Sinir Sistemi ve İlişkili

Bozukluklar
Doktor Öğretim Üyesi
Yard. Doç. Dr. SEVİNÇ MİS
Sinir Sistemi

Sinir sistemi fizyolojik ve bilişsel düzeyde çevresel uyaranları alan ve cevap veren dokulardan
oluşmuş beyin, spinal kord ve sinirler olmak üzere üç ana bölümden ibarettir.

Sinir sistemi homeostazisi sürdürmek için organizmanın diğer sistemle ile ve özellikle endokrin
sistemiyle birlikte çalışır.

Bezlerin,kasların, organların faaliyetlerine etki ederek sinir sistemi nabız, kan akışı, solunum
şekli, sindirim hızı, idrar yapımı, uyku düzeni gibi bir çok vücut fonksiyonların üzerinden
organizma için optimal olan homeostatik dinamikleri tam zamanında oluşmasını sağlar.
 İnsintirik ve Ekstrensik Kontrol
Mekanizmaları
• Homeostatik kontrol mekanizmaları organizmada iki yol ile gerçeleştirir:
• 1.İntrensik,(lokal yol ) hücre ve dokuların otomatik olarak homaostatik düzenlemelerini
içerir;
• 2.Eksintrik,yani merkezi sinir ve endokrin homeostatik düzenleme mekanimalarını içerir.
• Organizma homeostaz dengesinin korunması için vücudun çok farklı organ ve
sistemlerinin sinir sistemi ile etkin bilgi iletişimi öngörmektedir.
• Bu komplike bilgi iletişimini ve kontrol sürecini düzenlemek amacıyla sinir sistemi
elektriksel uyarıları üretip iletiyorsa, Endokrin sistemi aynı hedefleri etkilemek için
hormonları kullanıyor.
• Hedef dokuya nöronal yol ile elektriksel sinyallar gönderen Sinir sisteminin etkisi çok hızlı
fakat kısa vedeli iken, hormonlarını kan dolaşımı vasitesıyle hedef dokuya ulaştıran
Endokrin sisteminin etkisi yavaştır, fakat haftalar, aylar sürebilmektedir.
Nöral
Fonksiyonlar
• Beyin ve spinal kord Merkezi
Sinir Sistemi (MSS), sinirler ise
periferik sinir sistemini (PSS)
oluşturmaktadır.
• Kafatası ve omurga, beyin ve
spinal kordu barındıran ve
koruyan yapılardır. MSS’ni
saran Meninks (beyin zarı) üç
farklı fonksiyonlara sahip sert
Dura mater, ortadaki Araknoid
ve en içte yerleşen Pia mater
tabakalarından ibarettir.
 Nöral Doku
• Nöral doku iki temel hücre içerir: nöronlar ve nöroglia.
• Nöroglia hücreleri nöronlara çok önemli destekleyici doku olarak nöronal ağın
iskeletini oluşturur; interstistyel (dokular arası) sıvıyı düzenler; nöron hücre
membranını izole eder(yalıtım), patojenlere karşı korur, nöronların onarımını
yapar.
• Nöron hücreleri ise MSS’in biyoelektriksel impuls üreten ve bu sinyalleri
vücudun farklı bölümüne ileten temel birimleridir. MSS’in glial hücreleri:
oligodentrositler, astrositler ,mikroglialar ve ependimal hücreleri; Perferik
sinirlerin glial hücreleri ise Schwann hücreleridir. Glial hücrelerin uyarı iletim
kabiliyetleri yoktur. Onlar nöronlara önemli ‘’lojestik’’ faaliyeti yapar.
• Nöronların bölünme özelliği olmadığı için yaşlanma ve hasarlanma durumlarında
yenilenemezler ve kaybolan nöronların işlevlerini başka beyin bölümündeki
nöronlar bir düzeye kadar üstlenebilir. Gliya hücreleri ise aktif şekilde bölünürler.
• Preriferide (yani PSS’de) kopmuş sinirlerin hücreleri daha önce inerve ettiği doku
ile yeniden bağlantı kurabilir ise , MSS’in sinirlerinden kopmuş aksonlar
durumunda hücre yenilenemez ve paralize (felç) sebep olarak hasarlanmış
bölgede kısmi veya tam duyu kaybı meydana getirir.
• Nöronların bir diğer özelliği de sürekli oksijen ve glikoz( tek beslenme tercihleri)
ihtiyaçlarının olmasıdır. Dolayısıyla Hipoksi ve Hipoglisemi durumuna
dayanamazlar ve 1-4 dak. içinde nöronların nekrozu(ölümü) başlar.
Nöronal İletim
• Nöronların düğer hücrelerle iletişimi sağlayan akson ve dentrit projeksiyonları vardır. Dentritler , impulslarını hücre gövdesine doğru
iletirken, aksonlar ise uyarıyı tek yönlü şekilde hep hücre gövdesinden başka nörona, kas lifine veya bezlere geçirirler. Miyelinli
aksonlar ile uyarı iletisi Ranvier boğmların üzerinden sıçrayarak (Saltasyon) 400 kat daha hızlı yayılır.
• Her bir sinaptik iletiminde açığa çıkan nörotransmitterler pre- ve postsinaptik hücreler arasında araci (mediyatör) bir kimyasal madde
rölüne sahip. Bunlardan bazıları nöronlarda aksiyon potansiyelini uyarır (Eksitatör) bazıları da, aksiyon potansiyelini baskılar
(İnhibitör). Nörotransmittör hormon, aminoasit veya amin yapıda olabilir.
• Çoğu vücut hücreleri tarafından sentezlenebilen mediyatör kabiliyeti olan bu maddeler sinapslarda uyarı iletimi için nöronların
gövdesi ve aksonlarında sentezlenip akson uçlarından sinaptik aralık ortamında bulunan Ca2+ sayesinde salgılanmaktadır.
• Glutamin, Asparagin, Nor-epinefrin, Adrenalin, Asetil kolin, ğibi nörotransmitterler uyarıcı; Gama-aminobutrik asit (GABA), Glisin ve
Dofamin gibi nörotransmitterler genellikle baskılayıcı etkiye sahip mediyatörlerin örnekleridir. Bir nöron çoğü zaman temel
nörotransmitterine ek olarak başka (yedek) bir nöromediyatör kimyasal de üretebilir.
• Postsinaptik hücrelerde uyarın iki şekilde toplanması (Summatiyon) görülür;1. Eş zamanlı farklı uyarıların toplanması, Çoklu toplama,
2.Ardışık,aynı uyarının zamansal toplanması. Eş zamanlı summatiyon’da bu uyarıların etkileri birbiri üzerine eklenir ve eğer uyarı
eksitatorik ise depolarizasyon oluşur. Fakat biri eksibitör, biri inhibitör ise bu uyarılar birbirinden çıkarılır.
• Ardışık uyarıların toplanması tek bir sinapstan olan kısa aralıklı uyarılarla olur. Bunun sonucu kısa aralıklı uyarılar üst üste toplanır ve
sonuçta postsinaptik nöronda daha büyük bir depolarizasyon oluşur.
• Presinaptik nöron, birbiri arkasına uyarıldığı zaman, her bir uyarı öncekine göre daha büyük postsinaptik potansiyel oluşturur. Bu
durumda hücre eşik değerin altındaki uyarılarlarda bile uyarılabilir. Bu duruma Fasilitasyon denir.
• Postsinaptik nöron sürekli olarak uyarıldığında postsinaptik cevap azalır. Bu olay sinaptik yorgunluk olarak bilinir. Sinaptik yorgunluk
salınan nörotransmitter miktarının azalmasına bağlıdır. Bunlardan bazılarının hücre üzerinde geçici ve hızlı, bazıların ise yavaştır ve
saatler sürer.
• Bir mediyatör maddenin sinapsta transmitter olarak kabul edilmesi için: 1.Presinaptik nöron ilgili maddeyi sentez etmelidir.;
2.Presinaptik nöron uygun bir uyarılma ile onu bırakabilmelidir.; 3.Postsinaptik nörona ilgili maddenin enjeksiyonu, bu hücrede
uyarılmayı sağlamalıdır; 4.Presinaptik uyarının etkisi yada postsinaptik hücrenin uyarılması aynı farmakolojik ajanla inhibe edilmelidir.
Beynin bölümleri ve
bölümlerin fonksiyonu
Diensefalon,Beyin sapı,Serebellum
• Diensefalon beyine gelen bir çok duyusal uyarının alınıp kortekse aktarma ve değerlendirme
kavşağı olan Talamusu ve bir çok vücut fonksiyonlarından sorumlu Hipotalamusu vede
vücutsüreclerini sinkronize eden biyoritimlerinden sorumlu Epitalamusu içerir.
• Beyin sapı hayati fonksiyonları yerine getirmede Hipotalamus ile sıkı bir işbirliği içerisindedir.
Beyin sapı beyni ömüriliğe bağlar ve vücuttan beyine giden ve beyinden vücuda gönderilen
uyarıların transferi için ana yoldur. Burada bulunan ve solunum hızı , süresini kontrol eden ve
Pons (köprü) de Serebellumun bazal gangliyonlar ile fonksiyonal bağlantısını sağlar.
• Pons görsel ve işitsel bilgilerin değişim istasyonu olan Mesensefalonu kardiyoregülatör
,vazomotor gibi bir çok vital merkezleri içeren Bulbus’a (Medulla oblongataya) ve de Serebellum’a
bağlar. Bu bölgeden gelişip yayılan Retikuler formasyonun kortekse uyarıcı etkisi (Retiküler
Aktive edici Sistem,RAS) ve uyanıklık hali, uyuma siklusunda rol alan bir sinir ağıdır.
• Serebellum ise kasların birlikte hareketini, dengeyi ve bilişsel süreci sağlar. Sürekli beynin diğer
bölümleri ile iletişim halinde olan Serebellum beyin içinde yer alan diensefalon ve orta beyinle,
Bazal Ganglionlar ile hareket biçimlerini oluşturan kilit strüktürdü. Ve bu ortak yapı vücutta
koordinasyon ,yeni motor hareketlerinin öğrenilmesi, pilanlanması ve vücut postüründe dinamik
değişimilerin şekillenmesinde esas role sahiptir.
 Spinal kord (SK)
• 31 çift spinal sinirden oluşan SK beyinin kraniyal
sinirlerinin ulaşamadığı vücudun bir çok diğer
bölümleri arasında iletişimi sağlayan ve tüm temel
refleksleri gerçekleştiren öncelikli yoldur.
• Bir çok iç ve dış uyarana cevap veren reseptörler ile
sonlanan periferik sinirler ,mesajlarını hem MSS’ne
,hem de MSS’dan hedef organa, vücut bölümüne taşır.
Bu sinirlerin çoğukordun her iki tarafında yerleşen
sinir pleksus formunda kesişir ve burada sinirler arası
temasları sağlayan nörotransmitterlerin rolü kilit
öneme sahip.
• Otonom sinirler ise düz kaslardan ibaret yapıları
kontrol ederek birbirine zıt çalışan Sempatik ve
Parasempatik sinirler sayesinde homeostazisi binlerce
refleksler sayesinde düzenler.

Sempatiklein ’’savaş veya kaç’,Parasempatiklerin ise ’’dinlen ve sindir’’ reaksiyon kaskadlarını

nörotransmitterler ve reseptörlerin işbirliği yerine getirir. Dolayısıyla bu maddelerin ve yapıların oran
miktarında ve işlev düzeyinde oluşan herhangi bir yetersizlikler, bir çok nöronal ve psikosomatik
bozuklukların temelini oluşturmaktadır.
Kan Beyin Bariyeri (KBB)
• Kan-beyin bariyeri ve BOS , oksijen, karbodioksit, su ve yağda eriyen
maddeler haricindeki maddelerin beyne geçişini engeller.
• Glikoz, aminoasitler gibi bazı özellikli maddeler KBB’ni özel taşıyıcılar
aracılığı ile geçebilirken, proteinlerin ise beyine ve omürülüğe geçişi
tamamen engellenmiştir.
• KBB’nin amacı, MSS’nin karmaşık işlevlerini ve son derece hassas,
özelleşmiş beyin dokusunu etkileyebilecek maddelere karşı korumaktır.
• Böylelikle, geliştirilen ilaçların etkileri onların KBB’den geçme özelliklerine
bağlıdır ve bir çoğu KBB ‘ni geçemez.
• Fakat ,ağır enflamasyon süreçleri gibi koşullar bu bariyeri çok geçirgen hale
getirebilir ve bir çok rahatsızlığa zemin hazırlar.
• Bu arada nikotin, anestezik gazlar ve alkol KBB geçiyor ve beyni direkt
etkilerler.
Nöral Bozukluklar
• Akut ve kronik olmak üzere iki şekilde ortaya çıkabilen sinir sistemi
hastalıklarının şiddeti ne olursa olsun sıklıkla vücut üzerinde ciddi ve
yaşamı net biçimde değiştiren etkiye sahiptir.
• Sinir sisteminde gelişen fizyopatolojik süreçler genelde karmaşıktır çünkü
bir çok alanı birden etkilerler. Sıklıkla kesin bir tedavisi olmayan ve progresif
olan sinir sistemi hastalıkların bir çoğunun etiyolojik faktörleri de aydın
değildir.
• Nöral hastalıklar çoğunlukla fiziksel aktivitede bozulma ve sosyal
etkileşimde zorluklar, kronik ağrı, inkontinans (idrar tutamama), yaralanma
riski ve öz bakım yetmezliği gibi sorunlara yol açar.
• Nörolojik hastalıklar Konjenital, Enfeksiyon,Vasküler bozukluklar ve Kronik
Dejeratif hastalıklar olarak ayrılıyorlar.
İntrakranial Basınç Artışı (İKB)
• İKB, kafatası içindeki beyin dokusu, serebrospinal (beyin-omurilik sıvısı ,BOS) sıvı
ve kan gibi 3 intrakaraniyal bileşenin oluşturduğu bir ortak basınçtır. Bu üç
bileşenin birinin volüm artışı beyiniçi basıncın artışına neden olmaktadır. Lateral
ventriküllerden ölçülen İKB normalde 5-10 mmHg düzeyinde olmalıdır.
• 15 mmHg üzerindeki sürekli görülen basınç İKB’ın tehlikeli artışı gibi tanımlanıyor.
Baş yaralanması sonucu kanamalar, beyin apsesi gibi lezyonlar İKB’nın artışına
sebep olabilir.
• Bilinç düzeyini, solunum biçimini, motor yanıtlarını ve pupil reaksiyonlarını
etkileyen İKB, daha geç evrede ‘’Cushing triyadı’’ diye bilinen :
• 1. artmış sistolik kan basıncı (diyastolik aynı iken);
• 2.artmış nabız basıncı;
• 3.bradikardi (kalp atışlarının azalması) semptomların görülmesine sebep oluyor.
 Konjenital Nörolojik Hastalıklar
Hidrosefali
• Hidrosefali kafatası içerisinde BOS’un aşırı birikmesini tanımlar ve her 500 çocuktan
birinde görülen ve sıklıkla ölümcül olabilen (mortalite %60) bir durumdur. Doğuşta
mevcut olabilen veya sonraki yıllarda da gelişebilen Hidrosefali için risk faktörleri
arasında prematüre, gebelik komplekasyonları, MSS tümörleri ve enfeksiyonları, beyin
kanaması ve doğum sırasında oluşan kafa travmaları sayılabilir.
• MSS’i saran meninks, araknoid ve piamater tabakalarda Karoid pleksus hücreleri tarafından devamlı üretilen ve plazma
benzeri sıvı olan BOS (nörolenf) birbirine bağlı olan ventriküllerin içini doldurur, kortekse alttan buffer desteği sağlar ve
beyni patojenlerdan korur. BOS beyinde özellikle ependim hücreleri sayesinde sürekli dolaşım halindedir ve fazlası
normal beyinde düzenli şekilde kan dolaşımına drene olmaktadır.
• BOS’un beyinde aşırı birikmesidir durumda ventriküller genişler, beyin kan damarlarına basınç yapar, korteksi zayıflatır ve
ciddi beyin hasarına yol açar.
• BOS aşırı üretimi veya kan tarafından fazlasının emilememesi durumlara Kommunike hidrosefali denir. Normal akışının
engellenmesi sonucunda BOS’un beyinde birikmesine ise Non-kommunike veya Obstrüktif Hidrosefali denir.
• Hidrosefalinin klinik belirtisi kafa içi basınç artışıdır. Bebeklerde fontaneller ( cranial kemiklerin arasındaki suturaların
membranöz yapıları) henüs kapanmadığı için bu hastalıklı süreçte kafa boyutunda hızlı artış, başın üstünde şişkinlik,
kusma, letarji, gelişimsel gerilikler görülüyor. Büyük çocuk ve daha sonraki yıllarda fontaneller kapandığı için kafa artık
büyümez, fakat bu sefer baş ağrısı takiben kusma, çift görme, koordinasyon ve denge bozuklukları, hafıza kaybı gibi
durumlar gelişir.
 Sinir Sistemi Enfeksiyon Hastalıkları
Ensefalit
• Ensefalit beyin ve omuriliğin bir enfeksiyon sonucu enflamasyonu olarak tanımlanır. En
sık neden olan etkenler; coxsackivirus, adenovirüs, herpes virüs, kızamık, kabakulak
virüsleri veya tüberküloz, sifiliz gibi bakteriyel enfeksiyonları olabilir.
• Enfeksiyon süreç damarlarda tipik enflamatuvar değişiklikler şekilleniyor. Vazodilatasyon,
kapiller permabilitesinin artışı ve lökosit hücre arası alanına infiltrasyonuna neden olur.
• Böylelikle,hipertrofik enflamatuvar cevabı tetikler ve sonunda sinir hücresi
dejenerasyonuna ve yaygın beyin hasarına kadar süreç ilerler. Dolayısıyla, komplekasyonlar
ağır ödem ve beyin kanaması şeklinde gelişir.
• Primer ensifalit doğrudan beyin ve omurlik enfeksiyonu içerirken vücudun başka bir
yerinde oluşup beyinede de bulaşmasıyla ortaya çıkan süreç sekonder ensefalit
sayılmaktadır.
• Ensefalit çoğu zaman değişen şiddette grip gibi (ateş, titreme, halsizlik, eklem ağrıları)
belirtilerin yanı sıra bazen konfüzyon (zehin bulanıklığı) ve halüsinasyon, nöbetler, bilinç
kaybı, anormal tendon refleksleri, kişilik bozuklukluğu ve paraliz gibi ağır semptomları da
görülebilir.
 Travmatik Nörolojik Hastalıklar
Kapalı Kafatası Hasarları
• Travmatik nölojik hastalıkların şiddeti ve seyri, hasar boyutuna ve yerine bağlı olarak değişir.
Travmatik beyin zedelenmeler sonucu fizyolojik bozukluklar genelde üst üste ve aynı
zamanda ortaya çıkmaktadırlar (örneğin, subdural hematom ve artmış kafa içi basıncı bir
arada meydana gelir). Kapalı ve açık beyin hasarların başladığı fizyopatolojik değişikliklerin
seyri ve şiddeti değişir.
• Kapalı kafa travma sonucunda sık görülen bozukluk Konküzyondur ve beyin sarsıntısından
kaynaklanan anlık bir fonksiyon kesintisi, yer ve zamanda oryantasyon, hafıza kaybı olarak
tanımlanır.
• Konküzyon başlangıç alanı darbe sonucu beynin kafatasına çarptığı yer sayılır. Fakat çarpma
sonucu beyin kafatasının çarptığı taraf değil de, beynin karşı tarafında hasar oluşur. Burada
kılçal kan damarlarının yırtılması kanama ve ödeme neden olur.
• Tahribatın derecesine bağlı olarak travma sonrası kalıcı etkenler haftalar veya aylar içinde
görülen amnezi (bellek yitimi), Konfüzyon( sersemleme),uyku bozukluğu gibi belirtilere
sürebilir.
• Yaşlı hastalarda ameliyat sonrasında da konfüzyon sık gözlenir.
 Travmatik Nörolojik Hastalıklar
Açik Kafatası Kırıkları(AKK)
• Açik Kafatası Kırıkları özellikle delici nesnelerin neden olduğu travmalardır. Yaralanmanın
şiddetine göre bu bozukluklar: doğrusal AKK (basit çatlak); parçalı AKK (birkaç kırık
hattı); bileşik AKK (beyin dokusu açıldığı durum); deprese AKK (kemik parçalarının
beynin içine doğru çökmesi); baziler AKK (kafatası tabanında bulunan hasar) ve BOS
sızıntısının eşlik ettiği kırıklar olarak ayırd edilir.
• Semptomları çeşitlidir: Konküzyon, nöbetler, pupil boyutunda ve yüz hattında asimmetrik
değişiklikler, ağız, kulak, burundan sıvı akması ( bu kanlı veya berrak BOS olabilir), duyu
kayıpları, hipotansiyon, kusma, koordinas.eksikliği, bradipne ,laterji.
• Bu nöropatolojik süreçlerde belirtiler ani görülebilir veya yavaş artarak şiddetlenebilirler.
Açıkta görülen yaralar durumun ciddiyeti hakkında bilgi vermez. Hatta doku ve kafatası
bütülüğünün tamamen korunduğu durumlarda da ciddi sonuçlar meydana
gelebilmektedir.
• Ancak açık kafa tası kırıklarında vücut savunmasının ilk sınırı aşılmış olması nedeniyle
enfeksiyon gelişim riski çok daha yüksektir ve bu komplike durumları meydana getirir.
 Spinal Kord Yaralanmalar (SKY)
• SKY ‘lar genellikle motorlu araç kazaları, düşmeler, şiddete maruziyet ve spor
yaralanmalar gibi sebepler sonucu oluşur. Fakat vertebraların zayiflaması da
(örneğin ;romatoid artrit ve osteoporoz) ömürlikte sürekli küçük yaralamalara yol
açabiliyor.
• Baş, boyun veya sırtın kaza yada yarananma esnasında bükülmesi durumunda
spinal kord çekilirse, yandan baskılanırsa ve sıkıştırılırsa omurliği çevreleyen doku
ve kan damarlarında direkt hasar oluşabilir.
• Hemoraji, ödemgibi durumlar da omuriliğin ve ya spinal kanal içerisinde baskı
yapar, hasar verir ve önemli nörolojik fonksiyon kaybı ile sonuçlanır. SKY’ler ya
yaralanmadan hemen sonra yada pnömoni, emboli ve ya septisemi gibi
komplekasyonlar sonucu ölüme neden olabilir.
• Omuriliğin sekiz Servikal segmentlerinden birinde olan yaralanma Kuadriplejiye
(iki el ve iki bacakta felç); Toraksik, Lümbal ve Sakral bölgelerin yaralanması
Paraplejiye (iki bacakta felç) neden olur. Birey bu paralizi tam yada kısmi
(etkilenen organlarda bazı istemli hareketler korunabilir) şekilde yaşayabilir.
 Vasküler Nörolojik
Hastalıklar
• Geçici İskemik Atak (GİA) nörolojik hasar ile sonuçlanan geçici bir
beyin iskemi durumunu tanımlar. Bu tür iskemi serebral arter tıkan-
ması (trombüs, emboli, kolesteröl plak), beyin arterlerinde daralma (ateroskleroz,
spazm) veya serebral arter hasarı (enflamasyon, hipertansiyon) nedenler
sonucu oluşur. Tüm bu nedenlerinin temelinde ise çoğu zaman yanlış beslelenme
yatmaktadır.
• GİA bozukluğunda nörolojik belirtiler 24 saat içerisinde düzelenen, kısmi inmeye
benzetilmektedir çünkü geçici tek taraflı yüz, kol, bacakta uyuşması ,kas zayıflığı,
duyu kaybı, konuşma zorluğu, vertigo görülmektedir. GİA’lar ve arter duvarı
enfeksiyonlari diğer vasküler nörolojik bozukluk olan Beyin Anevrizmasına neden
olmaktadır ve dolayısıyla,anevrizmalar GİA’nın komplekasyonu sayılabilir.

• Beyin Anevrizması ise beyin arterlerinin öne doğru esneyerek çıkıntı, potluk yapmasıdır. Bu şişkin arter segmenti
çevrelerini sıkıştıracak büyüklüğe gelinceye yada çatlayıp sızdırma yapıncaya kadar asemptomatiktir. Fakat
olayartık ceryan edince ani şiddetli baş, boyun ağrısı, görme kaybı gibi belirtiler anevrizmanın yırtılma
göstergesidir ve bu durum çok tehlikelidir.
 Nöbet Bozuklukları
Epilepsi
• Nöbet ,beyindeki aniden oluşan anormal elektriksel aktivite sonucu ortaya çıkan geçici fiziksel ve
davranışsal değişikliktir. Bu anormal elektriksel aktivitede sorumlu fizyopatolojik mekanizmalar
değiştirilmiş :1.İyon zar kanalı, bozulmuş hücre dışı elektrolit düzeni ; 2. Eksibitör ve inhibitör
nörotransmittörlerin miktar oranında oluşmuş dengesizlikler sonucu gelişiyorlar.
• Nöronal bozukluklar etkisiyle bazı hassaslaşmış nöronların uyarılması kısmi depolarizasyon
durumunda birkaç dakika süreyle takılıp kalması söz konusudur. Bu olaya sebep olan faktörler
arasında travma, hipoglisemi, elektrolit dengesizliği, asidoz ,enfeksiyon, tümör, alkol ve bazı ilaçlar
olabilir.
• Belirli aralıklarla tekrarlanan nöbetler Status Epileptikus (epilepsi ,sara hastalığı ) şeklinde
görülebilir. Bu durumda 30 dakikadan fazla süren nöbetler yada kişinin ilk nöbette bilinci
açılmadan devam eden nöbetler görülür. Bu şekilde uzamış nöbetler, kesin hücresel tahribata
sebep olurken hayatı tehdit de içermektedir.
• Epelepsisi olan kişilerin %60nın beynin sadece bir bölümündeki nöronlarda anormal aktivite meydana geliyor ( Fokal nöbetleri). Beynin
her iki hemisferinde kendiliğinden oluşan anormal elektriksel aktivite sonucu ise Jeneralize nöbetler gelişiyor.
• Basit Fokal nöbette ani şiddetli duygular yaşayabilir, gerçek olmayan şekiller görebilir, fakat bilincini kaybetmez(!). Kompleks Fokal nöbet
sırasında Otomatizm olarak adlandırılan tekrarlayan garip davranışlar ortaya çıkar (göz kırpma, göz seğirmesi, bir daire içinde yürüme,
birinin ağız hareketlerini yapma..) ve yaşamış gibi değişik hayaller üretir, hafize değişiklikleri ile bilinç kaybı da burada söz konusudur.
• Jeneralize nöbetler ise , beynin her iki tarafında anormal nöron aktivitesinin ürünüdür. Burada hep bilinç kaybı, kitlesel kas spazmları
sonucu gövde, kollar ,bacaklarda ani şekilde tekrar eden hareketleme görülür. Kişi konfüzedir ve normal kas tonüsü kaybı olduğu için kişi
başını dik tutamaz, yere düşer. Fakat bu siddette nöbetler çoğunlukla 15 saniyeden fazla sürmez.
Kronik Dejeneratif Hastalıklar
Multipl Skleroz
• Multipl Skleroz (MS), Parkinson ve Alzheimer gibi nöronal bozukluklar sinir
sisteminin Kronik Dejeneratif Hastalıkları arasında yer almaktadır.
• Multipl Skleroz beynin, omurilik, kraniyal sinirlerin inflamasyonu ve bunun
sonucunda nöronların ilerleyen ve irreversible Miyelin kaybını tanımlayan
otoimmun hastalıktır ve bağışıklık sistemin eleman hücreleri nörogliyal oligosit ve
Schwann hücrelerine saldırarak onların Miyelin üretimini engeller.
• Bu hasar sinir sistemi boyunca yaygın enflame alanlar oluşur ve nöronlar üzerinde
beyaz madde (miyelin) boyunca enflamasyon ürünü olan ve nöronları
hantallaştıran skar dokusunu (bağ dokusu) bırakarak ilerler. Skar plakları oluşan
post-enflamasyon alanlarda sinir sistemi fonfsiyonları yoktur ve dolayısıyla sinirsel
tepkileri yavaşlayan beyin kortesinde geniş alanlı atrofiler başlar.
• MS belirtileri, hastalıktan etkilenen sinirlerin miktarı ve hasarın derecesine bağlı
olarak şekillenir. Genellikle alevlenme (atak) ve düzelme (remisyon) dönemleri ile
karakterize bir hastalıktır.
 Parkinson
• Parkinson Hastalığı, ’’motor sistem hastalıklar’’ adı verilen gruba ait, motor
fonksiyonlarla ilişkili olan orta beyin Substantia Nigra çekirdeğinin yok oluşu
sonucunda gelişen ilerleyici bir hastalıktır.
• Substantia Nigra orta beyin Bazal ganglionlarının bir parçasıdır ve buradaki hasar
kaslar arasında düzgün ve koordineli hareketi sağlayan nörotransmitter olan
Dopamin üretim eksikliğine neden olur. Parkinson hastalığında dofamin etersizliğin
yanı sıra asetilkolin yetersizliği de oluşur, çünkü beyinde bu iki mediatör maddenin
metabolizması (özellikle fosfat ile olan etkileşimleri sonucunda) bir birine bağlıdır.
• Dopamin beyinde motor nöronlarının; hafıza ve öğrenme, dikkat ve odaklanma gibi
faaliyetlerden de sorumlu nöronların ve de yüksek motivasyon (beklentilerin
oluşmasını ) oluşturan nöronların iletişim düzeyini ve koordinasyonunu ayarlayan
nöromediyatör maddedir. Dofaminin küvvetli inhibitör ( frenleyici) etkisi vardır.
• Dopamin üreten hücrelerin yaklaşık %80 yok olduğunda, tipik olarak ellerde ve
başta titreme görülür fakat bu vücut bölümlerin maksatlı hareketı sırasında tremor
kaybolur veya azalır. Dopamin eksikliğinde otomatik hareketler (göz kırpma) yavaşlar
ve dengesiz yürüme, maske-yüz, konuşma zorluğu görülür.
• Bunun dışında Parkinson hastalığında dofamin eksikliğinin derecesine bağlı olarak
tipik hareket kabiliyeti kayıpların dışında bir de konfüzyon, halüsinasyon ,hafize
kaybı, depresyon ve Demansın tüm belirtiler de görülür.
• Hastalığın başlangıç nedeni tam bilinmemektedir ve tedavisi yoktur.
Alzheimer Hastalığı(AH)
• Günümüzde her 4 saniyede bir kişiye bu diyagnoz (teşhis) koyulmaktadır ve şu an
dünyada 400 min. Alzheimer hastası belirlenmiştir.
• AH yaşlı yetişkinler arasında Demansın en sık görülen şeklidir. Başlangıç yaşı 60 olan,
hastalık son zamanlarda nadir de olsa 40’lı ,hatta 30’lı yaşlarda da görülür.
• Hafif hafıza kaybı ve konfüzyon ile başlayarak irreversible (geri dönüşümü olmayan)
zihinsel bozukluğa kadar ilerleyebilmektedir.
• Demans durumu kortikal fonksiyonların, bileşsel yeteneklerin (dil, mantıksal düşünme,
yargılama, öğrenme) ve motor koordinasyonun azalması ile karakterize edilir, fakat her
demans durumu Alzheimer hastalığına işaret etmez.
• Demans nedenleri arasında damar hastalıkları (ateroskleroz), enfeksiyonlar (başta
pnömoni ve idrar yolu enfeksiyonları), düşme ile ilgili yaralanmalar, ağız boşluğu bakteri
toksinleri ( özellikle bak.Gingivalis) ve genetik faktörler olabilir. Fakat AH etiyolojisi hala
büyük ölçüde bilinmemektedir.
• AH‘de sağlıklı beyin dokusu, dejenere olur ve atrofiye uğrar. Bu atrofi hafıza ve zihinsel
yeteneklerin sürekli ve progresif bir düşüşüş göstermesine neden olur ve 20 yıla kadar
uzayan sürece yayılabilir.
Alzheimer(AH) Fizyopatolojisi
• AH ile ilgili üç fizyopatolojik gelişimi tanımlayan pato-mekanizma vardır.
• Birincisi, beynin hücreler arası alanlarında Bita amiloid peptid birikimi oluşur ve onun farklı izoformlarının
parçalarını içeren amyloid plaklar oluşur. eta-amylo
• Normalde yaklaşık 1 ay gibi süreçlerle proteinlerin yenilmesi ve yıpranmış olanların ortadan kaldırılması
gerekirken bu fazlalıklar burada başka proteinler, nöron kalıntıları ve diğer sinir hücrelerin parçaları ile
birleşerek birikir, biçimsiz nörolif yığınları meydana getirir ve doku arasında nöronın fonksiyonlarına ciddi
engeller oluşturur ve nöronların tam dejenere olmalarına yol açar.
• İkincisi pato-mekanizma ise hücre içinde gelişir. Normalde, sağlıklı nöronlar için gerekli olan Tau proteini
içren nörofibrillerin yumak şeklinde nöron stromasının içinde zamanında ortadan kaldırılmayıp aşırı
birikimidir. Yıpranmış Tau protein parçaların kümeler şeklinde hücre içinde birikip yer işkal etmesi sonucunda
nöronlar kendi rutin yaşamsal fonksiyonlarını yapamaz hale gelir, vasıflarını kaybederek ölürler.
• Üçüncü olarak, hafıza ve öğrenmeden esas sorumlu olan nöronlar arasındaki bağlantılar kapar, kaybolur ve
bu ara temaslar kesilince nöronlar zaten yaşayamaz. Özellikle frontal ve temporal lobda deformasyonlar
belirginleşir. Etkilenen bölgede atrofi ve küçülme başlar.
• Beta-amiloid pepti üzerinde son zamanlar geliştirilen bazı ilaçlar etki edebiliyorsa da Tau protein
birikmesine karşı henüz bir tedavi şekli yok, çünkü hücre içi birikim söz konusudur. Ve vücudun tüm
hücrelerinin fonksiyonal temelleri aynıdır ve nöronlarda Tau proteinin birikmesine engel olan ilaçlar başka
hücrelerinde de bu aslında gerekli olan proteinin üretimini sınırlıyor ve ortaya bir çok ağır yan etkiler
çıkmaktadır.
• Böylelikle yaklaşık 35 yildan fazla yoğun araştırmalara rağmen kesin Alzheimer tedavi yöntemleri geliştirilmiş
değil.