TRAN DANG NGHIA (Chui bién) LE KIM ANH Nang cao va phat trién Net van 6 (Tai ban lan thet nha) NHA XUAT BAN GIAO DUC VIET NAMLOI NOI DAU Tir nhiéu nam nay, viée day - hoc mén Ngir vn trong nha truéng phé thong c6 nhiéu déi méi, trong d6 c6 viée déi mi kiém tra, dénh gia voi yeu cau cao hon vé hoat dong tr hoc, tu kiém tra. Dé lam t6t duoc diéu nay va gitip hoc sinh (HS) hoc mén Ngit van dat két qua cao hon, yéu cau nhat thiét HS phai ndm chdc nhimg kién thitc co ban, trong tam vé thé loai, vé tac gia, tac pham, vé tir vung, ngit phap.... va c6 ki nang viét bai van cing nhw tao lp van ban néi chung, Xuat phat tir thie t& d6, chiing t6i bién soan b6 séch Nang cao va phat trién Ngit van Trung hoc co sé (THCS) gm 4 cuén 6 cac l6p 6, 7, 8 va 9 nhu mt tai ligu tham khao cho cac thay (c6) giéo, HS THCS va cdc bac phu huynh. C4u tic méi cuén séch gom ba phan theo phan mén: Phan Van hoc; Phan Tiéng Viet; Phan Tap lam van. © mdi phan, cac bai (van ban) duge tap hop theo chit dé, cum thé loai... bam sat sach gido khoa (SGK) Ngtt van mdi lop. O mdi cha dé, cum thé loai cé cac bai cu thé tuong tmg v6i ndi dung timg bai hoc trong St cao; Cau héi va bai tap; Got y, huéng dan. Nhu vay, ca hai phuong dién kién thttc co ban va nang cao déu duoc quan tam. Tuy nhién, chuong trinh Ngér van THCS cé c&u tric déng tam nén cé nhimg van dé chung duoc viét 6 lop dau cap ma khong nhac lai 6 lop trén. Phan Kién thie co ban va nang cao, cho dit c6 yeu cdu nang cao, song nhimg don vi kién thie duge uinh bay voi muc do hop If dé vita wranh qué tai, gain voi cae bai trong SGK ma van phi hop véi tam Ii tiép nhan ctia HS. Phan Cau h6i va bai tap, sé cung cap cau hoi, bai tap phong phu; da dang trong cach héi, cdch néu van dé,... nham gitip cdc em khdm pha sau cdc don vi kién thitc, kich thich sy suy nghi sang tao va niém say mé, htmg thi cho cac em. Phan Goi y, huéng dan giip cic em cé nhimg dinh huéng khi tiép can dé hiéu sau sic hon bai hoc, khuyén khich HS tu hoc, c6 nhimg loi gidi cia riéng minh. Trong timg bai, cdu wic gdm ba mu: Kién thie co bdn va nangV6i nhtng ndi dung ay, hi vong rang, bé sach sé gop phan lam phong phi, da dang nguén tur liéu mon Ngir van THCS va dap tmg phan nao nhu cdu tham khéo rong rai ctta cc thay (cd) gido, cc em HS va dong dio phu huynh. BO sach duge bién soan kha cong phu nhung chdc chan sé con nhimg sai s6t nhat dinh, rat mong nhan dugc ¥ kién dong gop cua ban doc gan xa dé ching t6i stra chita, hoan thién 6 nhimg lan in sau. NHOM BIEN SOANPHAN VAN HOC TRUYEN THUYET A. NHUNG VAN DE CHUNG Truyén thuyét la loai truyén dan gian ké vé cac nhan vat va su kién cé lign quan dén lich str thoi qua khtr, thudng c6 yéu 6 tudng tugng ki do. Truyén thuyét thé hién thai d6 va cach danh gia cia nhan dan déi voi cdc sy kién va nhan vat lich str duge ké. Trong chuong trinh Ngir van lop 6 c6 chudi truyén thuyét vé thdi dai cdc vua Hung: Con Réng chdu Tién; Banh chung, banh gidy; Son Tinh, Thuy Tinh; Thanh Giong. Méi lién hé cia cdc truyén nay duge thé hién 6 ché: tat ca déu ké vé cong lao dung nude, gitt nude clia t6 tién, cla Lac Long Quan - Au Co, cac vua Hing, con trai, con gai, con ré clia cée vua Hing. Bén canh do truyén thuyét Sie tich Hé Guom 1a truyén thuyét dia danh — loai truyén thuyét giai thich nguén géc truc tiép cita hig (én nui, ten song hd, ngudn gc hinh thanh nhimg ving dat, dia ban cur dan nao do, thiéng hoa nhtmg dia danh khong gian dugc ké. Day cting la truyén thuyét vé Lé Loi, a mot truyén thude chudi truyén thuyét vé ngudi anh hing Lé Loi. B. CAC BAI CU THE CON RONG CHAU TIEN 1. KIEN THUC CO BAN VA NANG CAO Con Rong chdu Tién la truyén thuyét vé thoi dai Hing Vuong, giai thich vé ngudn géc dong gidng ctia dan toc Viét Nam ta. 1. Cau chuyén bat dau tir mdi luong duyén ki diéu... - Lac Long Quan va Au Co déu la nhimg vi than cao quy, ki la va dep dé. Lac Long Quan la ndi rng, & duéi nude, con than Long Nit. Chang ¢6 stie khoé vo dich, owcé nhiéu phép la va da lap nén nhiéu ki tich. Con Au Co thudc ging tién, song & trén nui, dong ho Than Nong, xinh dep tuyét tran. - Cudc hén nhan gitta ho la cuéc hon nhan cua tinh yéu va ty do: "Au Co va Lac Long Quan gap nhau, dem long yéu nhau ri tro thanh vo chéng”. Do citing la cudc h6n nhan cé bao diéu ki la: cudc hon nhan ctia cdc vi than, cla mot ngudi sOng dudi nudc, mOt ngudi séng trén can. Su hop duyén gitra Lac Long Quan va Au Co da phan 4nh qué tinh hén phéi gitta cc bd lac déng bang ven bién va bé lac 6 mién nui nudc ta thdi ki cé dai. ~ Két qua cua méi tinh tuyét dep dé 1a su sinh né la ki: Au Co "sinh ra mot cai boc tram trtmng; tram trtmg nd ra mot tram ngudi con héng hao, dep dé la thudng. Dan con khéng can bu mém ma ty 16n lén nhu théi, mat mai khdi ngd, khoé manh nhu than". Day la chi tiét ki a0 dac séc va giau y nghia. No giai thich y nghia hai tiéng “déng bao” than thuong wong trai dm ngudi Viet. Chi chuyén hap dan hon. N6 da than ki hod, thiéng liéng hoa ngudn géc gidng noi, dan t6c, truyén dén méi ching ta niém tw hao, tin yéu va ton kinh t6 tién, dan toc minh. ~ Nhung Lac Long Quan va Au Co lai phai chia tay. B6i rong quen 6 duéi nude, khong thé s6ng mai trén can duge. Ngugc lai, noi Tién quen sGng chén non cao, khong thé theo chong ving vay chon bién khoi. Vi vay, chia tay 1a diéu tat yéu. Loi Long Quan truéc hic chia tay: "Ké mién nui, ngudi mién bién, khi c6 viéc gi thi giip do nhau, dimg quén loi hen” phai chang cing la ¥ nguyén doan két, mudn gitip de lin nhau, gan bé lau bén cla dan t6c Viet? Cudc chia tay dé phan anh nhu cau phat nay lam cho cau trién dan tc: mé rong dia ban cu tri, git ving dat dai... 2... dén su ra déi cla nha nu6e Van Lang Két truyén ké vé su ra doi cia nha nude Van Lang. O day cé rat nhiéu “su that lich str” thi vi: tén nude dau tién 1a Van Lang (dat nude ctta cdc chang trai khoé manh, dep dé; dit nude tuoi dep, séng ngoi); kinh dé dau tién 6 Phong Chau, «6 chite etia bo may chinh quyén so khai hic bay gid, tue truyén ngoi cho con trudng... Nhimg chi tiét trén lam cau chuyén tr nén tin cay hon, thuyét phuc ngudi doc, ngudi nghe vé mdt huyén thoai dep vé ngudn géc dan toc. 3. Y nghia cia truyén thuyét ~ Giai thich, suy ton nguén géc cao quy, thiéng liéng cata cong déng ngudi Viet. — Dé cao nguén géc chung va biéu hién ¥ nguyén doan két, théng nhat cia nhan dan ta 6 moi mién dat nuéc.4, Dac sac nghé thuat: Truyén c6 nhiéu chi tiét tuéng tong Ki ao dac sac va hap dn (hinh tuong cdc nhan vat than c6 nhiéu phép la, hinh tuong boc tram trimg...). 5. MOt so toc ngudi khdc cting c6 truyén gan gai voi truyén thuyét Con Réng chdu Tién: Qué bau me (Kho Mti), Qué tring to né ra con (Mudng)... Sy tuong déng d6 khang dinh su gan gui vé coi ngudn va su giao huu van hod gitta cdc toc nguci trén dat nude ta. 11. CAU HOI VA BAI TAP 1. Viét mét doan van ngain giai thich vi sao ngudi Viet tu xung 1a con Réng chau Tién. 2. Thé nao 1a chi tiét tudng tuong ki 40? Néu cam nhan ctia em vé mét chi tiét ki ao ma em thich nhat trong truyén Con Rong chdu Tién. 3. Ngay 2-9-1945, khi dang doc ban Tuyén ngén Déc Idp trén quang truong Ba Dinh lich str, bing dung Chai tich Hé Chi Minh dimg lai, hdi: “Toi noi déng bao nghe 16 khong?”. Tic thi ca bién ngudi trén quang trudng ciing déng thanh dap lai: “COL... Theo em, vi sao cau ndi trén ctia Bac lai lam ndo nite long ngudi dén vay? 4. Ké lai truyén Con Rong chdu Tién bang Ioi ké cia em. Cau chuyén gitip em éy nghia cau ca dao sau: hiéu gi Nhiéu diéu phi Idy gid guong, Nguoi trong mot née phai thuong nhau cing. Ill. GOLY, HUONG DAN 2. - Vé khai niém chi tiét tudng tugng ki ao: chi tiét khong co that, duge tac gid dan gian sang tao nham muc dich nhat dinh. Chi tiét tuémg turong ki ao trong truyén cé dan gian gan véi quan niém tin nguong cla ngudi xua vé thé gidi. Chang han, quan niém vé cdc thé gidi (tran gian, thién ph, 4m pht, thuy phd), vé sy dan xen gitta thé gidi than va thé gioi ngudi, quan niém "van vat hau linh”... ~ Muén néu cam nhan vé mét chi tiét tuéng tong ki do, can phai cht y cac yeu cau sau: Chi tit d6 1a gi? Tudng tuong ki do 6 ché nao? ¥ nghia cita chi tit d6? ~ Cac chi tiét tudmg tuong ki ao tiéu biéu trong Con Rong chdu Tién co thé chon la: Au Co sinh ra boc tram ttimg; dan con khéng can bi mom I6n nhanh nhu théi;hode chi tiét ndi vé ngudn géc cao quy, vé cdc chién céng ctia Lac Long Quan. Diéu quan trong nhat la cdc em phai li giai duge y nghia cia chi tiét ma minh la chon. 3. Cau ndi cia Bac lam long ngudi néo nite bai: ~ N6 vang lén gitra quang truéng Ba Dinh lich sit, gitta khong gian king dong, thiéng liéng. ~ Thé hign sy quan tam an can va triu mén clia Bac déi véi moi ngudi. ~ Trong cau ndi d6, Bac nhdc dén hai chir"déng bao”. Tir déng bao khang dinh dan téc Viet Nam cé chung mot nguén géc con Réng chau Tién. Cach noi dé da danh thire trong méi ngudi dan Viet Nam niém ty hao vé nguén géc cao qu nguyén doan két sat son. N6 lam méi quan hé gitta lanh ty va nhan dan wé nén gin gai nhu nhimg ngudi rudt thit. Bac mudén lay g than yéu nude, su quan tim t6i van ménh dan t6c cita méi ngudi dan, Cho nén, Bae mun tat cd moi ngudi cling nghe rd, dé cing hoa theo nhip trai tim vi Idi cla ban tuyén ng6n khai sinh ra nuéc Viet Nam Dan chu Cong hoa. 4. Khi ké lai truyén, HS can dap tmg cac yeu cau sau: ~ Duing cét truyén, chi tiét co ban. Ding lai van ciia minh dé ké lai, nghia la phai ké theo ng6n ng, theo cam nhan ciia riéng minh ma khong sao chép lai truyén. ~ Néu ¥ nghia cau ca dao: khuyén con ngudi s6ng trong mot nude phai biét yeu thuong nhau vi chung ta ciing chung mot nguén géc, gidng ndi, cing lA “con Rong chau Tién”. THANH GIONG I. KIEN THUC CO BAN VA NANG CAO Thénh Giong la mot trong nhimg truyén thuyét tidu biéu nhat trong chudi truyén thuyét thuéc thi dai céc vua Hitng. Truyén thuyét nay ké vé ngudi anh hing danh giac ngoai xam ctru nude. 1, Nhan vat Thanh Giéng Thanh Gidng Ia nhan vat chinh cua truyén, dugc miéu ta bang nhiéu chi tiét tw6ng tuong ki do. Qua nhan vat Thanh Giéng, nhan dan ta béc 16 quan niém va u6éc mo cia minh vé ngudi anh hing ctu nude chdng gidc ngoai xam.- Nguén géc xuat than: ‘Thanh Giéng cé nguén géc xuat than vita binh thuong, vira ki la. Binh thudng vi Giéng 1a con ctta vg chéng ong lao hién lanh va cham chi. Ki la vi ba me gidm lén mét vét chan to rdi thy thai va mudi hai thang sau m h ra Gidng. Ki la hon, tir hic sinh ra dén hic ba tudi, Giéng khong biét noi, khong biét cudi, dat dau nam day. Sura déi cia Ging cho thay hinh tuong nay vita rat c6 nét gan gui voi nhimg ngudi dan lao dong, vira dn chia nhiéu diéu phi thuong, kila. ~ Gi6ng lén lén va dénh giac: + Khi Gidng lén ba va nghe tiéng rao tim ngudi danh gidc cita sit gid, cau bé da cat tiéng néi dau tién cia minh, Va Ki la thay dé lai lA tiéng ndi doi di danh giac. Day 1a mot chi tiét giau y nghia. Chi iét nay cho thay long yéu nude ludn 1a mot tinh cam thudng truc trong long méi ngudi dan. Giéng 1a mot ngudi con cla nude Van Lang, vi vay Giéng cing mang trong minh mot dong mau yéu nude. Va long yeu nuéc dé da duge béc 16 trong hoan canh dat nude gap nguy nan. Tiéng néi cia Giéng cting 1a tiéng long cuia tat ca ngudi dan Van Lang hic bay gid. Trong tiéng noi ay, ta con cam nhan duge mot niém tin vao kha nang va ste manh cia minh. Vi vay, 1i ndi dau tién cia mot cau bé lén ba ma that dong dac, dudmg hoang, Gidng chinh la hinh anh cia nhiimg ngudi dan binh di. Trong cudc séng thudmg ngay, ho la nhimg ngudi lang lé, hién lanh, cham chi lam an nhumg truéc hoan canh dat nude hiém nguy thi nhimg con ngudi dé lai to nén kien cudng, manh mé hon bao gid hét. + Sau khi cat tiéhg noi dai di dénh gidc thi Giéng lon nhanh mot cach phi thudng. Gidng da lon lén khong chi bang com gao cla cha me ma cén bang su gop sttc clia toan thé dan lang. Stre manh cia Giéng chinh 1a strc manh cia toan thé nhan dan, ctta sur chung strc va long doan keét. Vi vay, khi gidc dén chan mii Trau, thai diém can kip nhat thi Giong da vuon vai dé lon béng thanh mot trang si mot cach ki diéu. Su lén lén phi thuong ciia Giéng da dap tmg duge yéu cau ciia lich sit. Day cing la surl6n manh ki diéu cia nhan dan truée nhimg doi hoi ma dan toc dat ra. Su lén lén phi thudng cia Giong con thé hién quan niém cia dan gian vé ngudi anh hiing. Da la anh hing phai khdng 16 vé thé xdc, ste manh va chién cong. Sur vuon vai lon day cia Giéng con néi lén sy truéng thanh vugt bac khong chi vé strc manh ma con vé hing khi, tinh than dan t@c truéc nan ngoai xam. Hinh anh Giong mang hing khi ciia ca dan tc giau long yeu nude, cam thi quan xam luge. + Dé tao nén sttc manh gitip Gidng cé thé danh thang giac con cé mot yéu té quan trong, dé la phuong tién va vii khi danh gidc. Ngya sat, roi sat, 40 gidp sat chinh la nhimg phuong tién va va khi quan trong dé. Nhimg chi tiét nay da phanAnh thoi ki dé sat trong lich str dan toc. Hon thé, ngua sat, roi sat, 40 giap sat co duoc cting la nhé cong site va su khéo léo cita nhiéu ngudi thy. Nhu vay, ste manh ctia Thanh Giéng khdng chi la strc manh ctia sy doan két ma con 1a sic manh cua nhimg thanh tyu van hod, ki thuat ma théi bay gid da dat duge. Nhung khi roi sat gay, Thanh Gi6ng da nhé nhing bui tre ven dudng dé danh gidc. Va te cing tro thanh mét va khi quan trong dé Giong danh dudi giac An xAm luoc. Phai chang nhan dan ta muén noi rang vi khi danh giac c6 & khdp moi noi, khi c6 long yeu nudc va quyét tam thi chting ta c6 thé danh giac bang bat ctr thir gi ma ta cd, ké cd nhimg vai khi thé so. Nhu vay hinh tuong Thanh Giong khong chi la hinh tugng mot ngudi anh hing yeu nuée ma hon thé nita, qua hinh tugng nay, ta con c6 thé hiéu duge mot phan lich str dau tranh chéng gidc ngoai xim cita nhan dan ta thoi Hing Vuong. ~ Gidng bay vé troi: Sau khi hoan thanh str ménh ma lich str giao pho, Thanh Gidng ciing voi ngua st bay lén trdi. Day la mot hinh anh dep, thé hién tri tuéng tung bay béng va lang man ctia nhan dan ta. Hinh tong Thanh Gidng bay vé trdi cang khién cho hinh anh ngudi anh hing danh giac tr nén dep dé. Nguoi anh hing danh gidc vi nhan dan, vi dat nude, khong mang danh Igi. Hon nia, dé Thanh Giong bay vé tdi, nhan dan ta mudn ngudi anh hing U6 vé véi cdi v6 bién va bat ue. Va hinh anh Thanh Gidng sé ton tai mai cing voi troi may non nuoc, sé s6ng mai trong long ngudi dan Viet. - ¥ nghia cia hinh tuong Thanh Gidng: + Thanh Gidng 1a hinh tuong tiéu biéu, ruc ro cla ngudi anh hing danh giac ctu nude. Qua hinh tuong nay, nhan dan ta cting giri gam quan niém va ude mo cia minh vé ngudi anh hing ctru nude chong ngoai xam. + Thanh Gi6ng con 1a ngudi anh hing mang trong minh sic manh cta cong déng 6 budi dau dung nuéc. D6 1a sur két tinh ste manh cia than thénh v6i sttc manh ca tap thé va strc manh cia thién nhién, van hod, ki thuat. + Qua hinh tuong yeu nude cita dan toc, vé sttc manh cia sx doan két va dé cting la site manh ctia dan (Oc ta trong cOng cudc dau tranh chdng ngoai xam. inh Giéng nhan dan ta boc 16 long ty hao vé truyén thong 2. Cac yéu t6 lich str trong truyén Trong truyén Thanh Gidng, chung ta thay cau chuyén vé nguoi anh hing danh gide crt nude duge gin vi thoi dai Hing Vuong, mot thoi dai co that trong lich sir 10dan tdc ta. Trong thdi dai d6, giac ngoai xam ludn de doa bé cdi nuée ta va cudc chién dau chéng giac ngoai xam da san sinh ra nhimg ngudi anh hiing phi thuong. Dé danh gidc, nhan dan ta da ding nhimg thanh qua ki thuat cao nhat va gop ca cong strc cla minh vao day. Nhtmng dia danh quen thudc nhu: lang Gidng, nti S6c, va nhimg bui tre dang nga, nhtmg ao hé lién tiép van tdn tai cho dén ngay nay phai chang cting la chtmg tich cho nhimg chién cOng cia Thanh Giéng. Hang nam nhan dan ta van dén voi hdi Giéng nhu m6t cach dé tuéng nhé ngudi anh hing da dénh gidc ctr nuée. Il. CAU HOI VA BAI TAP 1. Em hay tim nhimg chi tiét ching t6 sy ra déi cia Thanh Gidng via binh thudng vira ki la. Sura doi dé cé ¥ nghia gi? 2. Vi sao cé thé n dan? ttc manh ctia Thanh Gidng 1a két tinh strc manh cua nhan gidp sat bd lai, réi ca ngudi lan ngya tir tir bay lén trai” goi cho em nhimg cam xtic va suy nghi gi? 3. Chi tiét: “trang si lén dinh nui, cé 4.C6y kién cho rang, cay tre da tré thanh m6t va khi quan trong trong cdc cudc chién d&u chong ngoai xam trong lich str dan toc Viét Nam. Em cé dong ¥ véi ¥ kién d6 khéng? Vi sao? 5. Viét mot doan van ngan néu cam nhan cua em vé hinh trong Thanh Gidng. IIL. GOIY, HUONG DAN 1. Dua vao phan Kién thitc cobain va nang cao dé tra loi cu hoi nay. 2. C6 thé ndi: Strc manh cia Thanh Gidng 1a két tinh stre manh cua nhan dan vi: ~ Giéng la con ctia nhan dan, duge sinh ra tir mot ba me nong dan hién lanh, t6t bung. — Giéng 16n lén nho com gao ctta nhan dan. Khong chi cha me Giéng ma tat ca dan lang déu gép gao, chung stte nudi Gidng lén lén. ~ Vai khi dé Ging danh giac cing duge nhan dan lam ra. 3. Tham khao phan Kién thite co ban va nang cao: 4. Y kién trén la ding. Cay tre tir théi Thanh Giéng danh gidc An da to thanh mot vii khi chién dau quan trong. Trong cdc cude chiéir d&u chéng ngoai xim trong lich sir dan t6c iViet Nam, chung ta thay c6 su dong gop quan trong cia tre (gay tre, chong tre trong khang chién chéng Phap, chong Mi...). 5. Khi viét doan van can chu y: ~ Hinh anh Thanh Gidng hién lén nhu thé nao? Co y nghia gi? ~ Em c6 cam nghi gi vé hinh tong Thanh Ging? SON TINH, THUY TINH I. KIEN THUC CO BAN VA NANG CAO. Truyén Son Tinh, Thuy Tinh bat ngudn tit than thoai cé duoc lich str hoa thanh truyén thuyét. Truyén gidi thich hién tuong It lut va thé hién ude vong cla ngudi Viet cé trong viée ché ngy thién tai, bao vé cudc séng cia minh. Dong thoi, truyén con ca nggi cong lao dung nuéc ctia cac vua Hing 1, Nhan vat Son Tinh va Thuy Tinh a) Day la nhiing nhén vat tung wong, than ki r T | Son Tinh | Ngudn gée —Nguoj nui Tan Vien ~chda | -Ngudi mién bién Dong - | mién non cao. | chtia ving nude tham. | | Tai nang ~ Lam néi cén bai, nui déi. |- 16 mua goi gid. — Uée mo chién thang lu lut cua | > Hién tugng 1d lut duge | | nhan dan ta duoc hinh tung | hinh tugng hod. | | hoa. | Mieuta qua tri | - Son Tinh cé mét mat otran -Thuy Tinh rau ria quan tudng — tuong xanh ri eam nha ue, ~ M6t than cudi bach hé trén can | ~ M6t than cuedt lung rong uy Nguyén nghi | Nhuge Phapb) Son Tinh, Thuy Tinh ciing dén cau hén nang cong chtia Mi Nuong xinh dep Day la su viée mé dau cho chudi su viéc kich tinh va hap dan sau d6. Trong cuéc so tai, Son Tinh va Thuy Tinh ké tam lang ngudi niza cn khién vua Hing phai thach dé bang sinh lé dé phan dinh. Lé vat vira hau hinh, vira truyén théng, lai vira quy hiém, la ki: voi chin nga, ga chin cya, ngya chin héng mao... Chi cdn tinh ¥ mot chtit, chting ta cing cé thé nhan thay sy “thién vi" cia vua Hing danh cho Son Tinh. Diéu d6 phan anh thai d6 cia ngudi Viet 6 déi voi nui rimg va li Lut. V6i ho, nui rimg chéche, nti rimg 1a ban, la qué huong. Con 10 lut la ké thi, dem ti tai hoa. ¢) Cuéc giao tranh giita Son Tinh va Thuy Tinh Son Tinh dén trudc lay duoc Mi Nuong con Thuy Tinh dén sau khong lay duge vo. Cudc chién gitta Son Tinh va Thuy Tinh dién ra v6 cling dit déi. Trong con gian dir ngiin ngut, Thuy Tinh ao at “ho mua, goi gid Lam thanh dong bao”. Hinh anh cia nhumg tran 1a lut khiing khiép hién ra trong loi ké uring diép: “Nuoc ngap ruong déng, nudéc ngap nha cira, nude dang lén lug 4éi, sudn nui, thanh Phong Chau nhu ndi lénh bénh trén mot bién nude”. Déi lap voi con cudng phong ghen ttre cua Thuy Tinh, Son Tinh diém tinh, ty tin chéng tra. Chang “khong hé nao nting”, “béc ting qua déi, doi timg day nui, dung thanh luy dat, ngan chan dong nuée It”. Hinh anh Son Tinh hién ra uy nghi, vimg vang. Chang la chi huy va cing 1a hién than cho strc manh doan két ctia nhan dan trong cong cuéc tri thuy. Cau van: Nude séng dang lén bao nhiéu, déi mii cao lén bdy nhiéu vira lam tang kich tinh ctia cudc giao tranh vira goi ra truéc mat ngudi doc mot khung canh v6 cing hoanh trang. Noi ay strc ngudi dang ché ngy thién nhién, noi ay con ngudi vai ¥ chi quyét tam, hanh dong bén bi, san sang déi pho kip thdi truéc moi dién bién bao li. Cudc giao tranh tudng nhu két thuc, khi “strc Thuy Tinh da kiét, than Nuéc danh nit quan”. Nhung suhon ghen cita Thuy Tinh van dai dang, ld lut van xay ra hang nam: Nuii cao séng hay con dai, Nam nam bdo odn, doi doi danh ghen. (Ca dao) Da thé, song niém tin va uéc mo cia nhan dan vé su thang loi ca Son Tinh cting nhu kha nding ché ngu thién tai van toa rang trong truyén thuyét nay. 2. Y nghia cua truyén Truyén giai thich hién tuong ld lut va thé hign strc manh, ude mong ctia ngudi Viét cé6 mudn ché ngy thién tai déng thdi suy ton, ca ngoi cong lao dung nude ctia céc vua Hing.3. Dac sic nghé thuat Truyén cé nhimg chi tiét hoang dudmg, ki ao rat hép dan; sir dung nhiéu hinh Anh twong phan, déi lap. I. CAU HOI VA BAI TAP 1. Néu cam nhan ctia em vé hinh anh: “Nudc song dang lén bao nhiéu, déi nui cao lén bay nhiéu”. 2. Cho cau ca dao sau: Niti cao séng hay cn dai, Nam nam bdo oan, doi doi danh ghen. Qua cau ca dao én, em thay cach Ii giai hién tuong ld lut cua nhan dan ta doe dao &ché nao? 3. Theo em, c6 thé két thiic truyén Son Tinh, Thuy Tinh khi tran giao chién da c6 két qua: “Son Tinh van vimg vang ma stre Thuy Tinh da kiét. Than Nue danh rit quan” duge khong? Vi sao? 4. Bang tri tuéng tugng phong phti cia minh, trong bai tho Son Tinh, Thuy Tinh nha tho Nguyén Nhuoc Phap da miéu ta tran chién gitra Son Tinh, Thuy Tinh nhu sau: Séng cé gdm reo, lain nhu chop, Thuy Tinh cusi hong réng hung hang. Ca voi quaéc mom to mudn dép, Ca map quay dudi cuéng nhe rang. Céing cua om chém gio nhu mac; Tom kénh chay quéip dudi x6n xao. Son Tinh hiéu than ghen, ttc khac Niém chii, dat ny vit len cao Hoa tay than vay hii, voi, bdo, Dudi quép, nhe nanh, gio vuct dong, Dap long dat niti, gam xéng xdo, Mau vot phi reo muén ngdn héng. Tir doan tho trén, em hay ké lai cudc giao tranh gitra Son Tinh va Thuy Tinh, qua dé néu ¥ nghia ctia truyén. 4III. GOLY, HUONG DAN 1, Day la mot hinh anh doc dao, giau sttc biéu cam. Y nghia: khang dinh su dit d6i va quyét ligt ctia cudc giao tranh giita Son Tinh nh, déng thoi, ca nggi su bén bi, strc manh ciia Son Tinh va cing chinh la cua nhan dan ta trong cong cudc chéng lai It lut. Qua d6, nhan dan giti gim woe mong ché ngy dugc thién tai. 2. Cach gidi thich trén doc ddo 6 ché: Hign tuong la lut xay ra trong thuc té duoc li gidi bang cau chuyén tinh yéu, viée cdu hon ciia cac vi than. Nhan vat Thuy Tinh duge xay dung la mot ngudi khong lay duge vo, ghen tudng doi doi. Cach xay dymg nhan vat nhu vay vira thé hien su dir d6i, ac li@t cia hién tung la lut nhung vira am cho cau chuyén giau chat nhan van, sinh dong, hap dan va gan gai vai doi sdng con ngudi. 3. Néu két thie truyén 6 d6 thi khong giai thich duge hién turgng 1d lut hang nam ma nhan dan ta phai duong dau. Nhu vay, ndi dung, ¥ nghia truyén chi dimg lai Gviec kén ré cia vua Hing va viée di héi vg cita than Nui va than Nuée. 4. Yeu cau ké chuyén bam sat vi noi dung doan tho. Léi van linh hoat, sinh dong Jam ndi bat kich tinh cting nhu tinh chat doc déo trong cach danh cia mi vi than. TRUYEN CO TICH A. NHUNG VAN DE CHUNG ‘Truyén cé tich la mot thé loai cia van hoc dan gian thoi xua ké vé cude doi cua mét sé kiéu nhan vat quen thude: nhan vat bat hanh (nhur ngudi mé coi, em ut, mang lot xdu xi...); nhan vat ding si va nhan vat c6 tai nang ki la; nhan vat thong minh; nhan vat ngéc nghéch; nhan vat la dong vat. Truyén cé tich thudng c6 yéu t6 hoang duong. Truyén thé hién uéc mo, niém tin cia nhan dan vé chién thang cudi cing cla cai thién déi voi cai dc, cai t6t déi véi cai xu, sur cOng bang déi vGi sur bat cong. Khi ké chuyén cé tich, khac v6i khi ké truyén thuyét, cd ngudi nghe, ngudi ké déu khong tin vao tinh chat xdc thu cua cau chuyén. Truyén cé tich thudng cé ba loai: ~ Truyén cé tich vé loai vat cé nhan vat chinh a cdc con vat.~ Truyén cé tich than ki la nhing cau chuyén cé rat nhiéu yéu t6 tudng tugng, than Ki. Truyén thudng ké vé ngudi em tit, ngudi mang lét xdu xi, ngudi md cOi, ngudi ding si, ngudi cé tai la... phan anh cudc dau tranh gitra cdi thién va cai dc, uée mo cia nhan dan vé cong li x héi va sy déi doi. Day 1a loai truyén tiéu biéu nhat, dac sic nhat ctia truyén c6 tich. . ~Truyén cé tich sinh hoat ké vé su thong minh, sac sao, tai phan xt hoac su lém linh, meo lita... Loai truyén nay rat gan cudc s6ng that, it hogc khong str dung yéu t6 than ki. Trong chuong trinh Ngir van lép 6 c6 5 truyén cé tich: So Dita, Thach Sanh, Em bé thong minh (day la nhimg truyén ¢é tich tigu biéu cha Viet Nam), Cay brit than (truyén cé tich Trung Quéc), Ong ldo danh cd va con ca vang (do A. Pu-skin ké lai, viét lai). B. CAC BAI CU THE THACH SANH 1. KIEN THUC CO BAN VA NANG CAO Thach Sanh la truyén cé tich tiéu biéu cia kho tang truyén cé tich Viet Nam. Day 1a truyén cé tich than ki ké vé cudc déi ctia nhan vat ding si Thach Sanh, qua 46 thé hién uéc mo ctia nhan dan ta. 1, Nhan vat Thach Sanh a) Nguon goc xudt than Thach Sanh c6 m6t ngudn géc vira binh thudng vira khac thudng. Binh thudng vi chang 1a con trai ctia gia dinh nong dan nghéo, t6t bung. Khi Thach Sanh con nam trong bung me thi cha mat, khi cau bé kh6n lén thi me cting qua doi. Thach Sanh sOng lui thai duéi géc da bang nghé dén cui. Nhu vay, chang 14 mot ngudi md céi, bat hanh, dang thuong. Ngoai ra, nguén géc xuat than cua Thach Sanh cing c6 nhimg diéu khong gidng voi ngudi thudng. Thach Sanh ra doi 1a do Ngoc Hoang sai thai tir xuéng dau thai. Ba me phai mang thai may nam méi sinh ra chang. Va khi Thach Sanh bat dau biét ding bia, Ngoc Hoang da sai thién than xudng day di cdc mOn vo nghé, moi phép than thong. Nhimg chi tiét khdc thudng nay khién cho nhn vat té nén ki la, 16dep dé. Chting goi cho ngudi doc suy nghi vé nhitng kha nang dac biét va phi thudng ctia nhan vat b) Nhiing thié théch, chién cong vat phim chat cao dep ctia Thach Sanh ~ Thach Sanh da phai wai qua nhumg thir thach v6 ciing kho khan. Nhung bang tai nang va phdm chat von co ciing su gittp do ctta céc luc lugng than ki, chang da lap nén nhimg chién cong ki digu. Thitthach Chién cong cia Thach Sanh Di canh miéu tha, phai déi mat voi | Giét chét chin tinh, ¢6 duge cung tén chan tinh | vang Déi mat voi dai bang | Gist chét dai bang, ctu cong chia Bj Li Thong nhét duéi hang sau | Ctra duge con trai vua Thuy Té, duge tang cay dan than Bi nhot vao nguc t6i Dem dan ra gay, ctu duoc céng chia, giai oan cho minh va vach toi Li Thong Phaéi d6i mat véi quan mudi tam | Danh thing quan mudi tam nude chur nuéc chur hau | hau, duge lén lam vua = Qua nhimg thir thach do, ta thay Thach Sanh co nhiéu pham chat quy bau. Chang la mot ngudi khoé manh, rat hién lanh, that tha, chat phac. Nhung tai nang va long ding cam ctia Thach Sanh cing khién nhiéu ngudi phai kham phuc va nguéng mo. Nhung hon hét, Thach Sanh van la mot ngudi t6t bung, nhan hau, gidu long vi tha, giau long nhan dao va yéu chudng hoa binh. Mac dit nhiéu kin bi me con Li Thong ham hai nhung cudi cuing chang van tha tdi chét cho ho. Khi quan si mudi tam nude chu hau sang xam luge, Thach Sanh da khong ding binh dao va nhtmg phép thuat ctia minh dé danh tra. Chang da ditng cach thu phuc long ngudi. Khi quan si mudi tam nuéc xin hang, Thach Sanh khong chi tha ti ma con thét dai ho rat tr té, Nhimg pham chat tot dep ctta Thach Sanh cang khién cho nhan dan ta yéu mén va cam phuc. ©) Phan thueong xting dang cho Thach Sanh kKét thie truyén, chang da dugc lay cong chtia, dugc lén lam vua. Day 1a phan thudng cao quy nhat va cing xtmg dang nhat danh cho ngudi hién lanh, t6t bung va tai nang nhu Thach Sanh. 2:NC&PTNVE 172. Nhan vat Li Thong Nhan vat Li Thong hoan toan déi lap véi nhan vat Thach Sanh. Li Thong lam nghé ban rugu, tinh tinh muu m6, xdo quyét. Viéc Li Thong két nghia anh em véi Thach Sanh khéng phai xuat phat tir long thuong ma bat dau tir nhtimg toan tinh: “Ngudi nay khoé nhu voi. No vé 6 cing thi Igi biét bao nhiéu". Sau d6 Li Thong da nhiéu lan lira Thach Sanh, day Thach Sanh vao ché chét, tim cach ham hai va cuép cong ctia chang. Li Thong la ké ich ki, bat nhan, bat nghia. Két cuc, hai me con Li Thong da bi sét danh chét gitta dudng. Day cing 1a két cuc dich dang cho nhing ngudi muu m6, xdo quyét, doc dc va tan nhan. Su d6i lap gidta Thach Sanh va Li Thong la sur d6i lap gitta that tha va xdo trd, vi tha va ich ki, thién va ac. 3. Quan niém va uGe mu cua nhan dan ta Truyén 6 tich Thach Sanh thé hién quan niém cia nhan dan ta, dé 1a & hién gap lanh, ac gid dc bao. Thach Sanh la mOt ngudi tét bung, nhan hau, 6 lung nén cudi cling duoc hudng hanh phic, duge lay cong chia va lam vua. Ngugc lai, Li Thong la ké ich ki, tham lam, doc ac nén cudi ciing bi trimg phat. Qua cau chuyén nay, nhan dan ta thé hién niém tin vé dao dtc, uéc mo duoc di doi, duge s6ng mot cudc séng hanh phiic va hoa binh. 4, Nhimg chi tiét than ki Trong truyén Thach Sanh co nhimg chi tiét than ki hap dan, dé la cdc chi tiét: cay dan than va niéu com than. ~ Cay dan than la mot phuong tién ki diéu. Tiéng dan cat lén tr trong nguc ti dén tai cong chita va khién nang cat tiéng néi. Tiéng dan da gitip cong chita khdi bénh, giip Thach Sanh giai oan va vach t6i Li Thong. Tiéng dan con khién cho quan si mudi tam nuée chu hau bin ran ca chan tay, khong muén danh nhau nia. Am thanh cua tiéng dan co ste manh that ki dieu Do la ting dan cita cong li, tiéng dan ctia tinh yeu va cing 1a tiéng dan ctia long yeu chudng hoa binh ~ Niéu com ctia Thach Sanh ciing that ki la. Nieu com nho bé nhung an hét lai i@u com than cia Thach Sanh phai chang la biéu tung cho tm long nhan dao va long yéu chudng hoa binh cua nhan dan ta tirxua dén nay. 18 @2.NCEPTNVE &Nhu vay, nhitng yéu t6 than ki khong chi tao nén site hap dan ctia truyén cé tich, g6p phan thuc hign ude mo cia nhan dan ma con rat giau y nghia. N6 thé hign nép cam, nép nghi, quan niém va van hoa ctia nhan dan lao dong xua. 11. CAU HOI VA BAI TAP 1. C6 y kién cho rang: Thach Sanh la mot diing si bach chién bach thang. Em c6 déng y voi y kién dé khong? Vi sao? 2. Hay lap bang so sanh hai nhan vat Thach Sanh va Li Thong. Theo em, nhan dan ta xay dung hai nhan vat nay hoan toan d6i lap nhau nham muc dich gi? 3. Em cé suy nghi gi vé chi tiét: “Vua sai bat giam hai me con Li Thong, lai giao cho Thach Sanh xét xtr. Chang khéng giét ma cho chting vé qué lam an. Nhung vé én nita dudng thi chting bj sét danh chét, réi bi hoa kiép thanh ho hung"? 4, Néu cam nhan ctia em ve y nghia cita cay dan than va niéu com than trong truyén Thach Sanh. Ill. GOLY, HUONG DAN 1. Noi Thach Sanh la mét ding si bach chién, bach thang, c6 nghia 1a noi dén nhing thr thach va chién cong ctia Thach Sanh, dé tir dé cho thay du thr thach co kho khan dén dau thi Thach Sanh van Ju6n luén vugt qua va lp duge nhimg chién cong ki diéu. HS cé thé trinh bay duéi dang m6t doan van. 2. Dién tiép vao bang sau: Thach Sanh LiThong Hién lanh, tot bung Bat tai, hén ha That tha, ca tin ich ki ~ Thach Sanh dai dién cho cai > Li Thong dai dién cho cai thién, cudi cing duoc hudng hanh 4c, cudi ciing bi urimg tri dich phic. dang.3. Chi tiét do c6 thé goi cho chting ta nhimg suy nghi nhu sau: ~ Thach Sanh 1a mot ngudi cé tm long vi tha, nhan hau, bao dung. Di Li Thong da nhiéu ln tim cach ham hai, déi xtr rat tan nhan voi Thach Sanh nhung ching van tha chét cho me con Li Théng. Qua chi tiét nay, ngudi doc sé cang yéu mén hon nhan vat Thach Sanh, - Di Thach Sanh da tha chét cho me con Lf Thong, nhung véi nhimg gi ma ho da gay ra thi ho phai bj trimg tri dich dang. Toi 4c cia ho toi dat khong thé dung tha. Day 1a mot két cuc tat yeu cho nhimg ké d6c ac nhu Li Thong. 4, HS dya vao phan Kién thiéc co ban va nang cao dé tra loi. EM BE THONG MINH 1, KIEN THUC CO BAN VA NANG CAO Em bé théng minh la mot truyén cé tich sinh hoat. Truyén ké vé nhan vat thong minh, Nhan vat em bé thong minh trong truyén phai trai qua mét chudi cdc thir thach (nhimg lan thach d6), qua d6 boc 16 su thong minh, tai ri hon ngudi. Diéu dac biét 6 truyén 6 tich nay la truyén khong c6 yéu t6 than ki. Moi diéu ki digu déu duge tao nén tir tri thong minh cia nhan vat. 1. Tri théng minh ctia em bé dugc béc 16 dan qua céc tinh huéng thir thach ~ Lan thar nhat, khi vién quan gap hai cha con em bé dang cay rudng lién hoi ngudi cha: “Trau cla lao cay mot ngay duge may dudng?”. Trong Itic ngudi cha ngan ra chua biét tra ldi thé nao thi em bé lai khong hé té ra hing tung ma hdi lai Ngua ciia éng di mot ngay duge may buéc?”. Sy nhanh tri trong ddi dap va tmg xtrctia em bé da khién vién quan ngac nhién, simg sét. ngay vién quar ~ Lan thir hai, vua yeu cau cd lang em bé nudi ba con trau duc dé thanh chin con, em bé da tao ra m6t tinh hudng tuong ty dé vua tu noi ra sy v6 li trong cau dé ctia minh. Vua giao cho mot con chim sé, bat phai don thanh ba cé thttc an, em bé lai xin vua rén cdi kim may thanh mot con dao dé xé thit chim. Nhu vay, vua da phuc han tai nang cia em bé. - Cuéi cing, dé khang dinh uf tué thong minh Idi lac cua em bé, tac gid dan gian da dat em vao m6t tinh hudng tht thach cao hon: gidi cau d6 ctia str than 20nude lang giéng. Va em bé da giadi dé mét cach déc dao: vira choi vira hat mot bai déng dao. 2. Cach gidi dé cia em bé thong minh ~ Giai dé bang cach dé lai, day thé bi vé phia ngudi ra cau a6, dé ho ty noi ra su v6 li clia cau dé da dua ra. ~ Giai dé bang nhirng kinh nghiém cua dan gian. ~ Gidi dé theo nhimg cach rat hén nhién, ngé nghinh cia tré em nhu: khéc doi vua bat cha dé em bé, vita dita nghich vira hat mot bai déng dao dé giai dé. Qua cach gidi dé doc déo cita em bé, ching ta thay duge su thong minh 1di lac va tai uf hon ngudi ctia em. Diéu thai vi la dit thong minh hon ngudi nhung em bé van rat hén nhién, ngo nghinh, dang yeu. 3. Quan niém va uéc mo cia nhan dan Qua viéc ca nggi ti thong minh cia em bé, nhan dan ta muén dé cao va ca ngoi tri té ciia dan gian. Ti do giri gm ude mo tri tué dan gian duge phat huy, duge ghi nhan xtmg dang. 4. Dac sac nghé thuat ~ Truyén c6 tich Em bé thong minh hap dan ngudi doc qua bién phap ding cau d6 dé thir tai nhan vat. Qua hinh thtte cau dé, tai nang cia nhan vat duge boc 16, cdt truyén, tinh hudng truyén ngay cang phat trién tao nén sttc 16i cudn. ng trong truyén nay. Cau a vi, c6 tri tué hon va tri - Bién phap tang cap cting duoc str dung rat thanh 6 sau khé hon cau dé trude, ngudi dé sau clang cang co thong minh ctia em bé ctr thé duoc béc 16 rd hon. Bién phap tang cp khéng chi gop phan béc 16 r6 tai tri hon ngudi ctia em bé ma con khién cho cau chuyén ngay cang hap dan, tao nén sy thich thti cho ngudi doc. Il. CAU HOI VA BAI TAP 1. Em 6 nhan xét gi vé nhimg tinh hudng thir thach ma em bé thong minh da vuot qua? 2. Cach giai dé cita em bé thong minh c6 gi doc dao? 3. Truyén cé tich Em bé thong minh 6 gi khac voi nhimg truyén cé tich ma em da duge doc? 4. Viét mot doan van tinh bay cém nghi cia em vé nhan vat em bé thong minhIII. GOI Y, HUONG DAN 1. Em bé thong minh phai trai qua mot loat cac tinh hudng thtr thach: = Céc thtr thach déu dén véi em bé thong minh trong nhimg hoan canh bat ngo. — Cac cau dé déu oai o&m, khién cho nhiéu ngudi hing ting, lo ing khong biét phai lam thé nao. ~ Cac tinh hung thtr thach ngay cang kho khan. D6 chinh la cach tht tri théng minh ctia em bé. 2. Xem phan Kién thite co-ban va nang cao. 3. Cac truyén cé tich thurdng cé yéu té than ki va nhtmg yéu té dé sé gitip cho nhan vat Ii tuéng vuot qua duge nhimg thir thach. Nhung truyén Em bé thong minh lai khdc. Truyén khong c6 cac yéu t6 than ki. Diéu ki diéu déu duge lam nén bang ti thong minh cita em bé. 4. Khi viét doan van nay HS can chu y: ~ Néu nhimg suy nghi ctta minh vé nhan vat em bé thong minh: + D6 ld mot em bé thong minh, tai tri hon ngudi. + Em bé thong minh con la mot ngudi ban linh, binh tinh truéc moi tinh huéng. + Em bé thong minh van la mot em bé rat hon nhién, ngo nghinh, dang yéu. — Boc 16 cam nghi cua minh vé nhan vat em bé thong minh: + Cam phuc trudéc tri thong minh hon ngudi ctia em bé. + Yeu mén vé hén nhién, trong sang ctia em bé. + Mong woe minh cing cé mot tri thong minh nhu vay... CAY BUT THAN I. KIEN THUC CO BAN VA NANG CAO Céy hnit than la mOt truyén cé tich dic sac cia Trung Quéc. Truyén ké vé Ma Luong, mot nhan vat cé biét tai hoi hoa. Cling voi cay but than ki trong tay, Ma Luong da vé nén bao diéu li tht, lam dep cho cudc song, gitip do nhan dan, diét trir nhimg ké gian tham. 22Qua cau chuyén, nhan dan mu6n thé hién quan niém vé cong li xa hdi, vé muc dich cia tai nang nghé thuat, déng thoi thé hién ue mo vé nhimg kha nang ki diéu ctia con ngudi. 1, Nhan vat Ma Luong Nhan vat Ma Luong thuéc kiéu nhan vat c6 tai nang ki la. Ma Luong chinh 1a tém guong cilia sy can cit, chiu kh6, say mé sng tao. Em thich hoc vé va cham chi luyén tap hoi hoa hang ngay. Va cay but than chinh 1a phan thuéng xtmg dang déi v6i ngudi cé tai nang, tri tué va phdm cht tét dep nhuem. Trong tay Ma Luong, cay but than c6 nhimg cong dung that ki di¢u: ~ Ma Luong vé dé lam dep cho déi. “Em vé mét con chim. Chim tung canh bay lén tréi, cat tiéng hét liu lo. Em vé cd. Ca vay dudi trudn xudng song, boi lugn truéc mat em.” Nét ve ctia Ma Luong that thanh thoat, di¢u ki, bay béng. Thé gist xung quanh trénén dep hon, sOng dong hon nhiéu. ~ MA Luong con vé dé gitip do ngudi nghéo. Em khong vé nhimg ctia cai c6 sin ma vé dung cu lao dong ma ho con thiéu: cay, cuéc, thing, dén... dé ho c6 thé tu lam giau bang doi ban tay lao dong chan chinh cia minh. - Ma Luong con vé dé trimg tri bon gian tham. Em vé nhang dé ding thiét yeu dé ctu minh khdi su giam c4m ctia tén dia chii gian dc: banh, 1d sudi, thang. Nhung bon dia chi tham lam van cé tinh dudi theo hong cuép cay but ctia Ma Luong. Bang thai d6 khang khdi, cuong truc, em vé nhimg vat can thiét dé chéng lai tén dia chu: cung tén, ngya... Khi d6i mat v6i tén vua tan ac, Ma Luong cting khong hé run sq. Em ve trai voi y cia hén. Vua bat vé mot con réng, em lién vé mot con céc ghé. Ngudi doc bat cudi, thich tht vi sy théng minh, tinh nghich cia Ma Luong da bién tén vua thanh mét tén hé bi mac 16m. Dit cuép duge cay but than nhung tén vua khong thé sai khién cay but lam theo su tham lam v6 déy ctta hdn. Vua vé nui vang jai thanh nhing tang da lén. Vua vé thdi vang lai thanh mét con mang xa. Tang da suyt dé gay chan vua, con mang xa chuc nudt chtmg tén vua gian ac. Ma Luong da vé bién, ve cd cudng phong dé lat nhao ca be 1d gian tham xudng day bién sau. D6 cing chinh la thai 46 dit khoat, khong thoa hiép cia nhan dan ddi véi nhimg ké thong ti tan ac. Qua d6, ta thay Ma Luong 1a mét em bé thong minh, tai hoa song cing rat ban linh, cuong truc, khang khai va manh me. 232. Hinh tuong cay but than Hinh tuong cay but than trong tac pham 1a yéu t6 than ki dic sdc. N6 duoe miéu ta rat dep: cay but bang vang sang lp lanh, né dén voi Ma Luong nhu mot phép nhiém mau cia gide mo vé cu gia toc bac. Cay buit la két tinh ctla tai nang va phdm chat cao dep ctta Ma Luong. N6 la biéu tugng cho cai dep, ci thign. Cay but thé hién quan niém ctia nhan dan vé cOng If xa hdi va thé hién uc mo vé kha nang Ki diéu cla con ngudi Qua hinh tugng cay but than, nhan dan xua ciing bay té quan diém vé muc dich cua nghé thuat chan chinh. Nghé thuat phai sang tao, phuc vu cho cudc séng, phuc vu lao dong san xuat va sn sang diét trix cai dc. 3. Két thite truyén Cay butt than c6 nét tong déng nhung déng thdi cing 6 nhiéu nét déc dao so voi nl truyén cé tich khac. Truyén sir dung kiéu két thtic co hau rat phé bién trong truyén cé tich néi chung. Két thie cau chuyén, nhimg nhan vat thudc tuyén phan dién nhu tén dia cht va tén vua tham lam, déc dc da bi tring ti thich dang, con Ma Luong duoc té vé cudc séng tudo, yén binh. Tuy nhién, khi két thttc truyén, ta thay nhan dan khong chi ra mét két cuc cy thé voi Ma Luong nhu len lam vua, hung cud séng giau sang... ma da dua ra nhtmg giai thoai, nhimg loi truyén tung cla moi ngudi vé em. Day 1a két thtic mé lam cho hinh anh Ma Luong tra nén lung linh, ki 40, 16 dam vé dep tam hén cao thugng va trong sing cia em Bang cach két thi dy, nhan dan da “bat ur hoa” hinh anh Ma Luong va khang dinh: MA Luong van con song mai trong long nhan dan. 4. Dac sac nghé thuat Truyén cé tinh tiét phong phu, hap dan. Cach ké chuyén moc mac, dung di. ‘Tha phap tang cap, hinh tuong cay buit than song hanh cing nhan vat Ma Luong tai hoa da lam cho cau chuyén cang tré nén li ki va cudn htit ngudi doc. Il. CAU HOI VA BAI TAP 1. Tai sao Ma Luong khéng vé Itia gao, vang bac,... ma lai vé cay, cude, dén, thang,... cho nhimg ngudi nghéo khé? 2. Vide Ma Luong ding but than chong lai tén dia chit va tén vua tham lam, doc dc thé hin diéu gi? 3. Hinh anh but than 1a san phém eta ui tuéng tuong dac sac va déc déo cla nhan dan. Theo em, su déc dao va dac siic ay duge thé hién 6 nhimg diém nao? 244. Theo em, truyén Cay biit than c6 sit dung kiéu két thtic c6 hau khong? Vi sao? 5. Hay tim mét s6 chi tiét than ki tuong ty hinh anh but than trong truyén cd tich Viet Nam va thé giéi ma em biét. Ill. GOL Y, HUONG DAN 1, Ma Luong khéng vé tia gao, vang bac, nha ctta... ma lai vé cay cudc, den, thing cho nhimg ngudi dan nghéo. Day 1a chi tiét c6 gid tri sau sdc va giau ¥ nghia. Em khong vé cho dan chting nhimg ctia cai co sin ma vé céc cong cu lao dong can thiét dé ngudi dan san xuat, sinh hoat dé tao ra théc gao, nha ctra va cdc clia cai khac. Nhimg dé vat ma Ma Luong vé cho dan nghéo déu 1a nhimg vat cé ich, gitip ho c6 thé lao dong, lam ra ca cai vat chat dé nudi ban than 2. Viéc kim nay da chtmg t6 Ma Luong la ngudi rat khang khai, phan biét phai trai, dung sai rat rd rang, biét yeu cai thién v Nhung diéu quan trong la ngudi doc c6 thé thay duoc qua tinh chuyén Luong tirchd khong vé gi cho tén dia cha dén vé ngugc han ¥ ctia vua, tit ché trimg tri ké dc dé thoat than dén ché cht dong diét ké dc trit hoa cho dan chting. Em chinh la ngudi duoc trao str ménh diing but than dé thuc hién cong li. ghet n cua Ma in thie corbéin va nang cao. TRUYEN NGU NGON A. NHUNG VAN DE CHUNG Truyén ngu ngon Ia loai truyén ké bang van xudi hoac van van, muon chuyén vé loai vat, dd vat, cay c6l hoac vé chinh con ngudi dé ndi bong gid, kin dao chuyén ctta con ngudi, nham néu lén nhimg bai hoc kinh nghiém trong cudc sng. Truyén ngu ng6n cing cé mot sé truyén cé yéu t6 gay cudi nhung gay cudi khong phai la muc dich ctia thé loai nay ma viéc rit ra nhimg bai hoc gido duc dao dite, kinh nghiém tmg xir trong cudc séng méi la quan trong nhat. Nhumg truyén ngu ngon trong SGK Ngt van 6: Ech ngéi day giéng; Thay bi xem voi; Chan, Tay, Tai, Mat, Miéng; Deo nhac cho méo la nhimg truyén rat tiéu biéu cho ndi dung va cach gido hudn ciia thé loai truyén ngu ngonB. CAC BAI CU THE ECH NGOI DAY GIENG 1. KIEN THUC CO BAN VA NANG CAO 1. Vé ndi dung Truyén ké vé mot con éch, khi ngdi & day giéng, n6 thay bau trdi nhé hep, chi bé bang mot cai cai vung va né thi oai nhu mot vi chiia té. Mot lan ra khéi giéng, quen thdi huénh hoang “cha them dé y dén xung quanh”, éch da bi con trau di qua gidm bep. Y nghia: Muon cau chuyén vé con éch, tac gia dan gian muén phé phan nhing ké hiéu biét han hep ma lai huénh hoang, déng thoi khuyén nha ngwdi ta phai co gang mo rong tam hiéu biét cia minh, khong duoc chti quan, kicu ngao. 2. Vé nghé thuat ~ Sir dung nghé thuat ké chuyén ngu ngén: théng qua cau chuyén nhé vé loai vat dé giti gm mot bai hoc giau ¥ nghia déi v6i con ngudi (nghé thuat dn du). ~ Truyén 6 cu tric ngan gon, két thtic bat ngo, tao strc hap dan cho noi dung. ~ Nhiéu hinh anh mang ¥ nghia dn du, tuong trumg sau sic Il. CAU HOI VA BAI TAP 1. Truy¢n Ech ngéi day giéng c6 may phan? Gitra cdc phan cé méi quan hé véi nhau nhu thé nao? 2. Su ngo nhan cita con éch trong truyén la gi? Vi sao né lai c6 sy ngd nhan nhu vay? 3. Vi sao éch bi trau giam bep? 4. Tircau chuyén nay, em rtit ra duge nhimg bai hoc gi cho ban than? 5. Tircau chuyén trén, em hay giai thich thanh ngir "éch ng6i day giéng” va néu mot sé hién tugng trong cudc séng tmg voi thanh ngit nay. III. GOLY, HUONG DAN 1, Truyén Ech ngdi day giéng c6 hai phan: ~ Phan thir nhat: Ech quen s6ng trong moi trudng nho bé nén tam nhin han hep, sinh ra théi huénh hoang, kiéu ngao. 26~ Phan thtt hai: Ech ra moi trudng s6ng rong lon hon nhung van quen théi kiéu ngao “coi trdi bang vung” nén da phai tra gia bing mang séng cia minh. MOi quan hé: Gitta hai phan c6 méi quan hé nhan qua: phan tht nhat noi vé nguyén nhan va phan thir hai chinh la két qua. 2. Sungo nhan cita éch: Ech tuéng bau tdi chi nhu mot cai vung va né thi oai nhu m6t vi chia té. Sé di éch c6 su ngo nhan nhu vay vi: ~ ich song lau ngay trong mot cai giéng, ngdi dudi day giéng nhin lén, n6 chi thay bau tréi nho bé nhu mot cai vung. ~ Xung quanh éch lai toan nhing con vat nhé bé nhu cua, 6c, nhai nén éch thay minh qua la “vi dai” ~ Hang ngay, éch cat tiéng keu “ém Op” lam vang dong ca giéng khién céc con vat xung quanh déu khiép sg nén €ch cang tin rang minh 1a vi “chtta té" day oai phong. Nhu vay, mdi truéng séng cita éch qué nhé bé, han hep khién cho tam nhin, su hiéu biét cia éh bi han ché. 0 lau trong mét moi tudng nhu thé khién cho éch sinh ra théi kiéu ngao, chi quan, ngo nhan vé ban than minh, thay moi thi xung quanh minh déu tim thudng, nhé bé, chi cé minh 1a vi dai, oai phong. RO ring, hoan canh sng da tao nén “tinh céch” ctia éch. 3, Hau qua ciia su ngo nhan ay 1a éch “da bi mot con trau di qua gidm bep”. Nguyén nhan cia két cuc bi tham ay: - Troi mua to, nuée dang lén, dua éch ta ra khéi ging, éch phai ra khéi moi trudng s6ng nho bé bay lau dé dén voi mot mdi trudng rong lon hon, mét thé gidi khdc v6i thé gidi éch van quen séng. ~ Moi trudng, hoan canh séng thay déi, déng |é éch cing phai thay déi cai nhin vé thé gidi xung quanh minh dé thich nghi voi cudc séng moi. Nhung no van gitt thoi ngong nghénh, kiéu ngao, cht quan nhu truée day va cudi ciing né da phai tra gid bang ca mang sOng cua minh. Viéc éch bj mét con trau gidm bep chi la chuyén ngau nhién nhumg cai ngau nhién ay thyc ra la hau qua tat yéu ctia théi kiéu cang, ty phy da thanh ban chat cia éch. 4, Nhimg bai hoc rat ra ~ Bai hoc vé tinh than hoc hdi. Cho dit hoan canh séng 6 thé cé nhimg han ché nhat dinh nhung chting ta khong duoc tu bang long, do tung, ngé nhan vé minh ma phai cé gang hoc hdi dé mo rong tam hiéu biét. Co nhu vay, khi hoan canh, moi trudng séng thay adi, ching ta m6* c6 thé thich nghi dé sOng tot hon. 27~ Bai hoc vé tinh cach. Trong cudc s6ng, khong duge chti quan, kiéu ngao, coi thuong xung quanh, Su chi quan, kiéu ngao c6 thé khién ta phai tra gid dat, tham chi ca tinh mang cia minh. 5. Thanh ngir éch ngéi day giéng chi “ngudi it hiéu biét, kién there néng can do diéu kién tiép xttc han hep; ké ngong nghénh ty phu; danh gid, nhan dign su viée phién dién va néng néi, theo chit quan ctia minh” (Tix dién thanh ngit va tuc ngte Viet Nam, NXB Van hoa ~ Théng tin, 2000). THAY BOI XEM VOI I. KIEN THUC CO BAN VA NANG CAO Thay béi xem voi a mot cau chuyén ngu ngon co you t6 hai hude gay cudi, gan voi thé loai truyén cudi. Tuy nhién, no van mang day du nhing dac diém noi dung va nghé thuat cia truyén ngu ngon. 1, Vé ndi dung Truyén ké vé nam ng thay boi mi td chitc xem voi. Cach xem voi ctia ho rat la doi: mai thay ding tay so mot _bd phan cia con voi dé “xem hinh thi con voi nhu thé nado”. Xem xong, thay nao cting phan nhu dinh déng cot vé con voi. Ai cing khang khang cho ¥ kién cita minh la dting. Khong ai chiu ai, “thanh ra x6 xat, dénh nhau todc dau, chay mau”. Bai hoc ruit ra tir truyén: - Mu6n két luan ding vé mdi su vat, hién tugng can xem xét ki cing timg bo phan déng thai cn xem xét toan dién moi mat cau thanh nén su vat, hién tuong do. ~ V6i mi su vat khaéc nhau, can phai cé nhitng céch xem xét khéc nhau phit hop véi su vat d6. Déng thdi, khi xem xét sy vat nao cing phai x4c dinh duoc muc dich thi mdi cé duge cach xem xét phii hop. 2. Vé nghé thuat “au chuyén dirge ké ngdn gon véi nhiéu tinh Wét, hinh anh so sinh hom hinh réi din nhanh dén két thitc khién bai hoc duge néu ra r rang ma sau sac. ~ Yéu t6 gay cudi gitip cho bai hoc tr nén nhe nhang ma thm thia.II. CAU HOI VA BAI TAP 1, Cach xem voi ciia nam ong thay béi 6 gi khac thudéng? Cach xem dé cé thé dan t6i nhtmg sai lam gi? 2. Thai dO clia cdc thay bdi khi phan vé voi nhu thé nao? Thai do ay cé gi dang phé phan? 3. Truy bai hoc gi cho ban than? n phé phan diéu gi? Tir truyen Thay b6i xem voi, em rat ra due nhimg 4, Gitta hai tuyén Ech ngéi day giéng va Thay b6i xem voi vita co nét chung lai 4 phan tich nhumg nét chung va riéng dy. vira c6 nhimg diém riéng. Em hay chi ra Il. GO1Y, HUONG DAN 1, Cach xem voi cla nam Ong thay boi khac thuéng 6 chd: ding tay so voi dé ng lai chi so mOt b6 phan ctia con voi va “xem hinh thi con voi né thé nao”. Mdi cho ring d6 1a toan bé con voi, Do dé citing mét con voi nhung nam thay cho ra nam “két qua” hoan toan khac nhau. Cach xem voi bang tay dé da dan dén nhimg sai lam trong nhan thie ctia cac thay vé con voi. Mdi thay déu ni diing vé timg bé phan cua voi nhung khong nao néi ding hinh thit con voi ca. Cac thay moi chi thay bo phan ma khong thay toan thé, nhan thie su vat mot cach chit quan, phién dién. 2. Thai do cua cdc thay khi phan vé voi ciing hét strc sai lam va ding phé phan. Ai cng khang khang cho rang minh ding ma kh6ng chju nghe y kién cua ngudi khac. D6 lai la mot biéu hién nwa cla su cht quan, sai lam trong danh gia ddi tuong. Va cudi cing gitra nam Ong thay da xdy ra “x6 xt, danh nhau todc dau chay mau”. 3. Truyén truéc hét phé phan nam Ong thay béi mit xem voi va phan vé voi mot cach chit quan, phién dié i rong ra, trayén nhim phé phan nhimg ngudi co cach nhin, cach danh gia chi quan, phién dién, mOt chiéu vé su vat, hién tong, con ngudi trong cudc song. Tao tinh huéng truyén nhu thé, cdc tdc gid dan gian cing déng thoi ché giéu iéng cudi phé phan ty nhién, nhe nhang nhung luén ca cdc thay bdi va nghé bdi. cling hét strc sau sac, thdm thia. Nhang bai hoc rut ra tir cau chuyén: (tham khao phan I). 294. Gitta hai truyén Ech ngdi day giéng va Thay b6i xem voi vira c6 diém chung, vira c6 nét riéng: ~ Diém chung: cé hai déu 1a nhimg cau chuyén ngu ngon dem dén cho ngudi doc bai hoc vé cach tim hiéu, danh gid va nhin nhan nhimg su vat, hién tuong xung quanh, — Nét riéng: + Truyén Ech ngéi day giéng nhac nhé moi ngudi phai khong ngimg hoc hoi dé mé rong tam hiéu biét, khong duoc chit quan, kiéu ngao. + Truyén Thdy boi xem voi cha yéu dé cap dén phuong phap nhan thie. Mudn hiéu dung vé su vat, hién tuong phai xem xét toan dién moi mat c4u thanh nén su vat, hién tong dé, can phai nhin su vat trong tinh chinh thé. Nhu vay, hai cdu chuyén ngu ngén nay bé sung cho nhau nhing bai hoc sau sac vé nhan thie. CHAN, TAY, TAI, MAT, MIENG I. KIEN THUC CO BAN VA NANG CAO. 1. Noi dung Truyén ké vé su so bi gitta cic b6 phan trong co thé con ngudi. Mat, Chan, Tay, Tai thay minh quanh nam “lam viéc mét nhoc con lao Miéng thi chang lam gi ca, chi ngdi an khong”, vi vay, ho déng long phan déi bang cach bao nhau khong lam gi nita dé lao Miéng khong co gi an. Nhung Miéng khong dugc an thi Mat, Chan, Tay, Tai cing mét méi, ra rdi. Cudi cing ho cing nhan ra cong viée quan trong cia Miéng la nhai thie an dé nudi séng co thé. Thé la, ho dén nha Miéng vue Miéng day, kiém thttc an dé gitip Miéng dan tinh lai. Tir d6, cdc bo phan ctia co thé ngudi sOng hoa thuan vi nhau, méi ngudi mot viée, khong ai ti ai cd. 2. Ynghia Tir cau chuyén suy bi ti nanh cua cac bo phan co thé ngudi, truyén néu ra bai hoc: Trong m6t tap thé, mdi thanh vién khong thé song tach biét ma phai nuong tua vao nhau, gin bé v6i nhau dé cing tén tai; do dé phai biét hop tac voi nhau va t6n trong nhau. 303. Nghé thuat Cach ké ty nhién, chan thuc, sinh dong. Sir dung nghé thuat nhan hoa, an du. Il. CAU HOI VA BAI TAP 1. Viéc lay cdc b6 phan trong cung mét co thé ngudi dé viét nén cau chuyén nay c6 y¥ nghia nhu thé ndo? 2. Cach nhin nhan ctia cO Mat c6 gi giéng va khdc véi cach “nhin nhan” cia nam Ong thay b6i trong truyén Thdy bdi xem voi? 3. Hay tim nhimg cau tuc ngi, ca dao cé noi dung gain gai voi truyén tren. 4. Bai tho Con cdo va 16 ong c6 yéu t ngu ngon khong? Vi sao? Té ong ling ling tén canh, Trong day mat ngot ngon lanh ldm thay. Céo gid nhé nhe lén cay, Tuéng rang cup duoc an ngay cho gion. Ong thdy céo mudn cuép con, Kéo nhau xtim lai vay tron cao ta. Cham dau cham mat cio gid, Céo gid dau qué phdi sa xudng réi. Ong kia yeu gidng yeu ndi, Déng tam hiép luc dudi loai cao di. III. GOI Y, HUONG DAN 1. Thé hién dung y ctia dan gian xua: Mugn chuyén cdc bd phan trong cing é chuyén con ngudi. Méi bé phan trong co thé ngudi mét co thé tranh cong dé n tuy 6 nhimg chtre nang riéng biét nhung chting cé chite nang chung: cling hoat ta co thé. Vi vay, dé c6 mat ca thé khoé dong dé dam bao sw séng va phat trién manh, céc bo phan trong co thé déu phai tét va hgp tac an y v6i nhau. Trong mot g déng ciing vay, mdi ca nhan déu c6 méi quan hé rang budc. C4 nhan muén tét thi phai cham lo xay dung tap thé, phai quan tam dén loi ich chung. N6i t6m lai la phai doan két, ton trong cng strc cua nhau. 2. Cach nhin nhan ciia co Mat va cach nhin nhan ciia nam ong thay béi trong truyén Thay boi xem voi: a) Giéng nhau: déu nhin nhan khong dting vé sy vat, hién tuong. 31