pelancongan,
oleh kerajaan atau saudara, keganasan dan operasi penerbangan dan
iklim politik, yang bencana alam menjejaskan industri minyak.
memberi kesan kepada operasi tempatan MNC.
operasi harian (b) Kerajaan asal atau kerajaan
 Presiden Venezuela, Hugo
perniagaan asing. Chavez merampas telaga
tuan rumah
minyak syarikat minyak
memperkenalkan
asing yang beroperasi di
perubahan dalam
Venezuela dan membuat
peraturan pelaburan FDI
kontrak minyak yang baru.
dan mengehadkan
pemilikan asing ekuiti.
(c) Tindakan kerajaan tuan
rumah seperti rampasan,
penyitaan (penyitaan harta
tanpa ganti rugi) dan
memiliknegarakan
perniagaan dan aset asing
mengganggu MNC operasi
harian menyebabkan
kerugian FDI, penutupan
dan juga keluar dari
negara tersebut.

3 Risiko pemindahan (a) Kerajaan tuan rumah Semasa Krisis Kewangan Asia,
berpunca daripada mengenakan kawalan Malaysia dan negara ASEAN
halangan untuk pertukaran asing ke atas yang lain mengenakan kawalan
pemindahan modal MNC yang menyekat modal untuk melindungi mata
FDI, keuntungan dan aliran keluar keuntungan wang tempatan mereka.
sumber manusia MNC. FDI mereka kembali ke Meningkatkan tahap kawalan
negara asal mereka. modal mengurangkan jangka
(b) Kerajaan tuan rumah hayat FDI dan kesanggupan
mengehadkan penempatan pelabur asing untuk membuat
ekspatriat dalam jawatan pelaburan baru (Siddiqui, 2012).
penting di syarikat asing.
AKTIVITI 4.3
Kenal pasti punca-punca utama risiko politik. Bandingkan sama ada
risiko politik adalah berbeza antara negara maju dan membangun.
4.4 RISIKO POLITIK MIKRO DAN MAKRO

Jika tindakan politik tertentu memberi tumpuan pada pelaburan asing tertentu,
sebagai contoh sebuah syarikat asing, perniagaan atau industri tertentu, ia
dipanggil risiko politik mikro. Syarikat yang menghadapi risiko politik mikro
ialah mereka yang mempunyai kedudukan yang jelas kerana saiz, pengaruh
monopoli dan ikon jenama mereka. Pada tahun 2007, pengambilalihan
mendadak oleh Presiden Venezuela Hugo Chavez ke atas 60 telaga minyak yang
dimiliki oleh syarikat asing memberi kesan yang besar kepada industri minyak.
Jika tindakan politik memberi kesan ke atas spektrum pelabur asing yang luas,
seperti apabila tindakan politik sesebuah negara tuan rumah memberi kesan
pada semua operasi luar negara, ini dipanggil risiko politik makro. Contoh,
bencana keganasan 11 September 2001 menjejaskan kedua-dua ekonomi Amerika
dan global.
4.5 MENGURUSKAN RISIKO POLITIK

Walaupun risiko politik merosot dalam tahun 1990-an, perubahan terkini dalam
persekitaran politik menyaksikan peningkatan dalam risiko politik selepas
serangan pengganas 11 September 2001. Banyak negara telah melonggarkan
sekatan FDI dan peraturan untuk menarik lebih banyak aliran masuk FDI ke
dalam negara-negara mereka. Walau bagaimanapun, ketidaktentuan politik yang
disebabkan oleh peperangan, rusuhan kaum dan bencana alam seperti tsunami

terus memberi kesan kepada perniagaan dan FDI global. Oleh itu, adalah penting
untuk MNC untuk mengambil kira risiko politik dalam strategi perniagaan
antarabangsa mereka. Pengurus perlu mempunyai pengetahuan mengenai risiko
politik dan mencari jalan untuk menguruskannya.
Menurut Shenkar dan Luo (2004), beberapa strategi tersedia untuk pengurus
bagi menguruskan risiko politik adalah seperti berikut:
(a) Memilih cara kerjasama seperti usaha sama dengan rakan kongsi tempatan
untuk mendapat penerimaan tempatan bagi kehadiran pelabur asing,
produk dan jenama;
(b) Menggunakan bahan tempatan dalam pengeluaran bagi menyokong

produk tempatan atau turut memasarkan produk tempatan;
(c) Mengambil pekerja dan pengurus tempatan;
(d) Membina sokongan politik negara asal dan di negara tuan rumah melalui
usaha melobi, perhubungan awam dan pelaksanaan tanggungjawab sosial
korporat;
(e) Kurangkan pendedahan dengan menggunakan pembiayaan negara tuan

rumah;
(f) Elakkan pengambilalihan ketara atau penggabungan terutamanya firma

atau aset yang dianggap sebagai ikon tempatan;
(g) Pemantauan perkembangan politik yang berterusan;
(h) Mengurangkan pelaburan terus, menggunakan pajakan atau menjalankan

projek kolaborasi dengan kerajaan tuan rumah; dan
(i) Penggunaan langkah pengurusan risiko untuk menginsuranskan dan

melindungi harta dan harta intelek.
4.6 HUBUNGAN PERBADANAN

MULTINASIONAL – KERAJAAN
Salah satu cabaran politik utama yang dihadapi oleh MNC ialah pengurusan
hubungan mereka dengan kerajaan di negara tuan rumah dan negara asal.
Kepelbagaian peranan kerajaan dalam ekonomi termasuk yang berikut:
(a) Peranan ekonomi ă melalui dasar ekonomi, sebagai contoh, cukai,

kewangan, kawalan harga dan pekerjaan (ini telah dibincangkan dalam
Topik 2);

(b) Peranan undang-undang ă melalui undang-undang dan perundangan,

sebagai contoh, dasar alam sekitar, perdagangan dan pelaburan (ini akan
terus dibincangkan dalam subtopik 4.7); dan
(c) Peranan politik ă melalui campur tangan kerajaan dalam persekitaran

perniagaan. Tahap campur tangan kerajaan bergantung kepada dua
paradigma ideologi (rujuk Rajah 4.4).
Terdapat dua fahaman paradigma iaitu individualistik dan komuniti seperti

yang ditunjukkan dalam Rajah 4.4 berikut.
Rajah 4.4: Paradigma ideologi
Sekarang mari kita lihat penerangan dalam Jadual 4.3.
Jadual 4.3: Huraian bagi Paradigma Individualistik dan Komunitarian
Paradigma Individualistik Paradigma Komunitarian

Berdasarkan kepercayaan bahawa Kerajaan mempunyai kuasa mutlak dan
kerajaan tidak harus campur tangan memberi keutamaan kepada rakyatnya.
dalam ekonomi atau perlu memastikan Kerajaan memainkan peranan yang lebih
campur tangan minimum. Individu besar dengan birokrasi berpusat. Jepun
mempunyai lebih banyak fleksibiliti dan ialah contoh terbaik bagaimana
kebebasan ekonomi. Kerajaan paradigma komuniti boleh menjejaskan
menyasarkan untuk mengurangkan perniagaan. Sebagai contoh, sebuah
halangan perdagangan dan syarikat multinasional yang beroperasi di
meningkatkan pengetahuan perniagaan Jepun mungkin perlu mewujudkan
antarabangsa. perkongsian atau hubungan dengan
kerajaan, pembekal, pelanggan dan
mahupun pesaing perniagaan.
MNC perlu menjalinkan hubungan yang baik dengan kerajaan di negara tuan
rumah. Objektif politik utama MNC di negara tuan rumah adalah untuk
mewujudkan keadaan perdagangan dan pelaburan yang diingini. MNC meminta
daripada kerajaan tuan rumah untuk:
(a) Undang-undang pemilikan asing dilonggarkan;
(b) Kemasukan dan akses pasaran tempatan lebih mudah;

(c) Penyingkiran halangan tarif dan bukan tarif untuk mengesan, membuat,
menjual produk dan mengembangkan perniagaan untuk mendapat
keuntungan maksimum; dan
(d) Sokongan pelaburan kerajaan seperti geran pelaburan dan elaun.
AKTIVITI 4.4
Jika anda seorang pengurus dalam sebuah organisasi multinasional,

apakah jenis paradigma yang anda lebih suka untuk digunakan dalam
perniagaan anda dan mengapa?
4.7 PERSEKITARAN PERUNDANGAN

Persekitaran perundangan negara berkait rapat dengan sistem politiknya. Sistem
undang-undang adalah sebahagian daripada dimensi persekitaran luaran yang
mempengaruhi perniagaan. Pengurus mesti mempunyai pengetahuan mengenai
sistem undang-undang sesebuah negara di mana ia beroperasi serta latar
belakang institusi mereka yang mengamalkan undang-undang tersebut, sama
ada pada peringkat negara atau antarabangsa, serta hubungan undang-undang
yang wujud di antara negara.
4.8 JENIS SISTEM UNDANG-UNDANG

Sistem undang-undang adalah berbeza dari segi dalam konteks institusi.
Terdapat tiga sistem undang-undang yang diamalkan oleh negara-negara seperti
yang digambarkan dalam Rajah 4.5.
Rajah 4.5: Jenis sistem undang-undang

4.8.1 Common Law

Common law adalah berdasarkan pada tradisi, kebiasaan dan adat. Mahkamah
memainkan peranan yang penting dalam mentafsir common law. Contoh,
common law ditadbir di mahkamah United Kingdom dan Amerika.
4.8.2 Undang-undang Sivil

Undang-undang sivil, yang dikenali sebagai undang-undang berkanun, adalah
berdasarkan set undang-undang yang terperinci ditulis menjadi kod. Asal
usulnya boleh dikesan kembali pada undang-undang Rom dan ia merupakan
antara jenis sistem undang-undang yang paling lazim diamalkan di dunia.
Undang-undang perniagaan adalah sebahagian daripada kod sivil. Lebih
daripada 70 buah negara, termasuk Jerman, Perancis dan Jepun, mengamalkan
undang-undang sivil.
Common law dan undang-undang sivil berbeza. Common law adalah

berdasarkan tafsiran mahkamah berkenaan sesuatu kes, manakala undang-
undang sivil adalah berdasarkan bagaimana undang-undang itu digunakan
berdasarkan maklumat. Contoh bagaimana ia diamalkan di kedua-dua sistem
ialah kontrak. Bagi negara yang mengamalkan common law, kontrak
menggariskan syarat-syarat yang mengawal hubungan kontrak antara pihak
secara terperinci manakala di negara undang-undang sivil, kontrak lebih pendek
dan mempunyai peruntukan undang-undang yang terhad.
4.8.3 Undang-undang Teokratik

Undang-undang teokratik adalah berdasarkan rukun agama dan kepercayaan
seperti yang diamalkan di Iran dan Vatican City. Contoh yang paling biasa
adalah undang-undang Islam (Syariah) yang berasaskan berikut:
(a) Al-Quran;
(b) Sunnah daripada Rasulullah; dan
(c) Tulisan cendekiawan Islam berdasarkan prinsip yang terdapat dalam

Al-Quran dan Sunnah.
Memandangkan 25 peratus daripada penduduk dunia ialah Muslim, penting

untuk memahami undang-undang Islam yang mentadbir urus niaga ekonomi.
Salah satu pengaruh utama undang-undang Islam ke atas perniagaan
antarabangsa boleh didapati dalam kewangan Islam. Sebagai contoh, Akta
Perbankan Islam, 1983 memastikan sistem perbankan Islam di Malaysia

dikuatkuasakan di bawah undang-undang ini. Di bawah Akta ini, bank tidak

sepatutnya mengenakan sebarang faedah atau mendapatkan manfaat daripada
faedah. Walau bagaimanapun, bank perlu menstrukturkan yuran mereka dalam
bentuk pinjaman bagi membolehkan mereka mendapat keuntungan.
Terdapat hubungan yang kuat antara sistem undang-undang dan operasi

pelaburan MNC. MNC perlu mematuhi sistem undang-undang yang diamalkan
oleh negara tuan rumah. MNC bimbang tentang bidang kuasa undang-undang
atau tahap kuasa undang-undang yang mengawal operasi syarikat multinasional.
MNC adalah tertakluk kepada pelbagai undang-undang di bawah undang-
undang antarabangsa, undang-undang kebangsaan, undang-undang serantau
dan undang-undang negara asal, negara tuan rumah dan juga negara ketiga.
AKTIVITI 4.5
Namakan tiga buah bank di Malaysia yang melaksanakan perbankan

Islam.
4.9 ISU UNDANG-UNDANG DALAM

Undang-undang dan peraturan yang memberi kesan kepada perdagangan dan
perniagaan adalah penting dan relevan untuk MNC. Rajah 4.6 menunjukkan
beberapa isu undang-undang penting yang mempunyai faedah tertentu kepada
syarikat multinasional.
Rajah 4.6: Pengaruh undang-undang dalam perniagaan antarabangsa

Ini termasuk:
(a) Keselamatan produk dan perlindungan pengguna seperti undang-undang
liabiliti produk;
(b) Undang-undang persaingan seperti undang-undang antitrust; dan
(c) Undang-undang harta intelektual seperti undang-undang paten.
Mari kita lihat pada isu undang-undang yang penting secara terperinci.
(a) Isu liabiliti produk ialah menjadi kebimbangan dan cabaran utama bagi
MNC. Sistem undang-undang yang berbeza menyediakan perlindungan
yang berbeza untuk pengguna. Satu contoh ialah kes pencemaran susu
mengandungi melamin di China yang mendorong kerajaan untuk
memperbaharui dan memperkenalkan undang-undang liabiliti produk.
Saman liabiliti sivil boleh dibawa terhadap pengilang dan penjual barang-
barang, yang membolehkan pengguna untuk mendapatkan pampasan dan
ganti rugi. China juga mengenakan sekatan jenayah ke atas pengeluaran
dan penjualan produk palsu dan rosak (CECC, 2009). Berikutan itu, Akta
Pentadbiran Makanan dan Dadah Amerika mengeluarkan amaran
kesihatan terhadap susu bayi di China untuk melindungi pengguna.
(b) Undang-undang persaingan seperti perundangan antitrust dan

pengambilalihan mencegah persaingan tidak adil di pasaran.
Penguatkuasaan undang-undang antitrust yang ketat adalah di Amerika,
Kesatuan Eropah (EU) dan Jepun. Sebagai contoh, siasatan antitrust EU
terhadap Microsoft pada tahun 1998 dan 2001 berjaya diselesaikan apabila
mahkamah Amerika menghendaki Microsoft untuk membuat perubahan
dalam model perniagaan semasa di mana:
(i) Pelanggan perlu mempunyai pilihan tentang komponen Windows

yang wajib dalam mana-mana pemasangan sistem operasi; dan
(ii) Microsoft mesti mendedahkan maklumat tertentu untuk

membenarkan pembangun pihak ketiga mewujudkan perisian yang
boleh beroperasi dengan lebih baik bersama Windows (Weiss, 2006).
(c) Harta intelektual (IP) merujuk pada ciptaan minda: ciptaan, karya sastera
dan seni, simbol, nama, imej dan reka bentuk yang digunakan dalam
perdagangan. MNC sering menghadapi masalah kecurian harta intelek dan
kesukaran yang semakin meningkat dalam melindungi IP mereka dalam
FDI mereka. Contoh undang-undang IP ditadbir oleh organisasi Harta
Intelek Dunia (WIPO) ialah Undang-undang Paten Perjanjian dan Cap
Dagangan Undang-undang Perjanjian. WIPO ialah agensi khusus Bangsa-
Bangsa Bersatu yang bertujuan untuk membangunkan sistem IP seimbang

dan boleh diakses, yang memberi ganjaran kepada kreativiti, merangsang

inovasi dan menyumbang kepada pembangunan ekonomi sambil
melindungi kepentingan awam (http:// www.wipo.int/). Sebagai contoh,
lima buah syarikat multinasional farmaseutikal ă Pfizer, Bayer, Roche,
Schering dan Bristol Myers Squibb ă telah dituduh melanggar undang-
undang paten berkenaan dengan ubat berpaten anti-kanser dan hepatitis
yang laris dijual di India (Mukherjee, 2011).
Isu undang-undang adalah lebih kompleks dalam konteks perniagaan

antarabangsa daripada dalam perniagaan domestik; oleh itu, syarikat
multinasional perlu mempelajari, menyesuaikan dan memanfaatkan perbezaan
kebangsaan dan antarabangsa dalam liabiliti produk, persaingan, undang-undang
harta intelek dan juga undang-undang buruh, pemasaran dan pengedaran.
SEMAK KENDIRI 4.2

Apakah antara beberapa undang-undang negara yang mesti patuhi
oleh syarikat multinasional untuk membuat FDI di Malaysia?
LATIHAN 4.1
1. Risiko politik boleh terjadi kerana ________

A. dasar penswastaan
B. inflasi
C. perang
D. kejatuhan harga eksport
E. pendapat pemimpin politik
2. Risiko politik makro adalah ________

A. tindakan politik yang menjejaskan spektrum pelabur asing
B. tindakan politik yang menjejaskan negara
C. tindakan politik yang menjejaskan eksport firma tempatan
D. tindakan politik yang menjejaskan kerjasama antara firma
tempatan dengan asing
E. dasar kerajaan yang tidak menggalakkan pelabur asing
untuk melabur di negaranya

3. Paradigma individualistik mempercayai bahawa kerajaan

sepatutnya ________
A. masuk campur dalam sistem ekonomi
B. tidak masuk campur dalam sistem ekonomi
C. menarik perhatian pelaburan asing untuk melabur di
negaranya
D. melindungi firma tempatan daripada bersaing dengan firma
asing
E. melindungi pekerja tempatan daripada dipecat firma asing
4. Persekitaran perundangan adalah berkait rapat dengan sistem

________ sesebuah negara.
A. politik
B. sosial
C. ekonomi
D. perindustrian
E. kebudayaan
5. Cabaran undang-undang utama yang dihadapi oleh syarikat

global ialah menangani isu berkaitan ________
A. liabiliti produk
B. promosi dan pemasaran
C. teknologi
D. pengambilan pekerja
E. Sumber tempatan

 Ideologi politik kerajaan tuan rumah boleh memberi kesan terhadap

pelaburan asing dalam pelbagai cara.
 Tiga pandangan ideologi politik yang memberi kesan kepada dasar kerajaan
ke arah pelaburan asing adalah radikal, pasaran bebas dan nasionalisme
pragmatik.
 Risiko politik ialah kemungkinan gangguan kepada operasi MNC yang

disebabkan oleh peristiwa atau perubahan dalam persekitaran politik.
 Tiga jenis risiko politik ialah risiko operasi, pemilikan dan pemindahan.
 Pengurus daripada syarikat multinasional perlu mempunyai pengetahuan

tentang pelbagai sistem undang-undang yang wujud di negara asing.
 Dalam melaksanakan perniagaan antarabangsa, ia adalah penting untuk

mengetahui sistem undang-undang negara kerana ia memberi kesan kepada
pencukaian, pemilikan, tarif dan isu yang berkaitan dengan undang-undang
negara.
 Beberapa isu undang-undang yang dihadapi oleh syarikat asing ialah liabiliti
produk, persaingan dan undang-undang harta intelek.
Common law Persekitaran perundangan

Harta intelektual Persekitaran politik
Ideologi politik Risiko politik
Nasionalisme pragmatik Risiko politik makro
Pandangan pasaran bebas Risiko politik mikro
Pandangan radikal Undang-undang sivil
Perlindungan keselamatan pengguna Undang-undang teokratik

Topik  Integrasi
5 Ekonomi
Serantau
HASIL PEMBELAJARAN
1. Menyatakan lima jenis integrasi ekonomi serantau;
2. Membincangkan kepentingan integrasi ekonomi serantau dalam
perniagaan antarabangsa dan perdagangan;
3. Menilai sebab politik dan ekonomi bagi pembentukan integrasi
ekonomi serantau;
4. Membincangkan kelebihan dan kekurangan integrasi ekonomi; dan
5. Membincangkan integrasi ekonomi serantau yang telah terbentuk.
 PENGENALAN
Dalam Topik 2, kita membincangkan kepentingan perdagangan bebas, pelaburan
dan modal kepada ekonomi dunia. Hanya ada sedikit halangan pada perdagangan
dan pelaburan hari ini jika dibandingkan dengan sebelum ini, bagaimanapun,
salah satu perkembangan utama dalam pasaran antarabangsa adalah integrasi
ekonomi yang semakin meningkat di setiap negara.
Integrasi ekonomi serantau (IES) telah banyak mengubah corak ekonomi global
dan mempengaruhi aktiviti perdagangan.
Integrasi ekonomi serantau ialah perjanjian antara dua atau lebih negara ke
arah mewujudkan kerjasama ekonomi dan penyelarasan antara mereka.

86  TOPIK 5 INTEGRASI EKONOMI SERANTAU
Kebimbangan utama IES ialah penyingkiran halangan tarif dan bukan tarif.
IES telah menjadi penting kerana ia membantu untuk memupuk hubungan baik
antara negara di seluruh dunia. IES juga telah membantu memacu banyak
negara dan dunia ke arah globalisasi. Menurut Shenkar dan Luo (2004),
globalisasi merupakan urus niaga merentasi sempadan barangan, perkhidmatan,
modal dan buruh. Ini telah membawa kepada peningkatan saling ketergantungan
ekonomi di kalangan negara. Sebaliknya, pasaran telah meraih penyebaran
teknologi dan maklumat dengan lebih cepat. Oleh itu, pengurus antarabangsa
MNC bukan sahaja perlu memahami pengaruh dan faedah integrasi bagi operasi
global mereka tetapi turut bertindak balas secara strategik.
5.1 BENTUK INTEGRASI EKONOMI

SERANTAU
Integrasi ekonomi serantau boleh dikategorikan kepada enam peringkat. Setiap
peringkat berbeza mengikut darjah integrasi ekonomi. Peringkat integrasi
mengikut daripada yang paling rendah kepada yang paling tertinggi: perjanjian
perdagangan utama (PPU), kawasan perdagangan bebas, kesatuan kastam,
pasaran bersama, kesatuan ekonomi dan kesatuan politik. Mari kita lihat
Rajah 5.1.
Rajah 5.1: Peringkat integrasi ekonomi serantau
Sekarang mari kita bincangkan tahap integrasi satu demi satu.

TOPIK 5 INTEGRASI EKONOMI SERANTAU  87
5.1.1 Perjanjian Perdagangan Utama (PPU)

Dalam perjanjian perdagangan utama, ahli yang berkaitan menerima
pengurangan tarif ke atas barangan yang tertentu. Dalam PPU, biasanya
perjanjian perdagangan yang dibuat antara negara yang menganggotai
Organisasi Perdagangan Dunia (WTO ă World Trade Organisation) adalah
tertakluk kepada prinsip Negara Paling Diutamakan (MFN). Dalam prinsip ini,
pilih kasih dan layanan prasangka tidak boleh digunakan terhadap negara
tertentu. Di peringkat PPU, ia dicirikan oleh hubungan unilateral iaitu
pengurangan tarif diberikan dalam satu arah (Hashim dan Jedin, 2007).
5.1.2 Kawasan Perdagangan Bebas

Dalam kawasan perdagangan bebas, semua halangan tarif ke atas produk dan
perkhidmatan antara negara anggota dihapuskan. Secara teorinya, di bawah
syarat-syarat perdagangan bebas, diskriminasi tarif, kuota, subsidi atau halangan
bukan tarif lain untuk perdagangan antara negara tidak dibenarkan. Walau
bagaimanapun, setiap anggota dibenarkan untuk menentukan dasar perdagangan
dan tarif sendiri dengan negara bukan anggota.
Contoh kawasan perdagangan bebas ialah Persatuan Perdagangan Bebas Eropah

(EFTA ă European Free Trade Association). EFTA telah ditubuhkan pada tahun
1960 oleh negara Eropah Barat yang tidak berada dalam Komuniti Eropah.
Objektif utama EFTA adalah untuk memastikan perdagangan bebas dan akses
pasaran di kalangan anggotanya. Produk pertanian, bagaimanapun, tidak
termasuk dalam perjanjian itu dan setiap anggota dibenarkan untuk menentukan
tarif sendiri apabila berdagang dengan negara-negara yang bukan anggota
EFTA. Contoh lain kawasan perdagangan bebas ialah Amerika Kawasan
Perdagangan Bebas Utara (NAFTA ă North America Free Trade Area) dan
Kawasan Perdagangan Bebas ASEAN (AFTA ă ASEAN Free Trade Area). Ini
akan dibincangkan dalam bahagian terakhir topik ini.
AKTIVITI 5.1
Gunakan enjin carian seperti http://www.google.com dan taip kata

kunci EFTA, NAFTA dan AFTA. Dapatkan maklumat tambahan
mengenai kesatuan-kesatuan ini dan bincangkan dengan rakan
sekelas anda di myVLE.

5.1.3 Kesatuan Kastam

Kesatuan kastam melibatkan integrasi di peringkat yang lebih tinggi berbanding
dengan kawasan perdagangan bebas. Kesatuan kastam menghapuskan halangan
perdagangan antara anggota dan setiap negara perlu menggunakan dasar
perdagangan luaran umum. Pembentukan dasar perdagangan luaran umum
memerlukan satu bentuk sistem pentadbiran yang mampu untuk memantau
hubungan perdagangan antara negara anggota dan bukan anggota. Satu contoh
kesatuan kastam ialah Kesatuan Kastam Afrika Selatan (SACU ă South African
Customs Union).
5.1.4 Pasaran Bersama

Pasaran bersama dibentuk oleh negara dalam kawasan geografi yang sama
untuk mendapat faedah daripada perdagangan bebas tarif di kalangan negara
anggota. Ia juga mengenakan dasar perdagangan luaran umum dengan negara-
negara bukan anggota. Walau bagaimanapun, pasaran bersama membenarkan
pergerakan bebas faktor pengeluaran antara negara. Faktor pengeluaran seperti
buruh dan modal bebas untuk bergerak di kalangan negara anggotanya.
MERCOSUR ialah satu contoh pasaran bersama.
5.1.5 Kesatuan Ekonomi

Kesatuan ekonomi melibatkan integrasi di tahap yang lebih tinggi daripada
pasaran bersama. Kesatuan ekonomi berkongsi ciri-ciri umum pasaran bersama
dan setiap negara anggota mematuhi ekonomi, sosial dan fiskal serta dasar
kewangan umum seperti penggunaan mata wang tunggal, pengharmonian
dalam cukai dan bank pusat yang umum. Disebabkan kerumitan tersebut,
kesatuan ekonomi sukar untuk dicapai kerana memerlukan badan piawaian atau
birokrasi. Satu contoh kesatuan ekonomi ialah Kesatuan Eropah.
AKTIVITI 5.2
Terangkan secara ringkas cerita kejayaan Kesatuan Eropah sebagai

kesatuan ekonomi dan kewangan.

5.1.6 Kesatuan Politik

Kesatuan politik ialah peringkat terakhir dalam proses integrasi multinasional.
Kesatuan politik ialah integrasi penuh politik dan ekonomi antara negara
anggota. Kesatuan politik penuh melibatkan rumah umum dan dasar kehakiman
dan dasar asing dan keselamatan umum (Europedia).
Kesimpulannya, satu bentuk integrasi ekonomi boleh beralih dari satu tahap ke
tahap yang lebih tinggi dari semasa ke semasa dengan syarat negara anggota
yang terlibat bersetuju. Sebagai contoh, Kesatuan Eropah bermula sebagai
pasaran bersama (Pasaran Eropah Tunggal) dan berkembang menjadi kesatuan
ekonomi dan kini boleh dianggap sebagai satu kesatuan politik separa.
Kita telah membincangkan lima peringkat integrasi ekonomi serantau. Jadual 5.1
menunjukkan ciri-ciri asas pelbagai peringkat integrasi ekonomi serantau.
Jadual 5.1: Pelbagai Peringkat Integrasi Ekonomi Serantau
Peringkat Integrasi Ekonomi Ciri Asas

Kawasan Perdagangan Bebas Tarif sifar dan pengurangan halangan bukan
(FTA) tarif di kalangan negara anggota
Kesatuan Kastam (CU) FTA + tarif luaran umum
Pasaran Bersama (CM) CU + pergerakan bebas modal dan buruh
Kesatuan Ekonomi (EU) CM + ekonomi, sosial, fiskal, kewangan dan
institusi umum
Kesatuan Politik Kerjasama politik di kalangan negara anggota
dengan rumah umum dan dasar kehakiman
dan dasar asing dan keselamatan umum
Sumber: Holden (2003)
LATIHAN 5.1
1. Terangkan maksud integrasi ekonomi serantau.
2. Senaraikan peringkat integrasi ekonomi serantau.

5.2 SEBAB PEMBENTUKAN INTEGRASI

EKONOMI SERANTAU
Sebab pembentukan integrasi ekonomi boleh dibahagikan kepada sebab
ekonomi dan politik. Walau bagaimanapun, masih ada yang tidak bersetuju
dengan pembentukan ini dan ia menunjukkan bahawa tidak semua integrasi
ekonomi serantau boleh mencapai kejayaan. Dalam bahagian seterusnya, kita
akan membincangkan sebab menyokong dan menentang pembentukan tersebut.
5.2.1 Sebab Ekonomi

Sebab ekonomi yang utama bagi pembentukan integrasi ekonomi serantau
adalah untuk meningkatkan kerjasama ekonomi dan perjanjian perdagangan
bebas untuk manfaatkan negara anggota. Dengan pengurangan dan penghapusan
halangan tarif dan bukan tarif, ini akan membawa kepada peningkatan
perdagangan antara rantau di kalangan negara anggota. Ia membolehkan aliran
bebas produk, orang atau modal di kalangan negara anggota.
Secara amnya, teori ekonomi mencadangkan perdagangan dan pelaburan yang

bebas daripada halangan memberi manfaat kepada semua negara. Keadaan ini
boleh dicapai dengan membentuk kawasan integrasi ekonomi. Perdagangan
bebas membantu sebuah negara yang pakar dalam pengeluaran produk atau
perkhidmatan yang akan dihasilkan dengan lebih cekap. Berdasarkan undang-
undang yang mempunyai kelebihan perbandingan, kecekapan ekonomi dapat
dipertingkatkan. Hasilnya ialah peningkatan dalam output serantau dan
keuntungan dalam kebajikan serantau.
Satu lagi sebab ekonomi bagi integrasi ekonomi adalah untuk mendapat akses
kepada pasaran yang lebih besar. Dengan pasaran yang lebih besar, pengeluaran
meningkat dan ini membolehkan syarikat untuk meraih skala ekonomi dan
mengurangkan kos pengeluaran. Peningkatan output ialah hasil daripada
pertumbuhan perdagangan antara rantau di kalangan anggota. Manfaat kepada
pengguna dan pengeluar negara anggota ialah akses kepada pilihan barangan
dan perkhidmatan yang lebih luas dan harga domestik yang lebih rendah.
Negara anggota bukan sahaja mendapat peningkatan kuasa pasaran tetapi juga
meningkat kuasa tawar menawar kolektif dengan negara bukan anggota. Mereka
lebih berjaya dalam mendapatkan syarat yang lebih baik dalam perdagangan
eksport dan import mereka dengan negara bukan anggota.
Anda boleh layari laman web Pertubuhan Perdagangan Dunia di

http://www.wto.org untuk maklumat tambahan.

5.2.2 Sebab Politik

Pembentukan integrasi ekonomi serantau adalah digalakkan oleh tekanan
politik. Hubungan ekonomi dan kerjasama di antara negara jiran melalui
integrasi ekonomi serantau akan menggalakkan kerjasama politik lebih mudah.
Konflik juga dapat dikurangkan.
5.3 HALANGAN DALAM PEMBENTUKAN

INTEGRASI EKONOMI SERANTAU
Walaupun terdapat alasan yang kukuh bagi pembentukan tersebut, ia telah gagal
untuk mendapatkan persetujuan menyeluruh daripada semua pihak. Dua hujah
terhadap formasi tersebut adalah seperti berikut:
(a) Integrasi ekonomi serantau boleh membuat ia terhad untuk kerajaan

kebangsaan untuk membangunkan dan melaksanakan dasar berasaskan
kepada keperluan dalaman mereka. Negara anggota terikat dengan
peraturan asal dalam perjanjian perdagangan dan pematuhan kepada dasar
kewangan dan fiskal umum. Ahli ekonomi berhujah bahawa kehilangan
fleksibiliti dalam dasar nasional boleh membawa kepada anggota yang
lebih kaya perlu membiayai negara anggota yang lebih miskin. Sebagai
contoh, krisis hutang kewangan Eropah 2010ă2011 di Greece, Ireland,
Portugal dan Sepanyol boleh mempunyai kesan domino negatif kepada
Kesatuan Eropah. Ia masih belum dapat dilihat bagaimana kesatuan
Eropah (EU ă European Union) akan menangani krisis hutang ini.
(b) Ahli ekonomi berhujah bahawa kerajaan takut kehilangan kuasa membuat
keputusan dan kedaulatan. Ketakutan itu disebabkan oleh kerjasama
ekonomi yang rapat di kalangan negara anggota dan kerajaan hilang
kawalan dan membuat keputusan dalam beberapa dasar. Sebagai contoh,
di UK, beberapa kuasa berdaulat dipindahkan dari London ke Brussels
sebagai ibu pejabat Kesatuan Eropah.
Perlu diingatkan, bagaimanapun, bahawa manfaat ekonomi daripada integrasi

ekonomi tidak diagihkan sama rata di kalangan negara anggota tidak pula
semua keuntungan ekonomi dijamin. Kesan integrasi di negara anggota
berlainan bergantung kepada tahap pembangunan ekonomi yang berbeza dan
pertumbuhan ekonomi yang dialami.

AKTIVITI 5.3
Apakah kekuranganan integrasi ekonomi serantau?
5.4 KESAN INTEGRASI EKONOMI SERANTAU

KEPADA SYARIKAT
Integrasi ekonomi serantau membawa dua kesan utama kepada operasi syarikat.
Penghapusan dinding tarif menyebabkan pasaran akan dibuka kepada
perdagangan bebas kepada semua negara anggota. Syarikat akan dapat
mengurangkan kos pengeluaran dan pengagihan mereka melalui skala ekonomi
yang diperoleh daripada asas pengeluaran yang lebih besar akibat daripada
integrasi ekonomi tersebut. Kos rendah pengeluaran akan membolehkan syarikat
untuk bersaing dengan lebih kompetitif.
Sebaliknya, penghapusan perlindungan tarif akan mendedahkan syarikat kepada

persaingan daripada negara anggota lain. Ini mengakibatkan kesan negatif ke
atas syarikat tempatan yang kurang kecekapan kos. Kawasan integrasi ekonomi
juga ialah lokasi pilihan pelaburan daripada negara maju. Syarikat ini melabur
dalam kawasan ini untuk mendapatkan entri dan bahagian pasaran di rantau itu.
Pembentukan integrasi ekonomi serantau juga menyebabkan kontroversi kerana

kesan ketidakstabilan terhadap ekonomi global. Pembentukan blok perdagangan
bersatu meningkatkan kecekapan produktif jika ia menyebabkan pemindahan
pengeluaran daripada pengeluar kos yang tinggi kepada pengeluar kos rendah
di blok dagangan serantau. Fenomena tersebut yang dikenali sebagai penciptaan
perdagangan. Walau bagaimanapun, sekiranya blok dagangan menyebabkan
pemindahan daripada pengeluaran kos rendah kepada pengeluar kos lebih
tinggi, kecekapan akan berkurangan. Keadaan ini dikenali sebagai pelencongan
perdagangan dan mempunyai kesan negatif ke atas negara anggota dan ekonomi
serantau secara keseluruhan.
Secara ringkasnya,
Pengeluaran daripada pengeluar kos tinggi  Pengeluar kos rendah =

Penciptaan Perdagangan
Pengeluaran daripada pengeluar kos tinggi  Pengeluar kos rendah =

Pelencongan Perdagangan

Andaikan bahawa sebelum pembentukan Kesatuan Eropah, sebiji epal dari

Perancis berharga $1.00 per kilogram. Harga sekilogram untuk epal di Jerman
ialah $1.20. Jika, contohnya, Jerman menggunakan tarif import sebanyak
$0.25 sekilogram pada epal yang diimport dari Perancis, epal dari Perancis akan
menjadi mahal dan tidak dapat bersaing di pasaran Jerman ($1.00 + $0.25 =
$1.25 kilogram). Apabila Kesatuan Eropah terbentuk, tarif import ini akan
dimansuhkan. „Penciptaan perdagangan‰ akan berlaku kerana pengeluaran epal
akan bergerak daripada pengeluar kos tinggi (Jerman) kepada pengeluar kos
rendah (Perancis) dalam wilayah Kesatuan Eropah. Walau bagaimanapun, jika
Chile boleh menghasilkan epal dengan harga yang lebih rendah ($0.85 setiap
kilogram) berbanding dengan Perancis dan Jerman, „pelencongan perdagangan‰
akan berlaku. Oleh sebab Chile ialah bukan ahli Kesatuan Eropah, epal dari Chile
akan dikenakan cukai import oleh Jerman menyebabkan epal dari Chile menjadi
mahal ($0.85 + $0.25 = $1.10).
Pemansuhan tarif pada epal dari Perancis akan menjadikan ia lebih murah
berbanding dengan epal dari Chile. Ini menunjukkan pelencongan perdagangan
daripada pengeluar kos rendah (peladang epal dari Chile) dari Kesatuan Eropah
kepada pengeluar kos tinggi (peladang epal dari Perancis) dari Kesatuan Eropah.
Kesimpulannya, pelencongan perdagangan berlaku apabila import yang lebih
murah daripada negara anggota daripada negara kos rendah di luar
pembentukan digantikan dengan negara anggota yang kurang kecekapan kos
dan kos yang lebih tinggi. Walaupun penciptaan perdagangan menyumbang
secara positif kepada kebajikan dalam negara, pelencongan perdagangan
mengakibatkan kehilangan kebajikan (Tangermann, 2002).
LATIHAN 5.2
1. Senaraikan sebab yang menyokong pembentukan integrasi
ekonomi serantau.
2. Jelaskan kesan integrasi ekonomi serantau berikut:
(a) Penciptaan perdagangan; dan
(b) Pelencongan perdagangan.
Anda boleh layari laman web Institut Ekonomi Antarabangsa di

http://www.iie.com untuk maklumat tambahan.

5.5 INTEGRASI EKONOMI DI EROPAH

Dalam bahagian ini, kita akan membincangkan inisiatif dan kejayaan integrasi
ekonomi di Eropah.
5.5.1 Kesatuan Eropah

Sejarah Kesatuan Eropah Secara Ringkas
Sejarah awal Kesatuan Eropah bermula dengan pembentukan Komuniti Arang
dan Keluli Eropah (ECSC ă European Coal and Steel Community) pada tahun
1951. ECSC terdiri daripada Perancis, Jerman, Itali, Belgium, Belanda dan
Luxembourg. Tujuan ECSC adalah untuk memansuhkan halangan tarif dan
bukan tarif terhadap perdagangan batu arang, lombong dan keluli di kalangan
negara anggota. Usaha dalam membentuk komuniti ekonomi yang lebih besar
mencapai kejayaan apabila ahli ECSC menandatangani Perjanjian Rom pada
tahun 1957. Melalui perjanjian itu, Komuniti Ekonomi Eropah (EEC ă European
Economic Community) dan Jawatankuasa Tenaga Atom (Euratom) telah
dibentuk. Ketiga-tiga entiti digabungkan dan dikenali sebagai Komuniti Eropah.
Komuniti ini memenuhi dua matlamat utama, iaitu untuk:
(a) Membentuk asas bagi kesatuan yang lebih erat di kalangan ekonomi
Eropah; dan
(b) Mewujudkan pasaran bersama di kalangan ahli melalui pemansuhan

halangan perdagangan.
Komuniti Eropah menyediakan satu rangka kerja birokrasi dan institusi yang
mempunyai peranan menyelia pembentukan pasaran bersama dan kesatuan
ekonomi.

AKTIVITI 5.4
1. Gunakan Internet untuk mendapatkan maklumat tambahan
mengenai ECSC, EEC dan Euratom dengan menaip istilah sebagai
kata kunci.
2. Gunakan laman web Financial Times (www.ft.com) untuk

mendapatkan artikel terkini mengenai perbincangan sama ada
kerajaan British perlu menggunakan mata wang euro untuk
menggantikan paun. Kemudian, jawab soalan berikut:
(a) Dari perspektif British, apakah kekuatan dan kelemahan

euro?
(b) Apakah tindakan yang diambil untuk dipertimbangkan oleh

kerajaan British mengenai euro?
(c) Apakah yang boleh anda ramalkan akan terjadi pada masa
hadapan?
Anda boleh membincangkan soalan di atas dengan rakan anda di

myVLE.
Komuniti Eropah, Pasaran Dalaman dan Penciptaan Kesatuan Eropah

Pada tahun 1987, semua negara Komuniti Eropah bersetuju untuk mematuhi
Akta Eropah Tunggal. Akta ini adalah penting kerana ia membawa kepada
pembentukan sebuah pasaran bersama tunggal. Akta Eropah Tunggal telah
dibentuk berdasarkan rasa tidak puas hati di kalangan anggota Komuniti
Eropah. Pada tahun 1985, hasil daripada tekanan dan usaha daripada anggota
Komuniti Eropah, negara-negara anggota bersetuju untuk menghapuskan semua
halangan pasaran tunggal dan membentuk pasaran bersama tunggal pada 31
Disember 1992.

Pada tahun 1993, Perjanjian Maastricht atau Perjanjian Kesatuan Eropah

menubuhkan Kesatuan Eropah (EU). Terdapat 27 negara anggota yang
membentuk EU. Perjanjian itu menggalakkan kerjasama ekonomi dan
pengembangan perdagangan dalam pasaran bersama. Di samping itu, ia
merangkumi pembentukan kesatuan kewangan dipanggil Kewangan Kesatuan
Eropah (EMU). Satu mata wang Eropah umum dipanggil Euro atau Unit Mata
Wang Eropah (ECU) telah diwujudkan pada 1999. EMU dan ECU, yang dikongsi
oleh 15 negara Eropah, kekal sebagai kunci utama kejayaan EU.
Struktur Politik di Kesatuan Eropah

Dasar ekonomi Kesatuan Eropah telah ditubuhkan dan dilaksanakan melalui
satu proses politik yang kompleks. Lima institusi penting adalah Majlis Kesatuan
Eropah, Majlis Menteri, Suruhanjaya Eropah, Parlimen Eropah dan Mahkamah
Keadilan Eropah.
(a) Majlis Kesatuan Eropah

Majlis ini terdiri daripada kerajaan daripada Kesatuan Eropah dan Presiden
Suruhanjaya Eropah. Majlis ini mengadakan mesyuarat dua kali setahun
untuk menentukan hala tuju dasar kesatuan dan menyelesaikan isu-isu
yang timbul.
(b) Suruhanjaya Eropah

Suruhanjaya ini sebagai badan eksekutif bertanggungjawab untuk
mencadangkan, melaksanakan dan memantau undang-undang. Ibu pejabat
adalah di Brussels, Belgium, dan terdiri daripada lebih 10,000 orang
pekerja. Ia ditadbir oleh 20 pihak berkuasa yang dilantik oleh ahli kesatuan.
(c) Majlis Menteri

Hak dan kepentingan setiap ahli akan dibentangkan dalam Majlis Menteri.
Ia ialah sebuah badan autoritatif yang penting kepada Kesatuan Eropah.
Ahli Majlis Menteri terdiri daripada wakil kerajaan dari setiap negara
anggota.
(d) Parlimen Eropah

Parlimen terdiri daripada 630 orang ahli yang dipilih oleh rakyat negara
anggota Kesatuan Eropah. Tempoh perkhidmatan ialah lima tahun. Setiap
ahli akan membahaskan dan membuat undang-undang yang diperlukan
sebelum meluluskan rang undang-undang yang dicadangkan oleh
Suruhanjaya Eropah.

(e) Mahkamah Keadilan

Mahkamah Keadilan ialah mahkamah yang tertinggi di Kesatuan Eropah
dan terdiri daripada hakim dari setiap negara. Sama seperti pesuruhjaya
dalam Suruhanjaya Eropah, hakim-hakim ini ialah pegawai yang bebas dan
tidak berfungsi sebagai wakil dari mana-mana negara.
AKTIVITI 5.5
Terangkan perbezaan antara kawasan perdagangan bebas dengan

kesatuan ekonomi. Apakah faktor kejayaan utama EU sebagai model
integrasi?
5.6 INTEGRASI EKONOMI DI BENUA

AMERIKA
Benua Amerika adalah satu lagi rantau dengan usaha ke arah pembentukan
integrasi ekonomi berlaku dengan pesat. Antara kejayaan integrasi penting ialah
pembentukan Perjanjian Perdagangan Bebas Amerika Utara (NAFTA).
5.6.1 Perjanjian Perdagangan Bebas Amerika Utara

(NAFTA – North American Free Trade
Agreement)
Usaha dalam pembentukan kawasan perdagangan bebas di Amerika Utara telah
diilhamkan oleh George Bush, bekas presiden Amerika. Usaha tersebut telah
diteruskan oleh Bill Clinton dan hanya menjadi realiti apabila NAFTA telah
ditubuhkan. Perjanjian ini telah ditandatangani oleh Amerika, Mexico dan
Kanada pada tahun 1992. Pada asasnya, ia adalah satu perjanjian perdagangan
dan pelaburan yang menekankan peyingkiran halangan perdagangan untuk
aliran bebas barangan dan perkhidmatan. Perjanjian ini telah ditubuhkan pada 1
Januari 1994.
Antara lain, perjanjian itu terdiri daripada pengurangan tarif dan bukan tarif
halangan, pergerakan bebas ahli profesional, kewangan dan pelaburan langsung
asing serta keselamatan pengguna. NAFTA juga merangkumi isu lain seperti
buruh dan perlindungan alam sekitar. Antara objektif utama NAFTA ialah:
(a) Pemansuhan 99 peratus daripada tarif ke atas perdagangan antara Amerika,

Kanada dan Mexico dalam 10 tahun;

(b) Pemansuhan sebahagian besar halangan perdagangan bebas dan

perkhidmatan pada tahun 2000;
(c) Perlindungan pemilikan harta intelektual; dan
(d) Pemansuhan sebahagian besar daripada halangan ke atas pelaburan

antarabangsa antara tiga negara ini walaupun faedah diberikan kepada
industri dalam sektor tenaga dan kereta api di Mexico, dan industri
penerbangan dan audio di Amerika dan Kanada.
Pendek kata, NAFTA merupakan satu usaha untuk menggerakkan ekonomi

Amerika Utara ke arah pasaran yang lebih besar. Syarikat yang beroperasi di
negara anggota boleh melaksanakan perniagaan mereka merentasi sempadan
tanpa halangan perdagangan yang tinggi. Walau bagaimanapun, beberapa isu
dalam NAFTA ialah potensi kehilangan pekerjaan dan industri di Amerika dan
Mexico, kestabilan ekonomi dan politik di Mexico dan melindungi dan
merangsang pelaburan Amerika.
AKTIVITI 5.6
Cari maklumat tambahan di http://www.naftanow.org/ dan

bincangkan dengan rakan kursus anda mengenai kejayaan NAFTA
sebagai salah satu kawasan perdagangan bebas terbesar dunia.
5.6.2 Pakatan Andean

Pakatan Andean merupakan salah satu pergerakan perdagangan bebas yang
tertua, telah ditubuhkan pada tahun 1969 melalui Perjanjian Cartagena antara
Bolivia, Chile, Ecuador, Colombia dan Peru. Selepas itu, Venezuela menyertai
pakatan ini pada 1973 dan Chile menarik diri pada tahun 1976. Pada tahun 2006,
Venezuela menarik diri sebagai ahli pakatan. Pakatan Andean adalah
berdasarkan pembentukan Kesatuan Eropah tetapi gagal mencapai matlamatnya.
Pada pertengahan 1980an, Pakatan Andean tetap kekal sebagai satu kegagalan.
Walau bagaimanapun, ia mula berubah pada akhir tahun 1980an apabila
kerajaan Amerika Latin mula menerima dasar pasaran terbuka. Pada tahun 1990,
pemimpin daripada lima negara bermesyuarat dan membentuk Deklarasi
Galapagos. Negara-negara Pakatan Andean bersetuju untuk meneruskan inisiatif
Pakatan Andean untuk membentuk kawasan perdagangan bebas secara
berperingkat mulai tahun 1992, kesatuan kastam pada tahun 1994 dan pasaran
bersama pada 1995.

Hari ini, integrasi Komuniti Andean telah bertambah kukuh dan dilanjutkan
daripada perkara ekonomi dan komersil kepada pelbagai sektor, seperti
perpaduan sosial, penciptaan pekerjaan, perjuangan menentang dadah dan
perlindungan alam sekitar (EEAS, t.t.).
5.6.3 Mercosur
Pada bulan Mac 1991, Brazil, Paraguay, Argentina dan Uruguay menandatangani
perjanjian yang dikenali sebagai Perjanjian Mercosur. Perjanjian ini bertujuan
untuk membentuk pasaran bersama di kalangan empat negara dengan
pergerakan bebas barangan, perkhidmatan, modal dan buruh. Pasaran bersama
telah dilaksanakan sepenuhnya pada tahun 1995 dengan struktur tarif umum
dan kadar tarif luaran umum. Pada tahun 2006, Venezuela telah diterima dan
sedang dalam proses bersepadu sebagai ahli. Pada tahun 2009, perdagangan EU-
Mercosur mewakili hampir sebanyak perdagangan EU dengan negara lain di
Amerika Latin. Pada tahun 2008, EU merupakan rakan dagang terbesar pertama
Mercosur (EEAS, t.t.).
5.6.4 Pasaran Bersama Amerika Tengah dan Komuniti

dan Pasaran Bersama Caribbean
Pasaran Bersama Amerika Tengah (CACM ă Central Common Market), yang
bermula pada 1960an, mengaktifkan semula objektifnya dan dikenali sebagai
kesatuan kastam pada tahun 1993. Komuniti Caribbean dan Pasaran Bersama
(CARICOM) telah dimulakan oleh negara-negara di rantau Caribbean pada
tahun 1973 dengan objektif untuk mencapai kecekapan dalam pengeluaran
serantau perkhidmatan dan mendapatkan pelaburan dan sumber kewangan di
sebuah bank pembangunan serantau. Kedua-dua kawasan masih dalam
kemajuan dan usaha besar sedang dibuat untuk memastikan kejayaannya. Usaha
untuk meningkatkan aktiviti perdagangan sering menghadapi kesulitan kerana
kekurangan komitmen daripada ahli dan kerana ahli-ahli berstatus ekonomi
rendah.
AKTIVITI 5.7
Apakah cabaran umum yang dihadapi oleh integrasi ekonomi di

kebanyakan rantau?

5.7 INTEGRASI EKONOMI DI RANTAU ASIA

PASIFIK
Inisiatif sedang dibuat ke arah menjadikan rantau Asia Pasifik sebuah kawasan
bersepadu yang rasmi. Dua pertubuhan politik dan pengaturan ekonomi yang
bertapak di rantau ini adalah ASEAN dan APEC.
5.7.1 Pertubuhan Negara-Negara Asia Tenggara

(ASEAN – Association of Southeast Asian
Nations)
ASEAN telah ditubuhkan pada bulan Ogos 1967 untuk menggalakkan kerjasama
politik dan ekonomi di rantau tersebut. Negara yang terlibat ialah Brunei,
Indonesia, Malaysia, Filipina, Singapura dan Thailand. Vietnam telah diterima
sebagai ahli pada tahun 1995 dan Myanmar pada tahun 1997. Ekonomi Asia
Tenggara telah berkembang dengan pesat kerana penawaran buruh murah dan
insentif pelaburan yang menarik. Kebanyakan produk diberi keutamaan khas di
bawah skim Sistem Keutamaan Am.
Bagi menggalakkan perdagangan, ASEAN menubuhkan AFTA pada 1 Januari

1993. Dengan inisiatif itu, ahli-ahli AFTA berusaha untuk mengurangkan kadar
tarif kepada 0%ă5% pada barangan perkilangan pada tahun 2005 dan ke atas
semua produk pada 2010. Ini bertujuan untuk mewujudkan kesatuan kastam
pada tahun 2020. Dengan AFTA, pertumbuhan aktiviti perdagangan dapat
dipercepatkan dan meningkatkan kekuatan ekonomi ASEAN. Perkembangan
terkini dalam kerjasama ekonomi ASEAN seperti ASEAN +1 dan ASEAN +3
telah maju untuk merangkum China, Jepun, India, New Zealand, Australia dan
Korea Selatan.
Pembangunan baru-baru ini menyaksikan pembentukan Kawasan Perdagangan

Bebas China-Asean (ACFTA) pada tahun 2010. ACFTA dijangka mewujudkan
rantau ekonomi dengan 1.7 bilion pengguna, Keluaran Dalam Negara Kasar
(GDP) serantau dengan kira-kira USD2 trilion dan jumlah perdagangan
dianggarkan USD 1.23 trilion. Ini menjadikan ia FTA yang terbesar di dunia dari
segi saiz populasi (Cordenillo, 2005).
AKTIVITI 5.8
Layari Internet mengenai Kawasan Perdagangan Bebas China-Asean

(ACFTA). Apakah faedah ekonomi ACFTA kepada ASEAN?

5.7.2 Kerjasama Ekonomi Asia Pasifik (APEC – Asia

Pacific Economic Cooperation)
Adakah anda tahu apa itu APEC? Ia bermaksud Kerjasama Ekonomi Asia Pasifik
dan telah ditubuhkan pada tahun 1989. Kini, APEC mempunyai 21 negara
anggota termasuk Amerika, Jepun dan China. Ekonomi negara-negara ini
menyumbang 57 peratus daripada keluaran dalam negara kasar dunia (GDP)
dan hampir separuh daripada jumlah dagangan dunia dan penduduk (APEC,
2013). Objektif APEC bersandarkan pada dua tiang utama, iaitu:
(a) Liberalisasi dan permudahan perdagangan dan pelaburan; dan
(b) Kerjasama pembangunan.
LATIHAN 5.3
1. Perjanjian antara negara di kawasan geografi yang sama untuk

mengurangkan halangan tarif dan bukan tarif ke atas aliran
perdagangan, perkhidmatan dan faktor pengeluaran dikenali
sebagai:
A. Integrasi ekonomi serantau
B. ekonomi silang budaya
C. integrasi geografi dan perdagangan
D. integrasi kurang tarif dan bukan tarif
2. Negara berikut adalah anggota Perjanjian Perdagangan Bebas

Amerika Utara:
A. Panama, Mexico dan Amerika
B. Mexico, Amerika dan Kanada
C. Panama, Honduras dan El Salvador
D. Amerika, Jamaica dan Kanada
3. Dalam kawasan perdagangan bebas, _________.

A. halangan perdagangan antara negara anggota dimansuhkan
B. mata wang tunggal digunakan
C. dasar perdagangan umum digunakan
D. parlimen tunggal menentukan dasar politik dan luaran

4. Kesatuan Eropah kini berada pada peringkat integrasi ini:

A. kawasan perdagangan bebas
B. kesatuan kastam
C. pasaran bersama
D. kesatuan ekonomi
5. ___________ terbentuk apabila pengeluaran bertukar daripada

pengeluar kos tinggi kepada pengeluar kos rendah dalam
kawasan perdagangan bebas.
A. Pelencongan perdagangan
B. Penciptaan perdagangan
C. Pengubahsuaian perdagangan
D. Pemisahan perdagangan
 Integrasi ekonomi melibatkan perjanjian perdagangan antara negara untuk

membenarkan pergerakan perdagangan bebas, perkhidmatan dan faktor
pengeluaran merentasi sempadan.
 Kekuatan atau kelemahan kerjasama ekonomi bergantung kepada

peringkat integrasi ekonomi. Antara faedah yang diperoleh daripada
integrasi ekonomi termasuk penciptaan perdagangan, skala ekonomi dan
pengurangan halangan perdagangan.
 Integrasi ekonomi juga mempunyai kelemahan seperti pelencongan

perdagangan, kehilangan kedaulatan dan kehilangan fleksibiliti ke atas
kawalan ekonomi dan dasar.

Integrasi Ekonomi Serantau Kesatuan Kastam

Kawasan Perdagangan Bebas Pakatan Andean
Kawasan Perdagangan Bebas Amerika Utara Pasaran Bersama
(NAFTA)
Pelencongan Perdagangan
Kerjasama Ekonomi Asia Pasifik (APEC)
Penciptaan Perdagangan
Kesatuan Ekonomi
Pertubuhan Negara-Negara
Kesatuan Eropah Asia Tenggara (ASEAN)

Topik  Teori
6 Perdagangan
Antarabangsa
HASIL PEMBELAJARAN
1. Mengenal pasti enam teori utama bagi perdagangan antarabangsa;
2. Menerangkan manfaat perdagangan bebas;
3. Mengaplikasikan pelbagai teori perdagangan antarabangsa untuk
menerangkan corak perdagangan dunia; dan
4. Membezakan antara empat teori pelaburan langsung asing.
 PENGENALAN
Selamat datang ke topik baru bertajuk Teori Perdagangan Antarabangsa. Dalam
topik ini, kita akan membincangkan pelbagai teori perdagangan antarabangsa
yang telah wujud sejak abad ke-19. Teori ini termasuk Teori Merkantilisme, Teori
Kelebihan Mutlak, Teori Kelebihan Bandingan, Teori Heckscher-Ohlin, Teori
Kitaran Hayat Produk Antarabangsa dan Teori Kelebihan Persaingan Negara.
Kemudian, cabaran dan aplikasi teori tersebut dibincangkan.
Kita juga akan melihat secara ringkas terhadap perdagangan bebas untuk
menentukan hubungannya dengan teori perdagangan antarabangsa.
Akhirnya, kita akan melihat kelebihan spesifik syarikat, kelebihan spesifik lokasi,
kelebihan pengantarabangsaan dan Model Eklektik Dunning.

TOPIK 6 TEORI PERDAGANGAN ANTARABANGSA  105
6.1 TEORI PERDAGANGAN ANTARABANGSA

Kita akan memulakan topik ini dengan Teori Merkantilisme. Merkantilisme,
diasaskan pada abad ke-16 dan digunakan secara meluas pada abad ke-17,
mencadangkan bahawa setiap negara perlu menambah eksport dan
mengurangkan import mereka pada masa yang sama. Walaupun ramai orang
berfikir bahawa doktrin merkantilisme ini telah ketinggalan zaman dan tidak
boleh diaplikasikan untuk perdagangan hari ini, ia masih popular dan
digunakan di beberapa buah negara. Seterusnya, kita akan mempelajari teori
yang diasaskan oleh Adam Smith, iaitu teori Kelebihan Mutlak. Diperkenalkan
pada tahun 1776, teori ini pertama sekali menjelaskan bagaimana perdagangan
bebas boleh memanfaatkan negara. Bolehkah anda mendefinisikan perdagangan?
Perdagangan bebas bermaksud tiada campur tangan kerajaan dalam

perdagangan antarabangsa, sama ada melalui tarif atau bukan tarif yang akan
menjejaskan aliran perdagangan.
Dalam erti kata lain, perdagangan bebas terhalang apabila kerajaan meletakkan
halangan perdagangan melalui tarif, kuota, subsidi dan instrumen perdagangan
komersial yang lain dan ini akan menyebabkan perdagangan bebas menjadi
terbatas. Smith menyatakan perdagangan sesebuah kerajaan tidak sepatutnya
menjejaskan aliran perniagaan dunia tetapi sepatutnya ditentukan oleh kawalan
pasaran.
Kita juga akan melihat teori lain seperti Teori Kelebihan Bandingan oleh David
Ricardo, Teori Heckscher-Ohlin, Teori Kitaran Hayat Produk Antarabangsa dan
teori pelaburan antarabangsa yang lain.
Dalam seksyen ini, kita akan bincang setiap teori perdagangan antarabangsa
dengan sepenuhnya seperti yang dipermudahkan dalam Rajah 6.1.

106  TOPIK 6 TEORI PERDAGANGAN ANTARABANGSA
Rajah 6.1: Teori Perdagangan Antarabangsa
6.2 TEORI BERASASKAN NEGARA

Teori berasaskan negara ialah teori klasik yang telah berevolusi pada kurun
ke-16. Ia ialah teori yang didorong ekonomi.
6.2.1 Merkantilisme
Merkantilisme ialah teori perniagaan antarabangsa yang pertama dirumuskan di
England pada pertengahan kurun ke-16. Pada masa itu, perak dan emas ialah
sumber kekayaan bagi setiap negara dan memainkan peranan utama dalam
transaksi perdagangan antarabangsa. Ia merupakan mata wang utama yang
digunakan dalam perdagangan dan perniagaan antara negara. Sebuah negara
akan menerima aliran emas dan perak melalui pengeksportan produk mereka ke
negara lain, sementara pengaliran keluar emas dan perak ialah melalui
pembelian produk import. Konsep utama merkantilisme adalah bahawa sebuah
negara akan membuat perdagangan lebihan dalam akaun imbangan bayaran
kerana lebihan dagangan akan menyebabkan aliran masuk emas dan perak, dan
negara tersebut akan mendapat kekayaan dan prestij.

Untuk mendapat kekayaan, kerajaan akan terlibat dalam perdagangan untuk

mendapatkan lebihan dagangan dalam akaun imbangan bayaran. Oleh sebab
itu, ahli teori merkantilisme mencadangkan bahawa aplikasi perdagangan
adalah ditujukan untuk memaksimumkan aktiviti perdagangan eksport dan
meminimumkan aktiviti import. Aktiviti import boleh dikurangkan melalui
halangan perdagangan seperti tarif dan kuota, sementara aktiviti eksport adalah
digalakkan melalui subsidi yang diberikan kepada syarikat domestik. Subsidi
akan membuatkan produk syarikat domestik lebih kompetitif di pasaran asing
dan seterusnya, meningkatkan aktiviti eksport mereka. Penggunaan duti import
atau cukai akan menjadikan produk import lebih mahal dan kurang berdaya
saing dalam pasaran tempatan. Harga yang tinggi bagi produk import
akan menyebabkan kejatuhan dalam permintaan untuk barangan import,
menyebabkan jumlah produk import yang rendah.
Dalam tahun 1752, David Hume (Rajah 6.2), seorang ahli ekonomi klasikal,
berkata bahawa doktrin merkantilisme tidak konsisten dalam menerangkan
situasi sebenar imbangan bayaran sesebuah negara. Sebagai contoh, jika England
mempunyai lebihan dagangan dengan Perancis, ini bermakna produk yang
dieksport adalah lebih daripada produk yang diimport dan aliran masuk emas
dan perak ke dalam England akan menyebabkan peningkatan bekalan wang
dalam pasaran. Ini seterusnya akan menyebabkan inflasi di England. Kemudian,
Perancis akan mengalami kekurangan emas dan perak kerana aktiviti import
mereka dan harga produk di Perancis akan menurun. Harga barangan eksport
England akan meningkat dan ia akan menjadi kurang kompetitif. Perancis tidak
akan mengimport apa-apa produk dari England. Sebaliknya, England akan
mengimport produk dari Perancis kerana harga yang rendah. Hasilnya,
imbangan dagangan di England akan menurun sementara di Perancis, ia akan
meningkat. Dalam jangka masa panjang, tidak ada sebuah negara pun yang akan
mendapat manfaat daripada lebihan dagangan.
Rajah 6.2: David Hume

Sumber: http://www.iep.utm.edu/wp-content/media/hume.jpg

Bagaimanapun, terdapat kelemahan dalam teori ini. Kelemahan utama

pandangan merkantilisme ialah perdagangan akan memanfaatkan negara yang
mempunyai lebihan dagangan dalam akaun imbangan dagangan. Pengeksport
akan mendapat lebih keuntungan sementara pengimport akan mendapat
kerugian. Situasi permainan hasil tambah sifar terjadi dengan perdagangan
apabila sebuah negara untung manakala negara yang satu lagi rugi.
Di sebaliknya, teori perdagangan yang lain oleh Adam Smith dan David Ricardo
telah membuktikan bahawa perdagangan adalah menguntungkan dan kedua-
dua negara akan mendapat manfaat daripada pertukaran barangan.
SEMAK KENDIRI 6.1
Nyatakan kelemahan utama Merkantilisme.
6.2.2 Teori Kelebihan Mutlak

Teori Kelebihan Mutlak diasaskan oleh Adam Smith (Rajah 6.3), seorang ahli
ekonomi Scotland, dalam bukunya yang bertajuk „Satu Siasatan ke dalam Alam
dan Punca Kekayaan Negara‰ atau („An Inquiry into the Nature and Causes of
Wealth of Nations‰) (1776). Smith tidak bersetuju dengan sifat perdagangan
merkantilisme dan membuktikan bahawa ia akan memberikan impak yang
buruk pada ekonomi dan negara.
Rajah 6.3: Adam Smith

Sumber: http://upload.wikimedia.org

Teori Smith adalah berdasarkan pandangan bahawa setiap negara bertujuan

untuk memaksimumkan kekayaan semua orang. Doktrin merkantilisme adalah
tidak efisien kerana ia mengurangkan kekayaan negara secara keseluruhannya.
Berkemungkinan besar bahawa hanya kumpulan orang tertentu sahaja yang
akan mendapat faedah daripadanya. Mengikut pemerhatian Smith, merkantilisme
akan menghalang individu daripada melibatkan diri dalam perdagangan bebas.
Negara akan mengalami pembaziran sumber disebabkan pengeluaran yang
tidak efisien.
Smith kemudian mencadangkan bahawa perdagangan bebas akan memanfaatkan

negara. Perdagangan bebas akan menentukan tahap produk atau perkhidmatan
yang sepatutnya diimport atau dieksport oleh sesebuah negara. Beliau
mengajukan teori kelebihan mutlak. Teori ini menyatakan bahawa sesebuah
negara perlu eksport produk yang ia boleh keluarkan dengan efisien (kelebihan
mutlak) dan import produk daripada negara lain yang mana mereka boleh
keluarkan dengan lebih efisien dalam negara mereka sendiri. Dalam kata lain,
negara tersebut perlu khusus dalam mengeluarkan produk dengan produktif
dan efisien sebelum mengeksportnya ke negara lain. Sebaliknya, negara tersebut
perlu mengimport produk yang mereka tidak dapat keluarkan dengan produktif
dan efisien. Dengan pengkhususan dan perdagangan, negara akan meningkatkan
jumlah keluaran dunia.
Mari kita lihat satu contoh bagi kelebihan mutlak ă transaksi dagangan antara
Malaysia dengan Ghana (rujuk Jadual 6.1). Pengeluaran setiap produk
memerlukan sumber. Andaikan Malaysia dan Ghana mempunyai 200 unit
sumber masing-masing dan sumber ini digunakan untuk mengeluarkan sama
ada beras atau koko. Ghana memerlukan 10 unit sumber untuk mengeluarkan
satu tan koko dan 20 unit sumber untuk mengeluarkan satu tan beras.
Lantarannya, Ghana boleh mengeluarkan 20 tan koko tanpa mengeluarkan beras
atau 10 tan beras tanpa mengeluarkan koko atau mana-mana kombinasi antara
beras dan koko tertakluk pada kombinasi sumber. Malaysia memerlukan 40 unit
sumber untuk mengeluarkan satu tan koko dan 10 unit sumber untuk
mengeluarkan satu tan beras. Maka, Malaysia boleh mengeluarkan lima tan koko
tanpa mengeluarkan beras, 20 tan beras tanpa mengeluarkan koko atau mana-
mana kombinasi antara beras dan koko. Contoh ini menunjukkan dengan jelas
bahawa Ghana mempunyai kelebihan mutlak dalam mengeluarkan koko
sementara Malaysia mempunyai kelebihan mutlak dalam mengeluarkan beras.

Jadual 6.1: Kelebihan Mutlak dan Manfaat daripada Dagangan
Jika kedua-dua negara tidak berdagang antara satu sama lain, setiap negara
dianggap menggunakan setengah daripada sumbernya untuk mengeluarkan
koko dan setengah lagi untuk mengeluarkan beras. Setiap negara dijangka untuk
menggunakan kesemua produk yang telah dikeluarkan. Dalam situasi ini, Ghana
akan mengeluarkan 10 tan koko dan 5 tan beras, sementara Malaysia akan
mengeluarkan 10 tan beras dan 2.5 tan koko. Tanpa perdagangan, jumlah amaun
koko yang dikeluarkan oleh kedua-dua negara ialah 12.5 tan dan 15 tan beras.
Jika kedua-dua negara memilih untuk mengkhususkan keluaran mengikut teori
Kelebihan mutlak dan perdagangan, senario ini akan bertukar. Melalui
pengkhususan, Ghana akan mengeluarkan 20 tan koko dan Malaysia akan
mengeluarkan 20 tan beras. Dengan pengkhususan, jumlah keluaran bagi kedua-
dua negara akan menjadi 20 tan, peningkatan dari 12.5 tan tanpa pengkhususan.
Keluaran beras akan meningkat dari 15 tan menjadi 20 tan. Secara asasnya,
dengan pengkhususan dalam pengeluaran berdasarkan kelebihan semula jadi
dan perdagangan di antara dua buah negara tersebut, kedua-dua negara akan
mendapat manfaat daripada peningkatan keluaran 7.5 tan koko dan 5 tan beras.

Kedua-dua buah negara telah bermanfaat daripada perdagangan tersebut.

Andaikan kedua-dua buah negara bersetuju untuk berdagang dalam lingkungan
1:1 (satu tan beras dengan satu tan koko). Jika Ghana mengeksport enam tan
koko ke Malaysia dan mengimport enam tan beras dari Malaysia, amaun koko di
Ghana akan menjadi 14 tan manakala beras akan meningkat menjadi enam tan.
Justeru itu, jumlah amaun koko akan menjadi lebih empat tan daripada keluaran
jika Ghana tidak mempraktikkan pengkhususan. Malaysia akan mempunyai 14
tan beras dan enam tan koko. Akibat daripada pengkhususan dan perdagangan,
keluaran akan meningkat dan kedua-dua negara akan bermanfaat daripada
keluaran yang lebih besar. Secara ringkasnya, permainan hasil tambah positif
telah dicapai yang akan memanfaatkan dan menguntungkan kedua-dua negara.
SEMAK KENDIRI 6.2
1. Apakah kekangan Teori Kelebihan Mutlak?
2. Terangkan maksud perdagangan bebas.
3. Bagaimanakah Teori Kelebihan Mutlak membantu meningkatkan

perdagangan dan keluaran dunia?
6.2.3 Teori Kelebihan Bandingan

Kita telah membincangkan Teori Kelebihan Mutlak dalam bahagian terdahulu.
Bolehkah anda mengenal pasti kekurangan teori ini? Kekurangan utama teori
kelebihan mutlak ialah ia gagal untuk menerangkan situasi apabila sebuah
negara mempunyai kelebihan mutlak dalam mengeluarkan semua produk. Jika
ini terjadi, perdagangan tidak boleh berlaku dan keluaran dunia akan terhenti.
Kemudian datang David Ricardo (Rajah 6.4), seorang ahli ekonomi British, yang
memperkenalkan teori kelebihan bandingan dalam awal kurun ke-19.

Rajah 6.4: David Ricardo

Sumber: http://en.wikimedia.org
Teori ini menyatakan bahawa sebuah negara akan mengeluarkan dan

mengeksport produk atau perkhidmatan yang ia boleh keluarkan dengan lebih
efisien berbanding dengan negara lain. Kedua-dua negara akan mendapat
manfaat walaupun jika sebuah negara lebih efisien dalam mengeluarkan
kesemua produk. Perbezaan antara kedua-dua teori terletak pada konsep
bahawa Teori Kelebihan Mutlak adalah berdasarkan perbezaan produktiviti
mutlak manakala Teori Kelebihan Bandingan fokus pada perbezaan produktiviti
relatif antara negara. Kelainan ini berlaku kerana Teori Kelebihan Bandingan
menggunakan konsep kos peluang untuk mengenal pasti produk yang mana
sesebuah negara itu perlu membuat pengkhususan.
Sekali lagi, menggunakan contoh Ghana dan Malaysia, andaikan Ghana

mempunyai kelebihan mutlak dalam mengeluarkan kedua-dua produk, koko
dan beras, dan ia memerlukan 10 sumber untuk mengeluarkan satu tan koko dan
13.3 sumber untuk mengeluarkan satu tan beras. Dengan 200 sumber, Ghana
boleh mengeluarkan 20 tan koko tanpa mengeluarkan beras dan 15 tan beras
tanpa mengeluarkan koko atau apa-apa kombinasi antara dua produk mengikut
pengagihan sumber. Malaysia perlu 40 sumber untuk mengeluarkan satu tan
koko dan 20 sumber untuk mengeluarkan satu tan beras. Malaysia boleh
mengeluarkan lima tan koko tanpa mengeluarkan beras, 10 tan beras tanpa
mengeluarkan koko, atau apa-apa kombinasi antara dua produk mengikut
pengagihan sumber. Tanpa perdagangan, setiap negara akan menggunakan
setengah daripada sumber mereka untuk mengeluarkan beras dan setengah lagi
untuk mengeluarkan koko. Akibatnya, Ghana akan mengeluarkan 10 tan koko
dan 7.5 tan beras, manakala Malaysia akan mengeluarkan 2.5 tan koko dan 5 tan
beras (rujuk Jadual 6.2).

Jadual 6.2: Kelebihan Bandingan dan Manfaat daripada Dagangan
Berdasarkan teori kelebihan mutlak, Ghana tidak perlu berdagang dengan

Malaysia. Sebaliknya, Teori Kelebihan Bandingan menunjukkan bahawa jika
Ghana mempunyai kelebihan mutlak dalam mengeluarkan kedua-dua produk,
ia mempunyai kelebihan bandingan atau relatif dalam mengeluarkan koko
sahaja. Ghana boleh mengeluarkan empat kali ganda lebih koko daripada
Malaysia tetapi hanya 1.5 kali lebih beras berbanding Malaysia. Dalam erti kata
lain, Ghana adalah lebih efisien dalam mengeluarkan koko berbanding beras.
Tanpa perdagangan, jumlah amaun koko dikeluarkan oleh kedua-dua buah
negara ialah 12.5 tan dan jumlah amaun beras ialah 12.5 tan. Kedua-dua negara
diandaikan menggunakan kedua-dua produk yang mereka mengeluarkan. Jika
mereka berdagang, kedua-dua negara akan meningkatkan pengeluaran kedua-
dua produk tersebut dan pengguna akan mendapat lebih produk tersebut.

Andaikan bahawa Ghana menggunakan kelebihan bandingan melalui

pengkhususan. Kemudian pengeluaran koko akan meningkat daripada 10 tan
menjadi 15 tan jika ia menggunakan 150 sumber dan 50 sumber selebihnya akan
digunakan untuk mengeluarkan beras (3.75 tan beras). Berikutan itu, Malaysia
akan khusus dalam pengeluaran beras menggunakan kesemua 200 sumber
(10 tan beras). Jumlah pengeluaran dunia koko akan menjadi 15 tan dan
pengeluaran beras akan menjadi 13.75 tan. Pengkhususan telah meningkatkan
pengeluaran bagi 2.5 tan koko dan 1.25 tan beras.
Teori Kelebihan Bandingan menunjukkan bahawa potensi pengeluaran dunia

akan meningkat jika tiada halangan perdagangan. Teori Ricardo mencadangkan
bahawa pengguna dalam kesemua negara akan mendapat manfaat daripada
output yang lebih jika tiada halangan perdagangan. Ini berlaku walaupun
sesebuah negara tersebut tidak mempunyai kelebihan mutlak dalam sebarang
pengeluaran. Teori Kelebihan Bandingan menegaskan bahawa perdagangan
ialah permainan hasil tambah positif; iaitu semua negara akan menerima
manfaat daripada perdagangan bebas. Maka, teori ini menyediakan asas yang
kukuh bagi mempromosi polisi bagi perdagangan yang lebih bebas.
SEMAK KENDIRI 6.3
Apakah perbezaan antara Teori Kelebihan Bandingan dengan Teori

Kelebihan Mutlak?
6.2.4 Teori Heckscher-Ohlin

Sekarang, kita akan melihat Teori Heckscher-Ohlin. Sebelum kita mulakan, mari
kita ingat semula dua teori sebelum ini. Teori Kelebihan Mutlak dan Kelebihan
Bandingan fokus pada kelebihan semula jadi dalam pengeluaran dan
perdagangan di tahap produktiviti yang berlainan. Satu contoh ialah untuk
menentukan sama ada Jepun adalah efisien dalam mengeluarkan mentol atau
kasut. Jawapannya bergantung pada betapa produktifnya Jepun dalam
penggunaan sumbernya.

Dua ahli ekonomi Sweden, Eli Heckscher (tahun 1919) dan Bertil Ohlin (tahun
1933) menerangkan perspektif berbeza dalam kelebihan bandingan bagi
sesebuah negara. Anda boleh melihat gambar mereka dalam Rajah 6.5 dan
Rajah 6.6.
Rajah 6.5: Eli Heckscher Rajah 6.6: Bertil Ohlin

Sumber: http://upload.wikimedia.org Sumber: http://www.nobel-winners.com
Kelebihan bandingan ialah hasil daripada penganugerahan berlainan dalam

faktor pengeluaran sesebuah negara. Heckscher dan Ohlin mendefinisikan faktor
penganugerahan sebagai sumber semula jadi seperti tanah, buruh dan modal.
Setiap negara mempunyai sumber semula jadi yang berlainan dan perbezaan ini
memberi kesan ke atas kos pengeluaran. Faktor yang lebih banyak akan
mengurangkan kos input. Teori Heckscher-Ohlin mencadangkan bahawa sebuah
negara dengan penganugerahan faktor yang secara relatifnya banyak akan
mengeksport produk yang menggunakan faktor tersebut dan mengimport
produk yang menggunakan penganugerahan faktor yang tidak banyak dimiliki
oleh negara tersebut. Tidak seperti Ricardo, Heckscher-Ohlin menjelaskan
bahawa corak perdagangan antarabangsa ditentukan oleh perbezaan sesebuah
negara dalam penganugerahan faktor dan bukan perbezaan dalam produktiviti.
Teori Heckscher-Ohlin mempunyai asas yang kuat dalam menerangkan corak

perdagangan antarabangsa moden. Seperti contoh, Amerika mempunyai banyak
modal berbanding dengan buruh daripada negara lain, maka ia akan
mengeksport komoditi seperti kereta yang pengeluarannya memerlukan
penggunaan modal yang lebih banyak daripada produk lain dan kemudiannya
akan mengimport produk yang intensif-buruh seperti pakaian.

AKTIVITI 6.1
Bagaimanakah teori Heckscher-Ohlin berbeza dengan teori kelebihan

bandingan?
6.3 TEORI BERASASKAN SYARIKAT

Teori berasaskan syarikat ialah teori perdagangan antarabangsa lain yang cuba
untuk membincangkan isu berkaitan perniagaan.
6.3.1 Teori Kitaran Hayat Produk Antarabangsa

Teori seterusnya ialah teori Kitaran Hayat Produk Antarabangsa oleh Raymond
Vernon (Rajah 6.7).
Rajah 6.7: Raymond Vernon

Sumber: http://www.harvardsquarelibrary.org
Vernon menggambarkan corak perdagangan antarabangsa melalui Teori Kitaran

Hayat Produk. Teori ini adalah berbeza daripada teori yang dibincangkan sebelum
ini kerana ia fokus pada produk dan bukan pada produktiviti syarikat atau
penganugerahan faktor. Teori ini yang dibangunkan di pertengahan 1960-an
mencadangkan bahawa kebanyakan produk baru mula dikeluarkan oleh syarikat
di Amerika dan negara maju yang lain dan dijual di sana. Vernon mengatakan
bahawa kekayaan dan saiz pasaran negara membangun memberi insentif yang
besar pada syarikat untuk membangunkan dan mengeluarkan produk baru.
Tambahan lagi, kos buruh yang mahal menyebabkan syarikat di Amerika untuk
membangunkan proses inovasi bagi untuk mengurangkan kos pengeluaran.

Kitaran Hayat Produk boleh dibahagikan kepada tiga fasa seperti yang
diringkaskan dalam Rajah 6.8.
Rajah 6.8: Tiga fasa dalam teori kitaran hayat produk antarabangsa
Sekarang, mari kita lihat lebih lanjut perincian ketiga-tiga fasa ini.
(a) Fasa I: Produk Baru

Inovasi memerlukan pekerja berkemahiran tinggi dan modal yang lebih
tinggi bagi tujuan penyelidikan dan pembangunan produk. Biasanya,
inovasi produk dan produk baru dibangunkan dan dikeluarkan dalam
pasaran canggih dalam negara asal syarikat tersebut.
Dalam fasa ini, produk baru yang telah dikeluarkan belum lagi menjadi
produk biasa. Proses pengeluaran memerlukan penggunaan pekerja
berkemahiran. Oleh yang demikian, kos pengeluaran adalah tinggi. Sebagai
contoh, Amerika sebagai negara yang menginovasi mempunyai status
monopoli terhadap produk baru dan menikmati margin keuntungan yang
tinggi yang terbit daripada kuasa monopoli. Dalam tahap pertama ini,
pengeluar Amerika mempunyai monopoli eksport terhadap produk baru
dan akan meneruskan penjualan dan eksport tanpa pertimbangan terhadap
persaingan asing.
(b) Fasa II: Pertumbuhan Produk

Fasa kedua ialah tahap pertumbuhan produk dengan permulaan
pengeluaran asing. Apabila lebih ramai pengeluar daripada negara industri
lain mula mengeluarkan produk tersebut, pengeluaran menjadi seragam.
Keperluan untuk keanjalan dalam reka bentuk dan pengeluaran serta
pekerja mahir menurun. Negara menginovasi produk akan mula
mengeksport lebih banyak produk mereka ke negara lain. Apabila lebih
ramai pesaing muncul, ini akan menyebabkan harga produk jatuh dan
keuntungan syarikat menurun. Syarikat pengeluar akan mula bimbang
mengenai kos pengeluaran.

Peningkatan bilangan pesaing dan tekanan ke atas harga akan menyebabkan

kesusahan bagi syarikat yang menginovasi di Amerika untuk mengekalkan
syer pasaran mereka. Dalam fasa ini, sesebuah syarikat mungkin kehilangan
syer pasaran mereka atau perlu melabur dalam pasaran lain (untuk
mengambil kesempatan ke atas faktor kos) untuk mengekalkan pasaran
mereka. Lantaran itu, ini adalah teori pertama yang menerangkan bagaimana
perdagangan dan pelaburan berfungsi dengan selari.
(c) Fasa III: Produk Seragam

Semasa fasa terakhir, pengeluaran produk menjadi seragam untuk
memastikan kos pengeluaran yang rendah. Pengeluar asing lain, dengan
kos buruh yang rendah dan skala ekonomi, menggantikan eksport Amerika.
Lantaran itu, dengan model pasaran dunia yang telah dibangunkan, negara
pengeluar terdiri daripada negara yang mempunyai kos buruh yang murah.
Margin keuntungan menjadi semakin kecil dan persaingan semakin sengit.
Lokasi bagi pengeluaran produk akan dipindahkan daripada negara

penginovasi (Amerika) kepada negara lain yang mempunyai kos buruh
yang murah. Negara yang bertindak sebagai fasilitator akan menikmati
manfaat daripada aliran lebihan perdagangan. Eksport akan berhenti
apabila Amerika menjadi pengimport produk yang tidak lagi baru ini.
Teori Kitaran Hayat Produk menerangkan secara jelas bagaimana
perdagangan antarabangsa dan pelaburan langsung asing dijalankan oleh
syarikat multinasional.
AKTIVITI 6.2
Jelaskan bagaimana Teori Kitaran Hayat Produk Antarabangsa boleh

digunakan untuk menerangkan pelaburan langsung asing yang dibuat
oleh syarikat multinasional.
6.3.2 Teori Berlian Kelebihan Persaingan Negara

Porter
Pada tahun 1990, Michael E. Porter (Rajah 6.9) daripada Harvard Business School
mempersembahkan penyelidikan tentang bagaimana kejayaan atau kegagalan
sesebuah negara dalam persaingan antarabangsa. Penemuan penyelidikan beliau
diterbitkan dalam bukunya yang bertajuk „Kelebihan Persaingan antara
Negara‰. Porter tidak berpuas hati dengan teori yang telah dikeluarkan kerana
mereka hanya boleh menerangkan sebahagian aktiviti dan corak perdagangan
antarabangsa. Persoalan seperti mengapa Jepun sangat berjaya dalam industri

automobil dan Switzerland dalam industri jam berkualiti tinggi manakala

Jerman dan Amerika sangat berjaya dalam industri kimia tidak diterangkan
secara menyeluruh oleh teori perdagangan klasikal dahulu. Persoalan ini tidak
dijawab oleh Teori Heckscher-Ohlin juga dan hanya dijawab sebahagiannya oleh
Teori Kelebihan Bandingan.
Rajah 6.9: Michael E. Porter

Sumber: http://drfd.hbs.edu
Porter menekankan bahawa terdapat empat ciri utama bagi sesebuah negara
yang boleh membentuk sifat bersaing bagi sesebuah negara. Kewujudan dan
ketiadaan ciri tersebut akan menentukan sama ada sesebuah negara akan
mempunyai kelebihan persaingan. Ciri-ciri ini diterangkan dengan lebih lanjut
dalam Jadual 6.3.
Jadual 6.3: Empat Ciri Utama Kelebihan Persaingan
Ciri Penerangan
Situasi Faktor Faktor pengeluaran seperti bekalan pekerja berkemahiran,
tanah, sumber semula jadi, modal dan infrastruktur yang
diperlukan untuk bersaing dalam sebuah industri.
Situasi Permintaan Keadaan pasaran bagi permintaan terhadap produk atau
perkhidmatan yang dikeluarkan.
Industri Penyokong Kewujudan atau ketiadaan industri tempatan dan industri
dan yang Berkaitan penyokong yang bersaing di tahap antarabangsa.
Strategi kukuh, Situasi tempatan yang mempengaruhi pembentukan,
Struktur dan penstrukturan strategi dan juga persaingan.
Persaingan
Porter melihat ciri tersebut sebagai sebutir berlian (rujuk Rajah 6.10). Beliau
menyarankan bahawa sesebuah syarikat akan lebih berjaya jika ia berada dalam
industri atau segmen industri yang mempunyai ciri yang bersesuaian. Porter
menggunakan rangka kerja berlian untuk menggambarkan kuasa kelebihan
negara. Berlian ini ialah satu sistem kuasa yang akan bertimbal balik

mengukuhkan satu sama lain. Sebagai contoh, keadaan permintaan yang baik
tidak dapat memberi sesebuah negara kelebihan persaingan jika tiada persaingan
yang cukup.
Rajah 6.10: Berlian Kelebihan Persaingan Negara Porter
6.4 TEORI PELABURAN LANGSUNG ASING

Sebelum kita memulakan dengan teori baru, mari kita berhenti sebentar dan
fikirkan mengenai perkara ini ă mengapa sesebuah syarikat menjalankan
pelaburan langsung asing? Keputusan sesebuah syarikat untuk melabur di luar
negara boleh diterangkan daripada beberapa kelebihan dalam pelaburan
antarabangsa. Terdapat empat teori untuk menerangkan Teori Pelaburan
Langsung Asing, seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 6.11.
Rajah 6.11: Teori Pelaburan Langsung Asing

6.4.1 Kelebihan Spesifik Syarikat

Apakah yang boleh kita katakan untuk menggambarkan kelebihan spesifik
syarikat? Kelebihan spesifik syarikat menyatakan bahawa sesebuah syarikat
perlu ada sesuatu kelebihan yang spesifik, walaupun kecil tetapi eksklusif, bagi
membolehkan ia melabur dan bersaing secara kompetitif dalam pasaran
antarabangsa. Kelebihan spesifik syarikat itu akan menjadi alat persaingan yang
membolehkan sebuah syarikat multinasional untuk bersaing dengan syarikat
tempatan dan antarabangsa dan mendapat keuntungan yang lebih besar.
Kelebihan spesifik syarikat mengandungi dua aset:
(a) Aset tidak ketara, seperti kepakaran dalam pengurusan, kelebihan

pemasaran dan teknologi; dan
(b) Aset ketara seperti sumber modal dan jentera moden.
Kelebihan spesifik syarikat telah menjadi pra-keperluan bagi sebuah syarikat

sebelum ia mengambil inisiatif untuk melabur ke pasaran antarabangsa. Rajah 6.12
meringkaskan kelebihan spesifik syarikat dan asetnya.
Rajah 6.12: Kelebihan spesifik syarikat
6.4.2 Kelebihan Spesifik Lokasi

Kelebihan Spesifik Lokasi datang daripada aset yang wujud di beberapa buah
lokasi (negara) dan selalunya kelebihan ini adalah elemen spesifik yang dimiliki
oleh tempat tersebut. Beberapa kelebihan lokasi adalah:
(a) Tiada sekatan perdagangan import;
(b) Tenaga kerja berkemahiran dan murah;
(c) Kekayaan sumber semula jadi;
(d) Dekat dengan pasaran dan pengguna;
(e) Pengangkutan dan rangkaian komunikasi yang baik;

(f) Bebas daripada campur tangan kerajaan; dan
(g) Perbezaan budaya.
Kelebihan tersebut diringkaskan dalam Rajah 6.13.
Rajah 6.13: Kelebihan spesifik lokasi
6.4.3 Kelebihan Internalisasi

Kelebihan internalisasi menyarankan bahawa pelaburan langsung asing terjadi
apabila kos transaksi (perundingan, pemerhatian dan pelaksanaan kos kontrak
tersebut) dengan syarikat kedua tersebut sangat tinggi. Dalam situasi ini,
syarikat akan mendapat keuntungan yang lebih mengawal sumber mereka
sendiri berbanding dengan mengurangkan memberi kontrak faktor tersebut
kepada pihak kedua (melalui kontrak pelesenan atau francais). Kelebihan
internalisasi tersebut membolehkan sebuah syarikat mengsubsidi-silangkan
produk atau operasinya untuk mengelakkan kos teknologi dan untuk mengawal
input bekalan dan jualan.
Kelebihan internalisasi menjawab persoalan mengapa syarikat memilih untuk

memasuki pasaran antarabangsa melalui pelaburan langsung asing. Syarikat
perlu membuat keputusan sama ada ia lebih beruntung untuk membina kilang
di luar negara dengan sendiri atau berunding dengan syarikat asing untuk
mengeluarkan produk tersebut, sama ada melalui francais atau persetujuan
pelesenan.
Mari kita lihat satu contoh. Syarikat Toyota Motor ialah satu contoh yang baik
bagi kos transaksi. Syarikat Toyota Motor mempunyai reputasi pengeluar yang
berkualiti tinggi. Teknik yang canggih dalam pengeluaran kereta membuatnya

sukar untuk membuat kontrak pengeluaran dengan syarikat lain. Syarikat

Toyota Motor memilih untuk mengekalkan pemilikan kilangnya di luar negara
kerana kos transaksi yang tinggi (proses pengeluaran dan teknologi).
6.4.4 Model Eklektik Dunning

Akhirnya, mari kita lihat Model Eklektik Dunning. John H. Dunning, melalui
Model Eklektik, menyarankan rangka kerja untuk menerangkan pengeluaran
dalam sebuah negara asing. Ia mempunyai tiga kelebihan ă kelebihan pemilikan
(O), kelebihan lokasi (L) dan kelebihan internalisasi (I) ă dan mereka adalah
bersepadu.
Adakah anda tahu bahawa Model Eklektik juga dikenali sebagai paradigma OLI?
Anda boleh lihat ini seperti yang digambarkan dalam Rajah 6.14. Ketiga-tiga
faktor (OLI) adalah penting dalam menentukan takat dan corak pelaburan
langsung asing (FDI).
Rajah 6.14: Paradigma Eklektik Dunning
Sekarang, mari kita lihat penerangan lanjut mengenai kelebihannya.
(a) Kelebihan Pemilikan (O)

Kelebihan pemilikan termasuk aset ketara seperti sumber penganugerahan
semula jadi, tenaga kerja dan aset kewangan. Aset tidak ketara termasuk
teknologi komunikasi, kepakaran pengurusan, kemahiran pemasaran dan
keusahawanan dan juga sistem organisasi.
(b) Kelebihan Lokasi (L)

Sebuah negara tuan rumah boleh menawarkan kelebihan lokasi seperti
kelebihan semula jadi dalam erti kata penganugerahan faktor yang dimiliki
oleh negara tersebut termasuk juga persekitaran kebudayaan, perundangan,
politik dan institusi di mana pelaburan langsung asing dilakukan.
Keuntungan adalah lebih banyak apabila diusahakan di lokasi asing
berbanding dengan lokasi domestik, jika lokasi tersebut memberi kelebihan
dalam perdagangan dan pelaburan. Seperti contoh, Caterpillar mengeluarkan
jentera berat di Brazil untuk mengambil kelebihan faktor spesifik lokasi,
seperti kos pekerja yang rendah dan juga untuk mengelakkan tarif yang
tinggi untuk produk import dari kilang di Amerika.
(c) Kelebihan Internalisasi (I)

Apakah yang boleh anda katakan mengenai internalisasi? Anda ada
sebarang idea? Internalisasi merujuk pada kebolehan dan keanjalan
syarikat tersebut untuk mengeluarkan dan memasarkan melalui subsidiari
dalamannya sendiri. Syarikat mendapat kelebihan daripada mengawal dan
memiliki pengeluaran asing berbanding dengan memberi kontrak kepada
syarikat asing untuk mengeluarkannya. Dengan menginternalisasikan
aktiviti merentasi sempadan, sesebuah syarikat menjadi multinasional.
Maka, syarikat menginternalisasi aktiviti untuk mengambil kebaikan
daripada integrasi dalaman seperti memastikan kualiti produk daripada
integrasi ke hadapan dan bekalan bahan mentah daripada integrasi ke
belakang.
AKTIVITI 6.3
1. Menggunakan pengetahuan anda mengenai teori pelaburan

asing yang dibincangkan di atas, bincangkan bersama rakan
sekelas anda mengapa banyak organisasi gagal di peringkat
antarabangsa.
2. Lawat laman sesawang Financial Times di http://www.ft.com. Pilih

„Industries‰ dan pilih salah satu industri daripada senarai
tersebut. Baca berita mengenai industri yang dipilih. Kemudian,
bincangkan jawapan anda, atas talian jika perlu, mengenai
masalah di bawah:
(a) Mengapakah pasaran antarabangsa penting bagi industri

yang dipilih?
(b) Mengapakah penting untuk melakukan Pelaburan Langsung

Asing?
(c) Apakah yang boleh dipelajari daripada tahap persaingan?
3. Sila lawat laman sesawang berikut untuk maklumat tambahan:
(a) Suruhanjaya Antarabangsa Amerika: http://ita.doc.gov
(b) Rangkaian Maklumat Jepun: http://www.nippon-jin.com
(c) Nokia: http://www.nokia.com

Sebagai ulang kaji anda, cuba latihan ini dengan memilih jawapan yang betul.
LATIHAN 6.1
1. Digunakan secara meluas dalam kurun ke-16 dan ke-17, teori

_________ mencadangkan meningkatkan export dan
mengurangkan import pada masa yang sama.
A. etnosentrisme
B. kapitalisme
C. merkantilisme
D. kelebihan semulajadi
2. Adam Smith memperkenalkan Teori ______ pada tahun 1776

melalui bukunya yang bertajuk „Kekayaan Negara‰.
A. Kelebihan Mutlak
B. Kelebihan Bandingan
C. Kelebihan Persaingan
D. Berlian Porter
3. Kelemahan Teori Merkantilisme ialah ia melihat perdagangan

sebagai __________.
A. permainan hasil tambah sifar
B. keperluan ekonomi
C. ancaman pada negara
D. permainan hasil tambah positif
4. Teori Kelebihan Bandingan ________.

A. adalah berpengaruh dalam mempromosikan perdagangan
yang lebih bebas
B. tidak berpengaruh dalam menyokong perdagangan
antarabangsa
C. tidak menyokong pelaburan langsung asing
D. menyediakan asas yang lemah bagi perdagangan
antarabangsa

5. Teori Kitaran Hayat Produk Antarabangsa telah diperkenalkan

oleh _________.
A. Adam Smith
B. David Ricardo
C. David Hume
D. Raymond Vernon
 Teori perdagangan seperti Merkantilisme, Teori Kelebihan Mutlak, Teori

Kelebihan Bandingan, Teori Heckscher-Ohlin dan Teori Kitaran Hayat
Produk Antarabangsa memberi pengertian tentang bagaimana perdagangan
antarabangsa berlaku, walaupun tiada teori yang mampu menerangkan
keseluruhan motif perdagangan antarabangsa.
 Perdagangan bebas boleh memanfaatkan negara kerana tiada campur tangan

kerajaan dalam perdagangan antarabangsa, sama ada melalui tarif atau
bukan tarif, yang akan mempengaruhi aliran perdagangan.
 Konsep utama merkantilisme ialah sebuah negara akan mendapat lebihan

dagangan dalam akaun imbangan bayaran kerana lebihan dagangan akan
menyebabkan aliran masuk emas dan perak, dan negara akan mendapat
kekayaan dan prestij.
 Teori Kelebihan Mutlak oleh Smith menyatakan bahawa sebuah negara

sepatutnya mengkhususkan dalam pengeluaran dan eksport barangan yang
mana ia mempunyai kelebihan yang diperoleh atau secara semula jadi.
 Teori Kelebihan Bandingan oleh Ricardo diterima oleh kebanyakan ahli

ekonomi dan ia sangat berpengaruh dalam mempromosikan dasar bagi
perdagangan bebas.
 Teori Kitaran Hayat Produk Antarabangsa oleh Vernon adalah lebih berguna
dalam menerangkan mengapa pengeluaran dalam bentuk pelaburan
langsung asing berlaku antara syarikat multinasional.

 Perbezaan dalam penganugerahan faktor semula jadi seperti yang diajukan

dalam Teori Heckscher-Ohlin menerangkan mengapa perdagangan intensif-
buruh atau intensif-modal berlaku di beberapa buah negara.
 Teori Kelebihan Persaingan oleh Porter menekankan situasi faktor, situasi

permintaan, industri penyokong dan persaingan kukuh sebagai empat ciri
utama sebuah negara yang boleh membentuk sifat persaingan negara
tersebut.
 Kelebihan Spesifik Syarikat menyatakan bahawa sebuah syarikat perlu

mempunyai kelebihan yang spesifik, walaupun kecil tetapi eksklusif, bagi
membolehkannya untuk melabur dan bersaing dengan kompetitif dalam
pasaran antarabangsa.
 Kelebihan Spesifik Lokasi terbit daripada aset yang wujud di lokasi tertentu
(negara) dan selalunya kelebihan ini adalah elemen spesifik yang dimiliki
oleh tempat tersebut.
 Kelebihan internalisasi mencadangkan bahawa pelaburan langsung asing

berlaku apabila kos transaksi (perundingan, pemerhatian dan pelaksanaan
kos kontrak tersebut) dengan syarikat kedua adalah tinggi.
 Model Eklektik oleh Dunning menyediakan rangka kerja spesifik untuk

menganalisis penentu pelaburan langsung asing berasaskan pemilikan (O)
dan lokasi (L) sesebuah negara dalam menentukan keputusan internalisasi
sesebuah syarikat untuk melabur di luar negara.
Kelebihan Internalisasi Teori Berlian Kelebihan

Persaingan Negara Porter
Kelebihan lokasi
Teori Heckscher-Ohlin
Kelebihan pemilikan
Teori Kelebihan Bandingan
Kelebihan Spesifik Lokasi
Teori Kelebihan Mutlak
Kelebihan Spesifik Syarikat
Teori Kitaran Hayat Produk
Merkantilisme
Teori Pelaburan Langsung Asing
Model Eklektik Dunning

Topik  Pelaburan
Langsung
7 Asing (FDI ă
Foreign Direct
Investment)
HASIL PEMBELAJARAN
1. Menjelaskan maksud pelaburan langsung asing (FDI);
2. Mengenal pasti motif pelaburan langsung asing (FDI);
3. Mengkaji kesan pelaburan langsung asing (FDI) ke atas negara
tuan rumah;
4. Membezakan antara dua jenis pelaburan langsung asing (FDI); dan
5. Merumuskan bagaimana teori kitaran hayat produk antarabangsa
digunakan untuk menerangkan penglibatan syarikat multinasional
dalam pelaburan langsung asing.
 PENGENALAN
Selamat datang ke Topik 7 yang bertajuk pelaburan langsung asing (FDI ă
Foreign Direct Investment). Apakah yang anda akan belajar dalam topik ini? Kita
akan mulakan dengan membincangkan konsep pelaburan langsung asing yang
dilakukan oleh syarikat multinasional. Ini akan diikuti dengan seksyen tentang
pola pelaburan langsung asing sejak awal 1980-an hingga akhir abad ke-20.
Sebahagian besar topik ini akan memberi tumpuan pada motif utama syarikat
multinasional terlibat dalam pelaburan langsung asing. Salah satu motif
utamanya adalah untuk memperoleh sumber utama sesebuah negara. Sebagai

TOPIK 7 PELABURAN LANGSUNG ASING (FDI – FOREIGN DIRECT INVESTMENT)  129
contoh, Goodyear melabur di Malaysia untuk mengawal pengeluaran getah yang

banyak didapati di Malaysia. Syarikat tersebut turut melabur di negara asing
yang lain bagi meluaskan pasaran mereka, yang mampu menampung pasaran
domestiknya yang kecil. Motif yang lain termasuk kos pengeluaran yang rendah,
memperoleh jualan utama dan syer pasaran bagi menampung kos penyelidikan
dan pembangunan yang tinggi dan kitaran hayat produk yang pendek kesan
daripada kemajuan teknologi.
Aspek positif dan negatif daripada kesan pelaburan langsung asing juga akan
dibincangkan. Seterusnya, jenis pelaburan langsung asing, pelaburan menegak
dan pelaburan mendatar dan sebab mengapa syarikat multinasional memilih
salah satu daripada jenis pelaburan tersebut juga akan dibincangkan.
Akhir sekali, sebelum kita mengakhiri topik ini, kita akan melihat teori kitaran
hayat produk antarabangsa bagi lebih memahami aktiviti pelaburan langsung
asing. Adakah anda bersedia? Marilah kita memulakan pengembaraan
mengenali pelaburan langsung asing.
7.1 PELABURAN LANGSUNG ASING (FDI)

Apakah yang boleh kita katakan tentang pelaburan langsung asing?
Bagaimanakah kita mendefinisikannya?
Pelaburan langsung asing terjadi apabila sesebuah entiti melabur secara

langsung dalam pengeluaran atau kemudahan fizikal lain di negara asing.
Sebagai contoh, Syarikat Lehel di Hungary diambil alih oleh Syarikat Electrolux
pada 1991 sebagai satu bentuk pelaburan langsung asing.
Sementara itu, Suruhanjaya Perdagangan Antarabangsa Amerika mendefinisikan

pelaburan langsung asing sebagai individu (satu atau lebih), organisasi atau
afiliasi yang memiliki atau mengawal sekurang-kurangnya 10% daripada ekuiti
syarikat asing. Syarikat tersebut dikenali sebagai syarikat multinasional (MNC).
Bagi entiti luar negara pula, mereka dikenali sebagai subsidiari asing. Negara di
mana subsidiari asing ini beroperasi dikenali sebagai negara tuan rumah.
Terdapat dua istilah yang patut diketahui berkaitan pelaburan langsung asing:
(a) Pelaburan langsung asing ke luar ialah aliran keluar pelaburan langsung
asing dari negara asal ke negara luar di mana syarikat menjalankan
pelaburan langsung asing di negara tersebut; dan
(b) Pelaburan langsung asing ke dalam ialah aliran masuk ke dalam negara
tuan rumah oleh syarikat.
130  TOPIK 7 PELABURAN LANGSUNG ASING (FDI – FOREIGN DIRECT INVESTMENT)
AKTIVITI 7.1
Bezakan antara pelaburan langsung asing ke luar dan ke dalam.
Berikan contoh syarikat multinasional yang mempunyai pelaburan
langsung asing di Malaysia dan syarikat Malaysia yang mempunyai
pelaburan langsung asing di luar negara.
7.2 POLA PELABURAN LANGSUNG ASING (FDI)

Adakah anda tahu bahawa bagi negara perindustrian, pelaburan langsung asing
membentuk sebahagian besar daripada perniagaan dan bukannya perdagangan
antarabangsa? Kebanyakan pelaburan langsung asing dunia adalah di Amerika,
Kesatuan Eropah (EU) dan Jepun. Lebih 50% daripada perdagangan dunia dan
lebih 80% daripada pelaburan langsung asing dijalankan oleh tiga pusat ekonomi
serantau: Amerika, Kesatuan Eropah dan Jepun. Bersama, tiga rantau utama
tersebut dirujuk sebagai „tiga serangkai‰. Tiga serangkai membentuk sebuah
kumpulan yang terdiri daripada tiga blok perdagangan dan pelaburan utama
dalam pasaran global. Jadual 7.1 menunjukkan 10 negara utama dengan
pelaburan langsung asing tertinggi dalam tahun 2008.
Jadual 7.1: Negara dengan Pelaburan Langsung Asing Tertinggi (2008)
2008 (USD dalam Bilion) 2007 (USD dalam Bilion)

Aturan Negara
Aliran Masuk Aliran Keluar Aliran Masuk Aliran Keluar
1 Amerika 316.11 (18.6%) 311.79 (16.8%) 271.18 (13.7%) 378.36 (17.6%)
2 Perancis 117.51 (6.9%) 220.05 (11.8%) 157.97 (7.9%0 224.65 (10.4%)
3 China 108.31 (6.4%) 52.15 (2.8%) 83.52 (4.2%) 22.47 (1%)
4 United 96.94 (5.7%) 111.41 (6%) 183.39 (9.3%) 275.48 (12.8%)
Kingdom
5 Persekutuan 70.32 (4.1%) 52.39 (2.8%) 55.07 (2.8%) 45.92 (2.1%)
Rusia
6 Sepanyol 65.54 (3.9%) 77.32 (4.2%) 28.18 (1.4%) 96.06 (4.5%)
7 Hong 63 (3.7%) 59.92 (3.2%) 54.37 (2.7%) 61.12 (2.8%)
Kong
8 Belgium 59.68 (3.5%) 68.79 (3.7% ) 110.77 (5.6%) 93.90 (4.4%)
9 Australia 46.77 (2.8%) 35.93 (1.9% ) 44.33 (2.2% ) 16.81 (0.78%)
10 Brazil 45.06 (2.7%) 20.46 (1.1%) 34.59 (1.7% ) 7.07 (0.33% )
(Angka dalam kurungan menunjukkan % jumlah pelaburan langsung asing dunia)

Sumber: http://www.cnbc.com

Satu tinjauan terkini oleh perbadanan transnasional mendapati bahawa syarikat-

syarikat melihat China dan India, masing-masing sebagai destinasi pertama dan
kedua terpenting di dunia bagi pelaburan langsung asing sepanjang tahun 2010
hingga 2012. Rajah 7.1 menunjukkan keutamaan ekonomi tuan rumah bagi
pelaburan langsung asing untuk tahun 2010 ke 2012 (bilangan kali sesuatu
negara disebut sebagai keutamaan bagi pelaburan langsung asing oleh
perbadanan transnasional). Angka dalam kurungan menunjukkan kedudukan
negara dalam kajian UNCTAD „United Nations Conference on Trade and
Development‰ tahun lepas. Negara membangun kini secara umumnya
merupakan sumber pelaburan langsung asing yang sedang meningkat,
terutamanya negara BRIC yang sedang pesat membangun (Brazil, Rusia, India
and China).
Rajah 7.1: Keutamaan ekonomi tuan rumah bagi pelaburan langsung asing untuk tahun
2010 ke 2012
Sumber: Kajian Prospektus Dunia 2010ă2012 oleh Persidangan Bangsa-bangsa Bersatu
mengenai Perdagangan dan Pembangunan (UNCTAD)
AKTIVITI 7.2
1. Bagaimana pola pelaburan langsung asing dalam ekonomi utama
telah berubah? Berikan beberapa sebab mengapa sebahagian besar
pelaburan asing dunia tertumpu di rantau tiga bersekutu.
2. Bolehkah anda memikirkan beberapa sebab utama mengapa

syarikat menjalankan pelaburan langsung asing?

7.3 MOTIF UTAMA PELABURAN LANGSUNG

ASING
Apakah motivasi bagi syarikat untuk menjalankan pelaburan langsung asing?
Pertama, motif utama syarikat menjalankan pelaburan langsung asing ialah
pencarian sumber. Syarikat bermatlamat untuk dapat mengawal sumber semula
jadi negara tuan rumah seperti mineral dan bekalan minyak. Sebagai contoh,
sebuah syarikat aluminium perlu melabur dalam bahan mentah untuk
mendapatkan bauksit yang mencukupi, sebuah syarikat petroleum perlu
menggali telaga minyak baru di Kanada dan Timur Tengah untuk mendapatkan
bekalan minyak yang berkualiti; dan pengeluar tayar melabur di negara
berhampiran kawasan khatulistiwa untuk mendapatkan bekalan getah berkualiti
mereka. Sejak awal abad ke-20, syarikat besar seperti Standard Oil, Alcoa,
Goodyear, Anaconda Copper dan International Nickel telah memilih pelaburan
langsung asing bagi mendapatkan kawalan dan milikan sumber asli yang
diperlukan.
Rajah 7.2 menunjukkan empat motif utama pelaburan langsung asing.
Rajah 7.2: Empat motif utama pelaburan langsung asing
Motif kedua ialah pencarian pasaran. Motif ini adalah jelas untuk syarikat yang
mempunyai kelebihan dalaman, seperti kepakaran teknologi dan jenama
popular. Kelebihan ini memberikan kelebihan daya saing apabila memasuki
pasaran asing. Motif pencarian pasaran ialah salah satu motif utama bagi banyak
syarikat multinasional kerana pasaran domestik yang kecil. Syarikat
multinasional seperti Amway, Avon dan Nokia merebut peluang pasaran di
China kerana permintaan dan saiz pasaran yang kukuh. Syarikat menggunakan
pelaburan langsung asing bagi mengembangkan pasaran mereka di luar negara
untuk menjamin syer pasaran dan untuk menjana pertumbuhan jualan. Satu lagi
sebab bagi pencarian pasaran pelaburan langsung asing adalah kerana pembekal
utama syarikat atau pelanggan telah menubuhkan operasi asing di luar negara.
Bridgestone, pembuat tayar dari Jepun, memasuki pasaran Amerika apabila
pembuat kereta Jepun seperti Honda dan Toyota mengeksport kereta ke
Amerika.

Satu lagi motif ialah motif pencarian kos atau pencarian kecekapan. Syarikat
menggunakan pelaburan langsung asing untuk mengambil kesempatan
daripada kos pengeluaran yang rendah di negara tuan rumah. Kebanyakan
syarikat dari negara maju bertujuan untuk mengambil kesempatan daripada
faktor khazanah yang berbeza, bekalan buruh, dasar kerajaan dan sistem
ekonomi untuk menjadi cekap dalam pengeluaran mereka. Penentu utama
pelaburan langsung asing masuk ke dalam China dan India adalah disebabkan
oleh kos buruh yang murah dan kelebihan lokasi lain yang membenarkan
pelaburan langsung asing untuk mengekalkan kos pengeluaran yang rendah dan
berdaya saing.
Motif baru yang lain bagi pelaburan langsung asing merangkumi kemajuan
pesat dalam teknologi yang telah memaksa syarikat untuk membangunkan dan
menjual produk mereka lebih cepat. Teknologi baru berkecenderungan untuk
memendekkan kitaran hayat produk di pasaran. Ini juga telah menyebabkan
syarikat untuk mencari pembeli baru di negara lain untuk produk mereka. Di
samping itu, peningkatan kos penyelidikan dan pembangunan telah mendorong
syarikat ini untuk mendapatkan pelaburan langsung asing di negara asing
sebagai alternatif utama untuk memasarkan produk mereka.
Untuk maklumat tambahan, sila layari laman web:
(a) Masyarakat Asia: http://www.asiasociety.org
(b) Wal-Mart: http://www.wal-mart.com
(c) Honda: http://www.honda.com
7.4 KESAN PELABURAN LANGSUNG ASING

Pelaburan langsung asing ialah kaedah yang kompleks, mahal dan panjang dan
mempunyai risiko yang tinggi berbanding dengan kaedah kemasukan lain
seperti pengeksportan atau pelesenan. Sebabnya adalah kerana syarikat perlu
membina kemudahan syarikat sendiri atau membeli syarikat lain yang sedia ada.
Ini merupakan pelaburan yang berisiko tinggi kerana banyak masalah boleh
berlaku di negara dengan latar belakang budaya dan ekonomi yang berbeza.
Dalam pada itu, pelaburan langsung asing memberikan kawalan ketat dan
penuh bagi operasi syarikat di negara yang berbeza. Pada masa yang sama,
pelaburan langsung asing mengurangkan risiko kehilangan kawalan sesuatu
kepakaran teknologi yang dimiliki syarikat.

Negara tuan rumah yang merupakan penerima pelaburan langsung asing

cenderung untuk mendapat manfaat ketara daripada pelaburan langsung asing.
Bolehkah anda memikirkan apakah manfaat tersebut?
Kelebihan utama pelaburan langsung asing bagi negara tuan rumah adalah:
(a) Pelaburan langsung asing membawa penciptaan pekerjaan baru di negara

tuan rumah. Subsidiari asing mengambil pekerja tempatan dalam operasi
domestik mereka. Pekerjaan bukan sahaja dicipta dalam industri pelaburan
langsung asing oleh syarikat multinasional tetapi juga dalam perniagaan
huluan dan hiliran yang menyediakan barangan dan perkhidmatan kepada
industri pelaburan langsung asing (Sun, 2002). Oleh itu, lebih pekerjaan
diwujudkan dalam industri yang berkaitan dengan pelaburan langsung
asing. Apabila industri berkaitan pelaburan langsung asing berkembang,
permintaan untuk pekerja tempatan juga meningkat dan ini menyebabkan
gaji menjadi lebih tinggi.
(b) Negara tuan rumah mendapat manfaat daripada pemindahan teknologi.

Syarikat multinasional asing dengan kelebihan teknologi melalui hasil
pelaburan langsung asing mereka memberi kesan positif dalam bentuk
limpahan teknologi kepada syarikat tempatan. Syarikat tempatan dengan
itu dapat meningkatkan tahap teknologi dan menjadi lebih produktif.
Limpahan teknologi tersebut memberikan peluang terbesar bagi pelaburan
langsung asing untuk meningkatkan pertumbuhan ekonomi negara tuan
rumah (Johnson, 2005).
(c) Pelaburan langsung asing memberi kesan ke atas pembangunan ekonomi

negara tuan rumah. Pelaburan langsung boleh menyumbang pada
pembangunan negara tuan rumah dalam pelbagai cara seperti meningkatkan
pertumbuhan ekonomi negara tuan rumah serta meningkatkan taraf hidup
rakyatnya. Syarikat multinasional melalui pelaburan langsung membawa
masuk produk baru, kualiti yang lebih baik dan harga yang lebih rendah
kepada pengguna di negara tuan rumah. Sumber baru yang disediakan
melalui pelaburan langsung seperti teknologi, modal dan sumber manusia
dan teknik pengurusan membantu meningkatkan pengeluaran domestik
(Moran, 2003). Semua kelebihan ini menambah kelebihan daya saing
negara tuan rumah dalam arena perniagaan antarabangsa.

Secara keseluruhannya, pelaburan langsung asing meningkatkan pertumbuhan

ekonomi di negara tuan rumah terutamanya di kalangan negara membangun
yang merupakan penerima utama pelaburan langsung asing daripada syarikat
multinasional.
Sebaliknya, pelaburan langsung asing boleh memberi kesan negatif kepada

negara tuan rumah. Antara kesan negatif yang mungkin berlaku adalah:
(a) Pelaburan langsung asing mendedahkan negara tuan rumah dan

meletakkan mereka dan sumber mereka bagi eksploitasi syarikat asing.
Dalam sesetengah situasi, kerajaan tuan rumah takut pelaburan langsung
asing boleh mengakibatkan kehilangan kedaulatan dan kawalan ke atas
dasar domestik. Risiko kebergantungan yang keterlaluan terhadap
pelaburan langsung asing kekal menjadi isu perdebatan di kalangan
banyak negara membangun. Mereka telah cuba untuk menyekat dan
menghalang pelaburan langsung asing kerana sentimen nasional ke atas
pengaruh ekonomi asing dan politik (Ekonomi Watch, 2010).
(b) Terdapat risiko syarikat pelaburan langsung asing meninggalkan negara

tuan rumah apabila munculnya negara lain yang pesat membangun
dengan kelebihan lokasi. Oleh itu, kerajaan tuan rumah takut aliran keluar
pelaburan langsung asing boleh menjejaskan aliran keluar modal bersih
dan mengakibatkan pengangguran. Ini berlaku apabila syarikat multinasional
menutup operasi mereka apabila kerajaan tuan rumah lain menawarkan
insentif pelaburan langsung asing yang menarik atau apabila semasa
kemelesetan ekonomi, kejatuhan permintaan secara mendadak, syarikat
multinasional menarik balik pelaburan langsung asing dari negara tuan
rumah.
SEMAK KENDIRI 7.1
Senaraikan kesan positif dan negatif pelaburan langsung asing kepada

negara tuan rumah.

7.5 JENIS PELABURAN LANGSUNG ASING

Terdapat dua jenis pelaburan langsung asing. Ini terdiri daripada pelaburan
langsung asing mendatar dan pelaburan langsung asing menegak. Sekarang,
mari kita lihat lebih pelaburan langsung asing ini dengan lebih lanjut dalam
bahagian seterusnya.
7.5.1 Pelaburan Langsung Asing Mendatar

Apakah maksud pelaburan langsung asing mendatar?
Pelaburan langsung asing mendatar bermaksud pelaburan dalam industri

yang sama sebagaimana syarikat induk di negara asal.
Dalam erti kata lain, pelaburan itu dibuat dengan menjalankan perniagaan
yang serupa di negara asing, sekali gus mewakili kepelbagaian geografi dan
pengembangan antarabangsa syarikat induk ke pasaran lain. Bolehkah anda
fikirkan apa-apa contoh? Berikut adalah dua contoh dalam industri automobil:
(a) Toyota, pembuat kereta Jepun, mempunyai kilang di Amerika; dan
(b) Renault mempunyai kepentingan belian dan kawalan dalam Nissan,

sebuah pembuat kereta Jepun.
7.5.2 Pelaburan Langsung Asing Menegak

Sekarang, mari kita lihat jenis kedua pelaburan langsung asing iaitu pelaburan
langsung asing menegak. Apakah maksud pelaburan langsung asing menegak?
Pelaburan langsung asing menegak berlaku apabila syarikat multinasional

beroperasi di negara asing pada peringkat pengeluaran yang berbeza.
Ambil perhatian bahawa pelaburan langsung asing menegak dibahagikan

kepada dua kategori:
(a) Pelaburan langsung asing menegak ke belakang; dan
(b) Pelaburan langsung asing menegak ke hadapan.

Bagaimanakah kita membezakan antara dua pelaburan langsung asing menegak

ini?
Pelaburan langsung asing ke belakang berlaku apabila syarikat multinasional

memasuki sebuah industri untuk menghasilkan input bagi proses pengeluaran
produk syarikat.
Contoh syarikat yang menjalankan pelaburan langsung asing menegak ke

belakang ialah Royal Dutch Shell, British Petroleum dan Alcoa yang membina
atau memperoleh kilang penapis minyak untuk menjamin bekalan petroleum.
Sebuah syarikat pengeluar kereta yang mendapat pembekal keluli atau tayar
asing adalah satu lagi contoh pelaburan langsung asing menegak ke belakang
untuk memastikan bekalan atau kos bahan mentah yang lebih rendah.
Pelaburan langsung asing ke hadapan berlaku apabila pelaburan dibuat

terhadap sumber pengedaran keluaran syarikat. Sebuah syarikat multinasional
memutuskan untuk membeli atau membina rangkaian pengedaran sendiri untuk
mendapatkan pengedar atau menjual produk siap syarikat tersebut.
Rujuk Rajah 7.3 yang menggambarkan jenis pelaburan langsung asing:
Rajah 7.3: Jenis pelaburan langsung asing (FDI)
Berikut adalah soalan yang menarik untuk kita merenungkan: Mengapakah

syarikat menjalankan pelaburan langsung asing menegak atau mendatar
walaupun ia adalah lebih mudah untuk mengimport sumber ke dalam negara
mereka sendiri?
(a) Pelaburan langsung asing mendatar adalah lebih biasa daripada pelaburan
langsung asing menegak manakala pelaburan langsung asing ke belakang
adalah lebih biasa daripada pelaburan langsung asing ke hadapan.
Menurut teori ekonomi, syarikat boleh mengawal sumber seperti mineral

di negara asing dan ia membantu untuk menghalang syarikat lain daripada

memasuki industri tersebut. Sebagai contoh, dalam tahun 1930-an, Alcoa
dan Alcan Aluminium Ltd di Amerika Utara memonopoli lombong bauksit
yang besar di Pulau Caribbean Trinidad. Pada masa itu, lombong bauksit
tersebut adalah satu-satunya lombong yang mempunyai bahan aluminium
untuk diproses dan kedua-dua syarikat membuat keuntungan besar kerana
mereka menyekat pesaing mereka daripada memasuki industri itu.
(b) Satu lagi sebab bagi pelaburan langsung asing menegak ke hadapan ialah
kesukaran mencari pengedar untuk pasaran. Keadaan ini mempengaruhi
Volkswagen untuk membina rangkaian jualan kereta apabila memasuki
pasaran Amerika. Syarikat itu fikir bahawa cara terpantas untuk memasuki
pasaran Amerika adalah dengan mendapatkan pengedar kereta dalam
bilangan yang besar.
Terdapat juga faktor lain yang menyebabkan pelaburan langsung asing menegak
dan mendatar. Faktor tersebut adalah:
(a) Kos Pengangkutan

Mengangkut produk ke negara yang jauh tidak menguntungkan jika kos
pengangkutan membentuk sebahagian besar daripada kos pengeluaran.
Produk yang cenderung mempunyai berat yang lebih rendah seperti simen,
minuman ringan dan gula, akan lebih menguntungkan melalui pelaburan
langsung asing. Sebaliknya, produk yang cenderung mempunyai berat
yang lebih tinggi umumnya perlu dieksport kerana ia lebih menguntungkan.
Satu kebiasaan bagi faktor ini telah diringkaskan dalam Jadual 7.2.
Jadual 7.2: Berat lawan Kaedah
Kecenderungan Berat Kaedah

Rendah Pelaburan Langsung Asing
Tinggi Eksport
Produk seperti komponen elektrik, mikrocip komputer dan alat perubatan

mempunyai nilai yang tinggi, kos pengangkutannya membentuk sebahagian
kecil daripada keseluruhan kos pengeluaran. Kos pengangkutan adalah
kurang penting dalam industri yang mempunyai jumlah produk yang
tinggi dengan kecenderungan berat yang tinggi.

(b) Halangan terhadap Pemindahan Pengetahuan dan Teknologi

Pelaburan langsung asing membenarkan cara yang lebih mudah dan lebih
cepat bagi pemindahan teknologi dan teknik pengurusan. Syarikat
multinasional sebagai pemacu utama pelaburan langsung asing adalah satu
cara yang kuat dan berkesan untuk menyebarkan teknologi dan kepakaran
pengurusan daripada negara maju ke negara membangun. Pelaburan
langsung asing sering menjadi satu-satunya sumber teknologi baru
dan inovatif yang biasanya tidak terdapat melalui pasaran. Teknologi
disebarkan melalui pelaburan langsung asing secara amnya merangkumi
pakej keseluruhan melibatkan pakar, kemahiran dan sumber kewangan
untuk mengeksploitasi teknologi tersebut dengan sewajarnya. Di mana
halangan teknologi dan pemindahan pengetahuan wujud di negara tuan
rumah, pelaburan langsung asing selalunya merupakan kaedah kemasukan
lebih cepat berbanding dengan pelesenan (OECD, 2001).
SEMAK KENDIRI 7.2
Bezakan antara pelaburan asing menegak dengan mendatar.
7.6 TEORI PELABURAN LANGSUNG ASING

(FDI)
Ambil perhatian bahawa aktiviti pelaburan langsung asing dapat dijelaskan
dengan menggunakan Teori Kitaran Hayat Produk Antarabangsa. Bolehkah
anda mengingat kembali teori ini? Teori ini, yang diasaskan oleh Raymond
Vernon, menjelaskan mengapa syarikat multinasional beralih daripada
mengeksport produk mereka ke luar negara untuk pelaburan langsung asing di
negara tuan rumah. Menurut teori ini, syarikat membuat pelaburan langsung
asing untuk memenuhi permintaan pasaran luar negara dan juga untuk
mengambil kesempatan daripada kos pengeluaran yang rendah di negara
yang mempunyai kos tenaga kerja yang rendah. Sebagai contoh, Nokia
mengembangkan kilang telefon bimbit di Dongguan, China dan kemudiannya di
Chennai, India. Ini bertujuan untuk mencapai kelebihan eksport daripada
ciptaan produk yang dibangunkan untuk pasaran Finland.

Pengeluaran akan melalui pelbagai peringkat. Mari kita lihat Jadual 7.3 untuk
peringkat-peringkat ini berserta dengan contohnya.
Jadual 7.3: Pelbagai Peringkat Pengeluaran
Peringkat Proses Contoh

Peringkat Inovasi produk dan ciptaan Nokia di Finland: Untuk
Produk Baru mulanya berlaku di negara asal. memenuhi permintaan dalam dan
luar negara.
Peringkat Permintaan eksport bertambah Nokia mempunyai insentif untuk
Pembesaran dan pengeluaran menjadi mengilang di luar negara bagi
Produk seragam. mengurangkan kos pengeluaran
dan mencegah kehilangan
pasaran kepada pesaing baru
tempatan dan asing. Oleh itu,
pelaburan Nokia akan beralih
kepada sebuah negara yang
bergaji rendah dengan
permintaan pasaran tempatan ă
membina sebuah kilang di China
untuk mengambil kesempatan
daripada bekalan buruh murah
dan faktor khazanah lain.
Penyeragaman Pengeluaran menjadi seragam. Nokia mengembangkan lagi
dan Peringkat operasi ke pasaran sedang pesat
Produk Matang membangun yang lain seperti
India untuk bersaing dengan
pesaing dari segi persaingan kos
dan memenuhi permintaan
pasaran India.
Sebelum kita merumuskan topik ini dan beralih ke topik seterusnya, marilah
kita mencuba Latihan 7.1 untuk meningkatkan pemahaman berkaitan pelaburan
langsung asing.

LATIHAN 7.1
1. Pelaburan langsung asing adalah ____________.

A. pelaburan di luar negara yang dibuat oleh individu, syarikat
atau organisasi awam
B. pelaburan yang dibuat oleh sebuah pertubuhan sukarela di
negara sendiri
C. pelaburan berisiko rendah tetapi memperoleh keuntungan
yang banyak
D. pelaburan instrumen kewangan dalam pasaran asing untuk
mendapatkan keuntungan
2. Pelaburan langsung asing mendatar adalah ____________.

A. pelaburan asing dalam industri yang berbeza daripada
industri yang diuruskan oleh syarikat tersebut di negara
sendiri
B. pelaburan asing dalam industri yang sama seperti industri
yang diuruskan oleh syarikat tersebut di negara sendiri
C. pelaburan tempatan dalam industri yang berbeza daripada
sendiri
D. pelaburan tempatan dalam industri yang sama seperti
sendiri
3. Pelaburan langsung asing menegak ke hadapan bermaksud

____________.
A. pelaburan langsung asing yang memasuki pasaran asing
dan bersaing dengan syarikat lain di negara asing
B. pelaburan langsung asing yang memasuki pasaran asing
dan bekerjasama dengan syarikat lain di negara asing
C. pelaburan langsung asing yang memasuki pasaran asing
dengan tujuan untuk bekerjasama dengan syarikat lain di
negara asing
D. pelaburan langsung asing yang memasuki pasaran asing
dengan tujuan untuk menjual dan mengedar produknya

 Pelaburan langsung asing (FDI) berlaku apabila entiti melabur secara

langsung dalam pengeluaran atau kemudahan fizikal lain di negara asing.
 Motif utama di sebalik FDI ialah pencarian sumber, pencarian pasaran, dan
pencarian kos.
 Negara tuan rumah mendapat manfaat daripada FDI dari segi peningkatan
pekerjaan, pemindahan teknologi dan latihan sumber manusia untuk rakyat
tempatan dan peningkatan pembangunan ekonomi. Manfaat seperti ini
menyumbang pada pertumbuhan ekonomi bagi negara tuan rumah tersebut.
 Beberapa kesan negatif FDI termasuk perasaan takut bahawa kerajaan tuan
rumah mungkin kehilangan kedaulatan dan kawalan ke atas dasar ekonomi
negeri dan juga risiko kebergantungan yang keterlaluan terhadap FDI seperti
eksploitasi sumber dan kesan buruk apabila syarikat multinasional keluar
atau menarik balik FDI keluar dari negara tersebut.
 Syarikat multinasional boleh memasuki pasaran asing melalui dua bentuk

FDI: FDI mendatar dan FDI menegak.
 FDI mendatar membolehkan syarikat untuk berkembang dalam pelbagai

pasaran yang sama dengan operasinya di negara asal. Ini sering dianggap
sebagai cara yang selamat dan cepat untuk memasuki pasaran asing.
 FDI menegak boleh menjadi sama ada ke belakang ke arah bekalan sumber
atau FDI menegak ke hadapan ke arah rangkaian pengedaran.
 Teori kitaran hayat produk antarabangsa menjelaskan mengapa syarikat

dengan produk baru menjadi multinasional dan melibatkan diri dalam FDI
melalui peringkat produk daripada baru hingga pertumbuhan dan peringkat
penyeragaman dan akhirnya, peringkat matang. FDI beralih daripada negara
asal dari mana inovasi produk terhasil ke negara bergaji rendah di mana
kilang pembuatan ditubuhkan untuk mendapat kelebihan kos dan akses
untuk pasaran eksport mereka.

Kemajuan dalam teknologi Pelaburan langsung asing

menegak
Motif pencarian kecekapan
Pelaburan langsung asing
Motif pencarian kos
menegak ke belakang
Motif pencarian pasaran
Motif pencarian sumber menegak ke hadapan
Pelaburan langsung asing mendatar Syarikat multinasional (MNCs)

8 Kewangan
Antarabangsa
HASIL PEMBELAJARAN
1. Menerangkan fungsi pasaran pertukaran asing dan bagaimana ia
berfungsi;
2. Menentukan syarat yang mempengaruhi pasaran pertukaran asing;
3. Menerangkan bagaimana sistem kewangan antarabangsa
menentukan kadar pertukaran; dan
4. Merumuskan ciri-ciri dan peranan modal, bon dan pasaran ekuiti
antarabangsa.
 PENGENALAN
Selamat datang ke Topik 8 mengenai persekitaran kewangan antarabangsa. Kita
mulakan topik ini dengan mendefinisikan fungsi dan syarat yang mempengaruhi
pasaran pertukaran asing. Ini diikuti oleh perbincangan mengenai evolusi sistem
kewangan antarabangsa seperti Standard Emas (1876ă1914), Sistem Bretton
Woods (1944ă1971) hingga ke rejim kadar pertukaran tetap dan terapung hari
ini.
Akhir sekali, kita akan melihat pasaran wang seperti modal, bon dan pasaran
ekuiti. Ini juga komponen penting dalam sistem kewangan antarabangsa. Oleh
itu, ia adalah penting untuk memahami peranan dan fungsinya dalam dunia
pasaran kewangan. Adakah anda bersedia? Mari kita mulakan.

TOPIK 8 PERSEKITARAN KEWANGAN ANTARABANGSA  145
8.1 PASARAN PERTUKARAN ASING

Mari kita mulakan topik ini dengan pengetahuan asas pasaran pertukaran asing.
Apakah yang anda tahu tentang pasaran pertukaran asing? Mari kita lihat
definisinya.
Pasaran pertukaran asing ialah tempat mata wang asing negara yang berbeza
dibeli dan dijual dan kadar pertukaran ditentukan.
Sekarang apakah maksud kadar pertukaran?
Kadar pertukaran adalah harga mata wang. Ia mengukur kadar satu mata
wang ditukar pada mata wang lain.
Pasaran pertukaran asing memainkan peranan penting dalam perdagangan,

pelaburan dan urus niaga kewangan merentasi sempadan. Dengan peningkatan
pertumbuhan dalam aktiviti ekonomi, perdagangan dan pelaburan global,
pasaran pertukaran asing menjadi sangat penting. Pasaran pertukaran asing
membolehkan syarikat untuk menukar mata wang tempatan menjadi mata wang
asing untuk memudahkan urus niaga perdagangan dan transaksi kewangan.
Mari kita lihat Jadual 8.1 yang menunjukkan anda kadar pertukaran mata wang
utama.
Jadual 8.1: Kadar Pertukaran Asing

USD EUR GBP JPY CHF CAD AUD NZD HKD SGD
USD 1 0.7411 0.6208 100.216 0.9149 1.0447 1.0669 1.1992 7.7537 1.2464
EUR 1.34907 1 0.83723 135.197 1.23432 1.4094 1.4394 1.6179 10.4604 1.6813
GBP 1.61138 1.1944 1 161.4865 1.4743 1.6834 1.7193 1.9325 12.4945 2.0082
JPY 0.01 0.7395 0.0062 1 0.9129 1.0422 0.0107 0.012 0.0774 0.0124
CHF 1.093 0.8101 0.6783 109.538 1 1.1416 1.1662 1.3105 8.4745 1.362
CAD 0.9572 0.7095 0.5942 95.9275 0.8757 1 1.0219 1.148 7.4223 1.193
AUD 0.93715 0.6947 0.5816 93.923 0.8575 0.9791 1 1.124 7.267 1.1681
NZD 0.8337 0.618 0.5174 83.552 0.7628 0.871 0.8895 1 6.4645 1.039
HKD 0.129 0.0956 0.08 12.925 11.7995 0.1347 0.1376 0.1547 1 0.1607
SGD 0.8023 0.5947 0.498 80.415 0.734 0.8388 0.8563 0.9623 6.2216 1
Sumber: http://www.fxstreet.com/rates-charts/exchange-rates/

146  TOPIK 8 PERSEKITARAN KEWANGAN ANTARABANGSA
AKTIVITI 8.1
Senaraikan mata wang utama negara lain yang digunakan untuk

memudahkan perdagangan di pasaran dunia.
8.1.1 Fungsi Pasaran Pertukaran Asing

Dalam bahagian sebelum ini, anda telah mempelajari definisi pasaran pertukaran
asing. Sekarang, mari kita lihat fungsinya. Pasaran pertukaran asing mempunyai
tiga fungsi utama: penukaran mata wang, peruntukan kredit bagi perdagangan
asing dan insurans untuk risiko pertukaran asing. Mari kita lihat penerangan
lanjut fungsi-fungsi ini:
(a) Penukaran Mata Wang

Setiap negara mempunyai mata wang tersendiri dari segi kuasa membeli.
Transaksi pertukaran asing biasanya melibatkan peserta dari negara yang
ingin memudahkan transaksi mata wang mereka sendiri dengan mata
wang yang berbeza. Pasaran pertukaran asing menyediakan satu
mekanisme bagi penjualan atau pembelian mata wang asing dan dengan
itu memudahkan perdagangan antarabangsa. Mata wang yang biasanya
didagangkan dalam pasaran pertukaran asing ialah Dolar Amerika (USD),
Yen Jepun (JPY) dan Euro (EUR).
(b) Peruntukan Kredit bagi Perdagangan Asing

Adakah anda tahu bahawa pergerakan barangan dari sebuah negara ke
negara lain dalam perdagangan antarabangsa mengambil masa?
Kebanyakan penyelesaian bagi transaksi perdagangan antarabangsa
dilakukan selepas tarikh perjanjian. Oleh sebab terdapat peralihan dalam
pergerakan barangan, perdagangan mesti dibiayai. Ia membekalkan kredit
jangka pendek, sebagai contoh, surat kredit ialah instrumen yang
digunakan sebagai sumber kredit untuk membiayai perdagangan dan
pembayaran akan dibuat pada tarikh yang ditetapkan pada masa hadapan.
(c) Insurans bagi Risiko Pertukaran Asing

Pasaran pertukaran asing menyediakan instrumen pertukaran asing
untuk mengurangkan risiko pertukaran asing. Pasaran pertukaran asing
menyediakan kemudahan untuk membeli dan menjual di tempat atau
pasaran pertukaran hadapan, dan membolehkan pengeksport dan
pengimport untuk melindungi risiko pertukaran yang timbul daripada
perubahan dalam kadar pertukaran asing.

Kemudahan perlindungan menjamin kemungkinan kerugian yang timbul

daripada pemindahan risiko pertukaran kepada pihak lain yang bersedia
untuk menanggung risiko.
Spekulasi melibatkan pembelian dan penjualan mata wang dan sebaliknya

dijalankan untuk keuntungan. Spekulasi mata wang melibatkan pergerakan
dana jangka pendek dalam satu mata wang menjadi mata wang lain
dengan mendapat pulangan keuntungan.
Akhir sekali, adakah anda pernah mendengar mengenai arbitraj? Arbitraj

ialah pembelian serentak dan penjualan mata wang dijalankan dalam
pasaran yang berlainan untuk meraih keuntungan.
SEMAK KENDIRI 8.1

Apakah fungsi utama pasaran pertukaran asing?
8.1.2 Ciri-ciri Pasaran Pertukaran Asing

Mari kita lihat ciri-ciri pasaran pertukaran asing. Pasaran pertukaran asing
mempunyai ciri-ciri yang unik. Terdapat empat ciri pasaran pertukaran asing
dan ini dijelaskan dengan lebih lanjut dalam Jadual 8.2.
Jadual 8.2: Empat Ciri Pasaran Pertukaran Asing

Ciri Deskripsi
Seluruh dunia Ia merupakan pasaran kewangan terbesar di dunia. Ia adalah
ialah pasarannya terutamanya pasaran atas kaunter yang bermaksud transaksi berlaku
melalui pertukaran dalam talian dan elektronik (melalui telefon atau
Internet) dan tidak di atas lantai perdagangan pertukaran.
Perdagangan Leveraj perdagangan pertukaran asing berlaku di pasaran. Leveraj
leveraj merujuk pada perdagangan pada margin. Dalam erti kata lain, dalam
perdagangan leveraj, sejumlah kecil dana boleh digunakan untuk
mendapatkan kawalan jumlah yang lebih besar. Dana ialah sumber
kredit untuk aktiviti spekulasi dalam pasaran pertukaran asing
dengan risiko membuat keuntungan atau kerugian.
Jumlah dagangan Dunia ini ialah pasarannya. Jumlah wang yang besar wang
besar didagangkan setiap hari di pasaran mata wang. Jumlah dagangan
pasaran pertukaran asing global berjumlah USD4 trilion pada 2010
(diambil dari www.goforex.net). Dolar Amerika ialah mata wang
yang paling banyak didagangkan, diikuti dengan Yen dan Euro.
Perdagangan Mata wang dalam pasaran pertukaran asing didagangkan 24 jam
dibuka 24 jam sehari, lima hari seminggu dalam kebanyakan pasaran kewangan.
sehari

Keempat-empat ciri pasaran pertukaran asing dipermudahkan dalam Rajah 8.1.
Rajah 8.1: Ciri-ciri pasaran pertukaran asing
8.1.3 Sebut Harga Kadar Pertukaran Asing

Bolehkah anda ingat definisi kadar pertukaran? Bagaimanakah pula dengan
kadar pertukaran asing? Adakah anda tahu maksud tersebut?
Kadar pertukaran asing ialah satu kenyataan kesediaan untuk membeli atau
menjual pada kadar yang diumumkan.
Mari kita lihat satu contoh. Harga Ringgit Malaysia (MYR) terhadap Dolar
Amerika ($) disebut sebagai MYR3.2000/$.
Kadar pertukaran asing mengikuti konvensyen sebut harga tertentu. Oleh sebab
kebanyakan urus niaga kadar pertukaran asing dilakukan dalam dolar Amerika,
sebut harga kadar pertukaran adalah dalam harga Dolar Amerika. Terdapat
beberapa pasang sebut harga yang digunakan dalam perniagaan pertukaran
asing, dua daripadanya adalah seperti berikut:
(a) Sebut Harga Secara Langsung dan Tidak Langsung

Petik secara langsung adalah harga mata wang tempatan bagi satu unit
mata wang asing (contohnya, MYR3.2/USD1) di Malaysia.
Petik secara tidak langsung adalah harga mata wang asing bagi satu unit
mata wang tempatan (USD0.31/MYR1) di Malaysia.

(b) Kadar Lani dan Hadapan

Kadar lani ialah kadar pertukaran yang digunakan untuk menjalankan
transaksi pertukaran asing yang berlaku dengan serta-merta (disebut harga
untuk penyelesaian segera).
Kadar hadapan ialah kadar pertukaran untuk transaksi yang memerlukan

penghantaran pertukaran asing pada tarikh masa depan tertentu.
Sebagai contoh, MYR disebut harga dengan USD, kadar lani tunggal dan
dua kadar hadapan yang berlainan adalah:
(i) Kadar lani untuk MYR / USD3,155
(ii) Kadar hadapan 3-bulan ă 3.202
(iii) Kadar hadapan 6-bulan ă 3.344
AKTIVITI 8.2
Apakah kadar pertukaran Ringgit Malaysia ke mata wang asing yang
lain seperti Dolar Amerika, Dolar Singapura dan Rupiah Indonesia?
8.1.4 Pemain Pasaran Pertukaran Asing

Pemain pasaran pertukaran asing boleh dikategorikan kepada empat pemain
utama seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 8.2.
Rajah 8.2: Empat pemain utama pasaran

Mari kita lihat penerangan lanjut mengenai empat pemain utama pasaran.
(a) Bank pusat ă Peranan bank pusat dalam pasaran pertukaran asing
bukanlah untuk keuntungan perdagangan mata wang tetapi untuk
menyokong nilai mata wang mereka sendiri. Ia memastikan keadaan
dagangan yang mencukupi dan campur tangan dalam ketidakseimbangan
ekonomi atau kewangan dalam pasaran pertukaran asing. Di Malaysia, kita
mempunyai Bank Negara yang bertindak sebagai bank pusat Malaysia.
(b) Bank ă Bank perdagangan dan pelaburan ialah pemain semula jadi dalam
pertukaran asing. Semua pemain perdagangan pertukaran asing yang lain
mesti berurusan dengan mereka. Bank-bank utama juga dikenali sebagai
pembuat pasaran melabur dalam mata wang untuk pemulangan atau
penyimpanan mata wang sebagai inventori mereka. Sebagai pembuat
pasaran, mereka boleh mempengaruhi sebut harga kadar pertukaran. Bagi
bank bersaiz sederhana, mereka yang mengambil bahagian dalam pasaran
mata wang untuk pengurusan perdagangan antarabangsa bagi pihak
pelanggan mereka. Beberapa contoh termasuk Bank Islam, Bank Rakyat
dan Maybank.
(c) Firma/Individu ă Mereka terdiri daripada pengeksport, pengimport,

pelancong dan pendatang yang menggunakan mata wang tempatan untuk
membeli produk dan perkhidmatan buatan asing. Individu sebagai pelabur
ialah individu bernilai tinggi yang terlibat dalam pertukaran mata wang
asing dengan mengakses bank perdagangan dan pelaburan. Baru-baru ini,
pemain baru dalam pasaran mata wang yang dipanggil dana perlindungan
telah muncul dalam bentuk perkongsian individu bernilai tinggi yang
melabur jumlah wang yang besar dalam perdagangan pertukaran asing.
(d) Spekulator/Pengarbitraj ă Mereka bertindak sebagai peniaga pertukaran

asing yang membeli dan menjual mata wang secara langsung untuk
membuat keuntungan daripada spekulasi dan aktiviti arbitraj. Bolehkah
anda membezakan antara mereka? Spekulator berusaha untuk membuat
keuntungan jangka pendek daripada kenaikan nilai harga mata wang
(berdasarkan khabar angin yang berisiko tinggi) manakala pengarbitraj
berusaha untuk membuat keuntungan daripada perbezaan harga mata
wang dalam pasaran yang berlainan.

8.1.5 Faktor yang Mempengaruhi Pasaran Pertukaran

Asing
Pasaran forex ialah pasaran yang paling cair di dunia sekarang dan
menyumbang hampir USD4 trilion sebagai jumlah dagangan harian pada tahun
2010 (finance.mapsofworld, 2013). Seperti pasaran lain, pasaran pertukaran asing
adalah tertakluk pada ketidaktentuan disebabkan oleh perubahan dalam
persekitaran luaran seperti keadaan politik, faktor ekonomi dan psikologi
pasaran.
Seperti yang dinyatakan sebelum ini, kestabilan politik memainkan peranan

yang penting sebagai salah satu faktor utama yang mempengaruhi ketidaktentuan
pasaran pertukaran asing. Sebarang gangguan politik dalam satu negara boleh
menjejaskan kadar pertukaran mata wang negara jiran. Sebagai contoh, krisis
politik seperti perang saudara boleh menyebabkan kehilangan keyakinan dalam
mata wang dan ia kemudiannya boleh menjatuhkan nilai mata wang.
Faktor ekonomi mempunyai kesan yang ketara ke atas kadar pertukaran

sesebuah negara dan menyebabkan kesan meluas ke atas kadar pertukaran
negara lain di seluruh dunia. Perbezaan dalam inflasi, kadar faedah, imbangan
perdagangan, hutang awam dan kadar pertumbuhan ekonomi memberi kesan
secara langsung ke atas kadar pertukaran.
Sebagai contoh, negara yang mempunyai kadar inflasi yang lebih tinggi biasanya
mengalami susut nilai dalam mata wang berbanding dengan mata wang rakan
dagangan lain. Sebuah negara dengan imbangan defisit perdagangan
menunjukkan bahawa perbelanjaan ke atas import melebihi penjualan eksport,
dengan itu, negara itu memerlukan lebih mata wang asing untuk membayar
import daripada ia menerima melalui jualan eksport. Permintaan yang
berlebihan bagi mata wang asing mengakibatkan susut nilai dalam kadar
pertukaran negara itu.
Peristiwa ekonomi utama di negara atau wilayah boleh mencetuskan turun naik
yang besar dalam kadar pertukaran negara di kawasan sekitarnya dan seluruh
dunia. Mari kita lihat beberapa peristiwa:
(a) Krisis kewangan Asia pada 1997-98 mendapati perubahan dalam kadar
pertukaran Baht Thailand yang memberi kesan pada harga, aktiviti
perdagangan dan kecairan dana. Ini seterusnya mencetuskan kesan
berjangkit dan menyebabkan ketidaktentuan kadar pertukaran negara Asia
dan juga Barat.

(b) Krisis kewangan global tahun 2008ă2009 baru-baru ini dan semasa Krisis
Hutang Eropah juga mempunyai kesan yang besar terhadap kadar
pertukaran hampir semua negara di dunia.
Akhir sekali, mari kita lihat psikologi pasaran. Faktor psikologi pasaran
mempengaruhi pasaran pertukaran asing dalam pelbagai cara. Apa-apa acara
atau krisis antarabangsa yang bukan penstabil boleh menukar jangkaan pasaran
dan persepsi termasuk persepsi peniaga dan pelabur. Ini boleh menyebabkan
modal digerakkan daripada pelaburan yang berisiko tinggi dan pelabur yang
mencari pilihan yang selamat. Hasilnya akan ada permintaan yang lebih besar,
oleh itu harga yang lebih tinggi, untuk mata wang yang dijangka.
Kesimpulannya, banyak faktor situasi boleh menyebabkan pergerakan mata

wang. Sebagai contoh, defisit belanjawan Amerika, kemelesetan Jepun,
kebangkitan China sebagai kuasa ekonomi baru yang hebat dan krisis hutang di
Greece mempunyai kesan ke atas harga mata wang. Semua orang boleh merasai
kesan pergerakan harga mata wang secara langsung atau tidak langsung.
Adakah anda bersetuju?
SEMAK KENDIRI 8.2
1. Adakah anda rasa bencana politik besar seperti serangan

pengganas pada 11 September 2001 dan peperangan di Iraq pada
tahun 2003 memberi kesan ke atas pasaran pertukaran asing?
2. Di manakah pasaran pertukaran asing terletak? Apakah bentuk

asal pasaran ini? Apakah kelebihan dan kelemahan utama
menggunakan Dolar Amerika sebagai mata wang perdagangan
antarabangsa untuk memudahkan transaksi dan perdagangan?
Sila layari laman web ini untuk maklumat tambahan mengenai Krisis Kewangan
Asia:
(a) www.ifg.org/imf_asia.html
(b) www.imf.org/external/np/exr/facts/asia.HTM

8.2 SISTEM KEWANGAN ANTARABANGSA

Adakah anda pernah mendengar mengenai sistem kewangan antarabangsa?
Sistem kewangan antarabangsa merujuk pada rangka kerja undang-undang,

dasar, mekanisme atau pengurusan antarabangsa yang mengawal kadar
pertukaran asing.
Sistem ini terdiri daripada mata wang dari negara individu dan sistem kadar
pertukaran yang diguna pakai oleh negara. Pasaran kadar pertukaran asing
membentuk institusi utama untuk menentukan kadar pertukaran berdasarkan
permintaan dan bekalan mana-mana dua mata wang. Terdapat tiga sistem
kewangan yang menentukan kadar pertukaran:
(a) Sistem kadar pertukaran tetap merujuk pada kerajaan sesuatu negara yang
mengawal kadar pertukaran mata wang tempatan dengan mata wang lain.
(b) Sistem kadar pertukaran terpancang merujuk pada mata wang negara
diikat dengan satu lagi mata wang negara lain.
(c) Sistem kadar pertukaran terapung atau fleksibel merujuk pada kerajaan
tidak campur tangan dalam penilaian mata wang negaranya.
Seterusnya, kita akan melihat satu kajian ringkas mengenai evolusi dan sejarah
sistem kewangan antarabangsa. Ini boleh memberi anda pemahaman yang lebih
baik mengenai sistem kewangan terkini.
8.2.1 Standard Emas (1876 hingga 1914)

Adakah anda tahu bahawa standard emas mendapat penerimaan sebagai satu
sistem kewangan antarabangsa dalam tahun 1970-an? Di bawah sistem ini, setiap
negara memancang wang pada emas. Dalam erti kata lain, mata wang yang
dikeluarkan oleh negara disokong oleh rizab emas. Sebagai contoh, dolar
Amerika ($) berharga $20,67 per auns emas, manakala paun British (£) berharga
£4,2472 per auns emas dan kadar pertukaran ialah hanya nisbah dua harga.
Oleh itu, kadar pertukaran dolar Amerika berbanding paun British ialah
$20,67/£4,2472 yang bermaksud kadar pertukaran $4,866/£.

Kerajaan setiap negara bersetuju untuk membeli atau menjual emas mengikut
permintaan pada kadar pariti tetap sendiri. Di bawah sistem ini, kerajaan perlu
mengekalkan bekalan rizab emas yang mencukupi untuk menyokong nilai mata
wang sendiri. Standard emas beroperasi sehingga meletusnya Perang Dunia
Pertama apabila pergerakan perdagangan dan emas terhad dan ia kemudian
digantung.
8.2.2 Tahun Antara Peperangan (1914 hingga 1944)

Pada tahun antara peperangan, mata wang dibenarkan untuk turun naik pada
julat yang agak luas dari segi kedua-dua emas dan mata wang lain. Ini
menyebabkan spekulasi meluas dan turun naik kadar tukaran. Perdagangan
dunia terjejas dalam 1920-an, dengan itu menyumbang pada Kemelesetan Besar
pada 1930-an. Amerika kembali menggunakan standard emas yang diubah suai
pada tahun 1934. Ini seterusnya menurunkan lagi nilai mata wang. Semasa
Perang Dunia Kedua dan selepasnya, kebanyakan mata wang dagangan utama
hilang kebolehtukaran mereka ke mata wang lain. Dolar ialah mata wang
dagangan utama yang kekal boleh ubah.
8.2.3 Sistem Bretton Woods (1944 hingga 1973)

Pada akhir Perang Dunia Kedua pada tahun 1944, kerajaan 44 Kuasa Bersekutu
termasuk Great Britain dan Amerika berkumpul di Bretton Woods, New
Hampshire, Amerika, untuk mewujudkan satu sistem kewangan antarabangsa
yang baru yang dikenali sebagai Perjanjian Bretton Woods. Sistem ini
mempunyai ciri-ciri sistem kadar pertukaran tetap, kerajaan setiap negara
anggota berikrar untuk mewujudkan satu kadar pertukaran terpancang untuk
mata wang (berasaskan dolar Amerika) atau harga emas ditetapkan pada dolar
Amerika $35 bagi setiap auns emas. Sistem ini menunjukkan semua mata wang
boleh ditukar dengan dolar Amerika yang bermaksud prestasi pasaran mata
wang adalah bergantung pada nilai dolar Amerika dan keadaan ekonomi
Amerika. Tambahan, di bawah perjanjian itu, dua institusi baru telah
ditubuhkan, iaitu Dana Kewangan Antarabangsa (IMF ă International Monetary
Fund) dan Bank Dunia, untuk membantu menyelia dan mengekalkan kestabilan
dalam sistem kewangan antarabangsa.

Malangnya dalam tempoh ini, ekonomi Amerika mengalami defisit berterusan

dalam imbangan pembayarannya. Ini memerlukan sejumlah besar dolar untuk
membiayai defisit dan menyebabkan peningkatan permintaan bagi dolar.
Terdapat kekurangan keyakinan dalam keupayaan Amerika untuk memenuhi
komitmennya untuk menukar dolar kepada emas. Oleh itu, pada tahun 1971,
dolar Amerika tidak lagi ditukar kepada emas. Pada 1973, kebanyakan mata
wang utama dibenarkan terapung berbanding dolar yang menyebabkan
kejatuhan Sistem Bretton Woods. Rajah 8.3 menggambarkan pembangunan
sistem kewangan antarabangsa dari tahun 1971 dan seterusnya.
Rajah 8.3: Perdagangan global dan pasaran mata wang: Gambaran besar adalah penting
Sumber: www.fxstreet.com
AKTIVITI 8.3
Layari laman web IMF (www.imf.org/) dan Bank Dunia

(www.worldbank.org/) untuk mengetahui lebih lanjut mengenai IMF
dan Bank Dunia.
Bolehkah anda mencari peranan utama IMF dan Bank Dunia?

8.2.4 Sistem Kadar Pertukaran Terapung (1973

sehingga kini)
Sejak tahun 1973, mata wang utama di dunia telah mengapungkan nilai mereka
terhadap satu sama lain. Sistem kadar pertukaran terapung secara rasmi diterima
pakai selepas Perjanjian Jamaica pada tahun 1976. Di bawah perjanjian itu, kadar
terapung telah diisytiharkan diterima, emas tidak lagi menjadi aset rizab dan
banyak negara menjadi ahli IMF.
Di bawah sistem kadar pertukaran fleksibel, kerajaan boleh campur tangan

secara langsung dan mengambil bahagian dalam pasaran mata wang dengan
membeli dan menjual mata wang mereka sendiri dengan menggunakan rizab
mereka untuk menstabilkan kadar pertukaran mereka. Aliran masuk modal yang
boleh ditingkatkan dengan menaikkan kadar faedah. Walau bagaimanapun di
bawah sistem tersebut, kadar pertukaran telah menjadi lebih mudah berubah
dan sukar diramalkan daripada sistem kadar pertukaran tetap. Kadar pertukaran
terapung boleh meningkatkan pendedahan pada aktiviti spekulasi yang boleh
menyebabkan penurunan nilai mata wang.
8.2.5 Sistem Kadar Pertukaran Kontemporari

Akhir sekali, mari kita lihat sistem kadar pertukaran kontemporari. Dalam
kebanyakan ekonomi kontemporari, kadar pertukaran diuruskan berhubung
dengan dasar kewangan. Bagaimanakah kadar pertukaran ditentukan? Kadar
pertukaran ditentukan oleh kuasa pasaran tetapi bank pusat secara aktif boleh
campur tangan dalam pasaran pertukaran asing untuk memastikan kadar
pertukaran dalam julat yang tertentu. Ini dipanggil apungan terurus dan
apungan dipantau oleh kerajaan. Ini memastikan bentuk yang tersusun
perubahan kadar pertukaran berbanding dengan kadar yang telah ditetapkan
tetapi membenarkan kadar yang berbeza.
Perjanjian Plaza 1985, satu perjanjian antara negara G-5 (Amerika, Perancis,
Jerman, Jepun, dan United Kingdom), telah ditubuhkan untuk bekerjasama
untuk sengaja melemahkan kadar pertukaran dolar Amerika. Objektif strategi ini
adalah untuk membantu Amerika meningkatkan defisit perdagangannya yang
besar (terutamanya terhadap Jepun) dan untuk merangsang ekonominya untuk
keluar daripada kemelesetan panjang 1980-an. Perjanjian Louvre pada Februari
1987 telah dipersetujui oleh negara G-6 (Jerman Barat, Perancis, Great Britain,
Jepun, Kanada dan Amerika) untuk menghentikan susut nilai dolar Amerika.

Di bawah sistem Bretton Woods II yang dihidupkan semula bermula pada tahun
2003 dan bertahan sehingga 2007, sistem antarabangsa yang baru melibatkan
saling bergantungan antara negara dengan simpanan umumnya tinggi di Asia
(pinjaman dan mengeksport) ke negara Barat dengan perbelanjaan secara amnya
tinggi. Sistem ini adalah sebagai respons terhadap krisis kewangan Asia pada
tahun 1997.
Walaupun kebanyakan mata wang utama terapung dinilai terhadap satu sama
lain, beberapa negara membangun memancang (tetap) kadar pertukaran mereka
pada salah satu daripada mata wang utama atau dengan sekumpulan mata
wang. Sebagai contoh, Euro Kesatuan Eropah di bawah Sistem Kewangan
Eropah (EMS ă European Monetary System) dipancang pada sekumpulan
campuran mata wang yang dipilih dan mata wang China (yuan) telah
dipancangkan pada dolar Amerika untuk satu dekad. Justeru itu, ekonomi global
hari ini semakin dikuasai blok mata wang lebih-lebih lagi oleh dolar Amerika,
Euro Kesatuan Eropah dan Yen Jepun.
Adakah anda pernah mendengar Sistem Kewangan Eropah (EMS)? Dilancarkan

pada tahun 1979, ia merupakan pendahulu Kesatuan Ekonomi dan Kewangan
(EMU) yang mencetus penubuhan Euro. Ia mewujudkan kawasan kestabilan
mata wang di seluruh komuniti Eropah dengan menggalakkan negara untuk
selaraskan dasar kewangan mereka. Ia menggunakan Mekanisme Kadar
Pertukaran (ERM ă Exchange Rate Mechanism) untuk mewujudkan kadar
pertukaran yang stabil untuk meningkatkan perdagangan antara negara anggota
EU dan dengan itu membantu pembangunan pasaran tunggal. Euro diperkenalkan
untuk diamalkan pada tahun 2001 (Civitas, 2011).
8.3 PASARAN WANG ANTARABANGSA

Mari kita mulakan seksyen ini dengan melihat definisi pasaran wang
antarabangsa. Adakah anda pernah mendengarnya? Apakah maksudnya?
Pasaran wang antarabangsa ialah rangkaian manusia, firma, institusi

kewangan dan kerajaan meminjam dan melabur di peringkat antarabangsa
dalam instrumen pasaran wang.

Terdapat tiga jenis pasaran wang antarabangsa:
(a) Pasaran modal antarabangsa;
(b) Pasaran bon antarabangsa; dan
(c) Pasaran ekuiti antarabangsa.
Mari kita lihat jenis pasaran ini dengan lebih lanjut dalam bahagian seterusnya.
8.3.1 Pasaran Modal Antarabangsa

Apakah yang berlaku dalam pasaran jenis ini? Ini ialah pasaran wang dengan
modal asing seperti dolar Euro dibiayai atau dilaburkan. Dolar Euro ialah
deposit dolar Amerika di bank bukan Amerika.
Sebagai contoh, Sony dan Hitachi meminjam dolar Amerika daripada beberapa
bank di Tokyo untuk membiayai operasi mereka di seluruh dunia. Pasaran
modal menyediakan hutang jangka panjang dan pembiayaan ekuiti bagi kerajaan
dan sektor korporat. Syarikat multinasional (MNC) kadangkala menggunakan
sumber modal asing daripada pasaran wang antarabangsa untuk membiayai
operasi global pada kos yang lebih rendah daripada yang mungkin secara
domestik.
Pasaran modal domestik cenderung untuk menjadi cair dan bersegmen, dengan
itu, pada kos yang lebih tinggi disebabkan ketersediaan modal yang terhad.
Bagaimanakah dengan pasaran modal antarabangsa? Pasaran modal antarabangsa
ialah cecair disebabkan oleh besarnya dana dan peserta pasaran. Pasaran mata
wang Euro adalah jangka pendek (biasanya kurang daripada satu tahun matang)
pasaran sebahagian besarnya bagi deposit bank dan pinjaman denominasi dalam
mana-mana mata wang, kecuali mata wang negara di mana pasaran itu terletak.
Sebagai contoh, di London, pasaran mata wang Euro merupakan pasaran bagi
deposit bank dan pinjaman denominasi dalam dolar, yen, franc, marks dan
mana-mana mata wang lain kecuali paun British. Instrumen utama yang
digunakan dalam pasaran ini ialah deposit sijil (CD), deposit masa dan pinjaman
bank.

8.3.2 Pasaran Bon Antarabangsa

Apakah pasaran bon antarabangsa?
Pasaran bon antarabangsa ialah tempat saham syarikat disenaraikan dan

didagangkan di bursa saham asing.
Sebagai contoh, sesetengah penerbit baru bon ialah Google dan Apple. Tencent
Holdings, syarikat Internet terbesar di China dengan hasil, menjadi peminjam
Asia pertama daripada sektor itu untuk menerbitkan bon global. Bolehkah anda
mendefinisikan bon?
Bon ialah instrumen hutang yang digunakan untuk membiayai pelaburan

jangka masa panjang.
Anggaran nilai pasaran bon di seluruh dunia adalah lebih daripada $45,000
bilion, pasaran bon Amerika, merangkumi sebahagian besar daripada jumlah
nilai tersebut (finance.mapsofworld.com). Pasaran bon Euro ialah pasaran jangka
masa panjang bagi bon dalam mana-mana mata wang di luar negara yang
memiliki mata wang bon denominasi. Satu bon asing dijual di luar negara
peminjam dan denominasi dalam mata wang negara ia dijual.
8.3.3 Pasaran Ekuiti Antarabangsa

Akhir sekali, mari kita lihat pasaran ekuiti antarabangsa. Apakah yang berlaku
dalam pasaran jenis ini ?
Pasaran ekuiti antarabangsa ialah tempat di mana bon korporat dan kerajaan
yang dikeluarkan dan didagangkan di negara asing.

Sebagai contoh, Google Amerika mengeluarkan saham di Bursa Saham New

York. Pasaran ini menyediakan pembiayaan untuk operasi global tetapi juga
boleh meningkatkan pengiktirafan organisasi dan prestasi portfolio. MNC yang
memerlukan pembiayaan menggunakan pasaran saham asing sebagai sumber
tambahan dana mereka. Pasaran ekuiti Euro mengeluarkan saham denominasi
dolar Amerika di bursa bukan Amerika bagi pengedaran pasaran asing. Stok
adalah ditaja jamin oleh bank pelaburan dan dibeli oleh pelabur institusi di
beberapa negara.
SEMAK KENDIRI 8.3

Kadar purata inflasi dunia meningkat hingga 5.5% pada tahun 2008,
iaitu tertinggi sejak 1999. Bagaimanakah kenaikan inflasi memberi
kesan pada kadar pertukaran dan perniagaan antarabangsa?
AKTIVITI 8.4
1. Untuk maklumat lanjut mengenai pembangunan pasaran bon di
Malaysia, layari www.sc.com.my.
2. Layari laman web www.imf.org/external/pubs/ft/wp/2004/

wp04222.pdf untuk maklumat lanjut mengenai pembentukan blok
mata wang.
Kongsi penemuan anda dengan rakan kursus anda.
Sebelum kita mengakhiri topik ini, lengkapkan latihan berikut. Semoga berjaya!

LATIHAN 8.1
1. ______________ ialah pasaran untuk menukar mata wang satu

negara dengan mata wang lain.
A. Pasaran pertukaran asing
B. Pasaran pepenjuru budaya
C. Pasaran mata wang terbuka
D. Pasaran pertukaran mata wang
2. Pasaran pertukaran asing mempunyai dua fungsi penting iaitu

_______.
A. untuk memungut cukai barangan yang diimport dan untuk
menukar mata wang sesebuah negara dengan mata wang lain
B. untuk melindungi sesebuah syarikat daripada risiko
perdagangan asing dan menentukan kadar faedah kepada
pelabur antarabangsa
C. untuk memungut cukai barangan yang diimport dan
menentukan kadar faedah kepada pelabur antarabangsa
D. untuk menukar mata wang sesebuah negara menjadi mata
wang lain dan melindungi negara tersebut daripada risiko
perdagangan pertukaran asing
3. Nilai satu mata wang ditentukan oleh _______.

A. permintaan dan interaksi pembidaan yang relatif pada
permintaan dan pembidaan mata wang lain
B. konsortium antarabangsa pedagang mata wang
C. Pertubuhan Perdagangan Sedunia (WTO)
D. rundingan antara bank-bank utama daripada lima negara
utama dengan keunggulan industri

4. Proses membeli satu unit mata wang pada harga yang lebih
rendah dan menjual pada harga yang lebih tinggi dikenali sebagai
_______.
A. tukar-menukar
B. merangkak
C. keuntungan
D. arbitraj
5. Antara dua mata wang utama, kadar pertukaran lani adalah kadar
_______ dan kadar pertukaran hadapan ialah kadar _______.
A. hari ini; pada tarikh tersebut
B. pada tarikh akan datang yang ditentukan; hari ini
C. pada tarikh tersebut; hari ini
D. pada tarikh tersebut; pada tarikh akan datang yang ditentukan
6. Bon asing dijual terutamanya di _______.

A. Amerika
B. Jepun
C. Eropah
D. mata wang negara yang diisukan
7. _______ mewujudkan nilai tara atau nilai penanda aras bagi setiap
mata wang yang pada mulanya disebut harga dari segi emas dan
dolar Amerika.
A. Perjanjian Bretton Woods
B. Perjanjian Jamaica
C. Perjanjian Perdagangan Dunia
D. Perjanjian Kewangan Antarabangsa

 Pasaran pertukaran asing ialah pasaran untuk menukar mata wang sebuah
negara ke negara lain.
 Kadar pertukaran ialah kadar di mana satu mata wang boleh ditukar kepada
mata wang lain.
 Tiga fungsi utama pasaran pertukaran asing adalah: penukaran mata wang,
peruntukan kredit bagi perdagangan asing dan insurans untuk risiko
pertukaran asing.
 Peserta pasaran pertukaran asing terdiri daripada bank pusat, bank

perdagangan dan pelaburan, syarikat dan individu yang membeli atau
menjual mata wang.
 Keadaan politik, faktor ekonomi dan psikologi pasaran ialah faktor yang
boleh mempengaruhi pasaran pertukaran asing.
 Terdapat lima sistem kewangan antarabangsa yang menentukan kadar

pertukaran. Sistem tersebut ialah standard emas, tahun antara peperangan,
Sistem Bretton Woods, sistem kadar pertukaran terapung dan sistem kadar
pertukaran kontemporari.
 Terdapat tiga pasaran wang antarabangsa yang meminjam dan melabur di

peringkat antarabangsa dalam instrumen pasaran wang ă pasaran modal
antarabangsa, pasaran bon antarabangsa dan pasaran ekuiti antarabangsa.
Apungan terurus Pasaran bon antarabangsa

Blok mata wang Pasaran ekuiti antarabangsa
Kadar hadapan Pasaran modal antarabangsa
Kadar lani Pasaran pertukaran asing
Kadar pertukaran asing Sistem Bretton Woods
Kadar pertukaran terapung Sistem Kewangan Antarabangsa
Kadar pertukaran tetap Spekulasi
Kadar swap

Topik  Pemilihan
9 Negara dan
Strategi
Kemasukan
HASIL PEMBELAJARAN
1. Menerangkan bagaimana seorang pengurus memilih pasaran yang
sesuai dan lokasi pengeluaran di luar negara;
2. Menjelaskan faktor-faktor penting berkaitan peluang dan risiko
apabila membuat keputusan untuk mengembangkan perniagaan di
negara asing;
3. Menerangkan bagaimana mengumpul dan menganalisis data
negara berpotensi;
4. Membandingkan dua alat yang digunakan dalam menentukan
strategi lokasi global; dan
5. Membezakan antara tiga kaedah kemasukan yang ada untuk
melabur di negara asing.

TOPIK 9 STRATEGI PEMILIHAN NEGARA DAN ENTRI  165
 PENGENALAN
Dalam era globalisasi ini, kita dapat merasai betapa kecilnya dunia ini. Anda
boleh pergi ke negara lain dengan mudah untuk pelbagai sebab. Kadangkala
sebabnya mungkin demi perniagaan. Tetapi bagaimana kita membuat
perniagaan dengan negara lain? Topik ini akan memberikan jawapan kepada
soalan tadi kerana kita akan belajar tentang strategi pemilihan negara dan
kaedah kemasukan.
Syarikat berhadapan dengan beberapa keputusan penting apabila memasuki

pasaran asing. Satu keputusan penting yang syarikat perlu mengambil kira
semasa pengembangan antarabangsa ialah strategi kemasukan. Strategi
kemasukan antarabangsa melibatkan dua keputusan utama:
(a) Di mana (pemilihan negara); dan
(b) Bagaimana (kaedah kemasukan).
Topik ini adalah mengenai bagaimana syarikat asing memperuntukkan sumber

mereka yang terhad antara negara yang berbeza apabila memilih di mana
mereka mungkin beroperasi. Tumpuan adalah kepada pemboleh ubah utama
yang perlu dipertimbangkan apabila menilai dan membandingkan negara
berdasarkan peluang dan faktor risiko. Ini diikuti oleh perbincangan mengenai
bagaimana mengumpul dan menganalisis data. Selepas itu, anda akan belajar
bagaimana menggunakan dua alat perbandingan untuk memilih negara yang
berpotensi untuk dimasuki. Akhir sekali, tiga strategi kaedah kemasukan akan
dijelaskan supaya anda tahu bagaimana syarikat membuat keputusan memilih
kaedah kemasukan yang digunakan untuk pasaran khusus. Mari kita mulakan
pelajaran kita!

166  TOPIK 9 STRATEGI PEMILIHAN NEGARA DAN ENTRI
9.1 MEMILIH LOKASI PEMASARAN DAN

PENGELUARAN YANG SESUAI
Dalam kehidupan seharian, kita sentiasa perlu membuat keputusan. Salah
satu cara untuk mendapatkan keputusan adalah dengan membuat pilihan.
Bagaimanakah kita memilih lokasi pemasaran dan pengeluaran yang sesuai?
Siapakah yang bertanggungjawab melakukannya? Pihak yang bertanggungjawab
untuk tugas ini ialah pengurus. Untuk memilih lokasi pengeluaran dan
pemasaran, seorang pengurus perlu menjawab dua soalan asas:
Adakah anda tahu bahawa faktor yang dipertimbangkan dalam pemilihan

pengeluaran dan lokasi pemasaran biasanya saling bergantung? Tapak
pengeluaran sering terletak berhampiran dengan pasaran apabila kos
pengangkutan adalah tinggi atau apabila peraturan kerajaan tuan rumah
memerlukan pengeluaran tempatan. Sebagai contoh, dalam industri perkhidmatan,
mereka perlu berdekatan dengan pelanggan mereka.
Syarikat juga perlu mencari kelebihan lokasi untuk mengurangkan kos

pengeluaran. Kelebihan lokasi pengeluaran asing seperti bekalan tenaga pekerja,
bahan mentah, rangkaian pembekal dan infrastruktur boleh memanjangkan daya
saing syarikat.
Proses menentukan strategi lokasi keseluruhan mestilah fleksibel kerana keadaan

yang sentiasa berubah di negara tertentu. Satu strategi yang baik membolehkan
sesebuah syarikat untuk mengambil peluang baru di lokasi alternatif. Oleh itu,
syarikat perlu mengambil kira faktor yang sedia ada dalam persekitaran asing,
seperti kos masa depan, harga, reaksi pesaing dan teknologi.

Rajah 9.1 menunjukkan apa yang pengurus perlu pertimbangkan semasa

membuat keputusan mengenai pasaran dan lokasi pengeluaran.
Rajah 9.1: Carta pemilihan lokasi untuk operasi
SEMAK KENDIRI 9.1
Jelaskan sebab-sebab utama mengapa pengurus perlu memberikan

perhatian kepada sesebuah negara apabila membuat keputusan
berkaitan pasaran dan lokasi pengeluaran.

9.2 MENGIMBAS LOKASI ALTERNATIF

Apakah yang berlaku apabila seorang pengurus tidak dapat mencari tempat
yang sesuai untuk operasi perniagaan beliau? Ada satu lagi penyelesaian untuk
masalah ini iaitu mengimbas lokasi alternatif. Tetapi bagaimana kita
melakukannya?
Apabila membuat perbandingan antara negara, pengurus menggunakan

pelbagai teknik imbasan berdasarkan pemboleh ubah yang luas yang
menunjukkan peluang dan risiko. Satu analisis yang menyeluruh di lokasi
alternatif akan mengelakkan syarikat daripada membuat keputusan yang berat
sebelah supaya jualan dapat dimaksimumkan atau memastikan pilihan lokasi
pengeluaran dengan kos terendah.
9.3 MEMILIH DAN MEMBANDINGKAN

PELUANG DAN RISIKO
Seperti yang dijelaskan dalam bahagian sebelum ini, pengurus menggunakan
pelbagai teknik imbasan untuk mencari lokasi alternatif. Teknik imbasan
melibatkan penentuan peluang yang kemudiannya dipertimbangkan dengan
risiko menjalankan perniagaan di negara tuan rumah. Selain itu, pengurus perlu
menilai faktor luaran negara tuan rumah yang boleh mempengaruhi kejayaan
dan kegagalan operasi asing.
9.3.1 Peluang Pelaburan

Bagaimanakah kita menentukan peluang pelaburan?
Peluang ditentukan oleh keberuntungan pelaburan.
Terdapat empat faktor yang perlu dipertimbangkan apabila menilai peluang:
(a) Saiz pasaran;
(b) Infrastruktur dan kesesuaian operasi;
(c) Ketersediaan sumber dan kos; dan
(d) Birokrasi.

Rajah 9.2 meringkaskan peluang ini dalam sebuah gambar rajah. Perhatikan
bahawa faktor ini juga memberi kesan kepada kedua-dua keputusan lokasi
pasaran dan pengeluaran.
Rajah 9.2: Empat faktor untuk dipertimbangkan dalam peluang pelaburan
Faktor ini dijelaskan dengan lebih lanjut seperti berikut:
(a) Saiz Pasaran

Potensi jualan adalah salah satu pemboleh ubah yang penting digunakan
oleh pengurus untuk menentukan lokasi yang sesuai untuk membuat
pelaburan. Ini adalah kerana saiz pasaran menentukan potensi jualan.
Syarikat bergantung pada maklumat masa lalu dan terkini berkaitan angka
jualan berasaskan negara demi negara untuk jenis produk yang mereka
mahu jual. Walau bagaimanapun, di negara tertentu, angka jualan tidak
boleh didapati, data lain seperti Keluaran Negara Kasar (KNK),
pertumbuhan pasaran, populasi, saiz pengguna kelas pertengahan dan
peringkat pembangunan industri boleh digunakan untuk menganggar
permintaan.

(b) Infrastruktur dan Kesesuaian Operasi

Pada asasnya, kebanyakan syarikat lebih suka untuk memilih lokasi yang
mereka anggap sebagai lebih mudah untuk beroperasi. Sebagai contoh,
syarikat di Amerika menganggap Kanada dan Mexico sebagai sesuai
kerana lokasi geografi mereka dan memudahkan kawalan ke atas operasi
anak syarikat mereka. Faktor lain seperti persamaan dalam budaya dan
sistem ekonomi menentukan daya tarikan sesebuah negara sebagai pilihan
lokasi. Infrastruktur seperti akses kepada komunikasi dan rangkaian
pengangkutan diperiksa oleh syarikat dalam kajian kemungkinan mereka
dalam pilihan negara alternatif.
(c) Ketersediaan Sumber dan Kos

Syarikat juga mempertimbangkan ketersediaan sumber yang mereka
perlukan. Mereka mencari sumber yang tidak wujud atau adalah lebih
mahal di negara asal mereka. Sebagai contoh, orang tempatan yang
mempunyai pengetahuan pasaran dan kemahiran teknikal dicari.
Kebanyakan masa, syarikat membuat keputusan sama ada untuk membuat
produk atau komponen untuk dijual di negara yang ia dibuat atau untuk
dieksport ke pasaran lain. Mereka juga mencari buruh kos rendah, bahan
mentah, tanah, kadar cukai tempatan dan kos pindahan harga yang
bersesuaian dengan pengeluaran. Apabila mencari tapak pengeluaran
rendah, syarikat juga mengambil kira faktor lain seperti kemudahan
kemasukan dan peraturan dan kehadiran pembekal.
(d) Birokrasi
Syarikat biasanya membandingkan tahap birokrasi yang diperlukan untuk
beroperasi di negara tertentu kerana ini boleh meningkatkan kos operasi
mereka. Birokrasi merangkumi kerja pentadbiran untuk mendapatkan
lesen untuk beroperasi, menghasilkan dan menjual produk tertentu,
membawa pegawai dagang dan mematuhi polisi kerajaan tuan rumah
seperti cukai, undang-undang buruh, keadaan kerja dan peraturan alam
sekitar.
Sebagai contoh, di Ukraine, badan kerajaan yang berlainan sering

mengalami pertindihan tanggungjawab dan mempunyai arahan dan dasar
yang bertentangan. Badan kawal selia sering bertindak tanpa diduga,
berdasarkan peraturan yang tidak sedari oleh orang lain (diambil daripada
Budaya Perniagaan Ukraine, 2005). Adalah sukar untuk mengukur tahap
birokrasi dan kerenah birokrasi sesebuah negara yang boleh menghalang
peluang pelaburan dengan nyata sekali, oleh itu, syarikat perlu menilai
faktor ini ke arah negara lain secara subjektif.

AKTIVITI 9.1
1. Baca lebih lanjut mengenai „Peluang Pelaburan di China‰ oleh

Dr Burton G. Malkiel (http://www.youtube.com/watch?v =
uVcV0H4qtgw).
2. Baca „Kes McDonalds: Strategi Pertumbuhan‰ oleh L. Siehoyono

dan L. E. Giang (http://puslit2.petra.ac.id/ejournal/index.php/
hot/article/view/16310) dan „Mengapa McDonalds Menang
dalam Semua Ekonomi‰ di (http:// management.fortune.cnn.
com/2011/08/23/whyămcdonaldsăwinsăinăanyăeconomy/).
9.3.2 Risiko Pelaburan

Bolehkah anda memikirkan jenis risiko yang secara langsung boleh memberi
kesan kepada pelaburan perniagaan dalam persekitaran asing? Syarikat terdedah
kepada banyak risiko semasa mengendalikan perniagaan mereka di negara
tertentu walaupun setiap negara mempunyai potensinya. Mari kita lihat
Rajah 9.3 yang menunjukkan anda jenis risiko dalam pelaburan.
Rajah 9.3: Empat jenis risiko

Empat jenis risiko ini dijelaskan seperti berikut:
(a) Ketidakpastian dan Risiko

Syarikat menggunakan pelbagai teknik kewangan untuk membandingkan
projek berpotensi seperti aliran tunai diskaun, nilai ekonomi tambahan,
tempoh bayar balik, jumlah nilai kini, pulangan jualan, pulangan ke atas
aset yang digunakan, nilai pulangan dalaman, pulangan akaun dan
pulangan ke atas ekuiti. Walaupun perbezaan antara teknik dijelaskan
dengan lebih baik dalam kursus kewangan, implikasi antarabangsa adalah
sama. Untuk itu, kita hanya boleh merujuk kepada pulangan pelaburan
(ROI) untuk menjelaskan pertimbangan risiko dalam perniagaan
antarabangsa.
Jika pulangan dijangka adalah sama, pembuat keputusan akan memilih

keuntungan yang pasti daripada sesuatu yang tidak tentu. Untuk
menganggarkan ROI, sesebuah syarikat akan mengira perbezaan pulangan
purata untuk pelaburan. Jadual 9.1 menunjukkan dua baris ROI yang sama
tetapi mereka mempunyai perbezaan yang jelas dari segi pencapaian dan
kemungkinan. Dalam Jadual 9.1, pada tahap 10 peratus kepastian, garis
ROI adalah lebih tinggi untuk pelaburan B berbanding dengan pelaburan A
(40% kepada 30%). Seterusnya, 10% kemungkinan pelanggan juga lebih
tinggi untuk B (0.40 + 0.30 = 0.70 atau 7%) berbanding dengan A (0.30 +
0.20 = 0.65 atau 65%). Pengalaman menunjukkan bahawa kebanyakan
(bukan semua) pelabur akan memilih alternatif B berbanding dengan A.
Tambahan pula, apabila keraguan bertambah, pelabur akan memerlukan
anggaran ROI yang lebih tinggi.
Jadual 9.1: Dua Garis ROI yang Sama
Pelaburan A Pelaburan B
ROI sebagai Nilai
Kemungkinan Nilai Wajaran Kemungkinan
Peratusan Wajaran
0 0.15 0 0 0
5 0.20 1.0 0.30 1.5
10 0.30 3.0 0.40 4.0
15 0.20 3.0 0.30 4.5
20 0.15 3.0 0 0.0
Anggaran ROI 10.0% 10.0%

Syarikat kerap mengurangkan risiko atau keraguan dengan mengambil

insurans. Walau bagaimanapun, kos insurans terhadap dana yang mata
wangnya tidak boleh ditukar atau tidak boleh dipindahkan adalah tinggi.
Semasa awal proses ketepatan untuk menetapkan jumlah yang
dikehendaki yang boleh diurus, syarikat perlu memberi pertimbangan
kepada elemen risiko dan keraguan. Untuk tahap yang lebih khusus kajian
kebolehlaksanaan, pengurus perlu menentukan sama ada tahap risiko
boleh diterima tanpa melibatkan kos tambahan. Jika tidak, pengurus harus
mengira ROI termasuk perbelanjaan, seperti insurans, untuk meningkatkan
tahap operasi pengesahan.
Bagaimanakah kita menentukan Pulangan Pelaburan (ROI ă Return of

Investment)? Kita boleh menentukan Pulangan Pelaburan (ROI) seperti
berikut:
(i) Darab ROI sebagai peratusan dengan „kemungkinannya‰ untuk

mendapatkan nilai wajaran.
(ii) Kirakan jumlah semua nilai wajaran.
Nilai wajaran = Kemungkinan  Peratusan
Biasanya, apabila sesebuah syarikat beroperasi di luar negara, ia akan

mempunyai tahap keraguan yang lebih tinggi berbanding dengan yang
beroperasi di negara sendiri kerana persekitaran yang berbeza. Sesebuah
syarikat boleh mengubah tanggapan ke arah pengguna, persaingan dan
tindakan kerajaan melalui pengalaman beroperasi di negara tertentu atau
negara yang mempunyai persamaan, yang akan mengurangkan tahap
keraguan.
Di samping itu, pada tahun permulaan operasi, syarikat asing mempunyai

kadar kejayaan yang lebih rendah berbanding dengan syarikat tempatan.
Keadaan ini dikenali sebagai „tanggungan keasingan‰. Walau
bagaimanapun, syarikat asing, yang dapat menyesuaikan diri dengan
situasi baru dan mengatasi masalah awal, mampu mempunyai tahap
kejayaan yang sama dengan syarikat tempatan pada tahun-tahun
berikutnya. Proses pembelajaran menjelaskan mengapa syarikat sentiasa
mengambil kira pelaburan semula atau mengembangkan pelaburan mereka
dalam sebuah negara tertentu dengan perspektif yang berbeza berbanding
dengan negara yang mereka tidak mempunyai sebarang pengalaman. Kita
akan membincangkan pelaburan semula dalam topik yang lain.

AKTIVITI 9.2
Jika dua projek mempunyai ROI yang sama (7%), adakah ini bermakna
kedua-dua projek mempunyai risiko dan peluang untuk berjaya yang
sama rata?
(b) Risiko Persaingan

Sekarang kita beralih kepada risiko kedua ă risiko persaingan. Kelebihan
kompetitif inovasi syarikat tertentu tidak boleh bertahan untuk selama-
lamanya. Walaupun ia mempunyai kelebihan persaingan sebagai pelatih,
tempoh sebagai seorang pelatih adalah berbeza mengikut pasaran. Satu
strategi yang digunakan untuk mengeksploitasi kelebihan sementara
inovasi dikenali sebagai „susulan tiruan‰.
Bagi melaksanakan strategi ini, syarikat tertentu perlu memasuki sesebuah

negara yang mudah untuk mereka menyesuaikan diri dan menerima
kelebihan inovasi, sebelum pergi ke negara lain. Negara yang menerima
inovasi pada mod yang lebih cepat ialah negara dengan syarikat yang
melabur banyak dalam teknologi dan menawarkan perlindungan minimum
untuk hak harta intelek (IPR ă Intellectual Property Rights). Oleh itu,
kelebihan inovasi syarikat terancam di negara yang menawarkan
perlindungan yang sedikit kepada IPR firma.
Syarikat juga boleh membentuk strategi dengan mencari negara yang tidak
mempunyai sebarang persaingan yang ketara. Sebagai contoh, anda
mungkin biasa dengan Kao. Kao ialah pengeluar barangan untuk pencuci
rumah dan peralatan mandian. Syarikat ini memberi tumpuan pertumbuhan
antarabangsanya di Asia Tenggara kerana pasarannya berkembang dan
juga kurang persaingan daripada Amerika dan Eropah.
Bagi Chrysler, ia adalah sebaliknya. Chrysler mendapat kelulusan untuk

membina sebuah kilang pemasangan di Vietnam kerana ia adalah
salah satu daripada hanya empat pengeluar kereta di pasaran. Walau
bagaimanapun, Chrysler berhenti apabila ia mendengar bahawa terdapat
12 syarikat yang telah mendapat kelulusan yang sama. Keputusan Chrysler
untuk berhenti adalah kerana terdapat terlalu banyak persaingan
berbanding dengan saiz pasaran.
Walau bagaimanapun, terdapat juga kes di mana syarikat boleh mendapat

manfaat jika ia beroperasi di tempat yang ada pesaing. Syarikat yang
beroperasi di lokasi kelompok boleh mendapat maklumat yang lebih baik
mengenai perkembangan terbaru dan teknologi.

(c) Risiko Kewangan

Risiko ketiga pelaburan ialah risiko kewangan. Adakah anda tahu bahawa
pelabur asing lebih suka beberapa pegangan mereka menjadi cecair?
„Keutamaan kecairan‰ ialah satu teori yang menyatakan bahawa

pelabur biasanya memerlukan sebahagian daripada pelaburan mereka
dalam aset cair.
Mereka juga bersedia untuk menerima pendapatan yang lebih rendah.

Kecairan yang diperlukan untuk membuat pembayaran dalam tempoh
yang singkat, seperti membayar dividen dan menampung kontingensi di
luar jangkaan seperti „menyimpan stok‰ bahan pada masa kecemasan.
Kadangkala, syarikat berhasrat untuk menjual semua atau sebahagian

daripada ekuiti mereka di negara asing supaya dana boleh digunakan
untuk pembangunan lain. Walau bagaimanapun, keupayaan untuk
mencari pembeli tempatan adalah berbeza antara negara bergantung
kepada ketersediaan pasaran modal tempatan. Sebagai contoh, pengilang
kaca Vitro membuat keputusan untuk menjual Anchor Glass, anak syarikat
Amerika mereka. Pasaran modal Amerika adalah lebih maju dan langkah
itu mengurangkan jualan dan pemindahan produk ke Mexico.
Jika dana itu tidak boleh ditukar, penjual perlu menghabiskan dana di
negara tuan rumah. Satu lagi yang membimbangkan kebanyakan pelabur
asing ialah keupayaan dan kos untuk menukar keuntungan operasi luar
negara. Pelabur lebih bersedia untuk menerima ROI yang lebih rendah di
negara yang mempunyai mata wang yang stabil berbanding dengan
mereka yang mempunyai kadar pertukaran yang tidak stabil.
Terdapat dua pemboleh ubah yang memberi kesan kepada risiko

kewangan yang beroperasi di negara asing: kawalan modal dan kestabilan
kadar pertukaran. Perubahan dalam kadar pertukaran boleh mengurangkan
kecairan pelaburan dan meningkatkan risiko kewangan. Keseimbangan
sesebuah negara dalam perdagangan, simpanan, kadar faedah, inflasi dan
bajet kerajaan ialah petunjuk yang berguna untuk meramalkan keadaan
kewangan negara tertentu.

(d) Risiko Politik

Akhir sekali, mari kita lihat risiko yang terakhir iaitu risiko politik. Apakah
sumber risiko politik dan bagaimana ia boleh diramalkan? Sumber risiko
politik termasuk perubahan dalam pendapat pemimpin politik, dasar,
kekacauan awam dan permusuhan antara negara tuan rumah dan negara
lain, dan risiko seperti ini boleh mengganggu operasi asing.
Tambahan pula, ancaman pengambilalihan hartanah oleh kerajaan tuan

rumah, kerosakan harta, kegagalan operasi dan perubahan dalam undang-
undang boleh menjejaskan operasi perniagaan secara langsung.
Terdapat tiga kaedah yang pengurus boleh gunakan untuk meramalkan

risiko politik sesebuah negara seperti berikut:
(i) Analisis pola lampau;
(ii) Perundingan dengan golongan profesional; dan
(iii) Pemeriksaan situasi sosial dan ekonomi yang boleh membawa kepada
risiko tersebut.
Kaedah-kaedah ini diringkaskan seperti di Rajah 9.4.
Rajah 9.4: Tiga cara untuk meramalkan risiko politik
SEMAK KENDIRI 9.2
1. Apakah jenis risiko boleh memberi kesan secara langsung kepada

pelaburan perniagaan dalam persekitaran asing?
2. Apakah risiko politik dan bagaimana ia boleh diramalkan?

9.4 MENGUMPUL DAN MENGANALISIS DATA

Apabila membuat keputusan pemilihan dan kemasukan ke dalam pasaran asing,
salah satu soalan penting berkaitan maklumat pasaran adalah bagaimana data
harus dikumpulkan dan dianalisis. Syarikat perlu menentukan apakah sumber
maklumat kebangsaan dan antarabangsa yang boleh didapati. Syarikat
bergantung kepada kedua-dua sumber maklumat dalaman dan negara yang
biasanya mudah didapati, bagaimanapun, syarikat mungkin menghadapi
masalah dengan sumber data daripada luar mengenai pasaran antarabangsa.
Sebagai contoh, masalah yang berkaitan dengan sumber, kualiti, dan
perbandingan maklumat yang ada digunakan untuk meningkatkan pemahaman
pasaran asing (termasuk akses kepada data, keupayaan untuk mendapatkan
semula data dengan cepat dan kos mendapatkan data).
9.4.1 Maklumat daripada Sumber Luar

Bagaimanakah syarikat mendapatkan maklumat luar tentang negara tertentu?
Syarikat mempunyai pelbagai sumber maklumat negara yang boleh didapatkan
dari luar. Sumber ini boleh didapatkan daripada:
(a) Laporan individu daripada syarikat pemasaran dan perundingan

perniagaan yang menjalankan penyelidikan dan kajian yang meliputi
banyak negara dengan bayaran;
(b) Laporan khusus daripada organisasi penyelidikan yang menyediakan data

mengenai kajian khusus syarikat yang berpotensi/berminat. Sebagai
contoh, satu kajian khusus yang dilakukan ke atas produk atau pasaran
tertentu dengan bayaran yang jauh lebih rendah daripada laporan individu;
(c) Firma perkhidmatan yang menyediakan perkhidmatan kepada pelanggan

antarabangsa seperti bank, firma perakaunan, agensi penarafan menyiarkan
laporan mengenai perkara seperti percukaian dan undang-undang;
(d) Agensi kerajaan yang menyiarkan laporan statistik mengenai petunjuk

negara dan aliran;
(e) Organisasi dan agensi antarabangsa seperti Bangsa-Bangsa Bersatu (PBB),

Pertubuhan Perdagangan Dunia (WTO ă World Trade Organisation),
Tabung Kewangan Antarabangsa (IMF), Pertubuhan untuk Kerjasama
Ekonomi dan Pembangunan (OECD ă Organisation for Economic
Co-operation and Development) dan Kesatuan Eropah (EU ă European
Community). Mereka mengumpul dan menyebarkan maklumat negara
kepada mereka yang berminat;

(f) Persatuan perdagangan yang menerbitkan jurnal perdagangan yang

menyediakan maklumat industri berkaitan dengan barisan produk dengan
faktor teknikal dan persaingan;
(g) Syarikat perkhidmatan maklumat yang mengurus dan menjual pangkalan

data dalam talian daripada pelbagai sumber. Syarikat boleh mendapatkan
data berkomputer daripada sumber perpustakaan; dan
(h) Internet yang menyediakan pelbagai maklumat terkini melalui jaringan

sejagat. Walau bagaimanapun, perlu berwaspada untuk memastikan
kebolehpercayaan maklumat.
LATIHAN 9.1
1. Bincangkan bagaimana syarikat boleh memilih dan mengambil

kira pemboleh ubah sebelum membuat keputusan untuk melabur
di negara asing.
2. Senaraikan dan terangkan tiga sumber luar berkaitan maklumat

negara yang boleh didapati dari segi kesempurnaan,
kebolehpercayaan dan kos.
9.5 MENGGUNAKAN ALAT PERBANDINGAN

Apakah yang perlu sesebuah firma lakukan selepas data dikumpul dan
dianalisis? Selepas firma itu telah mengenal pasti lokasi berpotensi di luar negara
dan data yang diperlukan telah dikumpulkan, analisis dan perbandingan
maklumat antara negara dilaksanakan. Dua instrumen yang biasa digunakan
dalam membandingkan data ialah grid dan matriks. Mari kita lihat bagaimana
untuk menggunakan dua instrumen ini.
9.5.1 Grid
Sesebuah firma boleh menggunakan grid untuk membuat perbandingan antara
negara berdasarkan faktor yang mereka anggap penting. Nilai dan berat
ditetapkan untuk setiap pemboleh ubah berkaitan negara untuk menilai
kedudukan setiap negara bergantung pada faktor yang dikenal pasti sebagai
penting. Jadual 9.2 menunjukkan bagaimana analisis grid dilakukan berdasarkan
kepada maklumat yang dibahagikan kepada tiga kategori: ekuiti, pendapatan
dan risiko.

Jadual 9.2: Grid Mudah untuk Perbandingan Negara untuk Penembusan Pasaran
Negara
Pemboleh ubah Leveraj
I II III IV V
1. Faktor diterima (A), tidak diterima (U)
1.0 Membenarkan pegangan ekuiti 100% ă U A A A A
2.0 Membenarkan pelesenan kepada ă A A A A A
anak syarikat yang dimiliki oleh
majoriti
2. Pendapatan (skor yang lebih tinggi =
pilihan yang lebih tinggi)
1.0 Saiz pelaburan yang diperlukan 0ă5 ă 4 3 3 3
2.0 Kos langsung 0ă3 ă 3 1 2 2
3.0 Kadar cukai 0ă2 ă 2 1 2 2
4.0 Saiz pasaran, semasa 0ă4 ă 3 2 4 1
5.0 Saiz pasaran, 3ă10 tahun akan 0ă3 ă 2 1 3 1
datang
6.0 Bahagian pasaran, dalam masa yang 0ă2 ă 2 1 2 1
singkat, 0ă2 tahun
7.0 Bahagian pasaran, 3ă10 tahun akan 0ă2 ă 2 1 2 0
datang
Jumlah 18 10 18 10
3. Risiko (skor yang lebih rendah, pilihan
yang lebih tinggi)
(a) Kehilangan pasaran, 3ă10 tahun 0ă4 ă 2 1 3 2
akan datang
(b) Masalah pertukaran asing 0ă3 ă 0 0 3 3
(c) Potensi masalah politik 0ă3 ă 0 1 2 3
(d) Undang-undang perniagaan, semasa 0ă4 ă 1 0 4 3
(e) Undang-undang perniagaan, 3ă10 0ă2 ă 0 1 2 2
tahun akan datang
Jumlah 3 3 14 13

Syarikat boleh mengabaikan negara bukan berpotensi berdasarkan kepada

kategori pertama (U). Mereka akan menentukan berat atau nilai bagi setiap
pemboleh ubah mengikut keutamaan. Berpendapatan tinggi akan diberi skor
yang tinggi, manakala yang berisiko tinggi akan diberikan skor yang rendah.
Dalam contoh ini (Jadual 9.2), negara II dilihat sebagai sebuah negara yang
berpendapatan tinggi dan berisiko rendah (jumlah pendapatan = 18, jumlah
risiko = 3), negara III berpendapatan rendah dan berisiko rendah (jumlah
pendapatan = 10, jumlah risiko = 3), negara IV ialah sebuah negara
berpendapatan tinggi dan berisiko tinggi (jumlah pendapatan = 18, jumlah risiko
= 14) dan negara V yang berpendapatan rendah dan berisiko tinggi (jumlah
pendapatan = 10, jumlah risiko = 13).
Kedua-dua pemboleh ubah dan berat adalah berbeza antara produk dan
syarikat, dan bergantung kepada keadaan dan objektif syarikat. Teknik grid
bukan sahaja berguna untuk membuat perbandingan antara negara, tetapi ia
juga boleh membantu untuk menganalisis jika sesebuah syarikat perlu
menambah pelaburan atau membuat analisis yang lebih mendalam ke dalam
penyelidikan kemungkinan setelah memenuhi kriteria minimum syarikat. Walau
bagaimanapun, grid cenderung untuk menjadi rumit dan terhad kerana bilangan
pemboleh ubah untuk membuat perbandingan meningkat.
SEMAK KENDIRI 9.3
Apakah kebaikan dan kekurangan menggunakan teknik grid untuk

menentukan pelaburan di seluruh negara?
9.5.2 Matriks
Mari kita lihat instrumen alat perbandingan yang kedua ă matriks. Secara
umumnya, terdapat dua jenis matriks yang boleh digunakan oleh pengurus
apabila membandingkan negara iaitu:
(a) Matriks peluang-risiko; dan
(b) Matriks daya tarikan negara-kekuatan firma.

Kedua-dua jenis matriks dijelaskan seperti berikut.
(a) Matriks Peluang-risiko

Kaedah ini menyediakan gambaran keseluruhan data yang telah
dikumpulkan dengan membandingkan peluang dan risiko. Contoh matriks
ini adalah seperti dalam Rajah 9.5.
Rajah 9.5: Matriks peluang-risiko

Matriks menunjukkan sebuah syarikat yang beroperasi di enam negara.

Negara E dan F adalah yang paling dikehendaki kerana mereka
mempunyai kombinasi peluang yang tinggi dan risiko yang rendah. Di
negara A, tahap peluang tidak begitu tinggi tetapi risiko adalah rendah
yang menjadikan ia menarik. Negara B mempunyai tahap peluang yang
tinggi tetapi berisiko tinggi. Negara C dan D adalah kurang menarik
daripada E dan F. Oleh itu, keputusan antara A dan B akan bergantung
kepada toleransi risiko syarikat.
Bagaimana skor ditentukan dengan menggunakan matriks ini? Pertama,

faktor yang dianggap sebagai petunjuk yang baik iaitu risiko dan peluang
syarikat ditentukan dan kemudian menimbang berat mereka untuk
mencerminkan kepentingan mereka. Sebagai contoh, dalam paksi risiko,
sebuah syarikat boleh menentukan 40 peratus (0.4) untuk risiko
pengambilalihan, 25 peratus (0.25) untuk kawalan pertukaran asing, 20
peratus (0.2) untuk rusuhan dan 15 peratus (0.15) untuk kadar pertukaran.
Jumlahnya ialah 100 peratus. Syarikat itu kemudian akan menilai setiap
negara berdasarkan skala 1 hingga 10 untuk setiap pemboleh ubah (dengan
memberi 10 sebagai yang terbaik dan 1 sebagai yang paling teruk) dan
menggandakan setiap pemboleh ubah dengan berat yang telah ditentukan.

Sebagai contoh, syarikat itu boleh memberikan 8 markah kepada risiko

pengambilalihan untuk negara A dan menggandakan 8 dengan 0.4 untuk
mendapatkan 3.2. Syarikat itu akan menjumlahkan semua skor pemboleh
ubah risiko pada paksi risiko. Kaedah yang sama digunakan untuk
menentukan kedudukan dalam paksi peluang. Apabila markah untuk
setiap negara ditentukan, pihak pengurusan boleh menentukan purata
risiko dan peluang skor antara negara dan membahagikan matriks kepada
empat kuadran.
(b) Matriks Daya Tarikan Negara-kekuatan Firma

Matriks ini digunakan untuk membuat perbandingan antara kekuatan
firma dan daya tarikan negara, seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 9.6.
Rajah 9.6: Matriks daya tarikan negara-kekuatan firma


Berdasarkan Rajah 9.6, kita dapat lihat syarikat harus cuba untuk memberi
tumpuan kepada aktiviti di negara yang terletak di bahagian atas sebelah kiri
matriks dan cuba memegang ekuiti sebanyak yang mungkin. Dalam situasi ini,
tahap daya tarikan sebuah negara dan keupayaan untuk bersaing berada pada
tahap tertinggi. Di bahagian atas sebelah kanan, tahap daya tarikan juga tinggi
tetapi keupayaan untuk bersaing lemah, mungkin kerana strategi yang tidak
sesuai. Jika kos tidak terlalu tinggi, syarikat itu boleh cuba untuk mendapat
kelebihan dan mengubah kelemahannya. Jika tidak, mungkin syarikat itu
terpaksa mencairkan pelaburannya atau cuba mengukuhkan kedudukannya
melalui kolaborasi dengan syarikat lain. Sebuah syarikat boleh mencairkan
operasinya dengan syarikat yang terletak di bahagian bawah sebelah kanan.
Syarikat mungkin memerlukan lesen operasinya untuk mendapatkan pendapatan
tanpa perlu melakukan pelaburan tambahan. Dalam situasi lain, syarikat perlu
menganalisis kedudukannya dan mengambil tindakan seterusnya kerana ia
melibatkan tempat marginal yang perlu analisis secara khusus.
SEMAK KENDIRI 9.4
1. Senaraikan dua peralatan dan komponen utamanya yang boleh

digunakan untuk menganalisis dan membandingkan maklumat
mengenai lokasi pasaran.
2. Apakah perbezaan antara dua peralatan ini?
9.6 KAEDAH KEMASUKAN

Perkara seterusnya yang perlu dipertimbangkan apabila memilih negara ialah
kaedah kemasukan. Perusahaan multinasional (MNEs) mesti membuat keputusan
strategik yang penting mengenai pilihan kaedah kemasukan apabila melabur
dalam pasaran asing. Terdapat pelbagai pilihan kaedah kemasukan dan setiap
kaedah yang dipilih oleh syarikat itu bergantung kepada tahap komitmen
sumber, risiko, kawalan dan pemilikan selain pulangan yang dijangkakan
daripada pelaburan. Terdapat tiga bentuk pilihan kaedah kemasukan untuk
dipilih:
(a) Kaedah kemasukan berkaitan perdagangan melalui pengeksportan

langsung dan tidak langsung;

(b) Kaedah kemasukan berkaitan pemindahan melibatkan pemindahan hak

milik hartanah, biasanya harta intelek seperti penggunaan teknologi, dari
satu pihak kepada pihak lain sebagai pulangan untuk bayaran royalti.
Sebagai contoh, pelesenan, francais dan operasi serah kunci; dan
(c) Kaedah kemasukan berkaitan pelaburan asing langsung melalui usaha

sama dan anak syarikat milik penuh.
Rajah 9.7 meringkaskan tiga jenis kaedah kemasukan dan komponen mereka.
Rajah 9.7: Kaedah kemasukan yang berbeza
9.7 KAEDAH KEMASUKAN BERKAITAN

PERDAGANGAN-PENGEKSPORTAN
Kebanyakan firma memulakan pengembangan antarabangsa mereka melalui
pengeksportan. Pengeksportan sebagai kaedah kemasukan melibatkan firma itu
mengekalkan kemudahan pengeluaran di tempat asal dan menjual produk di
luar negara. Walau bagaimanapun, terdapat beberapa kebaikan dan keburukan
pengeksportan (lihat Jadual 9.3).

Jadual 9.3: Kebaikan dan Keburukan Pengeksportan
Pengeksportan
Kebaikan Keburukan
 Sesuai bagi firma kecil untuk menjual  Firma tertakluk kepada peraturan
pengeluaran lebihan di luar negara. kerajaan terhadap eksport ke sesebuah
 Kos rendah melibatkan komitmen negara dalam bentuk halangan
sumber manusia dan kewangan yang perdagangan seperti halangan tarif
rendah. dan bukan tarif.
 Risiko rendah.  Firma tertakluk kepada kos
pengangkutan yang tinggi untuk
 Tidak memerlukan kehadiran yang membawa barangan ke luar negara
ketara di negara asing. menjadikannya tidak berekonomi.
 Membolehkan firma untuk  Masalah yang berkaitan dengan agen
mengembangkan pengetahuan dan eksport yang membawa banyak
pengalaman baru tentang ke luar jenama dan jenis produk dan firma
negara. tidak mempunyai kawalan ke atas
aktiviti pemasaran agen eksport.
Terdapat tiga pilihan untuk mengeksport bagi syarikat yang merancang untuk
memasuki pasaran iaitu:
(a) Pengeksportan tidak langsung melibatkan firma menggunakan pengantara

eksport sebagai orang tengah atau pihak ketiga yang berpangkalan di
pasaran tempat asal untuk mengendalikan pengangkutan, dokumentasi
dan tuntutan kastam atau kadangkala setakat mengendalikan pemasaran
dan pembiayaan eksport. Pengantara eksport dalam bentuk saudagar
eksport, agen eksport atau syarikat pengurusan eksport (EMC) adalah
popular di kalangan perniagaan kecil. Tiga pengantara ini mempunyai
peranan yang khusus seperti berikut:
(i) Saudagar eksport adalah sebuah syarikat perdagangan yang membeli

eksport firma secara langsung dan menjual semula ke dalam pasaran
asing.
(ii) Ejen eksport mewakili pengeluar tempatan dengan memegang

beberapa eksport pengeluar yang tidak bersaing.
(iii) EMC ialah sebuah firma bebas yang bertindak sebagai pengedar
eksklusif bagi beberapa eksport tidak bersaing.

(b) Pengeksportan langsung berlaku apabila syarikat mendirikan organisasi

eksport sendiri dan menggunakan pengedar asing yang berpangkalan di
pasaran asing untuk mengendalikan eksport syarikat tersebut.
(c) Pengeksportan koperasi, juga dikenali sebagai pengeksportan tumpangan,

yang berlaku apabila syarikat menggunakan rangkaian pengedaran di luar
negara daripada syarikat lain untuk menjual barang di pasaran asing.
Sebagai contoh, Wrigley (syarikat gula-gula getah Amerika) memasuki
India dengan menumpang rangkaian pengedaran Parrys (firma manisan
tempatan).
AKTIVITI 9.3
Mengapakah syarikat mengeksport? Jelaskan potensi kesulitan
mengeksport.

PEMINDAHAN
Dalam bahagian ini, kita akan melihat tiga kaedah kemasukan berkaitan
pemindahan, iaitu pelesenan antarabangsa, pemfrancaisan antarabangsa dan
kontrak pengurusan.
9.8.1 Pelesenan Antarabangsa

Apakah pelesenan antarabangsa?
Pelesenan antarabangsa ialah kaedah kemasukan yang merujuk kepada

pelesen asing memberikan pemegang lesen tempatan hak untuk menggunakan
hak harta tidak ketara seperti paten, tanda dagangan, teknologi atau
kemahiran pengurusan sebagai pulangan bayaran royalti.
Pemberi lesen tidak perlu memulakan atau membina operasi baru di luar negara
kerana pemegang lesen tempatan dibenarkan untuk menghasilkan, mengeluarkan
dan memasarkan produk pemberi lesen itu. Sebagai contoh, Syarikat Coca Cola
mempunyai perjanjian pelesenan tanda niaga dengan Fraser & Neave Holdings
Berhad (F&N) Malaysia memberikan F&N hak untuk membotolkan dan
mengedarkan cola di Malaysia, Thailand dan Brunei. Bagaimanakah dengan
kebaikan dan keburukan pelesenan? Mari kita lihat Jadual 9.4 untuk mengetahui
jawapannya.

Jadual 9.4: Kebaikan dan Keburukan Pelesenan
Pelesenan
Kebaikan Keburukan
 Menawarkan faedah kepada kedua-  Pemberi lesen menanggung risiko
dua pihak yang terlibat. Pemegang kewujudan pesaing baru setelah
lesen dapat menikmati produk atau perjanjian pelesenan tamat kerana
teknologi yang melibatkan kos teknologi pengeluaran sudah
pembangunan dan pengeluaran yang diketahui dan terdedah kepada
tinggi.
pemegang lesen asing. Sebagai
 Pemberi lesen memasuki pasaran contoh, kes pada tahun 2008 antara
antarabangsa dengan cepat dan New Balance (NB) dan HK Yangtian
pelaburan yang minimum, usaha atau
(bekas pengeluar diiktiraf NB) kerana
risiko terutamanya kemasukan ke
meniru pakej dan sengaja
dalam pasaran yang diiktiraf yang
telah ditutup atau disekat oleh tarif menggunakan nama baik NB untuk
yang tinggi. mengelirukan pengguna dan untuk
mempromosikan produknya selepas
 Pemberi lesen boleh mengembangkan
kapasiti yang terhad di tempat asal ke penamatan penggunaan tanda
pasaran luar negara dan dagang.
membangunkan cawangan bagi  Pertempuran budaya antara pemberi
produk melalui pemegang lesen. lesen dan pemegang lesen
 Pemberi lesen mampu menghalang disebabkan oleh perbezaan bahasa
kemungkinan pelanggaran, tiruan dan risiko politik boleh menjejaskan
atau kehilangan paten atau tanda dan menyebabkan penamatan
dagangan dengan memberikan hak perjanjian pelesenan.
pelesenan.
 Pemberi lesen mempunyai kawalan
 Mempertimbangkan strategi
yang sedikit atau tiada langsung ke
globalisasi yang membolehkan
atas pengilangan, kualiti dan
syarikat multinasional untuk
berkembang dan membina pemasaran barangan mereka di
perniagaan teras mereka, sebagai negara asing. Sebagai contoh pada
contoh, perjanjian lesen antara tahun 2007, Mattel yang memberikan
pengeluar barangan berskala besar lesen jenama kepada pengeluar
dan pemberi lesen untuk mainan, mainan di China terpaksa menarik
permainan, dan pakaian kanak-kanak semula anak patung Barbie kerana
seperti Barbie, Mickey Mouse, Harry mengandungi cat plumbum yang
Potter dan banyak lagi. tinggi.

9.8.2 Pemfrancaisan Antarabangsa

Adakah anda tahu tentang pemfrancaisan antarabangsa? Apakah yang anda
boleh katakan tentangnya?
Pemfrancaisan antarabangsa ialah kaedah kemasukan yang merujuk kepada

pemberi francais asing membenarkan penerima francais tempatan
menggunakan hak harta tidak ketara khusus biasanya tanda dagangan
atau nama jenama atau kaedah operasi untuk melaksanakan operasi
perniagaannya. Sebagai pulangan, pemberi francais menerima bayaran
royalti.
Pemfrancaisan digunakan secara meluas dalam industri makanan segera dan

hotel/motel. Konsep pemfrancaisan mudah diadaptasikan untuk memenuhi
keperluan pasaran tempatan dan menghasilkan keuntungan yang tinggi kepada
syarikat. Bolehkah anda fikirkan beberapa contoh? Syarikat makanan segera
seperti KFC, McDonald dan Burger King menggunakan pemfrancaisan untuk
meluaskan pasaran mereka. Dalam industri hotel, Holiday Inn adalah antara
perniagaan francais antarabangsa yang berkesan dan berjaya.
Pemfrancaisan biasanya memerlukan deposit dan royalti tahunan berdasarkan

peratusan daripada jualan tahunan. Sebagai ganjaran, pemberi francais akan
membantu dalam pembelian bahan mentah dan juga dalam pemasaran untuk
memastikan kualiti adalah sama di semua cawangan. Pemfrancaisan memberi
manfaat kepada kedua-dua pihak. Ia juga memberi peluang kepada sumber
pendapatan baru kepada penerima francais dan menjadikannya mudah bagi
penerima francais untuk meneroka pasaran baru.

Walau bagaimanapun, terdapat beberapa kelemahan pemfrancaisan seperti yang

dijelaskan dalam Jadual 9.5.
Jadual 9.5: Kebaikan dan Kekurangan Pemfrancaisan
Pemfrancaisan
Kebaikan Keburukan
 Menawarkan peluang yang cepat dan  Lebih sukar untuk dilaksanakan di
mudah untuk pemberi francais peringkat antarabangsa kerana semua
meneroka pasaran antarabangsa penerima francais menggunakan
dengan kos dan risiko yang rendah. nama, imej dan produk yang sama.
 Penerima francais dapat memulakan Pemberi francais perlu memastikan
perniagaan dengan menggunakan keseragaman dan kualiti dalam proses
sistem produk dan operasi yang telah pengeluaran. Mungkin akan timbul
diiktiraf di pasaran antarabangsa. konflik dan percanggahan pendapat
antara pemberi francais dan penerima
 Melibatkan komitmen yang francais terhadap kawalan operasi dan
berpanjangan, menawarkan kawalan juga disebabkan oleh pertempuran
yang lebih besar ke atas operasi luar budaya dan perbezaan pendapat.
negara dan menerima lebih banyak
hak dan sumber. Ini mungkin menjadi  Pemberi francais menanggung risiko
sebab mengapa perkhidmatan MNEs kemungkinan penerima francais boleh
seperti KFC dan McDonalds memilih merosakkan imej syarikat jika
pemfrancaisan. penerima francais gagal memenuhi
standard kualiti.
 Penerima francais sering mempunyai
akses dan bantuan daripada pemberi
francais seperti peralatan pengeluaran,
prosedur operasi, pengiklanan, sistem
pengurusan dan dana pembiayaan.
AKTIVITI 9.4
1. Senaraikan perbezaan utama antara pelesenan antarabangsa dan

pemfrancaisan antarabangsa.
2. Apakah masalah yang mungkin akan timbul dalam perjanjian

pelesenan antarabangsa antara pemberi lesen dan pemegang
lesen?
3. Layari Persatuan Francais Malaysia di www.mfa.org.my/ dan

Francais Malaysia di www.franchisemalaysia.org/ untuk
mengetahui lebih lanjut mengenai peluang francais di Malaysia.

9.8.3 Kontrak Pengurusan

Sekarang, kita beralih kepada kontrak pengurusan. Adakah anda tahu definisinya?
Kontrak pengurusan ialah perjanjian yang dibuat antara syarikat dengan

syarikat lain yang menyediakan kepakaran teknikal atau perkhidmatan
pengurusan yang tertentu seperti latihan, perakaunan pemasaran dan
pengurusan kakitangan sebagai pulangan bayaran sehingga kontrak tamat.
Melalui pendekatan ini, risiko kemasukan di pasaran antarabangsa adalah

rendah dan sesuai apabila terdapat kekurangan kemahiran tempatan untuk
menguruskan projek atau apabila kerajaan tuan rumah mengehadkan kaedah
kemasukan yang lain.
9.8.4 Operasi Serah Kunci

Akhir sekali, mari kita lihat operasi serah kunci. Bagaimanakah operasi serah
kunci berfungsi?
Sebagai pulangan, pelabur dijamin bayaran berkala untuk projek itu. Pelaburan
serah kunci juga dikenali Bina-Kendali-Pindah (BOT ă Build Operate Transfer)
yang berguna terutamanya untuk projek berskala besar dan infrastruktur jangka
panjang, biasanya untuk agensi kerajaan seperti pembinaan lapangan terbang,
lebuh raya dan pengangkutan kereta api.
Kelebihan utama kaedah serah kunci ialah kerajaan tuan rumah dan syarikat
tempatan mendapat pemindahan teknologi dan latihan dan kepakaran daripada
pelabur asing yang telah bersetuju untuk menyelesaikan dan menguruskan
keseluruhan projek. BOT membenarkan pelabur asing memasuki pasaran
dengan mudah. Kaedah ini melibatkan risiko yang rendah kerana pelabur asing
biasanya mendapat sokongan daripada kerajaan tuan rumah untuk menyiapkan
keseluruhan projek. Walau bagaimanapun, kelemahan utama operasi serah
kunci ialah pelabur asing boleh menjadi pesaing utama pada masa akan datang
selepas BOT.
AKTIVITI 9.5
1. Cari projek serah kunci yang telah berjaya dijalankan di Malaysia.
2. Kenal pasti faktor yang menyumbang kepada kejayaan projek

serah kunci.
3. Baca „Menguruskan Projek Mega: Pengalaman KLIA‰ oleh Tan

Sri DatoÊ Prof. Ir. Jamilus Hussein dan Prof. Dr. Shafie Karimin di
http://www.mbam.org.my/mbam/images/MBJ4Q06(pdf)/@Me
gaProjects.pdf

PELABURAN LANGSUNG ASING (FDI –
FOREIGN DIRECT INVESTMENT )
Sebelum kita akhiri topik ini, mari kita lihat kaedah kemasukan yang berkaitan
dengan FDI. Bolehkah anda ingat apakah bentuk FDI? Dua bentuk kaedah
kemasukan yang biasa berkaitan FDI ialah usaha sama dan anak syarikat milik
penuh. Mari kita lihat dengan lebih lanjut di bahagian seterusnya.
9.9.1 Usaha Sama Ekuiti (EJV – Equity Joint Venture)

Adakah anda tahu usaha sama ekuiti (EJV) ialah salah satu bentuk kemasukan
yang paling biasa bagi MNEs? Ia melibatkan penubuhan sebuah entiti baru yang
dimiliki bersama dan diuruskan oleh dua atau lebih syarikat di negara yang
berbeza. Rakan kongsi yang terlibat bersetuju untuk menyumbang modal
berkadaran dengan kepentingan ekuiti yang boleh menjadi pemilikan saham
majoriti, sama rata atau minoriti. Di samping itu, kedua-dua pihak yang terlibat
menyumbangkan kemudahan, bahan, tenaga kerja, latihan dan juga hak harta
intelek.
Sebagai contoh, undang-undang China memerlukan rakan kongsi usaha asing

untuk menyumbang sekurang-kurangnya 25% daripada modal untuk EJV.
Walaupun tiada had ke atas sumbangan rakan kongsi asing (maksimum 99%),
bagaimanapun, kerajaan tuan rumah boleh mengehadkan pemilikan majoriti
rakan kongsi JV asing dalam sektor terhad. Faktor utama di sebalik kejayaan
usaha sama antarabangsa adalah dengan memilih rakan kongsi yang sesuai.

Mari kita lihat Starbucks Coffee sebagai contoh bagi EJV.
Sumber: Kotabe & Helsen (2011)
Apakah kebaikan dan keburukan EJV? Mari kita lihat jawapannya dalam
Jadual 9.6.
Jadual 9.6: Kebaikan dan Keburukan EJV
Usaha Sama Ekuiti (EJV)

Kebaikan Keburukan
 Memberikan kawalan yang lebih besar  Rakan kongsi asing menghadapi
kepada rakan kongsi asing ke atas risiko memberi kawalan teknologi
operasi. kepada rakan kongsi tempatan dan
 Perkongsian operasi dan kos ini boleh mewujudkan pesaing masa
penyediaan atau modal dan juga risiko depan.
dengan rakan kongsi tempatan.  Percanggahan pendapat boleh
 Rakan kongsi asing bermanfaat menyebabkan perpecahan
daripada pengetahuan rakan kongsi disebabkan oleh perbezaan budaya
tempatan mengenai keadaan dan gaya pengurusan atau
persaingan, budaya, bahasa, sistem kekurangan kepercayaan di kalangan
perundangan dan politik dan sistem rakan kongsi. Konflik kawalan ke
perniagaan. Rakan kongsi asing juga atas operasi dan pengurusan
bermanfaat daripada akses rakan kongsi perkongsian pemilikan mungkin
tempatan terhadap rangkaian timbul antara rakan kongsi yang
pengedaran, hubungan dengan melabur.
pembekal dan hubungan kerajaan tuan
rumah. Oleh itu, EJV mewujudkan
sinergi antara kedua-dua rakan kongsi.
 Satu kaedah kaedah kemasukan yang
lebih selamat dan hanya boleh
dilaksanakan di beberapa negara
dengan risiko politik yang tinggi.
Baca kejayaan usaha sama Starbucks Coffee di China di www.starbucks.com.

9.9.2 Anak Syarikat Milik Penuh

Akhir sekali, mari kita belajar mengenai anak syarikat milik penuh (WOS). Anak
syarikat milik penuh (WOS) melibatkan sebuah syarikat yang melabur dan
memiliki 100% daripada entiti baru di negara tuan rumah.
Terdapat dua strategi penubuhan sebuah entiti baru di negara tuan rumah:
(a) Strategi Pembinaan

Ini juga dikenali sebagai pelaburan Greenfield, pelabur syarikat membina
sebuah tapak anak syarikat baru biasanya dalam bentuk projek Greenfield
seperti bangunan, loji, kilang pembuatan, kilang pemasangan dan bio-
diesel yang baru. Sebagai contoh, pada tahun 2002, Ford Motor Company
merupakan pembuat kereta pertama untuk menubuhkan kemudahan
pengeluaran di Rusia. Beberapa contoh baru-baru ini China Greenfield
ialah pelaburan di Amerika seperti kilang paip keluli Tianjin di Texas dan
kilang pemasangan panel solar Suntech Power di Arizona.
(b) Strategi Belian

Ini juga dikenali sebagai pelaburan Brownfield, syarikat yang melabur
membeli atau memperoleh sebuah syarikat tempatan yang sedia ada atau
ditubuhkan di negara tuan rumah. Sebagai contoh, Wal-Mart, peruncit
terkemuka di dunia, memperoleh Asda, kumpulan pasar raya ketiga
terbesar di United Kingdom untuk memasuki pasaran UK.
Sebelum kita akhiri, bolehkah anda fikirkan kebaikan dan keburukan anak
syarikat milik penuh? Mari kita lihat Jadual 9.7 untuk mengetahui
jawapannya.
Jadual 9.7: Kebaikan dan Kekurangan Anak Syarikat Milik Penuh
Anak Syarikat Milik Penuh (WOS)

Kebaikan Keburukan
Membenarkan syarikat induk mempunyai Projek WOS boleh menjadi kompleks
kawalan ketat ke atas operasi anak dan biasanya melibatkan proses yang
syarikatnya di negara yang berbeza untuk panjang.
bermanfaat daripada integrasi global.
Mengurangkan risiko kehilangan kawalan Syarikat pelaburan perlu menanggung
kepakaran teknologi firma kepada pesaing. keseluruhan risiko dan kos untuk
Membina perniagaan dari bawah ke atas menubuhkan operasi di luar negara.
untuk menimba pengalaman dan
menyedari keluk pembelajaran dan
mendapat faedah daripada kelebihan lokasi
di negara tuan rumah.

AKTIVITI 9.6
1. Senaraikan beberapa kriteria untuk memilih rakan kongsi usaha

sama yang sesuai.
2. Apakah kemungkinan punca perpecahan dan kegagalan dalam

usaha sama antarabangsa?
3. Untuk maklumat lanjut mengenai FDI di Malaysia, layari

http://www. tradechakra.com/economy/malaysia/fdi-in-
Malaysia-198.php.
Sebagai kesimpulan, mari kita lihat Jadual 9.8 yang menunjukkan perbandingan
antara kaedah kemasukan pasaran asing.
Jadual 9.8: Perbandingan Kaedah Kemasukan Pasaran Asing

Kaedah Keadaan yang
Kebaikan Keburukan
Kemasukan Menyokong Kaedah Ini
Pengeksportan  Potensi jualan terhad  Meminimumkan  Halangan
di negara sasaran; risiko dan pelaburan. perdagangan dan
sedikit penyesuaian  Kelajuan kemasukan. tarif menambahkan
produk diperlukan. kos.
 Memaksimumkan
 Saluran pengagihan skala; menggunakan  Kos pengangkutan.
dekat dengan kilang. kemudahan sedia  Mengehadkan akses
 Kos pengeluaran ada. kepada maklumat
negara sasaran tinggi. tempatan.
 Dasar import yang  Syarikat dilihat
liberal. sebagai orang luar.
 Risiko politik tinggi.
Pelesenan  Halangan import dan  Meminimumkan  Kurang kawalan ke
pelaburan. risiko dan pelaburan. atas penggunaan
 Kemungkinan  Kelajuan kemasukan. aset.
perlindungan  Dapat mengelakkan  Pemegang lesen
undang-undang di halangan boleh menjadi
persekitaran sasaran. perdagangan. pesaing.
 Potensi jualan yang  ROI yang tinggi.  Limpahan ilmu.
rendah di negara  Tempoh lesen adalah
sasaran. terhad.
 Jarak budaya yang
besar.
 Pemegang lesen
tidak mempunyai
keupayaan untuk
menjadi pesaing.

Usaha Sama  Halangan import.  Mengatasi sekatan  Sukar untuk

 Jarak budaya yang pemilikan dan jarak diuruskan.
besar. budaya.  Pencairan kawalan.
 Aset tidak boleh  Menggabungkan  Risiko lebih tinggi
ditentukan dengan sumber dua syarikat. daripada
harga yang  Potensi untuk pengeksportan dan
berpatutan. belajar. pelesenan.
 Potensi jualan tinggi.  Dilihat sebagai orang  Limpahan ilmu.
 Beberapa risiko dalam.  Rakan kongsi boleh
politik.  Kurang pelaburan menjadi pesaing.
 Sekatan kerajaan ke diperlukan.
atas pemilikan asing.
 Syarikat tempatan
boleh menyediakan
kemahiran, sumber,
rangkaian
pengedaran, jenama,
dan lain-lain.
Anak Syarikat  Halangan import.  Pengetahuan luas  Risiko yang lebih
Milik Penuh  Jarak budaya kecil. mengenai pasaran tinggi daripada
tempatan. kaedah lain.
 Aset tidak boleh
ditentukan dengan  Boleh menggunakan  Memerlukan lebih
harga yang kemahiran khusus banyak sumber dan
berpatutan. dengan lebih baik. komitmen.
 Potensi jualan tinggi.  Meminimumkan  Mungkin sukar
limpahan ilmu. untuk menguruskan
 Risiko politik yang
 Dilihat sebagai orang sumber tempatan.
rendah.
dalam.
Sumber: http://www.quickmba.com
Sebelum kita beralih ke topik seterusnya, mari kita mencuba Latihan 9.2 untuk
meningkatkan pengetahuan tentang topik ini.

LATIHAN 9.2
1. Salah satu peralatan yang boleh digunakan untuk membuat

perbandingan antara negara adalah _____.
A. grid
B. matriks
C. subsidi
D. kuota
2. Secara umumnya, manakah dua jenis matriks yang biasanya

digunakan oleh pengurus apabila membuat perbandingan antara
negara?
A. Matriks SWOT dan matriks pemerhatian persekitaran
B. Matriks subsidi
C. Matriks peluang-risiko dan matriks daya tarikan negara-
kekuatan syarikat
D. Matriks syarikat industri-bukan industri dan matriks
kekuatan syarikat
3. Semua yang berikut dianggap sebagai petunjuk yang baik bagi

saiz pasaran berpotensi dan jualan masa depan KECUALI:
A. Keluaran negara kasar (KNK)
B. Pertumbuhan penduduk
C. Pendapatan per kapita
D. Nilai kebudayaan
4. Syarikat lebih cenderung untuk meneruskan usaha sama sebagai

satu strategi kemasukan ke negara yang memiliki _______.
A. ketidakstabilan persekitaran politik yang sangat tinggi
B. syarikat tempatan berdaya saing
C. nilai budaya amanah yang tinggi
D. kadar pertukaran yang tidak dapat diramal

5. Bahagian pemfrancaisan antarabangsa yang paling pesat

berkembang bagi syarikat Barat boleh didapati di _______.
A. peniaga automobil
B. perkhidmatan perbankan
C. perkhidmatan makanan
D. stesen perkhidmatan petrol
 Terdapat dua keputusan penting yang perlu dibuat oleh pengurus:

menentukan negara/pasaran terbaik untuk dipilih untuk mencari tapak
pengeluaran dan kaedah kemasukan ke dalam pasaran.
 Terdapat beberapa teknik yang boleh digunakan untuk membantu pengurus

membuat pemilihan negara dan keputusan penilaian. Tekniknya ialah teknik
pengimbasan alam sekitar, teknik pemeringkatan, data yang diterbitkan dan
menggunakan kepakaran perunding profesional.
 Faktor yang paling penting dalam pemilihan negara harus mengambil kira
inisiatif yang memaksimumkan keuntungan dan peluang syarikat dan
mengurangkan kos dan risiko pada masa yang sama.
 Terdapat dua peralatan yang digunakan dalam menentukan strategi lokasi

global: grid dan matriks.
 Teknik grid digunakan oleh syarikat untuk membuat perbandingan antara

negara berdasarkan faktor peluang dan risiko negara yang dianggap penting
bagi syarikat tersebut.
 Dua jenis matriks yang digunakan untuk perbandingan negara ialah matriks
peluang-risiko dan matriks daya tarikan negara-kekuatan syarikat.
 Matriks peluang-risiko mengkaji peluang untuk melabur dan risiko yang

akan dihadapi dalam situasi tertentu.
 Matriks daya tarikan negara-kekuatan syarikat pula berkait dengan daya

tarikan sesebuah negara dan kekuatan syarikat untuk bersaing.
 Jika firma mempunyai persaingan yang rendah dan daya tarikan negara yang
tinggi, penguasaan pencairan atau kerjasama dapat dijalankan.

 Walau bagaimanapun, jika kekuatan untuk bersaing adalah tinggi dan daya
tarikan negara juga tinggi, strategi pelaburan boleh dipertimbangkan.
 Terdapat tiga kaedah kemasukan untuk melabur di negara asing: berkaitan

perdagangan, berkaitan pemindahan dan berkaitan pelaburan langsung asing.
 Kaedah kemasukan berkaitan perdagangan ialah pengeksportan langsung

dan tak langsung.
 Kaedah kemasukan berkaitan pemindahan termasuk pelesenan,

pemfrancaisan, projek serah kunci dan kontrak pengurusan.
 Kaedah kemasukan berkaitan FDI melibatkan komitmen dan risiko yang

tinggi seperti usaha sama dan anak syarikat milik penuh.
Anak syarikat milik penuh Pemilihan negara

Birokrasi Pengeksportan langsung
Grid Pengeksportan tidak langsung
Kaedah kemasukan Projek serah kunci
Keutamaan kecairan Risiko kewangan
Kontrak pengurusan Risiko pelaburan
Matriks Risiko persaingan
Pelesenan Risiko politik
Peluang pelaburan Usaha sama ekuiti
Pemfrancaisan

Topik  Menguruskan
10 Persekitaran
Pemasaran
Global
HASIL PEMBELAJARAN
1. Merumuskan analisis pasaran untuk persekitaran pemasaran
global;
2. Menerangkan bagaimana syarikat memiawaikan atau
menyesuaikan strategi aduan pemasaran ke pemasaran global;
3. Menjelaskan bagaimana syarikat menjalankan jenama produk
global mereka;
4. Merumuskan promosi global untuk pemasaran antarabangsa;
5. Menerangkan bagaimana harga global ditentukan; dan
6. Menjelaskan kepentingan pengedaran global dalam pertumbuhan
dan perkembangan perdagangan dunia.
 PENGENALAN
Selamat datang ke topik terakhir dalam Perniagaan Antarabangsa. Dalam topik
terakhir ini, kita akan membincangkan bagaimana untuk menguruskan
persekitaran pemasaran global kerana pasaran global menawarkan banyak
peluang dan ancaman kepada syarikat untuk memasarkan produk atau
perkhidmatan mereka ke luar negara.

200  TOPIK 10 MENGURUSKAN PERSEKITARAN PASARAN GLOBAL
Persekitaran pemasaran global sesebuah syarikat dipengaruhi oleh pelbagai

faktor luaran dan kuasa di luar kawalan syarikat tersebut. Globalisasi telah
menyebabkan persaingan sengit dalam pasaran asing dan domestik. Kejayaan
dalam pasaran global bergantung kepada banyak kemahiran seperti analisis
potensi pasaran dengan tepat, pemilihan aduan produk yang betul dan strategi
pemasaran yang bersesuaian, yang akan diterangkan dalam bahagian pertama
topik ini bertajuk Analisis Pasaran. Kemudian, anda akan belajar bagaimana
syarikat memiawaikan dan menyesuaikan produk dan perkhidmatan mereka di
pasaran global.
Dalam bahagian seterusnya, kita akan membincangkan produk dan jenama

global dalam pelbagai pasaran. Ini akan diikuti dengan penjelasan bagaimana
untuk mempromosikan produk dan jenama secara global. Setelah promosi telah
ditentukan, bagaimanakah pula dengan penetapan harga? Anda akan mendapat
jawapannya dalam bagaimana menentukan harga global dalam bahagian
seterusnya.
Yang terakhir, kita akan melihat pengedaran global kerana kepentingannya

dalam pertumbuhan dan perkembangan perdagangan dunia dan penerangan
terperinci dalam saluran pengedaran global dan peruncitan global. Adakah anda
sudah bersedia? Mari kita mulakan!
10.1 ANALISIS PASARAN
Bolehkah anda fikirkan, apakah tindakan pertama yang harus diambil oleh
sesebuah syarikat sebelum membuat keputusan untuk beroperasi di peringkat
antarabangsa? Sebelum memutuskan untuk beroperasi di peringkat antarabangsa,
sesebuah syarikat wajib memahami persekitaran pemasaran global.

TOPIK 10 MENGURUSKAN PERSEKITARAN PASARAN GLOBAL  201
Syarikat harus menentukan objektif dan dasar pemasaran global syarikat

tersebut. Keputusan berkaitan analisis pasaran merangkumi jualan sasaran asing,
negara asing yang mereka mahu usaha niaga dan komitmen sumber. Pasaran
global tersebut harus dinilai berdasarkan saiz pasaran, pertumbuhan pasaran,
kos melaksanakan perniagaan tersebut, persaingan dan risiko.
Bagaimanakah melaksanakannya? Untuk menilai potensi pasaran, pemasar

global perlu menentukan pasaran yang menawarkan pulangan pelaburan yang
menguntungkan dan menganggarkan kos dan risiko yang berkaitan dengan
pemboleh ubah aduan pemasaran. Daya tarikan pasaran bergantung kepada
faktor pengeluaran, geografi, pendapatan, pertumbuhan populasi, daya tarikan
budaya, iklim politik dan pola penggunaan.
Pertumbuhan populasi memberikan anggaran kasar potensi pasaran masa

depan. Sebagai contoh, Eropah dan Jepun menghadapi pertumbuhan populasi
yang rendah dan negatif manakala kebanyakan negara Asia menghadapi
peningkatan pesat dalam populasi. Ini mencadangkan, misalnya, pasaran besar
muncul seperti China, India dan Indonesia. Mereka boleh menjadi pasaran
berpotensi tetapi bergantung kepada kuasa beli dan keupayaan pengguna untuk
membeli produk dan perkhidmatan. Pembangunan ekonomi dan pendapatan
per kapita atau pendapatan boleh guna ialah penunjuk penting kepada potensi
pasaran.
Potensi pasaran juga dipengaruhi oleh pola penggunaan. Pola penggunaan

adalah dinamik dan didorong oleh faktor yang berbeza daripada pasaran
tempatan. Oleh itu, pola penggunaan haruslah ditafsirkan dengan baik. Sebagai
contoh, Saint Martin, sebuah pulau di Caribbean, mempunyai penggunaan Coca
Cola tertinggi per kapita manakala Amerika berada di tempat kelima (diambil
dari wiki.answers.com).
10.2 PEMIAWAIAN DAN ADAPTASI DI

PASARAN GLOBAL
Seperti bidang fungsi yang lain seperti perniagaan antarabangsa, mengimbangi
antara pemiawaian dan adaptasi ialah cabaran utama. Pemasar global perlu
menyelaraskan unsur utama program pemasaran syarikat (juga dikenali sebagai
pemboleh ubah aduan pemasaran) kepada keputusan pemiawaian atau
adaptasi. Terdapat empat unsur penting dalam pemasaran global seperti yang
disenaraikan dalam Rajah 10.1.

Rajah 10.1: Empat unsur utama dalam pemasaran global
Mari kita lihat pada pemiawaian dahulu. Apakah maksudnya?
Pemiawaian merujuk kepada usaha sesebuah syarikat untuk menjadikan

pemboleh ubah aduan pemasaran seragam bagi sesuatu pasaran wilayah atau
global, dengan produk atau perkhidmatan yang serupa (Cavusgil et al., 2008).
Pemiawaian melibatkan integrasi strategi pemasaran secara global dan biasanya

dikendalikan oleh perbadanan multinasional (MNCs) yang besar. Contoh
perbadanan multinasional yang menggunakan strategi pemasaran pemiawaian
dengan jayanya ialah Intel, Apple Inc, Louis Vuitton dan Canon. Adakah anda
tahu bahawa ada lima faktor yang membantu kejayaan strategi pemasaran
pemiawaian? Faktor tersebut adalah:
(a) Kehendak pengguna yang lazim dan serupa di negara yang berbeza;
(b) Segmen pasaran universal wujud di seluruh negara;
(c) Produk yang mempunyai spesifikasi universal;
(d) Persetujuan pasaran serantau seperti EU „European Community‰ dan

AFTA „ASEAN Free Trade Area‰; dan
(e) Penjimatan kos untuk mencapai skala ekonomi
Bagaimanakah pula dengan adaptasi?
Adaptasi melibatkan usaha sesebuah syarikat untuk mengubah suai atau

menyetempatkan program pemasarannya supaya memenuhi kehendak dan
peraturan tempatan. (Kotabe dan Helsen, 2011).

Adakah anda tahu bahawa adaptasi mempunyai nama yang lain? Adaptasi
juga dikenali sebagai penyesuaian atau penyetempatan. Ia melibatkan industri
multidomestik yang akan membuat pindaan kecil terhadap tawaran produk atau
program pemasaran. Perbadanan multinasional seperti McdonaldÊs, Coca Cola
dan Pepsi melakukan pemiawaian apabila perlu, ini bermakna mereka perlu
melibatkan diri dalam adaptasi untuk memenuhi kesambutan tempatan bagi
setiap pasaran asing.
Sebagai contoh, McDonaldÊs mengubahsuai menu mereka untuk memenuhi

keperluan halal di Malaysia dan penggantian burger kambing di India. Terdapat
lima faktor yang memerlukan adaptasi dalam pasaran tertentu. Ia adalah:
(a) Perbezaan dalam undang-undang dan peraturan;
(b) Perbezaan dalam norma dan nilai budaya;
(c) Pasaran khusus dan kecil wujud;
(d) Pilihan utama pelanggan terhadap barangan tempatan; dan
(e) Perbezaan taraf hidup (seperti tahap pendapatan).
Jadual 10.1 meringkaskan pemiawaian lawan adaptasi dalam pemasaran global.
Jadual 10.1: Pemiawaian lawan Adaptasi dalam Pemasaran Global
Pemiawaian Adaptasi
Melibatkan integrasi global dan sesuai Melibatkan kesambutan tempatan dan
untuk perbadanan multinasional. sesuai untuk industri multidomestik.
Dilaksanakan apabila: Dilaksanakan apabila terdapat:
 Segmen pasaran yang serupa wujud  „Nic‰ atau segmen pasaran kecil
merentasi negara  Pelanggan yang mempunyai
 Pelanggan mempunyai pilihan yang keutamaan kebangsaan
serupa  Undang-undang dan peraturan yang
 Produk mempunyai spesifikasi berbeza
universal  Keperluan budaya yang berbeza
 Perjanjian pasaran serantau  Taraf hidup yang berbeza
 Mengaut keuntungan daripada skala
ekonomi

10.3 PRODUK GLOBAL DAN JENAMA GLOBAL

Sekarang, mari kita beralih kepada produk dan jenama global. Syarikat yang
beroperasi di pasaran asing dengan ciri-ciri yang berbeza boleh memilih untuk
melanjutkan produk yang sama yang ditawarkan di pasaran tempatan ke
pasaran lain atau mengadaptasi produk yang sesuai dengan keperluan serantau
atau negara. Untuk membangunkan produk baru untuk pelbagai pasaran,
pengurus harus memberi penekanan kepada persamaan di seluruh negara dan
bukannya perbezaan antara negara tersebut. Sebagai contoh, model reka bentuk
Honda dan Toyota seperti Accord dan Camry menggunakan platform
pemiawaian untuk komponen modular dan aksesori ditambah atau diubah suai
untuk mengikut keperluan pasaran, cita rasa dan peraturan tempatan. Contoh
lain ialah McDonaldÊs. Kita tahu daripada bahagian yang sebelum ini,
McDonaldÊs mengubah suai menu berdasarkan kepada negara ia beroperasi.
Jadual 10.2 menunjukkan adaptasi produk McDonaldÊs.
Jadual 10.2: Adaptasi Produk di McDonaldÊs
Negara Pengubahsuaian
Arab Saudi  Menu halal
 Tingkat berasingan: tingkat pertama konvensional, tingkat kedua
bahagian keluarga
 Semua pekerja Muslim
Hong Kong  Pai kari kentang
 Kentang goreng sake
 Sundae kacang merah
Malaysia  Menu halal
 Bubur
 Ayam goreng
India  Burger kambing biri-biri
 Burger vegetarian
 McNuggets sayuran
Jepun  Burger teriyaki
Sumber: Shenkar & Luo (2005)

Terdapat tiga strategi yang sedia ada bagi pemasar untuk mengadaptasikan
produk kepada pasaran global. Adakah anda mempunyai sebarang idea? Ini
diterangkan dalam Jadual 10.3.
Jadual 10.3: Tiga Strategi untuk Mengadaptasikan Produk kepada Pasaran Global
Strategi Penerangan Contoh

Lanjutan Produk Produk yang sama di negara Produk Apple seperti iPad.
asal diperkenalkan di negara
baru tanpa diubah suai.
Adaptasi Produk Produk ini diubah suai untuk McDonaldÊs mengadaptasi
memenuhi cita rasa pasaran menu mengikut lokasi.
dan keperluan tempatan.
Mereka cipta Produk baru dihasilkan untuk Kereta Tata Nano telah direka
Produk memenuhi kehendak dan bentuk bersaiz kecil dan murah
keperluan negara yang tertentu untuk pasaran India.
dan untuk dipasarkan di
negara tersebut.
Pembangunan jenama global menawarkan cabaran yang unik dalam strategi

kedudukan global. Penjenamaan global adalah kompleks memandangkan
permintaan yang berbeza di kalangan pengguna yang canggih dan keadaan
pasaran yang berubah-ubah. Sesebuah syarikat melaksanakan strategi
penjenamaan global kerana faedah daripada skala ekonomi iaitu kos boleh
disebarkan atas jumlah produk yang besar. Di samping itu, ia mewujudkan
kesedaran jenama dan kesetiaan jenama kerana jenama global adalah lebih
menonjol daripada jenama tempatan. Penjenamaan global meningkatkan
kelebihan daya saing syarikat di pasaran global dan membolehkan mengenakan
harga premium. Pengguna lebih suka produk yang berjenama global kerana ia
memberikan status, kualiti dan kepercayaan dalam keputusan pembelian
mereka. Jadual 10.4 menunjukkan jenama global tertinggi mengikut kawasan.
Bagaimanakah pula dengan anda? Adakah anda lebih suka jenama global atau
jenama tempatan?

Jadual 10.4: Jenama global tertinggi mengikut kawasan pada tahun 2011
Nilai Jenama Produk/Perkhidmatan

Syarikat Negara Asal
(USD Bilion) Utama
Jenama Amerika
Coca Cola 71.9 Amerika Minuman
IBM 69.9 Amerika Perkhidmatan
Perniagaan
Microsoft 59.1 Amerika Perisian Komputer
Google 55.3 Amerika Perkhidmatan Internet
General 42.8 Amerika Terpelbagai
Electric
Jenama Eropah
Mercedes Benz 27.4 Jerman Automotif
Nokia 25.1 Finland Elektronik
BMW 24.6 Jerman Automotif
Louis Vuitton 23.2 Perancis Barangan mewah
H&M 16.5 Sweden Pakaian
Jenama Asia
Toyota 27.8 Jepun Automotif
Samsung 23.4 Korea Selatan Elektronik
Honda 19.4 Jepun Automotif
Canon 11.7 Jepun Elektronik
Sony 9.9 Jepun Elektronik
Sumber: www.interbrand.com/

SEMAK KENDIRI 10.1
Jelaskan strategi yang digunakan untuk mengadaptasikan strategi

produk kepada pasaran global. Strategi manakah adalah yang terbaik?
10.4 PROMOSI GLOBAL

Apakah yang anda boleh katakan tentang promosi global? Promosi global
melibatkan pengurusan komunikasi pemasaran seperti pengiklanan dan aktiviti
promosi di peringkat pelbagai negara. Perlu diingatkan bahawa pengiklanan
global ialah satu bahagian penting dalam pemasaran antarabangsa. Isu sama ada
untuk memiawaikan atau mengadaptasikan pengiklanan global kekal sebagai
salah satu cabaran paling sukar yang dihadapi oleh pemasar antarabangsa.
Pengurus sering terpaksa mengadaptasikan pengiklanan mengikut cita rasa,
norma dan peraturan tempatan. Sesebuah syarikat boleh mengadaptasi strategi
promosi dengan pengubahsuaian kecil untuk setiap pasaran luar.
Sebagai contoh, dalam mesej iklan dan tema kedudukan, beberapa organisasi
global menggunakan satu tema universal seperti Nike „Lakukan sahaja‰ dan
Loreal „Kerana dirimu begitu berharga‰. Bagi syarikat Coca Cola, ia
mengadaptasikan strategi komunikasinya dengan menterjemahkan jenamanya
kepada 15 bahasa dan mempunyai tema seperti „Kebahagiaan Terbuka‰ untuk
pasaran Asia.
10.4.1 Strategi Pemiawaian lawan Strategi Adaptasi

dalam Promosi Global
Adakah anda tahu bahawa untuk pengiklanan global berjaya, syarikat
multinasional perlu kreatif dalam adaptasi dan penyesuaian strategi komunikasi
mereka? Strategi promosi dalam pasaran global boleh gagal kerana perbezaan
budaya. Halangan budaya menjadi penghalang terbesar dalam pengiklanan
antarabangsa. Halangan budaya untuk pengiklanan merangkumi bahasa dan
agama. Oleh itu, persoalannya adalah untuk menentukan sehingga tahap
manakah strategi pengiklanan harus diselaraskan, di peringkat serantau atau
global.

Penyelarasan strategi pengiklanan dalam pelbagai pasaran mempunyai manfaat

kepada syarikat seperti:
(a) Penjimatan kos daripada kempen pengiklanan tunggal. Ia adalah lebih

murah untuk menghasilkan komersial tunggal, kurang memakan masa dan
keperluan sumber yang rendah.
(b) Syarikat menikmati imej jenama dan identiti yang konsisten dengan itu
mewujudkan kesedaran jenama dan tema kedudukan yang sama di seluruh
dunia.
(c) Berkhidmat dan sasarkan segmen pengguna global yang serupa di seluruh
pasaran. Ini membolehkan satu pendekatan yang bersepadu dan seragam.
Oleh itu, ini mewujudkan sebuah perkampungan global yang mempunyai
budaya cita rasa yang sama, pertumpuan dalam pengiklanan dan media.
(d) Pembangunan dan penghasilan sumber bakat kreatif dalam pengiklanan

daripada kakitangan syarikat subsidiari boleh dikendalikan dengan
pengumpulan kemahiran dan sumber.
Walau bagaimanapun, syarikat menghadapi sekatan dan halangan yang boleh

mengehadkan strategi pemiawaian dalam pengiklanan global. Halangan kepada
pemiawaian adalah berikut:
(a) Perbezaan budaya yang boleh bertahan untuk banyak kategori produk
seperti bahasa dan agama.
(b) Peraturan pengiklanan tempatan mempengaruhi pelaksanaan iklan.

Sebagai contoh di Malaysia, iklan buatan asing atau periklanan yang
memaparkan orang berketurunan Kaukasia tidak dibenarkan.
(c) Tahap kematangan pasaran berbeza di seluruh negara dan mungkin

memerlukan pengiklanan untuk menghasilkan kesedaran jenama atau
mendidik pengguna dengan memberikan maklumat produk.
AKTIVITI 10.1
Layari laman web Nestle di http://www.nestle.com/Pages/

Nestle.aspx dan cari bagaimana Nestle mengadaptasi produk mereka
kepada variasi jenama Produk Berkedudukan Popular (PBP).

10.5 PENENTUAN HARGA GLOBAL

Adakah anda tahu bahawa penentuan harga global adalah salah satu isu yang
paling kritikal dan kompleks dalam pemasaran antarabangsa? Ini kerana harga
adalah satu-satunya aduan pemasaran yang memberikan hasil atau keuntungan.
Semua unsur lain melibatkan kos. Banyak kesilapan sering dibuat dalam
persekitaran antarabangsa berkenaan dengan dasar dan amalan penentuan
harga. Terdapat dua kesilapan yang lazim dalam penentuan harga global. Ia
adalah:
Harga produk terlalu tinggi ă Pelanggan mengelak daripada mengguna

atau mencuba produk tersebut
menyebabkan pengembangan pasaran
terhad.
Harga produk terlalu rendah ă Pelanggan melihat harga yang rendah

sebagai isyarat produk tersebut adalah
berkualiti rendah.
Bagi strategi penentuan harga, terdapat tiga strategi yang syarikat boleh pilih
apabila menentukan harga untuk produk di pasaran global. Ia adalah:
Dasar etnosentrik atau ă Ibu pejabat menetapkan harga untuk anak syarikat
lanjutan iaitu harga yang seragam atau sama dikenakan
bagi produknya di semua pasaran. Strategi ini
sesuai untuk syarikat menjual produk yang
dipiawaikan dan dalam pasaran yang lebih kecil.
Dasar polisentrik atau ă Ibu pejabat membenarkan anak syarikat tempatan

adaptasi untuk menetapkan harga. Harga ini diadaptasikan
dan disesuaikan mengikut keadaan pasaran
tempatan. Strategi ini sesuai untuk pasaran yang
jelas sensitif dengan harga. Ini juga mungkin
melibatkan kos tambahan untuk mengadaptasikan
harga.

Dasar geosentrik ă Ibu pejabat menetapkan harga global tetapi ada

penambahan margin yang akan disesuaikan
dengan setiap pasaran. Margin ini berubah
mengikut kepada permintaan pasaran dan
persaingan yang dihadapi syarikat tersebut di
negara yang berbeza. Jika permintaan adalah tinggi
dan persaingan adalah lemah, margin akan
menjadi tinggi. Jika persaingan meningkat, margin
dikurangkan untuk meningkatkan faedah
penentuan harga yang kompetitif.
SEMAK KENDIRI 10.2
Senaraikan faktor yang mempengaruhi penentuan harga produk di

pasaran global.
10.6 PENGEDARAN GLOBAL

Apakah yang dimaksudkan dengan pengedaran global? Bolehkan anda
mendefinisikannya? Mari kita lihat definisinya.
Pengedaran global didefinisikan sebagai reka bentuk dan pengurusan sistem

yang mengarahkan dan mengawal aliran bahan ke dalam, melalui dan keluar
syarikat tersebut merentasi sempadan negara. Ia bertujuan untuk mencapai
objektif korporatnya dengan jumlah kos yang paling minimum.
Pengedaran global, seperti pengedaran domestik, merangkumi pengurusan

bahan dan pengedaran fizikal. Pengedaran global/logistik telah memainkan
peranan penting dalam pertumbuhan dan perkembangan perdagangan dunia
dan dalam integrasi perkilangan di peringkat skala seluruh dunia.
Penggunaan saluran pengedaran yang sesuai dalam pasaran antarabangsa

meningkatkan peluang kejayaan secara mendadak. Sebagai syarikat yang mula
beroperasi secara global, pengurus logistik perlu menguruskan penghantaran
bahan mentah, komponen dan bekalan antara beberapa tapak perkilangan pada
kadar yang paling berpatutan dan dipercayai.

Pengedaran global juga melibatkan pengurusan strategi perolehan sumber

antarabangsa. Strategi perolehan sumber merujuk kepada apa? Strategi
perolehan sumber merujuk kepada pautan operasi antara pengurusan bahan dan
pengedaran fizikal. Bahan boleh diperoleh daripada pemerolehan melalui:
(a) Sumber antara syarikat sama ada dengan membeli sistem korporat
sesebuah syarikat, penyusunan pembelian domestik atau di luar pesisir
perolehan sumber luar; atau
(b) Perolehan sumber luar dengan membeli daripada kontraktor luar.
Pengurusan bahan merujuk kepada aliran masuk bahan mentah, alat ganti dan
bekalan melalui syarikat itu.
Bagaimanakah dengan pengedaran fizikal? Pengedaran fizikal merujuk kepada

pergerakan produk syarikat yang sudah siap kepada pelanggan, yang terdiri
daripada pengangkutan, penggudangan, inventori, perkhidmatan pelanggan/
entri pesanan dan pentadbiran. Fungsi ini boleh dipengaruhi oleh tradisi,
budaya, infrastruktur ekonomi, undang-undang dan keluasan geografi yang
boleh mengubah orientasi fungsi ini.
Adakah anda tahu bahawa hari ini banyak syarikat telah mengadaptasi
perolehan sumber antarabangsa? Ini adalah kerana:
(a) Persaingan antarabangsa yang hebat;
(b) Tekanan untuk mengurangkan kos;
(c) Keperluan untuk fleksibiliti perkilangan;
(d) Kitaran pembangunan produk yang lebih pendek;
(e) Piawai kualiti yang ketat; dan
(f) Teknologi yang sentiasa berubah.
Mari kita lihat IKEA sebagai contoh. Lebih kurang 10,000 produk IKEA
dihasilkan oleh 1,600 pembekal dan dihantar ke 186 kedai IKEA di seluruh dunia
melalui salah satu daripada 27 pusat gudang syarikat dan pusat pengedaran.
Mercu tanda pengedaran IKEA ialah satu rangkaian pengedaran global, jumlah
yang besar, pakej rata dan kos rendah (diambil daripada www.ikea.com).

AKTIVITI 10.2
Layari laman web IKEA di www.ikea.com dan cari bagaimana

kebaikan bersaing syarikat dikembangkan dalam strategi logistik global
dan perolehan sumber syarikat tersebut.
10.6.1 Saluran Pengedaran Global

Apakah yang kita boleh katakan tentang saluran pengedaran global? Saluran
pengedaran melibatkan pergerakan fizikal barangan dan perkhidmatan melalui
saluran. Saluran terdiri daripada sekumpulan individu atau syarikat yang
diselaraskan untuk melaksanakan fungsi yang menambah utiliti kepada sesuatu
produk atau perkhidmatan. Saluran pengedaran global termasuk:
(a) Menjual terus kepada pelanggan homogen dari segi geografi dengan pola
penggunaan yang serupa dan untuk pasaran yang agak kecil seperti jualan
rakan ke rakan melalui Internet dan media lain yang berkaitan. Contohnya
eBay, Dell dan Amazon.
(b) Dengan menggunakan pengantara seperti ejen pengantara yang berunding

mengenai transaksi antara dua atau lebih pihak tetapi tidak mengambil hak
ke atas barangan yang dibeli atau dijual, atau pengantara saudagar yang
mengambil hak ke atas barangan. Pengurusan saluran global melibatkan
pemilihan pengantara. Terdapat garis panduan untuk pemilihan pengantara
asing dan ia adalah:
(i) Pengantara tersebut boleh membangunkan pasaran;
(ii) Pengantara tersebut menjadi rakan kongsi jangka panjang;
(iii) Pilih rakan kongsi, jangan biarkan mereka memilih anda;
(iv) Menyokong mereka dengan pemasaran, dana dan pengetahuan;
(v) Mengawal strategi pemasaran sebanyak mungkin; dan
(vi) Dapatkan pengantara kebangsaan secepat mungkin selepas kemasukan.

10.6.2 Peruncitan Global

Kita teruskan ke peruncitan global. Adakah anda tahu bahawa peruncitan global
tetap menjadi salah satu pengantara saluran pengguna utama? Peruncitan
melibatkan aktiviti tempatan, termasuk pengisian stok daripada pelbagai produk
yang pengguna tempatan lebih gemar dan promosi bermusim. Di negara maju,
peruncitan menggaji antara 7% dan 12% daripada tenaga kerja (Kotabe dan
Helsen, 2011).
Sebagai pasaran yang berpotensi untuk pengembangan global, Asia merupakan

rantau yang menarik untuk perkembangan industri peruncitan global pada
kadar 9% setahun. Industri runcit Asia adalah bernilai $1 trilion USD (Farfan,
2012). Peruncit telah berkembang menjadi beberapa perniagaan antarabangsa
terbesar dunia. Senarai yang menunjukkan 10 negara tertinggi untuk
perkembangan runcit global pada tahun 2011 adalah berdasarkan Indeks
Pembangunan Runcit Global AT Kearney diringkaskan dalam Jadual 10.5:
Jadual 10.5: 10 Negara Tertinggi untuk Perkembangan Runcit Global pada tahun 2011
Kedudukan Negara
1 Brazil
2 Uruguay
3 Chile
4 India
5 Kuwait
6 China
7 Arab Saudi
8 Peru
9 U.A.E.
10 Turki

Jadual 10.6 menyenaraikan lima peruncit global tertinggi pada 2011. Adakah
anda mengenali beberapa nama tersebut?
Jadual 10.6: Lima Peruncit Global Tertinggi pada tahun 2011
Peruncit Negara yang Hasil (USD

Kedudukan Negara Jenis/Format
Global Beroperasi Bilion)
1 Pasar Raya Amerika Kedai 16 404
Wal-Mart diskaun
2 Carrefour Perancis Pasar raya 36 122

besar
3 Metro AG Jerman Terpelbagai 33 91
4 Tesco United Pasar raya/ 13 90.43
Kingdom Pasar raya
besar
5 Schwarz Jerman Pasar raya 25 77.22
Unternehmens besar
Treuhand KG
Sumber: http://ecobuildertoday.com
Strategi Peruncitan Global

Sebelum kita mengakhiri peruncitan global, mari kita lihat strateginya.
Pembangunan terkini dalam peruncitan menunjukkan satu anjakan sebenar
dalam kuasa untuk peruncit. Rangkaian bekalan tradisional yang dikuasai oleh
dorongan perkilangan menjadi rangkaian permintaan yang didorong oleh
tarikan pengguna, terutamanya di negara maju. Sistem lama rangsangan atas ke
bawah (menolak) kini memberi laluan kepada bawah ke atas untuk (menarik)
perdagangan barangan, promosi dan rangsangan.
Kini, mari kita lihat beberapa strategi yang digunakan oleh peruncit global:
(a) Strategi penjenamaan dengan penggunaan label persendirian atau jenama

kedai. Jenama seperti ini menarik pelanggan yang mementingkan harga
dan tertarik kepada perbadanan multinasional yang menghadapi persaingan
tempatan yang sengit. Saham jenama kedai semakin meningkat di
peringkat global dan terutamanya menarik bagi perbadanan multinasional
yang bersaing dengan jenama tempatan.

(b) Strategi kemasukan menggunakan sumber syarikat untuk membuka

sebuah kedai di tapak ladang subur (contohnya, Pasar Raya Carrefour di
Malaysia) atau pemerolehan rangkaian syarikat yang mempunyai banyak
cawangan yang sedia ada di negara asing (contohnya, Ladang Tenusu dari
Hong Kong telah memperoleh Pasar Raya Giant) atau usaha sama dalam
pasaran yang berbeza budaya dan sukar untuk masuk (sebagai contoh,
usaha sama Tesco dengan Sime Darby).
(c) Strategi inovasi untuk mengadaptasikan inovasi ke tahap pembangunan

ekonomi. Adaptasi merupakan faktor kejayaan utama dalam persekitaran
peruncitan global yang kondusif untuk berubah disebabkan perbezaan
dalam faktor demografi tempatan, faktor budaya, faktor geografi, tindakan
kerajaan dan tekanan persaingan.
AKTIVITI 10.3
Adakah anda tahu bahawa tiga trend utama di dunia dalam pemasaran
runcit ialah pemasaran mudah alih, perkhidmatan mudah alih dan
produk hijau? Layari laman web www.deloitte.com untuk mengetahui
kuasa global bagi peruncitan.
Sebelum kita menamatkan modul ini, mari kita mengulang kaji dengan
melakukan latihan di bawah. Semoga Berjaya!
LATIHAN 10.1
1. Apakah faktor pasaran dari segi ancaman dan peluang yang

pemasar global perlu memantau dan menilai dalam persekitaran
pemasaran?
2. Lakukan analisis pasaran mengenai China dan India sebagai

pasaran membangun. Apakah daya tarikan pasaran kedua-dua
negara ini?
3. Nyatakan perbezaan antara pelan pemasaran domestik dengan

pemasaran global.
4. Apakah faktor persekitaran di pasaran yang mempengaruhi

perkembangan industri peruncitan global?

 Sebelum abad baru, syarikat di Amerika telah memberikan perhatian yang

lebih kepada perdagangan antarabangsa.
 Faktor alam sekitar yang mempengaruhi pemasaran global ditentukan oleh

saiz pasaran, pertumbuhan pasaran, kos operasi, tahap daya saing dan risiko.
 Daya tarikan pasaran dinilai dari segi faktor pengeluaran, geografi,

pendapatan, pertumbuhan populasi, daya tarikan budaya, iklim politik dan
pola penggunaan.
 Masalah utama yang dihadapi oleh pemasar global ialah keupayaan

untuk menentukan keperluan dan tahap untuk mengadaptasikan atau
memiawaikan strategi pemasaran.
 Tiga strategi bagi pemasar untuk mengadaptasikan produk untuk pasaran

global ialah lanjutan produk, adaptasi produk dan mereka cipta produk.
 Isu paling sukar yang dihadapi oleh pemasar dalam mengembangkan

strategi komunikasi global ialah memilih tema periklanan yang bersesuaian
dan wajar digunakan, juga bermaksud pemasar harus menentukan tahap
pemiawaian dan penyetempatan kempen periklanan.
 Semasa menentukan harga bagi setiap produk di pasaran global, syarikat

tersebut boleh memilih antara etnosentrik, polisentrik atau geosentrik sebagai
dasar penentuan harga.
 Strategi untuk pengedaran global adalah tertumpu kepada strategi bahan

sumber dan pengurusan saluran pelanggan dalam peruncitan global.
Adaptasi Pengedaran global

Analisis pasaran Penjenamaan global
Pemasaran global Peruncitan global
Pemiawaian Produk global
Penentuan harga Promosi global

Jawapan
TOPIK 1 PENGENALAN KEPADA PERNIAGAAN
ANTARABANGSA
Aktiviti 1.1
Beberapa organisasi yang melaksanakan perniagaan antarabangsa termasuk:
 Syarikat Multinasional Malaysia: Petronas, Kumpulan Genting, Maybank,

Axiata
 Syarikat Multinasional Asing: Intel, IKEA, McDonalds, HSBC
Aktiviti 1.2
Pengetahuan perniagaan antarabangsa boleh membantu seseorang individu
yang terlibat dalam perniagaan melalui cara berikut:
 Menyediakan maklumat berkaitan perspektif dunia sebenar untuk

berhadapan dengan cabaran terkini dalam arena perniagaan;
 Mendapat manfaat pembelajaran daripada peserta yang terlibat dengan

 Mempertingkatkan kerjaya dan membolehkan interaksi yang efektif antara

pengurus dan anak syarikat; dan
 Belajar dan memahami budaya negara lain.
Semak Kendiri 1.1

Empat perbezaan antara perniagaan antarabangsa dan perniagaan domestik:
(a) Penggunaan mata wang;
(b) Sistem perundangan;
(c) Sistem politik dan ekonomi; dan
(d) Perbezaan budaya.
Perbezaan terjadi kerana perbezaan dalam persekitaran global dan sistem

perdagangan, kerumitan dan ketidakpastian yang wujud dalam perniagaan
antarabangsa.

218  JAWAPAN

Aktiviti 1.3
Contoh organisasi di Malaysia yang melaksanakan:
(a) Syarikat Multidomestik: CIMB, Air Asia
(b) Syarikat Global: Petronas, Genting, Armada
(c) Syarikat Transnasional: Axiata, IJM
Aktiviti 1.4
Dasar kerajaan Malaysia yang boleh menggalakkan dan menyumbang kepada
perniagaan antarabangsa termasuk:
 Menyediakan insentif kewangan dan geran;
 Pengecualian cukai dan elaun cukai;
 Zon Bebas Dagang atau Zon Perusahaan Bebas;
 Melonggarkan dasar pemilikan asing; dan
 Mengurangkan halangan tarif dan bukan tarif.
Latihan 1.1
1. Perniagaan antarabangsa ialah transaksi komersial/perniagaan rentas

sempadan antara individu dan perniagaan. Contohnya, Samsung, Toyota
dan Subway Sandwich.
2. Penerangan aktiviti perniagaan antarabangsa adalah seperti berikut:
(a) Perlesenan: persetujuan berkontrak ke atas hak untuk menggunakan

jenama, cap dagang atau harta intelek dimiliki oleh pelesen kepada
pemegang lesen sebagai balasan untuk bayaran royalti.
(b) Francais: persetujuan di mana pemilik kepada syarikat (pemberi

francais) memberi kebenaran kepada perniagaan lain (penerima
francais) untuk menjalankan perniagaan menggunakan cap dagang
atau jenama mereka sebagai balasan untuk bayaran royalti.

JAWAPAN  219

Aktiviti 1.5
Contoh organisasi multinasional:
 Apple Incorporation (Amerika);
 Petronas (Malaysia);
 Samsung (Korea Selatan); dan
 Toyota (Jepun).
Aktiviti 1.6
Contoh perubahan atau penyesuaian oleh syarikat yang dibuat kepada produk
asing bagi disesuaikan kepada budaya dan cita rasa Malaysia:
 McDonalds menyesuaikan menu mereka untuk memenuhi piawaian

makanan halal dan bersesuaian dengan cita rasa dan budaya Malaysia; dan
 Coca-Cola menyesuaikan strategi pengiklanannya dengan menggunakan

bahasa tempatan dan tema tempatan untuk menyasarkan pasaran belia
Malaysia.
Latihan 1.2
Pengaruh luaran dalam perniagaan antarabangsa termasuk:
 Pengaruh politik: pertukaran dalam kepimpinan kerajaan, pertukaran dalam

ideologi politik, risiko politik yang timbul daripada nasionalisasi, peperangan
dan keganasan.
 Pengaruh perundangan: perubahan dalam dasar Pelaburan Langsung Asing

(FDI ă Foreign Direct Investment), percukaian, dan peraturan dan perjanjian
perdagangan antarabangsa.
 Kejutan ekonomi: krisis kewangan dan kejutan minyak.
Latihan 1.3
1. E
2. A
3. E
4. B
5. A

220  JAWAPAN

TOPIK 2 PERSEKITARAN DAN SISTEM EKONOMI

Aktiviti 2.1
Kriteria yang digunakan untuk mengklasifikasikan Malaysia sebagai negara
membangun termasuk:
 Keluaran Dalam Negara Kasar per kapita untuk mencerminkan tahap

pendapatan;
 Syer pengeluaran dalam jumlah KDNK;
 Stok aset manusia; dan
 Kadar celik huruf dewasa.
Aktiviti 2.2
Sebuah syarikat global mesti memahami keperluan untuk sentiasa menyesuaikan
diri kepada keadaan ekonomi yang berubah untuk memantau perkembangan
ekonomi terkini sementara perniagaan berubah dengan peredaran masa atau ia
boleh menjadi pupus.
Syarikat menyesuaikan diri kepada perubahan persekitaran ekonomi dengan

mengubah produk/perkhidmatan untuk melayan pasaran yang berkembang.
Contohnya, IBM dengan cepatnya menyesuaikan perniagaannya kepada syarikat
berasaskan perkhidmatan ruang, manakala Kodak sangat lambat untuk
menyesuaikan perniagaan kamera digitalnya kepada perubahan dalam situasi
pasaran.
Semak Kendiri 2.1

Kami menggunakan keluaran dalam negara kasar untuk menerangkan
pertumbuhan ekonomi sesebuah negara kerana KDNK mengukur nilai output
pasaran yang dikeluarkan oleh penduduk sesebuah negara. Tambahan pula,
KDNK per kapita digunakan untuk mengukur pertumbuhan ekonomi sebuah
negara memandangkan ia mencerminkan output potensi produktif yang boleh
dikeluarkan oleh sesebuah negara.
Aktiviti 2.3
Negara yang diklasifikasikan mengikut aktiviti ekonomi adalah termasuk:
 Ekonomi pasaran bebas ă Hong Kong, Amerika dan Kanada.
 Ekonomi terancang ă Korea Utara.
 Ekonomi campuran ă Malaysia dan Korea Selatan.

JAWAPAN  221

Latihan 2.1
Ciri ekonomi tersebut:
(a) Ekonomi pasaran: kebebasan perusahaan, kebebasan pemilihan pengguna,

motif keuntungan dan sedikit atau tiada campur tangan kerajaan.
(b) Ekonomi perintah: sumber dimiliki oleh kerajaan, perancangan dan

pengagihan oleh pihak berkuasa perancangan pusat, pengagihan
pendapatan dan kekayaan secara sama rata, tiada kebebasan perusahaan
dan pilihan pelanggan.
Latihan 2.2
1. Inflasi memberi kesan kepada keputusan pelaburan langsung asing (FDI)
kerana keputusan FDI untuk tidak melabur di sesebuah tempat adalah
dipengaruhi oleh kos pengeluaran yang meningkat dan eksport dalam
negara kerana inflasi di negara tuan rumah. Inflasi menyebabkan
peningkatan dalam kos pengeluaran dan peningkatan tekanan ke atas
harga domestik. Ini akan menyebabkan harga barangan eksport untuk
meningkat dan menyebabkan eksport negara kurang kompetitif.
2. Defisit dalaman dan defisit luaran sesebuah negara adalah penting kepada
pengurus syarikat multinasional (MNC) kerana:
 Defisit dalaman mencerminkan pengurusan belanjawan kerajaan dan

boleh bermaksud penambahan dalam permintaan untuk barangan dan
perkhidmatan, peningkatan tekanan pada harga domestik dan pada
pembayaran imbangan luaran sesebuah negara.
 Defisit luaran mencerminkan masalah pembayaran imbangan

dagangan sesebuah negara dan mempunyai kesan kepada kadar
pertukaran dan prestasi perdagangan yang lemah.
Aktiviti 2.4
Peralihan ekonomi seperti di China dan Rusia telah menukar ekonomi tersebut
kepada pasaran besar yang sedang pesat membangun:
 Daripada ekonomi perintah kepada ekonomi pasaran bebas yang digerakkan

oleh eksport dan penggunaan; dan
 Peningkatan populasi kelas pertengahan telah meningkatkan peluang

perniagaan antarabangsa bagi pelaburan langsung dan perdagangan asing.

222  JAWAPAN

Aktiviti 2.5
China menggunakan pendekatan langkah-demi-langkah untuk melaksanakan
perubahan ekonominya dengan memulakan penstrukturan semula di kawasan
pedalaman dan dengan perlahan-lahan memperkenalkannya kepada kawasan
bandar Rusia menggunakan terapi kejutan atau peralihan yang cepat. Perubahan
Timur Jerman adalah cepat dan dengan mudah telah bergabung dengan Jerman
Barat yang lebih stabil.
Kelemahan perubahan ekonomi China dan Rusia ialah sistem kawal selia yang
agak lemah dan rasuah.
Aktiviti 2.6
Kejutan ekonomi terutamanya krisis kewangan telah memberi kesan kepada
perubahan sosioekonomi dan politik di banyak negara. Krisis kewangan telah
membawa kelembapan ekonomi dunia dan banyak negara mengalami kejatuhan
dalam penggunaan, pelaburan dan perdagangan.
Latihan 2.3
1. A
2. B
3. A
4. D
5. E
TOPIK 3 PERSEKITARAN BUDAYA

Latihan 3.1
Bahasa senyap (bukan lisan) adalah penting bagi perniagaan antarabangsa
kerana terdapat banyak perbezaan penterjemahan merentasi pelbagai budaya.
Selalunya ia boleh merumitkan komunikasi antarabangsa. Orang yang sedang
berurusan dengan anda mungkin secara tidak sengaja menghantar isyarat bukan
lisan yang anda tersilap terjemah dan sebaliknya. Sebagai contoh, pergerakan
tangan, membengkokkan ibu jari dan jari telunjuk untuk membentuk huruf „O‰
untuk „okay‰ adalah biasanya diterima di negara berbahasa Inggeris tetapi di
Brazil ia dikatakan biadab dan menyakiti perasaan.

JAWAPAN  223

Semak Kendiri 3.1

Agama yang dominan di setiap negara berikut:
(a) China ă Tao
(b) India ă Hindu
(c) Brazil ă Katolik Roman dan Protestan
(d) Rusia ă Ortodoks Rusia
(e) Korea Selatan ă tiada kaitan
(f) Indonesia ă Islam
(g) Jepun ă Syinto dan Buddha
Latihan 3.2
Struktur sosial merujuk kepada sebuah organisasi sosial yang asas bagi sebuah
masyarakat. Interaksi sosial berkumpulan boleh mempengaruhi keputusan
perniagaan antarabangsa kerana ia merupakan elemen budaya. Ia merujuk
kepada bagaimana orang daripada budaya berlainan mengaitkan diri mereka
dan berinteraksi antara satu sama lain, seperti struktur sesebuah unit keluarga
dan peranan jantina dalam masyarakat.
Aktiviti 3.2
Apakah yang dilambangkan oleh warna berikut di negara yang berlainan:
Warna Negara Lambang

(a) Jingga India Suci
Mesir Berkabung
(b) Ungu Brazil Berkabung
Thailand Berkabung
(c) Merah China Nasib dan kegembiraan
Rusia Komunisme

224  JAWAPAN

Latihan 3.3
1. B
2. B
3. C
4. C
5. B
6. B
7. A
8. A
TOPIK 4 PERSEKITARAN POLITIK DAN

PERUNDANGAN
Semak Kendiri 4.1
Sebuah organisasi pada mulanya perlu menilai potensi kesan pengaruh politik
dan perundangan ke atas dasar, operasi dan programnya. Penilaian ini adalah
perlu untuk mengenal pasti isu utama yang perlu ditangani dan memahami
persekitaran politik perundangan yang mana ia sedang beroperasi dan peluang
dan ancaman yang berada di dalamnya.
Aktiviti 4.1
Malaysia sedang bergerak ke arah pendekatan nasionalisme yang lebih
pragmatik dengan kerajaan melihat Pelaburan langsung Asing (FDI) sebagai
mempunyai kedua-dua manfaat dan kos. Maka, kerajaan Malaysia terbuka
kepada FDI dan melaksanakan dasar yang menarik pelaburan asing secara
agresif yang menyasarkan untuk memaksimumkan manfaat dan meminimumkan
kos FDI.
Aktiviti 4.2
1. Tiga pendekatan ideologi politik yang mempengaruhi dasar kerajaan

terhadap MNC:
 Pandangan radikal;
 Pandangan pasaran bebas; dan
 Nasionalisme pragmatik.

JAWAPAN  225

2. Pendekatan nasionalisme pragmatik adalah sesuai bagi negara membangun

seperti Malaysia.
Aktiviti 4.3
Punca utama risiko politik yang boleh membawa risiko pemilikan, perpindahan
dan operasi adalah:
 Perubahan dalam kepimpinan kerajaan;
 Perubahan dalam ideologi politik;
 Perubahan dalam dasar FDI dan perdagangan kerajaan;
 Campur tangan kerajaan ă nasionalisme, penyitaan, perampasan; dan
 Bencana alam, peperangan dan keganasan.
Semua negara sama ada membangun atau maju adalah tertakluk kepada risiko
politik. Walaupun begitu, tahapnya berubah merentasi negara dan persekitaran
negara tersebut. Secara amnya, negara membangun selalunya mempunyai risiko
politik yang lebih tinggi daripada negara maju kerana tahap pembangunan dan
pengaruh luaran sesetengah negara membangun.
Aktiviti 4.4
Jika saya seorang pengurus di sebuah organisasi multinasional, organisasi saya
lebih gemar paradigma individualistik kerana sistem ini lebih terbuka kepada
perdagangan dan perniagaan. Terdapat lebih kebebasan ekonomi dengan
campur tangan kerajaan yang sedikit untuk mengehadkan perdagangan.
Aktiviti 4.5
Beberapa bank di Malaysia yang melaksanakan perbankan Islam adalah
Maybank, CIMB, HSBC Amanah dan Ambank.
Semak Kendiri 4.2

Beberapa undang-undang nasional yang MNC perlu patuhi untuk membuat FDI
di Malaysia ialah:
 Pihak Berkuasa Tempatan/Undang-undang Majlis Tempatan
 Garis panduan FDI oleh Kementerian Perdagangan Dalam Negeri, Koperasi

dan Kepenggunaan.
 Undang-undang Perlindungan Hak Milik Intelek.

226  JAWAPAN

Latihan 4.1
1. C atau E
2. A
3. C
4. A
5. A
TOPIK 5 INTEGRASI EKONOMI SERANTAU

Aktiviti 5.2
Kesatuan Eropah (EU) telah mencapai satu langkah lagi dalam proses integrasi
ekonomi membentuk Kesatuan Kewangan Eropah (EMU). Integrasi tersebut
membawa manfaat dalam saiz yang lebih besar, kecekapan dalaman dan
pembangunan kepada ekonomi EU secara keseluruhannya dan kepada ekonomi
negara ahli secara individu. Ini akan menawarkan peluang untuk kestabilan
ekonomi, pembangunan lebih tinggi dan lebih peluang pekerjaan sebagai hasil
manfaat secara langsung kepada warganegara EU.
Kelebihan EMU termasuk:
 Penyelarasan penggubalan dasar ekonomi antara negara ahli;
 Penyelarasan dasar fiskal;
 Dasar kewangan yang bebas diuruskan oleh Bank Pusat Eropah; dan
 Mata wang tunggal dan Zon Euro.
Latihan 5.1
1. Maksud integrasi ekonomi serantau: ia merupakan satu persetujuan rasmi

antara negara ahli di rantau tertentu untuk menggalakkan kerjasama
ekonomi dan politik. Objektif utamanya ialah untuk menghapuskan
halangan kepada perdagangan.
2. Peringkat integrasi ekonomi serantau: Integrasi ekonomi serantau berlaku

dalam pelbagai peringkat bermula daripada penurunan/penyingkiran
sekatan tarif dan akhirnya penciptaan satu kesatuan ekonomi. Keempat-
empat peringkat itu adalah: Kawasan Perdagangan Bebas, Kesatuan
Kastam, Pasaran Bersama dan Kesatuan Ekonomi.

JAWAPAN  227

Aktiviti 5.3
Kelemahan Integrasi Ekonomi Serantau (REI):
 Kesan pemesongan perdagangan;
 Peningkatan persaingan disebabkan oleh import yang lebih murah; dan
 Peningkatan dari segi kebergantungan antara negara ahli; jika salah satu
negara ahli menghadapi krisis ekonomi ia mungkin akan memulakan kesan
domino kepada seluruh rantau kerana REI bermaksud negara ahli
melepaskan fahaman perlindungan dan mungkin akan mengakibatkan
keburukan iaitu kehilangan pekerjaan.
Latihan 5.2
1. Alasan yang menyokong pembentukan integrasi ekonomi serantau:
(a) Mengurangkan halangan dagang dan bukan dagang untuk

mempromosi perdagangan bebas;
(b) Merangsang lebih syer perdagangan dalam perdagangan

antarabangsa dan meningkatkan pembangunan ekonomi dalam
rantau hasil daripada peningkatan perdagangan antara rantau; dan
(c) Kerjasama politik memastikan kestabilan, keselamatan dan

keterpeliharaan di rantau tersebut.
2. Kesan integrasi ekonomi serantau:
(a) Penciptaan perdagangan: perubahan pengeluaran daripada pengeluar

berkos tinggi kepada pengeluar berkos rendah dalam lingkungan
integrasi ekonomi membawa kepada peningkatan keberkesanan
ekonomi.
(b) Pemesongan perdagangan: perpindahan pengeluaran daripada

pengeluar berkos rendah kepada pengeluar berkos tinggi melalui REI.

228  JAWAPAN

Aktiviti 5.5
Perbezaan antara kawasan perdagangan bebas dengan kesatuan ekonomi:
 Kawasan perdagangan bebas: persetujuan ekonomi untuk menghapuskan

halangan dagangan (tarif dan bukan tarif) antara negara ahli tetapi setiap
negara ahli dibenarkan untuk membuat dasar tarif luarannya sendiri dengan
bukan ahli.
 Kesatuan ekonomi: persetujuan ekonomi di tahap tinggi yang melibatkan

perdagangan bebas antara negara ahli, dasar tarif luaran yang umum,
persetujuan pasaran yang umum seperti pergerakan bebas modal dan buruh
serta dasar kewangan dan fiskal yang umum.
Faktor utama kejayaan EU sebagai model integrasi ialah:
 Kepimpinan yang berkesan;
 Komitmen daripada negara ahli;
 Matlamat yang umum dan kebolehan untuk mengenal pasti manfaat nilai
tambahan daripada integrasi; dan
 Menguruskan integrasi kewangan.
Aktiviti 5.7
Cabaran yang biasa dihadapi oleh integrasi ekonomi merentasi rantau yang
berbeza:
 Perbezaan politik: ketidakstabilan politik dalaman dan keselamatan;
 Perbezaan budaya;
 Halangan kepada penyelarasan dan pengharmonian peraturan; dan
 Masalah dalam mengintegrasikan peraturan dalam tatacara pelaburan dan

dasar industri domestik.
Aktiviti 5.8
Manfaat ekonomi ACFTA kepada ASEAN:
 Perluasan saiz pasaran, perdagangan dan pangkalan pengeluaran;
 Akses kepada pangkalan pengguna dan pilihan produk yang lebih luas;
 Penyingkiran halangan perdagangan, pengkhususan dan keberkesanan

ekonomi yang bertambah; dan
 Penambahbaikan prospek FDI.

JAWAPAN  229

Latihan 5.3
1. A
2. B
3. A
4. D
5. B
TOPIK 6 TEORI PERDAGANGAN ANTARABANGSA

Semak Kendiri 6.1
Teori tersebut tidak konsisten dalam menerangkan keadaan sebenar imbangan
bayaran sesebuah negara dan membawa kepada permainan hasil tambah sifar
apabila perdagangan dengan satu negara mendapat manfaat manakala dengan
satu lagi kalah.
Semak Kendiri 6.2
1. Keterbatasan Teori Faedah Mutlak:
 Teori tersebut gagal untuk menerangkan keadaan apabila sebuah

negara mempunyai faedah mutlak dalam mengeluarkan semua produk;
 Ia tidak mengambil kira kos pengangkutan terlibat dalam perdagangan

antarabangsa; dan
 Ia menganggap bahawa sumber (buruh) bergerak bebas secara mutlak

dan mudah ditukar ganti antara pengeluaran.
2. Perdagangan bebas berlaku apabila tiada sekatan kerajaan terhadap

perdagangan, yang mana tiada halangan kepada perdagangan seperti tarif
atau bukan tarif yang boleh menghalang perdagangan bebas.
3. Teori Faedah Mutlak menyatakan bahawa sebuah negara akan mengkhusus

dalam pengeluaran produk yang mana ia boleh mengeluarkan dengan
paling berkesan iaitu ia boleh mengeluarkan pada kos unit yang lebih
rendah. Negara tersebut akan meningkatkan kekayaannya dengan
mengkhusus dengan cara ini dan menggunakan perdagangan antarabangsa
untuk mengeksport produk tersebut dan mengimport produk yang ia tidak
mengeluarkan. Pengkhususan dan perdagangan akan membawa kepada
peningkatan output dunia.

230  JAWAPAN

Semak Kendiri 6.3

Sebuah negara mempunyai faedah mutlak berbanding dengan negara lain dalam
sesebuah produk apabila ia boleh mengeluarkan produk tersebut pada kos yang
lebih rendah menyebabkan negara tersebut mempunyai output yang lebih
banyak.
Sebuah negara mempunyai kelebihan bandingan dalam pengeluaran sesebuah

produk jika ia boleh mengeluarkan produk tersebut pada kos peluang yang lebih
rendah berbanding dengan negara yang lain.
Aktiviti 6.1
Model Kelebihan Bandingan oleh Heckscher-Ohlin menerangkan bagaimana
perdagangan berlaku berdasarkan kepada perbezaan dalam penganugerahan
faktor sementara Teori Kelebihan Bandingan Ricardo menumpukan kepada
kelebihan semula jadi pengeluaran dan perdagangan di peringkat produktiviti
yang berbeza.
Aktiviti 6.2
Teori Kitaran Hayat Produk Antarabangsa berusaha untuk menjelaskan
bagaimana sebuah syarikat akan mula mengeksport produknya dan seterusnya
menjalankan FDI sementara produk tersebut bergerak melalui kitar hayatnya.
Barangan eksport negara boleh menjadi barang importnya satu hari nanti.
Aktiviti 6.3
1. Sebab mengapa beberapa organisasi gagal di peringkat antarabangsa:
 Kekurangan penyelidikan dan analisis mengenai sifat pasaran

antarabangsa;
 Kegagalan untuk mengambil kira kos operasi dalam pasaran

antarabangsa.
 Kemasukan lewat dan sifat persaingan pasaran antarabangsa yang

sangat sengit.
2. (a) Memahami pasaran antarabangsa di peringkat mikro dan makro

adalah penting bagi sebuah industri yang mempunyai rancangan
untuk mengembangkan perniagaannya ke luar negara. Industri
tersebut perlu menganalisis saiz dan prospek pertumbuhan pasaran
negara tuan rumah sebelum FDI dilaksanakan.

JAWAPAN  231

(b) FDI ialah kaedah pengembangan antarabangsa secara langsung bagi

sesebuah syarikat dan juga penyumbang utama kepada pendapatan
dan pertumbuhan kepada syarikat. Kepada sesebuah negara, FDI
bermaksud eksport yang lebih tinggi dan penciptaan pekerjaan yang
membawa kepada pertumbuhan ekonomi.
(c) Persaingan pada peringkat global tidak dapat dielakkan bagi syarikat
yang menjalankan FDI.
Latihan 6.1
1. C
2. A
3. A
4. A
5. D
TOPIK 7 PELABURAN LANGSUNG ASING (FDI –

Foreign Direct Investment)
Aktiviti 7.1
Perbezaan antara FDI aliran ke dalam dengan aliran keluar:
 FDI aliran ke dalam: modal asing daripada syarikat multinasional (MNC)

yang mengalir ke dalam sumber tempatan atau negara tuan rumah.
 FDI aliran keluar: pengaliran keluar modal asing atau pelaburan langsung
dari luar negara.
MNC yang mempunyai FDI di Malaysia ă Dell, Toyota, National Panasonic,

Samsung, Intel.
Syarikat Malaysia yang melaksanakan FDI di luar negara ă Petronas, AirAsia,
Proton, CIMB Bank.

232  JAWAPAN

Aktiviti 7.2
1. Pola FDI dalam ekonomi utama telah berubah dari segi:
 Pembangunan sektor perkhidmatan;
 Peningkatan dalam aliran masuk FDI ke dalam ekonomi negara

membangun;
 Pertumbuhan FDI melalui penggabungan dan pengambilalihan, usaha

sama dan pakatan strategi; dan
 Perpindahan teknologi tinggi.
Sebab mengapa sebahagian besar FDI dunia dijumpai di rantau „Triad‰:
 Ekonomi yang maju dengan mata wang yang stabil;
 Perkhidmatan FDI yang bertumpu di rantau TRIAD;
 Pendapatan boleh guna dan saiz pasaran yang tinggi; dan
 Infrastruktur dan teknologi komunikasi yang baik.
2. Sebab utama mengapa syarikat menjalankan pelaburan langsung asing:
 Mencari sumber;
 Mencari kecekapan;
 Mengembangkan pasaran; dan
 Pencarian strategik untuk kelebihan persaingan.
Semak Kendiri 7.1
Kesan FDI yang berkemungkinan positif dan negatif kepada negara tuan rumah:
Kesan Positif Kesan Negatif

 Penciptaan pekerjaan baru untuk  Hilang kedaulatan dan kawalan ke
rakyat tempatan; atas dasar domestik;
 Pertumbuhan, pembangunan dan  Industri domestik menghadapi
infrastruktur ekonomi; dan persaingan daripada MNC; dan
 Perpindahan teknologi, kemahiran  Penggunaan sumber secara berlebihan
dan kepakaran kepada rakyat membawa kepada penyusutan.
tempatan.

JAWAPAN  233

Semak Kendiri 7.2

Perbezaan antara FDI melintang dengan FDI menegak:
 FDI melintang merujuk kepada pelaburan dalam industri yang sama dengan
syarikat induk di negara asal.
 FDI menegak berlaku apabila MNC beroperasi di negara asing di peringkat

pengeluaran yang berbeza. Ia boleh menjadi integrasi menegak ke belakang
atau ke hadapan.
Latihan 7.1
1. A
2. B
3. D
TOPIK 8 PERSEKITARAN KEWANGAN

ANTARABANGSA
Aktiviti 8.1
Mata wang utama negara lain yang digunakan untuk membantu perdagangan
dalam pasaran dunia: Dolar Amerika, Dolar Euro dan Yen Jepun.
Semak Kendiri 8.1
Fungsi utama pasaran pertukaran asing termasuk:
 Perpindahan kuasa beli bagi pertukaran mata wang;
 Penyediaan kredit untuk membantu perdagangan antarabangsa dan

transaksi kewangan; dan
 Meminimumkan risiko pertukaran asing.
Aktiviti 8.2
Kadar pertukaran bagi Ringgit Malaysia kepada mata wang asing yang lain
seperti dolar Amerika, dolar Singapura dan rupiah Indonesia:
 Kadar pertukaran bagi RM kepada dolar Amerika; RM1 = USD 0.3138
 Kadar pertukaran bagi RM kepada dolar Singapura; RM1 = SGD 0.400031161
 Kadar pertukaran bagi RM kepada rupiah Indonesia; RM1 = IDR 2970.1515

234  JAWAPAN

Semak Kendiri 8.2
1. Ya, gangguan utama yang disebabkan oleh bencana politik mempunyai

kesan yang besar kepada hampir kesemua ekonomi di dunia. Kesan
tersebut boleh dilihat apabila perubahan atau turun-naik kadar pertukaran
asing utama menyebabkan pasaran pertukaran asing menjadi aktif.
2. Pasaran pertukaran asing (FOREX) ialah sebuah pasaran mata wang dunia
bagi perdagangan mata wang. Ini bermakna ia tidak mempunyai lokasi
atau sumber yang spesifik. Kebanyakan transaksi dilakukan sama ada
secara elektronik atau melalui telefon. Namun begitu, majoriti volum FX
dikendalikan di London.
Kebaikan utama menggunakan dolar Amerika sebagai perdagangan mata

wang antarabangsa ialah ia merupakan mata wang dominan dan dilihat
sebagai mata wang asing yang stabil dan kuat. Ini menimbulkan keyakinan
yang lebih tinggi antara pelaburan dan perdagangan antarabangsa.
Keburukan utama menggunakan dolar Amerika sebagai perdagangan mata

wang antarabangsa ialah kadar pertukaran, perdagangan dan pelaburan
antarabangsa sesebuah negara adalah berkaitan dengan dolar Amerika.
Sebarang kesan kepada dolar Amerika boleh mempengaruhi ekonomi
negara.
Aktiviti 8.3
Peranan utama IMF dan Bank Dunia:
Peranan Utama
IMF Bank Dunia
Fokus utama IMF adalah untuk Bank Dunia menyediakan pinjaman
menggalakkan negara untuk pembangunan, geran dan bantuan bagi
membetulkan ketidakseimbangan projek tertentu, seperti pembinaan
makroekonomi, mengurangkan inflasi empangan, jalan raya, pelabuhan dan
dan melaksanakan perdagangan utama, sebagainya yang dipertimbangkan
pertukaran, dan penstrukturan semula sebagai perlu bagi „pertumbuhan
pasaran yang diperlukan untuk ekonomi‰ di negara yang membangun.
meningkatkan keberkesanan dan
menyokong pertumbuhan ekonomi
secara lestari.

JAWAPAN  235

Semak Kendiri 8.3

Inflasi menyebabkan kenaikan tahap harga am sesebuah ekonomi domestik. Ini
kemudiannya menyebabkan kos pengeluaran untuk meningkat dan seterusnya
meningkatkan harga eksport. Peningkatan dalam harga eksport mengurangkan
persaingan eksport dan permintaan bagi eksport sesebuah negara. Pengurangan
permintaan bagi eksport membawa kepada kejatuhan atau susut nilai kadar
pertukaran negara tersebut.
Latihan 8.1
1. A
2. D
3. A
4 D
5. D
6. D
7. A
TOPIK 9 PEMILIHAN NEGARA DAN STRATEGI

KEMASUKAN
Semak Kendiri 9.1
Sebab utama mengapa pengurus perlu memberi perhatian kepada sebuah negara
apabila membuat keputusan mengenai pasaran dan lokasi pengeluaran:
 Meminimumkan kos pengeluaran. Contohnya, kos pengangkutan;
 Lokasi pengeluaran adalah berdekatan dengan pasaran; dan
 Akses kepada sumber. Contohnya, buruh, bahan mentah dan kemudahan.

236  JAWAPAN

Aktiviti 9.2
ROI ialah hanya pendapatan bersih jangkaan yang boleh diperoleh oleh sebuah
syarikat daripada sebuah projek yang ia melabur. Peluang dan risiko untuk
berjaya dalam sebuah projek bergantung kepada keadaan kewangan, politik dan
ekonomi dalam pasaran dan risiko ini berbeza merentasi pasaran lain yang mana
projek tersebut dijalankan.
Semak Kendiri 9.2
1. Risiko kewangan, risiko politik, risiko perundangan dan risiko ekonomi.
2. Risiko politik didefinisikan sebagai gangguan kepada operasi asing sebuah

syarikat disebabkan oleh perubahan dalam persekitaran politik negara tuan
rumah, negara asal atau dunia. Ia selalunya rumit untuk meramal atau
mengira risiko politik. Walau bagaimanapun, syarikat dalam percubaan
untuk meramal risiko tersebut menggunakan:
 Analisis pola masa lampau;
 Perundingan dengan profesional; dan
 Menyiasat dan mengimbas situasi sosial dan ekonomi yang mungkin

membawa kepada risiko seperti itu.
Latihan 9.1
1. Membuat keputusan mengenai pemboleh ubah negara yang penting dan

berpotensi ă peluang pasaran melawan risiko dan menetapkan pemberat
untuk menentukan kepentingan setiap pemboleh ubah kepada syarikat
tersebut.
2. Tiga sumber luaran bagi maklumat negara yang sedia ada dari segi
ketepatan, kebolehpercayaan dan kos adalah:
 Agensi kerajaan;
 Organisasi antarabangsa seperti WTO, Bank Dunia, IMF; dan
 Laporan individu dan khusus daripada pasaran dan syarikat

perundingan perniagaan dan syarikat penyelidikan.

JAWAPAN  237

Semak Kendiri 9.3
Kelebihan: Teknik grid adalah berguna untuk membuat perbandingan

merentasi negara dan menolong sebuah syarikat untuk
menganalisis jika ia perlu menambahkan lagi pelaburan atau
memerlukan analisis yang lebih mendalam dalam penyelidikan
kebolehlaksanaan setelah memenuhi kriteria minimum syarikat
tersebut.
Kelemahan: Grid cenderung menjadi rumit dan terhad apabila bilangan

pemboleh ubah untuk perbandingan meningkat.
Semak Kendiri 9.4
1. Dua alat dan komponen utama yang boleh digunakan untuk menganalisis
dan membandingkan maklumat mengenai lokasi pasaran:
 Teknik grid menggunakan pemboleh ubah negara yang berpotensi/

diterima, faktor pendapatan dan risiko; dan
 Matriks menggunakan matriks peluang ă risiko dan matriks daya

tarikan negara ă Kekuatan syarikat.
2. Perbezaan utama adalah dalam pemboleh ubah/faktor dipilih untuk

perbandingan. Teknik grid adalah berdasarkan kepada faktor peluang dan
risiko sebuah negara yang dianggap penting kepada syarikat tersebut
manakala peluang ă Risiko mengkaji peluang untuk melabur dan risiko
yang akan dihadapi dalam situasi tertentu.
Daya tarikan negara ă Kekuatan syarikat pula berkaitan dengan daya

tarikan sebuah negara dan kekuatan syarikat untuk bersaing.
Aktiviti 9.3
Syarikat mengeksport untuk menjual pengeluaran lebihan ke luar negara, dan
pengeksportan membenarkan kaedah kemasukan kos rendah dan risiko rendah
ke dalam pasaran asing.
Potensi keburukan dalam pengeksportan adalah: syarikat pengeksportan perlu

menghadapi halangan dagangan, kos pengangkutan yang tinggi dalam membawa
barangan ke luar negara menjadikannya tidak berekonomi, menghadapi masalah
berkaitan agen eksport yang membawa banyak jenama dan jenis produk dan
syarikat tidak mempunyai kawalan ke atas aktiviti pasaran agen eksport.

238  JAWAPAN

Aktiviti 9.4
1. Perbezaan utama antara pelesenan antarabangsa dengan pemfrancaisan

antarabangsa termasuk:
 Pemfrancaisan antarabangsa melibatkan kos yang lebih tinggi untuk

menubuhkan dan mengoperasi perniagaan (yuran francais dan royalti
berterusan) berbanding pelesenan (yuran pelesenan ialah pembayaran
pendahuluan sekali sahaja tetapi tiada royalti).
 Pemfrancaisan antarabangsa melibatkan kawalan ketat oleh pemberi

francais (syarikat induk) dalam segala aspek perniagaan dan mereka
menyediakan bantuan yang banyak dari segi pemasaran dan
pengurusan perniagaan kepada penerima francais, manakala terdapat
lebih kebebasan dalam operasi perniagaan dalam pelesenan.
2. Masalah kualiti apabila penerima lesen tidak menunjukkan prestasi seperti

yang dijangkakan dan pemberi lesen menanggung risiko mewujudkan
pesaing pada masa hadapan.
Aktiviti 9.5
1. Rangkaian Kereta Api Ekspres (ERL) di Kuala Lumpur dan Ekspres

Lapangan Terbang Antarabangsa Kuala Lumpur (KLIA Ekspres).
2. Faktor yang menyumbang kepada projek serah-kunci yang berjaya:
 Kerajaan tuan rumah dan syarikat tempatan mesti mendapatkan

pemindahan teknologi serta latihan dan kepakaran daripada pelabur
asing yang telah bersetuju untuk menyelesaikan dan mengurus
keseluruhan projek;
 Mengambil kontraktor luar yang boleh dipercayai untuk menangani

seluruh projek kerana keseluruhan tanggungjawab projek tersebut
bergantung kepada kontraktor; dan
 Komitmen dan sokongan daripada kerajaan tuan rumah.

JAWAPAN  239

Aktiviti 9.6
1. Beberapa kriteria dalam pemilihan rakan kongsi usaha sama yang sesuai:
 Nilai dan budaya korporat yang dikongsi;
 Padanan strategik;
 Sumber manusia dan kewangan yang mencukupi;
 Akses dan pengetahuan pasaran;
 Kepimpinan perniagaan tempatan;
 Rekod yang kukuh dalam membangunkan usaha niaga yang baru;
 Pengalaman perniagaan; dan
 Melibatkan diri dan pengurusan yang komited.
2. Sebab yang mungkin menyebabkan perpecahan dan kegagalan usaha sama

antarabangsa termasuk:
 Perbalahan yang mungkin menyebabkan perpecahan dalam usaha

sama kerana perbezaan budaya dan gaya pengurusan atau kekurangan
kepercayaan di kalangan rakan kongsi; dan
 Konflik kawalan ke atas operasi dan aturan pemilikan bersama di

antara rakan kongsi yang melabur.
Latihan 9.2
1. A
2. C
3. D
4. C
5. C

240  JAWAPAN

TOPIK 10 MENGURUSKAN PERSEKITARAN

PEMASARAN GLOBAL
Semak Kendiri 10.1
Strategi yang digunakan untuk menyesuaikan strategi produk kepada pasaran
global:
 Lanjutan produk;
 Adaptasi produk; dan
 Penciptaan produk.
Strategi manakah yang terbaik? Strategi terbaik bergantung pada matlamat dan
objektif syarikat, pasaran yang ingin dimasuki dan sifat produk tersebut.
Semak Kendiri 10.2

Faktor yang memberi kesan kepada penentuan harga di pasaran global termasuk:
 Memiawaikan atau menyesuaikan dasar penentuan harga: strategi penentuan

harga yang mana digunakan ă etnosentrik, polisentrik atau geosentrik;
 Kesensitifan harga pengguna di pelbagai pasaran; dan
 Harga yang kompetitif daripada pesaing dalam pasaran.
Latihan 10.1
1. Faktor pasaran dari segi ancaman dan peluang yang perlu diawasi dan
dinilai oleh pemasar global di persekitaran pemasaran adalah:
Ancaman Peluang
 Kos bahan mentah dan upah yang  Saiz pasaran yang besar
meningkat  Peningkatan pasaran yang sedang
 Persaingan global yang besar dan pesat membangun
meningkat  Peningkatan pendapatan per kapita
 Risiko politik  Peningkatan kuasa belanja
 Perbezaan budaya pengguna kelas pertengahan
 Kejutan ekonomi  Kemajuan teknologi

JAWAPAN  241

2. Berdasarkan kepada analisis pasaran ke atas China dan India sebagai

pasaran yang sedang pesat membangun, ini adalah daya tarikan pasaran
tersebut:
Daya Tarikan Pasaran China Daya Tarikan Pasaran India

 Populasi tinggi = saiz pasaran yang  Populasi tinggi = pasaran bersaiz
besar dan potensi permintaan besar dan potensi permintaan
pasaran  Sumber buruh murah
 Pembekalan sumber yang  Peningkatan pengguna dan
mencukupi = ketersediaan buruh pasaran peruncit
murah, tanah dan sumber semula
jadi  Sifat industri yang kurang
persaingan
 Peningkatan pendapatan populasi
kelas pertengahan = kuasa  Kelebihan kemasukan awal
membeli pengguna yang tinggi  Kemahiran IT dan teknikal buruh
 Ekonomi yang tidak dikawal dan India
terbuka = kerajaan melonggarkan
kawalan ke atas pemilikan dan
percukaian asing
3. Perbezaan antara pelan pemasaran domestik dengan global termasuk:
 Pasaran sasaran: Permintaan dan cita rasa pengguna tempatan berbeza

daripada pasaran asing yang disasarkan kerana perbezaan budaya dan
tahap kecanggihan.
 Strategi kemasukan: cara memasuki pasaran asing melalui eksport atau

anak syarikat yang dimiliki penuh atau strategi kolaborasi seperti usaha
sama dan pelesenan.
 Pengaruh luaran persekitaran pemasaran di pasaran asing adalah lebih

kompleks, tidak pasti dan lebih berisiko berbanding persekitaran
pemasaran domestik, seperti risiko politik, risiko ekonomi, risiko
budaya dan kewangan.
 Strategi untuk 4Ps berbeza antara pasaran asing dengan domestik,

keperluan untuk penarafan atau penyesuaian 4Ps di pasaran asing.

242  JAWAPAN

4. Faktor persekitaran di pasaran yang mempengaruhi pembangunan industri

peruncitan global termasuk:
 Perbelanjaan pengguna: tahap penggunaan domestik untuk barangan

keperluan dan barangan tahan lasak pengguna seperti makanan,
pakaian dan alatan elektronik.
 Prestasi ekonomi: memberi kesan kepada keyakinan pengguna yang

akan seterusnya memberi kesan kepada perbelanjaan runcit dan akses
kepada kredit untuk perbelanjaan runcit seperti kemelesetan ekonomi
global.
 Pembangunan teknologi: memberi kesan kepada inovasi barangan

dan pola perbelanjaan, peruncit perlu mengikuti aliran ini dan
membangunkan inovasi berteknologi tinggi untuk mencapai pelanggan
mereka.

RUJUKAN  243
Rujukan
About.com. (2012). Current world population. Dicapai dari
http://geography.about.com/od/obtainpopulationdata/a/worldpopulation.
htm
Answers Corporation. (2012). Which country has highest per-capita Coca-Cola

consumption? Wiki Answers. Dicapai dari http://wiki.answers.com/Q/
Which_country_has_highest_per-capita_coca_cola_consumption
Asia-Pacific Economic Cooperation (APEC). (2011). Achievements and benefits.

Dicapai dari http://apec.org/About-Us/About-APEC/Achievements-and-
Benefits.aspx
Balcerowicz, L. (1994). Economic transition in Eastern and Central Europe:

Comparisons and lessons. The Australian Economic Review, 27(1), pp. 47ă59.
Bartlett, C. A., & Ghoshal, S. (1989). Managing across borders: The transnational
solution (1st ed.). Boston, MA: Harvard Business School Press.
Cavusgil, T., Knight, G., Riesenberger, J. (2012): International business: Strategy,

management and the new realities (3rd ed.). Upper Saddle River, NJ: Pearson
Prentice Hall.
CIVITAS. (2011). European monetary system. Dicapai dari

http://www.civitas.org.uk/eufacts/FSECON/EC9.htm
Congressional-Executive Commission on China (CECC). (2009). Annual

report 2009. Dicapai dari http://www.cecc.gov/pages/annualRpt/
annualRpt09/CECCannRpt2009.pdf
Cordenillo, R. L. (2005). The economic benefits to ASEAN of the ASEAN-China

free trade area (ACFTA). Dicapai dari http://www.aseansec.org/ 17310.htm
Daniels, J. D., & Radebaugh, L. H. (2009). International business: Environments

and operations. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.
Hashim, F., & Jedin, M. H. (2007). International business: An Asian perspective.

Shah Alam, Malaysia: Oxford Fajar.

244  RUJUKAN
Dong, Q., & Collaco, C. M. (2009). Overcome ethnocentrism and increase

intercultural collaboration by developing social intelligence. Proceedings of
the International Workshop on Intercultural Collaboration, 215ă218.
Economy Watch. (2010). Disadvantages of foreign direct investment.

Dicapai dari http://www.economywatch.com/foreign-direct-investment/
disadvantages.html
Euromonitor International. (2010). Political instability in Thailand affects ASEAN

countries. Dicapai dari http://blog.euromonitor.com/ 2010/07/political-
instability-in-thailand-affects-asean-countries.html
European External Action Service (EEAS). (t. t.). Mercusor ă (Common market of
the south). Dicapai dari http://eeas.europa.eu/
European External Action Service (EEAS). (t. t.). The EU's relations with the
Andean community. Dicapai dari http://eeas. europa.eu/andean/
Farfan, B. (2012). Largest retailers in Asia 2011 ă Biggest & best Asian retail
industry companies. About.com. Dicapai dari http://retailindustry.
about.com/od/worldslargestretailers/a/worlds-largest-asian-retail-chains-
stores-companies-2011.htm
finance.mapsofworld. (2011). Foreign exchange (Forex) market. Dicapai dari

http://finance.mapsofworld.com/foreign-exchange-market/
finance.mapsofworld. (2011). Bond market outlook ă market. Dicapai dari

http://www.finance.mapsofworld.com/bond-market/ outlook.html
GoForex. (2011). Forex market overview. Dicapai dari http://www.

goforex.net/forex-market-snapshot.htm
Goh, A., & Sullivan, M. (2011). The most misunderstood business concept in
China. Business Insider. Dicapai dari http://businessinsider.com
Guo, S. (2004). Economic transition in China and Vietnam: A comparative

perspective. Asian Profile, 32(5), 393ă410.
Hill, C. W. H. (1998). International business. New York, NY: McGraw Hill.
Hoang, T. T. (2006). Determinants of foreign direct investment in Vietnam.

Dicapai dari www.thailandnce.eco.ku.ac.th
Hofman, O. (2009). Gender. Dicapai dari http://via-web.de/gender

RUJUKAN  245
Holden, M. (2003). Stages of economic integration: From autarky to economic

union. Dicapai dari http://dsppsd.pwgsc.gc.ca/ Collection-
R/LoPBdP/EB-e/prb0249-e.pdf
IMD. (2011). IMD announces the 2011 World Competitiveness Rankings and the
results of the „Government Efficiency Gap‰. Dicapai dari
http://www.imd.org/news/IMD-announces-the-2011-World-
Competitiveness-Rankings-and-the-results-of-the-Government-Efficiency-
Gap.cfm
Investopedia. (2012). Economic shock definition. Dicapai dari

http://www.investopedia.com/terms/e/economic-shock.asp
Johnson, A. (2005). Host country effects of foreign direct investment [Versi

elektronik]. JIBS Dissertation Series, 31.
Kotabe, M., & Helsen, K. (2011). Global marketing management (5th ed.).
Hoboken, NJ: John Wiley & Sons (Asia) Pte Ltd.
Lin, J. Y. (2010). ChinaÊs miracle demystified [Versi elektronik]. Dicapai dari

https://blogs.worldbank.org/africacan/team
Moran, T. H. (2003). FDI and development: What is the role of international rules
and regulations? Transnational Corporations, 12(2), pp. 1ă44.
Mukherjee, R. (2011). Drug MNCs violating patent law? The Times of India.
Dicapai dari http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-04-07/india-
business/29392126_1_compulsory-licensing-patent-act-patent-office
Nicekicks. (2012). The source for sneaker news, information, culture, and history.
Dicapai dari http://nicekicks.com
OECD. (2001). Growth, technology transfer and foreign direct investment. OECD
Global Forum on International Investment: New horizons and policy
challenges for foreign direct investment in the 21st century. Dicapai dari
http://www.oecd.org/daf/inv/investmentstatisticsandanalysis/
2422334.pdf
Ouchi, W. G. (1981). Theory Z. How American business can meet the Japanese
challenge. New York, NY: Avon Books.
Rosen, R., & Digh, P. (2001). Developing globally literate leaders. Dicapai dari
http://www1.sim.edu.sg/sim/pub/ mag/sim_pub_ mag_list.cfm?ID=961

246  RUJUKAN
Rugman, A. M., & Collinson, S. (2009). International business (5th ed.). Harlow,
ES: Prentice Hall.
Shenkar, O., & Luo, Y. (2004). International business. New York, NY: John Wiley
& Sons Inc.
Siddiqui, K. (2012). MalaysiaÊs socio-economic transformation in historical

perspective. International Journal of Business and General Management, 1(2),
21ă50.
Sun, X. (2002). How to promote FDI? The regulatory and institutional

environment for attracting FDI. Dicapai dari http://unpan1.un.org/
intradoc/groups/public/documents/un/unpan006349.pdf
Tangermann, S. (2002). The future of preferential trade arrangements

for developing countries and the current round of WTO negotiations
on agriculture. Dicapai dari http://www.fao.org/docrep/004/
Y2732E/y2732e00.htm#Contents
Terpstra, V., & David, K. (1991). The culture of international business. Ohio, OH:
South-Western Publication Company.
The Economist. (2007). Over the hill? Foreign investment in Eastern Europe may
be at a peak. Dicapai dari http://www.economist.com/ node/9392733
The Hofstede Centre. (t. t.). National cultural dimensions. Dicapai dari
http://geert-hofstede.com
Ukraine Business Culture. (2005). UkraineÊs business culture. Dicapai dari

Ukraine business_culture.htm
Weiss, J. W. (2006). Business ethics: A stakeholder and issues management

approach (5th ed). Cincinatti, OH: South-Western/Thomson Learning.
Whitely, W., & Englang, G. W. (1977). Managerial values as a reflection of culture

and the process of industrialization. Academy of Management Journal, 20,
439ă453.
Wild, J. J., Wild, K. L., & Han, J. C. Y. (2008). International business: The
challenges of globalization (5th ed.). Upper Saddle River, NJ: Pearson
Education Inc.
World Intellectual Property Organization. (2000). Patent Law Treaty. Dicapai dari
http://www.wipo.int/treaties/en/ip/plt/ trtdocs_wo038.html

MODULE FEEDBACK
MAKLUM BALAS MODUL
If you have any comment or feedback, you are welcome to:
1. E-mail your comment or feedback to modulefeedback@oum.edu.my
OR
2. Fill in the Print Module online evaluation form available on myINSPIRE.
Thank you.
Centre for Instructional Design and Technology

(Pusat Reka Bentuk Pengajaran dan Teknologi )
Tel No.: 03-27732578
Fax No.: 03-26978702


BBNG3103 BM

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

BBNG3103 BM

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

OUM Business School

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Penulis Modul: Dr Abdul Jumaat Mahar

Dr Teo Boon Chui

Penyederhana: Ayub Nasir

Dibangunkan oleh: Pusat Reka Bentuk Pengajaran dan Teknologi

Edisi Pertama, Ogos 2014

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM), Ogos 2014, BBNG3103

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Topik 1 Pengenalan kepada Perniagaan Antarabangsa 1

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Topik 2 Persekitaran dan Sistem Ekonomi 22

Topik 3 Persekitaran Budaya 43

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Topik 4 Persekitaran Politik dan Perundangan 67

Topik 5 Integrasi Ekonomi Serantau 85

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

5.7 Integrasi Ekonomi di Rantau Asia Pasifik 100

Topik 6 Teori Perdagangan Antarabangsa 104

Topik 7 Pelaburan Langsung Asing (FDI ă Foreign Direct Investment) 128

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Topik 8 Persekitaran Kewangan Antarabangsa 201

Topik 9 Pemilihan Negara dan Strategi Kemasukan 164

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

9.9 Kaedah Kemasukan Berkaitan Pelaburan Langsung

Topik 10 Menguruskan Persekitaran Pemasaran Global 199

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

DESKRIPSI PANDUAN KURSUS

KEPADA SIAPA KURSUS INI DITAWARKAN

Sebagai pelajar jarak jauh, anda seharusnya fasih dengan keperluan

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

PERUNTUKAN MASA PEMBELAJARAN

Jadual 1: Anggaran Masa Pembelajaran

Aktiviti Pembelajaran Jam Pembelajaran

1. Menjelaskan tentang perniagaan antarabangsa, teori perdagangan asas

2. Menerangkan persekitaran budaya, ekonomi, politik, perundangan dan

3. Merumuskan perkembangan pasaran global dari segi integrasi ekonomi

4. Membincangkan strategi perniagaan antarabangsa dari segi pemilihan

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Topik 1 menjelaskan tentang maksud perniagaan antarabangsa, kepentingan

Topik 2 memberi tumpuan kepada persekitaran ekonomi firma dalam pasaran

Topik 4 membincangkan persekitaran politik dan perundangan yang dihadapi

Topik 5 memfokuskan perkembangan integrasi ekonomi serantau dalam

Topik 6 membincangkan teori tradisional dan teori baru perdagangan

Topik 7 menyelidik pelaburan langsung asing (FDI ă Foreign Direct Investment)

Topik 8 membincangkan sistem kewangan antarabangsa dan kadar pertukaran

Topik 9 menyelidik di mana dan bagaimana firma multinasional memilih lokasi

Topik 10 membincangkan strategi untuk menguruskan usaha pemasaran dalam

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

PANDUAN SUSUN ATUR TEKS

Semak Kendiri: Soalan-soalan diselitkan pada bahagian-bahagian tertentu dalam

Aktiviti: Aktiviti-aktiviti juga diselitkan pada bahagian-bahagian tertentu dalam

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Cordenillo, R. L. (2005). The economic benefits to ASEAN of the ASEAN-China

Daniels, J. D., & Radebaugh, L. H. (2009). International business: Environments

Guo, S. (2004). Economic transition in China and Vietnam: A comparative

Hoang, T. T. (2006). Determinants of foreign direct investment in Vietnam.

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Holden, M. (2003). Stages of economic integration: From autarky to economic

Johnson, A. (2005). Host country effects of foreign direct investment [Versi

Lin, J. Y. (2010). ChinaÊs miracle demystified. Dicapai dari