KAPITULLI 1

FINANCA DHE MANAXHERI FINANCIAR

Ky libёr ёshtё mbi vendimarrjen financiare tё korporatave. Ne do tё fillojmё duke thёnё

se cilat janё kёto vendime dhe pse janё tё rёndёsishme.
Korporatat përballen me dy pyetje të rёndёsishme financiare: Cilat investime duhet të
bëjë firma? Dhe si duhet ti paguajë këto investime? Pyetja e parë përfshin shpenzimin e
parave, e dyta përfshin rritjen e tyre.
Sekreti i suksesit në menaxhimin financiar ёshtё rritja e vlerës. Kjo është një deklaratë e
thjeshtë, por jo shumë e dobishme. Ajo është si këshilla e njё investitori në tregun e
aksioneve "Blej lirё dhe she shtrenjtё" Problemi është se si të bëhet kjo.
Mund të ketë disa aktivitete për të cilat mund të lexoni një libër dhe pastaj të veproni, por
menaxhimi financiar nuk është një prej tyre. Kjo është arsyeja pse financa është me
vlerё pёr ta studiuar. Kush dëshiron të punojë në një fushë ku nuk ka vend për gjykim,
eksperiencё, kreativitet dhe pak fat? Edhe pse ky libër nuk mund të ofrojë gjykim,
eksperiencё, kreativitet dhe fat, ai paraqet koncepte dhe informacione mbi të cilat janë të
bazuara vendimet financiare, dhe kjo tregon se si të përdorim tregues sё tregut financiar.
Do tё fillojmё kёtё kapitull duke shpjeguar se çfarë është një korporatë dhe njё hyrje nё
pёrgjegjësitë e menaxherëve të saj financiare. Ne do të dallojë aktivet reale nga aktivet
financiare dhe vendimet për investime kapitale nga vendimet e financiare. Ne theksojmë
rëndësinë e tregjeve financiare, si kombëtare dhe ndërkombëtare, për menaxherin
financiar.
Financa është rreth parave, tregjeve dhe njerëzve. Menaxheri financiar duhet të
vlerësojë objektivat konfliktuale hasur shpesh në menaxhimin financiar. Zgjidhja e
konflikteve është e vështirë, veçanërisht kur njerëzit kanë informacione të ndryshme. Kjo
është një temë e rëndësishme e cila shkon deri në kapitullin e fundit të këtij libri. Në këtë
kapitull ne do të fillojmë me disa përkufizime dhe shembuj.

1.1 Çfarё ёshtё njё korporatё?

Jo të gjitha bizneset janë korporata. Ndërmarrjet e vogla mund të jenë në pronësi dhe tё

menaxhuara nga një individ i vetëm. Këto quhen pronësi individuale. Në raste të
tjera, disa njerëz mund të bashkohen për të zotëruar dhe për të menaxhuar  një
partnership . Megjithatë, ky libër është rreth financave të korporatave. Pra, ne kemi
1

nevojë për të spjeguar se çfarë është një korporatë.

Pothuajse të gjitha bizneset e mëdha dhe të mesme janë organizuar si korporata. Për

shembull, General Motors, Banka e Amerikës, Microsoft dhe General Electric, British
Petroleum, Unilever, Nestle, Volkswagen dhe Sony janë korporata. Në çdo rast firma
është në pronësi të aksionerëve që zotërojnë aksionet e kёtyre bizneseve. 

1
Shumë biznese profesionale, të tilla si studiot e kontabilitetit dhe studiot ligjore, janë partneritete. Bankat
më të mëdha të investimeve filluan si partneritete, pastaj u bënë korporata. Goldman Sachs, banka e fundit
e investimeve, emetoi aksione dhe u bё njё korporatё publike nё 1998.
Kur një korporatё është themeluar mё parë, aksionet e saj mund të mbahen të gjitha nga
një grup i vogël investitorësh, kёta mund tё jenё drejtuesit e kompanisë dhe mbështetësit
e saj. Në këtë rast aksionet nuk tregtohen në publik dhe kompania mbahet afër. Kur
korporata rritet, duhen emetuar aksione të reja për të rritur kapitalin.
 
Duke u organizuar si një korporatё, një biznes mund të tërheqë një shumëllojshmëri të
gjerë të investitorëve. Disa mund të mbajnë njё aksion tё vetёm me vlerë vetёm pak
dollarë, e cila tё jep tё drejtёn e vetёm njё vote, dhe për të marrë një pjesë të vogël
të fitimeve dhe dividentëve. Aksionerët mund të përfshihen edhe ne shoqёritё gjigande të
fondeve tё pensioneve  dhe kompanitë e sigurimit, investimet e të cilave mund të kalojnё
vlerёn e miliona aksioneve dhe qindra miliona dollarё, të cilat tё japin të drejtën
përkatësisht për një numër të madh votash, pjesë të fitimit dhe dividendë.

Edhe pse aksionerёt blejnё korporatën, ata nuk e menaxhojnё atё. Në vend të kësaj, ata
votojnë për të zgjedhur një bord drejtuesish. Disa prej këtyre drejtorëve mund të nxirren
nga menaxherёt mё tё lartë, por të tjerët nuk janё drejtorё ekzekutivë tё punësuar nga
firma. Bordi i drejtorëve  përfaqëson  aksionerёt. Ai emëron menaxherin e lartë, dhe
sigurohet që menaxherët tё veprojnë në interes të aksionerëve. Kjo ndarje e pronёsisё nga
menaxhimi i jep korporatёs qёndrueshmёri2. Edhe pse njё manaxher mund tё iki ose tё
vdesi, ai mund tё zëvendësohet dhe korporata mund tё mbijetojё dhe aksionerёt mund tё
shesin aksionet e tyre investitorёve tё rinj, pa penguar punёn e biznesit.

Ndryshe nga partneritetet dhe pronësitë individuale, korporatat kanë përgjegjësi të

kufizuar, që do të thotë se aksionerët nuk përgjigjen personalisht për borxhet
e firmës. Nëse, të themi, General Motors do të dështojë, askush nuk mund të kërkojë
që aksionerët e saj tё vënë shuma parash për të paguar borxhet e saj. Shuma më e madhe
qё një zotërues aksionesh mund të humbasë është shuma që ai  ka investuar.

Edhe pse një korporatë është pronë e aksionerëve të saj, ajo është ligjërisht e dallueshme

prej tyre. Ajo bazohet në statutin e korporatёs, i cili përcakton  qëllimin e biznesit, sa
aksione mund të emetohen, numri i drejtorëve  të emëruar, e kështu me radhë. Ky statut
duhet të përputhet me ligjet e shtetit në të cilin biznesi operon3. Për shumë qëllime
ligjore, korporata është konsideruar si një banor i shtetit të saj. Si njё "person" ligjor ajo
mund të marrë hua apo të japë kredi, dhe kjo mund të padisë apo të paditet. Ajo paguan
tatimet e veta (por ajo nuk mund të votojё!).

Duke qene se korporata dallohet nga aksionerët e saj, ajo mund të bëjë gjëra që 

bashkёpronesitё dhe pronësitë individuale nuk mund të bёjnё. Për shembull, ajo mund të
mbledhë para nga shitja e aksioneve të reja për investitorët dhe mund t’i riblejë
këto aksione përsëri. Një korporatë mund të bëjë një ofertë blerje për një tjetër dhe pastaj
të bashkojë dy bizneset.

2
Korporatat mund tё jenё tё pavdekshme por ligji kёrkon qё partneritetet tё kenё njё fund tё pёrcaktuar.
Njё partneritet duhet tё specifikojё datёn e fundit ose nje procedurё tё ndarjes sё patneritetit. Edhe njё
biznes individual e ka njё fund pasi pronari ёshtё i vdekshёm.
3
Daleware ka njё sistem ligjor tё zhvilluar pёr korporatat. Edhe pse ka shumё biznese individuale, njё pjesё
e madhe e korporatave nё Shtetet e Bashkuara janё nё Daleware
Organizimi si një korporatë ka edhe disa disavantazhe . Menaxhimi ligjor i një korporate
dhe komunikimi me aksionerët mund të harxhojё shumё kohë dhe të kushtojё. Për më
tepër,  në Shtetet e Bashkuara ekziston një pengesë e rëndësishme fiskale. Për shkak se
korporata është një entitet i veçantë ligjor, ajo taksohet veç.  Pra,  korporatat  paguajnë
tatim mbi fitimet e tyre, dhe, përveç kësaj, aksionerët paguajnë tatim mbi çdo dividend që
ata marrin nga kompania. Shtetet e Bashkuara janё tё pazakonta në këtë drejtim. 

1.2 Roli i menaxherit financiar?

Për të vazhduar biznesin, korporatat kanё nevojë për një larmi pothuajse të pafundme tё

pasurive të patundshme. Shumë nga këto pasuri janë të prekshme, të tilla si  makineritë,
fabrikat dhe zyrat; të tjerat janë të paprekshme, të tilla si eksperienca teknike, markat
tregtare dhe patentat. Pёr të gjitha kёto duhet të paguash. Për të gjetur paratë e
nevojshme, korporata shet disa thirrje mbi aktivet e prekshme te saj. Këto thirrje janë
quajtur aktive financiare ose letra me vlerë. Për shembull, në qoftë se kompania
merr para hua nga banka, banka merr një kontratë me shkrim se paratë do të paguhen me
interes. Kështu banka tregton para të gatshme për një aktiv financiar. Aktivet financiare
përfshijnë jo vetëm kreditë bankare, por edhe aksionet, obligacionet dhe një
shumëllojshmëri letrash me vlerë të specializuara4.

Menaxheri financiar qëndron midis veprimtarisё sё brendëshme  të firmës dhe tregjeve

financiare (apo kapitale), ku investitorët mbajnë mjetet financiare të emetuara
nga firma5. Roli i menaxherit financiar është ilustruar në Figurën 1.1, ku çdo shigjetё
tregon rrjedhjen e parave nga investuesi te firma dhe pastaj tek investuesi
pёrsëri. Rrjedhja fillon kur firma shet letrat me vlerë për të rritur sasinё e parave
(shigjeta 1 në figurën). Paratë përdoren pёr blerjen e pasurive të patundshme të
përdorura në operacionet e firmës (shigjeta 2). Më vonë, në qoftë se firma rezulton e
suksesshme, pasuria e patundshme gjeneron flukse hyrëse monetare të cilat  shlyejnё
investimin  fillestar (shigjeta 3). Së fundi, një pjesё e parave riinvestohet (shigjeta 4a)
ose u kthehet investitorëve, në formën e interest ose të dividen
dëve (shigjeta4b). Sigurisht, zgjedhja në mes të shigjetave 4a dhe 4b nuk është plotësisht
e lirë. Për shembull, nëse një bankë jep para në fazën 1, duhet t’i paguajmё paratë plus
interesin në fazën 4b. 

Diagrama jonë na kthen përsëri në dy pyetjet  themelore të menaxherit  financiar.  Së

pari, nё cilat pasuri të patundshme duhet tё investojё firma? Së dyti, si mund t’i risim
paratë qё do tё investojme? Përgjigja për pyetjen e parë lidhet me vendimet e
investimeve. Përgjigja për pyetjen e dytë lidhet me vendimin e financimit të këtyre
investimeve.
Investimet kapitale dhe vendimet e financimit janë të ndara në mënyrë tipike, tё
analizuara nё mënyrё tё pavarur. Kur një mundësi investimi është identifikuar, pyetja e
4
Ne do t’i shohim kёto letra me vlerё nё Kreun 14 dhe 25
5
Do tё dёgjoni menaxherёt financiarë të pёrdorin termat treg financiar dhe treg kapitalesh, pёrgjithёsisht si
sinonime. Por tregu kapital ёshtё burim i vetem i financimeve afatgjata. Financimet afatshkurtra janё burim
i tregut tё parasё. Afatshkurtёr do tё thotё mё pak se njё vit. Perdoret termi treg financiar duke iu referuar
çdo burimi financimi
parë e menaxherit financiar është nëse projekti  ka vlerë më tё lartë se nevoja për ta
ndërmarrë atë. Nëse përgjigja është po, atëherë ai ose ajo shikojnё mundёsitё e financimit
tё projektit. Por ndarja e investimeve nga vendimet e financimit nuk do të thotë se
menaxheri financiar mund të harrojё investitorët dhe tregjet financiare, kur analizon
projektet e investimeve kapitale. Siç do të shohim në kapitullin e ardhshëm, objektivi
themelor financiar i firmës është maksimizimi i vlerës sё parave të investuara në
firmë nga aksionerët e saj. Shikoni përsëri figurën 1.1. Aksionerët  janë të lumtur për të
kontribuar me para në shigjetën 1 vetëm nëse  vendimet e
marra në shigjetën 2 gjenerojnë të paktën kthimin e përshtatshёm
në shigjetë 3. "Pёrshtatshёm" do të thotë kthim të paktën të barabartë me kthimin në
dispozicion për investitorët jashtё firmës në tregjet financiare. Nëse projektet e firmës
gjenerojnë vazhdimisht  kthime të papërshtatshme, aksionerët do të kërkojnë kthimin e
parave të tyre.

Fig. 1.1

Menaxherët financiarë të korporatave të mëdha duhet të jenë burrat dhe gratë e botës.

Ata duhet të vendosin jo vetëm se nё cilat aktive tё investojnë, por edhe ku do tё ndodhen
këto aktive. Merrni Nestle, për shembull. Kjo është një kompani zviceriane, por
vetëm një pjesë e vogël e prodhimit të saj realizohet në Zvicër. Mbi 520 fabrika tё saj
janё tё vendosura nё 82 vende. Menaxherët e Nestle, duhet tё dinё se si të
vlerësojnё investimet në vendet me monedha të ndryshme, me norma të ndryshme
interesi, me norma të ndryshme inflacioni dhe me sisteme të ndryshme tatimore.

Tregjet financiare në të cilat firma fiton para janë gjithashtu  ndërkombëtare.  Aksionerët

e korporatave të mëdha janë të shpërndara nëpër botë.  Aksionet  tregtohen gjatë gjithë
kohës në New York, Londër, Tokio dhe qendra tjera financiare. Obligacionet dhe kreditë
bankare janё lehtësisht tё lëvizshme  përtej kufijve kombëtarë. Një korporatë që ka
nevojë për para nuk ёshtё e detyruar tё marrë hua nё bankat nё qytetin e saj. Ditë-për-
ditë menaxhimi i parave bëhet një detyrë komplekse për firmat që prodhojnë ose
shesin në vende të ndryshme. Për shembull, mendoni pёr problemet qё
menaxherët financiarë tё Nestle përballen në mbajtjen e arkëtimeve dhe të pagesave në
82 vende.
Ne pranojmë se Nestle është e pazakontë, por janё tё  paktё menaxherët  financiare qё
mund të mbyllin sytë përpara çështjeve financiare ndërkombëtare. Pra, në gjithë librin,
ne do t'i kushtojmë vëmendje dallimeve në sistemet financiare dhe do të
shqyrtojmë problemet e tё investuarit dhe sigurimin e fondeve ndërkombëtare.

1.3 Kush ёshtё menaxheri financiar?

Në këtë libër ne do të përdorim termin menaxher financiar, për t'iu referuar të gjithë

përgjegjësve për një investim të rëndësishëm apo për një vendim financimi. Nё kёtё libёr,
vetëm në firmat e vogla është një person i vetëm përgjegjës për të gjitha vendimet. Në
shumicën e rasteve, përgjegjësia është e shpërndarë. Drejtuesit e lartë janё vazhdimisht tё
përfshirë në vendimet financiare. Edhe inxhinieri, i cili dizenjon njё produkt të ri ёshtё
gjithashtu i përfshirё: dizajn përcakton llojin e mjeteve dhe lёndeve qё i duhen firmёs.
Drejtori i marketingut, i cili angazhohet për një fushatë të madhe reklame është gjithashtu
duke e bërë një vendim investimi tё rëndësishëm. Fushata publiçitare është një
investim në një aktiv jo-material, që pritet të gjenerojë në tё ardhmen të ardhura.

Megjithatë ka disa menaxherë që specializohen në fushën e financave. Rolet e tyre janë

përmbledhur në figurën 1.2. Punonjёsi i thesarit është përgjegjës për përkujdesjen e
parave cash të firmës, për rritjen e kapitalit të ri dhe për mbajtjen e marrëdhënieve me
bankat, me aksionerët dhe me investitorë e tjerë që kanë investuar në letrat me vlerё tё
firmёs. Për firmat e vogla, punonjёsi i thesarit ka të ngjarë të jetë vetëm ekzekutivi
financiar.

Fig. 1.2 Manaxherёt mё tё rёndёsishёm financiarë nё korporatat e mёdha

Drejtor Ekzekutiv Financiar

Pёrgjegjёs pёr:
Politikat financiare
Planifikimi pёr korporatёn

Kontrollori
Pёrgjegjёsi I thesarit
Pёrgjegjёs pёr:
Pёrgjegjёs pёr:
Pёrgatitjen e pasqyrave financiare
Mbajtjen e kapitalit
Kontabilitetin
Mardheniet me bankat
Taksat

Korporatat më të mëdha kanë gjithashtu një kontrollor, i cili përgatit pasqyrat financiare,

menaxhon kontabilitetin e brendëshëm të firmës dhe kujdeset pёr detyrimet tatimore. Ju
mund të shihni se punonjёsi i thesarit dhe kontrollori kanë  funksione të
ndryshme: Përgjegjësia kryesore e punonjёsit tё thesarit është për të marrë dhe për të
menaxhuar kapitalin e firmës,  ndërsa kontrollori siguron qё parat tё  përdoren me
efikasitet.

Firmat më të mëdha zakonisht emërojnë një Drejtor Ekzekutiv Financiar (DEF), për të

mbikqyrur si punonjёsin e thesarit edhe punën e  kontrollorit. DFE  është i përfshirë
thellësisht në politikën financiare dhe planifikimin e korporatës. Shpesh ai ose ajo do të
ketë përgjegjësi të përgjithshme menaxheriale, përtej çështjeve financiare dhe mund të
jetë një anëtar i bordit të drejtorëve. DEF është përgjegjës për organizimin dhe
mbikëqyrjen e procesit të buxhetimit të kapitalit. Projektet e mëdha të investimeve
kapitale janë të lidhura ngushtë me planet për zhvillimin e produkteve, prodhimin
dhe marketingun  nga këta sektorё, megjithatë menaxherët janë përfshirё në mënyrë të
pashmangshme në planifikimin dhe analizën e projekteve. Nëse firma ka anëtarë të
stafit të specializuar në planifikimin e korporatave, edhe ata janë të përfshirë
në buxhetimin e kapitalit.

Për shkak të rëndësisë së çështjeve të shumta financiare, vendimet e fundit shpesh

vendosen me ligj ose nga bordi i drejtorëve. Për shembull, vetëm bordi ka fuqinë ligjore
për të deklaruar një divident ose për tё vendosur emetimin publik të letrave me vlerë.
Bordet zakonisht delegojnë vendime për shpenzime investimesh të vogla ose të mesme,
por autoriteti i miratimit tё investimeve të mëdha pothuajse kurrë nuk delegohet.

1.4 Ndarja e pronёsisё nga menaxhimi

Në bizneset e mëdha ndarja e pronësisë nga menaxhimi është një domosdoshmëri

praktike. Korporatat e mëdha mund të kenë qindra e mijëra aksionerë. Në asnjë mënyrë
nuk duhet qё të gjithë ata të jenë të përfshirë në mënyrë aktive në menaxhim. Autoriteti
duhet tu delegohet menaxherëve.

Ndarja e pronësisë nga menaxhimi ka përparësi të qarta. Kjo i lejon pronarёt e aksioneve
tё ndryshohen pa ndërhyrë në funksionimin e biznesit. Kjo i lejon firmёs tё punësojё
menaxherë profesionistë. Por ndarja e pronësisë nga menaxhimi mund tё sjell edhe
probleme midis menaxherëve dhe pronarëve, nëse kanё objektiva tё ndryshme. Ju mund
të shihni rrezikun: Në vend që të plotёsojnё dëshirat e aksionerëve, menaxherët mund të
kërkojnë një mënyrë jetese më tё qetё apo mё luksoze, ata mund të ndёrmarrin vendime
jopopullore, ose ata mund të bëjnë përpjekje për të ndërtuar një perandori me paratë e
aksionerëve të tyre.

Konflikte të tilla mes aksionerëve dhe objektivave tё menaxhereve krijojnё problemin e

agjensisё. Aksionerët janë kryesorët, menaxherët janë agjentët e tyre. Aksionerët
dëshirojnë qё menaxhimi të rrisë vlerën e firmës, por menaxherët mund të kenё objektivat
e tyre. Kostot e agjencisë vërtetohen kur, (1) menaxherët nuk përpiqen për të
maksimizuar vlerën e firmës dhe (2) aksionerët shtojnё kostot për të monitoruar dhe
ndikuar në veprimtarinё e menaxherëve. Sigurisht, nuk ka kosto kur aksionerë janë edhe
menaxherë. Kjo është një nga përparësitë e një pronësie individuale. Pronari-menaxher
nuk ka konflikte interesi.
Konflikti mes aksionerëve dhe menaxherëve nuk ёshtё i vetmi problem i agjensisё që
menaxheri financiar duhet tё pёrballet. Për shembull, aksionerët duhet të inkurajojnë
menaxherët për të punuar për interesat e aksionerëve, në mënyrë që menaxherёt e lartë të
mendojnё se si të motivojnё të gjithë të tjerët në kompani. Në këtë rast, manaxherёt e
lartë janë kryesorёt dhe manaxherёt e ulёt dhe punonjësit e tjerë janë agjentët e tyre.

Shpenzimet e agjencisë mund tё rrjedhin nga financimi. Në kohë normale, bankat dhe
mbajtёsit e obligacioneve, që i japin paratë kompanisë, janë bashkuar me aksionerët në
dёshirёn pёr tё shpёtuar kompaninё, por kur firma ёshtё në telashe, ky bashkim nё
qёllime mund tё prishet. Në raste të tilla, mund tё jenё tё nevojshme veprime vendimtare
për të shpëtuar firmën, por huadhënësit janë të shqetësuar për të rimarrë paratë e tyre dhe
janë të gatshëm ta shohin firmёn duke bёrё ndryshime të rrezikshme, që mund të ulin
sigurinë e kredive të tyre. Grindjet mund të shpërthejnë edhe mes huadhënësve të
ndryshёm, kur ata shohin se kompania shkon drejt falimentimit.

Mendoni vlerën e përgjithshme të kompanisë si një tortё, që është e ndarë midis një
numri të madh pretenduesish. Këta përfshijnë menaxherёt dhe aksionerët, si dhe fuqia
punëtore e kompanisë, bankat dhe investitorët, të cilët kanë i dhёnё borxhe kompanisë.
Qeveria është tjetёr pretendent, pasi ajo merr tatimin mbi fitimet e korporatave. Të gjithë
këta pretendentë janë të lidhur së bashku në një rrjet të komplikuar kontratash dhe
mirёkuptimesh. Për shembull, kur bankat vendosin ti japin para firmёs, ato këmbëngulin
në një kontratë formale duke deklaruar normën e interesit dhe datat e shlyerjes, ndoshta
duke vendosur kufizime mbi dividentët ose huamarrjen shtesë. Por nuk mund tё vendosen
rregulla pёr çdo ngjarje tё mundshme nё tё ardhmen. Kontratat me shkrim janё jo të plota
dhe duhet të plotësohen nga mirёkuptimi dhe nga masat qё duhet tё ndihmojnë për të
mbrojtur interesat e palëve të ndryshme.

Problemi kryesor i agjensisё do të jetё më i lehtë për tu zgjidhur nëse të gjithë kanë të
njëjtin informacion, gjë që është rast i rrallë në sektorin e financës. Menaxherët,
aksionerët dhe huadhënësit kanё informacione të ndryshme në lidhje me vlerën e vёrtetё
tё një aktivi financiar. Ky informacion i shpallur mund të jetë i shumë viteve. Menaxherët
financiarë duhet t’i njohin këto asimetri tё informacionit dhe duhet tё bindin investitorёt
se nuk do tё ketё surpriza të këqija rrugës. Ja një shembull. Supozoni se ju jini menaxheri
financiar i një kompanie që ёshtё informuar rishtazi për të zhvilluar dhe për të sjellë në
treg një ilaç për kurimin e mykut. Në një takim me investitorët e mundshëm, do të
paraqisni rezultatet e hulumtimeve klinike. Raportet optimiste tregojnë se nga një
kompani hulumtimi të pavarur nga tregu, parashikimi i fitimeve ёshtё i mjaftueshëm për
të justifikuar investime të mëtejshme. Por investitorët e mundshëm janë ende të
shqetësuar që ju mund të kini mё shumё informacion se ata. Çfarë mund të bëni për t'i
bindur ata që janë duke u thënë të vërtetën? Vetëm duke thënë se "Mё besoni", nuk do
t’iu mashtroj. Ndoshta kini nevojë tё tregoni integritetin tuaj duke vënë paratë tuaja nё
kёtё investim. Për shembull, investitorët ka të ngjarë të kenë më shumë besim në planet
tuaja nëse ata e shohin që ju dhe menaxherët e tjerë kanë njё pjesё tё aksioneve në
ndërmarrjen e re. Prandaj, vendimin tuaj për të investuar paratë tuaja mund t’ua japin
informacion investitorëve në lidhje me perspektivën e vërtetë të firmës.
Në kapitujt më vonë ne do të shohim më me kujdes se si korporatat i trajtojnё problemet
e krijuara nga ndryshimet në objektiva dhe informacion. Figura 1.3 përmbledh çështjet
kryesore dhe tregon kapitujt ku ato do tё trajtohen mё gjerёsisht.
Fig. 1.3 Ndryshimet në objektiva dhe informacion mund tё komplikojnё vendimmarrjen
financiare (nё kllapa numri i kapitullit qё do tё trajtohen)
Ndyshime nё informacion Ndryshimet ne objektiva

Çmimi i aksioneve dhe kthimi (13) Menaxherë vs Aksionerё (2, 12, 33, 34)
Emetimi i aksioneve dhe titujve tё tjerё (15, Menaxherёt e lartё vs menaxherët operativë
18, 23) (12)
Dividentёt (16) Aksionerёt vs. bankat dhe kreditorёt e tjerё
Financimi (18) (18)

1.5 Çёshtjet qё do tё trajtohen nё kёtё libёr?

Kemi përmendur se si menaxherët financiarë ndajnё investimet dhe vendimet e

financimit: Vendimet e investimit zakonisht i paraprijnë vendimet e financimit. Kjo është
edhe se si ne kemi organizuar këtë libër. Pjesët 1 deri 3 janë pothuajse tërësisht të
përkushtuar për aspekte të ndryshme të vendimeve tё investimeve. Pjesa e parë trajton si
t’i vlerёsojmё aktivet, e dyta lidhjen në mes riskut dhe vlerёs dhe e treta menaxhimin e
proceseve të investimeve kapitale. Diskutimi i këtyre temave zë kapitujt 2 deri në 12.

Duke punuar me kёto kapituj, ju mund të keni disa pyetje themelore për financёn. Për
shembull: Çfarë do të thotë qё një shoqëri ka "emetuar aksione"? Sa para në shigjetën 1
në figurën 1.1 vijnë nga aksionerët dhe sa nga huamarrja? Çfarë lloje të letrave me vlerë
të borxhit ka emetuar aktualisht firma? Kush aktualisht blen aksionet apo titujt e borxhit
tё firmёs, investitor individual apo institucionet financiare? Cilat janë ato institucione dhe
çfarë roli luajnë në financat e korporatave dhe nё gjithё ekonominё?

Pjesa 4, "Një vёshtrim i pёrgjithshёm mbi financimin e korporatave," mbulon këto dhe
një sërë pyetjesh të ngjashme. Ju mund ta lexoni atë çdo kohë. Ju mund të dëshironi ta
lexoni tani. Kapitulli 14 është një nga tё tre në Pjesën 4, e cila fillon analizën e
vendimeve të financimit të korporatave. Kapitulli 13 shqyrton provat mbi hipotezat e
tregjeve efektive, i cili thotë se çmimet e aktiveve qё vërehen në tregjet financiare
reflektohen në vlerёn dhe informacionin nё dispozicion të investitorëve. Kapitulli 15
përshkruan se si emetohen aksionet dhe letrat me vlerë të borxhit.

Pjesa 5 vazhdon analizën e vendimeve të financimit, që mbulon politikën e dividentit dhe

përzierjen e borxhit me financimin kapital. Ne do të përshkruajmë se çfarë ndodh kur
firmat janё në vështirësi financiare pёr shkak të punës operative të varfër, ose huamarrjes
sё tepruar. Ne do të marrim në konsideratë se si vendimet financiare mund të ndikojnë në
vendimet për projektet investuese tё firmës.

Pjesa 6 prezanton opsionet. Opsionet janë të avancuara shumë për Kapitullin 1, por nga
Kapitulli 20 nuk do të keni asnjë vështirësi. Investitorët mund të tregtojnё opsionet mbi
aksionet, bonot, monedhat dhe mallrat. Menaxherët financiarë gjejnё opsione duke parё
pёr aktive reale – qё janё opsione reale – dhe mbi mundёsitё e emetimit tё firmёs. Duke
zotëruar opsionet, do tё vazhdojmë në Pjesën 7 me një vështrim shumë më të gjerë mbi
format e financimit të borxhit afatgjatë. Një pjesë e rëndësishme e punës së menaxherit
financiar është për të gjykuar se cilin risk firma duhet të marrë pёrsipёr dhe cilin mund ta
mënjanojë. Pjesa 8 trajton menaxhimin e riskut, të brendshёm dhe tё jashtёm.

Pjesa 9 mbulon planifikimin financiar dhe menaxhimin financiar afatshkurtër. Ne do të

shohim disa çёshtje praktike, duke përfshirë parashikimin afatshkurtër dhe afatgjatë,
rrugёt për huamarrjen afatshkurtër apo investime, administrimin e parave dhe letrave me
vlerë të tregtueshme dhe manaxhimin e llogarive të arkëtueshme (para tё huazuara nga
nga klientët). Pjesa 10 pёrshkruan bashkimin dhe blerjen, në përgjithësi, në kontrollin dhe
qeverisjen e firmës. Do tё diskutohet se si kompanitë në vende të ndryshme janë të
strukturuara për të siguruar stimujt e duhur për menaxhimin dhe shkallën e duhur të
kontrollit nga ana e investitorëve të jashtëm. Pjesa 11 është përfundimi. Aty gjithashtu
diskutohen disa nga gjërat që nuk dihen për financёn. Nëse ju do të jeni tё parёt qё
zgjidhni kёto puzzle, ju do të bёheni të famshëm.

Përmbledhje

Në kapitullin 2 janë trajtuar konceptet themelore të vlerësimit të aktiveve. Po japim një

përmbledhje të problemeve kryesore të trajtuara në këtë kapitull hyrës.

Bizneset e mëdha zakonisht organizohen si korporata. Korporatat kanë tre karakteristika

të rëndësishme. Së pari, janë ligjërisht të dallueshme nga pronarët e tyre dhe paguajnë
tatimet e tyre. Së dyti, kanë përgjegjësi të kufizuar, që do të thotë se aksionerët që
zotërojnë korporatёn nuk mund të jenё përgjegjës për borxhet e firmës. Së treti, pronarët
e një korporate zakonisht nuk janë menaxherë.

Detyrat e përgjithshme tё menaxherit financiar mund të ndahen në (1) vendimet e

investimeve, apo buxhetimi i kapitalit dhe (2) vendimet e financimit. Me fjalë të tjera,
firma duhet të vendosë (1) çfarë aktive reale tё blejё dhe (2) si t’i gjejё paratё e
nevojshme. Në kompanitë e vogla shpesh ekziston vetëm një ekzekutiv financiar,
punonjёsi i thesarit. Megjithatë, shumica e kompanive kanë një punonjёs thesari dhe një
kontrollor. Detyra e punonjёsit tё thesarit është për të marrë dhe për të menaxhuar
financimin e kompanisë, ndërsa detyra e kontrollorit është qё të sigurohet se paratë kanё
njё përdorim të drejtë. Në firmat e mëdha ka edhe një Drejtor Ekzekutiv Financiar (DEF).

Aksionerët duan qё menaxherët të rrisinё vlerën e aksioneve të kompanisë. Menaxherët

mund të kenë objektiva të ndryshme. Ky konflikt i mundshëm interesi është quajtur
problem i agjensisё. Çdo humbje në vlerë që rezulton nga konflikte të tilla është quajtur
kosto e agjencisë. Natyrisht mund të ketë konflikte interesi tё tjera. Për shembull,
interesat e aksionerëve të firmës ndonjëherë mund tё jenё nё konflikt me ato të bankave
dhe huadhёnёsve. Këto dhe të tjera probleme tё agjencisë bëhen më tё komplikuar kur
agjentët janё mё tё informuar se sa drejtuesit.

Menaxheri financiar luan edhe në skenën ndërkombëtare, prandaj duhet të kuptojë se si

veprojnë tregjet financiare ndërkombëtare dhe se si të duhen vlerësuar investimet jashtë
shtetit. Ne trajtojmë financat ndërkombëtare të korporatës në shumë pika të ndryshme në
kapitujt që vijojnë.
Quitze
1. Fjalori. Spjegoni ndryshimet midis:
a. Aktiveve financiare dhe reale
b. Buxhetimit të kapitalit dhe vendimit të financimit
c. Korporatё e mbyllur dhe publike
d. Pёrgjegjёsi e kufizuar dhe e pakufizuar
e. Korporatë dhe parteritet (ortakëri)
2. Cilat jane aktive reale dhe cilat financiare?
a. Aksion
b. Markë
c. Fabrikё
d. Tokё e papёrdorur
e. Bilanci nё llogarinё rrjedhёse tё firmёs
f. Njё forcё shitёse me eksperiencё dhe punёtore
g. Njё titull borxhi
3. Cilat janё disavantzhet kryesore tё korporatave?
4. Cila nga fjalitё e mёposhtme pёrshkruan mё mirё punonjёsin e thesarit nga
kontrollori?
a. Ka tё ngjarё tё jetё vetem ekzekutiv financiar nё firmat e vogla
b. Monitoron shpenzimet kapitale pёr tu siguruar se ato nuk keqpёrdoren
c. Përgjegjës për të investuar të holla rezervë të firmës.
d. Përgjegjës për organizimin dhe emetimin e aksioneve të zakonshme.
e. Përgjegjës për çështjet tatimore kompanisë.
5. Cilat nga shprehjet e mёposhtme janё gjithmonё tё vёrteta pёr korporatёn?
a. Pёrgjegjёsi e pakufizuar
b. Kohё e pёrcaktuar
c. Pronësia mund të transferohe pa ndikuar operacionet.
d. Menaxherët mund të pushohen nga puna pa asnjë efekt mbi pronësinë.
e. Aksionet duhet të tregtohen gjerësisht.
6. Në korporatat e mëdha, pronësia dhe manaxhimi janë të ndara. Cilat janë pasojat
kryesore të kësaj ndarje?
7. Cilat janë shpenzimet e agjencisë dhe çfarë shkaktojnё ato?