Skripta iz predmeta “Uvod u neuropsihologiju”

Napomena: koristiti skriptu uz popunjene neme mape.

Mozak se sastoji od 4 režnja:

 Frontalnog - čeonog
 Parijetalnog - Temenog
 Temporalnog - Slepoočnog
 Okcipitalnog – Potiljačnog

Frontalni i parijetalni režanj odvaja Rolandova brazda, a temporalni režanj od frontalnog i parijetalnog
odvaja Silvijeva jama.

Postoje 3 aspekta hemisfera:

 Lateralni (uočavaju se Rolandova brazda i Silvijeva jama)

 Medijalni
 Bazalni/donji

1. Frontalni (čeoni) režanj: (mišljenje, planiranje, izvršavanje akcija, voljni pokreti, produkcija govora,
emocije)

 Primarna motorna kora (BA 4)– izvođenje motornih akcija

 Sekundarna motorna kora/premotorni korteks (BA 6)
 Frontalna vizuelna kora (BA8)
 Prefrontalni regioni (Brodmanove aree 9, 10, 11, 12, 45, 46 i 47) – prednji deo lobusa (najviši deo
CNS-a) koji se deli na
- dorzolateralni prefrontalni korteks (BA 9) – učestvuje u govornim funkcijama, pažnji,
pamćenju, orijentaciji, obradi novih informacija
- anteriorni prefrontalni korteks (BA 10)
- orbitofrontalni korteks (BA 11) - procenjuje ishode, očekivanja, nagrade

2. Temporalni (slepoočni) režanj u funkcionalnom pogledu može da se podeli na

 Autiditivni (slušni)
 Vizuelni
 Asocijacioni deo
 Limbički sistem

U zadnje – gornjim delovima dominantnog temporalnog režnja nalazi se retrolandička govorna area sa
Vernikeovom zonom.

Ispoljavanja oštećenja (lezija) temporalnog režnja:

8 glavnih grupa poremećaja temporalnog režnja su:

 1. Poremećaj percepcije zvuka
2. Poremećaj selektivne pažnje u auditivnom i vizuelnom domenu
3. Poremećaj vizuelnog opažanja
4. Poremećaj organizacije verbalnog materijala
5. Poremećaj razumevanja govora
6. Poremećaj dugoročnog pamćenja
7. Poremećaj ličnosti i emocija
8. Poremećaj seksualnog ponašanja

3. Parijetalni (temeni) režanj (čula za dodir, bol, temperaturu, pritisak, opažanje prostora, pažnja, govor,
shema tela)

U okviru parijetalnog režnja nalazi se:

 Primarna somatosenzorna kora (BA 1, 2, 3)

 Sekundarna somatosenzorna kora (BA 5, 7)
 Angularni girus (BA 39)
 Supramarginalni girus (40) Donji parijetalni lobulus

4. Okcipitalni (potiljačni) režanj (vizuelno opažanje, percepcija oblika, boja, pokreta, svetlosti)

Sastoji se od:

 Primarne vizuelne kore (BA 17)

 Sekundarne vizuelne kore (BA 18, 19)

1. zadatak  Kortikalne vijuge

Lateralni prikaz:

Frontalni režanj:

1. Gornja frontalna vijuga

2. Srednja frontalna vijuga
3. Donja frontalna vijuga (deli se na 3 dela: operkularni deo (centar za govor) – naročito značajan
za logopede, trijangularni (trouglasti) i orbitalni (veoma važan) deo)
4. Precentralna vijuga

Parijetalni režanj:

1. Gornja parijetalna vijuga

2. Donja parijetalna vijuga
3. Supramarginalna vijuga – pored angularne vijuge uz Rolandovu brazdu i Silvijevu jamu
4. Angularna vijuga – na granici parijetalnog režnja sa okcipitalnim i temporalnim
 5. Postcentralna vijuga
6. Intraparijetalna brazda – deli parijetalni režanj na gornji i donji parijetalni lobulus
Parijetalni režanj se prostire od Rolandove brazde (centralne vijuge) do okcipitalnog režnja.

Temporalni režanj:

1. Gornja temporalna vijuga

2. Srednja temporalna vijuga
3. Donja temporalna vijuga

Okcipitalni režanj:

1. Gornja okcipitalna vijuga

2. Bočna okcipitalna vijuga

*Hešlova vijuga pripada Silvijevoj jami, mnogo je mala, na samoj granici, na pregibu ka unutra,
otprilike na zadnjoj trećini, funkcionalno veoma značajna. Struktura koja sadrži zapravo primarni
auditorni korteks.

Medijalni prikaz:

U ovom prikazu se mogu uočiti:

1. corpus callosum (žuljevito telo) koje okružuje:
2. cingularna vijuga (gyrus cinguli)
3. fornix
4. uncus
5. hipokampalna vijuga
6. fuziformna vijuga (BA 37)
7. lingvalna vijuga
8. cuneus – klin
9. pracuneus
10. donja temporalna vijuga
11. gornja forntalna vijuga
12. kalkarina – sulcus calcarinus – okcipitalni režanj

Bazalna projekcija:

1. orbitalna vijuga
2. parahipokampalna vijuga
3. mamilarno telo
4. fuziformna vijuga
5. donja temporalna vijuga
6. cingularna vijuga
7. cuneus
8. lingvalna vijuga
9. uncus
10. donja temporalna vijuga
11. bočna temporalna vijuga

2. zadatak  Kortikalne brazde

BRAZDE

• Silvijeva jama (unutar nje je insula, mali deo Hešlove vijuge)

• Intraparijetalna brazda
• Kalkarina (medijalna strana)
• Gornja temporalna brazda (uloga u socijalnoj kogniciji)

Lateralno:

Frontalni rezanj/čeoni:
-Precentralna brazda-funkcionalno pripada motornom reznju
-Gornja čeona brazda
-Donja čeona brazda
*Silvijeva (bočna) jama deli frontalni od temporalnog i temporalni od parijetalnog.

Parijetalni režanj/temeni:
-Centralna brazda(Rolandova brazda)- deli frontalni od parijetlanog reznja
-Postcentralna brazda
-Intertemena brazda

Potiljačni režanj/okcipitalni:
-Potiljačno temena brazda

Slepoočni režanj/temporalni:
-Srednja slepoočna brazda
-Gornja slepoočna brazda (uloga u socijalnoj kogniciji)
-Donja slepoočna brazda

Medijalno:

Frontalni režanj:
-Donja čeona brazda
-Gornja čeona brazda
-Paracentralna brazda
Parijetalni režanj:
-Cingularna brazda
-Centralna brazda
-Brazda korpusa kalozum
-Intertemena brazda

Okcipitalni režanj:
-Potiljačno temena brazda
-Sulcus calcarinus-kalkarina

Temporalni režanj:
-Gornja slepoočna brazda
-Donja slepoočna brazda
-Bočna brazda ga odvaja od frontalnog i temenog režnja, kao i od potiljačnog režnja. Koristi se u
obradi zvuka i jezika.

Bazalna projekcija:
-longitudalna brazda
-olfaktorna brazda
-orbitalna brazda
-silvijeva brazda
-rinalna brazda
-donja temena brazda
-potiljacno-slepoočna brazda
-kolateralna brazda
-Kalkarina
-Longitudalna brazda
-Hipokampalna brazda
-Donja slepoočna brazda
-Srednja slepoočna brazda

Zadatak 3  Osnovne funkcionalne oblasti kore

Kora se deli na motorne oblasti, senzorne oblasti, asocijativne oblasti i limbičke oblasti.

1.Motorne oblasti ili motorna kora

-Nalaze se u frontalnom regionu kore velikog mozga.

-Sastoji se od precentralne vijuge(primarni motorni korteks) i oblasti ispred nje(premotorni i
suplementarni motorni korteks).

-Uloga: izvodjenje motornih akcija tako sto se aktivacija neurona iz sekundarne motorne kore
prebacuje i primarnu i tako obezbedjuju harmonicnost i koordinaciju najfinijih motornih kretnji.
Prefrontalni korteks- zaduzen je za slozenije aspekte motorne kontrole i kontroli mentalnih
aktivnosti(ponasanje individue).
2.Senzorne oblasti:
Sadrže ćelije koje primaju informacije iz čula preko ushodnih projekcija talamičkih neurona.

Posebne senzorne oblasti:

-telesni senzibilitet (somatosenzorne)-> nalaze se u parijetaloj kori
-vidne(vizuelne) ; nalaze se u okcipitalnoj kori
-slušne (auditivne) nalaze se u temporalnoj kori

Takodje razlikujemo i primarne i sekundarne

Primarne-obezbedjuju adekvatan prijem iskustva iz spoljnog sveta.

Sekundarne- obezbedjuju integraciju i analizu njihovih izolovanih karakteristika.
Senzorne informacije vezane za dodir,bol,oset,toplo-hladno i polozaj ekstremiteta idu preko
somatosenzornih releja talamusa i stizu u postcentralnu vijugu( primarni somatosenzorni korteks) i u
sekundarni somatosenzorni korteks koji se nalazi neposredno iza nje.

Primarni vizuelni korteks (area striata) nalazi se na samom polu okcipitalnog reznja.
Prima input iz lateralnog genikulatnog jedra talamusa( nucleus geniculatus lateralis) a signale
projektuje u sekundarni vizuelni, ekstrastrijatni ili prestrijatni korteks.

Area striata je zaduzena za kodiranje informacija kao sto su: boja, svetlina, orijentacija, prostorna
gustina ili pokret koji se salju dalje u odgovarajuće oblasti sekundarne vizuelne kore. Informacije se
salju dalje u ventralnu ili dorzalnu projekciju.

Ventralna: zadužena za diskriminaciju forme i identifikaciju objekata.

Dorzalna: obradjuje pokret i lokalizaciju stimulusa u okviru vizuelnog prostora.

Iz medijalnog genikulatnog jedra talamusa svoj input dobija primarni auditivni korteks koji je lociran
u Hešlovoj vijuzi temporalnog režnja( unutar Silvijeve brazde). Sekundarna auditivna kora nalazi se
oko i iza primarne.

3.Asocijativne oblasti:
-Kortikalne oblasti koje nisu specificno ni senzorne ni motorne.
-Ne ostvaruju direktnu komunikaciju sa spoljnim svetom(primanje informacija ili realizacija motornih
akcija)
-Obuhvata sve one u kojima se kombinuje imput iz jednog ili vise modaliteta.

Deli se na:
Unimodalnu-ukljuceni su i delovi sekundarnih somatosenzornih, auditivnih ili vizuelnih oblasti.
Multimodalnu-koja je locirana u zonama preklapanja temporalnog, parijetalnog i okcipitalnog reznja.

Uloga: najslozeniji aspekti naseg ponasanja i mentalne obrade kao sto su saznanje, voljna motorna
aktivnost, planiranje, resavanje problema ili bihejvioralna kontrola.
4.Limbičke oblasti:

-Delovi kore sa medijalne strane hemisfera, nalaze se oko korpus kalozuma(cingularna i subkalosna
vijuga) i hipokampusa(sam hipokampus, parahipoampalna vijuga, girus dentatus)-sačinjavaju
limbičke oblasti ili limbički korteks

-Zajedno sa drugim strukturama prozencefalona(amigdala, talamus, hipotalamus i bazalne ganglije)-

limbički sistem.

-Limbička kora je filogenetski starija(paleokorteks) od ostatka kore(neokorteks) i ima manji broj

slojeva.

Uloga: učestvuje u podržavanju emocionalne obrade, motivacionih aspekata ponašanja, učenju i

pamćenju.

*neokorteks je zaslužan za kogniciju.

Moždana kora može da se podeli na 3 osnovna nivoa funkcije:

• Primarna (hijerarhijski najniže oblasti- vizuelna, auditivna, somatosenzorna i motorna)

• Sekundarna
• Tercijarna kora

PRIMARNA KORA

• Primarna motorna kora -area 4, precentralna vijuga frontalnog režnja

• Primarna somatosenzorna kora -area 3, 2, 1, postcentralna vijuga
• Primarna vizuelna kora, area striata -area 17, okružuje fisuru kalkarinu okcipitalnog režnja
• Primarna slušna kora - gornja površina temporalnog režnja na donjoj ivici Silvijeve brazde,
odgovara Hešlovom girusu- (BA 41,42)
• Primarna olfaktivna kora - u donjem zadnjem delu frontalnog režnja i insule
• Gustativna (BA 43)

SEKUNDARNA KORA

Unimodalni asocijacioni korteks

TERCIJARNA KORA

Polimodalni i supramodalni asocijacioni korteks

Ove oblasti su predstavljene parijeto-temporalno-okcipitalnom raskrsnicom u posteriornom
(zadnjem), retrolandičkom delu mozga (iza Rolandove brazde) i prefrontalnom korom u
anteriornom (prednjem) delu mozga, odnosno prerolandično.
4. zadatak  Lurijina podela funkcionalnih oblasti kore

3 osnovna funkcionalna bloka:

• I (prvi) blok regulisanja tonusa i stanja budnosti (sačinjavaju ga vankortikalne strukture:

retikularna formacija, supkortikalna siva masa, medijalni delovi neokorteksa)

• II (drugi) blok prijema, obrade i čuvanja informacija- čini ga posteriorna kora-okcipitalni,

temporalni, parijetalni režanj

• III (treći) blok programiranja, regulisanja i kontrole složenih formi delatnosti- čini ga cela
anteriorna kora (frontalni režanj)

Primarne oblasti III bloka su one u koje stižu signali/informacije primljeni putem čula, a sačinjavaju ih
primarna vizuelna, slušna i somatosenzorna kora- one zajedno predstavljaju primarne senzorne zone

5. zadatak  Brodmanove aree

BA 1, 2, 3 – Primarna somatosenzorna kora – PR (Parijetalni režanj)

BA 4 – Primarna motorna kora - FR (Frontalni režanj)
BA 5, 7 – Sekundarna somatosenzorna kora - PR
BA 6 – Sekundarna motorna kora/Premotorni korteks – FR
BA 8 – Frontalna vizuelna kora – FR
BA 9 – Dorzalna prefrontalna kora –PFR (Prefrontalni režanj)
BA 10 – Anteriorni prefrontalni korteks –PFR
BA 11 – Orbitofrontalna kora – PFR
BA 17 – Primarni vizuelni korteks - OR (Okcipitalni režanj)
BA 18, 19 – Sekundarni vizuelni korteks – OR
BA 20 – Donji temporalni girus – TR (Temporalni režanj)
BA 21 – Multimodalna posteriorna oblast – TR
BA 22 – Vernikeova zona/ Auditivni asocijativni korteks leve hemisfere - TR
BA 34 – Uncus – TR
BA 37 – Fuziformna vijuga – TR
BA 38 – Temporalna oblast - TR
BA 39 – Angularni girus - PR
BA 40 – Supramarginalni girus – PR
BA 41 Primarni auditorni korteks - TR
BA 42 Hešlov transverzalni girus
BA 43 – Primarno gustativno polje – PR
BA 44 Brokina zona - FR
BA 45 (centar za govor)
BA 46 – Dorzolateralni prefrontalni korteks - FR
BA 47 – Donja prefrontalna vijuga
BA 52 – Parainsularna oblast

11. zadatak  Tok obrade podataka (Lurija)

12. zadatak  Paralelna obrada podataka

Paralelna projekcija ili obrada podataka obezbeđuje cerebralnom sistemu dve podjednako značajne, ali
suprotne funkcije. Sa jedne strane, ovim je omogućena selektivna obrada relevantnih karakteristika
informacija, npr paralelne paralelni putevi u posebne sisteme (u ovom slučaju parijetalni (dorzalni) i
temporalni (ventr.)) zadužene za obradu prostornih ili semantičkih komponenti vizuelnog stimulusa
(dorzalni i ventralni vizuelni sistem). 1. slika
(Sa druge strane, paralene projekcije (na drugi način nego što to ćini konvergencija) mogu omogućavati
ukrštanje podataka/signala iz različitih ulaznih sistema u jedinstvenim oblastima, čime se formiraju tzv.
zone konvergencije kod kojih je princip organizacije (informacije) funkcionalnost jednog višeg reda,
odnosno, ona koja je u službi kognicije. Drugim rečima, paralelne veze omogućavaju integraciju
informacija neophodnu za najviše kognitivne procese kao što su formiranje semantičkog sistema ili
egzekutivna kontrola. ) 2. slika

1. slika Dorzalni (zel.) i ventralni (ljub.) vizuelni put

2. slika