AKARSULARDA SÜRÜNTÜ

MADDE MİKTARININ HESABI

(ÖRNEKLER)
ÖRNEK.1.1)
ÖRNEK .2)
Şekilde verilen dikdörtgen kesitli bir kanaldan, birim genişlikten geçen
ve kanalın tümünden geçen sürüntü madde miktarını hesaplayınız?

h=3,5 m

=18 m. τ = ϒ.R.J = 1000*2,52*0,0008 = 2,02 kg/m2

τkr = 0,06 ( ϒs - ϒsu) Dort = 0,06 (2650-1000) 6*10-3 = 0,594 kg/m2
Verilenler qs = Ψ τ ( τ - τkr ) =0,3* 2,02 (2,02 – 0,594) = 0,864 kg/s.m

Kesitin tümünden geçen sürüntü madde miktarı:

Gs = qs*b = 0,864*18 = 15,552 kg/s

Bir yılda kesitten geçecek malzeme miktarı:

Gs = 15,552 (365.24.60.60) = 4,9*108 kg/yıl
ÖRNEK .3)
Oldukça geniş bir akarsuda (B ˃˃ h) su derinliği 2 m. ve sürüklenen ortalama
dane çapı 6,2 mm olarak ölçülmüştür. Dane birim hacim ağırlığı 2,65 t/m3,
J = 0,002 ve ψ= 0,25 olduğuna göre; akarsuyun taşıdığı sürüntü madde
miktarını hesaplayınız?

τ = ϒ.R.J (B ˃˃ h olduğundan R = ~h alınabilir.)

τ = 1000*2*0,002 = 4 kg/m2

τkr = 0,06 ( ϒs - ϒsu) Dort = 0,06 (2650-1000) 6,2*10-3 = 0,61 kg/m2

qs = Ψ τ ( τ - τkr ) = 0,25* 4 ( 4 – 0,61) = 3,39 kg/s.m
AKARSULARDA YAPILAN
ÖLÇÜMLER
KATI MADDE ÖLÇÜMLERİ
DEBİ ÖLÇÜMLERİ
ÖLÇÜMLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ
• Mulinenin pervanesi suyun oluşturduğu kuvvetin etkisiyle döner.
• Pervanenin devir adedi mekanik veya elektriksel olarak saptanarak
cihaz içinde oluşturulmuş devir-hız bağıntısından faydalanılarak
suyun akış hızı hesaplanır.
• Tek ölçüm ve iki ölçüm yapılabilir.
• 60 cm’ye kadar olan derinliklerde tek, daha fazla derinliklerde iki
ölçüm yapılır.
• Tek ölçümde muline su derinliğinin 0,6’sı kadar derinlikte
yerleştirilir.
• İki ölçümde ise biri su derinliğinin 0,2’sine, diğeri 0,8’sine gelecek
şekilde ölçümler yapılır. Bu ölçümlerin ortalaması alınarak hız
belirlenir.
Hacim Ölçme Esasına Dayanan Yöntemler
En basit olarak, doğrudan doğruya debinin ölçüldüğü yöntemlerdir.
Teknik cihazlara ihtiyaç duyulmaz
1) Geçici Depolama İle Debi Tayini
• Yöntemin esası, gelen suyu belli bir zaman periyodunda belli
bir hacim içinde toplamaktır.
• Bilinen bir hacmin dolduruluş süresinden debi belirlenir.
2) Kimyasal Yolla Debi Tayini
a) Konsantrasyon arttırıcı maddeler
b) Boyar maddeler
c) Radyoaktif İzotoplarla Debi Tayini
 a) Konsantrasyonu Arttırıcı Maddeler

• Ölçüm yapılacak kesitte dozlama ve örnekleme yapmak üzere iki nokta seçilir.
• Dozlama noktasından sürekli olarak belli konsantrasyonda ve miktarda
kimyasal madde enjeksiyonu yapılır.
• Suya homojen olarak karışan kimyasalın konsantrasyon değişiminden debi
hesaplanır
 b) Boyar Maddeler
• Konsantrasyon attırıcı maddelerdeki kullanılan yöntemle aynıdır.
• Kimyasal madde yerine boyar maddeler kullanılmaktadır.

c) Radyoaktif İzotoplarla Debi Tayini

• Kimyasal maddeler ile yapılan ölçüm yöntemine benzerdir.

• Konsantre halde radyoaktif izotop enjekte edilmektedir. İzotopun
yansıtacağı gama ışınlarından yararlanılarak hesaplama yapılır.
• Cam kafes içindeki çözelti kırılarak dereye homojen dağılımı
sağlanır.
 Savaklarla Debi Tayini
• Akarsu yatağına yerleştirilen içinden veya üzerinden su akan düzgün şekilli
boşluğa savak denir.
• Debi ile seviye arasındaki ilişkiden faydalanılarak sadece seviye ölçmekle debi
hesaplanabilir.
• Üçgen, dikdörtgen, yamuk gibi şekillerde yapılabilir.

H
Debi Debi - Zaman Grafiği

Zaman

■ Günlük ortalama debilerin zamanla değişimini gösteren eğriye "debi gidiş çizgisi"
denir.
■ Türkiye'de, akım gözlem istasyonlarında elde edilen günlük ortalama debiler bir su
yılı için (1 Ekim - 30 Eylül) EİE ve DSİ tarafından yayınlanan akım rasat (gözlem)
yıllıklarında yayınlanır.
 Debi Süreklilik Eğrisi
Q Q

Q
t1 t2
t1 + t 2
___________________________________

t 0 100
Zaman Zamanın %

Debi gidiş çizgisinden faydalanarak, debinin belli bir değere eşit veya ondan büyük olduğu zaman
yüzdesi düşey eksende, zaman yüzdeleri yatay eksende gösterilerek çizilen eğriye "debi süreklilik
çizgisi (eğrisi)" denir.

Debiler büyükten küçüğe doğru dizilir. Her bir debinin aşılma ihtimali: m/(n+1) m: sıraya dizilmiş
debilerin sıra numarası, n: toplam veri sayısıdır.
Hacim-Yüzey Eğrileri