Tyt Biyoloji Konulari Ozel Not 2020

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ
www.selinhoca.com
/selinhoca
Selin Hoca
YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ

1) HÜCRESEL YAPI:
Tüm canlılarda temel yapı ve görev birimi hücredir. Canlılar

hücre sayılarına ve hücre yapılarına göre gruplandırılır.
✔Bakteriler ve arkelerprokaryothücre yapısına sahipken

bunun dışında kalan canlılar (protista, mantar, bitki ve hayvan)
ökaryothücre yapısına sahiptir.
✔Tüm prokaryotlartek hücreliyken ökaryotlartek ya da çok

hücreli olabilir.
Her canlı hücrelerden oluştuğu gibi her canlının hücresinin

içeriği de büyük ölçüde birbirine benzer. Tüm canlı hücrelerde
karbonhidrat, protein, yağ, su, mineral ve nükleik asit belirli
oranlarda bulunur.
/selinhoca
Selin Hoca
2) BESLENME:
Canlılar hayatsalfaaliyetleri için gerekli olan enerjiyi elde

edebilmek için beslenmek zorundadır. Beslenme açısından
canlılar üç gruba ayrılır.
a) OtorofBeslenme:
Besinini kendi üreten canlıların yapmış olduğu beslenmedir.

Bu canlılar besini dışarıdan hazır almazlar sadece besini
üretmek için gerekli olan ham maddeyi (inorganik madde)
dışarıdan alırlar.
✔Ototrof beslenme de iki farklı mekanizma ile besin üretilir.

Bu mekanizmalar fotosentezve kemosentezdir. Fotosentez
yaparak besin üreten canlılarda klorofil bulunur.
✔Fotosentez yapan canlılarda klorofil pigmeni bulunur. Işık

enerjisini kullanarak organik maddelerini üretebilirler.
✔Kemosentezyapan canlılar inorganik maddeyi okside

ederek elde ettikleri enerji ile organik madde sentezlerler.
Sadece prokaryotcanlılarda görülür. Arkelerinise ototrof
olanları sadece kemosentezyapmaktadır. Fotosentez
yapabilen bir arkeyoktur.
b) Heterotrof Beslenme:
Besinini dışarıdan hazır alan canlıların yaptığı beslenmedir.

Heterotrof beslenme çok çeşitlidir.
c) Hem Ototrof Hem Heterotrof Beslenme:
Gerektiğinde besinini dışarıdan hazır alan gerektiğinde besinini

üretebilen canlıların yapmış olduğu beslenmedir.
/selinhoca
Selin Hoca

3) HÜCRESEL SOLUNUM:
Canlılar hayatlarına devam edebilmek için gerekli olan enerjiyi

besinlerden karşılar. Besinin yapısında bulunan enerjiyi
kullanılabilir hale getirmek için de hücresel solunum
yaparlar.Hücresel solunum temel olarak iki şekilde yapılır.
a) Oksijensiz Solunum:
Besinin parçalanması sürecinde oksijenin kullanılmadığı

hücresel solunumdur. Bazı canlılar parçalama için oksijen dışı
solunum gazları kullanırken bazıları hiçbir solunum gazı
kullanmadan fermantasyon ile bu işlemi gerçekleştirir.
b) Oksijenli Solunum:
Besinin parçalanması sürecinde oksijenin kullanıldığı hücresel

solunumdur. Diğer hücresel solunumlara göre daha fazla
enerji üretilir.
4) BÜYÜME VE GELİŞME:
Büyüme ve gelişme birbirini beraber takip eden bir süreçtir.
✔Büyüme, canlıların kütle ve hacimlerinin artışıdır. Çok

hücreli canlılarda, hem hücre sayısının artması hem de hücre
hacminin artması ile gerçekleşir. Tek hücreli canlılarda ise
hücre sayısının artması büyüme olarak kabul edilemez. Bu
durum tek hücreli canlının üremesi anlamına gelir.
✔Gelişme,çok hücrelilerde zigottan itibaren ergin birey

oluşana kadar geçen süreçtir.Çok hücreli canlılarda bu süreç
hücrelerin bölünmesi ve farklılaşması ile olur.Tek hücreli
canlılarda ise hücrenin farklılaşması ile basit düzeyde
gerçekleşir.
/selinhoca
Selin Hoca

5) HAREKET:
Tüm canlılar hareket edebilir. Bu hareket mekanizması bütün

canlılarda aynı şekilde olmaz. Bazı canlılar yer değiştirme
hareketi yaparken bazıları sadece belirli yapılarını hareket
ettirebilir ya da yaşadığı çevrenin hareketi sayesinde yer
değiştirebilir.Tek hücreli canlıların bazılarında kamçı, sil ya
da yalancı ayak gibi yapılar bulunur. Bu yapılarını kullanarak
aktif olarak hareket ederler. Bitkilerde ise yer değiştirme
hareketi görülmez. Çeşitli sebepler nedeni ile tropizma(yönelme) ve nasti(irkilme)
hareketler görülür.
6) METABOLİZMA:
Canlılarda meydana gelen hayatsalfaaliyetlerin tamamıdır.

Metabolizma anabolizma ve katabolizma olmak üzere ikiye
ayrılır.
a) Anabolizma:
Canlıda meydana gelen yapım olaylarıdır. (özümleme,

asimilasyon) Anabolizma olayları gerçekleştirilirken canlı enerji
harcar.Canlı yaşlandıkça anabolizma olayları azalmaya
başlar. Dehidrasyon, fotosentez, kemosentez…
b) Katabolizma:
Canlıda meydana gelen yıkım olaylarıdır. (yadımlama,

disimilasyon) Katabolizma olayları gerçekleşirken enerji
harcanmaz. Canlı yaşlandıkça katabolizma olayları artmaya
başlar. Hidroliz, solunum…
Bazal Metabolizma:
Bir canlının sadece yaşamını devam ettirebilmek için gerekli

olan metabolizmadır.
Yaprak dökmüş bir bitki, endosporhalindeki bakteri,
çimlenmemiş bir tohum, kış uykusuna yatmış bir kurbağa…
bazal metabolizma halindedir.
✔İnsanlarda bazal metabolizma hızı; sağlıklı bir halde,

üzerinde terletmeyecek ya da üşütmeyecek giysiler ile son
yemeğinin üstünden 12 saat geçmiş bir şekilde sırt üstü
yatarak ölçülür.
/selinhoca
Selin Hoca

7) BOŞALTIM:
Canlıların metabolizma sonucu oluşan atık maddelerini

vücudundan uzaklaştırılmasıdır.
✔Her canlı atık madde oluşturmak zorundadır. Ancak bu atık

maddelerin vücuttan uzaklaştırılması farklı mekanizmalar ile
gerçekleşebilir.
✔Tek hücreli canlılar amonyak ve karbondioksit gibi atıklarını

hücre zarı yüzeyindenuzaklaştırır.
✔Tatlı suda yaşayan tek hücreliler kontraktilkofullarını

kullanarak vücutlarındaki fazla suyu dışarı atarlar.
✔Bitkiler yaprak dökerek boşaltım yaparlar. Ayrıca farklı

mekanizmaları da kullanırlar.(terleme, gutasyon)
✔Hayvanlar farklı mekanizmalar kullanarak boşaltım yaparlar.

Bu mekanizmalar; karbondioksit solunum sistemi ile su ve
suda çözünmüş atık maddeler böbreklerve terile
sindirilmemiş besinler ise dışkı halinde sindirim sisteminden
uzaklaştırılır. Ayrıca bazı gelişmemiş hayvanlarda vücut
yüzeyinden atık maddeler vücut dışına atılır.
1)Metabolizma sonucu oluşmuş olan atık maddelerin

vücuttan uzaklaştırılmasına boşaltım denir.
Aşağıdaki boşaltım şekli ve canlı eşleştirmelerinden

hangisi yanlıştır?
A)Hayvan -Azotlu boşaltım atıklarının terleme ile atılması

B)Bitki –Katı atıkların yaprak dökümü ile atılması
C)Paramecium–Suyun kontraktilkoful ile atılması
D)Hayvan –Suyun solunum ile atılması
E)Bitki –Sıvı atıkların terleme ile atılması
/selinhoca
Selin Hoca

8) ÜREME:
Canlılar nesillerini devam ettirebilmek için kendilerine benzer

yavrular meydana getirirler. Üreme canlının ortak özelliğidir.
Ancak yaşam için zorunlu değildir.Üreme temel olarak iki
çeşittir.
a) Eşeysiz Üreme:
Canlının üreme için başka bir canlıya ihtiyacı olmadan yaptığı

üremedir. Genellikle gelişmemiş canlılarda görülür.Genellikle
genetik çeşitlenmeye neden olmadığından değişen çevre
şartlarına dayanamayan bireyler meydana gelir.
b) Eşeyli Üreme:
İki canlının beraberce yavru meydana getirdiği üremedir.

Genetik çeşitlenmeye neden olduğundan, değişen çevre
şartlarına dayanıklı bireyler meydana gelir.
9) TEPKİ VERME:
Tüm canlılar dış çevreden gelen fiziksel ve kimyasal uyarılara

karşı cevap verirler. Bu cevap canlının hayata devam etmesini
sağlar.
✔Öglena ışığı algılayıp kamçısını kullanarak ışığa doğru

hareket edebilir.
✔Bitkiler ışığa doğru yönelebilir.
✔Köpekler ses duyduğunda kafasını sese doğru hareket

ettirebilir.
10) ADAPTASYON:
Canlılar bulundukları ortamdaki yaşama şanslarını artırabilmek

ve nesillerini devam ettirebilmek için kalıtsal özelliklere
sahiptirler.
✔Kaktüslerde su kaybını minimuma indirmek için yapraklar

diken halini almıştır.
✔Kutup ayılarının postu soğuktan korumak amacı ile diğer

ayıların postlarına göre daha kalındır.
/selinhoca
Selin Hoca

11) HOMEOSTASİ (İÇ DENGE):
Bir canlının anlık olarak değişen çevre şartlarına karşı

vücudunda meydana gelmiş olan kısa süreli değişikliklerdir.
Canlılar hayatta kalabilmek için yaşadıkları çevre ile vücutlarını
denge halinde tutmak zorundadır.
✔Hava ısındığında terleme yaparak vücut sıcaklığının

yükselmesinin engellenmesi,
✔Hava basıncının düşmesi durumunda iç basıncın

dengelenmesi amacı ile kulakların tıkanması.
12) ORGANİZASYON:
Tek hücreli canlılarda en yüksek organizasyon birimi hücre

iken;çok hücrelilerde canlının gelişmişliğine göre en yüksek
organizasyon birimi değişir.
Atom -Molekül -Organel -Hücre -Doku -Organ -Sistem

-Organizma
/selinhoca
Selin Hoca

Diğer Ortak Özellikler
✔Ribozom, hücre zarı, sitoplazma, nükleik aside sahip

olmak.
✔Protein, karbonhidrat, yağ ve enzim sentezlemek.
✔Glikolizreaksiyonunu gerçekleştirebilmek.
✔Mutasyona uğrayabilme.
✔Fosforilasyon, defosforilasyon, dehidrasyonve hidroliz

reaksiyonlarını gerçekleştirebilme.
✔Aktif ve pasif taşıma yapabilme
✔Basit organik maddeleri kompleks organik madde haline

getirebilme.
✔Kompleks organik maddeleri basit organik madde haline

getirebilme.
✔Organik maddeleri inorganik madde haline getirebilme.
✔Transkripsiyon (RNA sentezi)
✔Replikasyon(DNA sentezi). Her hücrede değil ancak her

canlıda ortaktır.
2) Aşağıdaki hayatsalfaaliyetlerden hangisi her canlı

hücrede gerçekleşmez?
A) Basit organik maddelerin kompleks hale getirilmesi
B) Karbonhidrat sentezi
C) Replikasyon
D) Transkripsiyon
E) Azotlu boşaltım atıklarının uzaklaştırılması
3) Ototrof olduğu bilinen aşağıdaki canlı çiftlerinden

hangisinin organik madde üretim şekli aynı olamaz?
A) Alg –BitkiB) Öglena –Bakteri
C) Arke–Bakteri D) Alg –Arke
E) Bitki –Bakteri
/selinhoca
Selin Hoca

CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ
İNORGANİK MADDELER
www.selinhoca.com
/selinhoca
Selin Hoca
Canlıların yapısına katılan maddeler çeşitli özellikler nedeni ile

temel olarak iki grupta incelenir.
1) İnorganik Maddeler: (Su, Mineral , Asit, Baz, Tuz)
2) Organik Maddeler: (Karbonhidrat, Yağ (Lipit), Protein,

Vitamin, Enzim, Hormon, Nükleik Asit, ATP)
✔Doğadaki hiçbir canlı tarafından sentezlenmezler.
✔Dışarıdan hazır olarak alınırlar.
✔Organik maddelerin ham maddesidirler.
✔Sindirme uğramazlar.
✔Yapı taşları (monomer) yoktur.
✔Küçük yapılı olduklarından hücre zarından direkt geçebilirler.

✔Enerji vermezler.
✔Yapıcı-onarıcı ve düzenleyici olarak görev alırlar.
1) Aşağıdakilerden hangisi inorganik bir madde değildir?
A) Vitamin B) Mineral C) Su
D) Asit E) Tuz
2) Aşağıdakilerden hangisi inorganik maddelere ait bir

özelliktir?
A) Solunum reaksiyonlarının temel substratlarıdır.
B) Sindirilerek hücre zarından geçiş yaparlar.
C) Düzenleyicidirler.
D) Ototroflar tarafından üretilirler.
E) Yapıya katılmazlar.
/selinhoca
Selin Hoca
1) SU:
Canlılığın temeli olan su hücrelerin çok büyük bir oranını

kaplar. Miktarı hücreden hücreye değişiklik gösterebilir. Bazı
hücrelerde %90’lardayken bazılarında %20 civarında
bulunabilir.
✔Kohezyon Kuvveti:Su moleküllerinin hidrojen bağları ile

birbirinetutunması sonucu oluşan kuvvettir. Hidrojen bağları
zayıf bağlardır. Suyun hareketi sırasında koparak yeniden
oluşturulur. Bu sayede su molekülleri birbirine bağlanmış olur
ve bir bütün halinde hareket eder. Bitkiler kohezyon kuvvetini
kullanarak topraktan aldıkları suyu belirli bir yüksekliğe kadar
gövde içerisinde taşıyabilir.
✔Yüzey Gerilimi:Suyun yüzeyindeki su molekülleri arasında

oluşan kuvvettir. En üstte bulunan su molekülleri birbirlerine
sıkıca bağlanarak (kohezyon ile) delinmez bir yüzey
oluştururlar. Bazı böcekler yüzey gerilimini kullanarak su
üzerinde yürüyebilirler.
✔Adhezyon:Su moleküllerinin başka moleküllere

tutunmasıdır. Adhezyonsayesinde topraktan çekilen su
gövdede yukarı doğru taşınırken ksilemetutunur ve aşağıya
inmesi önlenmiş olur.
✔Özgül Isı Yüksekliği:Suyun birim miktarının ısınması için

gerekli olan ısı miktarına özgül ısı denir. Suyun ısınması için
gereken ısı miktarı çok fazladır. Bu nedenle, su geç ısınır ve
geç soğur. Su, havanın ısısını hapseder ve depoladığı ısıyı
soğuk olan havaya verir. Bu sayede vücudumuzun sıcaklığının
düzenlenmesini sağlar.
/selinhoca
Selin Hoca
✔Buharlaşma:Suyun gaz hale geçişidir. Sıcaklık yükseldikçe

buharlaşma hızı artar. Terleme sırasında vücuttan su atılırken
bir yandan da ısı atımı gerçekleştirilir. Bu sayede vücut
sıcaklığı düşürülmüş olur.
✔Donma:Suyun, soğuyunca katılaşmasıdır. Soğuk havalarda

göl gibi durgun su kütlelerinin yüzeyleri donar. Buzun
yoğunluğu suyun yoğunluğundan düşük olduğunda buz su
üzerinde kalır ve buz tabakasının altının donması önlenmiş
olur. Bu sayede soğuk havalarda buzun alt tabakası 4 derece
olur ve canlılar soğuk zamanı zarar görmeden geçirebilirler.
✔Çeşitli maddelerin vücutta taşınmasını sağlar.
✔Zararlı maddelerin seyreltilmesini ve atılmasını sağlar.
✔Fotosentez için gereklidir.
✔Sindirimde görev alır.
✔Vücut ısısının düzenlenmesini sağlar.
✔Enzimlerin çalışmasını sağlar.
✔Çözücüdür.
3) Yüzey geriliminin meydana gelmesinde suyun aşağıdaki

özelliklerinden hangisi etkilidir?
A) Farklı moleküller ile hidrojen bağı kurması
B) Geç ısınıp geç soğuması
C) Çözücü olması
D) Birbirleri ile hidrojen bağı kurması
E) Yoğunluğunun 1 olması
4) Akdeniz kıyılarında en sıcak hava Temmuz, Ağustos

aylarında görülürken, deniz suyunun sıcaklığının Eylül ayında
Temmuz ve Ağustos aylarına göre daha sıcak olduğu
görülmüştür.
Bu durumun temel sebebi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kohezyon ile su moleküllerinin birbirine tutunması.
B) Birim miktarının ısınması için gereken ısı miktarının fazla

olması.
C) Atık maddelerin seyreltilmesinin sağlanması
D) Sıvı halinin katı halinden daha yoğun olması
E) Sıcaklık yükseldikçe buharlaşma hızının artması

/selinhoca
Selin Hoca
2) MİNERAL:
Organizmanın genellikle çok az oranda ihtiyaç duyduğu basit

inorganik maddelerdir. Çeşitli organik maddelere bağlı olarak
bulunabilecekleri gibi tuzlar halinde de bulunabilirler.
✔Vücuttaki metabolizma faaliyetlerinin normal bir şekilde

devam edebilmesi için belirli oranda mineralin alınması gerekir.
Bu şekilde düzenleyici olarak görev yapar.
✔Boşaltım sırasında bir miktar mineral de dışarı atılır. Bu

nedenle bir mineralin eksikliği organizmada bazı
rahatsızlıkların ortaya çıkmasına neden olur.
✔Kanın ozmotikbasıncını ayarlar.
✔Vitamin, hormon ve enzim gibi moleküllerin yapısına katılır.
✔Ca:Kemik ve dişlerin yapısına katılır. Ayrıca kas kasılması,

kanın pıhtılaşması, sinir hücrelerinin çalışması ve enzimlerin
çalışmasında etkilidir.
✔P:Kemik ve dişlerin yapısına katılır. Nükleik asit, ATP,

protein gibi moleküllerin yapısında bulunur.
✔K:Sinir hücrelerinin çalışmasında, vücut sıvılarının asit-baz

dengesinin sağlanmasında, kalp ritminin düzenlenmesinden ve
protein sentezinde etkilidir.
✔Fe:Hemoglobin ve miyoglobininyapısına katılır. Klorofilin

üretiminde görev alan enzimin kofaktörüolarak görev alır. ETS
elemanlarından bazılarının yapısına katılır.
✔İ:Tiroksin hormonunun yapısına katılır.
✔S:Bazı aminoasitlerin yapısına katılır.
✔Cl:Mide sıvısının oluşumunda görev alır.
✔Na:Sinir hücrelerinin çalışmasında görev alır.
/selinhoca
Selin Hoca
3) ASİT:
✔Su içerisinde çözündüklerinde suya H+ iyonu veren

maddelerdir.
✔Mavi turnusol kağıdının rengini kırmızıya dönüştürürler.
✔pHları7 den düşüktür.
✔Tatları ekşidir.
✔Karbondioksit, yağ asidi ve aminoasit asit özellik gösterirler.

Ortamda çok fazla biriktiklerinde pHındüşmesine yani ortamın
asitleşmesine neden olurlar.
4) BAZ:
✔Su içerisinde çözündüklerinde suya OH-iyonu veren

maddelerdir.
✔Kırmızı turnusol kağıdının rengini maviye
dönüştürürler.
✔pH’ları7 den büyüktür.
✔Tatları acıdır.
5) TUZ:
✔Asitlerle bazların nötralleşmetepkimesine girmesi

sonucunda oluşan inorganik maddelerdir.
✔pH’ları7 civarında olduğundan nötrmoleküllerdir.
5) Sitoplazma içinde bulunabilen,

I. CO2
II. Yağ asidi
III. Glikoz
moleküllerinden hangilerini miktarının artması sitoplazma

pH’ınınazalmasına yol açabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) II ve III
6) I. Kanın ozmotikbasıncını ayarlama
II. Enzim ve hormonların yapısına katılma
III. İnorganik madde olma
Minerallere ait özelliklerden hangileri minerallerin

düzenleyici olarak görev yapmalarında etkilidir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
/selinhoca
Selin Hoca
ORGANİK MADDELER -KARBONHİDRATLAR
www.selinhoca.com
/selinhoca
Selin Hoca
ORGANİK MADDELER
✔Yapısında C, H ve O bulunan maddelerdir. (CH4 oksijen

içermeyen organik maddedir. Genellikle)
✔Canlılar tarafından sentezlenebilir.
✔Sindirilebilirler. Sindirilmeleri sonucunda monomerlerine(yapı taşlarına)

ayrılırlar.
✔Monomerlerihücre zarından geçebilir.
✔Enerji verici,yapıcı-onarıcı ve düzenleyici olarak görev

alırlar.
✔Hücresel Solunum ile Enerji Elde Edilirken Kullanılma

Sırası
1) KARBONHİDRAT 2) LİPİT (YAĞ) 3) PROTEİN
✔Birim Miktarının Enerji Verme Sırasına Göre
1) LİPİT (YAĞ) 2) PROTEİN 3) KARBONHİDRAT
✔Yapıcı Onarıcı Olarak Görev Yapma Sırasına Göre
1) PROTEİN 2) LİPİT (YAĞ) 3) KARBONHİDRAT
1) Grafikte X, Y ve Z organik maddelerinin birim miktarının

solunumda kullanılması sonucunda açığa çıkan enerji
miktarları verilmiştir.
X, Y ve Z maddelerinin enerji verici olarak kullanım sırası

aşağıdakilerden hangisinde doğru bir şekilde verilmiştir?
A) X –Y –Z B) X –Z -Y C) Y –X –Z
D) Z –X –Y E) Z –Y –X
2) Aşağıdaki temel bileşenlerden hangisi canlı vücudundan

en fazlabulunur?
A) Mineral B) Karbonhidrat C) Protein
D) Su E) Lipit
/selinhoca
Selin Hoca
Birim miktarının
enerji miktarı
Organik madde çeşidi

X
Z
1) KARBONHİDRATLAR:
✔Yapısında C, H ve O bulunur.
✔Canlılar için en önemli ve öncelikli enerji kaynağıdır.
✔Yapıcı onarıcıdırlar ancak düzenleyici değillerdir.
Yapısında bulunan monomersayısına göre sınıflandırılırlar.
a) MONOSAKKARİT:
Bir tane monomerdenoluşmuş olan karbonhidratlardır.
✔Karbonhidratların sindirimle oluşmuş en küçük parçaları

yani monomerleridir(yapı taşıdır).
✔Hücre zarından kolayca geçebilirler.
✔Solunumla daha küçük parçalara ayrılabilirler. Yapısında

bulunan karbon sayılarına göre sınıflandırılırlar.
TRİOZ (3C): Yapısında 3 karbon bulunan monosakkaritlerdir.

En önemlisi gliseraldehittir. Bu molekül solunum ve
fotosentezde ara ürün olarak görev alır.
PENTOZ (5C):Yapısında 5 karbon bulunan

monosakkaritlerdir. İki çeşittirler.
✔RİBOZ:RNA NAD,NADP, FAD ve ATP’ninyapısına katılır.

Enerji verici olarak kullanılmaz.
✔DEOKSİRİBOZ:DNA’nın yapısına katılır. Enerji verici olarak

kullanılmaz.
Ribozile deoksiribozunfarkı deoksiribozunoksijen sayısının

ribozunoksijen sayısından bir eksik olmasıdır. Bu nedenle
izomer değillerdir.
/selinhoca
Selin Hoca
HEKSOZ (6C): Yapısında 6 karbon bulunan

monosakkaritlerdir. C6H12O6kapalı formülüne sahiplerdir. Bu
nedenle birbirlerinin izormerleridir. Açık formüllerine göre üç
çeşittirler.
✔GLİKOZ:
Üzüm ya da kan şekeri de denir.
Bitkiseldir.
Canlılarda enerji verici olarak kullanılan en temel organik

maddedir. Beyin hücrelerinin tek enerji kaynağı glikozdur.
Hücre zarının yapısına glikoproteinve glikolipitolarak katılır.
✔FRUKTOZ:
Meyve şekeri de denir.
Bitkiseldir.
✔GALAKTOZ:
Süt şekeri de denir.
Hayvansaldır.
Fruktozve galaktozinsanlarda doğrudan kullanılamaz.

Karaciğerde glikoza dönüştürülerek kullanılır.
/selinhoca
Selin Hoca
3) Aşağıdakilerden hangisi karbonhidratlara ait bir özellik

değildir?
A) Enerji vericidir.
B) Nükleik asitlerin yapısına katılır.
C) C, H ve O elementlerinden oluşur.
D) Depolanabilir.
E) Düzenleyicidir.
4) Monosakkaritler, karbonhidrat monomerleridir.
I. Glikoz
II. Riboz
III. Galaktoz
IV. Fruktoz
V. Deoksiriboz
Verilen monosakkaritlerdenizomer olanlar

aşağıdakilerden hangisinde bir arada verilmiştir?
A) I ve IIB) II ve VC) I, II ve IV
D) I, III ve IV E) III, IV ve V
b) DİSAKKARİT:
İki tane monomerindehidrasyonsentezi ile birleşmesi sonucu

karbonhidratlardır.
✔Sindirilebilirler ve sindirilmeden hücre zarından geçemezler.
✔DEHİDRASYON SENTEZİ:Küçük organik moleküllerin

birleşmesi sonucunda büyük bir organik molekülün oluştuğu
ve suyun açığa çıktığı tepkimelerdir. Birleşen organik maddeler
arasında oluşan kimyasal bağ tepkimeden su çıkmasına yol
açar. Anabolizma tepkimesidir. Gerçekleşmesi sırasında ATP
harcanır.
✔HİDROLİZ:Büyük bir organik maddenin su yardımı ile

parçalanması sonucu kendini oluşturan yapı birimlerine
ayrılmasıdır. Büyük organik maddenin yapısındaki kimyasal
bağların kopmasını sağlar. Sindirim olayları hidrolizdir.
Katabolizma tepkimesidir. Gerçekleşmesi sırasında ATP
harcanmaz ve üretilmez.
✔Dehidrasyonve hidroliz birbirinin zıttı olaylardır. İki

monosakkaritdehidrasyonsentezi ile birleşirken aralarında
GLİKOZİT BAĞI oluşur ve 1 molekül su açığa çıkar.
✔Disakkaritoluşumu sadece heksozlararasında

gerçekleşebilir. Pentozlardisakkarityapımında kullanılmaz.
✔Disakkaritinyapısına katılan heksozlardisakkaritlerinçeşitlenmesine neden olur.
Üç çeşit disakkaritvardır. Bunlar MALTOZ, LAKTOZve

SÜKROZ (SAKKAROZ) dur.
/selinhoca
Selin Hoca
MALTOZ:
Arpa şekeri de denilir.
İki glikozun dehidrasyonsentezi sonucunda birleşmesi ile

oluşur.
Bitkiseldir.
SAKKAROZ (SÜKROZ):
Çay şekeri olarak da bilinir.
Glikozla früktozun dehidrasyonsentezi sonucu birleşmesi ile

oluşur.
Bitkiseldir.
LAKTOZ:
Süt şekeri de denir.
Glikoz ile galaktozundehidrasyonsentezi ile birleşmesi

sonucu oluşur.
Hayvansaldır ve sadece hayvan hücrelerinde bulunur.
5) Disakkaritlerile ilgili,
I. Hidrolizleri sonucu glikoz açığa çıkar.
II. Bitkisel kaynaklıdırlar.
III. Pentozlarile heksozlarındehidrasyonusonucu oluşurlar.
verilen özelliklerden hangisi ortaktır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III
6) Aşağıdaki karbonhidrat çeşitlerinden hangisinin bir

hücrede tespit edilmesi canlı çeşidinin belirlenmesinde tek
başına yeterlidir?
A)Kitin B) Glikoz C) NişastaD) Laktoz E) Riboz
/selinhoca
Selin Hoca
c) POLİSAKKARİT:
Çok sayıda glikozundehidrasyonsentezi ile birleşmesi

sonucunda oluşan karbonhidratlardır.
✔Polimer halindedirler.
✔Sindirime uğrayabilir.
Glikozların sayısı ve glikozit bağlarının konumları

polisakkaritlerinçeşitlenmesine neden olur.
Depo Polisakkaritleri
GLİKOJEN:
✔Hayvansal depo polisakkaritidir.
✔Hayvanlarda glikozun fazlasının karaciğer ve iskelet

kaslarında depolanmış şeklidir.
✔Bakteri, arkeve mantar hücrelerinde de depo edilebilir.
✔Kanın glikoz oranı düştüğünde karaciğerde depolanan

glikojen hidroliz edilir. Çizgili kaslarda depolanan glikojen ise
kasların enerji ihtiyacını gidermek için hidroliz edilir.
✔Suda çözünür.
NİŞASTA:
✔Bitkisel depo polisakkaritidir.
✔Bitkilerde fotosentez sonucunda üretilir ve depo

organlarında depolanır.
✔Suda çözünmez. (Çok az çözünür)
/selinhoca
Selin Hoca
Yapı Polisakkaritleri
SELÜLOZ:
✔Bitkisel yapı polisakkaritidir.
✔Bitkilerin ve alglerin hücre çeperinin yapısına katılır bu

nedenle doğada en çok bulunan polisakkarittir.
✔Bazı arke, bakteri ve protistalardışında hiçbir canlı

tarafından hidroliz edilemez. İnsanlarda sindirilemediğinden
dışkı şeklinde dışarı atılır.Bol selülozlubesinler yemek
bağırsak hücrelerini uyarır ve mukus salgısının üretimini artırır.
Bu durum sindirimi ve emilimi kolaylaştırır.Selülozlubesinlerle
beslenmek sağlık açısından önemlidir.
✔Suda çözünmez.
KİTİN:
✔Hayvansal yapı polisakkaritidir.
✔Eklem bacaklıların dış iskeletinin yapısına katılır.
✔Mantarların hücre çeperinin yapısına katılır.
✔Diğer karbonhidratlardan farklı olarak yapısında N (azot)

elementi bulunur. Bu nedenle azotlu polisakkaritde denir.
✔Suda çözünmez.
7) Bir polisakkaritinçeşitlenmesinde,
I. Monomerçeşidi
II. Monomersayısı
III. Monomerlerininbağlanma şekli
verilenlerden hangilerinin farklıolması etkilidir?
8) Aşağıdaki özeliklerden hangisi tüm polisakkaritçeşitleri

için ortaktır?
A) Hücre çeperinin yapısına katılır.
B) Yapısında glikozit bağları içerir.
C) C, H, O ve N elementlerinden oluşur.
D) Suda çözünmez.
E) Depolanır.
/selinhoca
Selin Hoca
ORGANİK MADDELER -LİPİTLER
www.selinhoca.com
/selinhoca
Selin Hoca
CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ -LİPİTLER
2) LİPİTLER
✔C, H, O atomlarından oluşur. Bazı lipitlerin yapısında P ve N

gibi elementler de bulunabilir.
✔Enerji vericidirler. H atomu miktarı karbonhidrat ve

proteinlere göre daha fazla olduğundan aynı miktarlarına göre
daha fazla enerji verir.
✔Sindirilmeden hücre zarından geçemezler.
✔Yağ asidi ve gliserolmonomerleridir.
✔Suda çözünmezler. Benzen, kloroform gibi organik

çözücülerde çözünürler.
✔Deri altında depolanarak ısı yalıtımı mekanik destek sağlar.
✔Canlılarda farklı amaçlar ile depolanırlar.

Göçmen kuşlar: Çok fazla enerji vermesi ve hafif olması
Soğuk ortamlarda yaşayan hayvanlar (kutup ayısı): Isı

yalıtımı sağlaması ve çok fazla enerji vermesi
Kurak ortamlarda yaşayan hayvanlarda (deve): Solunumla

parçalanmaları halinde çok fazla su açığa çıkartması
✔Yapı ve görevlerine göre üç çeşittirler.
1) Canlı vücudunda bulunan karbonhidrat (I), yağ (II) ve

proteinler (III) solunumla parçalanarak enerji verici olarak
kullanılabilir. Canlıların bu molekülleri enerji verici olarak
kullanım sırası I –II –III; Birim miktarlarının açığa çıkardığı
enerji miktarına göre sıralaması ise II –III –I’dir.
Buna göre, yağların daha fazla enerji vermesine rağmen

enerji verici olarak ilk sırada kullanılmamalarının temel
sebebi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yapılarındaki hidrojen sayısının daha fazla olması
B) Sindirilmeleri sonucunda yağ asidi ve gliserololuşturmaları
C) Canlı yapısında yapıcı onarıcı olarak daha fazla bulunmaları
D) Suda çözünmemeleri
E) C,H ve O dışında N ve P elementleri de içermeleri
/selinhoca
Selin Hoca
a) NÖTRAL YAĞLAR (TRİGLİSERİT):
✔Bir tane gliserolmolekülü ile üç yağ asidinin dehidrasyonsentezi ile birleşmesiyle

oluşmuş lipitlerdir.
✔Depo edilerek gerektiğinde enerji verici olarak kullanılan lipit
molekülleridir.
✔Nötralyağ oluşumu sırasında yağ asitleri gliseroleüç yerden

ESTER BAĞI ile bağlanır. Bağlanmanın olduğu her yerden su
çıkışı görülür.
YAĞ ASİDİ: Uzun karbon zincirlerinden oluşmuş lipit

monomerleridir.
✔Ortamda birikmeleri asitiğiartırarak ortam pHınıdüşürür.
✔Yağ asitleri yapısında bulunan karbonlar arasında çiftli bağ

olup olmamasına göre ikiye ayrılır.
a) DOYMUŞ YAĞ ASİTLERİ: Karbonlar arasında çiftli bağ

bulunmayan, bütün karbonların tekli bağ yaptığı yağ asitleridir.
✔Hayvansaldır.
✔Oda sıcaklığında katı haldedirler.
Tereyağı, kuyruk yağı…
/selinhoca
Selin Hoca
b) DOYMAMIŞ YAĞ ASİTLERİ: Karbonlar arasında çiftli

bağların bulunabildiği yağ asitleridir.
✔Bitkiseldir.
✔Oda sıcaklığında sıvı haldedirler.
Zeytin yağı, badem yağı, Ayçiçek yağı….
MARGARİN:Doymamış yağ asitlerinin endüstriyel yollarla

hidrojenle doyurulmasıyla oluşmuş yağ asitlerinden oluşmuş
yağlardır.
✔Oda sıcaklığında katı haldedirler.
ESANSİYEL (TEMEL) YAĞ ASİTLERİ: Hayvanlar tarafından

üretilemeyip dışarıdan alınmak zorunda olan yağ asitleridir.
2) Trigliseritsentezi gerçekleştiren bir hücre için;
Verilen grafiklerden hangisi çizilemez?
A) Yalnız IB) Yalnız IIC) Yalnız III
/selinhoca
Selin Hoca
Yağ asidi
Glikoz
Su
Zaman
Zaman
Zaman
II
III
b) FOSFOLİPİTLER:
✔Bir gliserol, iki yağ asidi ve bir fosfat grubundan oluşmuş

lipitlerdir.
✔Gliserolve fosfatın bulunduğu kısım baş, yağ asidi kısmı ise

kuyruk yapısını oluşturur.
✔Hücre zarının yapısına katıldığından yapıcı-onarıcı olarak

kullanılırlar.
✔Hücre zarının temel yapısını oluştururlar. Kuyruk kısımlarıbirbirine bakacak

şekilde çift sıra dizilmişlerdir.
✔Fosfolipitlerinbaş kısmı hidrofilik, kuyruk kısmı hidrofobiktir.

✔Bu özellikleri nedeniyle hücre zarının da iç kısmı hidrofobikdış kısmı
hidrofiliktir.
✔Hücre zarına akıcılıközelliği kazandırırlar.
3) Fosfolipitve nötralyağlar ile ilgili,
I. Monomerleriester bağı ile birbirine bağlanır.
II. Deri altında depolanırlar.
III. Yağ asitlerine göre çeşitlenirler.
IV. Hücre zarının yapısına katılırlar.
Verilen özelliklerden hangileri her ikisi için de geçerlidir?
A)Yalnız IB) I ve IIIC) II ve III
D) III ve IVE) I, II ve IV
4) Hücre zarının yapısına katılarak zara, hidrofobikve

hidrofiliközellik kazandıran molekül aşağıdakilerden
hangisidir?
A)GlikozB) Kolesterol C) Trigliserit
D) FosfolipitE) Protein
/selinhoca
Selin Hoca
c) STEROİTLER:
✔Halkasalyapıya sahip olan lipit çeşididir.
✔Yapıcı-onarıcı ve düzenleyicidir. Enerji verici olarak

kullanılmazlar.
✔Hücre zarının yapısına katılarak zarın dayanıklılığını ve

geçirgenliğini artırırlar.
✔Eşeysel hormonların ve D vitamininin yapısını oluştururlar.
✔Sinir hücrelerinde izolasyon sağlarlar.
✔Hayvanlarda bulunan kolesterol ve safranın yapısına

katılırlar.
✔Bitkilerde bulunan kauçuk, eterikyağ ve reçine gibi

maddelerin yapısına katılırlar.
KOLESTEROL:
✔Önemli bir steroitçeşididir.
✔Hücre zarından sindirilmeden geçiş yapabilir.

✔Hayvanların hücre zarının yapısına katılarak zarın
geçirgenliğini ve akıcılığını artırır.
✔Deri hücrelerinin yapısına katılarak derinin direncini artırır ve

su kaybının engellenmesini sağlar.
5) Aşağıdakilerden hangisi steroitlerleilgili yanlışbir

ifadedir?
A) Safra ve D vitamininin sentezinde görev alır.
B) Eşeysel hormonların üretiminde görev aldıklarından

düzenleyicidirler.
C) Bitkilerde bazı salgıların yapısında bulunur ve bitkileri zararlı

organizmalara karşı korur.
D) Enerji verici olarak kullanılmaz.
E) Bitki hücre zarının yapısına katılarak zarın geçirgenliğini

artırır.
6) Aşağıdaki temel bileşenlerden hangisi sindirime uğrar?
A) FosfolipitB) Glikoz C) Kolesterol
D) Esansiyelyağ asidi E) Gliserol
/selinhoca
Selin Hoca
ORGANİK MADDELER –PROTEİNLER VE VİTAMİNLER
www.selinhoca.com
/selinhoca
Selin Hoca
CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ -PROTEİNLER
3) PROTEİNLER
✔Canlıların yapısında en fazla bulunan organik moleküldür.
✔Yapısında C, H, O ve N bulunur. Bazılarında S ve P’dabulunabilir.
✔Yapıcı –onarıcıdırlar. Zorunlu durumlarda enerji verici

olarak da kullanılırlar.
✔Enzim ve hormon yapısını oluşturduklarından

düzenleycidirler.
✔İnsan vücudunda depo edilemezler. Fazlası yağa

dönüştürülerek depolanır.
✔Sindirime uğrarlar. Sindirim sonucunda aminoasitleri

oluştururlar.
✔Monomerleriaminoasittir. Aminoasitler hücre zarından

geçebilir.
✔Genetik madde üzerindeki şifreye göre dehidrasyonsentezi

ile ribozomda üretilirler.
Amino Asit
✔Aminoasitler proteinlerin temel yapı birimleridir.
✔Yapısında karbon atomuna bağlı üç grup bulunur. Bunlar;

amino grup (NH2),
karboksil grup (COOH) ve
radikal grup (R) tur.
✔Ortamda birikmesi asitliği artırıp pH’ındüşmesine neden

olur.
✔Yapısında bulunan amino grup nedeni ile bazik, karboksil

grup nedeni ile asit özellik gösterirler. Bu nedenle amfoterözelikte maddelerdir.
/selinhoca
Selin Hoca
✔Doğada 20 çeşit amino asit vardır. Aminoasitlerin birbirinden

farklı olmasının nedeni radikal grup yerine bağlanan molekül
çeşitidir.
✔Doğada bulunan 20 çeşit aminoasitten 8 tanesi hayvanlar

tarafından üretilemez ve dışarıdan hazır alınması gerekir.
Tamamı ise bitkiler tarafından üretilebilir. Dışarıdan hazır
alınması gereken bu aminoasitlere temel( esansiyel)
aminoasit denir.
1) Hem asit hem de baz özelliği gösteren; asit ve bazlarla

tepkimeye girebilen maddelere amfotermadde denir.
Bir amfotermadde olan amino asitlere asit özelliği ve baz

özelliği kazandıran gruplar aşağıdakilerden hangisinde
doğru verilmiştir?
AsitBaz
A) Radikal grup Karboksil grup
B) Karboksil grup Radikal grup
C) Karboksil grup Amino grup
D) Amino grup Radikal grup
E) Amino grup Karboksil grup
2) I. Glikoz Aminoasit
II. Yağ asidi Glikoz
III. Aminoasit Yağ asidi
Yukarıda canlı vücudunda gerçekleşebilen bazı dönüşüm

olayları verilmiştir.
Verilen olaylardan hangisinin gerçekleşmesi sırasında

tepkimeden azot çıkışı görülür?
A) Yalnız I B) Yalnız IIC) Yalnız III
/selinhoca
Selin Hoca
✔Aminoasitler birbirine bağlanarak protein yapısını oluşturur.
İki amino asit birbirine bağlanırken birinin amino grubu ile

diğerinin karboksil grubu arasında peptitbağı kurulur. Bu
bağın kurulması sırasında da bir molekül su açığa çıkar. Bu
olaya peptitleşmedenir.
✔İki amino asit birleşirse: Dipeptit

✔üç amino asit birleşirse: Tripeptit
✔çok sayıda amino asit birleşirse: Polipeptitoluşur.
✔Üretilen polipeptitlerişlevsizdir. Polipeptitlerinbu haline

primeryapı denir.
✔Proteinin görev yapabilir hale gelmesi için polipeptitüzerinde küçük değişiklikler

yapılarak polipeptideüç boyutlu
bir hal kazandırılır ve protein haline getirilmiş olur.
PrimerSekonderTersiyer Kuaterner
✔Polipeptitlerinyapısına hangi aminoasit çeşidinin hangi

sırayla geleceği DNA tarafından belirlenir. Yakın akraba olan
canlılarda DNA benzer olacağından proteinlerde benzer
olacaktır.
✔Proteinlerin birbirinden farklı olma sebepleri
Aminoasit sayısının farklı olmasıAminoasit sıralamasının farklı olmasıAminoasit

çeşitlerinin farklı olmasıÜretiminde görev alacak genetik madde bölgesinin (gen)
farklı olmasıdır.
✔Proteinler yüksek ısı, yüksek basınç, pHdeğişikliği gibi

etkenler karşısında dayanıksızdır ve yapıları bozulur. Bu olaya
DENATÜRASYONdenir. Denatürasyonauğramış bir protein
eski haline dönemez.
/selinhoca
Selin Hoca
Proteinlerin Canlılar için Önemi
✔Enzim ve hormonların yapısına katılır.
✔Bağışıklığın sağlanmasında görev alır. (antikor)
✔Doku onarımında kullanılır.
✔Solunum gazlarının taşınmasında görev alır ve kana kırmızı

renk verir. (hemoglobin)
✔Kanın pıhtılaşmasında görev alır. (trombojenve fibrinojen)
✔Kanın ozmotikbasıcını ve dokular ile kan arasındaki madde

alışverişini düzenler. (albümin ve globülin)
✔Kas kasılmasında görev alır. (aktinve miyozin)
✔Kas yapısında oksijen depolar ve kasa kırmızı renk verir.

(miyoglobin)
3) Tüm proteinler, aminoasitlerden oluşmasına rağmen

birbirinden farklı yapı gösterir.
Aşağıdakilerden hangisi proteinlerin birbirinden farklı olma

sebeplerinden biri değildir?
A) Genetik maddenin farklı olması
B) Aminoasit sıralamasının farklı olması
C) Aminoasit çeşitlerinin farklı olması
D) Aminoasitlerin bağlanma şekillerinin farklı olması
E) Aminoasit sayılarının farklı olması
4) Aşağıdakilerden hangisi proteinlerin canlı vücudundaki

görevlerinden biri değildir?
A) Eşeysel hormonların yapısına katılarak düzenleyici olarak

görev alır.
B) Solunum gazlarının taşınmasını sağlar.
C) Oksijen depolar.
D) Kanın damar dışında pıhtılaşmasını sağlar.
E) Bağışıklığın sağlanmasını sağlar.
/selinhoca
Selin Hoca
CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ -VİTAMİNLER
4) VİTAMİNLER:
✔Vücut metabolizması için gerekli olan ancak insan

vücudunda üretilemeyen organik maddelerdir.
✔Dışarıdan hazır olarak alınır ya da öncül maddelerden

dönüştürülürler. (esansiyel)
✔Sindirime uğramazlar. Monomerleriyoktur. Hücre zarından

direkt olarak geçebilirler.
✔Yüksek ısı, sıcaklık, metal ve hava ile temas durumlarında

yapıları bozulur.
✔Enerji verici değillerdir. Düzenleyicidirler.
✔Enzimlerin yapısına katılarak koenzimolarak görev görürler.
✔Suda ya da yağda çözünme durumlarına göre ikiye ayrılırlar.
SUDA ÇÖZÜNEN VİTAMİNLER:
✔B ve C vitaminleridir.
✔Suda çözünürler. Bu nedenle fazlası depolanamaz ve idrarla
dışarı atılır.
✔Eksiklikleri hemen ortaya çıkar.
YAĞDA ÇÖZÜNEN VİTAMİNLER:
✔A, D, E ve K vitaminleridir.
✔Yağda çözünürler. Fazlası karaciğerde ve yağ dokuda depo
edilir.
✔Eksiklikleri geç ortaya çıkar.
A VİTAMİNİ: Yağda çözünen vitamindir. Bitkilerden

provitaminA olarak alınır; karaciğer ve incebağırsakhücrelerinde A vitamini haline
dönüştürülür. Eksikliğinde gece
körlüğü (tavuk karası) hastalığı görülür
B VİTAMİNİ: Besinlerden enerji elde edilmesinde görev alan

suda çözünen vitaminlerdir. Çeşitleri vardır. Eksikliğinde
beriberi hastalığı, sinir sistemi bozuklukları, kansızlık, saç
dökülmesigibi rahatsızlıklar görülür. İnsan bağırsağında
yaşayan bakteriler tarafından üretilebilir.
/selinhoca
Selin Hoca
CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ -VİTAMİNLER
C VİTAMİNİ: Enzimlerin çalışmasına yardım eden suda

çözünen bir vitamindir. Eksikliğinde yaraların geç iyileşmesi,
metabolizma bozukluğu ve skorbüthastalığı gibi
bozukluklar görülür.
D VİTAMİNİ: ProvitaminDolarak alınan ve deri hücrelerinde

ultroviyoleışınların etkisi ile sentezlenen yağda çözünen
vitamindir. Eksikliğinde çocuklarda raşitizm hastalığı,
yetişkinlerdeosteomalazihastalığı görülür.
E VİTAMİNİ: Isıya karşı dayanıklı olan yağda çözünen

vitamindir. Eksikliğinde kısırlık, karaciğerde bozukluk
görülür.
K VİTAMİNİ: İnsanda bağırsakta yaşayan bakteriler tarafından

üretilebilen yağda çözünen vitamindir. Eksikliğinde kanın
pıhtılaşmasında gecikme ya da pıhtılaşmama görülür.
1) Aşağıdaki vitamin çiftlerinden hangisi bağırsak içinde

yaşayan bakteriler tarafından üretilebilir?
A) A ve BB) C ve DC) B ve K
D) D ve EE) C ve K
2) I. A vitamini
II. B vitamini
III. D vitamini
IV. K vitamini
Yukarıda verilen vitaminlerden hangisi provitaminhalinde

alınıp karaciğer hücrelerinde vitamin haline getirilir?
A) Yalnız IB) Yalnız III C) Yalnız IV
D) I ve IIIE) II ve III
3) Aşağıda verilen vitamin ve eksikliğinde görülen hastalık

eşleştirmelerinden hangisi yanlışverilmiştir?
A) E vitamini –Üreme sisteminin çalışmasında bozukluk
B) K vitamini –Kanın damar içinde pıhtılaşmasında yavaşlama
C) A vitamini –Karanlıkta görememe
D) B vitamini –Sinir sisteminin çalışmasında bozukluk
E) D vitamini –Kemiklerde yumuşama
/selinhoca
Selin Hoca
ORGANİK MADDELER –ENZİMLER (1)
www.selinhoca.com
/selinhoca
Selin Hoca
CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ -ENZİMLER
5) ENZİMLER:
✔Canlı vücudunda kimyasal tepkimelerin gerçekleşmesine

olanak sağlayan organik maddelerdir. (Biyolojik katalizörlerdir.)
✔Tepkimenin başlayabilmesi için gerekli olan aktivasyon

enerjisini düşürürler ve reaksiyonun daha hızlı
gerçekleşmesini sağlarlar. Enzimler reaksiyonun
başlamasını sağlamazlar.
✔Tepkime sonucunda değişikliğe uğramadan serbest kalırlar.
✔Tepkimenin sonucuna, ürün çeşit ve miktarına etki etmezler.
Enzimlerin Yapısı
Basit enzim: Sadece apoenzimkısmından oluşmuştur.

Apoenziminyapısında sadece protein bulunur. Enzimin
çalışabilmesi için yardımcı kısma ihtiyacı yoktur.
Bileşik enzim: Apoenzimharicinde yardımcı kısım da taşıyan

enzimlerdir. Apoenzimve yardımcı kısmın birleşmiş haline
HOLOENZİMdenir.Bu enzimlerin çalışabilmesi için yardımcı
kısmın bulunması gerekir. Yardımcı kısım mineralden
oluşmuşsa KOFAKTÖR; vitaminden oluşmuşsa KOENZİMadını alır.
/selinhoca
Selin Hoca
Enzimlerin Özelikleri
1) Sadece canlılar tarafından hücre içinde sentezlenir.
2) Sitoplazmada serbest halde ya da organeliçinde

bulunabilirler.
3) Etki ettikleri maddeye SUBSTRATdenir.
4) Hücre içinde ya da hücre dışında görev yapabilirler.
5) Enzimler substrataözgüdür. Enzimle substratarasında

anahtar kilit ilişkisi vardır. Bu sayede bir enzim canlı
vücudundaki tüm tepkimeleri gerçekleştiremez.
6) Tekrar tekrar kullanılabilirler. Tepkimeden değişikliğe

uğramadan çıkarlar. Tepkime başlangıcı ve bitiminde
miktarlarında değişiklik olmaz. Yapıları bozulduğunda
parçalanır, yeniden üretilirler.
7) Tepkime sırasında serbest enzimler substratlabirleştiğinden

Enzim -substratkompleksi oluşur. Ortamdaki serbest enzim
miktarı azalır. Tepkime tamamlandığında kompleks
bozulacağından serbest enzim miktarı başlangıç düzeyine
tekrar gelir.
/selinhoca
Selin Hoca
8) Tepkime çeşidi kadar enzim vardır.
9) İnorganik katalizörlerden daha hızlı çalışırlar.
H2O2H2O + ½ O2
Fe300 yılKatalaz1 saniye
10) Genellikle çift yönlü çalışırlar. (Sindirim, solunum,

kemosentezve fotosentez enzimleri çift yönlü çalışmaz.)
H2O + CO2H2CO3
Karbonik anhidrazenzimi çift yönlü çalışır.
11) Enzimler isimlendirilirken genellikle aktif enzimlerin

sonuna –az; pasif enzimlerin sonuna –jeneki getirilir.
12) Bir apoenzimçeşidi sadece belirli bir koenzimya da

kofaktörile çalışabilir. Ancak bir koenzimya da kofaktörbirden
fazla apoenzimçeşidi ile çalışabilir. Bu nedenle hücrelerdeki
apoenzimçeşidi koenzimya da kofaktörçeşidinden fazladır.
1) Aşağıdakilerden hangisi enzimler ile ilgili yanlışbir

ifadedir?
A) Canlılar tarafından sentezlenir , hücre içinde ya da dışında

görev yapabilirler.
B) Hücre içindeki apoenzimçeşidi koenzimçeşidinden

fazladır.
C) İnorganik katalizörlerden daha hızlı çalışırlar.
D) Canlı vücudundaki tepkimelerin başlamasını sağlarlar.
E) Tersinir çalışabilirler.
2) I. Aminoasit
II. Vitamin
III. Peptitbağı
Bileşik bir enzimin yapısında yukarıda verilen

moleküllerden hangisi kesinliklebulunur?
A) Yalnız IB) Yalnız IIC) I ve II
D) I ve IIIE) I, II ve III
/selinhoca
Selin Hoca
13) Bazı enzimler hücrede takım halinde çalışırlar.
14) Enzimler gen kontrolünde sentezlenir. Gende sorun çıkması

enzimin sentezinin bozulmasına yol açar. Bu da canlıda
rahatsızlıklara neden olur.
15) Enzim İnhibisyonu: Ürün çok fazla biriktiğinde ürün inhibitör

madde gibi davranarak enzimin çalışmasını durdurur. Bu
durumun hücreye iki faydası vardır.
1. Gereksiz ATP harcanması önlenir.
2. Gereksiz ürün oluşumu önlenir.
16) Tepkime sonunda oluşan bir ürün enzime aktivatörmadde

gibi etki göstererek daha fazla ürün oluşmasına neden olabilir.
17) Enzimler etkinliklerine substratındış yüzeyinden başlar.

Substratınyüzey alanı arttıkça enzim aktivitesi de artar.
3) I. Tersinir çalışırlar.
II. Hidroliz edildiklerinde aminoasitlere parçalanırlar.
III. Hücre dışında görev alırlar.
IV. Aktivitelerine substratyüzeyinden başlarlar.
Yukarı enzimlere ait bazı özellikler verilmiştir. Verilen özelliklerden

hangileri her enzim için doğrudur?
A) Yalnız IVB) I ve III C) II ve IV
D) I, II ve IIIE) I, II, III ve IV
4) Aşağıda takım halinde çalışan enzimlerin gerçekleştirdiği reaksiyon

zinciri verilmiştir.
D maddesinin Y enziminin aktivatörüolduğu bilindiğine göre

aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Gen 1’de meydana gelen mutasyon D maddesinin üretim

mekanizmasını bozar.
B) D, Z’nin ürünü Y’nin ise substratıdır.
C) Gen 2’nin mutasyonu sonucunda ortama C eklendiğinde reaksiyon

devam eder.
D) D, Y’ye etki ederek daha fazla ürün oluşmasını sağlar.
E) B, X’inürünü Y’nin substratıdır.
/selinhoca
Selin Hoca
ORGANİK MADDELER –ENZİMLER (2)
www.selinhoca.com
/selinhoca
Selin Hoca
ENZİMLERİN ÇALIŞMASINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER
1) SUBSTRAT MİKTARI: Substratmiktarı arttıkça tepkime

hızlanır. Enzim miktarı sınırlı ise tepkime hızı bir süre sonra
sabit kalır.
2) ENZİM MİKTARI: Enzim miktarı arttıkça tepkime hızlanır.

Substratmiktarı sınırlı (yeni substrateklenmeyecek) ise
tepkime hızı bir süre hızlanır sonra substratlarbiteceği için
yavaşlayarak durur. Substratmiktarı sabit (yeni substrateklenecek ancak başlangıç
miktarını geçmeyecek) ise tepkime
hızlanır bir süre sonra sabit kalır.
1) Aynı ortamda ve optimum şartlarda tutulan üç deney tüpü

içerisine aşağıdaki maddelerden eşit miktarda konulmuştur.
Reaksiyonların gerçekleşebilmesi için yeterli süre

beklendikten sonra aşağıdaki değişimlerden hangisinin
görülmesi beklenmez?
A) En hızlı aminoasit oluşumu I. tüpte meydana gelmiştir.
B) Tüplerde oluşan toplam ürün miktarı eşittir.
C) I. tüpteki karaciğer haşlanmış olduğundan reaksiyon

gerçekleşmemiştir.
D) En yavaş aminoasit oluşumu II. tüpte meydana gelmiştir.
E) II. tepkimenin III. tepkimeden yavaş gerçekleşmesinin

sebebi substratyüzeyidir.
/selinhoca
Selin Hoca
3) SICAKLIK: Enzimler proteinlerden oluştuğu için yüksek

sıcaklık denatürasyonaneden olur. Düşük sıcaklık ise enzimin
yapısını bozmaz sadece çalışmasını durdurur. En iyi çalışmayı
optimum sıcaklıkta verirler. Canlı vücudunda bulunan
enzimlerin optçalışma sıcaklığı canlıdan canlıya farklılık
gösterebilir.
4) SU: Enzimler ortamdaki su yoğunluğu yaklaşık olarak % 15

in altına düştüğünde çalışmazlar.
5) pH: Enzimlerin yapısına uygun çalışma aralığı vardır.

Enzimin çalışma aralığına göre yüksek ya da düşük pHdenatürasyonaneden olur.
6) SUBSTRAT YÜZEYİ:
Enzimler aktivitelerine substratındış yüzeyinden başlarlar.

Substratyüzeyi arttıkça tepkime hızı da artar.
/selinhoca
Selin Hoca
7) AKTİVATÖR:
Enzimin aktivitesini artıran maddelerdir. Bazıları enzimin aktif

bölgesinin daha da aktifleşmesini sağlarken bazıları substratınenzime bağlanmasını
kolaylaştırır.
8) İNHİBİTÖR:
Enzim etkinliğini yavaşlatan ya da durduran maddelerdir.

Bazıları enzimin aktif bölgesine bağlanarak aktiviteyi engeller.
Bazıları ise substratyerine enzime bağlanarak substratınbağlanmasını engeller.
2) Aynı ortamda bulunan üç deney tüpünün içine eşit miktarda

karaciğer ve H2O2konulmuş; tüplere sırası ile buzlu, ılık ve
kaynar su eklenmiştir.
Yeterli bir süre beklendikten sonra deney tüplerindeki

reaksiyonlar ile ilgili,
I. A’daki tepkime enzimlerin denatürasyonauğraması nedeni

ile gerçekleşmemiştir.
II. Sadece B tüpünde oksijen çıkışı görülmüştür.
III. C tüpündeki substratyüzeyi en geniş olmasına rağmen

tepkime gerçekleşmemiştir.
Yukarıdaki yorumlardan hangileri yapılmaz?

(Karaciğer tarafından üretilen katalazenzimi H2O2’yi H2O ve
O2’ye parçalar. Buzlar çözünmemektedir.)
A) Yalnız IIB) I ve IIC) I ve III
/selinhoca
Selin Hoca
ORGANİK MADDELER –NÜKLEİK ASİTLER
www.selinhoca.com
/selinhoca
Selin Hoca
CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ -NÜKLEİK ASİTLER
6) NÜKLEİK ASİTLER
✔Canlılarda gerçekleşen tüm hayatsalolayları denetleyen ve

genetik özelliklerin nesilden nesileaktarılmasını sağlayan
moleküllerdir.
✔Virüsler dahil tüm canlılarda bulunurlar.
✔Temel yapı birimlerine NÜKLEOTİT denir.
Nükleotit
Bir nükleotitüç kısımdan oluşmuştur.

1) Organik baz2) Pentoz3) Fosfat (Fosforik asit)
1)Organik baz: Yapısında C, H, O ve N atomları bulunur.

Nükleotitler, içerdikleri organik baza göre isimlendirilir.
Pürin ve pirimidinorganik bazları olmak üzere iki çeşittir.
/selinhoca
Selin Hoca
Pürin Bazı: Çift halkalı iskelete

sahip organik bazlardır.
Adenin(A) ve guanin(G) olmak

üzere iki çeşittir.
PirimidinBazı: Tek halkalı

iskelete sahip organik bazlardır.
Timin (T), sitozin(S,C) ve urasil(U) olmak üzere üç çeşittir.
3) Fosfat (fosforik asit): Kapalı formülü H3PO4tür.
✔Organik baz ile pentozunberaberce oluşturduğu yapıya ise

nükleozitdenir.
✔Organik baz ile pentozarasında glikozit bağı vardır.
✔Pentozile fosfat arasında ise fosfoesterbağı (ester bağı)

bulunur.
1) Bir nükleotidin hidrolizi ile ilgili,
Yukarıda verilen grafiklerden hangileri çizilemez?
D) I ve IIE) II ve III
2) Aşağıdakilerden hangisi nükleozityapısını en iyiaçıklar?
A) Pentozile fosforik asidin fosfoesterbağı ile oluşur.
B) Nükleik asitlerin yapı birimidir.
C) Nükleotittenbir fosfat çıkartılması ile oluşur.
D) Organik baz ile pentozunpeptitbağı ile oluşur.
E) Nükleotittenpentozunçıkartılması ile oluşur.
/selinhoca
Selin Hoca
2) Pentoz: 5 karbonlu
monosakkaritlerdir. Nükleik
asitler içerdikleri pentozagöre isimlendirilir. (DNA ve
RNA) Deoksiribozve ribozolmak üzere iki çeşittir.
Su
Peptitbağı
ATP
Zaman
Zaman
Zaman
DNA (DEOKSİRİBONÜKLEİKASİT)
✔Temel nükleik asittir. Canlılardaki genetik özelliklerin

nesilden nesileaktarılmasını sağlar.
✔Prokaryothücrelerin sitoplazmasında,
Ökaryothücrelerde çekirdek, mitokondri ve kloroplast

organelindebulunur.
✔Yapısında adenin, guanin, sitozinvetimin organik bazları;

deoksiribozpentozşekeri ve fosfat bulunur.
✔Nükleotitlerinüst üste bağlanması ise fosfodiesterbağı ile

olur. Bir fosfodiesterbağı bir nükleotidin pentozuile diğer
nükleotidin fosfatın arasında oluşturulur. Bu şekilde
polinükleotitzincirleri oluşur.
✔İki tane polinükleotitzincirinin karşılıklı yan yana gelmesi ile

oluşmuştur. İki zincir birbirine hidrojen bağı ile bağlanır. Bu
bağlar, zayıf bağlar olduğundan kurulumu sırası su açığa
çıkmaz. Hidrojen bağları, karşılıklı gelen iki nükleotidin organik
bazları arasında oluşturulur.
✔Hidrojen bağları daima adenininile timin nükleotit;

guanininile sitozinnükleotitarasında oluşur. Adeninile timin
arasında ikili, guaninise sitozinarasında üçlü bağ kurulur.
✔Zincirler sarmal şeklindedir. Bu nedenle ikili sarmal olarak

adlandırılır.
✔Urasilorganik bazı ve ribozpentozşekeri yapısında

bulunmaz.
✔Hücre bölünmesinin başlangıcında kendini yarı korunumluolarak eşler. (Replikasyon)
/selinhoca
Selin Hoca
3) Canlılarda bulunan genetik özelliklerin korunarak nesilden

nesileaktarılması DNA sayesinde olur.
DNA nıngenetik özelliklere koruyarak diğer nesle

aktarması aşağıda verilen özelliklerden hangisi ile
mümkündür?
A) İki polinükleotidzincirinin karşılıklı bağlanması ile

oluşmuştur.
B) Hücre bölünmesi öncesinde replikasyonyapar.
C) Urasilorganik bazı ve riboztaşımaz.
D) Protein sentezine genetik şifre verir.
E) Ökaryothücrelerde çekirdekte bulunur
4) Bir bakteriden alınan genetik madde parçalarının

hidrolizi sonucunda aşağıdaki maddelerden hangisinin
oluşması beklenmez?
A) Glikoz B) DeoksiribozC) Fosforikasit
D) Timin E) Adenin
5) a. Adeninb. Timinc. Sitozin
d. Guanine. Urasil
Yukarıda verilen organik bazlardan pirimidinbazlarının

tümü aşağıdakilerden hangisinde bir arada verilmiştir?
A) Adenin, Timin
B) Sitozin, UrasilC) Adenin, Guanin
D) Sitozin, Guanin
E) Timin, Sitozin, Urasil
6) Bir DNA sentezinde aşağıda verilen bağlardan

hangisinin kurulumu sırasında su açığa çıkmaz?
A) FosfodiesterBağıB) Glikozit Bağı

C) FosfoesterBağıD) PeptitBağı
E) Hidrojen Bağı
/selinhoca
Selin Hoca
RNA (RİBONÜKLEİKASİT)
✔Protein sentezi sırasında DNA üzerindeki şifrelerden

üretilerek (transkripsiyon) proteinin üretilmesini sağlayan
nükleik asittir.
✔Prokaryothücrelerde sitoplazmada ve ribozomda;
Ökaryothücrelerde çekirdek, kloroplast, mitokondri,

ribozom ve sitoplazmada bulunur.
✔Yapısında adenin, guanin, sitozinveurasilorganik bazları;

ribozpentozşekeri ve fosfat bulunur.
✔Bir tane polinükleotitzincirinden oluşmuştur.
✔Bazı çeşitlerinde (r ve t) aynı polinükleotitzincirinin kendi

üzerine katlanması sonucu hidrojen bağı bulunur.
✔Timinorganik bazı ve deoksiribozpentozşekeri yapısında

bulunmaz.
✔Kendisini eşleyemez. Yenisi DNA tarafından oluşturulur.
✔Yapısında A = U ve G = S eşitliği yoktur.
RNA Çeşitleri
✔mRNA(mesajcı RNA): DNA üzerindeki şifrenin gerekli

kısmını alarak ribozoma taşıyan RNA’dır.
✔tRNA(taşıyıcı RNA): mRNAüzerindeki genetik şifreye göre

aminoasitleri ribozoma taşıyan RNA’dır. Yapısındaki
polinükleotitzinciri kendi üzerine katlanmalar yapar. Bu
nedenle yapısında hidrojen bağı vardır.
✔rRNA(ribozomalRNA): Ribozomun yapısına katılan

RNA’dır. Çekirdekçikte üretilir. Yapısındaki polinükleotitzinciri
kendi üzerine katlanmalar yapar. Bu nedenle yapısında
hidrojen bağı vardır.
/selinhoca
Selin Hoca
7) Bir nükleik asitinaşağıdaki özelliklerden hangisine

sahip olması mRNAolduğunu kanıtlamada kullanılabilir?
A) Ökaryothücrelerde sitoplazmada bulunur.
B) Pentozşekeri deoksiribozdur.
C) Tek polinükleotitzincirinden oluşur.
D) Hidrojen bağı bulunmaz.
E) Adeninile timin, guaninile sitozinsayısı eşit değildir.
8) I. Aminoasitlerin genetik şifreye uygun olarak ribozoma

getirilmesini sağlar.
II. Çekirdekçikte üretilerek ribozom yapısını oluşturur.
III. DNA üzerindeki genetik şifreyi ribozoma getirir.
Yukarıda RNA çeşitlerinin özellikleri verilmiştir.
Özellik ile RNA eşleştirilmesi aşağıdakilerden hangisinde

doğru olarak yapılmıştır?
mRNAtRNArRNA
A) IIIIII
B) IIIII II
C) III I II
D) III II I
E) II I III
/selinhoca
Selin Hoca
ORGANİK MADDELER –ATP –HORMON
www.selinhoca.com
/selinhoca
Selin Hoca
7) ATP
✔Besinlerin solunumla parçalanması sonucunda açığa çıkan

enerjinin kısa süreli depolandığı moleküldür. ATP içine
yerleştirilmemiş enerji canlı tarafından kullanılamaz.
✔Bütün hücreler kendi ATPsinikendisi üretir. Hücreden

hücreye aktarımı yapılamazve depolanamaz.
✔Yapısında adeninorganik bazı, ribozpentozşekeri ve 3

tane fosfatbulunur.
✔Adeninile ribozunbirbirine bağlanmasını glikozit bağı ile

gerçekleşir. Adeninve ribozberaberce adenozinyapısını
oluşturur.
✔Adenozinle1. fosfatın bağlanması fosfoester(ester) bağı

ile gerçekleşir.
Adenozin+ 1 fosfat: AMPAdenozin+ 2 fosfat: ADPAdenozin+ 3 fosfat: ATP
✔1-2 ve 2-3. fosfatlar arasındaki bağa yüksek enerjili fosfat

bağı denir. Besinlerden açığa çıkartılan enerji bu bağlarda
depolanır. ATP yapısında iki tane yüksek enerjili fosfat bağı
vardır.
/selinhoca
Selin Hoca
✔ADP yapısına fosfat eklenerek açığa çıkan serbest enerjinin

yüksek enerjili fosfat bağı içerisine hapsedilmesi ile ATP’ninüretilmesine
fosforilasyondenir.
✔ATP’ninhidroliz edilerek yüksek enerjili fosfat bağın

parçalanması ile ADP ve fosfat oluşturulmasına
defosforilasyondenir.
✔AMP ADP ATP dönüşümü ve bunun tersi hücre

içerisinde kademeli olarak gerçekleştirilir. Bu dönüşümler
kademeli olarak olmasaydı (her iki yüksek enerjili fosfat bağı
aynı anda koparılsaydı) , defosforilasyonsırasında açığa çıkan
enerji hücreye zarar verirdi.
1) I. Hidrojen bağıII. Glikozit bağıIII. FosfoesterbağıIV. Peptitbağı
ATP molekülünün yapısında yukarıdaki kimyasal bağlardan

hangileri bulunur?
A) I ve II B) I ve III C) II ve III
D) II ve IV E) III ve IV
2) ATP ile ilgili aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?
A) Üretim reaksiyonuna fosforilasyondenir.
B) Yetersizlik durumunda diğer hücrelerden alınabilir.
C) Depolanamaz.
D) Serbest enerjinin kullanılabilmesini sağlar.
E) Kademeli olarak parçalanır.
/selinhoca
Selin Hoca
8) HORMON:
✔Protein, steroitya da aminoasit yapılı organik maddelerdir.
✔Endokrin bez, nöron uçları ve karma bezlerden kana

salgılanırlar.
✔Canlının metabolizmasını düzenlerler.
✔Kanda optimum düzeyde ve doğru zamanda istenilen

hormon bulunmadığında canlı metabolizmasında bozukluk
olur.
3) I. Optimum şartlarda metabolizmayı düzenlerler.
II. Yapıcı-onarıcıdırlar.
III. Protein yapılı organik moleküllerdir.
Yukarıda verilen özelliklerden hangileri tüm hormon

çeşitleri için doğrudur?
4) Hormon ve enzimler için aşağıdaki özelliklerden hangisi

ortaktır?
A) Salgılandıkları organdan hedef organa kan ile taşınırlar.
B) Bazı çeşitleri steroityapılıdır.
C) Eksikliklerinde metabolizmada bozukluk görülür.
D) Endokrin bezlerden salgılanırlar.
E) Aktivasyon enerjisini düşürerek kimyasal tepkimelerin

gerçekleşmesini sağlarlar.
/selinhoca
Selin Hoca
HÜCRE
HÜCRENİN TARİHİ –HÜCRELERİN KARŞILAŞTIRILMASI
www.selinhoca.com
HÜCRE
/selinhoca
Selin Hoca
HÜCRE
✔Canlıların en küçük yapı birimi hücredir.
✔Tüm canlılar hücre ya da hücrelerden meydana gelmiştir.
✔Hücrelerin şekilleri ve canlı içindeki sayıları birbirinden farklı

olabilir.
Robert Hooke: Yapmış olduğu basit mikroskopla mantar

tıpasını incelemiştir. Tıpada cellulaadını verdiği hücreleri
görmüştür. Hücrenin keşfini yapmıştır.
AntonVan Leeuwenhoek: Hooke’unmikroskobundan daha

gelişmiş bir mikroskop icat ederek tek hücreli canlıları
incelemiştir. Böylece tek hücreli canlıları keşfetmiştir.
MatthiasSchleiden: Bitkilerle ilgili çalışmalar yapmıştır.

Bitkilerin hücrelerden oluştuğunu keşfetmiştir.
Theodore Schwann: Hayvanlarla ilgili çalışmalar yapmıştır.

Hayvanların hücrelerden oluştuğunu keşfetmiştir.
RudolfVirchow: Yapmış olduğu çalışmaların sonucunda

hücrelerin bölündüğünü keşfetmiştir. Bu nedenle bir hücrenin
kendinden önceki hücreden oluştuğunu söylemiştir.
✔Schleidenve Schwann’ınkeşifleri doğrultusunda «Bütün

canlıların hücrelerden oluştuğu» anlaşılmıştır. Bu durum
hücre teorisinin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Wirchow’unda
katkılarıyla hücre teorisi günümüzdeki halini almıştır.
Hücre Teorisine göre;

1. Bütün canlılar bir ya da birden fazla hücreden meydana
gelmiştir.
2. Hücreler canlıların yapısal ve işlevsel birimleridir.
3. Canlılar kendilerine özgü metabolizma faaliyetlerini

hücrelerinde gerçekleştirir.
4. Canlılar genetik maddelerini hücrelerinde taşırlar.
5. Her hücre kendinden önceki hücrenin bölünmesi ile oluşur.
✔Hücreler canlı türlerinde hatta bir bireyin farklı dokularında

şekil ve büyüklük olarak farklılık gösterebilir.
✔Hücreler hayati fonksiyonlarını daha rahat yapabilmek

amacıyla mikroskobik boyuttadır ancak bazı hücreler gözle
görülebilir. (deve kuşu yumurtası)
/selinhoca
Selin Hoca
HÜCRE
✔Hücrelerin incelenmesinde ilk olarak ışık mikroskobu

kullanılmıştır. Işık mikroskobu hücreleri gözlemleyebilir ancak
hücrenin yapısı ile ilgili çok fazla bilgi veremez. Bu nedenle
hücrenin keşfi 17. yy (1600 -1699) olmasına rağmen çok fazla
bilgi edinilememiştir.
✔20. Yy (1900 -1999) elektron mikroskobunun icat

edilmesiyle hücreyle ilgili bilinmeyenler aydınlanmaya
başlamıştır. Elektron mikroskobu, ışık mikroskobuna göre çok
fazla büyütme yaptığından hücrenin içeriğinin de
incelenmesine imkan sağlamıştır. İki çeşit elektron mikroskobu
vardır. Bunlar; taramalı elektron mikroskobu (SEM) ve
transmisyonluelektron mikroskobu (TEM) dur.
1) Hücre teorisi ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi

yanlışbir ifadedir?
A) Her hücre, kendinden önceki hücrenin bölünmesi ile oluşur.
B) Canlılar bir ya da daha fazla hücreye sahiptir.
C) Canlıların en küçük yapı birimi hücredir.
D) Her hücre, çekirdek içerisinde genetik materyalini taşır.
E) Her hücre, kendine özgü metabolikfaaliyetlerini

gerçekleştirir.
2) Kendi icat ettiği mikroskop ile tek hücreli canlıların

keşfini yapan bilim insanı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Robert Hooke
B) AntonVan Leeuwenhoek
C) MatthiasSchleiden
D) Theodore Schwann
E) RudolfWirchow
/selinhoca
Selin Hoca
HÜCRE
HÜCRELERİN KARŞILAŞTIRILMASI
Hücreler çekirdeklerinin olup olmamasına bakılarak ikiye ayrılır.
1) ProkaryotHücre
✔Genetik maddesi sitoplazmaya dağılmış olan ve ribozom

hariç organelleriolmayan hücrelere prokaryothücre denir.
✔Bütün prokaryotlartek hücrelidir.
✔Bakteri ve arkelerprokaryottur.
2) ÖkaryotHücre
✔Genetik maddesi çekirdek zarı ile sitoplazmadan ayrılan

(çekirdeği olan) ve ribozom dahil olmak üzere organelleribulunan hücrelere
ökaryothücre denir.
✔Ökaryothücreli canlıların bazıları tek bazıları çok hücrelidir.
✔Protista, mantar, bitki ve hayvanlar ökaryottur. Protistave

mantarların bazıları tek bazıları çok hücreli ; bitki ve hayvanlar
çok hücrelidir.
/selinhoca
Selin Hoca
HÜCRE
3) Hücreler gelişmişlik seviyesine göre prokaryotve ökaryotolmak üzere iki gruba

ayrılır.
Aşağıdaki canlı alemlerinden hangisi prokaryotyapılı

canlılardan oluşmuştur?
A) ArkeB) ProtistaC) Mantar
D) BitkiE) Hayvan
4) Prokaryotve ökaryothücrelerin aşağıdaki hücresel

yapılarından hangisinin yapısı aynı olabilir?
A) Çekirdek
B) Hücre boyutu
C) Sitoplazma
D) Hücre zarı
E) Zarlı organel
/selinhoca
Selin Hoca
ÖZELLİK
PROKARYOT HÜCRE
ÖKARYOT HÜCRE
HÜCRE ZARI
VAR
VAR
SİTOPLAZMA
VAR
VAR
DNA
SİTOPLAZMAYA DAĞILMIŞ VE
HALKALI DNA
ÇEKİRDEK İÇİNDE
VE DÜZ DNA
ÇEKİRDEK
YOK
VAR
HÜCRE DUVARI
VAR
(GENELLİKLE)
(SELÜLOZ, PEPTİDOGLİKAN
YA DA YALANCI
PEPTİDOGLİKAN)
BAZILARINDAVARDIR. (SELÜLOZ
YA DA KİTİN)
HÜCRE SAYISI
TEK
TEK YA DA ÇOK
ZARLIORGANEL
YOK
VAR
HÜCRE BOYUTU
ÖKARYOTAGÖRE KÜÇÜK
PROKARYOTAGÖRE BÜYÜK
HÜCRE
HÜCRE ZARI –HÜCRE ÇEPERİ
www.selinhoca.com
HÜCRE
/selinhoca
Selin Hoca
HÜCRE -HÜCRE ZARI
Hücrenin Yapısı
Hücreler temel olarak üç
kısımda incelenir.
1) Hücre Zarı
2) Sitoplazma
3) Çekirdek
1) Hücre Zarı:
Canlı hücreyi cansız çevreden ayıran ince bir zardır.
GÖREVLERİ1) Hücreyi dış etkenlerden korur.

2) Hücreye şekil verir.
3) Hücre içeriğinin bir arada kalmasını sağlar.
(Dağılmasını önler.)
4) Hücrenin madde alışverişi yapmasını sağlar.
5) Prokaryothücrelerde fotosentez ve solunuma yardım eder.
6) Bitki hücrelerinde selüloz sentezini sağlar.
ÖZELLİKLERİ1) Canlıdır.
2) Esnektir.
3) Seçici-geçirgendir.
4) Akıcıdır.
5) Mozaiktir.
6) Porlarıvardır.
7) Karbonhidrat, yağ ve protein moleküllerinden oluşmuştur.
/selinhoca
Selin Hoca
HÜCRE -HÜCRE ZARI
Akıcı –Mozaik Zar Modeli
Bilim adamları 20. yy başlarından itibaren hücre zarının

yapısını anlamaya çalışmışlardır. Bunun için birçok model öne
sürülmüştür.
Günümüzde geçerli olan model SingerveNicholsontarafından 1972 yılında

oluşturulmuştur. Bu modele akıcı-
mozaik zar modeli denmiştir.
Modele bu adın verilmesinin sebebi;
✔Yapısına katılan moleküllerin yerlerinin sabit olmaması

nedeni ile akıcı;
✔Yapısını oluşturan moleküllerin dağılımının düzensiz olması

nedeni ile de mozaik yapıda olmasıdır.
✔Hücre zarı çift katlı fosfolipittabakasından oluşmuştur.

Fosfolipitlerkuyruk kısımları birbirine bakacak şekilde
dizilmişlerdir. Fosfolipitlerinbu dizilişi hücre zarının iç tarafının
hidrofobik; dış tarafının hidrofilikolmasını sağlar.
✔Proteinlerfosfolipittabakası içine tamamen gömülü olarak

ya da yarı gömülü olarak yerleşmişlerdir. Tamamen gömülü
olanlar madde alışverişinde görev alacak olan taşıyıcı protein
(por) yapısını oluşturur.
✔Karbonhidratlarfosfolipitya da proteinlere bağlanarak

hücre zarının yapısına katılırlar. Karbonhidratın lipitlere
bağlanması ile glikolipit; proteinlere bağlanması ile
glikoproteinoluşur.
/selinhoca
Selin Hoca
HÜCRE -HÜCRE ZARI
✔Glikoproteinlerinve glikolipitlerinhücre zarındaki yerleri

ve sayıları önemlidir. Bu durum hücrenin özgüllüğünü
sağlar.
1) Hücrelerin birbirini tanımasını sağlar.
2) Hücre zarının seçici –geçirgen olmasını sağlar.
3) Hücreye gelen hormon gibi sinyal moleküllerinin tanınmasını
sağlar.
1) Aşağıda verilen zar görevlerinden hangisi ökaryotbir

hücrenin hücre zarına ait olamaz?
A) Madde alışverişinin gerçekleşmesini sağlar.
B) Hücrenin dağılmasını önler.
C) Hücreyi mekanik etkilere karşı korur.
D) Fotosentez ve solunuma yardım eder.
E) Selüloz üretimini sağlar.
2) Glikoproteinve glikolipitlerile ilgili;
I. Hücre zarının sitoplazmaya bakan yüzeyinde bulunur.
II. Taşıma proteinlerinin oluşumunu sağlar.
III. Dışarıdan gelen sinyallerin algılanmasını sağlar.
verilenlerden hangileri doğrudur?
D) I ve IIE) I ve III
/selinhoca
Selin Hoca
HÜCRE -HÜCRE ZARI
Hücre Zarının Farklılaşması İle Oluşan Yapılar
Kamçı: Hücreden çıkan uzun ve az sayıda olan uzantılardır.

Hücrenin hareket etmesini sağlar.
Sil: Hücreden çıkan kısa ve çok sayıda uzantılardır. Tek hücreli

canlılarda canlının hareket etmesini sağlar. Çok hücreli
canlılarda ise bulunduğu ortamın hareketlenmesini sağlar.
Yalancı Ayak (Pseudopod): Hücrenin geçici olarak

oluşturduğu sitoplazmikuzantılardır. Hareket ve besin alımında
(fagositoz) kullanılır.
PinositikCep: Pinositozsırasında hücre zarının çöküntü

oluşturması ile oluşan geçici oluşumdur. Böbrek hücrelerinde
görülür.
Mikrovillus: Hücre zarının dışarı doğru oluşturduğu parmak

şeklindeki çıkıntılardır. Besinlerin emilim yüzeyini artırır. İnce
bağırsağın iç yüzeyindeki hücrelerde görülür.
Mezozom: Oksijenli solunum yapan prokaryotlardasolunum

yüzeyini artırarak solunumu hızlandırmak amacıyla hücre
zarının sitoplazma içine doğru kıvrımlar yapması ile oluşan
yapıdır.
/selinhoca
Selin Hoca
HÜCRE -HÜCRE ZARI
HÜCRE ÇEPERİ (DUVARI)
Bazı hücrelerde hücre zarının dışında bulunan koruyucu

tabakadır.
ÖZELLİKLERİ1) Cansızdır.
2) Serttir.
3) Tam geçirgendir.
4) Yapısı bulunduğu canlı türüne
göre değişir.
GÖREVLERİ:
1) Hücreyi korur.
2) Hücreye şekil verir.
3) Hücrenin aşırı su almasını engeller. (Hemolizeengel olur.)
Bitki ve alg hücrelerinde SelülozMantar hücrelerinde KitinBakteri hücrelerinde

PeptidoglikanArkehücrelerinde Yalancıpeptidoglikan
✔Bazı prokaryotlardayoktur. (mikoplazma, thermoplama)
✔Bitki hücrelerinde hücre çeperlerinde plazmodesmadenilen

boşluklar vardır.
3) I. Hücreyi mekanik etkilere karşı korur.

II. Her canlı hücrede bulunur.
III. Yapısında karbonhidrat bulunur.
Yukarıda verilen özelliklerden hangileri hücre çeperi ve
hücre zarı için ortakolabilir?
4) Aşağıdaki hücresel yapılardan hangisi hücre zarının

farklılaşması ile oluşmamıştır?
A) Mezozom B) KamçıC) Yalancı Ayak
D) MikrovillusE) Hücre Çeperi
5)Bitki SelülozAlg KitinMantar KitinBakteri PeptidoglikanArkeYalancı

PeptidoglikanYukarıda bazı canlı gruplarının hücre çeperinin yapısında yer
alan organik maddeler verilmiştir.
Hangi canlı grubunun hücre çeper yapısındaki madde

yanlışverilmiştir?
A) Bitki B) Alg C) Mantar D) Bakteri E) Arke
/selinhoca
Selin Hoca
6
HÜCRE
SİTOPLAZMA
www.selinhoca.com
HÜCRE
/selinhoca
Selin Hoca
HÜCRE -SİTOPLAZMA
2) Sitoplazma
✔Hücrenin içini dolduran, hayatsalfaaliyetlerin gerçekleştiği

plazmadır.
✔İçinde inorganik ve organik maddeler vardır. Ayrıca görevleri

birbirinden farklı olan organellerde bulunur.
✔Sitoplazmanın organellerhariç yarı akışkan

kısmınaSİTOZOLdenir. Sitozolünbüyük bir kısmını su
oluşturur. (%90) bu oran canlılarda %98 e kadar
yükselebileceği gibi %5 e de düşebilir. Bu sıvının içinde
enzimler, RNA, organik bileşenlerin yapı taşları, atık maddeler,
mineraller… bulunur. Prokaryothücrelerde sitozoliçinde
DNA da bulunur.
ORGANELLER
/selinhoca
Selin Hoca
HÜCRE -SİTOPLAZMA
ZARSIZ ORGANELLER
1) Ribozom
✔Tüm canlı hücrelerde bulunur. (Memelilerin olgun alyuvar

hücrelerinde bulunmaz. Ancak bu hücre ilk üretildiğinde
ribozoma sahiptir. Organelve çekirdeklerini sonradan
kaybetmektedir.)
✔Zarsız ve en küçük organeldir.
✔Protein sentezi yapar.
✔Yapısında protein ve rRNAbulunur. Prokaryotve

ökaryotlardaprotein ve rRNAiçerikleri farklıdır. Ökaryotlardadaha büyüktür.
✔Çekirdekçik bölgesinde yapısını oluşturan rRNAve protein

üretildiğinden, üretim yeri çekirdekçiktir.
✔Küçük ve büyük olmak üzere iki alt birimden oluşur. Pasif

haldeyken alt birimler birbirinden ayrıdır. Protein sentezi
sırasında alt birimler birleşir ve ribozom görevini yerine getirir.
✔Prokaryot;sitoplazmada serbest halde;
Ökaryot; sitoplazmada serbest halde, başka bir organeliniçinde

(kloroplast,mitokondri), endoplazmikretikulumunve
çekirdek zarının üzerindebulunur.
✔Bir hücrede aynı protein çeşidinden çok sayıda üretilmek

istendiğinde çok fazla ribozom bir araya gelerek polizom(poliribozom) oluşturur.
/selinhoca
Selin Hoca
HÜCRE -SİTOPLAZMA
2) Sentrozom
✔Hücre bölünmesi sırasında iğ iplikleri oluşturarak hücre

bölünmesine yardım eder.
✔Bitki hücrelerinde görülmez. Hayvan hücrelerinin de sadece

bölünebilenlerinde (kas, sinir, yumurta hücresinde yoktur.)
bulunur. Mantar hücrelerinde vardır.
Not:Sperm içinde bulunan sentrozomdöllenmeye katılarak

zigotun sentrozomuhaline gelir. Bu nedenle vücudumuzda
bulunan tüm sentrozomlarbabamızın spermi içindeki
sentrozomdankopya alınarak üretilmiştir.
✔Bir sentrozomiki tane sentriyoldenoluşmuştur. Bu

sentriyollerinyapısında ise mikrotübüllervardır.
✔Görev yapmaya başlamadan kısa bir süre önce kendini

eşleyerek iğ iplikleri üretir.
1) Aşağıdaki organellerdenhangisi ile sitoplazma arasında

madde alışverişi gerçekleştirilemez?
A) SentrozomB) Koful C) Golgicisimciği
D) LizozomE) Mitokondri
2) Sentriyollerile ilgili olarak,

I. Bölünebilen her hücrede bulunur.
II. Kendini eşleyebilir.
III. Kromatin ipliklerini üretir.
verilenlerden hangisi yanlıştır?

3) Aşağıdakilerden hangisi ribozom ile ilgili yanlışbir

bilgidir?
A) rRNAve protein yapısından oluşur.
B) Aktif haldeyken alt birimler bir aradadır.
C) Endoplazmikretikulumve çekirdek sıvısı içinde bulunabilir.
D) Zarsız ve en küçük organeldir.
E) Peptitbağ oluşumu sağlar.
/selinhoca
Selin Hoca
HÜCRE -SİTOPLAZMA
TEK ZARLI ORGANELLER
1) EndoplazmikRetikulum
✔Ökaryothücrelerde çekirdek ile hücre zarı arasında yer alan

kanallar sistemidir.
Görevleri;
✔Hücre içinde madde taşınmasını sağlar.
✔Çekirdek zarını oluşturur ve çekirdek zarı ile doğrudan

bağlantılıdır.
✔Hücreye mekanik destek olur.
✔Hücre içerisinde gerçekleşen asidik ve bazik tepkimelerin

birbirine etki etmeden gerçekleşmesini sağlar.
✔Karbonhidrat, yağ ve protein sentezinde görev alır..
✔Golgicisimciği, koful ve lizozomorganelininüretimini sağlar.
✔Golgicisimciği ile birlikte çalışır.
✔Üzerinde ribozom bulunup bulunmamasına göre iki çeşittir.
Granüllü EndoplazmikRetikulum(GER)
✔Üzerinde ribozom bulunur.
✔Protein sentezinin çok fazla yapıldığı enzim, hormon vesalgı

üretiminin çok olduğu hücrelerde bol miktarda bulunur.
✔Proteinli moleküllerin golgicisimciğine taşınmasından

sorumludur.
✔Hücre dışına salgılanacak, organelve hücre zarındaki

protein yapılı molekülün üretiminden üzerindeki ribozomlar
sorumludur.
GranülsüzEndoplazmikRetikulum(DER)
✔Üzerinde ribozom bulunmaz.
✔Hormon ve yağ sentezi yapan hücrelerde bol miktarda

bulunur.
✔Yağ, karbonhidrat ve mineral taşınmasından sorumludur.
✔Kas hücrelerinde kasılmayı gerçekleştirmek için Cadepolamasıyapar.
✔İnsan karaciğer hücrelerinde ilaçların olumsuz etkilerini

giderir ve glikojen depolar.
GER ve DER aynı hücrede bir arada bulunabilir.

/selinhoca
Selin Hoca
HÜCRE -SİTOPLAZMA
2) GolgiCisimciği (Aygıtı)
✔Yassılaşmış keseciklerden oluşmuş organeldir. Yassı

keseciklerin uçlarında tomurcuklanarak oluşmuş küçük keseler
vardır.
✔Endoplazmikretikulumile beraber çalışır. Genellikle

birbirlerine yakın konumlanmışlardır.
✔Golgicisimciği endoplazmikretikulümebakan yüzeyine

bağlanan kesecikler içeriğini boşaltarak golgiaygıtının
yapısına katılır. Golgicisimciği endoplazmikretikulumdangelen bu kesecikler
vasıtasıyla gelişir. Golgicisimciğine gelen
maddeler golgikanalları boyunca ilerlerken değişikliğe
uğratılarak yapısı geliştirilir. Golgicisimciğindedebu
moleküllere yağ, şeker, fosfat ve sülfat grupları eklendiği gibi
bazı moleküllerde çıkarılarak molekülün ana yapısı
değiştirilebilir. Son halini alan molekül golgininhücre zarına
bakan yüzeyinden kesecikler halinde salınır.
Görevleri;
✔Hücreye özgü salgıların üretilmesini ve ekzositozlaatılacak

olan salgı keseciğinin oluşturulmasını sağlar.
✔Lizozomve koful gibi organellerinüretilmesini sağlar.
✔Kompleks organik maddelerin üretilmesini sağlar.

(glikoprotein,glikolipit, fosfolipit…)
✔Hücre zarının ve hücre çeperinin üretilmesini sağlar. (Selüloz

üretimi golgicisimciğinde gerçekleşmez. Ancak, bitki hücre
çeperinin yapısına katılan diğer organik maddelerin üretimi
burada gerçekleşir.)
/selinhoca
Selin Hoca
HÜCRE -SİTOPLAZMA
3) Lizozom
✔Golgicisimciği tarafından oluşturulan içinde sindirim

enzimleri bulunan organeldir.
✔Bitki hücrelerinde bulunmaz. Özellikle pinositozve fagositoz

yapan hücrelerde bol miktarda bulunur.
✔İçeriğinde bulunanenzimler lizozomiçindeyken pasif

haldedir. Görevini yaptığı sırada aktif hale geçmektedir.
(Aktifleştirme işlemi pHdeğişimi ile olmaktadır.)
Görevleri;
✔Hücre içi sindirim yapar. Fagositoz ve pinositozlaiçeri alınan

besin kofunun etrafını sararak içeriğin sindirilmesini sağlar.
Fagositozla içeri alınan molekül besin dışında bir
mikroorganizma olabilir.
✔Yaşlanmış ya da fonksiyonu bozulmuş organelleriparçalar.

(Otofaji)
✔Gerektiğinde kendini patlatır. İçeriğinde bulunan enzimler

sitoplazmaya yayılır ve hücre kendini sindirir. Bu
olayaotolizdenir. Bu durum hücre yaşlandığında ya
planlanmış hücre ölümleri mekanizması için gereklidir.
✔Lizozomaktivitesinin azalması bazı hastalıklara ve deri

hücrelerinde lekelenmelere sebep olabilmektedir.
4) Granülsüzendoplazmikretikulumile ilgili
aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Kas hücrelerinde glikojen depolar.
B) Mide hücrelerinde Cl salgılar.
C) İlaç ve alkolü zararsız hale getirir.
D) Eşeysel hormon üretiminde görev alır.
E) Bitki hücrelerinde selüloz depolar.
5) Golgive endoplazmikretikulumile ilgili,

I. Tek zarlı organeldir.
II. Yassılaşmış keseciklerden oluşmuştur.

III. Organelüretiminde görev alır.
IV. Üzerinde ribozom bulunur.
Verilenlerden hangileri ortaktır?
A) I ve II B) I ve III C) II ve IIID) II ve IV E) III ve IV
6) Programlanmış hücre ölümleri ile vücut şeklimizin

ortaya çıkmasında görevli olan organelaşağıdakilerden
hangisidir?
A) SentrozomB) Ribozom C) LizozomD) GolgiCisimciği E) EndoplazmikRetikulum
/selinhoca
Selin Hoca
HÜCRE
SİTOPLAZMA
www.selinhoca.com
HÜCRE
/selinhoca
Selin Hoca
HÜCRE -SİTOPLAZMA
4) Koful
✔Hücre içerisinde çeşitli görevleri bulunan organeldir.
✔Genel olarak hayvan hücrelerinde çok sayıda küçük; bitki

hücrelerinde ise az sayıda büyük kofullar bulunur.
✔Bitki hücreleri yaşlandıkça koful büyüklükleri artar merkezde

bulunan en büyük kofula merkezi koful denir. Bu koful bitki
hücresi çok yaşlandığında diğer organellerive çekirdeği
sıkıştırarak hücrenin ölmesine neden olur.
Görevlerine göre kofullar;

Depo kofulu: Genellikle bitki hücreleri de bulunur. Atık madde,
pigment ve su depolanmasını sağlar.
Besin kofulu: Endositozlaalınan besini taşıyan kofuldur.
Boşaltım kofulu: Ekzositozlaatılacak maddeyi taşıyan
kofuldur.
Salgı kofulu: Ekzositozile salgılanacak salgıyı (enzim, hormon

ya da özel bir madde) taşıyan kofuldur.
Sindirim kofulu: Besin kofulu ile
lizozomorganelininbirleşmesi ile
oluşan kofuldur. Endositozile hücre
içine alınan besinin sindirilmesini
sağlar.
Kontraktil(Vurgan) koful: Tatlı sularda yaşayan ökaryottek

hücreli canlılarda hücre içine giren fazla suyun aktif taşıma ile
dışarı atılmasını sağlayan kofuldur. Bu olay suyun enerji
harcanarak atıldığı tek yerdir.
5) Peroksizom
✔Hemen hemen tüm ökaryothücrelerde bulunabilen ve

H2O2’yi parçalayarak etkisiz hale getiren organeldir.
✔Yağ asitlerinin solunuma katılma sürecinde oksijen

kullanarak parçalanmasını sağlar. Bu şekilde mitokondriye
yardım eder.
/selinhoca
Selin Hoca
HÜCRE -SİTOPLAZMA
Çift Zarlı Organeller
1) Mitokondri
✔Oksijenli solunum ile enerji üretiminin yapıldığı organeldir.
Çok fazla enerji harcayan hücrelerde bol miktarda bulunur.

(sinir hücresi , kas hücresi gibi..)
✔İç ve dış olmak üzere iki zarı vardır. İç zar kıvrımlıdır. Bu

kıvrımlara kristadenir. Kristamitokondrinin yüzey alanını
artırarak daha verimli çalışmasını sağlar.
✔İçini dolduran sıvıya matriksdenir. Matrikssitoplazma

benzeri bir sıvıdır ve içerisinde inorganik ve organik maddeler
bulunur. Matriksiçerisinde enzim, ribozom organeli, DNA
ve RNA moleküleri vardır.
✔Kendini çoğaltabilir. Ancak kendi dış zarını üretecek olan

nükleik asit şifresi kendi DNAsındabulunmadığından
çoğalması hücre DNAsıkontrolündedir.
✔Protein sentezi yapabilir.
1) Aşağıda hücrelerde bulunabilen koful çeşitleri ve

görevleri ile ilgili verilenlerden hangisi yanlıştır?
A) Kontraktilkoful –Fazla suyu atma
B) Boşaltım kofulu –Atık maddeleri atma
C) Besin kofulu –Besin alma
D) Depo kofulu –Besin depolama
E) Salgı kofulu –Hormon salgılama
2) Aşağıdaki canlılardan hangisinde kontraktilkoful

bulunabilir?
A) Bitki B) Alg C) Mantar
D) Bakteri E) Amip
3) Aşağıdaki organelçiftlerinden hangisi oksijen

tüketebilir?
A) Mitokondri –Kloroplast
B) Kontraktilkoful –Peroksizom
C) Peroksizom–Mitokondri
D) GolgiAygıtı –Kloroplast
E) Lizozom–Ribozom
/selinhoca
Selin Hoca
HÜCRE -SİTOPLAZMA
2) Plastidler:
✔Bitki hücrelerinde bulunan içerdiği pigmentler ile hücreye

renk verebilen ve çeşitli görevleri olan organellerdir.
✔İç ve dış olmak üzere çift zarlıdırlar.
Üç çeşit plastidvardır.
a) Kloroplast
✔İçerisinde yeşil renk veren pigment bulunan (klorofil)

plastidlerdir.
✔Bulunduğu hücreye yeşil renk verir. Fotosentez yapabilen

tüm ökaryotikhücrelerde bulunur.
✔Kısa süreli nişasta depolayabilir.
✔İç ve dış olmak üzere çift zarlıdır. İç zar düzdür.
✔İçindeki sıvıya stromadenir. Bu sıvı sitoplazmaya benzer ve

içerisinde inorganik ve organik maddeler bulunur. Ayrıca içinde
enzim, ribozom, DNA ve RNA molekülleri bulunur.
✔İçerisinde tilakoitzarların oluşturduğu üçüncü zar sistemi

vardır. Bu zar sisteminde, grana(granum) denilen yapılar
bulunur. Klorofil pigmentleri bu yapıların içinde bulunur.
Granalarbirbirine tilakoitara lamellerle bağlıdır. Bu yapılar
granalartarafından yakalanmayan ışığı yakalayıp fotosentez
verimi artırır.
✔Kendini çoğaltabilir. Dış zarının genetik şifresi kendi

DNA’sında bulunmadığından çoğalırken hücre DNA’sına
bağlıdır.
✔Protein sentezi yapabilir.
b) Kromoplast
✔Yeşil hariç renk pigmentlerini taşıyan plastidlerdir.
Kırmızı: likopen
Sarı: ksantofil
Turuncu: karoten
✔Bitkilerin çiçek yaprak ve kök gibi yapılarında bulunur.

Taşıdığı rengi bitkiye verir.
/selinhoca
Selin Hoca
HÜCRE -SİTOPLAZMA
c) Lökoplast
✔Renk pigmenti içermeyen plastidlerdir.
✔Işık görmeyen kısımlarda bulunur.
✔Bulunduğu hücreye göre farklı besin maddelerinin

depolanmasını sağlar.
Patates: NişastaPirinç:NişastaFasulye tohumu: Protein…
✔Bitkilerin depo organlarının hücrelerinde bol miktarda

bulunur.
✔Gerekli çevre şartları sağlandığında plastidlerbirbirlerine dönüşebilirler.
Örn: Olgunlaşan domatesin kırmızı olması
Örn: Patatesin güneşte bekletildiğinde yeşile dönmesi
4) Ökaryotbir hücrede hücre zarının yenilenmesi

sürecinde aşağıdaki organellerdenhangisi görev almaz?
A) Granüllü endoplazmikretikulum
B) Golgicisimciği
C) Serbest ribozom
D) Granülsüzendoplazmikretikulum
E) Koful
5) Mitokondri ve kloroplast ile ilgili,

I. İç zar kıvrımlı, dış zar düzdür.
II. Kendine ait DNA, RNA ve ribozomu vardır.
III. Bitki hücresinde bulunur.
Verilenlerden hangileri ortak değildir?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
6) « Patatesin yeşillenmesi » aşağıdaki plastiddönüşümlerinden hangisi sonucu

gerçekleşmiştir?
A) Kloroplast Lökoplast B) Kromoplast LökoplastC) Lökoplast Kloroplast D)

Kromoplast KloroplastE) Lökoplast Kromoplast
/selinhoca
Selin Hoca
HÜCRE -SİTOPLAZMA
HÜCRE İSKELET ELEMANLARI
✔Ökaryotsitoplazması içerisinde bulunan protein yapılı lifli

moleküllerdir.
Üç çeşit hücre iskelet elemanı vardır.
1) Mikrofilament
✔Aktin proteinlerinden oluşmuş en ince hücre iskelet

elemanlarıdır.
GÖREVLERİ:
1) Gerilmelere karşı koyarak hücrenin biçimini korur.
2) Kas hücrelerinin kasılmasını sağlar. (aktin)
3) Yalancı ayak ve mikrovillusoluşumu sağlar.
4) Hayvan hücrelerinde hücre bölünmesi sırasında

boğumlanmayı sağlar.
5) Sitoplazmanın hareket etmesini sağlar.
2) Ara Filament
✔Üst üste sarılmış lifli proteinlerden oluşan orta kalınlıktaki

hücre iskelet elemanıdır.
GÖREVLERİ:
1) Hücrenin şeklinin sabit kalmasını sağlar.
2) Çekirdek ve organellerinyerinin sabit kalmasını sağlar.
3) Deride bulunan ara filamentlerkeratinyapılıdır. Keratinyapılı
ara filamentlerderi hücreleri arasında bağlantı sağlayarak
dayanıklılığını artırır.
/selinhoca
Selin Hoca
HÜCRE -SİTOPLAZMA
3) Mikrotübül
✔Tübülinproteinlerinden oluşmuş en kalın hücre iskelet

elemanlarıdır.
GÖREVLERİ;
1) Hücrenin şeklinin sabit kalmasını sağlar.
2) Hücre organelleriningerektiğinde hareket etmesinin sağlar.
3) Sentriyol, sil ve kamçı yapıların yapısına katılır.
4) Hücre bölünmesi sırasında kromozomların hareketini sağlar.
5) Selüloz liflerinin düzenlenmesini sağlar.
7) I. Kamçı yapısına katılarak hücrenin hareket etmesini sağlar.
II. Organellerinyerinin sabitlenmesini sağlar.
III. Yalancı ayak oluşumu ile hücrenin hareket etmesini

sağlar.
Yukarıda hücre iskelet elemanlarının bazı görevleri verilmiştir.

Görevlerin hangi iskelet elemanına ait olduğu
aşağıdakilerden hangisinde doğru eşleştirilmiştir?
MikrofilamentAra filamentMikrotübül
A)I II III
B)II III II
C)II I III
D)III I II
E)III II I
/selinhoca
Selin Hoca
HÜCRE
ÇEKİRDEK VE ÖKARYOT HÜCRELERİN KARŞILAŞTIRILMASI
www.selinhoca.com
HÜCRE
/selinhoca
Selin Hoca
HÜCRE –ÇEKİRDEK
3) ÇEKİRDEK
✔Ökaryotyapılı hücrelerde genetik maddeyi taşıyan hücre

kısmıdır.
✔Prokaryothücreli canlılarda ve olgun alyuvar hücrelerinde

bulunmaz.
Dört temel kısımdan oluşur.
1) Çekirdek Zarı
✔Çekirdek içeriğini sitoplazmadan ayıran çift katlı zardır.
✔Yapısı hücre zarı ile aynıdır. Ancak yapısında bulunan

porlarıngenişliği hücre zarının porlarındandaha büyüktür. Bu
nedenle hücre zarından geçemeyen birçok molekül çekirdek
porundangeçebilir.
✔Endoplazmikretikulumtarafından oluşturulmuştur.
Endoplazmikretikulumdoğrudan çekirdek zarına bağlıdır.
✔Çekirdek zarını oluşturan endoplazmikretikulumgranüllü

endoplazmikretikulumise zarın dış yüzeyinde ribozom
bulunur.
✔RNA molekülü ve ATP çekirdek porundangeçebilirken

DNA geçemez.
/selinhoca
Selin Hoca
2) Çekirdek Sıvısı (Çekirdek Plazması)
✔Çekirdeğin içini dolduran sıvıdır.
✔Yapısı sitoplazmaya benzerdir. Ancak sitoplazmadan daha

yoğun bir sıvıdır. İçinde DNA, RNAve inorganik, organik
maddeler bulunur.
3) Çekirdekçik
✔Çekirdeğin içinde bulunan belirgin koyu bölgedir.
✔Çekirdek sıvısından zar ile ayrılmamıştır.
✔Çekirdek sıvısı içindeki DNA moleküllerinin yoğunlaştığı

bölgelerdir.
✔Yapısında bulunan DNA molekülleri rRNAve ribozom

yapısına katılan proteinlerin üretiminden sorumludur. Bu
yapılar birleştirilerek ribozomalalt birimler oluşturulur.
✔Ribozom üretiminden sorumlu olduğundan protein sentezini

çok fazla gerçekleştiren hücrelerde çok sayıda çekirdekçik
bulunur.
4) Kromatin İplik
✔Çekirdek sıvısı içinde bulunan genetik maddedir.
✔DNA molekülleri çekirdek içinde paketlenirken histonadı

verilen özel proteinlerle sarılır ve nükleozomyapısını oluşturur.
DNA + Histon= Nükleozom
✔Nükleozomlarbir araya gelerek kromatin iplik halini alır.
✔Kromatin iplikler düzensiz ipliklerdir. Çekirdek içindeki

genetik maddenin doğal görüntüsüdür.
✔Hücre bölünmesi sırasında DNA miktarı iki katına çıkar

(Replikasyon). Kromatin iplikler kısalıp kalınlaşarak kromozomhalini alır.
Kromozomun varlığı hücrenin bölünmekte
olduğunun kanıtıdır.
/selinhoca
Selin Hoca
Kromozom
✔Hücre bölünmesi sırasında genetik maddeyi taşıyan yapıdır.

İki kat genetik madde taşır.
✔Bir kromozom birbirinin aynısı olan iki kromatittenoluşur.

Bu kromatitlerekardeş kromatitdenir. Bunlar birbirine
sentromerile bağlanır.
✔İnsan: 46 Soğan: 16 Eğrelti Otu: 500 MoliBalığı: 46
kromozoma sahiptir.
1) Çekirdekte aşağıdakilerden hangisi bulunmaz?
A) DNA B) SentrozomC) ATPD) Ribozom E) RNA
2) Kromozom ile ilgili olarak,

I. Aynı türden canlıların kromozom sayısı aynıdır.
II. Farklı türden canlıların kromozom sayısı farklıdır.
III. Kromozom sayısı benzer olan canlıların genetik yapıları da

benzerdir.
Verilen açıklamalardan hangileri yanlışolabilir?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve IID) II ve III E) I, II ve IIII
3) I. Kromatin iplik
II. Kromatit
III. Kromozom
Bir hücrede bulunabilen genetik materyal formlarından

hangisinin hücrede tespiti, hücrenin bölüneceğine kanıt
oluşturur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız IIID) I ve II E) II ve III
/selinhoca
Selin Hoca
✔Aynı tür olan canlıların

kromozom sayıları aynıdır.
(Genellikle)
✔Farklı türde canlıların kromozom
sayıları aynı olabilir. Sayıların aynı
olması canlıların birbirine genetik
olarak benzer olduklarını
göstermez.
✔Kromozom sayılarına bakılarak
canlılar arasında ilişki kurulamaz.
ÖKARYOT HÜCRELERİN KARŞILAŞTIRILMASI
/selinhoca
Selin Hoca
ÖZELLİK
BİTKİ HÜCRESİ
MANTAR
HÜCRESİ
HAYVAN
HÜCRESİ
HÜCREÇEPERİ
VAR (SELÜLOZ)
VAR(KİTİN)
YOK
HÜCRE ŞEKLİ
(GENELLİKLE)
KÖŞELİ
SİLİNDİRİK,
İPLİKSİ
OVAL
SENTROZOM
YOK
(BASİTYAPILI
BİTKİLERDE
VARDIR.)
YOK
VAR(GENELLİKLE)
DEPOKARBONHİDRATI
NİŞASTA
GLİKOJEN
GLİKOJEN
PLASTİT
VAR
YOK
YOK
LİZOZOM
YOK
YOK
VAR
KOFUL
BÜYÜKVE AZ
SAYIDA
(MERKEZİ
KOFUL)
VAR
KÜÇÜK VE
ÇOK SAYIDA
ÖZELLİK
GENÇ BİTKİ
HÜCRESİ
YAŞLI BİTKİ
HÜCRESİ
ÇEKİRDEK
BÜYÜKVE ORTADA
KÜÇÜKVE KENARA
İTİLMİŞ
METABOLİZMA
HIZLIDIR
YAVAŞTIR
SİTOPLAZMA
ÇOKTUR
AZDIR
KOFUL
KÜÇÜK VE ÇOK
SAYIDA
BÜYÜK VE AZ
SAYIDA
HÜCRE ÇEPERİ
İNCE
KALIN
BULUNDUĞU YER
BÜYÜME
BÖLGELERİNDE
BÜYÜMENİN
DURDUĞU
BÖLGELERDE
ÖKARYOT HÜCRELERİN KARŞILAŞTIRILMASI
4) Bitki hücrelerinde bulunabilen;

I. Lökoplast
II. PeroksizomIII. Koful
Organellerindenhangileri bitki ve mantar hücrelerinde de

bulunur?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve IID) II ve III E) I, II ve III
5) Genç ve yaşlı bitki hücreleri arasında aşağıdakilerden

hangisi bakımından farklılık yoktur?
A) Hücre boyutu
B) Çekirdek büyüklüğü
C) Metabolizma hızı
D) Hücre çeperinin yapısı
E) Hücre zarının yapısı
6) Sitoplazmasında sentrozombulunan bir hücre için

aşağıdakilerden hangisi kesinlikle yanlıştır?
A) Alg hücresidir.
B) Bölünebilen bir hücredir.
C) Bölünemeyen bir hücredir.
D) Zarlı organelleresahiptir.
E) Peptidoglikanyapılı hücre çeperi vardır.
7) Aşağıdaki hücrelerden hangisinin depo polisakkaritifarklıdır?
A) Yaprak hücresi
B) Mantar hücresiC) Kas hücresi
D) ArkehücresiE) Karaciğer hücresi
/selinhoca
Selin Hoca
HÜCRE
HÜCRELERDE ÖZELLEŞME VE BİLİMSEL YÖNTEM
www.selinhoca.com
HÜCRE
/selinhoca
Selin Hoca
HÜCRELERDE ÖZELLEŞME
ÖZELLEŞME
HÜCRE DOKU ORGAN SİSTEM ORGANİZMA
✔Her hücre kendi içerisinde özelleşerek organellerile
bazı görevleri daha kolay yerine getirmiştir.
✔Çok hücreli canlılar ise daha kompleks görevleri yerine

getirmek için hücreler arasında özelleşme görülür.
✔Çok sayıda benzer hücrelerin bir araya gelmesiyle oluşan

yapıya doku denir.
✔Farklı dokuların bir araya gelmesiyle oluşan yapıya organ

denir.
✔Ortak amaca hizmet eden organların bir araya gelmesiyle

oluşan yapıya sistem denir.
✔Sistemler bir araya gelerek organizmayıoluşturur.
ÖZELLEŞMENİN FAYDALARI
✔Metabolizma olaylarının daha verimli ve hızlı olmasını sağlar.

Harcanan enerji miktarı da azalır.
✔Çok hücreli canlıların hayatta kalma şansı tek hücrelilere

göre daha fazladır. Çok hücrelilerde özelleşme daha fazla
olduğundan ortamdaki kaynaklardan daha iyi faydalanırlar.
✔Tek hücreli canlıların büyümesi sınırlıdır.
ÖZELLEŞMENİN GETİRDİĞİ SORUNLAR
✔Tek hücreliler temel faaliyetlerini kendileri düzenler. Çok

hücreliler ise bu temel faaliyetlerin sadece bir tanesini
gerçekleştirebilmek için özelleşmiştir.
✔Çok hücreli bir canlıda hayati öneme sahip bir dokunun

zarar görmesi, diğer dokularda sorun olmasa bile canlının
ölümüne yol açabilir.
✔Fazla özelleşmiş yapılar dayanıksızdır.
/selinhoca
Selin Hoca
Gözlem
Problemin Tespiti
Hipotez Kurma
Tahminde Bulunma
Kontrollü Deney
Teori
Kanun
BİLİMSEL YÖNTEM
1)Gözlemler Yapma: Bilim insanı merak ettiği bir konu

hakkında bilgi edinir. Veriler toplar.
Nitel Gözlem: Ölçüm araçlarının kullanılmadığı
gözlemlerdir. Sonuçları subjektiftir.
Nicel Gözlem: Ölçüm araçlarının kullanıldığı gözlemlerdir.
Sonuçları objektiftir.
2)Problemin Tespiti: Yapılan gözlemler sonucunda bilim
insanının araştırdığı konu ile ilgili cevap aradığı sorudur.
3)Hipotez Kurma: Gözlemlerden yola çıkarak problemine
bulduğu geçici çözümdür. Hipotez, probleme doğru
cevap vermek zorunda değildir. Eleştiri ve deneylerle test
edilmeye açık olmalı; verileri kapsamalıdır.
4)Tahminde Bulunma: Hipotez ile alakalı kurulmuş bir
tahmindir. «Eğer…..ise…..dir.» tipik bir tahmin cümlesidir.
BİLİMSEL YÖNTEM
5) Kontrollü Deney: Hipotezin test edilmesi amacı ile yapılmış

deneydir.
✔Kontrol ve deney grubu olmak üzere iki ana gruptan oluşur.
✔Probleme konu olan, araştırılmak istenen değişken iki grup
arasında farklı olarak seçilir. Buna bağımsız değişken denir.
Diğer değişkenler aynı şekilde seçilir.
✔Bağımsız değişken nedeni ile iki grup arasında ortaya çıkan
sonuca bağımlı değişken denir. Bağımlı değişken, bağımsız
değişkene bağlıdır.
✔Kontrollü deneyin sonucu hipotez desteklenmezse hipotez

çürür. Hipotez kurulmasından itibaren basamaklar tekrarlanır.
✔Hipotez ile kontrollü deney sonuçları birbirine uyumlu olursa
hipotez diğer bilim insanları ile paylaşılır. Destek bulursa,
gerçeğe dönüşür. Bu durumda çok sayıda bilim insanı
tarafından destek görmüş bir hipotez olabileceği gibi teori ya
da kanun halinde de dönüşebilir.
/selinhoca
Selin Hoca
6) Teori ve Kanun:
Teori: Doğa olaylarının neden gerçekleştiğini açıklayan
kuramlardır. Birçok hipotezi kapsayabilir.
Kanun: Doğa olaylarının nasıl gerçekleştiğini açıklayan

kuramlardır.
✔Teori ve kanun arasında hiyerarşik bir ilişki yoktur. Teoriler,

kanunlara dönüşemezler.
✔Hipotezler, konu kapsamına göre teori ya da kanun halini

alabilirler.
BİLİMSEL YÖNTEM
1) Bir öğrenci, özdeş 5 saksı bitkisini alarak aşağıda verilen

koşullarda gelişmeleri için yeterli bir süre bekliyor.
Bitki gelişimine mineral miktarının etkisini ölçebilmek için

hangi deney düzeneklerini kullanmalıdır?
A) I-II B) I-V C) II-IV
D) III-IV E) III-V
2) Bilimsel bir bilginin üretim sürecinde, izlenmesi gereken

aşağıdaki basamaklardan hangisi ikinci sırada
gerçekleştirilir?
A) Kontrollü deney hazırlama
B) Nicel gözlem yapma
C) Problemi belirleme
D) Tahminde bulunma
E) Hipotez kurma
3) Basit bir çok hücreli canlıda bir grup hücrenin ölmesi canlı
için çok büyük bir problem çıkmazken, gelişmiş bir çok hücreli
canlıda, canlının ölümüne bile sebep olabilir.
Bu durumun temel sebebi,
I. Gelişmiş canlının hücrelerinin organellerininher birinin farklı
bir görevi yerine getirmesiII. Gelişmiş canlı hücrelerindeki özelleşmenin daha
fazla
olması
III. Gelişmiş canlı hücrelerinin ortam şartlarından daha iyi

faydalanması
verilenlerden hangisi olabilir?

D) I ve II E) I ve III
/selinhoca
Selin Hoca
HÜCRE
HÜCRE ZARINDAN MADDE GEÇİŞLERİ
www.selinhoca.com
HÜCRE
/selinhoca
Selin Hoca
Hücre Zarından Madde Geçişleri
✔Hücre zarı canlıdır ve seçici-geçirgendir. Bu özelliği

nedeniyle bazı maddeler hücre zarından geçebilirken bazı
maddeler geçemez.
Hücre zarından;
✔Küçük moleküller büyük moleküllere göre
✔Nötr maddeler iyonlara göre
✔Negatif iyonlar(anyon) pozitif iyonlara (katyon) göre
✔Yağda çözünen maddeler (ADEK vitaminleri) yağda

çözünmeyen maddelere(B ve C vitaminleri) göre
✔Yağı çözen maddeler (eter, benzen, kloroform…) yağı

çözmeyen maddelere (su..) göre daha kolay geçer.
/selinhoca
Selin Hoca
A) PASİF TAŞIMA
✔Hücre zarından geçebilecek büyüklükteki moleküllerin

kendilerine ait kinetik enerjileri vardır. Bundan dolayı
moleküller hareket halindedirler. Bir molekülün çok yoğun
olduğu ortamdan az yoğun olduğu ortama doğru kendi
enerjisiyle geçmesine pasif taşıma denir.
✔ATP kullanılmaz bu nedenle canlı ya da cansız ortamda

gerçekleşebilir.
✔Gazlar daima pasif taşıma ile geçiş yaparlar.
✔Basit difüzyon, kolaylaştırılmış difüzyon ve ozmos olmak

üzere üç çeşittir.
1) Basit Difüzyon
✔Hücre zarından geçebilecek büyüklükteki molekül ya da

iyonların çok yoğun olduğu ortamdan az yoğun olduğu ortama
kendiliğinden geçmesine difüzyondenir.
✔Her iki tarafın yoğunluğu eşit olana kadar difüzyon devam

eder. Yoğunluklar eşitlendiğinde madde giriş çıkışı devam eder
ancak, madde yoğunlukları sabit kalır.
✔ATP harcanmaz.
✔Moleküller hücre zarından geçerken fosfolipittabakasını

kullanırlar.
✔Taşıyıcı protein kullanılmaz.
✔Enzimler görev almaz.
✔Çift taraflı gerçekleşebilir.
/selinhoca
Selin Hoca
2) Kolaylaştırılmış Difüzyon
✔Hücre zarından geçebilecek büyüklükte olan ancak fosfolipittabakasından geçemeyen

moleküllerin çok yoğun olduğu
ortamdan az yoğun olduğu ortama doğru taşıma proteinleri
(permeaz) aracılığı ile geçmesinekolaylaştırılmış
difüzyondenir.
✔Glikoz, fruktoz, yağ asidi, aminoasit… gibi monomerlerkolaylaştırılmış difüzyon

ile geçiş yaparlar.
✔ATP harcanmaz.
✔Çift taraflı gerçekleşebilir.
Difüzyon hızına etki eden faktörler
✔Molekül büyüklüğü arttıkça difüzyon hızı azalır.
✔Ortamlar arasındaki yoğunluk farkı arttıkça difüzyon hızı

artar.
✔Ortamın sıcaklığı arttıkça moleküllerin kinetik enerjisi

artacağından difüzyon hızı artar.
✔Difüzyon yüzeyinin artması difüzyon hızını artırır.
✔Ortamlar arasındaki basınç farkının artması difüzyonu

hızlandırır.
DİYALİZ:Suda çözünmüş maddelerin yarı geçirgen zar

aracılığı ile difüzyonudur. Böbrekleri çalışmayan insanlarda
kandaki üre ve atıkların oranı artar. Bu maddelerin kandan
uzaklaştırılması diyaliz ile gerçekleştirilir.
/selinhoca
Selin Hoca
1) Hücre zarından geçebilecek büyüklükteki maddelerin

hücre zarından geçiş yapması sürecinde aşağıdaki
ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Yağı çözmeyen maddeler çözebilen maddelere göre daha

kolay geçer.
B) Küçük maddeler büyük maddelere göre kolay geçer.
C) Anyonlar katyonlara göre kolay geçer.
D) Yağda çözünen maddeler çözünmeyen maddelere göre

kolay geçer.
E) Nötr maddeler iyonlara göre kolay geçer.
2) I. Fagositoz
II. Aktif taşıma
III. Ekzositoz
Yukarıda verilen hücre zarından madde taşınım

şekillerinden hangisinde geçiş yapan maddeler hücre
zarından geçebilecek büyüklüktedir?
A) Yalnız IB) Yalnız II C) Yalnız III
3) Basit ve kolaylaştırılmış difüzyon ile ilgili,

I. Taşıma proteinlerinin kullanılması
II. ATP kullanılması
III. Çok yoğun ortamdan az yoğun ortama doğru

gerçekleşmesi
verilen özelliklerden hangileri ortaktır?
4) Aşağıda verilen faktörlerden hangisinin artış göstermesi

difüzyon hızını diğerlerinden farklışekilde etkiler?
A) Molekül büyüklüğü B) Basınç C) PorsayısıD) Sıcaklık E) Yoğunluk farkı
/selinhoca
Selin Hoca
3) Osmoz
✔Suyun yarı geçirgen bir zar aracılığı ile çok olduğu

ortamdan az olduğu ortama doğru geçmesine osmozdenir.
(Ozmos, az yoğun ortamdan çok yoğun ortama doğru
gerçekleşir.)
✔ATP harcanmaz.
✔Enzim kulanılmaz.
✔Taşıyıcı proteinler görev alır.
✔Her iki ortamın yoğunluğu eşitlenene kadar devam eder.

Yoğunluklar eşitlendiğinde su giriş çıkışı devam eder ancak, su
yoğunlukları sabit kalır.
Çözelti Çeşitleri:
Çözeltiler içindeki çözünmüş madde miktarına üç grupta

incelenir.
Hipertonikçözelti: Çözünmüş madde miktarı diğer çözeltiden

fazla olan çözeltilerdir.
Hipotonikçözelti: Çözünmüş madde miktarı diğer çözeltiden

az olan çözeltilerdir.
İzotonikçözelti: Çözünmüş madde miktarı diğer çözeltiyle

eşit olan çözeltilerdir. İki izotonikçözelti arasında madde
alışverişi gerçekleşebilir ancak, çözeltilerin madde yoğunlukları
değişmez.
✔İnsan hücreleri için %0,9 NaClçözeltisi izotonikçözeltidir.
/selinhoca
Selin Hoca
OsmozOlayları
1) Plazmoliz:
✔Hipertonikbir çözeltiye konulan bir hücrenin ozmos ile
suyunu kaybederek büzülmesineplazmolizdenir.
✔Plazmolizbitki hücreleri gibi hücre çeperi olan hücrelerde

meydana geldiğinde hücre zarı ile hücre çeperi arasındaki
boşluk artar.
✔Hücre hipertonikortamda uzun süre kalırsa aşırı su

kaybından dolayı hücre ölebilir.
2) Deplazmoliz:
✔Plazmolizeuğramış bir hücrenin hipotonikçözeltiye

konulması ile su alarak plazmolizöncesi haline geri
dönmesinedeplazmolizdenir.
✔Deplazmolizbitki hücreleri gibi hücre çeperi olan hücrelerde

meydana geldiğinde hücre zarı ile hücre çeperi arasındaki
boşluk azalır.
3) Turgor:
✔Normal bir hücrenin hipotonikbir ortama konulması

sonucunda hücrenin ozmos ile su alarak şişmesine turgordenir.
✔Turgor bitki hücresi gibi hücre çeperi olan hücrelerde

görülür.
✔Hücre zarı içeri giren suyun etkisi ile hücre çeperine dayanır.
Hücre zarı ile hücre çeperi arasındaki boşluk tamamen
kapanır.
✔Hücre çeperi yapısı gereği sert ve sağlam olduğundan

suyun yaptığı basınca dayanabilir. Hatta bir süre sonra aşırı su
alındığında içeri daha fazla su girmesini de engeller.
✔Turgor hayvan hücreleri gibi hücre çeperi olmayan

hücrelerde görülmez. Bu hücrelerde hücre çeperi
olmadığından içeri giren fazla su hücre zarına baskı yapar ve
hücre zarının patlamasına neden olur. Buna hemolizdenir.
Hemolizsonucunda hücre içeriği dağılır ve hücre ölür.
/selinhoca
Selin Hoca
Turgor Basıncı:Hücre içindeki suyun hücre çeperine yaptığı

basıncaturgor basıncıdenir. Turgor durumundaki bir hücrenin
turgor basıncı maksimumdur. Su miktarı arttıkça turgor basıncı
artar.
OzmotikBasınç:Bir hücrenin bulunduğu ortamdan su alma

basıncınaozmotikbasınçdenir. Su miktarı azaldıkça ozmotikbasınç artar.
Emme Kuvveti:Bir hücrede etkili olan ozmotikbasınç ile

turgor basıncı arasındaki farkemme kuvvetini verir. Bir
hücredeki ozmotikbasınç ile doğru, turgor basıncı ile ters
orantılıdır.
EK = OB –TB
5)
Bu hücre ile ilgili olarak, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) I’de, turgor halindedir.
B) II’de, hipertonikçözelti içine konuşmuştur.
C) III’dedeplazmolizolmuştur.
D) I’deosmotikbasıncı azalmaktadır.
E) II’deplazmolizolmuştur.
6) Osmozile ilgili olarak;

I. Taşıma proteinleri görev alır.
II. Çok yoğun ortamdan az yoğun ortama doğru gerçekleşir.
III. ATP kullanılmaz.
A) Yalnız IB) Yalnız IIIIC) I ve IID) I ve III E) I, II ve III
/selinhoca
Selin Hoca
I II III
Bir bitki hücresinin su oranının
zamanla değişimi yandaki
grafikte verilmiştir.
N
HÜCRE
www.selinhoca.com
HÜCRE
/selinhoca
Selin Hoca
B) AKTİF TAŞIMA
✔Hücre zarından geçebilecek büyüklükteki moleküllerin az

yoğun oldukları ortamdan çok yoğun oldukları ortama doğru
hücrenin kontrolünde taşınmasına aktif taşıma denir.
✔Her iki ortamın yoğunluğu eşit olduğunda da aktif taşıma

yapılabilir.
✔ATP harcanır.
✔Enzimler görev alır.
✔Taşıma proteinleri görev alır.
✔Çift taraflı gerçekleştirilebilir.
✔Sadece canlı hücrelerde görülür.
✔Tatlı sularda yaşayan tek hücreli canlılar yaşamlarına devam

etmek için suyu aktif taşıma ile atmak zorundadır. Ozmosla
hücre içine giren su kontraktilkofullar ile aktif taşıma
sayesinde dışarı atılır. Kontraktilkofulların görevini
yapamaması durumunda canlı hemolizeuğrar. Bu olay suyun
enerji harcanarak taşındığı tek yerdir.
1) Kolaylaştırılmış difüzyon ve aktif taşıma için,

I. Taşıma proteinlerinin görev alması
II. ATP kullanılması
III. Taşımanın çok yoğun ortamdan az yoğun ortama doğru

gerçekleşmesi
verilenlerden hangileri ortaktır?
D) I veIIE) I, II ve III
2) Kontraktilkofulları etkisi ile suyun hücre dışına

taşınması sürecinde aşağıdaki olaylardan hangisi
gerçekleşmez?
A) ATP harcanmaz.
B) Enzimler görev alır.
C) Taşıma proteini kullanılır.
D) Çok yoğun ortamdan az yoğun ortama doğru gerçekleşir.
E) Aktif taşıma yapılır.
/selinhoca
Selin Hoca
C) ENDOSİTOZ
✔Hücre zarından geçemeyecek büyüklükte olan maddelerin

hücre içine alınmasına endositozdenir.
✔ATP harcanır.
✔Enzim kullanılır.
✔Taşıma proteini kullanılmaz.
✔İki ortam arasında yoğunluk farkı önemli değildir.
✔Gerçekleşmesi sırasında besin kofulu oluşturulduğundan

hücre zarınınyüzeyi küçülür.
✔Sadece canlı hücrelerde görülür.
✔Bazı istisnalar olsa da hücre çeperine sahip hücrelerde

görülmez.
✔Hücre içine alınan besinin katı ya da sıvı olması durumuna

göre iki şekilde gerçekleşir.
1) Fagositoz:
✔Hücre zarından geçemeyecek büyüklükteki katı bir

maddenin yalancı ayak oluşturularak hücre içine
alınmasınafagositozdenir.
✔Sitoplazmadan çıkan yalancı ayaklar besini sararak besin

kofulu oluşturur. Böylece besin hücre içine alınmış olur.
✔Amip, akyuvarlar, cıvık mantarlarda görülür.
2) Pinositoz:
✔Hücre zarından geçemeyecek büyüklükteki sıvı maddelerin

pinositikcep aracılığıyla hücre içine alınmasına
pinositozdenir.
✔Sıvı molekülün hücre zarına değdiği yerde çöküntü oluşur.

Bu çöküntüye pinositikcep denir. Çöküntü derinleştikçe
besin kofulu oluşur ve böylece besin hücre içine alınmış olur.
✔Bağırsak ve böbrek hücrelerinde görülür.
/selinhoca
Selin Hoca
D) EKZOSİTOZ
✔Hücre zarından geçemeyecek büyüklükteki maddelerin

koful oluşturularak hücre dışına atılmasınaekzositozdenir.
✔ATP harcanır.
✔Enzim kullanılır.
✔Taşıma proteini kullanılmaz.
✔Sadece canlı hücrelerde gerçekleşir.
✔İki ortam arasındaki yoğunluk farkı önemli değildir.
✔Gerçekleşmesi sırasında boşaltım ya da salgı kofulunun zarı

hücre zarı ile birleşeceğinden hücre zar yüzeyi büyür.
✔Hücre çeperi olan hücrelerde de gerçekleşebilir.
✔Prokaryotlardagörülmez.
✔Tek hücrelilerde ve bazı hücrelerde sindirim atıklarının;

hormon, enzim ve salgıların dışarı atılması ekzositozlasağlanır.
3) Ekzositozve endositoziçin aşağıdakilerden hangisi

ortaktır?
A) Gerçekleşmesi sırasında boşaltım kofulu oluşturulur.
B) Prokaryotlardagerçekleşebilir.
C) Hücre zar yüzeyi küçülür.
D) Sadece canlı hücrelerde gerçekleşir.
E) Taşıma proteinleri görev alır.
4) Aşağıdaki moleküllerden hangisinin hücre içine alımı

endositozile olur?
A) MineralB) Vitamin C) Nişasta
D) Aminoasit E) Su
5) Fagositoz ile ilgili,

I. Yoğunluk farkı önemli değildir.
II. Besin kofulu oluşturulur.
III. Hücre zar yüzeyi küçülür.
verilen özelliklerden hangileri pinositozunda özelliğidir?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III
/selinhoca
Selin Hoca
CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI
SINIFLANDIRMA ÇEŞİTLERİ VESİSTEMATİK BİRİMLERİ
www.selinhoca.com
CANLILAR DÜNYASI
/selinhoca
Selin Hoca
SINIFLANDIRMA ÇEŞİTLERİ
✔Dünyada keşfedilmiş çok fazla canlı çeşidi vardır. Bu

canlıların araştırılmasını kolaylaştırmak amacı ile canlılar belirli
özelliklere göre sınıflandırmışlardır.
✔Sistematik: Canlıları benzerlik ve farklılıklarına göre

sınıflandıran bilim dalıdır.
✔Taksonomi: Canlıları sınıflandırmak için yöntem ve ilkeler

geliştiren ve canlıları isimlendiren bilim dalıdır.
✔Taksonomi, sistematik için bir araçtır. Sistematik,

sınıflandırma sırasında taksonomiden yararlanır.
Sınıflandırmada Kullanılan Ölçütler
1) Yapay (Ampirik) Sınıflandırma:

✔Aristo ilk defa canlıları sınıflandırmaya çalışmıştır.
✔Gözlemler yaparak canlıları analog organlarına göre

sınıflandırmıştır.
✔Analog Organ: Embriyonikköken benzerliği önemli

olmadan görevli aynı olan organlardır. Günümüzde kullanılan
sınıflandırmada önemsizdir.
örnek: Sinek kanadı -Güvercin kanadı
Aristo sınıflandırmayı yaparken canlıları;

✔Yaşadıkları yer,
✔Dış görünüşleri (morfoloji, fiziksel özellik),
✔Analog organlarına göre sınıflandırmıştır.
/selinhoca
Selin Hoca
SINIFLANDIRMA ÇEŞİTLERİ
2) Doğal (filogenetik) sınıflandırma:

✔CarolousLinneoustarafından yapılmıştır.
✔Günümüzde geliştirilerek kullanılmaya devam edilmektedir.
✔Bir organizmanın evrimsel geçmişine filogenidenir.
Canlıların filogenisineve birbirleri ile olan akrabalık ilişkilerine
bakılarak oluşturulduğundan bilimseldir.
Filogenetiksınıflandırma yapılırken pek çok veri dikkate

alınmıştır. Bunlar;
✔Hücre çeşidi
✔Anatomik ve fizyolojik benzerlikler
✔Genetik madde ve protein benzerliği
✔Beslenme ve üreme şekli
✔Embriyonikköken benzerliği
✔Homolog organ
Kromozom sayısı benzerliği önemli değildir.
✔Homolog organ: Görevleri aynı ya da farklı ancak yapıları

(embriyonikkökenleri) aynı organlardır. Filogenetiksınıflandırmada önemlidir.
örnek: İnsan kolu -Yarasa kanadı -Balina ön yüzgeci –
Kedi ön bacağı
/selinhoca
Selin Hoca
SINIFLANDIRMA BİRİMLERİ
✔John Ray (JonRey), benzer anne ve babadan meydana

gelen canlıları aynı tür olarak tanımlamıştır.
✔CarolousLinneous, John Ray’ıntür kavramını benimsemiş

ve diğer sistematik birimleri de eklemiştir.
Tür: Ortak bir atadan gelen, yapı ve görev bakımından benzer

özelliklere sahip, birbirleri ile doğal yollardan çiftleşebilen ve
çiftleşmeleri sonucunda verimli (kısır olmayan) yavrular
oluşturan bireylere tür denir.
Aynı tür olan canlıların;

✔hücre çeşitleri
✔beslenme ve üreme çeşitleri
✔kromozom sayıları
✔boşaltım atıkları aynıdır.
İkili Adlandırma: CarolousLinneoustarafından, basit ve

evrensel olabilecek bir tür isimlendirmesi oluşturulmuştur.
İkili adlandırmada her türün adı iki kelime ile gösterilir.
✔Birinci isme cins adı, ikinci isme tamamlayıcı ad denir.

Cins adı sınıflandırmada önemlidir ve canlının hangi cinse ait
olduğunu gösterir. Tamamlayıcı ad ise sınıflandırmada önemli
bir veri değildir.
✔En büyük sistematik birim ALEM;

✔En küçük sistematik birim ise TÜRdür.
✔Büyük sistematik birimleri küçük sistematik birimlerini kapsar.
✔Canlıların embriyonikgelişimi sırasında ilk olarak ŞUBEözellikleri son olarak

TÜRözellikleri ortaya çıkar.
/selinhoca
Selin Hoca
1) Filogenetiksınıflandırma yapılırken canlılara ait

aşağıdaki özelliklerden hangisini incelemeye gerek
yoktur?
A) DNA nükleotitdizilimleri
B) Homolog organ benzerliği
C) Hücre çeşidi
D) Azotlu boşaltım atığı
E) Analog organ benzerliği
2) Aynı sınıfta bulunan farklı familyadan X ve Y canlıları

aşağıdaki sınıflandırma kategorilerinden hangisinde bir
arada bulunamaz?
A) Cins B) Alem C) Takım

D) Şube E) Sınıf
3) Aşağıdaki organlardan hangisi atın ön bacağı ile

homolog değildir?
A) Yarasanın kanadı B) İnsanın koluC) Balinanın ön yüzgeci D) Köpeğin ön bacağıE)
Kertenkelenin ön bacağı
Alemden Türe Doğru Gidildikçe Görülen Özellikler
✔Genetik madde benzerliği artar.
✔Protein benzerliği artar.
✔Embriyonikköken benzerliği artar.
✔Canlı çeşitliliği azalır.
✔Birey sayısı azalır.
✔Homolog organ artar.
Türden Aleme Doğru Gidildikçe Görülen Özellikler
✔Genetik madde benzerliği azalır.
✔Protein benzerliği azalır.
✔Embriyonikköken benzerliği azalır.
✔Canlı çeşitliliği artar.
✔Birey sayısı artar.
✔Homolog organ azalır.
/selinhoca
Selin Hoca
4)
Grafikte ortak protein çeşidinin X, Y ve Z sistematik birimlerine

göre oranları verilmiştir.
Buna göre, verilen sistematik birimlerinin küçük olanından

büyük olanına doğru sıralaması aşağıdakilerden
hangisinde verilmiştir?
A) X-Y-Z B) Y-Z-X C) Y-X-Z
D) Z-X-Y E) Z-Y-X
5)a. Mugilcephalus
b. Leuciscuscephalusc. Mugilauratus
d. Mullusbarbatus
Yukarıda bazı canlıların binominaladlandırması verilmiştir.
Bu canlılar ile ilgili,

I. a ve b’nin çiftleşmesi ile verimli döller oluşur.
II. c’nin a’ya akrabalığı b’den fazladır.
III. d ile c’nin cinsleri aynıdır.
IV. b ve d’nin cinsleri farklıdır:
A) Yalnız I B) I ve III C) II ve IIID) II ve IV E) III ve IV
6) Hayvanlar aleminde bulunan bir canlıya ait embriyonun

gelişimi sırasında ilk olarak aşağıdaki sistematik
birimlerden hangisine ait özellikler ortaya çıkar?
A) Şube B) Sınıf C) TakımD) Familya E) Tür
/selinhoca
Selin Hoca
Ortak protein çeşidi
Sınıflandırma birimleri
X Y Z
BAKTERİLER ALEMİ
www.selinhoca.com
CANLILAR DÜNYASI
/selinhoca
Selin Hoca
BAKTERİLER ALEMİ
✔Keşfedilmemiş bakteri türü sayısının keşfedilmişlerden fazla

olduğu düşünülmektedir.
✔Bakterilerin çok büyük bir kısmı insan için yararlıdır.
Bakterilerin Yapısı
✔Tek hücreli ve prokaryotcanlılardır.
✔Peptidoglikandanoluşmuş hücre duvarları vardır. Bu duvar

bazılarında kalın bazılarında incedir. Bu durum
sınıflandırılmasında kullanılır. (Gram + ve gram –bakteri)
✔Bazı bakterilerde hücre duvarının üzerinde kapsüldenilen

bir yapı bulunur. Kapsül bakteriyi fagositozdan korur. Kapsüllü
bakteriler genellikle patojendir.
✔Hücre duvarının altında hücre zarı vardır.
✔Bazı bakterilerde hareket etmesini sağlayan hücreden çıkan

az sayıda uzun uzantılar bulunur. Bunlara kamçıdenir.
Kamçının yeri ve sayısı sınıflandırmada önemlidir.
✔Bazı bakterilerde hareket etme ve bir yere tutunmasını

sağlayan hücreden çıkan çok sayıda kısa uzantılar bulunur.
Bunlarapilusdenir.
/selinhoca
Selin Hoca
BAKTERİLER ALEMİ
✔Sitoplazmasında DNA, RNA ve ribozom (zarlı organeliyoktur.) bulunur. Bunlar

dışında metabolizması ile ilgili diğer
organik ve inorganik maddeler de vardır.
✔Genetik maddesi (DNA) sitoplazma içine dağılmış

durumdadır. DNAsıhalkasalve n kromozomludur.
✔Oksijenli solunum yapan bakterilerde hücre zarı

sitoplazmaya doğru kıvrımlar oluşturarak kendini mitokondri iç
zarına benzetmiştir. Bu yapıya mezozomdenir.
✔Fotosentez yapanlarda hücre zarı fotosenteze yardım eder

ve klorofil pigmentitaşır.
✔Bazı bakterilerde gerçek DNA dan ayrı olarak halkasalküçük DNA parçaları bulunur.
Bunlara plazmitdenir. Plazmitlergenellikle çevre şartlarına direnç genleri taşır.
Plazmitlersayesinde çevre şartlarına daha dayanıklı bakteriler oluşur.
Konjugasyonile plazmitleribirbirine aktarabilirler.
/selinhoca
Selin Hoca
BAKTERİLER ALEMİ
Konjugasyon
✔Canlı iki bakteri arasında tek yönlü gen alışverişidir.
✔İki bakteri yan yana gelir ve aralarında sitoplazmikköprü

oluşturulur. Bakterilerden biri sahip olduğu plazmitikopyalar
ve kopyalanmış plazmitiköprü aracığı ile diğer bakteriye
gönderir.
✔Konjugasyontamamlandığında birey sayısı

değişmediğinden bu bir üreme değildir. Ancak genetik
çeşitliliği artıran bir olaydır.
✔Çevre şartlarına karşı direnç kazanmış bir bakteri kısa süre

içerisinde bu yöntem ile diğer bakterilerin de dirençli hale
gelmesini sağlar.
/selinhoca
Selin Hoca
BAKTERİLER ALEMİ
✔Depo polisakkaritleriglikojendir.
✔Bazı bakteriler çevre şartları olumsuz hale geldiğinde

metabolizma hızını azaltarak korunaklı ve sert bir zar içerisine
bürünürler. Bu yapıya endospordenir. Endosporhalindeki bir
bakteri yüzlerce yıl bu halde kalabilir. Yüksek sıcaklık, basınç,
tuz ya da pHdeğişimine dayanabilir. Endosporyapısı üreme
ile alakalı değildir.
1) Türü bilinmeyen bir bakteri hücresinde;

I. KamçıII. KapsülIII. Klorofil
Verilen yapılardan hangisi bulunmayabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve IID) II ve III E) I, II ve III
2) Patojen bir bakteride aşağıdaki hücresel yapılardan

hangisi bulunamaz?
A) Hücre duvarı B) PlazmitC) PilusD) Klorofil E) Kapsül
3) Bakterilerdeki endosporoluşumu ve konjugasyonsırasında aşağıdaki olaylardan

hangisi ortakolarak
görülür?
A) Genetik çeşitliliğin artması
B) Tek yönlü gen aktarımı
C) DNA eşlenmesi
D) Sitoplazmikköprü oluşumu
E) Bakteri sayısının artması
/selinhoca
Selin Hoca
BAKTERİLER ALEMİ
İkiye Bölünme
✔Bakterilerin eşeysiz üreme şeklidir.
✔Genetik çeşitlilğeneden olmaz. Oluşan yeni bakteriler eski

bakterinin genetik olarak kopyasıdır.
✔Bakteri kromozomu eşlendikten sonra sitokinezbaşlatılarak

bakteri iki parçaya bölünmüş olur. Bu olay mitoz bölünme
değildir.
✔Bakteriler her 20 dakikada bir ikiye bölünürler. Çevre şartları

uygun olduğunda bu bölünme devam eder. Ancak besin
sıkıntısı, atık madde çoğalması ve sıcaklık artması gibi
sebepler nedeniyle bölünme önce yavaşlar sonra durur.
/selinhoca
Selin Hoca
BAKTERİLER ALEMİ
Bakterilerde Solunum
✔Aerob: Oksijenli solunum yapar.
✔Anarerob: Oksijensiz solunum yapar.
✔Geçici (Fakültatif) Aerob: Normalde oksijensiz solunum,

zorunlu durumlarda oksijenli solunum yapar.
✔Geçici (Fakültatif) Anaerob: Normalde oksijenli solunum,

zorunlu durumlarda oksijensiz solunum yapar.
Bakterilerde Beslenme
Ototrof Bakteri: İnorganik maddeleri organik madde haline

getirerek kendi besinini üretebilen bakterilerdir.
✔Besinini üretirken ışık enerjisi kullanan bakterilere
fotoototrofbakteri denir. Bu bakteriler fotosentez yapar ve

klorofil taşırlar.
✔Besinini üretirken inorganik maddeleri oksitleyen bakterilere

kemoototrofbakteridenir. Bu bakteriler kemosentezyaparlar. Madde döngüsünde çok
büyük öneme sahiptirler.
/selinhoca
Selin Hoca
BAKTERİLER ALEMİ
Heterotrof Bakteri: Besinini üretemeyip organik maddeleri

dışarıdan hazır alan bakterilerdir.
✔Organik maddeleri sindirecek enzimlere sahip

olmadıklarından besinleri sadece hücre zarından geçebilecek
büyüklükteyken (monomer) alabilen bakterilere parazit
bakteri denir.
Bu bakteriler sindirilmiş besinlerin hazır bulunduğu yerlerde

yaşarlar. (sindirim sistemi, kan…)
Bulundukları ortama toksikmadde bıraktıklarından

patojen(hastalık yapıcı)dirler.
✔Organik maddeleri, güçlü sindirim enzimlerini dışarı

salgılayıp parçalayarak hücre içine alan bakterilere saprofit
(çürükçül, ayrıştırıcı) bakteri denir.
Saprofit bakteriler hücre zarından geçebilecek hale getirdikleri

organik maddeleri solunum reaksiyonları ile inorganik hale
getirerek madde döngüsünde rol oynarlar.
4) ✔Hücre dışı sindirim enzimlerine sahiplerdir.
✔Patojendir.
✔İnorganik maddeleri oksitlerler.
✔Oksijenli solunumun dışında zorunlu hallerde oksijensiz

solunum yaparlar.
Yukarıda bazı bakterilerin özellikleri verilmiştir. Aşağıdaki

bakterilerden hangisinin özelliği yukarıda verilmemiştir?
A) Fakültatifbakteri
B) Parazit bakteriC) KemoototrofbakteriD) Fotoototrofbakteri
E) Saprofit bakteri
5) Çevre şartlarının optimum olduğu bir laboratuvar

ortamında heterotrof bakterilerde eşeysiz üreme
gerçekleşiyorsa,
I. Bakteri sayısı artar.
II. Ortamdaki besin miktarı azalır.

III. Genetik çeşitlilik artar.
değişimlerinden hangileri gerçekleşmesi beklenir?

(Mutasyon olmamıştır.)
/selinhoca
Selin Hoca
ARKELER, PROTİSTALAR, MANTARLAR VE BİTKİLER ALEMİ
www.selinhoca.com
CANLILAR DÜNYASI
/selinhoca
Selin Hoca
ARKELER ALEMİ
✔Prokaryothücre yapısına sahip olmalarına rağmen bazı

özellikleri ile ökaryothücreli canlılara benzerler.
✔Arkeler, normal ortamlarda ve diğer canlıların

yaşayamayacağı ekstrem koşullarda yaşayabilen canlılardır.
Yaşam yerlerine göre sınıflandırılmışlardır.
✔Hücre duvarı ve histonproteinleri vardır.
✔Kemoototrofve heterotrof olarak beslenenleri vardır. Bazı

çeşitleri, ışık enerjisi kullanarak ATP sentezler. Bu sırada besin
üretimini gerçekleştirmez. Bu nedenle bu olay fotosentez
değildir. Fotoototroftürleri yoktur.
MetanojenikArke: Metan gazı üreterek oksijensiz ortamda

yaşayan canlılardır. Çöp, bataklık, lağım suları, ototrof
canlıların sindirim sistemi (selüloz sindirimi) gibi yerlerde
yaşarlar.
TermofilikArke: Yanardağ ağızları, jeotermal kaynaklar gibi

sıcak yerlerde yaşayan arkelerdir.
HalofilikArke: Tuz gölü gibi tuzlu ortamlarda yaşayan

arkelerdir.
PsikrofilikArke: Soğuk ortamlarda yaşayan arkelerdir.
Biyolojik ve ekonomik önemleri açısından bakıldığında arkeler,

bakterilerin ve diğer canlıların yaşayamadığı koşullarda
yaşadıklarından güçlü enzimleresahiplerdir. Bu enzimler pek
çok alanda kullanılır.
✔Endüstride pek çok tepkimenin gerçekleşmesinde

✔Atık maddelerin zehirli özelliklerinin azaltılmasında
✔Kalitesi düşük metal cevherlerinin biyolojik yollarla kullanılabilir
hale getirilmesinde
✔Metal kirlenmesine uğramış suların temizlenmesinde
✔Boya endüstrisinde anaerobik arıtma tanklarında bulunan
suyun temizlenmesinde
✔Arkelerbiyogaz üretiminde kullanılırlar.
/selinhoca
Selin Hoca
PROTİSTA ALEMİ
✔Koloni, tek ve çok hücreli ökaryotcanlıların bir arada

bulunduğu karışık bir gruptur.
✔Protistaalemindeki canlılar ototrof (fotosentez), parazit ya da

saprofit olabilir.
Amip:
✔Yalancı ayaklarla beslenir ve hareket ederler.
✔Tatlı sularda yaşarlar.
✔Heterotrofturlar.
✔Bazı türleri patojendir.
Paramesyum:
✔Sillerisayesinde hareket ederler.
✔Heterotrofturlar.
✔Eşeysiz üreme ve konjugasyonyapabilirler.
✔Hücrelerinde iki çekirdek bulunur.
Öglena:
✔Kamçıları ile hareket ederler.
✔Hem ototrof hem heterotroftur.
Trypanosoma:
✔Kamçıları ile hareket ederler.
✔Parazit ve patojendir.
✔İnsana çeçe sineği ile bulaşır ve uyku hastalığına neden olur.
Plazmodyum:
✔Hareket yapıları yoktur.
✔Parazit ve patojendir.
✔Spor oluşturarak ürerler. (Metagenezyaparlar.)
✔İnsana anofel dişi sinek ile bulaşır. Sıtma hastalığına neden

olur.
/selinhoca
Selin Hoca
PROTİSTA ALEMİ
Cıvık Mantarlar:
✔Hücre çeperi taşımazlar.
✔Yalancı ayaklarla hareket eden canlılardır.
✔Parazit ya da saprofit olabilirler.
Algler:
✔Tek, çok ya da koloni formunda olan bitkilere benzeyen

canlılardır.
✔Fotoototrofturlar.
✔Kahverengi alg, esmer alg, kırmızı alg, yeşil alg gibi çeşitleri
vardır.
✔Mavi –yeşil algler (siyanobakteri) prokaryotikcanlılardır.

Sınıflandırmada algler içerisinde yer almazlar.
1) Aşağıdakilerden hangisi arkelerinbiyoteknolojikolarak

kullanım alanlarından biri değildir?
A) Boya karışmış suların temizlenmesi
B) Biyogaz üretimi
C) Metal karışmış suların temizlenmesi
D) Otçul canlılarda selüloz sindirimi
E) Kalitesi düşük metal cevherlerinin kalitesinin artırılması
2) Aşağıdaki canlılardan hangisi protistalaralemi

içerisinde yer almaz?
A) Amip B) Cıvık mantar C) Bira mayası
D) Alg E) Paramecium
3) Protistaalemi içerisinde aşağıdaki özelliklerden

hangisine sahip bir canlı yer almaz?
A) Fotoototrofbeslenme
B) Patojen olma
C) Aktif hareket etme
D) Çok hücreli olma
E) Kemoototrofbeslenme
/selinhoca
Selin Hoca
MANTARLAR ALEMİ
Mantarlar (Fungi) Alemi
✔Tek hücreli (maya mantarı)

ya da çok hücreli (şapkalı
mantar, küf mantarı) olabilen
ökaryotikcanlılardır.
✔Aktif hareket etmezler.
✔Heterotrof beslenirler.
✔Sentrozomtaşımazlar.
✔Hücre çeperlerinin yapısı kitindir.
✔Maya mantarları hariç vücutları hifve miselyumlardanoluşmuştur.
✔Tomurcuklanma ve metagenezile ürerler.
✔Gıda ve ilaç sektöründe kullanılırlar.
✔Depo polisakkaritlerininglikojen olması, kitin taşımaları ve

heterotrof beslenmeleri yönüyle hayvanlara; hücre çeperine
sahip olmaları, aktif olarak hareket edememeleri ve sporla
çoğalmaları yönüyle de bitkilerebenzerler.
✔Saprofit olanları organik maddeleri inorganik madde haline

getirerek madde döngüsünün devamını sağlarlar.
✔Bazı mantarlar bitki köklerinde yaşar. (Mikoriza) Bitkilerin

topraktan su ve mineral almasını kolaylaştırır.
✔Fermantasyon endüstrisinde, ilaç sanayisinde ve çeşitli

ürünlerin elde edilmesinde kullanılır.
✔Şapkalı mantarlar besin olarak kullanılır. Besin içerikleri çok

zengindir.
✔Bazı mantarlar bitkiler üzerinde parazit olarak yaşarlar. Tarım

bitkilerine çok büyük zarar verirler.
✔Küf mantarları ekmek, meyve, sebze ve diğer yiyeceklerin

çürümesine neden olurlar.
✔Mantarlar insanlarda birçok hastalığa neden olurlar.

✔Mantar sporları hayavakarışarak alerji ve astıma neden
olabilirler.
/selinhoca
Selin Hoca
BİTKİLER ALEMİ
BİTKİLER ALEMİ
✔Çok hücreli ökaryotcanlılardır.
✔Fotoototrofturlar. Karasal yaşamın oksijen ve besin

kaynağıdırlar.
✔Bazı çeşitleri parazittir. (Parazit bitkilerin bazıları fotosentez

yapamaz.)
✔Selüloz içeren hücre çeperleri vardır.
✔Depo polisakkaritlerinişastadır.
✔Toprağa bağlı olduklarından aktif olarak hareket etmezler.
✔Sinir sistemleri ve duyu organları yoktur.
✔Büyümeleri sınırsızdır.
✔Eşeyli, eşeysiz ile üreyebilirler.
✔Tohumsuz bitkiler, otsu olup tohum oluşturamazlar. Spor

oluşturarak metagenezile ürerler.
✔Tohumlu bitkiler ise otsu ya da odunsu olabilirler. Tohum

oluşturarak eşeyli ürerler.
4) I. Aktif hareket etmeme
II. Nişasta depolama
III. Kitin yapılı hücre çeperine sahip olma
IV. Metagenezile üreme
Yukarıda verilen özelliklerden hangileri bitkiler ve mantarlar

aleminde yer alan canlılar için ortakolabilir?
A) I ve II B) I ve IV C) II ve IIID) I, III ve IV E) II, III ve IV
5)
Tabloda x, y ve z canlılarının hücrelerine ait özellikler verilmiştir.

Buna göre;
I. X –Arkeleralemi
II. Y –Bitkiler alemi
III. Z –Mantar alemi
verilen alem canı eşleştirmelerinden hangileri doğru olabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve IID) II ve III E) I, II ve III
/selinhoca
Selin Hoca
Canlı
Zarlı organel
Sentrozom
Depo polisakkarit
Yok
Yok
Glikojen
Var
Yok
Nişasta
Var
Yok
Glikojen
HAYVANLAR ALEMİ –OMURGASIZ HAYVANLAR
www.selinhoca.com
CANLILAR DÜNYASI
/selinhoca
Selin Hoca
HAYVANLAR ALEMİ –OMURGASIZ HAYVANLAR
✔Çok hücreli ökaryotcanlılardır. En fazla çeşitliliğe sahip

alemdir.
✔Hücre duvarına sahip hücreleri yoktur.
✔Heterotrof olarak beslenirler.
✔Genellikle aktif hareket yapabilen canlılardır.
✔Genellikler ciddi özelleşmelerle oluşmuş doku, organ ve

sistemleri vardır.
✔Genellikle eşeyli üreme yaparlar.
✔Büyümeleri sınırlıdır.
✔Omurgalı ve omurgasızlar olmak üzere ikiye ayrılırlar.
Omurgasızlar Şubesi
✔Sinir şeridi karın bölgesinden geçer.
✔Notokordbulundurmazlar.
✔Dış iskelet görülür. (Genellikle)
✔Açık kan dolaşımı görülür. (Genellikle)
✔Omurgasızlar; süngerler, sölenterler, solucanlar,

yumuşakçalar, eklem bacaklılar ve derisi dikenliler olmak üzere
altı sınıftan oluşur.
1) Süngerler:
✔En ilkel hayvandır.
✔Genellikle tuzlu sularda yaşarlar. Tatlı sularda yaşayan türleri

de vardır.
✔Süngerlerin vücutlarında çok sayıda por(delik) bulunur.
✔Porlardangeçen su içerisinde bulunan besinleri özelleşmiş

hücreleri (amoeboidler) ile alıp sindirirler.
✔Embriyolarından iki tane embriyoniktabaka olduğundan

sistemleri gelişmemiştir.
✔Azotlu boşaltım atığı amonyaktır.
✔Atık maddelerini vücutlarının ortasında bulunan oskulumboşluğundanatarlar.
✔İç iskelete sahiptirler.
✔Tomurcuklanma ile ürerler.

✔EuspongiaofficinalisDoğu Akdeniz kıyılarında yaşayan en
tanınmış sünger türüdür. Bu sünger, banyo süngeri olarak
kullanılır.
/selinhoca
Selin Hoca
OMURGASIZLAR ŞUBESİ
2) Sölenterler:
✔Genellikle denizlerde yaşar. Ancak tatlı sularda yaşayan

türleri de vardır.
✔Bazı türlerinde dış iskelet vardır. (Mercan)
✔Embriyosunun yapısındaki embriyoniktabaka sayısı iki tane

olduğunda n sistemler tam olarak gelişmemiştir.
✔Sinir sisteminin görüldüğü ilk canlı grubudur. Bu sinir

sistemi oldukça basittir. İlk sinir hücresi bu canlılarda
görülmüştür.
✔Vücutlarının merkezinde bir vücut boşluğu bulunur. Ağızları

ile aldıkları besinleri burada sindirir. Atık maddelerini de bu
boşluğa bırakır. Ağızlarını aynı zamanda anüs olarak kullanarak
atık maddelerini dışarı atarlar.
✔Ağızlarının etrafında tenteküladı verilen uzantılar vardır. Bu

yapılar ile avlarını yakalayabilirler.
✔Vücutlarının dışında yakıcı kapsüller vardır. Bu yakıcı

kapsüller düşmanlara karşı korunmalarında görev yapar. Bazı
sölenterlerdeyakıcı kapsüller ölümlere neden olabilir.
✔Tomurcuklanma ve metagenezile
üreme yaparlar.
Örnek: Deniz anası, hidra, medüz,

mercan ve deniz şakayığı…
1) Aşağıdakilerden hangisi omurgasızlara ait bir özellik

değildir?
A) Dış iskelete sahiplerdir.
B) Açık kan dolaşımı görülür.
C) Çok hücreli ökaryotturlar.
D) Sırttan geçen sinir şeritleri vardır.
E) Notokordbulundurmazlar.
2) I. Tatlı ve tuzlu sularda yaşarlar.
II. Yakıcı kapsüller ile savunma yaparlar.
III. Tomurcuklanma ile ürerler.
Yukarıda verilen özelliklerden hangileri sünger ve sölentersınıfında bulunan

canlılar için ortakolabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız IIID) I ve II E) I ve III

/selinhoca
Selin Hoca
3) Solucanlar
✔Yassı, yuvarlak ve halkalı olmak üzere üç grubu ayrılır.
a) Yassı Solucan
✔İnce, yassı vücutları vardır.
✔Durgun sularda ve gölcüklerde serbest olarak ya da bir canlı

vücudunda parazit olarak yaşayabilirler. Holozoikya da parazit
olarak beslenirler.
✔Tek açıklıklı sindirim sistemleri vardır. Ağız aynı zamanda

anüs olarak görev yapar.
✔Merkezi sinir sisteminin ve özelleşmiş boşaltım organının

ilk kez görüldüğü canlıdır.
✔Solunum organları yoktur. Solunumlarını

vücut yüzeyi ile yaparlar.
✔Genellikle hermafrodittirlerve kendikendini dölleyebilirler. Ayrıca

rejenerasyonile eşeysiz üreyebilirler.
✔Örn: Tenya, Karaciğer kelebeği, Planarya…
b) Yuvarlak Solucan
✔İnce, uzun ve yuvarlak vücutları vardır.
✔İki açıklıklı (tam) sindirim sisteminin ilk görüldüğü canlıdır.
✔Solunum ve boşaltım için özelleşmiş organları yoktur. Vücut

yüzeyi ile gerçekleştirirler.
✔Sularda ve nemli topraklarda serbest olarak ya da bir canlı

vücudunda parazit olarak yaşayabilirler. Holozoikya da parazit
olarak beslenirler.
✔Ayrı eşeylidirler.
✔Örnek: TrichinellaspiralisWuchereriabancrofti
/selinhoca
Selin Hoca
c) Halkalı Solucan
✔Vücutları halkasalve segmentlidir.
✔İki açıklıklı sindirim sistemine sahip olup, sindirim kanalında

özelleşmelere sahiptir.
✔Karada ya da suda yaşayan türleri vardır.
✔Suda yaşayanları solungaç, karada yaşayanları deri

solunumu yapar.
✔Nefridyumdenilen boşaltım organları vardır. Azotlu

boşaltım atıkları amonyaktır.
✔Kapalı dolaşım görülür. Hemoglobinleri kan plazmasında

bulunur.
✔Hermafrodittirler.
Örnek: Toprak solucanı, poliket, sülük…
3) Aşağıda solucanlara ait bazı özellikler verilmiştir.
I. İki açıklıklı sindirim sisteminin ilk kez görüldüğü canlıdır.
II. Kapalı dolaşım görülür.
III. Merkezi sinir sisteminin ilk kez görüldüğü canlıdır.
Bu özelliklerin doğru eşleştirmesi aşağıdakilerden

hangisinde yapılmıştır?
Yuvarlak S. Halkalı S.Yassı S.
A) I II IIIB) II I IIIC) II III ID) III I IIE) I III II
4) Aşağıdaki omurgasız hayvanlardan hangisi parazittir?

A) PlanaryaB) Sünger C) Deniz AnasıD) Trişin E) Poliket
/selinhoca
Selin Hoca
4) Yumuşakçalar:
✔Vücutları yumuşaktır. Bazı çeşitlerinde dış iskelet bulunur.

(Midye, salyangoz…)
✔Genellikle sularda yaşarlar. Nemli topraklarda yaşayanları da
vardır. Genellikle holozoikbeslenirler.
✔Suda yaşayanları solungaç solunumu yapar.
✔Bazı türlerinde kapalı kan dolaşımı görülür. (Ahtapot,

mürekkep balığı…) Hemoglobinleri kan plazmasındadır.
✔İç organları gelişmiştir.
✔toprağı kazma, sürünme, avlarını yakalama gibi görevler için

özelleşmiş ayakları vardır.
✔Ayrı eşeylidirler ve eşeyli üreme yaparlar.
Örnek: Kalamar, Midye, Ahtapot, Mürekkep balığı, Salyangoz
5) Eklem Bacaklılar:
✔En fazla tür çeşidi bulunan hayvan grubudur.
✔Kabuklular, örümcekler, böcekler ve çok ayaklılar olmak

üzere dört gruptan oluşur.
a) Kabuklular:
✔Dış iskelete sahiplerdir.
✔Suda yaşar ve solungaç solunumu yaparlar.
Örnek: Istakoz, yengeç, karides, su piresi…
b) Örümcekler:
✔Baş ve göğüs bölgesi kaynaşmış ve karın bölgesi olmak

üzere vücutları iki segmenttenoluşmuştur.
✔Göğüs segmentindendört çift eklemli üye çıkar.
✔Kitapsıakciğer solunumu yapar.
Örnek: Örümcek, akrep, kene, tarantula…
/selinhoca
Selin Hoca
c) Böcekler:
✔Hayvanlar aleminin en fazla türe sahip grubudur.
✔Kitinden oluşmuş dış iskeletleri vardır.
✔Vücutları baş, göğüs ve karın olmak üzere üç segmenttenoluşmuştur.
✔Üç çift eklemli bacakları vardır.
✔İki çift kanatları vardır. (Genellikle) Kanatlarının olması dünya

üzerinde çok fazla yayılım göstermelerine neden olmuştur.
✔Bir çift antenleri vardır. Bu nedenle duyu organları

gelişmiştir.
✔Açık kan dolaşımı görülür.
✔Trake solunumu yaparlar.
✔Malpighitüpü adı verilen boşaltım organları vardır.
✔Başkalaşım geçirirler. (Metamorfoz)
✔Karaya çok iyi uyum sağladıklarından azotlu boşaltım ürünü

ürik asittir.
✔Çizgili kaslara sahiplerdir. Bu nedenle çok hızlı hareket

edebilirler.
Örnek: Arı, sinek, uğur böceği, kelebek…
d) Çok Ayaklılar:
✔Karada ve nemli yerlerde yaşarlar.
✔Vücutları uzun ve segmentlidir.Her segmenttenbir ya da iki

çift eklemli üye çıkar.
Örnek: Çıyan, kırkayak…
/selinhoca
Selin Hoca
6) Derisi Dikenliler:
✔Denizlerde yaşarlar.
✔Kalker yapılı iç iskeletleri vardır.
✔Vücutlarının alt kısmında bulunan ayakları ile aktif olarak yer

değiştirebilirler.
✔Solungaç solunumu yaparlar.
✔Rejenerasyonile eşeysiz üreme yaparlar.
Örnek: Deniz hıyarı, Deniz kestanesi, Deniz yıldızı…
5) Aşağıdaki özelliklerden hangisi sadece böceklere aittir?
A) Solungaç solunumu yapma
B) Ayrı eşeyli olma
C) Trake solunumu yapma
D) Dış iskelete sahip olma
E) Aktif olarak yer değiştirme
6) I. Kapalı kan dolaşımına sahip olma
II. Solungaç solunumu yapma
III. Dış iskelet taşıma
IV. Açık kan dolaşımına sahip olma
Yukarıda canlılarda görülen bazı özellikler verilmiştir.
Bu özelliklerden hangileri yumuşakçalar sınıfından yer alan

canlılarda görülebilir?
A) Yalnız II B) I ve III C) III ve IVD) I, II ve III E) I, II, III ve IV
/selinhoca
Selin Hoca
HAYVANLAR ALEMİ –OMURGALI HAYVANLAR
www.selinhoca.com
CANLILAR DÜNYASI
/selinhoca
Selin Hoca
OMURGALI HAYVANLAR
OMURGALILAR ŞUBESİ
✔Embriyonikdönemde notokordlarıvardır. Notokorddaha

sonra omurga halini alır.
✔Sinir şeridi sırt bölgesinden geçer.
✔Kemik ya da kıkırdaktan oluşmuş iç iskelet bulunur.
✔Embriyonikgelişmelerinin ilk evrelerinde solungaç yarıkları
bulunur. (Solungaç yarığı; gaz alışverişi ve beslenmede rol
oynar.)
✔Kuyrukları vardır. (Bazı omurgalıların kuyrukları sadece

embriyonikdönemde görülür.)
✔Kapalı kan dolaşımı görülür.
✔Alyuvar içerisinde hemoglobin taşıdıklarından kanları
kırmızıdır.
✔Böbreklere sahiplerdir.
✔Ayrı eşeylidirler. (Genellikle)
✔Omurgalılar balıklar, amfibiler, sürüngenler, kuşlar ve
memeliler olmak üzere beş sınıfta incelenir.
1) Balıklar
✔Denizlerde ve tatlı sularda yaşarlar.
✔Vücutları pullarla kaplıdır. (Pulsuz balıklarda vardır.)
✔Kalpleri iki odacıklıdır. Küçük kan dolaşımı görülmez.
✔Soğukkanlı canlılardır. Vücut sıcaklıkları değişkendir.
✔Azotlu boşaltım atıkları amonyaktır.
✔İç iskeletlerinin kemik ya da kıkırdaktan oluşması durumuna

göre iki kısımda incelenirler.
/selinhoca
Selin Hoca
OMURGALI HAYVANLAR
a) KıkırdaklıBalıklar
✔Kıkırdaktan yapılmış iç iskelete sahiplerdir.
✔Genellikle tuzlu sularda yaşarlar.
✔Yüzme keseleri yoktur. Bu nedenle, su içerisinde batmamak

için sürekli hareket etmek zorundadırlar. (Yüzme kesesi: balığın
gaz alışverişine yardım ederek, balığın su içerisinde batmadan
kalmasına yardımcı olan bir yapıdır.)
✔İç döllenme görülür. (Bazıları yavrularını kalın bir kabuk

içerisinde suya bırakır. Bazıları ise doğurur.)
Örnek: köpek balıkları, vatoz ve tırpanalar
b) Kemikli Balıklar
✔Tüm omurgalı hayvanlar içerisinde tür sayısı en fazla olan

gruptur. Günümüzde yaklaşık 30000 türü olduğu saptanmıştır.
✔Kemikten oluşmuş bir iç iskelete sahiptirler.
✔Yüzme keseleri bulunur.
✔Dış döllenme dış gelişme görülür. (iç döllenme görülen kemikli

balıklar da vardır.)
Örnek: Levrek, Ton balığı, Hamsi balığı, Alabalık…
/selinhoca
Selin Hoca
OMURGALI HAYVANLAR
2) Amfibiler (İki Yaşamlılar): Yaşamlarının bir kısmını suda bir

kısmını karada geçirdikleri için bu ismi almışlardır.
✔Göllerde, su birikintilerinde, nehirlerde, nemli veya suya

yakın yerlerde yaşarlar.
✔Gelişmelerinde başkalaşım (metamorfoz) görülür.
Metamorfoz: Yumurtadan çıkan yavru, yumurta içerisinde

gelişimini tamamlayamadığından ergin bireye benzemeyen
larva durumundadır. Larva gelişimini dışarıda tamamlayarak
ergin birey haline dönüşür. Bu gelişime metamorfoz
(başkalaşım) denir.
Larva: ✔Suda yaşar.

✔Solungaç solunumu yapar.
✔Azotlu boşaltım atığı amonyaktır.
Ergin: ✔Karada yaşar.

✔Akciğer ve deri solunumu yapar.
✔Azotlu boşaltım atığı üredir.
✔Derileri çıplak ve nemlidir.
✔Kalpleri 3 odacıklıdır. Temiz ve kirli kan kalplerinde karıştığından

vücuda karışık kan gider.
✔Soğukkanlı canlılardır. Vücut sıcaklıkları değişkendir. Kış

uykusuna yatarlar.
✔Dış döllenme dış gelişme görülür.
Örnek: kurbağa ve semender
/selinhoca
Selin Hoca
OMURGALI HAYVANLAR
3) Sürüngenler
✔Genellikle karada yaşarlar. Suda yaşayan türleri de vardır.
✔Genellikle ılıman iklim kuşağında yaşarlar.
✔Akciğer solunumu yaparlar.
✔Vücutları keratiniçeren ya da kemikleşmiş pullarla kaplıdır. Bu

pullar deriyi korur.
✔Kalpleri 3 odacıklıdır. Kirli ve temiz kan kalpte karıştığından

vücutlarına karışık kan gider. (Timsahlarda 4 odacıktır. Ancak
vücuda gene karışık kan gider.)
✔Soğukkanlı canlılardır. Vücut sıcaklıkları değişkendir. Kış

uykusuna yatarlar.
✔Azotlu boşaltım atıkları ürik asittir.
✔İç döllenme dış gelişme gösterirler. (Bazılarında iç gelişme

görülür. Bazı bukalemunlar..)
ÖRN: Kaplumbağa, Bukalemun, Timsah, Yılan, Kertenkele…
1) Aşağıdaki özelliklerden hangisinin bir canlıda tespit

edilmesi, omurgalı olduğunu kanıtlamada kullanılabilir?
A) Kapalı kan dolaşımına sahip olma
B) İç iskelet taşıma
C) Hemoglobin pigmentine sahip olma
D) Azotlu boşaltım atığı atma
E) Notokordbulundurma
2) Amfibilerde görülen;
I. Solungaç solunumu yapma
II. Metamorfoz geçirme
III. Dış döllenme dış gelişme gösterme
özelliklerden hangileri balıklarda da görülür?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve IID) I ve III E) II ve III
3) Aşağıdaki canlılardan hangisinin vücudunda

keratinleşmiş pullar bulunur?
A) Halkalı solucan B) Yılan C) Mürekkep balığıD) Derisi dikenli E) Semender
/selinhoca
Selin Hoca
OMURGALI HAYVANLAR
4) Kuş
✔Vücutları kuşlara özgü olan tüylerle kaplıdır. Vücutlarını

kaplayan tüyler, ısı yalıtımı sağlar. Kanatlarındaki tüyler ise
uçmayı sağlar. Bütün kuşların kanatları olmasına rağmen, her
kuş uçamaz. Ayrıca, belirli bölgelerinde pullarda vardır.
✔Ön üyeleri kanat haline dönüşmüştür.
✔Dişleri yoktur. Ağız, gaga halini almıştır. Gaga yapısı kuşun

beslenme şekline göre farklılaşmıştır.
✔Akciğer solunumu yaparlar. Akciğerlerine bağlı hava

keseleri bulunur. Bu keseler hem solunuma yardımcı olur
hem de kuşun daha hafif olmasını sağlayarak uçmasını
kolaylaştırır.
✔Azotlu boşaltım atıkları ürik asittir.
✔Zar yapılı diyaframları vardır.
✔Kalpleri 4 odacıklıdır. Temiz ve kirli kan hiçbir şekilde

birbirine karışmaz.
✔Sıcakkanlı canlılardır. Vücut sıcaklıkları sabittir.
✔İç döllenme dış gelişme görülür. Yumurtlarlar. Kuluçkaya

yatarlar. Yavru bakımı vardır.
ÖRN: Papağan, Tavuk, Deve Kuşu, Baykuş, Penguen, Pelikan,

Tavus Kuşu, Hindi, Kartal, Atmaca, Serçe…
/selinhoca
Selin Hoca
OMURGALI HAYVANLAR
5) Memeliler
✔Hayvanlar ve diğer alemlerin en gelişmiş sınıfıdır.
✔Dünyanın her yerinde dağılış göstermişlerdir.
✔Sularda ve karalarda yaşarlar.
✔Vücutları kendilerine özgü kıllarla kaplıdır.
✔Akciğer solunumu yaparlar.
✔Azotlu boşaltım atıkları üredir.
✔Kastan yapılı diyaframa sahiplerdir.
✔Kalpleri 4 odacıklıdır. Temiz ve kirli kan hiçbir zaman

birbirine karışmaz.
✔Sıcakkanlı hayvanlardır. Vücut sıcaklıkları sabittir.
✔Olgun alyuvarlar hücrelerinde çekirdek ve organelbulunmaz.
✔İç döllenme iç gelişme gösterirler. ( gagalı memeliler hariç..)
✔Yavru bakımı vardır.
✔Dişilerde süt bezleri gelişmiştir. Yavrularını sütle beslerler.
✔Memeli canlılar embriyolardaki gelişme şekillerine göre üçe

ayrılırlar.
a) Gagalı Memeliler: Gagaları vardır. İç döllenme dış gelişme

yaparlar. Yumurtlayarak ürerler. Yumurtadan çıkan yavru sütle
beslenir.
Örnek: Ornitorenk..
b) Keseli Memeli: Plasenta taşımadıklarından yavru, gelişimini

tamamlayamadan doğar. Annenin kesesine yerleşerek
burada sütle beslenerek gelişimini tamamlar.
Örnek: Koala, Kanguru…
/selinhoca
Selin Hoca
OMURGALI HAYVANLAR
c) Plasentalı Memeli: En fazla memeli türünü barındıran gruptur.

Anne karnında gelişmekte olan yavru ile anne arasında
plasenta denilen organ oluşur. Bu yapı doğuma kadar yavrunun
beslenmesini sağlar. Bu nedenle gebelik süresi keseli
memelilerden daha uzun sürer.
Örnek: Kirpi, Kedi, İnsan, Maymun, Ayı, Tavşan, Lemur…
4) Aşağıdaki özelliklerden hangisi kuşlar sınıfındaki

canlılarda görülmez?
A) Tüy ve pullardan oluşmuş vücut örtüsü
B) Akciğer solunumu yapma
C) Boşaltım atığı olarak üre atma
D) 4 odacıklı kalbe sahip olma
E) Sıcakkanlı olma
5) Aşağıdaki canlılardan hangisi gebelik süresince

yavrusunu plasenta aracılığı ile besler?
A) Penguen B) Köpek balığı C) OrnitorenkD) Yarasa E) Kertenkele
6) I. Vücut örtüsünün kıllarla kaplı olması
II. Diyaframa sahip olma
III. Akciğerlerine bağlı hava keseleri taşıma
IV. Yavrusunu sütle besleme
Yukarıda verilen özelliklerden hangileri memelilere özgü

özelliklerdir?
A) I ve III B) I ve IV C) I, II ve IIID) II, III ve IV E) I, II, III ve IV
/selinhoca
Selin Hoca
OMURGALI HAYVANLAR
/selinhoca
Selin Hoca
DöllenmeŞekli
Gelişme
Şekli
Vücut
Örtüsü
Solunum
Organı
AzotluBoşaltım
Atığı
Vücut Isısı
Kalp Odacık
Sayısı
Balıklar
Dış (İç)
Dış (İç)
Pul
Solungaç
Amonyak
Soğukkanlı
Amfibiler
Dış
Dış
Çıplakderi
-Solungaç(L)
-Deri(E)
-Akciğer(E)
-Amonyak(L)
-Üre(E)
Soğukkanlı(KışUykusu)
Sürüngenler
İç
Dış
Pul
Akciğer
Ürik Asit
Soğukkanlı
(KışUykusu)
3 (4)
Kuşlar
İç
Dış
Tüy
Akciğer
Ürik Asit
Sıcakkanlı
Memeliler
İç
İç
Kıl
Akciğer
Üre
Sıcakkanlı
4
VİRÜSLER
www.selinhoca.com
CANLILAR DÜNYASI
/selinhoca
Selin Hoca
VİRÜSLER
Bitkilerde görülen tütün mozaik hastalığının etkeninin bakteri

olmadığı, farklı bir patojen olduğu bulunmuş ancak ışık
mikroskobu ile yapılan incelenmelerde bu patojen
bulunamamıştır. Elektron mikroskobunun icadından sonra
ancak keşfedilebilmiştir..
✔Hücresel yapı göstermezler.
✔Enzim sistemleri yoktur.
✔Hücre içi zorunlu parazitlerdir. Canlı içerisinde canlı, canlı

dışındayken kristal yapı gösterirler.
✔Metabolizmaları yoktur.
✔DNA ya da RNA taşırlar. Genetik maddelerine genomadı

verilir.
✔Genomları proteinden oluşmuş bir kılıfla kapatılmıştır. Bu

kılıfa kapsitdenir.
✔Canlı hücre içerisinde (konakçı) aktivite gösterir. Dış

ortamda cansızdırlar.
✔Antibiyotiklerden etkilenmezler. İnterferonlardan etkilenirler.
Enzim üretimi yapamazlar ancak, içine girecekleri

hücrenin zarını eritecekleri ve RNA virüslerinde RNA’yı
DNA’ya dönüştürecek enzimleri vardır.
Konakçı hücrenin hücre zarını eriterek genomlarını yollar, ve

konak hücrenin enzim, nükleotid, ATP, ribozom, tRNAve amino
asitlerini kullanarak kendilerinden üretirler. Konak hücrenin
mRNA, DNA ve glikozlarını kullanmazlar.
/selinhoca
Selin Hoca
VİRÜSLER
Virüslerin Üremesi
✔Virüsler kendilerine özgü hücreler içerisine girerek üreme

yaparlar. Virüslere konak, kullandıkların canlıya ise konakçıdenir.
✔Bakterileri konakçı olarak kullanan virüslere bakteriyofajdenir.
✔Virüslerde hayat döngüsü litikya da lizogenikolarak

gerçekleştirilir.
LizogenikDöngü: Virüs genomunu konakçı hücreye girdikten

sonra genomu ile hücrenin genetik maddesinin birleştirerek
hücreye zarar vermeden birlikte yaşar.
LitikDöngü: Virüs genomunu konakçı hücreye girdikten sonra

hücrenin metabolizmasını ele geçirerek kendi protein ve
genomunu üretir. Hücreyi parçalayarak yeni üretilen virüsler
serbest kalır.
LitikDöngü
1) Virüs, tutunma ipliklerindeki enzim ile konakçı hücrenin

zarını eritir. Genomunu hücre içine yollar.
2) Genom konakçı hücrenin metabolizmasını ele geçirir.
3) Genom üzerindeki genetik bilgiye göre virüsün kapsidive

yeni genomu üretilir. Bu üretim sırasında konakçı hücre
içindeki maddeler kullanılır.
4) Virüse ait kapsitve genom birleştirilir. Oluşan yeni virüsler

konakçı hücreyi parçalayarak konakçıdan ayrılırlar.
/selinhoca
Selin Hoca
VİRÜSLER
✔Virüsler çok kolaylıkla mutasyona uğrayan canlılardır. Bu

nedenle konakçılarını çok kısa bir süre içinde değiştirebilirler.
Ayrıca, hastalıklarının tedavisi için üretilen ilaç ve aşılarda bir
süre sonra işe yaramayabilir.
Virüs Hastalıkları
Kuduz
Hayvanlardan insanlara bulaşan viralbir hastalıktır. Virüs,

beyin ve omuriliğe yerleşerek canlının ölümüne neden olur.
Özellikle; kedi, köpek, yarasa ve kurt gibi canlılardan bulaşır.
Aşılama ile hastalıktan korunulur.
Hepatit
Karaciğer hastalığıdır. Bu hastalığa yol açan farklı çeşitte

virüsler vardır. A, E ve F tipi hepatitler; virüs bulaşmış olan su
ve besin maddelerinin vücuda alınması ile bulaşır. B, C, D ve
G türü hepatitler ise kan, tükürük ve cinsel temas yoluyla
bulaşır.
Grip
Baş ağrısı, ateş, öksürük ve halsizlik gibi belirtiler gösteren çok

yaygın bir viralhastalıktır. Çok fazla çeşitte grip virüsü vardır.
Aşılama ve kişisel hijyen kurallarına uyarak korunulur.
AIDS
HIV virüsü ile kan, cinsel yolla ve diğer vücut sıvıları ile
bulaşan bir hastalıktır. En fazla bulaşma cinsel yol, kan, anne
sütü ve organ nakilleri ile gerçekleşir. Elisaadı verilen bir test
ile hastalık tanısı konulur. Bu virüs kişinin bağışıklık hücrelerini
konakçı olarak kullanır. Hastanın bağışıklığını düşürdüğünden
hasta, bağışıklıksızkalır ve farklı bir hastalık etkeni canlının
ölmesine yol açar. Günümüzde kesin tedavisi yoktur.
Uçuk (HERPES)
Ciltte bulaşıcı yaralar oluşturan viralbir hastalıktır. 8 çeşidi

vardır. Bunlardan en sık rastlanılanı ağız ve burun çevresinde
yaralar halinde kendini gösterir. Biri diğer en sık rastlananı da
genitalorganda kendini gösterir. Bir diğeri de sinir hücrelerini
konakçı olarak kullanarak zonaya neden olur.
/selinhoca
Selin Hoca
VİRÜSLER
1) Aşağıdakilerden hangisi virüslerin genel özelliklerinden

biri değildir?
A) DNA ya da RNA taşırlar.
B) Genom ve hücre zarından oluşur.
C) Zorunlu hücre içi parazitlerdir.
D) Metabolizmaları yoktur.
E) Mutasyona uğrayabilirler.
2) Aşağıdaki hastalıklardan hangisi viralbir hastalık

değildir?
A) Kuduz B) AIDS C) Zatürre
D) Hepatit E) Uçuk
3) Bir virüs içine girdiği konakçının hangi hücresel

yapısını kullanmaz?
A) ATP B) tRNAC) mRNAD) Aminoasit E) Enzim
4) Bir bakteriyofajınlitikdöngüsü sırasında gerçekleşenI. Konakçı hücrenin

parçalanması
II. Yeni bakteriyofajlarınserbest kalması
III. Bakteriyofajgenomunun konakçı içine girmesi
IV. Konakçı hücre zarının delinmesi
Yukarıda verilen olayların gerçekleşme sırası

aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) I-II-III-IV B) II-III-I-IV C) IV-III-I-IID) IV-I-II-III E) II-I-IV-III
5) X bakteriyofajınıngenomu, Y bakteriyofajınınkapsidibirleştirilerek Z
bakteriyofajıelde ediliyor. Bu bakteriyofajuygun bir konakçıda çoğaltıldığında yeni
elde edilen
bakteriyofajlaraise T adı veriliyor.
T bakteriyofajınınkapsitve genomu sırası ile hangi

bakteriyofajaaittir?
A) X-X B) X-Y C)Y-Z D) Z-Z E) Z-X
/selinhoca
Selin Hoca
MİTOZ BÖLÜNME
www.selinhoca.com
HÜCRE BÖLÜNMELERİ
/selinhoca
Selin Hoca
MİTOZ BÖLÜNME
Genetik Madde ile İlgili Genel Bilgiler

✔Bir hücrenin genetik maddesine genomdenir. Genom DNA
molekülünden oluşmuştur.
✔Normal bir hücrede genetik madde kromatin iplik

halindedir. Kromatin iplik, dağınık iplikler halindedir. DNA
molekülü histonproteinleri ile sarılarak kromatin iplik haline
gelmiştir.
✔Hücre bölünmesi başlamadan hemen önce replikasyon(DNA eşlemesi) yapılarak genetik

madde miktarı iki katına
çıkartılır.
✔Kromatin iplikler kısalıp kalınlaşarakkromatithaline gelir.

Birbirinin kopyası olan iki kromatitsentromerbölgesinden
birleşerek kromozomhalini alır. Kromozom yapısındaki bu
kromatitlerekardeş kromatitadı verilir.
✔Sentromerdenkinetokordenilen iplikler çıkar. Bu iplikler

kromozomların iğ ipliklerine tutunmasını sağlar.
✔Bazı hücrelerde kromozomlar çiftler halinde bulunur. Bu

kromozomların içeriğindeki karakterler ve sentromerbölgeleri
aynıdır. Bu kromozomlara homolog kromozom denir.
✔Çiftler halinde kromozom bulunduran hücrelere 2n

kromozomlu (diploit) hücre denir.
✔Homolog kromozomlar taşımayan, takım haline kromozom

bulundurmayan hücrelere n kromozomlu (monoploit,
haploit) hücredenir.
/selinhoca
Selin Hoca
MİTOZ BÖLÜNME
✔Hücreler hayatsalfaaliyetlerini daha kolay

gerçekleştirebilmek için mikroskobik boyutlarda olmalılardır.
Bu nedenle yüzey/hacim ve çekirdek/sitoplazma oranları
bozulduğunda hücre bölünmesi yapma zamanlarının geldiğini
anlarlar. Bir dizi sinyal iletim mekanizması ile de bölünmeyi
başlatırlar.
✔Bölünme olgunluğuna ulaşmış amip bölünür.
✔Bölünme olgunluğuna ulaşmamış amibin

sitoplazmasının bir kısmı kesilirse çekirdeksiz kalan
kesilmiş sitoplazma ölür. Çekirdeğin olduğu sitoplazma
bölünmez ve hayatta kalır.
✔Bölünme olgunluğuna erişmiş bir amibin

sitoplazmasının bir kısmı kesilirse sitoplazma kesilmesi
yüzey/ hacim oranını normale döndürse de sinyal iletimi
çoktan başladığından çekirdekli sitoplazma bölünür.
Çekirdeksiz olan ölür.
/selinhoca
Selin Hoca
MİTOZ BÖLÜNME
Hücre Döngüsü
Bir hücrenin bölünmesi ile oluşan yeni hücrelerde bir sonraki

bölünme tamamlanıncaya kadar geçen süreye hücre
döngüsü denir.
Hücre döngüsü temel olarak iki evrede gerçekleşir.

1) İnterfaz2) MitotikEvre
1) İnterfaz:
✔Hücrenin normal hayatsalfaaliyetlerini gerçekleştirdiği ve

bölünmeye hazırlandığı evredir.
✔G1, S ve G2 olmak üzere üç ana evreden oluşur.
G1 Evresi: Bir öncekibölünme sonucunda yeni oluşmuş

hücrenin büyüyerek normal hayatsalfaaliyetlerini
gerçekleştirdiği evredir. ATP, RNA, protein, enzim ve organelsentezi yoğun bir
şekilde gerçekleşir.
S Evresi: Hücre bölünme olgunluğuna eriştiğinde sinyal

molekülleri sayesinde bölünme emri gelir. Bunun sonucunda
hücrede replikasyonyapılır.
G2 Evresi: Replikasyonkontrol edilir. ATP, RNA, protein, enzim
ve organelsentezi devam eder.
✔Sentrozomueşlenmesi bu evrede gerçekleşir.
✔Embriyonikhücrelerde G1 ve G2 evresi görülmez.

✔Sinir, kas ve göz retinası gibi aşırı özelleşmiş hücrelerde
hücre bölünmesi görülmez. Bu hücreler G0 denilen durgunluk
evresinde dururlar.
✔Kalp kası hücreleri ise G2 evresinde kalarak, mitoz
bölünmeye devam etmezler.
/selinhoca
Selin Hoca
MİTOZ BÖLÜNME
2) MitotikEvre:
Hücrenin bölündüğü evredir.
✔Karyokinez (Çekirdek Bölünmesi)

✔Sitokinez(Sitoplazma Bölünmesi) olmak üzere iki
aşamada gerçekleşir.
a) Karyokinez (Çekirdek Bölünmesi):
1) Profaz:Mitotikevrenin ilk ve en uzun süren aşamasıdır.

✔Kromatin iplikler kısalıp kalınlaşarak kromozoma dönüşür.
✔Sentrozomlararalarında iğ iplikleri oluşturarak zıt kutuplara
doğru hareket eder.
✔Çekirdek zarı ve organellererimeye başlar.
2) Metafaz: Kromozomların en belirgin görüldüğü mitotikevredir.
✔Profazevresinde oluşan kromozomlar sentromernoktalarındaki kinetokorlarlaiğ

ipliklerine bağlanır; hücre
merkezinde yan yana dizilirler.
✔Bu evre kromozomların en belirgin olduğu evre olduğundan

genetik hastalık tanımlaması yapılırken bu evre kullanılır.
/selinhoca
Selin Hoca
MİTOZ BÖLÜNME
3) Anafaz: Kardeş kromatitlerinayrıldığı (sentromerayrılması)

evredir.
✔Kromozomlar merkezde dizildikten sonra sentromerleriğ

ipliklerini çekiştirir ve kardeş kromatitlersentromerlerindenayrılarak kutuplara
doğru çekilmeye başlar.
✔Kromatitlerinher biri yeni hücrelerin kromozomu

olacağından bu evde kromozom sayısı iki katına çıkar.
4) Telofaz:Profazıntersi olan evredir.

✔Kromatitlerdenher biri kromatin iplik halini almaya başlar.
✔İğ iplikleri kaybolmaya başlar.
✔Çekirdek zarı ve organelleroluşmaya başlar.
1) Aşağıdaki hayvan hücrelerden hangisi G1 ve G2 evreleri

geçirmeden mitoz bölünme geçirir?
A) Kas hücresi
B) Retina hücresi
C) Karaciğer hücresi
D) Sinir hücresiE) Embriyonikhücre
2) Mitoz bölünme yapabilen bir hayvan hücresinde,

I. SentrozomeşlenmesiII. Kardeş kromatitayrılması
III. Kromozomların merkezde dizilmesi
gerçekleşen olaylar yukarıda verilmiştir.
Verilenlerden hangileri hücrenin mitotikevresinde

gerçekleşmez?
/selinhoca
Selin Hoca
MİTOZ BÖLÜNME
b) Sitokinez(Sitoplazma Bölünmesi)
✔Sitoplazma bölünmesidir.
✔Tamamlandığında iki yeni hücre oluşmuş olur.
✔Bitki ve hayvan hücrelerinde farklı şekilde gerçekleşir.
3) Aşağıda bir bölünebilen bir bitki hücresinin hücre döngüsü

sırasında görülen olaylar ve evreler eşleştirilmiştir.
Yapılan eşleştirilmelerden hangisi yanlıştır?
A) Sentromerbölünmesi –İnterfaz
B) Kromozomların merkezde dizilmesi –Metafaz
C) Çekirdek zarının oluşması –Telofaz
D) İğ ipliklerinin oluşması –Profaz
E) DNA eşlenmesi –İnterfaz
4) I. İğ ipliği oluşumuII. BoğumlanmaIII. Orta lamel oluşumu
Yukarıda verilen olaylardan hangisi mitoz bölünme

yapabilen her hücrede görülür?
/selinhoca
Selin Hoca
✔Hayvan hücrelerinde sitokinezboğumlanmaile olur.

Boğumlanmayı mikrofilamentgerçekleştirir.
✔Bitki hücrelerinde sitokinezorta lamel
(hücre plağı = fragmoplast) ile

olur.
Hücre plağı, golgiorganelitarafından gerçekleştirilir. Daha

sonra, orta plak etrafında hücre
çeperi oluşturulur.
MİTOZ BÖLÜNME
Mitoz Bölünmenin Genel Özellikleri
✔n, 2n ve 3n kromozomlu Vücut (Somatik) hücrelerinde

görülür.
✔Genetik yapısı birbiri ve ana hücre ile aynı olan 2 yeni hücre
oluşur.
✔Kromozom sayısı sabit kalır. Yeni oluşan hücrelerin
kromozom sayısı ile bölünme yapacak hücrenin kromozom
sayısı aynıdır.
✔Genetik çeşitliliğe neden olmaz.
✔Evrime etkisi yoktur.

✔Tek hücreli canlılarda üremeye; çok hücreli canlılarda üreme,
büyüme, gelişme ve onarıma neden olur.
✔Hayat boyu devam eder.
Hücre Döngüsünün Kontrolü
✔Hücre döngüsü genlerle kontrol altında tutulur.
✔Özel sinyal molekülleri G1, G2ve Molmak üzere 3 kontrol

noktasında döngünün sorunsuzca devam etmesini sağlar. Bu
noktalardaki DUR ve DEVAM ET sinyalleri ile hücre döngüsü
düzenlenir.
✔G1 kontrol noktasında hücre yeterli büyüklüğe ulaşmışsa

DEVAM ET sinyali verilir.
✔G2 kontrol noktasında DNA hasarı ve hücre büyüklüğü
kontrol edilir. Sorun yoksa DEVAM ET sinyali verilir.
✔M kontrol noktasında kinetokorlarıniğ ipliklerine tutunması
kontrol edilir. Sorun yoksa DEVAM ET sinyali verilir.
✔Hücre döngüsünün kontrolü herhangi bir nedenle bozulması

kanseroluşumuna neden olur. Bu hücreler, bölünme
sinyallerine cevap vermezler sürekli bölünerek tümör
oluşumuna ve dolayısı ile kanser hastalığının ortaya çıkmasına
neden olurlar.
/selinhoca
Selin Hoca
MİTOZ BÖLÜNME
DNA –Zaman Grafiği
Kromozom Sayısı –Zaman Grafiği
5) 2n = 46 kromozomlu bir hücrede aşağıdaki evrelerden

hangisinde hücrenin kromozom sayısı farklıdır?
A) G1 B) S C) ProfazD) MetafazE) Anafaz
6) 2n = 24 kromozomlu bir hücrenin art arda 4 mitoz

bölünme geçirmesi durumunda oluşan hücre sayısı ve bu
hücrelerin kromozom sayısı sırasıyla aşağıdakilerden
hangisinde verilmiştir?
A) 16-12 B) 8-12 C) 8-24D) 16-24 E) 12-24
7) Aşağıdakilerden hangisi havuç bitkisinin kök

hücrelerinde görülen mitotikevre ile alakalı yanlışbir
açıklamadır?
A) Anafazevresinde kardeş kromatitlerdeayrılma olur.
B) İnterfazdaDNA eşlenmesi olur.
C) Profazdaiğ iplikleri üretilir.
D) Telofazdahücrenin kromozom sayısı iki katıdır.
E) Metafazdakromozomlar merkezde dizilir.
/selinhoca
Selin Hoca
EŞEYSİZ ÜREME
www.selinhoca.com
/selinhoca
Selin Hoca
EŞEYSİZ ÜREME
ÜREME
✔Canlıların kendine benzeyen yavrular meydana getirerek

nesillerini devam ettirmelerine üremedenir.
✔Canlılar üreme davranışını içgüdüsel olarak gerçekleştirir ve
iki şekilde üreme görülür.
EŞEYSİZ ÜREME
✔Bir canlının başka bir canlıya ihtiyacı olmadan tek başına

genetik yapısı benzer olan yavrular meydana getirdiği
üremeyeeşeysiz üremedenir.
✔Temelinde mitoz bölünme vardır. (genellikle).
✔Döllenme görülmez.
✔Genetik çeşitlilik görülmez. (mutasyon hariç).
✔Tek ya da çok hücreli canlılarda görülebilir.
✔Değişen çevre şartlarına dayanıksız yavrular oluşur.
1) Bölünerek Üreme:Tek hücreli canlılarda ana hücrenin ikiye

bölünmesi ile gerçekleşen eşeysiz üremeyebölünerek
üremedenir.
✔Bölünme sonucunda hemen hemen eşit büyüklükte iki
hücre oluşur. Bakteri, Arke, Amip, Öglena, Paramecium… gibi
canlılar bu şekilde bölünürler.
✔Prokaryotlarda, ikiye bölünme genetik maddenin eşlenmesi

ve hücrenin sitoplazmasının ikiye bölünmesi şeklinde
gerçekleşir. (Bu bir mitoz bölünme değildir.)
✔Ökaryottek hücrelilerde ise, mitoz bölünme sonundaki

sitokinezinyeri canlıdan canlıya farklılık gösterebilir. Örneğin;
parameciumenine bölünür, öglena boyuna, amip ise her
şekilde bölünme yapabilir.
/selinhoca
Selin Hoca
EŞEYSİZ ÜREME
2) Tomurcuklanarak Üreme:Ana canlıda oluşan bir çıkıntının

büyüyerek ana canlınınküçük halini oluşturduğu eşeysiz
üremeyetomurcuklanarak üremedenir.
✔Tek ya da çok hücreli canlılarda görülebilir. Bira mayası,

hidra, sünger… gibi canlılarda görülür.
✔Bira mayası hücrelerinde mitoz bölünme meydana gelir.

Ancak sitokinezgerçekleştirilirken oluşan hücrelerin
sitoplazması eşit olmaz. Oluşan hücrelerde biri diğerine göre
çok küçüktür bu hücreye tomurcuk denir.
✔Hidrada vücudun belirli bir bölgesinde çıkıntı oluşur. Bu

çıkıntı mitoz bölünmeler ile büyütülerek tomurcuk oluşturulur
✔Tomurcuk ana bireyden ayrılıp tek başına yaşayabilir ya da

ana birey üzerinde kalıp başka tomurcuklarla birlikte koloni
oluşturabilir..
3) Sporla Üreme:Çevre şartlarına dayanıklı ve başka bir

üreme hücresi ile birleşmeden çimlenerek yeni bir canlıyı
oluşturabilen n kromozomlu üreme hücrelerinespordenir.
Spor üreterek yapılan üremeye isesporla üremedenir.
✔Tek ve çok hücrelilerde görülebilir.
✔Spor oluşturarak üreyen canlıların hayat döngüsünde eşeyli

üreme ve eşeysiz üreme beraber görülür. Bu canlılar eşeysiz
üreme ile eşeyli üremeyi sırayla gerçekleştirir.
Bunametagenez(döl almaşığı)denir.
✔Tohumsuz bitkiler (eğrelti otu, kara yosunları…),

plazmodium, cıvık mantarlar, mantarlar… gibi canlılarda
görülür.
/selinhoca
Selin Hoca
EŞEYSİZ ÜREME
4) Partenogenez: Döllenmemiş yumurtadan mitoz bölünmeler

ile canlı gelişiminepartenogenezdenir. Arı, karınca, su piresi
ve bazı kertenkele gibi canlılarda görülür.
✔Arılarda partenogenez,kraliçe arının mayozbölünme ile

ürettiği yumurtalar döllenme yapmadan mitoz bölünme
yaparsa n kromozomlu erkek arılar oluşur.
1) I. Bölünerek üremeII. Tomurcuklanma ile üremeIII. Sporla üreme
Yukarıdaki eşeysiz üreme çeşitlerinden hangisi çok hücreli

canlılarda görülebilir?
2) Arılarda görülen üreme ile ilgili olarak aşağıdaki

açıklamalardan hangisi yanlıştır?
A) Erkek arılar kraliçe arı tarafından üretilir.
B) Dişi arılar eşeyli üreme sonucu oluşur.
C) Erkek arıların genetik yapısı birbirinden farklıdır.
D) Spermler mayozbölünme ile oluşturulur.
E) Erkek arıların kromozom sayısı dişi arıların kromozom

sayısının yarısı kadardır.
/selinhoca
Selin Hoca
EŞEYSİZ ÜREME
5) Rejenerayonİle Üreme:
✔Rejenerayon: Dokuların mitoz bölünmeler ile kendini

yenilemesidir.
✔Canlıların gelişmişliği arttıkça rejenerasyonyeteneği de

azalır.
✔Yaranın onarılması (doku düzeyinde),

karaciğerin eksik parçasını onarması (organ düzeyinde),
kertenkelenin kopan kuyruğunu yeniden üretmesi ( organ
düzeyinde) rejenerasyonörneğidir. Üreme değildir.
✔Bazı canlılarda ise rejenerasyonyeteneği çok yüksektir.

Üreme amacıyla rejenerasyonyapılabilir. Canlının kopan bir
parçasının kendini tamamlayarak yeni bir canlı
oluşturmasınarejenerasyonile üreme denir. Bazı omurgasız
hayvanlarda görülür.
✔Deniz yıldızının kopan kolundanyeni deniz yıldızı üremesi,

planaryanınkopan parçasından
yeni planaryaoluşması,
toprak solucanının kopan
parçasından yeni toprak solucanı
olması rejenerasyonle üreme
örnekleridir.
6) VejetatifÜreme:Bitkilerde üreme organları dışındaki

yaprak, kök ve gövdelerin kullanılarak yapılan
üremeyevejetatifüremedenir.
✔Çelik ile üreme: Bitkiden kopan dal ya da yaprak sapı gibi

yapıların toprağa dikilmesi ile yeni bitki oluşturulabilir. Özellikle
kavak ve söğüt gibi bitkilerde çok iyi şekilde görülür.
✔Stolon(sürünücü gövde) ile üreme: Çilek bitkisinde toprak

üzerinde yatay olarak ilerleyen ince gövdeler vardır. Çilek bu
şekilde vejetatifolarak üreme yapabilir.
/selinhoca
Selin Hoca
EŞEYSİZ ÜREME
✔Yumru gövde ile üreme: Yer elması ve patates gibi

bitkilerde toprak altı depo gövdelerinin toprağa dikilmesi ile
yeni bitki üretilebilir.
✔Soğan ile üreme: Lale, soğan, pırasa gibi soğanlı bitkilerde

soğan yapısının toprağa dikilmesi ile yeni bitki üretilebilir.
✔Rizomile üreme: Zencefil, bambu gibi bitkilerin toprak

altında ilerleyen yassılaşmış gövdeleri vardır. Bu gövdelere
rizomdenir. Rizomuntoprağa dikilmesi ile yeni bitki
üretilebilir.
✔Daldırma yöntemi:Bitkinin dalının ana bitkiden ayrılmadan

toprağa daldırılması ve ucunun açıkta bırakılması ile yeni bitki
üretilmesidir.
✔Aşılama:Bitkiden kopartılan bir dal parçasının başka bir

bitkinin dalı üzerine yerleştirilmesiyle yapılan üremedir.
/selinhoca
Selin Hoca
EŞEYSİZ ÜREME
✔Doku kültürü:bir bitkiden alınan bölünebilme

yeteneğindeki hücrelerin laboratuvar ortamında çoğaltılması
ve hormon verilerek yeni bitki üretilmesidir. Bu yöntem ile
bitkiler klonlanabilir.
✔Vejetatifüreme ile tarım alanında ticari değeri yüksek bitkiler

elde edilebilir. Daha çok meyve veren, istenilen özelliğe sahip
ve dayanıklı bitkiler çoğaltılabilir. Aynı bitki üzerinden birkaç
farklı meyve elde edilebilir.
3) Aşağıdakilerden hangisi eşeysiz üremenin genel

özelliklerinden biri değildir?
A) Döllenme gerçekleşmez.
B) Değişen çevre koşullarına dayanıklı yavrular oluşur.
C) Tek ya da çok hücreli canlılarda görülebilir.
D) Eşeyli üremeye göre daha hızlı gerçekleşir.
E) Temelinde mitoz bölünme vardır.
4) Aşağıdaki canlılardan hangisinin üreme şekli metagenezdeğildir?
A) Tohumsuz bitki B) PlazmodiumC) Cıvık mantar D) Küf mantarE) Bira mayası
5) Rejenerasyonile ilgili,
I. Prokaryotlardagörülür.
II. Hücre farklılaşması görülür.
III. Gelişmişlik arttıkça rejenerasyonyeteneği azalır.
/selinhoca
Selin Hoca
MAYOZ BÖLÜNME
www.selinhoca.com
/selinhoca
Selin Hoca
MAYOZ BÖLÜNME
✔Üreme ana hücrelerinin, üreme hücreleri (gamet) üretmek

amacı ile yapmış olduğu bölünmedir.
✔Sadece 2n kromozomlu üreme ana hücrelerinde görülür.

Bölünme sonucunda 4 tane n kromozomlu üreme hücreleri
oluşur. Oluşan bu hücrelere gametdenir ve gametlerin hücre
bölünmesi yapma yetenekleri yoktur(genellikle).
✔Mayozbölünmenin hücre döngüsü bir interfazve iki mitotikevreden oluşmuştur.

Birinci mitotikevreye mayoz1, ikinci
mitotikevreye ise mayoz2 denir.
✔Mayoz1 de kromozom sayısı yarıya indirilirken, Mayoz2’de

gen sayısı yarıya indirilir. Mayoz2 kural olarak mitoz
bölünmenin aynısıdır.
/selinhoca
Selin Hoca
MAYOZ BÖLÜNME
1) İnterfaz: Hücrenin hayatsalfaaliyetlerini yerine getirdiği ve

bölünmeye hazırlandığı evredir.
✔G1, S ve G2 olmak üzere üç ana evreden oluşur.
G1 Evresi: Bir öncekibölünme sonucunda yeni oluşmuş

hücrenin büyüyerek normal hayatsalfaaliyetlerini
gerçekleştirdiği evredir. ATP, RNA, protein, enzim ve organelsentezi yoğun bir
şekilde gerçekleşir.
S Evresi: Hücre bölünme olgunluğuna eriştiğinde sinyal

molekülleri sayesinde bölünme emri gelir. Bunun sonucunda
hücrede replikasyonyapılır.
G2 Evresi: Replikasyonkontrol edilir. ATP, RNA, protein, enzim
ve organelsentezi devam eder.
✔Sentrozomuneşlenmesi bu evrede gerçekleşir.
2) MayozI: Kromozom sayısının yarıya inmesini sağlayan,

mayozunbirinci mitotikevresidir.
a) ProfazI: Mayozbölünmenin en uzun süren aşamasıdır.

✔Kromatin iplikler kısalıp kalınlaşarak kromozoma dönüşür.
✔Sentrozomlararalarında iğ iplikleri oluşturarak zıt kutuplara
doğru hareket eder.
✔Çekirdek zarı ve organellererimeye başlar.
/selinhoca
Selin Hoca
MAYOZ BÖLÜNME
✔Tetrat, sinapsisve krossing-overolayları görülür.
✔Kromozomlar homolog kromozom çiftleri halinde bir araya

gelirler. Buna tetratdenir.
✔Tetratınkardeş olmayan kromatitleribirbirlerine yaklaşarak

sarılırlar. Buna sinapsisdenir. Birbirlerine değme noktalarına
ise kiyazmadenir.
✔Sinapsistekikiyazmanoktalarından karşılıklı parça değişimi

yaparlar. Buna krossing-overdenir. Krossingover, mayozböünmesonucu
ouşacakhücrelerin birbirinden farklı olma
sebeplerinden biridir.
✔Her mayozbölünmede tetratve sinapsisgörülürken

krossingovergörülmek zorunda değildir. Genlerin birbirine
olan uzaklığı arttıkça krossingoverihtimali de artar.
b) MetafazI: Homolog kromozom çiftlerinin merkezde dizildiği

evredir.
✔Homolog kromozomların merkezde dizilişleri rastgele olur. Bu

nedenle homolog kromozomların merkezde rastgele dizilmesi
genetik çeşitliği arttırır.
c) AnafazI: Homolog kromozomların birbirinden ayrıldığı evredir.
✔Bu olay mayozbölünme sonunda oluşan hücrelerin hem

genetik yapılarının birbirinden farklı olmasını hem de kromozom
sayılarının ana hücrenin yarısı kadar olmasını sağlar.
/selinhoca
Selin Hoca
MAYOZ BÖLÜNME
1) Hücre bölünmesi yapan bir hücrede aşağıdaki

olaylardan hangisinin gerçekleşmesi hücre bölünme
çeşidinin belirlenmesi için tek başına yeterlidir?
A) Kromatin ipliklerin kromozom haline gelmesi
B) Homolog kromozomların merkezde dizilmesi
C) İğ ipliklerinin oluşturulması
D) Kromozomların kutuplara çekilmesi
E) Çekirdek zarı ve organellerinkaybolmaya başlaması
2) I. TetratII. Homolog kromozom ayrılmasıIII. Krossing-over
Mayozbölünmede gerçekleşen olaylardan hangileri,

genetik çeşitliliğin artmasını sağlar?
d) TelofazI: Profazıntam tersidir. Tamamlandığında çekirdek

bölünmüş olur.
✔Kromozomların kutuplara çekilmesi tamamlandıktan sonra,
kromozomlar kromatin iplik halini almaya başlar. (Bazılarında kromatithalinde
kalır.)
✔İğ iplikleri kaybolmaya başlar.
✔Çekirdek zarı ve organelleroluşmaya başlar.
✔Telofaztamamlandığında hücre içerisinde ana hücrenin kromozom

sayısının yarısı kadar kromozom taşıyan iki çekirdek bulunur.
✔Sitokinezile de bu çekirdekler birbirinden ayrılır. Kromozom sayısı

n’edüşmüş iki hücre oluşur.
/selinhoca
Selin Hoca
MAYOZ BÖLÜNME
✔MetafazII’deana hücrenin kromozom sayısının yarısı kadar

kromozom merkezde yan yana dizilir.
✔AnafazII’dekardeş kromatitayrılması olur. Oluşan her

kromatit, yeni oluşacak hücrenin kromozomu olduğundan
hücrenin kromozom sayısı sitokinezekadar iki katına çıkar.
✔Mayoz2 tamamlandığında genetik yapısı birbirinden farklı n

kromozomlu toplam 4 gamet oluşur.
MayozBölünmede Gametlerin Genetik Yapısının Farklı Olma

Nedenleri
✔Krossing-over(profaz1)
✔Homolog kromozomların rastgele dizilmesi (metafaz1)
✔Homolog kromozom ayrılması (anafaz1)
✔Eğer ki, oluşan 4 hücre ikişer ikişer aynı genetik yapıdaysa

mayozsırasında krossingovergörülmemiş demektir.
3) MAYOZ II: Kural olarak mitoz bölünmenin aynısıdır. Gen

sayısının yarıya indirilmesini sağlar. Mayoz1 sonucunda oluşan n
kromozomlu iki hücre ayrı ayrı mayoz2 aşamasına başlarlar.
Mayoz1 ile mayoz2 arasında interfazyapılmadan profaz2 başlar.
/selinhoca
Selin Hoca
MAYOZ BÖLÜNME
MayozBölünmenin Genel Özellikleri
✔Üreme ana hücrelerinde görülür. Üreme hücrelerinin

oluşmasını sağlar.
✔Sadece 2n kromozomlu hücrelerde gerçekleşir. (Homolog
kromozom çiftleri sadece 2n kromozomlu hücrelerde vardır.)
✔n kromozomlu 4 yeni hücre oluşur.
✔Oluşan hücrelerin kromozom sayısı ana hücrenin yarısı
kadardır. Bu nedenle mayozbölünmede kromozom sayısı
yarıya iner.
✔Oluşan hücrelerin genetik yapısı hem birbirinden hem de
ana hücreden farklıdır.
✔Genetik çeşitliliğe neden olur.
✔Evrime etkisi vardır.
✔Sadece üreme amacı ile yapılır.
✔Hayat boyu devam etmez.
✔Eşeyli üreme de görev alır.
✔Eşeyli üreyen canlılarda tür içi kromozom sayısının sabit
kalmasını sağlar.
3) I. Kardeş kromatitayrılmasıII. Homolog kromozomların merkezde dizilmesi
III. Tetratoluşması
IV. Krossing-overgerçekleşmesi
Yukarıda mayozbölünme sırasında gerçekleşen bazı olaylar

verilmiştir.
Bu olaylardan hangileri mayozI aşamasında görülür?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve IID) III ve IV E) II, III ve IV
4) Mayozbölünme sonucu oluşmuş olan dört gametin genetik

yapısının ikişer olarak aynı olduğu görülmüştür.
Gametlerin hepsinin birbirinden farklı olmamasının temel

sebebi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Homolog kromozom ayrılmasının yanlış gerçekleştirilmesi
B) Homolog kromozom çiftlerinin oluşmaması
C) Krossing-overıngörülmemesi
D) Kromozom sayısının yarıya inmesi
E) İki aşamada gerçekleşmesi
/selinhoca
Selin Hoca
MAYOZ BÖLÜNME
DNA Miktarı-Zaman Grafiği
Kromozom Sayısı-Zaman Grafiği
/selinhoca
Selin Hoca
MAYOZ BÖLÜNME
5) 2n=36 olan bir hücre art arda iki mitoz, bir mayozbölünme
geçiriyor.
a)Bu bölünmeler sonucunda oluşan hücre sayısı ve her bir
hücrenin kromozom sayısı kaçtır?
b) Profaz1 aşamasında kaç tane homolog kromozom çifti,

tetrat, kromozom ve kromatitvardır?
6) 2n=40 kromozomlu bir hücrenin mayozbölünmesi

sırasında gerçekleşen aşağıdaki evrelerden hangisi
içerisindeki kromozom sayısı diğerlerinden farklıdır?
A) ProfazI B) AnafazI C) ProfazIID) MetafazI E) TelofazII
7) Aşağıdakilerden hangisi mayozbölünmede görüldüğü

halde mitoz bölünmede görülmez?
A) Kromatin ipliklerin kromozom haline gelmesi
B) Sentromerbölünmesi
C) İğ ipliklerinin oluşumu
D) Homolog kromozom ayrılması
E) Çekirdek zarının oluşumu
/selinhoca
Selin Hoca
EŞEYLİ ÜREME
www.selinhoca.com
/selinhoca
Selin Hoca
EŞEYLİ ÜREME
Aynı türe ait farklı cinsiyetteki iki canlının beraberce kendilerine

benzeyen yavrular meydana getirmesine eşeyli üreme denir.
✔Temelinde mayozve döllenmevardır.
✔Genetik çeşitliliğe neden olur.
✔Genellikle gelişmiş canlılarda görülür.
✔Oluşan bireyler değişen çevre şartlarına daha dayanıklıdır.
Hermafroditlik
✔Bir canlı hem dişi hem de erkek

üreme organlarının bir arada
bulunmasıdır.
✔Bu canlılar dişi üreme organları

ile yumurta, erkek üreme organları ile
de sperm üretirler.
✔Bazı hermafroditcanlılar kendi sperm ve yumurtalarını

dölleyerek yavru oluşturabilirler. Yani kendi kendini
dölleyebilirler.
Örn: Planaryave bazı bitkiler
✔Bazı hermafroditcanlılarda ise üreme hücreleri farklı

zamanlarda oluştuğu için kendi kendini dölleyemez. Ayrıca bu
durum genetik çeşitliliğin artmasını sağlar.
Örn: Halkalı solucan ve bazı bitkiler
1) Canlılarda eşeyli ve eşeysiz olmak üzere iki şekilde üreme

görülür.
I. Canlı sayısının artış göstermesi
II. Genetik çeşitliliğin artması
III. Döllenme gerçekleşmesi
Yukarıdaki özeliklerden hangisi sadece eşeyli üremeye

özgüdür? (Mutasyon olmadığı varsayılacaktır.)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız IIID) II ve III E) I, II ve III
2) Hermafroditbir canlı ile ilgili aşağıdakilerden hangisi her

zaman doğru değildir?
A) Dişi üreme organına sahiptir.
B) Sperm üretebilir.
C) Yumurta üretebilir.
D) Erkek üreme organına sahiptir.
E) Kendi kendini dölleyebilir.
/selinhoca
Selin Hoca
EŞEYLİ ÜREME
Bitkilerde Üreme
✔Tohumsuz bitkilerde metagenezile üreme yapılır.
✔Tohumlu bitkilerde ise üreme organları mayozbölünme ile

üreme hücrelerini (sperm ve yumurta) üreterek eşeyi üremenin
gerçekleştirilmesini sağlar.
✔Açık tohumlu bitkilerde üreme yapısı kozalaktır. Kozalaklarda

dişi ve erkek üreme organı bir arada bulunmaz. (Dişi kozalak ve
erkek kozalak farklıdır.) Hermafroditikyoktur.
✔Kapalı tohumlu bitkilerde üreme organıçiçektir. Bazı bitkiler

aynı çiçek içinde hem dişi hem de erkek üreme organına sahip
olduğundan hermafrodittir. Bazıları ise ayrı eşeylidir.
✔Çiçekte sadece dişi organ varsa dişi çiçek, erkek organ varsa
erkek çiçek adını alır.
✔Hermafroditolanlarından bazıları kendi kendini dölleme

yapabilir. Bazıları ise farklı çiçeklerden gelen poleni kabul ederek
yabancı tozlaşma yapar. Bu durum, genetik çeşitliliğin artırılmasını
sağlar.
/selinhoca
Selin Hoca
EŞEYLİ ÜREME
Döllenme
✔Mayozbölünme sonucunda oluşan sperm ve yumurta

hücresinin birleşmesine döllenmedenir.
✔Döllenme sonucunda oluşan 2n kromozomlu hücreye zigotdenir.
✔Döllenme olayı kromozom sayısının iki katına çıkmasını

sağlar.
3) Eşeyli üreme yaptığı bilinen bir canlının;
gerçekleştirdiği olaylar sonrası kromozom sayısı grafikteki

gibi değişen bir canlı için aşağıdakilerden hangisi
kesinlikle yanlıştır?
A) I’dekrossingovergerçekleşmiştir.
B) II’dekromozom sayısı iki katına çıkmıştır.
C) III genetik çeşitlilik azalmıştır.
D) II’deiki hücrenin genetik maddesi kaynaşmıştır.
E) I’dehem homolog hem de kardeş kromatitayrılması

olmuştur.
/selinhoca
Selin Hoca
2n
II
III
Kromozom sayısı
Zaman
KALITIM
GREGOR MENDEL
KALITIM İLE İLGİLİ KAVRAMLAR
www.selinhoca.com
KALITIM
/selinhoca
Selin Hoca
GREGOR MENDEL
GREGOR MENDEL:1857 yılında yaptığı çalışmalar ile modern

genetiğin temelini atmıştır.
✔İlk olarak arılarla ilgili çalışmalar yapmıştır. Daha verimli ve

sakin bir arı ırkı ortaya çıkarmak amacı ile çaprazlamalar yapmış
ancak başarılı olamamıştır.
✔Daha sonra bezelyeler ile çalışmalar yapmaya başlamıştır.

Yaptığı çalışmalarda kalıtımdan sorumlu birimler olduğunu
bulmuştur ve bu birimlerefaktöradını vermiştir.
GREGOR MENDEL’inÇalışmalarında Bezelye

Kullanmasının Sebepleri
1) Bezelyenin yetişmesinin kolay olması
2) Çalışmalarını yapacağı ortamın çok nitelikli olmasına gerek

olmaması
3) Üreme döngüsünün kısa olması nedeni ile çalışma

sonuçlarının kısa sürede alınması,
4) Bezelye bitkisi çiçeğinin taç yapraklarının dişi ve erkek

organı kapaması (hermafrodit) nedeni ile kendi kendine
döllenme(tozlaşma) yapması sonucu istenilen çalışmanın
rahatlıkla yapılması,
5) Çalışabileceği karakter sayısının fazla olması
6) Karakterlerin homolog kromozomlar üzerinde bulunması

nedeniyle yaptığı çalışma sonuçlarının insanlarla
kıyaslanabilmesi
/selinhoca
Selin Hoca
Kalıtım (Genetik):Kalıtsal özelliklerin ebeveynlerden

yavrulara aktarımını inceleyen bilim dalıdır.
Kalıtsal Özellik:DNA üzerinde şifrelerle tanımlanan

özelliklerdir.
Gen: DNA’nın en küçük anlamlı parçasıdır. Her gen yaklaşık

1500 nükleotidden oluşmuştur. Genler harflerle
sembollenmiştir. GregorMendelyaptığı çalışmalarda gen
kavramını tespit etmiş ancak bunlarafaktöradını vermiştir.
Karakter:Çevrenin veya kalıtımın etkisi ile ortaya çıkan

özelliklerin her biridir.
✔Bazı özellikler sadece kalıtım etkisi ile ortaya çıkar. (saç
rengi, göz rengi, kan grubu, enzim…)
✔Bazı karakterler hem çevrenin hem kalıtımın etkisi ile ortaya

çıkar.(Boy uzunluğu, ten rengi, zeka düzeyi…)
✔Bazı karakterler sadece çevrenin etkisi ile ortaya çıkar.

(Sünnet olmak..)
Homolog Kromozom:Biri anneden biri babadan gelen

karşılıklı bölgelerinde aynı karakteri temsil eden genler
bulunduran kromozomlardır. İnsanda 23 tane homolog
kromozom çifti bulunur.
AllelGen:Homolog kromozomlar üzerinde karşılıklı olarak

bulunan ve aynı karakteri temsil eden genlerdir.
Lokus:Allelgenlerin homolog kromozomlar üzerinde

bulundukları bölgelerdir.
Genotip:Canlıya ait kalıtsal bir özelliğin genlerdeki

durumudur. 2n kromozomlu canlılarda genotipiki harfle ifade
edilir. (aa, Aa, XrY)
/selinhoca
Selin Hoca
Fenotip:Genotipindışa yansımasıdır. Canlının o karakter

bakımından dış görünüşüdür. Fenotiptek harfle gösterilir.
Homozigot(Arı=Saf Döl):Allelgenlerin aynı olması

durumudur. (AA, bb, DD, XrXr…)
Heterozigot(Melez Döl):Allelgenlerin farklı olması

durumudur. (Aa, Bb, Dd…)
Dominant (Baskın) Gen:Heterozigotdurumdayken

karakterini fenotiptegösterebilen genlerdir. Büyük harfle
gösterilir. (A,B,D…)
Resesif (Çekinik) Gen:Heterozigotdurumdayken karakterini

fenotiptegösteremeyen genlerdir. Küçük harfle gösterilirler.
(a,b,d…)
Bağımsız Gen: Farklı kromozomlar üzerinde bulunan

genlerdir.
Bağlı Gen:Aynı kromozom üzerinde bulunan genlerdir.
✔Bağlı genler sadece krossingoverile ayrılabilirler.
1) GregorMENDEL kalıtım üzerine çalışmalar yapmış bir bilim

insanıdır. Çalışmalarında bezelye bitkisini kullanarak başarılı
olmuştur. Çalışmalarının sonuçlarını insanlar üzerinde de
değerlendirebilmiştir. Böylece insan kalıtımı üzerinde bilinmeyen
pek çok bilgi aydınlanmıştır.
Bezelyeler ile yapmış olduğu çalışmaların sonucunu insanlar

için de değerlendirebilmesi aşağıdaki özelliklerden hangisi ile
açıklanabilir?
A) Çiçeklerinin hermafroditolması
B) Üreme döngüsünün kısa sürmesi
C) Çalışabileceği karakter sayısının fazla olması
D) Yetiştirilmesinin kolay olması
E) Karakterilerininhomolog kromozomlar üzerinde aktarılması
2) ✔Allelgenlerin aynı özellikte olmasıdır.
✔Aynı kromozomlar üzerinde bulunan genlerdir.
✔Biri anneden biri babadan gelen karşılıklı bölgelerinde aynı

karakterleri temsil eden genleri bulunan kromozomlardır.
✔DNA üzerindeki en küçük anlamlı parçalardır.
Yukarıda kalıtım ile ilgili bazı kavramların açıklaması

verilmiştir. Aşağıdakilerden hangisinin açıklaması yukarıda
verilmemiştir?
A) HomozigotB) Homolog kromozom C) Gen
D) AllelGen E) Bağlı Gen
/selinhoca
Selin Hoca
KALITIM
MONOHİBRİT VE DİHİBRİT ÇAPRAZLAMA
www.selinhoca.com
KALITIM
/selinhoca
Selin Hoca
MONOHİBRİT ÇAPRAZLAMA
MONOHİBRİT ÇAPRAZLAMA
Bir karakter bakımından heterozigotolan bireylere monohibritdenir. İki

monohibritbireyin çaprazlanmasına ise monohibritçaprazlama denir.
1) Homozigotsarı tohumlu bezelyeler ile homozigotyeşil

tohumlu bezelyelerin çaprazlanması sonucunda elde
edilen F1 ve F2 döllerinin genotipve fenotipleriniyazınız.
(Sarı tohumlu bezelye geni yeşil tohumlu bezelye genine
baskındır.)
PunnetKaresi
/selinhoca
Selin Hoca
DİHİBRİT ÇAPRAZLAMA
DİHİBRİT ÇAPRAZLAMAİki karakter bakımından heterozigotolan bireylere dihibritdenir.
İki dihibritbireyin çaprazlanmasına dihibritçaprazlama denir.
2) Homozigotsarı ve düzgün tohumlu bezelyeler ile

homozigotyeşil ve buruşuk tohumlu bezelyelerin
çaprazlanması sonucunda elde edilen f1 ve f2 dölünün
fenotipve genotipleriniyazınız. (Sarı tohum geni yeşil tohum
genine; düzgün tohum geni buruşuk tohum genine baskındır.)
PunnetKaresi
/selinhoca
Selin Hoca
MONOHİBRİT VE DİHİBRİT ÇAPRAZLAMA
3) Aşağıdaki çaprazlamalardan hangisinin fenotipayrışım

oranı 3:1’dir?
A) Aax Aa
B) Aax aa
C) aax aa
D) AA x AA
E) AA x Aa
4) Heterozigotmor çiçekli iki bezelyenin çaprazlanması

sonucunda oluşan bezelyelerin bazılarının beyaz çiçekli
olduğu görülmüştür.
Buna göre;
I. Mor çiçek geni beyaz çiçek genine baskındır.
II. Oluşan bezelyelerin ¼ ’ü beyaz çiçeklidir.
III. Beyaz çiçekli bezelyelerin oluşma olasılığı ¼ ’tür.
verilenlerden hangisi her zaman doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız IIID) I ve III E) I, II ve III
5) Bir canlı türünde A ve B genleri homozigotbaskın olarak bir

araya geldiklerinde canlının ölümüne sebep olmaktadır.
Bu canlıdan AaBbgenotipliiki birey çaprazlanırsa sağlıklı
bireylerin fenotipayrışım oranı aşağıdakilerden
hangisidir?(A ve B baskın genlerdir.)
A) 3:1
B) 1:2:1
C) 9:3:3:1
D) 8:3:3:1
E) 9:3:3
6) Aşağıdakilerden hangisi dihibritçaprazlama örneğidir?
A) Aax AaB) AaBbx CcDdC) Aax BbD) AaBbx AaBbE) AaBbCcx AaBbCc
/selinhoca
Selin Hoca
KALITIM
GAMET ÇEŞİDİ BULMA VE
GENOTİP -FENOTİP ORANI HESAPLAMA
www.selinhoca.com
KALITIM
/selinhoca
Selin Hoca
GAMET ÇEŞİDİ BULMA
GENOTİPİ VERİLEN BİR BİREYİN GAMET ÇEŞİTLERİNİ

BULMA
1) AaBbDDeeGggenotiplibir bireyin (Krossingoveryoktur.)

a) Oluşturabileceği kaç farklı gamet vardır? (Genler
bağımsızdır.)
b) ABD genleri bağlı olduğuna göre bu birey kaç farklı gamet
oluşturabilir?
c) Deggenleri bağlı olduğuna göre bu birey kaç farklı gamet
oluşturabilir?
GENOTİPİ VERİLEN BİR BİREYİN GAMETLERİNİN

OLUŞMA OLASILIĞINI BULMA
2) AaBbDDeeGggenotiplibireyin (Krossingoverolmamıştır
ve genler bağımsızdır.)
a) ABDeggenotipindegameti oluşturma olasılığı nedir?
b) aBDeGgenotipindegameti oluşturma olasılığı nedir?
c) abdeGgenotipindegameti oluşturma olasılığı nedir?
/selinhoca
Selin Hoca
GAMET ÇEŞİDİ BULMA
3) Aşağıda verilen gametlerden hangisi KkLlMMnnXXgenotiplibir bireye ait olamaz?

(Mutasyon ve krossingoverolmamıştır.)
A) KLMnXB) klMnXC) KlmnXD) kLMnXE) KLMnX
4) Genotipiverilen aşağıdaki bireylerden hangisinin

oluşturabileceği gamet çeşidi diğerlerinden fazladır?
(Krossingoverve mutasyon olmamıştır)
A) Aa
B) BbDd(B ve D bağlıdır.)
C) ddgg
D) AaBb
E) KKLLMM
5) KkLlMMnnXXgenotiplibir bireyin KlMNXgametini

oluşturma olasılığı nedir? (Krossingoverolmamıştır ve
genler bağımsızdır.)
A) 0 B) 1/2 C) 1/4 D) 1/8 E) 1
/selinhoca
Selin Hoca
ÇAPRAZLAMA
ÇAPRAZLAMA SONUCU OLUŞAN BİREYLERİN GENOTİP

VE FENOTİP ORANLARINI BULMA
6) AaBBddgenotiplibir birey ile AaBbDDgenotiplibir

bireyin çaprazlanması sonucundaa) AaBBDdgenotipliyavru oluşma olasılığı nedir?
b) aaBbDdgenotipliyavru oluşma olasılığı nedir?
c) aBDfenotipliyavru oluşma olasılığı nedir?
d) ABD fenotipliyavru oluşma olasılığı nedir?
e) AAbbDdgenotipliyavru oluşma olasılığı nedir?
f) aBdfenotipliyavru oluşma olasılığı nedir?
g) Oluşturabileceği genotipve fenotipçeşit sayısı nedir?
/selinhoca
Selin Hoca
KENDİLEŞTİRME –KROSSİNG OVERLI GAMET BULMA
KENDİLEŞTİRME
7) AAbbDdGggenotiplibireyin kendileştirilmesisonucunda;
a) Ebeveynleri ile aynı genotipteyavru oluşma olasılığı kaçtır?
b) Ebeveynleri ile aynı fenotipteyavru oluşma olasılığı kaçtır?
KROSSING-OVERIN GERÇEKLEŞMESİ DURUMUNDA

OLUŞABİLECEK GAMETLERİ VE BU GAMETLERİN
OLUŞMA OLASILIKLARINI BULMA
8) AaBbgenotipinesahip canlılarda Ab bağlı gen ve %60

oranında krossing-overgörülüyorsa AB genotipininoluşma olasılığı nedir?
/selinhoca
Selin Hoca
KALITIM
KONTROL ÇAPRAZLAMASI –ÇOK ALLELİK –EŞ BASKINLIK
www.selinhoca.com
KALITIM
/selinhoca
Selin Hoca
KONTROL ÇAPRAZLAMASI -EŞ BASKINLIIK
KONTROL ÇAPRAZLAMASI
✔Baskın fenotiplibir bireyin genotipinibulmak amacı ile aynı

karakter bakımından çekinik fenotiplibir bireyle
çaprazlanmasına kontrol ya da test çaprazlaması denir.
✔Kontrol çaprazlaması ile istenilen türler ıslah edilebilir.
1) Sarı ve düzgün tohumlu bir bezelyenin aşağıdaki

bezelyelerden hangisi ile çaprazlanması sonucunda
canlının genotipibelirlenebilir?
A) Sarı ve buruşuk bezelye B) Yeşil ve düzgün bezelye
C) Yeşil ve buruşuk bezelye D) Sarı ve düzgün bezelye
E) Düzgün ve buruşuk bezelye
EŞ BASKINLIK (KODOMİNANTLIK)
✔Allelgenler arasındaki baskınlığı eşit olması durumudur.
✔Aralarında eş baskınlık olan genler heterozigotdurumdayken birbirleri üzerine

baskınlık kuramazlar. Bu
durumda her iki geninde özelliğini taşıyan üçüncü bir fenotipmeydana gelir.
✔İnsanlarda görülen AB ve MN kan grubu eş baskınlık

sonucu oluşmuştur.
/selinhoca
Selin Hoca
FENOTİP
HOMOZİGOT
HETEROZİGOT
MM
NN
MN
MN
EŞ BASKINLIK
2) M kan gruplu bir kadın ile N kan gruplu bir erkeğin

çaprazlanması sonucunda oluşabilecek F1 ve F2 dölünün
genotipve fenotiporanları nedir?
3) Eş baskınlık ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Allelgenlerin baskınlıkları eşittir.
B) Heterozigotdurumda her iki genin de özelliğini taşıyan

fenotipbirey oluşur.
C) Genotipayrışım oranı 1:2:1 dir.
D) Fenotipayrışım oranı 3:1 dir.
E) Heterozigotbireylerde iki farklı allelvardır.
/selinhoca
Selin Hoca
ÇOK ALLELLİK
ÇOK ALLELLİK
✔Bir karakterin oluşumundan sorumlu allelsayısının ikiden

fazla olmasıdır.
✔Diploit kromozomlu hücrelerde bir karakterin oluşumu ile

ilgili en fazla iki çeşit allelbulunabilir.
✔GenotipÇeşit Sayısı: n(n+1)/2
✔FenotipÇeşit Sayısı: n (allellerarasında eş baskınlık

varsa; n+eşbaskınlık durumları)
4) Farelerde kürk renginin oluşumundan sorumlu 5 farklı allelvardır.

Allellerarasındaki baskınlık ilişkisi aşağıda verilmiştir.
A1<A2<A3=A4<A5
Buna göre, farelerde kürk renginin oluşumu ile ilgili kaç

farklı genotipve fenotipvardır?
5) İnsanlarda üç farklı kan grubu vardır.
I. A, B ve 0 Sistemi: Aralarında A = B > 0 ilişkisi bulunan 3 allelile
II. M, N Sistemi: Aralarında M = N ilişkisi bulunan 2 allelile
III. RhSistemi: Aralarında R > r ilişkisi bulunan 2 allelile
kontrol edilir.
Buna göre, insanlarda kaç farklı fenotiptekan grubu

görülebilir?
A) 6 B) 12 C) 18 D) 24 E) 36
/selinhoca
Selin Hoca
KALITIM
KAN GRUPLARI
www.selinhoca.com
KALITIM
/selinhoca
Selin Hoca
KAN GRUPLARI
AB0 KAN GRUBU
✔İnsanlarda kan nakillerinde görev alan kan gruplarından

biridir.
✔A, B ve 0 geninin çok allelliğiile kontrol edilir.
✔A geni ile B geni birbirine eş baskındır. 0 geni ise çekinik

gendir.A = B > 0
✔Genlerin farklı genotiplerile yan yana gelmesi ile 4 farklı

fenotiptekan grubu oluşur. (A, B, AB ve 0)
Antijen (Aglütinojen):Bir canlıya dışarıdan giren yabancı

proteindir.
Antikor (Aglütinin):Bağışıklık sisteminin antijene karşı

ürettiği protein yapılı savunma proteinidir.
/selinhoca
Selin Hoca
FENOTİP
HOMOZİGOT
HETEROZİGOT
ANTİJEN
ANTİKOR
AA
A0
A ANTİJENİ
ANTİ-B
BB
B0
B ANTİJENİ
ANTİ-A
AB
-
AB
A VE B
ANTİJENİ
00
ANTİA
VE B
KAN GRUPLARI
3) 0 kan gruplu bir çocuğun annesinin B kan grubu olma

ihtimali kaçtır?
A) 1/2 B) 1/3 C) 1/4 D) 1/6 E) 1/8
4) HomozigotA kan gruplu bir bireyin;
I. AII. BIII. ABIV: 0
verilen kan grubu fenotiplerindenhangilerine sahip

çocuğu olabilir?
A) Yalnız I B) I ve III C) II ve III
D) II ve IV E) III ve IV
/selinhoca
Selin Hoca
1) HeterozigotA kan gruplu bir erkek ile heterozigotB kan

gruplu bir kadının doğacak çocukları ile ilgili
aşağıdakilerden hangisi kesin olarak söylenemez?
A) A kan gruplu çocukları heterozigottur.
B) Çekinik fenotipteçocuklarının olma olasılığı ¼ ’tür.
C) B kan gruplu çocukları homozigottur.
D) Annesi ile aynı fenotipteçocuğun oluşma olasılığı ¼ ’tür.
E) Antijen taşımayan çocukları olabilir.
2) İki kardeşten birinin kan grubu AB diğerinin ise 0 dır.
Buna göre bu kardeşlerin ebeveynlerinin kan grubu

fenotipleriaşağıdakilerden hangisi olabilir?
AnneBaba
A) 0 AB
B) AB AB
C) A 0D) B 0
E) A B
KAN GRUPLARI
RH KAN GRUBU
✔İnsanlarda kan nakillerinde dikkat edilen diğer kan grubu Rhdır.
✔Rhproteinine sahip olmak (R), Rhproteinine sahip

olmamaya (r) tam baskındır. R>r
5) A Rh+ bir anne ile B Rh+ bir babanın 0 Rh-çocukları

vardır. Bu ailenin doğacak 2. çocuğunun ABRh-kan
grubunda olma ihtimali kaçtır?
A) 1/4 B) 3/4 C) 3/8 D) 1/16 E) 3/16
6) 0Rh(-) kan gruplu bir birey ile ilgili aşağıdakilerden

hangisi söylenemez?
A) Çekinik fenotiplidir.
B) Homozigottur.
C) Antijen taşımaz.
D) İki farklı antikor taşır.
E) İki farklı alleltaşır.
/selinhoca
Selin Hoca
FENOTİP
HOMOZİGOT
HETEROZİGOT
ANTİJEN
ANTİKOR
Rh+
RR
Rr
RhANTİJENİ
Rh-
rr
-
-
ANTİ-D
KAN GRUPLARI
KAN UYUŞMAZLIĞI (ERİTROBLASTOSİS FETALİS)
✔A-B-0 kan grubu farketmeksizin, annenin Rh(-), babanın Rh(+) ve çocuğun Rh(+)
olması durumudur.
✔Anneninkanındabulunan D antikoru, çocuğa geçerek

çocuktaki Rhantijenlerini çökeltmeye başlar, bu durumda
çocukta ölü doğum, düşük ya da sakatlıklar görülebilir.
✔Bu durumdan korunmak için kan uyuşmazlığı ihtimali olan

ailelerde annenin hamilelik döneminde aşı olması
gerekmektedir.
7) Aşağıda kan grubu genotipleriverilen ailelerden

hangisinde kan uyuşmazlığının görülme ihtimali %50’dir?
AnneBaba
A)A0RR 00rr
B)BBrrABRR
C)ABRrA0Rr
D)00rr B0rr
E)B0rr A0Rr
8) Kan uyuşmazlığı görülen bir aile ile ilgili

aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Anne -, baba + kan grupludur.
B) Anne ve babanın kan grupları farklıdır.
C) Anne ile çocuğun kan grupları aynıdır.
D) Babada Rhantijeni üretimi vardır.
E) Baba ile çocuğun kan grupları aynıdır.
/selinhoca
Selin Hoca
KALITIM
EŞEYE BAĞLI KALITIM
www.selinhoca.com
KALITIM
/selinhoca
Selin Hoca
İnsanda Cinsiyet Belirlenmesi
✔İnsanlarda 46 tane kromozom bulunur.
✔Cinsiyet dışı karakterlerin oluşumunda görev alan genlerin

bulunduğu kromozomlara otozom, cinsiyet ve cinsiyet dışı
karakterlerin oluşumunda görev alan genlerin bulunduğu
kromozomlara ise gonozomdenir.
✔İnsanlarda 44 otozom, 2 gonozomvardır.
✔Erkeklerde X ve Y olmak üzere 2 çeşit gonozomvarken

kadınlarda 2 tane X olmak üzere 1 çeşit gonozomvardır.
/selinhoca
Selin Hoca
✔İnsanlarda X ve Y olmak üzere iki çeşit gonozombulunur.
✔Kadınlarda sadece X gonozomubulunurken, erkeklerde her

ikisi de bulunur.
✔X ve Y gonozomlarıüç bölgeden oluşur. Bu üç bölgenin

kalıtımı birbirinden farklıdır.
Homolog kısım (I)
Sadece Y’de olan kısım (II)
Sadece X’teolan kısım (III)
1) Melez kahverengi saçlı kahverengi gözlü bir kadın ile

erkeğin doğacak çocuklarının heterozigotkahvarengigözlü ve sarı saçlı bir erkek
olma olasılığı kaçtır?
2) Eşeye bağlı kalıtım ile ilgili aşağıdakilerden hangisi

söylenemez?
A) Kadınlarda 2 çeşit gonozomvardır.
B) Y kromozomunun homolog olmayan bölgesinde taşınan

karakterler çekinik ya da baskın farketmeksizinkadınlarda
görülmez.
C) Tam renk körlüğü X ve Y kromozomunun homolog

bölgesinde aktarılır.
D) İnsanlarda 44 tane otozombulunur.
E) Sağlıklı bir çiftin doğacak çocuklarının kız olma olasılığı

daima 1/2dir.
/selinhoca
Selin Hoca
X Kromozomunun Homolog Olmayan Kısmında Taşınan

Karakterler
✔Y kromozomu üzerinde bulunmayan karakterlerdir.
✔En önemli örnekleri kırmızı –yeşil renk körlüğü, hemofili ve

kas distrofisidir.
✔Erkeklerde görülme olasılığı daha fazladır.
Kırmızı-yeşil renk körlüğü: Kırmızı ve yeşil renklerin

algılanamadığı genetik hastalıktır. X kromozomunun homolog
olmayan bölgesinde çekinik olarak aktarılır.
Hemofili: Damar dışına çıkan kanın pıhtılaşmadığı genetik bir

hastalıktır. X kromozomunun homolog olmayan bölgesinde
çekinik olarak aktarılır.
/selinhoca
Selin Hoca
3) Babası renk körü olan renk körü hastası olmayan bir

kadın ile renk körü hastası bir erkeğin çocuklarının;
a) Hasta bir kız çocuklarının olma olasılığı nedir?
b) Sağlam bir çocuklarının olma olasılığı nedir?
c) Kız çocuklarının hasta olma olasılığı nedir?
d) Bu çiftin 3 erkek çocuğu olursa üçünün de renk körü hastası

olma ihtimali nedir?
4) Hemofili hastası bir erkek ile ilgili aşağıdakilerden

hangisi kesin olarak söylenemez?
A) Kız çocuklarında hastalık geni bulunur.
B) Hastalık genini annesinden almıştır.
C) Erkek çocukları hastadır.
D) Y kromozomu üzerinde hastalık genini taşımaz.
E) Bir tane hastalık geni taşır.
5) Kırmızı yeşil renk körü taşıyıcısı bir anne ile sağlam bir
babanın 1. çocuğu renk körü, 2. çocuğu ise sağlam
fenotipteolduğuna göre;
I. 1. çocukları erkektir.
II. 2. çocukları taşıyıcıdır.
III. 1. çocuk hastalık genini annesinden almıştır.
Bu ailenin çocukları ile ilgili verilenlerden hangilerinin

doğruluğu kesindir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve IIID) II ve III E;) I, II ve III
/selinhoca
Selin Hoca
KALITIM
SOYAĞAÇLARI
www.selinhoca.com
KALITIM
/selinhoca
Selin Hoca
SOYAĞAÇLARI
1)
Yukarıdaki soyağacında otozomalçekinik bir özelliği

fenotipindegösteren bireyler taralı olarak verilmiştir.
Numaralandırılmış bireylerden hangisi homozigotgenotipteolabilir?
A) 1B) 2C) 3D) 4E) 5
/selinhoca
Selin Hoca
SOYAĞAÇLARI
2)
Yukarıdaki soyağacında mavi gözlü bireyler taralı olarak

verilmiştir.
Numaralandırılmış bireylerden hangilerinin heterozigotkahverengi gözlü olduğu kesin

değildir? (Kahverengi göz
geni mavi göz genine baskındır.1 ve 2 tek yumurta ikizidir.)
A) Yalnız 3B) 1 ve 2C) 3 ve 4
D) 4 ve 5E) 1, 2 ve 5
/selinhoca
Selin Hoca
SOYAĞAÇLARI
3) A, B, 0 kan grubu sisteminde A ve B birbiri üzerine eş

baskın, 0’a ise tam baskındır.
Soyağacında taralı olarak verilen bireyin AB0 sistemine

göre kan grubu eş baskın özellikte olduğuna göre,
numaralandırılmış bireylerden hangileri çekinik fenotipteolabilir?
A) Yalnız 1B) Yalnız 2C) 1 ve 3
D) 2 ve 4E) 3 ve 4
/selinhoca
Selin Hoca
SOYAĞAÇLARI
4) Aşağıdaki soyağacında bazı bireylerin kan grubu fenotipleriverilmiştir.
Numaralandırılmış bireylerden hangilerinin kan grubu

genotipiaşağıdaki gibi olamaz? (4 ile A Rh+ birey tek
yumurta ikizidir.)
A) 1 B0rr
B) 2 B0Rr
C) 3 00rr
D) 4 AARr
E) 5 ABRR
/selinhoca
Selin Hoca
SOYAĞAÇLARI
5) Renk körü, X kromozomunun Y ile homolog olmayan

bölgesinde çekinik olarak aktarılan genetik bir hastalıktır.
Yukarıdaki soyağacında taralı X bireyi renk körü hastası

olduğuna göre aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) X, hastalık genini 3 ve 4 numaralı bireylerden almıştır.
B) 3 numaralı birey hastadır.
C) 1 numaralı birey X’ehastalık genini yollamıştır.
D) X, hastalık genini 2 numaralı bireyden almıştır.
E) 4 numaralı birey en az 1 hastalık geni taşımaktadır.
/selinhoca
Selin Hoca
KALITIM
SOYAĞAÇLARI
www.selinhoca.com
KALITIM
/selinhoca
Selin Hoca
SOYAĞAÇLARI
1) Kırmızı yeşil renk körlüğü X’ebağlı çekinik olarak aktarılan

genetik bir hastalıktır.
Yukarıdaki soyağacında taralı olan bireyler kırmızı yeşil

renk körü hastası olduğuna göre, numaralandırılmış
bireylerden hangisinin genotipikesinolarak bellidir?
D) 1 ve 4E) 1, 2 ve 3
/selinhoca
Selin Hoca
SOYAĞAÇLARI
2)
Yukarıdaki soyağacında A ile gösterilen bireyde Y üzerinde

baskın olarak aktarılan bir özellik fenotiptegörülmektedir.
Buna göre A özelliği, numaralandırılmış bireylerden

hangisinde kesinolarak görülür?
D) 3 ve 5E) 2, 3 ve 5
/selinhoca
Selin Hoca
SOYAĞAÇLARI
3)
Yukarıdaki soyağacında kalıtım şekli bilinmeyen bir özelliğin

aile bireylerinde görülme durumu verilmiştir.
Soyağacındaki taralı bireyler bu özelliği fenotiptegösterdiğine göre bu özellik;
I. Otozomalçekinik
II. X’ebağlı çekinik
III. Otozomalbaskın
IV. Y’ye bağlı çekinik
verilen kalıtım şekillerinden hangileri ile aktarılıyor

olabilir?
A) Yalnız IB) I ve IIC) II ve IV
D) I, II ve IIIE) II, III ve IV
/selinhoca
Selin Hoca
SOYAĞAÇLARI
4) Hemofili hastası bir baba ile hemofili taşıyıcısı bir

annenin doğacak bir kız bir erkek çocukları ile
oluşturacağı soyağacı aşağıdakilerden hangisinde doğru
olarak verilmiş olamaz? (Hasta bireyler taralıdır.)
/selinhoca
Selin Hoca
A)
B)
C)
D)
E)
5) Mitokondriyalkalıtım ile aktarılan bir hastalığı fenotipindegösteren
bazıbireyler taralı olarak verilmiştir.
Buna göre numaralandırılmış bireylerden hangilerinde bu

özellik fenotipteetkisini gösterir?
A) 2 ve 3B) 4 ve 5C) 1, 2 ve 3
D) 4, 5, 6 ve 7E) 1, 2, 3, 6 ve 7
MİTOKONDRİYAL KALITIM
MitokondriyalKalıtım
✔Mitokondri organeliiçerisinde bulunan DNA molekülüne

mitokondriyalDNA (mtDNA) denir.
✔mtDNAüzerindeki genetik bilginin aktarımına da

mitokondriyalkalıtım adı verilir.
✔Döllenme sırasında sperm içerisindeki mitokondri organelidöllenmeye

katılmadığından zigotun yapısındaki mitokondri
yumurta hücresinden gelmektedir. Bu durumda mitokondriyalkalıtım anneden çocuklara
doğru aktarılmaktadır.
/selinhoca
Selin Hoca
VARYASYON
✔Tür içerisindeki farklılıklara varyasyondenir.
✔Varyasyon genetik ve çevresel faktörlerin etkisi ile oluşabilir.
✔Genetik farklılıklar nedeni ile tür içerisindeki farklılıklara

genetik varyasyon denir.
✔Genetik varyasyon;
Mayozbölünme (krossingover, homolog kromozom
ayrılması, kromozomların bağımsız dağılımı)
Mutasyon
Döllenme
nedeni ile ortaya çıkmaktadır.
AKRABA EVLİLİKLERİ -VARYASYON
AKRABA EVLİLİKLERİ
✔Akraba olan insanların genetik yapısı birbirine

benzemektedir. Bu ailelerde meydana gelebilecek evliliklerde
özellikle çekinik olarak aktarılan genetik hastalıkların fenotipteortaya çıkma
ihtimali artmaktadır.
✔Bu durum genetik hastalıklı bireylerin oluşmasına yol

açmaktadır.
✔Akraba evlilikleri nedeni ile düşük, ölü doğum görülebilmekte

ayrıca, fiziksel ve zihinsel engellilik gibi olumsuz durumlara
sahip çocuklar dünyaya gelebilmektedir.
/selinhoca
Selin Hoca
6) Tür içi canlı çeşitliliğinin oluşumu ile ilgili
aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Krossingoveryeni gen kombinasyonlarının oluşmasına

neden olur.
B) Tür içindeki genetik farklılıkların her birine genetik

varyasyon denir.
C) Vücut hücrelerinde meydana gelen mutasyonlar kalıtsaldır.
D) Döllenme varyasyonların oluşmasına neden olur.
E) Çevresel etmenler etkisi ile genetik madde üzerinde

meydana gelen değişimler mutasyondur.
VARYASYON
MUTASYON
✔Çevresel etmenler nedeni ile genetik maddede meydana

gelen değişimlerdir.
✔Mutasyona neden olan etmenlere mutajendenir.

Mutajenler; çeşitli kimyasal maddeler, radyasyon…
✔Mutasyonlar vücut hücreleri, üreme ana hücreleri ve üreme

hücrelerinde meydana gelebilir. Ancak her mutasyon kalıtsal
değildir.
✔Canlının üremesinde görev alan hücrelerde meydana gelen

mutasyonlar nesilden nesileaktarılarak kalıtsal hale gelir.
Üreme ile alakalı olmayan hücrelerde meydana gelen
mutasyonlar ise sadece o canlıyı ilgilendirir.
✔Mutasyonlar genellikle ölümcül ya da hastalılara neden olan

değişikliklerdir. Nadiren iyi sonuçlar doğurur.
REKOMBİNASYON
✔Mayozbölünme sırasında meydana gelen krossingoverve

kromozomların bağımsız dağılması yeni oluşan hücrelerin gen
dizilimlerinin değişmesine neden olur. Bu şekilde yeni gen
kombinasyonları oluşturulur.
/selinhoca
Selin Hoca
EKOLOJİ
EKOLOJİK TERİMLER –EKOSİSTEMİN BİLEŞENLERİ
www.selinhoca.com
EKOLOJİ
/selinhoca
Selin Hoca
EKOLOJİ İLE İLGİLİ TERİMLER -EKOSİSTEMİN BİYOTİK FAKTÖRLERİ
✔Ekoloji: Canlıların birbirileri ve cansız çevre ile olan

ilişkilerini inceleyen bilim dalıdır.
✔Popülasyon: Belirli bir bölgede yaşayan aynı tür canlıların

oluşturduğu topluluktur.
✔Komünite: Birden fazla popülasyonun oluşturduğu

topluluktur.
✔Ekosistem: Birden fazla komüniteninbir araya gelerek

oluşturduğu cansız çevreyi de içine alan bölgedir.
✔Biyosfer: Dünya üzerinde canlıların yaşayabildiği en büyük

ekosistemdir.
✔Habitat: Canlıların hayatsalfaaliyetlerini doğal olarak

sürdürebildikleri yaşam alanıdır.
✔Ekolojik Niş: Bir canlı türünün ekosistemdeki görevidir.
✔Ekosistem canlılar ve çevrelerindeki cansız ortamdan

oluşur. Ekosistemdeki canlılara biyotikfaktör, cansızlara ise
abiyotikfaktör denir.
BİYOTİK FAKTÖRLER:
Ototroflar, heterotroflar ve saprofitlerdir.
1) Ototrof (Üretici)
✔Ekosistemdeki besinin kaynağıdırlar.

✔İnorganik maddeyi organik madde haline getiren canlılardır.
✔İnorganik maddeleri ışık enerjisi ve klorofil pigmenti
kullanarak organik madde haline getiren canlılara fotoototrofdenir. Bu canlılar
fotosentez yaparak beslenirler.
(Bazı bakteri, algler ve bitkiler…)

✔İnorganik maddeleri oksitleyerek açığa çıkardıkları enerji ile
organik madde üreten canlılara kemoototrofdenir. Bu canlılar
kemosentezyaparak beslenir.
(Bazı bakteriler, bazı arkeler…)
/selinhoca
Selin Hoca
EKOSİSTEMİN BİYOTİK FAKTÖRLERİ
2) Heteretrof(Tüketiciler)
✔Kendi besinini üretemeyip dışarıdan hazır alan canlılardır.

(Bazı bakteriler, bazı arkeler, bazı protistalar, mantarlar, ve
hayvanlar)
3) Saprofit (Ayrıştırıcılar)
✔Hücre dışına salgılayabildikleri güçlü sindirim enzimleri ile

organik maddeleri hücre dışında parçalayıp hücre içine
aldıktan sonra inorganik hale getirebilen canlılardır.
(Bazı mantarlar ve bazı bakteriler,)
✔Ölmüş canlı kalıntılarını, canlıların atıklarını parçalayıp

doğaya yeniden kazandırırlar.
✔Doğadaki madde döngüleri için çok önemlidirler. Ototrof
canlılar için ham madde üretimini yaparlar.
1) Ekosistemin biyotikfaktörleri ile ilgili aşağıdakilerden

hangisi söylenemez?
A) Saprofitler, organik maddeleri hücre dışı enzimler ile

parçalarlar
B) Fotoototrofve kemoototroflardabulunan klorofil organik

madde üretimini sağlar.
C) Bazı bakteri ve bazı mantarlar saprofittir.
D) Heterotrof canlılar organik maddeleri dışarıdan hazır alır.
E) İnorganik maddeleri oksitleyen canlılar kemoototroftur.
2) -Canlıların yaşamsal faaliyetlerini gerçekleştirebildiği doğal

yaşam ortamı
-Belirli bir bölgede yaşayan aynı tür bireylerin oluşturduğu

topluluk
-Birden fazla komüniteninbir araya gelerek oluşturduğu

cansız çevreyi de içine alan bölge
-Bir canlı türünün ekosistemdeki görevi
Yukarıda ekolojik terimlerden bazılarının açıklamaları verilmiştir.
Aşağıdaki ekolojik terimlerden hangisinin açıklaması

yukarıda verilmemiştir?
A) Ekolojik Niş B) Ekosistem C) PopulasyonD) KomuniteE) Habitat
/selinhoca
Selin Hoca
EKOSİSTEMİN ABİYOTİK FAKTÖRLERİ
ABİYOTİK FAKTÖRLER
Ekosistemin cansız bileşenleridir.
1) Işık:
✔Fotoototrofcanlılar ışık enerjisi kullanarak inorganik

maddeleri organik madde haline getirerek besinlerini üretirler.
Bu nedenle ışık temel besinlerimizin üretiminde görev alır.
Besin zincirleri ile üretilen besin diğer canlılara ulaştırılır.
✔Yüksek enerjili ışınlar canlıda mutasyonlara neden olabilir.
✔Dünya üzerindeki ışık dağılımı, canlıların yayılış göstermesi

üzerine etkilidir. Işık alma süresi fazla olan ekosistemlerdeki
canlı çeşitliliği ışık alma süresi az olanlara oranla daha fazladır.
✔Hayvanların hayatsalfaaliyetlerine devam edebilmesi ışığa

göre ayarlanır. Örneğin, bazı hayvanlar ışık olduğunda aktifken
bazıları karanlıkta aktiftir. Ya da bir çok bitki çiçek açma
zamanlarını ışığa göre ayarlamıştır.
2) Sıcaklık:
✔Canlı vücudundaki metabolikfaaliyetlerin gerçekleşebilmesi

enzimlerin çalışması ile mümkündür. Enzimler, en iyi
çalışmalarını kendilerine göre olan optimum sıcaklık aralığında
yaparlar. Canlının yaşam yerindeki sıcaklığın değişmesi canlı
yaşamını olumsuz etkiler. Bu nedenle her canlı kendi
metabolizmasına uygun sıcaklıktaki ekosistemlerde yaşar.
✔Sıcaklık hayvanların görünüşünü de etkiler. Sıcak

bölgelerde yaşayan hayvanların vücutları, soğuk bölgelerde
yaşayanlara göre daha koyudur.
✔Sıcaklığın vücut boyutlarında da etkisi vardır. Sıcak

bölgelerde yaşayan böcek, kertenkele gibi hayvanlar soğuk
bölgelerde yaşayan akrabalarına göre daha büyüktür.
✔Bazı canlıların vücut sıcaklığı sabit değildir. Vücut sıcaklığı

çevre sıcaklığı ile paralel olarak değişen canlılara soğukkanlı
canlı denir. Değişmeyerek sabit kalanlara ise sıcakkanlı canlı
denir. Soğukkanlı canlılar dünyanın her yerinde yayılış
gösteremezler ve bazıları soğuk mevsimlerde kış uykusuna
yatarlar. Sıcakkanlı canlıların ise dünya üzerindeki dağılışları
daha geniştir.
/selinhoca
Selin Hoca
3) İklim:
✔Belirli bir bölgede uzun zaman aralığında etkili olan atmosfer
koşullarına iklim denir.
✔İklimlerin oluşmasında pek çok abiyotikfaktör etkilidir. Ayrıca

o bölgenin yükseltisi ve denize göre konumu da iklimin
oluşması üzerine etki gösterir.
4) Toprak:
✔Kayaların su, rüzgar ve sıcaklık etkisi ile parçalanması ile

oluşan abiyotikfaktördür.
✔Canlılar doğrudan ya da dolaylı olarak toprakla bağlantı

halindedir.
✔İçeriklerine göre farklı topraklar vardır. Bu toprak çeşitleri

üzerinde yaşayan canlıların da dağılımı üzerine etki gösterir.
✔Humuslu Toprak: Bol miktarda besin içeren bitki gelişimine

en uygun topraktır.
✔Kumlu Toprak: Ozmotikbasıncı çok yüksek olan ve bitki

gelişimi için elverişsiz topraklardır.
✔Kireçli Toprak: Kireç miktarı fazla olan topraklardır.
✔Killi Toprak: Kil miktarının fazla olduğu topraklardır.
3) Ekosistem biyotikve abiyotikolmak üzere iki etmenden

meydana gelmiştir.
Buna göre;
I. Bir ekosistemdeki abiyotikfaktörlerin dağılımı biyotikfaktörlerin dağılımını
etkiler.
II. Sıcaklık, enzim çalışması üzerine etki ettiğinden canlı

vücudunu etkiler.
III. Işık, kemoototrofcanlılar tarafından kullanılarak temel besin

kaynakları oluşturulur.
verilenlerden hangisi doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve IIE) II ve III E) I, II ve III
/selinhoca
Selin Hoca
5) Mineraller:
✔İnorganik maddeler olduğundan canlılar tarafından

üretilemeyen ve doğada hazır olarak bulunan maddelerdir.
✔Canlı vücudunda yapıcı onarıcı ve düzenleyici olarak görev

yaparlar.
✔Canlının vücudunda gereken miktarlara göre en az olan

mineral sınırlayıcı etki gösterir. Buna minimum yasası denir.
6) Su:
✔İnorganik madde olduğundan canlılar tarafından

üretilemeyen ve hazır alınmak zorunda olan maddedir.
✔Canlı vücudunda en fazla bulunan temel bileşendir.
✔Canlıdaki enzimlerin çalışabilmesi için ortam oluşturur. Bu

nedenle hayatsalfaaliyetlerin gerçekleşebilmesini sağlar.
✔Su miktarının fazla olduğu ekosistemlerde canlı çeşitliliği

daha fazladır.
✔Canlılar metabolizmaları için gerekli olan su miktarına göre

dünyada dağılış göstermişlerdir.
✔Suyun az olduğu bölgelerde yaşayan canlılarda su kaybını

engellemek için çok sayıda adaptasyon gelişmiştir.
7) pH:
✔Sulu çözeltilerdeki H konsantrasyonuna bağlı olarak

hesaplanan değere pHdenir.
✔Canlılar metabolizmalarına uygun pHaralıklarında yaşarlar.

Çünkü, enzimler belirli pHaralıklarında çalışabilmektedir. Ortam
pH’ınınbozulması enzimlerin çalışmasını olumsuz
etkileyeceğinden canlı yaşamını tehlikeye sokar.
4)
Yukarıda canlı vücudunda bulunan bazı minerallerin canlı

bünyesindeki miktarları ve metabolizmanın düzgün çalışabilmesi
için gerekli olan miktarları verilmiştir.
Buna hangi mineral canlı gelişiminde sınırlayıcı etki

gösterir?
A) XB) YC) ZD) TE) M
/selinhoca
Selin Hoca
Mineral
Gerekenmiktar
Bitkideki
miktar
40mg
100mg
10mg
20mg
50mg
40 mg
70mg
70mg
20mg
3mg
CANLILAR ARASINDAKİ BESLENME İLİŞKİSİ
✔Canlılarda üç şekilde beslenme görülür.
1) Ototrof
2) Heterotrof
3) Hem ototrof hem heterotrof
1) İnorganik maddeleri kullanarak organik maddeleri üreten ve

böylece, kendi besinini kendisi üreten canlılara ototrofdenir.
✔Ototrof canlılar, organik maddeyi üretme şekilerinegöre ikiye

ayrılır. Bunlar fotoototrofve kemoototroftur.
✔Fotoototroflarfotosentezyapar ve klorofil pigmentine

sahiplerdir.
✔Kemoototroflarise kemosentezyapar ve prokaryotlardır.
2) Organik maddeleri beslenme yolu ile dışarıdan hazır alan

canlılara heterotrofdenir. Heterotrof canlılar beslenme
şekillerine göre holozoik, saprofitve parazitolmak üzere üçe
ayrılır.
✔Holozoikcanlılar, besinlerini büyük parçalar halinde alır;

sindirim sistemlerinde parçalayarak kullanırlar. Hayvanlar
holozoikcanlılardır. Besin çeşitlerine göre etçil (karnivor), otçul
(herbivor) ve hepçil (omnivor) olarak üç gruba ayrılırlar.
✔Saprofit canlılar, güçlü sindirim enzimlerine sahiplerdir.

Sindirim enzimlerini hücre dışına salgılayarak organik
maddelerin zardan geçebilecek boyutlara küçültürler. Daha
sonra solunum metabolizmaları ile inorganik madde haline
getirerek hücre dışına bırakırlar. Böylece organik maddeleri
inorganik hale getirerek yeniden kullanabilir hale getirirler.
Ototroflar için inorganik madde elde ederler. Madde
döngülerinin gerçekleşmesinde çok büyük öneme sahiplerdir.
Bazı bakteri ve mantarlar saprofittir.
✔Parazit canlılar, sindirim enzimlerine sahip olmadıklarından

sindirilmiş besinlerin hazır olarak bulunduğu yerlerde yaşarlar.
Başka canlıların içinde ya da üzerinde yaşayarak canlının
besinlerini alırlar ve canlıya zarar verirler. Aynı zamanda
patojen (hastalık yapıcı) özellik gösterirler.
Bazı bakteri, protista, mantar, bitki ve hayvanlar parazittir.
/selinhoca
Selin Hoca
3) Fotosentez yaparak ototrof, besinini dışarıdan hazır alarak

heterotrof beslenen canlılar hem ototrof hem heterotrof
canlılardır.Öglena ve böcekçil bitki en önemli örnekleridir.
5) I. Parazit
II. Saprofit
III. Kemoototrof
Yukarıda verilen beslenme şekillerinden hangisi arkelerdegörülmez?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız IIID) I ve IIE) II ve III
6) Parazit canlılar ile ilgili aşağıdakilerden hangisi kesin

olarak söylenemez?
A) Hücre dışı sindirim yapamazlar.
B) Hastalık yapıcı canlılardır.
C) Sindirilmiş besinlerin hazır olarak bulunduğu yerlerde

yaşarlar.
D) Canlıların üzerinde ya da içinde yaşarlar.
E) Prokaryotcanlılardır.
/selinhoca
Selin Hoca
EKOLOJİ
MADDE VE ENERJİ AKIŞI
www.selinhoca.com
EKOLOJİ
/selinhoca
Selin Hoca
✔Ekosistemin biyotikfaktörleri ekosistemin dengede

kalmasını sağlar. Bu canlılardan herhangi birinin sayısının
artması ya da azalması diğerlerini de olumlu ya da olumsuz
olarak etkiler.
✔Ekosistemdeki her canlının üretmiş olduğu organik maddeye

biyomasya da biyokütledenir.
✔Biyokütle, bir canlıdan diğer canlıya besin yolu ile aktarılır.

Bu aktarım sırasında biyokütleninve biyokütleiçindeki
kimyasal bağda bulunan enerjinin yaklaşık %90’ı kaybolur.
%10’luk bir kısmı canlı vücuduna katılabilir.
✔Ekosistemdeki madde ve enerji akışı her beslenme

düzeyinde azaldığından besin piramitleri elde edilir.
✔Besin piramidinin en altında daima ototroflar, diğer

basamaklarında heterotroflarbulunur. Saprofitler ise belirli
bir basamakta bulunmaz, her basamağa etki edebilirler.
✔Piramitteki her bir basamağa trofikdüzey denir.
Besin Piramidinde Aşağıdan Yukarıya Doğru Gidildikçe
✔Canlı sayısı azalır.
✔Biyomasazalır.
✔Canlıların vücut büyüklüğü artar. (Genellikle)
✔Canlıların üreme hızı azalır.
✔Aktarılan enerji miktarı azalır.
✔Zehirli madde birikimi artar.
/selinhoca
Selin Hoca
Besin Zinciri
✔Bir ekosistemde madde ve enerji akışı doğrultusunda

canlıların sıralanması ile oluşan zincirdir.
Besin Ağı
✔Birden fazla besin zincirinin kesişmesi ile oluşan karmaşık

zincirdir.
1) Bir besin piramidinde aşağıdan yukarıya doğru

gidildikçe aşağıdaki değişimlerden hangisi kesinlikle
gerçekleşmez?
A) Biyomasmiktarı azalır.
B) Birey sayısı artar.
C) Aktarılan enerji miktarı azalır.
D) Üreme hızı azalır.
E) Biyolojik birikim artar.
2) Aşağıda bir ekosistemdeki besin zinciri verilmiştir.
Bu ekosistemde çekirge sayısının artması sonucunda;

I. Bitki sayısı azalır.
II. Fare sayısı artar.
III. Kartal sayısı azalır.
verilen olaylardan hangisi meydana gelir?
A)Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız IIID) I ve II E) II ve III
/selinhoca
Selin Hoca
Kilit Taşı Tür
✔Besin ağındaki türler ekosistemin dengesi açısından

birbirine bağımlıdır ve bazı türler bütün sistem üzerinde
diğerlerinden daha fazla etki gösterirler. Besin ağındaki bu
özellikteki canlılar kilit taşı türdür.
✔Kilit taşı türün yok olması besin zincirindeki diğer canlıların

yok olması ya da azalmasına yol açar.
Örnek: Denizyıldızı popülasyonunun ekosistemden

çıkarılması, midye popülasyonunun kontrolsüz artmasına
neden olur ve diğer birçok türü uzaklaştırır.
Biyolojik Birikim
✔Besin piramidinde üreticiden tüketiciye doğru çıkıldıkça canlı

vücudunda biriken zehir miktarı artar.
3)
Yukarıda bir ekosistemdeki besin ağı verilmiştir.
Besin ağındaki canlılar ile ilgili olarak aşağıdakilerden

hangisi kesin olarak söylenemez?
A) K, karanlıkta organik madde üretebilmektedir.
B) L, otçuldur.
C) M, II. trofikdüzeydedir.
D) N deki biyolojik birikim L den fazladır.
E) T, her trofikdüzeyde bulunabilmektedir.
/selinhoca
Selin Hoca
EKOLOJİ
MADDE DÖNGÜLERİ
www.selinhoca.com
EKOLOJİ
/selinhoca
Selin Hoca
MADDE DÖNGÜLERİ
Ekosistemde yer alan maddeler organik ve inorganik

formlarına sürekli dönüşerek döngü halindedir.
En önemli madde döngüleri
✔Su döngüsü
✔Karbon döngüsü
✔Azot döngüsü
Su, karbon ve azot döngüsü atmosfer ile yeryüzü arasında

gerçekleşir.
SU DÖNGÜSÜ
Buharlaşma, yoğunlaşma, yağış, fotosentez ve solunum

olayları ile su katı sıvı ve gaz formuna dönüşerek yeryüzü ile
atmosfer arasında dönüşüm geçirir.
/selinhoca
Selin Hoca
MADDE DÖNGÜLERİ
KARBON DÖNGÜSÜ
✔Atmosferde C; CO ve CO2halinde bulunur.
✔CO2, özümleme reaksiyonları ile ototroflar tarafından organik

madde haline getirilir. Beslenme yolu ile diğer canlılara geçer ve
solunum ile yeniden atmosfere ulaşır.
✔Ayrıca yanma olayları da atmosferdeki CO2miktarını artırır.
1) I. Buharlaşma
II. Yoğunlaşma
III. Solunum
IV. Fotosentez
Yukarıda verilen olaylardan hangisi atmosferdeki su

miktarını azaltır?
D) II ve IV E) I, II ve III
2) I. Saprofit faaliyetleri
II. Fotosentez
III. Kemosentez
IV. Hücresel solunum
V. Fosil yakıtların yanması
Yukarıda verilen olaylardan hangisi atmosferdeki CO2

miktarını artırır?
A) I ve II B) IV ve V C) I, II ve IIID) I, IV ve V E) II, III ve V
/selinhoca
Selin Hoca
MADDE DÖNGÜLERİ
AZOT DÖNGÜSÜ
✔Atmosferde bulunan azot gazı çeşitli doğa olayları ve azot

bağlayıcı bakteriler ile yeryüzüne aktarılır.
✔Fotosentez ve kemosentezreaksiyonları ile ototroflar

tarafından organik madde haline getirilir.
✔Beslenme yolu ile heterotroflara geçer.
✔Canlıların ölmüş vücut parçaları, ölüleri ve dışkılarının

saprofitler tarafından parçalanması sonucu yeniden inorganik
hale gelir. Bu olaya pütrifikasyondenir.
✔Saprofit faaliyetleri ile açığa çıkan NH3, nitritbakterileri ile

nitrite(NO2); nitritise nitrat bakterileri ile nitrata (NO3)
dönüştürülür. Bu canlılara genel olarak nitrifikasyonbakterileri denir. Olaya ise
nitrifikasyondenir. Nitrifikasyonbakterileri nitrifikasyonukemosentezile
gerçekleştirmektedir.
Nitrifikasyonbakterileri ile tekrardan kullanılabilir azot tuzları
oluşur.
✔Yeryüzünde dönüşümü tamamlanmış olan azotun yeniden

atmosfere aktarılması ise kemoototrofolan denitrifikasyonbakterileri tarafından
gerçekleştirilir. Bu olaya denitrifikasyondenir.
/selinhoca
Selin Hoca
MADDE DÖNGÜLERİ
3) Ölmüş otçul bir memelinin karaciğer hücresinde bulunan bir

proteinin N atomları işaretleniyor.
İşaretli N atomlarının atmosferdeki azot gazının yapısında

rastlanılması sürecinde;
I. Kemosentez
II. Oksijenli solunum
III. Hidroliz
olaylarının gerçekleşme sırası aşağıdakilerden hangisidir?
A) I –II –III B) I –III –II C) II –I –IIID) III –I –II E) III –II –I
4) I. Yıldırım
II. Azot bağlayıcı bakteriler
III. Denitrifikasyon
Yukarıda verilen olaylardan hangileri atmosferdeki azot

miktarının azalmasını sağlar?
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve IIID) II ve III E) I,II ve III
5) Ototrof yapısında bulunan bir azot atomunun azot gazı

haline dönüşümü sırasında aşağıda verilen olaylardan
hangisi en son gerçekleşir?
A) Denitrifikasyonbakterilerinin faaliyetleri
B) Azot bağlayıcı bakterilerin faaliyetleri
C) Nitritbakterilerinin faaliyetleri
D) Nitrat bakterilerinin faaliyetleri
E) Saprofit faaliyetleri
/selinhoca
Selin Hoca
EKOLOJİ
ÇEVRE SORUNLARI
www.selinhoca.com
EKOLOJİ
/selinhoca
Selin Hoca
ÇEVRE SORUNLARI –HAVA KİRLİLİĞİ
Çevrenin doğal yapısı ve bileşiminin bozulması, canlıların bu

durumdan olumsuz etkilenmesine çevre kirliliği denir.
Çevre kirliliği iki şekilde olur. İnsan faaliyetleri sonucu ve

doğal nedenler.
İnsan Faaliyetleri Sonucu
✔Fosil yakıtların aşırı ve bilinçsiz kullanımı
✔Sanayi ve evsel atıklar
✔Kimyasal ve biyolojik silah
✔Nükleer silah ve radyoaktif atıklar
✔Orman yangınları ve ağaçların kesilmesi
✔Tarım ilaçlarının aşırı kullanılması
Doğal Nedenler
✔Depremler
✔Seller
✔Volkanik patlamalar
HAVA KİRLİLİĞİ
✔Hava İçerisinde bulunan maddelerin canlıların hayatını riske

atacak kadar miktarının değişmesidir.
Sera Etkisi: Havadaki karbondioksit ve sera gazlarının

miktarının artmasıdır. Bunun sonucunda güneş ışınları tutulur,
dünyanın sıcaklığı artar ve küresel ısınma ortaya çıkar.
Küresel Isınma: Sera etkisine bağlı olarak dünya sıcaklık

ortalamasının artmasıdır. Bunun sonucunda iklimler değişir,
buzullar erir, dünya üzerindeki su miktarı artar, karalar küçülür
deniz ve okyanuslar büyür, canlı çeşitliliği azalır.
Karbon Ayak İzi: Bir kişinin bir yıl boyunca havaya salınımına
neden olduğu karbondioksit miktarıdır.
/selinhoca
Selin Hoca
HAVA KİRLİLİĞİ –SU KİRLİLİĞİ –TOPRAK KİRLİLİĞİ
Asit Yağmurları: Azot ve kükürtlü bileşiklerin havaya salınımı

ile bu maddelerin suyla tepkimeye girmesi sonucunda asit
olarak dünyaya yağmasıdır. Bunun sonucunda; asit
yağmurlarının yağdığı bölgelerde pHdeğişimi olur. pHdeğişiminden o ortamdaki
canlılar olumsuz olarak etkilenir ve
tarihi eser ve binalar zarar görür.
Ozon Kirliliği: Motorlu taşıtlardan çıkan gazların güneş ışığı

ile tepkimeye girmesi ile oluşan ozon ve azot dioksitin
birikmesi ile ozon kirliği oluşur. Biriken ozon gazı
solunduğunda canlılara zarar verir.
Ozon Tabakasının İncelmesi: Kloroflorokarbon vb. kimyasal

maddeler ozon tabakasının incelmesine neden olur. Bunun
sonucunda güneşten gelen zararlı ışınlar ve UV ışınlar
yeryüzüne ulaşarak canlılara zarar verir.
SU KİRLİLİĞİ
✔Suyun fiziksel, kimyasal ve biyolojik yapısının bozulmasıdır.
Ötrofikasyon: Evsel ve endüstriyel atıklarla sulara azot ve

fosfor taşınır. Bunun sonucunda su bitkileri ve algler
kontrolsüzce çoğalır. Su kirlenmeye başlar ve sucul bölge
zamanla küçülür. Buna ötrofikasyondenir.
Bunun sonucunda sudaki organik besin miktarı, kokuşma ve

çökelme artar, oksijen azalır, canlı çeşidi ve sayısı azalır.
TOPRAK KİRLİLİĞİ
✔Toprak yapısının bozulması ile verimliliğin düşmesidir.
✔Her canlı doğrudan ya da dolaylı olarak toprağa bağımlıdır.
Toprak kirliliğinin nedenleri;
✔Hızlı nüfus artışı
✔Atıkların toprağa karışması
✔Tarımda kimyasal gübre ve ilaç kullanılması
✔Asit yağmurları
✔Radyoaktif atıklar
/selinhoca
Selin Hoca
ÇEVRE SORUNLARI
1) Azot ve kükürtlü bileşiklerin havaya salınımı ile bu

maddelerin suyla tepkimeye girmesi sonucunda asit olarak
dünyaya yağmasına asit yağmuru denir.
Aşağıdakilerden hangisi asit yağmurlarının canlılara

etkilerinden biri değildir?
A) Canlı çeşidi azalır.
B) Toprak pH’ıdüşer.
C) Canlı sayısı azalır.
D) Deniz seviyesi yükselir.
E) Su kirliliği oluşur.
2) I. Çökelme artar.
II. Oksijen azalır.
III. Fotoototrofcanlı sayısı artar.
Yukarıda verilenlerden hangisi ötrofikasyonile meydana

gelir?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
D) I ve III E) I, II ve III
3) Sera etkisinin meydana gelmesinde;

I. Su kirliliği
II. Toprak kirliliği
III. Hava kirliliği
verilenlerden hangileri etkilidir?
4) Küresel ısınmanın meydana gelme sebebi

aşağıdakilerden hangisidir?
A) Dünya sıcaklık ortalamasının yükselmesi
B) Suyun fiziksel, kimyasal ve biyolojik yapısının bozulması
C) Havadaki CO2gazı miktarının artması
D) Su pH’ınındüşmesi
E) Karaların su altında kalması

/selinhoca
Selin Hoca
ÜREME BÜYÜME VE GELİŞME
ERKEK ÜREME SİSTEMİ
İNSANDA EMBRİYONİK GELİŞİM
www.selinhoca.com
İNSAN FİZYOLOJİSİ
/selinhoca
Selin Hoca
Erkek üreme sistemi;
✔Sperm hücresinin üretilmesi
✔Spermlerin dişi vücuduna aktarılmasında görevlidir.
1) Testisler (Er bezi)
✔Penisin sağ ve solunda olmak üzere iki tanedir.
✔İçinde seminifertüpçükleribulunur. Bu yapılar içerisinde

bulunan spermatogonyumlarsperm hücrelerinin üretimesinisağlar.
✔İçinde bulunan leydighücreleri, testosteron hormonu

salgılar.
✔İçinde bulunan sertolihücreleri spermlerin beslenmesini

sağlarayrıca inhibinhormonu üretir.
2) Epididimis
✔Spermlerin hareket ve dölleme yeteneği kazandırılmasını

sağlar.
3) Vasdeferans
✔Spermlerin depolanmasını ve penise aktarılmasını sağlar.
4) Yardımcı bezler
✔Bir çift cowperbezi, bir çift seminalkese ve bir tane prostat

bezinden oluşur.
✔Bu üç bez seminalsıvıyı üretir.
✔En büyük yardımcı bez prostat bezidir. İdrar ile spermin

karışmasını önler.
SeminalSıvı:
✔Spermlerin beslenmesini ve hareket etmesini sağlar.
✔Dişi üreme sistemi içerisinde spermlerin bir süre hayatta

kalmasını sağlar.
/selinhoca
Selin Hoca
SPERMATOGENEZ
5) Penis
✔Spermlerin ve idrarın dışarı atıldığı yerdir.
✔İçerisindeki kanala üretradenir. Üretrahem boşaltım sisteminin

hem de erkek üreme sisteminin sonudur.
SPERMATOGENEZ
✔Spermatogonyumlarınmayozile sperm üretmesidir.
✔Ergenlik ile başlar antropozakadar devam eder.
✔Her ay binlerce sperm oluşturulabilir.
1) Seminifertüpçükleriiçerisinde bulunan spermatogonyumlarmitoz

bölünme ve farklılaşmalar ile primerspermatositleroluşur.
2) Primerspermatositlerergenlik ile birlikte mayozbölünmeye

başlarlar. MayozI sonucunda iki tane sekonderspermtositoluşur.
3) SekonderspermatositlermayozII ile toplamda 4 tane spermatidoluşturur.

Spermatidlerdöllenme ve hareket yeteneği olmayan
gametlerdir.
4) Spermatidler, epididimisiçerisine giderek burada dölleme ve

hareket yeteneği kazanır. Böylece sperm hücreleri oluşur.
/selinhoca
Selin Hoca
Sperm Hücresinin Yapısı
✔Baş, boyun ve kuyruk kısmında oluşur.
✔Baş kısmında n kromozomlu çekirdek ve akrozombulunur.
✔Akrozom, bol miktarda sindirim enzimi içerir. Yumurta

hücresinin zarının erimesini sağlar.
✔Boyun kısmında bol miktarda mitokondri bulunur. Bu

mitokondriler kuyruk kısmındaki kamçının hareketi için gerekli
olan enerjiyi üretirler.
✔Baş ile boyun kısmının ortasında sentrozombulunur.

Döllenmeyle beraber bu sentrozomzigotun sentrozomuhaline
gelir.
1) Sperm hücrelerinin üretilip erkek üreme sisteminin

dışına çıkartılması sürecinde aşağıdaki yapılardan hangisi
görev almaz?
A) Prostat Bezi B) ÜretraC) ÜreterD) EpididimisE) Testis
2) Mayozbölünmeler ile üreme ana hücrelerinden n

kromozomlu gametlerin oluşturulmasına gametogenezdenir.
Gametogenezdişilerde oogenez, erkeklerde spermatogenezolarak gerçekleşir.
Oogenezve spermatogeneziçin,
I. Oluşan gametlerin yapısı
II. Oluşan gamet sayısı
III. Oluşan gametlerin kromozom takım sayısı
verilenlerden hangisi ortaktır?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve IID) II ve III E) I, II ve III
/selinhoca
Selin Hoca
ERKEK ÜREME SİSTEMİ HORMONLARI
Erkek Üreme Sistemi Hormonları
GnRH: Hipotalamustarafından salgılanarak hipofiz bezinin ön

lobundan FSH ve LH salgılanmasını sağlar.
Hipofiz Hormonları
✔FSH: Hipofiz bezinin ön lobundan salgılanır. Seminifertüpçükleriniuyararak

spermatogenezibaşlatır.
✔LH: Hipofiz bezinin ön lobundan salgılanır. Leydighücrelerini uyararak testosteron

hormonu salgılatır.
Testosteron
Testislerde bulunan leydighücrelerinden salgılanır. Spermlerin

olgunlaştırılmasını ve ikincil eşey karakterlerinin
oluşturulmasını sağlar. Negatif geri bildirim ile FSH, LH ve
GnRHsalgılarını azaltır.
İnhibinHormonu
Testis içerisindeki sertolihücreleri tarafından salgılanarak FSH

hormonunun salgılanmasına engel olur. (Negatif geri bildirim)
3) Aşağıdaki hormonlardan hangisi hipofiz bezinin ön

lobundan salgılanarak spermatogenezingerçekleşmesini
sağlar?
A) Testosteron B) GnRHC) FSHD) LH E) İnhibinHormonu
4) I. Spermatidlerinsperm haline gelmesini sağlamak
II. Sperm ile yumurta hücrenin döllenmesini sağlamak
III. İkincil eşey karakterlerinin oluşmasını sağlamak
Yukarıda verilenlerden hangisi testosteron hormonunun

görevidir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve IID) I ve III E) I, II ve III
/selinhoca
Selin Hoca
DÖLLENME
DÖLLENME
✔Yumurta ve sperm hücresinin bir araya gelerek

kaynaşmasına döllenme denir.
✔Döllenme sonucunda oluşan 2n kromozomlu hücreye zigot

denir.
✔İnsanlarda üretilen yumurta hücresi fertilizinmaddesi

salgılayarak spermleri kendine çeker.
✔Spermlerden bir tanesi zona pellusidayıgeçip hücre zarına

ulaştığında zona pellusidasertleşerek diğer spermlerin içeri
girmesine engel olur.
✔Yumurta içerisine spermin sadece çekirdek ve sentrozomugirer.
Zigotun sentrozomuspermden, mitokondrisi yumurtadan

gelir.
✔Kadında birden fazla yumurta hücresi üretilmiş ve bu

hücreler ayrı ayrı döllenmişse bu durumda çoğul gebelikler
oluşur. Ancak oluşan yavruların genetik yapsıbirbirinden
farklıdır. Örn: Çift yumurta ikisizi
/selinhoca
Selin Hoca
EMBRİYONİK ÖRTÜLER
1) Koryon
✔Embriyoyu koruyan en dış tabakadır.
✔Embriyoyu korumak dışında allantoyisleberaber gaz

alışverişini sağlar.
✔Kuş ve sürüngen yumurtalarında kabuğun hemen altında

bulunur.
✔Memelilerde plasentanın yapısına katılır.
2) Allantoyis
✔Kuş ve sürüngen yumrtalarındaembriyonun boşlatımatıklarını depolar ve

koryonlaberaber gaz alışverişini sağlar.
✔Memelilerde göbek bağının atar ve toplardamarlarını

oluşturur.
3) Vitellus
✔Embriyonun beslenmesi için gerekli besinleri içeren kesedir.
✔Kuş ve sürüngen embriyolarında büyük, memeli

embriyolarında küçüktür.
✔Plasentalı memelilerde embriyo endometriyumatutunduktan sonra kaybolur ve embriyo

plasenta tam
olarak görevini yerine getirene kadar endometriyumdanbeslenecektir.
✔Amfibi yumurtalarında küçüktür. Amfibiler bu nedenle

başkalaşım geçirirler.
4) AmniyonZarı
✔Embriyoyu saran ilk zardır.
✔Embriyo ile arasında amniyonsıvısı bulunur. Bu sıvı,

embriyonun kurumasını önler, embriyoyu mekanik etkilerden
korur ve fetüse hareket alanı kazandırır.
/selinhoca
Selin Hoca
Bu olay segmentasyon, gastrulasyonve organogenezşeklinde

gerçekleşir.
1) Segmentasyon
✔Yumurta kanalı içerisinde oluşan zigotun geçirmiş olduğu ilk

mitoz bölünme evresine segmentasyondenir.
✔Segmentasyonsırasında büyüme (kütle artışı) olmaz ve

toplam hacim değişmez.
✔Zigotun bölünmesi ile oluşan her bir hücreye blastomerdenir.
✔3-4 gün içerisinde zigot çok sayıda küçük hücreden oluşmuş

dut şeklindeki morulahalini alır.
✔Döllenmeden 6-7 gün sonra embriyoda yaklaşık 100 hücre

vardır. Bu hücreler ortası sıvı ile dolu bir yapı oluşturur. Oluşan
embriyonun bu haline blastula (balastosist)denir. Blastula
içindeki sıvıya ise blastosöldenir. Balastosisthalindeki
embriyo, endometriyuma(rahim iç dokusu) ulaşarak
tutunmaya başlar.
✔Segmentasyonsırasında hücre farklılaşması

gerçekleşmediğinden oluşan her bir blastomeryeni canlıyı
oluşturabilecek yetenektedir. Zigotun ilk bölünmelerinde oluşan
blastomerlerbirbirinden ayrılarak segmentasyonlarınaayrı ayrı
devam ederse çoğul gebelik oluşur. Oluşan yavruların genetik
özellikleri aynı olur. Ör: Tek yumurta ikizleri
/selinhoca
Selin Hoca
EMBRİYONİK GELİŞİM SÜREÇLERİ
2) Gastrulasyon
✔Blastulanın alt yüzeyinde yer alan hücreler blastula

boşluğuna doğru göç etmeye başlar. Bu hücre göçüyle birlikte
embriyo, gastrula adını alır.
✔Hücre göçüyle beraber insanda üç tabakalı embriyo oluşur.
✔Farklılaşma gastrula evresinde başlar. Gastruladan önceki

embriyoların yapısındaki blastomerlerinher biri yeni bir insana
dönüşebilme yeteneğine sahipken gastruladan itibaren
hücrelerin her birinin yeni bir insanı oluşturma yeteneği yoktur.
3) Organogenez
✔Embriyoniktabakaların farklılaşarak doku ve organları

oluşturmasıdır.
✔Omurgalı embriyolarında ilk oluşan organ notokorddur.
/selinhoca
Selin Hoca
✔Blastula halindeki embriyo endometriyumatutunur.

Blastulanın yapısındaki hücrelerden HCG salgılanır. Bu
hormon korpusluteumunbozulmasını engelleyerek gebeliğin
devam etmesini sağlar.
✔Gebeliğin ilerleyen aşamalarında (yaklaşık 1 ay sonra)

rahim içerisinde koryonsayesinde plasenta gelişir ve embriyo
plasentaaracılığı ile beslenir. Ayrıca plasenta progesteronhormonu salgılayarak
gebeliğin devam ettirilmesini sağlar.
✔Allantoyisgelişerek embriyo ile plasenta arasında göbek

bağını oluşturur. Göbek bağı içerisinde bir toplar, iki atardamar
bulunur. Atardamarlar kirli kan, toplardamar temiz kan
taşır.
✔8. haftadan sonra embriyo fetüs adını alır. 40. haftaya kadar
rahim içerisinde gelişimini devam ettirir.
Ultrason: Gebelik boyunca fetüsün gelişiminin incelenmesini

sağlayan cihazdır. Ses dalgalarını görüntü haline getirdiğinden
fetüse hiçbir zararı yoktur.
Tüp Bebek: Gamet sayısının yetersiz oluşu, dişi üreme

sisteminin döllenmeye uygun olmaması gibi nedenler ile
döllenme olayının doğal yollarla olmadığı durumlarda; kadın ve
erkekten alınan gametlerin laboratuvar ortamında döllenmesi
sağlanarak oluşturulan embriyoların, kadın vücuduna
yerleştirilesi ile gebeliğin oluşturulmasıdır.
Mikroenjeksiyon Yöntemi:.Tüp bebek yöntemi sırasında

yumurta ve sperm hücresi aynı ortama bırakılarak döllenme
gerçekleşmesi sağlanır. Ancak, spermin kendiliğinden dölleme
yapamaması durumunda spermler yumurta içerisine aşılanır.
Bu şekilde döllenme olayının gerçekleşmesi sağlanır. Buna
mikroenjeksiyon yöntemi denir.
/selinhoca
Selin Hoca
Amniyosentez: Fetüsün gelişimi sırasında yapılan test ve

gözlemler sonucunda fetüste genetik hastalık olma ihtimali
farkedilirseenjeksiyon ile amniyonsıvısı örneği alınmasına
amniyosentezdenir. Bu sıvı içerisinde fetüse ait hücreler de yer
alır. Bu hücrelerin mitoz bölünmeler geçirmesi sağlanır. Mitoz
bölünmenin metafazevresinde kromozomların görüntüsü
bilgisayara aktarılarak kromozomlar incelenir. Buna karyotipanalizidenir.
Karyotipanalizi sonucunda kromozomalbozukluklar
varsa saptanabilir.
5) I. MorulaII. Gastrula
III. Zigot
IV. Blastula
İnsanın embriyonikgelişimi sırasında görülen yukarıdaki

yapıların gelişim sırası aşağıdakilerden hangisidir?
A) I-II-III-IV B) II-I-IV-III C) III-I-IV-IID) III-II-I-IV E) III-IV-I-II
6) Hücre farklılaşmasının ilk kez görüldüğü embriyo yapısı

aşağıdakilerden hangisidir?
A) Zigot B) Morula C) BlastulaD) Gastrula E) Organogenez
7) Segmentasyonaşaması ile ilgili aşağıdakilerden hangisi

söylenemez?
A) Zigotun mitoz geçirmesi ile blastomerleroluşur.
B) Hücre sayısı artar.
C) Kütle ve hacim değişmez.
D) Segmentasyonsırasında embriyo plasentadan beslenir.
E) Hücre farklılaşması görülmez.
/selinhoca
Selin Hoca

Tyt Biyoloji Konulari Ozel Not 2020

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tyt Biyoloji Konulari Ozel Not 2020

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ

YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ

Tüm canlılarda temel yapı ve görev birimi hücredir. Canlılar

✔Bakteriler ve arkelerprokaryothücre yapısına sahipken

✔Tüm prokaryotlartek hücreliyken ökaryotlartek ya da çok

Her canlı hücrelerden oluştuğu gibi her canlının hücresinin

Canlılar hayatsalfaaliyetleri için gerekli olan enerjiyi elde

Besinini kendi üreten canlıların yapmış olduğu beslenmedir.

✔Ototrof beslenme de iki farklı mekanizma ile besin üretilir.

✔Fotosentez yapan canlılarda klorofil pigmeni bulunur. Işık

✔Kemosentezyapan canlılar inorganik maddeyi okside

Besinini dışarıdan hazır alan canlıların yaptığı beslenmedir.

c) Hem Ototrof Hem Heterotrof Beslenme:

Gerektiğinde besinini dışarıdan hazır alan gerektiğinde besinini

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ

Canlılar hayatlarına devam edebilmek için gerekli olan enerjiyi

Besinin parçalanması sürecinde oksijenin kullanılmadığı

Besinin parçalanması sürecinde oksijenin kullanıldığı hücresel

Büyüme ve gelişme birbirini beraber takip eden bir süreçtir.

✔Büyüme, canlıların kütle ve hacimlerinin artışıdır. Çok

✔Gelişme,çok hücrelilerde zigottan itibaren ergin birey

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ

Tüm canlılar hareket edebilir. Bu hareket mekanizması bütün

Canlılarda meydana gelen hayatsalfaaliyetlerin tamamıdır.

Canlıda meydana gelen yapım olaylarıdır. (özümleme,

Canlıda meydana gelen yıkım olaylarıdır. (yadımlama,

Bir canlının sadece yaşamını devam ettirebilmek için gerekli

✔İnsanlarda bazal metabolizma hızı; sağlıklı bir halde,

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ

Canlıların metabolizma sonucu oluşan atık maddelerini

✔Her canlı atık madde oluşturmak zorundadır. Ancak bu atık

✔Tek hücreli canlılar amonyak ve karbondioksit gibi atıklarını

✔Tatlı suda yaşayan tek hücreliler kontraktilkofullarını

✔Bitkiler yaprak dökerek boşaltım yaparlar. Ayrıca farklı

✔Hayvanlar farklı mekanizmalar kullanarak boşaltım yaparlar.

1)Metabolizma sonucu oluşmuş olan atık maddelerin

Aşağıdaki boşaltım şekli ve canlı eşleştirmelerinden

A)Hayvan -Azotlu boşaltım atıklarının terleme ile atılması

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ

Canlılar nesillerini devam ettirebilmek için kendilerine benzer

Canlının üreme için başka bir canlıya ihtiyacı olmadan yaptığı

İki canlının beraberce yavru meydana getirdiği üremedir.

Tüm canlılar dış çevreden gelen fiziksel ve kimyasal uyarılara

✔Öglena ışığı algılayıp kamçısını kullanarak ışığa doğru

✔Bitkiler ışığa doğru yönelebilir.

✔Köpekler ses duyduğunda kafasını sese doğru hareket

Canlılar bulundukları ortamdaki yaşama şanslarını artırabilmek

✔Kaktüslerde su kaybını minimuma indirmek için yapraklar

✔Kutup ayılarının postu soğuktan korumak amacı ile diğer

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ

Bir canlının anlık olarak değişen çevre şartlarına karşı

✔Hava ısındığında terleme yaparak vücut sıcaklığının

✔Hava basıncının düşmesi durumunda iç basıncın

Tek hücreli canlılarda en yüksek organizasyon birimi hücre

Atom -Molekül -Organel -Hücre -Doku -Organ -Sistem

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ

✔Ribozom, hücre zarı, sitoplazma, nükleik aside sahip

✔Protein, karbonhidrat, yağ ve enzim sentezlemek.

✔Fosforilasyon, defosforilasyon, dehidrasyonve hidroliz

✔Aktif ve pasif taşıma yapabilme

✔Basit organik maddeleri kompleks organik madde haline

✔Kompleks organik maddeleri basit organik madde haline

✔Organik maddeleri inorganik madde haline getirebilme.