I.

Pilihen wangsulan kang bener kanthi cara menehi tandha ping ( X ) ing aksara A , B , C
utawa D ing lembar wangsulan !

Wacan kanggo mangsuli pitakonan nomer 1 -3

Numpak Sepur
Nalika liburan wulan Desember 2019 kepengker kula lan adhik dipunajak bapak lan
ibu tuwi bulik ingkang lenggah ing Banyubiru. Bapak mrayogekaken supados kula lan
adhik gadhah pengalaman enggal anggenipun bidhal lan wangsulipun badhe numpak
sepur. Mireng ngendikanipun bapak makaten wau, kula lan adhik remen sanget awit
dereng nate numpak sepur.
Bakda subuh kula lan adhik sampun dipungigah ibu supados enggal-enggal siram lan
dhahar. Boten kesupen ibu nyawisaken sangu ingkang awujud tetedhan lan toya pethak 
kangge kanca nalika numpak sepur. Tabuh 07.00 bidhal dhateng Stasiun Ambarawa.
Pranyata nalika dumugi wonten ing Stasiun Ambarawa sampun kathah tiyang ingkang
antri tumbas tiket sepur. Keleresan kala semanten ngleresi libur akhir taun lan libur 1
Muharram. Nalika bapak antri mundhut tiket, ibu ngajak kula lan adhi ningali sepur
ingkang mandheg ing Stasiun. Raosipun kula kepengin sanget enggal-enggal numpak
sepur. Langkung-langkung adhi kula Gilang, saben wonten sepur ingkang mandheg ing
stasiun mesthi kepengin enggal-enggal numpak sepur.
Tabuh 09.00 ketingal sepur sampun siyaga. Kapireng wara-wara saking petugas
stasiun bilih sepur badhe lumampah. Nalika sepur mandheg ing jalur siji lan lawang
sepur sampun mbikak, bapak enggal-enggal ngajak lumebet ing sepur. Pranyata sedaya
gerbong sampun kebak penumpang ingkang jejel riyel, dados kula boten kumanan kursi.
Kepeksa kula lenggah ing jrambahing sepur. Kamangka ing pangangen-angen kula,
kepengin numpak sepur ingkang sekeca boten sumuk boten benter, lenggah ing kursi
kanthi mardika saengga saged ningali sesawangan ing sauruting rel sepur. Senajan
mekaten nanging kula lan adhik rumaos remen sanget sabab menika mujudaken
pengalaman sepisanan numpak sepur ingkang boten saged kula supekaken.

1. Paraga utama nindakake plesiran ing tlatah … .

A. Bandungan
B. Banyubiru
C. Ambarawa
D. Ungaran

2. Ukara ngisor iki kang ora trep unggah-ungguhe tumraping bocah cilik miturut wacan ing
dhuwur yaiku … .
A. Nalika liburan wulan Desember 2019 kepengker kula lan adhik dipunajak bapak lan ibu kula
nuweni bulik ingkang manggen ing Banyubiru
B. Bakda subuh kula lan adhik sampun dipungigah Ibu supados enggal-enggal siram lan dhahar
C. Tabuh 09.00 ketingal sepur sampun siyaga
D. Kapireng wara-wara saking petugas stasiun bilih sepur badhe lumampah

3. Pesen utawa amanat kang trep miturut wacan kasebut yaiku ... .
 A. dadi bocah kudu tangi awan
B. dadi bapak kudu galak
C. dadi bocah kudu tangi gasik
D. numpak sepur ora perlu gasik-gasik

Tembang macapat kanggo mangsuli pitakonan nomer 4-6

Sekar Pangkur kang winarna,

lelabuhan kang kanggo wong ngaurip,
ala lan becik puniku,
prayoga kawruhana,
adat waton puniku dipunkadulu,
miwah ingkang tata krama,
den kaesthi siyang ratri.

4. Guru wilangan lan guru lagune tembang Pangkur kasebut yaiku … .

A. 8a, 12i, 8u, 7a, 12u, 8a, 8i
B. 8a, 12p, 8u, 7a, 12u, 8a, 8i
C. 8s, 12l, 8a, 7p, 12a, 8m, 8d
D. 8i, 12u, 8i, 7a, 12a, 8o, 8i

5. Tegese tembung prayoga saka tembang Pangkur kasebut yaiku ... .

A. ngertenana
B. kawruhana
C. utamane
D. luwih becik

6. Surasane tembang Pangkur ing dhuwur yaiku … .

A. wong ngaurip kudu mangerteni wektu awan lan bengi
B. wong ngaurip kudu mangerteni babagan becik lan ala
C. wong ngaurip kudu mangerteni babagan adat waton lan tata krama
D. wong ngaurip kudu mangerteni babagan sesrawungan lanang lan wadon

7. Sinau basa Jawa.

Ukara kasebut yen ditulis aksara Jawa yaiku ...
A.

B.

C.

D.

US Basa Jawi kelas IX Th 2019/2020 Kaca 2

8. Para siswa padha waspada.
Ukara kasebut yen ditulis aksara Jawa yaiku ...

A.

B.

C.

D.

Wacan kanggo mangsuli pitakonan nomer 9

Kidang Kencana
…………………………………………………………………………………………
Rama uninga kalamun kenging apusipun kidang kencana. Daya-daya wangsul ing
papanipun Sinta lan Lesmana. Ing satengahing margi Rama kepanggih kaliyan Lesmana.
Kekalihipun lajeng wangsul ing papanipun Dewi Sinta. Kejot penggalihipun sang Rama
lan Lesmana dupi anguningani Dewi Sinta boten wonten. Kekalihipun sigra ngupadi
Dewi Sinta.
…………………………………………………………………………………………
(Kapethik saking buku Marsudi Basa lan Sastra Jawi Jilid 1)

9. Kekalihipun sigra ngupadi Dewi Sinta.

Tembung sigra tegese … .
A. enggal-enggal
B. nggoleki
C. perang tandhing
D. nandhang kasmaran

Wacan kanggo mangsuli pitakonan nomer 10

Kidang Kencana
Nalika Rama, Sinta, lan Lesmana ngumbara, tindakipun dumugi ing tengahing wana.
Boten antawis dangu kekiteran satunggaling kidang kencana. Pirsa kidang kencana, Dewi
Sinta nyuwun dipuncepengaken dening ingkang garwa. Sang Rama tumuli ambujeng
kidang kencana. Pegat, apisah, Rama lan Sinta, kidang kencana tanggap ing samita,
hangendring cancut mlajeng lumebeng wana, saya hanengah, saya tebih, denira
apepisahan kalawan garwa mayangsari.
…………………………………………………………
………………………………
10. Dewi Sinta pirsa kidang kencana kang endah wernane banjur kepengin.
Piwulang kang bisa kajupuk saka prastawa iku, yaiku … .

US Basa Jawi kelas IX Th 2019/2020 Kaca 3

 A. aja gampang seneng samubarang mung saka gebyare njaba
B. apa wae yen njabane apik njerone mesthi apik
C. njaba lan njerone samubarang iku mesthi padha
D. yen sengsem barang ora perlu ngerti njerone

Pariwara kanggo mangsuli pitakon nomer 11!

11. Adhedhasar gambar ing sisih kiwa kalebu jinis pariwara ... .
A. sosial
B. layanan masyarakat
C. keluarga
D. komersial

12. Ing ngisor iki kalebu syarat pariwara kang becik yaiku ... .
A. surasane samar-samar supaya ora gampang ditiru dening wong liya
B. pilihan tembung lan ukara kudu narik kawigaten
C. isine ora nyata lan gamblang
D. ukarane ngayawara

Wacan kanggo mangsuli pitakonan nomer 13 – 14.

Sukmanipun Baru Klinthing njelma dados pemudha ingkang bagus ananging

rasukanipun reged saha mambet. Pemudha kala wau ngetutaken warga Desa Pathok
ingkang nembe ngawontenaken pesta panen raya, saperlu nyuwun tetedhan. Ananging
kaliyan warga boten dipunparingi malah dipunsingkang-singkang. Pungkasanipun
pemudha kala wau nancepaken sada kaliyan sesumbar sinten ingkang saged njabel badhe
dipunsembah ping pitu. Nanging boten wonten ingkang saged. Pramila sada dipunjabel
piyambak. Sakala toya nyembur saking siti sakathah-kathahipun dados banjir ngelebi
desa kasebat sapunika kawastanan Rawa Pening. Siti ingkang katut wonten sada
dipununcalaken mangaler dados redi alit ingkang aran Kendhalisada.
13. Desa Pathok sing kelep dadi Rawa Pening amarga para warga … .
A. dhahar ulam Baru Klinthing
B. nembe panen raya
C. ngawontenaken slametan saha sesaji
D. mboten kagungan raos welas asih

14. Pemudha kala wau ngetutaken warga Desa Pathok ingkang nembe ngawontenaken pesta panen
raya. Kang dikarepake tembung pemudha yaiku ….
A. Ki Ajar Salokantoro
B. Endang Ari Wulan
C. Baru Klinthing
D. Mbok Randha

US Basa Jawi kelas IX Th 2019/2020 Kaca 4

 Wacan kanggo mangsuli pitakonan nomer 15.

Ki Ajar kaget krungu panyuwune Ariwulan. Nanging Ki Ajar tetep nyilihake peso
simpenane kanthi weling, “iki peso simpenanku kang arang banget tak gunakake. Kowe
kudu ati-ati aja nganti kliru olehmu nggunakake. Peso iki aja nganti kok selehake ana
pangkonmu.” Sawise ngiyani pesene Ki Ajar, Ariwulan nampani pesone lan digunakake
kanggo nyigar pinang. Saking akehe gawean Ariwulan lali nyelehake peso ana ing
pangkone. Peso mau ujug-ujug ilang. Ni Endang Ariwulan wedi lan ndhredheg.
Dheweke banjur ngadhep lan matur marang Ki Ajar Salokantara, “kula nyuwun
pangapunten Ki Ajar, kula kesupen marang welingipun Ki Ajar. Kula ndekekaken peso
wau wonten pangkon kula.”

15. Amanat kang bisa kajupuk saka crita kasebut yaiku ... .
A. guru ora ngerti unggah-ungguh
B. manungsa iku kudu eling lan waspada
C. murid iku ora kudu ngati-ati
D. dadi murid iku kudu nantang dhawuhe guru

Wacan kanggo mangsuli pitakonan nomer 16 – 18.

Banjir lan Larang Pangan

Pirang-pirang dina iki, ing ngendi-endi papan keprungu pawarta banjir, ora mung
kutha-kutha ing pulo Jawa, kayata; Yogyakarta, Bandung, Jakarta, Surabaya, lan
Semarang. Nanging uga ing pulo-pulo liyane kaya dene kedadeyan banjir ing Kalimantan,
Sumatra, Sulawesi, lan Papua. Kadadeyan mau kaya-kaya bareng. Bab kang kaya
mangkono iku bisa dumadi, amarga ora mung sebab alase sing wis gundhul, nanging
sejatine luwih akeh disebabake cuaca ekstrim.
Akeh udan uga bisa nyebabake tetanduran padha gagal panen. Saliyane kembange
ora dadi woh, saperangan tetanduran kayata pari uga keterak banjir, saengga panene gagal.
Tetanduran sing akeh gagal panen kayata; rambutan, duren, apa dene lombok. Malah,
nganti pawarta iki katulis, rega lombok tansaya ndedel ora karu-karuwan. Sekilone yen
wingi isih kawartakake mung tekan 60 ewu rupiyah, saiki nganti punjul saka wolung
puluh ewu sekilone, kanggo lombok jemprit abang. Dene lombok abang gedhe nganti
sewidak ewu sekilone. Kamangka lombok mono klebu bumbu dhapur sing kudu ana
kanggo mangsak. Yen nganti lombok regane larange ora mekakat, ateges nambahi
sengsarane wong cilik anggone arep nyukupi kebutuhan pangane. Durung maneh rega
beras kang isih ndedel tansaya mundhak, nambahi masarakat cilik padha ora bisa tuku
beras. Kamangka negara Indonesia kondhang kanthi jejuluk “gemah ripah loh jinawi, tata
titi tentrem kerta raharja, kang sarwa tinandur bakal thukul”.

16. Kang njalari rega lombok larang yaiku … .

A. banjir
B. angin
C. ama
D. kobongan

US Basa Jawi kelas IX Th 2019/2020 Kaca 5

17. Ukara baku paragrap kapisan pawarta ing ndhuwur yaiku ... .
A. penerbangan batal merga banjir
B. tetanduran mati merga udan
C. Indonesia negara kang gemah ripah loh jinawi
D. ing ngendi-endi papan keprungu pawarta banjir

18. Kang dikarepake ukara “gemah ripah loh jinawi, tata titi tentrem kerta raharja, kang sarwa
tinandur bakal thukul” yaiku ... .
A. Negara Indonesia nembe larang pangan
B. Negara Indonesia nembe kena musibah
C. Negara Indonesia tentrem, makmur, lan duwe tanah kang subur
D. rega lombok nembe larang

Wacan kanggo mangsuli pitakonan nomer 19-21.

Peksi Jatayu
Nalika semanten Dewi Sinta ingkang nembe ngaso wonten ing wana Dandaka
kapencut saking kaelokanipun Kidang Kencana ingkang sejatosipun raseksa asesilih Kala
Marica, mitranipun Rahwana ingkang memba-memba malih rupa dados Kidang Kencana.
Saking kadadosan punika Dewi Sinta tinilar ingkang garwa lan Laksmana saperlu ngluru
lumajaripun Si Kidang. Rahwana ingkang memba-memba dados tiyang papa kasil nyulik
Dewi Sinta. Dewi Sinta kanthi ruda peksa kabekta Rahwana mabur ing angkasa tumuju
Nagarinipun Ngalengka. Ananging kadadosan punika dipunsumurupi dening Peksi
Jatayu.
Peksi Jatayu ingkang paring pambiyantu Dewi Sinta nalika dipunculik dening
Rahwana punika sejatosipun mitranipun Prabu Dasarata. Nalika semanten kanthi ruda
peksa Dewi Sinta kaboyong Rahwana kabekta mabur ing angkasa saking wana Dandaka
tumuju Nagara Ngalengka. Peksi Jatayu mangertos kadadosan nistha punika lajeng paring
pitulungan dhateng Dewi Sinta. Rahwana boten saged dipunemutaken kanthi cara alus
dening Jatayu pramila andadosaken paprangan. Peksi Jatayu kawon ing yuda
andadosaken sempal swiwinipun saengga piyambakipun ngleyang dhawah ing wana
ingkang sapunika kawastanan, ”Jatayumangalam utawi candhayamangalam.”.
Saderengipun palastra, Peksi Jatayu taksih saged nyariyosaken dhumateng Rama
lan Laksmana babagan lelampahan Sinta anggenipun dipunculik dening Rahwana
kaboyong kanthi ruda peksa dhateng Nagari Alengka..
................................................................................................................
19. Peksi Jatayu punika sejatosipun mitranipun Prabu Dasarata. Tembung kang kacethak kandel
tegese ... .
A. mungsuh
B. kanca
C. garwa
D. paman

20. Ukara ing ngandhap ingkang leres gegayutan kaliyan Peksi Jatayu inggih punika ... .
A. Papan panggenan nalika Rama manggihi Jatayu wana Dandaka
B. Rahwana sampun memitran kaliyan Prabu Dasarata bapanipun Rama Wijaya
C. Jatayu kalebet paraga antagonis wonten ing wiracarita Ramayana
D. Pungkasane lakon peksi Jatayu saged mimpang perang tandhing mengsah Rahwana

US Basa Jawi kelas IX Th 2019/2020 Kaca 6

21. Ingkang njalari Peksi Jatayu perang tandhing marang Rahwana inggih punika ... .
A. Jatayu sampun memitran kaliyan Prabu Dasarata bapanipun Rama Wijaya
B. Rama manggihi Jatayu ing wana
C. Rahwana boten saged dipunemutaken kanthi cara alus dening Jatayu
D. Jatayu boten saged dipunemutaken kanthi cara alus dening Rahwana

Wacan kanggo mangsuli pitakonan nomer 22 - 24.

Dewi Sinta wis kalakon diboyong dening Rahwana ya Dasamuka kang lunyu ilate
menyang Kraton Ngalengkadiraja. Dewi Sinta dipapanake ing Taman Kaputren. Sang
Dewi ora gelem mangan lan ora gelem ngombe, mula badane kuru aking. Rambute kang
dawa katon kaya gimbal amarga suwe ora adus. Kabeh iku katindakake supaya Rahwana
ora kayungyun maneh marang Sang Dewi. Lunga menyang ngendi wae Dewi Sinta tansah
nyangking cundrik utawa keris cilik kanggo njaga keslametane. Sawektu – wektu
Rahwana nggodha ati lan teka arep ngruda peksa, Sinta bakal mati suduk salira utawa
lampus dhiri.
Ing Taman mau, Dewi Trijatha kang bisa ngarih – arih lan nglelipur Sinta supaya
gelem mangan. Dewi Trijatha kuwi putrane Wibisana. Wibisana iku adhine Dasamuka.
Dewi Trijatha arupa ayu lan alus bebudene, ora kaya buta Ngalengka. Upama ora ana
Trijatha, Dewi Shinta wis mati suduk salira. Dewi Trijatha kasil ngarih – arih Dewi Sinta
supaya ora suduk salira.
Anoman dadi dhutane Ramawijaya, mula banjur njujug menyang Taman
Keputren. Ing kono Anoman bisa nemoni Dewi Sinta lan Dewi Trijatha, malah bisa
ngaturake ali – aline Sri Rama menyang Dewi Sinta. Sawise oleh sisik melik lan kaanan
liyane Anoman ya kethek putih banjur bali.

( Pustaka Candra, edisi 8 kanthi kabesut saprelune)

22. Dewi Trijatha kuwi putrane Wibisana. Wibisana iku adhine Dasamuka. Dewi Trijatha arupa
ayu lan alus bebudene, ora kaya buta Ngalengka.
Kanthi dhasar pranyatan ing dhuwur Dewi Trijatha kapernah … Dasamuka.
A. mbok cilike
B. mbok gedhene
C. pripeyane
D. ponakan

23. Manut wacan ing ndhuwur Dewi Trijatha nduweni watak ... .
A. welas asih
B. sabar lan tlaten
C. jujur
D. sabar lan gemati

24. Anoman dadi dhutane Rama Wijaya, mula banjur njujug menyang Taman Keputren.
Tembung dhuta saka wacan kasebut tegese ... .
A. utusan
B. kanca
C. pangarsa
US Basa Jawi kelas IX Th 2019/2020 Kaca 7
 D. patih

Sekar pangkur kang winarna

Lelabuhan kang kanggo wong ngaurip
Ala lan becik puniku
Prayoga kawruhana
Adat waton puniku dipun kadulu
Miwah ingkang tata karma
Den kaesthi siyang ratri

25. Nitik gatra/baris sepisan saka pethilan tembang ing dhuwur, tembang kasebut kalebu tembang
macapat…
A. Sinom C. Kinanthi
B. Pangkur D. Gambuh
26. Gatra/baris pungkasan tembang kasebut, tindak-tanduk lan tata karma kudu dilakoni…
A. Bengi wae C. esuk sore
B. Awan wae D. Saben dina
27. Kepriye guru lagu lan guru wilangan saka tembang ing ndhuwur?
A. 8a, 11i, 8u, 7a, 12u, 8a, 8i C. 7a, 12i, 8u, 11u, 8a, 9i
B. 8a, 11u, 8u, 7i, 12u, 8a, 8i D. 8a, 11i, 8u, 8a, 12u, 8u, 8i

28. Ramanipun temanten putri lenggah mangku, asta karangkulaken ing pamidhanganipun
temanten kekalih. Ibunipun temanten putri lenggah ing sangajengipun temanten. Salajengipun
rama ibunipun temanten putri sami wawan ginem,

Ibu : “Kepriye, Bapak, Panjenengan dakaturi nimbang putramu sakloron, abot endi?”
Rama : “Ibu, saka pangarsaku padha timbang bobote.”
Ibu : “Sokur, Bapak. Yen mangkono, ayo padha nyenyuwun marang Gusti, muga-muga
bobot kang wis timbang kuwi bisa tumus tumekaning ati, ateges timbang boboting
katresnan bocah sakloron.”
Rama : “Iya, Ibu. Aku jumurung ing ati, sarta tut wuri murih bisa handayani. Muga-muga
bocah sakloron kinembang ing kamulyan, kinembang ing karaharjan.”

Pratelan ing dhuwur nuduhake upacara adat temanten kang diarani … .

A. kacar-kucur
B. dulangan
C. bobot timbang
D. sungkeman

29. Upacara adat kaya kang katuduhake ana ing gambar iki aweh pralampita/pralambang ….
US Basa Jawi kelas IX Th 2019/2020 Kaca 8
 A. bisaa tumangkep manunggal sih katresnane
antarane temanten lanang lan wadon
B. temanten lanang wajib tanggung jawab
marang bojone, guna kayane temanten lanang
kapasrahake marang temanten wadon
C. antarane temanten lanang lan wadon wis
padha pangrengkuhe, ateges ora dibedak-
bedakake
D. minangka tandha pakurmatan lan
pangabektene anak marang wong tuwane

30. Upacara adat Jawa kang dianakake nalika calon ibu ngandhut pitung sasi diarani ... .
A. mitoni
B. brokohan
C. selapanan
D. tedhak siti

31. Perangan upacara mitoni kang awujud prosesi sesuci migunakake banyu saka pitung sumber
banjur ganti busana kaping pitu diarani ... .
A. brojolan
B. sungkeman
C. siraman
D. kendhuri

Ambege kang wus utama

Tan ngendhak gunaning janmi
Amiguna ing aguna
Sasolahe kudu bathi
Pintere denalingi
Bodhone dinokok ngayun
Pamrihe den inaa
Aja na ngarani bangkit
Suka lila denina sapadha-padha

32. Kalebu jinising tembang macapat apa tembang ing dhuwur?

a. Pangkur
b. Sinom
c. Dhandanggula
d. Mijil
33. Yen disemak kanthi temenan, pada tembang ing dhuwur kalebu tumindak sing …
a. Umuk
b. Gumedhe
c. Kemaki
US Basa Jawi kelas IX Th 2019/2020 Kaca 9
 d. Andhap asor
34. Apa tegese tembung ambeg ing baris kapisan?
a. Watak
b. Manungsa
c. Tindak-tanduk
d. Kapinteran
35. Serat wulangreh iku anggitane …
a. Susuhunan Pakubuwono IV
b. Susuhunan Pakubuwono V
c. Susuhunan Pakubuwono VI
d. Susuhunan Pakubuwono VII

Wacan kanggo mangsuli pitakonan nomer 36-40.

Ibu : “Wid, Widia. Bukune gawanen rene wae!”

Widi : “Inggih Bu, punika kula dereng mangertos werni-werni ewah-ewahan energi
listrik dhateng energi sanes.”
Ibu : “Walah kowe saben dina weruh listrik murub, ibu nyetrika, nonton TV, kipas
angin mubeng, kabeh iku wis dijlentrehake ana ing buku. Coba wacanen kaca
27 iki!”
Widi : “Inggih Bu. O, inggih sedaya wonten ngriki, matur nuwun, Bu.”
Ibu : “Kowe iki pancen kesed maca, mbesuk maneh ora mangkono, mbudidaya maca
lan nggoleki, lagi yen ora bisa takon.”
Ibu : “Inggih Bu!”

36. Watake Ibu ing pethilan pacelathon kasebut yaiku … .

A. tresna asih
B. galak
C. sombong
D. antepan ati

37. Piwulang kang bisa kajupuk saka pacelathon kasebut ing ngisor iki kajaba ... .
A. sinau iku kudu tenanan
B. bocah sekolah kudu sregep maca lan nggoleki bab-bab kang durung dimangerteni
C. menawa ora bisa mangerteni sawijining bab kang wis diwaca kudu takon marang kang wis
ngerti
D. dadi wong iku nggantungake bab kang ora dimangerteni marang wong liya

38. Bab kang dirembug ana ing pacelathon ing ndhuwur klebu wulangan pelajaran … .
A. IPA
B. Bahasa Inggris
C. Basa Jawa

US Basa Jawi kelas IX Th 2019/2020 Kaca 10

 D. Seni Budaya

39. Widi : “….”

Ibu guru :”Wilujeng siyang, Nak.”
Ukara kang trep kang diucapake dening Rima ing pacelathon kasebut yaiku … .
A. Raharja siyang, Bu.
B. Nuwun sewu, Bu.
C. Sugeng siyang, Bu.
D. Sumangga, Bu.

40. Unggah ungguh basa kang digunakake Widi ing wacan dhuwur yaiku … .
A. ngoko lugu
B. ngoko alus
C. krama lugu
D. krama alus

US Basa Jawi kelas IX Th 2019/2020 Kaca 11