prof.

dr Dževad Bibić

2019/2020
Protok

 Volumetrijski protok – protokomjeri sa lebdećim tijelom rotametri

Ispitivanje i eksploatacija motora– 2019/2020 – VI semestar Bsc studija 12 - 2

Protok

 Volumetrijski protok – protokomjeri sa lebdećim tijelom rotametri

 M
W + A=G W =c DS w2 A = Vg M G = Vg S
4 2
Ispitivanje i eksploatacija motora– 2019/2020 – VI semestar Bsc studija 12 - 3
Protok

 Volumetrijski protok – protokomjeri sa lebdećim tijelom rotametri

W + A=G
 M

( )
• W =c DS w2
V =w D 2
R −D 2
S 4 2
4 A = Vg M
•
G = Vg S
 M V2
c Ds2 + Vg M = Vg S
2   2
4
  DR − DS
2 2
( )2

4
• 1 S 
DR2 − DS2
V = Vg −1
2 c M DS
• 1 S
  tan  2 
V = Vg 4 tan  − 1 h + h 
2 c M  DS 

Ispitivanje i eksploatacija motora– 2019/2020 – VI semestar Bsc studija 12 - 4

Mjerenje potrošnje goriva

 Volumetrijska metoda

Ispitivanje i eksploatacija motora– 2019/2020 – VI semestar Bsc studija 12 - 5

Mjerenje potrošnje goriva

 Gravimetrijska metoda

Ispitivanje i eksploatacija motora– 2019/2020 – VI semestar Bsc studija 12 - 6

Mjerenje potrošnje goriva

 PLU metoda
 Koristi registraciju pomaka tijela u toku fluida

Ispitivanje i eksploatacija motora– 2019/2020 – VI semestar Bsc studija 12 - 7

Mjerenje potrošnje goriva

 Coriolis

Ispitivanje i eksploatacija motora– 2019/2020 – VI semestar Bsc studija 12 - 8

Mjerenje propuhivanja (Blow-by)

 Diferencijalni pritisak

Ispitivanje i eksploatacija motora– 2019/2020 – VI semestar Bsc studija 12 - 9

Mjerenje potrošnje ulja

 Gravimetrijska metoda

Ispitivanje i eksploatacija motora– 2019/2020 – VI semestar Bsc studija 12 - 10

Mjerenje protoka

 Ultrasonično tranzientno diferencijalno vrijeme

Ispitivanje i eksploatacija motora– 2019/2020 – VI semestar Bsc studija 12 - 11

Mjerenje protoka

 Termo anemometar (anemometar sa vrućom žicom)

•
Q = dl (T − TS ) = I w2 Rw

d
0 , 385
 dw 
Nu = = 0,821 
   
0 , 385
 w
 = 0,821d 0,615 
 
  w0,385
•
Q  w0,385 (T − TS ) = I w2 Rw
1
 R 
2
0 , 385
w   w  I 0 , 385

 T − TS
w

Ispitivanje i eksploatacija motora– 2019/2020 – VI semestar Bsc studija 12 - 12
Mjerenje protoka

 Protok zraka za sagorijevanje

 Kod Otto motora s L-jetronic i M-motronic sistemima ubrizgavanja goriva koriste
se još mjerači protoka s mehaničkim komponentama (LMM)

1 – zaustvna ploča
2 - senzor temperature
zraka
3 - Prema upravljačkaom
uređaju
4 - potenciometar
5 – prigušna zapremina
6 – kompenzacioni krak

QL – tok fluida
Ispitivanje i eksploatacija motora– 2019/2020 – VI semestar Bsc studija 12 - 13
Mjerenje protoka

 Protok zraka za sagorijevanje

 LMM

1-zupčasti vijenac za podešavanje

prednapona u opruzi
2-povrtana opruga
3-staza kretanja klizača
4-keramička ploča sa otpornicima i
elek. Vodovima
5-priključak klizača
3 - Baypass 6-klizač
5- Vijak za podešavanje mješavine 7-kontakt za pumpu
pri praznom hodu
Ispitivanje i eksploatacija motora– 2019/2020 – VI semestar Bsc studija 12 - 14
Mjerenje protoka

 Protok zraka za sagorijevanje

 Mjerač protoka mase zraka sa toplom žicom (HLM)
 Koristi se kod motora sa LH-jetronic i M-jetronic sistemima
 Mjeri maseni protok zraka

Ispitivanje i eksploatacija motora– 2019/2020 – VI semestar Bsc studija 12 - 15

 Mjerenje protoka

 Protok zraka za sagorijevanje

 Mjerenje putem tzv. vrućeg filma HFM2

Rk-kompenzacioni temp. Senzor; RH – grijani otpornik 1-keramički substrat

Rs – otpor senzora; R1, R2, R3 – otpori mosta 2 – prorezi
UM – mjerni napon; IH - struja zagrijavanja 3-kontakti
tL – temperatura zraka Rt – otpor mosta

Ispitivanje i eksploatacija motora– 2019/2020 – VI semestar Bsc studija 12 - 16

Mjerenje protoka

 Protok zraka za sagorijevanje

 Mjerenje putem tzv. vrućeg filma HFM

1-okvir od silicijuma
2 – membrana
3-temperaturni otpornik
4-senzor temperature grijanja
5,6 – temperaturni senzori
7- senzor temperature
Ispitivanje i eksploatacija motora– 2019/2020 – VI semestar Bsc studija usisanog zraka 12 - 17
Mjerenje protoka

 Protok zraka za sagorijevanje

 Mjerenje putem tzv. vrućeg filma HFM

Ispitivanje i eksploatacija motora– 2019/2020 – VI semestar Bsc studija 12 - 18

Mjerenje protoka

 Termo anemometar

w  Rw

Ispitivanje i eksploatacija motora– 2019/2020 – VI semestar Bsc studija 12 - 19

Pregled test ciklusa za EU

ECE+EUDC četri ponavljanja ECE Urban Driving Cycle i od

jednog Extra Urban Driving Cycle
ECE R49 stacionarni test ciklus sa 13 tačaka

ESC (OICA) stacionarni test ciklus sa 13 + 3 tačke

ELR određivanje dimne vrijednosti

ETC (FIGE transient) tranzientni test ciklus za motore kamiona i

autobusa

Braunschweig Cycle tranzientni test ciklus koji simulira gradsku vožnju

autobusa

Ispitivanje i eksploatacija motora– 2019/2020 – VI semestar Bsc studija 12 - 20

Pregled test ciklusa za SAD
FTP Transient simulira uslove gradske i freeway vožnje

AVL 8 - Mode Heavy- stacionarni test ciklus kreiran tako da se

Duty cycle mogu upoređivati rezultata mjerenja sa FTP

CTA (Chicago Transit

motorni dinamometarski test ciklus
Authority)
UDDS (urban
EPA tranzientni test ciklus za teška teretna
Dynamometer driving
vozila
schedule)
CBD (Central Business šasijski dinamometarski test ciklus sa
District) promjenljivim režimima
BAC (Business-Arterial-
prvenstveno za ispitivanje potrošnje goriva
Commuter)
WVU 5 PEAK petobrzinski šasijski dinamometarski test
ciklus
Ispitivanje i eksploatacija motora– 2019/2020 – VI semestar Bsc studija 12 - 21
Pregled ispitnih ciklusa za Japan

6-Mode Cycle za vozila mase > 2500 kg ili koja transportuju >
10 putnika
rezultujuća vrijednost izražena u ppm
13-Mode Cycle emisija se izražava u [g/kWh].

Internacionalni (ISO)

ISO 8178 za brodski motore, generatore i drugdje korištene

stacionarne motore u vanputnoj eksploataciji

Ispitivanje i eksploatacija motora– 2019/2020 – VI semestar Bsc studija 12 - 22

ECE R49 i US 13 - modni test ciklusi

Broj obrtaja Težinski faktori

Tačka Opterećenje [%]
motora R49 US
1 Prazan hod - 0.25/3 0.20/3
2 10 0.08 0.08
3 Broj obrtaja koji 25 0.08 0.08
odgovara režimu
4 50 0.08 0.08
maksimalnog
5 momenta 75 0.08 0.08
6 100 0.25 0.08
7 Prazan hod - 0.25/3 0.20/3
8 100 0.10 0.08
9 Broj obrtaja koji 75 0.02 0.08
10 odgovara režimu 50 0.02 0.08
11 maksimalne snage 25 0.02 0.08
12 10 0.02 0.08
13 Prazan hod - 0.25/3 0.20/3

Ispitivanje i eksploatacija motora– 2019/2020 – VI semestar Bsc studija 12 - 23

ECE R 49 testni ciklus

Ispitivanje i eksploatacija motora– 2019/2020 – VI semestar Bsc studija 12 - 24

ECE R 49 testni ciklus

= + 0 25  ( − )
= + 0 50  ( − )
= + 0 75  ( − )

Ispitivanje i eksploatacija motora– 2019/2020 – VI semestar Bsc studija 12 - 25

ETC test ciklus

Ispitivanje i eksploatacija motora– 2019/2020 – VI semestar Bsc studija 12 - 26

ETC test ciklus

Ispitivanje i eksploatacija motora– 2019/2020 – VI semestar Bsc studija 12 - 27

ELR test ciklus

Ispitivanje i eksploatacija motora– 2019/2020 – VI semestar Bsc studija 12 - 28

FTP Transient test ciklus

Ispitivanje i eksploatacija motora– 2019/2020 – VI semestar Bsc studija 12 - 29