Giaùo trình cung caáp ñieän PGS. TS.

Quyeàn Huy AÙnh

CHÖÔNG II

ÑAÙNH GIAÙ KINH TEÁ KYÕ THUAÄT TRONG THIEÁT KEÁ

CUNG CAÁP ÑIEÄN
2.1. Khaùi nieäm chung
Caùc phöông aùn phaùt trieån nguoàn vaø löôùi ñieän luoân ñi ñoâi vôùi söï phaùt trieån lieân tuïc cuûa phuï
taûi. Moät phöông aùn ñöôïc coi laø hôïp lyù phaûi thoûa maõn caùùc yeâu caàu kyõ thuaät ñaõ ñeà ra, laïi vöøa thaáp
veà voán ñaàu tö vaø chi phí vaän haønh. Thoâng thöôøng toàn taïi maâu thuaån giöõa caùc chæ tieâu kinh teá vaø
kyõ thuaät, cho neân tính toaùn chæ môùi laø caên cöù quan troïng chöù chöa phaûi laø quyeát ñònh cuoái cuøng.
Ñeå löïa choïn phöông aùn cung caáp ñieän caàn phaûi caân nhaéc nhieàu maët khaùc nhau nhö: ñöôøng loái,
toác ñoä vaø quy moâ phaùt trieån kinh teá, khaû naêng huy ñoäng voán, tình hình cung caáp thieát bò vaät tö,
trình ñoä quaûn lyù thi coâng vaø vaän haønh.
2.2. Caùc chæ tieâu kyõ thuaät cuûa phöông aùn cung caáp ñieän
Caùc chæ tieâu kyõ thuaät cuûa moät phöông aùn cung caáp ñieän bao goàm:
2.2.1 Chaát löôïng ñieän naêng
Ñaûm baûo chaát löôïng ñieän naêng trong ñaùnh giaù kyõ thuaät laø chuû yeáu ñaûm baûo ñoä leäch, ñoä dao
ñoäng ñieän aùp vaø taàn soá naèm trong phaïm vi giaù trò cho pheùp so vôùi ñònh möùc.
1. Chaát löôïng taàn soá
Chaát löôïng taàn soá ñöôïc ñaùnh giaù baèng:
a. Ñoä leäch taàn soá laø hieäu trung bình trong voøng 10 phuùt giöõa trò soá thöïc teá cuûa taàn soá cô baûn
vôùi giaù trò danh ñònh cuûa noù:
 f = f - fñm (Hz) (2.1)
Ñoä leäch taàn soá coù theå ñöôïc trình baøy döôùi daïng töông ñoái:
f  fñm
 f% = .100 (%) (2.2)
fñm

Ñoä leäch taàn soá cho pheùp  fcp theo tieâu chuaån GOCT-13109-87 laø  0,2Hz, theo tieâu chuaån
Vieät Nam vaø Singapor laø  0,5 Hz.
b. Ñoä dao ñoäng taàn soá laø hieäu soá giöõa giaù trò lôùn nhaát vaø nhoû nhaát cuûa taàn soá cô baûn khi toác ñoä
thay ñoåi cuûa taàn soá lôùn hôn 0,2 Hz trong moät giaây.
Ñoä dao ñoäng taàn soá cho pheùp khoâng ñöôïc vöôït quaù 0,2 Hz.
Hieän nay, ñeå giöõ ñoä dao ñoäng taàn soá trong heä thoáng ñieän, thöôøng söû duïng thieát bò töï ñoäng sa
thaûi phuï taûi khi xuaát hieän söï coá theo taàn soá.
2. Chaát löôïng ñieän aùp
Chaát löôïng ñieän aùp bao goàm:
a. Ñoä leäch ñieän aùp laø hieäu giöõa trò soá thöïc teá cuûa ñieän aùp U vôùi giaù trò danh ñònh Uñm phaùt sinh
khi thay ñoåi cheá ñoä laøm vieäc töông ñoái chaäm (döôùi 1% trong moät giaây):
 U = U – Uñm (V) (2.3)
Thöôøng ñoä leäch ñieän aùp ñöôïc bieåu dieãn döôùi daïng töông ñoái:

ĐH Sư phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 20

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS. TS. Quyeàn Huy AÙnh

U  U ñm
 U= . 100 (%) (2.4)
U ñm
 U phaûi thoûa maõn ñieàu kieän:  U-   U   U+
ÔÛ ñaây:  U-,  U+ laø giôùi haïn treân vaø döôùi cuûa ñoä leäch ñieän aùp.
Tieâu chuaån ñoä leäch ñieän aùp cuûa moät soá nöôùc nhö sau:
 Tieâu chuaån Nga: -2,5 ñeán + 5% cho chieáu saùng coâng nghieäp vaø coâng sôû; 5% ñeán +10%
cho ñoäng cô vaø  5% cho caùc phuï taûi coøn laïi. Caùc chæ tieâu naøy phaûi ñöôïc thoûa maõn
vôùi xaùc suaát 95%. Noùi chung laø  5%, sau söï coá laø  10%
 Tieâu chuaån Phaùp:  5% cho löôùi trung vaø haï aùp,  7% cho löôùi trung aùp treân khoâng
vaø  10% cho löôùi haï aùp treân khoâng
 Tieâu chuaån Singapor:  6%
 Tieâu chuaån Vieät Nam: -10% vaø +5%.
b. Ñoä dao ñoäng ñieän aùp laø hieäu giöõa trò soá hieäu duïng lôùn nhaát Umax vaø nhoû nhaát Umin cuûa ñieän
aùp trong quaù trình thay ñoåi khaù nhanh thoâng soá cuûa cheá ñoä khi toác ñoä thay ñoåi cuûa ñieän aùp khoâng
döôùi 1% trong moät giaây:
U max  U min
V = .100 (%) (2.5)
U ñm

Dao ñoäng ñieän aùp gaây dao ñoäng aùnh saùng, gaây haïi cho maét ngöôøi, gaây nhieãu radio, nhieãu TV
vaø nhieãu caùc thieát bò ñieän töû,…
Dao ñoäng ñieän aùp cho pheùp theo tieâu chuaån moät soá nöôùc nhö sau:
 Tieâu chuaån Nga quy ñònh dao ñoäng ñieän aùp treân cöïc caùc thieát bò chieáu saùng:
 V = 1 + 6/n = 1 +  t/10 (2.6)
ÔÛ ñaây: n laø soá dao ñoäng trong moät giôø,  t laø thôøi gian trung bình giöõa hai dao ñoäng trong moät
giôø coù ñôn vò laø phuùt.
Theo tieâu chuaån naøy, neáu moät giôø coù moät dao ñoäng thì bieân ñoä cho pheùp laø 7%. Ñoái vôùi caùc
thieát bò coù söï bieán ñoåi ñoät ngoät coâng suaát trong vaän haønh, chæ cho pheùp  V ñeán 1,5%.
Coøn ñoái vôùi caùc phuï taûi khaùc khoâng ñöôïc chuaån hoùa, nhöng neáu  V lôùn hôn 15% seõ daãn ñeán
hoaït ñoäng sai cuûa khôûi ñoäng töø, vaø caùc thieát bò ñieàu khieån.
 Tieâu chuaån Phaùp qui ñònh ñöôøng cong quan heä giöõa  V vaø taàn suaát xuaát hieän. Theo ñoù
neáu coù moät dao ñoäng trong moät giôø thì  V cho pheùp laø 10%.
Caùc nguyeân nhaân cô baûn gaây neân ñoä leäch vaø ñoä dao ñoäng ñieän aùp quaù möùc cho pheùp laø:
 Trình ñoä quaûn lyù, khai thaùc löôùi ñieän thaáp
 Maïng haï aùp bò quaù taûi
 Khoâng coù caùc thieát bò ñieàu chænh ñieän aùp taïi choã.
Ñeå haïn cheá ñoä leäch vaø ñoä dao ñoäng ñieän aùp thöôøng aùp duïng caùc bieän phaùp sau:
 Söû duïng caùc thieát bò buø töï ñoäng
 Söû duïng caùc maùy bieán aùp ñieàu aùp döôùi taûi vaø ngoaøi taûi
 Ñoùng caét chuyeån taûi ñöôøng daây hay MBA
 Söû duïng caùc nguoàn ñieän döï phoøng.
c. Ñoä khoâng ñoái xöùng: phuï taûi caùc pha khoâng ñoái xöùng daãn ñeán ñieän aùp caùc pha khoâng ñoái
xöùng. Möùc khoâng ñoái xöùng cuûa ñieän aùp daây chæ do ñieän aùp thöù töï nghòch U2 quyeát ñònh, coøn möùc
khoâng ñoái xöùng ñieän aùp pha thì phuï thuoäc caû ñieän aùp thöù töï khoâng U0 vaø thöù töï nghòch U2.

ĐH Sư phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 21

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS. TS. Quyeàn Huy AÙnh

Ñieän aùp khoâng ñoái xöùng laøm giaûm hieäu quaû coâng taùc vaø giaûm tuoåi thoï cuûa thieát bò duøng ñieän,
giaûm khaû naêng taûi cuûa löôùi ñieän vaø taêng toån thaát ñieän naêng.
Tieâu chuaån Nga quy ñònh: treân löôùi sinh hoaït U2 khoâng ñöôïc vöôït quaù giaù trò laøm cho ñieän aùp
thöïc treân cöïc thieát bò duøng ñieän thaáp hôn giaù trò cho pheùp. Treân cöïc thieát bò duøng ñieän 3 pha ñoái
xöùng, U2 khoâng ñöôïc vöôït quaù 2% Uñm. Treân cöïc caùc ñoäng cô khoâng ñoàng boä, U2 cho pheùp ñöôïc
xaùc ñònh rieâng theo ñieàu kieän phaùt noùng vaø coù theå lôùn hôn 2%.
d. Ñoä khoâng sin: caùc thieát bò duøng ñieän coù ñaëc tính phi tuyeán nhö MBA khoâng taûi, boä chænh
löu, thyristor… laøm bieán daïng ñöôøng ñoà thò ñieän aùp, khieán cho daïng ñieän aùp khoâng coøn laø hình sin
nöõa. Xuaát hieän caùc soùng haøi baäc cao Uj, Ij. Caùc soùng haøi baäc cao naøy goùp phaàn laøm giaûm ñieän aùp
treân ñeøn ñieän vaø thieát bò sinh nhieät, laøm taêng theâm toån thaát saét töø trong ñoäng cô, toån thaát ñieän
moâi trong caùch ñieän, taêng toån thaát trong löôùi ñieän vaø thieát bò duøng ñieän, giaûm chæ tieâu kinh teá kyõ
thuaät cuûa heä thoáng cung caáp ñieän, gaây nhieãu radio, TV vaø caùc thieát bò ñieän töû, ñieàu khieån khaùc…
Tieâu chuaån Nga quy ñònh:
13
U iΣ  U
j3,5...
2
j  5%U 1 (2.7)

ÔÛ ñaây: U1 laø trò hieäu duïng soùng haøi baäc nhaát cuûa ñieän aùp.
Ñeå khaéc phuïc caùc haøi baäc cao trong maïng ñieän coù theå aùp duïng caùc bieän phaùp sau:
 Taêng soá pha chænh löu leân ñeán p =12 hay nhieàu hôn
 Söû duïng boä loïc ngang: ñaây laø moät maïch voøng bao goàm cuoän ñieän caûm vaø tuï ñieän maéc
noái tieáp, ñöôïc chænh ñònh theo moät taàn soá naøo ñoù cuûa haøi baäc cao. Caùc boä loïc ngang coù
theå ñaáu vaøo choã phaùt sinh haøi baäc cao hay taïi choã maø ôû ñoù haøi baäc cao coù theå ñöôïc
taêng cöôøng hay coù theå coù coäng höôûng doøng ñieän
 Söû duïng caùc boä loïc doïc: boä loïc doïc coù theå ñaáu noái tieáp vaøo nhaùnh caàn haïn cheá doøng
haøi baäc cao nhöng seõ laøm taêng doøng naøy ôû caùc nhaùnh khaùc.
2.2.2 Ñoä tin caäy cung caáp ñieän
Ñoä tin caäy cung caáp ñieän theå hieän qua khaû naêng lieân tuïc cung caáp ñieän. Ñoä lieân tuïc cung caáp
ñieän tính baèng thôøi gian maát ñieän trung bình naêm cho moät hoä tieâu thuï vaø caùc chæ tieâu khaùc, ñaït
giaù trò hôïp lyù chaáp nhaän ñöôïc cho caû phía ngöôøi söû duïng ñieän vaø ngaønh ñieän.
Ñoä tin caäy cung caáp ñieän caøng cao thì khaû naêng maát ñieän caøng thaáp vaø ngöôïc laïi.
Ñoä tin caäy cung caáp ñieän ñöôïc ñaûm baûo nhôø keát caáu hôïp lyù cuûa maïng cung caáp ñieän trong
quy hoaïch thieát keá. Thoâng thöôøng, maïng cung caáp ñieän ñaûm baûo ñoä tin caäy raát cao ôû caùc nuùt
chính cuûa heä thoáng (coù lieân laïc vôùi nhieàu nguoàn) vaø ôû caùc nuùt ñòa phöông (coù ít nhaát hai nguoàn).
Sau ñoù, töø caùc nuùt naøy caáu truùc löôùi ñieän truyeàn taûi vaø löôùi phaân phoái trung aùp phuï thuoäc vaøo yeâu
caàu cuûa phuï taûi.
Theo chæ tieâu ñoä tin caäy, phuï taûi ñöôïc chia laøm hai loaïi: phuï taûi coù tính chaát chính trò xaõ hoäi
cao ñöôïc ñaûm baûo ñoä tin caäy ñaëc bieät hoaëc raát cao vaø caùc phuï taûi khaùc ñöôïc phaân loaïi theo thieät
haïi kinh teá khi maát ñieän tính baèng ñ/kWh maát ñieän. Giaù tieàn maát ñieän naøy do ngaønh ñieän xaùc
ñònh, theo ñoù caùc cô quan thieát keá löïa choïn sô ñoà cung caáp ñieän.
2.2.3 Tính ñôn giaûn trong laép ñaët, vaän haønh vaø baûo trì
Ñôn giaûn trong laép ñaët taïo ñieàu kieän ñaåy nhanh tieán ñoä thi coâng, sôùm ñöa coâng trình vaøo khai
thaùc, vaän haønh. Ñôn giaûn trong vaän haønh taïo ñieàu kieän cho ñieàu ñoä vieân, nhaân vieân vaän haønh
thao taùc vaø ra quyeát ñònh chính xaùc trong thôøi gian ngaén nhaát, goùp phaàn naâng cao tính oån ñònh vaø

ĐH Sư phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 22

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS. TS. Quyeàn Huy AÙnh

an ninh löôùi ñieän. Ñôn giaûn trong baûo trì laøm giaûm chi phí thueâ chuyeân gia baûo trì, ruùt ngaén thôøi
gian baûo trì, naâng cao hieäu suaát khai thaùc thieát bò.
2.2.4 Tính linh hoaït
Tính linh hoaït theå hieän ôû khaû naêng môû roäng, phaùt trieån trong töông lai vaø phuø hôïp vôùi söï thay
ñoåi nhanh choùng cuûa coâng ngheä.
2.2.5 An toaøn ñieän
An toaøn ñieän bao goàm: an toaøn ñieän aùp chuaån, choáng nguy cô chaùy noå, nguy cô aên moøn vaø
ñaûm baûo haønh lang an toaøn.
2.2.6 Tính töï ñoäng hoùa cao
Vì caùc quaù trình cô ñieän dieãn ra trong heä thoáng ñieän xaûy ra trong thôøi gian raát ngaén neân vieäc
ñöa ra caùc quyeát ñònh vaø thao taùc caàn thieát ñeå ñaûm baûo an ninh vaø cheá ñoä vaän haønh oån ñònh cuûa
löôùi ñieän caàn coù söï trôï giuùp cuûa caùc heä thoáng giaùm saùt vaø töï ñoäng hoùa cao.
2.3. Chæ tieâu kinh teá cuûa phöông aùn cung caáp ñieän
Toång chi phí cuûa moät phöông aùn cung caáp ñieän baát kyø naøo cuõng goàm hai phaàn: toång voán ñaàu
tö ban ñaàu V vaø chi phí vaän haønh haøng naêm C. Trong hai thaønh phaàn naøy, voán ñaàu tö ban ñaàu
ñöôïc boû ra trong thôøi gian ngaén trong khi ñoù chi phí vaän haønh haøng naêm thì phaân boá trong nhieàu
naêm.
1. Toång voán ñaàu tö ban ñaàu V
Vieäc xaùc ñònh toång voán ñaàu tö ban ñaàu V haàu nhö döïa hoaøn toaøn vaøo caùc öôùc löôïng. Caùc döõ
lieäu trong quaù khöù cuõng nhö döõ lieäu hieän taïi chæ giuùp taêng cöôøng ñoä tin caäy, naâng cao ñoä chính
xaùc ñeán möùc coù theå vì luoân coù söï thay ñoåi cuûa giaù caû vaø söï tieán boä trong coâng ngheä.
Toång voán ñaàu tö ban ñaàu bao goàm caùc chi phí nhö sau:
 Chi phí mua môùi thieát bò vaø chi phí xaây döïng tröïc tieáp: V1
 Chi phí toàn kho cho caùc thieát bò vaø vaät tö ñöôïc söû duïng cho xaây döïng môùi: V2
 Chi phí xaây döïng giaùn tieáp V3 bao goàm: chi phí cho lao ñoäng giaùn tieáp, chi phí cho
giaùm saùt coâng trình, chi phí baûo hieåm, chi phí veà thueá vaø caùc chi phí khaùc.
V = V 1 + V 2 + V3 (ñ) (2.8)
2. Chi phí vaän haønh haøng naêm C
Chi phí vaän haønh haøng naêm bao goàm caùc chi phí nhö sau:
 Chi phí vaän haønh veà coâng baûo quaûn C1 nhö: chi phí traû löông tröïc tieáp, thueá treân quaûn
lyù, chi phí cho nghæ pheùp, beänh hoaïn,…
C1 = Kbq . V (ñ) (2.9)
ÔÛ ñaây: Kbq laø heä soá baûo quaûn, V laø toång voán ñaàu tö ban ñaàu.
 Chi phí veà vaät tö ñöôïc yeââu caàu cho vaän haønh vaø baûo quaûn C2 nhö: chi phí mua vaät tö,
chi phí veà söû duïng vaø toàn tröõ.
C2 = Kvt .V (ñ) (2.10)
ÔÛ ñaây: Kvt laø heä soá vaät tö, V laø toång voán ñaàu tö ban ñaàu.

 Chi phí khaáu hao C3:

C3 = Kkh .V (ñ) (2.11)

ĐH Sư phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 23

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS. TS. Quyeàn Huy AÙnh

ÔÛ ñaây: Kkh laø heä soá khaáu hao, V laø toång voán ñaàu tö ban ñaàu.
 Chi phí do toån thaát ñieän naêng C4:
C4 = C0 . A (ñ) (2.12)
ÔÛ ñaây: C0 laø chi phí saûn xuaát ra 1kWh ñieän naêng, A laø toån thaát ñieän naêng haøng naêm.
A = Pmax .  (kWh) (2.13)
ÔÛ ñaây: Pmax laø toån thaát coâng suaát cöïc ñaïi (kW),  laø thôøi gian toån thaát coâng suaát cöïc ñaïi (h).
n Pij2  Q 2ij
∆Pmax    R ij (2.14)
i j U2
Vôùi: Pij, Qij laø coâng suaát taùc duïng vaø phaûn khaùng cöïc ñaïi ñi treân nhaùnh ij, U laø ñieän aùp daây
ñònh möùc cuûa maïng ñieän, Rij laø ñieän trôû cuûa nhaùnh ij, n laø soá nhaùnh trong maïng ñieän.
 Chi phí maát ñieän C5:
Chi phí do ngöøng cung caáp ñieän C5 bao goàm hai thaønh phaàn: toån thaát tröïc tieáp C51 vaø toån thaát
giaùn tieáp C52.
a. Toån thaát tröïc tieáp C51 bao goàm: toån thaát do giôø cheát cuûa coâng nhaân neáu soá coâng nhaân
khoâng chuyeån ñöôïc hoaøn toaøn hay moät phaàn sang caùc coâng vieäc khaùc, giaûm tuoåi thoï maùy moùc,
gaây ra pheá phaåm vaø giaûm chaát löôïng saûn phaåm, taêng chi phí lao ñoäng, nguyeân vaät lieäu vaø naêng
löôïng cho moät ñôn vò saûn phaåm.
Toån thaát tröïc tieáp C51 ñöôïc xaùc ñònh theo caùc soá lieäu thoáng keâ coù quan heä tôùi nguyeân nhaân
gaây maát ñieän nhö: xaùc suaát maát ñieän qmñ, phuï taûi bò maát ñieän pmñ vaø thôøi gian maát ñieän tmñ, cuøng
vôùi xaùc suaát toån thaát q1, q2, q3,…
Toån thaát tröïc tieáp C51 ñöôïc tính theo moät trong caùc bieåu thöùc sau:
C51 = q1 . A . qmñ
C51 = q2 . pmñ
C51 = q3 . tmñ
ÔÛ ñaây: q1 laø suaát toån thaát tính cho moät kWh ñieän khoâng ñöôïc cung caáp ñieän, (ñoàng/kWh); q2
laø suaát toån thaát tính cho moät kW phuï taûi bò ngöøng cung caáp ñieän, (ñoàng/kW); q3 laø suaát toån thaát
tính cho moät giôø maát ñieän, (ñoàng/giôø); A laø ñieän naêng tieâu thuï cuûa cô sôû saûn xuaát trong traïng thaùi
vaän haønh bình thöôøng (kWh); pmñ laø giaù trò trung bình cuûa phuï taûi bò maát ñieän, (kW); qmñ laø xaùc
suaát maát ñieän; tmñ laø thôøi gian maát ñieän (giôø), bao goàm thôøi gian ngöøng cung caáp ñieän, söûa chöõa
thay theá thieát bò vaø hieäu chænh quaù trình coâng ngheä ñeå phuïc hoài saûn xuaát.
b. Toån thaát giaùn tieáp C52 bao goàm: giaù trò soá saûn phaåm bò hao huït do ngöøng saûn xuaát vì maát
ñieän.
Toån thaát giaùn tieáp C52 ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc sau:
m
C52 = s
1
t
o  mñ (2.15)

ÔÛ ñaây: m laø giaù trò trung bình soá laàn ngöng cung caáp ñieän trong naêm, tmñ laø thôøi gian trung
bình moät laàn maát ñieän (giôø), so laø giaù trò soá saûn phaåm ñöôïc saûn xuaát trong moät giôø ôû cheá ñoä laøm
vieäc bình thöôøng (ñoàng/giôø).

ĐH Sư phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 24

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS. TS. Quyeàn Huy AÙnh

Toån thaát kinh teá do ngöøng cung caáp ñieän ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc sau:
C5 = C51 + C52
Toån thaát kinh teá do ngöøng cung caáp ñieän phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá vaø tính toaùn khaù phöùc
taïp. Vì vaäy, thöôøng chæ tính ñeán noù trong tröôøng hôïp thaät caàn thieát nhö vôùi caùc coâng trình quan
troïng, saûn xuaát lieân tuïc, quaù trình phuïc hoài sau khi maát ñieän keùo daøi, nhöõng quaù trình coâng ngheä
tieâu thuï nhieàu ñieän naêng nhö ñieän phaân, luyeän nhoâm…
Löu yù raèng toån thaát kinh teá do ngöøng cung caáp ñieän chuû yeáu ñöôïc duøng ñeå ñaùnh giaù tính kinh
teá ñoái vôùi phuï taûi loaïi hai.
Toùm laïi, chi phí vaän haønh haøng naêm C ñöôïc xaùc ñònh nhö sau:
C = C1 + C2 + C3 + C4 + C5
3. Phöông phaùp thu hoài voán ñaàu tö
Trong tính toaùn kinh teá, phöông phaùp thu hoài voán ñaàu tö coù theå vieát döôùi daïng ban ñaàu (2.16)
cuûa noù hay vieát döôùi daïng chi phí qui ñoåi tính toaùn (2.17):
Vpa1  Vpa 2
T (2.16)
C pa 2  C pa 1
ÔÛ ñaây: Vpa1, Vpa2, Cpa1, Cpa2 laàn löôït laø voán ñaàu tö vaø chi phí vaän haønh haøng naêm cuûa phöông
aùn moät vaø phöông aùn hai.
Chi phí tính toaùn qui ñoåi ñöôïc trình baøy döôùi daïng sau:
Ztt = añm .V + C (2.17)
ÔÛ ñaây: añm laø heä soá ñònh möùc hieäu quaû kinh teá.
1
añm =
Tñm
Vôùi: Tñm laø thôøi haïn tieâu chuaån thu hoài voán ñònh möùc, ñoái vôùi heä thoáng cung caáp ñieän thöôøng
laáy laø 7 naêm.
Sau ñaây, seõ phaân tích tính kinh teá ñoái vôùi moät soá tröôøng hôïp cô baûn:
a. Tröôøng hôïp coù hai phöông aùn
Neáu T < Tñm thì phöông aùn moät kinh teá hôn phöông aùn hai, vì thôøi gian caàn thieát ñeå thu laïi soá
voán ñaàu tö (do tieát kieäm ñöôïc chi phí vaän haønh haøng naêm) cuûa phöông aùn moät nhoû hôn thôøi haïn
cho pheùp laø Tñm.
Neáu T > Tñm thì phöông aùn hai kinh teá hôn phöông aùn moät.
Khi so saùnh hai phöông aùn khoâng nhaát thieát luùc naøo cuõng phaûi caên cöù vaøo giaù trò cuûa T ñeå löïa
choïn. Ví duï, neáu Vpa1 < Vpa2 vaø Cpa1 < Cpa2 tính kinh teá cuûa phöông aùn moät ñaõ roõ raøng.
Ngoaøi ra, khi Vpa1 = Vpa2 vaø Cpa1 lôùn hôn hay nhoû hôn Cpa2 hay Cpa1 = Cpa2 vaø Vpa1 lôùn hôn
hay nhoû hôn Vpa2 thì cuõng khoâng caàn tính ñeán thôøi haïn thu hoài voán T theo bieåu thöùc (2.16).
Phöông phaùp tính thôøi haïn thu hoài voán theo bieåu thöùc (2.16) coù nhöõng nhöôïc ñieåm sau:
 Khoái löôïng tính toaùn töông ñoái lôùn khi toå hôïp töøng caëp phöông aùn trong tröôøng hôïp coù
nhieàu phöông aùn khaùc nhau.
 Heä soá hieäu quaû kinh teá töông ñoái a = 1/T seõ khoâng phaûn aûnh ñuùng thöïc chaát khi voán
ñaàu tö ban ñaàu hay phí toån vaän haønh haøng naêm cuûa hai phöông aùn cheânh leäch nhau
khoâng nhieàu.
Khi coù hai phöông aùn coù Vpa1 = 20 trieäu, Vpa2 = 19,5 trieäu, Cpa1 = 2 trieäu/naêm, Cpa2 = 2,01
trieäu/naêm thì:

ĐH Sư phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 25

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS. TS. Quyeàn Huy AÙnh

Vpa1  Vpa 2 20  19,5

T = = 50 (naêm)
C pa 2  C pa 1 2,01  2
Ñieàu naøy coù nghóa neáu choïn phöông aùn moät thì sau 50 naêm môùi thu hoài ñöôïc söï cheânh leäch
veà voán ñaàu tö ñoù. Nhö vaäy, phöông aùn moät coù tính kinh teáù raát thaáp so vôùi phöông aùn hai.
Nhöng trong thöïc teá thì hai phöông aùn naøy töông ñöông nhau veà kinh teá do caùc soá lieäu veà voán ñaàu
tö vaø chi phí vaän haønh ñeàu naèm trong giôùi haïn cho pheùp.
b. Tröôøng hôïp coù ba hay nhieàu phöông aùn
Tröôøng hôïp naøy, neáu söû duïng bieåu thöùc (2.16) ñeå tieán haønh so saùnh veà kinh teá thì seõ gaëp nhieàu
khoù khaên. Khi ñaàu tö cô baûn cuøng moät luùc (thôøi gian xaây döïng döôùi moät naêm) vaø phí toån vaän
haønh haøng naêm laø coá ñònh thì neân söû duïng bieåu thöùc (2.17), töùc laø söû duïng chi phí tính toaùn qui
ñoåi.
Ztt1 = añm .Vpa1 + Cpa1
Ztt2 = añm .Vpa2 + Cpa2
Neáu Ztt1<Ztt2 thì phöông aùn moät kinh teá hôn phöông aùn hai vaø ngöôïc laïi neáu Ztt1>Ztt2 thì
phöông aùn hai kinh teá hôn phöông aùn moät.
Khi thôøi gian xaây döïng lôùn hôn moät naêm thì giaû thieát toaøn boää voán ñaàu tö ñöôïc ñaët vaøo moät
naêm (naêm hoaøn thaønh coâng trình) vaø chi phí vaän haønh haøng naêm giöõa caùc naêm laø khoâng ñoåi
khoâng coøn phuø hôïp nöõa. Khi ñoù, caàn xeùt ñeán hieäu quaû cuûa voán ñaàu tö trong caùc giai ñoaïn khaùc
nhau vaø söï bieán ñoåi cuûa chi phí vaän haønh qua caùc naêm, coù nghóa laø phaûi xeùt ñeán yeáu toá thôøi gian
trong khi tính toaùn so saùnh kinh teá cuûa caùc phöông aùn.
Thöïc teá, thieát keá vaø xaây döïng cho thaáy: ñaàu tö voán vaøo coâng trình vaøo nhöõng naêm cuoái cuøng
cuûa thôøi kyø xaây döïng seõ coù lôïi hôn so vôùi tröôøng hôïp ñaàu tö voán vaøo thôøi kyø ñaàu xaây döïng.
Ñoái vôùi nhieàu coâng trình sau khi keát thuùc xaây döïng ñi vaøo vaän haønh phaûi maát moät thôøi gian
môùi ñaït coâng suaát thieát keá. Do ñoù, chi phí vaän haønh haøng naêm cuûa heä thoáng cung caáp ñieän thay
ñoåi haøng naêm laø ñieàu taát nhieân.
Thôøi haïn ñeå tính toaùn ñöôïc keå töø naêm baét ñaàu xaây döïng cho ñeán khi coâng trình ñaït coâng suaát
thieát keá, töùc laø vaøo thôøi ñieåm chi phí vaän haønh haèng naêm ñaït giaù trò oån ñònh. Trong thôøi gian ñoù,
voán ñaàu tö V vaøø chi phí vaän haønh C cuûa töøng naêm thay ñoåi. Ñeå tieän so saùnh, thöôøng quy ñoåi V vaø
C veà moät thôøi ñieåm nhaát ñònh, thôøi ñieåm naøy coù theå choïn baát kyø, nhöng ñeå tieän vieäc tính toaùn
thöôøng choïn thôøi ñieåm keát thuùc xaây döïng vaø coâng trình ñi vaøo vaän haønh.
Giaû söû ôû naêm ñaàu, voán ñaàu tö laø Vt. Heát naêm thöù nhaát Vt coøn ñoïng laïi trong caùc coâng trình
ñang xaây döïng. Nhö vaäy sang naêm thöù hai Vt coi nhö taêng theâm moät löôïng Kt .Vt, vôùi Kt laø heä soá
keå ñeán toån thaát do voán bò öù ñoïng.
Ñoái vôùi heä thoáng cung caáp ñieän thöôøng choïn Kt = 0.08, vì theá voán ñaàu tö ôû naêm thöù hai laø:
Vt + K .Vt = Vt . (1 + Kt )
Töø ñoù, tính ñeán naêm keát thuùc coâng trình laø T, voán ñaàu tö seõ laø:
Vt . (1 + Kt )T-1
Nhö vaäy, toång soá voán ñaàu tö quy ñoåi veà naêm keát thuùc coâng trình xaây döïng laø:
T
V   Vt .(1  K t ) T t (2.18)
t 1

ÔÛ ñaây: Vt laø voán ñaàu tö ôû naêm thöù t, T laø thôøi gian töø naêm baét ñaàu ñeán naêm keát thuùc coâng
trình.

ĐH Sư phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 26

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS. TS. Quyeàn Huy AÙnh

Ñoái vôùi chi phí vaän haønh haøng naêm phaûi quy ñoåi chi phí ôû nhöõng naêm sau veà naêm thöù T laø
naêm keát thuùc coâng trình vaø baét ñaàu vaän haønh. Vì chi phí vaän haønh ôû nhöõng naêm sau maø quy ñoåi
veà nhöõng naêm tröôùc ñoù neân phaûi xem laø chi phí ñöôïc giaûm ñi (quy ñoåi töø naêm ñaït coâng suaát thieát
keá veà naêm baét ñaàu vaän haønh).
Laäp luaän töông töï nhö vôùi voán ñaàu tö, chi phí vaän haønh ôû naêm thöù t laø Cvht. Neáu quy ñoåi veà
tröôùc moät naêm thì giaûm ñi moät löôïng (1+Kt).
Do ñoù, toång chi phí vaän haønh haøng naêm quy ñoåi veà thôøi ñieåm T, naêm baét ñaàu vaän haønh seõ laø:
T
C vh   C vht .(1  K t ) T  t (2.19)
t 1

ÔÛ ñaây: Cvht laø chi phí vaän haønh ôû naêm thöù t; T’laø thôøi gian keå töø naêm baét ñaàu xaây döïng ñeán
naêm coâng trình ñaït coâng suaát thieát keá, nhö vaäy T’> T.
Chi phí tính toaùn trong tröôøng hôïp coù keå ñeán yeáu toá thôøi gian laø:
T
Z tt   (añm .Vt  C vht ).(1  K t ) T t (2.20)
t 1

Vôùi T  t  T’.
Löu yù raèng, khi caùc giaù trò cuûa Ztt1 vaø Ztt2 cheânh leäch nhau khoâng quaù 5% thì hai phöông aùn
ñöôïc coi laø töông ñöông nhau veà maët kinh teá vaø phöông aùn ñöôïc choïn laø phöông aùn coù chæ tieâu kyõ
thuaät vöôït troäi hôn. Ñieàu naøy laø do caùc thoâng tin vaø soá lieäu ban ñaàu ñöôïc söû duïng ñeå xaùc ñònh Ztt
ñeàu laø caùc thoâng tin sô boä, mang tính döï baùo vaø khoâng oån ñònh theo thôøi gian.
2.4. Caùc böôùc so saùnh kinh teá kyõ thuaät
So saùnh kinh teá kyõ thuaät ñöôïc tieán haønh theo caùc böôùc nhö sau:
 Phaân tích vaø loaïi caùc phöông aùn khoâng thoûa maõn caùc yeâu caàu kyõ thuaät ñaõ ñaët ra
 Löïa choïn caùc phöông aùn ñaït yeâu caàu kyõ thuaät ñeà ra ñeå so saùnh
 Tính chi phí tính toaùn Ztt cho töøng phöông aùn
 Choïn phöông aùn coù chi phí tính toaùn Ztt => min.
Moät soá tröôøng hôïp khoâng phaûi tieán haønh so saùnh kinh teá ñoù laø:
 Söû duïng nguyeân vaät lieäu vaø thieát bò ñieän ñaõ coù quy ñònh ñaëc bieät cuûa nhaø nöôùc nhö:
duøng daây daãn baèng nhoâm cho caùc coâng trình daân duïng, duøng coät beâ toâng coát theùp hay
ñaët coät theùp ôû maïng ñieän ñòa phöông,…
 ÖÙng duïng nhöõng bieän phaùp ñeå ñaûm baûo cung caáp ñieän lieân tuïc cho caùc hoä tieâu thuï ñaëc
bieät nhö: phoøng chaùy, phoøng noå, baûo veä moâi tröôøng soáng,…
 Döïa vaøo kinh nghieäm caùc phöông aùn töông töï cuûa nhöõng coâng trình ñaõ coù.

ĐH Sư phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 27