Professional Documents
Culture Documents
Tozaltı kaynağı, kaynak için gerekli ısının, tükenen elektrod (veya elektrodlar) ile
iş parçası arasında oluşan ark (veya arklar) sayesinde ortaya çıktığı bir ark kaynak
yöntemidir.
Ark bölgesi, kaynak tozu tabakası ile, kaynak metali ve kaynağa yakın ana metal
de ergiyen kaynak tozu (cüruf) ve kaynak dikişi tarafından korunur.
Tozaltı kaynağı, yüksek ergitme gücü ve yüksek kaliteli kaynaklı bağlantılar
sağladığından, kaynaklı imalat yapan işletmelerde uygulanır.
Günümüzde ergitme kaynak yöntemleri arasındaki uygulama oranı % 5-6 arasındadır.
Yüksek verim ve kaynak hızı aranan kalın sacların kaynağında tozaltı kaynak
tekniği tercih edilir. (Demir dışı metallere uygun değildir)
1. Yöntemin Prensibi
Arkı koruyan toz halindeki bir dekapan ile sürekli, ergiyen çıplak tel elektrod kullanır.
• Tel elektrod, bir makaradan otomatik olarak beslenir.
• Bir huniden yerçekimi etkisiyle arkın önüne yavaşça beslenen toz dekapan,
sıçramaları, kıvılcımları ve radyasyonu önleyecek şekilde arkı tamamen örter.
Tozaltı kaynağında ark, ergiyen bir elektrod ile parça arasında gözle görülmeyecek
şekilde yanar. Ark ve kaynak bölgesi, bir toz yığını altında bulunur.
Tozaltı kaynağında elektrik, arktan ve ergimiş metal ile ergimiş cüruftan oluşan
kaynak banyosundan geçer.
Ergiyen kaynak tozundan oluşan kaynak gazları, basınçları nedeniyle arkın çevresinde
bir boşluk oluşturur. Tel bu boşlukta ergir ve damlalar halinde kaynak metaline
geçer.
Tozaltı kaynağı genellikle tam mekanize şekilde uygulanır. Tam mekanize kaynakta
kaynak kafasının veya parçanın hareket düzeneği çok önemlidir.
Tozaltı kaynak telleri esas olarak Mn içeriklerine göre gruplandırılır. Ancak başka
alaşım elemanları da içerebilirler.
4. Kaynak Tozları
Metalürjik olarak,
yanma kayıplarını telafi ederek,
ana metal ile kaynak metalinin homojen bir yapıda olmasını sağlar.
Bu standartlara (EN 760) göre tozlar türlerine göre 5, mineral yapılarına göre 10
gruba ayrılmıştır. Tablo 5'de kaynak tozlarının görevleri verilmiştir.
Üretimi sırasında yüksek sıcaklığa maruz kaldıklarından, ergimiş tozlarda metal bileşen
bulunmaz.
Kaynak tozlarının büyük kısmını (SiO 2 ) teşkil eder. Tozların bileşiminde bulunan diğer
önemli bir madde de (MnO) dir. (MnO) bilhassa erimiş tozlarda dikişin emniyeti
bakımından önemli bir rol oynar, genel olarak tozun terkibindeki (MnO) miktarı
yükseldikçe, akım yüklenebilme kabiliyeti de azalır. Mesela manganezi gayet az fakat
silisyum miktarı yüksek tozlar kire ve pasa karşı çok hassastır.
Bunun için kaynak yapılacak ağızların gayet iyi bir şekilde temizlenmesi icap eder. Diğer
taraftan yüksek manganezli tozlar pas ve kire karşı pek hassas değildir.
Kaynak tozlarını terkiplerine göre tablo 4'deki gruplara ayırmak mümkündür.
Tozaltı kaynağında manganezin yanında silisyum da önemli bir metalürjik tesire sahiptir.
Silisyum kaynak esnasında kaynak banyosunu deokside eder. Böylece dikişin
gözeneksiz olmasını sağlar ve ayrıca gazı alınmış bir kaynak banyosunu meydana
getirdiğinden fosfor ve kükürt segrasyonu da azalır.
Kaynak esnasında silisyumun redüksiyonu tozdaki miktarına bağlıdır. Tozdaki (Si0 2 )
miktarı artınca kaynak dikişinin de silisyum miktarı yükselir. Aglomere tozlarda bu husus
ferrosilisyumla ayarlanır. Diğer taraftan büyük tesir icra eder. İlave kaynak metalinin (tel
ve toz) seçiminde daima kaynak yerindeki manganezin silisyuma nispetinin asgari 2:1
olmasına dikkat edilmelidir. Bu nispet 3:1'e kadar da çıkabilir.
Arktaki reaksiyonlar büyük çapta çalışma tekniğiyle ilgilidir. Akım şiddeti, ark gerilimi,
kaynak hızı, tel çapı ve kaynak ağzı açısı gibi önemli faktörler, manganez ve silisyumun
tozdan kaynak yerine geçişine belirli sınırlar dâhilinde tesir eder. Alaşım elementlerinin
cins ve yoğunluğu, ilk planda toz, tel ve esas metalin kimyasal bileşimiyle ilgilidir.
Kimyasal reaksiyonları en fazla etkileyen faktörler ise akım şiddeti, ark gerilimi ve
kaynak hızıdır.
Akım şiddeti yükseldikçe manganez ve silisyumun yanma nispeti artar; diğer taraftan
kısa ark boyu ile kaynak yapıldığında, uzun ark boyuna nazaran daha az toz cüruf
haline geçer ve dolayısıyla kaynak banyosu daha az alaşımlanır.
5. Yöntemin Uygulanışı
Tozaltı kaynağı donanımının ayarlanmasında iki ayar düzeneği gerekir. Bunlar kullanılan
akım üretecinin karakteristik formuna göre belirlenir.
Nüfuziyet derinliği her şeyden önce ayarlanan akım şiddetine bağlıdır. Akım
şiddetinin ayarı, parça kalınlığına ve kaynak ağzı şekline göre seçilir.
Tozaltı kaynağında kaynak banyosunun emniyeti için çeşitli altlıklar kullanılır. Şekil
33'de en çok kullanılan altlıklar gösterilmiştir.
Tozaltı kaynağında kaynak banyosu hacmi büyük ve katılaşma hızı yavaş olduğundan,
diğer kaynak yöntemlerine göre gaz ve cüruf kalıntısı olasılığı daha düşüktür.
Avantajları :
Dezavantajları:
Kaynaklar:
1. http--www.mkn.itu.edu.tr-~vuralmu-
2. http:/www.gedikwelding.com/TR/pdf/library_6.pd
3. http:/www.gedinkwelding.com/TR/pdf/libary_9.pdf
4. http://kutuphane.uludag.edu.tr
5. http://tigris.marin.ntnu.no/byggeteknikk/start/technology/Welding/WeldingMetho
ds/