Professional Documents
Culture Documents
Upsarga
Upsarga
तिन्यद
यग धिदरय भ्य्ङ् उपसर्गश्च पवंशतिाः ॥
प्र, प्रति, अपप, पर्, अप, उप, परर, अिय, अव, पव, सम ्, स,य अति, तिर्, ति, उि ्, अधि, दरय , अभि, आ - २०
तिस ् + दस
य ्
1.4.59 उपसर्गाः क्रिय्योरे प्र्ददरणे तिददग ष््ाः शबद्ाः(यद् तिप्िसंज्ञक्ाः सन्न्ि, िद्)क्रिय्य्ाः योरे उपसरगसज्ञ
ं क्ाः अपप िवन्न्ि ।
उपसरेणव
ै ि्त्वर्थो बल्दन्यत्र िीयिे । प्रह्र्ह्रसंह्रपवह्रपररह्रवि ्
उपसर्गः सत्र
ू म् सन्दर्गः शब्दम ् उपसर्गः धातः प्रत्ययः Commom Meaning
र्श
ृ ार्थे प्रवदन्न्त प्र वद् णि प्रवदन्न्त दायादाः
आददकमोदीिगर्श
ृ ार्थैश्व षवयोर्े प्रेषितः प्र इि ् क्त प्रेषितः
forth, on,
यगसऊ
ं वषवयोर्तियोर्त ृ तियोर्े प्रयक्तः प्र यज ् क्त प्रयक्तः
onwards, away,
प्र न्प्तशद्धीच्छाशन्क्तशा तप्ृ तौ प्रर्क्तम ् प्र र्ज ् क्त प्रर्क्तम ् अन्िम ्
forward, very,
न्न्तपज
ू ाग्रदशगिि
े शद्धौ प्रसन्िम ् प्र िद् क्त प्रसन्िमदकम ्
excessive, great
प्रेत्ययमपसर्गः इच्छायाम ् प्रार्थगयते प्र अर्थ ्ग ते प्रार्थगयते कन्याम ्
पज
ू ायाम ् प्राञ्जल ् प्र प्राञ्जलल न्थर्थतः
वधे पराधातः
मिगिे परामि
ृ ू
र्तौ परार्तः
परा लर्मख्यर्श
ृ ार्थागप्राधान्य अलर्मख्ये परावत्त
ृ ः away, off, aside
षवमोक्षप्राततलोम्येि र्श
ृ ार्थे परान्जतः
अप्रधािे पराधीिः
वध्यमिगिर्ततषवक्रमा
परा लर्मख्यर्श
ृ ार्थागप्राधान्य away, off, aside
षवमोक्षप्राततलोम्येि
उपसर्गः सत्र
ू म् सन्दर्गः शब्दम ् उपसर्गः धातः प्रत्ययः Commom Meaning
षवमोक्षे पराक्षतः
प्राततलोम्ये पराङ्मखः
षवयोर्े अपयातत अप या
चौये अपहरतत अप हृ
away, off, back,
आददकमोदीिग र्श ार्थैतिदे
ृ हिग
वजगिषवयोर्चौयग श्व हिे अपहिगः अप हि ्ग
अप forth, on,
down, negation,
यग
सऊं वषवयोर्तियोर्त
शषवक ृ ततवारिषवपयगयेिृ तिदे शे अपददशतत अप ददश ्
onwards,
bad, away,
wrong
प्र न्प्तशद्धीच्छाशन्क्तशा षवकृतौ अपकृतम ् अप कृ क्त
forward, very,
न्न्तपज
ू ाग्रदशगिि
े वारिे अपसरतत अप सृ तत
excessive, great
प्रेत्ययमपसर्गः षवपयगयो अपवादः अप
उपसर्गः सत्र
ू म् सन्दर्गः शब्दम ् उपसर्गः धातः प्रत्ययः Commom Meaning
आददकमोदीिग
वषवयोर्ेि र्श
ृ ार्थैश्व व्याप्तौ अवकीिग अव अवकीिं पांशलर्ः
forth, on,
यगसऊ
ं वषवयोर्तियोर्त ृ पररर्वे अवहसतत अव हस ् अवहसतत
onwards, away,
प्र न्प्तशद्धीच्छाशन्क्तशा षवयोर्े अवमक्ता अव मच ् अवमक्ता कान्ता
forward, very,
न्न्तप
षवयोर्ेज
ू र्ाग्रदशग
ृ ार्थगपिापात्यया
श ि
े षवयोर्े तिःशल्यम ् तिस ् तिःशल्यम ् negative, out,
excessive, great
तिस ् प्रे
त्ययमपसर्ग
वधारिादे ः
शाततक्रमलार्े अवधारिे तिन्श्चतः तिस ् तिन्श्चतः away, forth,
र्श
ृ ार्थे तििीतः तिर् तििीतः
षवयोर्ेर्श
ृ ार्थगपापात्यया पापे तिमयागदम ् तिर् तिमयागदम ् negative, out,
तिर् वधारिादे शाततक्रमलार्े अत्यये तिदागधम ् तिर् तिदागधं र्र्िम ् away, forth,
लार्े तिषवगशि
े ः तिर् तिषवगशि
े ः
ईिदर्थगकत्सिवठवर्ण्यागसप
ं अलार्े दःप्राप्य दस ् आप ् bad, hard, difficult,
दस ्
त्यलार्ेि दश्कृत्यः दस ् कृ क्यप ् inferior
ईिदर्थे दर्ह
ग ृ ीतः दर् ग्रह् क्त
ईिदर्थगकत्सिवठवर्ण्यागसप
ं कत्सिे दबगलः दर् बल ् bad, hard, difficult,
दर्
त्यलार्ेि वठवर्ण्ये दवगिःग दर् वि ्ग inferior
अततशये षवकीिगः षव
र्श
ृ ार्थे षवशद्धा षव शध ् षवशद्धा िदी
धान्यदशगिशौये
िािार्थगषवयोर्ाततशयर्य
उपसर्गः सरार्थग
द त्र
ू मर् ृ ार्थगकलहठश्वयगमो सन्दर्गः
् श शब्दम ् उपसर्गः धातः प्रत्ययः Commom
without, Meaning
apart,
षव हपठशन्
ू योत्किगकत्सिेिद away, opposite,
पठशन्
ू ये षवकरः षव
र्थागिालर्मख्यािथर्थािाप्रा intensive, different
उत्किे षवन्थमतः षव षवन्थमतो दे वदत्तः
धान्यदशगिशौये
कत्सिे षवरुपः षव रुप
अिालर्मख्ये षवमखः षव
आददकमोदीिगर्श
ृ ार्थैश्व अिवथर्थािे षवभ्रान्तः षव भ्रम ्
forth, on,
यगसऊ
ं वषवयोर्तियोर्त ृ अप्रधान्ये षवति्टः षव
onwards, away,
प्र न्प्तशद्धीच्छाशन्क्तशा दशगिे षवलोकिीया षव षवलोकिीया कन्या
forward, very,
न्न्तपज
ू ाग्रदशगिि
े शौये षवक्रान्तः षव क्रम ्
excessive, great
प्रेत्ययमपसर्गः प्राप्तौ आसाददतम ् आ आसाददतमिेि
आददकमोदीिगर्श
ृ ार्थैश्व राशौ तिकरः तिकरो धान्यथय
forth, on,
यगसऊ
ं वषवयोर्तियोर्त ृ र्श
ृ ार्थे तिर्हृ ीतः तिर्हृ ीतः
onwards, away,
प्र न्प्तशद्धीच्छाशन्क्तशा अधोर्ावे तिपतततः तिपतततः
forward, very,
न्न्तपज
ू ाग्रदशगिि
े तिवासे तिवलसतः तिवलसतो िरम ्
excessive, great
प्रेत्ययम
तिवे पसर्गश
शरालशर् ृ ः ार्थागधोर्ा दारकमगणि तिषव्टः तिषव्टो दे वदत्तः
तिवत्त
ृ ौ मासमषप जह्यात ्
अिवत्त
ृ ौ अषप कत्र्चत ्
सम्र्ाविातिवत्त
ृ य्पेक्षास अपेक्षायाम ् अर्थायमषप षवद्वाि ् placing over,
िप्रश्िेि in addition to
उपसर्गः सत्र
ू म् सन्दर्गः शब्दम ् उपसर्गः धातः प्रत्ययः Commom Meaning
र्श
ृ ार्थे अतततप्ता अतततप्ता आयः excessive,
अततशयर्श
ृ ार्थागततक्रा
अतत अततक्रान्तौ अततर्र्थम ् अततर्र्थम ् surpassing, over,
न्न्तअततक्रमिवद्
ृ ्धि
अततक्रमिे अततक्रमतत हन्थतिाततक्रमतत beyond
आददकमोदीिगर्श
ृ ार्थैश्व वद्
ृ धौ अततमेघम ् अततमेघं र्र्िम ्
forth, on,
यगसऊ
ं वषवयोर्तियोर्त ृ पज
ू ायाम ् ससाधः ससाधः
onwards, away,
प्र न्प्तशद्धीच्छाशन्क्तशा र्श
ृ ार्थे सतप्ता सतप्ता आयः
forward, very,
न्न्तप
पज ू ार्जृ ाग्रदशग
ूश िि
े
ार्थागिमततसम ृ अिमतौ सकृतम ् सकृतम ्
स excessive,
good, well, great
easy
प्रे
त्ययमस
द््धप्रशं पसर्ग ः ि
ाकृच्रे समद्
ृ धौ समरम ् समरम ्
पज
ू ायाम ् अलर्वादयत ् अलर्वादयत ्
र्श
ृ ार्थे अलर्रतः अलर्रतः
उपसर्गः सत्र
ू म् सन्दर्गः शब्दम ् उपसर्गः धातः प्रत्ययः Commom Meaning
आददकमोदीिगर्श
ृ ार्थैश्व दहंसायाम ् प्रततहरतत प्रततहरतत
forth, on,
यगसऊ ं वषवयोर्तियोर्त ृ तद्योर्े प्रततपन्िम ् प्रततपन्िम ् towards, in
सादृश्यादािदहंसातद्योर् onwards, away,
प्र न्प्तशद्धीच्छाशन्क्तशा षवतिमयो प्रततददातत तोलिघत
ृ ं प्रततददातत opposition to,
षवतिमयप्रततति्धतिव ृ forward, very,
प्रतत न्न्तपज ू ाग्रदशगिि
े प्रतततिधौ प्रततच्छं दः प्रततच्छं दः against, upon, in
षत्तव्याध्यालर्मख्यव्य excessive, great
प्रेत्ययमपसर्गः तिवत्त
ृ ौ प्रततकान्तः प्रततकान्तः return, back,
न्प्तवारिेि
व्याधौ प्रततश्यायः प्रततश्यायः likeness, every
अलर्मख्ये प्रततसय
ू े प्रततसय
ू े र्च्छतत
वारिे प्रतततिवत्त
ृ ः प्रतततिवत्त
ृ ः
उपरमे पररपि
ू ःग पररपि
ू ःग कं र्ः
समंततोर्ावव्यान्प्तदोिा र्ि
ू िे परर्करोतत परर्करोतत कन्याम ्
ख्यािोपरर्ि
ू िपज
ू ावजग पज
ू ायाम ् पररचयाग पररचयाग
परर round, about, fully
िाललङ्र्ितिवसिव्या वजगिे पररत्रत्रर्तः पररत्रत्रर्तेभ्याव्ृ टो दे वदे वः
उप िदािदाक्षक्षर्ण्यवीप्सारं र् subordinate,
पज
ू ातद्योर्प्रत्ययशरिे towards, under, on
ि
सामीप्यासाम्यगव्या
उपसर्गः सत्र
ू म् सन्दर्गः शब्दम ् उपसर्गः धातः प्रत्ययः Commom Meaning
प्त्याचायगकरिदोिाख्या near, inferior,
पज
ू ातद्योर्प्रत्ययशरिे वीप्सायाम ् उपयाचते उपयाचते towards, under, on
पज
ू ायाम ् उपालसतः उपालसतः
आददकमोदीिगर्श
ृ ार्थैश्व प्रत्यये उपपन्िम ् उपपन्िं धिम ्
forth, on,
यगसऊ
ं वषवयोर्तियोर्त ृ शरिे उपर्तः उपर्तो दे वदत्तः
onwards, away,
प्र न्प्तशद्धीच्छाशन्क्तशा
forward, very,
न्न्तपज
ू ाग्रदशगिि
े
excessive, great
प्रेत्ययमपसर्गः