MEKATRONİK

MÜHENDİSLİĞİNE
GİRİŞ IV-Part 2
Dr. Öğr. Üyesi Melik Ziya YAKUT
Mekatronik Mühendisliği Bölümü
Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi, Teknoloji Fakültesi, Isparta

ziyayakut@isparta.edu.tr
İÇİNDEKİLER
 Hidrolik ve Pnömatik Sistemler
 Hidrolik Sistemler

 Pnömatik Sistemler
 Pnömatik Devre Elemanları
 Basınçlı Havanın Hazırlanması
HİDROLİK VE PNÖMATİK SİSTEMLER

Hidrolik ve pnömatik
sistemler,
• endüstride çoğu makine ve
ekipmanda sıklıkla kullanılan,
• tahrik ve hareket sağlayan
sistemler olup, çok değişik
alanlarda uygulama alanı bulan
sistemlerdir.

3
 PNÖMATİK SİSTEMLER
Basıncı, kontrol edilebilen, durumu değiştirilebilen hava ve gazlar ile çalışan
sistemlere pnömatik sistemler denir.

Basınçlı hava (sıkıştırılmış hava), insanların fiziksel gücünü arttırmak için

kullandığı bilinen en eski enerji iletim türüdür. Kesin olarak bilinen ilk basınçlı
hava uygulamasını Yunanlı Ktesibios 2000 yıl kadar önce yaptığı basınçlı hava
mancınığı ile gerçekleştirmiştir. Pnömatik, Yunanca "nefes alıp verme" anlamına
gelen "pneuma" kelimesinden türetilmiştir.
Gerçek anlamda Pnömatik uygulamaları 1950 yılından sonra başlamıştır. Daha
önceleri sadece maden endüstrisinde, yapı endüstrisinde ve demir yollarında
(Havalı fren) kullanılmaktaydı.

Pnömatiğin endüstriye asıl girişi ve yayılması seri üretimlerde modernleşme ve

otomasyona ihtiyaç duyulmasıyla başladı.

4
PNÖMATİK SİSTEMLER
 Havanın atmosferde bol miktarda
bulunması, elde ediliş (hammadde)
maliyetinin düşük olmasını sağlar.
 Havanın depolanması da
mümkündür. Depolanması
sırasında basınçlı, basınçsız her
türlü kapta depolanabilir.
 İstenildiği an kullanıma hazırdır.
Kullanım hızı da çok yüksektir.
 Endüstrinin hemen her alanında
iş parçalarının sıkılması,
gevşetilmesi, ilerletilmesi,
doğrusal ve dairesel hareketlerin
üretilmesi gibi çeşitli işlemler için
pnömatik sistemlerden
yararlanılmaktadır.
PNÖMATİK DEVRE ELEMANLARI
 Kompresör
 Borular

 Şartlandırıcı

 Valfler

 Silindirler

 Pnömatik Motorlar

Pnömatik sistemleri yeteri kadar iyi çalışabilmesi için en az 7 barlık

bir hava hattı basıncı gereklidir. Birkaç sistemin geniş alana dağılan
hava hatlarıyla beslendiği yerlerde 10-12 barlık hava basıncı tavsiye
edilir.
PNÖMATİK DEVRE ELEMANLARI
PNÖMATİK DEVRE ELEMANLARI
 Basınçlı havanın üretiminden kullanımına kadar geçtiği aşamalar
gösterilmektedir.
 İlk aşama basınçlı havanın üretilmesidir. Kompresörler vasıtasıyla
sıkıştırılan hava bir hava tankında depolanır.
 Sıkıştırılan havanın nem oranı ve taşıdığı partiküllerin yoğunluğu
artacağından dolayı kurutucu ve filtreden geçirilir.
 Hatlarda taşınan basınçlı hava son kullanım noktasına geldiğinde
şartlandırıcı ile tekrar filtre edilip basıncı düşürülür ve gerekirse
yağlanarak valflere oradan da aktüatörlere (pnömatik silindirler,
motorlar, tutucular, açısal döndürücüler) aktarılır. Pnömatik
elemanlara 3 metre uzaklıkta olmalıdır.
BASINÇLI HAVANIN HAZIRLANMASI
BASINÇLI HAVANIN HAZIRLANMASI
 Pnömatik sistemleri çalıştıran havanın
atmosferden alınması amacıyla kompresörler
kullanılır. Atmosferden emdikleri havayı
sıkıştırarak, basınçlı hale getiren devre
elemanlarına kompresör adı verilir. Hava ile
çalışmasına karar verilmiş tüm ortamlarda
kullanılması zorunlu elemanlardır.
 Çalışacak pnömatik sistemin değişen
özelliklerine göre kompresörde kendi içinde
değişik özelikler gösteren kompresörler
geliştirilmiştir.
 Endüstride, atmosferik hava, motorla çevrilen ve
“kompresör” denen bir sistemle basınçlandırılmaktadır.
 Kompresör, havayı hazne adı verilen mukavemeti yüksek
bir depolama tankına doldurur.
 Kompresör, elektrik enerjisiyle iş yapar.

14
Basit Pnömatik sistem

15
 Basınçlı havanın hazırlanması, basınçlandırılmış
havayı tüketen araçlara, kompresörler tarafından
sağlanan havanın bu araçların kullanımına uygun
hale getirilmesini gerektirir.
 Kompresöre çekilen hava kuru, serin ve tozdan

arındırılmış olmalıdır.
 Sıcak ve nemli havanın kullanımı, sıkıştırma
esnasında büyük yoğuşmaya sebep olacaktır.
Yoğuşmuş suyun biriktiği ve boşaltıldığı hatlar
şebekenin en alçak yerine konumlandırılmalıdır.

16
BASINÇLI HAVANIN HAZIRLANMASI
 Bir pnömatik sistemde basınçlı hava kompresörde
üretildikten sonra doğrudan pnömatik sisteme gönderilirse
birçok problem ortaya çıkabilir.
 Havanın içine karışmış olan toz ve pislikler, pas ve yağ artıkları ve en önemlisi
de havaya karışmış olan su buharının mutlaka sisteme girmeden önce havadan
ayrıştırılması gerekir.
 Bu ayrıştırılmak istenen maddeler kompresör içerisinde aşınmış malzemeler,
karbonlu yağ ve aerosoller ile birleşir. Bu nedenle atmosfer havasını 8 bar’a
sıkıştırmak kirlilik yoğunluğunu 9 kat artırır.

17
BASINÇLI HAVANIN HAZIRLANMASI

18
BASINÇLI HAVANIN HAZIRLANMASI
BU BÖLÜMDE YARARLANILAN KAYNAKLAR
 Hidrolik+Pnömatik-İsmail KARACAN-1989
 Pnömatik-Elektropnömatik Kumanda /Yavuz Eminoğlu, 2006.
 Endüstriyel Hidrolik Ders Notları-Prof.Dr. Ertuğrul Durak, SDÜ Makine

Mekatronik Mühendisliği Bölümü 2017

Mühendisliği 2006.
 Pnömatik-Elektropnömatik Ders Notları-Doç.Dr. H.Cenk Bayrakçı,SDÜ
TEF-Mekatronik Eğitimi Bölümü-2008,SDÜ Senirkent MYO, Teknik
Programlar-2009.
 Hidrolik Ve Pnömatik Sistemler, Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ, KTÜ
2016.
 Pnömatik – Hidrolik, E. Sinem AYKAÇ, TMMOB Ankara 2011.
 http://www.akder.org/tr/makale/250-pnoematik-nedir#.WfZf_qsY5Xg
 Endüstriyel Otomasyon Teknolojileri Temel Pnömatik, MEGEP Ders
Notları, Ankara 2007. 20