GiaoAnRenNhanCach DucChungThuy T01

GIÁO ÁN RÈN NHÂN CÁCH
LỚP NGŨ GIỚI - ĐỨC CHUNG THỦY

TẬP I
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 1

GIÁO ÁN RÈN NHÂN CÁCH - ĐỨC CHUNG THỦY (TẬP 1)
Saùch naøy chæ kính bieáu, khoâng baùn!

Quùy baïn ñoïc coù theå thænh saùch taïi TU
VIEÄN CHÔN NHÖ. AÁn baûn ñieän töû ñöôïc ñaêng taïi
trang web:
http://www.thuvienthaythonglac.net
2
TRÖÔÛNG LAÕO THÍCH THOÂNG LAÏC
NHAØ XUAÁT BAÛN TOÂN GIAÙO

PL: 2556 - DL: 2012
4
L ôøi noùi ñaàu
Baát cöù moät ngöôøi naøo môùi böôùc chaân

vaøo ñaïo Phaät ñeàu phaûi hoïc hoûi naêm giôùi,
töùc laø phaûi thoï Tam quy vaø Nguõ giôùi.
Tam quy xin quyù vò haõy ñoïc boä saùch Tam
Quy do tu vieän Chôn Nhö aán haønh. Coøn ôû
ñaây laø boä saùch Nguõ Giôùi.
Naêm giôùi cuûa ñaïo Phaät laø naêm giôùi
daïy veà ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû soáng
khoâng laøm khoå mình, khoå ngöôøi vaø khoå taát

caû chuùng sinh.
Ñaïo ñöùc naøy noùi leân ñöôïc nhöõng haønh
ñoäng nhaân caùch con ngöôøi veà thaân, mieäng, yù.
Cho neân, nhöõng lôøi noùi vaø nhöõng haønh ñoäng
luùc naøo cuõng nheï nhaøng, oân toàn, nhaõ nhaën,
cung kính, toân troïng, leã ñoä, v.v..
Nhöõng haønh ñoäng ñaïo ñöùc aáy ñaày ñuû
vaên hoùa vaø ñaïo ñöùc raát cuï theå roõ raøng. Cho
neân, moïi ngöôøi caàn phaûi hoïc hieåu vaø aùp duïng
vaøo cuoäc soáng haèng ngaøy, thì môùi ñem laïi söï
bình an, yeân oån vaø haïnh phuùc cho mình, cho
ngöôøi, cho gia ñình vaø xaõ hoäi. Nhöng noùi
ñeán ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû thì ít ai
hieåu bieát vaø löu yù ñeán noù, vì chính noù töø xöa
ñeán nay chöa coù ngöôøi trieån khai thaønh ñaïo
ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû.
6
Ngöôøi ta bieát ñeán naêm giôùi caám naøy laø
nhôø caùc giaûng sö, thaày Nam toâng, Baéc
toâng hay Thieàn toâng giaûng daïy. Haàu nhö
naêm giôùi naøy ñöôïc giaûng daïy nghóa lyù moät
caùch chung chung, toång quaùt trong giôùi caám
chöù khoâng theå ñi saâu vaøo noäi dung ñaïo ñöùc
nhaân baûn - nhaân quaû. Vì theá, bieán naêm giôùi
chæ laø phaùp luaät (giôùi caám) baét buoäc moïi
ngöôøi phaûi tuaân thuû vaø giöõ gìn nhö theá naøy,
nhö theá khaùc ñeå khoâng vi phaïm.
Ñem naêm giôùi caám naøy baét buoäc ngöôøi
tu só cuõng nhö ngöôøi cö só taïi gia phaûi giöõ gìn
nghieâm tuùc, khoâng heà vi phaïm moät loãi nhoû
nhaët naøo, thì ñoù laø moät ñieàu laøm traùi ngöôïc
vôùi ñaïo Phaät. Ñaïo Phaät laø ñaïo töï giaùc,
töï nguyeän, cho neân khoâng caám ai, khoâng baét
buoäc ai vaø cuõng khoâng khuyeán duï ai caû.

Ñaïo Phaät chæ coù khuyeân moïi ngöôøi neân

giöõ giôùi luaät, vì giôùi luaät laø ñöùc haïnh nhaân
baûn - nhaân quaû, noù coù coâng naêng giuùp cho
thaân taâm moïi ngöôøi ñöôïc thanh thaûn, an laïc
vaø voâ söï. Vì theá, neáu ai soáng ñuùng giôùi luaät
“Ly Duïc Ly AÙc Phaùp” naøy thì coù giaûi
thoaùt ngay lieàn. Cho neân, ngöôøi soáng ñuùng
giôùi luaät - ñöùc haïnh nghieâm chænh laø ngöôøi
ñem laïi lôïi ích raát lôùn, khoâng nhöõng chæ cho
caù nhaân maø coøn cho moïi ngöôøi xung quanh
mình.
Boä giôùi caám maø caùc nhaø Ñaïi thöøa
ñang giaûng daïy trong caùc tröôøng Phaät hoïc
vaø trong caùc tröôøng haï, ñaây chæ laø moät vieäc
laøm voâ yù, chính vì khoâng hieåu roõ lôøi daïy cuûa
Phaät, neân caùc toå Ñaïi thöøa môùi bieân soaïn
thaønh giôùi caám maø thoâi.
8
Trong khi ñöùc Phaät muoán chaáp nhaän
moät ngöôøi naøo ñeå trôû thaønh ngöôøi ñeä töû cuûa
mình, thì ngöôøi aáy phaûi töï nguyeän taäp soáng
bieät truù trong 4 thaùng vôùi nhöõng giôùi luaät.
Sau khi soáng ñuùng 4 thaùng, thaáy mình thích
nghi ñöôïc vôùi giôùi luaät, vaø luùc baáy giôø ngöôøi
ñoù töï nguyeän töï giaùc soáng ñôøi khaát só thì ñöùc
Phaät môùi cho xuaát gia laøm tyø kheo.
Cho neân, caùc toå laøm moät vieäc laøm thieáu
tónh giaùc, bieán giôùi luaät ñöùc haïnh töï nguyeän,
töï giaùc cuûa Phaät giaùo thaønh moät giaùo ñieàu,
vì theá khoâng moät ngöôøi tu só naøo cuûa Phaät
giaùo phaùt trieån soáng ñuùng giôùi luaät ñöôïc, chæ
soáng coù hình thöùc giôùi luaät, thöôøng noùi ngoaøi
ñaàu moâi choùt löôõi, kheùo che ñaäy tín ñoà Phaät
giaùo, chöù khoâng theå gaït ai ñöôïc caû. Coù ñuùng
nhö vaäy khoâng quyù vò?

Giôùi caám thì coù ñoù, nhöng tu só Phaät

giaùo töø tu só giaø cho chí tu só treû, khoâng moät
ngöôøi naøo khoâng vi phaïm giôùi luaät. Khi vi
phaïm giôùi aên phi thôøi, hoï coøn tìm moïi caùch
ñeå lyù luaän khoaùc laùc, che ñaäy vaø beû vuïn giôùi
(chö Thieân aên buoåi saùng, Phaät aên giôø ngoï,
chuùng sinh aên sau giôø ngoï vaø ngaï quæ aên
ñeâm). Chö taêng soáng thieáu ñöùc haïnh giaûi
thoaùt, thöôøng chaïy theo duïc laïc theá gian,
khieán cho haøng tín ñoà khoâng thaáy vieäc vi
phaïm giôùi luaät toäi loãi cuûa hoï.
Cho neân, ñem giôùi luaät caám ngöôøi tu só
Phaät giaùo khoâng ñöôïc vi phaïm laø moät ñieàu
“khoâng töôûng”. Nhö ñaõ noùi ôû treân, giôùi caám
laø moät ñieàu ñi ngöôïc laïi ñaïo Phaät. Bôûi ñaïo
Phaät laø moät toân giaùo töï nguyeän, töï giaùc,
chöù khoâng ai coù quyeàn baét buoäc ai phaûi giöõ
gìn giôùi luaät. Cho neân, ñaïo Phaät khoâng coù
10
giaùo ñieàu, maø chæ coù lôøi khuyeân, vaø giaûng
daïy ñeå truyeàn ñaït nhöõng söï lôïi ích cuûa giôùi
luaät vaøo ñôøi soáng cuûa moïi ngöôøi.
Giôùi luaät cuûa ngöôøi cö só taïi gia thì coù
Naêm Giôùi, nhöng naêm giôùi chæ coù nghi thöùc
leã thoï naêm giôùi, chöù khoâng coù baøi hoïc ñöùc
haïnh naêm giôùi. Sau khi thoï naêm giôùi xong,
ngöôøi cö só ra ngöôøi cö só, coøn naêm giôùi ra
naêm giôùi, chaúng coù lôïi ích gì caû, cuõng gioáng
nhö ngöôøi laøm baùnh, baùnh khoâng thaønh, cho
neân, boät ra boät, ñöôøng ra ñöôøng.
Ngöôøi cö só taïi gia thoï naêm giôùi cho coù
hình thöùc, chöù khoâng ai giöõ gìn naêm giôùi troïn
veïn. Chính hoï cuõng khoâng hieåu naêm giôùi laø
ñöùc haïnh thaâm saâu cuûa moät ñôøi soáng con
ngöôøi, vaø chính naêm giôùi seõ maõi maõi ñem laïi
söï bình an vaø haïnh phuùc.

Ñaïo ñöùc cuûa naêm giôùi luaät laø ñöùc haïnh

nhaân baûn - nhaân quaû cuûa moïi ngöôøi treân theá
gian naøy. Vì theá noù khoâng phaân bieät ngöôøi
coù toân giaùo hay khoâng coù toân giaùo, ngöôøi
phaøm phu hay ngöôøi cao sang, ngöôøi bình
daân hay ngöôøi trí thöùc, ngöôøi coù hoïc hay
ngöôøi voâ hoïc ñeàu caàn phaûi hoïc hieåu nhieàu hôn
nöõa, vì noù laø moät neàn ñaïo ñöùc laøm lôïi ích
chung cho moïi ngöôøi, cho moïi gia ñình vaø cho
taát caû xaõ hoäi cuûa loaøi ngöôøi.
Mang danh laø phaät töû nhöng khoâng
hieåu nghóa lyù ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû
Naêm Giôùi naøy laø gì. Khi khoâng hieåu, hoï
laøm sao bieát ñaïo ñöùc ñaâu maø aùp duïng vaøo
ñôøi soáng. Vì theá, nhöõng ngöôøi theo Phaät
giaùo maø vaãn khoå ñau nhö ngöôøi bình thöôøng.
Ñôøi soáng khoâng thoaùt khoå, taâm khoâng heát
12
taâm tham, saân, si, maïn, nghi... Phieàn naõo,
tai naïn, beänh taät khoå ñau... vaãn nguùt ngaøn.
Theo Phaät giaùo maø chæ bieát cuùng teá
caàu sieâu, caàu an, caàu phöôùc baùu, tuïng kinh
nieäm Phaät caàu tha löïc, ñoù laø moät vieäc laøm
ñaày meâ tín, muø quaùng, voâ tình bieán mình trôû
thaønh nhöõng ngöôøi daân laïc haäu cuûa thôøi boä
laïc xa xöa.
Nhö quyù tu sinh taïi tu vieän Chôn Nhö
vöøa ñaõ hoïc vaø aùp duïng hai giôùi luaät ñaàu
tieân xong. Ñoù laø Giôùi ñöùc “Hieáu Sinh” vaø
giôùi ñöùc “Ly Tham”, moät keát quaû ñaïo ñöùc
ñaõ trôû thaønh nhöõng haønh ñoäng soáng haèng
ngaøy, noù ñem ñeán söï an vui thanh thaûn cho
taâm hoàn moïi ngöôøi moät caùch tuyeät vôøi. Coù
ñuùng nhö vaäy khoâng quyù tu sinh?
Baây giôø quyù tu sinh hoïc ñeán giôùi luaät
ñöùc “Chung Thuûy”. Ñaây laø giôùi thöù ba daïy
veà ñaïo ñöùc gia ñình. Moät ñaïo ñöùc nhaân

baûn - nhaân quaû daïy veà nhaân caùch soáng cuûa
moïi ngöôøi trong gia ñình ñeå ñem laïi moät tình
thöông yeâu chan hoøa vaø chaân thaät, moät tình
thöông ñem laïi söï an vui haïnh phuùc cuûa moïi
ngöôøi trong gia ñình; moät ñaïo ñöùc mang ñeán
loøng chung thuûy giöõa vôï choàng ñoái xöû vôùi
nhau nhö nöôùc vôùi söõa; moät ñaïo ñöùc mang
ñeán thaân thöông chia seû nhau nhöõng luùc naëng
nhoïc, khoù khaên; nhöõng luùc ngoït buøi, cay
ñaéng nhö tay maët vaø tay traùi. Ñuùng thaät laø
moät ñaïo ñöùc gia ñình naøy raát tuyeät vôøi.
Muoán coù moät cuoäc soáng gia ñình haïnh
phuùc trong aám ngoaøi eâm, thì baát cöù moät
ngöôøi naøo coù toân giaùo hay khoâng toân giaùo
cuõng ñeàu phaûi hoïc giôùi luaät ñöùc haïnh naøy.
Vì noù laø moät ñaïo ñöùc duy nhaát cuûa moãi gia
ñình treân theá gian naøy; noù laø moät vò thaàn hoä
14
meänh vaø baûo veä cho moãi gia ñình ñeàu ñöôïc
yeân vui, ngöôøi ngöôøi trong gia ñình ñeàu bieát
thöông nhau; ñeàu bieát chia seû ngoït buøi cay
ñaéng vôùi nhau nhö treân ñaõ noùi. Tình nghóa
vôï choàng soáng vôùi nhau raát chung thuûy,
khoâng bao giôø ngoaïi tình vôùi ngöôøi naøy,
ngöôøi khaùc.
Neáu moïi ngöôøi khoâng hoïc ñaïo ñöùc gia
ñình thì baïo löïc gia ñình khoâng theå naøo
traùnh khoûi. Nhöõng tröôøng hôïp baïo löïc gia
ñình ñaõ xaûy ra khieán nhieàu gia ñình li dò, vôï
choàng chia reõ, con caùi li taùn, theo meï maát
cha, theo cha maát meï, thaät laø ñau thöông xoùt
xa voâ cuøng. Phaûi khoâng quyù vò?
Baïo löïc gia ñình thöôøng xaûy ra trong
gia ñình khoâng ít thì nhieàu, gia ñình naøo
cuõng coù côm chaúng laønh canh chaúng ngon,
nhöng roài moïi ngöôøi chòu ñöïng boû qua vì coøn

thaáy boån phaän traùch nhieäm vôùi con caùi, cha

meï ñoâi beân...
Baïo löïc gia ñình nhieàu khi gaây ra aùn
maïng maø baùo chí thöôøng ñaêng tin töùc xaûy ra
khaép nôi trong nöôùc, khoâng tænh thaønh naøo
maø khoâng coù naïn baïo löïc gia ñình.
Ngöôøi coù hoïc ñaïo ñöùc chung thuûy gia
ñình thì cuoäc soáng luoân luoân traøn ñaày nieàm
yeâu thöông chaân thaät, vôï choàng soáng coù tình,
coù nghóa, bieát nhöôøng nhòn laãn nhau, bieát
nhaãn nhuïc, tuøy thuaän vaø baèng loøng tröôùc moïi
hoaøn caûnh nghòch yù traùi loøng, bieát tha thöù
moïi loãi laàm cuûa nhau khi lôøi qua tieáng laïi;
bieát chia seû ngoït buøi, cay ñaéng khi gaëp phaûi
nhöõng caûnh gian nan thöû thaùch, v.v..
Reøn luyeän soáng ñaïo ñöùc gia ñình laø
moät vieäc laøm raát khoù, noù ñoøi hoûi phaûi beàn
chí, vaø moãi ngöôøi coøn bieát caùch hoïc taäp nhaân
16
caùch Hieáu Sinh, Ly Tham cho baûn thaân
rieâng cuûa mình ñeå trôû thaønh moät thoùi quen
ñaïo ñöùc. Trong khi reøn luyeän ñaïo ñöùc nhaân
baûn - nhaân quaû, noù ñoøi hoûi chuùng ta phaûi coù
yù chí cöông quyeát, maïnh meõ döùt khoaùt noùi
moät laø moät, noùi hai laø hai, khoâng ñöôïc noùi
ba, noùi boán, töùc laø khoâng ñöôïc noùi qua, noùi
laïi.
Ñaây, quyù vò nghe moät ngöôøi meï, ngöôøi
Taây phöông daïy con: “Moät hoâm, coù ngöôøi
meï ngoaïi quoác nhaän lôøi môøi duøng côm trong
moät gia ñình cuûa ngöôøi Trung Quoác ôû Sôn
Ñoâng. Baø mang theo moät ñöùa con gaùi taùm
tuoåi. Nöõ chuû nhaân Trung Quoác naáu aên raát
gioûi, baø noùi: “Hoâm nay toâi seõ laøm moùn aên
Taây môøi caùc baïn. Caùc baïn aên ñeå xem ngöôøi
Trung Quoác naáu moùn aên Taây coù ngon
khoâng nheù!”. Beù gaùi 8 tuoåi nghó ngöôøi

Trung Quoác laøm moùn aên Taây khoâng ngon,

beøn noùi khoâng aên. Sau khi laøm xong caùc
moùn aên, nöõ chuû nhaân böng kem leân. Coâ beù
ngoaïi quoác maét saùng leân. OÂi troâng ñeïp quaù!
Nhìn ñeïp nhö vaäy chaéc chaén aên raát ngon,
beù noùi: “Meï ôi con muoán aên kem”. Nöõ chuû
nhaân laøm kem theo soá ngöôøi, vì beù noùi khoâng
aên, neân khoâng laøm phaàn cuûa beù. Khoâng ngôø
meï coâ beù noùi: “Khoâng. Con gaùi toâi ñaõ noùi
khoâng aên laø khoâng aên kem thì hoâm nay
khoâng ñöôïc aên”. Beù gaùi roái leân voäi noùi:
“Meï ôi, hoâm nay con raát thích aên kem, hoâm
nay nhaát ñònh con phaûi aên kem”. Ngöôøi meï
vaãn khoâng ñoàng yù. Beù gaùi oøa khoùc, nöôùc
maét giaøn giuïa, nhöng ngöôøi meï vaãn khoâng
cho aên. Nöõ chuû nhaân Trung Quoác beøn noùi:
“Cho beù aên ñi, treû con maø, tính gì ñeán lôøi
noùi cuûa chuùng”. Nhöng ngöôøi meï ngoaïi quoác
vaãn cöông quyeát khoâng cho con aên”. (Giaùo
18
duïc nhaân caùch cho tuoåi treû, taäp 1, Phan
Haø Sôn bieân soaïn)
Chuùng ta haõy nghó xem, neáu nhö gaëp
tröôøng hôïp nhö vaäy baïn seõ laøm gì? Laøm nhö
ngöôøi meï Trung Quoác hay laøm nhö ngöôøi meï
ngoaïi quoác?
Neáu ñaõ quyeát taâm giaùo duïc con mình
giöõ gìn ñöùc tín thì neân giaùo duïc theo ngöôøi
meï ngoaïi quoác. Haàu heát caùc ngöôøi meï khoâng
quan taâm löu yù vaán ñeà giaùo duïc ñöùc tín cho
con em mình, thöôøng xem thöôøng chöõ tín neân
laøm theo ngöôøi meï Trung Quoác.
Moät maåu chuyeän tuy nhoû trong gia
ñình, nhöng vaán ñeà giaùo duïc ñaïo ñöùc nhaân
baûn - nhaân quaû cho con em khoâng ñöôïc xem
nhoû, xem thöôøng, noù aûnh höôûng xaáu ñeán xaõ
hoäi khoâng ít ôû ngaøy mai.

Cho neân, söï giaùo duïc gia ñình raát caàn

thieát cho moãi ngöôøi, vì theá moïi nhaø vaø moïi
ngöôøi ñeàu phaûi ñi hoïc vaø reøn luyeän ñaïo ñöùc
nhaân caùch gia ñình, ñöøng neân xem thöôøng
ñaïo ñöùc gia ñình laø moät ñieàu nhoû moïn. Nhö
vaäy raát sai. Baïo löïc gia ñình thöôøng xaûy ra
laø do nhöõng ngöôøi trong gia ñình thieáu hoïc
taäp reøn luyeän ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû
veà gia ñình.
Ñaïo ñöùc gia ñình laø söï soáng cuûa moãi
caù nhaân trong gia ñình, noù laø moät ñaïo ñöùc
cao caû vaø ñeïp ñeõ, thöôøng mang laïi haïnh
phuùc cho moãi gia ñình vaø ñem laïi moät traät töï
an toaøn cho xaõ hoäi.
Theo chuùng toâi thieát nghó, ñaïo ñöùc xaõ
hoäi xuoáng caáp, teä naïn xaõ hoäi caøng ngaøy caøng
gia taêng laø nguyeân do gia ñình vaø hoïc ñöôøng
xem thöôøng söï giaùo duïc ñaïo ñöùc nhaân baûn -
20
nhaân quaû. Cho neân, ngay töø khi ñöùa beù môùi
chaøo ñôøi, maø khoâng ñöôïc daïy veà ñaïo ñöùc
nhaân baûn - nhaân quaû thì con caùi trong nhaø
khoù trôû thaønh ngöôøi toát; khoù trôû thaønh ngöôøi
coù ñöùc, coù taøi toaøn dieän.
Vaán ñeà giaùo duïc ñaïo ñöùc treû con trong
gia ñình raát quan troïng, neân phaûi ñöôïc giaùo
duïc töø thuôû ban ñaàu khi chuùng coù maët trong
gia ñình, vaø cuõng nhö ngay töø buoåi caép saùch
ñeán tröôøng ñaàu tieân maø ñöôïc nhaø tröôøng
giaùo duïc ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû, thì
xaõ hoäi ñaâu coù nhöõng teä naïn nhö ngaøy nay.
Neáu gia ñình vaø hoïc ñöôøng thaáy traùch
nhieäm vaø boån phaän giaùo duïc ñaïo ñöùc nhaân
baûn - nhaân quaû ñem laïi lôïi ích to lôùn cho gia
ñình, cho xaõ hoäi vaø ñaát nöôùc nhö vaäy, thì
ñöøng xem thöôøng nhöõng haønh vi thieáu ñaïo
ñöùc nhoû nhaët ban ñaàu cuûa caùc chaùu. Ngay

töø luùc caùc chaùu coøn beù thô, haèng ngaøy phaûi
ñöôïc uoán naén, reøn luyeän nhaân caùch ñaïo ñöùc
Nguõ Giôùi, thì xaõ hoäi ñaâu coøn laø moät gaùnh
naëng. Phaûi khoâng quyù vò?
Vì lôïi ích raát lôùn cuûa moãi gia ñình neân
chuùng toâi khuyeân moïi ngöôøi trong gia ñình
haõy coá gaéng hoïc taäp vaø reøn luyeän ñöùc haïnh
naøy, ñeå gia ñình maõi maõi laø nôi toå aám cuûa
moïi ngöôøi.
Kính ghi,
Tröôûng laõo Thích Thoâng Laïc
22
(Ñoâi vôï choàng 25 tuoåi ñaày haïnh phuùc döôùi chaân nuùi Ñoâi -
aûnh Khaùnh Hoan)
Trong ñôøi soáng chæ coù vôï choàng laø nhöõng ngöôøi
gaàn guõi nhau nhaát, thöôøng beân nhau chia seû nhöõng cay
ñaéng ngoït buøi, khi ñoùi khaùt cuõng ñoàng cam coäng khoå
chia nhau; luùc ñau oám thì ñoàng nuoâi nhau. Cuoäc ñôøi
naøy khoâng coù ai baèng vôï vaø choàng, vaäy côù sao laïi nôõ
loøng ñaùnh vôï, chöûi choàng, v.v..!?
24
Baøi hoïc thöù nhaát:
Rèn Nhân Cách:

ĐẠO ĐỨC GIA ĐÌNH:
KHÔNG NÊN TÀ DÂM
Khoâng neân taø daâm, ñoù laø moät lôøi khuyeân

cuûa ñöùc Phaät töø ngaøy xöa ñoái vôùi moïi ngöôøi ñaõ
coù gia ñình hay chöa coù gia ñình. Lôøi khuyeân
naøy coù moät giaù trò raát lôùn ñoái vôùi loaøi ngöôøi
treân haønh tinh naøy. Vì gia ñình laø moät ñôn vò
taäp theå nhoû cuûa xaõ hoäi, nhöõng ngöôøi sinh hoaït
soáng trong ñôn vò taäp theå xaõ hoäi nhoû ñoù ñeàu laø
nhöõng ngöôøi thaân thöông cuøng maùu muû ruoät
thòt, cuøng laø choàng, laø vôï, laø con caùi vôùi nhau.

Ñoù laø moät chuøm nhaân quaû do nhaân vaø duyeân

thuaän nghòch taïo thaønh gia ñình, nhieàu gia
ñình lieân heä cuøng doøng hoï maùu muû ruoät thòt
thaønh gia toäc, nhieàu gia toäc lieân heä keát hôïp
thaønh moät löïc löôïng söùc maïnh ñeå baûo veä moät
truyeàn thoáng tö töôûng, moät daõy ñaát ñaù soâng nuùi
ñeå laøm nôi saûn xuaát kinh teá, mang laïi söï soáng
cho moïi ngöôøi, nôi ñoù goïi laø ñaát nöôùc.
Vì theá moïi ngöôøi soáng chung nhau trong
ñôn vò taäp theå gia ñình nhoû beù ñoù neân theå hieän
loøng yeâu thöông chaân thaät vôùi nhau. Neáu trong
gia ñình coù moät ngöôøi naøo soáng röôïu cheø say
xæn, baøi baïc, thieáu thaønh thaät, giaû doái, gian
xaûo, löøa ñaûo thì coù theå baïo löïc gia ñình seõ xaûy
ra, vaø nhö vaäy ñôn vò gia ñình xaõ hoäi nhoû beù ñoù
seõ chia lìa vaø ly taùn. Moãi caù nhaân trong ñôn vò
xaõ hoäi ñoù ñeàu phaûi gaùnh chòu taát caû moïi haäu
quaû khoå ñau, phieàn luïy, lo raàu, thöông nhôù,
v.v.. hoï soáng nhö trong ñòa nguïc.
Baïo löïc gia ñình coù theå taïo thaønh moät daáu
aán trong taâm moïi ngöôøi. Moät daáu aán khoù queân
vaø coù theå mang theo söï aân haän suoát caû ñôøi
ngöôøi.
Ñaây moät caâu chuyeän xaûy ra thöïc söï trong
ñôøi soáng hieän nay ñaõ baùo ñoäng ñaïo ñöùc ñang
xuoáng caáp traàm troïng, khoâng rieâng cho nhöõng
giôùi ngöôøi keùm hoïc thöùc, maø ngay caû nhöõng
26
giôùi ngöôøi trí thöùc treân ñaïi hoïc: “Phan A, hoïc
sinh cuûa toâi hoïc lôùp luyeän thi ñaïi hoïc vaøi naêm
tröôùc. Em truùng tuyeån ñaïi hoïc kinh teá. Thaät baát
ngôø, em khoâng coù maët trong buoåi tieäc khao do
boá em toå chöùc möøng em vaøo ñaïi hoïc. Theo lôøi
meï em, loøng tin cuûa em bò ñoå vôõ hoaøn toaøn töø
sau laàn boá ñöa em ñi xeùt nghieäm ADN. OÂng
nghi ngôø thôøi gian tu nghieäp nöôùc ngoaøi, Phan
A khoâng phaûi con oâng. Keát quaû xeùt nghieäm
chöùng thöïc veà maët huyeát hoïc, Phan A laø con
ruoät cuûa oâng. Veà maët tình caûm, oâng ñaõ thöïc söï
ñaùnh maát ñöùa con trai duy nhaát cuûa mình.
Phan A khoâng coøn xem oâng laø moät ngöôøi cha
trí thöùc bao dung em töøng kính troïng tröôùc
ñaây. OÂng ñaõ hieän nguyeân hình moät gaõ ñaøn oâng
nhoû nhen, heïp hoøi, ích kyû”.
(Baùo Ngöôøi Lao Ñoäng, ngaøy 30/6/2007
Nguyeãn Ngoïc Haø)
Ñoïc qua caâu chuyeän treân ñaây chuùng ta raát

ñau loøng. Con ngöôøi duø coù hoïc thöùc bao nhieâu
maø ñöùc hieáu sinh bao dung khoâng coù thì cuõng
khoâng ra gì. Moät daáu aán ngöôøi cha ích kyû laøm
sao chaùu Phan A queân ñöôïc. Neáu treân ñôøi naøy
nhöõng ñöùa treû con rieâng cuûa cha hay cuûa meï thì
boån phaän laøm ngöôøi coù ñaïo ñöùc laïi coøn thöông
nhöõng ñöùa treû ñoù hôn nöõa, bôûi vì chuùng raát baát
haïnh. Vì moät lyù do gì maø cha meï li dò nhau neân
chuùng ñaõ maát ñi tình thöông cuûa meï hay cuûa

cha, vì theá chuùng ta coù duyeân laøm cha hay laøm

meï cuûa chuùng thì laïi phaûi thöông yeâu chuùng
nhieàu hôn nöõa. Côù sao laïi phaûi ñi xeùt nghieäm
ADN ñeå laøm gì?
Haàu heát moïi gia ñình ñeàu coù xaûy ra nhöõng
chuyeän caõi vaõ laët vaët vôùi nhau, nhöng noù khoâng
phaûi laø baïo löïc gia ñình. Baïo löïc gia ñình laø do
töø loøng ghen tuoâng, töø röôïu cheø, baøi baïc, huùt
xaùch, v.v.. Baïo löïc gia ñình thöôøng xaûy ra laø
ngöôøi phuï nöõ bò ñaùnh ñaäp moät caùch daõ man, coù
khi gaây aùn maïng, ñem ñeán nhöõng söï ñau khoå
taän cuøng cho nhöõng ngöôøi thaân. Nguyeân nhaân
chính cuûa baïo löïc gia ñình laø do tính gian doái,
leùn luùt taø daâm.
Bôûi vaäy taø daâm laø moät haønh ñoäng voâ ñaïo
ñöùc, noù mang ñeán xaáu xa aùc haïi, noù laøm cho caù
nhaân maát uy tín vôùi moïi ngöôøi, noù laøm cho caù
nhaân khoù nhìn thaúng maët ai. Taø daâm laøm haïi
uy danh caù nhaân mình, laøm tan naùt gia ñình
mình vaø gia ñình cuûa ngöôøi khaùc. Taø daâm
thöôøng taïo ra caûnh ghen tuoâng, töø ghen tuoâng
taïo ra baïo löïc gia ñình nhö treân ñaõ noùi. Baïo löïc
gia ñình thöôøng gaây ra caûnh taït axit, caûnh
ñaùnh ñaäp daõ man gaây thöông tích traàm troïng
vaø gaây ra aùn maïng khieán xaõ hoäi baát an. Cho
neân, taø daâm laø moät haønh ñoäng xaáu xa, taùc haïi
ñaùng leân aùn, ñaùng keát toäi, ñaùng dieät tröø, v.v..
28
Noùi ñeán taø daâm laø phaûi noùi ñeán tính daâm
duïc. Daâm duïc laø moät ñaëc tính töï nhieân trong söï
sinh toàn, töùc laø söï soáng sinh dieät cuûa muoân
loaøi, vì theá moïi vaät ñöôïc sinh ra ñeàu do duyeân
hôïp ñaëc tính naøy. Cho neân, daâm duïc laø moät baûn
tính raát töï nhieân, nhöng khi noù maát töï nhieân,
trôû thaønh tính daâm duïc quaù trôùn thì noù thaønh
taø daâm. Taø daâm laø moät tính daâm duïc beänh
hoaïn gaây aûnh höôûng xaáu xa ñeán danh döï caù
nhaân, gia ñình vaø xaõ hoäi, vaø coøn mang laïi beänh
taät nan y ñeán cô theå. Nhö hieän nay do taø daâm
môùi sinh ra nhieàu beänh taät cuûa thôøi ñaïi nhö
AIDS (Sida). Töø tính taø daâm môùi sinh ra
nghieän ngaäp röôïu cheø, thuoác laù, xì ke, ma tuùy,
v.v.. Töø nhöõng söï nghieän ngaäp naøy môùi naûy
sinh ra troäm caép, cöôùp cuûa, gieát ngöôøi, xaõ hoäi
môùi coù nhieàu teä naïn khieán cho cuoäc soáng cuûa
con ngöôøi trong xaõ hoäi baát an.
Hôõi caùc chaùu thanh nieân vaø thanh thieáu
nieân nam nöõ! Caùc chaùu laø maàm non cuûa Toå
quoác, phaûi laøm sao xöùng ñaùng vôùi truyeàn thoáng
anh huøng baát khuaát cuûa cha oâng nôi ñaát nöôùc
queâ höông naøy. Caùc chaùu ñöøng chaïy theo duïc
voïng thaáp heøn, röôïu cheø, baøi baïc, saéc duïc. Vì
chaïy theo nhöõng duïc voïng thaáp heøn caùc chaùu seõ
trôû thaønh nhöõng con ngöôøi hung aùc, xaáu xa,
troäm caép, cöôùp giaät, maõi daâm, v.v.. taâm hoàn
truïy laïc ñaày toäi loãi moät caùch ñen toái, töông lai

caùc chaùu môø mòt, danh döï caùc chaùu choân vuøi nôi
buøn nhô hoâi thoái. Caùc chaùu coù bieát khoâng?
Noùi ñeán taø daâm chuùng ta phaûi hieåu nghóa
cuûa noù cho roõ raøng: Khi taâm daâm duïc quaù trôùn,
noù trôû thaønh maát töï nhieân thöôøng coù söï baét
buoäc ngöôøi khaùc, ñoøi hoûi ôû ngöôøi khaùc. Khi
ngöôøi khaùc khoâng ñoàng yù trong cuoäc truy hoan
saéc duïc thì cuoäc truy hoan saéc duïc ñoù ñöôïc xem
laø taø daâm, cho duø laø vôùi vôï hoaëc choàng.
Taø daâm coù nhieàu hình thöùc khaùc nhau,
nhöng noùi ñeán taø daâm laø noùi ñeán daâm duïc baát
chính, vì theá chuùng ta caàn phaûi hieåu nghóa baát
chính cho roõ raøng ñeå coá traùnh nhöõng vieäc laøm
sai traùi maø sau naøy phaïm vaøo phaùp luaät Nhaø
nöôùc thì khoâng theå naøo traùnh khoûi tuø toäi vaø
baûn aùn. Vaø nhaát laø ngöôøi coù ñaïo ñöùc khoâng theå
chaáp nhaän, tha thöù haønh vi toäi loãi naøy, tuy
khoâng phaûi toäi gieát ngöôøi, nhöng noù laø moät
ñieàu laøm oâ nhuïc ñeán danh döï baûn thaân vaø tinh
thaàn cuûa mình vaø cuûa ngöôøi khaùc. Nhaát laø gaùi
maõi daâm laøm oâ nhuïc khoâng rieâng baûn thaân maø
coøn aûnh höôûng ñeán queâ höông, ñaát nöôùc.
Taø daâm laø moät haønh ñoäng khoâng nhöõng
laøm oâ nhieãm, oâ nhuïc mình vaø coøn laøm oâ nhieãm,
oâ nhuïc ngöôøi khaùc. Nhöõng haønh ñoäng taø daâm
môùi xem thì raát bình thöôøng nhö nhöõng haønh
ñoäng giao hôïp cuûa loaøi thuù vaät khaùc. Nhöng ôû
30
con ngöôøi thì khaùc, khoâng nhö con vaät, neân noù
khoâng bình thöôøng quyù vò aï! Vì sôø tôùi noù quyù vò
coi chöøng moät haäu quaû ñau khoå khoâng löôøng,
moät toäi loãi maø phaùp luaät khoâng tha thöù cho quyù
vò; moät danh döï cuûa con ngöôøi quyù vò cuõng
khoâng coøn. Nhöng saéc duïc deã caùm doã vaø loâi
cuoán quyù vò, neáu quyù vò xem thöôøng laø quyù vò seõ
rôi xuoáng vöïc thaúm cuûa noù. Cho neân, quyù vò caàn
caûnh giaùc ñeà phoøng nhöõng caïm baãy cuûa ngöôøi
khaùc phaùi thöôøng töï nhieân giaêng raäp, thì môùi
coù theå vöôït qua nhöõng chaëng ñöôøng ñôøi ñaày
cam go vaø thöû thaùch veà vaán ñeà saéc duïc.
Thöù nhaát: Taø daâm laø nhöõng haønh ñoäng
daâm duïc baèng caùch baùn daâm (maõi daâm). Nhö
nhöõng gaùi laàu xanh, nhöõng phuï nöõ maõi daâm
trong nhöõng quaùn bia oâm hoaëc vuõ tröôøng ñeàu
laáy troân nuoâi mieäng, ñoù laø nhöõng ngöôøi phuï nöõ
taø daâm. Baùn daâm khoâng phaûi laø moät caùi ngheà
chaân chaùnh laønh maïnh, maø laø moät haønh ñoäng
laøm oâ nhuïc baûn thaân; laøm oâ nhuïc gia ñình vaø
laøm oâ nhuïc xaõ hoäi nhö treân ñaõ noùi. Nhöõng
haønh ñoäng taø daâm ñoù laøm aûnh höôûng xaáu ñeán
daân toäc, Toå quoác, neân caùc chaùu gaùi phaûi hieåu
bieát roõ raøng: Noù laø moät haønh ñoäng ñem nhaân
phaåm cuûa mình laøm ñoà chôi baån thæu cho ngöôøi
khaùc phaùi, hoï seõ xem thöôøng nhaân phaåm cuûa
caùc chaùu, cuûa phaùi nöõ. Cho neân, haønh ñoäng maõi
daâm laøm maát nhaân caùch caù nhaân con ngöôøi,

laøm maát giaù trò cuûa ngöôøi phuï nöõ. Caùc chaùu coù
bieát khoâng?
Thöù hai: Taø daâm laø moät haønh ñoäng daâm
duïc baèng caùch duøng tieàn mua daâm vôùi gaùi maõi
daâm, baèng caùch duøng tieàn baïc, nhaø cöûa, xe coä
mua daâm ñeå duï doã nhöõng chaùu gaùi non loøng
nheï daï tham tieàn, tham giaøu sang, v.v.. Ñoù laø
moät haønh ñoäng ñaùng khinh cheâ, ñaùng phæ baùng,
laáy tieàn baïc ñeå phaù huûy nhaân phaåm ñôøi ngöôøi
con gaùi. Thaät laø voâ ñaïo ñöùc nhaân baûn.
Thöù ba: Taø daâm laø moät haønh ñoäng daâm
duïc duøng söùc maïnh hieáp daâm ngöôøi yeáu ñuoái
theá coâ, duøng vuõ khí dao, suùng haêm doïa ñeå hieáp
daâm... Ñoù laø moät haønh ñoäng thuù vaät, voâ ñaïo ñöùc
maø taát caû phaùp luaät baát cöù moät nöôùc naøo treân
theá gian naøy cuõng ñeàu keát toäi. Moät toäi loãi raát
naëng. Vì ñoù laø baûn chaát cuûa loaøi thuù vaät chöù
khoâng phaûi con ngöôøi. Cho neân, nhöõng ngöôøi taø
daâm laø nhöõng ngöôøi coøn mang baûn chaát cuûa
loaøi thuù vaät, chöù con ngöôøi khoâng ai laøm moät
vieäc laøm cöôõng böùc, nhô nhuoác, ñeâ tieän, heøn
haï... nhö vaäy.
Thöù tö: Taø daâm laø moät haønh ñoäng daâm
duïc baát chính nhö hieáp daâm treû em. Ñoù laø moät
haønh ñoäng phi phaùp maø phaùp luaät baát cöù moät
nöôùc naøo treân theá gian naøy cuõng khoâng bao giôø
chaáp nhaän nhö töø xöa cho ñeán nay. Cho neân,
32
nöôùc naøo cuõng ñeàu keát aùn tuø toäi vaø coøn boài
thöôøng danh döï, nhöng laøm sao boài thöôøng
ñöôïc, khi tinh thaàn bò moät aán töôïng khoù queân,
nhaát laø veà taâm saéc duïc.
Thöù naêm: Taø daâm laø moät haønh ñoäng daâm
duïc vôùi ngöôøi khaùc khoâng phaûi laø choàng hay vôï
cuûa mình. Ñoù laø moät haønh ñoäng khoâng chung
thuûy, khoâng tình nghóa gioáng nhö loaøi choù,
traâu, thuù vaät vaäy. Ñoù laø moät haønh ñoäng phaù
hoaïi gia ñình mình vaø gia ñình ngöôøi khaùc,
moät haønh ñoäng toäi aùc raát lôùn, khieán cho cuoäc
soáng moïi ngöôøi trong gia ñình baát an. Phaùp
luaät caàn phaûi xöû phaït nhöõng ngöôøi phaù hoaïi gia
ñình toäi raát naëng vaø buoäc hoï phaûi hoïc taäp ñaïo
ñöùc chung thuûy, khi naøo hoï thaám nhuaàn ñaïo
ñöùc naøy thì môùi traû laïi quyeàn töï do, hoøa nhaäp
trong cuoäc soáng coäng ñoàng.
Thöù saùu: Taø daâm laø moät haønh ñoäng daâm
duïc loaïn luaân cha meï laáy con caùi cuûa mình, anh
em chò em laáy nhau trong tình thaân quyeán
thuoäc chuù baùc, coâ dì, caäu môï. Ñoù laø moät haønh
ñoäng loaïn luaân khoâng coøn bieát doøng hoï, voïng
toäc, maùu muû ruoät thòt. Ñoù laø moät loaïi daâm duïc
loaïn luaân maø truyeàn thoáng ñaïo ñöùc daân toäc Vieät
Nam khoâng theå chaáp nhaän.
Ñaïo ñöùc daân toäc Vieät Nam laø ÑAÏO THÔØ
OÂNG BAØ. Ñaïo thôø oâng baø laø moät ñaïo ñöùc THUÛY

CHUNG, HIEÁU, TRUNG, LEÃ NGHÓA, moät ñaïo ñöùc

bieát toân kính ngöôøi treân keû döôùi, coù toân ti traät
töï, cho neân nhöõng danh töø xöng hoâ cuûa daân toäc
Vieät Nam raát giaøu coù. Trong moãi gia ñình Vieät
Nam con chaùu ñeàu baét buoäc phaûi hoïc ñaïo ñöùc
THUÛY CHUNG, HIEÁU, TRUNG, LEÃ NGHÓA. Coù nhö
vaäy, naïn loaïn luaân trong gia ñình seõ chaám döùt.
Chuùng ta ai cuõng bieát, con ngöôøi laø moät
loaøi ñoäng vaät cao caáp coù tri kieán hieåu bieát hôn
caùc loaøi thuù vaät; coù nhaän ñònh phaân bieät ñöôïc
roõ raøng ñaâu laø ñaïo ñöùc vaø ñaâu laø voâ ñaïo ñöùc,
coøn con thuù vaät thì khoâng theå saùnh vôùi con
ngöôøi ñöôïc. Cho neân, con ngöôøi chöù khoâng phaûi
laø con thuù vaät, vì vaäy chuùng ta laø con ngöôøi
phaûi soáng ñuùng ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû,
soáng traùnh xa nhöõng haønh ñoäng taø daâm, vì
haønh ñoäng taø daâm laø haønh ñoäng thuù vaät voâ ñaïo
ñöùc nhaân baûn.
Thöù baûy: Taø daâm laø moät haønh ñoäng daâm
duïc voâ lieâm sæ nhö cha gheû hieáp daâm con rieâng
cuûa vôï. Ñoù laø moät haønh ñoäng daâm duïc maø ñaïo
ñöùc con ngöôøi khoâng theå chaáp nhaän, vì con
rieâng cuûa vôï cuõng nhö con cuûa mình. Taïi sao
bieát laáy meï laøm vôï maø coøn laáy con nöõa. Coù phaûi
laø con thuù vaät khoâng? Nhöõng haønh ñoäng taø
daâm naøy thöôøng xaûy ra: “Cha gheû hieáp daâm con
rieâng cuûa vôï”. Thaät laø moät haønh ñoäng voâ ñaïo
ñöùc, voâ lieâm sæ maø xaõ hoäi caàn phaûi leân aùn
34
nhöõng keû taø daâm baát chính naøy. Taø daâm laø moät
söï daâm duïc baát chính, laø moät haønh ñoäng thuù
vaät maø con ngöôøi caàn phaûi xa lìa, töø boû môùi
ñöôïc goïi laø con ngöôøi. Taø daâm treân cuoäc ñôøi naøy
ñaõ gaây thöông ñau cho bieát bao nhieâu ngöôøi,
bieát bao nhieâu gia ñình keå sao cho sieát.
Laøm ngöôøi ai cuõng coù daâm duïc, nhöng giöõ
gìn khoâng taø daâm laø theå hieän moät ñöùc haïnh
ñaùng ca ngôïi, ñaùng khaâm phuïc.
Cho neân, giôùi thöù ba daïy “Khoâng neân taø
daâm” laø daïy moïi ngöôøi soáng vôùi ÑÖÙC CHUNG
THUÛY, chæ coù ñöùc chung thuûy môùi mang laïi
haïnh phuùc gia ñình, ñem laïi söï bình an cho
moïi ngöôøi trong gia ñình. Moät gia ñình toát thì
moïi ngöôøi trong gia ñình ñeàu phaûi hoïc taäp reøn
luyeän nhaân caùch soáng ñuùng boán ñöùc:
1- Ñöùc thaønh thaät.
2- Ñöùc hieáu sinh.
3- Ñöùc cung kính vaø toân troïng.
4- Ñöùc chung thuûy.
Thöù nhaát: Muoán haïnh phuùc gia ñình thì
moïi ngöôøi phaûi thaønh thaät ñoái xöû vôùi nhau, ñoù
laø uy tín taïo nieàm tin vôùi moïi ngöôøi, neáu thieáu
ñöùc thaønh thaät thì seõ coù söï nghi kî laãn nhau vaø
loøng nghi kî seõ daãn ñeán bieát bao nhieâu ñieàu
khoå ñau, phieàn luïy. Cho neân, muoán xaây döïng

haïnh phuùc gia ñình thì ñöùc thaønh thaät laø haøng
ñaàu trong taát caû ñöùc haïnh maø chuùng ta seõ hoïc
taäp vaø reøn luyeän nhaân caùch tôùi ñaây.
Thöù hai: Muoán xaây döïng haïnh phuùc gia
ñình thì moïi ngöôøi trong gia ñình ñeàu phaûi bieát
thöông yeâu nhau chaân thaønh, trong tình thöông
yeâu phaûi luoân luoân keøm theo ñöùc tha thöù. Coù
thöông yeâu tha thöù thì môùi thöïc hieän ñöôïc ñöùc
chung thuûy. Coù thöïc hieän ñöôïc ñöùc chung thuûy
nhö vaäy thì gia ñình môùi trong aám ngoaøi eâm;
môùi thuaän vôï thuaän choàng; môùi coù cuoäc soáng
thieân ñaøng taïi theá gian.
Thöù ba: Muoán gia ñình ñöôïc haïnh phuùc thì
vôï choàng phaûi bieát toân troïng vaø cung kính
nhau, khi cung kính vaø toân troïng nhau thì
khoâng neân duøng lôøi noùi hung döõ, lôøi noùi thoâ loã,
lôøi noùi khoâng eâm dòu, lôøi noùi thaùch ñoá, lôøi noùi
chöûi theà, tuïc tóu, v.v..
Khi cung kính vaø toân troïng nhau thì
khoâng duøng nhöõng haønh ñoäng vuõ phu xæa xoùi
ñöa tay, ñöa chaân ra ñieäu boä nhö muoán ñaùnh,
ñaù ngöôøi khaùc, v.v..
Bôûi ñöùc leã laø cung kính toân troïng söï soáng
cuûa nhöõng ngöôøi trong gia ñình thì gia ñình seõ
haïnh phuùc bieát bao. Chính vì vôï choàng khoâng
bieát toân troïng vaø cung kính laãn nhau neân môùi
coù caûnh côm khoâng laønh, canh khoâng ngoït; môùi
36
coù caûnh baïo löïc gia ñình choàng ñaùnh ñaäp vôï
con, con caõi laïi cha meï hoaëc vôï chöûi maéng
choàng.
Thöù tö: Muoán xaây döïng haïnh phuùc gia
ñình thì moïi ngöôøi phaûi bieát giöõ gìn ñöùc chung
thuûy, ñöøng vì taâm saéc duïc thaáp heøn ñeâ tieän maø
loãi ñaïo ñoàng tòch ñoàng saøng. Khi taø daâm vôùi
ngöôøi khaùc thì coøn maët muõi naøo maø nhìn maët
vôï con hay nhìn maët choàng con. Phaûi khoâng
quyù vò?
Cho neân, ngöôøi giöõ gìn ñöùc chung thuûy laø
ngöôøi xöùng ñaùng laøm choàng, laøm vôï, laøm cha,
laøm meï vaø laøm oâng baø cuûa caùc con chaùu. Coøn
ngöôïc laïi, khoâng chung thuûy laø ngöôøi khoâng
xöùng ñaùng laøm oâng baø, cha meï; laøm göông maãu
möïc cho con chaùu soi.
Vôï choàng khoâng chung thuûy vôùi nhau laø
moät noãi khoå ñau phieàn luïy cho con caùi, gia ñình
thöôøng côm khoâng laønh, canh khoâng ngon, vôï
choàng hay caõi coï ñaùnh chöûi nhau. Con caùi raát
ñau khoå vaø döôøng nhö tình thöông cuûa cha meï
ñoái vôùi con caùi khoâng troïn ñaày neân tính tình
chuùng trôû neân laàm lyø khoù daïy, thöôøng beâ tha
theo nhöõng baïn beø xaáu aùc, chuùng trôû thaønh
nhöõng ñöùa treû buïi ñôøi. Neáu khoâng coù oâng baø
yeâu thöông ñuøm boïc thì nhöõng ñöùa treû baát
haïnh naøy laø gaùnh naëng cho xaõ hoäi. Trong gia

ñình maø moïi ngöôøi soáng voâ ñaïo ñöùc nhaân baûn -
nhaân quaû thì cuoäc soáng chæ coøn laø moät caûnh giôùi
ñòa nguïc taïi theá gian maø thoâi.
OÂng baø, cha meï maãu möïc thì con chaùu
thaûo hieàn, ngöôïc laïi oâng baø cha meï khoâng maãu
möïc con chaùu khoâng thaûo hieàn. Vì theá gia ñình
tan naùt thì con chaùu beâ tha du hí du thöïc, soáng
lang thang buïi ñôøi taïo theâm gaùnh naëng cho xaõ
hoäi nhö treân ñaõ noùi.
Nhöõng thanh nieân, thieáu nieân nam nöõ
khoâng ñöôïc daïy doã uoán naén ñaïo ñöùc trong gia
ñình neân ngoaøi xaõ hoäi bieát bao nhieâu teä naïn
xaûy ra khieán cho caùc caáp laõnh ñaïo Nhaø nöôùc
ngaøy ñeâm lo toan, ngaønh Coâng an phaûi giöõ gìn
traät töï an ninh, dieät tröø baêng nhoùm troäm caép
cöôùp cuûa gieát ngöôøi, v.v.. thì môùi mong ñem laïi
söï bình an cho nhaân daân.
Laø oâng baø, cha meï trong gia ñình cuõng laø
moät coâng daân trong moät nöôùc, chuùng ta coù
nhieäm vuï vaø boån phaän phaûi giaùo duïc con chaùu
mình soáng coù ñaïo ñöùc khoâng ñöôïc laøm khoå
mình, khoå ngöôøi. Nhaát laø phaûi daïy con chaùu thi
haønh phaùp luaät Nhaø nöôùc, luaät leä giao thoâng
nghieâm chænh ñeå traùnh nhöõng tai naïn xaûy ra
thöông taät, maát maïng, ñem laïi nhöõng noãi
thöông ñau cho mình, cho ngöôøi; traùnh xa
nhöõng nôi côø baïc, huùt chích, röôïu cheø, ñeå ñem
38
laïi söï traät töï bình an cho xaõ hoäi. Khoâng ñöôïc
taïo nhöõng teä naïn troäm cöôùp, maõi daâm gaây raéc
roái theâm phieàn phöùc cho xaõ hoäi, v.v..
Chuùng ta laø con ngöôøi chöù khoâng phaûi laø
con thuù vaät, vì theá chuùng ta phaûi bieát giöõ gìn
danh döï caù nhaân cuûa mình, cuûa gia ñình vaø cuûa
xaõ hoäi queâ höông ñaát nöôùc cuûa chuùng ta. Chuùng
ta khoâng coù quyeàn ñeå cho ngöôøi ngoaïi quoác
khinh cheâ ñaát nöôùc naøy, daân toäc naøy. Neáu caùc
chaùu thanh nieân vaø thanh thieáu nieân nam nöõ
laøm xaáu xa, beâ tha röôïu cheø, côø gian baïc laän,
moùc tuùi, troäm caép, cöôùp giaät, laøm gaùi maõi daâm
ñeå cho ngöôøi ngoaïi quoác maï nhuïc xem thöôøng
queâ höông Toå quoác chuùng ta laø caùc chaùu seõ coù
toäi vôùi Toå quoác.
Hôõi caùc chaùu thanh nieân, thieáu nieân nam
nöõ Vieät Nam! Chuùng ta laø nhöõng coâng daân Vieät
Nam, moät coâng daân cuûa moät ñaát nöôùc coù moät
truyeàn thoáng anh huøng baát khuaát tröôùc moïi theá
löïc cuûa ngoaïi xaâm. Toå tieân, oâng cha chuùng ta
luùc naøo cuõng khoâng ñaàu haøng giaëc, duø giaëc
ngoaïi xaâm coù moät theá löïc maïnh, coù vuõ khí toái
taân khoa hoïc nhöng cuõng khoâng laøm toå tieân
chuùng ta quy haøng, duø baát cöù cho moät ngöôøi
nöôùc naøo: Taây, Taøu, Nhaät, Myõ, v.v.. Phaûi khoâng
caùc chaùu?

Vì theá thaø cheát chöù khoâng laøm gaùi maõi

daâm. Bôûi vì laøm gaùi maõi daâm laø laøm nhuïc nhaõ
oâ ueá cho baûn thaân, cho gia ñình cha meï, anh
em, cho doøng hoï thaân baèng quyeán thuoäc. Khi
trong gia ñình coù con chaùu nhö vaäy thì hoï
khoâng coøn daùm nhìn maët ai, vì laøm gaùi maõi
daâm laø laøm nhuïc nhaõ danh döï cho queâ höông
xöù sôû Vieät Nam, mang tieáng gaùi Vieät Nam baùn
daâm ñeå nuoâi mieäng. Heøn haï laém caùc chaùu aï!
Ñaâu phaûi caùc chaùu khoâng coù ngheà nghieäp thieän
laønh laøm ñeå soáng sao? Thaø cheát coøn hôn ñi laøm
ngheà maõi daâm nhuïc nhaõ nhö theá naøy, xaáu xa
laém caùc chaùu aï!
nöõ Vieät Nam! Chuùng ta laø daân toäc Vieät Nam coù
moät truyeàn thoáng anh huøng baát khuaát tröôùc
moïi theá löïc cuûa ngoaïi xaâm. Toå tieân, oâng cha
chuùng ta luùc naøo cuõng khoâng ñaàu haøng giaëc, duø
giaëc ngoaïi xaâm coù moät theá löïc maïnh, coù vuõ khí
toái taân khoa hoïc nhöng cuõng khoâng laøm toå tieân
chuùng ta quy haøng. Vì theá thaø cheát chöù khoâng
laøm ngheà moùc tuùi, troäm caép, cöôùp giaät tieàn baïc
cuûa ngöôøi khaùc. Moät haønh ñoäng moùc tuùi, troäm
caép, cöôùp giaät tieàn baïc cuûa ngöôøi khaùc laø tham
lam, ích kyû, laø heøn maït, nhoû moïn, laø xaáu xa, laø
hoå theïn, v.v.. Caùc chaùu laøm nhö vaäy laø caùc chaùu
khoâng xöùng ñaùng laø ngöôøi daân Vieät Nam; caùc
chaùu laøm nhö vaäy laø laøm nhuïc toå tieân, oâng baø
40
cha meï; caùc chaùu laøm nhö vaäy laø ñeå laïi tieáng
xaáu muoân ñôøi; caùc chaùu laøm nhö vaäy laø laøm xaáu
hoå nhöõng baäc anh huøng, anh thö cuûa daân toäc
naøy; caùc chaùu laøm nhö vaäy laø caùc chaùu coù toäi
vôùi Toå quoác. Caùc chaùu coù bieát khoâng?
chuùng ta quy haøng. Vì theá thaø ngheøo ñoùi, cheát
boû chöù khoâng laøm ngheà buoân baùn thuoác phieän.
Vì buoân baùn chaát ma tuùy, thuoác phieän seõ laøm
haïi maàm non cuûa Toå quoác. Vì chaát ma tuùy seõ
gieát haïi tuoåi thanh nieân, thieáu nieân nam nöõ
Vieät Nam, laøm cho maàm non cuûa ñaát nöôùc naøy
ngaøy caøng ñen toái, tieâu nha baïi chuûng (choài khoâ
moäng leùp) vaø ñi vaøo choã dieät vong. Caùc chaùu coù
bieát khoâng?
chuùng ta quy haøng. Vì theá chuùng ta thaø cheát

chöù khoâng laøm ngheà côø gian baïc laän löøa ñaûo
ngöôøi khaùc, ñoù laø nhöõng haønh ñoäng cöôùp cuûa
ngöôøi khaùc baèng nhöõng thuû ñoaïn gian xaûo
löôøng laän. Thanh nieân vaø thieáu nieân nam nöõ
Vieät Nam khoâng chaáp nhaän nhöõng haønh ñoäng
gian xaûo löôøng laän cöôùp giaät cuûa ngöôøi khaùc
nhö vaäy, ñoù laø nhöõng haønh ñoäng heøn nhaùt, laø
haønh ñoäng xaáu xa, ñeâ tieän maø ngöôøi coù ñaïo ñöùc
seõ khinh cheâ xem thöôøng. Bôûi töø haønh ñoäng côø
gian baïc laän seõ ñöa nhöõng ngöôøi ñoù deã trôû
thaønh nhöõng keû moùc tuùi, troäm caép, cöôùp giaät
gieát ngöôøi moät caùch deã daøng.
chuùng ta quy haøng. Vì theá chuùng ta thaø cheát
chöù khoâng uoáng röôïu say xæn, khoâng naèm
ñöôøng nguû buïi, khoâng bieát ñaâu dô ñaâu saïch.
Thanh nieân Vieät Nam khoâng phaûi laø nhöõng
chaøng trai röôïu cheø beâ beát, môû mieäng chöûi theà,
duøng nhöõng lôøi voâ vaên hoùa, keùm ñaïo ñöùc,
khoâng leã ñoä, phaùch loái, ñaùnh loän, ñaâm thueâ,
42
cheùm möôùn, laøm nhöõng chuyeän hung baïo taøn
aùc, gaây roái traät töï an ninh xaõ hoäi.
toái taân khoa hoïc, xe taêng, thieát giaùp, maùy bay,
suùng ñaïn ñuû loaïi, v.v.. Duø daân toäc chuùng ta chæ
coù taàm voâng vaït nhoïn, nhöng cuõng khoâng laøm
toå tieân chuùng ta quy haøng. Vì theá thaø cheát chöù
khoâng ruôïu cheø say xæn ñeå trôû thaønh nhöõng
ngöôøi voâ ñaïo ñöùc, heøn haï, ñeâ tieän, v.v.. Phaûi
khoâng caùc chaùu?
Toùm laïi, taø daâm seõ ñöa chuùng ta vaøo voøng
toäi loãi: Toäi vôùi baûn thaân mình, thieáu ñöùc hieáu
sinh thöông mình; toäi loãi vôùi gia ñình mình,
tình nghóa vôï choàng con caùi khoâng troïn ñaày,
thieáu ñöùc chung thuûy vôùi vôï choàng, thieáu tình
thöông yeâu ñuøm boïc nuoâi döôõng, daïy baûo con
caùi; toäi loãi vôùi cha meï, thieáu loøng hieáu thaûo,
laøm cha meï mang tieáng, nhuïc nhaõ coù con caùi
maát daïy; toäi loãi vôùi toå tieân oâng baø, khoâng xöùng
ñaùng con roàng chaùu tieân doøng gioáng Laïc Hoàng;
toäi loãi vôùi Toå quoác queâ höông, khoâng xöùng ñaùng
laø con chaùu cuûa nhöõng anh huøng lieät só vì baûo
veä ñaát nöôùc ñaõ hy sinh thaân maïng, maùu xöông
cho maûnh ñaát naøy. Hoï ñaõ vì ai naèm xuoáng maõi

maõi vónh vieãn treân queâ höông Toå quoác naøy? Hôõi
caùc chaùu thanh nieân, thanh thieáu nieân nam nöõ,
caùc chaùu coù bieát khoâng?
Toå tieân, oâng baø, cha meï, anh chò em cuûa
chuùng ta vaø coøn bieát bao nhieâu ngöôøi ñaõ hy
sinh naèm xuoáng treân maûnh ñaát naøy ñoù laø vì
quyeàn töï do cuûa daân toäc; laø vì neàn ñoäc laäp cuûa
ñaát nöôùc ñeå con chaùu nhieàu theá heä sau naøy
khoâng laøm noâ leä cho baát cöù moät nöôùc naøo treân
haønh tinh naøy. Do coâng lao ôn nghóa to lôùn nhö
vaäy, chuùng ta laø con chaùu cuûa caùc Ngaøi thì phaûi
soáng nhö theá naøo cho xöùng ñaùng coâng ôn aáy.
Bôûi vaäy caùc chaùu thanh nieân vaø thanh thieáu
nieân nam nöõ ñöøng chaïy theo nguõ duïc laïc theá
gian, ñöøng laøm gaùi maõi daâm, ñöøng laøm nhöõng
chaøng trai, coâ naøng röôïu cheø say xæn beâ beát,
ñöøng laøm nhöõng chaøng trai, coâ gaùi du ñaõng
troäm caép, cöôùp giaät gieát ngöôøi, ñöøng laøm nhöõng
keû gian manh löøa ñaûo baøi baïc löôøng gaït ngöôøi
khaùc, v.v.. Ñoù laø laøm nhuïc nhaõ toå tieân, oâng baø,
cha meï, anh chò em; ñoù laø laøm nhuïc cho queâ
höông Toå quoác naøy. Caùc chaùu coù bieát khoâng?
Caùc chaùu laø maàm non cuûa Toå quoác, laø taøi
naêng töông lai saùng laïng cho queâ höông ñaát
nöôùc naøy. Cho neân, caùc chaùu phaûi traùnh xa
nhöõng duïc laïc theá gian thaáp heøn, ñeâ tieän, v.v..
44
nhö treân ñaõ noùi. Noù aûnh höôûng xaáu ñeán töông
lai cuûa caùc chaùu. Caùc chaùu coù bieát khoâng?
Caùc chaùu neân nhôù nhöõng lôøi keâu goïi naøy.
Nhöõng lôøi keâu goïi naøy töø trong traùi tim thöông
yeâu cuûa moät vò thaày chæ mong sao taát caû moïi
ngöôøi treân haønh tinh naøy ñeàu bieát yeâu thöông
nhau, bieát tha thöù nhöõng loãi laàm cuûa nhau, bieát
khoâng laøm khoå mình, khoå ngöôøi vaø khoå caû hai.
Vaø caùc chaùu cuõng caàn bieát roõ nhöõng tai haïi cuûa
duïc laïc theá gian mang ñeán nhöõng khoå ñau voâ
cuøng voâ taän töø theá heä naøy ñeán theá heä khaùc, töùc
laø töø kieáp naøy ñeán kieáp khaùc.
Laø moät coâng daân Vieät Nam, caùc chaùu haõy
vì danh döï cuûa Toå quoác, cuûa toå tieân, oâng baø, cha
meï, anh chò em cuûa mình maø nhaát ñònh xa lìa
nhöõng teä naïn xaõ hoäi, xa lìa nhöõng troø aên chôi
traùc taùng, truïy laïc. Ñoù laø nhöõng ñieàu laøm nhuïc
nhaõ queâ höông Toå quoác.


Baøi hoïc thöù hai:
Rèn Nhân Cách:

NỖI KHỔ CỦA NGƯỜI MẸ 16 TUỔI

Nhìn voùc ngöôøi nhoû nhaén hoàn nhieân,
khoâng ai nghó raèng coâ beù 16 tuoåi, ñang laø hoïc
sinh lôùp 9 tröôøng Chu Vaên An (xaõ Soâng Xoaøi,
huyeän Taân Thaønh, Baø Ròa - Vuõng Taøu) ñaõ laø
meï cuûa moät chaùu beù gaàn 1 naêm tuoåi. Ñoù laø em
Hoaøng Thò O, nguï toå 6, aáp 3, xaõ Soâng Xoaøi.
Keå laïi söï vieäc ñaõ qua, O khoâng theå giaáu
noåi söï uaát öùc khi nhôù ñeán khoaûnh khaéc maø em
bò cöôùp maát tuoåi thô, cöôùp maát ñôøi con gaùi, ñeå
46
laïi moät noãi khoå maø giôø ñaây em ñang phaûi gaùnh
chòu. Ñoù laø moät ngaøy ñaàu muøa caø pheâ (khoaûng
thaùng 9-2005), luùc ñoù naêm hoïc vöøa khai giaûng,
em môùi leân lôùp 8. Cuõng nhö bao baïn ñoàng löùa
khaùc ôû vuøng ñaát Soâng Xoaøi, haèng ngaøy O vaãn
moät buoåi ñeán tröôøng, buoåi coøn laïi leân raãy phuï
giuùp boá meï thu hoaïch caø pheâ. Tröa thaùng 9
naéng gaét, hoâm ñoù, boá meï vaø anh chò sau khi
haùi ñaày maáy bao caø pheâ ñaõ tranh thuû chôû veà
nhaø tröôùc ñeå naáu côm, chæ coøn laïi moät mình em
ôû laïi xeáp taám baït vaø thu doïn moïi thöù cho goïn
gaøng. Khi coâng vieäc ñaõ gaàn xong thì oâng Hoà
Ngoïc Laâm ñöùng töø phía haøng raøo beân caïnh raãy
cuûa gia ñình O goïi em sang nhôø tí vieäc. Nghó
oâng Laâm laø haøng xoùm laùng gieàng (raãy cuûa 2 gia
ñình caïnh nhau), hôn nöõa oâng laïi laø baïn thaân,
laø anh em keát nghóa vôùi boá neân O raát saün loøng.
OÂng Laâm daãn O ñi loøng voøng moät chuùt, khi ñeán
beân buïi chuoái giöõa raãy thì baát ngôø oâng vaät em
teù xuoáng vaø baét ñaàu thöïc hieän haønh vi ñoài baïi.
Söùc voùc cuûa coâ beù ñang laø hoïc sinh lôùp 8 khoâng
theå cöôõng laïi ñöôïc thuù tính duïc voïng ñang traøo
daâng trong con ngöôøi ñaøn oâng, vaø thöù quyù giaù
nhaát trong ñôøi con gaùi cuûa em ñaõ bò oâng ta cöôùp
maát töø ñoù. Ñau ñôùn tuûi nhuïc, em khoùc nöùc nôû.
Thaáy vaäy, oâng Laâm coá nheùt cho em möôøi ngaøn
ñoàng (nhöng em khoâng laáy), vaø haêm doïa em
khoâng ñöôïc noùi chuyeän naøy cho ai bieát heát.

Tröa hoâm ñoù, O veà nhaø treã hôn vaø nhòn ñoùi ñi
hoïc luoân...
Ngaøy laïi ngaøy qua ñi, O ñaõ taïm queân ñi
chuyeän ñau loøng giöõa raãy, em vaãn caép saùch tôùi
tröôøng vaø hoàn nhieân vui ñuøa vôùi bao baïn beø
cuøng trang löùa, theá nhöng caùi buïng thì cöù ngaøy
moät to leân vaø moïi ngöôøi trong gia ñình thì ñeàu
nghó raèng do em ñeán tuoåi daäy thì neân maäp leân
maø thoâi. Cho ñeán moät ngaøy, ngöôøi chò daâu ñöa
em ñi khaùm ôû Trung taâm y teá huyeän thì môùi vôõ
lôû raèng caùi thai ñaõ thaønh hình ñöôïc 7 thaùng.
Cuoái naêm hoïc ñoù, coâ beù hoïc sinh lôùp 8 ñaõ laøm
meï, baét ñaàu taäp taønh laøm moïi thöù, tay caàm vieát
hoïc baøi, tay kia maõi mieát ñöa noâi. Cuõng vì theá
vieäc hoïc cuûa chaùu O giôø ñaây cuõng vaát vaû hôn
nhieàu.
Boá cuûa chaùu O, oâng Hoaøng Ñöùc Laõm cho
bieát: Sau khi chaùu O keå laïi söï vieäc, gia ñình
oâng heát söùc baát ngôø vì giöõa oâng Laâm vaø gia
ñình laø choã thaân tình, oâng vaø oâng Laâm laø baïn
thaân cuûa nhau, xem nhau nhö laø anh em keát
nghóa. Khi bieát chuyeän, oâng ñaõ goïi oâng Laâm
sang ñeå noùi chuyeän, nhöng oâng Laâm khoâng
sang neân oâng trình leân coâng an xaõ, nhöng roài
oâng aáy ñaõ troán khoûi ñòa phöông.
Trao ñoåi veà söï vieäc treân, anh Traàn Vaên
Toøng - Tröôûng coâng an xaõ Soâng Xoaøi cho bieát:
48
Khi gia ñình oâng Hoaøng Ñöùc Laõm toá caùo söï
vieäc chaùu O bò oâng Hoà Ngoïc Laâm haõm hieáp daãn
ñeán coù thai, coâng an xaõ ñaõ môøi oâng Laâm leân ñeå
khai thaùc, nhöng oâng aáy khaêng khaêng töø choái.
Thaáy söï vieäc vöôït quaù thaåm quyeàn, coâng an xaõ
ñaõ chuyeån toaøn boä hoà sô söï vieäc leân coâng an
huyeän, coâng an tænh ñeå ñieàu tra laøm roõ, nhöng
oâng Hoà Ngoïc Laâm ñaõ troán khoûi ñòa phöông.
Hieän nay, CQÑT coâng an tænh Baø Ròa - Vuõng
Taøu ñaõ coù quyeát ñònh truy naõ ñoái vôùi oâng Hoà
Ngoïc Laâm (SN 1944, nguï aáp 3, xaõ Soâng Xoaøi,
huyeän Taân Thaønh, Baø Ròa - Vuõng Taøu) vì “ñaõ coù
haønh vi hieáp daâm treû em, laøm naïn nhaân coù
thai, sinh con...”
Söï vieäc oâng Laâm gaây ra roài ñaây seõ coù cô
quan phaùp luaät xöû lyù, chæ toäi nghieäp cho chaùu
beù töø luùc sinh ra ñeán nay ñaõ gaàn moät naêm tuoåi
maø vaãn chöa coù teân, coøn ngöôøi meï tuoåi 16 ñang
phaûi gaùnh chòu ñuû ñieàu thì cöù ngaïi nguøng vôùi
baïn beø, dö luaän vaø vieäc hoïc haønh töø ñoù cuõng sa
suùt, thua keùm, thaät laø toäi nghieäp.
(Ñaêng Hoøa)
--o0o--

ĐẠI Ý
THIEÁU ÑÖÙC LY TAÂM SAÉC DUÏC (Noãi khoå ñau
cuûa moät chaùu gaùi bò hieáp daâm phaûi oâm con,
nuoâi con trong luùc tuoåi coøn hoïc troø).
PHÂN ĐOẠN
Baøi naøy coù 10 ñoaïn:
Ñoaïn 1
“ Nhìn voùc ngöôøi nhoû nhaén hoàn nhieân,

khoâng ai nghó raèng coâ beù 16 tuoåi, ñang laø hoïc
sinh lôùp 9, tröôøng Chu Vaên An (xaõ Soâng Xoaøi,
huyeän Taân Thaønh, Baø Ròa - Vuõng Taøu) ñaõ laø
meï cuûa moät chaùu beù gaàn 1 naêm tuoåi. Ñoù laø em
Hoaøng Thò O, nguï toå 6, aáp 3, xaõ Soâng Xoaøi”.
Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Ñaïo Ñöùc Nhaân Quaû YÙ Haønh.
II- GIAÛI TRÌNH AÙN
Muoán bieát nhaân quaû trong ba ñôøi thì chæ

nhìn nhaân quaû hieän taïi maø suy ra nhaân quaû
50
quaù khöù vaø vò lai. Nhìn thaáy hoaøn caûnh cuûa
chaùu Hoaøng Thò O thì bieát ngay nhaân quaû quaù
khöù cuûa chaùu ñaõ laøm moät ñieàu thieáu ñaïo ñöùc
khoâng khaùc gì nhö oâng Hoà Ngoïc Laâm hieän giôø
ñoái vôùi chaùu vaäy. OÂng Hoà Ngoïc Laâm ñaõ cöôùp
tuoåi thô vaø cöôùp maát ñôøi ngöôøi con gaùi cuûa
chaùu, maø chính nhaân quaû ñôøi tröôùc chaùu cuõng
ñaõ cöôùp maát tuoåi thô vaø ñôøi ngöôøi con gaùi cuûa
ngöôøi khaùc nhö treân ñaõ noùi. Chaùu coù bieát
khoâng? Ñoù laø luaät nhaân quaû vay traû. Khoâng ai
troán thoaùt ñaïo luaät naøy. Vaäy muoán laøm moät
vieäc gì ñeàu phaûi suy nghó haäu quaû cuûa noù, ñöøng
nghó raèng vieäc laøm aùc khoâng ai bieát. Qua maët
moïi ngöôøi thì deã, chöù qua maët nhaân quaû thì
khoâng deã ñaâu. Luaät phaùp ôû ñôøi troán ñöôïc,
nhöng luaät nhaân quaû khoâng troán ñöôïc. Vaäy quyù
vò haõy ñeà cao caûnh giaùc, luaät nhaân quaû noù
khoâng tö vò moät ai.
Cho neân, nhaân naøo quaû naáy, gieo nhaân
naøo thì phaûi gaët quaû naáy nhö gieo haït ôùt seõ coù
quaû ôùt cay, gieo haït chanh seõ coù traùi chanh
chua, gieo haït xoaøi thì coù quaû xoaøi ngoït. OÂng
Hoà Ngoïc Laâm tuy hieän giôø traùnh neù coâng an,
luaät phaùp Nhaø nöôùc, nhöng sôùm muoän gì oâng
cuõng khoâng thoaùt khoûi luaät nhaân quaû hieän taïi.
Ñoù laø chính oâng phaûi laõnh baûn aùn tuø toäi, vaø
nhaát laø coøn mang tieáng xaáu xa muoân ñôøi, ñeán

khi cheát roài duø bao laâu ngöôøi ta vaãn coøn chæ
ngoâi maû cuûa oâng maø noùi lôøi khinh bæ xem
thöôøng: “Ñaây laø maû oâng Laâm, oâng giaø khoâng
neân neát, voâ ñaïo ñöùc, hieáp daâm treû em, taïo ra
gaùnh naëng vaø laøm cho gia ñình ngöôøi khaùc ñau
khoå”. Ngöôøi ñau khoå nhaát chính laø chaùu O,
chaùu raát ñaùng thöông. Duø ñôøi tröôùc chaùu coù laøm
ñieàu aùc ñöùc gì thì ñôøi naøy hoaøn caûnh cuûa chaùu
thì chaùu cuõng laø ngöôøi ñaùng thöông. Chaùu haõy
vöôn leân cuoäc soáng ñeå maø soáng. Ñôøi laø moät
chuoãi thôøi gian ñau khoå, coù gì haïnh phuùc ñaâu
caùc chaùu?
“Nöôùc maét chuùng sinh nhieàu hôn nöôùc
bieån”, ñoù laø lôøi noùi cuûa baäc vó nhaân Thích Ca
Maâu Ni. Ngaøi ñaõ noùi caùch ñaây hôn 2550 naêm
maø lôøi noùi vaãn coøn moät giaù trò tuyeät ñoái. Vaäy
chuùng ta phaûi laøm gì cho ñôøi bôùt khoå, thöa quyù
vò?
OÂng Hoà Ngoïc Laâm, oâng coù bieát khoâng?
OÂng laø moät con ngöôøi khoâng xöùng ñaùng laø moät
con ngöôøi. OÂng soáng trong coäng ñoàng cuûa con
ngöôøi, chöù khoâng phaûi soáng trong coäng ñoàng
cuûa loaøi thuù vaät. OÂng coù bieát khoâng?
Nhöõng con ngöôøi loøng lang daï thuù neân
môùi hieáp daâm treû em vaø ngöôøi khaùc. Ñoù laø laøm
moät vieäc raát toài teä nhö con choù, con heo, thaät laø
xaáu xa voâ cuøng, khoâng xöùng ñaùng laøm ngöôøi.
52
Tieáng nguyeàn ruûa cuûa moïi ngöôøi oâng Hoà
Ngoïc Laâm chæ coøn boû xöù maø ñi vaø cuõng khoâng
coøn maët muõi naøo nhìn ngoù vôï con taän maët.
Chuyeän laøm xaáu xa cuûa oâng cuõng aûnh höôûng
ñeán con chaùu cuûa oâng raát lôùn sau naøy. Taïi sao
vaäy? Vì oâng ñaõ khoâng ñaén ño suy nghó kyõ löôõng
haønh ñoäng taø daâm laø moät haønh ñoäng voâ lieâm
sæ, aùc ñöùc, seõ laøm khoå mình, khoå ngöôøi vaø khoå
con chaùu cuûa oâng. Vì vaäy tieáng ñôøi laøm sao
traùnh khoûi: “Thaèng naøy con chaùu oâng Laâm hieáp
daâm treû em”. Chæ tieáng noùi nhö vaäy thoâi, con
chaùu oâng cuõng thaáy nhuïc nhaõ, xaáu hoå vôùi moïi
ngöôøi. OÂng coù bieát khoâng? Nhö vaäy con chaùu
oâng coøn daùm nhìn maët ai.
OÂng neân bieát vieäc oâng laøm cho gia ñình
ngöôøi ta ñau khoå thì oâng khoâng theå naøo troán
traùnh maõi toäi aùc aáy ñöôïc. Nhaân quaû chöa ñeán
thì oâng coøn traùnh neù, chöù moät khi nhaân quaû ñaõ
ñeán thì oâng chæ coøn laõnh aùn tuø veà toäi hieáp daâm
treû em. Ñoù laø nhaân quaû hieän taïi, coøn nhaân quaû
töông lai thì sao?
Luaät nhaân quaû raát coâng minh vaø coâng
baèng, hieän kieáp oâng phaûi ôû tuø, phaûi ñeàn buø
danh döï, söï maát maùt cuûa ngöôøi khaùc vaø coøn ñeå
tieáng xaáu muoân ñôøi sau nhö treân ñaõ noùi. Coøn veà
töông lai khi oâng cheát thì nghieäp baùo duyeân
nhaân quaû oâng taïo ra söï khoå ñau cho chaùu beù

Hoaøng thò O thì kieáp tôùi oâng taùi sinh phaûi sinh
laøm moät chaùu beù gaùi cuõng bò hieáp daâm vaø mang
thai nuoâi con trong khoå nhuïc nhö chaùu beù
Hoaøng thò O vaäy. OÂng coù bieát khoâng? Vaø coøn
hôn theá nöõa, oâng phaûi traû nhaân quaû naøy khoâng
phaûi trong moät kieáp maø nhieàu kieáp bò hieáp
daâm. OÂng che daáu vaø qua maët thieân haï chöù oâng
khoâng che daáu ñöôïc löông taâm. Löông taâm oâng
chính laø luaät nhaân quaû, noù theo suoát vôùi oâng
nhö hình vôùi boùng duø baát cöù oâng sinh nôi ñaâu.
Moät nhaân khoâng theå sinh ra moät quaû maø
sinh ra nhieàu quaû. OÂng coù thaáy khoâng? Nhö
quaû xoaøi, quaû mít, quaû chanh, quaû ôùt, quaû ñu
ñuû, v.v.. Vì theá moïi ngöôøi neân löu yù: Ñöøng ñuøa
vôùi aùc phaùp, töôûng laø khoâng ai laøm gì quyù vò
ñöôïc; töôûng laø khoâng coù luaät nhaân quaû, töôûng laø
khoâng ai thaáy vieäc laøm toäi aùc cuûa quyù vò. Toäi aùc
cuûa quyù vò khoâng ai thaáy roõ hôn laø löông taâm
cuûa quyù vò nhö treân ñaõ noùi. Quyù vò troán phaùp
luaät Nhaø nöôùc, troán moïi ngöôøi, chöù quyù vò
khoâng theå troán khoûi löông taâm quyù vò. Luaät
nhaân quaû seõ xöû phaït quyù vò theo toøa aùn löông
taâm vaø theo nghieäp löïc cuûa quyù vò ñaõ laøm. Quyù
vò ñöøng hieåu raèng: Khoâng coù nhaân quaû roài
muoán laøm ñieàu aùc naøo thì cöù maëc tình maø laøm,
nhaát laø nhöõng vieäc laøm aùc maø khoâng vi phaïm
vaøo phaùp luaät cuûa Nhaø nöôùc nhö: saùt sinh gieát
54
haïi traâu, boø, heo, deâ, gaø, vòt, caù, toâm ñeå laøm
thöïc phaåm, nhöng toäi aùc aáy luaät nhaân quaû seõ
khoâng tha, phaûi ñeàn nôï maùu. Cho neân, noùi
khoâng coù luaät nhaân quaû laø noùi sai. Duø quyù vò coù
laøm quan lôùn, laøm vua thì luaät nhaân quaû noù
cuõng khoâng dung tha quyù vò ñaâu.
Hoâm nay quyù vò ñaõ hieåu luaät nhaân quaû
chöa? Luaät nhaân quaû khoâng phaûi laø moät ñaïo
luaät cuûa Ñaáng vaïn naêng, cuûa Ñaáng taïo hoùa, cuûa
Ngoïc Hoaøng, Thöôïng Ñeá, cuûa ñöùc Chuùa Trôøi
hay cuûa baát cöù moät vò thaàn thaùnh naøo, maø luaät
nhaân quaû laø cuûa loaøi ngöôøi taïo ra, laøm ra, roài
xöû phaït laïi con ngöôøi. Bôûi chính haønh ñoäng con
ngöôøi laøm aùc thì con ngöôøi phaûi chòu thoï laáy
quaû khoå ñoù, chöù khoâng ai chòu theá cho ai ñöôïc.
Cho neân, môùi goïi noù laø luaät nhaân quaû. Luaät
nhaân quaû coù töø khi coù söï soáng treân haønh tinh
naøy. Luaät nhaân quaû xuaát phaùt töø haønh ñoäng voâ
minh cuûa nhöõng loaøi vaät voâ tình nhö ñaát, ñaù,
nuùi, soâng, caây coû thaûo moäc, v.v.. thôøi tieát nhö
khoâng khí, gioù, baõo, möa, naéng, v.v.. vaø nhöõng
loaøi vaät höõu tình nhö caùc loaøi ñoäng vaät coân
truøng nhoû beù vaø lôùn hôn nhö traâu, boø, deâ, ngöïa,
gaø, vòt, chim muoâng vaø loaøi ñoäng vaät coù trí
khoân ngoan nhö loaøi ngöôøi, v.v..
Luaät nhaân quaû khôûi söï baét ñaàu töø haønh
ñoäng voâ minh töï nhieân treân ñaát, ñaù, nuùi, soâng,

caây, coû, v.v.. nhöng vôùi loaøi ñoäng vaät thì laïi
ngay treân thaân haønh, khaåu haønh vaø yù haønh. Vì
nhöõng haønh ñoäng voâ minh aáy môùi goïi laø luaät
nhaân quaû. Chính noù xuaát phaùt töø treân nhöõng
haønh ñoäng cuûa muoân vaät neân muoân vaät phaûi
gaùnh chòu nhöõng haäu quaû cuûa nhöõng haønh ñoäng
cuûa chính chuùng. Vì haønh ñoäng voâ minh neân
luùc coù haønh ñoäng thieän vaø luùc coù haønh ñoäng aùc.
Thieän thì khoâng laøm khoå mình, khoå ngöôøi vaø
khoâng laøm khoå muoân loaøi, coøn aùc thì laøm khoå
mình, khoå ngöôøi vaø khoå muoân loaøi. Cho neân, söï
ñau khoå cuõng chính töï mình laøm ra vaø söï an
vui haïnh phuùc cuõng chính töï mình taïo, chöù
khoâng coù ai ban phöôùc, giaùng hoïa cho mình caû.
Thaáu hieåu luaät nhaân quaû nhö vaäy môùi thaáu hieåu
ñöôïc ñôøi soáng cuûa chuùng ta phaûi laøm gì? Phaûi
tu hoïc reøn nhaân caùch nhö theá naøo? Phaûi luoân
luoân soáng ñeå mình vui, ngöôøi khaùc vaø caùc loaøi
vaät khaùc cuõng ñeàu ñöôïc an vui nhö mình thì
chính ñoù mình môùi laø hieåu luaät nhaân quaû.
Baây giôø quyù vò ñaõ hieåu roài, thì töø ñaây veà
sau khi laøm moät vieäc gì thì phaûi caån thaän xem
xeùt cho kyõ löôõng, ñeå traùnh laøm nhöõng ñieàu aù c
vaø luoân luoân neân laøm nhöõng ñieàu thieän. Ñieàu aùc
laø nhöõng ñieàu laøm khoå mình, khoå ngöôøi vaø khoå
taát caû chuùng sinh, coøn nhöõng ñieàu thieän laø
nhöõng ñieàu khoâng laøm khoå mình, khoâng laøm
56
khoå ngöôøi vaø cuõng khoâng laøm khoå taát caû chuùng
sinh. Quyù vò coù nhôù chöa?
III- KEÁT LUAÄN VAØ AÙP DUÏNG:
Nhaân quaû laø moät quy luaät vaän haønh cuûa vuõ
truï tuøy theo nghieäp baùo thieän aùc cuûa vaïn vaät
maø coù söï bình an hay laø baát an. Moät ngöôøi
thoâng suoát vaø soáng ñuùng ñaïo ñöùc nhaân quaû thì
haøng ngaøy moïi söï vieäc xaûy ra ñeàu nhìn baèng
ñoâi maét nhaân quaû thieän aùc. “Ñöøng nhìn ñôøi
baèng nhöõng söï vieäc ñuùng sai phaûi traùi, maø haõy
thaáy moïi vieäc xaûy ra ñeàu laø nhaân quaû thieän aùc”.
Nhôø thaáy nhö vaäy neân cuoäc soáng cuûa quyù vò môùi
ñöôïc bình an, yeân oån vaø haïnh phuùc. Bôûi vaäy
ngöôøi naøo thoâng suoát luaät nhaân quaû thì raát sôï
haõi töøng haønh ñoäng thaân, khaåu, yù cuûa mình, vì
chính noù laø nhaân seõ mang laïi söï ñau khoå cho
chính mình.
Caùc con neân nhôù kyõ, khi hoïc ñaïo ñöùc thì
phaûi aùp duïng ñaïo ñöùc vaøo ñôøi soáng haøng ngaøy
cuûa mình, nhaát laø ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû
thì cuoäc soáng cuûa caùc con môùi thoaùt khoå. Caùc
con neân nhôù lôøi Thaày daïy, ñöøng queân caùc con aï!
--o0o--

Ñoaïn 2
“ Keå laïi söï vieäc ñaõ qua, O khoâng theå giaáu

noåi söï uaát öùc khi nhôù ñeán khoaûnh khaéc maø em
bò cöôùp maát tuoåi thô, cöôùp maát ñôøi con gaùi, ñeå
laïi moät noãi khoå maø giôø ñaây em ñang phaûi gaùnh
chòu”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Nhaân Quaû Thieáu Ñöùc Ly Tham Saéc Duïc
(Chòu quaû baùo nhaân quaû).
Luaät nhaân quaû raát coâng baèng vaø coâng lyù,
heã ai gaây nhaân naøo thì phaûi gaët quaû naáy nhö
treân ñaõ noùi. Hoaøn caûnh khoå cuûa chaùu O cuõng laø
moät taám göông nhaân quaû tieàn kieáp maø kieáp
naøy phaûi traû, traû moät caùch ñau xoùt taän cuøng, ñeå
cho nhöõng ai khoâng tin nhaân quaû maø cöù laøm
ñuøa nhö oâng Laâm, roài ñaây phaûi traû, “chaïy trôøi
ñaâu khoûi naéng möa”.
Nhöõng haønh ñoäng do thaân, mieäng, yù cuûa
mình khi suy nghó kyõ löôõng nhöõng ñieàu baát
thieän, nhöõng ñieàu laøm ngöôøi khaùc vaø loaøi vaät
khaùc ñau khoå; khi noùi ra cuõng vaäy, noùi ra
nhöõng lôøi hung aùc, chöûi maéng, maï lò, maït saùt,
noùi xaáu, noùi vu oan, noùi khoâng ñuùng söï thaät,
58
noùi nhöõng lôøi li giaùn khieán chia reõ vaø laøm ñau
khoå ngöôøi khaùc, v.v..; khi duøng tay chaân ñaùnh,
ñaäp, ñaù, gieát haïi laøm nhöõng ñieàu ñau khoå ngöôøi
khaùc vaø loaøi vaät thì khoâng theå naøo troán khoûi
nhaân quaû, vì taïo nhaân naøo thì phaûi gaët quaû
naáy.
Hieän kieáp naøy hieáp daâm caùc chaùu beù thô
thì ñôøi sau laøm sao traùnh khoûi coù caûnh ngöôøi
khaùc hieáp daâm laïi vaø caûnh bò hieáp daâm laïi coøn
phaûi ñau khoå gaáp 10 laàn. Cho neân, moïi ngöôøi
ñöøng xem thöôøng luaät nhaân quaû, noù khoâng tha
thöù moät ai.
Ngöôøi ta ví duï luaät nhaân quaû nhö luaät trôøi,
vì löôùi trôøi tuy roäng lôùn bao la meânh moâng
nhöng khoâng moät ngöôøi naøo laøm toäi aùc duø toäi
ñoù nhoû nhö haït buïi cuõng khoâng troán khoûi. Ñuùng
vaäy, luaät trôøi laø luaät cuûa löông taâm, chæ coù
nhöõng ngöôøi ñaõ ñaùnh maát löông taâm cuûa mình,
laøm maát nhaân tính con ngöôøi thì môùi laøm
nhöõng ñieàu aùc, nhöõng ñieàu taø daâm nhö vaäy.
Tuoåi thô laø tuoåi raát hoàn nhieân trong saïch,
taâm hoàn coøn trong traéng, nhìn caùi gì cuõng ñeïp,
cuõng toát, cuõng xinh. Nhöng tuoåi thô cuõng deã bò
aûnh höôûng, deã bò oâ nhieãm, deã bò sa ngaõ. Vì theá
nhöõng baäc laøm cha meï phaûi neân daønh rieâng
cho con caùi cuûa mình nhöõng phuùt giaây quan
taâm vaø ñeå yù daïy baûo chuùng.

Cuoäc ñôøi khoâng suoân seû, ñaày nhöõng buïi

baëm oâ tröôïc, ñaày nhöõng choâng gai vaø caïm baãy,
vì theá nhöõng baäc laøm cha meï khoâng phaûi chæ
laøm ra tieàn ñeå nuoâi con aên hoïc thaønh taøi laø ñuû,
laø heát traùch nhieäm vaø boån phaän cuûa mình.
Khoâng phaûi vaäy ñaâu thöa caùc baäc phuï huynh?
Con caùi cuûa mình coù ñieàu gì baát haïnh xaûy ra
cho noù thì quyù vò ñöùt töøng ñoaïn ruoät, tan naùt caû
taâm can. Noãi ñau thöông cuûa cha meï ñoái vôùi
con caùi khoâng theå naøo laáy gì löôøng ñöôïc. Cho
neân, nhöõng phuùt giaây quan taâm, löu yù ñeán con
caùi cuûa mình laø ñieàu caàn thieát trong luùc ñaát
nöôùc ñang môû cöûa phaùt trieån neàn kinh teá coâng
ngheä hoùa laøm cho daân giaøu, nöôùc maïnh thì
cuõng nhaân cô hoäi ñoù maø caùc luoàng vaên hoùa
khaép theá giôùi khoâng laønh maïnh traøn vaøo ñaát
nöôùc.
Tuoåi thô laø tuoåi caàn phaûi chaêm soùc giaùo
duïc ñaïo ñöùc neáp soáng coù vaên hoaù laønh maïnh kyõ
löôõng hôn, luùc naøy tuoåi thô cuûa caùc chaùu deã tieáp
nhaän, neáu tieáp nhaän nhöõng ñieàu xaáu thì deã
thaønh thoùi quen xaáu, neáu tieáp nhaän nhöõng ñieàu
toát, ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû soáng khoâng
laøm khoå mình, khoå ngöôøi vaø khoâng laøm khoå taát
caû chuùng sinh thì thaønh thoùi quen toát. Neáu
khoâng chaêm soùc kyõ löôõng cho caùc chaùu nhö vaäy,
ñeå caùc chaùu rong chôi theo beø baïn hö thaân maát
neát thì caùc chaùu seõ bò nhieãm oâ thaønh thoùi quen
60
xaáu, baáy giôø caùc chaùu laø nhöõng teä naïn cuûa xaõ
hoäi, chöøng ñoù gia ñình laø moät gaùnh naëng vaø xaõ
hoäi laø moät tai hoïa baát an. Nhöng gaùnh naëng vaø
tai hoïa baát an naøy gia ñình vaø xaõ hoäi coøn bieát
giao cho ai?
Gia ñình cho nhöõng teä naïn xaõ hoäi laø do xaõ
hoäi phaùt trieån kinh teá vaø mang theo nhöõng vaên
hoùa ñoài truïy khieán cho con em hoï ñua ñoøi chaïy
theo aên chôi traùc taùng neân hö thaân maát neát.
Chuùng ñaõ trôû thaønh nhöõng boïn löu manh, du
coân, du ñaõng, v.v.. Coøn xaõ hoäi thì cho raèng do
gia ñình khoâng giaùo duïc con em cuûa mình, cha
meï cöù maõi lo laøm giaøu, laøm cho ra tieàn thaät
nhieàu, boû maëc con caùi.
Vaäy gia ñình ñoå loãi cho xaõ hoäi, coøn xaõ hoäi
ñoå loãi cho gia ñình, nhö vaäy gia ñình ñuùng hay
xaõ hoäi ñuùng?
Vaäy loãi naøy veà ai!? Gia ñình, oâng baø, cha
meï ö? Hay xaõ hoäi, ñaát nöôùc, nhöõng Nhaø laõnh
ñaïo ö?
Nhöng loãi naøy khoâng phaûi cuûa rieâng ai maø
cuûa chung caû gia ñình vaø xaõ hoäi, chöù khoâng neân
ñoå thöøa gia ñình hay ñoå thöøa xaõ hoäi ñöôïc. Caû
gia ñình vaø xaõ hoäi ñeàu phaûi coù traùch nhieäm,
boån phaän giaùo duïc ñaïo ñöùc cho con em cuûa
mình. Bôûi con em thì cuûa gia ñình, nhöng
chuùng laïi laø maàm non töông lai cuûa Toå quoác. Vì

theá gia ñình coù boån phaän phaûi giaùo duïc ñaïo
ñöùc, cuõng nhö xaõ hoäi thì phaùp luaät vaø Boä giaùo
duïc phaûi ñaøo taïo con ngöôøi coù ñöùc, coù taøi.
Boä giaùo duïc cuõng neân quan taâm ñeán ñaïo
ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû, vì ñaøo taïo ngöôøi coù
ñaïo ñöùc quan troïng hôn ñaøo taïo ngöôøi coù taøi. Coù
taøi maø khoâng coù ñöùc thì con ngöôøi aáy khoâng
duïng ñöôïc. Cho neân, ñaïo ñöùc raát caàn thieát
trong giai ñoaïn ñaát nöôùc ñang môû cöûa ñeå ngaên
chaën nhöõng luoàng vaên hoùa ñoài truïy xaâm nhaäp
vaøo.
Caùc chaùu thanh nieân vaø thanh thieáu nieân
nam nöõ coù laøm neân nhöõng toäi loãi phaïm phaùp
ñeàu do traùch nhieäm vaø boån phaän cuûa cha meï vaø
caùc Nhaø laõnh ñaïo chöa quan taâm maáy ñeán tuoåi
thô cuûa caùc chaùu. Bôûi vì cha meï thì cöù lo laøm ra
tieàn cho thaät nhieàu nhö treân ñaõ noùi, coøn giaùo
duïc ñaïo ñöùc thì cha meï giao heát cho hoïc ñöôøng,
chöøng bieát con mình hö thaân maát neát vaøo tuø ra
khaùm thì hôõi ôi, chuyeän con caùi phaïm vaøo toäi
aùc ñaõ ñaùnh maát heát giaù trò ñaïo ñöùc gia ñình. Ñoù
laø nhöõng gia ñình cha meï thieáu traùch nhieäm
vôùi con caùi cuûa mình, thieáu boån phaän traùch
nhieäm giaùo duïc ñaïo ñöùc con caùi, thieáu ñöùc
thöông yeâu ñuùng caùch ñoái vôùi con caùi. Cho neân,
con caùi laøm maø cha meï phaûi gaùnh chòu. Gaùnh
chòu nhöõng tieáng tai xaáu xa voâ cuøng maø khoâng
coù nöôùc soâng naøo trong saïch röûa ñöôïc nhöõng
62
ñieàu maø moïi ngöôøi coù ñaïo ñöùc khoâng ai chaáp
nhaän.
Coøn caùc Nhaø laõnh ñaïo thì sao!? Teä naïn xaõ
hoäi xaûy ra khaép nôi trong nöôùc laø moät gaùnh
naëng treân vai cuûa caùc vò. Caùc vò coù thaáy traùch
nhieäm vaø boån phaän cuûa mình ñoái vôùi nhöõng
maàm non cuûa Toå quoác khoâng?
Ngoaøi phaùp luaät hieän haønh chöa ñuû söùc ñeå
ngaên chaën nhöõng teä naïn xaõ hoäi, neáu caùc Nhaø
laõnh ñaïo ñaát nöôùc quan taâm ñeán neàn ñaïo ñöùc
nhaân baûn - nhaân quaû, cho pheùp Boä giaùo duïc ñaøo
taïo ñöôïc trieån khai neàn ñaïo ñöùc naøy thaønh moät
moân hoïc trong chöông trình giaùo duïc ñaøo taïo töø
Tieåu hoïc, Trung hoïc vaø Ñaïi hoïc thì teä naïn xaõ
hoäi seõ chaám döùt.
Chuùng toâi maïnh daïn vaïch ra moät höôùng ñi
ñeå gia ñình vaø xaõ hoäi cuøng baét tay nhau xaây
döïng neàn ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû, ñeå giaùo
duïc con em mình trôû thaønh nhöõng ñöùa con
ngoan hieàn trong gia ñình vaø nhöõng ngöôøi coâng
daân toát trong xaõ hoäi.
Saéc duïc coù moät söùc loâi cuoán raát maïnh, neáu
laøm ngöôøi khoâng thaéng ñöôïc taâm saéc duïc thì
cuõng gioáng nhö con thuù vaät. Noù coù theå laøm cho
thaân baïi danh lieät nhö oâng Hoà Ngoïc Laâm trong

baøi naøy coøn maët muõi naøo nhìn ai. Moät haäu quaû
khoå ñau do khoâng laøm chuû taâm saéc duïc, oâng Hoà
Ngoïc Laâm ñaõ gaây ra moät noãi ñau suoát ñôøi cho
chaùu O. Thaät ñaùng thöông vaø cuõng ñaùng traùch
cho con ngöôøi loøng lang daï thuù, laøm moät vieäc
maø khoâng suy nghó haäu quaû khoân löôøng. Baây
giôø oâng troán chui troán nhuûi nhö con choù aên
vuïng, coøn coù giaù trò gì laø con ngöôøi, thaät laø
nhuïc nhaõ.
Giaù trò con ngöôøi laø ôû choã lìa taâm saéc duïc.
Lìa taâm saéc duïc laø lìa baûn chaát thuù vaät, caùc con
coù bieát khoâng? Con ngöôøi phaûi laøm chuû taâm saéc
duïc, luoân luoân phaûi giöõ gìn taâm ly saéc duïc, phaûi
nhìn noù laø loä trình sinh töû luaân hoài; phaûi nhìn
noù laø loä trình mang ñeán nhieàu khoå ñau hôn laø
an vui; phaûi nhìn noù laø mieáng moài nhaân quaû ñeå
duï doã moïi ngöôøi sa vaøo löôùi raäp taùi sinh luaân
hoài; phaûi nhìn noù laø con ñöôøng hoâi thoái baát
tònh baån thæu, nôi ñoù laø nôi baøi tieát ra nhöõng
thöù caën baõ dô baån nhaát cuûa cô theå, theá maø
chuùng ta laïi chui ñaàu vaøo choã ñoù sao?
Chuùng ta laø con ngöôøi khoâng theå coù nhöõng
haønh ñoäng giao caáu nhau nhö hai con thuù vaät.
Chaám döùt con ñöôøng saéc duïc laø chaám döùt con
ñöôøng sinh töû luaân hoài. Vì theá ñaïo Phaät daïy
dieät duïc töùc laø dieät taâm SAÉC DUÏC, chöù khoâng
phaûi dieät heát taâm duïc. Taâm saéc duïc laø taâm duïc
aùc, vì vaäy dieät taâm duïc aùc chöù khoâng phaûi dieät
64
taâm duïc thieän (Chö aùc maïc taùc chuùng thieän
phuïng haønh)
Caùc con neân nhôù kyõ lôøi daïy naøy: “TAÂM SAÉC
DUÏC LUOÂN LUOÂN ÑEÅ LAÏI MOÄT HAÄU QUAÛ ÑAU
KHOÅ KHOÂNG LÖÔØNG ÑÖÔÏC”. Phaøm laøm moät
vieäc gì caàn phaûi suy nghó veà haäu quaû cuûa noù.
Caùc con coù nhôù chöa?
--o0o--
Ñoaïn 3
“ Ñoù laø moät ngaøy ñaàu muøa caø pheâ

(khoaûng thaùng 9-2005), luùc ñoù naêm hoïc vöøa
khai giaûng, em môùi leân lôùp 8. Cuõng nhö bao
baïn ñoàng löùa khaùc ôû vuøng ñaát Soâng Xoaøi, haèng
ngaøy O vaãn moät buoåi ñeán tröôøng, buoåi coøn laïi
leân raãy phuï giuùp boá meï thu hoaïch caø pheâ. Tröa
thaùng 9 naéng gaét, hoâm ñoù, boá meï vaø anh chò
sau khi haùi ñaày maáy bao caø pheâ ñaõ tranh thuû
chôû veà nhaø tröôùc ñeå naáu côm, chæ coøn laïi moät
mình em ôû laïi xeáp taám baït vaø thu doïn moïi thöù
cho goïn gaøng”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Qui Luaät Nhaân Quaû Boá Trí Thôøi Gian,
Khoâng Gian Ñeå Traû Quaû Baùo Kieáp Tröôùc.


Theo quy luaät nhaân vaø quaû thì phaûi coù ñuû
nhaân vaø duyeân. Coù ñuû nhaân vaø duyeân thì môùi
traû quaû, coøn chöa ñuû nhaân vaø duyeân thì quaû
chöa thaønh. Quaû chöa thaønh thì chöa traû quaû.
Cho neân, luaät nhaân quaû saép xeáp thôøi gian
khoâng sai moät li haøo naøo caû. Ví duï: moät tai naïn
giao thoâng xaûy ra khoâng coù nghóa laø töï nhieân
voâ tình, maø ñaõ coù söï saép xeáp thôøi gian, ngaøy
naøo giôø naøo, bao nhieâu ngöôøi, ngöôøi naøo cheát,
ngöôøi naøo bò thöông taät vaø thöông taät bao laâu
môùi cheát hoaëc thöông taät suoát ñôøi. Bôûi vaäy luaät
nhaân quaû traû vay khoâng coù töï nhieân, voâ tình
xaûy ñeán, maø coù söï saép xeáp thôøi gian raát chính
xaùc vaø roõ raøng.
Nhö vieäc chaùu O traû quaû, luaät nhaân quaû
saép xeáp khieán cho gia ñình chaùu veà heát, chæ coøn
coù moät mình chaùu O ôû laïi, neân oâng Laâm môùi
sinh taâm taø daâm, laøm nhuïc chaùu. Neáu coøn ñoâng
ngöôøi laøm sao sinh taâm taø daâm laøm chuyeän xaáu
xa ñoù ñöôïc. Coù ñuùng nhö vaäy khoâng thöa quyù
vò?
Vì chæ coøn coù moät mình chaùu O, chöù neáu
chæ coøn ñöôïc hai ngöôøi ôû laïi thì chaùu O khoâng
bò haïi. Cho neân, moïi söï vieäc xaûy ra trong ñôøi
con ngöôøi ñaâu coù khaùc gì moät maøn kòch treân
saân khaáu do ñaïo dieãn ñaõ daøn döïng caûnh, caûnh
66
naøo ra caûnh naáy. Luaät nhaân quaû cuõng vaäy, noù
daøn döïng caûnh coøn chính xaùc hôn caùc nhaø ñaïo
dieãn gaáp traêm ngaøn laàn. Bieát roõ nhö vaäy quyù vò
haõy ñeà cao caûnh giaùc töøng haønh ñoäng thaân,
mieäng, yù, vì töø nôi ñoù xuaát phaùt nhaân quaû thieän
hay aùc. Khoå hay vui cuõng ñeàu do ñoù maø ra.
Moïi söï vieäc xaûy ra trong ñôøi ngöôøi töø khi
sinh ra cho ñeán khi cheát ñeàu do luaät nhaân quaû
saép xeáp daøn döïng caûnh, vì theá moïi söï vieäc xaûy
trong ñôøi ngöôøi khoâng bao giôø sai moät li lai naøo
caû.
Khi hieåu luaät nhaân quaû nhö vaäy, chuùng ta
ñöøng xem thöôøng noù, ñöøng coi noù nhö khoâng coù
roài sinh taâm chaïy theo nguõ duïc laïc, soáng böøa
baõi trong caùc haønh ñoäng aùc. Haønh ñoäng aùc thì
söï ñau khoå seõ taêng leân gaáp traêm ngaøn laàn, coøn
haønh ñoäng thieän thì chuyeån quaû khoå thaønh quaû
vui.
Coù moät soá ngöôøi cho raèng khoâng coù luaät
nhaân quaû, chæ do coù ngöôøi ñaët ra luaät nhaân quaû
ñeå huø doïa ngöôøi khaùc, vì coù nhöõng ngöôøi laøm aùc
nhö gieát gaø, lôïn, boø, deâ, choù, meøo maø coù sao
ñaâu, nhieàu ngöôøi coøn laøm giaøu, hoaëc coù ngöôøi
cöôùp cuûa gieát ngöôøi nhöng vaãn soáng phaây phaây
coù ai laøm gì hoï ñaâu? Cho neân, noùi luaät nhaân
quaû laø noùi ñeå raên ñe laøm cho ngöôøi khaùc sôï maø
khoâng daùm laøm aùc.

Ñoù laø loái lyù luaän cuûa nhöõng ngöôøi khoâng

tin nhaân quaû, khoâng tin nhaân quaû laø do hoï
khoâng chòu khoù quan saùt nhöõng ngöôøi laøm aùc.
Nhöõng ngöôøi laøm aùc tính tình luùc naøo cuõng
hung döõ, do tính tình hung döõ thì quaû phaûi töùc
giaän, maø töùc giaän laø ñau khoå thuoäc veà taâm, khi
töùc giaän nhieàu laàn seõ aûnh höôûng ñeán thaân thì
thaân seõ beänh taät vaø thaân beänh taät laø ñau khoå
coù ñuùng khoâng?
Coøn nöõa, tính tình hung döõ thì khoâng
nhaãn nhuïc ñöôïc, do ñoù phaûi ñaùnh nhau vôùi
ngöôøi khaùc, khi ñaùnh nhau gaây thöông tích vaø
coù khi ñi ñeán aùn maïng phaûi laõnh aùn tuø toäi nhö
vaäy khoâng phaûi laø nhaân quaû sao. Vì theá nhöõng
ngöôøi laøm aùc gieát haïi vaø aên thòt chuùng sinh laø
töï mình laøm ngaén tuoåi thoï vaø töï mình gaây ra
cho thaân nhieàu beänh taät khoå ñau khoâng rieâng
mình maø caû gia ñình con caùi, nhaát laø ngöôøi gieát
haïi chuùng sinh thì trong nhaø seõ coù ngöôøi taät
nguyeàn baát haïnh.
Tham lam troäm caép, cöôùp cuûa gieát ngöôøi,
thì vôï vaø con caùi sinh ra aên chôi baøi baïc phaù
taùn cuûa caûi taøi saûn, hoaëc hoûa hoaïn thuûy tai
ñoäng ñaát cuõng cuoán saïch, traéng tay trôû veà traéng
tay.
Taø daâm soáng khoâng chung thuûy, khoâng
tình nghóa neân baïo löïc gia ñình thöôøng xaûy ra,
68
vôï choàng li dò, con caùi xa cha maát meï, xa meï
maát cha, thaät laø thaûm caûnh ñau loøng.
Noùi doái laø khoâng thaønh thaät, gian xaûo, löøa
ñaûo, löôøng gaït ngöôøi khaùc laø ngöôøi khoâng coù
ñöùc töï troïng, töï ñaùnh maát uy tín cuûa mình ñoái
vôùi moïi ngöôøi vôùi baûn thaân mình.
Uoáng röôïu say xæn, baøi baïc, huùt chích xì
ke, ma tuyù, v.v.. ñoù laø töï mình ñaùnh maát giaù trò
con ngöôøi cuûa mình, töï mình ñaõ bieán mình
thaønh ngöôøi ñieân, ngöôøi loaïn trí. Cho neân, say
xæn, baøi baïc, huùt chích khi gaëp ngöôøi ta ñeàu
traùnh xa, xem nhöõng ngöôøi ñoù nhö con choù
ñieân, gaëp ai noù cuõng caén, cuõng suûa. Ñoù laø
nhöõng ngöôøi ngu si voâ ñaïo ñöùc. Laïi coøn coù moät
soá ngöôøi ngu si hôn, thieáu ñaïo ñöùc hôn thöôøng
a dua nhaäp boïn nhaäu nheït, la heùt ñaùnh nhau
nhö nhöõng ngöôøi maát trí. Nhöõng ngöôøi aáy soáng
trong nhöõng aùc phaùp, soáng trong nhaân quaû
khoâng thieän neân baûn thaân, gia ñình vaø xaõ hoäi
chung quanh hoï coù luùc naøo ñöôïc an oån vaø yeân
vui haïnh phuùc ñaâu?
Nhaân khoâng thieän thì quaû phaûi chòu khoå
ñau, chöù ñöøng baûo raèng khoâng nhaân quaû laø ñieàu
thieáu hieåu bieát, laø nhöõng ngöôøi coøn ñaàn ñoän laïc
haäu trong nhöõng thôøi boä laïc xa xöa.
Luaät nhaân quaû laø moät ñaïo luaät ñöôïc chöùng
minh baèng khoa hoïc thieát thöïc, cuï theå, chính

xaùc khoâng choã naøo sai söï thaät. Coù sai chaêng laø
do nhöõng ngöôøi soáng trong töôûng giaûi lyù luaän
noùi theo aûo töôûng, hö töôûng, khoâng töôûng cuûa
mình, neân thieáu thöïc teá laøm cho luaät nhaân quaû
trôû thaønh mô hoà, tröøu töôïng, phaûn khoa hoïc,
khoâng cuï theå.
Neáu chaùu O kieáp tröôùc khoâng taïo duyeân
nhaân quaû xaáu, khoâng löøa ngöôøi hieáp daâm thì
ñôøi nay laøm sao coù nhaân quaû xaáu, coù oâng Laâm
löøa gaït hieáp daâm nhö theá naøy. Phaûi khoâng quyù
vò?
Cho neân, nhaân quaû laø moät ñònh luaät raát
coâng baèng vaø coâng lyù, ai gieo gioù thì phaûi gaët
baõo, ai gieo nhaân naøo thì phaûi gaët quaû naáy,
ngöôøi troàng ôùt thì phaûi höôûng quaû ôùt cay, ngöôøi
troàng xoaøi thì phaûi höôûng quaû xoaøi ngoït. Coù
ñuùng nhö vaäy khoâng quyù vò? Quyù vò neân hieåu
luaät nhaân quaû laø luaät soáng cuûa muoân loaøi treân
haønh tinh soáng naøy, noù coù nhieäm vuï quaân bình
moâi tröôøng soáng treân haønh tinh, neáu khoâng coù
ñaïo luaät naøy thì haønh tinh ñaõ noå tung vaø tan
vôõ töø laâu.
Ñôøi nay cöôùp cuûa gieát ngöôøi thì ñôøi sau
ngöôøi khaùc cöôùp cuûa vaø gieát laïi. Ngöôøi cöôùp cuûa
gieát ngöôøi thì ñôøi soáng ngheøo heøn, coøn cöôùp thì
coøn soáng, heát cöôùp thì vaøo tuø.
70
Ñôøi nay hieáp daâm treû em thì ñôøi sau cuõng
bò keû khaùc hieáp daâm laïi trong luùc tuoåi coøn thô
ngaây. Ñoù laø luaät nhaân quaû maø khoâng ai troán
thoaùt. Ñöøng xem thöôøng vaø cho raèng khoâng coù
luaät nhaân quaû maø cöù an nhieân soáng laøm aùc, roài
seõ phaûi thaáy haäu quaû cuûa nhöõng söï laøm aùc aáy.
Ñöøng baûo raèng khoâng coù nhaân quaû maø coi
thöôøng maïng soáng cuûa con ngöôøi vaø con vaät;
ñöøng baûo raèng khoâng coù nhaân quaû roài maëc tình
cöôùp giaät taøi saûn cuûa ngöôøi khaùc thì quyù vò laø
nhöõng ngöôøi voâ minh, laø nhöõng ngöôøi ngu si,
thieáu söï hieåu bieát veà luaät nhaân quaû, roài ñaây quyù
vò seõ thaáy.
Muoán bieát nhaân quaû ba ñôøi thì haõy xem

nhaân quaû hieän taïi maø bieát nhaân quaû quaù khöù,
xem nhaân quaû hieän taïi maø bieát nhaân quaû hieän
taïi, xem nhaân quaû hieän taïi maø bieát nhaân quaû
töông lai. Ñoù laø moät quy luaät vaän haønh trong
vuõ truï ñaâu coù gì khoù hieåu. Bôûi nhaân quaû ôû trong
söï suy nghó, ôû nôi mieäng noùi ra, ôû haønh ñoäng
tay chaân, cho neân noù khoâng coù gì khoù hieåu, vaø
raát deã hieåu vì nhaân ñaâu quaû ñoù. Neáu suy nghó
aùc thì quaû maát nguû thaân taâm baát an; neáu chöûi
maéng ngöôøi thì ngöôøi chöûi maéng laïi; neáu ñaùnh
ngöôøi thì ngöôøi ñaùnh laïi, nhö vaäy nhaân quaû coù
ñuùng khoâng?

Do thoâng suoát nhaân quaû neân chuùng ta luoân

luoân thöïc hieän moät ñôøi soáng ñaïo ñöùc khoâng laøm
khoå mình khoå ngöôøi.
Ví duï 1: Chuùng ta soáng vôùi ñöùc hieáu sinh
khoâng gieát haïi vaø aên thòt chuùng sinh töùc laø gieo
nhaân loøng yeâu thöông moïi ngöôøi, moïi loaøi
khoâng laøm khoå mình, khoå ngöôøi vaø khoå chuùng
sinh thì chuùng ta seõ nhaän ñöôïc quaû moïi ngöôøi,
moïi loaøi yeâu thöông mình vaø thaân ít beänh ñau,
khoâng tai naïn, khoâng cheát yeåu töû.
Ví duï 2: Chuùng ta soáng vôùi ñöùc ly tham
cuûa caûi, taøi saûn, vaøng baïc, cuûa baùu töùc laø gieo
nhaân khoâng tham lam löôøng laän, xaûo traù, doái
gaït, aên lo loùt, hoái loä hoaëc troäm caép cöôùp giaät
tieàn baïc cuûa baùu cuûa ngöôøi khaùc, maø laïi coøn
bieát boá thí giuùp ñôõ ngöôøi ngheøo khoù baát haïnh
thì quaû seõ ñöôïc giaøu sang, thöôøng gaëp may maén
vaø coù nhieàu ngöôøi giuùp ñôõ, ít tai naïn, ít beänh
taät.
Ví duï 3: Chuùng ta soáng vôùi ñöùc ly tham
saéc duïc töùc laø nhaân lìa xa nôi baát tònh, nôi sinh
töû luaân hoài thì ñöôïc quaû thaân taâm thanh tònh
trong saïch, khoâng coøn taùi sinh luaân hoài, luoân
luoân ôû trong traïng thaùi baát ñoäng “THANH
THAÛN, AN LAÏC VAØ VOÂ SÖÏ”.
Ví duï 4: Chuùng ta soáng vôùi ñöùc thaønh

thaät, ñöùc khoâng gian doái töùc laø xa lìa doái traù,
72
xa lìa söï khoâng thaønh thaät vaø xa lìa söï gian
xaûo thì quaû seõ ñöôïc moïi ngöôøi tin yeâu, kính
meán, toân troïng, tieáng taêm toát seõ ñoàn xa.
Ví duï 5: Chuùng ta soáng vôùi ñöùc minh maãn
saùng suoát neân khoâng coù ngu si uoáng röôïu, huùt
chích xì ke, ma tuyù, vì theá cô theå khoûe maïnh,
da thòt hoàng haøo, trí oùc thoâng minh bieát choïn
löïa baïn beø coù ñaïo ñöùc thaân thieän, traùnh xa
nhöõng baïn beø xaáu aùc. Vì theá cuoäc soáng caøng
yeân oån laïi caøng yeân oån hôn, khoâng coù baïn beø
xaáu aùc quaáy raày.
--o0o--
Ñoaïn 4
“ Khi coâng vieäc ñaõ gaàn xong, thì oâng Hoà

Ngoïc Laâm ñöùng töø phía haøng raøo beân caïnh raãy
cuûa gia ñình O goïi em sang nhôø tí vieäc, nghó
oâng Laâm laø haøng xoùm laùng gieàng (raãy cuûa 2 gia
ñình beân caïnh), hôn nöõa oâng laïi laø baïn thaân, laø
anh em keát nghóa vôùi boá neân O raát saün loøng.
OÂng Laâm daãn O ñi loøng voøng moät chuùt, khi ñeán
beân buïi chuoái giöõa raãy thì baát ngôø oâng vaät em
teù xuoáng vaø baét ñaàu thöïc hieän haønh vi ñoài baïi”.
I- ÑAÙP AÙN

Thieáu Ñöùc Thaønh Thaät Khaåu Haønh Vaø

Thieáu Ñöùc Ly Taø Daâm Thaân Haønh.
Bieát nhaân quaû ñôøi tröôùc neân chaùu O phaûi
chòu traû quaû, nhöng ñieàu chuùng ta ñaùng noùi ôû
ñaây laø oâng Laâm, moät ngöôøi lôùn tuoåi nhö cha
meï, chuù baùc cuûa chaùu O. Sao oâng nôõ nhaãn taâm
laøm moät ñieàu toài teä, laøm moät ñieàu khoâng coù suy
nghó. Vieäc oâng laøm nhö vaäy coù ñuùng khoâng?
OÂng laø con ngöôøi chöù ñaâu phaûi laø con thuù, khi
hieáp daâm chaùu O thì oâng keâu cha meï chaùu O
baèng gì???
Moät chaùu beù tuoåi coøn hoïc troø ñaùng con
chaùu cuûa oâng, theá maø hieáp daâm ñöôïc aø! Hieän
giôø oâng nhìn maët ñöôïc ai, nhìn vôï, nhìn con,
nhìn moïi ngöôøi haøng xoùm coù ñöôïc khoâng? Moät
phuùt khoâng laøm chuû taâm ñeå taâm chaïy theo saéc
duïc hieáp daâm treû em thì maët muõi naøo coøn nhìn
ngoù ai. Soáng treân ñôøi naøy laø soáng vôùi moïi
ngöôøi, coù xoùm, coù laøng, coù ngöôøi naøy keû kia, chöù
ñaâu phaûi soáng coù moät mình oâng. Cho neân, laøm
moät vieäc gì maø thieáu suy nghó chæ trong moät
phuùt thì haäu quaû cuõng khoâng löôøng ñöôïc. Phaûi
khoâng quyù vò?
Bôûi vaäy ñöùc Phaät daïy: “Tröôùc khi laøm moät
ñieàu gì thì phaûi suy nghó nhöõng haäu quaû cuûa
vieäc laøm ñoù roài môùi laøm”. Baøi hoïc ngaøn vaøng ñaõ
74
daïy cho moïi ngöôøi: “Phaøm laøm moät vieäc gì ñeàu
phaûi suy nghó haäu quaû cuûa vieäc laøm aáy”. OÂng
Laâm laøm maø khoâng suy nghó neân haäu quaû
khoâng theå löôøng ñöôïc, danh döï oâng khoâng coøn,
bò moïi ngöôøi khinh cheâ, roài ñaây oâng coøn phaûi bò
tuø toäi ít nhaát cuõng 10 naêm, vaø nhö vaäy cuoäc ñôøi
cuûa oâng coøn giaù trò gì? OÂng chæ laø moät con vaät
mang hình ngöôøi.
Danh döï cuûa con ngöôøi laø ôû ñöùc thaønh
thaät, ngöôøi soáng vôùi ñöùc thaønh thaät laø ngöôøi
bieát baûo veä uy tín cuûa mình, ngöôøi soáng thieáu
ñöùc thaønh thaät laø ngöôøi töï chaø ñaïp leân uy tín
cuûa mình, laøm maát nieàm tin vôùi moïi ngöôøi. Bôûi
vaäy uy tín laø moät vaán ñeà quan troïng trong cuoäc
soáng giao tieáp vôùi moïi ngöôøi, nhaát laø cuoäc soáng
laøm aên vôùi nhau phaûi coù qua coù laïi maø doái traù
khoâng thaønh thaät thì moïi ngöôøi ñeàu traùnh xa,
hoï khoâng daùm chôi thaân vaø khoâng daùm giao
phoù nhöõng troïng traùch quan troïng.
Ngöôøi doái traù laø ngöôøi thieáu thaønh thaät
vôùi mình, vôùi ngöôøi. Ngöôøi thieáu thaønh thaät laø
ngöôøi daùm laøm nhöõng ñieàu gian aùc coù theå ñi
ñeán haõm haïi ngöôøi khaùc. Vì theá treân ñôøi naøy
chuùng ta caàn phaûi choïn ngöôøi thaønh thaät maø
giao tieáp, maø trao ñoåi nhöõng ñieàu hay leõ phaûi
vôùi nhau, coøn neáu gaëp nhöõng ngöôøi khoâng
thaønh thaät thì nhaát ñònh khoâng neân thaân caän.

Muoán soáng vôùi ñöùc thaønh thaät thì haøng

ngaøy phaûi taùc yù: “THAØNH THAÄT LAØ MOÄT ÑÖÙC
HAÏNH TAÏO LOØNG TIN CUÛA MOÏI NGÖÔØI, UY TÍN
CON NGÖÔØI LAØ ÔÛ ÑÖÙC THAØNH THAÄT. NGÖÔØI
THIEÁU ÑÖÙC THAØNH THAÄT LAØ NGÖÔØI AÙC, CAÀN
NEÂN TRAÙNH XA”.
--o0o--
Ñoaïn 5
“ Söùc voùc cuûa coâ beù ñang laø hoïc sinh lôùp
8 khoâng theå cöôõng laïi ñöôïc thuù tính duïc voïng
ñang traøo daâng trong con ngöôøi ñaøn oâng, vaø
thöù quyù giaù nhaát trong ñôøi con gaùi cuûa em ñaõ
bò oâng ta cöôùp maát töø ñoù. Ñau ñôùn tuûi nhuïc, em
khoùc nöùc nôû. Thaáy vaäy, oâng Laâm coá nheùt cho
em möôøi ngaøn ñoàng (nhöng em khoâng laáy) vaø
haêm doïa em khoâng ñöôïc noùi chuyeän naøy cho ai
bieát heát. Tröa hoâm ñoù, O veà nhaø treã hôn vaø
nhòn ñoùi ñi hoïc luoân...”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc
gì?
I- ÑAÙP AÙN
Nhaân Quaû Nghieäp Baùo Ai Gieo Nhaân Naøo
Thì Gaët Quaû Naáy.
76
Nhaân quaû laø moät ñònh luaät ñaùng sôï haõi,
nhaân ñôøi naøo maø kieáp naøy chaùu O phaûi traû quaû,
traû quaû laø moät ñieàu ñau khoå taän cuøng. Nhaân
quaû traû vay nhö vaäy chöa xong maø coøn ñang
tieáp dieãn nhaân quaû, neáu nhaân aùc thì quaû seõ khoå
taêng leân khieán cho ñôøi ñau khoå laïi coøn ñau khoå
hôn.
Ñieàu ñaùng noùi ôû ñaây laø chaùu O raát ñaùng
thöông, nhaân quaû ñôøi naøo chaùu gieo chuùng ta
khoâng bieát, nhöng ñôøi naøy chaùu phaûi traû moät
giaù quaù ñaét, moät söï maát maùt raát lôùn: tuoåi thô
vaø ñôøi ngöôøi con gaùi. Vaû laïi chaùu coøn phaûi chòu
moät quaû cay nghieät, môùi 16 tuoåi ñaàu maø ñaõ laøm
meï thì laøm sao coøn tieáp tuïc hoïc nhöõng naêm
trung hoïc, nhöõng naêm trung hoïc khoâng hoïc thì
coøn mong gì leân ñaïi hoïc, thaät laø toäi nghieäp.
Caøng thöông chaùu O bao nhieâu thì laïi caøng
traùch oâng Laâm baáy nhieâu, moät ngöôøi tuoåi taùc
lôùn nhö cha meï cuûa chaùu maø laïi coù moät haønh
ñoäng thieáu suy nghó, ñeå laïi moät haäu quaû khoâng
löôøng cho chaùu O gaùnh chòu, vaø chính baûn thaân
oâng coù ra gì, thaät laø ñaùng traùch. Moät phuùt
khoâng laøm chuû ñöôïc taâm, chaïy theo nhuïc duïc
theá gian laø ñeå laïi muoân vaøn söï khoå ñau cho
mình, cho ngöôøi.
Kính thöa quyù vò! Quí vò haõy hình dung laïi
haäu quaû vieäc laøm cuûa oâng Laâm, chæ moät phuùt
ngu si chaïy theo saéc duïc coù sung söôùng gì? Chæ

toaøn laø khoå ñau, roài ñaây aên naên hoái haän trong
ñau khoå. Caû cuoäc ñôøi cuûa chaùu O vaø nhöõng ngaøy
coøn laïi cuoái ñôøi cuûa oâng, oâng bieát laáy gì röûa
saïch nhöõng ñieàu oâ nhuïc baån thæu maø oâng ñaõ
laøm. Chaéc chaén tieáng xaáu muoân ñôøi, duø oâng
cheát muoân kieáp khi ngöôøi ta nhaéc ñeán oâng laø
ngöôøi ta nguyeàn ruûa vaø phæ nhoå vaøo teân oâng.
Ñaáy laø oâng ñaõ ngu si töï laøm khoå mình, khoå
ngöôøi muoân kieáp.
Nhö treân ñaõ noùi, nhaân quaû laø moät quy luaät
vaän haønh cuûa vuõ truï, ngöôøi muoán soáng trong an
vui haïnh phuùc thì neân nhìn moïi vaät, moïi
chuyeän xaûy ra ñeàu do nhaân quaû, vì theá luoân
luoân thöôøng nhaéc nhôû taâm mình (taùc yù): “Ñöøng
thaáy moïi vieäc xaûy ra ñuùng sai phaûi traùi, maø haõy
thaáy nhaân quaû thieän aùc”. Coù soáng baèng ñoâi maét
nhaân quaû nhö vaäy thì thaân taâm môùi ñöôïc an
vui vaø haïnh phuùc. Cuoäc soáng nhö vaäy laø Muøa
Xuaân Vónh Cöûu.
--o0o--
Ñoaïn 6
“ Ngaøy laïi ngaøy qua ñi, O ñaõ taïm queân ñi

chuyeän ñau loøng giöõa raãy, em vaãn caép saùch tôùi
tröôøng vaø hoàn nhieân vui ñuøa vôùi bao baïn beø
78
cuøng trang löùa. Theá nhöng caùi buïng thì cöù
ngaøy moät to leân vaø moïi ngöôøi trong gia ñình thì
ñeàu nghó raèng do em ñeán tuoåi daäy thì neân maäp
leân maø thoâi. Cho ñeán moät ngaøy, ngöôøi chò daâu
ñöa em ñi khaùm ôû Trung taâm y teá huyeän thì
môùi vôõ lôû raèng caùi thai ñaõ thaønh hình ñöôïc 7
thaùng”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Nhaân Quaû Dieãn Bieán Theo Quy Luaät Voâ
Thöôøng.
Dieãn bieán theo quy luaät nhaân quaû, noãi khoå
ñau bò cöôùp maát tuoåi thô vaø ñôøi ngöôøi con gaùi
chöa nguoâi thì laïi xaûy ñeán buïng mang daï chöûa,
thaät laø moät ñieàu xaáu hoå khoâng theå naøo che daáu
ñöôïc.
Moät ngöôøi meï 16 tuoåi khoâng choàng maø coù
chöûa, roài ñaây sinh con ra ñôøi bieát cha noù ñoù
nhöng ai nhaän laø cha cuûa chaùu beù. Thaät laø khoå
ñau traêm beà, noùi ra khoâng neân lôøi, noùi ra chæ
baèng nöôùc maét, noùi ra chæ baèng söï uaát haän
ngheïn ngaøo, nghó laïi thaân phaän mình thaät laø
ñau khoå.
Ai ñaõ laøm ra noâng noãi naøy! Ai ñaõ ñem moät
tai hoïa khoâng löôøng cho tuoåi treû thô phaûi gaùnh
chòu! Vaäy ai? Trôøi hay ngöôøi?

Traùch trôøi ö! Traùch ngöôøi ö! Khoâng!

Khoâng!!! Taát caû ñeàu do nhaân quaû, nhöng noùi
ñeán nhaân quaû laø phaûi noùi ñeán moãi caù nhaân con
ngöôøi. Chính vì moãi caù nhaân con ngöôøi taïo ra
söï aùc, söï khoå ñau cho töï chính mình, chöù khoâng
coù ai laøm cho mình ñau khoå caû. Vì vaäy traùch
trôøi sao ñöôïc, Trôøi coù laøm khoå cho mình ñaâu.
Chæ coù traùch mình, vì chính mình soáng khoâng
laøm nhöõng ñieàu thieän, neân hoâm nay phaûi gaùnh
chòu nhöõng haäu quaû do mình.
Con ngöôøi vì voâ minh, khoâng trí tueä,
khoâng hieåu bieát, coù maét nhö muø, neân chaïy theo
nguõ duïc laïc, nghó töôûng caùc phaùp treân theá gian
naøy laø coù thaät, laø cuûa mình neân coá höôûng thuï,
do coá höôûng thuï neân taïo ra nhieàu aùc phaùp, do
taïo ra nhieàu aùc phaùp neân ñôøi soáng thieáu ñaïo
ñöùc, ñôøi soáng thieáu ñaïo ñöùc thì con ngöôøi phaûi
chòu nhieàu khoå ñau. Neáu con ngöôøi khoâng bieát
döøng thì söï khoå ñau laïi taêng leân nguùt ngaøn.
Vì theá muoán cho ñôøi soáng khoâng ñau khoå
thì con ngöôøi phaûi bieát xaây döïng cho mình moät
neàn ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû, ñeå töø ñoù moïi
ngöôøi ñöôïc hoïc taäp ñaïo ñöùc. Nhôø coù hoïc taäp ñaïo
ñöùc thì nhöõng aùc phaùp khoâng coøn. AÙc phaùp
khoâng coøn thì nhöõng teä naïn xaõ hoäi seõ chaám
döùt, con ngöôøi seõ khoâng coøn soáng trong khoå ñau
nöõa.
80
Ñaïo ñöùc khoâng phaûi töø treân trôøi rôi xuoáng;
khoâng phaûi do moät baäc vaïn naêng taïo hoùa naøo
ban cho con ngöôøi; cuõng khoâng phaûi do moät
ñaáng Giaùo chuû, moät ñaáng Chí toân, hay moät vò
thaàn tieân naøo daïy chuùng ta ñaïo ñöùc ñoù, maø
chính con ngöôøi cuûa chuùng ta töø ngöôøi naøy noái
tieáp ñeán ngöôøi kia vaïch laàn theo höôùng thieän
phaùp khoâng laøm khoå mình, khoâng khoå ngöôøi vaø
khoâng khoå taát caû chuùng sinh.
Tröôùc tröôùc ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni, töø
nhöõng ngöôøi coå xöa ñaõ coù nhöõng haønh ñoäng ñaïo
ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû, nhöng noù chöa hoaøn
chænh vaø coøn bò pha troän nhieàu trieát lyù khoâ
khan ngoaøi söï soáng con ngöôøi. Nhaát laø noù pha
troän nhöõng tö töôûng meâ tín, dò ñoan, laïc haäu,
aûo töôûng, aûo giaùc, huyeàn thoaïi thaàn thaùnh, ma
quæ v.v.. Töø nhöõng tö töôûng ñoù roài sinh ra caùc
toân giaùo ña thaàn, nhaát thaàn. Trong nhöõng tö
töôûng goác cuûa caùc toân giaùo laïi sinh ra theâm
nhöõng kieán giaûi, töôûng giaûi, trieát lyù, roài döïa vaøo
khoa hoïc lyù luaän nhöõng aûo töôûng, aûo giaùc khaùc
bieät ñeå thaønh laäp ra nhieàu toân giaùo, nhieàu ñaûng
phaùi khaùc bieät nhau. Töø caùc toân giaùo khi chaïy
theo danh lôïi laïi chia ra laøm nhieàu heä phaùi
khaùc nhau nöõa. Hoï ñaõ chia manh xeû muùn yù
thöùc heä cuûa con ngöôøi tan naùt, nhöng con ngöôøi
khoå vaãn laø con ngöôøi khoå, khoå töø ñôøi naøy sang
ñôøi khaùc. Cho neân, caøng nhieàu yù thöùc heä, caøng

nhieàu toân giaùo thì con ngöôøi caøng nhieàu khoå

ñau. Coù nhöõng ngöôøi ñaõ boû heát cuoäc ñôøi ñeå theo
toân giaùo, haàu mong thoaùt khoå, nhöng naøo coù
ñöôïc nhöõng gì, khoå laïi choàng theâm khoå.
Moät laàn nöõa ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû
cuûa loaøi ngöôøi bò phuû truøm nhöõng tö töôûng
thieáu aùnh saùng chaân lyù neân cuoäc ñôøi con ngöôøi
khoå laïi coøn khoå hôn.
Ñöùc Thích Ca Maâu Ni xuaát hieän ra ñôøi
treân ñaát nöôùc AÁn Ñoä coá gaéng queùt saïch nhöõng
tö töôûng trieát lyù aûo töôûng, aûo giaùc, meâ tín, laïc
haäu, ñeå thay theá baèng boán chaân lyù: KHOÅ ÑEÁ,
TAÄP ÑEÁ, DIEÄT ÑEÁ VAØ ÑAÏO ÑEÁ. Khoå ñeá laø ñeå chæ
cho con ngöôøi bieát ñôøi soáng con ngöôøi laø khoå
ñau; taäp ñeá laø chæ cho con ngöôøi bieát nguyeân
nhaân sinh ra muoân vaøn thöù ñau khoå; dieät ñeá laø
chæ cho con ngöôøi bieát traïng thaùi taâm baát ñoäng
tröôùc caùc aùc phaùp vaø caùc caûm thoï (taâm thanh
thaûn, an laïc vaø voâ söï); ñaïo ñeá laø chæ cho con
ngöôøi bieát moät chöông trình giaùo duïc daïy ñaïo
ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû soáng khoâng laøm khoå
mình, khoâng laøm khoå ngöôøi. Chöông trình giaùo
duïc ñaøo taïo naøy coát laø ñeå reøn luyeän nhaân caùch
con ngöôøi, ñeå moãi ngöôøi phaûi thaáu hieåu boån
phaän vaø traùch nhieäm cuûa con ngöôøi laø phaûi
chaáp nhaän ñem laïi söï soáng söï bình an vaø haïnh
phuùc cho mình, cho ngöôøi vaø cho taát caû söï soáng
treân haønh tinh naøy, chöù khoâng cho rieâng ai caû.
82
Chính nhöõng teä naïn xaõ hoäi: troäm caép,
cöôùp cuûa, gieát ngöôøi, maõi daâm, hieáp daâm, xì ke
ma tuùy, röôïu cheø, huùt chích, thuoác phieän, tai
naïn giao thoâng xaûy ra khaép nôi treân toaøn caàu
laø do neàn ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû soáng
khoâng laøm khoå mình, khoâng laøm khoå ngöôøi
chöa coù ngöôøi thaép saùng vaø tieáp noái. Ngoïn ñuoác
ñaïo ñöùc nhaân baûn aáy ñaõ ñöôïc ñöùc Thích Ca
Maâu Ni soi roïi moät caùch roõ raøng. Bôûi ñöùc Thích
Ca Maâu Ni daùm noùi maïnh, noùi thaúng nhöõng caùi
sai cuûa loaøi ngöôøi, cuûa ngöôøi xöa, nhaát laø cuûa
caùc toân giaùo.
Nhö chuùng ta ñaõ bieát, ñaâu phaûi caùi gì cuûa
ngöôøi xöa ñeàu ñuùng heát. Ngöôøi xöa cuõng chæ laø
con ngöôøi nhö chuùng ta ngaøy nay maø thoâi, bôûi
vaäy nhöõng tö töôûng sai trong thôøi naøo cuõng coù.
Coù ñuùng nhö vaäy khoâng quyù vò?
Cho neân, chuùng ta phaûi saùng suoát nhaän
ñònh vaø maïnh daïn deïp boû nhöõng caùi sai, nhöõng
caùi sai laø nhöõng caùi laøm ñau khoå cho mình, ñau
khoå cho ngöôøi vaø laøm ñau khoå cho taát caû chuùng
sinh; coøn nhöõng caùi khoâng sai laø nhöõng caùi
ñem laïi söï an vui vaø haïnh phuùc cho mình, cho
ngöôøi vaø cho taát caû chuùng sinh. Nhöõng caùi ñoù
chuùng ta neân döïng laïi vaø goït duõa laøm cho noù
hoaøn myõ hôn, toát ñeïp hôn ñeå aùp duïng vaøo cuoäc
soáng con ngöôøi, khieán cho chuùng ta ngaøy ngaøy
soáng trong söï bình an, yeân vui vaø haïnh phuùc.
Cho neân, moïi ngöôøi haõy ñoaøn keát sieát chaët

voøng tay, cuøng nhau xaây döïng cho nhaân loaïi
moät neàn ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû maø toå
tieân, oâng cha chuùng ta töø Ñoâng sang Taây, töø
Nam sang Baéc ñaõ ñeå laïi cho chuùng ta moät gia
taøi ñaïo ñöùc ñoà soä vó ñaïi, nhöng noù coøn ñang dôû
dang. Vì theá chuùng ta phaûi coù traùch nhieäm vaø
boån phaän thanh loïc laïi nhöõng gì ñuùng vaø nhöõng
gì khoâng ñuùng.
Ñuùng laø ñuùng nhö theá naøo? Vaø sai laø sai
nhö theá naøo?
Khi ñaët ra caâu hoûi nhö vaäy thì phaûi coù caâu
traû lôøi thích ñaùng. Ñuùng laø thieän phaùp, laø ñaïo
ñöùc, laø khoa hoïc. Neáu ñuùng thieän phaùp, ñuùng
ñaïo ñöùc vaø ñuùng khoa hoïc thì nhöõng haønh ñoäng
vaø vieäc laøm khoâng mô hoà tröøu töôïng, khoâng meâ
tín dò ñoan, khoâng laøm khoå mình, khoâng laøm
khoå ngöôøi vaø khoâng laøm khoå taát caû chuùng sinh.
Coøn ngöôïc laïi nhöõng ñieàu noùi treân laø thieáu
thieän phaùp, laø thieáu ñaïo ñöùc, laø phaûn khoa hoïc,
neân thöôøng mô hoà tröøu töôïng, meâ tín dò ñoan,
v.v..
Duø cho taát caû nhöõng ñieàu naøy laø moät
truyeàn thoáng laâu ñôøi vôùi nhöõng tö töôûng vaên
hoùa meâ tín, laïc haäu ñaõ laøm hao toán tieàn cuûa,
gieát haïi sinh linh ñeå cuùng teá, noù ñaõ trôû thaønh
moät phong tuïc taäp quaùn thöôøng laøm khoå mình,
84
laøm khoå ngöôøi, nhöng toå tieân, oâng baø cuûa chuùng
ta khoâng boû ñöôïc.
Ñöùng tröôùc nhöõng phong tuïc taäp quaùn phi
ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû, phaûn khoa hoïc
thì chuùng ta phaûi maïnh daïn chæ thaúng, noùi
thaúng, khoâng nhaân nhöôïng. Duø chính ñoù laø moät
truyeàn thoáng laâu ñôøi nhaát cuûa ñaát nöôùc, daân
toäc, nhöng khi noù laø vaên hoùa laïc haäu, meâ tín
gaây nhieàu phieàn phöùc toán hao vaø laøm khoå moïi
ngöôøi, moïi vaät thì caàn neân deïp boû. Nhöng deïp
boû phaûi kheùo leùo, thieän xaûo, coù nghóa laøm cho
töø meâ tín bieán trôû thaønh chaùnh tín, ñaïo ñöùc; töø
laïc haäu mô hoà trôû thaønh tieán boä khoa hoïc,
trong nhöõng ñieàu ñoù cuõng coù ñieàu khoâng caàn
thay ñoåi maø phaûi boû haún.
Chính nhöõng phong tuïc taäp quaùn meâ tín,
laïc haäu trong daân gian coäng theâm nhöõng kieán
giaûi, töôûng giaûi aûo giaùc, mô hoà, tröøu töôïng cuûa
caùc heä phaùi toân giaùo khaùc nhau treân haønh tinh
naøy nhö giaùo lyù aûo töôûng cuûa Ñaïi thöøa, Thieàn
toâng, Maät toâng, Tònh Ñoä toâng, vaø giaùo lyù kieán
giaûi cuûa Nam toâng, thaàn hoïc Coâng giaùo taïo
thaønh moät taám chaén bình phong laøm cho neàn
ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû daïy ngöôøi coù moät
ñôøi soáng cao thöôïng, ñeïp ñeõ, luoân ñem laïi söï
bình an, yeân vui cho moïi ngöôøi theá maø khoâng
trieån khai ñöôïc, maø coøn bò dìm maát, vì vaäy maø
loaøi ngöôøi chòu quaù nhieàu khoå ñau.
Treân ñôøi naøy duy nhaát chæ coù BOÁN CHAÂN

LYÙ cuûa loaøi ngöôøi maø ñöùc Thích Ca Maâu Ni ñaõ
ra coâng khai ngoä giuùp loaøi ngöôøi thaáu hieåu boán
söï thaät cuûa kieáp ngöôøi. Boán chaân lyù naøy laø moät
söï thaät khoâng moät ngöôøi naøo daùm phuû nhaän,
coøn taát caû nhöõng giaùo phaùp khaùc quyù vò neân
caûnh giaùc, vì noù thieáu söï chaân thaät, thieáu ñaïo
ñöùc, phi khoa hoïc, v.v..
Chæ coù giaùc ngoä boán söï thaät naøy thì cuoäc
ñôøi môùi mong ra khoûi moïi söï ñau khoå, aùc phaùp
seõ khoâng coøn quaáy nhieãu, con ngöôøi môùi bieát
thöông yeâu nhau chaân thaät. Vaø nhö vaäy thì teä
naïn xaõ hoäi seõ chaám döùt.
Noùi ñeán ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû laø

phaûi noùi caùc phaùp voâ thöôøng. Trong theá gian
naøy khoâng coù phaùp naøo thöôøng haèng baát bieán.
Caùc phaùp thöôøng thay ñoåi theo quy luaät nhaân
quaû, ngaøy nay nhö theá naøy nhöng ngaøy mai laïi
khaùc ñi. Söï khaùc ñi laø luaät voâ thöôøng. Ngöôøi
môùi sinh khoâng gioáng ngöôøi giaø, do ñoù chuùng ta
bieát caùc phaùp voâ thöôøng. Cho neân, söï sinh dieät
nay coøn mai maát cuõng laø luaät voâ thöôøng. Ngöôøi
am hieåu luaät voâ thöôøng cuûa caùc phaùp thì khi
ñöùng tröôùc caûnh sinh ly töû bieät hoï chaúng nao
nuùng taâm, hoï chaúng buoàn khoå, vì hoï bieát coù
sinh töùc coù töû, hoâm nay soáng nhöng ngaøy mai
86
seõ cheát, ñoù laø luaät voâ thöôøng khoâng ai ra khoûi
caûnh naøy. Tröø ra nhöõng ngöôøi tu chöùng quaû VOÂ
LAÄU thì môùi khoâng bò chi phoái trong ñaïo luaät
voâ thöôøng naøy.
Cho neân, caùc con neân nhôù kyõ: “CAÙC PHAÙP
VOÂ THÖÔØNG, KHOÂNG COÙ PHAÙP NAØO LAØ TA, LAØ
CUÛA TA, LAØ BAÛN NGAÕ CUÛA TA”. Haõy nhôù thöôøng
xuyeân quaùn xeùt caâu naøy cho thaám nhuaàn thì
cuoäc ñôøi naøy seõ khoâng coøn khoå ñau nöõa. Ñoù laø
caùc con bieát thöông mình, khoâng laøm khoå
mình. Chuùc caùc con thaønh coâng.
--o0o--
Ñoaïn 7
“ Cuoái naêm hoïc ñoù, coâ beù hoïc sinh lôùp 8

ñaõ laøm meï, baét ñaàu taäp taønh laøm moïi thöù, tay
caàm vieát hoïc baøi, tay kia maõi mieát ñöa noâi.
Cuõng vì theá vieäc hoïc cuûa O giôø ñaây cuõng vaát vaû
hôn nhieàu”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Nhaân Quaû Traû Vay (Ñôøi laø moät bieån khoå).
Ñoïc qua ñoaïn vaên treân chuùng ta raát xuùc
ñoäng vaø thöông caûm tröôùc hoaøn caûnh cuûa chaùu

O. Chaùu môùi hoïc lôùp 8 maø baây giôø ñaõ laøm meï,
tay ñöa con, tay caàm buùt vaø coøn laøm nhieàu vieäc
khaùc nöõa cho cuoäc soáng, thaät laø vaát vaû vaø cay
ñaéng voâ cuøng. Ai ñaõ laøm ra côù söï naøy?
Nhìn hoaøn caûnh cuûa chaùu O, moïi ngöôøi
ñeàu leân aùn oâng Laâm, khoâng coù moät ngöôøi naøo
tha thöù oâng ñöôïc. OÂng laø con ngöôøi chöù ñaâu
phaûi con thuù vaät, moät con ngöôøi lôùn tuoåi ñaùng
cha, ñaùng chuù maø coù haønh ñoäng taø daâm, soáng
voâ ñaïo ñöùc, voâ lieâm sæ nhö vaäy?
Ñuùng vaäy, con ngöôøi khoâng laøm chuû taâm,
khoâng thaéng noåi loøng taø daâm cuûa mình thì coù
khaùc gì laø con thuù vaät, oâng ñaõ gaây ra nhieàu
ñieàu ñau khoå cho mình, cho nhieàu ngöôøi khaùc
nöõa. Cho neân, chæ moät phuùt taø daâm laø ñeå laïi
ngaøn naêm ñau khoå, vaø coøn maõi maõi bao kieáp
ñôøi khoå ñau nöõa.
Toäi nghieäp chaùu O, moät chaùu beù thô ngaây,
hoàn nhieân trong traéng, tuoåi coøn hoïc troø, theá maø
baây giôø phaûi ru con nguû, phaûi caàm vieát soaïn
baøi, laøm baøi vaø hoïc taäp, tröôùc caûnh naøy lieäu
chaùu O coù coøn ñuû söùc hoïc taäp vöôït qua nöõa
khoâng? Chaéc chaén roài ñaây cuõng phaûi boû hoïc maø
thoâi.
“Ñöôøng ñôøi laém neûo choâng gai,
Ruûi thay moät böôùc traùch ai baây giôø”
88
Thaät laø cay ñaéng voâ cuøng, quyù vò coù thaáy
chaêng? Do ñaâu maø coù hoaøn caûnh soáng ñau khoå
nhö theá naøy? Do ñaâu maø phaûi ra noâng noãi nhö
theá naøy? Coù phaûi chaêng laø do taâm DAÂM DUÏC
khoâng quyù vò?
Chuùng ta leân aùn oâng Laâm laø leân aùn caùi
ngoïn cuûa toäi loãi, coøn caùi goác toäi loãi cuûa noù laø gì?
Caùi goác toäi loãi cuûa noù laø taâm DAÂM DUÏC nhö treân
ñaõ noùi.
Daâm duïc laø goác sinh ra muoân ngaøn toäi loãi.
Hieän töôïng cuûa noù laø gì? Hieän töôïng cuûa noù laø
söï boäc loä vaø phaùt trieån maïnh qua loái soán g tha
hoùa cuûa caùc chaùu gaùi, chaùu trai aên chôi, leâu
loång, beâ tha, truïy laïc, v.v.. Hieän giôø ñeán nôi
ñaâu cuõng thaáy caùc chaùu gaùi aên maëc hôû hang. Coù
leõ caùc chaùu cho ñoù laø “mode” hôïp thôøi trang
nhaát phaûi khoâng? Neân baét chöôùc nhau aên maëc
hôû hang ñeå laøm ñeïp. Baøy da, hôû thòt, khoe tay,
khoe chaân, baøy ngöïc, baøy moâng, v.v.. Coù ñuùng
nhö vaäy khoâng caùc chaùu? Chính caùc chaùu chòu
aûnh höôûng vaên hoùa ñoài truïy saéc duïc Taây
phöông. AÊn maëc hôû hang chöùng toû caùc chaùu
cuõng ham thích saéc duïc. Cho neân, môùi thích
baøy da, hôû thòt cho ngöôøi khaùc phaùi xem, töùc laø
caùc chaùu ñaõ khieâu daâm gôïi duïc cho chính mình
vaø cho ngöôøi.

Noùi veà toäi hieáp daâm thì caùc chaùu laø chaùnh
phaïm vaø ngöôøi hieáp daâm môùi laø toøng phaïm.
Cho neân, phaùp luaät Nhaø nöôùc keâu aùn ngöôøi
hieáp daâm moät naêm tuø thì phaûi keâu aùn ngöôøi
khieâu daâm hai naêm tuø.
Ñaët ra luaät phaùp laø ñeå baûo veä neàn ñoäc laäp
Toå quoác; laø ñeå giöõ gìn traät töï an ninh ñaát nöôùc;
laø ñeå dieät tröø nhöõng teä naïn xaõ hoäi, thì phaùp
luaät phaûi dieät tröø caùi goác sinh ra muoân ñieàu baát
an, chöù khoâng phaûi dieät tröø caùi ngoïn. Coù ñuùng
nhö vaäy khoâng caùc chaùu?
Neáu caùc chaùu laø ngöôøi soáng hoaøn toaøn
ñuùng theo truyeàn thoáng vaên hoùa Vieät Nam thì
caùc chaùu khoâng bao giôø aên maëc hôû hang, boù saùt
ngöôøi. Vôùi chieác aùo daøi Vieät Nam, maëc vaøo
trang nhaõ, kín ñaùo, ñeïp ñeõ. Coù ñuùng nhö vaäy
khoâng caùc chaùu?
Caùc chaùu coù troâng thaáy y phuïc cuûa ngöôøi
Vieät Nam khoâng? Töø chieác aùo baø ba ñeán chieác
aùo daøi raát daân toäc tính, trang nhaõ, kín ñaùo,
maøu saéc haøi hoøa, thanh lòch, chuyeân thuaàn moät
maøu: xanh laø xanh, vaøng laø vaøng, naâu laø naâu,
traéng laø traéng, ñen laø ñen, xaùm tro laø xaùm tro,
chöù ñaâu coù nhöõng chieác vaùy, y, aùo lai Taøu, lai
Myõ, lai Taây, lai daân toäc thieåu soá treân caùc vuøng
cao nguyeân.
90
Caùc chaùu coù thaáy chaêng? Ñôøi soáng cuûa daân
toäc thieåu soá coøn laïc haäu: khoá, quaàn, aùo, chaên,
cuûng, y, vaùy thöôøng deät xen laãn nhieàu maøu
xanh ñoû, ñen vaøng, laèn doïc, laèn ngang vaø nhieàu
hình aûnh boâng hoa, chim, coø, meøo, choù, loá laêng,
thoâ loã, raèn ri, loøe loeït troâng gioáng nhö vöôøn
hoa bieát ñi; troâng gioáng nhö moät khu röøng caây
coû boâng hoa laù, ñoäng vaät hoang daïi bieát ñi, v.v..
Thôøi ñaïi cuûa chuùng ta hieän giôø laø thôøi ñaïi
kieán thöùc khoa hoïc, thì vieäc kieán thöùc thaåm myõ
phaûi nhö theá naøo? Khoâng leõ ñaàu oùc kieán thöùc
thaåm myõ cuûa chuùng ta hieän giôø coøn ôû thôøi ñaïi
aên loâng ôû loã, coøn ôû thôøi ñaïi aên maëc traàn truïi
nhö thôøi boä laïc nöõa sao?
AÊn maëc kín ñaùo laø neáp soáng ñaïo ñöùc ly
tham saéc duïc. Caùc chaùu coù bieát khoâng?
Veû ñeïp aên maëc kín ñaùo khieán cho moïi
ngöôøi kính troïng, toân quyù; coøn aên maëc hôû hang
boù saùt ngöôøi, ngöôøi ta seõ ñaùnh giaù trò caùc chaùu
nhö loaïi gaùi ñöùng ñöôøng, loaïi gaùi nhaûy, gaùi maõi
daâm. Caùc chaùu coù bieát khoâng?
Con nhaø coù giaùo duïc, coù ñaïo ñöùc ra ñöôøng
cuõng nhö ôû trong nhaø ñeàu aên maëc kín ñaùo, chæ
coù nhöõng con nhaø thieáu giaùo duïc, voâ vaên hoùa,
khoâng ñaïo ñöùc thì môùi aên maëc hôû hang, boù saùt
ngöôøi nhö vaäy.

Baûn chaát con ngöôøi ai cuõng coù taâm daâm

duïc, nhöng ngöôøi ta bieát laøm chuû noù khoâng ñeå
noù laøm chuû taâm mình. Vì theá aên maëc kín ñaùo
cuõng laø phöông phaùp laøm chuû taâm daâm duïc
mình caùc chaùu aï! Coøn caùc chaùu aên maëc hôû hang
hay boù saùt ngöôøi laø caùc chaùu bò taâm daâm duïc
sai khieán, caùc chaùu laøm noâ leä cho taâm daâm duïc.
Caùc chaùu coù bieát khoâng?
Daâm duïc laø moät aùc phaùp, noù seõ mang laïi
cho loaøi ngöôøi bao nhieâu laø khoå ñau. Caùc chaùu
cöù nghó xem, do töø taâm daâm duïc caùc chaùu môùi
sinh taâm thöông yeâu giöõa trai gaùi. Khi môùi laäp
gia ñình, chæ coù maáy ngaøy ñaàu goïi laø haïnh
phuùc, laø vì hai ngöôøi kheùo che ñaäy, tuyø thuaän
vôùi nhau, nhöng sau naøy nhöõng thoùi quen taïp
khí nghieäp baùo nhieàu ñôøi seõ loä hình, chöøng ñoù
nhaân naøo quaû naáy caùc chaùu phaûi traû vay. Cho
neân, nhöõng ngaøy haïnh phuùc khoâng laâu ñaâu caùc
chaùu aï! Chæ trong choác laùt maø thoâi. Nhaân quaû
noù seõ ñeán, chöøng ñoù haïnh phuùc cuûa caùc chaùu
nhö giaác moäng, baáy giôø chæ laø moät söï chòu ñöïng
ñeå soáng. Cho neân, khi laäp gia ñình caùc chaùu
töôûng laø haïnh phuùc, thaät söï haïnh phuùc löùa ñoâi
nhö nöôùc chaûy qua caàu, nhö maây noåi giöõa trôøi,
nhö phuø dung sôùm nôû toái taøn caùc chaùu aï!
Khi laäp gia ñình xong caùc chaùu nhö con
traâu, con boø ñaõ bò xoû muõi, ñaâu coøn tuoåi thô hoàn
nhieân trong traéng muoán ñi ñaâu thì ñi cuõng
92
ñöôïc. Duø tuoåi thô caùc chaùu coøn ôû vôùi cha meï, coù
söï caám ñoaùn, la raày caùc chaùu ñi chôi boû hoïc
haønh hoaëc boû coâng aên vieäc laøm, nhöng cha meï
ñaâu coù ghen tuoâng nhö choàng. Choàng ghen
tuoâng ñaùnh ñaäp chöûi maéng thoâ baïo, chæ caàn
uoáng vaøo vaøi ly röôïu laø coù vieäc côm khoâng laønh
canh khoâng ngoït, laø gia ñình nhö ñòa nguïc. Coù
ñuùng nhö vaäy khoâng caùc chaùu?
Daâm duïc coøn ñem laïi söï ñau khoå voâ cuøng.
Coù choàng phaûi mang thai roài sinh con. Mang
thai sinh con ñaâu phaûi laø haïnh phuùc, ñoù laø moät
söï ñau khoå. Sinh con roài phaûi nuoâi con cho lôùn
khoân. Chuùng lôùn khoân khoâng nghe lôøi daïy baûo
cuûa caùc chaùu, caùc chaùu coù töùc giaän, coù ñau khoå,
coù buoàn phieàn khoâng?
Bieát bao söï ñau khoå, phieàn naõo xaûy ra
trong gia ñình cho ñeán khi naøo caùc chaùu xuoâi
tay ñi vaøo loøng ñaát laïnh, nhöng chöa heát khoå
ñaâu caùc chaùu aï! Vì taâm daâm duïc caùc chaùu chöa
ñoaïn dieät, neân taâm daâm duïc theo nghieäp sinh
töû luaân hoài. Do nghieäp daâm duïc caùc chaùu tieáp
tuïc taùi sinh vaø khi sinh ra roài ñöôïc nuoâi lôùn leân
trong muoân ngaøn ñau khoå, lôùn leân do taâm daâm
duïc caùc chaùu laïi coù choàng roài tieáp dieãn trong
voøng tuaàn hoaøn sinh dieät maõi maõi trong söï khoå
ñau voâ löôïng kieáp maø khoâng bieát bao giôø ra.
Vaäy nguyeân nhaân ñau khoå khoâng phaûi laø taâm
saéc duïc sao, caùc chaùu aï!?
Cho neân, aên maëc hôû hang vaø boù saùt ngöôøi
laø bieåu hieän taâm ham thích saéc duïc, maø saéc duïc
laø söï khoå ñau cuûa kieáp ngöôøi. Vaäy caùc chaùu coù
muoán thoaùt khoå ñau khoâng? Neáu muoán thoaùt
khoå thì saéc duïc phaûi dieät tröø, dieät tröø saéc duïc laø
caùc chaùu haõy aên maëc kín ñaùo, phaûi bieát nhöõng
phöông phaùp ngaên chaën vaø dieät tröø taän goác thì
cuoäc ñôøi môùi chaám döùt taùi sinh luaân hoài.
III- KEÁT LUAÄN VAØ AÙP DUÏNG
Noùi veà ñaïo ñöùc nhaân quaû thì phaûi hieåu
luaät nhaân quaû laø luaät vay traû. Coù vay thì phaûi
coù traû, coù nghóa laø vay nhö theá naøo thì traû nhö
theá naáy.
Ví duï 1: Vay tieàn thì phaûi traû laïi tieàn vaø
phaûi traû theâm tieàn lôøi.
Ví duï 2: Vay vaøng baïc thì phaûi traû vaøng
baïc maø coøn phaûi traû theâm tieàn lôøi.
Ví duï 3: Vay coâng söùc lao ñoäng thì phaûi
traû laïi coâng söùc lao ñoäng maø ngöôøi ñôøi goïi laø
ñoåi coâng hay vaàn coâng.
Theo quy luaät nhaân quaû laøm moät vieäc aùc
thì phaûi traû möôøi laàn khoå ñau, vay thì phaûi traû
maø traû caû lôøi laãn voán chöù khoâng phaûi chæ coù traû
lôøi hay chæ coù traû voán maø thoâi. Cho neân, noùi
vay moät traû 10 laø vaäy.
94
Bôûi vaäy caùc con ñöøng neân vay thì caùc con
ñaâu phaûi traû, maø heã coù vay thì phaûi coù traû, caùc
con khoâng chaïy troán ñaâu khoûi luaät vay traû cuûa
nhaân quaû. Nhö luaät vay traû cuûa ngaân haøng, neáu
caùc con khoâng traû thì ngaân haøng seõ tòch thu
nhaø cöûa, ruoäng ñaát, taøi saûn, v.v.. vaø coøn phaûi ñi
tuø toäi. Coøn neáu caùc con khoâng vay nôï thì khoâng
phaûi traû nôï cho ai caû. Khoâng muoán vay traû
trong luaät nhaân quaû thì caùc con phaûi theo
phöông phaùp soáng maø ñöùc Phaät ñaõ chæ daïy roõ
raøng: “NGAÊN AÙC DIEÄT AÙC PHAÙP, SINH THIEÄN
TAÊNG TRÖÔÛNG THIEÄN PHAÙP”, hay: “CAÙC PHAÙP
AÙC KHOÂNG NEÂN LAØM, NEÂN LAØM CAÙC PHAÙP
THIEÄN”. Caùc con coù nhôù chöa?
--o0o--
Ñoaïn 8
“ Boá cuûa beù O, oâng Hoaøng Ñöùc Laõm cho

bieát: Sau khi chaùu O keå laïi söï vieäc, gia ñình
oâng heát söùc baát ngôø, vì giöõa oâng Laâm vaø gia
ñình laø choã thaân tình, oâng vaø oâng Laâm laø baïn
thaân cuûa nhau, xem nhau nhö laø anh em keát
nghóa. Khi bieát chuyeän, oâng ñaõ goïi oâng Laâm
sang ñeå noùi chuyeän, nhöng oâng Laâm khoâng
sang neân oâng trình leân coâng an xaõ, nhöng roài

oâng aáy ñaõ troán khoûi ñòa phöông”. Caâu naøy daïy
ñaïo ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Thieáu Ñöùc Töï Chuû YÙ Haønh.
OÂng Laâm tuoåi ñaùng nhö cha maø khoâng töï
chuû ñöôïc taâm saéc duïc, neân coù nhöõng haønh ñoäng
toài teä môùi ra noâng noãi naøy, môùi laøm mình khoå
vaø moïi ngöôøi khoå. Thaät laø ñaùng traùch, ñaùng
cheâ, laøm coâ baùc maø khoâng xöùng ñaùng.
Saéc duïc coù haïnh phuùc gì ñaâu? Chæ trong
moät giaây khoâng laøm chuû ñöôïc taâm, noù seõ ñöa
bao nhieâu ngöôøi xuoáng ñòa nguïc. Coù ñuùng nhö
vaäy khoâng quyù vò?
Saéc duïc ñöøng xem thöôøng noù, noù laø aùc
phaùp gheâ gôùm laém quyù vò aï! Chæ coù nhöõng
ngöôøi ngu si môùi ham thích noù. Ñaáy, quyù vò cöù
xem nhöõng chaùu gaùi aên maëc hôû hang hoaëc boù
saùt ngöôøi, baøy ngöïc, baøy tay, baøy da, hôû thòt...
ñang ñi ngoaøi ñöôøng phoá, trong chôï, treân væa
heø, trong coâng vieân. Ñoù laø caùc chaùu ñang noùi
thaúng vôùi moïi ngöôøi bieát raèng: Caùc chaùu raát öa
thích daâm duïc vaø kheâu gôïi taâm daâm duïc cuûa
caùc anh, caùc chuù vaø caùc baùc, v.v..
Chính caùc chaùu aên maëc hôû hang boù saùt
ngöôøi bò hieáp daâm laø phaûi, vì aên maëc nhö vaäy
96
laø caùc chaùu môøi ngöôøi ta, sao caùc chaùu coøn ñi
thöa kieän ai? Neáu phaùp luaät Nhaø nöôùc keâu aùn
boû tuø nhöõng ngöôøi hieáp daâm vaø hieáp daâm treû
em thì Nhaø nöôùc phaûi keâu aùn boû tuø nhöõng
ngöôøi aên maëc hôû hang hoaëc aên maëc boù saùt
ngöôøi. Vì ñoù laø nhöõng haønh ñoäng khieâu daâm gôïi
duïc, vì chính söï khieâu daâm gôïi duïc khieán cho
ngöôøi khaùc phaùi khoâng theå kieàm cheá laøm chuû
taâm daâm duïc cuûa mình ñöôïc, töø ñoù môùi phaïm
phaùp hieáp daâm. Caùc chaùu coù bieát khoâng? Toäi loãi
aáy chính caùc chaùu taïo ra.
Nguyeân nhaân cuûa nhöõng vuï hieáp daâm laø
do phaùi nöõ aên maëc hôû hang hoaëc boù saùt ngöôøi.
Cho neân, muoán chaám döùt teä naïn hieáp daâm vaø
hieáp daâm treû em thì Nhaø nöôùc ra leänh baét
nhöõng phuï nöõ aên maëc hôû hang hoaëc aên maëc boù
saùt ngöôøi, phaït tieàn töø 1 trieäu ñoàng ñeán 10
trieäu ñoàng, neáu laàn thöù hai coøn taùi phaïm thì
keâu aùn töø 1 thaùng ñeán 3 thaùng tuø treo, neáu coøn
vi phaïm laàn thöù ba thì cho ñi caûi taïo hoïc ñöùc
haïnh ly daâm duïc, khi naøo chaáp nhaän aên maëc
kín ñaùo thì cho veà hoøa ñoàng vaøo cuoäc soáng cuûa
moãi ngöôøi.
Muoán laøm chuû ñöôïc taâm mình laø moät ñieàu
khoù, vì vaäy chuùng ta phaûi bieát caùch thöùc soáng
laøm chuû taâm mình. Muoán soáng vôùi ñöùc töï chuû

thì haøng ngaøy chuùng ta phaûi trau doài tri kieán

vaên hoùa ñöùc haïnh nhaân baûn - nhaân quaû. Nhöng
khi tri kieán ñaõ thoâng suoát luaät nhaân quaû vaø ñaïo
ñöùc nhaân baûn thì coù theå vaãn chöa ñuû söùc bình
tónh khi coù aùc phaùp taán coâng, vì theá caùc con
neân taäp luyeän söùc ñònh tónh. Vaäy muoán coù söùc
ñònh tónh thì phaûi tu taäp phaùp moân naøo?
Muoán coù ñuû söùc bình tónh tröôùc caùc aùc
phaùp thì phaûi sieâng tu taäp Chaùnh Nieäm Tónh
Giaùc thaân haønh noäi vaø thaân haønh ngoaïi.
Tu taäp Chaùnh Nieäm Tónh Giaùc thaân haønh
noäi laø nhieáp taâm trong hôi thôû bình thöôøng. Tu
taäp Chaùnh Nieäm Tónh Giaùc thaân haønh ngoaïi laø
nhieáp taâm ñi kinh haønh. Hai phaùp naøy keát hôïp
laïi thaønh phaùp tu taäp reøn luyeän nghò löïc, coù
nghóa laø ñi kinh haønh 10 böôùc vaø ngoài xuoáng
hít thôû 5 hôi thôû, tu taäp nhö vaäy ñuùng 30 phuùt
môùi xaû nghæ. Ngaøy naøo cuõng sieâng naêng tu taäp,
ít nhaát phaûi tu taäp moät laàn trong ngaøy vaø
nhieàu nhaát laø 4 laàn trong moät ngaøy. Tu taäp nhö
vaäy hoân traàm thuøy mieân cuõng khoâng coøn vaø söùc
bình tónh raát ñaày ñuû, khi ñöùng tröôùc caùc aùc
phaùp noù vaãn thaûn nhieân, taâm baát ñoäng, thanh
thaûn, an laïc vaø voâ söï. Nhôø ñoù chuùng ta môùi
thaáy Phaät phaùp raát vi dieäu.
--o0o--
98
Ñoaïn 9
“ Trao ñoåi veà söï vieäc treân, anh Traàn Vaên

Toøng - Tröôûng coâng an xaõ Soâng Xoaøi cho bieát:
Khi gia ñình oâng Hoaøng Ñöùc Laõm toá caùo söï
vieäc chaùu O bò oâng Hoà Ngoïc Laâm haõm hieáp daãn
ñeán coù thai, coâng an xaõ ñaõ môøi oâng Laâm leân ñeå
khai thaùc, nhöng oâng aáy khaêng khaêng töø choái.
Thaáy söï vieäc vöôït quaù thaåm quyeàn, coâng an xaõ
ñaõ chuyeån toaøn boä hoà sô söï vieäc leân coâng an
huyeän, coâng an tænh ñeå ñieàu tra laøm roõ, nhöng
oâng Hoà Ngoïc Laâm ñaõ troán khoûi ñòa phöông.
Hieän nay, CQÑT coâng an tænh Baø Ròa - Vuõng
Taøu ñaõ coù quyeát ñònh truy naõ ñoái vôùi oâng Hoà
Ngoïc Laâm (SN 1944, nguï aáp 3, xaõ Soâng Xoaøi ,
huyeän Taân Thaønh, Baø Ròa - Vuõng Taøu) vì “ñaõ coù
haønh vi hieáp daâm treû em, laøm naïn nhaân coù
thai, sinh con...”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Nhaân Hieän Kieáp Quaû Hieän Kieáp.
Haønh ñoäng hieáp daâm treû em coù thai cuûa
oâng Laâm khoâng theå troán khoûi toäi, sôùm muoän gì
coâng an cuõng baét vaø laõnh aùn tuø ít nhaát cuõng töø
10 naêm hay nhieàu hôn nöõa.

Chính oâng khoâng laøm chuû ñöôïc taâm daâm

duïc neân ñeå laïi moät haäu quaû khoân löôøng. OÂng
phaûi boû xöù, boû vôï con, nhaø cöûa, taøi saûn vaø baûn
thaân phaûi troán chui, troán nhuûi nhö con choàn,
con caùo, luùc naøo taâm cuõng lo laéng sôï haõi, chæ
thaáy boùng daùng coâng an laø quaù sôï haõi. Phaûi
khoâng quyù vò?
Moät phuùt khoâng laøm chuû ñöôïc taâm daâm
duïc thì muoân vaøn söï khoå ñau vaây quanh. Baây
giôø oâng bieát laøm sao, chæ coøn coù nöôùc ra ñaàu thuù
vaø laõnh aùn tuø töø 10 naêm, phaït tieàn danh döï vaø
tieàn nuoâi con cuûa chaùu O ñeán khi tröôûng thaønh.
Duø oâng coù ôû tuø bao laâu vaø boài hoaøn danh
döï vaø tieàn nuoâi con cuûa chaùu O bao nhieâu ñi
nöõa thì cuoäc ñôøi cuûa chaùu O coù coøn gì ñaâu nöõa
ñeå maø noùi. Phaûi khoâng quyù vò? Moät daáu aán
trong ñôøi cuûa chaùu O bieát bao giôø phai môø.
Bôûi vaäy, trong moät ñaát nöôùc ñang môû cöûa
xaây döïng neàn kinh teá hieän ñaïi hoaù khoa hoïc
coâng kyõ ngheä thì seõ ñoùn nhaän nhieàu luoàng vaên
hoùa toát cuõng nhö xaáu seõ traøn vaøo. Cho neân,
nhöõng ngöôøi laõnh ñaïo ñaát nöôùc phaûi saùng suoát
nhaän ñònh roõ raøng nhöõng teä naïn xaõ hoäi xaûy ra
trong nöôùc laø do ñaïo ñöùc nhaân daân ñang xuoáng
caáp traàm troïng. Vì vaäy phaûi trang bò cho toaøn
daân moät neàn ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû vaên
hoùa laønh maïnh, laøm toát ñeïp hôn nhöõng gì ñaõ
100
coù saün, ñeå tröôùc nhöõng luoàng vaên hoùa ñoài truïy,
meâ tín, laïc haäu cuûa caùc nöôùc traøn vaøo, nhôø coù
trang bò cho nhaân daân thoâng suoát ñaïo ñöùc nhaân
baûn neân taát caû nhöõng teä naïn hieáp daâm, hieáp
daâm treû em; nhöõng teä naïn maõi daâm, troäm caép,
cöôùp cuûa gieát ngöôøi; nhöõng teä naïn xì ke, ma
tuùy, huùt chích, röôïu cheø say xæn; nhöõng teä naïn
baøi baïc, gian laän vaø nhöõng baïo löïc gia ñình
trong nöôùc seõ khoâng xaûy ra.
Trong khi ñaát nöôùc ñang môû cöûa thì neàn
ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû caàn phaûi ñöôïc
trieån khai cho toaøn daân hoïc taäp. Ñoù laø trang bò
cho toaøn daân coù moät tinh thaàn ñaïo ñöùc saùng
suoát bieát nhaän ñònh roõ nhöõng luoàng vaên hoùa
ñoài truïy, laïc haäu, meâ tín, voâ ñaïo ñöùc ñeå traùnh
xa, khieán cho ñaát nöôùc ngaøy moät phoàn vinh
thònh trò, nhaân daân ñöôïc an cö laïc nghieäp.
Chuùng ta ai cuõng bieát nhaân hieän kieáp, quaû

hieän kieáp. Ví duï nhö moät ngöôøi ñi aên troäm, ñoù
laø nhaân hieän kieáp aên troäm, thì quaû hieän kieáp bò
moïi ngöôøi baét vaø ñaùnh ñaäp cho moät traän, roài hoï
giaûi ñeán coâng an, bò coâng an ñieàu tra vaø bò tuø
toäi, ñoù laø quaû hieän kieáp.
Khi hoïc ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû thì
moãi moãi haønh ñoäng chuùng ta ñeàu phaûi tö duy
suy nghó chín chaén ñeå bieát vieäc laøm naøo thieän,

vieäc laøm naøo aùc roài môùi baét ñaàu laøm, roài môùi
baét ñaàu noùi. Coù tö duy suy nghó chín chaén nhö
vaäy thì vieäc laøm hay lôøi noùi ñeàu thieän.
Caùc con neân nhôù kyõ: Vieäc laøm thieän laø
vieäc laøm hay lôøi noùi khoâng laøm khoå mình, khoå
ngöôøi vaø khoå taát caû chuùng sinh, coøn ngöôïc laïi
laø vieäc laøm aùc, lôøi noùi aùc thì neân traùnh xa, neáu
khoâng traùnh xa maø cöù laøm, cöù noùi thì haäu quaû
phaûi traû trong hieän kieáp khoâng troán chaïy ñi
ñaâu cho khoûi.
Ví duï: Moät ngöôøi gieát haïi vaø aên thòt chuùng
sinh thì quaû hieän kieáp thöôøng gaëp chuyeän
khoâng may nhö tai naïn, con caùi taät nguyeàn,
baûn thaân vaø nhöõng ngöôøi trong gia ñình thöôøng
beänh ñau.
Chuùng ta ñöôïc sinh ra treân ñôøi naøy, may
maén laïi gaëp ñöôïc chaùnh phaùp cuûa Phaät vaø
quyeát ñònh laøm theo lôøi cuûa Ngaøi: “Khoâng laøm
caùc phaùp aùc, neân laøm caùc phaùp laønh”. Neáu
chuùng ta soáng theo lôøi daïy cuûa Ngaøi thì moïi
ngöôøi soáng treân theá gian naøy seõ ñöôïc bình an
vaø haïnh phuùc bieát bao!
--o0o--
102
Ñoaïn 10
“ Söï vieäc oâng Laâm gaây ra roài ñaây seõ coù

cô quan phaùp luaät xöû lyù, chæ toäi nghieäp cho
chaùu beù töø luùc sinh ra ñeán nay ñaõ gaàn moät naêm
tuoåi maø vaãn chöa coù teân, coøn ngöôøi meï tuoåi 16
ñang phaûi gaùnh chòu ñuû ñieàu thì cöù ngaïi nguøng
vôùi baïn beø, dö luaän vaø vieäc hoïc haønh töø ñoù
cuõng sa suùt”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Ñöùc Hieáu Sinh YÙ Haønh.

Thaät ñaùng thöông cho hai meï con chaùu O,

con sinh gaàn moät tuoåi maø meï chæ môùi 16 tuoåi,
thaät laø toäi nghieäp, vôùi töøng tuoåi aáy bieát laøm gì
nuoâi con. Tuoåi coøn hoïc troø, khoâng choàng maø coù
con thaät laø moät tuûi nhuïc voâ cuøng. Ñöùng tröôùc
hoaøn caûnh naøy ai maø khoâng xoùt thöông, phaûi
khoâng quyù vò?
Nhaân quaû ñôøi naøo chaùu O gieo ra sao thì
khoâng ai bieát, nhöng ñôøi nay chaùu O gaùnh chòu
thaät laø ñaùng thöông, vöøa soáng tuûi nhuïc vôùi chò
em baïn hoïc cuøng, vôùi haøng xoùm, nhöng cuõng
vöøa ñau khoå vaø coäng theâm nhöõng noãi lo toan:

roài ñaây bieát laáy gì ñeå soáng, bieát laáy gì ñeå nuoâi
con? Moät vieãn caûnh cuoäc ñôøi ñaày raãy khoå ñau.
Ñaáy, saéc duïc coù haïnh phuùc gì ñaâu? Coù sung
söôùng gì ñaâu? Theá maø sao moïi ngöôøi laïi ñaém
meâ saéc duïc?
Khoâng ñaém meâ sao laïi aên maëc hôû hang,
aên maëc boù saùt ngöôøi? Khoâng ñaém meâ sao laïi
hieáp daâm, hieáp daâm treû em? Khoâng ñaém meâ
sao trai gaùi öa thích nhau, caëp beø, caëp baïn gaây
bao toäi aùc moùc thai, naïo thai. Moùc thai, naïo
thai khoâng phaûi laø toäi gieát ngöôøi sao?
Moät xaõ hoäi vaên hoùa ñoài truïy vaø ñaïo ñöùc
ñang xuoáng caáp thì nhöõng thanh nieân vaø thanh
thieáu nieân nam nöõ laø maàm non töông lai cuûa
Toå quoác chòu aûnh höôûng xaáu neân baét chöôùc aên
maëc hôû hang, khieâu daâm gôïi duïc. Vì theá trai
gaùi tuoåi chöa tröôûng thaønh ñaõ caëp boà, caëp baïn,
töï mình ñöa vaøo ñöôøng toäi loãi naïo thai, phaù
thai. Ñoù laø moät toäi gieát ngöôøi maø laïi gieát chính
nhöõng ñöùa con cuûa mình.
Nhìn caûnh ñau xoùt naøy ai maø khoâng ñau
loøng, vì noãi ñau naøy khoâng phaûi cuûa rieâng ai
maø cuûa chung cuûa ñaát nöôùc.
Hôõi caùc chaùu thanh nieân vaø thanh thieáu
nieân nam nöõ Vieät Nam! Caùc chaùu haõy bieát
104
raèng: Saéc duïc laø moät phaùp cöïc aùc, noù gieát haïi
ñôøi cuûa caùc chaùu ñoù, noù xui khieán cho caùc chaùu
laøm nhöõng ñieàu toäi aùc taøy trôøi, laøm cha meï gieát
con. Caùc chaùu coù bieát khoâng? Noù seõ mang ñeán
bao nhieâu ñieàu toäi loãi vaø ñau khoå cho loaøi ngöôøi
treân haønh tinh naøy. Cho neân, ngöôøi coù söï hieåu
bieát, coù chuùt ít ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû
thì khoâng theå khoâng ñau loøng, xoùt daï thöông
cho nhöõng theá heä naøy vaø nhieàu theá heä mai sau
nöõa.
Vì theá ngay baây giôø chuùng ta haõy mau ñöa
neàn giaùo duïc ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû vaøo
hoïc ñöôøng vaø môû caùc lôùp hoïc xoùa naïn muø ñaïo
ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû trong thoân, xoùm, aáp,
ñeå toaøn daân hieåu roõ ñaïo ñöùc laø ñieàu quan troïng
trong cuoäc soáng cuûa loaøi ngöôøi. Chính nhôø noù
môùi ñem laïi söï bình an, haïnh phuùc cho con
ngöôøi. Vaäy ngay töø baây giôø, chuùng ta chuaån bò
söï giaùo duïc ñaøo taïo ñaïo ñöùc cho caùc em, caùc
chaùu thì coøn khoâng treã, neáu treã ngaøy naøo thì
em uùt, con chaùu cuûa chuùng ta seõ khoå ñau ngaøy
aáy vaø söï khoå ñau seõ khoâng theå löôøng ñöôïc.
Treân ñôøi naøy neáu ai cuõng soáng vôùi ñöùc

hieáu sinh thì theá gian naøy seõ laø Thieân Ñaøng,
Cöïc Laïc.

Muoán ñöôïc vaäy chuùng ta neân quaùn xeùt tö

duy veà söï soáng cuûa moïi ngöôøi, moïi loaøi vaät treân
traùi ñaát naøy: Con ngöôøi vaø con vaät ñeàu coù söï
soáng bình ñaúng nhö nhau, khoâng ai coù quyeàn
cöôùp söï soáng cuûa keû khaùc, vaät khaùc. Ñoù laø
quyeàn bình ñaúng soáng. Chæ coù con ngöôøi vì quaù
coá chaáp rieâng cho caù nhaân mình neân thöôøng
cöôùp ñi söï soáng cuûa ngöôøi khaùc (chieán tranh
nöôùc naøy ñaùnh chieám nöôùc khaùc), nhaát laø cöôùp
ñi söï soáng cuûa caùc loaøi thuù vaät (gieát haïi chuùng
laøm thöïc phaåm ñeå aên).
Cöôùp ñi söï soáng cuûa ngöôøi vaø cuûa loaøi vaät
khaùc laø vì chuùng ta chöa coù loøng yeâu thöông söï
soáng. Chöa coù loøng yeâu thöông söï soáng thì
chuùng ta töï laøm khoå mình, khoå ngöôøi vaø nhieàu
nhaát laø khoå caùc loaøi vaät khaùc. Muoán toân troïng
söï soáng bình ñaúng nhö nhau thì chuùng ta neân
taäp soáng vôùi ñöùc hieáu sinh, luoân luoân tha thöù vaø
yeâu thöông söï soáng cuûa ngöôøi khaùc vaø caùc loaøi
vaät khaùc. Ñoù laø moät söï soáng bình ñaúng, ngöôøi
vaø vaät nhö nhau.
ÔÛ ñaâu coù loøng yeâu thöông thì ôû ñoù coù söï
bình an, yeân vui vaø haïnh phuùc. Muoán coù söï
bình an, yeân vui vaø haïnh phuùc thì chuùng ta
phaûi bieát yeâu thöông nhau. Muoán yeâu thöông
nhau chaân thaät thì chuùng ta haõy quaùn xeùt taát
106
caû caùc phaùp treân theá gian naøy ñeàu laø voâ thöôøng,
vì taát caû caùc phaùp roài ñaây ñeàu hoaïi dieät khoâng
coøn moät vaät gì thöôøng haèng baát bieán treân haønh
tinh naøy nöõa. Vì theá, khoâng coù phaùp naøo laø ta,
laø cuûa ta, laø baûn ngaõ cuûa ta, nay coøn, ngaøy mai
maát, ñoù laø ñieàu chaéc chaén cuûa luaät voâ thöôøng,
roài ñaây coøn coù nhöõng gì nöõa ñaâu maø chuùng ta
laïi chaáp chaët cho laø cuûa mình. Do hieåu caùc
phaùp voâ thöôøng neân chuùng ta phaûi thöông yeâu
nhau, vaø nhö vaäy theá gian naøy chæ coøn laïi loøng
thöông yeâu laø vónh vieãn. Phaûi khoâng quyù vò?
Treân ñôøi naøy chæ vì tranh chaáp hôn thua
nhau maø chuùng ta ñaùnh maát loøng yeâu thöông.
Hôn thua nhau ñeå laøm gì khi moïi vaät ñeàu voâ
thöôøng, khoâng coù vaät gì treân theá gian naøy laø ta,
laø cuûa ta caû? Vì vaäy haõy thöông yeâu söï soáng cuûa
nhau vaø cuûa muoân loaøi thuù vaät. Ñoù laø ñieàu duy
nhaát ñem laïi söï bình an cho loaøi ngöôøi, cho
muoân loaøi vaïn vaät treân haønh tinh naøy.
Ngay töø baây giôø, chuùng ta haõy duøng loøng
yeâu thöông maø buoâng xaû vaø dieät taän goác caùc aùc
phaùp; haõy duøng loøng yeâu thöông maø dieät taän
goác baõn ngaõ cuûa ta. Neáu loøng yeâu thöông ngöï
trò trong taâm chuùng ta thì theá gian naøy laø söï
bình an voâ cuøng, voâ taän. Haõy coá gaéng leân caùc
con aï! Chæ coù soáng trong loøng yeâu thöông ngöôøi

vaø vaät thì môùi chính chuùng ta yeâu thöông söï

soáng. Treân haønh tinh naøy chæ coù söï soáng cuûa
moïi ngöôøi vaø moïi vaät laø voâ giaù, laø quyù nhaát,
khoâng coù gì so saùnh ñöôïc. Nhöng caùc con neân
nhôù, chæ coù loøng yeâu thöông môùi baûo veä vaät voâ
giaù naøy.

108
Baøi hoïc thöù ba:
Rèn Nhân Cách:

NỖI ĐAU SAU MỘT VỤ TAI NẠN

Nhìn beù Chu Nguyeãn Caåm Tieân (sn
1994) naèm baát ñoäng treân neàn phoøng troï nhö
con buùp beâ, hoûi gì cuõng khoâng bieát, aùnh maét voâ
hoàn cöù nhìn traân traân leân traàn nhaø, khieán ai
tôùi thaêm cuõng nhoùi loøng. Ngoài caïnh em laø
ngöôøi meï toäi nghieäp Nguyeãn Thò UÙt Hoa, ngöôøi
ñaõ traûi qua nhieàu thaêng traàm cuûa cuoäc ñôøi,
khuoân maët phôø phaïc, raõ rôøi. Gaàn moät naêm qua,
moãi khi coù ai hoûi thaêm ñeán con mình, loøng chò

laïi nhoùi ñau, nöôùc maét khoâng ngöøng tuoân rôi.

Chò khoâng theå queân ñöôïc caùi buoåi saùng hoâm aáy,
khi chò ñoùn nhaän moät hung tin.
Khoaûng 9 giôø ngaøy 16/3/2006, beù Tieân
ñang ñi boä treân quoác loä 1A gaàn nhaø troï ôû khu
phoá 3, phöôøng Bình Höng Hoaø B, quaän Bình
Taân, thì Traàn Theá Vaên (sn 1985, nguï khu phoá
8, phöôøng Hoá Nai, Bieân Hoaø, Ñoàng Nai) laùi
chieác xe taûi nheï BS: 60M-0047, treân ñöôøng do
thieáu quan saùt ñaõ ñuïng vaøo beù Tieân laøm em teù
ñaäp ñaàu xuoáng ñaát, bò thöông raát naëng. Sau
nhieàu thaùng ñieàu trò taïi beänh vieän Chôï Raãy, em
xuaát vieän veà nhaø vôùi thöông taät vónh vieãn 84%,
naõo boä bò lieät gaàn nhö hoaøn toaøn, giôø chæ coøn
soáng ñôøi soáng thöïc vaät. Cô quan caûnh saùt ñieàu
tra ñaõ khôûi toá vuï aùn, khôûi toá cho taïi ngoaïi bò
can Traàn Theá Vaên veà toäi “vi phaïm quy ñònh veà
ñieàu khieån phöông tieän giao thoâng ñöôøng boä”.
Maëc duø ñaõ veà nhaø, nhöng thaùng naøo beù
Tieân cuõng phaûi taùi khaùm. Thuoác men chi phí
leân ñeán hôn hai trieäu ñoàng/thaùng, trong khi
hoaøn caûnh cuûa chò Hoa raát khoù khaên. Töø Caàn
Thô, leân thaønh phoá kieám soáng roài laáy choàng, ly
hoân, moät mình chò daét hai ñöùa con rôøi khoûi nhaø
choàng ñi thueâ phoøng troï, laøm luïng nuoâi con.
Cuoäc soáng cuûa 3 meï con rau chaùo qua ngaøy, chò
mong töøng giôø caùc con cuûa mình lôùn leân ñöôïc
hoïc haønh, ñi laøm ñeå sôùm coù ñôõ ñaàn cho meï.
110
Theá nhöng mong moûi ñoù cuûa chò ñöôïc hoaøn
toaøn suïp ñoå khi beù Tieân bò tai naïn giao thoâng.
Phía gaây tai naïn ñaõ coù nhöõng boài thöôøng trong
quaù trình beù Tieân naèm vieän, nhöng keå töø khi
chaùu veà nhaø, gaàn moät naêm nay hoï khoâng ngoù
ngaøng tôùi. Toaøn boä taøi saûn coøm coõi cuûa meï con
ñaõ baùn saïch ñeå lo thuoác thang cho Tieân, nhöng
tình traïng cuûa beù ngaøy caøng xaáu ñi. Maët khaùc,
töø ngaøy con gaëp naïn, chò Hoa phaûi ôû nhaø chaêm
soùc cho con, khoâng ñi laøm ñöôïc, nguoàn thu
nhaäp vì theá cuõng maát. Hieän meï con chò Hoa
ñang gaëp raát nhieàu khoù khaên, trong khi ñoù vuï
aùn vaãn chöa ñöôïc cô quan baûo veä phaùp luaät
quaän Bình Taân ñöa ra xeùt xöû ñeå coù nhöõng phaùn
quyeát veà ñeàn buø daân söï.
Söùc khoeû beù Tieân ngaøy moät suy suïp vì
phaûi soáng trong ñieàu kieän thieáu thoán caû veà
thuoác men laãn aên uoáng. Chò Hoa ñaõ xoay sôû
moïi caùch, vay möôïn khaép nôi nhöng cuõng ñaønh
baát löïc, khoâng theå kieám theâm tieàn chaïy chöõa
cho con. Ngoài buoàn baõ trong caên phoøng troï ôû soá
396 quoác loä 1, khu phoá 3, phöôøng Bình Höng
Hoaø B, quaän Bình Taân, nhìn ñöùa con gaùi voán
hieáu ñoäng, hoïc gioûi maø giôø naèm baát ñoäng, khieán
chò Hoa khoâng caàm noåi nöôùc maét. Naêm heát Teát
ñeán, nhìn ngöôøi ta ñua nhau ñi saém Teát loøng
chò laïi caøng naëng tróu noãi buoàn tuûi. Trong khi
chôø ñôïi söï phaùn quyeát cuûa phaùp luaät, chuùng toâi

mong moûi loøng haûo taâm cuûa baïn ñoïc gaàn xa haõy
giuùp meï con chò Hoa vöôït qua côn khoán khoù.
(Taán Chính)
--o0o--
ĐẠI Ý
Tai naïn giao thoâng ñaõ ñeå laïi moät noãi ñau
thöông cho gia ñình chaùu Caåm Tieân, ñoù chính
laø: “THIEÁU ÑÖÙC HIEÁU SINH CAÅN THAÄN GIAO
THOÂNG”.
PHÂN ĐOẠN
Ñoaïn 1
“ Nhìn beù Chu Nguyeãn Caåm Tieân (sn

1994) naèm baát ñoäng treân neàn phoøng troï nhö
con buùp beâ, hoûi gì cuõng khoâng bieát, aùnh maét voâ
hoàn cöù nhìn traân traân leân traàn nhaø, khieán ai
tôùi thaêm cuõng nhoùi loøng”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc
gì?
I- ÑAÙP AÙN
112
Nhaân Quaû Nghieäp Baùo Tieàn Kieáp.
Nhìn chaùu beù Chu Nguyeãn Caåm Tieân ai
maø khoâng ñau loøng. Phaûi khoâng hôõi quyù vò?
Moät chaùu beù hieàn laønh ngoan ngoaõn, theá maø tai
naïn giao thoâng ñaõ bieán chaùu thaønh caây coû thöïc
vaät, chæ coù ñôøi soáng maø chaúng coøn bieát ñieàu chi
xaûy ra xung quanh. Thaät laø thöông taâm.
Nhaân quaû sao khaéc nghieät quaù vaäy? Sao
laïi nhaém vaøo moät gia ñình baát haïnh ngheøo
khoå, côm khoâng ñuû aên, aùo khoâng ñuû maëc, chæ coù
moät ngöôøi meï lao ñoäng chính, phaûi quaàn quaät
suoát ngaøy ñeå nuoâi con. Vaäy maø tai naïn giao
thoâng khoâng tha thöù, laïi mang ñeán cho gia
ñình naøy moät tai hoïa thaûm khoác?
Khoâng ñaâu quyù vò aï! Noù khoâng khaéc
nghieät ñaâu quyù vò! Nhaân quaû laø moät ñaïo luaät
raát coâng baèng vaø coâng lyù, noù thuoäc veà toaø aùn
löông taâm, vì vaäy quyù vò laøm nhöõng ñieàu aùc naøo
maø löông taâm quyù vò laïi khoâng bieát? Luaät nhaân
quaû thi haønh baûn aùn laø khoâng sai moät li haøo
naøo, töùc laø xöû phaït khoâng oan öùc moät vuï aùn naøo
caû. Bôûi vaäy bieát bao nhieâu söï voâ tình cuûa chuùng
ta ñaõ gaây thöông taät vaø söï cheát choùc cho taát caû
nhöõng loaøi chuùng sinh ñang soáng quanh ta.
Nhieàu khi chuùng ta haønh ñoäng baèng tay, chaân,
laøm vieäc, böôùc ñi, caàm naém thieáu tónh giaùc, voâ

tình gaây ñau khoå vaø cheát choùc chuùng sinh maø
khoâng hay bieát, nhöng luaät nhaân quaû ñeàu ghi
cheùp taát caû nhöõng ñieàu aùc ñoù, ñeå ñeán khi ngaøy
giôø traû quaû, töùc laø ngaøy giôø keâu aùn thì quyù vò
thoï aùn, naëng hay nheï ñeàu theo haønh ñoäng aùc
nhieàu hay aùc ít cuûa moãi caù nhaân con ngöôøi.
Ví duï: Voâ tình chuùng ta ñi khoâng löu yù
döôùi böôùc chaân cuûa mình laø chuùng ta cuõng laøm
ñieàu aùc ñoù. Khi voâ tình böôùc ñi chuùng ta khoâng
ñeå yù laø seõ gaây ra bieát bao nhieâu söï ñau khoå cuûa
caùc loaøi coân truøng, kieán, boï, saâu raày ñang soáng
treân maët ñaát, trong coû caây, trong hoa laù döôùi
chaân chuùng ta.
Ñaây chæ laø söï voâ yù ñaõ laøm cho chuùng sinh
ñau khoå theo töøng böôùc chaân ñi cuûa chuùng ta.
Vì vaäy ñöùc Phaät daïy chuùng ta phaûi tónh giaùc
töøng nieäm böôùc ñi ñeå ngaên aùc vaø dieät aùc phaùp,
töùc laø chuùng ta luoân luoân tónh giaùc traùnh voâ
tình laøm haïi chuùng sinh.
Bôûi vaäy chuùng ta haõy taäp luyeän cho thaønh
thoùi quen khi ñi, ñöùng, khi naèm, ngoài ñeàu phaûi
tónh giaùc, traùnh khoâng laøm maát söï an vui haïnh
phuùc cuûa caùc loaøi chuùng sinh ñang soáng quanh
ta. Bôûi vaäy phaùp tónh giaùc laø moät phöông phaùp
taïo söùc caån thaän kyõ löôõng ñeå phaù tan söï voâ
tình maø chuùng ta thöôøng maéc phaûi. Cho neân, coá
gaéng tu taäp tónh giaùc laø khôûi loøng thöông yeâu,
114
khoâng laøm ñau khoå chuùng sinh nöõa, huoáng laø
moïi ngöôøi höõu tình coá yù gieát haïi chuùng sinh ñeå
aên thòt. Thaät laø ñau loøng, phaûi khoâng quyù vò?
Moïi ngöôøi ñeàu coù söï soáng bình ñaúng nhö nhau
sao laïi nôõ nhaãn taâm laøm nhöõng ñieàu ñau khoå
vaø gieát haïi chuùng sinh cho ñaønh. OÂi! Thaät laø
khuûng khieáp! Caàm dao caét coå con gaø maùu tuoân
xoái xaû, ñaäp ñaàu con caù giaõy giuïa laên loän maø
chaúng chuùt thöông taâm. OÂi! Thaät laø aùc ñöùc! Gheâ
gôùm thay!
Trong Phaät giaùo coù daïy chuùng ta moät
phöông phaùp ñi kinh haønh tónh giaùc, goïi laø
phaùp moân Tónh Giaùc Chaùnh Nieäm, ñoù laø phaùp
moân tu taäp ñeå taâm ñöôïc bình tónh luoân luoân
quan saùt taát caû caùc phaùp, khi chuùng muoán taùc
ñoäng vaøo thaân taâm ta laø chuùng ta hieåu bieát raát
roõ raøng söï taùc duïng cuûa chuùng gaây ra nhaân quaû
nhö theá naøo vaøo yù haønh, thaân haønh vaø khaåu
haønh. Nhôø coù söùc tónh giaùc caùc phaùp nhö vaäy
neân chuùng ta lieàn ngaên vaø dieät aùc phaùp döôùi
böôùc chaân ñi, tröôùc khi chuùng taùc duïng vaøo
thaân taâm cuûa chuùng ta. Ñoù laø moät phöông phaùp
ñeå traùnh ñi söï voâ tình laøm toån thöông ñeán loaøi
vaät nhoû nhít nhö coân truøng, kieán, ruoài, muoãi,
saâu boï, thieâu thaân, giaùn, oác seân v.v..; ñoù cuõng laø
daïy chuùng ta laøm thieän, laøm cho giaûm bôùt söï
khoå ñau cuûa muoân loaøi vaïn vaät; ñoù cuõng laø daïy

chuùng ta chuyeån quaû khoå thaønh quaû an vui cho

chính mình vaø caùc loaøi chuùng sinh.
Böôùc vaøo ñaïo Phaät theo caùc phaùp tu haønh
chuùng ta phaûi bieát giai ñoaïn ñaàu laø giai ñoaïn tu
taäp ñi KINH HAØNH TÓNH GIAÙC, chöù khoâng phaûi
tu taäp ñi KINH HAØNH TÆNH THÖÙC. Vì tónh giaùc
khoâng gioáng tænh thöùc. Ngöôøi tu tónh giaùc treân
böôùc ñi coøn nieäm khôûi, nhôø coù nieäm khôûi neân
quaùn xeùt töøng nieäm ñoù roài taùc yù xaû boû, coøn tu
taäp tænh thöùc treân böôùc ñi laø nhieáp taâm treân
böôùc ñi neân khoâng coøn nieäm khôûi. Tónh giaùc
töøng böôùc ñi coát yù laø ñeå traùnh daãm ñaïp leân
chuùng sinh, töùc laø traùnh laøm nhöõng ñieàu aùc ñeå
thöïc hieän nhöõng ñieàu laønh.
Chaùu Chu Nguyeãn Caåm Tieân gieo nhaân voâ
tình giaãm ñaïp laøm chuùng sinh ñau khoå trong
tieàn kieáp, coäng vôùi aùc nghieäp cuûa meï Caåm Tieân
thieáu ñöùc hieáu sinh boá thí neân kieáp naøy hai meï
con coäng nghieäp laïi. Vì theá chaùu Caåm Tieân
phaûi traû quaû soáng nhö caây coû thaûo moäc, soáng
chæ coù soáng chaúng coøn bieát gì chung quanh
mình nöõa, ngô ngô ngaån ngaån nhìn ngoù nhö
ngöôøi khoâng hoàn khoâng vía. Coøn meï Caåm Tieân
traû quaû thì ñau khoå saàu muoän lo toan moïi thöù.
Thaät laø toäi nghieäp voâ cuøng. Nhaân quaû tieàn kieáp
ai maø bieát ñöôïc. Phaûi khoâng caùc con? Theá maø
kieáp naøy phaûi traû thaät laø khuûng khieáp.
116
Bôûi vaäy trong cuoäc soáng hieän taïi laø phaûi
soáng nhö theá naøo hôõi caùc con? Neáu soáng laøm
mình khoå, ngöôøi khaùc khoå vaø taát caû chuùng sinh
khoå thì laøm sao caùc con traùnh khoûi kieáp sau
phaûi traû nghieäp khoå ñau nhö hai meï con Chu
Nguyeãn Caåm Tieân.
Muoán giuùp cho loaøi ngöôøi thoaùt khoå neân
ñöùc Phaät ra ñôøi döïng neàn ñaïo ñöùc nhaân baûn -
nhaân quaû giuùp cho moïi ngöôøi soáng treân haønh
tinh naøy khoâng laøm khoå mình, khoå ngöôøi vaø
khoå taát caû muoân loaøi chuùng sinh. Nhôø loaøi
ngöôøi soáng ñöôïc nhö vaäy neân theá gian naøy laø
Thieân Ñaøng, Cöïc Laïc, ñaâu coøn ai laøm khoå ai
nöõa. Phaûi khoâng caùc con?
Ñöùng tröôùc hoaøn caûnh gia ñình chaùu Caåm
Tieân chuùng ta töï hoûi: “Ai ñaõ laøm ra caûnh ñau
loøng ñöùt ruoät naøy?”. Ñoù laø nhöõng ngöôøi THIEÁU
ÑÖÙC HIEÁU SINH CAÅN THAÄN TÓNH GIAÙC.
Chính vì hoï khoâng bieát thöông mình,

thöông moïi ngöôøi vaø thöông moïi vaät neân laùi xe
thieáu ñöùc caån thaän tónh giaùc giao thoâng. Thieáu
ñöùc hieáu sinh caån thaän tónh giaùc giao thoâng thì
tai naïn giao thoâng laøm sao khoâng xaûy ra. Do
moïi ngöôøi söû duïng ñöôøng boä khoâng hoïc ÑAÏO
ÑÖÙC HIEÁU SINH CAÅN THAÄN TÓNH GIAÙC GIAO
THOÂNG neân haèng ngaøy tai naïn giao thoâng xaûy
ra khaép nôi trong nöôùc, ngöôøi cheát, cuûa caûi taøi

saûn hö hao khoâng bieát bao nhieâu keå sao cho

heát. Cho neân, laøm ngöôøi coù ba ñöùc caàn phaûi hoïc
taäp:
1- Ñöùc hieáu sinh
2- Ñöùc caån thaän
3- Ñöùc tónh giaùc
Ba ñöùc naøy raát caàn thieát cho baûn thaân, gia
ñình vaø xaõ hoäi. Ñoái vôùi baûn thaân, ñöùc hieáu sinh
laø ñöùc thöông mình. Vaäy thöông mình laø
thöông nhö theá naøo? Vaø phaûi thöông laøm sao?
Thöông mình laø phaûi caån thaän tónh giaùc
töøng böôùc ñi, töøng haønh ñoäng chaân tay, töøng
vieäc laøm ñeå traùnh khoâng gaây thöông taät hoaëc
cheát choùc cho taát caû caùc loaøi vaät soáng quanh ta;
thöông mình laø taïo moïi söï an vui haïnh phuùc
cuûa chuùng sinh vaø khoâng ñeå bò maát maùt söï an
vui ñoù; thöông mình laø ñöøng ñeå mình laøm ñieàu
aùc vaø luoân luoân taïo ñieàu kieän ñeå mình laøm ñieàu
laønh, nhaát laø luoân luoân thöông ngöôøi vaø tha thöù
moãi loãi laàm cuûa ngöôøi khaùc. Nhôø ñoù taâm môùi
ñöôïc thanh thaûn, an laïc vaø voâ söï. Neáu ai bieát
soáng nhö vaäy, ñoù chính laø mình bieát thöông
mình. Toùm laïi, thöông mình töùc laø thöông moïi
ngöôøi vaø thöông taát caû chuùng sinh khoâng coøn
laøm cho moïi ngöôøi vaø taát caû chuùng sinh ñau
khoå moät chuùt xíu naøo nöõa caû.
118
Tónh Giaùc Chaùnh Nieäm trong ñoù coù ñaày ñuû
ñöùc caån thaän coøn goïi laø ñöùc thaän troïng. Ngöôøi
coù ñöùc caån thaän khi ñi, ñöùng, naèm, ngoài ñeàu ôû
trong chaùnh nieäm tónh giaùc. Chaùnh nieäm tónh
giaùc laø yù töù töøng haønh ñoäng thaân, mieäng, yù cuûa
mình, coù nghóa laø tónh giaùc töøng haønh ñoäng ñi,
ñöùng, naèm, ngoài, noùi, nín, cuùi, ngöôùc, nhìn, ngoù,
lieác, haùy vaø laøm taát caû nhöõng coâng vieäc gì ñeàu
phaûi caån thaän tónh giaùc thì vieäc laøm khoâng bò
thaát baïi vaø coøn traùnh khoâng laøm khoå mình,
khoâng laøm khoå ngöôøi vaø khoâng laøm khoå taát caû
chuùng sinh.
Chaùnh Nieäm Tónh Giaùc laø moät phöông
phaùp daïy ñöùc caån thaän yù töù töøng haønh ñoäng
thaân, mieäng vaø yù ñeå taäp laøm chuû thaân taâm.
Moät ngöôøi tu theo Phaät giaùo seõ ñöôïc höôùng daãn
raát kyõ trong phöông phaùp naøy, vì phöông phaùp
naøy raát quan troïng trong giai ñoaïn tu taäp thöù
nhaát veà giôùi luaät vaø ñöùc haïnh. Phöông phaùp
naøy coù coâng naêng giöõ gìn vaø baûo veä taâm baát
ñoäng tröôùc caùc aùc phaùp vaø caùc caûm thoï, cho neân
noù khoâng phaûi laø moät phaùp moân tænh thöùc taàm
thöôøng maø caùc con hieåu laàm nhieáp taâm tònh chæ
yù haønh ñeå thaâm nhaäp vaøo caùc loaïi thieàn ñònh.
Phaùp Chaùnh Nieäm Tónh Giaùc laø moät
phöông phaùp tu taäp tónh giaùc ñeå xaû taâm tham,
saân, si, maïn, nghi tuyeät vôøi trong phaùp moân
QUAÙN VOÂ LAÄU. Khi tu taäp phaùp naøy xaû taâm coù

hieäu quaû hôn taát caû caùc phaùp khaùc. ÔÛ ñaây caùc
con phaûi hieåu: “Phaùp Chaùnh Nieäm Tónh Giaùc
goàm coù ÑÖÙC CAÅN THAÄN vaø ÑÖÙC THAÄN TROÏNG,
nhôø soáng vôùi ñöùc caån thaän vaø thaän troïng neân
khoâng bao giôø chuùng ta voâ tình laøm ñieàu aùc;
laøm nhöõng ñieàu ñau khoå cho mình vaø cho ngöôøi
khaùc”.
Thaày xin nhaéc laïi moät laàn nöõa: Phaùp
Chaùnh Nieäm Tónh Giaùc goàm coù ÑÖÙC HIEÁU SINH
CAÅN TROÏNG TRONG CHAÙNH NIEÄM thaân haønh,
mieäng haønh vaø yù haønh cuûa mình.
Treân ñôøi naøy, neáu moïi ngöôøi ai cuõng soáng
vôùi ñöùc hieáu sinh caån thaän trong chaùnh nieäm
thì laøm sao coù nhöõng haønh ñoäng laøm aùc. Khoâng
coù nhöõng haønh ñoäng laøm aùc thì laøm sao coù
nhöõng nhaân quaû cay nghieät. Vì voâ tình laøm moïi
vieäc thieáu ñöùc hieáu sinh caån thaån trong chaùnh
nieäm neân thöôøng laøm ñieàu aùc, do nhaân laøm
ñieàu aùc maø quaû phaûi gaët laáy nhöõng khoå ñau.
Cho neân, thöôøng xaûy ra tai naïn nhö: tai naïn
giao thoâng, cöôùp cuûa gieát ngöôøi, beänh taät nan y
vaø coøn voâ vaøn nhöõng tai naïn khaùc nöõa. Nhöõng
tai naïn xaûy ra thöôøng laøm mình khoå, ngöôøi
khaùc khoå vaø muoân vaïn vaät khaùc cuøng khoå ñau.
Hoâm nay chaùu Caåm Tieân soáng nhö vaäy
cuõng chæ laø moät nghieäp baùo nhaân quaû cuûa meï
chaùu phaûi traû vay trong kieáp tröôùc, chöù coøn
120
rieâng chaùu Caåm Tieân soáng nhö ñaõ cheát roài coøn
bieát ñau khoå laø gì ñaâu nöõa maø goïi laø traû
nghieäp. Chính traû nghieäp laø meï cuûa chaùu Caåm
Tieân. Chöøng naøo meï cuûa chaùu Caåm Tieân traû
nghieäp xong thì chaùu Caåm Tieân môùi xuoâi tay ñi
vaøo loøng ñaát laïnh.
Luaät nhaân quaû gheâ gôùm laém! Caùc con haõy
coá gaéng hoïc taäp vaø reøn luyeän nhaân caùch ñaïo
ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû soáng khoâng laøm khoå
mình, khoå ngöôøi vaø khoâng laøm khoå taát caû
chuùng sinh thì caùc con môùi khoâng traû quaû
nghieäp baùo ñôøi sau. Bieát roõ nhö vaäy caùc con
phaûi coá gaéng ngaên aùc, dieät aùc phaùp vaø luoân maõi
soáng vôùi thieän phaùp, ñöøng ñeå aùc phaùp xen vaøo
haønh ñoäng thaân, mieäng, yù maø phaûi traû quaû khoå
ñau, caùc con aï!
Nhôø soáng thieän phaùp caùc con môùi chuyeån
ñöôïc quaû khoå ñau cuûa kieáp laøm ngöôøi. Phaûi coá
gaéng leân caùc con aï! Con ñöôøng nhaân quaû khoâng
coù ai ñi thay cho ai ñöôïc, maø chính caùc con
phaûi töï ñi laáy. Ngaøy xöa Ñöùc Thích Ca Maâu Ni
ñaõ daïy: “Caùc con töï thaép ñuoác leân maø ñi...”, ñoù
laø yù naøy vaäy.
Noùi ñeán nhaân quaû ai ai cuõng sôï haõi vì

nhaân aùc trong kieáp quaù khöù maø kieáp hieän taïi
phaûi gaët laáy quaû ñau khoå. Muoán chaám döùt

nhöõng quaû khoå ñau cuûa kieáp laøm ngöôøi khoâng

gì hôn laø caùc con neân soáng ñaïo ñöùc nhaân baûn -
nhaân quaû, töùc laø soáng trong nhöõng haønh ñoäng
thaân, mieäng, yù thieän thì khoâng coù quaû khoå naøo
ñem ñeán cho caùc con ñöôïc. Nhö caùc con ñaõ bieát,
soáng trong ñaïo ñöùc nhaân quaû laø caùc con soáng
trong 10 ñieàu laønh.
Veà thaân goàm coù 3 ñieàu thieän:
1- Thaân khoâng gieát haïi, aên thòt chuùng
sinh.
2- Thaân khoâng laáy ñoà vaät khoâng cho.
3- Thaân khoâng taø daâm.
Veà khaåu goàm coù 4 ñieàu thieän:
1- Mieäng khoâng noùi doái.
2- Mieäng khoâng noùi lôøi hung döõ.
3- Mieäng khoâng noùi xaáu ngöôøi khaùc.
4- Mieäng khoâng noùi laät loïng.
Veà yù goàm coù 3 ñieàu thieän:
1- YÙ khoâng tham danh, tham lôïi
2- YÙ khoâng saân haän
3- YÙ khoâng si meâ
Neáu bieát nhaân quaû nghieäp baùo khaéc nghieät
thì chuùng ta neân haèng ngaøy phaûi caûnh giaùc taâm
122
mình, luoân luoân baûo veä taâm soáng ñuùng 10 ñieàu
laønh cuûa nhaân quaû thì cuoäc ñôøi naøy seõ chaám
döùt khoå ñau.
--o0o--
Ñoaïn 2
“ Ngoài caïnh em laø ngöôøi meï toäi nghieäp

Nguyeãn Thò UÙt Hoa, ngöôøi ñaõ traûi qua nhieàu
thaêng traàm cuûa cuoäc ñôøi, khuoân maët phôø phaïc,
raõ rôøi. Gaàn moät naêm qua, moãi khi coù ai hoûi
thaêm ñeán con mình, loøng chò laïi nhoùi ñau, nöôùc
maét khoâng ngöøng tuoân rôi. Chò khoâng theå queân
ñöôïc caùi buoåi saùng hoâm aáy, khi chò ñoùn nhaän
moät hung tin”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Ñöùc Hieáu Sinh Nghieäp Baùo Nhaân Quaû YÙ
Haønh.
Nhaân quaû coù ba phaàn phaûi traû:
1- Moät laø chính baûn thaân laøm aùc roài
chính baûn thaân phaûi traû quaû.
2- Hai laø chính baûn thaân laøm aùc maø moïi
ngöôøi thaân ñeàu traû quaû.

3- Ba laø chính baûn thaân laøm aùc maø moïi

ngöôøi khoâng phaân bieät thaân sô ñeàu traû quaû.
Tröôøng hôïp nhö chaùu Caåm Tieân treân ñaây,
ngöôøi laùi xe gaây tai naïn giao thoâng, chaùu Caåm
Tieân vaø meï traû quaû, roài caû nhöõng ngöôøi thaân
trong gia ñình ngöôøi laùi xe, coâng an, toøa aùn vaø
phoùng vieân baùo chí, taát caû moïi ñeàu coù chung
moät nhaân quaû traû vay nhieàu ít. Nhöng ngöôøi
traû quaû naëng nhaát chính laø baûn thaân chaùu Caåm
Tieân vaø ngöôøi keá ñoù laø meï cuûa Caåm Tieân. Thaät
laø ñaùng thöông taâm voâ cuøng.
Ñöùng tröôùc caûnh nhaân quaû nhö theá naøy laø
moät ñieàu nhaéc nhôû caùc con phaûi tu taäp tónh
giaùc, ñeå luùc naøo cuõng ñeà cao ñöùc hieáu sinh caån
thaän traùnh moïi vieäc laøm voâ tình gaây ra bao
nhieâu ñieàu toäi khoå cho nhau.
Ñöùc hieáu sinh caån thaän giao thoâng raát caàn
thieát cho nhöõng ngöôøi laùi xe. Neáu baét ñaàu töø
nhöõng ngöôøi ñi boä cho ñeán nhöõng ngöôøi laùi xe
ñeàu bieát giöõ gìn ñöùc hieáu sinh caån thaän giao
thoâng thì vieäc thi haønh luaät leä giao thoâng seõ
ñöôïc nghieâm chænh hôn, nhôø ñoù tai naïn giao
thoâng seõ khoâng bao giôø xaûy ra nöõa. Tai naïn
giao thoâng khoâng xaûy ra laø moät haïnh phuùc raát
lôùn cho bieát bao nhieâu ngöôøi. Coù ñuùng nhö vaäy
khoâng caùc con?
124
Neáu ai ñeán beänh vieän Chôï Raãy ñeàu thaáy
haøng chöõ ñoû thoáng keâ soá vuï tai naïn giao thoâng
treân taám baûng ngoaøi coång beänh vieän vaãn chaïy
ñeàu nhö moät lôøi caûnh baùo. “Tính töø thaùng
1/2003 ñeán thaùng 3/2006 coù 4.926 ngöôøi cheát,
88.771 ngöôøi bò tai naïn giao thoâng”, con soá
ñaùng baùo ñoäng nhöng vaãn khoâng aên nhaäp gì
vôùi nhöõng ngöôøi say caûm giaùc maïnh, haøng ñeâm
thích phoùng xe baït maïng treân ñöôøng phoá gaàn
nhö baát chaáp haäu quaû.
Haèng ngaøy tai naïn giao thoâng ñaõ cöôùp
maát moät soá löôïng ngöôøi raát lôùn, cheát moät caùch
theâ thaûm vaø coù coøn soáng thì bò thöông taät suoát
ñôøi. Ñoù laø moät noãi ñau thöông cuûa moïi ngöôøi
trong khaép ñaát nöôùc, khoâng cuûa rieâng ai. Tröôùc
nhöõng maát maùt ñau thöông nhö vaäy, sao moïi
ngöôøi laïi nôõ ñaønh taâm laøm ngô tröôùc caûnh
thöông taâm naøy. Ai coù ngöôøi thaân cheát vì tai
naïn giao thoâng môùi thaáy caûnh xoùt daï ñau loøng
taän cuøng. Ñeå traùnh moïi tai naïn giao thoâng xaûy
ra, khi böôùc chaân ra ñöôøng, duø ñi boä, xe ñaïp, xe
gaén maùy hay xe oâtoâ hay baát cöù moät phöông tieän
di chuyeån naøo, moïi ngöôøi ñeàu laáy ÑÖÙC HIEÁU
SINH CAÅN THAÄN GIAO THOÂNG laøm söï soáng cho
mình, cho ngöôøi thì chaéc chaén seõ khoâng bao giôø
coù caûnh thöông taâm vaø ñau loøng xaûy ra nöõa. Coù
ñuùng nhö vaäy khoâng quyù vò?

Chuùng ta ai cuõng bieát nhaân quaû nghieäp

baùo laø moät ñieàu ñaùng sôï, vì voâ tình chuùng ta
taïo ra nghieäp baùo aùc thì phaûi laõnh chòu nghieäp
baùo khoå ñau maø khoâng laøm sao thoaùt khoûi.
Muoán ra khoûi nghieäp baùo khoå ñau thì chæ coù aùp
duïng ñöùc hieáu sinh vaøo ñôøi soáng haøng ngaøy,
nhôø vaäy môùi luoân luoân taïo nhaân quaû nghieäp baùo
thieän. Coù soáng trong nghieäp baùo thieän thì cuoäc
soáng môùi tìm thaáy ñöôïc söï an vui haïnh phuùc.
Vaäy caùc con neân nhôù, phaûi luoân luoân soáng vôùi
loøng yeâu thöông vaø tha thöù moãi loãi laàm cuûa
ngöôøi khaùc ñeå bieát chaéc mình khoâng laøm khoå
mình, khoå ngöôøi. Thì ñoù laø söï giaûi thoaùt cuûa
ñaïo Phaät.
--o0o--
Ñoaïn 3
“ Khoaûng 9 giôø ngaøy 16/3/2006, beù Tieân

ñang ñi boä treân quoác loä 1A gaàn nhaø troï ôû khu
phoá 3, phöôøng Bình Höng Hoaø B, quaän Bình
Taân thì Traàn Theá Vaên (sn 1985, nguï khu phoá
8, phöôøng Hoá Nai, Bieân Hoaø, Ñoàng Nai) luøi
chieác xe taûi nheï BS: 60M-0047, treân ñöôøng do
thieáu quan saùt ñaõ ñuïng vaøo beù Tieân laøm em teù
ñaäp ñaàu xuoáng ñaát, bò thöông raát naëng”. Caâu
naøy daïy ñaïo ñöùc gì?
126
I- ÑAÙP AÙN
Ñöùc Hieáu Sinh Caån Thaän YÙ Haønh, Thaân
Haønh.
Do thieáu ñöùc hieáu sinh caån thaän giao
thoâng, baùc taøi xeá Traàn Theá Vaên ñaõ ñuïng chaùu
beù Caåm Tieân teù ñaäp ñaàu xuoáng ñaát, bò thöông
naëng.
Do thieáu ñöùc hieáu sinh caån thaän giao
thoâng, baùc taøi xeá Traàn Theá Vaên gaây ra moät haäu
quaû thaûm khoác voâ cuøng to lôùn cho gia ñình
chaùu beù Caåm Tieân. Roài ñaây cuoäc soáng hoï seõ ra
sao?
Tai naïn giao thoâng seõ coøn tieáp tuïc gaây tai
hoïa cho nhieàu gia ñình khaùc nöõa, chöù khoâng
phaûi chæ coù moät gia ñình cuûa chaùu Caåm Tieân
maø thoâi. Cho neân, chuùng ta caàn phaûi khaéc phuïc
vaø xoùa saïch tai naïn giao thoâng trong caû nöôùc
baèng caùch nhöõng ngöôøi laõnh ñaïo ñaát nöôùc baét
buoäc toaøn daân töø giaø chí treû ñeàu phaûi hoïc taäp
ñöùc hieáu sinh caån thaän giao thoâng.
Nhö chuùng ta ai cuõng bieát, khaép ñaát nöôùc
töø aûi Nam quan ñeán muõi Caø Mau khoâng coù
ngaøy naøo laø khoâng coù tai naïn giao thoâng,
khoâng choã naøy xaûy ra thì choã khaùc. Söï maát maùt
quaù lôùn ñoái vôùi moät ñaát nöôùc ñang môû cöûa hoäi

nhaäp neàn kinh teá theá giôùi, laøm cho daân giaøu
nöôùc maïnh thì phöông tieän giao thoâng ñöôøng
boä raát caàn thieát, nhöng noù cuõng mang ñeán cho
chuùng ta nhöõng haäu quaû maát maùt kinh khuûng.
Vaäy chuùng ta phaûi laøm sao? Khoâng leõ troá maét
ñöùng nhìn tröôùc caûnh ñau thöông naøy chaêng?
Vì vaäy caàn phaûi ñöôïc khaéc phuïc nhöõng tai
naïn giao thoâng. Vaäy muoán khaéc phuïc ñöôïc
nhöõng tai naïn giao thoâng nhö theá naøo?
Muoán khaéc phuïc nhöõng tai naïn giao thoâng
thì ñieàu duy nhaát chæ coù hai vieäc caàn phaûi laøm:
- Moät laø: Boä Giaùo Duïc cho bieân soaïn boä
moân ÑAÏO ÑÖÙC HIEÁU SINH CAÅN THAÄN GIAO
THOÂNG, baét buoäc töø nhöõng ngöôøi ñi boä, ñi xe
ñaïp cho ñeán nhöõng ngöôøi laùi xe 2 baùnh, 4 baùnh,
10 baùnh, v.v.. ñeàu phaûi hoïc ñaïo ñöùc naøy.
- Hai laø: cho phoå bieán ñaïo ñöùc naøy khaép
nôi trong nöôùc, töø thaønh thò tôùi noâng thoân, vaø
trong caùc tröôøng hoïc baét buoäc moãi coâng daân ñeàu
phaûi hoïc taäp.
Boä saùch noùi treân caàn phaûi ñöôïc ra ñôøi sôùm
chöøng naøo toát chöøng naáy, vì noù khaéc phuïc ñöôïc
nhöõng tai naïn giao thoâng, ñem laïi söï bình an,
yeân vui cho toaøn daân. Nhaát laø trong caùc tröôøng
hoïc: Tieåu hoïc, Trung hoïc vaø Ñaïi hoïc, boä moân
naøy ñöôïc xem laø moân hoïc chính trong chöông
128
trình giaùo duïc ñaøo taïo cuûa Boä giaùo duïc. Noù caàn
phaûi ñöôïc aùp duïng ngay lieàn, gaây phong traøo
xoùa tai naïn giao thoâng ñöôøng boä, môû ra nhöõng
lôùp hoïc bình daân ñöùc hieáu sinh caån thaän giao
thoâng ñöôøng boä khaép nöôùc, baét buoäc moïi coâng
daân phaûi ñi hoïc, töø ngöôøi ñi boä ñeán ngöôøi laùi xe
coù vaän toác cao.
Sau khi ñaõ hoïc xong ñöôïc caáp giaáy chöùng
chæ. Neáu ngöôøi naøo ra ñöôøng duø ñi boä, ñi xe ñaïp
hay laùi xe gaén maùy, oâ toâ, v.v.. khoâng giöõ gìn
ñöùc hieáu sinh caån thaän giao thoâng ñöôøng boä,
maø coøn vi phaïm luaät leä giao thoâng thì phaït
tieàn, vaø coøn cöôõng böùc caûi taïo hoïc taäp cho thaám
nhuaàn ñaïo ñöùc hieáu sinh caån thaän giao thoâng
ñöôøng boä môùi ñöôïc traû töï do vaø cho hoøa nhaäp
vôùi coäng ñoàng moïi ngöôøi. Coù nhö vaäy tai naïn
giao thoâng môùi chaám döùt.
Haàu heát taát caû nhöõng tai naïn giao thoâng
xaûy ra ñeàu do thieáu ñöùc hieáu sinh caån thaän giao
thoâng neân môùi coù söï maát maùt ñau thöông nhö
theá naøy. Neáu treân ñöôøng giao thoâng ai ai cuõng
giöõ gìn ñöùc hieáu sinh caån thaän giao thoâng thì
tai naïn giao thoâng seõ chaám döùt. Ñaïo ñöùc gaén
lieàn vôùi traùch nhieäm vaø boån phaän. Moät khi con
ngöôøi ñaõ hieåu bieát ñaïo ñöùc thì ai cuõng thaáy
traùch nhieäm vaø boån phaän cuûa mình. Vì khoâng

söû duïng ñöôøng giao thoâng thì thoâi, chöù moät khi
ñaõ söû duïng ñöôøng giao thoâng thì luoân luoân khôûi
loøng yeâu thöông mình, yeâu thöông ngöôøi neân
raát caån thaän, khi ñi hoaëc baêng qua ñöôøng ñeàu
ra daáu hieäu ñeå moïi ngöôøi söû duïng giao thoâng
chuù yù neân tai naïn giao thoâng khoâng bao giôø xaûy
ra. Vaø vì vaäy sinh maïng cuûa moïi ngöôøi, moïi
loaøi vaät ñang ñi treân ñöôøng chuùng ta ñeàu traùnh
khoâng xaûy nhöõng söï ñaùng tieác vaø thöông taâm.
Hieän nay phöông tieän giao thoâng chaïy xe
vôùi toác ñoä cao thì ñöùc hieáu sinh caån thaän giao
thoâng raát caàn thieát cho moïi ngöôøi daân trong
moät nöôùc phaûi ñöôïc hoïc taäp thoâng suoát, ñoù laø
moät vieäc böùc xuùc caàn phaûi laøm ngay lieàn. Vaäy
muoán cho nhöõng tai naïn giao thoâng khoâng xaûy
ra treân ñaát nöôùc vaø nhöõng noãi maát maùt thöông
ñau khoâng coøn nöõa, thì chuùng toâi yeâu caàu caùc
Nhaø laõnh ñaïo coù thaåm quyeàn caàn neân löu yù neàn
ñaïo ñöùc nhaân baûn hieáu sinh caån thaän giao
thoâng.
Neáu noùi veà ñöùc caån thaän thì khoâng nhöõng
caån thaän giao thoâng treân ñöôøng boä maø coøn caån
thaän trong moïi coâng vieäc laøm. Khi ngöôøi naøo
bieát giöõ gìn ñöùc caån thaän trong coâng vieäc thì
vieäc laøm deã thaønh coâng treân ñöôøng ñôøi. Laøm
vieäc gì caån thaän thì duø vieäc nhoû hay vieäc lôùn
ñeàu ñaït ñöôïc keát quaû toát ñeïp. Cho neân, ñöùc caån
130
thaän raát caàn thieát cho moïi ngöôøi ôû ñôøi. Vaäy caùc
con neân ghi nhôù nhöõng lôøi daïy naøy.
--o0o--
Ñoaïn 4
“ Sau nhieàu thaùng ñieàu trò taïi beänh vieän

Chôï Raãy, em xuaát vieän veà nhaø vôùi thöông taät
vónh vieãn 84%, naõo boä bò lieät gaàn nhö hoaøn
toaøn, giôø chæ coøn soáng ñôøi soáng thöïc vaät”. Caâu
I- ÑAÙP AÙN
Nhaân Quaû Nghieäp Baùo Do Thieáu Ñöùc Hieáu
Sinh Caån Thaän Tónh Giaùc YÙ Haønh.
Chaùu beù Caåm Tieân soáng maø nhö cheát.
Thaät ñaùng thöông taâm. Trong quaù khöù chaùu
Caåm Tieân ñaõ soáng thieáu ñöùc hieáu sinh caån thaän
tónh giaùc neân thöôøng voâ tình taïo ra nhieàu ñieàu
khoå ñau cho chuùng sinh, neân kieáp naøy chaùu
phaûi traû quaû. Traû quaû moät caùch thaät laø cay
nghieät, naèm taïi choã soáng maø chaúng bieát gì caû.
Thaät laø toäi nghieäp voâ cuøng, nhaát laø meï chaùu
phaûi chaêm soùc aên uoáng vaø veä sinh haèng ngaøy.
Thaät söï, soáng nhö chaùu Caåm Tieân cheát coøn

söôùng hôn, nhaát laø meï chaùu, laøm sao boû con
ñöôïc, phaûi chaêm lo nhö theá roài laáy tieàn ñaâu maø
soáng.
Nhìn caûnh soáng nghieäp baùo naøy, chuùng ta
phaûi caûnh giaùc baûn thaân mình, phaûi soáng nhö
theá naøo ñeå baûn thaân khoûi phaûi thoï nghieäp baùo
cay nghieät nhö vaäy?
Muoán soáng moät ñôøi soáng ñöôïc bình an yeân
laønh thì khoâng gì khaùc hôn laø phaûi haèng ngaøy
soáng bieát ngaên vaø dieät töøng taâm nieäm aùc cuûa
mình. Vaäy muoán laøm ñöôïc vieäc naøy thì phaûi
laøm sao?
Haèng ngaøy chuùng ta neân taäp luyeän CHAÙNH
NIEÄM TÓNH GIAÙC theo töøng haønh ñoäng thaân,
mieäng, yù cuûa mình, töùc laø söû duïng ÑÖÙC HIEÁU
SINH CAÅN THAÄN töøng haønh ñoäng. Khi muoán
laøm moät vieäc gì, muoán noùi moät ñieàu gì, muoán
suy nghó moät ñieàu gì ñeàu phaûi suy nghó kyõ caøng
roài môùi laøm, môùi noùi, khoâng ñöôïc noùi ñaïi, laøm
ñaïi, nhöng khi laøm hay noùi ñeàu phaûi caån thaän
töøng lôøi noùi, töøng haønh ñoäng. Nhaát laø traùnh
nhöõng haønh ñoäng thieáu tónh giaùc, vì nhöõng
haønh ñoäng thieáu tónh giaùc voâ tình laøm khoå ñau
hay ñem laïi söï cheát cho chuùng sinh. Ví duï khi
böôùc ñi thieáu tónh giaùc daãm ñaïp leân chuùng sinh
khieán chuùng cheát hoaëc bò thöông gaõy chaân, tay
moät caùch khoå ñau vaø thaûm thöông. Nhöng
132
nhöõng nhaân quaû voâ tình aáy chuùng ta cuõng
khoâng traùnh khoûi nghieäp voâ tình. Nhö chaùu
Caåm Tieân, ngöôøi laùi xe voâ tình chöù ñaâu coá yù.
Chæ vì ngöôøi laùi xe thieáu ñöùc hieáu sinh caån thaän
giao thoâng, khoâng taäp luyeän tónh giaùc, khoâng
hoïc ñaïo ñöùc hieáu sinh caån thaän giao thoâng, neân
voâ tình ñem ñeán cho gia ñình chaùu Caåm Tieân
moät tai hoïa ñau khoå khoân löôøng.
Trong cuoäc soáng haèng ngaøy chuùng ta haõy
laäp ñöùc hieáu sinh caån thaän, töùc laø laáy ñöùc hieáu
sinh caån thaän laøm cuoäc soáng cuûa mình, vì laø
cuoäc soáng neân phaûi luoân luoân caån thaän trong
moïi vieäc laøm, trong moïi böôùc ñi, trong moïi lôøi
noùi. Vì chuùng sinh ñang soáng quanh ta raát nhoû
nhít, neáu khoâng tónh giaùc, thieáu caån thaän voâ
tình chuùng ta cuõng coù theå laøm cheát, gaây thöông
tích laøm chuùng ñau khoå.
Baûn thaân coù tónh giaùc thì ñöùc hieáu sinh
caån thaän luùc naøo cuõng coù, do ñoù chuùng ta
thöôøng soáng khoâng laøm khoå mình, khoå ngöôøi
vaø khoå chuùng sinh. Thöôøng ngöôøi ta hay laøm
khoå cho nhau laø vì thieáu ñöùc tónh giaùc hieáu
sinh caån thaän. Ñöùc tónh giaùc hieáu sinh caån
thaän thöôøng mang ñeán söï bình an cho caù nhaân
mình vaø ñem laïi haïnh phuùc yeân vui cho moïi
ngöôøi trong gia ñình, nhaát laø tai naïn giao
thoâng seõ khoâng bao giôø xaûy ra.


Nhaân naøo quaû naáy, meï vaø chaùu Caåm Tieân
phaûi chòu traû quaû moät caùch cay ñaéng raát ñaùng
thöông. Nhìn caûnh naøy chuùng ta phaûi ñeà cao
caûnh giaùc taát caû nhöõng vieäc laøm, caån thaän
traùnh sao khoâng laøm nhöõng ñieàu ñau khoå cho
mình, cho ngöôøi vaø cho taát caû muoân loaøi vaät
khaùc. Ñaáy laø chuùng ta ñaõ gieo nhaân thieän thì
phaûi gaët laáy nhöõng quaû an vui, do ñoù cuoäc ñôøi
chuùng ta khoâng bao giôø coù nhöõng tai naïn naøy
hay tai naïn khaùc xaûy ra. Coøn neáu chuùng ta
khoâng caûnh giaùc caån thaän, voâ tình laøm nhöõng
ñieàu aùc khoâng hay thì phaûi traû nhöõng quaû ñau
khoå trong hieän kieáp vaø coøn nhöõng kieáp ôû töông
lai nöõa.
--o0o--
Ñoaïn 5
“ Cô quan caûnh saùt ñieàu tra ñaõ khôûi toá vuï

aùn, khôûi toá cho taïi ngoaïi bò can Traàn Theá Vaên
veà toäi “vi phaïm quy ñònh veà ñieàu khieån phöông
tieän giao thoâng ñöôøng boä”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc
gì?
I- ÑAÙP AÙN
134
Thieáu Ñöùc Hieáu Sinh Tónh Giaùc Caån Thaän
Giao Thoâng YÙ Haønh.
Haèng ngaøy tai naïn giao thoâng thöôøng xaûy
ra gaây bao ñau thöông maát maùt quaù lôùn cho con
ngöôøi. Caùc Nhaø laõnh ñaïo ñaát nöôùc tìm moïi caùch
ñeå chaën ñöùng, nhöng chaën ñöùng khoâng ñöôïc,
tai naïn vaãn tieáp tuïc xaûy ra. Caûnh saùt giao
thoâng ñöôøng boä raát vaát vaû, nhöng tai naïn
khoâng bao giôø chaám döùt.
Khi con ngöôøi vaên minh tieán boä thì
phöông tieän giao thoâng ñi laïi tieän lôïi hôn
nhieàu, toác ñoä nhanh choùng tieát kieäm ñöôïc nhieàu
thôøi gian thì tai hoïa laïi aäp xuoáng ñaàu con
ngöôøi. Neáu con ngöôøi khoâng tìm ra nguyeân
nhaân cuûa noù ñeå khaéc phuïc thì haäu quaû tai naïn
giao thoâng seõ xaûy ra, ngöôøi cheát vaø thöông taät
suoát ñôøi khoâng löôøng ñöôïc.
ÔÛ ñaây chuùng ta neân bieát: Nguyeân nhaân tai
naïn giao thoâng laø do moïi ngöôøi söû duïng ñöôøng
boä THIEÁU ÑÖÙC TÓNH GIAÙC HIEÁU SINH CAÅN
THAÄN GIAO THOÂNG.
Löôïng xe coä moãi ngaøy gia taêng, ñöôøng xaù

moãi ngaøy ñöôïc xaây döïng roäng lôùn, vì theá toác ñoä
xe chaïy quaù nhanh maø ñöùc tónh giaùc hieáu sinh
caån thaän giao thoâng khoâng ñöôïc Nhaø nöôùc
trang bò cho toaøn daân hoïc taäp, thì khoâng laøm
sao traùnh khoûi tai naïn giao thoâng xaûy ra haèng

ngaøy. Ñoù laø ñieàu chaéc chaén ai cuõng bieát.
Tai naïn giao thoâng laø moät noãi ñau khoâng
cuûa rieâng ai, noù laø cuûa chung cuûa ñaát nöôùc, vì
vaäy traùch nhieäm cuûa moãi coâng daân trong nöôùc
khi söû duïng giao thoâng ñöôøng boä thì phaûi caån
thaän. Duø laø ñi boä cuõng phaûi ñi ñuùng luaät giao
thoâng, khi muoán baêng qua ñöôøng phaûi laøm daáu
hieäu ñöa tay, chöù khoâng ñöôïc chaïy aåu baêng qua
ñöôøng ñaïi maø phaûi caån thaän. Coøn nhöõng ngöôøi
laùi xe phaûi thaáy traùch nhieäm vaø boån phaän cuûa
mình laø phaûi soáng vôùi ñöùc hieáu sinh caån thaän
giao thoâng ñöôøng boä, khoâng ñöôïc chaïy laïng
laùch, khoâng ñöôïc vöôït maët chaïy aåu, khoâng ñöôïc
chaïy quaù toác ñoä laøm chuû, khoâng ñöôïc uoáng röôïu
laùi xe, v.v.. Coù giöõ gìn ñöùc hieáu sinh caån thaän
giao thoâng thì môùi khoâng ñem tai hoïa cho
mình, cho ngöôøi; thì môùi baûo veä söï soáng cho
nhau.
Ñöùc caån thaän laø moät ñöùc haïnh caàn thieát
cho moïi ngöôøi, neáu ai soáng vôùi ñöùc caån thaän thì
seõ ñöôïc bình an yeân vui. Ñöùc caån thaän ai cuõng
noùi ñöôïc, nhöng phaûi ñöôïc taäp luyeän cho thaønh
thoùi quen, muoán thaønh thoùi quen thì haèng ngaøy
phaûi taäp luyeän Chaùnh Nieäm Tónh Giaùc, neáu
khoâng taäp luyeän Chaùnh Nieäm Tónh Giaùc thì raát
136
khoù trôû thaønh thoùi quen caån thaän. Baûn chaát
con ngöôøi voäi vaøng, vuït chaït, v.v.. Chæ nhìn
caùch ñi ñöùng laø bieát ngay ngöôøi coù ñöùc caån thaän
hay khoâng moät caùch deã daøng.
Caùc con neân löu yù, trong Chaùnh Nieäm
Tónh Giaùc coù ñaày ñuû Ñöùc Caån Thaän, neân chæ
caàn tu taäp Chaùnh Nieäm Tónh Giaùc laø coù ñuû.
--o0o--
Ñoaïn 6
“ Maëc duø ñaõ veà nhaø, nhöng thaùng naøo
beù Tieân cuõng phaûi taùi khaùm. Thuoác men chi
phí leân ñeán hôn hai trieäu ñoàng/thaùng, trong
khi hoaøn caûnh cuûa chò Hoa raát khoù khaên. Töø
Caàn Thô, leân thaønh phoá kieám soáng roài laáy
choàng, ly hoân, moät mình chò daét hai ñöùa con
rôøi khoûi nhaø choàng ñi thueâ phoøng troï, laøm luïng
nuoâi con. Cuoäc soáng cuûa 3 meï con rau chaùo qua
ngaøy, chò mong töøng giôø caùc con cuûa mình lôùn
leân ñöôïc hoïc haønh, ñi laøm ñeå sôùm coù ñôõ ñaàn
cho meï. Theá nhöng mong moûi ñoù cuûa chò hoaøn
toaøn suïp ñoå khi beù Tieân bò tai naïn giao thoâng”.
I- ÑAÙP AÙN

Nghieäp Baùo Nhaân Quaû Khaéc Nghieät, Kieáp

Tröôùc Gieo Nhaân Naøo Thì Kieáp Naøy Phaûi Traû
Quaû Naáy.
Sinh ra laøm ngöôøi khoâng ai muoán mình
phaûi traû quaû khoå nhö theá naøy. Phaûi khoâng quyù
vò?
Sinh ra töø nhaân quaû, ñöôïc nuoâi soáng trong
nhaân quaû, lôùn leân cuõng töø nhaân quaû vaø cheát ñi
cuõng theo nhaân quaû maø taùi sanh. Nhö vaäy
nhaân quaû muoán chuùng ta khoå laø chuùng ta khoå,
muoán chuùng ta söôùng laø chuùng ta söôùng. Vì theá
khoå vui cuûa ñôøi ngöôøi chæ trong voøng nhaân quaû,
chuùng ta chæ laø hình noäm hay con roái cuûa nhaân
quaû maø thoâi, cho neân xeùt cho cuøng chuùng ta
chaúng coù caùi gì laø cuûa chuùng ta caû. Vaäy maø moïi
ngöôøi meâ muoäi, voâ minh coá chaáp cho caùc phaùp
thöôøng coøn, thaân naøy laø ta, laø cuûa ta, laø baûn
ngaõ cuûa ta, neân quan troïng moïi vieäc, heã coù xaûy
ra vieäc gì thì aên thua ñuû, quyeát taâm baûo veä caùi
TA, caùi CUÛA TA. Do ñoù laøm moïi vieäc aùc maø
khoâng bieát, laøm tay sai cho nhaân quaû maø
khoâng hay. Töø choã laøm ñieàu aùc maø chòu quaû khoå
ñau voâ cuøng, voâ taän; töø choã laøm vieäc aùc laø laøm
khoå mình, khoå ngöôøi vaø khoå taát caû chuùng sinh.
Chính choã aên thua ñuû vôùi moïi ngöôøi ñeå
baûo veä caùi ta, caùi cuûa ta laø choã nhaân quaû ñieàu
138
khieån chuùng ta ñi vaøo trong aùc phaùp. Chính
choã chuùng ta muoán hôn ngöôøi laø choã nhaân quaû
sai khieán chuùng ta, bieán chuùng ta thaønh teân noâ
leä cuûa chuùng. Chính choã chuùng ta giaän hôøn,
thöông, gheùt, sôï haõi, lo toan, raàu ró, buoàn khoå
laø ñaõ laøm tay sai cho nhaân quaû. Chính choã
chuùng ta phieàn naõo thaân bò beänh taät, oám ñau,
tai naïn naøy, tai naïn khaùc laø chuùng ta ñang bò
nhaân quaû laøm chuû taâm ta. Chính choã chuùng ta
ñang khôûi nieäm laêng xaêng laø nôi tieáp tuïc taùi
sanh, sinh töû luaân hoài. Coøn ngöôïc laïi, taâm baát
ñoäng tröôùc caùc aùc phaùp vaø caùc caûm thoï; taâm
thanh thaûn, an laïc vaø voâ söï laø nôi chaám döùt taùi
sanh luaân hoài.
Muoán thoaùt ra khoûi voøng tay nhaân quaû,
ñieàu duy nhaát chuùng ta phaûi baûo veä vaø giöõ gìn
taâm baát ñoäng tröôùc caùc aùc phaùp vaø caùc caûm thoï,
luoân luoân luùc naøo cuõng phaûi giöõ gìn traïng thaùi
taâm thanh thaûn, an laïc vaø voâ söï. Nôi ñoù laø nôi
khoâng bao giôø coù nhaân quaû vaø nhaân quaû cuõng
khoâng bao giôø daùm beùn maûng ñeán nôi ñoù ñöôïc.
Cho neân, choã khoâng nhaân, khoâng quaû laø
choã chuùng ta veà. Choã giaûi thoaùt hoaøn toaøn töùc
laø Nieát baøn. Choã khoâng nhaân, khoâng quaû laø choã
baát ñoäng taâm tröôùc aùc phaùp, chöù khoâng phaûi
choã khoâng nieäm thieän, nieäm aùc (khoâng voïng
töôûng). Choã khoâng nieäm thieän, nieäm aùc laø choã
töôûng giaûi cuûa Thieàn toâng vaø kinh saùch phaùt
trieån cuûa Baø La Moân. Kinh Phaùp Baûo Ñaøn daïy:

“Chaúng nieäm thieän, nieäm aùc baûn lai dieän muïc
hieän tieàn”, kinh Kim Cang daïy: “Öng voâ sôû truï
nhi sinh kyø taâm”.
Trong kinh saùch Nguyeân Thuûy, Phaät daïy
taâm BAÁT ÑOÄNG TRÖÔÙC CAÙC AÙC PHAÙP thì caùc toå
laïi hieåu thaønh taâm “khoâng nieäm thieän, nieäm
aùc”, hieåu nhö vaäy laøm sao ñuùng nghóa ñöôïc.
Phaûi khoâng quyù vò? Vì hieåu nghóa sai neân töø
xöa cho ñeán nay quyù thaày toå khoâng coù ai tu
chöùng quaû A La Haùn ñöôïc.
Chuùng ta thöôøng hieåu moät caùch sai leäch
choã khoâng nieäm khôûi laø Phaät taùnh, laø baûn lai
dieän muïc. Choã khoâng nieäm cuûa Thieàn toâng vaø
kinh saùch Ñaïi thöøa laø choã öùc cheá taâm voâ nieäm
theo phöông phaùp Nieäm Khôûi Lieàn Buoâng.
Nieäm khôûi lieàn buoâng laø moät phöông phaùp tu
taäp thieàn cuûa Thieàn toâng Trung Hoa. Noù tu
theo kieåu öùc cheá taâm vaø cuõng gioáng nhö phöông
phaùp nieäm Luïc Töï Di Ñaø nhaát taâm baát loaïn cuûa
Tònh Ñoä toâng. Nhöõng phöông phaùp naøy do caùc
toå töôûng giaûi sinh ra, vì cho raèng choã taâm
khoâng khôûi nieäm thieän, nieäm aùc laø Phaät taùnh,
laø coõi Cöïc Laïc, v.v..
Choã taâm BAÁT ÑOÄNG TRÖÔÙC CAÙC AÙC PHAÙP
cuûa Phaät daïy trong kinh Nguyeân thuûy Nikaya
thì phaûi tu taäp baèng nhöõng phöông phaùp xaû
140
taâm nhö: Ñònh Chaùnh Nieäm Tónh Giaùc, Ñònh
Voâ Laäu, Ñònh Saùng Suoát vaø Ñònh Nieäm Hôi
Thôû. Boán loaïi ñònh naøy hoã trôï cho phaùp moân
TÖÙ CHAÙNH CAÀN ñeå ngaên aùc dieät aùc phaùp, sinh
thieän taêng tröôûng thieän phaùp baèng tri kieán giôùi
luaät ñöùc haïnh. Cho neân, ngöôøi tu taäp khoâng bò
öùc cheá taâm maø ñaït ñöôïc taâm baát ñoäng moät caùch
raát töï nhieân, vì xaû taâm baèng söï hieåu bieát cuûa
tri kieán neân taâm luoân luoân ôû trong traïng thaùi
baát ñoäng.
Baát ñoäng do taâm tham, saân, si, maïn, nghi
ñaõ ñöôïc queùt saïch thì taâm töï nhieân khoâng nieäm
aùc. Taâm töï nhieân khoâng nieäm aùc, töø ñoù chuùng
ta môùi ôû treân TÖÙ NIEÄM XÖÙ maø tu taäp ñeå queùt
saïch nhöõng goác duïc vi teá, khi goác duïc vi teá ñöôïc
queùt saïch thì BAÛY NAÊNG LÖÏC GIAÙC CHI xuaát
hieän, töùc laø TÖÙ THAÀN TUÙC ñaày ñuû. Do ñoù chuùng
môùi ñuû noäi löïc laøm chuû sinh, giaø, beänh, cheát vaø
töï taïi trong sinh töû luaân hoài, chöøng ñoù muoán
soáng, muoán cheát hoài naøo cuõng deã daøng.
Luùc baáy giôø nhaân quaû nghieäp baùo khoâng
coøn taùc ñoäng vaøo chuùng ta ñöôïc nöõa. Chuùng ta
töï taïi ñi trong baõo toá cuûa nhaân quaû. Nhöng
nhaân quaû khoâng laøm ñoäng sôïi toùc, chaân loâng
cuûa chuùng ta ñöôïc.
Phaät phaùp vi dieäu nhö vaäy, neáu chuùng ta
nhieät taâm quyeát chí tu haønh, taâm khoâng coøn

dính maéc danh, lôïi theá gian; khoâng coøn tham,

saân, si, maïn, nghi nöõa, vaø chuùng ta khoâng coøn
cho cuoäc ñôøi naøy thaät coù, laø cuûa ta thì nhaân quaû
khoâng coøn choã sai khieán chuùng ta ñöôïc nöõa.
Khoâng coøn sai khieán chuùng ta ñöôïc nöõa thì con
ñöôøng laøm chuû sinh, giaø, beänh, cheát môû roäng
theânh thang cho chuùng ta böôùc ñi moät caùch
thung dung, thong thaû, töï taïi, voâ ngaïi, v.v.. vaø
cuoái cuøng chaúng coøn lo sôï nghieäp baùo luaân hoài
taùi sinh gì caû.
Luaät nhaân quaû raát coâng baèng, noù seõ khoâng
tha thöù cho moät ai neáu chuùng ta laøm aùc. Vì theá
caùc con phaûi nhôù soáng ñuùng ñaïo ñöùc nhaân quaû
10 ñieàu thieän vaø neân traùnh xa 10 ñieàu aùc. Coù
laøm ñöôïc nhö vaäy caùc con môùi thoaùt ra moïi söï
khoå ñau cuûa nhaân quaû.
--o0o--
Ñoaïn 7
“ Phía gaây tai naïn ñaõ coù nhöõng boài

thöôøng trong quaù trình beù Tieân naèm vieän,
nhöng keå töø khi chaùu veà nhaø, gaàn moät naêm nay
hoï khoâng ngoù ngaøng tôùi. Toaøn boä taøi saûn coøm
coõi cuûa meï con ñaõ baùn saïch ñeå lo thuoác thang
142
cho Caåm Tieân, nhöng tình traïng cuûa beù ngaøy
caøng xaáu ñi. Maët khaùc, töø ngaøy con gaëp naïn,
chò Hoa phaûi ôû nhaø chaêm soùc cho con, khoâng ñi
laøm ñöôïc, nguoàn thu nhaäp vì theá cuõng maát.
Hieän meï con chò Hoa ñang gaëp raát nhieàu khoù
khaên, trong khi ñoù vuï aùn vaãn chöa ñöôïc cô
quan baûo veä phaùp luaät quaän Bình Taân ñöa ra
xeùt xöû ñeå coù nhöõng phaùn quyeát veà ñeàn buø daân
söï”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Ñöùc Hieáu Sinh YÙ Haønh.
Tai naïn giao thoâng ñaõ ñeå laïi moät söï maát
maùt raát lôùn maø khoâng coù moät vaät gì buø ñaép cho
gia ñình ngöôøi gaëp tai naïn. Duø laø phaùp luaät xeùt
xöû boài thöôøng, nhöng laøm sao boài thöôøng ñöôïc
nhöõng gì ñaõ maát cho nhöõng ngöôøi bò tai naïn
giao thoâng. Tröôøng hôïp nhö chaùu Caåm Tieân, tai
naïn xaûy ra ñaõ cöôùp maát con ngöôøi bình thöôøng
cuûa chaùu, ñeå laïi cho chaùu moät con ngöôøi loaïn
trí, ñaâu coøn bieát gì nöõa, soáng nhö loaøi thöïc vaät.
Chaùu Caåm Tieân soáng maø nhö ngöôøi cheát. Vaäy
coù tieàn baïc naøo boài thöôøng cho chaùu ñöôïc
khoâng?
Nhìn hoaøn caûnh cuûa chaùu Caåm Tieân thì
moïi ngöôøi laùi xe nghó sao?

Muoán tieän lôïi cho söï ñi laïi nhanh choùng

thì khoâng coù ngöôøi naøo khoâng bieát laùi xe. Nhö
vaäy trong moät ñaát nöôùc coù bao nhieâu ngöôøi daân
laø coù bao nhieâu laùi xe, khoâng coù moät ngöôøi daân
naøo khoâng bieát laùi xe. Vì theá traùch nhieäm boån
phaän cuûa moãi ngöôøi daân töø giaø chí treû, khi ra
ñöôøng ñi boä hay laùi xe ñeàu phaûi thuoäc vaø thi
haønh ñuùng luaät leä giao thoâng ñöôøng boä. Nhö
vaäy chöa ñuû, maø coøn phaûi hoïc ñaïo ñöùc tónh giaùc
hieáu sinh caån thaän giao thoâng.
Muoán cho moïi ngöôøi daân trong nöôùc ñeàu
thoâng suoát luaät leä giao thoâng ñöôøng boä thì luaät
leä naøy phaûi trôû thaønh moät moân hoïc nhö caùc
moân hoïc khaùc trong chöông trình giaùo duïc.
Hoïc luaät leä giao thoâng ñöôøng boä chöa ñuû
ñeå tai naïn giao thoâng chaám döùt. Muoán tai naïn
giao thoâng chaám döùt thì moãi ngöôøi daân trong
nöôùc khoâng nhöõng thoâng suoát luaät leä giao
thoâng maø coøn phaûi hoïc ñaïo ñöùc tónh giaùc hieáu
sinh caån thaän giao thoâng. Vì ñaïo ñöùc tónh giaùc
hieáu sinh caån thaän giao thoâng môùi laø vaán ñeà
quan troïng trong vieäc ñi laïi, nhôø ñoù tai naïn
giao thoâng khoâng xaûy ra.
Khi ra ñöôøng, vì thieáu caån thaän maø ngöôøi
laùi xe chaïy aåu quaù toác ñoä, chaïy laïng laùch, chaïy
sai luaät leä giao thoâng, v.v.. Nhaát laø ngöôøi laùi xe
khoâng neân uoáng röôïu, khi uoáng röôïu say con
144
ngöôøi khoâng coøn trí saùng suoát, maát tónh giaùc,
luoân luoân soáng trong baûn ngaõ cuûa loaøi ñoäng vaät
neân ñaïo ñöùc tónh giaùc hieáu sinh caån thaän giao
thoâng khoâng coù, coøn luaät leä giao thoâng ñöôøng
boä chaúng coøn bieát laø gì. Moät con ngöôøi nhö loaøi
ñoäng vaät maø laùi xe laø nguy hieåm cho moïi ngöôøi,
tai naïn giao thoâng thöôøng xaûy ra laø do nhöõng
ngöôøi uoáng röôïu say. Ngöôøi uoáng röôïu say
khoâng ñöôïc laùi xe duø baát cöù moät loaïi xe naøo.
Ngöôøi uoáng röôïu say ñi boä vaãn gaây ra tai
naïn giao thoâng. Cho neân, ngöôøi uoáng röôïu say
khoâng ñöôïc tham gia giao thoâng treân ñöôøng, hoï
chæ naèm nghæ, khi naøo heát say môùi cho pheùp di
chuyeån treân ñöôøng.
Tai naïn giao thoâng xaûy ra laø mang ñeán
cho con ngöôøi maát maùt raát lôùn khoâng laáy gì buø
ñaép cho ñöôïc, vì theá chuùng ta neân caån thaän, khi
ñi boä hay laùi xe phaûi heát söùc caån thaän ñeå traùnh
baát cöù moät tai naïn naøo xaûy ra.
ÔÛ ñaây vaán ñeà quan troïng laø sinh maïng con
ngöôøi, moïi ngöôøi caàn phaûi xem troïng maïng
soáng con ngöôøi. Cho neân, baát cöù vì ñieàu gì,
chuùng ta laø ngöôøi thì phaûi baûo veä maïng soáng
cuûa con ngöôøi, chöù khoâng theå xem thöôøng maïng
soáng cuûa ngöôøi khaùc.
Muoán baûo veä maïng soáng cuûa mình, cuûa
ngöôøi khaùc vaø cuûa taát caû chuùng sinh, thì toát

hôn heát laø phaûi soáng vôùi ñöùc tónh giaùc hieáu
sinh caån thaän, luùc naøo cuõng phaûi tónh giaùc caån
thaän trong töøng yù nghó, töøng lôøi noùi vaø töøng
haønh ñoäng tay chaân, khi böôùc ñi, khi caàm naém.
Tónh giaùc hieáu sinh caån thaän laø moät ñöùc haïnh
baûo veä söï soáng cuûa mình, cuûa ngöôøi khi löu
thoâng treân ñöôøng boä, nhôø ñoù tai naïn giao thoâng
chaám döùt, xin quyù vò löu yù cho.
Chæ coù ñöùc hieáu sinh thì caùc con môùi giöõ
gìn troïn veïn 10 ñieàu thieän, ngoaøi ñöùc hieáu sinh
maø ñi tìm 10 ñieàu thieän nhö moø kim ñaùy bieån,
caùc con coù nhôù chöa? Coù ñöùc hieáu sinh thì phaûi
coù ñöùc caån thaän, coù ñöùc caån thaän thì môùi giöõ
gìn luaät giao thoâng ñöôøng boä troïn veïn, nhôø ñoù
tai naïn giao thoâng seõ chaám döùt.
Moãi khi böôùc ra ñöôøng ñeàu neân nhôù boån
phaän vaø traùch nhieäm laø phaûi soáng ñuùng ÑAÏO
ÑÖÙC HIEÁU SINH CAÅN THAÄN GIAO THOÂNG. Ñoù laø
moät haønh ñoäng soáng ñem laïi söï bình an cho
mình, cho ngöôøi vaø cho caû hai.
--o0o--
146
Ñoaïn 8
“ Söùc khoeû beù Tieân ngaøy moät suy suïp, vì

phaûi soáng trong ñieàu kieän thieáu thoán caû veà
thuoác men laãn aên uoáng. Chò Hoa ñaõ xoay xôû
moïi caùch, vay möôïn khaép nôi nhöng cuõng ñaønh
baát löïc, khoâng theå kieám theâm tieàn chaïy chöõa
cho con. Ngoài buoàn baõ trong caên phoøng troï ôû soá
396 quoác loä 1, khu phoá 3, phöôøng Bình Höng
Hoaø B, quaän Bình Taân, nhìn ñöùa con gaùi voán
hieáu ñoäng, hoïc gioûi maø giôø naèm baát ñoäng khieán
chò Hoa khoâng caàm noåi nöôùc maét. Naêm heát Teát
ñeán, nhìn ngöôøi ta ñua nhau ñi saém Teát loøng
chò laïi caøng naëng tróu noãi buoàn tuûi”. Caâu naøy
daïy ñaïo ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Nhaân Quaû Nghieäp Baùo Hieän Kieáp Traû
Vay.
Hôõi caùc laùi xe! Haõy nhìn hoaøn caûnh cuûa
chò Hoa trong baøi baùo naøy. Thaät ñaùng thöông
phaûi khoâng quyù vò?
Ai ñaõ gaây ra thaûm caûnh naøy quyù vò coù bieát
khoâng?

Laùi xe Traàn Theá Vaên ö?

Khoâng phaûi ñaâu quyù vò aï! Traàn Theá Vaên
laùi xe do thieáu Ñöùc Tónh Giaùc Hieáu Sinh Caån
Thaän Giao Thoâng môùi gaây ra tai naïn thaûm
khoác cho gia ñình chò Hoa. Traàn Theá Vaên
khoâng bao giôø muoán xaûy ra tai naïn naøy, nhaát
laø ñoái vôùi gia ñình cuûa chò Hoa thì laïi caøng
khoâng muoán. Phaûi khoâng baùc taøi Traàn Theá
Vaên?
Chæ toäi nghieäp cho baùc taøi Traàn Theá Vaên
keå töø tuoåi coøn beù thô caép saùch ñeán tröôøng, cho
ñeán khi baùc trôû thaønh moät taøi xeá laùi xe chöa
bao giôø töøng ñöôïc hoïc taäp vaø reøn luyeän Ñöùc
Tónh Giaùc Hieáu Sinh Caån Thaän Giao Thoâng,
neân tai naïn giao thoâng laøm sao traùnh khoûi.
Phaûi khoâng baùc Theá Vaên?
Cho neân, ngöôøi laùi xe thöôøng thieáu ñöùc
tónh giaùc hieáu sinh caån thaän thì tai naïn giao
thoâng môùi xaûy ra, mang ñeán moïi söï maát maùt to
lôùn laø moät noãi ñau buoàn theâ thaûm cho mình vaø
moïi ngöôøi.
Bôûi vaäy neáu nhaø nöôùc muoán chaám döùt tai
naïn giao thoâng treân toaøn quoác, thì chöông
trình giaùo duïc xoùa tai naïn giao thoâng phaûi ñöôïc
phoå bieán lôùp hoïc ñaïo ñöùc tónh giaùc hieáu sinh
caån thaän laùi xe ñöôøng boä töø thoân queâ, xoùm, aáp
ñeán thò xaõ, thò traán, thaønh phoá ñoâ thò, vv...
148
Coù toå chöùc hoïc taäp nhö vaäy thì tai naïn
giao thoâng môùi chaám döùt. Vaø nhôø ñoù caû nöôùc
nhaân daân ñeàu soáng an vui, khoâng coøn lo laéng,
sôï haõi khi böôùc chaân ra ñöôøng.
Chuùng toâi öôùc mong sao caùc Nhaø laõnh ñaïo
ñaát nöôùc vì söï soáng bình an cuûa nhaân daân maø
haõy mau mau môû nhöõng lôùp hoïc ñaïo ñöùc nhaân
baûn - nhaân quaû, thì treân caùc truïc loä giao thoâng
seõ khoâng coøn tai naïn giao thoâng xaûy ra nöõa vaø
naïn aùch taéc xe coä cuõng seõ chaám döùt.
Nhaân quaû thì khoâng theå troán thoaùt, duø
troán baát cöù nôi ñaâu, bay leân trôøi hay chui xuoáng
bieån cuõng khoâng thoaùt khoûi khi ñaõ laøm 10 ñieàu
aùc. Laøm 10 ñieàu aùc thì traû quaû ngay lieàn trong
kieáp naøy vaø coøn tieáp tuïc trong kieáp khaùc nöõa.
Caùc con neân löu yù vaán ñeà naøy laø vaán ñeà nhaân
quaû nghieäp baùo, vì theá suoát ñôøi neân thöïc hieän
10 ñieàu laønh. Chính 10 ñieàu laønh naøy maø cuoäc
ñôøi caùc con môùi coù söï an vui chaân thaät.
--o0o--
Ñoaïn 9
“ Trong khi chôø ñôïi söï phaùn quyeát cuûa

phaùp luaät, chuùng toâi mong moûi loøng haûo taâm

cuûa baïn ñoïc gaàn xa haõy giuùp meï con chò Hoa
vöôït qua côn khoán khoù”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc
gì?
I- ÑAÙP AÙN
Ñöùc Hieáu Sinh Keâu Goïi Loøng Haûo Taâm
Khaåu Haønh.
Ñöùng tröôùc caûnh ñau loøng naøy, taùc giaû baøi
baùo keâu goïi ñoïc giaû boán phöông haõy môû roäng
loøng thöông yeâu, keû ít ngöôøi nhieàu cöùu giuùp chò
Hoa trong luùc cuoäc soáng quaù bi ñaùt gaàn nhö
kieät queä, neáu ñi laøm thì khoâng ai chaêm soùc cho
beù Caåm Tieân, maø chaêm soùc cho beù Caåm Tieân
thì laáy gì maø soáng, vaû laïi tieàn thuoác thang vaø
aên uoáng cho chaùu Caåm Tieân laøm sao coù ñeå chi
traû. Boû chaùu Caåm Tieân thì meï chaùu boû con sao
ñaønh, maø oâm nuoâi thì laáy ñaâu ra ñeå soáng cho
hai meï con, thaät laø toäi nghieäp voâ cuøng. Ñöùng
tröôùc caûnh naøy ai maø khoâng ñau xoùt. Phaûi
khoâng caùc con?
Nhaân quaû nghieäp baùo sao maø khaéc nghieät
quaù vaäy, nhaân naøo thì phaûi traû quaû naáy, nhöng
bieát laøm sao ñaây baây giôø?
Kính thöa quyù vò! Nhaân quaû khoâng khaéc
nghieät, nhaân naøo quaû naáy thì phaûi traû vay, ñoù
laø quy luaät coâng baèng ñoái vôùi vaïn vaät trong vuõ
150
truï. Ñöùng tröôùc hoaøn caûnh gia ñình cuûa chaùu
Caåm Tieân, chuùng ta laáy ñoù laøm moät baøi hoïc
nhaân quaû cho ñôøi mình. Ngay töø baây giôø chuùng
ta phaûi taäp soáng naêm ñöùc caên baûn cuûa loaøi
ngöôøi vaø möôøi ñieàu laønh nhaân quaû cuûa thaäp
thieän thì môùi mong chuyeån ñoåi nhaân quaû
nghieäp baùo aùc cuûa ñôøi mình thaønh nhaân quaû
nghieäp baùo thieän, nhôø ñoù cuoäc soáng cuûa chuùng
ta môùi ñöôïc bình an vaø voâ söï.
Tröôùc khi muoán soáng vôùi naêm ñöùc nhaân
baûn vaø möôøi haïnh nhaân quaû thieän thì chuùng ta
phaûi tu taäp vaø reøn luyeän Chaùnh Nieäm Tónh
Giaùc, nhôø coù Chaùnh Nieäm Tónh Giaùc chuùng ta
môùi soáng troïn veïn vôùi naêm ñöùc, möôøi haïnh.
Naêm ñöùc vaø möôøi haïnh môùi laøm thay ñoåi cuoäc
ñôøi, môùi ñem laïi söï bình an cho loaøi ngöôøi.
Ngöôøi tu theo Phaät giaùo maø khoâng giöõ gìn
ñuùng nhöõng giôùi luaät cô baûn mang ñaày ñuû ñuùng
naêm ñöùc, möôøi haïnh naøy thì khoâng theå naøo
chuyeån hoùa ñöôïc nhaân quaû nghieäp baùo. Khoâng
chuyeån hoùa ñöôïc nhaân quaû nghieäp baùo thì con
ñöôøng tu haønh chaúng coù ích lôïi gì cho baûn thaân,
maø coøn phí coâng voâ ích cuûa mình. Suoát cuoäc ñôøi
mang tieáng tu haønh nhöng tu haønh chaúng tìm
thaáy söï giaûi thoaùt chaân thaät, toaøn laø aûo giaùc.
Noùi NAÊM ÑÖÙC, MÖÔØI HAÏNH cuûa Phaät giaùo
ngöôøi ta raát xem thöôøng, vì cho noù laø Nguõ Giôùi

vaø Thaäp Thieän, nhöng noù raát cô baûn cho con

ñöôøng giaûi thoaùt cuûa Phaät giaùo. Quyù vò ñöøng ñi
tìm nhöõng phaùp cao sieâu maàu nhieäm, vì nhöõng
phaùp cao sieâu maàu nhieäm laø nhöõng phaùp töôûng
maø nhöõng ngöôøi soáng trong mô moäng döïng leân
ñeå töï löøa ñaûo mình vaø moïi ngöôøi.
Noùi veà toân giaùo hay baát cöù moät giaùo phaùp
naøo, ngöôøi ta ñeàu choïn phaùp moân thieàn ñònh,
cho laø moät phaùp moân toái toân, toái thöôïng. Cho
neân, ngöôøi ta noùi veà thieàn ñònh raát nhieàu,
nhöng ngöôøi ta khoâng bieát caùch thöùc tu taäp
thieàn ñònh nhö theá naøo ñuùng, nhö theá naøo sai.
Vì theá ngöôøi ta ñaõ tu taäp sai phaùp, khoâng ñuùng
chaùnh thieàn ñònh neân khoâng coù ai nhaäp ñöôïc
chaùnh thieàn, chaùnh ñònh, chæ toaøn nhaäp vaøo
ñònh töôûng. Vaø cuoái cuøng ngöôøi ta noùi thieàn
ñònh raát nhieàu nhöng chaúng ai bieát thieàn laø gì
caû.
Loøng haûo taâm coù nghóa laø loøng toát, töùc laø
ñöùc boá thí. Ngöôøi boá thí laø ngöôøi bieát thöông
ngöôøi baát haïnh trong xaõ hoäi. Ñöùc boá thí raát caàn
thieát cho moïi ngöôøi, noù giuùp moïi ngöôøi xaû taâm
boûn xeûn ích kyû raát deã daøng.
Ngaøy xöa ñöùc Phaät ñi xin aên laø muïc ñích
taïo duyeân boá thí cho moïi ngöôøi, ñeå côm aên aùo
maëc cuûa hoï khoâng thieáu huït vaø coù theå trôû
152
thaønh giaøu sang phuù quyù, nhaát laø gaëp ñöôïc
chaùnh phaùp giaûi thoaùt. Bôûi vaäy laøm ngöôøi
chuùng ta neân soáng vôùi ñöùc boá thí, trong ñöùc boá
thí noù ñaày ñuû tình thöông yeâu chaân thaät. Boá thí
maø khoâng coù loøng yeâu thöông chaân thaät thì boá
thí ñoù chæ laø hình thöùc ñeå löøa ñaûo moïi ngöôøi
laøm danh, laøm lôïi, v.v.. maø thoâi.
Ñöùc boá thí thaät söï phaûi mang ñaày ñuû ñöùc
hieáu sinh. ÔÛ ñaâu coù ñöùc hieáu sinh thì ôû ñoù coù
ñöùc boá thí chaân thaät.
ÔÛ ñaây chuùng ta caàn hieåu roõ yù nghóa boá thí.
Boá thí laø phaûi vì loøng yeâu thöông ngöôøi baát
haïnh, vì thaáy caûnh khoå cuûa ngöôøi khaùc maø ñem
ñeán chia seû söï bình an vôùi hoï; chia seû tieàn cuûa,
côm aên, aùo maëc; chia seû coâng söùc giuùp nhau;
chia seû nhöõng lôøi an uûi; chia seû nhöõng haønh
ñoäng yeâu thöông, v.v..
Ñöùc boá thí bao giôø cuõng ñi ñoâi vôùi ñöùc hieáu
sinh, cho neân goïi laø ÑÖÙC HIEÁU SINH BOÁ THÍ.
Con ngöôøi noùi thöông nhau thì phaûi qua nhöõng
haønh ñoäng boá thí, neáu khoâng coù haønh ñoäng boá
thí thì noùi thöông nhau chæ laø lôøi noùi suoâng maø
thoâi.


154
Baøi hoïc thöù tö:
Rèn Nhân Cách:

NGƯỜI PHỤ NỮ CÓ HAI QUẢ TIM
Chuyeän keå raèng, vaøo naêm 1949-1950, ôû

trung hoïc Höông Kheâ (Haø Tónh), coù moät ñaïi gia
ñình con em caùn boä khaùng chieán ba tænh Bình,
Trò, Thieân vaø moät soá caùn boä tuoåi coøn nhoû ñöôïc
Ñaûng vaø Nhaø nöôùc cho taäp trung veà ñaây hoïc
taäp naâng cao trình ñoä vaên hoùa ñeå veà phuïc vuï
queâ höông. Trong soá aáy khoâng thieáu trai taøi,
gaùi saéc, hoï soáng trong nhaø daân vaø ñöôïc thöông
yeâu nhö con chaùu trong gia ñình. Hoï coù baùt
chaùo ngon, cuû saén, cuû khoai lang hay traùi hoàng

ngaâm ñeàu cho anh chò em aên ngoaøi böõa côm

tröa. Coøn anh chò em thöông nhau nhö ruoät
thòt, bieát nhieäm vuï ñöôïc giao neân ngöôøi naøo
cuõng chaêm chæ hoïc taäp. Tuy vaäy vôùi tuoåi 18, ñoâi
möôi, coù ngöôøi ñaõ ñeå yù nhau. Töø tình thöông xa
cha meï, xa queâ höông hoï ñaõ meán nhau, thöông
nhau roài yeâu nhau, nhöng chæ ôû trong loøng. Maõi
veà sau naøy coù khoâng ít ngöôøi ñaõ thaønh vôï,
thaønh choàng nhôø coù ñieàu kieän coâng taùc ôû gaàn
nhau trong khoâng gian ñòa lyù hoaëc trong ngheà
nghieäp.
Trong soá gaàn 100 hoïc sinh nam nöõ, ñaëc
bieät coù moät nöõ hoïc sinh vöøa coù duyeân, vöøa coù
saéc ñeïp nhö moät hoa khoâi maø ai cuõng nhaän
daïng ñöôïc laø ngöôøi coù nöôùc da traéng noõn naø.
Khoâng ai khaùc. Con ngöôøi ñoù ñaõ coù hai quaû tim
vaøng.
Theo quy luaät cuûa ñaát trôøi, con ngöôøi ñoù
lôùn leân vaø ñaõ coù choàng con. Ngöôøi ñeïp aáy cuõng
ñaõ ñi ñaây, ñi ñoù trong vaø ngoaøi nöôùc, soáng vôùi
choàng con ñaày haïnh phuùc gia ñình. Cho ñeán
nay, ngöôøi hoa khoâi noï ñaõ coù chaùu noäi, chaùu
ngoaïi vaø ñang soáng beân oâng choàng ñaõ ñeán tuoåi
90. Coøn baø keùm oâng 13 tuoåi. OÂng choàng tuoåi
cao söùc yeáu, oám ñau trieàn mieân. Theâm ñoù, caû
hai vôï choàng chòu moät noãi baát haïnh vì ñöùa con
trai duy nhaát ñaõ qua ñôøi. Baø coá vöôït qua noãi
buoàn teâ taùi trong loøng mình, nhöng raát vui veû,
156
laïc quan saên soùc oâng choàng voâ cuøng chu ñaùo. Baø
lo töøng böõa côm sao cho thích hôïp, lo töøng giaác
nguû khi thaáy choàng trôû mình. Ñaây laø ñoâi vôï
choàng coù duyeân nôï vôùi nhau, aên ôû vôùi nhau suoát
ñôøi.
Naêm nay tuy tuoåi ñaõ xaáp xæ gaàn 80, nhöng
baø laïi gaëp moät tin vui baát ngôø. Sau 55 naêm, baø
tìm ñöôïc ñòa chæ cuûa ngöôøi mình mong ñôïi.
Ngöôøi baø yeâu khoâng ai khaùc laø baïn hoïc cuøng
tröôøng. Tình yeâu chôùm nôû thì ngöôøi baø yeâu ñaõ
theo tieáng goïi cuûa tænh nhaø vaøo quaân ñoäi ñeå
chuaån bò cho cuoäc toång tieán coâng. Ngöôøi thanh
nieân ñoù ñi töø chieán tröôøng naøy sang chieán
tröôøng khaùc, chuyeån töø coâng taùc naøy sang coâng
taùc noï, khi ôû trong nöôùc, khi ñöôïc ñi hoïc nöôùc
ngoaøi... cuõng boân ba khaép nôi. Cuõng nhö baø,
theo quy luaät cuûa taïo hoùa, anh coù gia ñình vôï
con, nay cuõng coù chaùu noäi, chaùu ngoaïi nhö baø
vaø tuoåi taùc cuõng ñaõ luùc “gaàn ñaát xa trôøi”.
Hoï gaëp nhau nhôø coù teân cuûa oâng laø taùc giaû
cuûa moät baøi baùo. Vì theá baø coá tìm cho ñöôïc ñòa
chæ, ñieän thoaïi ñeå lieân laïc. Tuy nay hai ngöôøi
coøn ôû caùch xa nhau hôn ngaøn caây soá, nhöng ñaõ
gaàn nhau nhôø coù thoâng tin hieän ñaïi. Hoï ñaõ noùi
chuyeän vôùi nhau nhieàu, truùt cho nhau nhöõng
baàu taâm söï maø töø khi yeâu cho ñeán nay chöa thoå
loä vôùi ai bao giôø. Hôn nöûa theá kyû giaáu kín moät
tình yeâu. Moät tình yeâu oâm aáp maõi trong loøng.
Vôùi moät hoa khoâi coù trình ñoä vaên hoùa, hoaït
ñoäng xaõ hoäi maïnh meõ chaéc coù nhieàu chaøng trai
ñeo ñuoåi. Con ngöôøi naøy, noùi nhö nhaø vaên noåi
tieáng Nga Pau-toápx-ki laø: “Tình yeâu chæ coù moät,
nhöng töông töï thì coù haøng traêm”. Ngöôøi vieát
baøi naøy suy ngaãm: “Ñaây laø moät thöù tình yeâu
ñích thöïc, khoâng ai coù theå thay theá ñöôïc moät
thöù tình yeâu troïn veïn, khoâng coù moät thöù ñoäng
cô naøo laøm vaån ñuïc noù ñi. Tuoåi ñaõ quaù thaäp coå
lai hy vaãn cöù yeâu, nhöng raát chung thuûy vôùi
choàng”. Toâi noùi: ngöôøi phuï nöõ coù hai quaû tim
trong moät laø vaäy.
Toâi ñoïc khaù nhieàu taùc phaåm baøn luaän veà
tình yeâu, nhöng chöa baét ñöôïc moät tình yeâu toâi
vöøa keå. Coù ngöôøi quan nieäm tình yeâu laø beå khoå,
coù ngöôøi noùi tình yeâu laø haïnh phuùc, khoâng
gioáng caùi haïnh phuùc tình yeâu cuûa hai oâng baø
naøy. Ñaây laø moät thöù tình yeâu vónh cöûu, raát
hieám coù treân theá gian naøy. Theo toâi, ñaây laø moät
thöù tình yeâu hoaøn toaøn voâ tö: khoâng vuï lôïi,
khoâng noâng noåi, khoâng laõng maïng chuùt naøo,
maø laø moät thöù tình yeâu thöïc teá xuaát phaùt töø
ñaùy loøng mình, vì luùc treû yeâu nhau laø chuyeän
bình thöôøng, nay tuoåi ñaõ cao coù gia ñình roài maø
vaãn cöù yeâu, yeâu ñeán cheát môùi thoâi.
Qua chuyeän tình noùi treân, chuùng ta thaáy
roõ hôn hoân nhaân baét ñaàu baèng tình yeâu, nhöng
khoâng haún laø nhö theá, vì nhieàu lyù do khaùc nhau
158
maø ñaõ dieãn ra töø thôøi ñaïi xa xöa cho ñeán taän
ngaøy nay. Nhieàu ngöôøi nghó hoân nhaân laø soá
phaän cuûa con ngöôøi, coøn hoân nhaân muoán coù
haïnh phuùc laø do con ngöôøi taïo döïng leân.
ÔÛ ñaây khoâng laïm baøn hoân nhaân vaø haïnh
phuùc gia ñình, maø chæ döøng laïi hai chöõ tình yeâu
coù vò trí ñoái laäp trong taâm hoàn vaø quaû tim cuûa
con ngöôøi. Noùi roäng hôn thì tình yeâu queâ
höông, ñaát nöôùc cuõng theá thoâi, tình yeâu laø tình
yeâu.
Noùi thaät loøng mình sau khi suy nghó veà
chuyeän tình noùi treân, toâi voâ cuøng khaâm phuïc vaø
kính troïng ngöôøi phuï nöõ coù hai quaû tim vaøng,
vì baø ñaõ bieát caùch toân troïng mình vaø toân troïng
ngöôøi choàng ñang chung soáng vôùi haïnh phuùc caû
gia ñình. OÂi! Xaõ hoäi ta baây giôø neáu coù nhieàu
ngöôøi phuï nöõ nhö theá thì ñeïp bieát bao. Noùi ñeán
ngöôøi phuï nöõ coù hai quaû tim vaøng, khoâng theå
khoâng noùi ñeán nhaân vaät thöù ba. Ngöôøi ñaõ nhaän
moät trong hai quaû tim vaøng ñoù.
Vì laø baïn cuøng tröôøng, coù laàn toâi gaëp vaø
hoûi thaúng thaén anh ta. Anh baûo: “Toâi ñaõ queân
ñi laâu laém roài, vì coâ ta ñeïp ai maø chaúng meâ,
mình laïi ôû caùch trôû xa xoâi. Quaû thaät toâi raát
ngaïc nhieân khi nhaän ra cuù ñieän thoaïi, nghe
tieáng noùi cuûa coâ ta roõ raøng maø mình töôûng nhö
mô.

Toâi vaø naøng cuõng nhö haït gaïo treân saøng,

sau cuoäc chieán tranh tröôøng kyø, hoài coøn nhoû ñaõ
yeâu nhau, qua ñoâi maét ñaõ hieåu loøng nhau, nay
tuoåi ñaõ giaø laïi yeâu nhau nhieàu hôn. Thaät laø
haïnh phuùc! Vì haïnh phuùc ñoù maø coù ñeâm khoâng
nguû ñöôïc, ñaønh goïi ñieän thoaïi vaø xin pheùp
naøng qua khoâng gian gôûi ñeán maùi toùc baïch kim
cuûa naøng moät nuï hoân ñaày nhöõng gioït nöôùc maét
vui. Naøng noùi em nhaän ngay! Nhaän ngay!
Nhaän ngay... vôùi tieáng cöôøi trong treûo laïc quan
ñaõ laøm cho toâi queân maát ñi tuoåi gaàn 80 maø coù
theâm nieàm vui cuoäc soáng”.
(Baùo Coâng An, ngaøy 10/2/2007
Phöông Linh)
--o0o--
ĐẠI Ý
OÂng cuï vaø baø cuï THIEÁU ÑÖÙC CHUNG TÌNH,
CHUNG THUÛY.
PHÂN ĐOẠN
160
Ñoaïn 1
“ Chuyeän keå raèng, vaøo naêm 1949 - 1950, ôû

trung hoïc Höông Kheâ (Haø Tónh), coù moät ñaïi gia
ñình con em caùn boä khaùng chieán ba tænh Bình,
Trò, Thieân vaø moät soá caùn boä tuoåi coøn nhoû ñöôïc
Ñaûng vaø Nhaø nöôùc cho taäp trung veà ñaây hoïc taäp
naâng cao trình ñoä vaên hoùa ñeå veà phuïc vuï queâ
höông”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Ñaøo taïo giaùo duïc nhaân taøi cho Toå quoác laø
Ñöùc Yeâu Nöôùc Thöông Noøi.
Vaøo nhöõng naêm 1949 - 1950, ñaát nöôùc
ñang chieán tranh, toaøn daân ñöùng leân choáng laïi
giaëc Phaùp, vì theá con em caùn boä ñöôïc Ñaûng vaø
Nhaø nöôùc cho taäp trung vaøo caùc tröôøng hoïc ñeå
ñaøo taïo trôû thaønh nhöõng nhaân taøi, nhöõng só
quan caùc loaïi binh chuûng ñeå ñaùp öùng trong caùc
chieán tröôøng.
Duø cho ñaát nöôùc coù chieán tranh hay khoâng
chieán tranh thì vieäc ñaøo taïo nhaân taøi laø ñieàu
quan troïng. Nhaát laø trong giai ñoaïn hieän nay,
ñaát nöôùc ñaõ ñoäc laäp coù chuû quyeàn, Ñaûng vaø Nhaø
nöôùc laõnh ñaïo thì vieäc ñaøo taïo nhaân taøi xaây

döïng ñaát nöôùc, giaùo duïc toaøn daân töø giaø chí treû
soáng coù ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû thì khoâng
theå thieáu ñöôïc. Ñoù laø moät ñieàu caàn thieát maø
moät ñaát nöôùc naøo ñaõ ñoäc laäp coù chuû quyeàn thì
caùc Nhaø laõnh ñaïo ñeàu phaûi nghó ñeán laáy ñöùc trò
daân vaø nhaân daân phaûi soáng coù ñaïo ñöùc thì ñaát
nöôùc ñoù môùi bình an, thònh trò.
Ñaát nöôùc muoán ñöôïc phaùt trieån neàn kinh
teá khoa hoïc kyõ ngheä hieän ñaïi hoùa ñeå laøm cho
daân giaøu nöôùc maïnh, thì tröôùc tieân phaûi giöõ gìn
ñaát nöôùc ñöôïc thanh bình, xaõ hoäi phaûi coù moät
neàn ñaïo ñöùc coâng baèng ñoái vôùi moïi ngöôøi vaø
luoân luoân phaûi giöõ gìn traät töï an ninh, traùnh
nhöõng teä naïn xaõ hoäi nhö: xì ke ma tuùy, röôïu
cheø say xæn, côø gian baïc laän, troäm caép cöôùp
giaät, maõi daâm, aên maëc hôû hang khieâu daâm, gôïi
duïc, vaên hoùa ñoài truïy, v.v.. thì ñieàu caàn thieát
phaûi coù moät chöông trình giaùo duïc ñaøo taïo ñaïo
ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû cho toaøn daân.
Ñaát nöôùc muoán ñöôïc phaùt trieån moïi maët
thì caàn phaûi coù nhieàu nhaân taøi. Muoán coù nhieàu
nhaân taøi thì caùc Nhaø laõnh ñaïo phaûi chuù troïng
chöông trình giaùo duïc ñaøo taïo nhöõng nam nöõ
thanh nieân vaø thanh thieáu nieân ñeå trôû thaønh
nhöõng ngöôøi coù taøi, coù ñöùc. Muoán ñöôïc vaäy,
phaûi coù chöông trình giaùo duïc ñaøo taïo kieán thöùc
vaên hoùa, kieán thöùc khoa hoïc ngheà nghieäp vaø
phaûi ñaët naëng kieán thöùc ñaïo ñöùc nhaân baûn -
162
nhaân quaû leân treân haøng ñaàu cuûa caùc moân hoïc
khaùc. Nhaát laø kieán thöùc ñaïo ñöùc nhaân baûn -
nhaân quaû phaûi ñöôïc phoå bieán khaép trong nhaân
daân, trong caû nöôùc.
Ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû laø moät moân
hoïc raát caàn thieát cho nhöõng theá heä treû, töông
lai maàm non cuûa Toå quoác. Cho neân, ai cuõng bieát
ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû laø moân hoïc quan
troïng nhaát trong caùc moân hoïc, trong caùc ngaønh
ngheà. Vì nhôø noù chæ ñaïo vaø ñieàu khieån moät ñaát
nöôùc ñi leân ngang haøng vôùi caùc nöôùc tieân tieán
treân theá giôùi maø khoâng sôï thua keùm ñaïo ñöùc
cuûa moät nöôùc naøo khaùc. Vì theá phaûi ñaët naëng
ngaønh giaùo duïc ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû laø
quan troïng haøng ñaàu trong caû nöôùc. Vì ngöôøi coù
taøi maø khoâng coù ñöùc thì khoâng theå naøo duøng
ngöôøi aáy vaøo vieäc lôùn ñöôïc; ngöôøi coù taøi maø
khoâng coù ñöùc thì khoâng theå naøo goïi laø NHAÂN
TAØI. Bôûi vaäy ñaøo taïo nhaân taøi laø ñaøo taïo ngöôøi
coù taøi vaø coù ñöùc, maø giaùo duïc ñaïo ñöùc thì phaûi
ñöôïc gaén lieàn vaøo chöông trình giaùo duïc töø Tieåu
hoïc, Trung hoïc, Ñaïi hoïc. Ñaïo ñöùc nhaân baûn -
nhaân quaû hieän giôø khoâng ñöôïc Boä Giaùo duïc
quan taâm cho laém. Vì theá, neàn ñaïo ñöùc nhaân
baûn - nhaân quaû khoâng thaáy coù trong chöông
trình giaùo duïc ñaøo taïo cuûa Boä Giaùo duïc.
Coù ñaøo taïo giaùo duïc nhöõng ngöôøi taøi ñöùc ôû
trong nöôùc hay ôû nöôùc ngoaøi cho queâ höông, cho
xöù sôû naøy, ñoù cuõng laø muïc ñích ñeå ñöa neàn kinh
teá vaø quaân söï cuûa ñaát nöôùc ñi leân ngang haøng
hoaëc hôn caùc nöôùc treân theá giôùi, cuøng vôùi vieäc
phaûi laáy ñaïo ñöùc laøm tieâu chuaån xaây döïng nhaân
taøi thì seõ thaønh coâng röïc rôõ.
Xin nhaéc laïi moät laàn nöõa, chöông trình
giaùo duïc ñaøo taïo nhöõng ngöôøi taøi ñöùc cho Toå
quoác queâ höông xöù sôû naøy, thì luùc naøo caùc caáp
laõnh ñaïo ñaát nöôùc cuõng phaûi ñaët neàn ñaïo ñöùc
nhaân baûn - nhaân quaû soáng khoâng laøm khoå
mình, khoå ngöôøi leân haøng ñaàu, vaø nhaát laø phaûi
quan taâm cho pheùp phoå bieán neàn ñaïo ñöùc naøy
ñeán taän moïi coâng daân trong caû nöôùc. Ñoù laø vì
lôïi ích cho daân, cho nöôùc neân caàn baét buoäc toaøn
daân phaûi hoïc taäp ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû
cho thaám nhuaàn, ñeå moïi ngöôøi daân luoân thaáy
traùch nhieäm boån phaän cuûa mình ñoái vôùi ñaát
nöôùc queâ höông; ngöôøi daân trong nöôùc phaûi
thaáy traùch nhieäm boån phaän cuûa mình laø moät
coâng daân Vieät Nam luoân laáy ñaïo ñöùc nhaân baûn
- nhaân quaû laøm cuoäc soáng cho mình thì môùi
xöùng ñaùng laø ngöôøi coâng daân Vieät Nam.
Moät ñaát nöôùc ñoäc laäp coù chuû quyeàn thì vieäc
ñaøo taïo nhaân taøi raát caàn thieát ñeå coù ngöôøi thöøa
keá gaùnh vaùc ñaát nöôùc. Nhôø coù nhöõng nhaân taøi
thì ñaát nöôùc ngaøy moät theâm giaøu maïnh. Muoán
164
ñöôïc vaäy thì Boä Giaùo duïc - Ñaøo taïo phaûi quan
taâm neàn ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû soáng
khoâng laøm khoå mình, khoå ngöôøi vaø khoå taát caû
chuùng sinh leân haøng ñaàu trong caùc moân hoïc.
Bôûi vì ngöôøi coù taøi maø khoâng coù ñöùc thì ñaát
nöôùc khoâng söû duïng nhöõng ngöôøi ñoù ñöôïc, vì coù
söû duïng nhöõng haïng ngöôøi naøy thì naïn tieâu cöïc
aên lo hoái loä seõ khoâng theå traùnh khoûi trong
nöôùc. Ngöôïc laïi, ngöôøi coù ñöùc nhöng khoâng coù
taøi thì nhöõng ngöôøi naøy coù theå coøn söû duïng
ñöôïc. Tuy khoâng taøi nhöng coù ñöùc thì höôùng
daãn hoï laøm vieäc gì thì hoï laøm vieäc raát ñuùng
ñaén neân mình ñöôïc an taâm hôn, ví duï hoï laøm
vieäc khoâng gian xaûo, doái traù, khoâng löøa ñaûo laõn
coâng, v.v..
Ngöôøi coù ñöùc bao giôø cuõng ñöôïc troïng duïng
hôn ngöôøi coù taøi, neân “ñöùc thaéng taøi” laø vaäy.
Bôûi vaäy ñaïo ñöùc raát quan troïng, caùc con caàn
phaûi tu taäp vaø reøn luyeän ñaïo ñöùc ñeå trôû thaønh
ngöôøi coù ñaïo ñöùc thaät söï, vì ñaïo ñöùc seõ ñem laïi
söï bình an, yeân vui cho mình, cho moïi ngöôøi vaø
cho muoân loaøi vaïn vaät. Söï soáng treân haønh tinh
naøy thì ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû laø duy
nhaát khoâng coù phaùp naøo saùnh kòp.
--o0o--

Ñoaïn 2
“ Trong soá aáy khoâng thieáu trai taøi, gaùi

saéc, hoï soáng trong nhaø daân vaø ñöôïc thöông yeâu
nhö con chaùu trong gia ñình”. Caâu naøy daïy ñaïo
ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Ñöùc Hieáu Sinh Yeâu Queâ Höông, Toå Quoác
neân ñoái xöû nhau nhö Tình Thöông Gia Ñình YÙ
Haønh, Thaân Haønh, Khaåu Haønh.
Trong chieán tranh, thanh nieân vaø thanh
thieáu nieân nam nöõ ñöôïc Nhaø nöôùc cho ñi hoïc
taäp thì hoï xem nhau nhö tình ñoàng ñoäi, nhö
anh em trong moät nhaø. Vì theá hoï thaáy traùch
nhieäm boån phaän hoïc taäp ñeå ra chieán tröôøng
ñaùnh giaëc. Ra chieán tröôøng ñaùnh giaëc thì söï
soáng cheát nhö chæ maønh treo chuoâng. Ngaøy nay
coøn soáng nhöng ngaøy mai cheát khoâng chöøng,
cho neân hoï raát yeâu thöông nhau, yeâu thöông
nhau hôn anh em ruoät thòt trong moät nhaø.
Hoï laø nhöõng chieán só chieán ñaáu cho queâ
höông Toå quoác, neân hoï ôû ñaâu ñeàu ñöôïc nhaân
daân xem hoï nhö con chaùu trong gia ñình.
166
Caùc con coù bieát khoâng? Laøm nhöõng gì
mang ñeán ích lôïi cho moïi ngöôøi, moïi nhaø töùc laø
laøm lôïi ích cho daân, cho nöôùc thì caùc con seõ
ñöôïc söï giuùp ñôõ vaø uûng hoä cuûa moïi ngöôøi. Vì
theá caùc con hoïc taäp vaø aùp duïng ñaïo ñöùc nhaân
baûn - nhaân quaû vaøo ñôøi soáng haèng ngaøy thì caùc
con seõ khoâng laøm khoå mình, khoå ngöôøi vaø khoå
taát caû muoân loaøi chuùng sinh. Vaø chính ñoù laø
nhöõng haønh ñoäng soáng laøm lôïi ích cho baûn
thaân, gia ñình vaø xaõ hoäi. Vì theá caùc con seõ ñöôïc
söï thöông yeâu giuùp ñôõ cuûa moïi ngöôøi.
Cho neân, ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû raát
caàn thieát cho söï soáng treân haønh tinh naøy. Coù
soáng ñuùng ñaïo ñöùc thì môùi thaáy thaät söï chaân
haïnh phuùc cuûa cuoäc soáng loaøi ngöôøi.
Chuùng ta ai cuõng bieát ñaïo ñöùc nhaân baûn -
nhaân quaû laø 5 ñöùc haïnh vaø 10 ñieàu laønh, noù seõ
chuyeån ñoåi 5 tai naïn thaønh 5 phöôùc baùu lôùn; 10
beänh taät khoå ñau thaønh 10 ñieàu an vui haïnh
phuùc cho baûn thaân, gia ñình vaø xaõ hoäi. Vì theá,
laøm ngöôøi muoán ñöôïc an vui vaø haïnh phuùc thì
phaûi coá gaéng khaéc phuïc soáng cho baèng ñöôïc ñaïo
ñöùc aáy maø ñöùc Phaät ñaõ daïy.
--o0o--

Ñoaïn 3
“ Hoï coù baùt chaùo ngon, cuû saén, cuû khoai

lang hay traùi hoàng ngaâm ñeàu cho anh chò em
aên ngoaøi böõa côm tröa”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc
gì?
I- ÑAÙP AÙN
Ñöùc Hieáu Sinh Thaûo AÊn, töùc laø Lôïi Hoøa
Ñoàng Quaân.
Neáu trong cuoäc soáng moïi ngöôøi ñeàu soáng
vôùi ÑÖÙC HIEÁU SINH THAÛO AÊN vôùi nhau, coù töø
baùt chaùo ngon, cuû saén, cuû khoai lang hay traùi
hoàng ngaâm ñeàu chia nhau maø aên thì theá gian
naøy laø moät Thieân Ñaøng, Cöïc Laïc. Ñuùng vaäy, töø
mieáng aên maø chuùng ta bieát chia seû nhau thì
ngay ñoù baûn chaát thuù vaät trong moãi ngöôøi ñeàu
ñöôïc xa lìa.
Ñöùc hieáu sinh thaûo aên xaùc ñònh con ngöôøi
vaø con thuù khoâng gioáng nhau. Con thuù thì haùu
aên, tranh giaønh hôn thua töøng mieáng aên, coøn
con ngöôøi thì thaûo aên, bieát chia nhau maø aên.
Thaûo aên töùc laø chia seû cho nhau töøng söï soáng,
168
chöù khoâng phaûi coù mieáng aên khoâng. Coù ñuùng
nhö vaäy khoâng caùc con?
Ngöôøi haùu aên laø ngöôøi coøn mang baûn chaát
cuûa loaøi caàm thuù. Cho neân, ñöùc hieáu sinh thaûo
aên laø moät ñöùc haïnh nhaân baûn tuyeät vôøi. Vì theá
chuùng ta laø con ngöôøi neân phaûi coá gaéng khaéc
phuïc tính haùu aên. Khaéc phuïc tính haùu aên töùc laø
khaéc phuïc baûn chaát cuûa loaøi caàm thuù, xa lìa baûn
chaát xaáu xa ñoù. Bôûi vaäy trong ñôøi soáng haèng
ngaøy heã thaáy ai coøn haùu aên laø bieát ngöôøi ñoù coøn
mang baûn chaát cuûa loaøi thuù vaät. Coù ñuùng nhö
vaäy khoâng caùc con?
Trong chieán tranh, thanh nieân nam nöõ
cuøng moät chí höôùng ñaùnh giaëc baûo veä queâ
höông Toå quoác. Cho neân, tình ñoàng ñoäi yeâu
thöông nhau cuûa hoï raát tuyeät vôøi, vì söï soáng söï
cheát cuûa hoï nhö chæ maønh treo chuoâng. Hoï
thöông nhau laø phaûi vì böõa nay soáng nhöng
ngaøy mai ñaâu bieát raèng mình seõ cheát, cheát
trong chôùp maét, khi bom ñaïn noå ai coøn, ai maát.
Vì theá coù caùi gì ngon dôû hoï ñeàu chia nhau aên,
khoâng coøn ñeå giaønh aên moät mình. Trong chieán
tranh tình ñoàng ñoäi thaät laø tuyeät ñeïp.
Ñöùc hieáu sinh thaûo aên laø moät ñöùc haïnh raát
caàn thieát cho con ngöôøi. Trong gia ñình, anh
em, chò em vì tranh aên maø cheùm gieát nhau,
chaúng chuùt loøng thöông taâm, noài da xaùo thòt.

Anh em, chò em soáng trong moät nhaø nhö traâu

traéng, traâu ñen cuõng vì mieáng aên. Tuïc ngöõ Vieät
Nam coù caâu: “Mieáng aên laø mieáng toài taøn, maát ñi
moät mieáng loän gan leân ñaàu”. Caâu tuïc ngöõ naøy
noùi raát ñuùng. Ngöôøi ta gieát nhau vì mieáng aên,
manh aùo, vì danh, vì lôïi. Coù ñuùng nhö vaäy
khoâng quyù vò?
Xaõ hoäi vì mieáng aên môùi coù troäm caép, cöôùp
cuûa gieát ngöôøi. Ngöôøi gieát ngöôøi chaúng chuùt
thöông ñau cuõng vì danh, vì lôïi, noùi chung vôùi
danh töø bình daân laø “MIEÁNG AÊN”. Mieáng aên raát
quan troïng ñaáy quyù vò aï!
Theá giôùi coù chieán tranh nöôùc naøy ñi xaâm
chieám nöôùc kia, xöông maùu con ngöôøi cheát
choàng chaát nhö nuùi, nhö non, cuõng chính vì
“mieáng aên”. Töø xöa ñeán nay lòch söû ñaõ chöùng
minh ñieàu ñoù.
Ñaïi chieán theá giôùi laàn thöù nhaát vaø ñeán laàn
thöù hai ñaõ khoâng noùi leân ñöôïc ñieàu naøy sao?
Xöông maùu con ngöôøi cheát lôùp lôùp khoâng sao keå
cho heát. Thaät laø ñau thöông!
Ñaát nöôùc Vieät Nam, xöông maùu cuûa toå
tieân, oâng, cha, baùc, chuù, anh chò em vaø con chaùu
cuûa chuùng ta nhieàu ñôøi ñaõ naèm xuoáng daày ñaëc
lôùp lôùp treân maûnh ñaát naøy. Töø thôøi Tröng
Vöông, Trieäu AÅu cho ñeán ngaøy nay, coù chieán
tranh laø coù ngöôøi cheát, thôøi naøo cuõng vaäy, chöù
170
khoâng phaûi chæ coù moät soá nghóa trang lieät só
môùi döïng leân trong thôøi kyø choáng chuû nghóa
thöïc daân Phaùp vaø ñeá quoác Myõ. Vì nhöõng cuoäc
chieán tranh giaønh quyeàn ñoäc laäp baûo veä non
soâng Toå quoác neân xöông maùu daân toäc ñaõ phuû
daày treân queâ höông xöù sôû thaân yeâu naøy.
Bôûi vaäy chieán tranh ñaõ gieát bieát bao ngöôøi
cheát, maùu xöông cuûa loaøi ngöôøi ñaõ ñoå treân haønh
tinh naøy keå sao cho heát. Con ngöôøi cheát lôùp lôùp
nhö kieán truøng vaäy, theá maø moïi ngöôøi coøn
khoâng thöùc tænh, coøn khoâng thaáy, khoâng tin,
khoâng tìm ra nguyeân nhaân naøo sao? Taïi sao
ngöôøi ta khoâng ñaët ra caâu hoûi ñeå töï truy tìm
cho ra nguyeân nhaân naøo maø con ngöôøi laïi gieát
nhau nhieàu nhö vaäy?
Theo tinh thaàn öa chuoäng thöïc teá thì
nguyeân nhaân chính ñoù laø loøng tham duïc cuûa
con ngöôøi, maø duïc aên laø haøng ñaàu daãn ñeán
trong moïi söï khoå ñau, moïi söï cheát choùc treân
haønh tinh naøy. Vì muoán aên ngon, aên theo sôû
thích cuûa mình maø con ngöôøi ñaõ trôû thaønh
nhöõng teân saùt thuû; maø con ngöôøi ñaõ trôû thaønh
con vaät hung aùc gieát bao nhieâu loaøi ñoäng vaät
khaùc ñeå aên thòt. Tieáng keâu la thaûm thieát caàu
xin tha maïng soáng cuûa loaøi vaät ñoái vôùi con
ngöôøi nghe nhö tieáng vang ngoaøi tai. Cho neân,
tieáng keâu caàu khaån van xin cuûa loaøi vaät chaúng
ích lôïi gì cho chuùng. Hôõi loaøi ngöôøi! Caùc ngöôi
coù nghe chaêng tieáng keâu ñau thöông thaûm thieát

aáy khoâng?
AÊn xong, nuoát vaøo coå xong thì nhöõng thöïc
phaåm aáy coù coøn chi nöõa, hay chæ laø moät moùn aên
baát tònh baån thæu hoâi thoái. Coù ñuùng nhö vaäy
khoâng quyù vò?
Ñaây, chuùng toâi xin keå laïi moät caâu chuyeän
thöông taâm:
QUYØ LAÏY SOÁ MEÄNH
Coù moät ngöôøi chuyeân gieát moå gia suùc,

mua moät con boø ôû chôï veà. Con boø naøy raát khoûe
maïnh, buïng to, löng troøn. Anh ñoà teå naøy raát
vui veû, caàm dao chuaån bò moå gieát noù.
Luùc naøy töø trong maét con boø, hai doøng
nöôùc maét baét ñaàu chaûy ra. Anh ñoà teå bieát raèng
boø laø con vaät hieåu ngöôøi, noù ñaõ caûm nhaän ñöôïc
vaän meänh cuûa mình. Nhöng anh ta vaãn giô dao
leân. Boãng nhieân hai chaân con boø quyø xuoáng,
nöôùc maét chaûy nhö möa. Anh ñoà teå ñaõ laøm
ngheà naøy hôn möôøi naêm, nhöõng con boø cheát
döôùi löôõi dao cuûa anh ta thì khoâng theå ñeám
ñöôïc. Nhöng con boø naøy thaät kyø laï, khi caän keà
vôùi caùi cheát, noù rôi nöôùc maét. Ñaây laø laàn ñaàu
tieân anh ta nhìn thaáy caûnh naøy. Nhöng anh ta
172
khoâng maûy may rung ñoäng vaø vaãn tieáp tuïc gieát
con boø. Sau ñoù, anh ta tieán haønh loät da moå
buïng noù.
Khi moå buïng con boø, anh ñoà teå heát söùc
kinh ngaïc, con dao treân tay anh rôi xuoáng ñaát.
Trong töû cung con boø, moät con beâ con vöøa hình
thaønh, ñang naèm laëng leõ.
Luùc naøy anh môùi hieåu vì sao con boø quyø
xuoáng, noù ñaõ khoå sôû van xin vì ñöùa con cuûa noù.
Raát laâu sau anh môùi traán tónh laïi, anh ñaõ
khoâng mang boø ra chôï baùn, maø ñem chuùng ñi
choân moät nôi hoang daõ.
Taát caû tình thöông yeâu cuûa con boø ñöôïc
boäc loä raát ñôn giaûn nhö vaäy. Noù khoâng theå noùi
ñöôïc vaø cuõng khoâng theå laøm gì ñöôïc. Noù chæ coù
theå quyø laïy bieåu hieän söï van xin. Ñoâi khi
nhöõng chi tieát töôûng nhö nhoû nhaët, taàm thöôøng
nhöng laïi coù söùc lay ñoäng loøng ngöôøi maõnh lieät.
(Caâu chuyeän thaám ñaäm tình ngöôøi
Phan Thanh Anh bieân soaïn)
Vaäy maø moïi ngöôøi laïi tranh aên, gieát haïi
nhau vì mieáng aên, cöôùp giaät taøi saûn, gieát ngöôøi
ñeå roài cuõng chæ vì aên. Thaät laø ngu si voâ cuøng, vì
aên maø gaây bao toäi aùc, roài ñaây phaûi töï gaùnh chòu
nhöõng quaû khoå ñau. Do nhöõng haønh ñoäng aùc
nhö vaäy maø con ngöôøi soáng chæ caàn tìm moät

phuùt thanh thaûn, an vui cuõng khoâng coù, huoáng

laø moät ñôøi soáng ñöôïc bình an.
Bôûi vaäy haønh tinh maø moïi ngöôøi ñang
soáng trong caûnh giôùi voâ minh, meâ môø, tham
ñaém, taïo nhieàu ñieàu aùc neân hoaøn toaøn chính hoï
mang laïi nhöõng söï khoå ñau cho nhau. Muoán
thoaùt ra caûnh voâ minh ñen toái, thì moïi ngöôøi
treân haønh tinh naøy caàn phaûi hoïc ñaïo ñöùc nhaân
baûn - nhaân quaû môùi mong haønh tinh naøy muoân
vaät coù moät söï bình yeân chaân thaät.
Ñöùc hieáu sinh thaûo aên laø moät ñöùc haïnh
tuyeät vôøi, noù giuùp cho con ngöôøi boû tính tham
aên, coù nhöõng thöùc aên gì ñeàu muoán ñem cho moïi
ngöôøi cuøng aên, ñoù laø nhöõng haønh ñoäng bieát chia
seû nhau töøng mieáng aên, nöôùc uoáng. ÔÛ ñôøi laøm
ngöôøi coù ñöùc thaûo aên laø toát, khoâng ích kyû ñeå
giaønh rieâng cho mình aên, nhöng laïi coù nhöõng
ngöôøi lôïi duïng loøng toát naøy maø trôû thaønh
nhöõng ngöôøi trao ñoåi “baùnh saùp ñi baùnh quy trôû
laïi”, ñeå trôû thaønh ngöôøi so ño hôn thieät.
Ñöùc thaûo aên coù nghóa laø khi coù moùn aên
naøo ngon hay dôû ñeàu ñem chia ra cho nhau, chöù
khoâng phaûi ñi tìm mua moùn aên ñeå traû laïi khi
ngöôøi khaùc cho mình. Ñöùc thaûo aên noùi leân haønh
ñoäng tình yeâu thöông chaân thaät ñoái vôùi nhau,
174
vôùi nhöõng ngöôøi xung quanh “khi toái löûa, luùc
taét ñeøn”.
--o0o--
Ñoaïn 4
“ Coøn anh chò em thöông nhau nhö ruoät

thòt, bieát nhieäm vuï ñöôïc giao neân ngöôøi naøo
cuõng chaêm chæ hoïc taäp”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc
gì?
I- ÑAÙP AÙN
Ñöùc Sieâng Naêng Chaêm Hoïc YÙ Haønh.
Trong chieán tranh Vieät Nam, ñeå chieán ñaáu
choáng giaëc ngoaïi xaâm, moïi thanh nieân nam nöõ
ñöôïc giao cho nhieäm vuï hoïc taäp chính trò, quaân
söï ñeå ñaùnh giaëc, vì theá ngöôøi naøo cuõng lo hoïc
taäp ñeå ñuû khaû naêng ra chieán tröôøng chieán ñaáu
vôùi giaëc. Coù hoïc taäp reøn luyeän môùi söû duïng vuõ
khí toái taân nhö: laùi xe boïc theùp, taêng, loäi nöôùc,
laùi maùy bay chieán ñaáu vaø söû duïng caùc loaïi vuõ
khí khaùc nhö: phi phaùo, cao xaï chieán tröôøng
phoøng khoâng. Vì theá thanh nieân nam nöõ ñeàu coá
gaéng hoïc taäp ñeå trôû thaønh nhöõng só quan tinh
nhueä chieán ñaáu trong caùc chieán tröôøng. Nhôø

toaøn daân coù quyeát taâm choáng giaëc, neân ñaát nöôùc
môùi ñöôïc giaûi phoùng vaø ñoäc laäp thoáng nhaát, chuû
quyeàn môùi thuoäc veà nhaân daân Vieät Nam. Ñoù laø
ñaát nöôùc trong chieán tranh toaøn daân phaûi hoïc
taäp chieán ñaáu ñaùnh giaëc. Coøn ñaát nöôùc thanh
bình thì toaøn daân nhö theá naøo?
Ñaát nöôùc thanh bình thì toaøn daân phaûi
hoïc vaên hoùa vaø reøn luyeän ñaïo ñöùc nhaân baûn -
nhaân quaû. Nhôø coù hoïc ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân
quaû nhaân daân môùi hieåu bieát vaø soáng ñuùng ñaïo
ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû aáy thì seõ ñem ñeán söï
an vui cho mình, cho ngöôøi. Vì hoïc ñaïo ñöùc
nhaân baûn - nhaân quaû, moïi ngöôøi môùi hieåu bieát
traùch nhieäm boån phaän cuûa mình laø phaûi ñem
laïi söï bình an cho baûn thaân vaø gia ñình, ñem
laïi söï bình an cho caû theá giôùi; nhôø ñoù theá giôùi
môùi coù hoøa bình khoâng coøn chieán tranh, khoâng
coøn nöôùc naøy ñi cöôùp nöôùc khaùc nöõa, khoâng coøn
naïn troäm caép cöôùp giaät moùc tuùi, khoâng coøn naïn
maõi daâm, baøi baïc huùt chích, caù cöôïc, khoâng coøn
naïn xì ke ma tuùy, khoâng coøn naïn baïo löïc gia
ñình vaø nhaát laø khoâng coøn tai naïn giao thoâng,
v.v..
Neáu moïi ngöôøi ñeàu hieåu bieát vaø soáng ñuùng
ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû thì hoï seõ ñem laïi
cho theá giôùi hoøa bình nhö treân ñaõ noùi, chöøng ñoù
con ngöôøi bieát thöông yeâu nhau moät caùch chaân
176
thaät vaø khoâng bao giôø coøn laøm khoå cho nhau
nöõa.
Muoán cho theá giôùi naøy ñöôïc bình yeân thì
moãi ngöôøi soáng treân haønh tinh naøy caàn phaûi coá
gaéng hoïc taäp vaø reøn luyeän nhaân caùch ñuùng theo
ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû. Bôûi ñaïo ñöùc
nhaân baûn - nhaân quaû raát quan troïng vaø lôïi ích
raát lôùn cho loaøi ngöôøi. Vì theá moïi ngöôøi caàn
phaûi quyeát taâm hoïc ñaïo ñöùc ñeå ñem laïi söï bình
an cho traùi ñaát. Cuõng gioáng nhö trong chieán
tranh Vieät Nam, nhöõng thanh nieân nam nöõ ñeàu
chaêm chæ sieâng naêng hoïc taäp chính trò vaø quaân
söï ñeå ñuû söùc chieán ñaáu choáng giaëc ngoaïi xaâm,
ñem laïi neàn ñoäc laäp töï do cho daân toäc.
Hieän giôø ñaát nöôùc ñöôïc ñoäc laäp töï do, hoøa
bình, khoâng coøn chieán tranh nöõa, nhöng laïi xaûy
ra moät vieäc khaùc, ñoù laø nhöõng teä naïn xaõ hoäi ñaõ
laøm cho ñaát nöôùc baát an, ngöôøi daân soáng trong
lo toan sôï haõi, vì naïn troäm caép, cöôùp cuûa gieát
ngöôøi giöõa ban ngaøy, giöõa thaønh phoá ñoâng ñuùc.
Vaø nhaát laø nhöõng tai naïn giao thoâng haèng
ngaøy ñaõ cöôùp bieát bao sinh maïng con ngöôøi,
cheát moät caùch oan uoång. Keá ñoù vì naïn baïo löïc
gia ñình, bieát bao gia ñình li dò tan naùt. Vì vaên
hoùa phim sex ñoài truïy traøn lan khieán naïn moùc
thai, naïo thai khoâng bieát bao nhieâu maø keå, thaät
laø ñau loøng vì meï gieát con. Vì naïn xì ke, ma tuùy
huùt chích, côø gian baïc laän khieán bao nhieâu gia
ñình ñau khoå, ngöôøi ngöôøi lo laéng. Vaäy ai laøm

neân nhieàu toäi aùc. Theá sao Nhaø nöôùc khoâng coøn
coù caùch naøo ngaên chaën ñöôïc ö! Ngaên chaën baèng
caùch naøo? Nhaø tuø, traïi giam, tröôøng cai nghieän
ö!?
Luaät giao thoâng ñöôøng boä ñaõ ñöôïc aùp duïng
khaép nôi trong nöôùc, theá sao nhöõng naïn laùi xe
chaïy laïng laùch, chaïy quaù toác ñoä, chaïy xe khoâng
caån thaän, chaïy trong luùc uoáng röôïu say, v.v.. laø
do coøn thieáu soùt gì?
Ñoù laø do khoâng hoïc ñaïo ñöùc hieáu sinh caån
thaän, neân moïi ngöôøi daân khoâng thaáy traùch
nhieäm boån phaän baûo veä söï soáng cho nhau khi
löu thoâng treân ñöôøng boä. Ngöôøi laùi xe cuõng nhö
ngöôøi ñi boä maø thieáu ñöùc hieáu sinh caån thaän
löu haønh treân ñöôøng boä thì khoâng theå naøo
traùnh khoûi tai naïn giao thoâng. Cho neân, luaät leä
giao thoâng coù, laïi coù ngöôøi thi haønh luaät, nhöng
tai naïn giao thoâng vaãn xaûy ra khaép nôi trong
nöôùc, thaät laø moät thieáu soùt raát lôùn.
Chuùng ta ai cuõng bieát, taát caû nhöõng teä naïn
xaõ hoäi vaø nhöõng tai naïn giao thoâng do ngöôøi
daân khoâng ñöôïc hoïc ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân
quaû. Nhaân daân khoâng ñöôïc hoïc ñaïo ñöùc nhaân
baûn - nhaân quaû laø do Nhaø nöôùc chöa quan taâm
ñeán neàn ñaïo ñöùc naøy. Vì theá chöông trình giaùo
duïc vaên hoùa ñaøo taïo nhaân taøi cuûa Boä Giaùo duïc
178
chöa trieån khai boä moân ñaïo ñöùc nhaân baûn -
nhaân quaû, neân hoïc sinh töø Tieåu hoïc, Trung hoïc,
ñeán Ñaïi hoïc ñeàu khoâng hieåu bieát ñaïo ñöùc nhaân
baûn - nhaân quaû laø gì. Do khoâng hieåu bieát ñaïo
ñöùc naøy neân teä naïn xaõ hoäi vaø tai naïn giao
thoâng ngaøy caøng luùc caøng gia taêng moät caùch roõ
raøng. Thaät laø moät noãi ñau khoâng cuûa rieâng ai.
Neáu Nhaø nöôùc muoán chaám döùt teä naïn xaõ
hoäi vaø nhöõng tai naïn giao thoâng thì chöông
trình giaùo duïc toaøn daân hoïc taäp reøn luyeän nhaân
caùch ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû phaûi ñöôïc
thöïc thi aùp duïng ngay lieàn cho toaøn daân, töø
thaønh thò ñeán noâng thoân.
Khi toaøn daân ñöôïc hoïc taäp ñaïo ñöùc thì
trong daân chuùng töï giaùc seõ chaám döùt naïn côø
gian baïc laän, naïn gaùi maõi daâm, naïn buoân baùn
thuoác phieän laäu, naïn buoân baùn nhöõng vaên hoùa
ñoài truïy, vaên hoùa meâ tín, naïn baïo löïc gia ñình,
naïn moùc tuùi, troäm caép, cöôùp cuûa gieát ngöôøi, naïn
hieáp daâm treû em, naïn aên maëc hôû hang, boù saùt
ngöôøi, v.v.. Neáu ñöôïc vaäy laø moät ñieàu mong öôùc
cuûa toaøn daân.
Sieâng naêng laø moät ñöùc haïnh caàn lao.
Nhöng treân ñôøi naøy ngöôøi sieâng naêng caàn lao
thì ít, ngöôøi löôøi bieáng aên khoâng ngoài roài thì
nhieàu, khi ñi ra laøm vieäc thì laûng traùnh coâng

vieäc naëng nhoïc tìm coâng vieäc nheï nhaøng hoaëc

tìm choã ngoài chôi. Laøm ngöôøi ai cuõng coù söï
soáng nhö ai, vì theá chuùng ta phaûi sieâng naêng
laøm vieäc, coù laøm vieäc môùi coù söï soáng coâng baèng,
coøn khoâng laøm vieäc maø coù söï soáng thì söï soáng
khoâng coâng baèng, chæ laø cöôùp coâng cöôùp cuûa
ngöôøi khaùc. Bôûi vaäy khoâng sieâng naêng laøm vieäc
thì khoâng xöùng ñaùng laøm ngöôøi. Con ong, con
kieán coøn sieâng naêng laøm vieäc quaàn quaät suoát
ngaøy, huoáng chi chuùng ta laø con ngöôøi thì phaûi
tích cöïc sieâng naêng trong vieäc laøm, cuøng chia
seû naëng nhoïc vôùi moïi ngöôøi treân haønh tinh
naøy.
--o0o--
Ñoaïn 5
“ Tuy vaäy vôùi tuoåi 18, ñoâi möôi, coù ngöôøi

ñaõ ñeå yù nhau. Töø tình thöông xa cha meï, xa
queâ höông, hoï ñaõ meán nhau, thöông nhau roài
yeâu nhau, nhöng chæ ôû trong loøng”. Caâu naøy
I- ÑAÙP AÙN
Quy Luaät Nhaân Quaû Sinh Toàn: Tình
Thöông Yeâu Trai Gaùi.
180
Quy luaät nhaân quaû sinh toàn cuûa vaïn vaät
treân haønh tinh naøy thì tình yeâu nam nöõ cuõng
naèm chung trong quy luaät ñoù, nhöng chính noù
cuõng laø moät nguyeân nhaân sinh ra muoân thöù khoå
ñau cuûa con ngöôøi. Vì theá trai gaùi gaëp nhau ñeàu
do duyeân nhaân quaû ñöa ñaåy ñeå gaëp nhau traû
vay nôï tieàn kieáp, maø ngöôøi ta goïi laø tình yeâu
trai gaùi. Tình yeâu trai gaùi chæ laø DUYEÂN nhaân
quaû, coøn thaønh vôï thaønh choàng ñoù laø NÔÏ nhaân
quaû, hay coøn goïi laø NGHIEÄP BAÙO nhaân quaû. Cho
neân, trong cuoäc ñôøi naøy coù nhieàu ngöôøi yeâu
thöông nhau maø khoâng thaønh vôï, thaønh choàng.
Ñöùng veà maët ñôøi maø noùi thì tình yeâu chæ ôû
trong yù raát ñeïp vaø cao thöôïng, ñoù laø ñöùc hieáu
sinh nhaân quaû thieän tuyeät vôøi, nhöng neáu bieán
ra lôøi noùi vaø haønh ñoäng ñeå ñi vaøo quy luaät
nhaân quaû sinh toàn thì ñoù ñi vaøo nghieäp baùo cuûa
nhaân quaû thì tình yeâu aáy trôû thaønh tình yeâu
trong bieån khoå. Theo quy luaät naøy laøm ngöôøi
khoâng ai traùnh khoûi, chæ coù nhöõng baäc trí vaø yù
chí nguùt ngaøn môùi vöôït ra söï caùm doã cuûa saéc
duïc.
ÔÛ ñôøi ngöôøi ta thöôøng noùi: “TÌNH YEÂU vaø
HOÂN NHAÂN”. Tình yeâu laø NHAÂN coøn hoân nhaân
laø QUAÛ. Nhaân thì thaáy ñeïp laém! Thanh cao
laém! Haïnh phuùc laém! Nhöng coøn quaû thì sao?
Cöïc khoå traêm beà vaø ñau khoå voâ cuøng, voâ taän
khoâng sao keå heát.
ÔÛ ñôøi con ngöôøi vì voâ minh laáy khoå ñau

laøm nieàm vui, hoï vui trong nöôùc maét. Chính vì
chaïy theo quy luaät sinh toàn nhaân quaû maø con
ngöôøi chòu troâi laên trong luïc ñaïo, coù nghóa con
ngöôøi vì môø mòt meâ môø khoâng hieåu bieát nhaân
quaû neân töø nhaân böôùc sang quaû hoï saün saøng
chaáp nhaän moïi khoå ñau ñeå thoûa maõn loøng duïc
voïng ham muoán. Chính vì loøng duïc voïng laø
nguyeân nhaân laøm löïc ñaåy, laøm chuû ñoäng ñieàu
khieån moïi haønh ñoäng thieän aùc cuûa con ngöôøi.
Con ngöôøi haàu heát ai cuõng muoán ñaït ñöôïc duïc
voïng, nhöng ñaït ñöôïc duïc voïng thì vieäc aùc naøo
cuõng laøm vaø laøm nhieàu hôn vaø nhieàu gaáp boäi
laàn. Treân theá gian naøy con ngöôøi laøm nhöõng
ñieàu aùc laø do thoûa maõn loøng duïc, loøng ham
muoán cuûa mình. Cho neân, tình yeâu thöông trai
gaùi raát ñeïp nhöng xen vaøo loøng duïc thì tình yeâu
aáy trôû thaønh muoân ngaøn thöù ñau khoå dieãn bieán
khoân löôøng.
Söï sinh toàn cuûa loaøi ngöôøi vaø muoân vaät
ñeàu phaûi theo quy luaät aâm döông cuûa nhaân quaû,
nhöng chuùng ta ñöøng quaù laïm duïng taâm saéc duïc
ñeå bieán mình thaønh teân noâ leä cho nhuïc duïc. Bôûi
nhuïc duïc laø nôi thaáp heøn, khieán cho ngöôøi ta
deã sa ñoïa vaøo loaøi caàm thuù, noù laø nôi baøi tieát
nhöõng vaät caën baõ, baát tònh, baån thæu, oâ tröôïc
182
trong thaân, noù laø nôi sinh ra muoân thöù beänh
taät khoå ñau vaø tai hoïa hoaïn naïn.
Chuùng ta laø con ngöôøi neân caàn phaûi coù trí
tueä thoâng suoát ñöôøng ñi loái veà sinh töû cuûa nhaân
quaû. Chính saéc duïc laø ñöôøng ñi cuûa sinh töû luaân
hoài neân noù coù moät söùc loâi cuoán taâm duïc con
ngöôøi raát maïnh. Vì theá chuùng ta caàn phaûi ñeà
cao caûnh giaùc, ñöøng bao giôø ñeå chuùng loâi cuoán
chuùng ta vaøo con ñöôøng toäi loãi ñoù, töùc laø phaûi
hoaøn toaøn laøm chuû tình nhuïc duïc trong moïi
thôøi gian.
--o0o--
Ñoaïn 6
“ Maõi veà sau naøy, coù khoâng ít ngöôøi ñaõ
thaønh vôï, thaønh choàng nhôø coù ñieàu kieän coäng
taùc ôû gaàn nhau trong khoâng gian ñòa lyù hoaëc
trong ngheà nghieäp”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Nghieäp Duyeân Nhaân Quaû Traû Vay Thaønh
Vôï Choàng.
Tình yeâu thöông trai gaùi raát ñeïp, thanh
cao nhö treân ñaõ noùi. Tuy noù raát ñeïp vaø thanh

cao, nhöng trong tình yeâu thöông naøo cuõng coù

nhöõng caùi khoå ñau, ñoù laø nhôù nhung, mong chôø,
v.v.. Tình yeâu thöông trai gaùi khoâng bieát döøng
ôû ñoù, noù seõ luoân ñoøi hoûi böôùc theâm moät böôùc
nöõa, ñoù laø tình nhuïc duïc. Tình nhuïc duïc laø con
ñöôøng sinh töû luaân hoài, vì theá noù sinh muoân
vaïn bao nhieâu thöù khoå saàu maø con ngöôøi töøng
neám traûi. Theá maø con ngöôøi vaãn meâ môø voâ
minh khoâng thaáy loä trình sinh töû muoân ñôøi
muoân kieáp khoå ñau aáy, neân trai lôùn leân laáy vôï,
gaùi lôùn leân gaû choàng, ñoù laø moät quy luaät nhaân
quaû vaän haønh vaïn vaät trong vuõ truï maõi maõi
muoân ñôøi muoân kieáp baát di baát dòch khoâng thay
ñoåi. Töø tình yeâu trai gaùi laøm duyeân ñeå ñi vaøo
tình nhuïc duïc, töø tình nhuïc duïc laøm duyeân cho
muoân ngaøn thöù ñau khoå sau naøy sinh ra, vaø
cuõng chính noù laøm duyeân sinh ra muoân ngaøn
thöù duyeân khaùc nöõa. Cho neân, noùi veà quy luaät
nhaân quaû thì truøng truøng duyeân sinh, roài laïi
cuõng töø ñoù maø truøng truøng duyeân dieät, cho neân
sinh dieät truøng truøng khoâng theå keå heát ñöôïc.
Ngöôøi ôû ñôøi heã trai lôùn laáy vôï, gaùi lôùn gaû
choàng, chöù hoï ñaâu bieát raèng vieäc laáy vôï gaû
choàng laø moät quy luaät nhaân quaû sinh toàn cuûa
vaïn vaät vuõ truï, vaø ñoù cuõng laø con ñöôøng tuaàn
hoaøn moïi söï khoå ñau cuûa loaøi ngöôøi. Muoán
thoaùt moïi söï khoå ñau naøy thì con ngöôøi phaûi
chaám döùt tình nhuïc duïc. Tình nhuïc duïc raát
184
thaáp heøn vaø baån thæu, noù khoâng thanh cao nhö
tình yeâu trai gaùi. Nhöng tình yeâu trai gaùi
khoâng kheùo giöõ gìn moät khoaûng caùch thì tình
nhuïc duïc seõ khoâng sao traùnh khoûi. Vì trai gaùi
laø duyeân nhaân quaû thuùc ñaåy loaøi ngöôøi ñi vaøo
con ñöôøng khoå ñau laø tình nhuïc duïc. Bôûi vaäy
ngöôøi coù trí tueä nhaân quaû khoâng bao giôø bò
nhaân quaû xoû muõi daét ñi baèng con ñöôøng tình
yeâu trai gaùi nhuïc duïc. Hoï thöôøng soáng trong
ñöùc hieáu sinh ña höôùng, töùc laø hoï thöông yeâu
taát caû moïi ngöôøi, duø trai hay gaùi hoï ñeàu thöông
nhö nhau. Tình yeâu thöông cuûa hoï raát cao
thöôïng: khoâng lôïi duïng nhau, khoâng chieám höõu
nhau, khoâng laøm chuû quyeàn cuûa nhau. Tình yeâu
thöông nhö vaäy môùi laø tình yeâu trong saïch, yeâu
thöông chæ bieát yeâu thöông, ngoaøi yeâu thöông
khoâng coù moät ñieàu kieän gì khaùc hôn thì tình
yeâu thöông aáy môùi chaân thaät.
Treân cuoäc ñôøi naøy, khi yeâu thöông baát cöù
moät ngöôøi naøo thì luoân ñoøi hoûi phaûi coù caùi naøy
hay caùi kia, vì theá bieán tình yeâu thöông aáy trôû
thaønh tình yeâu lôïi duïng xaáu xa, khoâng coøn
mang yù nghóa cao thöôïng vaø toát ñeïp cuûa tình
yeâu thöông trong saïch.
Moïi ngöôøi ai ai cuõng ñeàu coù loøng yeâu
thöông, nhöng loøng yeâu thöông aáy bò söû duïng
moät caùch sai leäch vì loøng tham muoán.

Ví duï: Vì noù laø con toâi neân toâi yeâu thöông,

neáu noù khoâng phaûi con toâi thì toâi khoâng yeâu
thöông; vì noù laø choàng, laø vôï toâi neân toâi thöông
yeâu; vì oâng baø aáy laø cha meï toâi neân thöông yeâu;
vì ngöôøi con gaùi aáy ñeïp neân toâi yeâu thöông; vì
anh aáy coù taøi neân toâi yeâu thöông, v.v.. Coøn
ngoaøi ra khoâng phaûi nhö vaäy laø toâi khoâng yeâu
thöông.
Treân ñaây laø nhöõng tình yeâu thöông coù ñieàu
kieän. Chöøng naøo loøng yeâu thöông voâ ñieàu kieän
môùi thaät söï laø loøng yeâu thöông. Loøng thöông
yeâu voâ ñieàu kieän môùi thaät söï laø ñöùc hieáu sinh
ña höôùng. Neáu trai gaùi yeâu thöông baèng tình
yeâu thöông ña höôùng thì khoâng bao giôø ñi ñeán
hoân nhaân. Vì ñi ñeán hoân nhaân thì caû vôï laãn
choàng ñeàu phaûi traû moät nhaân quaû gheâ gôùm laém
quí vò aï!
Tình yeâu thöông giöõa trai vaø gaùi voâ tö,
hoàn nhieân, trong traéng raát ñeïp, nhöng neáu
böôùc theâm moät böôùc nöõa laø tình nhuïc duïc. Tình
duïc laø mieáng moài cuûa nhaân quaû ñeå nhöû baét con
ngöôøi vaøo löôùi nghieäp taùi sinh luaân hoài. Cho
neân, muoán thoaùt ra löôùi raäp nghieäp löïc cuûa tình
nhuïc duïc thì chuùng ta phaûi ñaày ñuû nghò löïc döùt
khoaùt traùnh xa saéc duïc, vaø nhaát laø phaûi thaáy
nhö thaät con ñöôøng saéc duïc laø con ñöôøng laøm
186
noâ leä suoát voâ löôïng kieáp. Caùc con neân nhôù lôøi
daïy naøy.
--o0o--
Ñoaïn 7
“ Trong soá gaàn 100 hoïc sinh nam nöõ, ñaëc

bieät coù moät nöõ hoïc sinh vöøa coù duyeân, vöøa coù
saéc ñeïp nhö moät hoa khoâi maø ai cuõng nhaän
daïng ñöôïc laø ngöôøi coù nöôùc da traéng noõn naø”.
I- ÑAÙP AÙN
Ñöùc Khen Taëng Khaåu Haønh, YÙ Haønh,
Thaân Haønh.
Ngöôøi phuï nöõ ñeïp nhaát moät vuøng thì ñöôïc
goïi laø hoa khoâi. Hoa khoâi khoâng phaûi laø caùi
may maø laø caùi nghieäp, nghieäp thì coù hai phaàn:
1- Nghieäp khoå
2- Nghieäp vui
Sinh ra laøm thaân ngöôøi nöõ maø coù saéc ñeïp
thì coi chöøng ñoù laø nghieäp khoå. Bôûi vaäy ôû ñôøi
chöa haún coù nhan saéc laø coù haïnh phuùc. Nguyeãn
Du noùi: “Hoàng nhan baïc meänh”. Cho neân, ñöøng

nghó raèng coù nhan saéc laø coù phöôùc baùu. Coù
nhan saéc laø coù tai hoïa, vì coù nhieàu ngöôøi saên
ñuoåi, caøng coù nhieàu ngöôøi saên ñuoåi laïi caøng khoå
taâm nhoïc trí. Bôûi vì keû xaáu thì nhieàu maø ngöôøi
toát thì ít. Vì vaäy caâu “Hoàng nhan ña truaân” laø
ñuùng.
Tuïc ngöõ coù caâu: “Trai taøi gaùi saéc”. Treân ñôøi
naøy ngöôøi phuï nöõ coù nhan saéc laø ngöôøi phuï nöõ
caøng khoå ñau nhieàu. Ngöôøi thanh nieân cuõng
vaäy, ngöôøi coù taøi thì hay laän ñaän, treân ñöôøng
ñôøi gaëp nhieàu gian nan thöû thaùch. Vì vaäy cuï
Nguyeãn Du noùi: “Chöõ taøi lieàn vôùi chöõ tai moät
vaàn”.
Theo ñònh luaät nhaân quaû, heã con ngöôøi coù
phöôùc ñöôïc caùi naøy thì laïi maát caùi kia, ñöôïc caùi
kia thì maát caùi noï. Cho neân, ngöôøi sinh ra treân
ñôøi naøy khoâng coù ai toaøn veïn. Ngöôøi hoa khoâi
trong baøi naøy ñaõ khoå ñau canh caùnh beân loøng
vôùi moät moái tình voâ voïng ñaønh choân chaët trong
loøng khoâng heà daùm thoå loä cuøng ai. Coù nhan saéc
thì coù mang theo caùi khoå, caøng yeâu nhieàu thì
caøng khoå nhieàu; caøng yeâu nhieàu caøng vay nôï
nhaân quaû nhieàu, vay nôï nhaân quaû caøng nhieàu
thì khoå ñau caøng nhieàu. Ngöôøi bieát soáng ñoäc
thaân laø ngöôøi haïnh phuùc nhaát traàn gian. Taïi
sao vaäy?
188
Vì ngöôøi bieát soáng ñoäc thaân laø ngöôøi bieát
caùch soáng vôùi taâm hoàn baát ñoäng, thanh thaûn,
an laïc vaø voâ söï, hoï soáng vôùi nieàm vui hyû laïc do
khoâng coøn tham duïc ham muoán moät ñieàu gì caû.
Ngöôïc laïi, ngöôøi khoâng bieát soáng ñoäc thaân thì
khi hoaøn caûnh ñoäc thaân laø caûm thaáy coâ ñôn,
buoàn teû, quaïnh hiu, luoân lo sôï beänh taät khoâng
ai chaêm soùc, buoàn raàu vì chæ thaáy tröôùc sau coù
moät mình.
Nhöng cuoäc soáng coù hai ngöôøi laø phaûi coù
hai tö töôûng, maø coù hai tö töôûng laø coù söï traùi
nghòch nhau, coù söï traùi nghòch nhau laø coù söï
xung ñoät, coù söï xung ñoät laø coù söï khoå ñau. Cho
neân, coù hai tö töôûng laø phaûi bieát tuøy thuaän
nhau thì môùi coù söï an vui, coøn neáu khoâng tuøy
thuaän nhau thì khoå ñau khoâng theå naøo traùnh
khoûi.
ÔÛ ñôøi ngöôøi ta thöôøng khoâng bieát soáng ñoäc
thaân neân môùi khoå, hoï cho soáng ñoäc thaân laø coâ
ñôn buoàn teû, khi beänh taät khoâng ai chaêm soùc,
khi giaø yeáu khoâng ai lo côm aên aùo maëc, nhaát laø
hoï raát sôï haõi caûnh khoâng coù ai noùi chuyeän cho
vui nhaø, vui cöûa. Cho neân, ngöôøi ta raát sôï soáng
ñoäc thaân, vì vaäy vieäc cöôùi vôï gaû choàng cho con
caùi trôû thaønh boån phaän cuûa ngöôøi laøm cha meï.
Coøn ngöôïc laïi, ngöôøi soáng ñoäc thaân maø khoâng
ñoäc thaân laø ngöôøi phaûi bieát phöông phaùp SOÁNG
MOÄT MÌNH. Soáng moät mình coù boán caùch:

1- Soáng moät mình phaûi bieát phöông phaùp

laøm chuû thaân taâm.
ñaåy lui nhöõng beänh treân thaân.
laøm chuû taâm baát ñoäng, thanh thaûn, an laïc vaø
voâ söï.
laøm chuû söï soáng cheát, töùc laø muoán cheát laø thaân
cheát, muoán soáng laø thaân soáng, ñoù laø laøm chuû söï
soáng cheát.
Treân ñôøi naøy, sinh ra laøm ngöôøi ai cuõng
phaûi hoïc ñaïo ñöùc, nhôø coù hoïc hieåu ñaïo ñöùc môùi
soáng coù ñaïo ñöùc, chöù neáu khoâng hoïc ñaïo ñöùc maø
soáng coù ñaïo ñöùc ñöôïc thì ñoù laø nhöõng baäc
Thaùnh chöù ñaâu coøn laø phaøm phu nhö chuùng ta
nöõa.
Ngöôøi hieåu bieát thöôøng noùi: “Caùi neát ñaùnh
cheát caùi ñeïp”. Nhö vaäy roõ raøng ngöôøi ta chuoäng
ñöùc haïnh chöù khoâng ai chuoäng saéc ñeïp. “Höõu
nhan saéc höõu aùc ñöùc”, lôøi daïy naøy raát ñuùng,
khoâng sai.
Khen taëng laø moät ñöùc tính toát, nhöng
khen taëng nhö theá naøo ñuùng, nhö theá naøo sai?
Thöôøng khen taëng ngöôøi soáng coù ñaïo ñöùc laø
190
ñuùng coøn khen taëng ngöôøi coù saéc ñeïp laø sai. Vì
ñaïo ñöùc thöôøng haèng khoâng thay ñoåi neân ñaïo
ñöùc khoâng voâ thöôøng, coøn saéc ñeïp thì voâ
thöôøng, coøn treû thì ñeïp nhöng giaø thì ñaâu coøn
ñeïp: maët nhaên, maù hoùp, da moài, toùc söông. Vaû
laïi saéc ñeïp vôùi ngöôøi naøy thaáy ñeïp, coøn ngöôøi
kia thì thaáy xaáu, nhaát laø loaøi thuù vaät thaáy
ngöôøi ñeïp nhöng loøng gian aùc xaûo traù, thöôøng
caét coå nhoå loâng neân chuùng raát sôï haõi.
Cho neân, ngöôøi choïn saéc ñeïp laø ngöôøi coù
maét nhö muø, laø ngöôøi chöa bieát soáng. Ngöôøi
choïn ñaïo ñöùc laø ngöôøi bieát soáng, laø ngöôøi coù ñoâi
maét trí tueä. Cho neân, caùc con laø ngöôøi hoïc Phaät
ñeå reøn luyeän nhaân caùch soáng ñôøi ñaïo ñöùc nhaân
baûn - nhaân quaû khoâng laøm khoå mình, khoå
ngöôøi vaø khoå taát caû chuùng sinh. Vì theá caùc con
phaûi taäp luyeän khen taëng vaø ca ngôïi ñöùc haïnh
nhaân baûn - nhaân quaû cuûa moãi ngöôøi.
--o0o--
Ñoaïn 8
“ Khoâng ai khaùc. Con ngöôøi ñoù ñaõ coù hai

quaû tim vaøng”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Nhaân Quaû Nghieäp Baùo Vay Traû, Traû Vay.


Moät con ngöôøi coù hai quaû tim vaøng thì
khoâng ñuùng, ñoù laø caùch nhìn vaø suy nghó cuûa
rieâng caù nhaân taùc giaû, coøn ñoái vôùi ñaïo ñöùc nhaân
baûn - nhaân quaû thì trai gaùi yeâu thöông laø moät
söï kieän baét ñaàu cho chuoãi ñau khoå, yeâu nhieàu
ñau khoå nhieàu, yeâu ít ñau khoå ít. Trai gaùi yeâu
thöông laø baét ñaàu böôùc vaøo voøng tay ñieàu khieån
cuûa nhaân quaû, noù ñieàu khieån ñi vaøo hoân nhaân
thì coù caùi khoå cuûa hoân nhaân, coøn neáu khoâng ñi
vaøo hoân nhaân thì laïi khoå moät ñieàu khaùc nöõa.
Cho neân, trai gaùi yeâu nhau laø con ñöôøng ñau
khoå môû cöûa ñeå hai ngöôøi böôùc vaøo theá giôùi sinh
dieät traøn ñaày nöôùc maét. Ngöôøi ta goïi laø haïnh
phuùc chöù naøo coù haïnh phuùc gì ñaâu. Töø khi trai
gaùi yeâu thöông nhau ñi ñeán hoân nhaân thaønh
vôï, thaønh choàng thì bieát bao ñau khoå. Vì hai
ngöôøi khoâng theå laø moät neân thöôøng coù nhöõng
tö töôûng khaùc nhau, do tö töôûng khaùc nhau neân
khoâng laøm sao traùnh nhöõng söï khoå ñau.
Noùi hai quaû tim vaøng laø yù muoán noùi tình
yeâu thöông gaén boù luùc naøo cuõng khoâng muoán
rôøi nhau, cuõng luoân nhôù nhau. Nhöng khoâng rôøi
nhau, luoân nhôù nhau ñoù laø nhöõng söï khoå ñau.
Vaäy goïi laø quaû tim vaøng thì coù ñuùng
khoâng? Vaøng laø moät thöù kim loaïi quyù baùu, theá
maø tình yeâu thöông trai gaùi ví nhö quaû tim
192
vaøng thì noù phaûi ñem laïi moät ñieàu gì bình yeân,
an vui vaø haïnh phuùc, chöù sao noù laïi ñem
thöông nhôù nhau maø khoâng gaëp nhau thì ñoù laø
ñem laïi moät söï ñau khoå.
Cho neân, tình yeâu thöông caøng gaén boù maø
khoâng ñöôïc gaàn nhau, khoâng ñöôïc ôû beân nhau
thì laïi caøng ñau khoå nhieàu hôn. Coù ñuùng nhö
Nhöng khi ôû gaàn nhau thì laïi coù nhöõng
ñieàu ñau khoå khaùc. Cho neân, tình yeâu thöông
trai gaùi ôû xa coù nhöõng caùi ñau khoå ôû xa, coøn ôû
gaàn nhau thì coù nhöõng caùi ñau khoå ôû gaàn nhau.
Cho neân, tình yeâu trai gaùi laø tình yeâu ñau khoå,
vì theá ngöôøi ñôøi vì voâ minh meâ môø khoâng thaáy
sôïi daây xoû muõi cuûa nhaân quaû ñeå ñieàu khieån loaøi
ngöôøi baèng tình yeâu thöông trai gaùi, chính tình
yeâu thöông trai gaùi môùi coù gia ñình. Cho neân,
gia ñình laø con ñöôøng taùi sinh luaân hoài cuûa
nhaân quaû. Con ñöôøng taùi sinh luaân hoài nhaân
quaû thì laøm sao goïi laø an vui haïnh phuùc cho
ñöôïc, chæ coù nhöõng ngöôøi voâ minh soáng trong
mô moäng, trong töôûng tri thì môùi cho laø an vui
haïnh phuùc. Nhö vaäy töø xöa ñeán nay ai cuõng
soáng mô töôûng sao?
Ñuùng vaäy, toaøn caû theá gian naøy ai cuõng
soáng trong mô töôûng, chæ coù moät ngöôøi soáng

khoâng mô töôûng, ñoù laø ñöùc Thích Ca Maâu Ni,

ngöôøi AÁn Ñoä caùch ñaây 2551 naêm.
Nhaân quaû nghieäp baùo coù nghóa laø laøm aùc
phaûi chòu nhöõng tai naïn, beänh taät, khoå ñau vaø
laøm thieän thì phaûi höôûng ñöôïc nhöõng söï may
maén, yeân vui, thaân khoâng beänh ñau. Vì theá caùc
con neân nhôù lôøi Phaät daïy maø caûnh giaùc töøng
haønh ñoäng thaân, mieäng, yù: “Caùc phaùp aùc khoâng
neân laøm vaø luoân luoân neân laøm caùc phaùp thieän”.
--o0o--
Ñoaïn 9
“ Theo quy luaät cuûa ñaát trôøi, con ngöôøi ñoù

lôùn leân vaø ñaõ coù choàng con. Ngöôøi ñeïp aáy cuõng
ñaõ ñi ñaây, ñi ñoù trong vaø ngoaøi nöôùc, soáng vôùi
choàng con ñaày haïnh phuùc gia ñình. Cho ñeán
nay, ngöôøi hoa khoâi noï ñaõ coù chaùu noäi, chaùu
ngoaïi, ñang soáng beân oâng choàng ñaõ ñeán tuoåi
90. Coøn baø keùm oâng 13 tuoåi. OÂng choàng tuoåi
cao söùc yeáu, oám ñau trieàn mieân. Theâm ñoù, caû
hai vôï choàng chòu moät noãi baát haïnh vì ñöùa con
trai duy nhaát ñaõ qua ñôøi”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc
gì?
I- ÑAÙP AÙN
194
Theo Qui Luaät Nhaân Quaû Caùc Phaùp Ñeàu
Voâ Thöôøng.
Ñoaïn vaên treân ñaây laø töø tình yeâu thöông
trai gaùi ñi ñeán hoân nhaân, coù con caùi roài chaùu
noäi, chaùu ngoaïi. Choàng 90 tuoåi, vôï 77 tuoåi, thôøi
gian aáy phaûi traûi qua bieát bao nhieâu soùng gioù
cuoäc ñôøi; bieát bao nhieâu gian khoå nuoâi con roài
laïi oâm chaùu, soáng ñeán tuoåi ñoù ñaõ lo raàu bao
nhieâu ngöôøi thaân beänh taät vaø cuõng ñaõ khoùc
thöông bieát bao ngöôøi thaân ñaõ qua ñôøi.
Cho neân, tình yeâu thöông trai gaùi ñi ñeán
hoân nhaân coù haïnh phuùc an vui khoâng, hay tieáp
nhaän moät cuoäc ñôøi ñau khoå maø laïm duïng danh
töø HAÏNH PHUÙC LÖÙA ÑOÂI, chöù löùa ñoâi coù haïnh
phuùc bao giôø, toaøn laø söï ñau khoå, thaønh vôï
thaønh choàng thì phaûi lo laøm sao coù caùi aên, caùi
maëc roài nhaø ôû, lo cho con caùi ñöùa nhö theá naøy
ñöùa nhö theá khaùc. Thaät laø khoå voâ vaøn, côù sao
laïi baûo laø haïnh phuùc. Haïnh phuùc choã naøo ñaâu?
Con ngöôøi ñaõ bò nhaân quaû löøa ñaûo, vì voâ
minh khoâng thaáy neân môùi cho tình yeâu trai gaùi
keo sôn gaén boù khoâng bao giôø queân, cho ñeán
khi cheát cuõng vaãn nhôù nhau maõi maõi, thaät ra
ñoù laø ngu si, ñieân daïi. Tình yeâu trai gaùi chæ laø
baét ñaàu cho con ñöôøng sinh töû luaân hoài, noù laø
con ñöôøng ñau khoå cuûa kieáp laøm ngöôøi.

Theo luaät nhaân quaû thì con ngöôøi khoâng ai

thoaùt ra khoûi qui luaät tình yeâu trai gaùi, ngoaïi
tröø nhöõng ngöôøi hoïc Phaät phaùp vaø tu taäp chöùng
quaû voâ laäu thì hoï môùi coù theá laøm chuû vaø ñieàu
khieån qui luaät naøy.
Chæ coù ñaïo Phaät môùi nhìn thaáu suoát ñöôïc
con ñöôøng tình aùi, töùc laø con ñöôøng tình yeâu
thöông trai gaùi laø con ñöôøng ñau khoå daãn ñeán
luaân hoài taùi sinh muoân vaïn kieáp. Cho neân, moät
ngöôøi tu theo ñaïo Phaät maø chöa thoâng suoát taâm
aùi duïc naøy laø chöa thoâng suoát Phaät giaùo. Bôûi
Phaät giaùo ra ñôøi voán chæ daïy cho con ngöôøi hieåu
roõ nguyeân nhaân khoå ñau cuûa con ngöôøi laø caùi
gì? Chaân lyù TAÄP ÑEÁ khoâng phaûi laø AÙI DUÏC sao?
AÙi duïc khoâng phaûi laø con ñöôøng tình yeâu
thöông trai gaùi sao? Ñoái vôùi ñaïo Phaät, trai gaùi
yeâu nhau laø moät söï khoå ñau. Ngöôøi tu só Phaät
giaùo hoï yeâu thöông moïi ngöôøi, moïi loaøi bình
ñaúng nhö nhau, vì theá hoï khoâng laøm khoå mình,
khoå ngöôøi vaø khoå taát caû chuùng sinh.
Töø tình yeâu trai gaùi noù khoâng döøng ôû ñoù,
maø noù ñoøi hoûi ñi xa hôn, ñoù laø tình yeâu thöông
nhuïc duïc, töø tình yeâu thöông nhuïc duïc môùi
khieán con ngöôøi laøm ra bieát bao nhieâu toäi aùc.
Coù theå laøm cha meï vaãn gieát con nhö thöôøng maø
baùo chí thoâng tin: Nhöõng baø meï treû naïo moùc boû
thai nhi. Ai coù vaøo beänh vieän Töø Duõ thì seõ roõ,
196
ngaøy naøo cuõng coù ngöôøi naïo moùc thai nhi, thaät
laø ñau xoùt voâ cuøng. Noãi ñau khoâng nhöõng cuûa
rieâng ai. Coøn neáu ñeå nuoâi lôùn thì buïng mang daï
chöûa, ñoù cuõng laø moät caùch khoå sôû voâ cuøng, roài
ñeán khi sinh nôû phaûi chòu khoå ñau taän cuøng. Do
ñoù ngöôøi ta caàu khaån Trôøi, Phaät gia hoä: “Meï
troøn con vuoâng”. Töø ñoù caâu naøy trôû thaønh caâu
tuïc ngöõ.
Thaät söï trong ñôøi naøy, ngöôøi ta thöôøng
nhaéc nhuû ngöôøi phuï nöõ raát chí tình: “Ñaøn oâng
ñi bieån coù ñoâi, ñaøn baø ñi bieån moà coâi moät
mình”. Nhöõng caâu ca dao tuïc ngöõ nhö vaäy
thöôøng noùi caùi khoå cuûa ngöôøi phuï nöõ treân tình
yeâu aùi duïc. Treân tình yeâu aùi duïc ngöôøi phuï nöõ
phaûi gaùnh chòu traêm ngaøn khoå ñau. Töø tình yeâu
ñi ñeán hoân nhaân ngöôøi phuï nöõ phaûi chieàu
chuoäng choàng con, phaûi quaàn quaät naëng gaùnh
chuyeän noäi trôï, roài nhöõng chuyeän nghòch yù
khoâng cuøng moät quan nieäm soáng nhöng phaûi
thaàm laëng chòu ñöïng ñeå laøm vui cöûa vui nhaø,
chöù naøo coù thaät söï vui ñaâu. Vaû laïi khi coù choàng
roài khoâng ñöôïc töï do nhö luùc chöa coù choàng.
Khi coù choàng maø tieáp giao vôùi moät ngöôøi khaùc
phaùi trang löùa tuoåi nhö mình thì coi chöøng
choàng ghen tuoâng. Ghen tuoâng thì khoù theå naøo
traùnh khoûi baïo löïc gia ñình, neáu baïo löïc gia
ñình khoâng xaûy ra thì gia ñình cuõng luïc ñuïc,
côm khoâng laønh, canh khoâng ngon khoâng laøm

sao traùnh khoûi. Khi xaûy ra baïo löïc gia ñình thì
coù theå ñi ñeán li dò. Taát caû nhöõng ñieàu khoå ñau
naøy ngöôøi phuï nöõ phaûi laõnh ñuû caû moïi söï khoå.
Neáu kheùp mình laøm ngöôøi vôï toát trong gia
ñình thì ñöôïc yeân thaân, nhöng khoâng an thaân
ñaâu quyù vò aï! Roài ñaây buïng mang daï chöûa naëng
nhoïc traêm beà khoå sôû, cho ñeán ngaøy sinh nôû moät
cheát moät soáng voâ cuøng ñau ñôùn. Nhö vaäy chöa
heát khoå ñaâu, phaûi suoát ba naêm nuoâi con cho buù
môùm “tam nieân nhuõ boä” phaûi chòu dô, chòu baån,
aên khoâng ngon, nguû khoâng yeân giaác, roài khi con
ñau oám beänh taät thì meï khoå traêm beà. Voán con
ngöôøi coù söùc chòu ñöïng gioûi trong moïi khoå ñau,
ñeå tuaân theo qui luaät nhaân quaû traû vay.
Nhö vaäy chuùng ta truy ra nguyeân nhaân
sinh ra muoân vaøn ñau khoå cuûa ngöôøi phuï nöõ
khoâng phaûi laø tình yeâu trai gaùi sao?
Ñuùng laø tình yeâu trai gaùi laø nguyeân nhaân
sinh ra muoân vaøn söï khoå ñau. Vaäy sao ngöôøi ta
laïi yeâu nhau? Laïi coøn goïi ngöôøi coù tình yeâu
thöông trai gaùi gaén boù laø ngöôøi coù quaû tim
vaøng. Theo chuùng toâi nghó khoâng coù quaû tim
vaøng maø coù traøn ñaày quaû khoå ñau cuûa kieáp
ngöôøi, chæ coù nhöõng ngöôøi khoâng bieát môùi chaáp
nhaän tình yeâu trai gaùi khoâng queân môùi goïi laø
quaû tim vaøng.
198
Taïi sao con ngöôøi khoâng thoâng minh nhaän
ra ñaâu laø con ñöôøng khoå, ñaâu laø con ñöôøng
khoâng ñau khoå, chæ meâ môø ham muoán chaïy
theo nhöõng phuùt truy hoan saéc duïc cuûa tình yeâu
trai gaùi maø phaûi gaùnh chòu suoát caû moät ñôøi
ngöôøi traêm cay, muoân ngaøn vaïn khoå ñau?
Bieát tình yeâu trai gaùi laø traêm cay, muoân
vaïn söï khoå ñau sao moïi ngöôøi khoâng döøng laïi
maø cöù lao thaúng vaøo, ñeå roài nhö con caù maéc caïn
treân khoâ. Thaät laø toäi nghieäp!
Ñöùc Phaät xaùc ñònh con ngöôøi laø voâ minh,
töùc laø con ngöôøi thieáu söï hieåu bieát quy luaät
nhaân quaû. Nhöng khi ñaõ chæ daïy cho hoï hieåu
bieát, giaùc ngoä ñöôïc tình yeâu trai gaùi laø con
ñöôøng khoå, con ñöôøng taùi sinh luaân hoài, theá maø
hoï vaãn khoâng döøng laïi laø côù sao vaäy?
Bieát roõ nôi ñoù laø hang huøm, raén ñoäc, nôi
ñoù seõ gieát haïi vaø laøm ñau khoå con ngöôøi, theá
maø moïi ngöôøi vaãn chui vaøo hang huøm ñuøa giôõn
vôùi raén ñoäc, nhöng khi bò huøm aên, raén ñoäc caén
thì than thaân traùch phaän, keâu Trôøi keâu Phaät.
Thaät laø ñaùng thöông, nhöng bieát laøm sao
khuyeân vaø giuùp hoï.
Bôûi vì moãi ngöôøi phaûi töï mình thaép ñuoác
leân maø ñi, khoâng ai ñi thay theá cho mình ñöôïc.
Ñaây laø lôøi nhaén nhuû cuûa ñöùc Phaät ñaõ daïy caùch

ñaây 2551 naêm, nhöng giaù trò lôøi noùi naøy maõi
maõi khoâng môø phai trong loøng ngöôøi.
Caùc phaùp ñeàu voâ thöôøng, khoâng coù phaùp
naøo laø ta, laø cuûa ta, laø baûn ngaõ cuûa ta. Vaäy caùc
con coøn coù nhöõng gì maø khoâng buoâng xaû cho
saïch, chæ coøn duy nhaát laø taâm baát ñoäng tröôùc aùc
phaùp vaø caûm thoï. Ñoù laø moät traïng thaùi taâm
thanh thaûn, an laïc vaø voâ söï. Haõy coá gaéng leân
caùc con aï! Ñôøi laø voâ thöôøng, coù ai soáng maõi vôùi
chuùng ta ñaâu, roài ñaây moïi ngöôøi ñeàu theo
nghieäp thieän aùc maø ñi taùi sinh luaân hoài. Vaäy
coøn gì nöõa maø chuùng ta khoâng buoâng xuoáng cho
thaät saïch. Phaûi khoâng caùc con?
--o0o--
Ñoaïn 10
“ Baø coá vöôït qua noãi buoàn teâ taùi trong

loøng mình, nhöng raát vui veû, laïc quan”. Caâu
I- ÑAÙP AÙN
Ñöùc Vöôït Qua Nhaân Quaû YÙ Haønh.
200
Voán con ngöôøi coù söùc chòu khoå, khi chòu
ñöïng nhöõng söï khoå ñau thì goïi laø vöôït qua.
Nhöng baûo raèng tình yeâu thöông gia ñình laø
haïnh phuùc, laø khoâng khoå ñau laø khoâng ñuùng.
Bôûi noùi ñeán gia ñình laø noùi ñeán moïi söï khoå ñau
ñeàu taäp trung nôi ñoù, theá maø con ngöôøi ít ai
traùnh khoûi. Con ngöôøi cöù trai lôùn laáy vôï gaùi lôùn
gaû choàng nhö moät ñieäp khuùc khoå ñau laëp ñi laëp
laïi maõi maõi töø ñôøi naøy ñeán ñôøi khaùc khoâng bao
giôø döùt.
Ñuùng vaäy, quy luaät nhaân quaû sinh toàn cuûa
muoân loaøi treân haønh tinh soáng naøy duy nhaát
chæ coù con ñöôøng naøy. Con ñöôøng naøy goïi laø con
ñöôøng taùi sinh luaân hoài nhö treân ñaõ noùi.
Muoán chaám döùt taùi sinh luaân hoài thì tình
yeâu trai gaùi saéc duïc phaûi chaám döùt, neáu khoâng
chaám döùt con ñöôøng ñau khoå naøy thì loaøi ngöôøi
maõi maõi phaûi chòu khoå ñau muoân ñôøi muoân
kieáp.
Khi yeâu thöông nhau caùch xa thì khoå ñau,
gaàn nhau thì lôøi qua tieáng laïi cuõng khoå ñau; khi
yeâu thöông nhau beänh ñau phaûi chaêm soùc cho
nhau cuõng khoå ñau; khi thöông yeâu nhau thaáy
ai thaân maät vôùi ngöôøi mình yeâu thöông thì
sinh taâm ghen tuoâng töùc giaän hay buoàn phieàn,
ñoù laø nhöõng söï khoå ñau.

Khi coù con coù chaùu, neáu coù ñöùa naøo beänh
taät hay cheát thì noãi khoå ñau laïi choàng chaát leân
nhau suoát töø naêm naøy ñeán naêm khaùc. Noùi ñeán
gia ñình ai cuõng töôûng noù laø haïnh phuùc, nhöng
naøo ngôø gia ñình laø caûnh ñòa nguïc traàn gian,
gia ñình laø con ñöôøng sinh töû luaân hoài. Ngöôøi
coù trí hieåu bieát gia ñình laø nghieäp baùo theo quy
luaät nhaân quaû traû vay töø kieáp naøy sang kieáp
khaùc. Cho neân, gia ñình laø caùi roï ñeå nhoát moïi
ngöôøi cuøng chung nhaân quaû ñeå gaén boù cuøng chòu
khoå ñau.
Chính con ñöôøng sinh töû luaân hoài cuõng laø
nôi ñaây nhö treân ñaõ noùi, vì vaäy noù laø con ñöôøng
ñau khoå nhaát treân haønh tinh soáng naøy. Theá maø
moïi ngöôøi ñang soáng treân haønh tinh naøy ñeàu
nghó töôûng gia ñình laø haïnh phuùc, nhöng khi
böôùc vaøo thaønh laäp gia ñình thì haïnh phuùc ñaâu
khoâng thaáy, chæ toaøn thaáy muoân vaøn thöù khoå
ñau, töø nhöõng khoå ñau naøy ñeán nhöõng khoå ñau
khaùc, khoå ñau trieàn mieân. Cho ñeán khi xuoâi hai
tay ñi vaøo loøng ñaát laïnh thì laïi tieáp tuïc taùi
sinh, nhö vaäy laøm sao heát khoå ñöôïc. Bôûi vaäy ai
laø ngöôøi hieåu ñöôïc con ñöôøng tình yeâu trai gaùi
ñaày gian truaân khoå aûi naøy vaø chính ai laø ngöôøi
ñaõ vöôït ra khoûi con ñöôøng naøy. OÂi! Con ñöôøng
nhieàu cay ñaéng vaø choâng gai.
Töø xöa ñeán giôø, ai cuõng laàm laïc töôûng laø
trai gaùi yeâu nhau ñi ñeán hoân nhaân laø haïnh
202
phuùc, nhöng naøo ngôø ñoù laø moät loä trình môû ra
ñeå ñöa con ngöôøi ñi vaøo nghieäp taùi sinh luaân
hoài voâ vaøn muoân söï khoå ñau.
Vöôït qua nhaân quaû chæ laø moät lôøi noùi
suoâng, vaäy baèng caùch naøo ñeå vöôït qua nhaân
quaû? Phaûi coù phöông phaùp, phaûi coù söï taäp
luyeän.
Vöôït qua nhaân quaû coù nghóa laø laøm chuû
nhaân quaû, muoán laøm chuû nhaân quaû thì duy
nhaát chæ coù taâm baát ñoäng tröôùc caùc aùc phaùp vaø
caùc caûm thoï. Muoán ñöôïc taâm baát ñoäng tröôùc caùc
aùc phaùp vaø caùc caûm thoï thì caùc con phaûi trieån
khai tri kieán giôùi luaät ñöùc haïnh nhaân baûn -
nhaân quaû, haèng ngaøy soáng khoâng laøm khoå
mình, khoå ngöôøi vaø khoå chuùng sinh baèng ñöùc
hieáu sinh ña höôùng. Baát cöù moät aùc phaùp naøo
xaûy ñeán ñeàu phaûi ñem loøng yeâu thöông vaø tha
thöù. Coù thöïc hieän taâm nhö vaäy thì môùi tìm
thaáy söï baát ñoäng cuûa taâm.
Söï baát ñoäng cuûa taâm chính laø söï vöôït qua
nhaân quaû hay coøn goïi laø laøm chuû nhaân quaû. Caùc
con neân nhôù lôøi daïy naøy, chính noù laø lôøi vaøng
töø kim khaåu ñöùc Phaät ñaõ daïy trong taïng kinh
Nikaya.
--o0o--

Ñoaïn 11
“ Saên soùc oâng choàng voâ cuøng chu ñaùo. Baø

lo töøng böõa côm sao cho thích hôïp, lo töøng giaác
nguû khi thaáy choàng trôû mình”. Caâu naøy daïy ñaïo
ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Ñöùc Traùch Nhieäm Boån Phaän Hieáu Sinh YÙ
Haønh, Thaân Haønh.
Ñoïc ñoaïn vaên treân ñaây, chuùng ta môùi thaáy
hai chöõ boån phaän vaø traùch nhieäm cuûa ngöôøi vôï,
ngöôøi meï thaät laø traêm ngaøn thöù khoå: phaûi lo
töøng böõa côm sao cho thích hôïp, phaûi lo sao cho
giaác nguû choàng con yeân oån khi trôû mình. Nhö
vaäy ngöôøi phuï nöõ laøm heát traùch nhieäm vaø boån
phaän cuûa mình coù khoå khoâng quyù vò?
Bôûi vaäy moät ngöôøi saùng suoát soi roïi laïi
cuoäc soáng cuûa mình môùi thaáy cuoäc soáng gia
ñình laø ñòa nguïc, coøn ai cho noù laø thieân ñaøng
haïnh phuùc thì ñoù khoâng thöïc teá, chæ laø aûo töôûng
maø thoâi. Bôûi vaäy ngöôøi ñi tìm söï bình an, haïnh
phuùc trong löùa ñoâi thì khoâng bao giôø coù, coù
chaêng cuõng chæ laø giaác mô, nhöng khi choaøng
tænh laø moät söï ñau khoå eâ cheà. Tình yeâu trong
204
ñoâi löùa laø mieáng moài duï moïi ngöôøi loït baãy sa
löôùi ñeå roài chæ coøn bieát chòu ñöïng cho heát cuoäc
ñôøi maø thoâi. Nhöng khoâng roõ noù thì kieáp khaùc
laïi cuõng taùi dieãn nhö vaäy, nghóa laø khoå ñau roài
laïi tieáp tuïc khoå ñau maõi maõi.
Tình yeâu löùa ñoâi laø moät ñònh luaät ñau khoå
cuûa loaøi ngöôøi muoân ñôøi muoân kieáp maø loaøi
ngöôøi meâ muoäi neân xaây döïng moät neàn taûng
haïnh phuùc aûo töôûng, vì theá noù trôû thaønh moät
truyeàn thoáng duy trì noøi gioáng. Con ngöôøi duy
trì noøi gioáng trong loä trình ñau khoå maø khoâng
tìm moät loä trình duy truyeàn noøi gioáng qua con
ñöôøng khoâng ñau khoå.
Coù moät con ñöôøng duy trì loaøi ngöôøi maø
khoâng phaûi con ñöôøng löùa ñoâi. Vaïn vaät ñöôïc
hôïp duyeân ñeå sinh ra coù boán caùch:
1- Thaáp sinh laø nhöõng sinh vaät sinh nôi
aåm thaáp.
2- Noaõn sinh laø nhöõng sinh vaät sinh ra
tröùng, töø tröùng môùi nôû thaønh con.
3- Thai sinh laø nhöõng sinh vaät sinh ra
baèng con.
4- Hoùa sinh laø nhöõng sinh vaät sinh ra
baèng caùch töï hôïp caùc duyeân taïo thaønh ra con
ngöôøi.

Ba loaïi sinh ñaàu tieân ñeàu phaûi hôïp duyeân

sinh ra baèng qui luaät nhaân quaû aâm döông
(gioáng ñöïc vaø gioáng caùi). Duø laø caây coû cuõng phaûi
qua quy luaät naøy. Coøn loaïi sinh thöù tö thì
khoâng qua quy luaät nhaân quaû aâm döông maø
baèng Töù Thaàn Tuùc hôïp duyeân theo yù thöùc ñieàu
khieån phaùp höôùng taâm.
Nhö vaäy con ngöôøi muoán sinh nôi khoâng
ñau khoå, nôi thanh tònh thì chæ coù sinh nôi hoaù
sinh. Hoùa sinh ôû ñaây khoâng coù nghóa laø bieán
hoùa nhö moïi ngöôøi töôûng töôïng duøng thaàn
thoâng bieán hoùa, hoaëc hoùa sinh nhö con saâu
böôùm. Saâu böôùm moïc caùnh moïc chaân thaønh con
böôùm roài böôùm giao hôïp sinh ra tröùng, tröùng
nôû ra aáu truøng töùc laø con saâu, con saâu laàn lôùn
leân moïc caùnh moïc chaân thaønh laïi böôùm. Do
khoâng hieåu, caùc nhaø Ñaïi thöøa cho ñoù laø hoùa
sinh. Nhö treân ñaõ noùi, böôùm giao hôïp môùi sinh
ra tröùng, nhö vaäy laø böôùm sinh ra baèng con
ñöôøng NOAÕN SINH, töø saâu thaønh böôùm laø söï
phaùt trieån cuûa con böôùm, chöù khoâng phaûi HOÙA
SINH.
Moät ngöôøi tu haønh ñuùng chaùnh phaùp cuûa

Phaät, taâm tham, saân, si, maïn, nghi ñaõ xa lìa vaø
dieät haún, neân khoâng coøn taùi sinh theo ba con
ñöôøng THAÁP SINH, THAI SINH vaø NOAÕN SINH.
Ba con ñöôøng ñi taùi sinh naøy do nghieäp löïc
nhaân quaû töông öng chieâu caûm, chöù con ngöôøi
206
khoâng coù quyeàn ñieàu khieån söï taùi sinh naøy. Vì
theá trai gaùi yeâu nhau laø moät quy luaät nghieäp
baùo cuûa nhaân quaû maø taát caû caùc loaøi höõu tình
hay voâ tình ñeàu bò löïc huùt töông öng ñi taùi
sinh, chöù khoâng ngöôøi naøo coù ñöôïc quyeàn laøm
chuû taùi sinh luaân hoài. Vì theá ngöôøi naøo muoán
laøm chuû taùi sinh luaân hoài thì phaûi tu haønh
chöùng quaû A La Haùn. Ngöôøi chöùng quaû A La
Haùn môùi coù Töù Thaàn Tuùc. Nhôø coù Töù Thaàn Tuùc
con ngöôøi môùi ñuû naêng löïc hôïp caùc duyeân roài
môùi hoaù sinh.
Nhöng ñoái vôùi ngöôøi tu chöùng quaû A La
Haùn, hoï laïi khoâng bao giôø hoùa sinh. Khi boû
thaân nghieäp töù ñaïi naøy hoï seõ vaøo Nieát Baøn
vónh vieãn.
Vì hoùa sinh vaãn coøn mang thaân töù ñaïi, maø
thaân töù ñaïi laø phaùp höõu vi, maø phaùp höõu vi
phaûi chòu luaät voâ thöôøng. Vì theá ngöôøi tu chöùng
quaû A La Haùn khoâng ai coøn muoán taùi sinh trôû
laïi ñôøi naøy nöõa. Ñöùc Thích Ca Maâu Ni ñaõ noùi:
“Ta chæ coøn moät ñôøi naøy nöõa maø thoâi”.
Coù ngöôøi baûo raèng, neáu ai cuõng tu haønh
chöùng quaû A La Haùn heát thì treân haønh tinh
naøy seõ khoâng coøn coù con ngöôøi nöõa. Lôøi noùi naøy
khoâng ñuùng, vì loaøi ngöôøi khoâng theå chaám döùt
treân haønh tinh naøy ñöôïc, khi moâi tröôøng soáng
vaãn coøn thì luaät nhaân quaû vaãn coøn chi phoái vaïn

vaät. Cho neân, luaät nhaân quaû vaãn coøn thì quy
luaät sinh dieät cuûa nhaân quaû vaãn coøn, maø quy
luaät nhaân quaû sinh dieät vaãn coøn thì taùi sinh
luaân hoài phaûi theo ba ñöôøng: thaáp sinh, thai
sinh vaø noaõn sinh.
Laøm ngöôøi ai cuõng coù traùch nhieäm vaø boån
phaän, nhöng traùch nhieäm vaø boån phaän cuûa moãi
ngöôøi duø nam hay nöõ ñeàu phaûi soáng coù ñaïo ñöùc,
nhôø soáng coù ñaïo ñöùc môùi ñem laïi söï bình an,
yeân vui cho mình, cho moïi ngöôøi vaø cho moïi
vaät. Vì vaäy caùc con neân bieát: Chính traùch
nhieäm vaø boån phaän ñaïo ñöùc cuûa con ngöôøi laø
treân heát, khoâng coù traùch nhieäm boån phaän naøo
ngoaøi ñaïo ñöùc caùc con aï!
Con ngöôøi laáy ñaïo ñöùc laøm cuoäc soáng laø
traùch nhieäm vaø boån phaän ñuùng ñaén nhaát cho söï
soáng treân haønh tinh naøy.
--o0o--
Ñoaïn 12
“ Ñaây laø ñoâi vôï choàng coù duyeân nôï vôùi

nhau, aên ôû vôùi nhau suoát ñôøi”. Caâu naøy daïy ñaïo
ñöùc gì?
208
I- ÑAÙP AÙN
Nhaân Quaû Nghieäp Baùo Nhieàu Ñôøi.
Ñoaïn treân ñaây noùi: “Ñaây laø ñoâi vôï choàng
coù duyeân nôï vôùi nhau, aên ôû vôùi nhau suoát ñôøi”.
Ñôøi soáng con ngöôøi nghe noùi caâu naøy cho laø
haïnh phuùc, nhöng khoâng ñaâu quyù vò aï! Quyù vò
cöù xeùt xem, ñoâi vôï choàng coù duyeân nôï aên ñôøi ôû
kieáp, ñoù laø moät ñieàu ngöôøi ta töôûng raèng toát cuûa
cuoäc ñôøi maø moïi ngöôøi ai cuõng mong muoán ñöôïc
nhö vaäy. Nhöng xeùt cho cuøng, hai ngöôøi soáng
chung nhau nhö vaäy hoï coù raát nhieàu söï ñau
khoå, chæ vì hoï khoâng löu yù maø thoâi, chöù löu yù
hoï seõ thaáy roõ hôn. Neáu hai vôï choàng li dò chia
lìa hoï seõ coù nhöõng söï ñau khoå trong li dò chia
lìa, coøn khoâng li dò chia lìa hoï laïi coù nhöõng
ñieàu khoå trong khoâng li dò chia lìa. Cho neân,
ñöùc Phaät daïy: “Ñôøi laø bieån khoå”, nhöng maáy ai
löu yù, cöù khoå maëc khoå, neân luoân luoân luùc naøo
cuõng soáng trong khoå, ngaøy naøo cuõng khoå, giôø
naøo cuõng khoå, moïi ngöôøi laáy caùi khoå laøm nieàm
vui. Vui trong ñau khoå laø vui choã naøo ñaâu quyù
vò?
Bôûi vui vaø khoå laø hai maët cuûa cuoäc ñôøi, coù
vui thì khoâng coù khoå, coù khoå thì khoâng coù vui,
cho neân noùi laáy khoå laøm vui laø khoâng ñuùng,
nhöng chaáp nhaän chòu ñöïng khoå ñeå soáng thì

ñuùng. Cöôøi ra nöôùc maét, ñoù laø cuoäc soáng cuûa con
ngöôøi.
Ngöôøi ta thöôøng bò taâm mình löøa gaït ñôøi
soáng löùa ñoâi laø haïnh phuùc, vì theá hoï khoâng
bieát, khoâng thaáy ñôøi laø khoå ñau, laø con ñöôøng
taùi sinh luaân hoài, neân trai gaùi lôùn leân ñeàu baét
ñaàu yeâu thöông nhau, yeâu thöông nhau ñeå chòu
khoå, ñeå laøm taát caû toäi aùc.
Ngöôøi ta goïi laø haïnh phuùc chöù naøo tìm ñaâu
ra haïnh phuùc. Chuùng ta phaûi bieát con ñöôøng
trai gaùi yeâu nhau laø con ñöôøng ñau khoå nhaát
cuûa cuoäc ñôøi. Lôøi noùi naøy coù ñuùng khoâng quyù vò?
Quyù vò cöù nhìn xem coù ñoâi vôï choàng naøo laø
haïnh phuùc thaät ñaâu, chæ laø aûo töôûng, töø caùi khoå
naøy chöa döùt seõ tieáp noái caùi khoå khaùc, khoå
choàng leân lôùp lôùp truøng truøng.
Ví duï: Khi coøn soáng ñoäc thaân chöa laäp gia
ñình thì khi ñau chæ coù moät mình, thì caùi khoå
cuõng coù moät mình, coøn khi coù hai ngöôøi thì
choàng ñau hay vôï ñau thì caû hai ngöôøi ñeàu khoå.
Ngöôøi ñau cuõng khoå, ngöôøi khoâng beänh ñau
cuõng khoå, khoå vì lo raàu, khoå vì phaûi chaêm soùc
thuoác thang cho ngöôøi beänh, do ñoù aên khoâng
ngon, nguû khoâng yeân, v.v.. Taát caû nhöõng ñieàu
naøy khoâng phaûi khoå sao?
Khi coøn ñoäc thaân chæ coù moät yù kieán neân
khoâng coù söï tranh caõi baát ñoàng, nhöng khi coù
210
hai ngöôøi thì coù hai yù kieán. Coù hai yù kieán thì coù
söï baát ñoàng yù, maø coù söï khoâng ñoàng yù laø coù söï
tranh caõi, maø coù söï tranh caõi laø khoâng coù söï
baèng loøng, khoâng coù söï baèng laø coù söï phieàn naõo
töùc giaän. Coù söï phieàn naõo töùc giaän laø coù söï ñau
khoå phaûi khoâng quyù vò?
Khi soáng ñoäc thaân thì khoâng coù söï sinh
con ñeû caùi, sinh con ñeû caùi khoâng phaûi laø söï
ñau khoå sao?
Ñeå minh chöùng söï ñau khoå cuûa tình yeâu
löùa ñoâi qua baøi: “ÖÔÙC MÔ”. Hai chöõ öôùc mô tuy
ngaén goïn nhöng chöùa ñöïng bieát bao khaùt voïng
cuûa moãi con ngöôøi. Soáng treân ñôøi, ai cuõng löïa
choïn cho mình moät öôùc mô ñeå vöõng böôùc trong
cuoäc soáng vaø ñònh höôùng toát ñeïp cho töông lai.
Nhöng öôùc mô khoâng chæ ñôn thuaàn laø laøm theá
naøo ñeå coù ngheà nghieäp oån ñònh cho rieâng mình,
maø coøn laø khaùt voïng, laø mong muoán ñöôïc soáng
trong moät gia ñình haïnh phuùc.
“Hoài nhoû, moãi khi nhaéc ñeán öôùc mô laø toâi
laïi mong sao coù moät ngaøy naøo ñoù coù theå ñöôïc
bay leân baàu trôøi ñeå taän maét thaáy nhöõng vì sao,
ñöôïc thaáy chò Haèng treân cung traêng. Nhöng
daàn lôùn leân, toâi môùi bieát ñoù chæ laø aûo töôûng vaø
giôø ñaây öôùc mô lôùn nhaát cuûa toâi laø ñöôïc soáng
trong moät gia ñình haïnh phuùc. Coù leõ ñoái vôùi toâi
nhö theá laø quaù ñuû roài.

Sinh ra, toâi ñöôïc soáng trong voøng tay yeâu

thöông cuûa cha meï vaø chò toâi. Toâi nghó soá phaän
cuûa mình quaù may maén. Nhöng caøng lôùn leân
toâi môùi hieåu raèng maëc duø ñöôïc cha meï yeâu
thöông chieàu chuoäng, nhöng cuoäc soáng gia ñình
toâi khoâng ñöôïc haïnh phuùc. Ngaøy naøo cuõng vaäy,
cöù toái ñeán ba meï toâi caõi nhau. Coù khi vì boá toâi
uoáng röôïu say veà phaù tung ñoà ñaïc. Moãi laàn nhö
theá laø hai chò em toâi chæ bieát khoùc, khoâng daùm
can ngaên. Cöù nhö theá tuoåi thô troâi qua trong
nhöõng noãi ñau veà tinh thaàn, nhöng cha meï toâi
khoâng bieát, hoï cho raèng cuoäc soáng nhö vaäy ñaõ
ñuû vôùi chò em toâi. Coù nhöõng ñeâm toâi khoùc
thaàm, mong sao cha meï coù theå hieåu ñöôïc taâm
traïng cuûa toâi vaø van hoï ñöøng tieáp tuïc caõi nhau
nöõa. Nhöng coù leõ söï thaät quaù baát coâng. Toâi
mong sao mình coù theå bieán thaønh moät vì sao
laáp laùnh treân baàu trôøi, coù leõ nhö vaäy thì toâi
khoâng phaûi nghe cha meï xích mích caõi nhau vaø
toâi khoâng phaûi khoùc nöõa. Nöôùc maét roài cuõng coù
ngaøy khoâ caïn vaø ñoâi khi nöôùc maét khoâng theå
giaûi quyeát ñöôïc söï vieäc. Toâi bieán thaønh moät vì
sao hay moät vaät voâ tri naøo thì ñoù cuõng chæ laø aûo
aûnh.
Giôø ñaây toâi ñaõ lôùn, thôøi gian ñaõ troâi qua,
taát caû vaïn vaät ñaõ thay ñoåi, nhöng cuoäc soáng gia
ñình toâi vaãn ôû con soá 0. Nhieàu luùc toâi töï nghó
taïi sao caùi öôùc mô nhoû beù ñoù laïi khoâng theå trôû
212
thaønh hieän thöïc? Taïi sao nhöõng baäc laøm cha
laøm meï khoâng nghó raèng nhöõng söï vieäc maø hoï
laøm ñaõ gaây toån thöông chính con cuûa hoï. Ngöôøi
ta thöôøng noùi: Toâi seõ khoâng lo nghó, toâi seõ
khoâng mô töôûng nhöõng yù nghó kyø quaùi maø
chính toâi cuõng nghó nhö vaäy. Tuy toâi ñaõ lôùn,
nhöng moät khi vaøo nhaø caùc baïn chôi thaáy cha
meï baïn thaät haïnh phuùc toâi laïi muoán khoùc,
nhöng khoùc ñeå laøm gì khi söï thaät khoâng theå
thay ñoåi maëc duø nöôùc maét toâi ñaõ caïn khoâ...”.
(Nguyeãn Thò Thu Thaûo)
Ñoïc qua ñoaïn vaên treân, chuùng ta xeùt thaáy
tình yeâu trai gaùi ñaâu coù gì laø haïnh phuùc, maø
toaøn laø khoå ñau, ñöùng beân ngoaøi töôûng laø thieân
ñaøng, khoâng ngôø khi böôùc chaân vaøo môùi thaáy
ñoù laø ñòa nguïc. Ñòa nguïc khoâng cuûa rieâng ai, coù
ñuùng khoâng quyù vò?
Con ngöôøi vì taâm aùi duïc laøm meâ môø lyù trí
neân cöù ngôõ töôûng trai gaùi yeâu nhau laø haïnh
phuùc. Yeâu nhau maø cha meï ñoâi beân khoâng baèng
loøng thì ñoù noãi khoå ñau voâ cuøng voâ taän cuûa trai
gaùi, coøn yeâu nhau maø cha meï ñoâi beân chaáp
nhaän thì laïi coù caùi khoå khaùc… Caùi khoå cuûa söï
raøng buoäc hoân nhaân, cuûa caû hai gia ñình cha
meï ñoâi beân, ñoù laø moät chuøm nhaân quaû khoå ñau.
Caùi gì ñeán roài phaûi ñeán theo trình töï cuûa
nghieäp baùo nhaân quaû maø con ngöôøi khoâng theå

laøm chuû vaø löôøng tröôùc ñöôïc, chæ coù ñöông ñaàu
vaø chòu ñöïng ñôøi ñôøi kieáp kieáp noái tieáp nhau
maõi maõi nhö ngoïn ñuoác. Ngoïn ñuoác naøy vöøa taét
thì ngoïn ñuoác khaùc tieáp noái chaùy leân voâ löôïng
kieáp khoå ñau.
Nhaân quaû nghieäp baùo nhö caùc con ñaõ hoïc,
noù khoâng tha cho moät ngöôøi naøo caû khi caùc con
laøm ñieàu aùc. Vì bieát roõ nhaân quaû nghieäp baùo
nhö vaäy thì trong cuoäc soáng haèng ngaøy caùc con
phaûi caån thaän, moãi vieäc laøm, lôøi noùi phaûi suy
nghó chín chaén roài môùi laøm vaø noùi, chöù khoâng
ñöôïc duïc aên, duïc noùi nhö tröôùc kia nöõa.
Caùc con ñaõ hoïc ñaïo ñöùc thì phaûi aùp duïng
ñaïo ñöùc vaøo cuoäc soáng ñeå khoâng coù nhaân quaû
nghieäp baùo naøo taùc ñoäng caùc con ñöôïc. Caùc con
neân nhôù kyõ lôøi daïy naøy.
--o0o--
Ñoaïn 13
“ Naêm nay tuy tuoåi ñaõ xaáp xæ gaàn 80,

nhöng baø laïi gaëp moät tin vui baát ngôø. Sau 55
naêm, baø tìm ñöôïc ñòa chæ cuûa ngöôøi mình mong
ñôïi. Ngöôøi baø yeâu khoâng ai khaùc laø baïn hoïc
cuøng tröôøng”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc gì?
214
I- ÑAÙP AÙN
Nhaân Quaû Nghieäp Baùo Tình Yeâu Trai Gaùi
YÙ Haønh.
Töø luùc tuoåi coøn treû, baây giôø tuoåi ñaõ 80 theá
maø tình yeâu vaãn choân chaët trong loøng chöa
daùm hôû moâi noùi vôùi ai, ngay caû choàng con cuõng
chaúng daùm thoå loä. Nhö vaäy tình yeâu thöông
trai gaùi thuôû ban ñaàu ñaõ ghi ñaäm vaøo taâm hoàn
moät noãi loøng thöông nhôù khoâng queân. Nguyeãn
Du noùi:
“Noãi rieâng rieâng nhöõng baøng hoaøng,
Khoái tình cheát xuoáng tuyeàn ñaøi chöa tan”
Tuy ñaõ coù choàng con, chaùu, chít vaø chaét,
nhöng moãi khi nöûa ñeâm canh khuya thanh
vaéng coøn laïi moät mình thì laïi nhôù moái tình ñaàu
naêm xöa, khi nhôù nhau laøm sao taâm hoàn khoâng
ray röùt. Bôûi vaäy tình yeâu thöông trai gaùi laø
khoå. Tình yeâu thöông aáy laø tình yeâu thöông
laõng maïn. Nguyeãn Du ñaõ noùi ñeán söï ñau khoå
day döùt cuûa tình yeâu aáy baèng caâu thô raát hay
vaø raát ñuùng taâm lyù con ngöôøi: “Daãu lìa ngoù yù
coøn vöông tô loøng”.
Baø cuï giaø naøy cuõng vaäy, treân 55 naêm, coù
choàng, con, chaùu, chít vaø chaét, theá maø moái tình
ñaàu vaãn chöa tan. Moät noãi nhôù thöông ñeo

ñaúng cho ñeán khi cheát tình yeâu cuûa baø cuõng
khoâng queân. Ñuùng laø baø, ngöôøi raát chung tình,
nhöng ñoái vôùi choàng thì baø khoâng phaûi laø ngöôøi
chung thuûy.
Khi chöa coù choàng, coù vôï, coøn laø moät coâ
gaùi, moät chaøng trai thanh nieân thì yeâu thöông
ngöôøi naøo cuõng ñöôïc, nhöng khoâng neân yeâu
thöông nhöõng ngöôøi coù vôï hay nhöõng ngöôøi coù
choàng, vì yeâu thöông nhö vaäy laø phaù hoaïi gia
ñình vaø laøm tan cöûa naùt nhaø ngöôøi khaùc.
Trai gaùi yeâu thöông nhau cuõng phaûi caån
thaän löïa choïn, chöù khoâng phaûi ñuïng ñaâu yeâu
thöông ñoù, nhöng duø sao tình yeâu trai gaùi coù
choïn löïa hay khoâng choïn löïa noù vaãn laø con
ñöôøng ñau khoå cuûa loaøi ngöôøi. Khoâng yeâu
thöông laø thoaùt khoå, laø chaám döùt taùi sinh luaân
hoài. Khoâng yeâu thöông trai gaùi laø laøm chuû
nghieäp baùo nhaân quaû, soáng trong cuoäc ñôøi maø
ra khoûi cuoäc ñôøi, khoâng coøn moïi sôïi daây aùi kieát
söû voâ hình troùi buoäc.
Haïnh phuùc thay cho nhöõng ai thoaùt khoûi
tình yeâu thöông trai gaùi! Thoaùt khoûi tình yeâu
thöông trai gaùi laø thoaùt khoûi quy luaät nhaân
quaû. Haïnh phuùc thay cho nhöõng ai bieát trai gaùi
yeâu nhau laø con ñöôøng daãn ñeán taùi sinh luaân
hoài, khoå ñau muoân kieáp!
216
Haïnh phuùc thay cho nhöõng ai coù ñaày ñuû
nghò löïc vaø yù chí kieân cöôøng vöôït thoaùt söï caùm
doã cuûa tình yeâu thöông trai gaùi!
Haïnh phuùc thay cho nhöõng ai soáng trong
ñôøi ngöôøi maø khoâng bò nghieäp ñôøi raøng buoäc...!
Caùc con neân nhôù, tình yeâu thöông giöõa
trai gaùi laø tình yeâu thöông toát ñeïp, nhöng phaûi
döøng tình nhuïc duïc, vì tình nhuïc duïc laø con
ñöôøng ñau khoå khoâng rieâng gì cuûa ngöôøi naøo.
Vì ngöôøi naøo böôùc chaân vaøo tình nhuïc duïc thì
khoâng coù ngöôøi naøo thoaùt khoå. Cho neân, caùc
con, caùc chaùu laø nhöõng thanh nieân vaø thanh
thieáu nieân nam nöõ caàn phaûi caûnh giaùc tình
nhuïc duïc, noù laø moät loaïi duïc ích kyû, caù nhaân,
thöôøng xaâm chieám laøm hö hoaïi tình yeâu thöông
trong saïch, voâ tö vaø thanh cao cuûa con ngöôøi.
Caùc con haõy nhôù laáy lôøi daïy naøy.
--o0o--
Ñoaïn 14
“ Tình yeâu chôùm nôû thì ngöôøi baø yeâu ñaõ

theo tieáng goïi cuûa tænh nhaø vaøo quaân ñoäi ñeå
chuaån bò cho cuoäc toång tieán coâng. Ngöôøi thanh
nieân ñoù ñi töø chieán tröôøng naøy sang chieán

tröôøng khaùc, chuyeån töø coâng taùc naøy sang coâng

taùc noï, khi ôû trong nöôùc, khi ñöôïc ñi hoïc nöôùc
ngoaøi... cuõng boân ba khaép nôi”. Caâu naøy daïy
ñaïo ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Nhaân Quaû Nghieäp Baùo Coù Duyeân Khoâng
Nôï.
Nhaân duyeân nghieäp baùo cuûa tieàn kieáp coù
yeâu nhau maø khoâng coù duyeân nôï nhau ñeå thaønh
vôï thaønh choàng, roài moãi ngöôøi phaûi ñi moãi ngaû,
nhö nhaø thô Theá Löõ noùi:
“Anh ñi ñöôøng anh, em ñöôøng em
Tình nghóa ñoâi ta coù theá thoâi
Chaúng muoán troâng mong xum hoïp laïi
Baän loøng chi nöõa luùc chia phoâi”
Tình yeâu trai gaùi laø ñau khoå nhö vaäy. Thô
vaên ngöôøi xöa cuõng nhö ngöôøi nay ñeàu noùi leân
loøng ñau khoå cuûa tình yeâu trai gaùi nhö Ñoaøn
Thò Ñieåm:
“Ngoøi ñaàu caàu nöôùc trong nhö loïc
Ñöôøng beân caàu coû moïc coøn xanh
Ñöa chaøng loøng daët daët buoàn
218
Boä khoâng baèng ngöïa, thuûy khoâng baèng
thuyeàn”
Hay:
“Nöôùc trong chaûy loøng phieàn khoâng röûa Coû
xanh töôi daï nhôù chaúng khuaây”
Huy Caän:
“Soùng gôïn tröôøng giang buoàn ñieäp ñieäp
Con thuyeàn xuoâi maùi nöôùc song song
Thuyeàn veà beán cuõ saàu muoân ngaû
Cuûi moät caønh khoâ laïc maáy doøng”
Tình yeâu trai gaùi môùi chæ baét ñaàu maø coøn
ñau khoå nhö vaäy huoáng laø ñaõ thaønh vôï thaønh
choàng thì coøn bieát bao nhieâu söï ñau khoå. Phaûi
khoâng quyù vò? Vì vaäy ai daùm baûo tình yeâu trai
gaùi laø haïnh phuùc.
Nhìn theá gian naøy con ngöôøi quaù ñieân ñaûo,
laáy khoå ñau laøm haïnh phuùc an vui, vì theá
khoâng coù ngöôøi naøo thoaùt khoûi tình yeâu thöông
trai gaùi vaø choàng vôï. Thaäm chí nhö trong baøi
hoïc naøy: Moät baø laõo 80 tuoåi, tuoåi gaàn ñaát xa
trôøi theá maø vaãn coøn soáng laõng maïn yeâu thöông
nhö coâ gaùi môùi 18 tuoåi xuaân thì. Ñöôïc bieát ñòa
chæ cuûa ngöôøi yeâu trong tuoåi hoïc troø thì mau
mau tìm caùch lieân laïc ñeå toû tình vôùi nhau, thaät
laø chung tình. Tình yeâu thöông aáy vaãn coøn

noàng chaùy nhö luùc coøn thanh nieân. Nhö vaäy

suoát thôøi gian coù choàng, coù con baø vaãn luoân
luoân nhôù ñeán tình xöa. Vì theá trong Chinh phuï
ngaâm khuùc:
“Nöôùc trong chaûy loøng phieàn khoâng röûa Coû
xanh töôi daï nhôù chaúng khuaây”
Ñoù coù phaûi chaêng con ngöôøi quaù ngu si laáy
khoå ñau laøm haïnh phuùc, haïnh phuùc ñaâu khoâng
thaáy, chæ thaáy toaøn nhôù thöông vaø ñau khoå.
Neáu khoâng nhôù thì thoâi maø nhôù thì khoå ñau voâ
cuøng. Coù phaûi vaäy khoâng quyù vò?
“Coù duyeân khoâng nôï”, ñoù laø lôøi noùi cuûa
nhöõng trai gaùi yeâu thöông maø khoâng ñi ñeán
hoân nhaân ñeå thaønh vôï thaønh choàng. Hoân nhaân
chæ laø moät söï raøng buoäc trong tình nhuïc duïc ñeå
hoï khoâng coøn boû nhau. Bôûi vaäy tình nhuïc duïc
khoâng coù beàn chaéc, neân buoäc phaûi coù hoân nhaân,
neáu khoâng coù hoân nhaân thì tình nhuïc duïc chæ laø
moät troø chôi qua ñöôøng ñeå thoûa maõn saéc duïc roài
ñöôøng ai naáy ñi, ai khoå raùng chòu, vì vaäy nhuïc
duïc laø thöù ích kyû.
Bôûi vaäy caùc con, caùc chaùu thanh nieân vaø
thanh thieáu nieân nam nöõ phaûi traùnh xa tình
nhuïc duïc, vì thaät söï coù hoân nhaân thaønh vôï
thaønh choàng keo sôn gaén boù vôùi nhau nhöng noù
laø con ñöôøng ñau khoå. Caùc con, caùc chaùu coù tin
220
khoâng? Neáu khoâng tin caùc con, caùc chaùu haõy
nhìn xem treân ñôøi naøy coù ñoâi vôï choàng naøo maø
khoâng khoå ñau, khoâng cöïc nhoïc, maëc duø hoï raát
chung tình, chung thuûy thöông yeâu nhau.
--o0o--
Ñoaïn 15
“ Cuõng nhö baø, theo quy luaät cuûa taïo hoùa,

anh coù gia ñình vôï con, nay cuõng coù chaùu noäi,
chaùu ngoaïi nhö baø vaø tuoåi taùc cuõng ñaõ luùc “gaàn
ñaát xa trôøi”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Theo Quy Luaät Nhaân Quaû Caùc Phaùp Ñeàu
Voâ Thöôøng.
Quy luaät nhaân quaû caùc phaùp voâ thöôøng.
Cuoäc ñôøi yeâu nhau nhöng khoâng theå soáng ñoäc
thaân nhö vaäy, neân caû hai khoâng bieát tin töùc cuûa
nhau, soáng trong chieán tranh neân ñeàu nghó
raèng ñaõ cheát, neân oâng laáy vôï, baø coù choàng. Moái
tình ñaàu ñöôïc xem nhö ñaõ troâi vaøo dó vaõng,
nhöng duø sao cuõng khoâng theå queân:
“Daãu lìa ngoù yù coøn vöông tô loøng”

Tình yeâu trai gaùi khoâng vöôùng vaøo thì

thoâi, maø ñaõ vöôùng vaøo thì raát khoù boû ra:
“Moät daây ñaõ buoäc ai chaèng cho ra”
Cha meï ñaõ coù kinh nghieäm naøy thì neân
höôùng daãn con mình haõy thoaùt ra, chöù ñöøng ñeå
con caùi mình vöôùng vaøo caïm baãy cuûa con ñöôøng
tình yeâu vaø gia ñình, vì ñoù laø con ñöôøng daãn
ñeán khoå ñau muoân ñôøi muoân kieáp.
Bôûi con ñöôøng trai gaùi yeâu nhau coù gia
ñình laø con ñöôøng ñau khoå. Töø xöa ñeán nay coù
gia ñình naøo treân haønh tinh naøy laø haïnh phuùc
troïn veïn khoâng khoå ñaâu. Ngöôøi ta noùi tình yeâu
thöông gia ñình laø haïnh phuùc nhöng söï thaät
tìm haïnh phuùc trong gia ñình khoâng bao giôø coù.
Ngöôøi ta chuùc phuùc cho nhau ñaàu baïc raêng long.
Duø cho vôï choàng coù soáng vôùi nhau ñaàu baïc raêng
long, nhöng hoï phaûi chòu bieát bao laø söï ñau khoå
trong cuoäc soáng gia ñình.
Muoán bieát nhöõng söï ñau khoå cuûa gia ñình
thì chuùng ta neân toùm löôïc laïi nhöõng yù chính
nhö: Khoå vì hai tö töôûng; khoå vì phaûi chieàu
chuoäng nhau; khoå vì phaûi lo laéng cho nhau; khoå
vì beänh taät tai naïn cuûa nhau; khoå vì lo côm aên
aùo maëc, nhaø ôû; khoå vì sôï thua keùm baïn beø; khoå
vì mang naëng ñeû ñau; khoå vì phaûi nuoâi con
khoân lôùn neân ngöôøi; khoå vì choàng say xæn ñaùnh
ñaäp chöûi maéng; khoå vì vôï ham meâ baøi baïc; khoå
222
vì con caùi beâ tha daïy baûo khoâng nghe lôøi; khoå
vì daâu con cöùng ñaàu cöùng coå; khoå vì ghen tuoâng
choàng coù con naøy, con kia hay vôï caëp oâng naøy,
oâng noï, v.v..
“MEÏ UÙT” laø moät caâu chuyeän gia ñình trong
baùo Tuoåi Treû thöù naêm ngaøy 4/10/2007, taùc giaû
Nguyeãn Thò Ñaøo, ñeå minh chöùng söï ñau khoå
cuûa ñôøi ngöôøi qua ñöôøng choàng vôï nhö sau:
Nhìn con say söa trong giaác nguû, loøng toâi
nhoùi ñau khi nghó ñeán ngaøy mai seõ ra sao, khi
ñöôøng ñôøi chæ coøn laïi mình toâi vôùi ñöùa con thô
daïi. Baát chôït toâi quay löng laïi phía sau thì baét
gaëp caùi nhìn ñau xoùt cuûa meï toâi. Sau buoåi aên
toái, toâi ñaõ noùi cho meï bieát quyeát ñònh ly hoân
cuûa toâi vì khoâng theå naøo cöùu vaõn ñöôïc nöõa.
“...10 tuoåi ñaàu, UÙt ñaõ moà coâi meï, UÙt soáng
chung vôùi ngöôøi cha nghieän röôïu vaø ngöôøi anh
trai ñaõ coù vôï. 17 tuoåi, cha nhaän lôøi gaû UÙt cho
moät ngöôøi baïn nhaäu neân UÙt ñaõ boû nhaø troán leân
Saøi Goøn, phuï vieäc trong moät quaùn côm bình
daân, UÙt ñöôïc oâng baø chuû thöông vaø nhaän laøm
con nuoâi.
Trong soá khaùch haøng laâu naêm cuûa quaùn
aên naøy coù moät ngöôøi ñaøn oâng lòch laõm, lôùn tuoåi
ñeå yù thöông UÙt. OÂng ta baûo coù gia ñình nhöng
ñaõ ñi vöôït bieân sau ngaøy 30/4/1975 vaø maáy
naêm lieàn chöa coù tin töùc. Ngaøy UÙt veà soáng

chung vôùi oâng aáy cuõng chæ coù böõa tieäc nhoû goàm
coù cha meï nuoâi vaø vaøi ngöôøi baïn thaân.
Khi UÙt coù thai ñöôïc 5 thaùng thì ngöôøi
choàng thuù toäi vôùi UÙt laø coù vôï vaø 6 con ñang ôû
queâ nhaø taïi Long An, vì chuyeän vöôït bieân baát
thaønh. Nghe tin aáy, UÙt ñaõ lang thang nhieàu
ngaøy khoâng veà nhaø, ngoài caû ngaøy beân doøng
soâng maø khoâng ñuû can ñaûm nhaûy xuoáng soâng
töï töû.
Sau cuøng, UÙt quyeát ñònh trôû veà nhaø vaø tìm
ngöôøi vôï lôùn: “Em khôø daïi laàm lôõ, laïy chò haõy
tha thöù cho em, nhaän ñöùa em toäi nghieäp naøy,
con em khoâng coù toäi thì laøm sao huûy hoaïi noù
cho ñöôïc, coøn neáu nhö em taïo ra noù maø khoâng
cho noù coù cha thì cuoäc ñôøi cuûa noù bò vaån ñuïc,
töông lai cuûa noù bò lu môø”. Ngöôøi vôï lôùn ñaõ
chaáp nhaän UÙt.
Töø ñaáy, UÙt cam phaän laøm nhoû neân duø coù
khoå sôû cay ñaéng tuûi nhuïc UÙt cuõng chaúng than
thôû nöûa lôøi. Ñoâi luùc nhöõng côn ghen ngaàm cuûa
ngöôøi vôï lôùn laøm UÙt phaûi ngheïn ngaøo “nöôùc
maét chan côm”. Ñaõ nhieàu laàn UÙt ñònh boàng con
rôøi khoûi nhaø, nhöng khi nghó con khoâng coù cha
seõ maëc caûm töï ti vôùi ñôøi, theá laø UÙt khoâng ñuû
can ñaûm ra ñi.
Ba naêm sau, choàng UÙt thaát baïi trong vieäc
laøm aên, buoàn böïc, sinh beänh roài maát söùc lao
224
ñoäng. Ngöôøi vôï lôùn goác ngöôøi thaønh thò, töø nhoû
ñaõ khoâng quen laøm luïng, laïi hay ñau beänh, gia
ñình ñaâm ra khoán khoù. Choàng cuûa UÙt trao cho
UÙt moät soá tieàn vaø baûo UÙt ñi tìm cuoäc soáng môùi,
ñeå traùnh khoå veà sau. UÙt nöùc nôû noùi raèng: daãu
coù aên xin UÙt cuõng theo choàng ñeán ngaøy nhaém
maét. Ngaøy tröôùc, thieân haï cho UÙt vì tieàn neân
môùi cam taâm laøm beù chòu ñöïng khoå cöïc nhö
theá, baây giôø UÙt boû ñi laø coâng nhaän nhöõng lôøi
deøm pha ñoù laø ñuùng hay sao!
UÙt quyeát ñònh ñöùng ra gaùnh vaùc gia ñình,
nuoâi daïy caùc con. Söï chòu thöông chòu khoå vaø
söï taûo taàn buoân baùn sôùm hoâm cuûa UÙt ñaõ thuyeát
phuïc ñöôïc ngöôøi vôï lôùn vaø caùc con. Chaúng bieát
töï luùc naøo, ngöôøi vôï lôùn ñaõ giao quyeàn cho UÙt
moïi vieäc, keå caû vieäc ñònh vôï gaû choàng cho caùc
con. Vaø caùc con cuõng töï thay ñoåi tieáng “dì UÙt”
baèng tieáng “meï” trìu meán.
Ba möôi maáy naêm vaát vaû, hi sinh taát caû
cho con, giôø ñaây UÙt caûm thaáy ñöôïc buø ñaép vì
ñöôïc soáng vui veû, haïnh phuùc vôùi 7 ñöùa con vaø
ñaøn chaùu noäi ngoaïi ñoâng ñuû, maëc duø UÙt chæ
duy nhaát sinh nôû moät laàn.
Chuyeän ñôøi cuûa UÙt chính laø cuoäc ñôøi cuûa
meï. Con laø ñöùa con gaùi UÙt cuûa ngöôøi vôï lôùn maø
meï laøm “vuù nuoâi” con töø luùc 4 tuoåi. Ñöùa con gaùi
ruoät cuûa meï theo choàng ôû xa. Tình thöông cuûa

meï daønh cho caùc con giôø ñaây chæ doàn vaøo moät
mình con, vì chæ coøn coù con laø soáng gaàn guõi
nhaát vôùi meï. Con ñau moät thì meï khoå möôøi.
Ngaøy aáy meï coâi cuùt, doát naùt neân laàm lôõ, coøn con
hoâm nay coù tôùi hai ngöôøi meï maø cuoäc ñôøi laïi
khoå ñeán theá thì meï thaät khoâng cam taâm. Meï
mong con haõy suy nghó kyõ vaø quyeát ñònh cuoäc
ñôøi cuûa con baèng traùi tim cuûa ngöôøi meï”.
Ñeâm aáy toâi khoùc thaät nhieàu, khoùc cho ñôøi
meï vaø khoùc vì aân haän mình ñaõ soáng quaù heïp
hoøi ích kyû. Toâi chæ bieát ñoøi hoûi choàng phaûi yeâu
thöông vaø lo laéng cho vôï con, maø khoâng nghó
ñeán aùp löïc naëng neà anh aáy ñang gaùnh chòu. Taïi
sao toâi coù theå baét anh aáy choïn löïa giöõa vôï con
vaø gia ñình cuûa anh? Chính meï UÙt ñaõ khôi daäy
trong toâi tình caûm thieâng lieâng cuûa ngöôøi meï.
Chæ ñeán khi ñöôïc laøm meï, ngöôøi ta môùi thaám
thía trong loøng thöông con ñeán nhöôøng naøo.
Neáu nhö 5 naêm tröôùc, meï UÙt khoâng keå cho toâi
nghe caâu chuyeän ñôøi cuûa meï thì chaéc toâi ñaõ
ñaùnh maát haïnh phuùc cuûa ñôøi mình. Coù ñöôïc
maùi aám gia ñình nhö hieän nay, toâi maõi maõi
khoâng bao giôø queân ôn saâu vaø taám loøng nhaân
haäu cao caû cuûa meï UÙt.
(Nguyeãn Thò Thaûo - TP. HCM)
Ñoïc caâu chuyeän treân ñaây, quyù vò cöù suy
ngaãm: Coù phaûi ñôøi soáng con ngöôøi laø bieån khoå
226
khoâng? Taát caû moïi ngöôøi treân haønh tinh naøy
ñeàu laáy khoå laøm vui, laøm haïnh phuùc. Ñoù laø moät
söï voâ minh heát söùc maø con ngöôøi ít ai chaáp
nhaän mình voâ minh, nhöng ñoù laø moät söï thaät
ñieân ñaûo ngu si cuûa loaøi ngöôøi. Coù ñuùng nhö
Ñaïo Phaät daïy: “Ñôøi ngöôøi laø khoå, nöôùc
maét chuùng sinh nhieàu hôn nöôùc bieån”. Vaäy
chuùng ta laø con ngöôøi, chöù ñaâu phaûi laø loaøi
ñoäng vaät sao maø khoâng bieát, khoâng chòu tö duy,
suy nghó coù phaûi ñuùng nhö vaäy khoâng? Taïi sao
laïi phaûi cam chòu soáng trong bieån khoå ñau nhö
vaäy? Ñaâu phaûi söï ñau khoå ñoù khoâng coù loái ra.
Coù loái ra neân môùi coù nhöõng ngöôøi laøm chuû sinh,
giaø, beänh, cheát vaø chaám döùt luaân hoài maø danh
töø goïi nhöõng baäc ñoù laø A La Haùn.
Chuùng ta laø con ngöôøi cuõng nhö caùc Ngaøi,
phaûi vuøng daäy chieán ñaáu vôùi giaëc sinh töû, phaûi
laøm chuû, khoâng chòu laøm noâ leä tay sai cuûa
chuùng. Maët traän sinh töû luaân hoài laø moät traän
ñòa raát cam go vaø aùc lieät, nhöng chuùng ta quyeát
ñònh phaûi giaønh phaàn thaéng lôïi veà mình, vì
tröôùc chuùng ta ñaõ coù nhöõng ngöôøi chieá n thaéng
giaëc sinh töû luaân hoài naøy, hoï coøn ñeå laïi cho
chuùng ta nhöõng taøi lieäu chieán thuaät, chieán löôïc
dieät tröø chuùng, thì laøm gì chuùng ta laïi chòu
thua. Phaûi khoâng quyù vò?

Chuùng ta quyeát ñònh phaûi chieán thaéng

giaëc sinh töû luaân hoài moät caùch veû vang, khoâng
ñaàu haøng, khoâng khuaát phuïc, khoâng laøm noâ leä.
Vaø maõi maõi baét chöôùc oâng cha cuûa chuùng ta, hoï
ñaõ ñeå laïi nhöõng göông anh huøng duõng caûm
chieán ñaáu ñeán hôi thôû cuoái cuøng, khoâng chuøn
böôùc moät caùch gan daï kieân cöôøng. Göông xöa
coøn ñoù, coù ñuùng nhö vaäy khoâng quyù vò?
Meï UÙt tuy chieán thaéng hoaøn caûnh ngang
traùi cuûa mình ñeå ñem laïi baèng moät tình thöông
yeâu moïi ngöôøi, meï UÙt phaûi hy sinh caû cuoäc
soáng caù nhaân cuûa mình, phaûi chòu traêm cay
ngaøn ñaéng môùi thu phuïc ñöôïc loøng tin vaø yeâu
thöông cuûa moïi ngöôøi thaân trong gia ñình. Söï
eâm thaám yeân vui trong gia ñình hoâm nay coù
ñöôïc laø nhôø moät loøng hy sinh cao caû, nhöng meï
UÙt vaãn chaïy loanh quanh trong voøng khoå ñau
cuûa quy luaät nhaân quaû sai khieán töø caùi khoå naøy
ñeán caùi khoå khaùc, chöù khoâng coù loái thoaùt ra. Meï
UÙt ñieân ñaûo töôûng raèng mình ñaõ hy sinh nhö
vaäy thì seõ ñöôïc buø ñaép baèng tình yeâu thöông
cuûa con caùi, laø haïnh phuùc an vui. Naøo ngôø trong
tình yeâu thöông cuûa con caùi thì meï UÙt laïi gaùnh
chòu nhöõng söï ñau khoå cuûa con caùi khaùc nöõa.
Cho neân, con ngöôøi ñi tìm haïnh phuùc an vui maø
ñi tìm trong ñöôøng luaân hoài TÌNH YEÂU THÖÔNG
TRAI GAÙI laø ñi tìm caùi mô moäng, caùi haõo huyeàn,
228
caùi boùng daùng chöù khoâng bao giôø con ñöôøng ñoù
coù chaân haïnh phuùc an vui ñöôïc.
Khi moät ngöôøi hieåu bieát caùc phaùp treân theá
gian naøy laø voâ thöôøng, khoâng coù phaùp naøo laø
ta, laø cuûa ta, laø baûn ngaõ cuûa ta thì haõy buoâng
xuoáng heát, buoâng xuoáng heát, chæ coù tình thöông
cuûa con ngöôøi laø baát dieät, laø thöôøng coøn maõi
maõi. Vì tình thöông seõ mang ñeán söï bình an
yeân vui cho mình vaø moïi ngöôøi, moïi loaøi soáng
treân haønh tinh naøy. Caùc con neân nhôù lôøi daïy
naøy.
--o0o--
Ñoaïn 16
“ Hoï gaëp nhau nhôø coù teân cuûa oâng laø taùc
giaû cuûa moät baøi baùo. Vì theá baø coá tìm cho ñöôïc
ñòa chæ, ñieän thoaïi ñeå lieân laïc. Tuy nay hai
ngöôøi coøn ôû caùch xa nhau hôn ngaøn caây soá,
nhöng ñaõ gaàn nhau nhôø coù thoâng tin hieän ñaïi”.
I- ÑAÙP AÙN
Nhaân Quaû Vay Nôï Tieàn Kieáp Coù Duyeân,
nhöng Nôï Vôï Choàng Khoâng Coù.


Chöùng toû tình yeâu trai gaùi raát khoù queân,
nhaát laø moái tình ñaàu cuûa ngöôøi con trai cuõng
nhö ngöôøi con gaùi, hình aûnh cuûa hai ngöôøi tuy
löôùt qua raát nhanh nhöng laïi ghi saâu ñaäm
trong taâm hoàn hai ngöôøi raát khoù queân. Nhö vaäy
trai gaùi yeâu nhau laø khoå neân nhaø thô Xuaân
Dieäu noùi:
“Yeâu laø nhôù thaãn thôø qua maây khoùi”
Yeâu nhau maø khoâng thaønh vôï thaønh
choàng, töùc laø khoâng ñöôïc gaàn beân nhau thì khoå
bieát maáy, khoå voâ cuøng. Phaûi khoâng quyù vò?
Cho neân, caùc con may maén hôn, bieát ñöôïc
Phaät phaùp, bieát ñöôïc con ñöôøng thoaùt khoå sôùm
hôn thì haõy mau mau chaám döùt con ñöôøng tình
aùi giöõa trai vaø gaùi, noù khoâng coù haïnh phuùc gì
ñaâu, toaøn laø söï ñau khoå, toaøn laø cay ñaéng gian
truaân, v.v..
Soáng moät mình bieát Phaät phaùp tu haønh
thì tuyeät vôøi! Bôûi bieát Phaät phaùp chaân chaùnh laø
bieát phaùp haønh ngaên vaø dieät aùc phaùp vaøo ñôøi
soáng haèng ngaøy thì khoâng coù moät chöôùng ngaïi
phaùp naøo, moät aùc phaùp naøo, moät lôøi noùi naøo,
moät söï vieäc naøo, moät tai naïn naøo hay moät beänh
taät naøo laøm ñoäng taâm quyù vò ñöôïc. Quyù vò seõ
laøm chuû taâm mình, luùc naøo taâm cuõng baát ñoäng,
thanh thaûn, an laïc vaø voâ söï.
230
Soáng moät mình bieát Phaät phaùp thaät laø
tuyeät vôøi! Khoâng coù moät nieäm naøo trong taâm
khôûi leân laøm dao ñoäng taâm mình, laøm taâm
mình phaûi lo laéng, sôï haõi, laøm cho taâm mình
phaûi buoàn phieàn, thöông nhôù, chôø mong, nghi
ngôø, v.v..
Soáng moät mình bieát Phaät phaùp thaät laø
tuyeät vôøi! Khoâng coù tình yeâu trai gaùi naøo xen
vaøo ñöôïc, vì ngöôøi bieát Phaät phaùp laø bieát töôøng
taän goác tình yeâu trai gaùi laø goác khoå muoân ñôøi
muoân kieáp, laø ñöôøng luaân hoài sinh dieät muoân
ñôøi muoân kieáp cuûa loaøi ngöôøi.
Ngöôøi bieát Phaät phaùp duø nam hay nöõ thì
tình yeâu khoâng theå löôøng gaït hoï ñöôïc, cho neân
giöõa nam nöõ hoï chæ bieát thöông nhau vôùi tình
thöông trong saïch, khoâng ñi vaøo tình thöông
thaáp heøn oâ tröôïc baån thæu nhuïc duïc. Hoï giuùp
nhau vôùi tình thöông töông trôï khi cuoäc soáng
gaëp khoù khaên vaø tai naïn, beänh taät nghieäp baùo.
Tình yeâu thöông cuûa hoï laø tình yeâu thöông cao
thöôïng trong saïch, vì theá hoï thoaùt ra khoûi moïi
söï raøng buoäc cuûa nghieäp baùo nhaân quaû luaân hoài.
Cho neân, ngöôøi thoâng suoát giaùo phaùp cuûa Phaät
laø ngöôøi soáng ñôøi soáng ñoäc cö nhöng laïi khoâng
xa laùnh moät ngöôøi naøo caû. Ñoäc cö maø khoâng
soáng moät mình, bôûi vì hoï ñoàng haønh vôùi chaân
lyù voâ laäu baèng loái soáng coù phöông phaùp daãn
taâm ñi vaøo loä trình baát ñoäng, töï laøm chuû thaân
taâm cuûa mình khoâng bò giaëc sinh töû mua chuoäc

sai khieán.
Caâu chuyeän treân ñaây laø moät tình yeâu leùn
luùt vuïng troäm che daáu choàng con vaø vôï con,
maëc duø hoï ñaõ hôn 80 tuoåi ñaàu, theá maø trong
taâm laøm moät ñieàu gian doái. Haønh ñoäng soáng
nhö vaäy laø khoâng chung thuûy vôùi choàng con, vôùi
vôï con. Hôn 55 naêm khi moø tìm ra ñöôïc ñòa chæ
thì lieân laïc vôùi nhau, toû ra moái tình ñaõ oâm aáp
choân chaët töø laâu. Thaät ñaùng traùch cho loøng daï
con ngöôøi voâ lieâm sæ. Vieäc laøm cuûa hoï veà ñaïo lyù
Ñoâng phöông thì ngöôøi coù ñaïo ñöùc khoâng ai
chaáp nhaän. ÔÛ ñôøi nhieàu con ngöôøi soáng laõng
maïn, quaù quan troïng tình yeâu thöông trai gaùi,
moät thöù tình yeâu thöông maø ngöôøi hieåu bieát
chaùnh phaùp vaø höôùng veà chaân lyù cuûa Phaät giaùo
thì ngöôøi ta quaù sôï haõi. Nghe noùi ñeán teân tình
yeâu trai gaùi laø ngöôøi ta khieáp ñaûm nhö treû con
sôï ma trong boùng ñeâm.
Chuùng ta haõy yeâu thöông nhau trong tình
yeâu thöông cao thöôïng, trong tình yeâu thöông
trong saïch thoaùt ra khoûi tình yeâu thöông nhuïc
duïc thaáp heøn cuûa gia ñình choàng vôï, vì tình yeâu
thöông ñoù noù thöôøng mang laïi söï ñau khoå cho
mình, cho nhieàu ngöôøi. Chuùng ta haõy yeâu
thöông nhau trong tình yeâu ña höôùng nhaém
ñeán söï thanh cao, trong saïch, töông thaân töông
aùi maõi maõi. Con ngöôøi yeâu thöông con ngöôøi,
232
baát cöù ngöôøi naøo, vaø con ngöôøi yeâu thöông
muoân loaøi vaïn vaät vaø maõi maõi yeâu thöông moïi
söï soáng, moïi söï bình an haïnh phuùc, an vui treân
haønh tinh naøy. Haõy gaït boû tình yeâu thöông trai
gaùi treân ñaïo loä sinh töû luaân hoài thì môùi mong
thoaùt khoå cuûa kieáp laøm ngöôøi.
Treân ñôøi naøy chæ coù tình yeâu thöông chaân

thaät, hoàn nhieân, voâ tö, trong traéng thì môùi cao
quyù, cho neân trai gaùi yeâu thöông nhau vôùi tình
yeâu thanh cao, trong saïch ñoù thì ñöøng ñi sang
qua moät laõnh vöïc tình nhuïc duïc, vì tình nhuïc
duïc laø moät thöù tình yeâu ñau khoå, noù thuoäc veà
nhaân vaø quaû, maø nhaân quaû thì caùc con ñeàu bieát
toaøn laø moïi söï khoå ñau. Muoán thoaùt ra moïi söï
khoå ñau thì chæ coù tình thöông yeâu ña höôùng,
töùc laø yeâu thöông taát caû chöù khoâng rieâng yeâu
thöông cho moät ngöôøi naøo, vì ngöôøi naøo cuõng coù
söï soáng bình ñaúng nhö nhau, neân yeâu thöông
taát caû laø ñuùng. Caùc con neân nhôù lôøi daïy naøy.
--o0o--
Ñoaïn 17
“ Hoï ñaõ noùi chuyeän vôùi nhau nhieàu, truùt

cho nhau nhöõng baàu taâm söï maø töø khi yeâu cho

ñeán nay chöa thoå loä vôùi ai bao giôø. Hôn nöõa theá
kyû giaáu kín moät tình yeâu. Moät tình yeâu oâm aáp
maõi trong loøng”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Tình Yeâu Laø Do Duyeân Nhaân Quaû Tieàn
Kieáp.
Hôn nöûa theá kyû tình yeâu thöông trai gaùi
baây giôø môùi coù dòp truùt baàu taâm söï, trong luùc
tuoåi taùc saép ñi vaøo loøng ñaát laïnh maø coøn gaén boù
yeâu ñöông. Gheâ thaät loøng daï con ngöôøi, coù
choàng, coù vôï, coù con, coù chaùu, chít, chaét nhö vaäy
maø tình caûm trai gaùi luùc thuôû ban ñaàu khoâng
chòu boû xuoáng nhö cuï Nguyeãn Du ñaõ noùi:
“Khoái tình cheát xuoáng tuyeàn ñaøi chöa tan”
Neáu quaû thaät tình yeâu cao thöôïng vaø
chung tình, chung thuûy thì oâng ñöøng coù vôï vaø
baø ñöøng laáy choàng, coøn ôû ñaây baø coù choàng vaø
oâng coù vôï, roài caû hai ñeàu coù con, chaùu, chít, chaét
ñoâng ñaûo maø coøn gôïi thöông, gôïi nhôù vôùi nhau
thaät laø laõng maïn khoâng ai töôûng noåi vôùi hai
oâng baø cuï naøy.
Vôùi tuoåi taùc gaàn ñaát xa trôøi maø tình yeâu
thöông trai gaùi coøn noùng boûng nhö thuôû coøn
thanh nieân, traûi qua gaàn heát moät cuoäc ñôøi
ngöôøi maø khoâng thaáy ñôøi soáng con ngöôøi khoå
234
sao? Khoâng thaáy tuoåi taùc saép taøn taï coøn gì nöõa
maø yeâu vôùi thöông, laïi coøn khoâng thaáy baây giôø
mình ñaõ laø cuï oâng, cuï baø sao? Cuoäc ñôøi khoå laø
moät baøi hoïc thöïc teá, vaäy sao hai cuï chöa hieåu
tình yeâu thöông trai gaùi laø con ñöôøng khoå ñau
cuûa kieáp laøm ngöôøi, maø cuõng chính con ñöôøng
aáy laø con ñöôøng ñoäc loä sinh töû luaân hoài nhö
treân ñaõ thöôøng nhaéc ñi nhaéc laïi nhieàu laàn.
Nhaát laø loä trình naøy thöôøng ñi theo nghieäp löïc
nhaân quaû, neân chuùng ñaõ ñieàu khieån vaïn vaät
sinh dieät maõi maõi muoân ñôøi muoân kieáp ñeå traû
vay theo luaät nhaân quaû.
Noãi thöông nhôù khoå ñau trong tình yeâu
trai gaùi khoâng thaønh vôï thaønh choàng cuûa oâng
cuï, baø cuï naøy thaät laø moät tình tröôøng ñau khoå.
Yeâu maø khoâng daùm thoå loä cho ai bieát, chæ oâm
aáp trong loøng. Ngaøy ngaøy thaêm doø tin töùc
nhöng vaãn baët, cho neân oâng cuï, baø cuï luoân nghó
raèng: chaéc ngöôøi yeâu ñaõ hy sinh cho Toå quoác.
Cho neân, oâng cuõng maïnh daïn laáy vôï vaø baø cuõng
khoâng coøn hy voïng neân ñaõ laáy choàng. Nhö vaäy
roõ raøng tình yeâu thöông gia ñình laø boån phaän
chöù khoâng coøn nghóa chung tình, chung thuûy.
Hoï soáng vôùi nhau chæ laø boån phaän choàng hay vôï
ñeå chia seû cuoäc soáng cuøng nhau gaùnh vaùc, chöù
noùi tình yeâu thöông gaén boù chung tình, chung
thuûy trong cuoäc soáng löùa ñoâi thì khoâng coù.

Xeùt nhö vaäy chuùng ta thaáy raát roõ, tình yeâu

thöông trai gaùi thanh cao trong saïch khoâng
chuùt bôïn nhô trong tình nhuïc duïc thì tình yeâu
aáy raát tuyeät vôøi, nhöng khoâng kheùo thì noù trôû
thaønh tình yeâu thöông laõng maïn mang tính
chaát saàu khoå thöông ñau.
Nhö treân ñaõ noùi, tình yeâu thöông naøo cuõng
laø tình yeâu trong ñau khoå, vì ñoù chæ laø tình yeâu
thöông nhaát höôùng, neáu khoâng laøm khoå mình
thì laøm khoå ngöôøi hoaëc laøm khoå caû hai. Chuùng
ta laø nhöõng ñeä töû cuûa Phaät, neân chuùng ta phaûi
saùng suoát vaø caân nhaéc kyõ löôõng hôn. Phaûi soáng
yeâu thöông trong tình yeâu thöông khoâng laøm
khoå mình, khoå ngöôøi vaø khoå caû hai, thì ñoù môùi
chính laø tình yeâu thöông cao thöôïng trong
saïch; thì ñoù môùi chính laø tình yeâu thöông töø bi
cuûa con ñöôøng Phaät giaùo ñaõ daïy chuùng ta. Vaø
chính chuùng ta luùc naøo cuõng neân ghi nhôù ñeå
soáng ñuùng, laøm ñuùng thaân haønh, yù haønh, khaåu
haønh ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû.
Ñôøi soáng chuùng ta raát caàn coù moät neàn ñaïo
ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû ñeå soáng trong tình
thöông yeâu chaân thaät; ñeå soáng trong tình yeâu
thöông cao thöôïng vaø trong saïch, mong raèng
tình yeâu thöông aáy maõi maõi ngöï trò trong loøng
moïi ngöôøi. Coù ñöôïc nhö vaäy thì söï soáng treân
haønh tinh naøy môùi thaät tuyeät vôøi. Phaûi khoâng
quyù vò?
236
Tình yeâu thöông cho rieâng moät ngöôøi naøo
laø tình yeâu thöông trong ñau khoå, caùc con coù
bieát khoâng? Ñoù laø thöù tình yeâu trong haïn heïp
ích kyû chieám höõu, noù luoân luoân mang theo söï
ñau khoå, noù khoâng phaûi laø tình yeâu thöông söï
soáng baát vuï lôïi, phi caù nhaân. Caùc con neân nhôù
lôøi daïy naøy.
--o0o--
Ñoaïn 18
“ Vôùi moät hoa khoâi coù trình ñoä vaên hoùa,

hoaït ñoäng xaõ hoäi maïnh meõ, chaéc coù nhieàu
chaøng trai ñeo ñuoåi. Con ngöôøi naøy, noùi nhö
nhaø vaên noåi tieáng Nga Pau-toápx-ki laø: Tình yeâu
chæ coù moät, nhöng töông töï thì coù haøng traêm”.
I- ÑAÙP AÙN
Ñöùc Chung Thuûy YÙ Haønh, Thaân Haønh.
Noùi veà tình yeâu thöông trai gaùi laø phaûi noùi
ñeán tình yeâu choïn löïa. Nam cuõng nhö nöõ hoï
ñeàu leùn nhìn vaø ñeå yù nhau, nhö caâu tuïc ngöõ noùi:
“Trai khoân tìm vôï chôï ñoâng, gaùi khoân tìm

choàng giöõa ñaùm ba quaân”. Trai gaùi môùi lôùn leân

bieát yeâu thöông laø bieát ñeå yù nhau, nhaát laø veà
hình theå, tính chaát ñaïo ñöùc vaø taøi naêng: “Trai
taøi gaùi saéc”, ñoù laø moät söï caân nhaéc bình thöôøng
trong vieäc choïn löïa löùa ñoâi.
Khi choïn löïa xong nhöng vaãn aâm thaàm
yeâu thöông maø khoâng noùi ra baèng lôøi, chæ baèng
maét, töø caùi nhìn thoaùng qua coù veû ngaïi nguøng, e
deø, raát sôï moïi ngöôøi bieát mình yeâu thöông. Khi
ñeå yù yeâu thöông nhau hoï tìm caùch laøm quen vaø
tìm caùch giuùp nhau vieäc naøy hay vieäc khaùc, ñeå
ñöôïc noùi chuyeän vôùi nhau laø hoï thaáy vui veû haân
hoan. Tình yeâu thöông aáy ñeïp ñeõ bieát bao!
Trong saïch bieát bao! Nhöng töø tình yeâu thöông
naøy, maø tieán leân moät böôùc nöõa laø tình nhuïc duïc
thì khoâng coøn ñeïp ñeõ chuùt naøo. Noù mang tính
chaát xaâm chieám, chieám höõu. Vaû laïi thöù tình
nhuïc duïc laø thöù tình baån thæu baát tònh, noù seõ
mang ñeán nhöõng tai hoïa sau naøy nhö ngöøa
thai, naïo moùc boû thai nhi, ñoù laø moät ñieàu toäi loãi
raát lôùn maø con ngöôøi khoâng chòu nghó suy, cöù
chaïy theo duïc voïng (söï ñieàu khieån cuûa nhaân
quaû) maø goïi laø haïnh phuùc. Ñoù laø moät söï voâ
minh quaù lôùn cuûa loaøi ngöôøi, chæ bieát ñaém meâ
nhuïc duïc ñeå roài gaùnh chòu muoân vaøn thöù khoå
ñau sau naøy.
Quyù vò haõy ñònh nghóa gia ñình laø gì?
Naêm 1983, coù moät caâu chuyeän xaûy ra ôû Lubda,
238
noù coù theå giaûi thích cho chuùng ta hieåu gia ñình
laø gì:
“Trong thôøi kyø noäi chieán ôû Lubda, coù moät
ngöôøi teân laø Rall 37 tuoåi. Gia ñình oâng coù 40
ngöôøi: boá, anh em, chò em, vôï con... haàu nhö taát
caû moïi ngöôøi ñaõ rôøi xa oâng aáy. Nhöng trong khi
tuyeät voïng, Rall ñöôïc bieát ñöùa con gaùi uùt 5 tuoåi
cuûa oâng coøn soáng, oâng ñaõ baát chaáp söï nguy
hieåm ñeán tính maïng ñeå ñi tìm cho ñöôïc coát
nhuïc thaân thieát cuûa mình. Khi tìm ñöôïc, oâng
oâm chaët ñöùa con vaøo loøng, caâu ñaàu tieân oâng noùi
laø: “TOÂI VAÃN COÙ GIA ÑÌNH”.
Treân theá giôùi naøy, gia ñình laø nôi chöùa
ñaày tình thöông. Tình thöông yeâu aáy coù khi ôû
trong moät toøa nhaø cao taàng, cuõng coù khi noù ôû
trong ñaùm ngöôøi voâ gia cö. Chæ ngöôøi khoâng coù
ngöôøi thaân hoaëc ngöôøi bò ngöôøi thaân ruoàng boû,
queân laõng môùi thaät söï laø ngöôøi khoâng coù gia
ñình”.
Ñoù laø caùch ñònh nghóa gia ñình cuûa ngöôøi
theá gian ñeå mong tìm haïnh phuùc an vui trong
ñoù. Haïnh phuùc an vui trong ñoù chæ laø moät boùng
aûo maø thoâi.
Tình yeâu chung thuûy laø thöù tình yeâu
thöông tröôùc sau nhö moät, nhöng noù vaãn laø thöù
tình yeâu trong nhaân quaû ñau khoå. Chuùng ta laø
nhöõng ngöôøi ñi tìm ñöôøng thoaùt khoå thì ñöøng

ñeå rôi vaøo moïi thöù tình yeâu, maø duy chæ coù moät
thöù tình yeâu thöông söï soáng laø giöõ gìn vaø baûo
veä noù maø thoâi, caùc con coù nhôù lôøi daïy naøy
khoâng?
--o0o--
Ñoaïn 19
“ Ngöôøi vieát baøi naøy suy ngaãm: ñaây laø

moät thöù tình yeâu ñích thöïc, khoâng ai coù theå
thay theá ñöôïc moät thöù tình yeâu troïn veïn, khoâng
coù moät thöù ñoäng cô naøo laøm vaån ñuïc noù ñi, tuoåi
ñaõ quaù thaäp coå lai hy, vaãn cöù yeâu”. Caâu naøy daïy
ñaïo ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Ñöùc Chung Tình Khaåu Haønh.
ÔÛ ñaây chuùng ta neân phaân bieät chung tình
vaø chung thuûy. Chung tình coù nghóa laø tình yeâu
thöông trai gaùi luoân luoân nhôù nhau maõi khoâng
bao giôø queân, tình yeâu giaønh cho moät ngöôøi duy
nhaát, coøn chung thuûy laø tình yeâu thöông gia
ñình vôï hay choàng chæ duy nhaát khoâng lang chaï
vôùi ngöôøi naøy ngöôøi kia. Cho neân, chöõ chung
240
thuûy chæ giaønh cho tình yeâu thöông choàng vôï,
coøn chöõ chung tình chæ giaønh rieâng cho trai gaùi.
ÔÛ ñaây baø cuï naøy vaø oâng cuï kia raát chung
tình, nhöng ñoái vôùi tình chung thuûy trong gia
ñình thì oâng baø naøy khoâng chung thuûy. Tình
caûm soáng nhö vaäy ñöôïc xem laø ngoaïi tình, töùc
laø coù tình yeâu thöông beân ngoaøi.
Noùi veà ñaïo ñöùc gia ñình thì vôï choàng phaûi
chung thuûy, vì trong chung thuûy coù chung tình,
neáu chung thuûy khoâng coù trong gia ñình thì
chung tình khoâng coù, maø chung tình khoâng coù
thì khoâng ñöôïc goïi laø chung thuûy.
Ngoaïi tình coù hai thöù:
1- Ngoaïi tình baèng tình caûm (Tình yeâu
thöông nhöng khoâng ñi ñeán tình nhuïc duïc).
2- Ngoaïi tình baèng tình nhuïc duïc (Thoûa
maõn duïc tính nhöng khoâng coù tình yeâu thöông).
Noùi ñeán ñaïo ñöùc veà chung tình vaø chung
thuûy thì chuùng toâi hieám thaáy coù gia ñình naøo
giöõ troïn veïn keo sôn gaén boù chung tình chung
thuûy moät vôï moät choàng. Trong moät ñôøi ngöôøi veà
maët tinh thaàn thì tình caûm thöông yeâu ñôn
phöông aâm thaàm hoï ñaõ chia seû ra cho bieát bao
nhieâu ngöôøi. Coøn tình nhuïc duïc thì ñôn phöông
khoâng theå ñöôïc phaûi coù ñoái phöông, cho neân
tình nhuïc duïc bò haïn cheá, nhöng thôøi ñaïi naøy

tình nhuïc duïc cuõng traøn lan, cho neân phaùi nam
ngoaïi tình raát deã, chæ caàn coù tieàn.
Tình yeâu thöông chung thuûy gia ñình ñôøi
nay hieám thaáy, khoù tìm. Vaû laïi ñaïo ñöùc con
ngöôøi ñang xuoáng caáp traàm troïng thì ñöùc chung
thuûy khoâng bao giôø coøn coù trong xaõ hoäi naøy
nöõa. Hoï kheùo soáng che ñaäy vôï con, hoaëc coâng
khai khi hoï coù theá löïc hieáp ñaùp vôï con, buoäc vôï
con phaûi chaáp nhaän.
Vì theá tình yeâu thöông chung tình hay
chung thuûy ñeàu laø khoå ñau, khoâng coù tình yeâu
thöông moät höôùng naøo maø khoâng khoå ñau. Phaûi
khoâng quyù vò?
Nhö treân ñaõ noùi, tình yeâu thöông trai gaùi
laø con ñöôøng ñau khoå, laø con ñöôøng taùi sinh
luaân hoài maõi maõi muoân ñôøi muoân kieáp. Vaäy
chuùng ta haõy coá gaéng vöôït qua, chieán ñaáu taän
cuøng ñöøng ñeå rôi vaøo con ñöôøng ñoù. Nhaát ñònh
phaûi choïn con ñöôøng giaûi thoaùt maø ñi, con
ñöôøng khoâng coù tình yeâu trai gaùi, ñoù laø con
ñöôøng tình thöông ña höôùng, thöông yeâu maø
khoâng laøm khoå mình, khoå ngöôøi.
Chung tình laø tình yeâu thöông giaønh cho
moät ngöôøi duy nhaát khoâng bao giôø thay ñoåi,
tình yeâu thöông naøy ñeïp laém, nhöng noù cuõng laø
moät noãi khoå ñau, vì noù laø tình yeâu thöông nhaát
242
höôùng. Tình yeâu thöông naøy coù nhöõng gì traéc
trôû thì phaûi neám traûi baèng caû nöôùc maét vaø bao
noãi xoùt xa. Ngöôøi hieåu bieát con ñöôøng giaûi thoaùt
thì taát caû tình yeâu thöông ñeàu döøng laïi, chæ coù
moät loøng yeâu thöông söï soáng ña höôùng. Chính
vì yeâu thöông söï soáng ña höôùng neân khoâng laøm
khoå mình, khoå ngöôøi vaø khoå chuùng sinh.
Cho neân, trong caùc loaïi tình yeâu, chuùng ta
chæ neân choïn laáy loøng yeâu thöông söï soáng maø
thoâi, vì noù laø loøng yeâu thöông mang ñeán söï an
vui cho mình, cho moïi ngöôøi. Caùc con neân nhôù
lôøi daïy naøy vaø maõi maõi soáng vôùi noù.
--o0o--
Ñoaïn 20
“ Nhöng raát chung thuûy vôùi choàng. Toâi

noùi: ngöôøi phuï nöõ coù hai quaû tim trong moät laø
vaäy. Toâi ñoïc khaù nhieàu taùc phaåm baøn luaän veà
tình yeâu, nhöng chöa baét ñöôïc moät tình yeâu toâi
vöøa keå”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Thieáu Ñöùc Chung Thuûy Khaåu Haønh, YÙ
Haønh.

Ñoaïn naøy duøng chöõ chung thuûy vôùi choàng

laø khoâng ñuùng, vì coù choàng maø coøn yeâu thöông
ngöôøi khaùc thì goïi laø ngoaïi tình. Coøn chaêm soùc
cho choàng con, ñoù chæ laø boån phaän traùch nhieäm
laøm vôï phaûi laøm. Nhöng neáu khoâng laøm troøn
boån phaän laøm vôï thì xaõ hoäi seõ leân aùn ngöôøi phuï
nöõ laêng loaøn.
Treân ñôøi naøy khoâng coù hai quaû tim vaøng,
maø chæ coù tình caûm chia seû, tình caûm chia seû
thì gia ñình tan naùt, neáu cuï oâng khoâng beänh
naèm lieät giöôøng thì laøm sao traùnh khoûi caûnh
ghen tuoâng. Baïo löïc gia ñình seõ xaûy ra, vaø luùc
baáy giôø ñòa nguïc traàn gian laø nôi ñaây.
Noùi ñeán tình yeâu thöông trai gaùi duø coù
chung tình, chung thuûy ñi ñeán hoân nhaân thaønh
vôï thaønh choàng chính thöùc thì noù vaãn laø thöù
tình yeâu thöông trong ñau khoå, trong taùi sinh
luaân hoài, noù laø tình yeâu thöông nhaát höôùng, noù
môû ra moät con ñöôøng ñaày toäi aùc vaø ñau khoå.
Con ñöôøng ñau khoå naøy seõ tieáp dieãn maõi maõi töø
ñôøi naøy sang ñôøi khaùc voâ cuøng voâ taän. Cho neân,
chuùng ta phaûi coá gaéng khaéc phuïc chuû ñoäng ñieàu
khieån taâm mình, khoâng cho chaïy theo nhöõng
duïc laïc quaù taàm thöôøng cuûa tình yeâu thöông
trai gaùi. Nhaát laø phaûi quyeát ñònh khoâng laøm
theo vaø chaám döùt nhöõng loaïi tình yeâu thöông
trai gaùi nhuïc duïc thaáp heøn, baån thæu, baát tònh,
v.v.. Neáu chuùng ta khoâng chaám döùt con ñöôøng
244
yeâu thöông ñoù thì cuoäc ñôøi phaûi gaùnh chòu
nhieàu ñau khoå vaø ñau khoå nhieàu ñôøi, nhieàu
kieáp.
Nhö treân chuùng toâi ñaõ noùi, ñöùc chung thuûy

laø moät tình thöông töø ñaàu chí ñuoâi chæ coù moät
ngöôøi duy nhaát maø thoâi, khoâng theå yeâu thöông
moät ngöôøi khaùc nöõa, nhöng noù vaãn laø moät tình
thöông nhaát höôùng. Vì tình thöông nhaát höôùng
noù khoâng bieát döøng taïi choã ñoù, maø coøn ñi sang
laõnh vöïc khaùc, neân noù mang ñeán nhöõng söï khoå
ñau cho mình, cho ngöôøi, vì theá caùc con neân ñeà
cao caûnh giaùc. Treân ñôøi naøy chæ coù tình yeâu
thöông ña höôùng môùi chuyeån ñoåi ñöôïc nhaân quaû
khoå ñau. Vaäy caùc con neân nhôù lôøi daïy naøy.
--o0o--
Ñoaïn 21
“ Coù ngöôøi quan nieäm tình yeâu laø beå khoå,

coù ngöôøi noùi tình yeâu laø haïnh phuùc”. Caâu naøy
I- ÑAÙP AÙN
Quan nieäm Tình Yeâu.

Ngöôøi naøo chòu aûnh höôûng cuûa Phaät giaùo

thì quan nieäm tình yeâu thöông trai gaùi ñoù laø
bieån khoå, coøn nhöõng ngöôøi theo quan nieäm cuoäc
soáng thöôøng tình theá gian thì cho tình yeâu
thöông trai gaùi laø haïnh phuùc. Trong hai quan
nieäm naøy, neáu khoâng trieån khai laøm saùng toû
thì con ngöôøi deã hieåu laàm laïc. Khi ngöôøi ta hieåu
bieát ñôøi khoå nhö thaät thì tình yeâu thöông trai
gaùi laø bieån khoå, ñoù laø hieåu ñuùng nhö thaät. Coøn
coù moät soá ngöôøi hieåu ñôøi moät caùch noâng caïn,
thaáy nhöõng ngöôøi noùi tình yeâu thöông trai gaùi
laø bieån khoå thì voäi vaøng leân aùn, cho raèng ñoù laø
quan nieäm tieâu cöïc bi quan, yeám theá, laø sai.
Cho neân, hai vaán ñeà naøy caàn phaûi xem xeùt
vaø quaùn trieät kyõ hôn, nhôø ñoù chuùng ta khoâng bò
chuû quan.
Ñuùng vaäy, caùi nhìn cuûa ñöùc Phaät laø caùi
nhìn quaùn trieät ñöôøng ñi nöôùc böôùc cuûa nhaân
quaû luaân hoài, neân Ngaøi baûo: “AÙi duïc laø nguyeân
nhaân sinh ra ñau khoå”.
Vì vaäy Thaày ñaõ noùi ôû treân, tình yeâu trai
gaùi laø con ñöôøng sinh töû luaân hoài khoå ñau muoân
ñôøi, muoân kieáp. Ñoù laø caùi nhìn ñuùng ñaén nhö
thaät, coøn caùi nhìn theá gian “tình yeâu laø haïnh
phuùc”, ñoù laø caùi nhìn theo aûo töôûng, caùi nhìn
khoâng ñuùng nhö thaät. Cuoäc soáng cuûa loaøi ngöôøi
laø moät cuoäc soáng ñaày khoå ñau vaø söï khoå ñau aáy
246
baát taän, chæ coù nhöõng ngöôøi voâ minh môùi khoâng
thaáy maø thoâi. Nhöng duø sao khoâng ai daùm phuû
nhaän ñôøi laø khoâng khoå. Thöïc söï caùi khoå cuûa
cuoäc ñôøi ai cuõng bieát, nhöng vì taâm aùi duïc quaù
lôùn neân hoï chaáp nhaän khoå ñeå tìm nhöõng phuùt
an vui trong ñoù.
Veà quan nieäm tình yeâu thì theá gian luoân
luoân ca ngôïi vaø khen taëng tình yeâu chung thuûy
vaø tình yeâu chung tình. Nhöng Phaät giaùo raát lo
sôï, vì tình yeâu chung thuûy vaø tình yeâu chung
tình noù khoâng bieát döøng taïi choã tình yeâu
thöông aáy, maø noù hay ñoøi hoûi phaûi tieán ñeán
tình nhuïc duïc. Vì chính tình nhuïc duïc laø moät
loaïi tình yeâu thöông sa ñoïa, noù ñöa con ngöôøi
vaøo con ñöôøng khoå ñau voâ cuøng voâ taän vaø tieáp
tuïc taùi sinh luaân hoài. Cho neân, tình yeâu thöông
chung tình vaø tình yeâu thöông chung thuûy
khoâng coù gì xaáu. Neáu bieát döøng taïi choã ñoù thì
noù laø tình yeâu thöông thanh cao trong saïch,
hoàn nhieân voâ tö, tình yeâu aáy laø tình yeâu söï
soáng, luoân luoân bieát yeâu thöông vaø tha thöù. Vaäy
caùc con neân nhôù lôøi daïy naøy.
--o0o--

Ñoaïn 22
“ Ñoù khoâng gioáng caùi haïnh phuùc tình yeâu

cuûa hai oâng baø naøy. Ñaây laø moät thöù tình yeâu
vónh cöûu, raát hieám coù treân theá gian naøy. Theo
toâi ñaây laø moät thöù tình yeâu hoaøn toaøn voâ tö:
khoâng vuï lôïi, khoâng noâng noåi, khoâng laõng maïn
chuùt naøo, maø laø moät thöù tình yeâu thöïc teá xuaát
phaùt töø ñaùy loøng mình, vì luùc treû yeâu nhau laø
chuyeän bình thöôøng, nay tuoåi ñaõ cao, coù gia
ñình roài maø vaãn cöù yeâu, yeâu ñeán cheát môùi thoâi”.
I- ÑAÙP AÙN
Ñöùc Chung Tình YÙ Haønh.
Tình yeâu thöông trai gaùi töø khi bieát yeâ u
thöông nhau vaø coá gaéng duy trì tình yeâu thöông
aáy maõi maõi cho ñeán khi cheát, nhöng tình yeâu
thöông aáy khoâng phai nhoøa, ñoù laø moät thöù tình
yeâu trong ñöùc chung tình.
Chim cuoác laø moät loaøi chim soáng raát
chung tình. Con naøy cheát, laàn löôït con kia buoàn
raàu boû aên roài cuõng cheát theo. Ñoù laø loøng chung
thuûy. Loøng chung thuûy mang ñaày ñuû ñöùc trung
thaønh, trung nghóa moät loøng moät daï vôùi nhau,
248
“soáng ñoàng tòch ñoàng saøng, thaùc ñoàng quan
ñoàng quaùch”.
Moái tình cuûa cuï oâng cuï baø treân ñaây khoâng
theå thuoäc veà chung tình, vì chung tình sao laïi
coù choàng, coù vôï. Cho neân, coù vôï, coù choàng thì
khoâng theå naøo noùi laø chung tình ñöôïc, coù ñuùng
nhö vaäy khoâng quyù vò? Coøn neáu noùi chung thuûy
sao laïi coøn yeâu thöông ngöôøi khaùc ngoaøi choàng
con vaø vôï con cuûa mình. Haønh ñoäng cuûa cuï oâng,
cuï baø naøy thaät ñaùng traùch, chöù khoâng ñaùng
khen. Phaûi khoâng quyù vò?
Tuy khoâng ngoaïi tình nhöng coù choàng, coù
con thì thoâi, ñöøng neân nhaéc laïi moái tình xöa
nghóa cuõ, vì nhaéc laïi tình xöa nghóa cuõ laø loãi
ñaïo gia ñình, laø coù söï doái traù ñoái vôùi choàng hay
vôï, ñoù laø moät ngöôøi hai loøng, chöù khoâng phaûi coù
hai quaû tim vaøng.
Luùc coøn nhoû, chöa coù gia ñình thì chuùng ta
yeâu thöông nhö theá naøo cuõng khoâng sao, nhöng
khi ñaõ thaønh laäp gia ñình, cuøng soáng chung
nhau ñaàu aép tay goái, cuøng ñi chung nhau moät
ñöôøng, cuøng chia vui, ngoït buøi hoaëc gaëp nhieàu
cay ñaéng, roài coù nhöõng luùc gian nan thöû thaùch
treân cuoäc ñôøi ñeàu coù nhau, ñeàu cuøng nhau gaùnh
vaùc, thì khoâng theå naøo ñeå cho moät ngöôøi khaùc
xen vaøo cuoäc soáng cuûa hai ngöôøi ñöôïc nöõa. Bôûi
vì “Toâi vôùi mình tuy hai maø moät”. Cho neân,
cuoäc soáng phaûi chung thuûy, phaûi coù tình nghóa,

phaûi trung thaønh vôùi nhau nhö theá naøo ñeå

khoâng loãi ñaïo gia ñình, ñeå laøm sao maõi maõi tuy
hai maø moät. Lôøi noùi thì deã ñaáy quyù vò! Nhöng
laøm ñöôïc ñieàu ñoù khoâng deã chuùt naøo caû. Thöôøng
ôû ñôøi ngöôøi ta soáng vôùi nhau trong moät gia
ñình tuy moät maø hai, chöù ít coù gia ñình naøo
soáng tuy hai maø moät, thöôøng laø soáng hai, ba,
nhöng ñôøi soáng ñaïo ñöùc gia ñình thì phaûi laøm
sao khaéc phuïc taâm mình ñöøng ñeå loãi ñaïo, luoân
luoân soáng tuy hai maø moät thì môùi ñuùng nghóa
tình choàng, nghóa vôï.
Bôûi trong gia ñình ngöôøi naøy vui thì ngöôøi
kia vui, ngöôøi naøy buoàn thì ngöôøi kia buoàn,
ngöôøi naøy ñau thì ngöôøi kia buoàn khoå, lo laéng
ngaøy ñeâm khoâng nguû ñöôïc. “Moät con ngöïa ñau
caû taøu khoâng aên coû”, trong gia ñình cuõng vaäy,
moät ngöôøi ñau caû nhaø ñeàu ñau khoå aên khoâng
ngon nguû khoâng yeân, buoàn khoå lo raàu. Cho neân,
tình nghóa trong gia ñình tuy hai maø moät laø
vaäy. Vì theá chuùng ta ñaõ thaønh gia thaát tình
choàng nghóa vôï thì ñöøng taïo caûnh oâng aên chaû,
baø aên nem, ñöøng taïo caûnh say xæn, baïo löïc gia
ñình ghen tuoâng ñaùnh vôï, maéng choàng chöûi
con, v.v..
Theo ñoâi maét cuûa ngöôøi tu só Phaät giaùo, duø
gia ñình soáng coù haïnh phuùc ñaày ñuû chung tình,
chung thuûy; coù trung thaønh vôùi nhau tuy hai
maø moät, nhöng khoå vaãn laø khoå, khoâng theå cho
250
raèng gia ñình eâm aám laø khoâng khoå. Cho neân,
con ñöôøng gia ñaïo laø con ñöôøng ñau khoå, khoâng
khoå ñieàu naøy thì khoå ñieàu khaùc. Caùi khoå ñau
nhaát cuûa con ñöôøng naøy laø con ñöôøng sinh dieät
luaân hoài. Do ñoù moïi ngöôøi neân caûnh giaùc, khi
chöa coù gia ñình thì choïn laáy cho mình moät con
ñöôøng thoaùt khoå. Con ñöôøng thoaùt khoå maø ñöùc
Phaät ñaõ vaïch ra cho chuùng ta ñoù laø moät loái ñi
cuï theå vaø roõ raøng, thöïc teá, raát khoa hoïc, khoâng
mô hoà, tröøu töôïng, aûo giaùc cuûa theá giôùi sieâu
hình nhö caùc toân giaùo khaùc. Quyù vò ñöøng boû qua
maø phí caû moät kieáp ngöôøi.
Coøn ai ñaõ laäp gia ñình xong thì neân soáng
coù ñaïo nghóa chung tình chung thuûy cho troïn
ñaïo lyù vôùi nhau, ñeå chia seû nhöõng noãi khoå ñau
cuûa kieáp laøm ngöôøi; ñeå traû cho xong nhöõng
nhaân quaû tieàn kieáp ñaõ gieo troàng. Nhaát laø phaûi
giaûm bôùt tình nhuïc duïc, vì ñoù laø thöù tình duïc sa
ñoïa thaáp heøn, baát tònh baån thæu gheâ tôûm vaø ñöa
ñeán quaû luaân hoài sinh dieät truøng truøng.
Nhö chuùng toâi ñaõ noùi ôû treân, chung tình laø
moät loaïi tình yeâu thöông toát, nhöng haõy bieát
döøng laïi tình nhuïc duïc thì tai hoïa khoå ñau seõ
khoâng bao giôø ñeán. Caùc con neân nhôù kyõ lôøi daïy
naøy.
--o0o--

Ñoaïn 23
“ Qua chuyeän tình noùi treân, chuùng ta
thaáy roõ hôn hoân nhaân baét ñaàu baèng tình yeâu,
nhöng khoâng haún laø nhö theá, vì nhieàu lyù do
khaùc nhau maø ñaõ dieãn ra töø thôøi ñaïi xa xöa cho
ñeán taän ngaøy nay”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Duyeân Nhaân Quaû Nghieäp Baùo Nhieàu Ñôøi
Thieáu Ñöùc Thuûy Chung.
Ngaøy xöa cha meï ñaët ñaâu con ngoài ñoù, ñoù
laø HOÂN NHAÂN ñi tröôùc TÌNH YEÂU, coøn baây giôø
TÌNH YEÂU ñi tröôùc HOÂN NHAÂN. Caâu chuyeän treân
ñaây tình yeâu ñi tröôùc hoân nhaân neân hoân nhaân
chæ laø moät söï baét buoäc phaûi laøm boån phaän soáng
chung nhau trong moät gia ñình, nhöng taâm hoàn
hoï vaãn thöông nhôù ñaâu ñaâu. Cho neân, tình yeâu
chæ coù moät khoâng theå coù hai, ba. Tình yeâu
thöông trai gaùi maø yeâu thöông hai, ba ngöôøi thì
khoâng goïi laø tình yeâu thöông trai gaùi nöõa, maø
ñoù laø moät thöù tình nhuïc duïc thaáp heøn chaïy
theo truy hoan saéc duïc, thaáy ai cuõng thích,
cuõng yeâu. Ñoù laø thöù tình yeâu laêng loaøn, ñoài
truïy, voâ vaên hoùa, keùm ñaïo ñöùc. Cho neân, tình
252
yeâu thöông trai gaùi bieát döøng laïi, khoâng chaïy
theo tình nhuïc duïc thì tình yeâu thöông aáy
thanh cao ñeïp ñeõ voâ cuøng, ngöôøi ta ví noù gioáng
nhö tình yeâu thöông Toå quoác, tình yeâu thöông
nöôùc, tình yeâu thöông queâ höông, v.v.. Tình yeâu
thöông Toå quoác, tình yeâu thöông queâ höông ñaát
nöôùc thì khoâng theå naøo yeâu thöông hai, ba Toå
quoác, yeâu thöông hai, ba nöôùc ñöôïc. Phaûi khoâng
quyù vò?
Tình yeâu thöông chæ duy nhaát laø yeâu
thöông moät ngöôøi neân môùi goïi laø tình yeâu
chung thuûy, coøn yeâu thöông hai, ba ngöôøi thì
khoâng theå naøo goïi laø tình yeâu thuûy chung.
Hoân nhaân chæ laø moät luaät leä baét buoäc hai
vôï choàng phaûi coù traùch nhieäm vaø boån phaän gaén
boù vôùi nhau: choàng, vôï vaø con caùi, neáu hoân
nhaân khoâng kheùo giöõ gìn vaø baûo veä thì tình yeâu
thöông seõ khoâng coù. Cho neân, thöôøng hoân nhaân
khoâng coù chung thuûy, chung tình maø thöôøng laø
ngoaïi tình, nhöng neáu tröôùc hoân nhaân ñi vaøo
baèng tình yeâu thöông chaân thaät thì gia ñình ñoù
môùi thaät söï laø coù ñaïo ñöùc chung thuûy gia ñình.
Caâu chuyeän treân ñaây laø caâu chuyeän loãi ñaïo
gia ñình vì baø coù tình nhaân vaø oâng beân kia
cuõng coù nhaân tình. Thaät toäi nghieäp cho oâng beân
naøy vaø baø cuï beân kia tuoåi taùc 80 maø bò caém
söøng.

Thöa quyù vò! Duø tình yeâu thöông trai gaùi

ñaõ ñi ñeán hoân nhaân, soáng coù haïnh phuùc thaät
söï, nhöng vaãn toaøn laø söï khoå ñau. Coù ñuùng nhö
vaäy khoâng quyù vò? Bieát khoå ñau nhöng cuoäc ñôøi
khoâng ai thoaùt ra khoûi quy luaät khoå ñau naøy,
thaät ñaùng buoàn cho soá kieáp laøm ngöôøi. Bieát khoå
nhöng chaúng ai quan taâm ñeán vaán ñeà naøy, chæ
chaïy theo duïc laïc truy hoan trong saéc duïc neân
thöôøng soáng trong aûo töôûng haïnh phuùc roài nuoâi
hy voïng seõ ñaït ñöôïc haïnh phuùc ñoù. Nhöng naøo
ngôø haïnh phuùc nhö boùng caâu cöûa soå, nhö giaác
mô naøo coù thaät ñaâu maø hy voïng.
Bôûi vaäy tình yeâu thöông trai gaùi ñi ñeán
hoân nhaân ñeå noùi leân ñöôïc ñaïo ñöùc chung tình,
chung thuûy trong moät gia ñình khoâng ngang
traùi thì coù raát ít. Ngöôøi ta soáng trong duïc thì
laøm sao coù chung tình, chung thuûy ñöôïc. Cuoäc
ñôøi töø khi bieát yeâu ñöông thì hoï ñaõ yeâu thöông
bieát bao nhieâu ngöôøi, trai cuõng nhö gaùi, tình
yeâu thöông cuûa hoï raát deã daøng. Duø chæ gaëp maët
nhau moät laàn nhöng tìm thaáy coù nhöõng neùt coù
caûm meán laø hoï ñaõ thaàm yeâu, troäm nhôù, roài laïi
gaëp ngöôøi khaùc cuõng yeâu nhö theá. Cho neân, baát
cöù tình yeâu thöông trai gaùi naøo cuõng xuaát phaùt
töø loøng duïc, noùi thöông yeâu maø noùi ñuùng nghóa
cuûa noù laø duïc yeâu, duïc thöông, chöù khoâng coù
tình yeâu thöông naøo trong saïch, thanh tònh
ngoaøi duïc. Tình yeâu thöông trong saïch phaûi goïi
254
laø tình yeâu thöông khoâng duïc, ñoù môùi chính laø
tình yeâu thöông chaân chaùnh. Tình yeâu thöông
chaân chaùnh aáy töùc laø taâm töø, bi, hyû, xaû maø
Phaät giaùo ñaõ töøng xaây döïng cho loaøi ngöôøi,
nhöng maáy ai ñaõ laøm ñöôïc.
Noùi ñeán nhaân quaû nghieäp baùo laø noùi ñeán
moïi söï khoå ñau treân cuoäc ñôøi naøy. Muoán chaám
döùt nhaân quaû nghieäp baùo thì chæ coù duy nhaát
con ngöôøi phaûi soáng trong thieän phaùp baèng
caùch soáng trong Chaùnh Nieäm Tónh Giaùc luoân
luoân ngaên aùc dieät aùc phaùp, luùc naøo taâm cuõng
thanh thaûn, an laïc vaø voâ söï.
Chính ñoù môùi laø choã khoâng coù nhaân quaû
nghieäp baùo. Caùc con neân nhôù lôøi daïy naøy.
--o0o--
Ñoaïn 24
“ Nhieàu ngöôøi nghó hoân nhaân laø soá phaän

cuûa con ngöôøi, coøn hoân nhaân muoán coù haïnh
phuùc laø do con ngöôøi taïo döïng leân”. Caâu naøy
I- ÑAÙP AÙN

Duyeân Nhaân Quaû Nghieäp Baùo Nhieàu Ñôøi

Ñeàu Do Con Ngöôøi Taïo Ra.
Hoân nhaân khoâng phaûi laø soá phaän, maø hoân
nhaân laø nghieäp baùo nhaân quaû tieàn kieáp. Hoân
nhaân khoâng coù haïnh phuùc chaân thaät, chæ laø
boùng daùng gioáng nhö trong giaác mô. Cho neân,
hoân nhaân toaøn laø moïi söï ñau khoå, noù phaùt sinh
töø loøng ham muoán cuûa con ngöôøi. Vì vaäy hoân
nhaân chæ laø caùi duyeân ñeå loøng duïc cuûa con ngöôøi
thöïc hieän. Ngöôøi ta noùi haïnh phuùc laø noùi
phöông caùch duøng ñeå ñi tìm ñoái töôïng thoûa
maõn loøng duïc, khi chieám höõu vaø thoûa maõn loøng
duïc thì cho ñoù laø haïnh phuùc, chöù coù haïnh phuùc
gì ñaâu. Quí vò coù thaáy chaêng?
Loøng duïc con ngöôøi thöïc hieän qua muoân
hình vaïn traïng, baèng nhöõng danh töø raát hay:
Trai gaùi chaïy theo loøng ham muoán thì goïi laø
TÌNH YEÂU. Tình yeâu aáy ñöôïc gaén boù vôùi nhau
thì goïi laø CHUNG TÌNH, coøn neáu khoâng chung
tình maø ñi ñeán tình nhuïc duïc mang baàu ngoaøi
hoân nhaân thì xaáu hoå sinh ra töï töû hay naïo boû
thai nhi. Ñoù laø nhöõng haønh ñoäng toäi loãi raát lôùn.
Töø tình yeâu thöông muoán thoûa maõn loøng nhuïc
duïc thì phaûi ñi ñeán HOÂN NHAÂN. Hoân nhaân ñöôïc
gaén boù vôùi nhau khoâng thay loøng ñoåi daï thì goïi
laø loøng CHUNG THUÛY, coøn neáu khoâng gaén boù
256
vôùi nhau thì goïi laø NGOAÏI TÌNH. Maø ngoaïi tình
thì sinh ra ghen tuoâng chöûi maéng, ñaùnh ñaäp
nhau hay ñi ñeán baïo löïc gia ñình, taït axít hoaëc
ñaâm cheùm, gieát nhau, v.v..
Tình yeâu vaø hoân nhaân chæ laø nhöõng danh
töø chæ cho nhöõng aûo töôûng haïnh phuùc, chöù
khoâng bao giôø coù haïnh phuùc chaân thaät trong
hoân nhaân. Duø trong tình yeâu vaø hoân nhaân coù
thuaän duyeân thì cuõng ñau khoå, coøn neáu nghòch
duyeân thì ñau khoå muoân truøng. Cho neân, tình
yeâu vaø hoân nhaân chæ laø moät cuoäc soáng khoå ñau
cuûa hai ngöôøi, noù khoâng coù söï bình an, yeân vui
chaân thaät nhö ngöôøi ta mong ñôïi.
Con ngöôøi vì voâ minh, nhö ngöôøi muø coù
maét maø khoâng thaáy, khoâng hieåu bieát loøng tham
duïc cuûa con ngöôøi quaù to lôùn. Do loøng tham duïc
quaù to lôùn neân con ngöôøi deã bò nhaân quaû naém
ñaàu sai khieán vaø ñieàu khieån nhö moät teân noâ leä.
Vì theá nhaân quaû ñieàu khieån daãn daét hoï ñi ñaâu
laø hoï theo ñoù khoâng daùm cöôõng laïi. Cho neân,
noù daãn daét vaøo con ñöôøng tình yeâu thöông trai
gaùi moät caùch deã daøng, do ñoù hoï ñaõ dính baãy raäp
taùi sinh luaân hoài khoâng theå thoaùt ñöôïc. Cho
neân, loaøi ngöôøi khoâng ai maø traùnh khoûi, hoï cöù
nghó raèng phía tröôùc cuûa tình yeâu thöông trai
gaùi laø haïnh phuùc bình an, nhöng naøo ngôø caøng
ñi tôùi thì caøng luùn saâu vaøo toäi aùc vaø traøn ñaày
moïi söï khoå ñau, cho ñeán nhaém maét xuoâi tay ñi
veà loøng ñaát laïnh vaãn mô töôûng ñoù laø con ñöôøng
haïnh phuùc.
Treân ñôøi naøy chæ coù duy nhaát coù con ñöôøng
ly duïc, ly aùc phaùp laø con ñöôøng khoâng coøn ñau
khoå nöõa. Vì vaäy ngöôøi naøo ñaõ ly duïc, ly aùc phaùp
thì suoát ngaøy chæ coù moät taâm hoàn thanh thaûn,
an laïc vaø voâ söï, ñoù laø moät haïnh phuùc chaân thaät
cuûa moät ngöôøi ñaõ bieát soáng cho mình vaø cho
moïi ngöôøi. Vì khi coøn soáng taïi tieàn nhö moïi
ngöôøi, nhöng hoï ñang soáng trong haïnh phuùc an
vui chaân thaät, vaø khi cheát hoï cuõng soáng trong
haïnh phuùc an vui ñoù. Chính vì ñoù laø con ñöôøng
ñoäc nhaát haïnh phuùc an vui thöïc söï, ngoaøi ra
khoâng coøn coù con ñöôøng naøo khaùc nöõa.
Nhö quyù vò ñaõ bieát, con ñöôøng ñoù laø con
ñöôøng ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû cuûa Phaät
giaùo, noù luoân luoân thöïc hieän nhaân caùch con
ngöôøi soáng khoâng laøm khoå mình, khoå ngöôøi, ñeå
ñöôïc soáng trong tình thöông yeâu vaø tha thöù moïi
loãi laàm cuûa ngöôøi khaùc, ñeå ñem laïi söï bình an
yeân vui cho mình cho ngöôøi. Ñoù laø chaân lyù DIEÄT
ÑEÁ cuûa Phaät giaùo.

Trong baøi naøy chuùng toâi noùi raát nhieàu veà
nhaân quaû, cho neân duø nhö theá naøo thì nhaân
quaû laø moät ñieàu quan troïng nhaát cuûa kieáp laøm
ngöôøi. Chuùng ta coù maët treân traùi ñaát naøy ñeàu
258
do nhaân quaû, neáu khoâng coù nhaân quaû thì chuùng
ta khoâng coù maët ôû ñaây.
Con ñöôøng nhaân quaû nhö caùc con ñaõ bieát,
noù chi phoái khaép vuõ truï khoâng boû soùt moät choã
naøo caû. Chuùng ta laø nhöõng ngöôøi may maén ñaõ
gaëp ñöôïc chaùnh phaùp cuûa ñöùc Phaät, neân chuùng
ta khoâng coøn laàm laïc nhaân quaû, khoâng coøn bò
nhaân quaû sai khieán, khoâng coøn bò nhaân quaû xuùi
giuïc laøm ñieàu aùc, vì theá chuùng ta phaûi soáng nhö
theá naøo ñeå chuyeån saïch nhaân quaû aùc vaø coøn laïi
nhöõng nhaân quaû thieän. Muoán ñöôïc vaäy, haèng
ngaøy chuùng ta phaûi tu taäp CHAÙNH NIEÄM TÓNH
GIAÙC, luoân luoân giöõ gìn taâm baát ñoäng tröôùc caùc
aùc phaùp vaø caùc caûm thoï. Caùc con coù nhôù chöa?
--o0o--
Ñoaïn 25
“ ÔÛ ñaây khoâng laïm baøn hoân nhaân vaø haïnh

phuùc gia ñình, maø chæ döøng laïi hai chöõ tình
yeâu coù vò trí ñoái laäp trong taâm hoàn vaø quaû tim
cuûa con ngöôøi”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Ñöùc Chung Tình.


Noùi ñeán tình yeâu thöông trai gaùi laø noùi

ñeán ñöùc chung tình, chung thuûy, nhöng tình
yeâu thöông trai gaùi noù khoâng döøng ôû möùc ñoä
tình yeâu maø luoân luoân tieán tôùi tình nhuïc duïc.
Do vaäy trai gaùi tuoåi coøn hoïc sinh maø ñaõ vöôït
raøo neân mang baàu, moùc thai, naïo phaù thai,
hoaëc duøng thuoác hoaëc nhöõng phöông tieän khaùc
ñeå ngaên ngöøa. Ngaên ngöøa ñeå thoûa maõn tình
nhuïc duïc, noù coù ích lôïi gì cho baûn thaân, laïi coøn
laøm hao toån tinh thaàn vaø söùc khoûe, phaûi khoâng
quyù vò? Chæ vì quyù vò khoâng laøm chuû taâm mình
neân bò nhaân quaû xoû muõi, naém coå loâi xuoáng ñòa
nguïc khoå ñau ñôøi ñôøi kieáp kieáp. Bò xoû muõi naém
coå loâi ñi vaøo con ñöôøng luaân hoài theá maø moïi
ngöôøi ñaâu coù ai bieát, hoï chæ cho raèng nhöõng
haønh ñoäng ñoài truïy, truïy laïc laø do nhöõng vaên
hoùa khoâng laønh maïnh beân ngoaøi xaâm nhaäp
vaøo.
Ñuùng vaäy, khi con ngöôøi coøn bieát soáng coù
ñaïo ñöùc Khoång - Maïnh, aên maëc kín ñaùo, khoâng
boù saùt ngöôøi thì deã daøng ngaên chaën tình nhuïc
duïc giöõa trai gaùi. Moät khi ñaïo ñöùc khoâng coøn
hay ñaïo ñöùc ñang bò xuoáng caáp thì con ngöôøi deã
bò tình duïc sai khieán, töùc laø nhaân quaû ñieàu
khieån. Cho neân, tuoåi coøn hoïc troø maø xem phim
tình nhuïc duïc thì sinh taâm ñam meâ ham thích,
chính vì trong thaân taâm ngöôøi coù ñaày ñuû moïi
260
thöù aùi duïc. Vì theá hình daïng saéc töôùng cuûa
muoân vaät chaát beân ngoaøi thöôøng deã caùm doã con
ngöôøi, khi bò caùm doã thì ham caùi naøy, thích caùi
kia, ngay caû khi thaáy phuï nöõ aên maëc hôû hang
thì sinh taâm ham thích tình nhuïc duïc, coù ñuùng
nhö vaäy khoâng quyù vò?
Vì ham thích, con ngöôøi trôû thaønh u toái,
meâ môø, nhôø ñoù nhaân quaû deã loâi vaøo con ñöôøng
toäi aùc. Bôûi vaäy muoán thoaùt khoå thì chæ coù dieät
tröø taâm aùi duïc thì nhaân quaû khoâng coøn sai
khieán chuùng ta ñöôïc.
Chung tình nhö chuùng toâi ñaõ noùi ôû treân,

chung tình nhö theá naøo ñuùng, nhö theá naøo sai.
Chung tình ñuùng laø chaám döùt tình nhuïc duïc,
chung tình sai laø thöïc hieän tình nhuïc duïc. Vì coù
tình nhuïc duïc laø coù nhöõng söï khoå ñau, laø con
ñöôøng khoå ñau seõ môû cöûa. Bieát roõ nhö vaäy, caùc
con laø nhöõng tu só Phaät giaùo tìm loái thoaùt khoå
thì neân traùnh xa tình nhuïc duïc, xem noù nhö laø
raén ñoäc. Caùc con coù nhôù chöa?
--o0o--

Ñoaïn 26
“ Noùi roäng hôn, tình yeâu queâ höông, ñaát

nöôùc cuõng theá thoâi, tình yeâu laø tình yeâu”. Caâu
I- ÑAÙP AÙN
Ñöùc Hieáu Sinh Ña Höôùng.
Noùi ñeán tình yeâu thöông trai gaùi thì tình
yeâu thöông Toå quoác vaø tình yeâu thöông queâ
höông khoâng khaùc, nhöng neáu tình yeâu thöông
trai gaùi khoâng bieát döøng laïi choã tình yeâu maø
böôùc sang laõnh vöïc tình nhuïc duïc thì nghóa cuûa
tình yeâu thöông trong saïch khoâng coøn. Cho
neân, chuùng ta haõy coi chöøng tình yeâu trai gaùi,
noù khoâng ñôn giaûn, noù laø khôûi söï baét ñaàu cho loä
trình taùi sinh luaân hoài, cho neân noùi döøng chöù
kyø thöïc laøm sao döøng, vì beân trong tình yeâu
thöông trai gaùi laø coù tình duïc. Muïc ñích cuûa
tình yeâu thöông trai gaùi laø ñeå thöïc hieän tình
duïc.
Caâu chuyeän treân ñaây thaät laø ngang traùi,
ñaõ yeâu thöông nhau maø khoâng thaønh vôï thaønh
choàng, ñeå roài ñeán tuoåi saép lìa ñôøi laïi gaëp nhau,
gaëp nhau ñeå maø khoå ñau vì choàng con vaø vôï
262
con coøn ñaây sôø sôø; aên laøm sao, noùi laøm sao cho
veïn caû ñoâi beân.
Moät moái tình vuïng troäm, oâng hay baø laøm
sao daùm noùi leân ñieàu naøy vôùi choàng, vôùi con.
Ñieàu khoâng daùm noùi leân coâng khai thì khoâng
phaûi laø vuïng troäm sao? Tình yeâu thöông nhö
vaäy ñoái vôùi gia ñình khoâng coøn chung thuûy. Hoï
ñaõ laø nhöõng ngöôøi lôùn, treân ñaàu hai, ba thöù toùc
sao laïi ñeå moät thöù tình yeâu laõng maïn trai gaùi
treû con laøm maát ñi yù nghóa tình ñaïo lyù gia
ñình. Phaûi khoâng quyù vò?
Khi chuùng ta chöa laäp gia ñình thì yeâu
thöông nhö theá naøo cuõng ñöôïc, nhöng khi ñaõ
kheùp mình vaøo khuoân khoå gia ñình nhö con
traâu ñaõ gaùc aùch ñi caøy thì traùch nhieäm vaø boån
phaän laøm ngöôøi ñoái vôùi gia ñình laø phaûi thuûy
chung vôùi nhau, chöù khoâng coøn ñi doïc ñi ngang
nhö hoài coøn trai treû.
Tình yeâu gia ñình laø moät thöù tình yeâu gaén
boù keo sôn cuûa hai ngöôøi nam vaø nöõ ñeå cuøng
nhau gaùnh vaùc moät troïng traùch to lôùn ñoù laø
truyeàn doøng gioáng. Cho neân, gia ñình laø moät
ñôn vò cuûa xaõ hoäi, neáu khoâng coù gia ñình thì
khoâng coù xaõ hoäi. Cho neân, gia ñình raát quan
troïng, vì theá tình nghóa ñaïo lyù gia ñình phaûi
ñöôïc gaén boù trong saïch roõ raøng. Khoâng ñöôïc

ngoaïi tình, vì ngoaïi tình thì gia ñình seõ tan

naùt.
Noùi yeâu thöông queâ höông maø tình yeâu
thöông gia ñình chöa laøm xong tình nghóa
chung thuûy thì laøm sao goïi laø tình yeâu queâ
höông. Nhö treân ñaõ noùi, gia ñình laø moät ñôn vò
cuûa xaõ hoäi, neáu gia ñình baát an thì xaõ hoäi baát
an, cho neân ñaïo ñöùc gia ñình raát quan troïng,
neáu muoán gia ñình ñöôïc haïnh phuùc an vui thì
moãi caù nhaân trong gia ñình phaûi hoïc ñaïo ñöùc
nhaân baûn - nhaân quaû. Nhôø coù hoïc ñaïo ñöùc nhaân
baûn - nhaân quaû thì caù nhaân seõ khoâng laøm khoå
mình, khoå ngöôøi. Caù nhaân seõ khoâng laøm khoå
mình, khoå ngöôøi, vaø nhö vaäy söï an vui haïnh
phuùc gia ñình môùi chaân thaät. Neáu gia ñình coù
söï an vui haïnh phuùc chaân thaät thì xaõ hoäi môùi
coù traät töï an ninh. Xaõ hoäi coù traät töï an ninh thì
nhöõng teä naïn ñoài truïy seõ khoâng xaûy ra, nhaát laø
tai naïn giao thoâng.
Bôûi vaäy noùi tình yeâu queâ höông maø ñaïo
ñöùc gia ñình khoâng troïn veïn thì noùi tình yeâu
queâ höông chæ laø lôøi noùi suoâng, chöù khoâng bao
giôø thöïc hieän ñöôïc. Tình yeâu queâ höông laø moät
tình yeâu cao caû: yeâu thöông Toå quoác, yeâu
thöông daân toäc mình, yeâu maûnh ñaát nôi mình
choân nhau caét roán, yeâu thöông luõy tre laøng, caây
ña coå thuï, maùi ñình naêm xöa, yeâu thöông ngoân
ngöõ cuûa mình, yeâu thöông neàn vaên hoùa coù ñaày
264
ñuû loøng toân kính oâng baø toå tieân, loøng hieáu thaûo
ñoái vôùi meï cha, v.v..
Cho neân, tình yeâu thöông giöõa nam nöõ thì
khoâng theå naøo goïi laø tình yeâu queâ höông, vì
tình yeâu trai gaùi noù ñi ñeán chieám höõu vôùi nhau
ñeå trôû thaønh moät. Moät maø hai, hai maø moät, cho
neân tình yeâu trai gaùi raát haïn heïp, noù thuoäc veà
tình yeâu thöông caù nhaân. Coøn tình yeâu thöông
queâ höông noù roäng lôùn trong moät nöôùc, nhöng
noù laïi haïn heïp trong tình yeâu loaøi ngöôøi. Tình
yeâu loaøi ngöôøi thì haïn heïp hôn tình yeâu thöông
söï soáng treân haønh tinh naøy, nhöng duø sao noù
cuõng chæ laø moät tình yeâu thöông maø thoâi. Cho
neân, tình yeâu thöông neáu trong saïch thì noù
khoâng theå bôïn nhô bôûi moät ñieàu kieän gì khaùc
nöõa, trong tình yeâu thöông duy nhaát chæ coù tình
yeâu thöông thì môùi thaät söï laø tình yeâu thöông
cao thöôïng.
Muoán thoaùt ra moïi söï khoå ñau cuûa nhaân
quaû thì duy nhaát chæ coù loøng yeâu thöông ña
höôùng. Loøng yeâu thöông ña höôùng töùc laø taâm
baát ñoäng tröôùc caùc aùc phaùp vaø caùc caûm thoï, ñoù
laø moät traïng thaùi thanh thaûn, an laïc vaø voâ söï.
Caùc con coù nhôù khoâng? Phaûi coá gaéng soáng vôùi
traïng thaùi taâm naøy.
--o0o--

Ñoaïn 27
“ Noùi thaät loøng mình sau khi suy nghó veà

chuyeän tình noùi treân, toâi voâ cuøng khaâm phuïc vaø
kính troïng ngöôøi phuï nöõ coù hai quaû tim vaøng,
vì baø ñaõ bieát caùch toân troïng mình vaø toân troïng
ngöôøi choàng ñang chung soáng vôùi haïnh phuùc caû
gia ñình. OÂi! ÔÛ xaõ hoäi ta baây giôø, neáu coù nhieàu
ngöôøi phuï nöõ nhö theá thì ñeïp bieát bao!”. Caâu
I- ÑAÙP AÙN
Ñöùc Khen Taëng Vaø Ca Ngôïi.
Treân ñaây laø yù nghó ca ngôïi khen taëng hai
quaû tim vaøng cuûa taùc giaû, chöù thöïc söï moät ngöôøi
phuï nöõ coù hai quaû tim laøm sao goïi chung tình
vôùi ngöôøi khaùc, coøn ñoái vôùi gia ñình thì laøm sao
goïi laø chung thuûy, maø ñaõ laø khoâng chung tình,
khoâng chung thuûy thì laøm sao goïi laø quaû tim
vaøng.
Trai gaùi yeâu thöông nhau phaûi giöõ troïn
tình, troïn nghóa suoát ñôøi, chæ duy nhaát coù moät
ngöôøi maø thoâi, nam hay nöõ cuõng vaäy, chöù
khoâng theå yeâu thöông hai, ba ngöôøi thì khoâng
theå chaáp nhaän ñöôïc. Khi tình yeâu ñaõ trao ñoåi
266
cho nhau baèng lôøi noùi yeâu nhau thì neân gaén boù
vôùi nhau, ñöøng nay yeâu ngöôøi naøy, mai yeâu
ngöôøi khaùc thì khoâng theå naøo goïi laø chung
tình. Nhöng tröôùc khi môû lôøi noùi yeâu thöông
nhau thì phaûi giöõ gìn lôøi höùa vaø phaûi toân troïng
lôøi noùi cuûa mình, coù toân troïng lôøi noùi cuûa mình
thì moïi ngöôøi môùi quyù troïng mình, coøn noùi qua
noùi laïi, lôøi noùi khoâng chaân thaät, höùa roài nuoát
lôøi noùi, ñoù laø töï mình laøm maát uy tín vaø khoâng
coøn ai kính troïng mình nöõa. Cho neân, ngöôøi
noùi qua noùi laïi laø töï mình ñaõ ñaùnh maát giaù trò
lôøi noùi cuûa mình, khieán mình maát loøng tin vôùi
nhöõng ngöôøi khaùc.
Noùi veà tình yeâu thöông trai gaùi thì lôøi noùi
yeâu ñöông cuõng phaûi giöõ gìn lôøi höùa chaéc chaén.
Giöõ gìn lôøi höùa chaéc chaén töùc laø toân troïng mình
vaø toân troïng ngöôøi khaùc.
Lôøi noùi raát quan troïng vaø coù giaù trò ñaïo
ñöùc nhaân baûn, noù xaùc ñònh ñöôïc ngöôøi toát hay
ngöôøi xaáu, vì theá danh döï noù raát lôùn trong ñôøi
soáng con ngöôøi. Cho neân, noùi ra chuùng ta phaûi
deø daët caån thaän vì laø danh döï cuûa mình. Ai
cuõng bieát lôøi noùi ra thì deã, nhöng lôõ sai thì lôøi
noùi laáy laïi raát khoù. Cho neân, khi noùi yeâu
thöông nhau thì phaûi ñaén ño suy nghó cho thaät
kyõ caøng roài môùi noùi, khoâng ñöôïc noùi ñaïi, noùi
chôi hay noùi ñuøa, noùi treâu choïc ngöôøi khaùc laø

khoâng toát. Ngöôøi xöa noùi: “Moät ñoïi maùu moät lôøi
noùi”.
Caâu chuyeän treân ñaây taùc giaû giaøu töôûng
töôïng, neáu vôï choàng oâng cuï, baø cuï naøy coøn treû
thì tình yeâu tay ba, tay tö naøy laøm sao khoâng
ghen tuoâng, maø ñaõ ghen tuoâng thì gia ñình baát
an vaø seõ khoâng laøm sao traùnh khoûi ñi vaøo baïo
löïc gia ñình, hay ít ra cuõng phaûi li dò chia lìa
nhau.
Noùi veà gia ñình trong aám ngoaøi eâm thì
ñöøng coù ngöôøi ñaøn oâng thöù ba hay ngöôøi ñaøn baø
naøo xen vaøo, neáu xen vaøo thì gia ñình sôùm
muoän gì cuõng tan naùt, tröø khi ngöôøi vôï hay
ngöôøi choàng ñang treân giöôøng beänh saép cheát,
hay chæ naèm chôø ngaøy cheát thì khoâng coù gì xaûy
ra, nhöng ñaïo ñöùc gia ñình laøm sao chaáp nhaän
nhöõng ngöôøi khi choàng hay vôï chöa cheát maø ñaõ
lo taùi giaù:
Xöa coù moät coâ gaùi, choàng cheát troái traên
laïi: “Neáu naøng muoán taùi giaù thì haõy quaït taét
maïch nöôùc naøy thì môùi taùi giaù”. Vaâng theo lôøi
choàng, ngaøy ngaøy ngöôøi phuï nöõ ngoài quaït maõi
maø maïch nöôùc vaãn cöù tuoân traøo. Moät hoâm
Trang Töû ñi ngang qua vaø nghe ñöôïc caâu
chuyeän thöông taâm aáy, Ngaøi cho möôïn quaït vaø
maïch nöôùc khoâng coøn tuoân traøo nöõa. Trang Töû
veà thuaät laïi cho vôï nghe, nghe xong baø Trang
268
Töû laïi maéng: “Ñoù laø haïng phuï nöõ hö thaân maát
neát, soáng khoâng chung tình chung thuûy, ngöôøi
ñaøn baø nhö vaäy laø ngöôøi ñaøn baø xaáu xa”. OÂng
Trang Töû nghe vôï noùi lôøi naøy lieàn ca ngôïi:
“Hay thay! Hay thay! Baø thaät laø ngöôøi ñaøn baø
toát, chung tình chung thuûy moät choàng moät vôï,
thaät laø tuyeät vôøi!”. Chuyeän xaûy ra ít laâu sau oâng
Trang Töû qua phaàn, baø laøm ma chay linh ñình
röôùc hoïc troø leã daâng côm, daâng traø cuùng baùi ñuû
leã, ngaøy ba laàn. Trong soá hoïc troø leã coù moät caäu
hoïc troø leã vöøa ñeïp trai vöøa lòch söï, thöôøng trao
ñoåi tình yù qua laïi vôùi baø Trang Töû.
Moät hoâm anh chaøng hoïc troø leã naøy phaùt
beänh ñau buïng laên loän reân la thaûm thieát, baø
Trang Töû hoûi: “Xöa kia caäu coù hay ñau buïng
nhö theá naøy khoâng?”. Khi ñau buïng caäu uoáng
nhöõng thuoác gì? Thuoác ñoù ôû ñaâu?
Caäu hoïc troø leã traû lôøi: “Xöa kia cuõng hay
ñau buïng nhö theá naøy, nhöng nhôø coù caùi ñaàu
laâu khoâ maøi uoáng thì heát ngay lieàn”.
Baø Trang Töû noùi: “Nhö vaäy nhaø ôû ñaâu, toâi
seõ sai ngöôøi ñeán nhaø caäu ñeå laáy ñaàu laâu veà
ñöôïc khoâng?”
Caäu hoïc troø leã traû lôøi: “Khoâng ñöôïc ñaâu,
neáu luùc ñi cho ñeán luùc veà thì beänh ñau cuûa toâi
ñaõ cheát maát roài”.

Baø Trang Töû ngaãm nghó hoài laâu roài noùi:

Nhöng chieác ñaàu laâu coøn doát doát coù ñöôïc
khoâng?
Caäu hoïc troø leã quaû quyeát traû lôøi:
- Ñöôïc! May ra uoáng seõ heát ñau lieàn.
Baø Trang Töû lieàn laáy voà ñaäp vaøo aùo quan
vaø ñònh caét ñaàu oâng Trang Töû laøm thuoác,
nhöng thaây ma cuûa oâng Trang Töû ngoài daäy vöøa
cöôøi vöøa haùt lôùn: “Thöông thay cho gaùi quaït
moà, giaän thay cho gaùi laáy voà ñaäp saêng”.
Cho neân, treân ñôøi naøy tìm ngöôøi chung
thuûy, chung tình raát khoù. Caâu chuyeän gaùi quaït
moà cuõng laø moät caùi göông ñeå ngöôøi ñôøi soi
chung. Treân ñôøi naøy tình yeâu thöông trai gaùi laø
haïnh phuùc an vui, laø chung tình chung thuûy thì
khoâng tìm ñaâu coù quyù vò aï!
Vì söï vieäc xaûy ra nhö treân maø baø Trang
Töû quaù xaáu hoå, chaúng bao laâu maéc beänh qua
phaàn. OÂng Trang Töû laøm ñaùm tang vaø cheá ra
caùi troáng côm. Baây giôø chuùng ta thöôøng thaáy
ñaùm tang naøo cuõng coù caùi troáng nhoû troøn baèng
baép veá ngöôøi lôùn daøi ñoä naêm taác. Trong ñaùm
tang cuûa vôï, oâng Trang Töû ngoài laáy tay voã vaøo
troáng vaø haùt leân: “Vôï cheát tröôùc laø vôï cuûa mình,
vôï cheát sau laø vôï cuûa ngöôøi ta...”.
270
Caâu chuyeän naøy noùi leân yù nghóa tình yeâu
thöông trai gaùi ñi ñeán hoân nhaân, nhöng khoù
tìm thaáy söï chung tình, thuûy chung cuûa con
ngöôøi. Ñoù laø söï laàm laïc raát lôùn cuûa con ngöôøi,
ngay töø ñaàu, khi bieát yeâu thöông giöõa trai vaø
gaùi, hoï cöù töôûng tình yeâu ñoù laø haïnh phuùc, an
vui, nhöng khoâng phaûi vaäy, ñoù laø moät thöù tình
yeâu baét ñaàu ñau khoå cuûa ñôøi ngöôøi. Chuùng ta
phaûi nhìn thaúng môùi thaáy roõ, töø choã tuoåi thô
ngaây chöa bieát yeâu thöông giöõa trai gaùi thì tình
yeâu thöông cha meï, anh chò em trong gia ñình
voâ tö vaø hoàn nhieân, neáu gia ñình coù saün neàn
moùng ñaïo ñöùc nhaân baûn thì tình yeâu thöông aáy
trôû thaønh tình yeâu thöông trôï giuùp nhau, chia
seû nhöõng naëng nhoïc, ngoït buøi cay ñaéng beân
nhau.
Coøn tình yeâu thöông trai gaùi noù khaùc xa
vôùi tình yeâu thöông tuoåi thô ngaây. Tình yeâu
thöông trai gaùi coù tính caùch chieám höõu nhö moät
vaät sôû höõu cuûa rieâng mình, noù khoâng coøn laø cuûa
chung nöõa. Chính noù laø cuûa rieâng neân phaûi ñi
ñeán hoân nhaân ñeå trôû thaønh vaät sôû höõu cuûa
rieâng nhau.
Theo Phaät giaùo, coøn thaáy moät vaät gì treân
ñôøi naøy laø ta, laø cuûa ta thì söï ñau khoå seõ nguùt
ngaøn. Cho neân, noùi ñeán tình yeâu thöông trai
gaùi laø noùi ñeán söï ñau khoå cuûa kieáp ngöôøi. Treân
ñôøi naøy chæ duy nhaát con ngöôøi phaûi thoaùt ra
khoûi tình yeâu thöông trai gaùi thì môùi mong tìm
ñöôøng giaûi thoaùt. Con ñöôøng giaûi thoaùt cuûa ñaïo
Phaät cuõng vaäy, noù xaây döïng treân tình yeâu
thöông ly duïc. Muoán tu theo Phaät giaùo maø
khoâng thoaùt ly tình choàng nghóa vôï thì khoâng
theå naøo tu taäp theo con ñöôøng cuûa Phaät giaùo
ñöôïc. Coøn tình choàng nghóa vôï thì tu haønh
khoâng bao giôø chöùng quaû A La Haùn, quyù vò coù
bieát khoâng?
Cheâ bai vaø khen taëng laø hai ñieàu maø caùc
con caàn löu yù: Cheâ nhö theá naøo laø cheâ ñuùng vaø
cheâ nhö naøo laø cheâ sai; khen cuõng vaäy, khen
nhö theá naøo laø khen ñuùng vaø khen nhö theá naøo
laø khen sai. Caùc con haõy caên cöù vaøo giôùi luaät
ñöùc haïnh maø bieát ngöôøi khen cheâ ñuùng sai.
Khen ngöôøi giöõ gìn taâm baát ñoäng tröôùc caùc
aùc phaùp vaø caùc caûm thoï, luoân luoân soáng vôùi taâm
thanh thaûn, an laïc vaø voâ söï laø ngöôøi chöùng ñaïo.
Ñoù laø khen ñuùng, coøn ngöôïc laïi, taâm chöa baát
ñoäng maø cho ngöôøi ñoù chöùng ñaïo laø khen sai.
Khen ngöôøi soáng khoâng laøm khoå mình,
khoå ngöôøi vaø chuùng sinh laø ngöôøi chöùng ñaïo, ñoù
laø khen ñuùng, coøn ngöôïc laïi laø khen sai.
Cheâ cuõng vaäy, khi ngöôøi soáng vôùi taâm baát
ñoäng tröôùc caùc aùc phaùp vaø caùc caûm thoï maø cheâ,
ñoù laø cheâ khoâng ñuùng. Ngöôøi giöõ gìn giôùi luaät,
272
khoâng aên uoáng, nguû nghæ phi thôøi maø cheâ laø
cheâ sai. Ngöôøi aên uoáng, nguû nghæ phi thôøi maø
khen laø khen sai.
Caùc con neân nhôù kyõ: khi khen cheâ ñeàu
phaûi nhìn vaøo giôùi luaät ñöùc haïnh maø khen cheâ
thì khoâng sai.
--o0o--
Ñoaïn 28
“ Noùi ñeán ngöôøi phuï nöõ coù hai quaû tim

vaøng khoâng theå khoâng noùi ñeán nhaân vaät thöù ba.
Ngöôøi ñaõ nhaän moät trong hai quaû tim vaøng ñoù.
Vì laø baïn cuøng tröôøng, coù laàn toâi gaëp vaø hoûi
thaúng thaén anh ta. Anh baûo: “Toâi ñaõ queân ñi
laâu laém roài, vì coâ ta ñeïp ai maø chaúng meâ, mình
laïi ôû caùch trôû xa xoâi”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Ñöùc Thaønh Thaät.

Ñuùng vaäy, ngöôøi ñaøn oâng naøo thaáy caùc coâ

coù saéc ñeïp maø khoâng ñeå yù, söï ñeå yù moät coâ gaùi
coù saéc ñeïp laø baét ñaàu cho tình yeâu trai gaùi, neáu
coù ñuû duyeân ñöôïc gaàn guõi nhau nhieàu hôn ñeå
tìm hieåu thì tình yeâu thöông aáy phaùt trieån vaø

ñi ñeán thoå loä taâm tình. Töø thoå loä taâm tình seõ ñi
ñeán hoân nhaân. Töø choã hoân nhaân laø moät sôïi daây
raøng buoäc hai ngöôøi gaén chaët vaøo nhau cuøng
böôùc ñi treân moät loä trình ñaày gian khoå vaø thöû
thaùch. Bao nhieâu nghieäp baùo traû vay, vay traû
nhieàu ñôøi nhieàu kieáp cuõng töø ñaây xuaát hieän
khoâng sao keå heát.
Ngöôøi khoâng hieåu bieát töôûng tình thöông
yeâu trai gaùi laø haïnh phuùc an vui, töôûng ñaây laø
thieân ñaøng, naøo ngôø rôi xuoáng ñòa nguïc maø
khoâng bieát. Cho neân, ñòa nguïc traàn gian baét
ñaàu töø tình yeâu trai gaùi vaø cuõng nôi ñoù nhaân
quaû truøng truøng duyeân sinh vaø cuõng truøng
truøng duyeân dieät, sinh bao nhieâu thì laïi dieät
baáy nhieâu ñeå quaân bình söï soáng treân haønh tinh
naøy.
Chuùng ta haõy nghe caâu chuyeän sau ñaây,
môùi bieát tình yeâu thöông trai gaùi noù khoâng
döøng laïi, maø luoân luoân ñoøi hoûi tình nhuïc duïc,
maø tình nhuïc duïc khoâng ñaït thì tình yeâu seõ
maát luoân:
“Toâi quen anh aáy qua chat. Anh aáy laø moät
ngöôøi ñaøn oâng raát lòch söï. Anh aáy luoân bieát
ñoäng vieân toâi nhöõng luùc toâi buoàn vaø bieát daïy toâi
ñieàu hay leõ phaûi. Ngöôøi ñaøn oâng ñoù khieán toâi
thaáy chat laø coâng vieäc coù yù nghóa voâ cuøng.
274
Moät hoâm, maùy tính cuûa toâi hoûng. Theá laø
anh ñaõ göûi cho toâi moät boä vi tính môùi. Toâi
khoâng nhaän, anh baûo: “Neáu em khoâng chaùt
baèng maùy tính môùi, anh seõ khoâng noùi chuyeän
vôùi em nöõa”. Toâi ñaønh phaûi nhaän. Toâi khoâng
muoán maát moät ngöôøi baïn toát nhö anh.
Töø sau ngaøy ñoù, toâi vaø anh ñeàu chaùt nhieàu
hôn. Toâi hieåu anh hôn. Hoùa ra gia ñình anh
ñang gaëp vaán ñeà raéc roái. Vôï anh khoâng hôïp vôùi
anh, duø chò raát toát, hai ngöôøi luoân luoân maâu
thuaãn. Anh buoàn neân thöôøng leân maïng. Toâi ñaõ
coù gia ñình vaø raát haïnh phuùc. Toâi chæ leân maïng
giaûi trí cho vui, nhöng toâi coù theå laéng nghe vaø
chia seû vôùi anh nhöõng kinh nghieäm cuûa ngöôøi
phuï nöõ noùi chung. Toâi bieát laø anh cuõng caàn
ñieàu ñoù.
Chuùng toâi chaùt nhö theá khoaûng hai thaùng
thì heïn gaëp nhau. Toâi raát möøng vì gaëp ngöôøi
baïn taâm giao. Khoâng deø sau moät hoài taâm söï,
anh aáy baûo raát buoàn vaø raát muoán gaàn guõi toâi.
Vì ñaõ raát laâu anh khoâng gaàn guõi vôï! Toâi thöïc
söï baát ngôø. Toâi khoâng nghó raèng anh aáy coù yù
nghó ñoù. Toâi chæ kòp noùi lôøi xin loãi tröôùc khi voäi
vaõ rôøi khoûi choã heïn.
Maáy ngaøy sau, anh goïi ñieän thoaïi cho toâi,
noùi anh coù vieäc caàn moät ít tieàn ñeå giaûi quyeát.

Theá laø toâi göûi tieàn vaøo taøi khoaûn cho anh.
Khoâng deø, sau ñoù, anh khoâng lieân laïc vôùi toâi
nöõa.
Toâi hieåu raèng anh muoán buø laïi caùi maùy vi
tính ñaõ göûi cho toâi. Toâi ñaõ hy voïng raát nhieàu veà
moät tình baïn trong saùng, voâ tö, coù theå chia seû
nhöõng vui buoàn. Nhöng anh ñaõ laøm cho toâi
hieåu raèng döôøng nhö treân ñôøi naøy ngöôøi ta
khoâng cho khoâng ai caùi gì. Toâi ñaõ raát ngaây thô
khi nhaän moùn quaø cuûa anh.
Baây giôø toâi chaúng bieát laøm sao vôùi caùi maùy
tính. Moãi laàn nhìn noù loøng toâi quaën ñau. Toâi
mong raèng anh seõ khoâng laøm nhö theá vôùi ngöôøi
ñaøn baø khaùc.
Ngöôøi ta nghó raèng chaùt laø theá giôùi aûo,
nhöõng noãi ñau vaø söï thaát voïng laø coù thöïc”.
(Thanh Thanh
Baùo Ngöôøi Lao Ñoäng, ngaøy 13/11/2007)
Ñaáy, quyù vò thaáy chöa? Tình yeâu thöông

giöõa trai gaùi khoâng bao giôø trong saùng, voâ tö
ñöôïc, khi noù luoân luoân ñi tôùi ñeå ñoøi hoûi tình
nhuïc duïc phaøm phu tuïc töû, baát tònh oâ ueá, baån
thæu hoâi thoái. Ñoù laø moät loaïi tình yeâu thöông
phaøm tuïc chòu söï ñieàu haønh cuûa luaät nhaân quaû.
276
Thaønh thaät laø moät ñöùc haïnh taïo cho mình
nhieàu uy tín, neáu moät ngöôøi thieáu thaønh thaät laø
töï hoï noùi doái, töï ñaùnh maát loøng tin vôùi moïi
ngöôøi. Hoï nghó raèng noùi doái khoâng ai phaùt hieän
ñöôïc sao?
Treân ñôøi naøy khoâng theå noùi gaït ngöôøi
khaùc ñöôïc, che ñaäy nhö theá naøo roài ngöôøi ta
cuõng vaãn bieát. Cho neân, laøm ngöôøi phaûi thaønh
thaät laø toát nhaát. Ngöôøi noùi thaønh thaät ai cuõng
quyù troïng, coøn ngöôøi khoâng thaønh thaät ngoaøi
maët noùi gì ai cuõng ñeàu nghe nhöng hoï khoâng
tin, duø ngöôøi aáy coù noùi ñuùng söï thaät.
Ngöôøi noùi khoâng thaät ai cuõng khinh reû.
Trong kinh Phaät daïy: Ngöôøi noùi doái khoâng moät
ñieàu aùc naøo hoï khoâng laøm, vì theá chuùng ta neân
traùnh xa nhöõng ngöôøi naøy, vì hoï khoâng theå laøm
baïn vôùi chuùng ta ñöôïc. Caùc con laø tu só Phaät
giaùo neân löu yù nhöõng ñieàu naøy, phaûi luoân luoân
coá gaéng noùi lôøi thaønh thaät, phaûi luoân luoân noùi
lôøi ñuùng söï thaät, duø coù cheát caùc con cuõng khoâng
neân noùi doái. Thaø noùi söï thaät maø cheát coøn hôn
noùi khoâng thaät, ñoù laø moät ñöùc haïnh cao caû laøm
ngöôøi raát tuyeät vôøi.
--o0o--

Ñoaïn 29
“ Quaû thaät toâi raát ngaïc nhieân khi nhaän
ra cuù ñieän thoaïi. Nghe tieáng noùi cuûa coâ ta roõ
raøng maø mình töôûng nhö mô”. Caâu naøy daïy ñaïo
ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Thieáu Ñöùc Chung Thuûy.
Moät oâng giaø tuoåi taùc 80, soáng gaàn ñaát xa
trôøi maø tình caûm gia ñình vaãn khoâng troïn veïn,
khi nghe ngöôøi ñeïp yeâu thöông mình thì ngay
ñoù maát söï saùng suoát, chæ coøn chaïy theo tieáng
goïi cuûa tình yeâu laõng maïn. Ngay khi khôûi taâm
ñoù laø loãi ñaïo laøm ngöôøi, laøm choàng. Khoâng
chung thuûy vôùi vôï con ñoù laø moät taø taâm, ñöôïc
xem nhö ngoaïi tình. Loøng yeâu thöông aáy raïo
röïc töôûng nhö mình soáng trong mô.
Tình yeâu thöông trai gaùi raát haáp daãn, neáu
coù ai gôïi leân laø noù soáng laïi lieàn, soáng laïi nhö
tuoåi coøn trai treû. Nhö chuùng toâi ñaõ noùi, tình yeâu
trai gaùi laø moät loä trình nhaân quaû môû ñöôøng cho
söï taùi sinh luaân hoài cuûa kieáp laøm chuùng sinh
maõi maõi. Cho neân, ngöôøi hieåu bieát thì raát sôï
tình yeâu thöông trai gaùi, khi trong taâm vöøa
278
chôùm khôûi nieäm thì haõy boùp cheát nieäm aáy ngay
lieàn ñeå luoân luoân giöõ tình yeâu thöông trong
saïch, thanh cao vaø voâ tö. Coù giöõ ñöôïc tình yeâu
thöông nhö vaäy môùi thaáy tình yeâu thöông aáy
cao thöôïng. Tình yeâu thöông cao thöôïng trong
saùng nhö tình yeâu thöông Toå quoác, queâ höông.
Chuùng ta laø nhöõng ngöôøi tu hoïc ñaïo ñöùc
nhaân baûn - nhaân quaû theo Phaät giaùo thì luùc naøo
cuõng soáng trong ñöùc hieáu sinh. Ñöùc hieáu sinh laø
moät tình yeâu thöông trong saùng vaø thanh tònh
voâ tö, hoàn nhieân trong saïch, khoâng chaïy theo
duïc laïc, khoâng ñaém nhieãm danh lôïi, chæ thuaàn
laø moät thöù moät tình yeâu thöông söï soáng cuûa
muoân loaøi treân haønh tinh naøy, trong ñoù coù yeâu
thöông mình.
Neáu chuùng ta khoâng hoïc ñaïo ñöùc hieáu sinh
chung thuûy thì laøm sao chuùng ta hieåu ñöôïc tình
yeâu thöông trai gaùi laø con ñöôøng sinh töû luaân
hoài, nhôø coù hoïc chuùng ta môùi bieát loä trình ñoù laø
loä trình ñaày ñau khoå; nhôø coù hoïc chuùng ta môùi
bieát ñeå vöôït qua. Vöôït qua ñeå laøm chuû cuoäc
soáng; vöôït qua ñeå chaám döùt taùi sinh luaân hoài;
vöôït qua ñeå laøm chuû quy luaät nhaân quaû; vöôït
qua ñeå traùnh söï chi phoái vaø sai söû cuûa aùi duïc
maø nhaân quaû ñang söû duïng noù ñeå ñieàu khieån
vaïn vaät vuõ truï. Vöôït qua coù nghóa laø khoâng bò
chìm ñaém trong tình yeâu thöông duïc laïc cuûa aùi
duïc. Tình yeâu thöông aáy laø tình yeâu thöông
thöôøng mang tính ích kyû nhoû moïn, heïp hoøi,

chieám höõu, gian xaûo löôøng gaït vaø mang ñeán bao
nhieâu noãi khoå ñau cho mình, cho ngöôøi khaùc.
Khi ñaõ hieåu tình yeâu thöông aáy mang ñeán
cho con ngöôøi nhieàu ñau khoå nhö vaäy thì chuùng
ta caàn phaûi coá gaéng khaéc phuïc ñeå dieät tröø tình
yeâu thöông aáy trong taâm mình. Nhaát laø chuùng
ta caàn phaûi tìm ra moät phöông phaùp ñeå chuyeån
ñoåi tình yeâu nhoû heïp ñoù trôû thaønh tình yeâu
thöông cao thöôïng, voâ tö vaø to lôùn nhö tình yeâu
queâ höông, tình yeâu Toå quoác, tình yeâu nhaân
loaïi, tình yeâu taát caû chuùng sinh trong muoân loaøi
vaïn vaät. Vaø con ngöôøi raát caàn phaûi phaùt trieån
tình yeâu thöông aáy roäng lôùn ñeán taän cuøng, cuõng
nhö tình thöông yeâu moâi tröôøng soáng treân
haønh tinh naøy vaäy.
Neáu khoâng chòu khoù hoïc taäp ñaïo ñöùc nhaân
baûn - nhaân quaû thì chuùng ta khoâng theå naøo
hieåu bieát tình yeâu thöông saâu xa, roäng lôùn, voâ
tö, hoàn nhieân trong saùng, v.v.. nhö vaäy.
Con ngöôøi ai ai cuõng coù tình yeâu thöông,
nhöng tình yeâu thöông ñoù coøn haïn heïp trong
phaïm vi caù nhaân ích kyû, vaø chæ luaån quaån trong
tình thöông yeâu nhaát höôùng coá chaáp heïp hoøi,
thöôøng mang laïi cho chuùng ta nhöõng söï khoå
ñau hôn laø nhöõng söï bình an, yeâu vui vaø haïnh
phuùc.
280
Khi muoán yeâu thöông trong tình yeâu trai
gaùi thì quyù vò haõy ñeà cao caûnh giaùc, noù khoâng
phaûi laø con ñöôøng an vui, haïnh phuùc chaân thaät
ñaâu! Noù chæ laø moät hình boùng ñeïp nhö gioït
söông mai trong buoåi sôùm, noù laø loä trình cho
nhöõng chuoãi ngaøy ñau khoå cuûa kieáp laøm ngöôøi.
Ñaïo ñöùc gia ñình khoâng chaáp nhaän nhöõng
ngöôøi khoâng chung thuûy, cho neân ñoái vôùi gia
ñình, choàng hay vôï soáng vôùi nhau phaûi chung
tình vaø chung thuûy.
Ñoù laø traùch nhieäm, boån phaän khoâng theå
thieáu vaø soáng khaùc hôn nöõa ñöôïc. Ñaïo ñöùc gia
ñình goàm nhieàu ñöùc haïnh ñeå ñoái xöû vôùi nhau
maø khoâng loãi ñaïo, nhöng ñöùc chung tình chung
thuûy maø khoâng giöõ gìn ñöôïc thì taát caû ñöùc khaùc
ñeàu khoâng coù nghóa lyù gì caû.
Vôï choàng hai ngöôøi soáng vôùi nhau thì phaûi
giöõ gìn ñöùc chung tình vaø chung thuûy cho troïn
veïn, thì nhö vaäy môùi goïi laø ñaïo ñöùc gia ñình.
Cho neân, chung tình chung thuûy laø ñaïo ñöùc ñaàu
tieân cuûa gia ñình, neáu gia ñình maø thieáu hai
ñöùc naøy thì gia ñình maát heát yù nghóa. Caùc con
coù gia ñình thì haõy ghi nhôù lôøi daïy naøy, ñöøng
queân caùc con aï!
--o0o--

Ñoaïn 30
“ Toâi vaø naøng cuõng nhö haït gaïo treân

saøng, sau cuoäc chieán tranh tröôøng kyø, hoài coøn
nhoû ñaõ yeâu nhau, qua ñoâi maét ñaõ hieåu loøng
nhau, nay tuoåi ñaõ giaø laïi yeâu nhau nhieàu hôn”.
I- ÑAÙP AÙN
Ñöùc Chung Tình Khaåu Haønh.
Moái tình ñaàu cuûa trai gaùi khoù queân, maëc
duø yeâu nhau qua caùi nhìn voäi vaøng, qua nhöõng
cöû chæ thaàm laëng tuy khoâng noùi ra baèng lôøi,
nhöng hoï ñaõ hieåu nhau. Bôûi vaäy tình yeâu trai
gaùi raát ñeïp, nhöng phaûi ñöùng ôû goùc ñoä naøy,
ñöøng ñi sang qua goùc ñoä khaùc maø maát heát yù
nghóa thanh cao cuûa noù. Cuï oâng, cuï baø nay tuoåi
ñaõ gaàn 80 maø chöa queân nhau, moái tình ñaàu
thaät laø chung tình.
Trong chieán tranh cöù nghó raèng: ngöôøi yeâu
ñaõ cheát, neân oâng laáy vôï, baø laáy choàng. Tuy vaäy,
moái tình ñaàu aáy vaãn coøn choân chaët maõi trong
loøng cuûa hai ngöôøi thaät laø beàn bæ. Traûi qua
nhöõng naêm thaùng daøi ñaèng ñaüng theá maø moái
tình vaãn khoâng queân, thaät laø saét son.
282
Ngöôøi ñôøi cöù nghó yeâu nhau nhö vaäy laø
haïnh phuùc, nhöng quyù vò xeùt laïi cho cuøng thì coù
haïnh phuùc gì ñaâu! Chæ laø noãi nieàm thöông nhôù
maø thoâi. Nhôù thöông laø moät söï khoå ñau, coù
ñuùng nhö vaäy khoâng quyù vò? Nhôù thöông maø
khoâng gaëp nhau thì caøng khoå ñau hôn. Thænh
thoaûng nhôù laïi chæ coøn laø nhöõng kyû nieäm trong
kyù öùc; moãi laàn nhôù laïi laø moät noãi buoàn man
maùc khôûi leân taän trong taâm can cuûa mình.
Tình yeâu thöông trai gaùi vaãn laø noãi khoå
ñau cuûa con ngöôøi, nhöng phaûi bieát chuû ñoäng
ñieàu khieån noù, ñöøng ñeå noù daãn daét ñi vaøo ñöôïc
tình nhuïc duïc thì noù vaãn coøn cao ñeïp, vì ñöôøng
tình duïc khoâng hay chuùt naøo caû, baån thæu baát
tònh vaø noù daãn ngöôøi ta chieám höõu vôùi nhau, vaø
noù coøn ñöa ñeán nhieàu ngoõ ngaùch ñau khoå khoâng
löôøng tröôùc ñöôïc nöõa.
Tình yeâu thöông trai gaùi thanh cao, voâ tö
laø ôû choã trong saïch, thanh tònh, ñöøng lôïi duïng
nhau, ñöøng xaâm chieám nhau, chæ neân ñem laïi
söï bình an vaø an uûi cho nhau. Ñöôïc nhö vaäy,
tình yeâu trai gaùi khoâng khaùc gì tình yeâu queâ
höông, Toå quoác, vì tình yeâu queâ höông Toå quoác
laø ñem laïi söï ích lôïi cho daân toäc, cho nöôùc non.
Tình yeâu thöông nhö vaäy laø nguoàn an uûi cho
moïi ngöôøi, vaø nhaát laø cho nhöõng ngöôøi baát
haïnh trong xaõ hoäi. Yeâu thöông khoâng theå chæ laø
lôøi noùi suoâng, lôøi noùi suoâng laø chaúng yeâu thöông
gì caû. Yeâu thöông phaûi bieán ra haønh ñoäng môùi

thaät söï laø yeâu thöông.
Ñaây, chuùng ta haõy ñoïc “CHIEÁC HOÄP YEÂU
THÖÔNG” maø suy ngaãm tình yeâu thöông trong
saïch vaø hoàn nhieân, voâ tö, chöù khoâng phaûi thöù
tình yeâu lôïi duïng nhau:
“Gia ñình Linna raát ngheøo. Meï Linna maát
sôùm vaø ba cuûa coâ beù ôû vaäy, caûnh gaø troáng nuoâi
con. Cuoäc soáng hai cha con raát khoù khaên neân
moïi thöù phaûi taèn tieän laém môùi coù ñuû tieàn cho coâ
beù ñeán tröôøng. Beù Linna ñaõ sôùm yù thöùc ñöôïc söï
vaát vaû cuûa ba neân coâ raát ngoan vaø bieát tieát kieäm
moïi thöù trong sinh hoaït.
Môùi saùu tuoåi, nhöng Linna phaûi laøm gì ñeå
coù moùn quaø sinh nhaät taëng ba maø khoâng toán
keùm. Vaø ñoù laø lyù do ba cuûa ñöùa beù ñaõ maéng con
gaùi mình vì laõng phí. Tieàn baïc eo heïp, cho neân
ngöôøi cha noåi giaän khi coâ beù caét nhöõng taám
giaáy bao taäp laøm töøng maûnh nhoû chæ ñeå trang
trí moät chieác hoäp giaáy. Hoâm sau, coâ beù mang
chieác hoäp ñeán beân ba vaø noùi: “Con taëng ba,
chuùc ba sinh nhaät vui!”.
Ba cuûa Linna vì côn giaän döõ cuûa mình
hoâm tröôùc, nhöng roài laïi ngaïc nhieân khi oâng
môû hoäp ra chaúng thaáy gì. OÂng maéng con gaùi.
Coâ beù ngöôùc nhìn cha, nöôùc maét röng röng: “Ba
ôi! Ñoù ñaâu phaûi laø chieác hoäp khoâng. Con ñaõ
284
thoåi ñaày nhöõng nuï hoân trong ñoù ñeå taëng ba!”.
Ngöôøi cha giaät mình, oâm coâ con gaùi nhoû vaøo
loøng, hai haøng nöôùc maét chaûy daøi treân maù vaø
oâng xin loãi con.
Ít laâu sau, Linna qua ñôøi trong moät tai
naïn. Gaàn chuïc naêm maø ngöôøi cha vaãn giöõ khö
khö chieác hoäp beân caïnh. Moãi khi khoâng vui,
oâng môû chieác hoäp ra vaø töôûng töôïng nhöõng nuï
hoân cuûa con gaùi beù boûng ñang bay leân maù cuûa
oâng, raát aám aùp”.
Treân ñôøi naøy coù taøi saûn naøo quyù giaù hôn
nhöõng chieác hoäp chöùa ñaày tình yeâu thöông nhö
theá!
(AÂn Nam - theo Valuable Box)
Tình yeâu thöông nhö chaùu beù Linna laø
moät thöù tình yeâu thöông trong saïch, thanh cao
vaø voâ tö. Soáng treân ñôøi naøy chuùng ta haõy giöõ
gìn tình yeâu thöông trong saïch aáy, duø trai hay
gaùi coù yeâu thöông nhau thì ñöøng böôùc vaøo tình
nhuïc duïc vì noù seõ laøm maát giaù trò thanh cao, voâ
tö trong saïch cuûa tình yeâu thöông. Vì tình nhuïc
duïc oâ tröôïc baån thæu laø moät loaïi tình caûm thaáp
heøn, lôïi duïng, xaâm chieám gaây ra nhieàu khoå ñau.
Tình traïng hieän giôø ngöôøi meï gieát con
trong tröùng nöôùc, ñoù laø con ngöôøi maát heát tình
yeâu thöông cuûa ngöôøi meï, chæ coøn bieát tìm caùch
thoûa maõn tình nhuïc duïc. Vì tình nhuïc duïc maø
hoï baøy ra nhieàu caùch ngaên ngöøa hoaëc phaù thai

baèng bao cao su, baèng thuoác thang hoaëc baèng
caùch coät, ñoát, v.v.. Vaø cuoái cuøng thì baèng caùch
phaãu thuaät, naïo, moùc boû thai nhi moät caùch aùc
ñoäc. Laøm meï sao nôõ taâm gieát con mình nhö
vaäy. Phaûi khoâng quyù vò?
Vaäy maø coøn coù nhöõng ngöôøi meï ñaùnh con
cho ñeán cheát. Thaät laø loaøi aùc quyû, chöù con ngöôøi
ai maø nhaãn taâm ñaùnh con ñeán cheát ñöôïc nhö
vaäy, loaøi thuù coøn khoâng nôõ aên thòt con.
Ñaây laø moät tin töùc ñaõ ñaêng treân baùo Tuoåi
Treû, thöù naêm 27/12/2007, “BEÙ TRAI 5 TUOÅI BÒ
MEÏ RUOÄT ÑAÙNH ÑAÕ TÖÛ VONG”:
“Sau 5 ngaøy hoân meâ, phaûi phaãu thuaät caáp

cöùu, thôû maùy vaø chaêm soùc ñaëc bieät taïi khoa hoài
söùc ngoaïi thaàn kinh Beänh vieän Chôï Raãy.
Khoaûng 12h20 ngaøy 26/12, beù Phaïm Huy
Hoaøng 5 tuoåi (xaõ Bình Höng, huyeän Bình
Chaùnh, TP HCM) ñaõ truùt hôi thôû cuoái cuøng taïi
beänh vieän.
Nhö Tuoåi Treû ñaõ thoâng tin, khoaûng 21h
ngaøy 21/12, beù Hoaøng ñöôïc nhöõng ngöôøi haøng
xoùm toát buïng ñöa ñeán Beänh vieän Chôï Raãy caáp
cöùu trong tình traïng coù nhieàu veát baàm tím treân
maët, ñaàu, ñaõ hoân meâ vì meï ruoät ñaùnh ñaäp taøn
nhaãn. Keát quaû chuïp CT scan soï naõo cho thaáy
Hoaøng bò chaán thöông soï naõo, coù maùu tuï döôùi
286
maøng cöùng baùn caàu beân traùi vôùi bieåu hieän phuø
naõo meâ saâu.
Taïi cô quan ñieàu tra, Phaïm Thò Mai, meï
cuûa beù Hoaøng, luùc 13h ngaøy 21/12, vì töùc
chuyeän beù Hoaøng khoâng nghe lôøi mình neân ñaõ
duøng vaù muùc canh, noài gang, bình ga mini,
bình xòt muoãi... ñaäp tôùi taáp vaøo ñaàu, löng
Hoaøng ñeå “daïy doã”. Ñeán 20h cuøng ngaøy, thaáy beù
Hoaøng oùi möûa meâ man, Mai nhôø ngöôøi ñöa beù
ñi cöùu caáp...”.
L.TH.H.
Ngöôøi meï sao nôõ nhaãn taâm ñaùnh con ñeán
cheát nhö vaäy. Ngaøy xöa, oâng baø daïy con chaùu
neáu ñaùnh con thì ñaùnh moâng chuùng, chöù khoâng
ñöôïc ñaùnh baát kyø nôi ñaâu heát, khi ñaùnh phaûi
baét chuùng naèm xuoáng, ñaùnh moät, hai roi maây
maø thoâi, chöù khoâng ñöôïc ñaùnh baèng caây, gaäy,
goäc, v.v.. Coøn baây giôø ngöôøi ta ñaùnh treû con gheâ
quaù. Loøng yeâu thöông cuûa ngöôøi meï, cuûa con
ngöôøi ôû ñaâu, hoï ñaõ ñaùnh maát roài. Nhöõng treû
con thô ngaây voâ toäi, theá sao ai nôõ nhaãn taâm
ñaùnh ñaäp cô theå ra noâng noãi naøy. Thaät laø xoùt
xa thöông caûm voâ cuøng.
Laø con ngöôøi thì loøng thöông yeâu laø ñaïo
ñöùc nhaân baûn thöù nhaát cuûa loaøi ngöôøi, neáu con
ngöôøi khoâng coù loøng yeâu thöông laø loaøi aùc quyû
chöù khoâng phaûi laø con thuù vaät, vì con thuù vaät
cuõng coøn bieát thöông yeâu, cuõng bieát che chôû
ñuøm boïc laãn nhau. “Thoá töû hoà bi”, hoaëc: “Moät
con ngöïa ñau caû taøu khoâng aên coû”. Chuùng ta laø
con ngöôøi phaûi taäp reøn luyeän ñöùc hieáu sinh, chæ
coù ñöùc hieáu sinh môùi ñem laïi söï bình an cho
mình, cho ngöôøi vaø cho taát caû loaøi vaät; chæ coù
ñöùc hieáu sinh môùi ñem laïi cho baûn thaân, gia
ñình vaø xaõ hoäi söï an vui. Cho neân, ñöùc hieáu
sinh laø ñeä nhaát phaùp ban vui, cöùu khoå, phoø
nguy, v.v.. laø moät vò thaàn hoä meänh cho moïi
ngöôøi, moïi nhaø. Vì vaäy caùc con neân nhôù lôøi daïy
naøy: “Treân ñôøi naøy khoâng coù gì quyù hôn loøng
yeâu thöông mình, yeâu thöông moïi ngöôøi vaø yeâu
thöông taát caû chuùng sinh”.
--o0o--
Ñoaïn 31
“ Thaät laø haïnh phuùc! Vì haïnh phuùc ñoù

maø coù ñeâm khoâng nguû ñöôïc, ñaønh goïi ñieän
thoaïi vaø xin pheùp naøng qua khoâng gian gôûi ñeán
maùi toùc baïch kim cuûa naøng moät nuï hoân ñaày
nhöõng gioït nöôùc maét vui. Naøng noùi em nhaän
ngay! Nhaän ngay! Nhaän ngay... vôùi tieáng cöôøi
trong treûo laïc quan ñaõ laøm cho toâi queân maát ñi
288
tuoåi gaàn 80 maø coù theâm nieàm vui cuoäc soáng”.
I- ÑAÙP AÙN
Thieáu Ñöùc Chung Thuûy Khaåu Haønh.
ÔÛ ñaây noùi veà ñaïo ñöùc, cho neân ñoaïn vaên
treân ñaây xaùc ñònh oâng cuï, baø cuï naøy thieáu ñöùc
thuûy chung, töùc laø ngoaïi tình.
Ñöùc chung thuûy khoâng cho pheùp moät ngöôøi
coù choàng, coù vôï maø coøn chia seû tình yeâu thöông
aáy cho ngöôøi khaùc, huoáng laø oâng cuï kia noùi
trong ñieän thoaïi göûi nuï hoân, baø cuï lieàn nhaän
ngay vôùi moät noãi vui möøng, nhöõng haønh ñoäng
aáy thaät laø loãi ñaïo gia ñình. Nhö vaäy trong lôøi
noùi haân hoan, trong haønh ñoäng vui möøng nhö
moät chaøng trai môùi lôùn, nhö coâ thieáu nöõ tuoåi
môùi 16 xuaân xanh thì thaät laø khoâng coøn choã
naøo pheâ bình cuï oâng, cuï baø naøy. Bieát raèng moái
tình naøy quaù keo sôn gaén boù, nhöng tình caûm
nhö vaäy laø loãi ñaïo. Vaäy maø duyeân hoân nhaân
khoâng coù ñeå roài cuï oâng coù vôï, cuï baø coù choàng,
thaät laø ñau khoå bieát chöøng naøo. Phaûi khoâng quyù
vò?
Thaø ñöøng laäp gia ñình, maø ñaõ laäp gia ñình
thì ñöøng loãi ñaïo, khi ñaõ laäp gia ñình thì phaûi
giöõ gìn troïn veïn môùi goïi laø tình choàng nghóa

vôï, coøn tình caûm ñoái xöû vôùi nhau nhö vaäy thì
laøm sao tình choàng nghóa vôï cho troïn ñaày. Neáu
cuï baø, cuï oâng kia maø bieát ñöôïc thì khoâng khoûi
buoàn loøng, khoâng khoûi nghó raèng choàng hay vôï
mình khoâng coøn thuûy chung nöõa. Nghó nhö vaäy
noãi ñau aáy seõ maõi maõi trong loøng cho ñeán ngaøy
cheát cuõng khoâng tan.
“Noãi rieâng, rieâng nhöõng baøng hoaøng
Daàu choâng traéng dóa, leä traøn thaám khaên”
Ñeå chöùng minh cho moät moái tình chung
tình vaø thuûy chung, môøi quyù vò ñoïc caâu chuyeän
“VÍ TIEÀN”:
“Vaøo moät ngaøy laïnh giaù, ñang treân ñöôøng

veà nhaø, boãng toâi phaùt hieän moät chieác ví ai ñoù
ñaùnh rôi. Toâi nhaët leân vaø môû ra xem. Trong ñoù
chæ coù 3 ñoâla vaø moät böùc thö ñaõ bò nhaên nhuùm,
döôøng nhö noù ñaõ ñöôïc ñeå trong ví raát laâu roài,
phong bì ñaõ raùch nhöng toâi coù theå ñoïc ñöôïc ñòa
chæ cuûa ngöôøi göûi. Toâi môû thö ra, hy voïng tìm
ñöôïc moät vaøi manh moái. Böùc thö ñöôïc vieát naêm
1924, chöõ vieát trong thö laø chöõ con gaùi, ôû goùc
phaûi laù thö maøu xanh nhaït naøy coù moät boâng
hoa nhoû. Ñaây laø moät “böùc thö tuyeät tình” vieát
cho Maiker. Ngöôøi vieát noùi, vì meï coâ aáy ngaên
caám neân coâ aáy khoâng theå gaëp laïi Maiker. Coâ aáy
vieát, cho duø theá naøo coâ aáy vaãn seõ yeâu anh aáy,
cuoái thö kyù teân Hana.
290
Ñaây laø böùc thö tình caûm vaø buoàn, nhöng
ngoaøi caùi teân Maiker ra toâi khoâng theå xaùc ñònh
chuû nhaân cuûa chieác ví laø ai. Toâi hoûi ñaøi thoâng
tin, mong raèng nhaân vieân ôû ñoù coù theå tra ñöôïc
soá ñieän thoaïi cuûa Hana qua ñòa chæ treân thö.
Nhaân vieân ôû ñoù kieán nghò vôùi ngöôøi phuï traùch
cuûa coâ aáy, moät luùc sau, ngöôøi ñoù noùi: “OÀ, chuùng
toâi coù soá ñieän thoaïi cuûa ñòa chæ ñoù, nhöng toâi
khoâng theå cho baïn”.
Coâ aáy nhaõ nhaën noùi vôùi toâi, coâ aáy seõ goïi
ñieän thoaïi ñeán tröôùc ñeå xin pheùp: “Neáu baø aáy
khoâng ñoàng yù thì toâi seõ lieân heä sau”.
Möôøi phuùt sau, ngöôøi phuï traùch quay laïi
noùi vôùi toâi: “Coù moät phuï nöõ muoán noùi chuyeän
vôùi baïn”. Toâi hoûi ngöôøi phuï nöõ ôû ñaàu daây beân
kia, phaûi chaêng coâ aáy quen moät ngöôøi teân laø
Hana. Coâ aáy ngaïc nhieân noùi: “OÀ! Chuùng toâi ñaõ
mua laïi caên nhaø naøy, con gaùi cuûa gia ñình hoï
teân laø Hana, nhöng chuyeän naøy caùch ñaây 30
naêm roài!”.
“Chò bieát nhaø ñoù baây giôø ôû ñaâu khoâng?”.
Toâi hoûi.
“Toâi nhôù vaøi naêm tröôùc Hana ñöa meï coâ
aáy tôùi moät vieän döôõng laõo”, coâ aáy noùi: “Neáu nhö
coâ lieân heä vôùi baø aáy, coù theå coâ seõ bieát Hana ôû
ñaâu”. Coâ aáy cho toâi bieát teân cuûa vieän döôõng laõo.
Toâi goïi ñieän thoaïi tôùi ñoù, moät ngöôøi phuï nöõ noùi

vôùi toâi baø aáy ñaõ qua ñôøi maáy naêm tröôùc roài,
nhöng hoï ñaõ cho toâi soá ñieän thoaïi Hana. Toâi
caûm ôn vaø tieáp tuïc nhaán ñieän thoaïi goïi cho
Hana. Hana giaûi thích baáy giôø baø aáy cuõng ñang
ôû trong vieän döôõng laõo. Toâi nghó mình thaät laø
ngôù ngaån, vì sao phaûi phí söùc ñi tìm moät chuû
nhaân cuûa chieác ví chæ coù 3 ñoâla vaø moät böùc thö
ñaõ ñöôïc vieát gaàn 60 naêm roài?
Tuy vaäy, toâi vaãn laùi xe ñeán vieän döôõng laõo,
luùc ñoù laø 10 giôø toái roài. Coâ y taù vaø ngöôøi baûo veä
tröïc ñeâm ñang ñôïi toâi ôû cöûa. Chuùng toâi leân taàng
3 cuûa toøa nhaø. Trong phoøng khaùch, coâ y taù giôùi
thieäu toâi vôùi Hana. Ñoù laø moät baø laõo hieàn haäu,
neùt maët töôi tænh. Tuy maùi toùc ñaõ baïc heát,
nhöng baø raát nhanh nheïn vaø minh maãn. Toâi keå
vôùi baø aáy veà chuyeän chieác ví vaø cho baø xem thö.
Baø nhìn goùc beân phaûi laù thö vaø thôû daøi, roài noùi:
“Coâ baïn treû, böùc thö naøy laø moái lieân heä cuoái
cuøng cuûa toâi vaø Maiker”. Sau ñoù, baø aáy nhìn ñi
choã khaùc nhö ñeå traán tónh laïi vaø dòu daøng noùi:
“Toâi raát yeâu anh aáy, nhöng khi ñoù toâi chæ coù 16
tuoåi, meï toâi thaáy toâi coøn quaù nhoû. OÀ, anh aáy raát
laø tuaán tuù, troâng gioáng dieãn vieân Vanally”.
“Vaâng”, baø tieáp tuïc noùi: “Maiker laø moät
ngöôøi raát toát, neáu nhö coâ tìm ñöôïc anh aáy, haõy
noùi vôùi anh aáy toâi luoân luoân nghó veà anh aáy
vaø...”. Baø ngöøng laïi moät laùt, caén chaët moâi, nöôùc
maét baét ñaàu rôi xuoáng. “Toâi vaãn chöa keát hoân,
292
toâi nghó khoâng coù ai baèng Maiker!”. Toâi caùm ôn
Hana vaø töø bieät baø aáy, toâi ñi thang maùy xuoáng
taàng moät. Khi toâi ra ñeán coång, ngöôøi baûo veä
hoûi: “Baø giaø aáy coù giuùp chò ñöôïc gì khoâng?”. Toâi
noùi raèng baø aáy ñaõ cho toâi moät vaøi manh moái:
“Ít nhaát toâi cuõng bieát ñöôïc moät chuùt veà hoï,
nhöng taïm thôøi toâi seõ gaùc laïi chuyeän naøy, vì toâi
ñaõ maát ñuùng moät ngaøy ñeå hoûi ra chuû nhaân cuûa
chieác ví naøy”. Toâi ñöa chieác ví ñoù ra. Ñoù laø
chieác ví da maøu ñoû vaø coù ñai maøu naâu giaûn dò,
khoâng coù hoa vaên. Khi ngöôøi baûo veä nhìn thaáy
noù, oâng ta noùi: “OÀ, ñôïi moät chuùt! Ñoù laø ví cuûa
oâng Golds. Baát keå noù ôû nôi ñaâu, chæ caàn nhìn
thaáy caùi maøu ñoû töôi ñoù laø toâi coù theå nhaän ra
ngay. OÂng aáy luoân ñaùnh rôi noù, toâi ñaõ töøng ba
laàn phaùt hieän ra noù ôû trong phoøng”.
“OÂng Golds laø ai”, toâi hoûi, tay baét ñaàu run
run.
“OÂng aáy laø moät oâng giaø ôû taàng 8, nhaát
ñònh ñoù laø ví cuûa oâng Maiker Golds, chaéc oâng
aáy laøm rôi khi ñi daïo”. Toâi caûm ôn ngöôøi baûo
veä, roài chaïy nhanh leân phoøng laøm vieäc cuûa y só,
keå vôùi coâ ta nhöõng lôøi cuûa ngöôøi baûo veä. Chuùng
toâi ñi thang maùy leân taàng 8, toâi thaàm caàu
nguyeän Golds chöa ñi nguû. Leân ñeán nôi, coâ y só
noùi: “Toâi nghó oâng aáy ñang ôû trong phoøng khaùc.
OÂng aáy thích ñoïc saùch vaøo buoåi toái. Ñoù laø moät
oâng giaø ñaùng yeâu”.
Chuùng toâi böôùc vaøo trong caên phoøng duy

chæ coù moät boùng ñeøn, oâng ñang xem saùch. Coâ y
só böôùc ñeán vaø hoûi oâng aáy coù bò maát ví tieàn
khoâng? Golds ngaïc nhieân ngaång ñaàu leân, sôø tay
vaøo tuùi sau: “OÀ, khoâng thaáy noù!”.
“Chò naøy nhaët ñöôïc moät chieác ví. Chuùng
toâi nghó noù coù theå laø cuûa oâng”.
Toâi ñöa chieác ví cho Golds. Khi nhìn thaáy
noù, oâng aáy thôû phaøo nheï nhoõm, cöôøi vaø noùi:
“Vaâng, chính laø noù! Chaéc laø chieàu nay noù ñaõ rôi
ra khoûi tuùi toâi, toâi phaûi caùm ôn coâ”.
“Khoâng coù gì”, toâi noùi: “Toâi caàn phaûi noùi
vôùi oâng moät chuyeän, vì muoán tìm chuû nhaân cuûa
chieác ví maø toâi ñaõ xem noäi dung laù thö”. Neùt
maët töôi cöôøi cuûa oâng ñoät nhieân bieán saéc ñi:
“Coâ ñaõ xem böùc thö ñoù roài sao?”.
“Toâi khoâng nhöõng ñaõ xem thö ñoù, maø coøn
bieát Hana ôû ñaâu”.
Saéc maët oâng taùi nhôït: “Hana? Coâ bieát baø
aáy ôû ñaâu? Baø aáy coøn khoûe khoâng? Baø aáy vaãn
coøn ñeïp phaûi khoâng? Xin haõy noùi cho toâi”, oâng
ta caàu khaån noùi.
“Baø aáy raát... nhö laø laàn ñaàu tieân oâng gaëp
baø aáy”, toâi dòu daøng noùi.
OÂng giaø laïi cöôøi, hoûi: “Coâ coù theå cho toâi
bieát baø aáy ôû ñaâu khoâng? Ngaøy mai toâi seõ goïi
294
ñieän cho baø aáy”. OÂng aáy naém tay toâi, tieáp tuïc
noùi: “Coâ bieát khoâng, toâi yeâu baø aáy ñeán nhöôøng
naøo, thaäm chí khi nhaän ñöôïc böùc thö naøy, cuoäc
soáng cuûa toâi döôøng nhö ñaõ keát thuùc. Toâi vaãn
chöa keát hoân, vì toâi troïn ñôøi yeâu coâ aáy!”
“Maiker”, toâi noùi, “Haõy ñi vôùi toâi”. Chuùng
toâi ñi thang maùy xuoáng laàu 3. Haønh lang raát
toái, chæ coù 2 ngoïn ñeøn ñeâm nhoû chieáu xuoáng
chuùng toâi ñeán phoøng khaùch. Hana ñang ngoài
moät mình xem tivi ôû ñoù.
Coâ y só ñeán tröôùc baø ta. Maiker vaø toâi ñôïi
ôû cöûa, coâ y só chæ vaøo Maiker noùi nhoû: “Hana,
baø nhaän ra ngöôøi ñaøn oâng naøy khoâng?”. Baø aáy
boû kính xuoáng, nhìn oâng laõo moät hoài roài im
laëng khoâng noùi.
Maiker nheï nhaøng gheù saùt vaøo tai baø noùi:
“Hana, toâi laø Maiker, baø coøn nhôù toâi khoâng?”.
Baø aáy giaät mình: “Maiker! Toâi khoâng daùm tin!
Maiker! Laø oâng ö! Maiker cuûa toâi!”. OÂng
Maiker töø töø böôùc ñeán, hoï oâm chaët laáy nhau, coâ
y só vaø toâi khoâng ai baûo ai, chuùng toâi ñeàu rôi
nöôùc maét. Chuùng toâi laëng leõ böôùc ra khoûi
phoøng.
“Chò thaáy khoâng”, toâi noùi, “OÂi! Söï saép ñaët
cuûa nhaân quaû! Neáu nhö ngöôøi muoán nhö theá
thì söï vieäc nhaát ñònh seõ nhö theá”.

Khoaûng 3 tuaàn sau, ôû phoøng laøm vieäc, toâi

nhaän ñöôïc ñieän thoaïi töø vieän döôõng laõo goïi
ñeán: “Coâ coù roãi vaøo chuû nhaät ñeå tham döï hoân leã
cuûa chuùng toâi khoâng?”.
Hoân leã ñöôïc toå chöùc raát naùo nhieät. Taát caû
moïi ngöôøi ôû vieän döôõng laõo ñeàu trang ñieåm ñeïp
ñeõ vaø chuùc möøng cho hoï. Hana maëc chieác vaùy
maøu traéng ngaø troâng raát ñeïp. Maiker maëc boä
Comleâ maøu xanh nhaït ñöùng raát oai nghieâm. Hoï
yeâu caàu toâi laøm phuø daâu. Vieän döôõng laõo daønh
cho hoï moät phoøng ñoâi, coâ daâu 76 tuoåi vaø chuù reå
79 tuoåi.
Hai ngöôøi gioáng nhö thôøi möôøi taùm ñoâi
möôi. Moät tình yeâu ñaõ ñöôïc giöõ gìn trong suoát
60 naêm, cuoái cuøng cuõng coù moät keát quaû hoaøn
myõ”.
Moái tình yeâu nhö vaäy môùi goïi laø tình yeâu
thöông chung tình, chung thuûy, treân ñôøi naøy
hieám laém. Coù ñuùng nhö vaäy khoâng quyù vò? Coøn
nhö oâng cuï, baø cuï trong baøi baùo ôû baøi hoïc naøy
thì khoâng theå naøo cho raèng hoï chung tình,
chung thuûy, maø ñoù chæ ñöôïc xem laø moät söï
ngoaïi tình. Neân khoâng theå goïi ñoù laø hai quaû
tim vaøng.
Ñaïo ñöùc gia ñình laø moät neàn ñaïo ñöùc nhaân
baûn thieâng lieâng cuûa con ngöôøi, maø traùch
296
nhieäm vaø boån phaän con ngöôøi caàn phaûi hieåu
bieát roõ raøng. Bôûi gia ñình laø moät nôi goùi goïn
tình yeâu thöông chaân thaät cuûa nhöõng thaønh
vieân trong gia ñình ñoù, cho neân söï ñoái xöû vôùi
nhau phaûi chaân thaønh, khoâng nhöõng loøng chaân
thaønh maø coøn phaûi coù söï kính troïng vaø toân quyù
laãn nhau nöõa. Töø nhöõng haønh ñoäng ñeán lôøi noùi
phaûi nheï nhaøng eâm dòu, oân toàn nhaõ nhaën,
nghieâm chænh chöù khoâng ñöôïc noùi nhöõng lôøi
boâng ñuøa, suoàng saõ, ñuøa côït giôõn hôùt. Neáu lôøi
noùi hay haønh ñoäng khoâng nghieâm trang thì seõ
lôøn maët vaø sau naøy seõ maát söï toân troïng vaø cung
kính nhau. Cho neân, ngöôøi naøo ñaõ coù gia ñình
hay muoán laäp gia ñình thì neân thoâng suoát ñaïo
ñöùc gia ñình laø moät phöông phaùp ñoái xöû nhau,
ñeå ñem laïi söï bình an, yeân vui; ñeå ñem laïi cho
cuoäc soáng gia ñình ngaøy caøng eâm aám vaø haïnh
phuùc; ñeå ñem laïi beân nhau maõi maõi vôùi nhöõng
ñöùc haïnh chung tình vaø chung thuûy, ñeán khi
ñaàu baïc raêng long maø tình yeâu thöông aáy
khoâng phai nhoøa, luoân luoân luùc naøo cuõng gaén boù
beân nhau. Ñaáy môùi goïi laø ñaïo ñöùc gia ñình.
Ñieàu caàn thieát vaø quan troïng trong cuoäc
soáng gia ñình laø phaûi bieát cung kính vaø toân
troïng laãn nhau, neáu thieáu ñieàu naøy gia ñình seõ
khoù an vui vaø haïnh phuùc. Caùc con coù nhôù
khoâng?


298
Baøi hoïc thöù naêm:
Rèn Nhân Cách:

NÂNG BÁT NGANG MI
Thôøi Ñoâng Haùn, coù moät thanh nieân teân

laø Löông Hoàng. Luùc coøn nhoû boá oâng maát sôùm,
gia caûnh voâ cuøng ngheøo khoù, nhöng chí höôùng
ham hoïc hoûi cuûa oâng khoâng thay ñoåi. OÂng vöøa
phaûi chaên lôïn thueâ vöøa giaønh thôøi gian hoïc taäp.
Löông Hoàng laøm vieäc raát caån thaän, laïi suoát
ngaøy caàn maãn hoïc taäp. Hôn nöõa, oâng laø moät
ngöôøi trung haäu, neân ñaõ ñöôïc söï tin yeâu khaâm
phuïc cuûa moïi ngöôøi trong thoân. Coù raát nhieàu

ngöôøi ñeán nhaø ñònh laøm moái cho Löông Hoàng.

Ngöôøi thì baûo coâ gaùi nhaø Ñoâng xinh ñeïp, ngöôøi
thì baûo coâ gaùi nhaø Taây giaøu coù. Nhöng trong
loøng Löông Hoàng muoán tìm moät ngöôøi con gaùi
coù tri thöùc, coù leã nghóa. Trong loøng cuûa naøng
khoâng ham vinh hoa phuù quyù, chæ caàn coù phaåm
haïnh cao thöôïng, caàn cuø, chòu khoù ñeå laøm vôï
mình.
Trong huyeän coù moät ngöôøi con gaùi hoï
Maïnh, töø nhoû ñaõ thoâng Kinh Thö, laø moät ngöôøi
dòu daøng, leã pheùp, laïi khoûe maïnh, naêng noå laøm
vieäc. Chæ moät ñieàu coâ thaáp beù, khuoân maët xaáu
ñen, dung nhan khoâng ñeïp. Cha meï ñaõ töøng hoûi
coâ raèng coâ muoán laáy moät ngöôøi choàng nhö theá
naøo? Coâ ñaõ noùi thaúng maø khoâng e ngaïi: “Con
khoâng caàn cao sang, khoâng tham phuù quyù, con
chæ muoán laáy ñöôïc moät ngöôøi ñöùc haïnh cao
thöôïng gioáng nhö Löông Hoàng maø thoâi”.
Caâu noùi cuûa coâ veà sau ñeán tai Löông Hoàng.
Löông Hoàng ñaõ caûm thaáy raèng ngöôøi con gaùi hoï
Maïnh kia coù theå taâm ñaàu yù hôïp vôùi mình.
Chaøng ñaõ chaúng heà ñeå yù ñeán dung nhan xaáu xí
cuûa coâ, vui veû môøi ngöôøi laøm moái ñeán caàu hoân.
Coâ gaùi nghe noùi Löông Hoàng ñeán caàu hoân, nieàm
vui loä ra maët. Coâ voäi ñi saém nöõ trang, may aùo
luïa, haøi gai. Trong ngaøy leã thaønh hoân, coâ gaùi hoï
Maïnh vaán toùc cao, treân ñaàu caøi raát nhieàu trang
söùc röïc rôõ. Nhöng trong suoát 7 ngaøy lieàn.
300
Löông Hoàng khoâng heà ñoaùi hoaøi ñeán coâ. Coâ gaùi
khoâng bieát vì sao choàng mình nhö vaäy, naøng
quyø tröôùc maët Löông Hoàng vôùi veû xaáu hoå, thöa
raèng: “Thieáp mong chaøng ñöøng boû thieáp, trong
loøng thieáp voâ cuøng caûm kích chaøng. Nhöng coù
ai ngôø ñöôïc tình duyeân môùi baét ñaàu maø chaøng
ñaõ xem thieáp nhö ngöôøi xa laï. Khoâng bieát coù
vieäc gì ñaõ laøm maïo phaïm ñeán chaøng, caàu xin
chaøng roäng loøng chæ baûo”.
Löông Hoàng thaáy vôï mình quyø döôùi ñaát,
trong loøng khoâng kìm ñöôïc nöõa, voäi vaøng ñôõ
naøng daäy vaø noùi: “Töø laâu ñaõ nghe naøng laø
ngöôøi hieàn ñöùc leã nghóa, coù ai ngôø raèng naøng laø
moät ngöôøi thích hö danh. Nhìn naøng phaán son,
ñaày mình gaám voùc, ñoù chaúng leõ laïi khoâng laøm
cho ta thaát voïng ö!”.
Coâ gaùi hoï Maïnh nghe choàng noùi vaäy, trong
loøng raát vui möøng, mæm cöôøi maø raèng: “Thì ra
laø nhö theá. Vieäc trang ñieåm cuûa thieáp chaúng
qua ñeå thöû yù vaø nguyeän voïng cuûa chaøng. Töø
nay veà sau thieáp chæ aên maëc ñôn sô, uoáng traø
baàn, aên côm teû, theà seõ soáng suoát ñôøi vôùi
chaøng!”. Noùi xong, laäp töùc thaùo caëp toùc, boû nöõ
trang, thay aùo vaûi.
Löông Hoàng thaáy theá, ngaém moät hoài laâu
vaø khen raèng: “Thöïc ra naøng khoâng heà xaáu
chuùt naøo, raát gioáng moät vieân ngoïc bích aùnh

saùng röïc rôõ. Ta seõ ñaët cho naøng moät caùi teân goïi
laø Maïnh Quang”. Töø ñoù veà sau, vôï choàng
thöông yeâu nhau ngaøy moät ñaäm ñaø hôn. Löông
Hoàng luoân luoân yeâu thöông vôï mình, coøn Maïnh
Quang chaêm soùc heát mình ngöôøi choàng yeâu quyù.
Löông Hoàng vaø Maïnh Quang ôû aån trong
nuùi. Moät hoâm, Löông Hoàng ñi qua Laïc Döông,
nhìn thaáy cung ñieän nguy nga maø nhaân daân
chòu moïi noãi khoå cuûa söu dòch, chaøng vieát moät
baøi haùt teân laø “Nguõ yù chi ca”. Baøi haùt naøy
truyeàn taän ñeán trieàu ñình, nhaø vua leänh baét
Löông Hoàng. Löông Hoàng khoâng coøn caùch naøo
khaùc, phaûi cuøng vôï troán sang nöôùc Teà roài ñi veà
phía Nam xuoáng ñeán Toâ Chaâu. Ñeán nôi ñaây,
hai ngöôøi phaûi daáu teân vaø ñi laøm thueâ ñeå kieám
soáng. Sau ñoù, hai vôï choàng laøm coâng cho moät
ñòa chuû teân laø Phuï Baù Thoâng, ôû trong moät gian
nhaø raát chaät heïp.
Moät laàn Phuï Baù Thoâng coù vieäc ñeán gian
nhaø nhoû tìm Löông Hoàng, vaøo luùc ñang coù böõa
côm tröa. OÂng thaáy Maïnh Quang töø döôùi beáp beâ
maâm côm leân. Naøng naâng maâm côm leân ngang
taàm maét cuûa mình, aân caàn noùi vôùi choàng:
“Thieáp môøi chaøng duøng böõa”. Löông Hoàng voäi
ñoùn nhaän baùt côm raát cung kính, noùi raèng:
“Naøng vaát vaû quaù, caûm ôn naøng! Caûm ôn
naøng!”. Phuï Baù Thoâng nhìn thaáy caûnh naøy voâ
cuøng caûm ñoäng. Sau ñoù thoâng qua nhieàu ngöôøi,
302
oâng ta bieát ñöôïc raèng vôï choàng Löông Hoàng töø
tröôùc tôùi nay ñeàu ñoái xöû leã nghóa, toân troïng nhö
vaäy töø luùc ôû trong laøng. Trong loøng oâng raát
khaâm phuïc ñoâi vôï choàng naøy vaø noùi vôùi hoï raát
thaønh khaån: “Toâi khoâng ngôø raèng caû hai ngöôøi
ñeàu laø baäc quaân töû toân troïng leã nghóa ñeán nhö
vaäy. Ñeå oâng baø ôû trong moät gian nhaø nhoû beù
nhö vaäy thì quaû laø hoå theïn. Ngaøy mai xin ñeán
nhaø toâi ôû ñeå ngöôøi nhaø vaø ñaày tôù cuûa toâi ñeàu
ñöôïc hoïc taäp hai vò”. Löông Hoàng vaø Maïnh
Quang sau khi doïn ñeán nhaø Phuï Baù Thoâng raát
toân kính vôï choàng Phuï Baù Thoâng, gioáng nhö
ñoái vôùi aân nhaân.
Caâu chuyeän Löông Hoàng vaø Maïnh Quang
ñöôïc moïi ngöôøi ca ngôïi ñeán nay. Ñieàu maø hoï
mang tôùi chính laø söï thanh cao, trong saïch veà
yù trí, söï hoøa hôïp veà tình ngöôøi vaø söï töông
ñoàng veà tö töôûng. Caâu thaønh ngöõ “Quyù nhau
nhö khaùch, naâng baùt ngang mi” töông truyeàn
ñeán ngaøy nay cuõng töø ñoù maø ra.
Trong xaõ hoäi phong kieán, vôùi tö töôûng
troïng nam khinh nöõ ñaõ thaønh leà luaät cuûa xaõ
hoäi, maø vôï choàng Löông Hoàng vaø Maïnh Quang
coù theå yeâu thöông quyù meán nhau, bình ñaúng vôùi
nhau thaät laø moät ñieàu hieám coù. Hình aûnh naâng
baùt ngang mi ñaõ theå hieän leã nghóa vaø tình yeâu
ñaõ trung hoøa laøm moät.

Chuyeän coå söû Trung Hoa Phan Vieät Anh

bieân soaïn.
ĐẠI Ý
Baøi naøy noùi veà ÑÖÙC LEÃ, gia ñình vôï choàng
cung kính toân troïng laãn nhau.
PHÂN ĐOẠN
Ñoaïn 1
“ Thôøi Ñoâng Haùn, coù moät thanh nieân teân

laø Löông Hoàng. Luùc coøn nhoû boá oâng maát sôùm,
gia caûnh voâ cuøng ngheøo khoù”. Caâu naøy daïy ñaïo
ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Nhaân Quaû Nghieäp Baùo Thieáu Ñöùc Boá Thí
Tieàn Kieáp.
Moïi ngöôøi soáng treân theá gian naøy ñöôïc
sinh ra trong gia ñình ngheøo khoù ñeàu do nhaân
quaû tieàn kieáp aên ôû boûn xeûn, ích kyû, soáng vôùi
304
moïi ngöôøi xung quanh maø khoâng thöïc hieän ñöùc
hieáu sinh boá thí. Do thieáu ñöùc hieáu sinh boá thí
neân phaûi chòu trong caûnh cô haøn, ngheøo khoù,
khoán khoå, v.v..
Moät ngöôøi ñöôïc sinh ra trong moät gia ñình
giaøu sang laø do kieáp tröôùc kheùo vun troàng ñöùc
hieáu sinh boá thí, thöôøng giuùp ñôõ ngöôøi ngheøo
khoù baát haïnh trong xaõ hoäi, neân ñôøi naøy môùi
höôûng ñöôïc phöôùc baùu nhö vaäy.
Nhaân hieáu sinh boá thí ñieàu gì thì höôûng
phöôùc baùu boá thí ñieàu naáy. Cho neân, boá thí coù
nhieàu caùch nhö sau:
1- Do nhaân ñöùc hieáu sinh boá thí tieàn baïc,
thöïc phaåm, côm aên, aùo maëc, nhaø ôû thì seõ ñöôïc
sinh vaøo nhaø giaøu sang, côm aên aùo maëc thöøa dö
khoâng thieáu.
2- Do nhaân ñöùc hieáu sinh boá thí loøng yeâu
thöông, duø thaáy baát cöù ngöôøi naøo, ngöôøi thaân
hay ngöôøi xa laï khi gaëp tai naïn beänh taät thì
saün saøng chaêm soùc vaø giuùp ñôõ thuoác thang, ñöa
ñi baùc só, beänh vieän, v.v.. cho ñeán gaëp nhöõng
con vaät bò baén, bò tai naïn thöông tích hoaëc bò
beänh taät laên loän treân ñaát ñeàu ñem veà chaêm soùc
kyõ löôõng, taän tình thöông yeâu nhö con cuûa
mình, chaêm soùc chöøng naøo chuùng laønh maïnh
haún môùi ñem thaû cho chuùng veà röøng saâu, nuùi
thaúm. Do nhaân hieáu sinh boá thí tình thöông vaø

giuùp ñôõ nhö vaäy neân thaân ít beänh taät khoå ñau,
duø coù beänh taät vaãn coù ñaày ñuû thuoác thang, coù
nhieàu ngöôøi chaêm soùc. Nhaát laø thaân khoâng
beänh.
3- Do nhaân ñöùc hieáu sinh boá thí phoùng
sinh khi gaëp taát caû nhöõng loaøi vaät bò ngöôøi saên
baén, chaøi, löôùi, caâu, roï, v.v.. ñeàu xin mua chuùng
phoùng sinh cho veà röøng nuùi, trôøi xanh; veà ao,
hoà, soâng nöôùc. Do duyeân boá thí tình thöông yeâu
nhö vaäy neân chuùng ta khoâng bao giôø gaëp tai
naïn giaëc giaõ baét giam caàm tuø toäi.
4- Do nhaân ñöùc hieáu sinh giöõ gìn moâi
tröôøng soáng chung veä sinh trong saïch baèng
caùch ñi löôïm raùc baån ñem boû vaøo thuøng raùc
hoaëc ñem ñoát chaùy, khoâng khaïc nhoå ñôøm daõi,
tieâu tieåu trong ao, hoà, soâng nöôùc, nôi coâng vieân
ñöôøng xaù, nôi chôï buùa phoá xaù ñoâng ngöôøi, nôi
væa heø ñoâng ngöôøi qua laïi hoaëc nôi aên uoáng, neáu
khoâng coù phoøng veä sinh khi ñaïi tieåu tieän thì
neân ñaøo moät caùi loã nhoû, khi ñaïi tieåu tieän xong
thì phaûi laáp laïi kín ñaùo, khoâng neân ñeå muøi hoâi
thoái boác leân laøm moâi tröôøng soáng oâ nhieãm, v.v..
Do duyeân nhaân quaû giöõ gìn veä sinh moâi tröôøng
soáng chung trong saïch neân cô theå ít beänh taät,
da thòt töôi maùt, töôùng maïo thanh tònh saïch
ñeïp vaø khoâng bao giôø ôû nôi dô baån aåm thaáp buïi
baëm.
306
5- Do nhaân giöõ gìn ñöùc hieáu sinh duøng lôøi
aùi ngöõ ñoái vôùi moïi ngöôøi, luoân luoân luùc naøo cuõng
duøng lôøi noùi oân toàn, nhaõ nhaën, eâm dòu, nheï
nhaøng, khoâng giôø duøng lôøi noùi thoâ loã keùm vaên
hoùa chöûi maéng, maï lò, maït saùt ngöôøi, v.v.. Do
duyeân nhaân ñoù neân sinh ra laøm ngöôøi ñöôïc cha
meï, anh chò em vaø moïi ngöôøi thöông meán, luoân
luoân duøng lôøi aùi ngöõ eâm dòu doã daønh, aâu yeám
thöông meán, khoâng bao giôø coù nhöõng lôøi la
maéng, chöûi bôùi thoâ loã, v.v..
Ñaây laø moät caâu chuyeän boá thí baèng tình
thöông, baèng coâng söùc cuûa moät ngöôøi phuï nöõ ôû
tænh Beán Tre taïo coâng aên vieäc laøm cho nhöõng
ngöôøi baát haïnh khaùc trong xaõ hoäi nhö sau:
VOØNG TAY AÁM CUÛA “MAÙ” CUÙC:
“Ñoù laø caùch maø caùc coâng nhaân taïi cô sôû

may gia coâng tuùi xaùch xuaát khaåu cuûa chò
Nguyeãn Thò Cuùc (aáp Thuaän Dieàn, xaõ An Hieäp,
huyeän Chaâu Thaønh, tænh Beán Tre) thöôøng goïi
baø chuû cuûa mình. Bôûi hoï raát kính troïng ngöôøi
ñaõ môû cô sôû may gia coâng taïo coâng aên vieäc laøm
cho hoï - nhöõng ngöôøi ngheøo moà coâi, khuyeát taät
ôû noâng thoân. Vaø cuõng bôûi chò Cuùc ñoái xöû vôùi 60
coâng nhaân ñeàu nhö con caùi trong nhaø.
Quang Ñoàng, moät coâng nhaân trong cô sôû
may gia coâng cuûa chò Cuùc, taâm söï: “Toâi bò
khuyeát taät chaân phaûi, sôï khoù kieám vieäc laøm,

ñeán ñaây ñöôïc coâ Cuùc taïo ñieàu kieän, toâi raát
möøng. Khoâng nhöõng theá, coâ coøn thieát keá laïi
maùy may cho toâi ñaïp baèng chaân traùi vaø taän
tình chæ daïy, trong hai ngaøy toâi ñaõ may ñöôïc”.
khoâng chæ môû cô sôû taïo vieäc laøm cho ngöôøi
ngheøo, chò coøn daïy coâng nhaân caùi aên, caùi neát.
Moãi khi coâng nhaân hay con caùi hoï beänh, chò
ñeàu chaïy vay lo tieàn cho coâng nhaân möôïn. “Hoài
xöa gia ñình mình raát ngheøo neân mình hieåu
ñöôïc caùi khoå, söï thua thieät, thaäm chí bò aên
hieáp, neân giôø giuùp ñöôïc ngöôøi ngheøo naøo laø
mình giuùp”.
Khoâng chæ laøm chuû cô sôû, chò Cuùc coøn
kieâm theâm ngheà “troâng con cho coâng nhaân”. Chæ
vì chò thöông coâng nhaân nöõ ñi laøm, ñeå con nhoû
ôû nhaø khoâng an taâm, neân ngoâi nhaø cuûa chò trôû
thaønh nhaø treû töï luùc naøo. Hieän chò Cuùc ñang
daønh duïm tieàn môû theâm moät soá cô sôû, taïo theâm
coâng aên vieäc laøm cho nhöõng ngöôøi ngheøo, ngöôøi
khuyeát taät, ñoàng thôøi seõ xaây nhaø noäi truù ñeå
nhöõng coâng nhaân ôû xa hay coù nhöõng hoaøn caûnh
khoù khaên yeân taâm veà choã ôû. Chò öôùc ao voøng tay
mình thaät to, thaät roäng ñeå coù ñeå giuùp ñôõ cho
nhieàu ngöôøi hôn nöõa. Vaø chò luoân mong coù
nhieàu ngöôøi cuøng taâm huyeát ñeå chung tay giuùp
ñôõ nhöõng ngöôøi ngheøo”.
(Baùo Ngöôøi Lao Ñoäng, ngaøy 1/1/2008
308
Höôøng Phaïm)
Ñôøi ngöôøi ñöôïc sinh ra ñeàu do duyeân nhaân
quaû, neáu chuùng ta thoâng suoát ñöôïc nhaân quaû thì
ngay trong ñôøi soáng hieän taïi phaûi coá gaéng giöõ
gìn haèng ngaøy trong cuoäc soáng, thöôøng ngaên
ngöøa vaø dieät caùc aùc phaùp, khoâng cho caùc aùc
phaùp sinh ra vaø taêng tröôûng, töùc laø luùc naøo,
töøng giaây, töøng phuùt, töøng giôø khoâng neân coù
nhöõng haønh ñoäng thaân, mieäng, yù laøm khoå
mình, laøm khoå ngöôøi vaø laøm khoå taát caû chuùng
sinh, luoân luoân ñem laïi söï soáng an vui cho
mình, cho ngöôøi vaø cho taát caû muoân loaøi chuùng
sinh treân haønh tinh naøy. Ngöôøi soáng ñöôïc nhö
vaäy laø ñaõ ñaït ñöôïc söï giaûi thoaùt cuûa Phaät giaùo,
ngöôøi aáy ñaõ ra khoûi quy luaät cuûa nhaân quaû,
khoâng coøn leä thuoäc vaøo nhaân quaû thieän aùc nöõa.
Luùc baáy giôø chuùng ta soáng chuyeân troàng thieän
phaùp, thaân taâm chuùng ta raát thanh tònh, khoâng
coøn moät aùc phaùp naøo taùc ñoäng ñöôïc. Neáu chuùng
ta ra khoûi söï chi phoái cuûa luaät nhaân quaû, ñoù laø
chuùng ta ñaõ ñaït ñöôïc muïc ñích cuûa Phaät giaùo,
töùc laø ñaõ chöùng quaû A La Haùn.
III- KEÁT QUAÛ VAØ AÙP DUÏNG:
Boá thí laø moät ñöùc haïnh thöông ngöôøi baát

haïnh trong xaõ hoäi, ngöôøi naøo bieát boá thí laø bieát
thöông mình, thöông ngöôøi. Cho neân, ñöùc hieáu
sinh thöôøng bieán hieän ra haønh ñoäng thöông

mình, thöông ngöôøi baèng söï suy tö yeâu thöông;

baèng haønh ñoäng toân troïng cung kính, eâm aùi
nheï nhaøng; baèng ngoân ngöõ oân toàn nhaõ nhaën, aùi
ngöõ eâm dòu. Ñoù laø ñöùc hieáu sinh boá thí treân taát
caû söï boá thí maø caùc con haõy ghi nhôù ñöøng queân,
luoân luoân nhôù aùp duïng vaøo cuoäc soáng haèng
ngaøy.
--o0o--
Ñoaïn 2
“ Nhöng chí höôùng ham hoïc hoûi cuûa oâng

khoâng thay ñoåi. OÂng vöøa phaûi chaên lôïn thueâ
vöøa giaønh thôøi gian hoïc taäp. Löông Hoàng laøm
vieäc raát caån thaän, laïi suoát ngaøy caàn maãn hoïc
taäp”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Ñöùc Hieáu Hoïc YÙ Haønh, Khaåu Haønh.
Maëc duø Löông Hoàng sinh ra trong moät gia
ñình ngheøo khoù, cha meï maát sôùm neân raát khoù
khoå, nhöng chí ham hoïc ñaõ khieán cho Löông
Hoàng laøm baát cöù moät vieäc gì mieãn laø ñöôïc hoïc
haønh, vì theá oâng ñi chaên lôïn thueâ cho ngöôøi
nöûa ngaøy, coøn nöûa ngaøy ñi hoïc. Nhôø sieâng naêng
hoïc taäp, oâng ñaõ trôû thaønh ngöôøi vaên hay chöõ
310
toát. Vaû laïi oâng laø ngöôøi laøm vieäc raát caån thaän,
neân moãi moãi vieäc laøm cuûa oâng ñaõ thaønh coâng
khoâng gaëp khoù khaên gì caû.
Muoán trôû thaønh ngöôøi coù taøi, coù ñöùc thì
ñieàu caàn thieát phaûi coù chí höôùng ham hoïc hoûi.
Ngöôøi coù chí höôùng ham hoïc hoûi duø coù gaëp
nhöõng söï khoù khaên naøo hoï cuõng coá gaéng vöôït
qua ñeå tìm caùch hoïc hoûi cho baèng ñöôïc, khoâng
bao giôø hoï chòu thua tröôùc moïi hoaøn caûnh.
Neáu moät ngöôøi khoâng chòu hoïc hoûi thì laøm
sao hieåu bieát nhöõng ñieàu hay leõ phaûi trong cuoäc
soáng haèng ngaøy. Cho neân, laøm ngöôøi phaûi hoïc
hoûi, duø laø moät thaàn ñoàng khi sinh ra ñaõ bieát
ñoïc bieát vieát, nhöng bieát ñoïc bieát vieát chöa ñuû,
maø caàn phaûi hoïc hoûi nhieàu moân hoïc. Trong caùc
moân hoïc ñaâu phaûi chæ coù moân vaên, maø coøn
nhieàu moân hoïc khaùc nöõa nhö: söû, ñòa, toaùn, lyù,
hoùa, sinh ngöõ hoïc, sinh vaät hoïc, hoäi hoïa, aâm
nhaïc, y hoïc, döôïc hoïc, kieán truùc, luaät hoïc, ñaïo
ñöùc hoïc, thieân vaên hoïc, v.v.. Taát caû nhöõng moân
hoïc naøy, neáu khoâng chòu khoù hoïc taäp thì khoâng
theå naøo hieåu bieát heát caû.
Söï hoïc nhö röøng, nhö bieån, hoïc cho ñeán
cheát coøn chöa xong, hoïc töø ñôøi naøy sang ñôøi
khaùc, cho neân Löông Hoàng raát caàn maãn hoïc
taäp, nhôø ñoù oâng môùi trôû thaønh moät nhaân vaät coù

taøi vaø coù ñöùc, neân ñöôïc söû saùch Trung Quoác ghi
cheùp.
Moät tieán só taâm lyù hoïc ngöôøi Myõ noåi tieáng,
giaùo sö cuûa tröôøng ñaïi hoïc Harvard ñaõ ñöa ra
“lyù luaän ña nguyeân trí naêng” noåi tieáng. Theo
oâng, moãi ngöôøi coù ít nhaát 8 loaïi trí naêng:
1- Trí naêng ngoân ngöõ
2- Trí naêng toaùn hoïc - logic
3- Trí naêng aâm nhaïc
4- Trí naêng ñoà hoïa khoâng gian
5- Trí naêng vaän ñoäng thaân theå
6- Trí naêng giao tieáp
7- Trí naêng töï nhaän thöùc baûn thaân
8- Trí naêng töï nhieân
Theo giaùo sö taâm lyù cuûa tröôøng ñaïi hoïc
Harvard chæ coù 8 trí naêng, nhöng chuùng toâi
thaáy nhö vaäy chöa ñuû, vì moät ngöôøi coøn coù raát
nhieàu trí naêng, nhöng noù chöa ñöôïc trieån khai
neân coøn naèm im laëng chöa hoaït ñoäng nhö:
9- Trí naêng ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû
10- Trí naêng quy luaät nhaân quaû
11- Trí naêng boán chaân lyù loaøi ngöôøi
12- Trí naêng tuùc maïng minh
312
13- Trí naêng thieân nhaõn minh
14- Trí naêng Laäu taän minh
Möôøi boán loaïi trí naêng naøy, neáu ñöôïc caàn
maãn sieâng naêng reøn luyeän, hoïc taäp ñuùng theo
phöông phaùp cuûa Phaät giaùo thì chuùng seõ khai
môû vaø hoaït ñoäng. Nhôø chuùng hoaït ñoäng, moät
con ngöôøi bình thöôøng seõ trôû thaønh phi thöôøng.
Möôøi boán loaïi trí naêng naøy chuùng ta
khoâng chòu khoù hoïc taäp thì khoâng bao giôø môû
mang ñöôïc. Chuùng ta cöù nhìn xem, khaép treân
theá giôùi coù bieát bao nhieâu ngöôøi caép saùch ñeán
tröôøng ñeå ñöôïc hoïc taäp vaø reøn luyeän trí naêng
theo caùc moân hoïc. Soá löôïng ngöôøi hoïc tuy ñoâng
ñaûo nhöng maáy ngöôøi ñaõ thaønh taøi, cho neân
nhöõng trí naêng ai cuõng coù nhöng phaûi ñöôïc
khai môû theo ñuùng phöông phaùp vaø ñuùng caùch
thì môùi khai môû trí naêng, coøn baèng khoâng
muoân ñôøi ngaøn kieáp noù vaãn naèm im lìm.
Nhöõng keát caáu trí naêng cuûa moãi ngöôøi
khoâng gioáng nhau, öu theá töï nhieân cuûa noù cuõng
khoâng gioáng nhau, chæ coù bieát caùch khai môû,
nhöng ôû ñôøi, phaàn ñoâng ngöôøi ta khai môû baèng
con ñöôøng hoïc vaán. Con ñöôøng hoïc vaán chæ coù
theå giuùp chuùng ta trong giai ñoaïn ñaàu tieân ñeå
phaùt trieån kieán thöùc, coøn giai ñoaïn sau cuøng laø
töï chuùng ta phaûi khai trieån baèng phöông phaùp

“NHÖ LYÙ TAÙC YÙ”, ñuùng theo chöông trình giaùo

duïc ñaøo taïo cuûa Phaät giaùo (Baùt Chaùnh Ñaïo).
Hoïc laø moät ñieàu caàn thieát cho kieán thöùc ñeå
môû roäng söï hieåu bieát, cho neân trong cuoäc ñôøi
naøy raát nhieàu göông vöôït khoù hieáu hoïc nhö caâu
chuyeän döôùi ñaây:
NGHÒ LÖÏC CUÛA COÂ BEÙ MOÀ COÂI
“Hoaøn caûnh khoâng may, sôùm moà coâi caû cha

laãn meï, nhöng 8 naêm lieàn, Nguyeãn Hoaøng
Thaûo Nguyeân, hoïc sinh lôùp 8A4 Tröôøng THCS
Löông Theá Vinh (thò xaõ Vónh Long, tænh Vónh
Long) vaãn hoïc raát gioûi.
Khoâng bieát maët cha khi vöøa sinh ra, naêm
leân 4 tuoåi Nguyeân laïi moà coâi meï. Baø ngoaïi giaø
yeáu, thu nhaäp chæ troâng vaøo nhöõng ñoàng tieàn
baùn veù soá cuûa hai baø chaùu.
Ñoâi maét cuûa ngoaïi töôûng chöøng nhö khoâ
caïn vì khoùc cho con gaùi, con reå baïc phaän vaø
thöông cho ñöùa chaùu sôùm chòu caûnh coâi cuùt laïi
coù dòp traøo leân möøng rôõ moãi khi Nguyeân laõnh
giaáy khen veà.
Nguyeân vaø baø ngoaïi thöôøng ñi boä hôn 10
caây soá moãi ngaøy ñeå baùn veù soá. “Böõa naøo thu
nhaäp ñöôïc 30 ngaøn laø möøng döõ laém!”, Nguyeân
cöôøi hieàn laønh cho bieát. Nhöng moïi chuyeän
314
khoâng suoân seû, coù nhieàu laàn, Nguyeân bò maáy
teân thanh nieân giaät luoân xaáp veù soá, em chaïy
theo khoâng noåi, chæ bieát khoùc. Nhöng roài hoâm
sau vaãn thaáy em tieáp tuïc ñi baùn, vì ñoù laø nguoàn
thu nhaäp chính cuûa hai baø chaùu.
Vaát vaû laø vaäy, nhöng thaønh tích hoïc taäp
cuûa Nguyeân raát ñaùng neå, lieân tuïc nhieàu naêm
lieàn laø hoïc sinh gioûi. Baïn beø cuøng lôùp cuûa
Nguyeân cho bieát: “Nguyeân raát laïc quan, toát
buïng vaø hay giuùp ñôõ baïn. Baän roän laém, nhöng
neáu baïn naøo coù baøi khoâng hieåu nhôø Nguyeân chæ,
Nguyeân vaãn daønh thôøi gian giaûi ñaùp”. Coâ Hoà
Thò Kim Ñan, Hieäu phoù Tröôøng THCS Löông
Theá Vinh cho bieát: “Em Nguyeân laø moät taám
göông veà nghò löïc vöôït khoù”.
Beân ngoïn ñeøn daàu leo leùt, Nguyeân thoû theû
noùi veà öôùc mô cuûa mình: “Em chæ mong trôû
thaønh coâ giaùo ñeå coù theå daïy cho caùc treû em
ngheøo. Ñi baùn veù soá, thaáy nhieàu em nhoû coøn cöïc
hôn mình, khoâng ñöôïc ñeán tröôøng em thöông
laém!”
(Höôøng Phaïm)
Göông hieáu hoïc laø vaäy, luùc naøo cuõng vöôït

khoù ñeå tu boài cho kieán thöùc cuûa mình. Treân ñôøi
naøy duø ngöôøi coù thoâng minh nhaát cuõng phaûi
hoïc, vì söï hoïc seõ giuùp chuùng ta coù moät taàm nhìn
hieåu bieát nhieàu hôn.

Laø moät tu só Phaät giaùo, caùc con coøn phaûi

tu hoïc nhieàu hôn nöõa, hoïc ñeå soáng ñôøi ñaïo ñöùc
khoâng laøm khoå mình, khoå ngöôøi vaø khoå taát caû
chuùng sinh; hoïc ñeå ñuû söùc noäi löïc laøm chuû thaân
taâm baát ñoäng tröôùc caùc aùc phaùp vaø caùc caûm thoï;
hoïc ñeå laøm chuû thaân taâm töï taïi trong sinh töû
luaân hoài. Cho neân, caùc con caàn phaûi tu hoïc
nhieàu hôn nöõa. Caùc con neân ghi nhôù lôøi daïy
taâm huyeát naøy.
--o0o--
Ñoaïn 3
“ Hôn nöõa, oâng laø moät ngöôøi trung haäu

neân ñaõ ñöôïc söï tin yeâu khaâm phuïc cuûa moïi
ngöôøi trong thoân”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Ñöùc Trung Haäu YÙ Haønh, Khaåu Haønh.

ÔÛ treân ñôøi, ngöôøi naøo tính tình ngay

thaúng, khoâng doái traù xaûo quyeät, hieàn laønh, luùc
naøo cuõng nhaõ nhaën, oân toàn vôùi moïi ngöôøi, duøng
lôøi noùi nheï nhaøng, eâm aùi ñoái xöû vôùi nhau thì ai
maø khoâng thöông meán nhöõng ngöôøi nhö vaäy.
Löông Hoàng laø ngöôøi coù trí naêng ñaïo ñöùc nhaân
316
baûn - nhaân quaû trung haäu neân ai laïi khoâng
thöông meán, tin yeâu vaø khaâm phuïc.
Nhaát laø qua ñöùc haïnh caàn cuø sieâng naêng
hoïc haønh neân oâng ñaõ trôû thaønh ngöôøi vaên hay
chöõ toát ít ngöôøi saùnh kòp. Ngöôøi maø coù taøi, coù
ñöùc nhö vaäy ai laïi khoâng meán phuïc. Caû xoùm
ñeàu bieát vaø raát meán phuïc, saün saøng giuùp ñôõ oâng
moïi maët.
ÔÛ ñôøi laøm sao ñöôïc moïi ngöôøi quyù meán ñoù
laø moät ñieàu khoù, muoán ñöôïc vaäy chæ coù ngöôøi
naøo soáng ñöùc haïnh, nhöng ñöùc haïnh khoâng
phaûi töï döng maø coù. Ñöùc haïnh phaûi ñöôïc hoïc
taäp, uoán naén vaø reøn luyeän haèng ngaøy, nhöng
phaûi beàn chí gan daï aùp duïng vaøo cuoäc soáng môùi
trôû thaønh moät thoùi quen toát. Thoùi quen ñoù
chính laø ñöùc haïnh, chöù khoâng phaûi ñöùc haïnh
treân ñaàu moâi choùt löôõi, maø ñöùc haïnh baèng
nhöõng haønh ñoäng thaân, mieäng, yù khoâng laøm
khoå mình, khoå ngöôøi vaø khoå taát caû chuùng sinh.
Vì theá moãi ngöôøi phaûi töï söûa mình baèng moïi
caùch; phaûi töï khaéc phuïc mình, ngöng vaø döøng
nhöõng haønh ñoäng aùc. Thöôøng nhöõng haønh ñoäng
aùc nôi thaân, mieäng, yù cuûa mình laøm mình khoå,
ngöôøi khaùc khoå vaø chuùng sinh khoå.
Moät ngöôøi soáng coù ñaïo ñöùc nhaân baûn -
nhaân quaû thì khoâng bao giôø laøm cho ai ñau khoå
caû. Ñaïo ñöùc maø coøn laøm mình khoå, ngöôøi khaùc

khoå vaø chuùng sinh khoå thì chöa phaûi laø ñaïo
ñöùc. Quyù vò neân löu yù!
Ví duï 1: Moät ngöôøi coøn baét moät con caù,
hay gieát moät con gaø laøm thaønh thöïc phaåm ñem
daâng cho cha hay meï aên goïi laø baùo hieáu, haønh
ñoäng nhö vaäy khoâng ñöôïc goïi laø ngöôøi con coù
ñaïo ñöùc hieáu haïnh, maø ñoù laø moät haønh ñoäng aùc
gieát haïi chuùng sinh, khieán cha meï aên thòt nuoâi
thaân baèng aùc phaùp, taïo nhaân aùc, laøm cho cha
hay meï taêng theâm toäi aùc. Taêng theâm toäi aùc neân
cha hay meï phaûi thoï quaû khoå ñau, ñoù laø laøm
haïi cha meï thì laøm sao goïi laø hieáu haïnh ñöôïc.
Chuùng ta cöù nghó xem, trong moùn aên coù söï khoå
ñau cuûa chuùng sinh, maø con caùi nuoâi döôõng cha
meï baèng moùn aên coù söï khoå ñau nhö vaäy töùc laø
ñem söï ñau khoå cho cha meï. Baùo hieáu, thöông
cha meï nhö vaäy coù ñuùng khoâng, xin quyù vò cöù
nghó xem?
Do aên thòt chuùng sinh thì quaû hieän taïi
thaân phaûi bò beänh ñau nhieàu chöùng beänh nan y,
laøm cho thaân taâm khoå sôû voâ cuøng. Coøn quaû veà
töông lai, töùc laø kieáp sau thì sinh laøm loaøi vaät
nhö: caù, toâm, heo, deâ, gaø, vòt, traâu, boø, v.v..vaø
ñeán khi ñöôïc sinh laøm ngöôøi thì quaû yeåu töû
khoâng theå naøo traùnh khoûi. Yeåu töû töùc laø cheát
coøn tuoåi treû, cheát coøn trong tröùng nöôùc nhö
tröôøng hôïp naïo thai, moùc thai, v.v..
318
Ví duï 2: Moät oâng thaày giaùo hay coâ giaùo
ñaùnh hoïc troø, cuõng nhö cha meï daïy baûo con caùi
maø duøng roi ñaùnh ñaäp chuùng, khieán cho chuùng
ñau khoå thì ñoù khoâng phaûi laø ñaïo ñöùc giaùo duïc
hoïc sinh hoaëc con caùi. Giaùo duïc con caùi vaø hoïc
sinh thì khoâng neân ñaùnh ñaäp chuùng, maø phaûi
baèng göông haïnh soáng ñaïo ñöùc khoâng la loái
giaän döõ, baèng nhöõng lôøi noùi oân toàn, nhaõ nhaën
khuyeân daïy; phaûi baèng söï nghieâm nghò, nhöng
lôøi noùi laïi nheï nhaøng, dòu daøng, nhaát laø ñoâi
maét hieàn hoøa thöông yeâu, v.v.. nhöõng haønh
ñoäng laøm ñöôïc nhö treân laø nhöõng haønh ñoäng
ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû.
Muoán soáng ñöôïc vôùi nhöõng haønh ñoäng ñaïo
ñöùc thì chuùng ta phaûi coá gaéng khaéc phuïc taâm
hay saân giaän, mieäng hay la loái, thöôøng phaûi taäp
luyeän ñöùc nhaãn nhuïc, ñöùc bieát tuøy thuaän vaø
luoân luoân luùc naøo cuõng baèng loøng moïi nghòch
caûnh, nhöng khoâng ñeå aùc phaùp loâi cuoán khieán
cho mình vaø ngöôøi khaùc khoå theo.
Muoán trôû neân ngöôøi coù phuùc haäu, chaùnh
tröïc thì haèng ngaøy chuùng ta neân hoïc taäp ñaïo
ñöùc NHAÂN BAÛN - NHAÂN QUAÛ ñeå thoâng suoát ñaïo
ñöùc aáy, chöøng ñoù chuùng ta môùi cheá ngöï, ñieàu
phuïc, ñoái trò ñöôïc taâm cuûa mình. Nhôø soáng coù
ñaïo ñöùc maø cuoäc soáng cuûa chuùng ta khoâng coøn
khoå ñau. Bôûi ñau khoå chính do chuùng ta khoâng

laøm chuû taâm mình. Ngöôøi laøm chuû ñöôïc taâm laø
ngöôøi ngaên vaø dieät ñöôïc caùc aùc phaùp; ngöôøi laøm
chuû ñöôïc taâm laø ngöôøi soáng khoâng laøm khoå
mình, khoå ngöôøi; ngöôøi laøm chuû ñöôïc taâm laø
ngöôøi vöôït ra ngoaøi quy luaät nhaân quaû. Do ñoù
hoï ñaõ laøm chuû töø lôøi noùi, ngoân ngöõ ñeán haønh
ñoäng thaân. Khi hoï muoán laøm ñieàu gì thì yù hoï
chuû ñoäng ñieàu khieån haønh ñoäng baèng thieän
phaùp, ngaên vaø dieät taát caû nhöõng haønh ñoäng aùc.
Nhôø ñoù yù hoï vöøa khôûi nieäm thì hoï ñeàu suy tö
chín chaén theo ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû,
neân khoâng bao giôø hoï suy nghó vaø laøm moät vieäc
aùc naøo caû.
Ñöùc trung haäu laø caùch thöùc aên ôû vaø ñoái xöû
vôùi nhau baèng tình yeâu thöông chaân thaät, luoân
luoân ñem tình yeâu thöông vaø loøng tha thöù ñeán
vôùi moïi ngöôøi, moïi loaøi, khoâng bao giôø laøm khoå
ai. Cuoäc ñôøi naøy ñang caàn nhöõng tình yeâu
thöông chaân thaät aáy. Vaäy caùc con haõy taäp soáng
vôùi ñöùc trung haäu, ñoù laø ñem loøng yeâu thöông
ban cho moïi ngöôøi, moïi loaøi. Caùc con coù nhôù lôøi
daïy naøy khoâng? Ñaây laø lôøi taâm huyeát cuûa Thaày
göûi ñeán caùc con.
--o0o--
320
Ñoaïn 4
“ Coù raát nhieàu ngöôøi ñeán nhaø ñònh laøm

moái cho Löông Hoàng. Ngöôøi thì baûo coâ gaùi nhaø
Ñoâng xinh ñeïp, ngöôøi thì baûo coâ gaùi nhaø Taây
giaøu coù. Nhöng trong loøng Löông Hoàng muoán
tìm moät ngöôøi con gaùi coù tri thöùc, coù leã nghóa.
Trong loøng cuûa naøng khoâng ham vinh hoa phuù
quyù, chæ caàn coù phaåm haïnh cao thöôïng caàn cuø,
chòu khoù ñeå laøm vôï mình”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc
gì?
I- ÑAÙP AÙN
Ñöùc Leã Toân Troïng Cung Kính Khaåu Haønh.
Moïi ngöôøi ñeàu quyù meán vaø thöông kính
Löông Hoàng, vì Löông Hoàng nhaø ngheøo nhöng
hieàn ñöùc, trung haäu, hieáu hoïc, luoân luoân saün
saøng giuùp ñôõ moïi ngöôøi vôùi thaät taâm. Vì theá hoï
muoán laøm mai moái cho Löông Hoàng vôùi nhöõng
ngöôøi giaøu coù, ñeïp ñeõ, nhöng Löông Hoàng
khoâng maøng vôï ñeïp vaø giaøu coù, chæ caàn ngöôøi
vôï coù hoïc thöùc, bieát leã nghóa, khoâng tham phuù
quyù giaøu sang. Ñaáy laø söï choïn löïa ngöôøi baïn
traêm naêm theo nhöõng kinh nghieäm cuûa cuoäc
soáng theá gian.

Nhö chuùng ta ñaõ bieát, ñôøi soáng tình choàng

nghóa vôï duø coù choïn löïa nhö theá naøo thì noù vaãn
laø con ñöôøng ñau khoå, vì vaäy noù seõ sinh ra bao
thöù khoå ñau. Con ñöôøng naøy cuõng laø loä trình ñeå
nhaân quaû söû duïng ñieàu khieån muoân ngöôøi,
muoân loaøi vaät taùi sinh luaân hoài töø kieáp naøy
sang kieáp khaùc, vaø moãi moät kieáp thoï sinh thì
khoâng bieát bao nhieâu laø söï khoå ñau. Nhöng söï
löïa choïn nhö treân laø söï löïa choïn ngöôøi coù hieåu
bieát ñaïo ñöùc ñeå cuøng soáng chung nhau. Nhôø
soáng coù ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû neân aùc
phaùp ít xaûy ra; nhôø soáng coù ñaïo ñöùc neân choàng
vôï bieát nhaãn nhuïc, tuøy thuaän vaø baèng loøng
trong moïi nghòch caûnh; nhôø soáng coù ñaïo ñöùc maø
vôï choàng bieát cung kính, toân troïng laãn nhau;
nhôø soáng coù ñaïo ñöùc neân choàng vôï bieát thöông
yeâu nhau vaø tha thöù moïi loãi laàm.
Cho neân, choïn moät ngöôøi choàng hay moät
ngöôøi vôï coù ñaïo ñöùc laø moät ñieàu raát khoù. Trong
thôøi ñaïi naøy tìm ngöôøi coù ñaïo ñöùc nhö moø kim
ñaùy bieån. Do ñaïo ñöùc xaõ hoäi ñang xuoáng caáp
traàm troïng neân tìm ngöôøi ñaïo ñöùc raát khoù. Vì
theá chuùng toâi mong raèng nhöõng saùch daïy ñaïo
ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû naøy caàn phaûi ñöôïc
phoå bieán roäng raõi khaép moïi nôi ñeå ñeán tay moïi
ngöôøi. Bôûi vì ñôøi soáng ñang thieáu ñaïo ñöùc neân
con ngöôøi quaù khoå ñau, vì vaäy ñaïo ñöùc laø nhu
caàu caàn thieát caáp baùch trong giai ñoaïn naøy, neân
322
ñoù cuõng laø moät ñieàu mong öôùc chung cuûa moïi
ngöôøi treân haønh tinh naøy.
Ñöùc leã laø loøng cung kính vaø toân troïng. Cho
neân, trong cuoäc soáng treân theá gian naøy chæ coù
loøng yeâu thöông ñoái xöû nhau baèng söï cung kính
vaø toân troïng thì loøng yeâu thöông aáy môùi thaät söï
laø loøng yeâu thöông, chính vì loøng yeâu thöông aáy
môùi beàn vöõng, coøn ngöôïc laïi, loøng yeâu thöông
maø thieáu söï cung kính vaø toân troïng thì loøng
yeâu thöông aáy seõ bò lôøn maët vaø nhö vaäy loøng
yeâu thöông aáy deã bò ñaùnh maát. Söï cung kính vaø
toân troïng môùi noùi leân ñöôïc loøng yeâu thöông
chaân thaät.
Cho neân, ñöùc leã cung kính vaø toân troïng
raát caàn thieát cho loøng yeâu thöông cuûa chuùng ta
ñoái vôùi moïi ngöôøi. Ñöùc leã laø moät hình aûnh ñeïp
cuûa con ngöôøi ñoái vôùi con ngöôøi; cuûa con ngöôøi
ñoái vôùi söï soáng bình ñaúng nhö nhau treân haønh
tinh naøy; cuûa con ngöôøi laøm toát cho baûn thaân,
cho gia ñình vaø cho ñaát nöôùc, queâ höông naøy.
Ñöùc leã coù moät taàm voùc quan troïng cho cuoäc
soáng nhö vaäy neân caùc con haõy nhôù lôøi daïy naøy.
Khoâng neân toû ra thaùi ñoä khinh gheùt, thuø haän
ngöôøi khaùc, duø ngöôøi ñoù coù yù haïi ta, noùi xaáu ta,
nhöng chuùng ta vaãn tha thöù vaø yeâu thöông hoï.
Haõy cung kính vaø toân troïng moïi ngöôøi, duø

ngöôøi aùc hay ngöôøi thieän, duø ngöôøi toát hay

ngöôøi xaáu, hoï ñeàu laø con ngöôøi thì chuùng ta ñeàu
phaûi coù loøng cung kính vaø toân troïng yeâu thöông
hoï, vì hoï cuõng coù söï soáng bình ñaúng nhö chuùng
ta vaäy. Caùc con coù nhôù lôøi daïy naøy chöa? Ñaây laø
lôøi taâm huyeát göûi ñeán caùc con.
--o0o--
Ñoaïn 5
“ Trong huyeän coù moät ngöôøi con gaùi hoï

Maïnh, töø nhoû ñaõ thoâng Kinh Thö, laø moät ngöôøi
dòu daøng, leã pheùp, laïi khoûe maïnh, naêng noå laøm
vieäc. Chæ moät ñieàu coâ thaáp beù, khuoân maët xaáu
ñen, dung nhan khoâng ñeïp”. Caâu naøy daïy ñaïo
ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Ñöùc Trí, Ñöùc Leã Cung Kính Toân Troïng YÙ
Haønh Hôn Caû Saéc Ñeïp.
Ngöôøi xöa noùi: “Caùi neát ñaùnh cheát caùi
ñeïp”. Töø xöa ñeán nay, ngöôøi ta ai cuõng quyù
troïng ñöùc haïnh hôn saéc ñeïp, vì ñöùc haïnh ñem
laïi söï bình an, yeân vui cho moïi ngöôøi. Coøn
ngöôøi coù saéc ñeïp thöôøng ñem ñeán söï ñau khoå.
324
Saéc ñeïp ñaõ laøm nhaø tan, nöôùc maát nhö thôøi
Thöông Truï Vöông meâ Toâ Ñaéc Kyû, U Vöông meâ
Bao Töï, Lyù Trò meâ Voõ Taéc Thieân, Ñöôøng Minh
Hoaøng meâ Döông Quí Phi, v.v.. (Beân Trung
Hoa). Ngöôøi coù saéc ñeïp raát laø aùc ñoäc nhö: Toâ
Ñaéc Kyû, Bao Töï, Voõ Taéc Thieân, Döông Quí Phi,
v.v.. Bôûi vaäy ngöôøi phuï nöõ coù saéc ñeïp deã laø
ngöôøi phuï nöõ aùc, moïi ngöôøi haõy caûnh giaùc ñeà
phoøng.
Chuùng ta laø nhöõng ngöôøi tu theo Phaät
giaùo, phaûi hieåu bieát vaø nhìn cho thaáu suoát vaán
ñeà tình yeâu thöông giöõa nam nöõ, neáu tình yeâu
thöông naøy khoâng xem xeùt kyõ löôõng thì deã rôi
vaøo tình nhuïc duïc, moät thöù tình yeâu thöông
phaøm phu tuïc töû. Bôûi vì tình yeâu giöõa nam nöõ
khoâng phaûi laø con ñöôøng giaûi thoaùt, noù laø con
ñöôøng taùi sinh luaân hoài, noù thöôøng mang ñeán
bieát bao nhieâu toäi loãi vaø khoå ñau. Ñöùng beân
ngoaøi nhìn vaøo noù gioáng nhö nhöõng haït kim
cöông, nhöng khi ñeán gaàn thì noù laø nhöõng gioït
nöôùc maét. Vaäy caùc con haõy ñeà phoøng.
Tuy ai cuõng bieát vaäy, nhöng traùnh noù
khoâng phaûi deã, do traùnh noù khoâng deã neân moïi
ngöôøi ai cuõng muoán choïn löïa choàng hay vôï ñeàu
laø nhöõng ngöôøi coù ñöùc haïnh, nhôø coù ñöùc haïnh
môùi cö xöû vôùi nhau coù tình, coù nghóa.

Cuoäc soáng gia ñình choàng vôï coù tình, coù

nghóa, coù toân troïng vaø cung kính laãn nhau thì
môùi coù an vui, yeân oån vaø haïnh phuùc, neáu khoâng
ñöôïc vaäy thì ñôøi soáng gia ñình laø soâng meâ, bieån
khoå.
Nhöõng ngöôøi khoâng bieát choïn löïa choàng
hay vôï cöù nhaém vaøo saéc ñeïp, öa thích saéc ñeïp,
khoâng choïn ngöôøi coù ñöùc haïnh, neân khi thaønh
vôï thaønh choàng, quen thuoäc nhau thì nhöõng
tính tình hung döõ, thoâ loã, thieáu vaên hoùa, voâ ñaïo
ñöùc boäc loä töôùng thaät hung aùc, xaûo traù, gian
manh, ñaùnh vôï, ñaäp con, röôïu cheø say xæn, v.v..
Khoâng coøn bieát toân troïng vaø cung kính nhau
nöõa neân thöôøng duøng nhöõng lôøi noùi thoâ baïo,
keùm vaên hoùa, to tieáng chöûi maéng, maït saùt, v.v..
khieán cho cuoäc soáng baát an, baïo löïc gia ñình
xaûy ra, coù khi gaây ra aùn maïng hoaëc li dò. Keû
moät nôi ngöôøi moät ngaû. Bôûi vaäy chæ coù ñaïo ñöùc
môùi quaân bình ñöôïc cuoäc soáng cuûa con ngöôøi;
môùi ñem laïi söï bình an cho caù nhaân, gia ñình
vaø xaõ hoäi coù traät töï an ninh.
Trong baøi naøy noùi ñeán ngöôøi con gaùi con
nhaø hoï Maïnh nhan saéc xaáu xí, da ñen, ngöôøi
luøn thaáp nhöng naøng coù hoïc thöùc, coù ñaïo ñöùc,
bieát leã nghóa, bieát cung kính vaø toân troïng moïi
ngöôøi. Duø ngöôøi xaáu xí da ñen nhöng ai cuõng
meán yeâu vì ñöùc haïnh leã nghóa bieát kính troïng
ngöôøi treân, keû döôùi.
326
Bôûi vaäy con ngöôøi coù giaù trò laø ôû choã ñöùc
haïnh, coøn saéc ñeïp laø moät hình daùng caùm doã
nhöõng ngöôøi voâ minh, thieáu trí saùng suoát,
khoâng minh maãn, si meâ, daïi khôø môùi chaïy theo
saéc ñeïp. Saéc ñeïp laø caùi löôùi, caùi baãy raäp neân
moïi ngöôøi khoù ai thoaùt khoûi. Ngöôøi chaïy theo
saéc ñeïp laø chaïy ñi tìm söï ñau khoå, söï taùi sinh
luaân hoài. Coù ñuùng nhö vaäy khoâng quyù vò?
Ngöôøi xöa noùi: “Caùi neát ñaùnh cheát caùi
ñeïp”. Ñuùng vaäy, ñôøi thieáu ñaïo ñöùc neân ngöôøi ta
môùi ñam meâ saéc ñeïp, ngöôøi coù ñaïo ñöùc thì luoân
luoân choïn ngöôøi coù ñaïo ñöùc, chöù ít ai choïn saéc
ñeïp, vì saéc ñeïp maø khoâng coù ñaïo ñöùc thì cuoäc
soáng chung nhau nhö ñòa nguïc. Neáu ngöôøi coù
saéc ñeïp maø coù ñaïo ñöùc thì laïi caøng toát ñeïp hôn,
nhöng cuoäc ñôøi naøy raát khoù tìm ngöôøi coù saéc
ñeïp maø coù ñaïo ñöùc, coøn ngöôïc laïi, coù saéc ñeïp
maø khoâng coù ñaïo ñöùc laø phaàn nhieàu. Noùi nhö
vaäy khoâng coù nghóa laø nhöõng ngöôøi khoâng saéc
ñeïp laø nhöõng ngöôøi ñeàu coù ñaïo ñöùc heát sao?
Khoâng, ngöôøi khoâng coù saéc ñeïp coù ñaïo ñöùc cuõng
raát hieám; ngöôøi khoâng coù saéc ñeïp khoâng ñaïo
ñöùc cuõng raát nhieàu.
Bôûi vaäy tìm moät ngöôøi nam, cuõng nhö tìm
moät ngöôøi nöõ coù ñaïo ñöùc trong thôøi naøy, duø
ngöôøi khoâng saéc ñeïp cuõng nhö ngöôøi coù saéc ñeïp

ñeàu khoâng phaûi deã daøng. Caùc con neân nhôù lôøi
daïy naøy: “Saéc ñeïp hay khoâng saéc ñeïp ñeàu laø
phaùp höõu vi, neân taát caû ñeàu voâ thöôøng, khoâng
coù ngöôøi naøo toàn taïi caû, chæ coù ñaïo ñöùc môùi toàn
taïi maø thoâi”. Haõy soáng ñaïo ñöùc caùc con aï!
--o0o--
Ñoaïn 6
“ Cha meï ñaõ töøng hoûi coâ raèng, coâ muoán

laáy moät ngöôøi choàng nhö theá naøo? Coâ ñaõ noùi
thaúng maø khoâng e ngaïi: “Con khoâng caàn cao
sang, khoâng tham phuù quyù, con chæ muoán laáy
ñöôïc moät ngöôøi ñöùc haïnh cao thöôïng gioáng nhö
Löông Hoàng maø thoâi”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Ñöùc Leã Cao Thöôïng Khaåu Haønh.
Tình nghóa ñaïo gia ñình khoâng phaûi choã
saéc ñeïp, maø ôû choã ñaïo ñöùc leã nghóa. Ñaïo ñöùc leã
nghóa laø söï bieát cung kính vaø toân troïng laãn
nhau, nhôø ñoù hai ngöôøi cuøng chung soáng vôùi
nhau, cuøng chia vui seû buoàn cay ñaéng coù nhau,
v.v.. Cuoäc soáng nhö vaäy môùi trong aám ngoaøi
328
eâm, môùi thaáy tình choàng nghóa vôï ngaøy theâm
thaám ñaäm maën noàng.
Vaäy quyù vò neân choïn ngöôøi coù ñöùc haïnh
hay neân choïn ngöôøi coù saéc ñeïp? Vì ngöôøi coù ñöùc
haïnh laø ngöôøi bieát toân troïng söï soáng cuûa nhau,
bieát ñem laïi söï an vui cho nhau, khoâng nhöõng
cho hai ngöôøi maø coøn cho moïi ngöôøi, moïi loaøi
ñoäng vaät khaùc nöõa, cho ñeán ngaøn caây noäi coû
khaùc nöõa, cho neân naøng hoï Maïnh ñaõ maïnh daïn
noùi thaúng vôùi cha meï: “Con khoâng caàn cao
sang, khoâng tham phuù quyù, con chæ muoán laáy
ñöôïc moät ngöôøi ñöùc haïnh cao thöôïng gioáng nhö
Löông Hoàng maø thoâi”. Ñaáy laø ngöôøi phuï nöõ
khoân ngoan, bieát choïn choàng laø ngöôøi ñöùc
haïnh. Ngöôøi choàng coù ñöùc haïnh thì bieát toân
kính vôï con neân khoâng bao giôø coù lôøi to, tieáng
laïi, tính tình hieàn laønh khoâng bao giôø hung döõ
chöûi maéng, baét naït vôï con; khoâng bao giôø noùi
lôøi naëng nheï, noùi lôøi khoâng aùi ngöõ; khoâng bao
giôø noùi lôøi thoâ baïo hoaëc xöng hoâ keâu goïi nhau
baèng “maøy, tao, mi, tôù” vaø khoâng bao giôø baït
tay hay ñaám ñaù vôï con.
Trong tình nghóa ñaïo gia ñình, vôï choàng
con caùi ñeàu laáy ñöùc leã ñoái xöû nhau, neân moïi
ngöôøi ñeàu bieát cung kính vaø toân troïng laãn nhau
nhö treân ñaõ noùi. Duø laø con caùi coøn beù boûng
nhöng cha meï neân ñoái xöû vôùi chuùng nhö ngöôøi

lôùn, nhö ngöôøi baïn thaân. Nhôø ñoù gia ñình môùi
coù yeân vui vaø haïnh phuùc.
Vôï toân troïng choàng, choàng toân troïng vôï
thì laøm sao coù nhöõng lôøi noùi naëng nheï nhau;
thì laøm sao coù nhöõng lôøi noùi thoâ loã, tuïc taèn keùm
vaên hoùa; thì laøm sao coù nhöõng lôøi noùi maït saùt
vôï hoaëc choàng con. Cho neân, ñöùc leã raát caàn
thieát cho moïi ngöôøi ñeå cuoäc soáng gia ñình luoân
luoân ñöôïc yeân vui vaø haïnh phuùc.
Con ngöôøi khi môùi gaëp nhau coøn xa laï neân
theo pheùp xaõ giao raát lòch söï, toû ra coù veû leã
pheùp toân troïng, kính meán, aên noùi deø daët ngoït
ngaøo leã ñoä “thöa trình, daï daï, vaâng vaâng”.
Nhöng khi ñaõ quen maët nhau roài thì boä maët
thaät cuûa con ngöôøi voâ ñaïo ñöùc seõ hieän loä ra baûn
chaát cuûa loaøi ñoäng vaät hung döõ. Vaø ñöùc leã cung
kính vaø toân troïng laãn nhau khoâng coøn nöõa, lôøi
noùi soã saøng hung haêng. Luùc baáy giôø gia ñình laø
ñòa nguïc traàn gian, cöù ít hoâm khoâng vieäc naøy
thì vieäc khaùc xaûy ra khieán cho moïi ngöôøi trong
gia ñình ñau khoå laïi caøng ñau khoå hôn. Bôûi vaäy
chuùng ta haõy caån thaän, deø daët vì con ngöôøi coù
hai maët: maët thieän vaø maët aùc. Maët thieän laø ñaïo
ñöùc nhaân baûn, coøn maët aùc laø voâ ñaïo ñöùc nhaân
baûn, ñoù laø baûn chaát cuûa loaøi ñoäng vaät chöù
khoâng phaûi laø con ngöôøi.
330
Töø khi ñaïo Phaät ra ñôøi chæ daïy vaø giuùp cho
loaøi ngöôøi bieát caùch thöùc soáng ñuùng theo maët
thieän. Soáng ñuùng theo maët thieän laø soáng ñuùng
baûn chaát cuûa con ngöôøi thaät, coøn ngöôïc laïi laø
soáng theo baûn chaát cuûa loaøi thuù vaät. Cho neân,
muoán laøm ngöôøi thaät thì luoân luoân luùc naøo cuõng
phaûi ngaên vaø dieät taát caû nhöõng haønh ñoäng
thaân, khaåu, yù aùc. Bôûi nhöõng haønh ñoäng thaân,
khaåu, yù aùc laø nhöõng haønh ñoäng soáng voâ ñaïo
ñöùc, voâ nhaân baûn.
Nhôø ñoù ñaïo Phaät môùi xaùc ñònh ñöôïc con
ngöôøi naøo laø con ngöôøi thaät vaø con ngöôøi naøo laø
con ngöôøi thuù vaät. Bôûi vaäy ngöôøi naøo soáng laøm
khoå mình, khoå ngöôøi vaø khoå taát caû chuùng sinh
laø con ngöôøi thuù vaät. Bôûi vì con ngöôøi sao nôõ
taâm aên thòt nhöõng loaøi ñoäng khaùc, vì chuùng
cuõng coù söï soáng bình ñaúng nhö con ngöôøi vaäy.
Chæ coù nhöõng con thuù môùi aên thòt nhau maø
thoâi. Coù ñuùng nhö vaäy khoâng quyù vò?
Nhöõng ngöôøi soáng khoâng laøm khoå mình,
khoå ngöôøi vaø khoâng laøm khoå taát caû chuùng sinh,
ñoù laø con ngöôøi thaät con ngöôøi. Lôøi xaùc ñònh
quaû quyeát naøy veà con ngöôøi thaät laø nhö vaäy,
cho neân treân ñôøi naøy khoâng coù moät ngöôøi naøo
daùm phuû nhaän lôøi daïy naøy.

Ñöùc leã ñoái vôùi ñaïo Phaät laø ñöùc khieâm haï,
moät ñöùc haïnh cung kính vaø toân troïng ñoái vôùi söï
soáng cuûa moïi ngöôøi vaø muoân loaøi vôùi moät loøng
töø bi thöông xoùt, khoâng bao giôø laøm khoå mình,
khoå ngöôøi vaø khoå muoân loaøi chuùng sinh. Ñoù laø
moät ñöùc haïnh tuyeät vôøi maø con ngöôøi caàn phaûi
luoân luoân soáng ñeå ñem laïi söï an vui cho loaøi
ngöôøi treân theá gian naøy. Caùc con neân nhôù vaø tu
taäp reøn luyeän ñöùc khieâm haï ñeå xöùng ñaùng laø
nhöõng ngöôøi con Phaät.
--o0o--
Ñoaïn 7
“ Caâu noùi cuûa coâ veà sau ñeán tai Löông

Hoàng. Löông Hoàng ñaõ caûm thaáy raèng ngöôøi con
gaùi hoï Maïnh kia coù theå taâm ñaàu yù hôïp vôùi
mình. Chaøng ñaõ chaúng heà ñeå yù ñeán dung nhan
xaáu xí cuûa coâ, vui veû môøi ngöôøi laøm moái ñeán
caàu hoân”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Ñöùc Leã Cung Kính, Toân Troïng YÙ Haønh.
Moät ngöôøi hieåu vaø thoâng suoát ñaïo ñöùc thì
luoân luoân bieát toân troïng ñaïo ñöùc vaø laáy ñaïo ñöùc
332
laøm cuoäc soáng cho mình. Do ñoù Löông Hoàng ñaõ
choïn ngöôøi con gaùi nhaø Maïnh, neân cho ngöôøi
ñeán daïm hoûi naøng veà laøm vôï. Löông Hoàng laø
moät ngöôøi saùng suoát minh maãn, bieát choïn vôï laø
ngöôøi coù ñaïo ñöùc. Vì vôï choàng soáng coù ñaïo ñöùc
thì bieát nhöôøng nhòn vaø toân troïng laãn nhau;
bieát chia seû nhöõng cay ñaéng ngoït buøi khi gaëp
hoaïn naïn; bieát vöôït khoù luùc gaëp gian nan thöû
thaùch, nhôø ñoù gia ñình môùi coù haïnh phuùc an
vui.
Trong gia ñình vôï choàng con caùi ñeàu soáng
chung nhau thì ñöùc cung kính vaø toân troïng laø
haøng ñaàu. Trong moät taäp theå naøo cuõng vaäy,
phaûi luoân luoân coù söï cung kính vaø toân troïng laãn
nhau, ñoù laø ñieàu ñem laïi söï bình an vaø haïnh
phuùc lôùn nhaát. Neáu thieáu söï cung kính vaø toân
troïng nhau thì moïi ngöôøi trong gia ñình cuõng
nhö ngoaøi xaõ hoäi seõ töï laøm khoå ñau cho nhau
maø khoâng löôøng ñöôïc.
Baûn thaân mình khoâng cung kính vaø toân
troïng ngöôøi khaùc thì ñöøng mong ngöôøi khaùc
cung kính vaø toân troïng mình. Ngöôøi giöõ gìn ñöùc
leã cung kính vaø toân troïng ngöôøi khaùc laø ngöôøi
coù tính khieâm haï nhö treân ñaõ noùi. Ñöùc khieâm
haï laø moät ñöùc haïnh raát cao ñeïp khieán cho giaù
trò con ngöôøi caøng taêng theâm. Nhôø loøng cung
kính vaø toân troïng moïi ngöôøi neân moïi ngöôøi ñeàu

cung kính vaø toân troïng quyù meán laïi mình nhieàu
hôn.
Laøm ngöôøi phaûi bieát ñöùc leã laø ñaïo ñöùc ñaàu
tieân cuûa con ngöôøi, vì vaäy con ngöôøi caàn phaûi
hoïc hoûi veà ñaïo ñöùc leã nghóa, veà söï cung kính vaø
söï toân troïng moïi ngöôøi. Muoán laøm ñöôïc nhöõng
ñieàu naøy thì chæ coù loøng yeâu thöông chaân thaät.
Chính loøng yeâu thöông chaân thaät môùi tha thöù
moïi loãi laàm cuûa ngöôøi khaùc; môùi toân troïng vaø
cung kính ngöôøi khaùc thaät söï.
Treân ñôøi naøy chæ coù ñöùc hieáu sinh, hieáu
sinh vôùi moïi ngöôøi, hieáu sinh vôùi moïi loaøi vaät.
Nhôø coù ñöùc hieáu sinh nhö vaäy chuùng ta môùi
bieát toân troïng söï soáng cuûa nhau, coù toân troïng
söï soáng cuûa nhau chuùng ta môùi thöïc hieän ñöùc
khieâm haï chaân thaät vôùi moïi ngöôøi. Vaø ñoù môùi
chính laø loøng toân kính thaät söï. Neáu haï mình
toân kính ngöôøi khaùc maø thieáu ñöùc hieáu sinh thì
ñoù laø söï haï mình caàu caïnh moät ñieàu gì, hoaëc vì
sôï haõi neân laøm ra veû haï mình cung kính, chöù
kyø thöïc trong taâm hoï khoâng cung kính vaø toân
troïng ai heát.
ÔÛ treân ñôøi naøy vì söï xaõ giao neân hoï laøm
ra veû lòch söï cung kính vaø toân troïng ngöôøi
khaùc, chöù trong thaâm taâm cuûa hoï vaãn xem taát
caû moïi ngöôøi khoâng ai hôn mình.
334
Chuùng ta laø nhöõng ngöôøi hoïc ñaïo ñöùc
nhaân baûn - nhaân quaû soáng khoâng laøm khoå
mình, khoå ngöôøi vaø khoå taát caû chuùng sinh, cho
neân, söï cung kính vaø toân troïng ngöôøi khaùc laø
do töø loøng yeâu thöông söï soáng cuûa moïi ngöôøi,
cuûa moïi loaøi. Cho neân, loøng cung kính toân
troïng cuûa chuùng ta laø söï thaät, chöù khoâng phaûi
laø hình thöùc che ñaäy moät caùch giaû doái.
Trong caùc tröôøng hoïc thöôøng neâu khaåu
hieäu: “TIEÂN HOÏC LEÃ, HAÄU HOÏC VAÊN”, nhöng leã
nhö theá naøo thì hoï chæ bieát daïy treû con khoanh
tay hay chaép tay cuùi ñaàu chaøo ngöôøi khaùc, chöù
ñöùc leã raát roäng, nghóa noù khoâng chæ chaøo hoûi
maø coøn nhieàu haønh ñoäng leã khaùc nöõa. Khi hai
ngöôøi gaëp nhau chaép tay xaù chaøo, ñoù laø leã; khi
hai ngöôøi gaëp nhau baét tay chaøo nhau theo kieåu
ngöôøi Taây phöông cuõng ñeàu laø leã; khi hai ngöôøi
gaëp nhau oâm nhau hoaëc hoân nhau cuõng laø leã,
v.v.. Leã ñoù laø leã chaøo hoûi. Leã nghóa chaøo, thöa
hoûi cuûa moãi daân toäc treân haønh tinh naøy ñeàu coù
nhieàu haønh ñoäng khaùc nhau theo phong tuïc taäp
quaùn cuûa rieâng moãi daân toäc. Coøn ôû ñaây chuùng ta
chæ noùi rieâng veà leã cuûa ñaïo Phaät. Leã cuûa ñaïo
Phaät coù raát nhieàu ñieàu caàn phaûi hoïc hieåu, cho
neân caàn ñöôïc neâu ra ôû ñaây ñeå moïi ngöôøi hieåu
cho roõ raøng.
Leã cuûa ñaïo Phaät nhö moät lôøi noùi to tieáng
vôùi ngöôøi khaùc laø thieáu leã, noùi lôøi thoâ loã laø
thieáu leã, moät haønh ñoäng thieáu nhaõ nhaën ñoái vôùi
ngöôøi khaùc laø thieáu leã, boá thí giuùp ñôõ ngöôøi
khaùc maø coù veû khinh khi ngöôøi thì ñoù laø thieáu
leã, cho ngöôøi aên xin maø neùm tieàn vaøo noùn hay
vaøo bò cuûa ngöôøi aên xin laø thieáu ñöùc leã. Boá thí
cho ngöôøi khaùc baát cöù moät vaät gì ñeàu phaûi trònh
troïng toân kính ngöôøi mình cho, duø ñoù laø moät
em beù, haønh ñoäng nhö vaäy laø ngöôøi coù ñöùc leã.
Cho neân, söï cung kính toân troïng nhö vaäy môùi
thaät laø leã.
Ñoái vôùi ñaïo Phaät, moät ngöôøi noùi doái laø
thieáu ñöùc leã; moät ngöôøi gieát ngöôøi hay gieát loaøi
vaät laøm thöïc phaåm ñeå aên laø ngöôøi thieáu ñöùc leã;
moät ngöôøi taø daâm laø moät ngöôøi thieáu ñöùc leã;
moät ngöôøi tham lam troäm caép, cöôùp cuûa ngöôøi
khaùc laø thieáu ñöùc leã; moät ngöôøi uoáng röôïu laø
thieáu ñöùc leã.
Thöôøng ngöôøi ta baûo: “röôïu leã, röôïu
nghóa”, ñoù laø theo phong tuïc taäp quaùn cuûa
nhöõng daân toäc vaø cuûa nhöõng boä laïc treân theá
giôùi, do thích uoáng röôïu, neân môùi laáy röôïu laøm
leã laøm nghóa, laøm ñaàu caâu chuyeän ñeå nhaäu nheït
say xæn. Traùi laïi, ñaïo Phaät thaáy röôïu laø moät
chaát nöôùc ñoäc raát nguy hieåm laøm cho con ngöôøi
loaïn trí roái thaàn kinh. Khi “röôïu vaøo lôøi ra” laø
noùi nhöõng lôøi keùm vaên hoùa, thoâ baïo, hung döõ,
phaùch loái, ngang taøng, chöûi theà, tuïc tóu, v.v..
Cho neân, ngöôøi naøo uoáng röôïu duø khoâng say
336
nhöng vaãn laø ngöôøi thieáu ñöùc leã, töùc laø thieáu söï
toân troïng vaø cung kính mình vaø ngöôøi khaùc.
Ngoaøi ra, moät haønh ñoäng khoâng oai nghi
teá haïnh laø thieáu ñöùc leã; haønh ñoäng ñi cuùi ñaàu
nhö ngöïa laø thieáu ñöùc leã (ñi khoâng töï nhieân,
gioáng nhö ngöôøi ñi kinh haønh, coå cuùi xuoáng
nhìn böôùc chaân); moät haønh ñoäng ñi ñöùng voäi
vaøng haáp taáp laø thieáu ñöùc leã...
Vôï choàng bieát cung kính vaø toân troïng laãn
nhau thì khoâng bao giôø coù söï raày raø buoàn
phieàn. Vôï choàng hay raày raø buoàn phieàn laø do vôï
choàng khoâng cung kính vaø toân troïng nhau, ñoù
laø thieáu ñöùc leã. Vôï choàng xem thöôøng nhau neân
töø choã raày la ñi ñeán choã baïo löïc gia ñình: ñaùnh,
chöûi maéng nhau vaø seõ ñi ñeán choã li dò xa nhau
cuõng laø thieáu ñöùc leã.
Xaõ hoäi thieáu söï cung kính vaø toân troïng laãn
nhau neân môùi xaûy ra chöûi choù maéng meøo, môùi
coù ñaùnh nhau, môùi coù troäm caép cöôùp giaät cuûa
nhau, môùi coù löôøng laän doái traù. Cho neân, ñöùc leã
quan troïng trong cuoäc soáng haøng ngaøy nhö vaäy,
neáu chuùng ta khoâng chòu hoïc ñaïo ñöùc vaø nhaát laø
khoâng chòu trau doài ñöùc leã thì raát uoång cho moät
kieáp laøm ngöôøi. Muoán trau doài ñöùc leã thì ngay
baây giôø chuùng ta phaûi tu taäp loøng yeâu thöông
nhau, phaûi taäp luyeän lôøi noùi aùi ngöõ ñoái vôùi moïi
ngöôøi. Duø ngöôøi giaøu hay ngöôøi ngheøo, vua

quan, treû em trai hay gaùi ñeàu duøng nhöõng lôøi

noùi oân toàn, nhaõ nhaën, eâm dòu, xöng hoâ moät
caùch ñuùng ñaén, khoâng ñöôïc goïi nhau “maøy, tao,
mi, tôù” hoaëc to tieáng caõi nhau, muùa tay, muùa
chaân, muoán ñaám ñaù ñaùnh nhau.
Nhöõng lôøi noùi duøng danh töø vaø nhöõng
haønh ñoäng thoâ loã keùm vaên hoùa, voâ leã ñoä laø
ngöôøi thieáu ñöùc leã. Cho neân, nhöõng ngöôøi coù
ñaïo ñöùc luoân luoân traùnh xa vôùi nhöõng haïng
ngöôøi naøy. Ngöôøi coù ñaïo ñöùc laø ngöôøi luoân luoân
luùc naøo cuõng bieát toân troïng ngöôøi khaùc vaø taát
caû nhöõng loaøi vaät khaùc.
Haõy tìm ngöôøi coù ñaïo ñöùc laøm baïn, traùnh
xa nhöõng ngöôøi thieáu ñaïo ñöùc, vì nhöõng ngöôøi
thieáu ñaïo ñöùc seõ laøm khoå mình, laøm khoå ngöôøi
vaø laøm khoå taát caû chuùng sinh. Trong baøi naøy,
Löông Hoàng tìm ngöôøi vôï coù ñaïo ñöùc, khoâng
caàn saéc ñeïp, ñoù laø moät ngöôøi bieát soáng, laø ngöôøi
khoân ngoan. Coøn nhöõng ngöôøi chaïy theo saéc
ñeïp laø ngöôøi chöa bieát soáng, laø ngöôøi thieáu hieåu
bieát veà ñaïo ñöùc laøm ngöôøi. Ngöôøi choïn hình saéc
ñeïp beân ngoaøi laø ngöôøi khoâng tri kieán ñaïo ñöùc,
laø ngöôøi ham meâ saéc duïc, cho neân cuoäc ñôøi cuûa
hoï thöôøng phaûi chòu nhieàu ñau khoå vaø phieàn
naõo.
338
Ñaïo ñöùc laø moät phöông phaùp ñem laïi söï
bình an cho moïi ngöôøi, cho neân, ngöôøi soáng coù
ñaïo ñöùc laø ngöôøi ñöôïc moïi ngöôøi quyù troïng. Vì
vaäy, caùc con neân hoïc vaø reøn luyeän nhaân caùch
ñaïo ñöùc, nhaát laø soáng vôùi ñöùc hieáu sinh cung
kính vaø toân troïng söï soáng cuûa moïi ngöôøi vaø moïi
vaät, nhôø ñoù söï soáng môùi ñöôïc bình ñaúng nhö
nhau. Nhôø ñoù, con ñöôøng tu taäp cuûa caùc con môùi
buoâng xaû saïch, vaø taâm caùc con môùi trôû neân
thanh thaûn, an laïc vaø voâ söï; nhôø ñoù taâm caùc
con môùi trôû neân baát ñoäng hoaøn toaøn tröôùc caùc
aùc phaùp vaø caùc caûm thoï.
--o0o--
Ñoaïn 8
“ Coâ gaùi nghe noùi Löông Hoàng ñeán caàu

hoân, nieàm vui loä ra maët. Coâ voäi ñi saém nöõ
trang, may aùo luïa, haøi gai. Trong ngaøy leã thaønh
hoân, coâ gaùi hoï Maïnh vaán toùc cao, treân ñaàu caøi
raát nhieàu trang söùc röïc rôõ”. Caâu naøy daïy ñaïo
ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Thieáu Ñöùc Ly Tham, Thieåu Duïc Tri Tuùc
Thaân Haønh.

Moät ngöôøi con gaùi saép veà nhaø choàng phaûi

lo saém söûa ñoà trang söùc quaàn naøy aùo kia ñeå laøm
ñeïp, caùc coâ gaùi cöù nghó mình laøm nhö vaäy
choàng seõ thöông yeâu mình nhieàu hôn. Ngöôøi
tham saéc ñeïp vaø tieàn cuûa nhieàu thì ham thích,
coøn nhöõng ngöôøi bieát soáng ñaïo ñöùc thì khoâng
caàn saéc ñeïp, khoâng caàn tieàn cuûa nhieàu maø chæ
caàn ngöôøi coù ñaïo ñöùc leã nghóa bieát cung kính vaø
toân troïng laãn nhau, bieát thieåu duïc tri tuùc, bieát
caàn kieäm trong vieäc chi tieâu. Cho neân, con gaùi
nhaø hoï Maïnh saém söûa nöõ trang, mua aùo luïa,
haøi gai, vaán toùc cao, treân ñaàu caøi raát nhieàu
trang söùc röïc rôõ laøm ñeïp, ñoù khoâng phaûi haønh
ñoäng giöõ gìn veû ñeïp töï nhieân cuûa moät ngöôøi
hieàn ñöùc.
Ngöôøi trang ñieåm laøm ñeïp moät caùch giaû
taïo töùc laø coù söï gian xaûo trong saéc ñeïp. Coù söï
gian xaûo trong saéc ñeïp laø coù giaû doái, coù giaû doái
laø thieáu ñöùc thaønh thaät. Thieáu ñöùc thaønh thaät
thì coù vieäc aùc naøo maø hoï khoâng laøm ñöôïc? Cho
neân, ngöôøi con gaùi nhaø hoï Maïnh trang ñieåm
laøm ñeïp laø moät ñieàu ñaùng cheâ, khoâng phaûi laø
ngöôøi hieàn ñöùc. Ngöôøi con gaùi nhaø hoï Maïnh ñaõ
laàm ñaïo ñöùc vaø trang ñieåm laøm ñeïp. Heã coù ñaïo
ñöùc thì khoâng neân trang ñieåm laøm ñeïp, maø heã
coù trang ñieåm laøm ñeïp thì khoâng bao giôø coù ñaïo
ñöùc. Ñaïo ñöùc luoân luoân ñi ñoâi vôùi caùi ñeïp töï
nhieân, coøn coù caùi ñeïp giaû taïo do trang ñieåm maø
coù laø khoâng coù ñaïo ñöùc.
340
Treân ñôøi naøy coù raát nhieàu ñieàu giaû doái.
Khi con ngöôøi sinh ra ñeàu theo luaät nhaân quaû
neân môùi coù ngöôøi toát keû xaáu; môùi coù ngöôøi hieàn
keû hung döõ; môùi coù ngöôøi luøn keû cao; môùi coù
ngöôøi giaøu sang keû ngheøo heøn; môùi coù ngöôøi
laøm vua keû laøm daân; môùi coù ngöôøi taät nguyeàn
keû laønh laën. Taát caû ñeàu do nhaân ñôøi tröôùc maø
ñôøi nay phaûi traû vay. Vaäy maø hoï muoán chuyeån
ñoåi nhaân quaû, keû xaáu laøm cho ñeïp, vì theá môùi
mang beänh taät khoù trò; cuõng nhö ngöôøi ngheøo
heøn maø muoán sang giaøu neân sinh ra troäm caép,
cöôùp giaät, gian tham löôøng laän gaït ngöôøi, neân
phaûi ñi tuø toäi caûi taïo giam caàm 5 naêm, 10 naêm,
coù khi töû hình.
Ngöôøi phuï nöõ naøo cuõng thích trang ñieåm
vaø söûa sang saéc ñeïp, neân ngöôøi ta noùi ñoù laø baûn
chaát cuûa nöõ giôùi. Ñuùng vaäy, nöõ giôùi taâm thöôøng
öa trang ñieåm, soi göông, thoa son, ñaùnh phaán,
ñeo voøng vaøng. Duø laø moät ngöôøi phuï nöõ raát xaáu
hoï cuõng vaãn thích trang ñieåm.
Theo chuùng toâi nghó, ngöôøi phuï nöõ öa
thích trang ñieåm khoâng phaûi ñoù laø baûn chaát töï
coù saün cuûa hoï, maø do huaân taäp thaønh thoùi quen
nhieàu ñôøi neân sinh ra laøm phuï nöõ laø öa thích
trang ñieåm laøm ñeïp. Neáu ngöôøi phuï nöõ ñöôïc
höôùng daãn ñeå saéc ñeïp töï nhieân thì duø cho moät
ngöôøi xaáu vaãn ñeïp nhö thöôøng, ñeïp trong caùi töï

nhieân khoâng giaû taïo laø caùi ñeïp hoàn nhieân trong
traéng. Moät ngöôøi da ñen vaãn coù caùi ñeïp cuûa
ngöôøi da ñen, ngöôøi da traéng cuõng vaäy, vaãn coù
caùi ñeïp cuûa ngöôøi da traéng. Coøn da traéng baèng
phaán saùp thì maát veû töï nhieân. Trong caùi xaáu
vaãn coù caùi ñeïp, trong caùi ñeïp vaãn coù caùi xaáu, ñoù
laø caùi ñeïp töï nhieân, coøn trau chuoát trang ñieåm
phaán son vaø ñeo voøng vaøng ñaày coå, ñaày tay laø
caùi ñeïp nhaân taïo. Caùi gì nhaân taïo toâ ñieåm laø
caùi ñeïp khoâng chaân thaät, ñoù laø caùi ñeïp trong
caùi xaáu. Chæ coù nhöõng ngöôøi thieáu ñaïo ñöùc môùi
öa thích caùi ñeïp giaû taïo. Ngöôøi coù ñaïo ñöùc thì
öa thích caùi ñeïp cuûa ñaïo ñöùc, vì caùi ñeïp cuûa ñaïo
ñöùc seõ ñem ñeán söï an vui cho mình, cho ngöôøi.
Ñoù laø caùi ñeïp cuûa taâm hoàn maø caùc con neân nhôù
laáy ñeå cho cuoäc soáng ñöôïc bình an, yeân vui vaø
haïnh phuùc.
--o0o--
Ñoaïn 9
“ Nhöng trong suoát 7 ngaøy lieàn, Löông

Hoàng khoâng heà ñoaùi hoaøi ñeán coâ. Coâ gaùi khoâng
bieát vì sao choàng mình nhö vaäy, naøng quyø tröôùc
maët Löông Hoàng vôùi veû xaáu hoå, thöa raèng:
“Thieáp mong chaøng ñöøng boû thieáp, trong loøng
thieáp voâ cuøng caûm kích chaøng. Nhöng coù ai ngôø
342
ñöôïc tình duyeân môùi baét ñaàu maø chaøng ñaõ xem
thieáp nhö ngöôøi xa laï. Khoâng bieát coù vieäc gì ñaõ
laøm maïo phaïm ñeán chaøng, caàu xin chaøng roäng
loøng chæ baûo”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Ñöùc Leã Caàu Xin Chæ Loãi Khaåu Haønh, Thaân
Haønh.
Naøng hoï Maïnh töôûng trang ñieåm laø ñöôïc
Löông Hoàng yeâu thöông nhieàu, khoâng ngôø
Löông Hoàng laø ngöôøi choïn ñaïo ñöùc, thaáy naøng
trang ñieåm laø bieát ngöôøi khoâng ñaïo ñöùc neân
chaúng ñoaùi hoaøi ñeán coâ suoát 7 ngaøy lieàn töø ngaøy
cöôùi. Treân ñôøi raát hieám ngöôøi nhö Löông Hoàng.
Saéc ñeïp khoâng laøm lay chuyeån con ngöôøi cuûa
Löông Hoàng, chaøng choïn ngöôøi vôï ñöùc haïnh,
theá maø ngöôøi vôï ñöùc haïnh gì laïi trang ñieåm,
chæ laø tieáng ñoàn chöù ngöôøi con gaùi naøo cuõng
vaäy, thích trang ñieåm laøm ñeïp thì ñaïo ñöùc coøn
gì, cho neân chaøng chaúng maøng tôùi.
Ngöôøi coù ñaïo ñöùc thì khoâng aên maëc hôû
hang, coøn nhöõng ngöôøi voâ ñaïo ñöùc thì aên maëc
hôû hang, söûa sang saéc ñeïp ñeå quyeán ruõ ngöôøi
khaùc phaùi, ñeå laøm chuyeän duïc laïc baát tònh ñoài
baïi gioáng nhö gaùi maõi daâm. Nhìn nhöõng phuï nöõ
ngaøy nay thì chuùng ta nhaän thaáy roõ raøng ñaïo
ñöùc ñang xuoáng caáp, ngöôøi phuï nöõ chæ bieát laøm
ñeïp chöù khoâng bieát reøn luyeän nhaân caùch ñaïo

ñöùc laøm ngöôøi; chöù khoâng bieát ñeå laøm neân moät
con ngöôøi thanh cao ñeïp neát tinh thaàn, soáng
ñuùng hoàn nhieân trong traéng, thanh tònh cao
thöôïng ñoái vôùi mình, vôùi moïi ngöôøi.
Ngöôøi coù ñaïo ñöùc soáng khoâng löøa ñaûo doái
gaït ai, tuy xaáu maët, xaáu maøy chöù tinh thaàn
khoâng xaáu. Tinh thaàn luùc naøo cuõng neâu cao loái
soáng chaân thaät, khi cha meï sinh ra nhö theá
naøo thì vui loøng chaáp nhaän nhö theá naáy, khoâng
ñeán myõ vieän söûa sang saéc ñeïp, khoâng taïo saéc
ñeïp giaû taïo. Vì trang ñieåm giaû taïo nhö vaäy laø
ñaõ chuyeån ñoåi nhaân quaû baèng khoa phaãu thuaät
ngoaïi hình, nhöng chuùng toâi e raèng quyù vò seõ
khoâng traùnh khoûi nhaân quaû choàng leân nhaân
quaû, göông maët xaáu laïi caøng trôû neân xaáu hôn.
Cho neân, baùo chí thöôøng loan tin töùc caùc baø,
caùc coâ ñi myõ vieän hoaëc thoa kem naøy, kem kia
ñeå laøm cho mình ñeïp hôn, nhöng khoâng traùnh
khoûi da maët saàn suøi, trôû thaønh ngöôøi beänh taät.
Ngöôøi coù göông maët xaáu luùc naøo noù cuõng xaáu,
duø coù laøm gì noù cuõng xaáu.
Muoán thay ñoåi göông maët xaáu, khoâng gì
baèng laø neân taïo duyeân nhaân quaû thieän. Taïo
duyeân nhaân quaû thieän thì khoâng neân cheâ cöôøi
ngöôøi coù göông maët xaáu, maø haõy taäp nhìn caùi
xaáu, caùi ñeïp cuûa cô theå con ngöôøi qua caùi ñeïp
cuûa taâm hoàn ñaïo ñöùc.
344
Ñoái vôùi caùi nhìn cuûa con ngöôøi thì saéc ñeïp
cuûa ngöôøi phuï nöõ coù tuyeät traàn ñeán ñaâu, coù trôû
thaønh hoa khoâi theá giôùi thì noù vaãn laø caùi xaáu
cuûa nhöõng loaøi vaät khaùc. Bôûi caùi nhìn cuûa taát
caû loaøi thuù vaät thì saéc ñeïp phuï nöõ chæ laø con
quaùi vaät hay ít nhaát cuõng laø moät hung thaàn, vì
baøn tay cuûa ngöôøi phuï nöõ thöôøng gieát haïi caùc
loaøi chuùng sinh laøm thöïc phaåm ñeå aên.
Trong lòch söû Trung Hoa, ngöôøi ñeïp nhö
Toâ Ñaéc Kyû, Bao Töï, Voõ Taéc Thieân, Döông Quyù
Phi, v.v.. nhöõng saéc ñeïp aáy toaøn laø nhöõng ngöôøi
hung aùc gieát ngöôøi khoâng gôùm tay. Cho neân,
höõu nhan saéc höõu aùc ñöùc. Vì theá Löông Hoàng
thaáy vôï mình söûa sang trang ñieåm laøm ñeïp laø
oâng khoâng vui loøng. Trong nhöõng ngaøy ñoäng
phoøng hoa chuùc oâng chaúng ngoù ngaøng gì ñeán
naøng, khieán cho naøng khoâng bieát mình phaïm
loãi gì maø choàng chaúng ngoù ngaøng tôùi.
Baát cöù hoaøn caûnh naøo, ngöôøi coù ñöùc haïnh
LEÃ NGHÓA ñeàu bieát haï mình quyø xuoáng xin moïi
ngöôøi chæ cho mình bieát nhöõng loãi laàm ñeå töï
khaéc phuïc söûa sai, ñeå trôû thaønh nhöõng ngöôøi
toát sau naøy. Coøn nhöõng ngöôøi thieáu ñöùc haïnh
thì ngheânh ngang, leân gioïng keû caû, laïi coøn
duøng lôøi leõ aùc ngöõ chæ trích, cheâ ngöôøi khaùc coù
loãi hoaëc noùi naëng nheï nhau.

Ngöôøi con gaùi nhaø hoï Maïnh thaät laø ngöôøi

coù ñaïo ñöùc, khi thaáy choàng buoàn baõ khoâng noùi
thì duøng leã quyø xuoáng xin chæ daïy nhöõng ñieàu
sai.
Ñoù laø ñöùc toân kính treân ñôøi naøy ít coù ai
laøm ñöôïc, vì vôï choàng ôû ñôøi naøy hoï thöôøng xem
nhau ngang haøng, neân khoâng bao giôø quyø
xuoáng xin loãi, ñoù laø hoï hieåu nghóa bình ñaúng
khoâng ñuùng nghóa. Bình ñaúng laø bieát toân troïng
vaø cung kính söï soáng cuûa nhau; bình ñaúng
trong ñaïo ñöùc leã nghóa môùi thaät laø bình ñaúng.
Vì ñaïo ñöùc leã nghóa daïy chuùng ta phaûi cung
kính vaø toân troïng moïi ngöôøi.
Nhö chuùng ta ñaõ bieát: ngöôøi naøo cuõng coù
söï soáng bình ñaúng nhö nhau, duø ñoù laø moät ñöùa
beù, nhöng chuùng cuõng coù söï soáng bình ñaúng
nhö moïi ngöôøi. Vì vaäy duø laøm cha hay meï,
chuùng ta cuõng khoâng neân ñaùnh con caùi hay noùi
lôøi chöûi maéng chuùng, hoaëc goïi chuùng baèng
“maøy” vaø xöng hoâ vôùi chuùng laø “tao”, ñoù laø
chuùng ta khoâng toân troïng quyeàn soáng cuûa
chuùng, töùc laø chuùng ta thieáu ñöùc leã. Haàu heát
moïi ngöôøi trong xaõ hoäi ñeàu yû mình laø cha vaø
meï, laø ngöôøi sinh noù ra neân khoâng toân troïng söï
soáng cuûa con caùi, do ñoù môùi coù nhöõng caùi taùt
tay.
346
Con caùi coøn phaûi toân troïng nhö vaäy, huoáng
laø tình nghóa vôï choàng thì phaûi cung kính vaø
toân troïng laãn nhau hôn nöõa. Khi muoán noùi moät
ñieàu gì maø caûm thaáy mình coù loãi thì neân quyø
xuoáng xin loãi, ñoù laø leã nghóa cuûa ngöôøi coù ñaïo
ñöùc. Coøn nhöõng ngöôøi thieáu ñaïo ñöùc, khi coù söï
baát toaïi nguyeän hoaëc coù söï gaây caán nhau thì hoï
loä ra veû khinh khi hoaëc xem ngöôøi khaùc (ñoái
töôïng) coøn thua con thuù vaät. Do khoâng toân
troïng vaø cung kính ngöôøi khaùc neân duøng lôøi leõ
thoâ loã, tieáng noùi coäc caèn khoâng eâm dòu, thöôøng
duøng lôøi noùi to tieáng la loái, maït saùt nhau nhö
keû thuø ñòch. Luùc baáy giôø ñöùc leã khoâng coøn nöõa,
chæ coøn laïi laø nhöõng haønh ñoäng vaø lôøi noùi cuûa
giôùi löu manh, du coân, du ñaõng.
Ñöùc caàu xin chæ loãi cho mình laø moät haønh
ñoäng toát ñeïp cao quyù bieát toân troïng mình, toân
troïng ngöôøi, ñoù laø ñieàu caàn thieát cho cuoäc soáng
con ngöôøi, vì laøm ngöôøi coù ai khoâng laàm loãi,
nhöng bieát caàu xin ngöôøi chæ loãi ñeå mình söûa
sai laø moät haønh ñoäng töï giaùc cao ñeïp tuyeät vôøi.
Chuùng ta laø nhöõng ngöôøi tu theo Phaät
giaùo, laáy giôùi luaät ñöùc haïnh laøm cuoäc soáng, vì
theá ÑÖÙC CAÀU XIN CHÆ LOÃI cho mình laø moät vieäc
laøm caàn thieát vaø lôïi ích raát lôùn cho mình, ñeå

moãi ngaøy mình laïi theâm tieán boä veà ñôøi soáng
ñaïo ñöùc nhieàu hôn nöõa.
Ñöùc caàu xin chæ loãi ñeå mình söûa sai ñaâu coù
gì heøn haï, noù laø moät haønh ñoäng cao thöôïng
daùm xin ngöôøi chæ loãi, daùm nhaän loãi ñeå söûa sai
thì ñoù laø moät haønh ñoäng ñaùng khen. Caùc con
haõy nhôù lôøi daïy naøy: “Xin ngöôøi chæ loãi cho
mình laø moät haønh ñoäng cao quyù voâ cuøng”.
--o0o--
Ñoaïn 10
“ Löông Hoàng thaáy vôï mình quyø döôùi
ñaát, trong loøng khoâng kìm ñöôïc nöõa, voäi vaøng
ñôõ naøng daäy vaø noùi: “Töø laâu ñaõ nghe naøng laø
ngöôøi hieàn ñöùc leã nghóa, coù ai ngôø raèng naøng laø
moät ngöôøi thích hö danh. Nhìn naøng phaán son,
ñaày mình gaám voùc, ñoù chaúng leõ laïi khoâng laøm
cho ta thaát voïng ö!”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Ñöùc Cung Kính Thaúng Thaén Chæ Loãi.
Löông Hoàng laø moät ngöôøi coù ñaày ñuû ñaïo
ñöùc leã nghóa, khi thaáy vôï mình bieát quyø döôùi
ñaát xin chæ cho thaáy nhöõng loãi laàm cuûa mình
348
thì chaøng bieát ngay chæ nhöõng ngöôøi coù ñaïo ñöùc
môùi quyø döôùi chaân choàng nhö vaäy. Thaät treân
ñôøi naøy raát hieám thaáy coù moät ngöôøi phuï nöõ naøo
nhö vaäy. Bieát toân troïng cung kính choàng, chöa
bieát mình coù loãi gì maø gan daï duõng caûm quyø
döôùi chaân choàng xin chæ loãi thaät ñaùng khen,
ñaùng ca ngôïi. Neáu cuoäc ñôøi naøy ai ai cuõng ñeàu
coù ñöùc leã nhö ngöôøi con gaùi nhaø hoï Maïnh thì
cuoäc soáng gia ñình haïnh phuùc bieát bao, laø thieân
ñaøng. Treân ñôøi naøy neáu moïi ngöôøi ai cuõng bieát
giöõ gìn ñöùc leã vôùi nhau, töùc laø bieát cung kính vaø
toân troïng laãn nhau thì ñaõ mang laïi söï bình an
voâ cuøng voâ taän.
Neáu moät ngöôøi coù ñöùc hieáu sinh maø khoâng
ñöùc leã thì ñöùc hieáu sinh aáy chæ laø ñöùc hieáu sinh
nhaát höôùng. Ñöùc hieáu sinh ña höôùng laø ñöùc
hieáu sinh mang ñaày ñuû ñöùc leã cung kính vaø toân
troïng moïi ngöôøi. Khi cung kính vaø toân troïng
moïi ngöôøi baèng moät loøng yeâu thöông chaân thaät
thì ngöôøi aáy phaûi am töôøng söï soáng cuûa moïi
ngöôøi treân theá gian naøy laø raát quyù baùu. Vì söï
soáng raát bình ñaúng ai cuõng nhö ai, thaäm chí
nhö nhöõng loaøi ñoäng vaät khaùc ñeàu coù söï soáng
cuõng nhö nhau. Vaäy sao chuùng ta khoâng toân
troïng söï soáng cuûa nhau, laïi lôïi duïng uy quyeàn
theá löïc hoaëc tieàn cuûa hoaëc söùc maïnh ñeå cöôùp

ñoaït söï soáng cuûa ngöôøi khaùc vaø vaät khaùc, ñoù laø
coâng baèng sao?
Haèng ngaøy chieán tranh ñaõ cöôùp ñi haøng
traêm, haèng vaïn sinh maïng soáng cuûa con ngöôøi
maø lòch söû loaøi ngöôøi ñaõ chöùng minh vaø xaùc
ñònh ñieàu aáy. Xöông maùu cuûa con ngöôøi ñaõ
choàng chaát treân haønh tinh naøy nhö nuùi, nhö
soâng. Con ngöôøi khoâng bieát toân troïng söï soáng
cuûa nhau nhö vaäy thì söï soáng cuûa nhöõng loaøi
ñoäng vaät khaùc coøn coù nghóa lyù gì ñoái vôùi con
ngöôøi. Cho neân, hoï gieát haïi caùc loaøi ñoäng vaät ñeå
laøm thöïc phaåm. Tieáng keâu la thaûm thieát cuûa
loaøi gia suùc nhö gaø, vòt, heo, deâ, boø, choù vaø caù
toâm haèng ngaøy cheát bieát bao nhieâu vì baøn tay
ñoäc aùc cuûa loaøi ngöôøi thaät laø gheâ rôïn. OÂi! Sao
con ngöôøi khoâng bieát thöông söï soáng. Maø söï
soáng cuûa muoân loaøi coøn quyù hôn vaøng, baïc, chaâu
baùu, kim cöông, v.v..
Ngöôøi vôï quyø xuoáng xin choàng chæ loãi cho

mình ñeå söûa sai thì treân ñôøi naøy thaät laø hieám
thaáy, ñoù laø ngöôøi vôï bieát cung kính vaø toân
troïng choàng, coøn rieâng ngöôøi choàng thì sao?
Löông Hoàng thaáy vôï mình quyø döôùi ñaát, trong
loøng khoâng kìm ñöôïc nöõa neân voäi vaøng cuùi
xuoáng ñôõ naøng daäy. Haønh ñoäng cuùi xuoáng ñôõ
350
daäy cuõng laø moät haønh ñoäng cung kính vaø toân
troïng.
Nhöõng haønh ñoäng vôï choàng cung kính vaø
toân troïng nhau nhö vaäy thaät laø haïnh phuùc voâ
cuøng. Vaäy caùc con neân nhôù nhöõng lôøi daïy naøy:
Suoát ñôøi luoân luoân phaûi bieát cung kính vaø toân
troïng moïi ngöôøi. Duø ai coù laøm nhöõng ñieàu hung
döõ hay laøm nhöõng ñieàu aùc thì ñeå töï hoï phaûi
gaùnh chòu nhöõng haønh vi aùc, coøn rieâng caùc con
neân toân troïng vaø cung kính söï soáng cuûa moïi
ngöôøi. Duø ngöôøi ñoù lôùn tuoåi cuõng nhö ngöôøi ñoù
treû tuoåi, cho ñeán moät em beù, caùc con ñeàu neân
toân troïng vaø quyù meán nhö nhau. Söï quyù meán vaø
toân troïng seõ mang laïi söï bình an, yeân vui cho
caùc con.
--o0o--
Ñoaïn 11
“ Coâ gaùi hoï Maïnh nghe choàng noùi vaäy,

trong loøng raát vui möøng, mæm cöôøi maø raèng:
“Thì ra laø nhö theá. Vieäc trang ñieåm cuûa thieáp
chaúng qua ñeå thöû yù vaø nguyeän voïng cuûa chaøng.
Töø nay veà sau thieáp chæ aên maëc ñôn sô, uoáng
traø baàn, aên côm teû, theà seõ soáng suoát ñôøi vôùi

chaøng!”. Noùi xong laäp töùc thaùo caëp toùc, boû nöõ
trang, thay aùo vaûi”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Ñöùc Thieåu Duïc Tri Tuùc YÙ Haønh, Thaân
Haønh, Khaåu Haønh.
Moät ngöôøi soáng coù ñaïo ñöùc ai nhìn vaøo
cuõng bieát ngay lieàn, vì caùch soáng cuûa hoï raát
ñôn giaûn, ñôøi soáng luoân luoân thieåu duïc tri tuùc,
aên cuõng nhö maëc luoân luoân giöõ gìn caùch soáng töï
nhieân, khoâng caàu kyø trang ñieåm laøm veû ñeïp giaû
taïo. Khi cha meï sinh ra nhö theá naøo thì luoân
luoân giöõ gìn nhö theá naáy vaø soáng giaûn dò, nhaát
laø nhöõng haønh ñoäng ñoái xöû vôùi moïi ngöôøi ñeàu
toû ra cung kính vaø toân troïng, duø laø moät em beù
vaãn ñoái xöû nhö ngöôøi lôùn nhö treân ñaõ noùi, duøng
lôøi noùi xöng hoâ raát ngoït ngaøo, eâm aùi.
ÔÛ ñaây, khi nghe Löông Hoàng khoâng chaáp
nhaän söï laøm ñeïp cuûa naøng, thì ngay ñoù naøng
con gaùi nhaø hoï Maïnh lieàn deïp nhöõng ñoà trang
ñieåm, chæ coøn aên maëc ñôn sô, uoáng traø baàn, aên
côm teû thanh baàn, chi tieâu ít toán keùm, bieát tieát
kieäm giaønh duïm khi ñau oám, ñoù laø loái soáng cuûa
ngöôøi coù ñaïo ñöùc. Coøn nhöõng ngöôøi soáng thieáu
ñaïo ñöùc thì khoe khoang söï giaøu sang baèng
caùch aên maëc trang ñieåm, vaøng ñeo ñaày tay,
traâm caøi löôïc giaét, chuoãi ngoïc ñeo ñaày coå, nay
352
aên maëc quaàn naøy, mai aên maëc aùo kia hoaëc chaïy
theo caùc “mode” thôøi trang. Ñoù laø nhöõng ngöôøi
thieáu ñaïo ñöùc, ngöôøi thieáu ñaïo ñöùc thì khoâng
bao giôø soáng ñôn giaûn.
Löông Hoàng laø ngöôøi ñaïo ñöùc, neân khi
thaáy ngöôøi con gaùi nhaø hoï Maïnh trang ñieåm
soáng theo kieåu giaû taïo khoâng thaønh thaät thì raát
buoàn, töø ngaøy cöôùi cho ñeán suoát 7 ngaøy chaøng
khoâng heà noùi moät lôøi naøo vôùi naøng. Ngöôøi con
gaùi nhaø hoï Maïnh thaáy choàng ñoái xöû vôùi mình
raát laï nhö theá neân quyø xuoáng ñaûnh leã choàng,
xin cho bieát mình coù loãi gì?
Khi ñöôïc choàng cho bieát söï thieáu ñaïo ñöùc
cuûa mình nhö vaäy neân naøng vui möøng, deïp heát
trang ñieåm, soáng ñôn giaûn nhö tröôùc kia naøng
ñaõ soáng.
Ñaáy, caùc con xeùt thaáy raát roõ, soáng ñôn
giaûn khoâng trang ñieåm, khoâng ñua ñoøi hôn
thua vôùi ai caû, ñoù laø neáp soáng ñaïo ñöùc thieåu duïc
tri tuùc. Ngöôøi soáng thieåu duïc tri tuùc thì taâm
hoàn thaûnh thôi, an laïc vaø voâ tö. Ñoù laø haïnh
phuùc chaân thaät cuûa loaøi ngöôøi.
Ngöôøi soáng ít muoán bieát ñuû laø ngöôøi soáng
an vui haïnh phuùc nhaát treân ñôøi. Bôûi ñöùc thieåu
duïc tri tuùc laø moät ñöùc haïnh cao thöôïng, bieán
con ngöôøi trôû thaønh nhöõng ngöôøi khoâng tham
lam, troäm caép, cöôùp cuûa, gieát ngöôøi; bieán con

ngöôøi trôû thaønh nhöõng ngöôøi lieâm chính, chí
coâng, voâ tö vaø khoâng tieâu cöïc aên lo loùt, hoái loä,
v.v..
Ñöùc thieåu duïc tri tuùc raát caàn thieát cho ñôøi
soáng khoa hoïc coâng kyõ ngheä hieän ñaïi hoùa, bôûi
noù giuùp chaën ñöùng loøng tham duïc cuûa loaøi ngöôøi
ñang taêng theo vaät chaát tieän nghi cuûa thôøi ñaïi.
Ñöùc thieåu duïc tri tuùc taïo cho con ngöôøi coù
moät ñôøi soáng thanh cao, an oån maø khoâng bò vaät
chaát loâi cuoán trong doøng danh neûo lôïi.
Ñôøi soáng thieåu duïc tri tuùc laø ñôøi soáng cuûa
nhöõng baäc ly traàn thoaùt tuïc thanh thoaùt vaø cao
thöôïng. Vaäy caùc con neân nhôù lôøi daïy naøy maø
taäp soáng moät ñôøi ngöôøi bieát thieåu duïc tri tuùc.
Ñaáy laø chaân haïnh phuùc caùc con aï!
--o0o--
Ñoaïn 12
“ Löông Hoàng thaáy theá, ngaém moät hoài
laâu vaø khen raèng: “Thöïc ra naøng khoâng heà xaáu
chuùt naøo, raát gioáng moät vieân ngoïc bích aùnh
saùng röïc rôõ. Ta seõ ñaët cho naøng moät caùi teân goïi
laø Maïnh Quang”. Töø ñoù veà sau, vôï choàng
thöông yeâu nhau ngaøy moät ñaäm ñaø hôn. Löông
354
Hoàng luoân luoân yeâu thöông vôï mình, coøn Maïnh
Quang chaêm soùc heát mình ngöôøi choàng yeâu
quyù”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Ñöùc Leã Vôï Choàng Cung Kính Toân Troïng
Laãn Nhau Thaân Haønh, Khaåu Haønh, YÙ Haønh.
Ñöùc leã laø söï toân kính laãn nhau, töùc laø toân
kính söï soáng cuûa nhau treân haønh tinh naøy. Neáu
treân ñôøi naøy ai cuõng bieát giöõ gìn ñöùc leã thì theá
gian naøy ñaâu coù söï khoå ñau. Phaûi khoâng quyù vò?
Ngöôøi soáng vôùi ñöùc leã ñoái vôùi baûn thaân
mình thì phaûi soáng ñôn giaûn thieåu duïc tri tuùc,
khoâng tranh ñua hôn thieät, khoâng laøm sang
laøm ñeïp, khoâng trang ñieåm loøe loeït, khoâng
khoe khoang söï giaøu sang danh lôïi cuûa mình.
Bôûi vì neáu coù taâm toû veû hôn ngöôøi laø ñaõ ñaùnh
maát ñöùc leã. Ñöùc leã luoân luoân toû ra khieâm haï ñoái
vôùi baát cöù ngöôøi naøo. Ñöùc khieâm haï khoâng phaûi
laø söï luoàn cuùi ñeå caàu xin moät ñieàu gì. Ñöùc
khieâm haï laø haï mình cung kính vaø toân troïng
moïi ngöôøi, ñoù laø caùch soáng khoâng laøm ñau khoå
ngöôøi khaùc hay loaøi vaät khaùc; khoâng noùi lôøi noùi
hung döõ vôùi ngöôøi khaùc, chöù khoâng phaûi luoàn
cuùi daï daï vaâng vaâng troâng raát sôï haõi. Ngöôøi
luoàn cuùi ngöôøi khaùc laø khoâng coù ñöùc leã vôùi baûn
thaân mình.

Ñöùc leã ñoái vôùi gia ñình laø phaûi cung kính
vaø toân troïng moïi ngöôøi trong gia ñình, cung
kính vaø toân troïng moïi ngöôøi khoâng phaûi luoàn
cuùi khuùm nuùm sôï haõi maø laø khoâng laøm cho
nhöõng ngöôøi trong gia ñình buoàn baõ nhö noùi lôøi
thoâ loã coäc caèn, hung döõ, chöûi theà hay noùi tuïc
tóu, la heùt, maït saùt, maï lò chöûi maéng nhau, v.v..
Cuõng nhö khoâng laøm nhöõng haønh ñoäng vuït
chaït quaêng neùm, xoâ ñaåy, muùa tay, muùa chaân,
xæa xoùi, v.v.. Khoâng laøm nhöõng haønh ñoäng
thieáu vaên hoùa ñoù laø cung kính vaø toân troïng
ngöôøi khaùc.
Trong gia ñình maø bieát toân troïng vaø cung
kính moïi ngöôøi nhö vaäy thì xaõ hoäi khoâng bao
giôø coù lôùn tieáng vôùi nhöõng ngöôøi khaùc, cho neân
caùi khoù nhaát laø ñöùc leã ñoái xöû vôùi nhöõng ngöôøi
thaân trong gia ñình.
Ñöùc leã ñöôïc moïi ngöôøi aùp duïng vaøo ñôøi
soáng haèng ngaøy thì con ngöôøi bieát toân troïng vaø
cung kính vôùi nhau, nhö vaäy thì theá gian naøy
raát haïnh phuùc, moïi ngöôøi seõ khoâng coøn ai laøm
khoå cho ai. Vaø bôûi vaäy theá giôùi seõ hoøa bình,
khoâng coøn coù chieán tranh. Neáu con ngöôøi ai
cuõng bieát leã nghóa toân troïng vaø cung kính söï
soáng cuûa con ngöôøi, cuõng nhö söï soáng cuûa taát caû
loaøi thuù vaät thì theá gian naøy khoâng coøn ai aên
thòt chuùng sinh nöõa. Bôûi vì taát caû muoân loaøi
ñeàu coù söï soáng bình ñaúng nhö nhau neân moïi
356
ngöôøi ñeàu phaûi toân troïng cung kính söï soáng,
khoâng coøn ai daùm chaø ñaïp leân söï soáng cuûa loaøi
vaät khaùc. Vaø nhö vaäy môùi thaät söï laø toân troïng
vaø cung kính söï soáng. Coøn neáu laøm sai thì töï
mình ñaùnh maát söï coâng baèng cuûa nhau, vaø nhö
vaäy laø chuùng ta ñaõ ñaùnh maát ñöùc leã. Ñöùc leã raát
caàn thieát cho söï soáng treân haønh tinh naøy, neân
chuùng ta phaûi coá gaéng reøn luyeän soáng cho ñöôïc
vôùi ñöùc leã ñeå mang laïi söï bình an cho nhau
treân haønh tinh, khoâng phaân bieät ngöôøi hay taát
caû loaøi vaät.
Nhö treân ñaõ noùi, ñöùc leã laø moät haønh ñoäng
khieâm haï, luoân luoân cung kính vaø toân troïng söï
soáng cuûa muoân loaøi, nhôø ñoù maø chuùng ta soáng
khoâng bao giôø giaän hôøn phieàn naõo vôùi baát cöù
moät ngöôøi naøo, moät vaät naøo khi hoï laøm traùi yù
chuùng ta, khi hoï laøm cho chuùng ta ñau khoå. Ñöùc
leã maø ñaït ñöôïc nhö vaäy laø nhôø loøng cung kính
vaø toân troïng thaät söï trong taâm cuûa chuùng ta.
Coøn ngöôïc laïi, neáu ñöùc leã chæ mang hình thöùc
beân ngoaøi thì chuùng ta khoâng theå naøo traùnh
khoûi phieàn naõo khoå ñau trong taâm mình caû.
Ñöùc leã laø moät phöông phaùp dieät ngaõ xaû
taâm tuyeät vôøi, vaäy caùc con neân nhôù lôøi daïy naøy
maø luoân luoân soáng vôùi ñöùc leã thì cuoäc ñôøi chaám
döùt khoå ñau.
--o0o--

Ñoaïn 13
“ Löông Hoàng vaø Maïnh Quang ôû aån
trong nuùi. Moät hoâm, Löông Hoàng ñi qua Laïc

Döông, nhìn thaáy cung ñieän nguy nga maø nhaân
daân chòu moãi noãi khoå cuûa söu dòch, chaøng vieát
moät baøi haùt teân laø: “Nguõ yù chi ca”. Baøi haùt naøy
truyeàn taän ñeán trieàu ñình, nhaø vua leänh baét
Löông Hoàng. Löông Hoàng khoâng coøn caùch naøo
khaùc, phaûi cuøng vôï troán sang nöôùc Teà roài ñi veà
phía Nam xuoáng ñeán Toâ Chaâu. Ñeán nôi ñaây,
hai ngöôøi phaûi daáu teân vaø ñi laøm thueâ ñeå kieám
soáng”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Thieáu Ñöùc Caån Troïng Khoâng Thöùc Thôøi.
Ñöùc caån troïng raát quan troïng trong ñôøi
soáng con ngöôøi, neáu thieáu ñöùc caån troïng con
ngöôøi seõ gaëp nhieàu tai naïn vaø thaát baïi trong
vieäc laøm aên.
Caån coù nghóa laø caån thaän; troïng coù nghóa
laø thaän troïng. Do caån troïng ñoái vôùi mình vaø
ngöôøi khaùc neân lôøi noùi hay haønh ñoäng phaûi deø
daët. Khi noùi ra phaûi suy tö lôøi noùi coù ñem ñeán
tai hoïa cho mình, cho ngöôøi hay khoâng? Neáu
358
noùi ra maø ñem ñeán tai hoïa cho mình vaø cho
ngöôøi thì nhaát ñònh khoâng noùi; thì nhaát ñònh laø
khoâng laøm. Noùi ñeán nhöõng ngöôøi coù quyeàn cao
chöùc troïng thì coi chöøng tai hoïa ñeán mình.
Ñöøng vì baát maõn moät vaøi ñieàu cuûa daân, cuûa
nöôùc maø noùi ra khoâng ñuùng luùc, khoâng ñuùng
thôøi ñieåm, thì cuõng coù theå xaûy ra nhöõng ñieàu
chaúng laønh, mang laáy tai hoïa vaøo thaân. Löông
Hoàng thieáu caån troïng, thaáy noãi khoå cuûa nhaân
daân söu cao thueá naëng neân noùi ra môùi gaùnh
chòu haäu quaû vaøo thaân. Thaät laø khoâng bieát söùc
mình khoâng löôïng söùc ngöôøi, ñoù laø do thieáu ñöùc
caån troïng.
Ñöùc caån troïng veà baûn thaân thì ít khi noùi
chuyeän vôùi ngöôøi khaùc ngoaøi leà, hoaëc noùi chaïm
töï aùi cuûa ngöôøi khaùc neân khoâng laøm phieàn loøng
moïi ngöôøi, nhôø ñoù cuoäc soáng ñöôïc bình an yeân
vui.
Ñöùc caån troïng giuùp cho nhöõng ngöôøi trong
gia ñình khoâng coù lôøi qua tieáng laïi, vì lôøi noùi deã
gaây phieàn loøng. Coøn lôøi noùi laøm vui loøng mình,
vui loøng ngöôøi thì raát khoù chöù khoâng phaûi deã.
Cho neân, khoâng noùi laø toát nhaát, coøn noùi thì
phaûi caån troïng lôøi noùi, khi noùi ra phaûi laøm cho
gia ñình moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc yeân vui vaø haïnh
phuùc.

Veà xaõ hoäi, chung ñuïng vôùi moïi ngöôøi maø

bieát giöõ gìn ñöùc caån troïng thì khoâng laøm ai oaùn
gheùt thuø haän mình, neân xaõ hoäi coù traät töï an
ninh, khoâng ai gaây roái cho ai caû.
Löông Hoàng thieáu ñöùc caån troïng vôùi xaõ
hoäi, do ñoù phaûi boû xöù troán ñi ñeán xöù khaùc thaät
laø vaát vaû traêm beà.
Ñaây quyù vò xem, chæ thieáu ñöùc caån troïng
lôøi noùi maø phaûi chòu traêm beà cay ñaéng. Do thaáu
hieåu nhö vaäy thì moïi ngöôøi neân laáy ñöùc caån
troïng laøm ñaàu cuoäc soáng.
Ñöùc caån troïng laø moät ñöùc haïnh giuùp chuùng
ta thaønh coâng trong moïi laõnh vöïc. Ngöôøi coù ñöùc
caån troïng laùi xe treân ñöôøng khoâng xaûy ra tai
naïn giao thoâng; ngöôøi coù ñöùc caån troïng laøm moïi
coâng vieäc khoâng bao giôø thaát baïi vaø cuõng khoâng
bao giôø xaûy ra tai naïn lao ñoäng.
Ñöùc caån troïng goàm coù hai ñöùc gheùp laïi, ñoù
laø ÑÖÙC CAÅN THAÄN vaø ÑÖÙC THAÄN TROÏNG.
Ngöôøi coù ñöùc caån troïng khoâng bao giôø to
tieáng chöûi maéng maït saùt moät ai; ngöôøi coù ñöùc
caån troïng khoâng bao giôø gian xaûo, doái traù, löøa
ñaûo; ngöôøi coù ñöùc caån troïng khoâng bao giôø uoáng
röôïu say xæn chöûi vôï maéng con, chöûi xoùm maéng
laøng; ngöôøi coù ñöùc caån troïng noùi naêng oân toàn
360
nhaõ nhaën, khoâng bao giôø voäi vaøng hoái haû, khi
ñi ñöùng naèm ngoài ñeàu nheï nhaøng, khoan thai,
kyõ löôõng.
Ñöùc caån troïng lôïi ích nhö vaäy, caùc con haõy
sieâng naêng taäp luyeän ñöùc caån troïng ñeå luùc naøo
taâm cuõng ôû trong chaùnh nieäm tónh giaùc. Caùc
con coù nhôù chöa?
--o0o--
Ñoaïn 14
“ Sau ñoù, hai vôï choàng laøm coâng cho moät

ñòa chuû teân laø Phuï Baù Thoâng ôû trong moät gian
nhaø raát chaät heïp. Moät laàn Phuï Baù Thoâng coù
vieäc ñeán gian nhaø nhoû tìm Löông Hoàng, vaøo luùc
ñang coù böõa côm tröa. OÂng thaáy Maïnh Quang
töø döôùi beáp beâ maâm côm leân. Naøng naâng maâm
côm leân ngang taàm maét cuûa mình, aân caàn noùi
vôùi choàng: “Thieáp môøi chaøng duøng böõa”. Löông
Hoàng voäi ñoùn nhaän baùt côm raát cung kính, noùi
raèng: “Naøng vaát vaû quaù, caûm ôn naøng! Caûm ôn
naøng!”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Ñöùc Leã Vôï Choàng Cung Kính Toân Troïng
Laãn Nhau Thaân Haønh, Khaåu Haønh.


Vôï bieát toân kính choàng vaø choàng bieát toân
kính vôï thì khoâng bao giôø vôï choàng noùi ñuøa,
noùi giôõn chôi. Noùi lôøi naøo cuõng phaûi nghieâm
trang ñuùng ñaén. Nhaát laø khoâng ñem chuyeän
xaáu toát cuûa nhöõng ngöôøi khaùc, cuûa nhöõng gia
ñình ngöôøi khaùc noùi ra. Noùi ra coù veû so saùnh
choàng hay vôï trong gia ñình mình, laøm cho
choàng hay vôï bò töï aùi. Khi ñaõ thaønh vôï thaønh
choàng ñöøng coù nhìn leân cao roài sinh tính ích kyû
heïp hoøi, thöôøng cheâ bai choàng hay vôï mình.
Khi cheâ bai thöôøng noùi thaúng maët hoaëc tröôùc
maët coù nhöõng ngöôøi khaùc khieán cho choàng hay
vôï bò maát maët.
Caâu chuyeän Löông Hoàng treân ñaây ñeå
chuùng ta deã nhaän ra ñoù laø caùch cung kính vaø
toân troïng trong böõa aên. Vôï Löông Hoàng chòu
khoù naáu côm canh thaønh böõa aên roài böng leân
ñeå ngang taàm maét môøi choàng aên côm. Treân ñôøi
naøy khoù thaáy coù ngöôøi vôï naøo cung kính choàng
nhö naøng Maïnh Quang, naâng maâm côm ñeå môøi
cha meï coøn chöa coù huoáng laø choàng. Chæ coù doïn
côm leân baøn xong roài môùi môøi cha meï ñeán duøng
böõa côm chöù chöa coù ai naâng maâm côm môøi aên
bao giôø ñaâu. Moät vieäc laøm naøy hy höõu ít coù
trong theá gian naøy.
362
Caùch thöùc toân troïng vaø cung kính cuûa
naøng Maïnh Quang ñoái vôùi choàng trong xaõ hoäi
naøy chöa bao giôø coù, vaø caùch thöùc cuûa Löông
Hoàng toân kính ñoái vôùi vôï cuõng chöa töøng coù
ngöôøi. Chaøng naâng maâm côm treân tay vôï vaø raát
leã ñoä noùi vôùi vôï: “Naøng vaát vaû quaù, caûm ôn
naøng! Caûm ôn naøng!”. Treân ñôøi naøy, chöa coù
ngöôøi choàng naøo noùi lôøi bieát ôn vôï lo böõa aên
nhö Löông Hoàng.
Ñuùng laø ñöùc leã seõ mang laïi haïnh phuùc gia
ñình troïn veïn. Neáu con caùi ñöôïc sinh ra trong
gia ñình nhö vaäy thì khoâng baûo sao: “OÂng baø,
cha meï maãu möïc con chaùu ngoan hieàn” laø raát
ñuùng. Cho neân, nhöõng ai ñaõ coù gia ñình hoaëc
saép laäp gia ñình thì haõy laáy ñöùc cung kính vaø
toân troïng laøm söï soáng göông maãu cho con chaùu
sau naøy. Ñoù laø traùch nhieäm cuûa cha meï phaûi
laøm göông toát cho con chaùu.
Ñöùc leã thaät tuyeät vôøi, noù giuùp cho moãi
ngöôøi ñeàu coù söï soáng ñoái xöû bình ñaúng vôùi
nhau. Nhôø coù ñoái xöû bình ñaúng vôùi nhau môùi
chöùng minh söï toân troïng söï soáng cuûa mình thaät
söï laø toân troïng söï soáng cuûa nhöõng ngöôøi khaùc.
Vaø nhö vaäy môùi ñöôïc goïi laø bình ñaúng trong
cuoäc soáng. Ngoaøi ñöùc leã ra chuùng ta khoù tìm,
khoù thaáy söï cung kính bình ñaúng söï soáng cuûa
nhau.

Ngöôøi ta noùi ñöôïc söï soáng bình ñaúng nhö

nhau, nhöng chöa ai noùi ra ñöôïc caùch thöùc laøm
nhö theá naøo ñeå coù söï soáng bình ñaúng nhö nhau.
Trong baøi Taâm Hoàn Cao Thöôïng coù caâu noùi raát
hay: “Kyø thöïc moïi ngöôøi ñeàu coù söï soáng bình
ñaúng nhö nhau tröôùc moïi ngöôøi, moïi ngöôøi ñeàu
coù söï toân nghieâm cuûa rieâng mình, khoâng ai coù
quyeàn cöôùp ñoaït söï toân nghieâm aáy”. Caâu noùi
suoâng thì deã, nhöng bieán ra haønh ñoäng soáng
thì phaûi laøm nhö theá naøo ñeå noùi leân ñöôïc söï
bình ñaúng thì ít ai bieát ñöôïc.
Trong nhöõng baøi hoïc treân ñaây, caùc con ñaõ
nhaän ra ñöùc gì ñeå chöùng toû moïi ngöôøi ñeàu coù söï
soáng bình ñaúng nhö nhau tröôùc moïi ngöôøi, vaø
moïi ngöôøi ñeàu coù söï toân nghieâm cuûa rieâng
mình, khoâng ai coù quyeàn cöôùp ñoaït söï toân
nghieâm aáy. Ñoù laø ñöùc leã cung kính vaø toân
troïng, ngoaøi ñöùc leã thì khoâng theå naøo tìm thaáy
söï bình ñaúng.
Treân ñôøi naøy chæ coù ñöùc leã cung kính vaø
toân troïng thì môùi coù söï soáng bình ñaúng nhö
nhau tröôùc moïi ngöôøi, moïi vaät. Ñoù laø ñieàu xaùc
quyeát khoâng coøn coù moät ñöùc haïnh naøo khaùc
ñöôïc xem laø tieâu chuaån ñeå xaùc ñònh roõ neùt söï
soáng cuûa moïi ngöôøi bình ñaúng nhö nhau.
364
Ñöùc leã nhö treân ñaõ noùi laø moät haønh ñoäng
khieâm haï tuyeät vôøi maø trong kinh Phaùt trieån
thöôøng goïi laø thöôøng baát khinh Boà taùt, coù
nghóa laø moät vò Boà taùt thöôøng giöõ gìn ñöùc haïnh
khoâng khinh khi, khinh reû ai caû. Gaëp ai cuõng
ñaûnh leã cung kính vaø toân troïng nhö Phaät. Ñoái
vôùi ñöùc leã gaëp ai cuõng cung kính vaø toân troïng,
vì theá noù laø moät haønh ñoäng ai cuõng quyù troïng
vaø thöông meán. Vaäy caùc con haèng ngaøy neân
soáng vôùi ñöùc leã ñeå dieät ngaõ xaû taâm, ly duïc ly aùc
phaùp, ñeå taâm baát ñoäng, ñeå baûo veä chaân lyù
thanh thaûn, an laïc vaø voâ söï. Nhôø ñoù khi cheát
caùc con seõ vaøo choã baát sinh, baát dieät.
--o0o--
Ñoaïn 15
“ Phuï Baù Thoâng nhìn thaáy caûnh naøy voâ

cuøng caûm ñoäng. Sau ñoù thoâng qua nhieàu ngöôøi,
oâng ta bieát ñöôïc raèng vôï choàng Löông Hoàng töø
tröôùc tôùi nay ñeàu ñoái xöû leã nghóa, toân troïng nhö
vaäy töø luùc ôû trong laøng. Trong loøng oâng raát
khaâm phuïc ñoâi vôï choàng naøy vaø noùi vôùi hoï raát
thaønh khaån: “Toâi khoâng ngôø raèng caû hai ngöôøi
ñeàu laø baäc quaân töû toân troïng leã nghóa ñeán nhö
vaäy. Ñeå oâng baø ôû trong moät gian nhaø nhoû beù
nhö vaäy thì quaû laø hoå theïn. Ngaøy mai xin ñeán

nhaø toâi ôû ñeå ngöôøi nhaø vaø ñaày tôù cuûa toâi ñeàu
ñöôïc hoïc taäp hai vò”. Löông Hoàng vaø Maïnh
Quang sau khi doïn ñeán nhaø Phuï Baù Thoâng raát
toân kính vôï choàng Phuï Baù Thoâng, gioáng nhö
ñoái vôùi aân nhaân”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc gì?
I- ÑAÙP AÙN
Nhôø soáng ÑÖÙC LEÃ ñöôïc moïi ngöôøi quyù
meán.
Nhôø bieát giöõ gìn ñöùc leã vôï choàng cung
kính vaø toân troïng laãn nhau maø caûm hoùa ñöôïc
moät ngöôøi giaøu sang nhaát vuøng laø Phuï Baù
Thoâng, ñaõ meán phuïc vaø môøi vôï choàng Löông
Hoàng veà ôû gaàn beân mình ñeå ñöôïc hoïc nhöõng
ñaïo ñöùc.
Töø ñaây vôï choàng Löông Hoàng ñöôïc soáng
trong caûnh ñaày ñuû, khoâng coøn lo ñoùi lo no. Cho
neân, ñaïo ñöùc ñaõ chuyeån nghieäp khoå ñau ñeå trôû
thaønh moät cuoäc soáng an vui.
Veà baûn thaân, ngöôøi bieát cung kính toân
troïng ngöôøi khaùc laø töï mình ñaõ dieät ngaõ, xaû
taâm. Cöù moãi laàn cung kính toân troïng ngöôøi
khaùc laø moãi laàn maøi moøn baûn ngaõ cuûa mình.
Cho neân, ñöùc leã trong ñaïo Phaät raát quan troïng
veà vieäc ly duïc ly aùc vaø dieät ngaõ xaû taâm ñeå thöïc
hieän taâm voâ laäu hoaøn toaøn.
366
Bôûi ñöùc leã laøm lôïi ích raát lôùn cho cuoäc
soáng tu haønh giaûi thoaùt cuûa chuùng ta, giuùp
chuùng ta ra khoûi nhöõng phieàn naõo khoå ñau;
giuùp chuùng ta ra khoûi nhöõng haønh ñoäng coáng
cao ngaõ maïn, phaùch loái ngang taøng, du coân du
ñaõng, v.v..; giuùp chuùng ta ra khoûi nhöõng lôøi
hung döõ, thoâ loã keùm vaên hoaù, v.v..
Veà gia ñình, ñöùc leã seõ giuùp moïi ngöôøi cung
kính vaø toân troïng laãn nhau, nhôø ñoù trong gia
ñình khoâng bao giôø coù nhöõng teä naïn baïo löïc gia
ñình, khoâng bao giôø coù caûnh oâng aên chaû baø aên
nem; nhôø ñoù gia ñình raát ñaàm aám, vôï choàng
luoân luoân soáng hoøa thuaän, vôï toân kính choàng,
choàng toân kính vôï. Tuïc ngöõ Vieät Nam coù caâu
“Thuaän vôï thuaän choàng taùt bieån Ñoâng cuõng
caïn”. Ñöùc leã coù lôïi ích nhö vaäy, caùc con haõy coá
gaéng taäp luyeän soáng cho ñöôïc, vì ñöùc leã coù moät
haønh ñoäng vaø moät hình daùng raát ñeïp khi ñoái xöû
vôùi moïi ngöôøi. Noù mang söï an vui cho baûn thaân
vaø gia ñình raát haïnh phuùc.
Nhö treân ñaõ noùi, ngöôøi giöõ gìn ñöùc leã ñoái
vôùi moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc moïi ngöôøi quyù troïng,
meán yeâu. Vì con ngöôøi giöõ gìn ñöùc leã luoân luoân
lôøi noùi nheï nhaøng, ngoït ngaøo, eâm dòu, do ñoù
ñöôïc loøng moïi ngöôøi thöông yeâu. Vaäy caùc con
neân nhôù lôøi daïy naøy maø tu taäp vaø reøn luyeän ñöùc

leã, luùc naøo cuõng bieát toân troïng vaø cung kính
moïi ngöôøi nhö cung kính toân troïng mình vaäy.
--o0o--
Ñoaïn 16
“ Caâu chuyeän Löông Hoàng vaø Maïnh

Quang ñöôïc moïi ngöôøi ca ngôïi ñeán nay. Ñieàu
maø hoï mang tôùi chính laø söï thanh cao, trong
saïch veà yù trí, söï hoøa hôïp veà tình ngöôøi vaø söï
töông ñoàng veà tö töôûng. Caâu thaønh ngöõ “Quyù
nhau nhö khaùch, naâng baùt ngang mi” töông
truyeàn ñeán ngaøy nay cuõng töø ñoù maø ra”. Caâu
I- ÑAÙP AÙN:
Ñöùc Leã ñöôïc ca ngôïi vaø truyeàn tuïng ñeán
ngaøy nay.
Ñöùc leã giuùp cho con ngöôøi soáng thanh cao,
yù chí trong saïch, söï soáng hoøa hôïp veà tình ngöôøi
vaø töông ñoàng veà moïi tö töôûng vôùi moïi ngöôøi.
Cho neân, trong ñôøi soáng con ngöôøi khoâng ai maø
khoâng ca ngôïi vaø yeâu chuoäng ñöùc leã, vì noù
mang moät söï lôïi ích raát lôùn cho con ngöôøi.
Veà baûn thaân, ñöùc leã giuùp cho con ngöôøi coù
moät ñôøi soáng thanh cao, moät taâm hoàn trong
368
saïch khoâng chuùt bôïn nhô vì söï cung kính, toân
troïng chaân thaønh, chöù khoâng phaûi hình thöùc
maùy moùc laøm maøu meø che ñaäy lôùp aùo nònh bôï
caàu caïnh.
Veà gia ñình, ñöùc leã giuùp moïi ngöôøi coù söï
soáng hoøa hôïp, bieát thöông yeâu nhau chaân thaät
hôn; bieát tha thöù moãi loãi laàm cuûa nhau; khoâng
bao giôø to tieáng maéng chöûi, maït saùt, la raày;
nhaát laø khoâng bao giôø coù caûnh ghen tuoâng, coù
caûnh baïo löïc gia ñình, vôï choàng naëng nheï
nhau. Bôûi ñöùc leã lôïi ích lôùn nhö vaäy, chuùng ta
neân aùp duïng thöïc hieän vaøo ñôøi soáng haèng ngaøy
ñeå gia ñình yeân vui vaø haïnh phuùc.
Veà xaõ hoäi, ñöùc leã giuùp cho moïi ngöôøi coù söï
töông ñoàng veà tö töôûng, vì theá moïi ngöôøi trong
xaõ hoäi ñeàu yeâu thöông nhau nhieàu hôn. Do yeâu
thöông nhau neân xaõ hoäi luùc naøo cuõng coù traät töï,
moïi ngöôøi soáng raát gaàn guõi vaø an oån, khoâng coù
ai xaâm chieám vaø cöôùp ñoaït taøi saûn vaät chaát vaø
coâng lao cuûa nhau.
Cho neân, ñöùc leã raát caàn thieát cho xaõ hoäi
loaøi ngöôøi, noù luoân luoân mang laïi söï an ninh
traät töï; mang laïi moät cuoäc soáng cuûa ngöôøi naøy
ñoái vôùi ngöôøi kia ñöôïc toân troïng, yeân vui vaø quyù
meán nhau.
Caâu chuyeän Löông Hoàng vaø Maïnh Quang
laø moät ñieån hình ñöùc leã. Trong thôøi ñaïi phong
kieán troïng nam khinh nöõ, theá maø vôï cung kính

toân troïng choàng, vaø choàng cung kính toân troïng

vôï, thaät laø moät khung caûnh hieám coù trong xaõ
hoäi phong kieán. Nhaát laø thôøi aáy ngöôøi ta xem
reû ngöôøi phuï nöõ: “Trai naêm theâ baûy thieáp, gaùi
chính chuyeân moät choàng”. Theá maø laïi coù ngöôøi
soáng vôùi ñöùc leã nhö vaäy, khoâng phaûi ñaây laø moät
cuoäc caùch maïng tö töôûng “Choàng chuùa vôï toâi”
sao? Moät cuoäc caùch maïng tö töôûng vaên hoùa, xaây
döïng laïi moät ñôøi soáng bình ñaúng khoâng rieâng
nam nöõ maø cho taát caû muoân loaøi, vì moïi söï
soáng treân haønh tinh naøy ñeàu phaûi ñöôïc soáng
bình ñaúng nhö nhau, khoâng coù ai cöôùp ñoaït
quyeàn soáng cuûa ai, duø laø loaøi vaät noù cuõng coù söï
soáng nhö con ngöôøi thì söï soáng phaûi bình ñaúng,
côù sao laïi cöôùp maïng soáng cuûa chuùng laøm thöïc
phaåm ñeå aên uoáng.
Ngöôøi giöõ gìn ñöùc leã troïn veïn seõ ñöôïc moïi
ngöôøi ca ngôïi. ÔÛ ñaây vôï choàng Löông Hoàng vì
bieát cung kính toân troïng laãn nhau neân taám
göông leã nghóa ñöôïc löu laïi söû xanh ñeå moïi
ngöôøi thöôøng nhaéc nhôû cho con chaùu noi theo
göông ñoù maø soáng ñeå ñöôïc an vui vaø haïnh
phuùc.
Ñöùc leã laø moät ñöùc haïnh giuùp cho chuùng ta
bieát caùch nhaãn nhuïc, tuøy thuaän vaø vui loøng ñoái
vôùi taát caû moïi ngöôøi, luoân luoân ñem laïi söï bình
an cho nhau, khoâng bao giôø laøm khoå nhau duø
370
moät ly haøo naøo. Vaäy caùc con haõy coá giöõ gìn ñöùc
leã luoân luoân toân troïng moïi ngöôøi. Ñoù laø traùch
nhieäm vaø boån phaän laøm ngöôøi. Khi chuùng ta laø
con ngöôøi thì khoâng neân troán traùnh boån phaän
vaø traùch nhieäm naøy. Caùc con coù nhôù lôøi daïy naøy
khoâng? Phaûi ghi khaéc lôøi daïy naøy caùc con aï!
--o0o--
Ñoaïn 17
“ Trong xaõ hoäi phong kieán, vôùi tö töôûng

troïng nam khinh nöõ ñaõ thaønh leà luaät cuûa xaõ
hoäi, maø vôï choàng Löông Hoàng vaø Maïnh Quang
coù theå yeâu thöông quyù meán nhau, bình ñaúng vôùi
nhau thaät laø moät ñieàu hieám coù. Hình aûnh naâng
baùt ngang mi ñaõ theå hieän leã nghóa vaø tình yeâu
ñaõ trung hoøa laøm moät”. Caâu naøy daïy ñaïo ñöùc
gì?
I- ÑAÙP AÙN
Trong xaõ hoäi phong kieán, ñöùc Leã vôï choàng
ñoái xöû nhau thaät laø hieám coù.
Duø baát cöù moät cheá ñoä naøo, moät toân giaùo
naøo hay moät heä phaùi, hoaëc moät ñaûng phaùi naøo,
moät trieát hoïc naøo, khi ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân
quaû ñeán noù seõ ñaäp tan nhöõng söï baát coâng,

nhöõng söï meâ tín laïc haäu, nhöõng söï baát bình
ñaúng, nhöõng söï hung aùc, nhöõng söï ñoài truïy beâ
tha, nhöõng söï chia reõ ly giaùn ñeå döïng laïi nhöõng
söï bình ñaúng trong saùng, thanh cao, hoøa hôïp
ñaày loøng cung kính toân troïng söï soáng cuûa con
ngöôøi vaø muoân loaøi treân haønh tinh naøy. Cho
neân, trí tueä ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû ñi
ñeán ñaâu thì aùnh saùng thanh bình, yeân vui vaø
haïnh phuùc seõ soi chieáu ñeán ñoù, vì vaäy loaøi
ngöôøi raát caàn thieát caàn phaûi coù moät neàn ñaïo
ñöùc nhö vaäy.
Trong baøi hoïc treân, vôï choàng Löông Hoàng
vaø Maïnh Quang ñaõ duøng ñöùc leã ñoái xöû vôùi nhau,
trong khi aáy moïi ngöôøi soáng giöõa loøng cheá ñoä
phong kieán giai caáp con ngöôøi coù cao, coù thaáp,
coù theá löïc quan lieâu roõ raøng. Theá maø noù ñaäp
tan taønh khieán cho moïi ngöôøi phaûi höôùng vaø
noi theo göông haïnh trong saùng cuûa vôï choàng
Löông Hoàng vaø Maïnh Quang. Moät taám göông
ñöùc leã raát tuyeät vôøi ñem laïi haïnh phuùc gia ñình
raát cuï theå.
Ñuùng vaäy, ñöùc leã thaät tuyeät vôøi, mang laïi
cho moïi ngöôøi coù moät söï soáng bình ñaúng nhau
treân haønh tinh naøy. Thaät khoâng coù phöông
phaùp naøo tuyeät vôøi hôn baèng ñöùc leã cung kính
vaø toân troïng mình vaø ngöôøi, ñoù laø ñöùc khieâm
haï cuûa Phaät giaùo. Bôûi vaäy söï soáng cuûa con
ngöôøi vaø muoân loaøi treân haønh tinh naøy phaûi
372
bình ñaúng, khoâng coù ai coù quyeàn cöôùp söï soáng
cuûa ngöôøi vaø vaät khaùc. Ñöùc leã cung kính vaø toân
troïng laø nhöõng haønh ñoäng cao thöôïng, chöùng toû
cho moïi ngöôøi thaáy raèng ñoù môùi thaät söï; ñoù laø
nhöõng haønh ñoäng vì söï soáng cuûa ngöôøi vaø loaøi
vaät khaùc. Neáu khoâng coù ñöùc leã thì chuùng ta chæ
noùi suoâng “vì söï soáng moïi ngöôøi”, chöù thöïc ra vì
söï soáng cuûa mình vaø luoân luoân chaø ñaïp leân söï
soáng cuûa ngöôøi khaùc. Nhöõng ñieàu naøy caùc con
coù thaáy ñuùng khoâng?
Ñöùc leã laø moät haønh ñoäng roõ neùt vì söï soáng
cuûa ngöôøi vaø loaøi vaät khaùc neân luùc naøo cuõng toân
troïng vaø cung kính, khoâng vi phaïm vaøo söï soáng
cuûa ngöôøi vaø vaät, coù nhö vaäy moïi söï soáng môùi
thaät söï coù bình ñaúng nhö nhau. Söï soáng bình
ñaúng nhö nhau neân khoâng ai coù quyeàn cöôùp
ñoaït söï soáng cuûa ngöôøi khaùc hoaëc loaøi vaät khaùc.
Neáu xaõ hoäi moïi ngöôøi ñeàu aùp duïng ñöùc leã toân
troïng vaø cung kính vôùi nhau nhö vaäy thì cuoäc
soáng treân haønh tinh naøy ñeïp bieát bao. Phaûi
khoâng caùc con? Caùc con neân nhôù laáy lôøi daïy
naøy ñeå soáng troïn veïn trong tình yeâu thöông
chaân thaät.
Vì lôïi ích cho loaøi ngöôøi cuõng nhö cho
muoân loaøi vaät thì caùc con neân reøn luyeän nhaân
caùch vaø taäp soáng vôùi ñöùc leã, ñeå thaät söï mang laïi

loøng cung kính vaø toân troïng laãn nhau thì haïnh
phuùc laém caùc con aï!
1- Ñöùc leã coù moät hình aûnh raát ñeïp, hai tay
chaép laïi cuùi ñaàu chaøo vôùi ñaày veû cung kính vaø
toân troïng.
2- Ñöùc leã coù moät hình aûnh raát ñeïp, khi
chuùng ta cho ngöôøi khaùc moät vaät gì ñeàu naâng
hai tay ñöa trao cho ngöôøi aáy, vôùi veû cung kính
vaø toân troïng, chöù khoâng phaûi ñöa moät tay. Duø
laø ñoái vôùi moät em beù, khi cho em moät caùi baùnh
hay moät vaät gì ñeàu phaûi ñöa hai tay. Coù haønh
ñoäng laøm nhö vaäy thì môùi thaáy coù söï soáng bình
ñaúng nhö nhau.
3- Ñöùc leã laø moät hình aûnh tuyeät vôøi, khi
ñoùn nhaän moät moùn quaø hay baát cöù moät vaät gì,
duø laø moät böùc thö nhoû nheï, nhöng ñeàu ñöa hai
tay ra ñoùn nhaän vôùi veû trònh troïng bieát ôn vaø
vôùi lôøi noùi “Caûm ôn!”.
4- Ñöùc leã laø moät hình aûnh ñeïp tuyeät vôøi,
khi noùi ra lôøi xöng hoâ luùc naøo cuõng coù tieáng
“Kính thöa!”, roài sau ñoù môùi noùi moät ñieàu gì.
Ví duï: Kính thöa Ba! Kính thöa meï! Kính
thöa chuù! Kính thöa Thaày! Kính thöa anh!
Kính thöa chò! Nhöng vôùi nhöõng ngöôøi nhoû tuoåi
hôn nhö em, con hay chaùu thì xöng hoâ nhö theá
naøo?
374
Khoâng theå duøng chöõ “Kính thöa!”, maø phaûi
duøng chöõ:
- “Con aï! Laïi ñaây meï noùi ñieàu naøy”
- “Chaùu aï! Laïi ñaây coâ noùi ñieàu naøy”
- “Lieân ôi! Em laïi ñaây, chò cho caùi naøy”
Khi xöng hoâ goïi nhö vaäy thì caùc con phaûi
coù nhöõng haønh ñoäng nheï nhaøng, aâu yeám thaân
maät, hai tay oâm con hoaëc oâm chaùu vaøo loøng,
ñaët moät nuï hoân treân traùn.
Lôøi noùi vaø haønh ñoäng luoân luoân phaûi ñi
ñoâi vôùi veû ñaày tình thöông yeâu vaø cung kính
toân troïng...
Ñöùc leã caùc con coøn phaûi hoïc taäp vaø reøn
luyeän cho thaønh moät thoùi quen leã nghóa cung
kính vaø toân troïng haún hoi, chöù khoâng theå noùi
suoâng ñöôïc.
Veà ñöùc leã, laàn löôït Thaày seõ daïy cho caùc
con moãi haønh ñoäng vaø moãi lôøi noùi phaûi leã nghóa
nhö theá naøo cho ñuùng vaø nhö theá naøo laø khoâng
ñuùng. Bôûi vaäy veà ñöùc leã caùc con caàn phaûi hoïc
nhieàu hôn nöõa, chöù khoâng theå noùi moät vaøi
haønh ñoäng laø ñuû.
--------
HEÁT TAÄP I

MỤC LỤC
Lời nói đầu ................................................................ 5
Không nên tà dâm.................................................... 25
Nỗi khổ của người mẹ 16 tuổi ................................. 46
Đại ý ..................................................................... 50
Phân đoạn ............................................................. 50
Đoạn 1 ............................................................. 50
Đoạn 2 ............................................................. 58
Đoạn 3 ............................................................. 65
Đoạn 4 ............................................................. 73
Đoạn 5 ............................................................. 76
Đoạn 6 ............................................................. 78
Đoạn 7 ............................................................. 87
Đoạn 8 ............................................................. 95
Đoạn 9 ............................................................. 99
Đoạn 10 ......................................................... 103
Nỗi đau sau một vụ tai nạn .................................... 109
Đại ý ................................................................... 112
Phân đoạn ........................................................... 112
Đoạn 1 ........................................................... 112
Đoạn 2 ........................................................... 123
Đoạn 3 ........................................................... 126
Đoạn 4 ........................................................... 131
376
Đoạn 5 ........................................................... 134
Đoạn 6 ........................................................... 137
Đoạn 7 ........................................................... 142
Đoạn 8 ........................................................... 147
Đoạn 9 ........................................................... 149
Người phụ nữ có hai quả tim ................................. 155
Đại ý ................................................................... 160
Phân đoạn ........................................................... 160
Đoạn 1 ........................................................... 161
Đoạn 2 ........................................................... 166
Đoạn 3 ........................................................... 168
Đoạn 4 ........................................................... 175
Đoạn 5 ........................................................... 180
Đoạn 6 ........................................................... 183
Đoạn 7 ........................................................... 187
Đoạn 8 ........................................................... 191
Đoạn 9 ........................................................... 194
Đoạn 10 ......................................................... 200
Đoạn 11 ......................................................... 204
Đoạn 12 ......................................................... 208
Đoạn 13 ......................................................... 214
Đoạn 14 ......................................................... 217
Đoạn 15 ......................................................... 221

Đoạn 16 ......................................................... 229

Đoạn 17 ......................................................... 233
Đoạn 18 ......................................................... 237
Đoạn 19 ......................................................... 240
Đoạn 20 ......................................................... 243
Đoạn 21 ......................................................... 245
Đoạn 22 ......................................................... 248
Đoạn 23 ......................................................... 252
Đoạn 24 ......................................................... 255
Đoạn 25 ......................................................... 259
Đoạn 26 ......................................................... 262
Đoạn 27 ......................................................... 266
Đoạn 28 ......................................................... 273
Đoạn 29 ......................................................... 278
Đoạn 30 ......................................................... 282
Đoạn 31 ......................................................... 288
Nâng bát ngang mi ................................................ 299
Đại ý ................................................................... 304
Phân đoạn ........................................................... 304
Đoạn 1 ........................................................... 304
Đoạn 2 ........................................................... 310
Đoạn 3 ........................................................... 316
Đoạn 4 ........................................................... 321
378
Đoạn 5 ........................................................... 324
Đoạn 6 ........................................................... 328
Đoạn 7 ........................................................... 332
Đoạn 8 ........................................................... 339
Đoạn 9 ........................................................... 342
Đoạn 10 ......................................................... 348
Đoạn 11 ......................................................... 351
Đoạn 12 ......................................................... 354
Đoạn 13 ......................................................... 358
Đoạn 14 ......................................................... 361
Đoạn 15 ......................................................... 365
Đoạn 16 ......................................................... 368
Đoạn 17 ......................................................... 371
Mục lục ............................................................. 376

GIÔÙI THIEÄU SAÙCH
1- Ñaïo Ñöùc Laøm Ngöôøi (taäp I, II - 2011)

2- Soáng Möôøi Ñieàu Laønh (2011 - Quyù IV)
3- Nhöõng Lôøi Goác Phaät Daïy (4 taäp - 2011)
4- Ñöôøng Veà Xöù Phaät (10 taäp - 2011)
5- Vaên Hoùa Phaät Giaùo Truyeàn Thoáng (2
taäp - 2011)
6- Loøng Yeâu Thöông - taäp II (2011)
7- Loøng Yeâu Thöông (2009, 2011)
8- Linh Hoàn Khoâng Coù (2010 - Quyù IV)
9- Ngöôøi Phaät Töû Caàn Bieát (2 taäp - 2011)
10- Nhöõng Chaëng Ñöôøng Tu Hoïc Cuûa Ngöôøi
Cö Só (2011)
11- Giôùi Ñöùc Laøm Ngöôøi (2 taäp - 2010)
12- Thanh Quy Tu Vieän Chôn Nhö (2010)
13- Möôøi Hai Cöûa Vaøo Ñaïo (2012)
14- Soáng Moät Mình Nhö Con Teâ Ngöu
(2010)
15- Ba Möôi Baûy Phaåm Trôï Ñaïo (2010)
16- Muoán Chöùng Ñaïo Phaûi Tu Phaùp Moân
Naøo (2010)
17- Hoûi Ñaùp Oai Nghi Chaùnh Haïnh (2011)
18- Taïo Duyeân Giaùo Hoùa Chuùng Sinh (2011)
19- Lòch Söû Chuøa Am (2010)
380
20- Thieàn Caên Baûn - taäp I
21- Thôøi Khoùa Tu Taäp Trong Thôøi Ñöùc Phaät
22- Giaùo AÙn Reøn Nhaân Caùch Lôùp Nguõ Giôùi:
Ñöùc Hieáu Sinh (taäp I, II, III - 2012)
Ñöùc Ly Tham (taäp I)
Ñöùc Chung Thuûy (taäp I)
25- Möôøi Giôùi Thaùnh Ñöùc Sa Di (taäp I, II)
26- Giôùi Ñöùc Thaùnh Taêng, Thaùnh Ni
27- Phaät Giaùo Coù Ñöôøng Loái Rieâng Bieät
28- Ñònh Nieäm Hôi Thôû
29- Nhöõng Lôøi Taâm Huyeát (taäp I, II)
30- Phaùp Moân Nieäm Phaät Töù Baát Hoaïi Tònh
31- Nghi Thöùc Thoï Trai
32- Thoï Tam Quy Nguõ Giôùi (2012)
…

Caùc trang web hieän haønh coù ñaêng taûi saùch

cuûa Tröôûng laõo Thích Thoâng Laïc:
http://www.nguyenthuychonnhu.net
http://www.chonlac.org
http://www.chonnhu.net
http://www.thuvienthaythonglac.net
...
Öôùc mong moïi ngöôøi soáng khoâng laøm khoå
mình, khoå ngöôøi vaø khoå chuùng sinh.
382
GIÁO----------------------------------------
ÁN RÈN NHÂN CÁCH - ĐỨC CHUNG THỦY - TẬP I
Tröôûng laõo THÍCH THOÂNG LAÏC
NHAØ XUAÁT BAÛN TOÂN GIAÙO
Phöôøng Yeân Hoøa - Q. Caàu Giaáy - Haø Noäi

ÑT: (04) 37822845 - Fax: (04) 37822841
Chòu traùch nhieäm xuaát baûn:

NGUYEÃN COÂNG OAÙNH
Bieân taäp: Nguyeãn Thò Haø

Bìa: Thanh Tueä
Trình baøy: Thanh Tueä
Söûa baûn in: Ngoïc Phuùc
Ñoái taùc lieân keát:

TU VIEÄN CHÔN NHÖ
Ñieän thoaïi: (066) 389.2911
Email: chonnhu.info@gmail.com
Soá löôïng in: 3.000 baûn, khoå: 13 x 20,5 cm

In taïi CTY COÅ PHAÀN IN KHUYEÁN HOÏC PHÍA NAM
(Tp.HCM. ÑT: 38164415)
Soá xuaát baûn: 1418-2012/CXB/02-158/TG
In xong vaø noäp löu chieåu quyù IV naêm 2012
384

GiaoAnRenNhanCach DucChungThuy T01

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

GiaoAnRenNhanCach DucChungThuy T01

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

GIÁO ÁN RÈN NHÂN CÁCH

LỚP NGŨ GIỚI - ĐỨC CHUNG THỦY

TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 1

Saùch naøy chæ kính bieáu, khoâng baùn!

NHAØ XUAÁT BAÛN TOÂN GIAÙO

Baát cöù moät ngöôøi naøo môùi böôùc chaân

khoâng laøm khoå mình, khoå ngöôøi vaø khoå taát

TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 7

Ñaïo Phaät chæ coù khuyeân moïi ngöôøi neân

TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 9

Giôùi caám thì coù ñoù, nhöng tu só Phaät

TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 11

Ñaïo ñöùc cuûa naêm giôùi luaät laø ñöùc haïnh

veà ñaïo ñöùc gia ñình. Moät ñaïo ñöùc nhaân

TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 15

thaáy boån phaän traùch nhieäm vôùi con caùi, cha

TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 17

Trung Quoác laøm moùn aên Taây khoâng ngon,

TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 19

Cho neân, söï giaùo duïc gia ñình raát caàn

TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 21

Rèn Nhân Cách:

KHÔNG NÊN TÀ DÂM

Khoâng neân taø daâm, ñoù laø moät lôøi khuyeân

TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 25

Ñoù laø moät chuøm nhaân quaû do nhaân vaø duyeân

Ñoïc qua caâu chuyeän treân ñaây chuùng ta raát

TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 27

cha, vì theá chuùng ta coù duyeân laøm cha hay laøm

TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 29

TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 31

TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 33

CHUNG, HIEÁU, TRUNG, LEÃ NGHÓA, moät ñaïo ñöùc

TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 35

TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 37

TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 39

Vì theá thaø cheát chöù khoâng laøm gaùi maõi

chuùng ta quy haøng. Vì theá chuùng ta thaø cheát

cho maûnh ñaát naøy. Hoï ñaõ vì ai naèm xuoáng maõi

TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 45

Baøi hoïc thöù hai:

Rèn Nhân Cách:

NỖI KHỔ CỦA NGƯỜI MẸ 16 TUỔI

TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 47

TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 49

“ Nhìn voùc ngöôøi nhoû nhaén hoàn nhieân,

Ñaïo Ñöùc Nhaân Quaû YÙ Haønh.

II- GIAÛI TRÌNH AÙN

Muoán bieát nhaân quaû trong ba ñôøi thì chæ

TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 51

TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 53

TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 55

III- KEÁT LUAÄN VAØ AÙP DUÏNG:

TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 57

“ Keå laïi söï vieäc ñaõ qua, O khoâng theå giaáu

TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 59

Cuoäc ñôøi khoâng suoân seû, ñaày nhöõng buïi

TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 61

TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 63

“ Ñoù laø moät ngaøy ñaàu muøa caø pheâ

TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 65

II- GIAÛI TRÌNH AÙN

TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 67