MAKALAH

MARGA (Transportasi dan Sejarah)

Dipidangkeun Kanggo Ngalengkepan Salah Sahiji Pancen Pangajaran Budaya
Sunda
Dosen : Yeye Sukmaya, M. PD.

Disusun kelompok 10
Herda Heddona 195060005
Launya Hollanda Jhannatine 195060025
Rula Nuur Syafitri 195060026
Sa’adah Afifah 195060039

PROGRAM STUDI PENDIDIKAN GURU SEKOLAH DASAR

FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN
UNIVERSITAS PASUNDAN
BANDUNG
2021
 KATA PENGANTAR

Puji sinareng syukur urang panjatkeun ka kahadirat Allah SWT, nu mana

mantena parantos masihan rahmat sinareng hidayah ka urang sadayana, kanggo
ngarengsekeun ieu makalah. Shalawat sinareng salam mugia dilimpahkeun
kajungjungan urang sdayana Nabi Muhammad SAW, kulawargi, sahabat, sinareng
umatna anu satia dugi ka akhir zaman.
Dina nyusun makalah ieu urang tiasa maparkeun sababaraha eusi atanapi
masalah inti anu tos ku urang dibahas dina buku sumber anu parantos dipancenkeun.
Ieu makalah teh eusina jauh keneh kana ka sampurnaan, loba keneh kakuranganna.
Ku kituna urang kacida nganti-ngantina kana saran jeung kritikna, sangkan ieu
makalah teh leuwih munel sakumaha nu dipiharep ku urang sadayana. Najan kitu,
nuju nyusun teu weleh miharep sangkan sisieureun sabeunyeureun ieu makalah teh
bisa mere mangpaat ka urang sadayana.

Bandung, 23 April 2021

Penulis

i
 DAFTAR ISI

KATA PENGANTAR.............................................................................................i
DAFTAR ISI..........................................................................................................ii
BAB I.......................................................................................................................1
PANGJAJAP..........................................................................................................1
A. Latar Belakang............................................................................................1
B. Rumusan Masalah.......................................................................................1
C. Tujuan Masalah..........................................................................................1
BAB II.....................................................................................................................2
PENJELASAN.......................................................................................................2
A. Pengertian Marga (Transportasi)................................................................2
B. Mangpaat Transportasi.................................................................................2
C. Transportasi Sunda.......................................................................................3
D. Infrastruktur Angkutan Sunda....................................................................5
BAB III....................................................................................................................8
PANUTUP...............................................................................................................8
A. Kasimpulan....................................................................................................8
B. Saran……………………...…………………………………………………8
DAFTAR PUSTAKA.............................................................................................9

ii
iii
 BAB I

PANGJAJAP

A. Latar Belakang

Transportasi mangrupikeun cara anu penting pisan pikeun ngadukung

kasuksésan pangwangunan. Ku ayana transportasi, diarepkeun yén éta tiasa
ngaleungitkeun isolasi sareng masihan stimulan pikeun pangembangan dina sagala
bidang kahirupan, boh perdagangan, industri sareng séktor sanésna sacara merata di
sadaya daérah.

Transportasi penting pisan pikeun Sundan, sabab éta nyayogikeun aksés

pikeun masarakat pikeun nyumponan kabutuhan barang sareng jasa sadidinten,
sareng ningkatkeun kahirupan sosial ékonomi. Akses kana inpormasi, pasar, sareng
layanan masarakat sareng lokasi khusus, ogé kasempetan anyar, sadayana
mangrupikeun sarat penting dina prosés pangwangunan.

B. Rumusan Masalah
1. Naon anu dimaksud Marga (transportasi)?
2. Naon manpaatna transportasi?
3. Naon sarana transportasi anu sayogi di daérah Sunda?
4. Naon sarana transportasi anu aya di daérah Sunda?

C. Tujuan Masalah
1. Nyaho hartos Marga (transportasi).
2. Nyaho manpaat transportasi dina sagala rupa aspek.
3. Nyaho kana sarana transportasi di Sunda.
4. Nyaho fasilitas transportasi anu aya di daérah Sunda.

1
 BAB II

PENJELASAN

A. Pengertian Marga (TRANSPORTASI)

Transportasi nyaéta mindahkeun jalma atanapi barang ti hiji tempat ka tempat

anu sanés nganggo kendaraan anu dipindahkeun ku manusa atanapi mesin.
Transportasi dianggo pikeun ngagampangkeun manusa pikeun ngalaksanakeun
kagiatan sadidinten. Di nagara maju, aranjeunna biasana nganggo subway
(subway) sareng taksi. Penduduk di sana jarang gaduh kendaraan pribadi sabab
seuseueurna nganggo transportasi umum salaku transportasiana. Transportasi
sorangan dibagi kana 3, nyaéta transportasi darat, laut sareng udara.

B. Mangpaat Transportasi

Transportasi (transportasi) sanés tujuan tapi saran pikeun ngahontal tujuan.

Samentawis éta, kagiatan sadidinten masarakat aya hubunganana sareng produksi
barang sareng jasa pikeun nyumponan sagala rupa kabutuhan. Ku sabab kitu,
manpaat transportasi tiasa ditingali tina sababaraha aspék, kalebet manpaatna :

1. Mangpaat ékonomi

Kegiatan ékonomi masarakat raket patalina sareng produksi, distribusi sareng

patukeuran kabeungharan. Kegiatan ieu meryogikeun modeu transportasi, kalayan
ngangkut bahan baku dibawa ka tempat produksi sareng ka pasar. Salaku
tambahan, ku cara transportasi, konsumén ogé sumping ka pasar atanapi tempat
jasa pikeun kabutuhanna. Samentawis éta, distribusi barang kusabab transportasi
bakal mangaruhan kana sababaraha hal, nyaéta :

- Aya transaksi jual beuli

- Inventarisasi barang antara daérah tiasa disaruakeun

- harga barang antara daérah tiasa disaruakeun

- Spésialisasi dina kagiatan ékonomi tiasa dibédakeun

- komunikasi timbul dina tukeur barang antara komunitas

2. Mangpaat sosial

2
Pikeun kaperluan sosial, transportasi ngabantosan pisan dina sababaraha fasilitas,
nyaéta: jasa individu atanapi kelompok, silih tukeur atanapi ngirimkeun
inpormasi, perjalanan pikeun bersantai jsb.

3. Mangpaat politik

Aya sababaraha kauntungan politik transportasi, nyaéta :

- Nyiptakeun persatuan nasional

- Nyababkeun jasa ka masarakat tiasa dilegakeun langkung pas

- Kaamanan nagara ngalawan serangan anu teu dihoyongkeun ti luar tiasa

diungkulan

- Sistem transportasi anu éfisién ngamungkinkeun nagara ngalih sareng

ngangkut warga ti daérah bencana

- Kamajuan di daérah ku cara transportasi di daérah éta sareng ngadukung

hubungan antar daérah dina daérah éta

C. Transportasi di Sunda

1. Manjang

Tandu anu didamel tina awi, dipendakan di bumi Pasundan sakitar taun
1890an. Biasana anu numpak kana tandu nyaéta kelas luhur. Jalma anu numpak
kana tandu dijemput ku jalma biasa sedengkeun penjaga anu ngagunakeun kuda
nuturkeun ti tukang.

2. Gotrok

Gotrok mangrupikeun wahana tradisional pikeun ngangkut tebu anu ditarik ku

kuda atanapi sapi ngalangkungan jalan karéta. Kandaraan gotrok tiasa dipendakan
di daérah Kadipaten, Majalengka.

3. Lori

Di Kadipaten, Majalengka (ti Kadipaten dugi ka daérah belah kalér, contona

ka Karangsambung) aya lori, sajenis talang tapi dianggo ku bos pikeun
ngurilingan kebon tebu. Bos na diuk dina treuk, sareng didorong ku "bedendes".

4. Pedati (Gorobag)

- Gorobag(Pedati) katutup, 1880-1910

Pedati ngagunakeun sapi, kebo atanapi kuda salaku kakuatan tarik. Sacara
umum, éta dipaké pikeun mamawa beban anu beurat, sapertos bahan bangunan,

3
hasil tatanén sareng sajabina. Karéta angkutan barang ieu dijalankeun nalika
wengi, supados henteu ngaganggu aliran jalan anu lancar.

Pedati, umumna pindah fungsi pikeun narik atanapi ngangkut barang, kalebet
barang dagangan. Sakumaha tiasa dipendakan di daérah terpencil di kampung,
tempat gerobak dianggo kanggo ngangkut barang sapertos awi sareng kai kanggo
dijual sakitar kampung ka kampung.

5. Delman

- Delman, 1860-1880

Delman atanapi katelah ogé kretek mangrupikeun kendaraan transportasi

tradisional roda dua, tilu atanapi opat anu henteu nganggo mesin tapi nganggo
kuda salaku gaganti. Mimitina ngan ukur dianggo ku bangsawan. Ayeuna masih
janten sarana transportasi pikeun masarakat di daérah Priangan. Asalna: Ciparay,
Kab. Bandung.

Nami kandaraan ieu asalna tina nami panemu na, nyaéta Charles Theodore
Deeleman, ahli litografer sareng insinyur nalika jaman Hindia Belanda. Walanda
sorangan nyebut kandaraan ieu dos-à-dos (balik deui, sacara harfiah hartosna basa
Perancis), anu mangrupikeun hiji jenis karéta anu panumpangna silih pék angkat.

- Kuda Kuda Tertutup, taun 1920an

Sacara umum, gerbong kuda atanapi gerbong masih dianggo nepikeun ka

ayeuna, kecuali pikeun anu teu dianggo deui, nyaéta "Majalengka-Kadipaten pos
gerbong".

6. Sapédah helshel (Sepeda Ontel)

Dina taun 1970an onthel bikes mimiti seueur dianggo. Tapi tungtungna,
kusabab umur sareng jarang, sapédah onthel tos janten barang antik sareng unik.
Kaayaan mimiti dibalikkeun, sapédah onthel anu pernah disia-sia, ayeuna taun
2000an diburu deui ku sadaya kelompok mimitian ti murid dugi ka murid dugi ka
pejabat.

7. Rickshaw (Becak)

Becak (tina Hokkien: be chia "tumpakan kuda") mangrupikeun moda

transportasi roda tilu anu biasa dipendakan di Indonésia ogé di bagéan Asia.
Kapasitas normal becak nyaéta dua panumpang sareng supir. Di Jawa Barat,
supirna biasana aya di tukang.

8. Rakit Awi (Rakit Bambu)

Jaman baheula, seueur désa anu cicing di peuntas Waduk Jatiluhur,

Purwakarta, meuntaskeun waduk ampir unggal dinten mamawa iteuk awi.

4
Aranjeunna biasa ngajual iteuk awi ka padagang awi teras iteuk awi éta diangkut
ku treuk ka kota-kota ageung.

Dugi ka ayeuna, rakit awi masih dianggo ku warga Désa Bojong Mandala
Mekar, Désa Cisempur, Kacamatan Cibalong, Kabupatén Tasikmalaya, Jawa
Barat. Sapopoéna aranjeunna masih nganggo rakit awi pikeun nyebrang
Walungan Ciwulan kana ramé-raména kagiatan atanapi pusat kota.

9. Kereta Api

Di 1936 lokomotif masih cilinder, jet hideung. Lokomotip hideung ieu masih
aya sareng dianggo, tapi éta terbatas. Sacara umum, karéta panumpang teu aya
deui.

Salian ti lokomotif hideung, aya ogé lokomotif jalur gunung ("Berglijn

Locomotief") anu modéren tina nomer serf "D.D". Anu hartosna ngagaduhan 8
roda ageung di payun, duaan. opat-opat ("D.D"). Gombar, didamel di pabrik di
1924, mémang cocog pikeun balap tanjakan anu beurat di daérah pagunungan
Priangan, bari ngangkut ngahasilkeun per bukit.

Kalayan turunna paménta pikeun produk perkebunan Priangan di pasar dunya,

K.A. éta henteu dianggo deui. Utamana saatos kendaraan bermotor treuk anu
langkung fleksibel dina ngangkut kargo "door to door", parantos mimiti
beroperasi di daérah Bandung, maka fungsi K.A. ukur sarana transportasi
panumpang.

10. Motor

Motor mangrupikeun kandaraan roda dua anu didayagikeun ku mesin. Roda

aya dina garis sareng dina kecepatan luhur motorna tetep teu stabil sareng stabil
kusabab kakuatan gyroscopic; dina kecepatan low pangaturan kontinyu setang ku
pengendara nyadiakeun stabilitas.

Sepeda motor gaduh sejarah anu panjang pisan di nagara ieu. Motor bahkan
parantos aya ti saprak nagara éta masih di handapeun penjajahan Walanda sareng
masih disebut Hindia Belanda, Nederlands Indie. Nagara data anu aya, motor aya
di Indonésia ti saprak 1893 Motor.

D. Infrastruktur Angkutan di Sunda

1. Jalan tol

Jalan mangrupikeun prasarana transportasi darat anu ngaliput sadaya daérah

jalan, kalebet gedong sareng alat komplementér anu ditujukeun pikeun
patalimarga, anu aya dina permukaan bumi, di luhur permukaan taneuh,
handapeun taneuh sareng / atanapi cai, ogé di luhur permukaan cai kacuali jalan.
karéta, lori, sareng jalan kabel.

5
 Pangwangunan jalan anu diprakarsai ku Gubernur Jendral dina waktos éta,
Daendels, dimimitian taun 1811. Jalan tol anu ngahubungi Anyer di ujung kulon
Pulo Jawa sareng Panarukan di ujung wétan Java, henteu ngan ukur dianggap
"wah" dina jaman éta tapi ogé ngaku seueur korban. buruh adat. Kota Bandoeng
mangrupikeun kota anu ngalangkungan jalan raya ieu. Postweg, anu ngabagi kota
Bandoeng ti kulon ka wétan, ayeuna gaduh 3 jalan utama, nyaéta: jalan Sudirman
di beulah kulon, jalan Asia-Afrika di tengah kota, sareng jalan Ahmad Yani di
wétan.

2. Bandara

Bandara atanapi bandara mangrupikeun fasilitas dimana pesawat tiasa angkat

sareng badarat. Bandara anu paling saderhana gaduh sahenteuna landasan pacu
tapi bandara ageung biasana dilengkepan ku sababaraha fasilitas sanés, boh
pikeun operator jasa hiber sareng pangguna na.

Bandara Husein Sastranegara diwangun ku urang Walanda dina jaman

penjajahan, di kampung Andir. Dina waktos ayeuna, salain ti ngalayanan umum,
bandara ieu ogé mangrupikeun salah sahiji markas angkatan udara TNI. Upami
ditingali dina peta, bandara umum bakal katingali di belah kulon kidul sareng
militér di belah kulon kidul anu leres. Di beulah kalér landasan, anjeun tiasa
ningali hanggar milik P.T Dirgantara Indonesia.

3. Stasion KA

Stasiun karéta mangrupikeun tempat dimana panumpang tiasa naék atanapi

mareuman nganggo transportasi karéta. Stasion Bandung atanapi Stasion Aula,
mangrupikeun stasion karéta utama di kota Bandung. Stasiun kalayan luhurna
+709 m dpl nyaéta ngabentuk wates antara Kelurahan Pasirkaliki sareng
Kebonjeruk. Sateuacanna, Stasion Aula ngan ukur ngagaduhan hiji stasiun, saatos
direnovasi ku pamaréntah Kota Bandung, Stasion Aula ayeuna dibagi janten dua
bagian, sanaos tetep dihijikeun.

Stasion ieu diresmikeun tanggal 17 Méi 1884, dina mangsa pamaréntahan

Bupati Koesoemadilaga sareng dina waktos anu sami jalur karéta Batavia-
Bandung ngalangkungan Bogor sareng Cianjur ogé dibuka. Dina waktos éta, tuan
tanah perkebunan (Preangerplanters) ngagunakeun jalan tol pikeun nganteurkeun
produk perkebunanana ka Batavia kalayan langkung gancang. Pikeun nampung
sareng nyimpen produk perkebunan anu badé diangkut ku karéta, gudang kanggo
barang-barang hoarding didamel di sababaraha lokasi caket Stasion Bandung,
nyaéta Jalan Cibangkong, Jalan Cikuda-Pateuh, daérah Kosambi, Kiaracondong,
Braga, Pasirkaliki, Ciroyom, sareng Andir. Henteu lami saatos pelantikan rute
Bandung-Surabaya (1 Nopémber 1894), pabrik ngagiling gula sareng pemilik
perkebunan ti Jawa Tengah sareng Wétan (Suikerplanters) nyéwa mobil karéta ka
Bandung pikeun ngahadiran Kongrés Pengusaha Perkebunan Gula anu
munggaran. Kongrés mangrupikeun hasil tina rapat Asosiasi Pengusaha
Perkebunan Gula (Bestuur van de Vereniging van Suikerplanters) di Surabaya
dina 1896.

6
 Dina waktos peresmian Stasion Bandung, koran Walanda harita, Javabode,
nyerat yén masarakat lokal ngarayakeunana salami 2 dinten berturut. Sateuacanna,
karéta éta mangrupikeun alat transportasi pikeun produk produk kebon Bandung,
sapertos kuinin, téh, kopi sareng karét, sahingga pertumbuhan ékonomi di kota
berkembang pesat. Hal ieu nyababkeun stasiun ieu kéngingkeun penghargaan ti
pamaréntah kota dina bentuk tugu di payuneun stasion, anu dina platform kidul
(Jalan Stasiun Selatan). Dina waktos éta, tugu hurung ku 1.000 lantera anu
dirancang ku Ir EH De Roo. Tugu na diganti ku tugu réplika ti séri lokomotif uap
TC 1008. Dina taun 1990, platform kalér diwangun anu tungtungna janten
payuneun stasion di Jalan Kebon Kawung.

Salian dikenal salaku stasion karéta di kota Bandung, Stasion Aula sorangan
ogé katelah terminal transportasi kota. Kusabab seueur angkot anu angkat ka
Stasion Aula, éta sacara otomatis janten kasohor di kota Bandung kalayan judul
"terminal angkot" di sagigireun stasiun karéta.

4. Palabuhan

Pelabuhan mangrupikeun fasilitas di tungtung sagara, walungan atanapi danau

pikeun nampi kapal sareng mindahkeun kargo sareng panumpang ka aranjeunna.
Pelabuhan biasana ngagaduhan alat khusus anu dirancang pikeun ngamuat sareng
ngabongkar kapal berlabuh

Palabuan Cirebon mangrupikeun gerbang ékonomi ékonomi Jawa Barat sareng

mangrupikeun palabuhan alternatip pikeun Pelabuhan Tanjung Priok, khususna
dina ngalaksanakeun kagiatan perdagangan antar-pulau. Pelabuhan Cirebon
didamel taun 1865, salami pamaréntahan kolonial Walanda sareng di 1890 éta
dimekaran ku pangembangan kolam renang pelabuhan sareng pergudangan.

Dina taun 1927, Pelabuhan Cirebon masih dina struktur organisasi Pelabuhan
Semarang, teras ti saprak 1957 éta di handapeun Pelabuhan Tanjung Priok,
Jakarta. Bareng sareng kamekaranana, ti saprak 1983 Pelabuhan Cirebon parantos
janten salah sahiji Cabang Pelabuhan PT. (Persero) Pelabuhan Indonesia II.

5. Sasak (Jembatan)

Sasak mangrupikeun struktur anu didamel pikeun nyebrangan jurang atanapi

halangan sapertos walungan, jalan karéta atanapi jalan. Jembatan di Cikuda, anu
sering disebat Jembatan Lingkaran ku masarakat Jatinangor, mimitina diwangun
kanggo ngadukung jalan lancar kagiatan kebon karét. Sasak Ring diwangun ku
perusahaan karéta Walanda anu disebatna Staat Spoorwagen Verenidge
Spoorwegbedrijf taun 1918. Sasak ieu gunana pikeun mawa produk perkebunan;
sareng dina waktosna, jembatan ieu janten salah sahiji roda penggerak perkebunan
karét panggedéna di Jawa Barat.

7
 BAB III
PENUTUP

A. Kesimpulan

Transportasi penting pisan pikeun Sundan, sabab éta nyayogikeun aksés

pikeun masarakat pikeun nyumponan kabutuhan barang sareng jasa sadidinten,
sareng ningkatkeun kahirupan sosial ékonomi. Akses kana inpormasi, pasar,
sareng layanan masarakat sareng lokasi khusus, ogé kasempetan anyar, sadayana
mangrupikeun sarat penting dina prosés pangwangunan.

B. Saran

Salaku bagian tina masarakat Sundana, urang kedah tiasa ngalestarikeun

sareng ngabarukeun transportasi warisan budaya supados saluyu sareng jaman
sareng tiasa dianggo ku generasi jaman na.

8
9
 DAFTAR PUSTAKA

http://umum.kompasiana.com/2008/10/12/sejarah-sepeda-motor-di-indonesia/
http://id.wikipedia.org/wiki/Bandar_Udara_Husein_Sastranegara
http://id.wikipedia.org/wiki/Bandar_udara
http://herodigeo.blogspot.com/2010/08/geo-manfaat-transportasi.html
http://alampriangan.files.wordpress.com/2010/10/bandung-tempo-doeloe-7-
stasiun-bandung.jpg
http://id.wikipedia.org/wiki/Stasiun_kereta_api
http://id.wikipedia.org/wiki/Pelabuhan
http://id.wikipedia.org/wiki/Jembatan

10