Ulusal ve Uluslararası Anlamda

Termodinamik Eğitim Öğretimi

Yunus Çengel
Nevada Üniversitesi, Reno (ABD)

TESKON Kongresi, İzmir

18 Nisan 2019
2
 TERMODİNAMİK:
BİR HAYAT DERSİ VE YAŞAM FELSEFESİ

Hazırlayan:
Prof. Dr. Yunus Çengel
Nevada Üniversitesi
Reno, Nevada, ABD
2012:- ADU, Müh Fak. Dekanı
Ders kitabı: Son (7.) baskı alınacak

4
 Eğitimde yeni paradigma: Girdi yerine çıktı odaklılık
Nasıl bir eğitim? = Nasıl bir mezun profili?
• Bilgi hızla artıyor, yayılıyor ve eskiyor.
• Bilgiye ulaşım çok kolay.

• En etkin eğitim platformu: YouTube

(öğrenenler öğretmen oldu)

• Hocaların yeni ortamda rolü:

Öğretmenlik değil rehberlik ve koçluk

• Nasıl bir eğitim, arzu edilen bilgi, beceri ve kazanımlara sahip mezunu
meyve verir?

• Bologna süreci, MÜDEK-ABET Kriterleri:

• Öğrenmesini öğrenme,
• Hayatboyu öğrenme,
• Çıktı ve kazanım odaklı eğitim.
 Mezunları gerçek dünyada ne bekliyor?
Diplomadan çok, sahip olunan temel ve mesleki ‘beceriler’

Rekabetçi
ortam
Bilgi

Engineer

Beceri Yetkinlik
 Beceri: Öğretilmez; deneyimleyerek edinilir.
(Bisiklet binme, yemek yapma, güzel konuşma ve yazma)

Öğrenilen kısım
(Bilgi)

Edinilen kısım
(Beceri)
 MÜHENDİSLİKTE ALTIN STANDART:
ABET 2000 Kriterleri (~MÜDEK Program Çıktıları)
1. Matematik, fen ve mühendislik bilgilerini uygulayabilme becerisi
2. Deney tasarlama ve deney yapma ile birlikte verileri analiz etme ve
yorumlayabilme becerisi
3. Bir sistem, cihaz ve prosesi ihtiyaçları karşılayacak şekilde tasarlayabilme
becerisi
4. Multi-disipliner takımlarda etkin/verimli bir şekilde çalışabilme becerisi
5. Mühendislik problemlerini tanımlama, formüle etme, ve çözme becerisi
6. Profesyonel ve etik sorumluluklar konusunda farkındalık sahibi olma
7. Etkin bir şekilde iletişim kurma becerisi
8. Mühendislik çözümlerinin global ve toplumsal boyutlardaki etkileri hakkında
anlayış sahibi olmak için gerekli genel eğitim almış olma
9. Hayat boyu öğrenmenin gerekliliği konusunda anlayış sahibi olma ve hayat
boyu öğrenme becerisini edinmiş olma
10. Çağdaş sorunlar hakkında bilgi sahibi olma,
11. Mühendislik pratiği için gerekli olan teknikleri, yetkinlikleri ve modern
mühendislik araçlarını kullanma becerisi.
 Yapay zeka (AI) çağı mühendisi:
Teknik yetkinlikler ve beşeri beceriler ile donanımlı

• Mühendisler, sadece insanların yapabileceği işler/yetkinlikler için eğitilmelidir:

 Teknik okuryazarlık,
 Veri okuryazarlığı,
 Beşeri (sosyal) beceriler okulyazarlığı (takım çalışması, girişimcilik,
yaratıcılık, etiklik, farklı kültürlere duyarlılık, vb.)
• İcat, keşif ve original fikir üretimi için, bu beceriler entegre edilerek öğrenciler
yaratıcı bir zihin altyapısı oluşturmalı ve zihinsel esneklik geliştirmelidir.
http://time.com/4957419/college-students-artificial-intelligence-preparation/
 Sanayicilerle yapılan anket (ASME, 2018):
Yeni teknik ve sosyal beceriler edinin
• Firmalar 3D üretim, robotlar, bilgisayar ve
elektronik mühendisliği, mekatronik, system
ağları ve nesnelerin interneti alanlarında
deneyimli makine mühendisleri talep
etmektedir.

• Bulgu: Diğer mühendislik

disiplinlerine aşina olan ve çok-
disiplinli ekiplerde çalışma
deneyimi bulunan mühendisler,
günümüz ürün geliştirme
ekiplerinde yer almaya daha
hazırlıklıdır.

https://www.asme.org/engineering-topics/articles/technology-and-society/new-skills-new-world-engineering, June 2018

 Mesleklerde sürekli değişim ve gelişim (Mesleki evrim):
Makine mühendisliği mekatronik mühendisliği oluyor
Her yerde ve her şeyde:
• Yapay zeka (AI),
• Sanal gerçeklik (VR),
• Arttırılmış gerçeklik (AR),
• Sensörler,
• Siber güvenlik,
• Bağlanabilirlik (IoT),
• Yazılım - Kodlama

https://www.youtube.com/watch?v=EP_NCB3KkiY
 T-şeklinde mühendislere artan talep:
Bir disiplinde derinlik; bir çok disiplin&beceride genişlik

http://www.eurekamagazine.co.uk/design-engineering-features/technology/the-complex-and-multi-disciplinary-
nature-of-engineering-projects-means-that-a-new-type-of-engineer-may-be-required/192753/
 Yan dal (6-7 derslik bir paket)/Sertifika:
Yeni kariyer becerisi kazanma mekanizması

• Yazılım/Kodlama/Siber güvenlik
• Bilişim teknolojileri/Web tasarım
• Veri bilimi (Data science)
• Finans/Ekonomi/İşletme
• İstatistik/Veri analizi
• Sanat Tasarım
• Biyo teknoloji/Yaşam bilimleri

• Sensör teknolojileri
• Enerji Verimliliği
• Otonom araçlar/Robotlar
 Dünya Ekonomik Forumu:
Endüstri 4.0’a Uyum İçin 2020’de Gerekli 10 Beceri

1. Kritik (eleştirel) düşünce

2. Yaratıcılık (yaratıcı zihin)
3. Karmaşık problem çözme
4. İnsan yönetimi
5. Ekip çalışması (Başkalarıyla koordine etme)
6. Duygusal zeka
7. Mantıklı değerlendirme ve karar verme
8. Hizmet odaklılık (empati)
9. Müzakere etme (uzlaşma)
10. Zihinsel kıvraklık ve esneklik
https://www.weforum.org/agenda/2016/01/the-10-skills-you-need-to-thrive-in-the-fourth-industrial-revolution/
 Dünyada girişimcilik ve start-up olgusu:
İş arayan değil, şirketini kurup işçi alan yeni mezun mühendis
• Mezunlarkaç start-up (başlangıç) şirketi kurdu?
• Bu şirketler kaç patent aldı?
• Kaç yeni ticari ürün piyasaya sürdü?
• Yıllık ciroları nedir?
• Üniversitenin yıllık lisanslama geliri nedir?
• Start-up destek mekanizmalarınız nedir?
ENERJİ POLİTİKALARINDA GLOBAL DİNAMİKLER
 Karbonsuz enerji hedefinde yeni süreç:
Paris Anlaşması, 12 Aralık 2015
• “Holding the increase in the global average temperature to well
below 2°C above pre-industrial levels and pursuing efforts to
limit the temperature increase to 1.5°C above pre-industrial
levels, recognizing that this would significantly reduce the risks
and impacts of climate change;” (Article 2)
• “This Agreement shall enter into force on the thirtieth day after
the date on which at least 55 Parties to the Convention
accounting in total for at least an estimated 55 per cent of
the total global greenhouse gas emissions have deposited
their instruments of ratification, acceptance, approval or
accession.” (Article 21)
• As of 5 October 2016, 79 Parties (out of 197) have ratified;
and the Paris Agreement will enter into force on 4 Nov. 2016.
Source: http://unfccc.int/paris_agreement/items/9485.php
 Sürdürülebilirlik:
Yenilenebilir enerji + Enerji verimliliği + Depolama
• Sustainability: Renewable energy + Energy Efficiency + Storage

• Definition: Energy system that serves the needs of the present without
compromising the ability of future generations to meet their needs.

• Venue: Low-carbon technologies.

Kullanılmayan yenilenebilir enerji …

… israf edilen enerjidir.

 ENERJİ VERİMLİLİĞİ :
Verimlilik olmayan yerde, israf vardır.

• En yerli,
• En temiz,
• En ucuz,
• En çevre dostu,
• En erişilebilir,
• En büyük enerji kaynağı,
Enerji verimliliğidir.
Basınçlı hava sistemlerinde israfın önlenmesi:
Basit önlemler
Kazanlarda yakıt-hava karışım oranının ayarlanması:
Ciddi yakıt tasarrufu
 Enerji (elektrik) depolama teknologileri

An ideal EES would be cheap, have high

cycle efficiency, high energy and power
density and a long lifetime, while being
environmentally benign.

(1 March 2018)
http://www.birmingham.ac.uk/Documents/college-eps/energy/research/CLCF-Pathwaysforenergystorage,2012.pdf
 GE’den dünyada bir ilk (Almanya):
Kombine rüzgar türbini – pompalı depolama

• World's first combined wind/hydro

power plant (by GE in Germany)
• 16 MW pump/generator; 4 wind
turbines with rated power of 13.6
MW
• Hydro plant generates power when
there is no wind.
• Wind turbines pump water to
reservoirs when there is excess
power.
• Contributes to grid flexibility.

http://http://www.ecowatch.com/wind-farm-hydropower-ge-germany-2055410349.html
(Oct. 20, 2016)
 Yüksek kapasiteli bataryada depolama:
2008’de 80 MW’tan 2015’de 580 MW’a (ABD)
• U.S. homes and businesses, mostly utilities (85%), installed storage systems
with 221 megawatts of capacity in 2015.
• Large-scale energy-storage systems is key to integrating solar and wind
power into electric grids.
• US expected to have 4,000 megawatts of battery storage capacity by 2020.
• Global battery storage capacity is expected to reach 40 GW by 2022.

(Mar. 3, 2016)
http://www.bloomberg.com/news/articles/2016-03-03/big-batteries-the-elusive-key-to-clean-energy-boomed-in-2015
and http://energystorage.org/energy-storage/facts-figures
 Buzda enerji (soğutma) depolama
Geri ödeme süresi: 3 yıl
Ankara GİMSA, Gölet

10,000 m2 soğutulan
alan, 3 kat

2015: BED yok

2016: BED kullanılıyor
• BED kurulum maliyeti: 1,100,000 TL
• Normal soğutma sisteminin maliyeti: 591 bin TL
• BED sistemi ekstra yatırım miktarı: 509 bin TL
• BED sistemi geri ödeme süresi 2.7 yıl
• 10 yıl sonunda tasarruf: 1.75 milyon TL
TERMODİNAMİK EĞİTİMİ
 Öğrenci bakış açısı:
Neden termodinamik?
Bu dersi niye aldırıyorlar?
Bu ders ne işimize yarayacak?
Meslek hayatımda bunu kullanacak mıyım?
Önemli mi?

• Termodinamik bir ‘akademik ders’ olarak değil, hayat dersi olarak sunulmalı.
• Termodinamiğin gerçek hayatta karşılığı örneklerle gösterilmeli. Gerçek
hayat sınıfa getirilmeli.
• Öğrenci motive edilmeli ve heyecan duyması sağlanmalı.
• Öğrenci dersi içselleştirmeli
• Dersin esasları bildik basit örneklerle köşe taşları gibi zihinlere kazınmalı.
• Öğrenciler derste öğrendiklerini yakınlarına anlatmak istemeli.
 Apple ürünlerinin başarı sırrı:
Basit, iç sezgisel, kullanıcı dostu
Hayat felsefesi farkı:

Steve Jobs: Basitlik,

Steve Wozniak: Güçlülük
(karmaşık ve kafa karıştırıcı)

Steve Jobs: “Basit, karmaşıktan daha zor olabilir. Basitleştirme için,

düşüncelerini berraklaştırmaya çok çalışmalısın. Ama sonunda buna değer,
çünkü oraya ulaşınca, dağları yerinden oynatabilirsin.”
 Temel termodinamik denklemler

min  mout  msystem

• Kütle balansı:

Ein  Eout  Esystem

   
• Enerji balansı: Net energy transfer Change in internal, kinetic,
by heat, work, and mass potential, etc. energies

• Entropi balansı: S in  S out  S gen  S system

    
Net entropy transfer Entropy Change
by heat and mass generation in entropy

• Ekserji balansı: X  X out  X destroyed  X system

in
     
Net exergy transfer Exergy Change
by heat, work, and mass destruction in exergy
 TERMODİNAMİK KANUNLARI

1. Kanun:
Kapsam: Korunan şeyler (madde, enerji).
Kullanım: Devr-i daim makinalarına kapıyı kapatır.

2. Kanun:
Kapsam: Korunmuyan şeyler (entropy, ekserji).
Kullanım: Yoktan var olma, varken yok olma kavramlarını
yerleştirir. İsrafı ve mükemmeliyeti ölçmenin kavramsal alt
yapısını oluşturur.

1nci Kanun Verimi: Enerji transfer/dönüşüm işlemlerinin

gerçekleşme derecesi.
2nci Kanun Verimi: Enerji transfer/dönüşüm işlemlerinin
mükemmeliyete ulaşma derecesi.
 Enerji korunur,
Entropi üretilir,
Ekserji yok edilir
 Niye entropy:
-150˚C ve 50 Bar’da LNG Türbini

• 0.28 m3/s debi ve -150˚C’de

LNG basıncını 50 Bar’dan
10 Bar’a düşüren vananın
türbin ile değiştirilmesi
sonucu:
• 900 kW Elektrik Üretimi
• $800,000/yıl tasarruf
• Türbin fiatı: $1 milyon
• Geri ödeme: ~ 1 yıl
 Termodinamiğin 2nci kanunu:
Enerjinin görünmeyen ikinci boyutu

1. Kanun: Miktar tabanlı

• Enerji enerjidir;
• Tüm enerjiler eşittir.
• Miktar her zaman korunur, yok edilemez.

2. Kanun: Kalite tabanlı

• Enerjiden enerjiye fark vardır.
• Enerjiler eşit değildir.
• Kalite varken yok olur.
 2nci kanun:
Mükemmellik ölçüsü

• Bir olayın 2nci Kanun verimi %100 ise:

 O olay MÜKEMMELDİR (1inci kanun verimi %100 olmasa

bile)
 Entropi üretimi = 0
 Ekserji imhası = 0
 İsraf = 0

• Mükemmelden daha mükemmel bir şey yapılamaz.

• Mükemmel şeyler güzeldir. Güzellik ve mükemmellik zatında

sevilir, ve insana bir haz ve huzur verir.

• HEDEF: Kusursuzluk, mükemmellik, ve SIFIR İSRAF.

 Çok boyutlu derin bir soru:
2+2=?

• Soru 1: 2+2=?
1. Kanun: 4 (Enerji gibi korunan her şey için doğru)
2. Kanun: 0, 1, 4, 7, … (Entropi ve ekserji gibi şeyler için bütünün
değeri parçalarının toplamanından büyük veya küçük olabilir)

• Soru 2: Birlikten kuvvet doğar mı?

1. Kanun: Evet, her zaman.
2. Kanun: Hayır, birlikten zaaf da doğabilir.

• Soru 3: 1. ve 2. Kanun verimlerinin farkı nedir?

1. Kanun verimi: Ulaşılan performansın sağlanan kaynaklara oranı.
2. Kanun verimi: Ulaşılan performansın mevcut şartlar altında
ulaşılabilecek en iyi performansa oranı.
 2nci kanun uygulaması:
Yeşil mühendislik ve termodinamik
• Green engineering is the design, commercialization, and use
of processes and products that are feasible and economical
while reducing the generation of pollution at the source and
minimizing the risk to human health and the environment.
• Green thermodynamics is a subcategory of green
engineering related to energy.
• In thermodynamics, the concept of green can be associated
with an energy source, an energy interaction or transfer, and
energy conversion or use.
• Green thermodynamic practices are closely related to
minimizing waste or:
- Minimizing entropy generation,
- Minimizing exergy destruction (2nd law)
• A process with a higher second-law efficiency is a greener
thermodynamic process.
 Sürdürülebilirlik ve etik:
2nci kanun ile ilişkili
• Sustainable development: “Development that meets the
needs of the present without compromising the ability of
future generations to meet their own needs”. (World Commission on
Environment and Development, 1987).

• This definition is closely tied to engineering ethics. Ethical

practices require being considerate of the needs of future
generations since the world’s resources belong to them as
much as they belong to us.
• Green/sustainable practices allow humans to exploit nature,
but to do so without inflicting irreversible damage to the
environment and without disturbing the ecological balance.
• Sustainability is usually concerned with long-term impact on
resources, environment, and processes on macro scale
whereas Green is also concerned with short-term effects,
such as the indoor air quality, on micro scale.
• A process with a higher second-law efficiency is a greener
process.
 ASHRAE GreenGuide:
2nci kanunun uygulaması

• Guidance to HVAC&R system

designers involved in green or
sustainable building design.
• A step-by-step manual for the
entire building lifecycle.
• Includes 29 Green Tips, specific
measures for improving
sustainability, such as Ground-
Source Heat Pumps.
• Covers green design techniques
applicable to related technical
disciplines, such as plumbing and
lighting.
 2nci kanun uygulaması:
Düşük ΔT’li (yüksek verimli) ısı pompaları

 Winter: The lower the heating-fluid temperature, the higher the COP.
 Summer: The higher the cooling-fluid temperature, the higher the COP.
 Düşük ekserjili kaynaklar (2nci kanun uygulaması):
Düşük sıcaklıkta radyan taban/duvar ısıtma

 Enables the use of low-exergy waste heat or low-temperature heat sources.

 Efficient and quite.
 Takes advantage of radiation effect for thermal comfort and efficiency.

Source: http://www.nytimes.com/2012/12/30/automobiles/stretching-trucks-mileage.html?_r=0#h[]
 Bilgiyi Test Etme:
Gerçek Hayat Uygulamaları
 Hyperloop projesi (Kaliforniya, ABD):
SF – LA seyahati için gerekli minimum enerji?
 Kılcallık etkisi ile suyun yükselmesi:
Kademeli olarak suyu yükselt; hidroelektrik santral kur?

a) Water will leak out through the horizontal tube.

b) Air will leak in through the horizontal tube.
c) Neither water will leak out not air will leak in through the
horizontal tube.
Soğuk deniz/göl suyunu kullanarak soğutma
100m derinlikte deniz suyu sıcaklığı 6°C; direk uygulama (7-13°C).
Klima enerji tüketiminde %90 tasarruf
Tüm-bina fanları ile soğutma (Klimadan çok daha
ucuz; ısı üretimi çok yüksek yerler için etkin)
Şartlandırılmış atık havadan ısı geri kazanımı:
Havadan havaya ısı eşanjörleri
Atık ısı tasarruf sistemleri (Waste heat revovery):
Baca gazı, vs.
 Kojenerasyon sistemleri:
Elektrik + ısı (buhar) üretimi
 Bilgiyi Uygulama:
Gerçek Hayattan Çok Basit Örnekler
 Sınıf aydınlatmasının enerji maliyeti
kW – kWh farkı (berrak düşüncenin önemi)
 Yüksek verimli motorların ekonomikliği:
Hesaplamalarda basitlik ve sadelik (iletişim ve etki)
Enerjinin Korunumunu Öğretmede Mükemmel Araç:
Devr-i Daim Makinaları/İcatları
Enerjinin korunumu kanununa meydan okuyuş

• Evrende atomlardan galaksilere tüm fizik

aleminde varlığı gözlenen muazzam
düzen, kanunların varlığını ve kesin
hakimiyetini gösterir. (Karışıklık sadece
insanların karıştığı yerlerde oluyor).
• Bir ülke veya kurumdaki düzen, kanunların
varlığını ve uyulduğunu gösterir.
• Fizik kanunları açık nokta bırakmazlar.
Kanunların açığını yakalamaya çalışan
sadece kendini kandırır.
ERKE DÖNERGECİ
VECTA: Isınmada %80 Tasarruf İddiası

Televizyon Reklamları - Vecta Isıtıcı Reklam Filmi.flv

Kaynak: http://www.vecta.com.tr/
 Piyasa Ürünlerini
İrdeleme/Değerlendirme
Enerji Verimli Beyaz Eşya, Kombi, Klima, vs.
 Termoelektrik soğutucular:
Hareketli parçası yok, sessiz, güvenli; verimleri yükseliyor
The efficiency reached 2.01 at 320 K, nearly doubling the
industry standard. The new material was able to achieve
a temperature change of 81 K at room temperature.
2 Nisan 2015

• Researchers in South Korea at IBS Center for Integrated Nanostructure

Physics, Samsung Advanced Institute of Technology, Kangwon National
University, Sungkyunkwan University, and California Institute of Technology,
USA developed a new method for a much more efficient TE alloy.
• This new alloy is nearly twice as efficient as existing materials (2.0 vs.
1.1). Uses include refrigeration, consumer electronics, transportation, etc.
• These dislocation arrays greatly reduce their thermal conduction, leading to
an enhancement of their thermoelectric conversion efficiency.
http://www.sciencedaily.com/releases/2015/04/150402161543.htm
Bilinen şeylerle ilişkilendirme (Association);
Bağlantılar kurma (Brain network);
Tarihi boyut katma (Historical dimension)
 Zihinde ilişkilendirme (association):
SANAYİ DEVRİMİ = Termodinamiğin tarihi
• 18 ve 19ncu yüzyıllarda dünya ‘sanayi
devrimi’ olarak bilinen bir endüstriyel
devrimden geçti.
• Başarılı ilk ticari buhar makinasının 1712’de
Thomas Newcomen tarafından yapılması
(patenti 1698’de Thomas Savory tarafından
alınmıştı) el emeğinden makina gücüne
geçişin dönüm noktasını teşkil etti.
• 1775’de James Watt’in kömür kullanımını
dörtte bire indiren yüksek verimli buhar
makinası bu değişimi hızlandırdı.
• Robert Trevithick’in 1801’de başarılı buhar
lokomotifi denemesi,
• Michael Faraday’ın 1821’de elektrik
motorlarında kullanılan elektromanyetik
dönmeyi keşfi, ve
• Etienne Lenoir’un 1859’da benzinli motor
yapımını başarması ile sanayileşme,
toplumun her kesimine nüfuz etmeye başladı.
 Tarihi İçerik:
Atmosferik Buhar Makineleri
İnsan Bedeni: Biyolojik Kojenerasyon Sistemi:
CHP (Combined Heat and Power) System
 İLHAM (Inspiration) ÇARPMASINA FIRSAT

• Archimedes’in banyo alırken bardağın belli bir

miktar su alınca batmasından ilham alarak meşhur
prensibini bulması, bir ‘ilham çarpması’dır.
• Su dolan bir bardağın batmasını herkes görmüştür.
Ama olayın arka yüzü, yani arka planda hükmeden
kanun sadece Archimedes’e görünmüştür.
KAPANIŞ
 Başarılı ve mutlu olmada en belirleyici etken:
KARAKTER (ve Yumuşak beceriler - Soft skills)
• Sağlam, istikrarlı, pozitif, güven veren rafine bir karakter:
o Pozitif bir kişilik (olumlu yaklaşan, empati yapan, iyimser, hayat
dolu, sevecen, mütevazi, heyecanlı, kendisi ile/dünya ile barışık)
o Ekip oyuncusu (uyumlu, uzlaşmacı, sorumlu, paylaşımcı, fedakar)
“Bazen iyi, en iyiden daha iyidir; çünkü iyide uzlaşma, en iyide ayrışma vardır.”
o Eleştirel bakış açısı (ilerlemenin sırrı): Sorgulama, mantık,
muhakeme, aklını kullanma, daha iyinin arayışı içinde olma
o Etik değer sahibi (‘doğru’ olan şeyi yapma, yapıcı olma)
o Problem olan/yaratan/aktaran değil, problem çözen.
• Girdi yerine, çıktı odaklılık.
• Bilgi yerine, piyasa karşılığı olan güncel beceri eksenlilik,
o 21. yy becerilerine sahip olma: İletişim, teknoloji, hayatboyu
öğrenme, özgüven, yaratıcılık, yenilikçilik, girişimcilik, liderlik, sebat,
bütüncül bakış açısı, sosyal zeka, …
Son Söz:
“Basitliğin gücünü keşfet …
İyi bir çözüm, karmaşık olmak zorunda değildir.”

Teşekkür ederim…