Dersin içeriği
 Makine bilgisi ile ilgili genel bilgiler, tanımlar ve
MAKİNE MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ
Ders 1
Doç. Dr. Yüksel HACIOĞLU
 Talaşsız imalat (döküm ve plastik şekil verme)
yöntemlerinin genel özellikleri
 Talaşlı imalat (tornalama, frezeleme, planyalama,
taşlama, vb.) yöntemleri ve genel özellikleri
 Makine elemanlarının sınıflandırılması
 Bağlama elemanları ve genel özellikleri
 Güç ve hareket iletim elemanları ve genel özellikleri
3 4
sınıflandırmalar
 Enerji kaynakları ve genel özellikleri
 Motorlar ve iş makinelerinin sınıflandırılması
 Santraller ve elektrik enerjisi
 Hidro-Pnömatik makineler
 İmalat yöntemlerinin sınıflandırılması
 İmalat yöntemlerinin özellikleri
Makine bilgisi ile ilgili genel bilgi ve tanımlar
Teknik sistemleri girdi ve çıktılarına göre makine, cihaz ve tesisat
olarak sınıflandırmak mümkündür.
Makine; enerjiyi çeviren, ileten veya biriktiren ve bu şekilde yararlı bir iş
yapan teknik yapıttır.
Makine Faydalı iş
Enerji
Makine
Cihaz; bilgiyi (sinyali) çeviren, ileten veya biriktiren bir teknik yapıttır. Makine 1 Makine 2
Eg Eç

Enerji
Bilgi Cihaz Bilgi Eç

Eg
Cihaz
Tesisat; malzeme çeviren, ileten veya biriktiren ve bu şekilde yararlı bir Verim (η); bir makineden alınan enerjinin Eç (alınan iş) makineye
iş yapan teknik yapıttır. verilen enerjiye (Eg) oranına verim denir.
Enerji

Genel olarak 0 ile 1 veya yüzde olarak 0 ile 100 arasında değerler alır.

Malzeme
Tesisat Malzeme Verim ne kadar büyük olursa makine o kadar iyi tasarlanmış olur.

Tesisat
5 6

Cihaz 1 Cihaz 2
Giren bilgi Çıkan bilgi
Hassasiyet; ise cihazın girişin en küçük değerini algılama (okuma)
kapasitesidir.

Doğruluk;
Hassasiyet
Örneğin bir ölçme cihazının 1 mm, ikinci bir ölçme cihazının 0,01 mm
değerinde girişleri algılayabildiği düşünülürse ikinci cihazın daha
Cihazları özellikle de ölçme cihazlarını tanımlayan faktörler doğruluk
hassas olduğu söylenebilir.
ve hassasiyettir.

Doğruluk; cihazın yapısına bağlı olan hata ile ilgilidir.

Örneğin ölçme cihazları için

Ölçülen değer = gerçek değer  hata

cetvel kumpas
Hata değeri ne kadar küçük olursa cihazın doğruluğu o kadar yüksek
olur.
7 8
Günlük hayat veya sanayide enerji, mekanik iş, ısı ve aydınlatma Hareket ve Kuvvet
olarak kullanılmaktadır. Enerjinin bu şekline yararlı enerji denir.
Fiziksel olarak hareket bir nesnenin yer değiştirmesi olarak tanımlanır
mekanik iş
ve kuvvet olgusuna bağlıdır.
Yararlı enerji Isı

Aydınlatma Newton’un hareket kanunları:

Birinci kanun: Bir maddesel noktaya etki eden bileşke kuvvet sıfır ise;
Doğa kaynakları doğrudan yararlı enerjiye dönüştürülemez bir takım
maddesel nokta başlangıçta hareketsiz ise hareketsiz kalmaya devam
işlemlerle yakıt, buhar, gaz, elektrik gibi enerji taşıyıcı duruma getirilir
eder, başlangıçta hareketli ise sabit hız ve doğrultuda hareketine
ve sonra yararlı enerjiye dönüştürülür.
devam eder
F1 F2
ΣF=0
Enerji Mekanik Enerji Mekanik iş F3 F4
m m

9 10

İkinci kanun: Eğer bir maddesel noktaya etki eden bileşke kuvvet sıfır Üçüncü kanun: Birbirine temas eden cisimler arasındaki etki ve tepki
değilse bu maddesel nokta bileşke kuvvetin şiddeti ile orantılı ve bileşke kuvvetleri aynı şiddette, aynı tesir çizgisi üzerinde ve ters yönlüdür.
kuvvetin doğrultusu ve yönünde bir ivmeye sahip olur.
Serbest cisim diyagramı
ΣF=ma
g yerçekimi W = mg
Bileşke kuvvet İvme ivmesi
Kütle m m

a R = W = mg
F2
F1 v Tepki kuvveti
F3 F4
m m ΣF=ma

11 12
 m
Newton’un çekim kanunu: m1 ve m2 kütleli iki maddesel nokta karşılıklı m kütleli bir cismin dünya yüzeyi üzerindeki
olarak aynı şiddette, zıt yönde, aynı tesir çizgisi üzerinde bir kuvvetle ağırlığı (W), dünyanın kütlesi M, yarıçapı R
R
birbirilerini çekerler. olmak üzere şöyle ifade edilebilir:

F F M
m1 m2 mm GMm
F  G 12 2  W
r R2
r
GM Yerçekimi ivmesi olarak tanımlanır.
g
R2 Değeri 9,81 m/s2 olarak alınabilir.
m1 m2
F G ; G : çekim sabiti
r2 W mg

13 14

Mekanik enerji; kinetik ve potansiyel olmak üzere iki şekilde kendini

Potansiyel enerji; belirli bir kinetik enerji harcanarak belirli bir konuma
gösterir.
getirilen ve o konumda duran bir cismin enerjisidir.

Kinetik enerji; hareket halinde bulunan bir cismin hızının (v)

Örneğin yer yüzünden (veya belirli bir referans düzleminden) h
büyüklüğüne bağlı bir enerjidir.
yüksekliğine getirilen m kütleli bir cismin potansiyel enerjisi

v m
g
m
h
Referans düzlemi

1 2
KE  mv PE  m g h {yerçekimi potansiyel enerjisi}
2

15 16
 Mekanik iş:
Esnek bir yayda sıkıştırma veya gerilme sonucu depolanan potansiyel
Mekanik iş kuvvet (F) ile bu kuvvetin katettiği yolun (s) çarpımı şeklinde
enerji
x ifade edilir.
k F
Serbest yay W = F.s m s

k: yay sabiti / rijitliği Bu bağıntı F ile s’nin aynı doğrultuda olduğu durum için geçerlidir.
k Bir başka ifade ile kuvvetin yolun doğrultusundaki bileşeni ile kat edilen
yolun çarpımı işe eşittir.
Sıkışmış yay
F
W1  ( F1 cos  ) s F2 F1

1 2 W2  F2 s  0 m s
PE yay  kx {yayda depolanan potansiyel enerji}
2
F2 nin s doğrultusunda
bileşeni yoktur
17 18

Güç; birim zamanda yapılan iştir.

v0 v
F
s F s  N m
m m P  F v ; [W ]  
t  s 

Çok küçük bir kuvvet çok uzun bir zamanda uzun bir yol katederek
1 1
W Fs mV 2  mV02 büyük bir kuvvetin kısa zamanda kısa bir yol katederek yaptığı işten
2 2
daha büyük bir iş yapabilir. Dolayısıyla bir makinenin birim zamanda
yaptığı iş daha önemli olur.
Mekanik iş = kinetik enerjideki değişim

19 20
Dönme hareketinin makine tasarımında önemli bir yeri vardır. Çünkü
birçok makine faydalı işi dönme hareketi ile gerçekleştirir. Tork (dönme momenti) dönme meydana getiren veya getirmeye
çalışan bir olgudur. Dönme momentinin büyüklüğü, kuvvetin büyüklüğü
Dönme hareketinde hareketin başlangıcından itibaren katedilen yol ile kuvvettin tesir çizgisine dik olan dönme merkezine kadar olan
açı ( ) ile ifade edilir ve birimi radyan (rad)’dır. mesafenin çarpımına eşittir. F
t=t1

 2n n Dönme momenti: Mb = F r

   (rad / s ) r
Açısal hız: ϕ
t 60 30 v
t=t1 Dönme hareketinde güç: P = Mb ω t=t0
n: devir/dak olarak açısal hızdır a Mb
r  P 30 P
2n n t=t0 Mb   P : (W ) ; M b : ( Nm)
Teğetsel hız: v   r  r r (m / s)  n
60 30 ω, n
30 1000 P P
v2 Mb   9550 P : (kW ) ; M b : ( Nm)
Radyal ivme: a   r 
2 2
(m / s ) n n
r
21 22

Makineler faydalı bir iş yapmak için kuvvet, hareket, enerji ve güç ileten
ve bu amaçla birbirine bağlanan makine elemanlar topluluğudur.

23