Nhận định chung về phát triển du lịch bền vững từ góc độ môi trường

Nhận định chung về phát

triển du lịch bền vững từ góc
độ môi trường
Bởi:
Đại Học Kinh Tế Quốc Dân

Theo tổ chức du lich thế giới (WTO) thì : " phát triển du lịch bền vững là việc phát triển
các hoạt động du lịch nhằm đáp ứng nhu cầu về hiện tại của du khách và người dân bản
địa, trong khi vẫn quan tâm đến việc bảo tồn và tôn tạo các nguồn tài nguyên cho phát
triển du lịch trong tương lai ". Phát triển du lịch bền vững là đáp ứng đầy đủ nhất, tiện
nghi nhất các nhu cầu của khách du lịch, tạo sức hút du khách đến các vùng, điểm du
lịch ngày nay đồng thời bảo vệ và nâng cao chất lượng cho tương lai.

Sự phát triển với quy mô lớn và tốc độ nhanh, mạnh của nganh Du lịch Việt Nam trong
những năm gần đây (đặc biệt là cuối những năm của thế kỷ 20) đã và đang gây ra những
bất cập, những hạn chế về môi trường. Theo quan điểm chung, môi trường du lịch được
hiểu là các điều kiện, các điều kiện cac yếu tố tự nhiên, kinh tế xã hội va nhân văn của
từng vùng lãnh thổ cụ thể, mà trong đó các hoạt động du lịch tồn tại và phát triển. Rõ
ràng sự phát triển ngành Du lịch luôn có mối liên hệ mật thiết, chặt chẽ với sự phát triển
kinh tế - xã hội chung của từng vùng và của cả nước, liên quan đến các công việc cụ thể,
các quá trình khai thác tài nguyên môi trường. Trên thực tế ở nước ta, tại rất nhiều vùng,
điểm du lịch truyền thống, nổi tiếng và có nhiều tiềm năng đã và đang phải chịu những
áp lực khá lớn từ phía các khía cạnh môi trường. Đặc biệt là những khu vực đó xuất hiện
ngày càng mạnh các hiện tượng, các quá trình ô nhiễm, sự xuống cấp nhanh chóng của
điều kiện môi trường kinh tế, xã hội và nhân văn, sự suy giảm tới mức báo động của
nhiều dạng tài nguyên, các yếu tố môi trường tự nhiên, sinh thái. . . Đứng trước một thực
tế như vậy, để có thể phát triển ngành kinh tế này thì những vần đề về môi trường cũng
cần phải được đạt ra và giải quyết một cách nghiêm túc, đầy đủ sao cho vừa phát triển ,
vừa khai thác với hiểu quả cao nhất về du lịch nhưng lại phải đảm bảo sự phát triển lâu
dài .

Trên cơ sở phương pháp tiếp cận nghiên cứu tổng hợp, áp dụng các tiêu chí, các nguyên
tắc và những giải pháp phát triển bền vững kinh tế xã hội chung, môi trường du lịch nói
riêng. Môi trường du lịch có hâp dẫn khách du lịch hay không trước tiên phải kể đến

1/3
Nhận định chung về phát triển du lịch bền vững từ góc độ môi trường

các yếu tố tài nguyên du lịch. Khách du lịch đến mục đích của họ là tham quan, để thoả
mãn" con mắt" của họ. Khi mà đời sống của con người ngày càng tăng thì nhu cầu đi
du lịch của ngưòi ta càng cao. Quanh năm suốt tháng phải tiếp xúc với bụi bẩn, ồn ào
của chốn đô thị, những ngày nghỉ con người ta muón thoát khỏi cuộc sống bình thường
đó, và họ đi du lịch. Chỉ đến những nơi có thiên nhiên đẹp, trong lành. và yên tĩnh sẽ
thoả mãn được nhu cầu của họ. Chính vì điều đó, môi trường rất quan trọng trong kinh
doanh du lịch. Sự suy giảm về trữ lượng và chất lượng của các tài nguyên thiên nhiên
có ý nghĩa cơ bản đối với cuộc sống của con người như: đất đai, nước, rừng, thuỷ sản,
khoáng sản và các dạng tài nguyên năng lượng. Sự suy thoái này trong thập kỷ 21 có
khả năng dẫn tới tình trạng thiếu thốn nghiêm trọng về lương thực, hay về các nhu câu
cần thiết của con người nói chung. Ô nhiễm môi trường sống của con người với tốc độ
nhanh và phạm vi lớn hơn trước. Không khí, nước, đất đai, cac đô thị, khu công nghiệp,
vùng ven biển, đại dương ngày càng bị ô nhiễm, ảnh hưởng xấu đến không chỉ ngành
du lịch, mà còn nguy hai hơn đó là sức khoẻ, đời sống của con người cũng như sự suy
tồn và phát triển của các sinh vật khác trên trái đất. Để phần nào khắc phục được những
bất cập trên thì cần đảm bảo sự cân đối hài hoà giữa phát triênr du lịch với các kế hoạch,
các phương án quy hoạch phát triển các ngành kinh tế khác theo một nội dung thống
nhất trong phat triển kinh tế xã hội chung của từng vùng, nghiên cứu và cho toàn lãnh
thổ của đất nước. Trong nguyên tắc này cần chú ý tới việc xem xét tỷ trọng của ngành
du lịch, đánh giá thực trạng cũng như dự kiến khả năng phát triển trên quan điểm kiểm
soát, khống chế chung, xuất phát từ khía cạnh quản lý khai thác hợp lý nguồn tài nguyên
và môi trường du lịch.

Du lịch và môi trường có mối quan hệ rất gắn bó với nhau, cũng như mối quan hệ giữa
con người và môi trường. Môi trường cung cấp nơi cư trú và các điều kiện cho cuộc
sống con người và muôn loài sinh vật; môi trường cũng là nơi tiếp nhận, lưu trữ và xử
lý những gì mà con người và các sinh vật khác thải ra. Chừng nào còn giữ được sự cân
bằng giữa các quá trình đó thì sự sống trong thiên nhiên và cuộc soóng của con người
vẫn có thể tiếp tục duy trì bình thường. Nhưng nếu sự cân bằng đó bị phá vỡ mà chủ yếu
do con người gây ra, thì việc duy trì sự sống và cuộc sống bị đe doạ. Hoạt động du lịch
có tác động đến môi trường về nhiều mặt. Do nhu cầu phát triển du lịch, nhiều diên tích
đất đai bị khai phá để xây dựng cơ sở hạ tầng, như làm đường giao thông, khách sạn, các
công trình thể thao, các khu vui chơi giải trí. . . Điều đó gây phá hoại hoặc làm tổn hại
tới cảnh quan thiên nhiên, các hệ sinh thái. Các sân golf có thể gây nên tình trạng suy
thái đất, ô nhiễm nguồn nước, thậm chí gây nên sự cạnh tranh trong việc sử dụng nước
cho sinh hoạt và sản xuất, nhất là ổ những nơi hiếm nước. Hoạt động du lịch luôn ngắn
liền với việc khai thác các tiềm năng tài nguyên môi trường tự nhiên như cảnh đẹp hùng
vĩ của núi sông, biển. . và các giá trị văn hoá nhân văn. Trong nhiều trường hợp, hoạt
động du lịch tạo nên những môi trường nhân tạo như công viên vui chơi giải trí, nhà bảo
tàng, làng văn hoá. . . trên cơ sở của một hoạc tập hợp các đạc tính của môi truờng tự
nhiên như một hang động, một quả đồi, một khúc sông, một khu rừng. . . hay một đền
thờ, một quần thể di tích. Du lịch là ngành kinh tế tổng hợp mà sự tồn tại của nó gắn liền
với môi trường, nên môi trường du lịch có tác động qua lại với tất cả các yếu tố của môi

2/3
Nhận định chung về phát triển du lịch bền vững từ góc độ môi trường

trường chung. Sự suy giảm của môi trường nói chung ở một khu vực đồng nghĩa với sự
đi xuống của hoạt động du lịch cũng như chất lượng của môi trường du lịch ở khu vực
đó.

Hoạt động du lịch có thể gây tác động khác tới tài nguyên nước đặc biệt là các chất thải,
các chất gây ô nhiễm do các khách sạn nhà hàng, các hoạt động vận tải thuỷ và khách du
lịch tạo nên. Hiện nay ở nước ta , tình trạng rác thải bừa bãi tại các địa điểm du lịch, vui
chơi giải trí còn phổ biến, điều đó không những ảnh hưởng tới vệ sinh công cộng và môi
trường, mà còn gây cảm giác khó chịu cho du khách. Khi hoạt động du lịch nhộn nhịp
lên, thì khi đó cũng là điều đe doạ tới chất lượng không khí. Trước hết là ô nhiễm không
khí do giao thông vận tải. Tổ chức du lịch thế giới đã thống kê có khoản 37%-45% du
khách tới bằng đường bộ và khoảng 40%-45% du khách tới bằng máy bay. Không giống
như đối với ô tô, ô nhiễm từ máy bay ( trừ tiếng ồn ) ít khi được nhân thấy trực tiếp.
Thế nhưng riêng trong năm 1990, ngành hàng không đã tiêu thụ hết khoảng 176 triệu
tấn xăng máy bay, từ đó thải ra 550 triệu tấn khí nhà kính CO2 và 3, 5 triệu tấn ôxy nitơ,
gây mưa axit và ô nhiễm quang - hoá.

Không chỉ có không khí mà còn nhiều vấn đề khác như ô nhiễm tiếng ồn, lượng nước
thải mà sự phát triển du lịch còn tạo ra mối đe doạ tới các hệ sinh thái, như phá những
khu vực rừng ngập mặn để xây dựng cơ sở hạ tầng, làm mát hoạc chia cắt nơi cư trú các
loài sinh vật, khai thác bừa bãi các tài nguyên rừng, biển để sản xuất các sản phẩm phục
vụ cho khách du lịch như tiêu bản các thú rừng, hoa lan rừng, tắc kè, đồi mồi, san hô. . .
tại nhiều điểm du lịch của nước ta. Hàng năm tren thế giới có khoảng 200. 000 ha rừng
bị cháy, trên 500 loài thực vật Địa trung hải, cùng một số động vật biển quý hiếm đang
bị đe doạ tuyệt chủng. Hiện có rất nhiều chương trình, dự án của các nước và tổ chức
quốc tế đangg được tiến hành để cứu sự đa dạng sinh học tại nơi đây. Tuy du lịch mang
lại lợi ích kinh tế _ xã hội to lớn nhưng các tác động tiêu cực của du lịch đối với môi
trường càng ngày càng trở nên rõ rệt hơn. Các quốc gia đều nhận thấy mối nguy hại này
và đã ban hành nhiều văn bản pháp luật để ngăn ngừa và hạn chế tác động tiêuu cực của
du lịch đối với môi trường, cả môi trường tự nhiên, nhân tạo và các đối tượng ý nghĩa về
lịch sử, văn hoá, khảo cổ học. Nhà nước ta cũng đã ban hành nhiều văn bản pháp luật có
liên quan đến bảo vệ môii trường, bản sắc văn hoá và thần phong mĩ tục trong hoạt động
du lịch. Ngoài Luật bảo vệ môi trường, Luật bảo vệ và phat triển rừng, Luật tài nguyên
nước có các quy định chung, trong chương 2 của pháp lệnh du lịch có 6 điều về bảo vệ,
tồn tạo, khai thác và sử dụng hợp lý tài nguyên du lịch để phát triển du lịch bền vững, có
quy định nghiêm cấm mọi hoạt động du lịch làm ảnh hưởng xấu tới môi trường. Ngoài
ra, còn có mọt số nghị định và chỉ thị của chính phủ về việc bảo đảm trật tự trị an, vệ
sinh môi trường, an toàn thực phẩm tại các cơ sở lưu trú, các địa điểm du lịch, mà còn
nhằm bảo vệ môi trường trong hoạt động du lịch . Vấn đề cấp bách hiện nay là phải chấp
hành nghiêm chỉnh các quy định của pháp luật, vì thực tế đây là một trong các khâu yếu
nhất, đặc biệt thể hiện rõ tại các cơ sở và địa điểm du lịch.

3/3