Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS.

Quyeàn Huy Aùnh

CHÖÔNG IV

TÍNH TOAÙN ÑIEÄN MAÏNG PHAÂN PHOÁI

4.1. Khaùi quaùt

Ñieän naêng ñöôïc taûi töø phía thöù caáp traïm bieán aùp phaân phoái cuûa caáp truyeàn taûi phuï hay traïm
bieán aùp trung gian cuûa caáp truyeàn taûi ñeán caùc maùy bieán aùp phaân phoái qua phaùt tuyeán sô caáp ñieän
aùp töø 10kV ñeán 69kV. Maùy bieán aùp phaân phoái giaûm aùp ñeå cung caáp cho maïng phaân phoái thöù caáp
(haï aùp) ñieän aùp töø 110 V ñeán 660 V.
Maïng phaân phoái coù caáu truùc hình tia, maïch voøng kín (thöôøng vaän haønh hôû) vaø phöùc taïp hôn laø
caáu truùc löôùi hay caáu truùc maïng phaân phoái sô caáp vaø thöù caáp khi vuøng cung caáp lôùn vôùi nhieàu loaïi
phuï taûi vaø yeâu caàu tính lieân tuïc cung caáp ñieän.
Maïng phaân phoái sô caáp vaø thöù caáp phaûi phaân phoái ñeán taän nôi tieâu thuï neân toång chieàu daøi
lôùn neân vaán ñeà chaát löôïng ñieän aùp luoân ñöôïc quan taâm vaø chuû yeáu khi thieát keá ñöôøng daây phaûi
ñaûm baûo ñoä suït aùp cho pheùp.
Trong tính toaùn maïng phaân phoái, caàn ñöa ra moät soá giaû thieát sau:
Do ñieän aùp thaáp so vôùi ñieän aùp truyeàn taûi, chieàu daøi töøng ñöôøng daây ngaén neân khoâng
xeùt aûnh höôûng cuûa ñieän dung ñöôøng daây. Ngoaïi tröø, ñoái vôùi caùp ngaàm coù chieàu daøi lôùn
vì luùc naøy coâng suaát khaùng do ñieän dung phaùt ra laø khaù lôùn.
PX − QR
Boû qua thaønh phaàn vuoâng goùc trong coâng thöùc tính suït aùp vì thaønh phaàn
U
naøy seõ khoâng ñaùng keå khi ñieän trôû lôùn vaø heä soá coâng suaát thaáp.
Duøng ñieän aùp ñònh möùc Uñm trong coâng thöùc tính suït aùp vaø toån thaát coâng suaát.
4.2. Sô ñoà thay theá löôùi ñieän
1. Ñöôøng daây
Moâ hình ñaày ñuû ñöôøng daây phaân phoái ñöôïc ñaëc tröng bôûi caùc thoâng soá nhö: ñieän trôû, ñieän
khaùng, ñieän dung vaø ñieän daãn. Ñieän khaùng vaø ñieän dung laø do aûnh höôûng cuûa töø tröôøng vaø ñieän
tröôøng quanh daây daãn. Ñieän daãn shunt giaûi thích doøng roø chaûy qua caùch ñieän vaø ion hoùa khoâng
khí.
Tính toaùn chính xaùc möùc ñoä aûnh höôûng cuûa caùc thoâng soá ñöôøng daây khaù phöùc taïp neân trong
thöïc teá tuøy theo yeâu caàu veà möùc ñoä chính xaùc cuûa moâ hình vaø muïc ñích nghieân cöùu maø coù theå söû
duïng moâ hình ñöôøng daây hình π (Hình 4.1.a) hay moâ hình ñöôøng daây ñôn giaûn hoaù.
Zl = rl + jx l = (ro + jx o ).l
 (4.1)
Yl = g l + jb l = (g o + jb o ).l
ÔÛ ñaây: rl, xl, gl vaø bl laàn löôït laø ñieän trôû, caûm khaùng, ñieän daãn vaø dung daãn cuûa ñöôøng daây; ro,
xo, go vaø bo laàn löôït laø ñieän trôû, caûm khaùng, ñieän daãn vaø dung daãn treân moät ñôn vò chieàu daøi (km);
l laø chieàu daøi daây daãn (km). Soá lieäu ñònh höôùng cho xo vaø bo trình baøy ôû baûng 4.1.
D
x 0 = 0.145 lg( ) + 0.0157 (Ω/km)
r
D=0,5; 1,5; 2,5; 5; 8; 14m (0,4; 15; 22; 110; 220; 500kV)

ĐH Sư phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 41

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy Aùnh

Ñoái vôùi maïng ñieän khu vöïc ñieän aùp ñeán 110kV do ñaõ chuù yù ñeán tieát dieän toái thieåu haïn cheá
vaàng quang ñieän, treân sô ñoà thay theá thöôøng boû qua thoâng soá ñieän daãn gl (Hình 4.1.b), coøn maïng
ñieän ñòa phöông chieàu daøi ñöôøng daây khoâng vöôït quaù 100km vaø ñieän aùp ñöôøng daây khoâng vöôït
quaù 69 kV thöôøng boû qua toång daãn (Hình 4.1.c). Rieâng vôùi ñöôøng daây caùp ñieän aùp Uñd töø (6 ÷ 10)
kV vaø thaáp hôn cuõng nhö ñoái vôùi maïng ñieän moät chieàu (xo= 0, bo= 0) neân sô ñoà thay theá laø thuaàn
trôû (Hình 4.1.d).
Baûng 4.1. Soá lieäu ñònh höôùng cho xo vaø bo
Ñieän aùp, kV xo Ω/km bo 10-6, 1/Ωkm Q0 kVar/km
22 - Treân khoâng 0.40 2.8 -
- Caùp 0.11 100
35 - Treân khoâng 0.40 2.75 -
- Caùp 0.125 100
110 - Treân khoâng 0.40 2.75 35
- Caùp 0.17 140

rl xl rl xl
1 2 1 2

gl bl gl bl bl bl
2 2 2 2 2 2

a. b.
rl xl rl
1 2 1

c. d.
Hình 4.1. Moâ hình ñöôøng daây thoâng soá taäp trung
2. Maùy bieán aùp
Caùc maùy bieán aùp thöôøng ñöôïc söû duïng trong caùc traïm laø maùy bieán aùp hai cuoän daây, maùy bieán
aùp ba cuoän daây vaø maùy bieán aùp töï ngaãu. Ñoâi khi trong maïng ñieän coøn coù caùc maùy bieán aùp ñieàu
chænh boå sung. Caùc maùy bieán aùp naøy ñöôïc söû duïng ñeå toái öu hoaù cheá ñoä laøm vieäc cuûa maïng vaø heä
thoáng ñieän.
a. Moâ hình maùy bieán aùp hai cuoän daây
Ñoái vôùi maùy bieán aùp ba pha hai cuoän daây khi tính toaùn thöôøng duøng sô ñoà thay theá hình Γ
vôùi boán thoâng soá ñaëc tröng cho quaù trình taûi ñieän qua noù laø ñieän trôû rT, caûm khaùng xT, ñieän daãn
gT vaø caûm daãn bT, trong ñoù:
Toång trôû maùy bieán aùp ZT phaûn aùnh hieän töôïng toån thaát coâng suaát taùc duïng do hieäu öùng Joule
vaø hieän töôïng toån thaát coâng suaát phaûn khaùng do toån töø trong hai cuoän daây:
ZT = rT + jxT (4.2)
ÔÛ ñaây: rT = r1 + r’2; (4.3)
xT = x1 + x’2; (4.4)
Vôùi: r’2 vaø x’2 laàn löôït laø ñieän trôû vaø caûm khaùng cuûa cuoän thöù caáp 2 ñaõ qui ñoåi veà cuoän sô
caáp 1.
Toång daãn YT phaûn aùnh hieän töôïng toån thaát coâng suaát trong loõi theùp maùy bieán aùp: phaùt noùng
do doøng Foucault vaø toån hao goâng töø.
ĐH Sư phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 42
Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy Aùnh

YT = gT + jbT (4.5)
Vôùi: gT vaø bT laàn löôït laø ñieän daãn vaø dung daãn cuûa maùy bieán aùp.

kT kT
1 ZT 2 1 rT xT 2

YT ∆ S0

a. b.
Hình 4.2 Moâ hình maùy bieán aùp tuyeán tính hai cuoän daây

⋅
Coù theå thay toång daãn YT baèng phuï taûi ∆ S 0
⋅
∆ S0 = ∆P0 + j∆Q 0
Vôùi: ∆P0 laø toån hao khoâng taûi do doøng Foucault vaø ∆Q0 laø toån hao goâng töø.
Caùc thoâng soá neâu treân cuûa maùy bieán aùp, xaùc ñònh töø thí nghieäm ngaén maïch (vôùi doøng ñònh
möùc), vaø thí nghieäm khoâng taûi (vôùi aùp ñònh möùc), bao goàm: toån thaát ngaén maïch ∆ PN, toån thaát
khoâng taûi ∆ Po, ñieän aùp ngaén maïch UN% vaø doøng ñieän khoâng taûi Io% .
S2ñm
2
∆PN = 3I .rT = 2 .rT
ñm (4.6)
U ñm
Suy ra:
∆PN [kW].U 2ñm [kV 2 ].10 3
rT = [Ω] (4.7)
S 2ñm [kVA 2 ]
Ñoái vôùi maùy bieán aùp rT << xT, do ñoù coù theå boû qua rT, vì theá:
I dm .x T
UN oo = .100 (4.8)
U dm / 3
Töø ñoù:
U N o o .U 2ñm [kV 2 ].10
xT = (Ω) (4.9)
Sñm [kVA ]
Toång daãn maùy bieán aùp xaùc ñònh theo caùc löôïng toån hao khoâng taûi:
∆Q 0
bT = (4.10)
U 2ñm
ÔÛ ñaây, ∆Q0 laø toån thaát coâng suaát phaûn khaùng khoâng taûi.
I 0 o o .Sñm
∆Q 0 = ( kVAR ) (4.11)
100
Tyû soá bieán aùp kT:

ĐH Sư phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 43

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy Aùnh

U1dm ± ∆U 1
kT = (4.12)
U 2dm

Vôùi ∆U1 coù giaù trò phuï thuoäc ñaàu phaân aùp cuûa maùy bieán aùp.
Ñoái vôùi maùy bieán aùp coâng suaát lôùn YT = 0, bôûi vì toån thaát khoâng taûi nhoû.

b. Maùy bieán aùp ba cuoän daây

Sô ñoà thay theá maùy bieán aùp ba cuoän daây (Hình 4.3.a) coù daïng hình sao. Khi caàn tính ñeán
löôïng toån thaát trong theùp thì moâ hình coù daïng Hình 4.3.c.
Khi xaùc ñònh caùc heä soá bieán aùp caàn chuù yù ñeán söï hieän höõu cuûa söï ñieàu chænh ñieän aùp baèng caùc
ñaàu phaân aùp.
U 1ñm ± ∆U 1 
k T1−2 =
U 2 ± ∆U 2 

 (4.13)
U ± ∆U 1 
k T1−3 = 1ñm 
U 3 ñm 

ÔÛ ñaây: ∆U1, ∆U2 laàn löôït laø ñieän aùp ñieàu chænh khi chuyeån caùc ñaàu phaân aùp phía cao aùp vaø
trung aùp; daáu ± tuyø thuoäc vaøo ñaàu phaân aùp giaûm aùp hay taêng aùp. 2
kT1-2
UC 1 1
r2
x2
UT 1 x1
r1
2 2 x3
r3
∆S0
kT1-3
UH 3 3
a. b. c.
3
Hình 4.3 Moâ hình maùy bieán aùp ba cuoän daây vaø töï ngaãu

Töø caùc ñaïi löôïng cho tröôùc nhö: coâng suaát ñònh möùc maùy bieán aùp (Sñm), ñieän aùp ñònh möùc caùc
cuoän daây cao aùp, trung aùp, haï aùp (U1ñm, U2ñm, U3ñm), doøng ñieän khoâng taûi (Io%), toån thaát ngaén
maïch ( ∆P12 , ∆P13 , ∆P23 ), ñieän aùp ngaén maïch (U12%, U23%, U13%), laàn löôït xaùc ñònh toån thaát
ngaén maïch ñoái vôùi töøng cuoän daây:

1 
∆P1 = (∆P12 + ∆P13 − ∆P23 ) 
2 
∆P2 = ∆P12 − ∆P1  (4.14)
∆P3 = ∆P13 − ∆P1 


Ñieän aùp ngaén maïch ñoái vôùi töøng cuoän daây:

ĐH Sư phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 44

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy Aùnh

1
U1 o o = (U12 o o + U13 o o − U 23 o o )
2

U 2 o = U 12 o o − U 1 o o
o
 (4.15)
U 3 o = U 13 o − U 1 o
o o o 


Töø ñaây, coù theå xaùc ñònh ñöôïc caùc thoâng soá maùy bieán aùp ba cuoän daây (Z1, Z2, Z3) theo caùc
coâng thöùc (4.7) vaø (4.9) gioáng nhö maùy bieán aùp hai cuoän daây, vôùi löu yù raèng Uñm laø ñieän aùp ñònh
möùc cuûa caáp ñieän aùp maø ñieän trôû hay ñieän khaùng cuûa maùy bieán aùp ñöôïc tính qui ñoåi veà caáp ñieän
aùp naøy.
c. Maùy bieán aùp töï ngaãu
Maùy bieán aùp töï ngaãu ñöôïc söû duïng roäng raõi ôû löôùi ñieän töø 110 kV trôû leân. Trong caùc maùy bieán
aùp töï ngaãu coâng suaát caùc cuoän cao aùp vaø cuoän trung aùp baèng nhau vaø baèng coâng suaát ñònh möùc
cuûa maùy bieán aùp. Coøn coâng suaát cuoän haï aùp nhoû hôn cuoän cao aùp. Maùy bieán aùp töï ngaãu coù hai
ñaïi löôïng coâng suaát ñaëc tröng laø coâng suaát ñònh möùc Sñm vaø coâng suaát maãu Sm. Sñm laø coâng suaát
lôùn nhaát cho pheùp ñi qua cuoän cao aùp. Sm laø coâng suaát duøng ñeå thieát keá caû ba cuoän daây. Giöõa hai
coâng suaát naøy coù quan heä nhö sau:
Sm = α Sñm (4.16)
ÔÛ ñaây: α laø heä soá coù lôïi vaø α = (1-U2/U1), vôùi U1 vaø U2 laàn löôït laø ñieän aùp cuoän cao vaø trung
aùp.
Ñoái vôùi caùc maùy bieán aùp töï ngaãu, caùc nhaø cheá taïo thöôøng cung caáp: coâng suaát ñònh möùc maùy
bieán aùp (Sñm), coâng suaát caùc cuoän daây cao, trung vaø haï aùp tính theo phaàn traêm coâng suaát ñònh
möùc cuûa maùy bieán aùp (S1, S2, S3), ñieän aùp ñònh möùc caùc cuoän daây cao aùp, trung aùp, haï aùp (U1ñm,
U2ñm, U3ñm), doøng ñieän khoâng taûi (Io%) so vôùi doøng ñieän ñònh möùc, toån thaát coâng suaát khi khoâng
taûi ( ∆P0 ), toån thaát coâng suaát giöõa cuoän cao aùp vaø cuoän trung aùp khi ngaén maïch tính theo dung
löôïng ñònh möùc ( ∆P12 ), toån thaát coâng suaát giöõa cuoän cao aùp vaø haï aùp, giöõa cuoän trung aùp vaø haï
aùp tính theo coâng suaát maãu ( ∆P13' , ∆P23' ), ñieän aùp ngaén maïch (U12%, U23%, U13%). Ñeå tính ñieän
trôû töøng cuoän daây, phaûi qui ñoåi toån thaát coâng suaát trong caùc cuoän cao aùp vaø haï aùp, trong caùc cuoän
trung aùp vaø haï aùp veà coâng suaát ñònh möùc. Sau ñoù xaùc ñònh toån thaát ngaén maïch ñoái vôùi töøng cuoän
daây
∆P13 = ∆P13' (Sdm / Sm ) 2 = ∆P13' / α 2 (4.17)
∆P23 = ∆P23' (S dm / S m ) 2 = ∆P23' / α 2

∆P1 =
1
(∆P12 + ∆P13 − ∆P23 ) 
2 
∆P2 = ∆P12 − ∆P1  (4.18)
∆P3 = ∆P13 − ∆P1 



Ñieän aùp ngaén maïch ñoái vôùi töøng cuoän daây

ĐH Sư phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 45

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy Aùnh

1
U1 o o = (U12 o o + U13 o o − U 23 o o )
2

U 2 o = U 12 o o − U 1 o o
o
 (4.19)
U 3 o = U 13 o − U 1 o
o o o 


Töø ñaây, coù theå xaùc ñònh ñöôïc caùc thoâng soá maùy bieán aùp ba cuoän daây (Z1, Z2, Z3) theo caùc
coâng thöùc (4.7) vaø (4.9) gioáng nhö maùy bieán aùp hai cuoän daây, vôùi löu yù raèng Uñm laø ñieän aùp ñònh
möùc cuûa caáp ñieän aùp maø ñieän trôû hay ñieän khaùng cuûa maùy bieán aùp ñöôïc tính qui ñoåi veà caáp naøy
vaø Sñm laø coâng suaát ñònh möùc cuûa maùy bieán aùp.
Trong tröôøng hôïp maùy bieán aùp töï ngaãu, neáu caùc ñaàu phaân aùp ñöôïc boá trí ôû cuoän cao vaø trung
aùp thì:
U1ñm ± ∆U1 
k T1−2 = 
U 2ñm ± ∆U 2 


U 2ñm ± ∆U1 
k T 2−3 =  (4.20)
U 3ñm 


U1ñm ± ∆U1 
k T1−3 =
U 3ñm 

4.3. Tính toaùn maïng hôû caáp phaân phoái
Ñoái vôùi maïng ñieän phaân phoái, khi xaùc ñònh ñoä leäch ñieän aùp so vôùi ñieän aùp ñònh möùc thöôøng
boû qua ñieän dung cuûa ñöôøng daây, ñieän aùp taïi moãi nuùt baèng ñieän aùp ñònh möùc vaø khoâng xeùt ñeán
toån thaát coâng suaát trong maïng ñieän.
1. Tröôøng hôïp ñöôøng daây hình tia phuï taûi taäp trung
Xeùt ñöôøng daây hình tia coù ñieän aùp ñònh möùc Uñm (kV), chieàu daøi laø l (km), ñieän trôû r0 (Ω/km),
caûm khaùng x0 (Ω/km) treân moät ñôn vò chieàu daøi, coâng suaát taùc duïng P (kW), coâng suaát phaûn
khaùng Q(kVar) thì toån thaát ñieän aùp ∆U(V) ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc sau:

R+jX
Z3

Hình 4.4 Sô ñoà moät phuï taûi

a. Xaùc ñònh toån thaát ñieän aùp:

Ñoái vôùi ñöôøng daây ba pha
Toån thaát ñieän aùp:
PR + QX
∆U = (4.21)
U ñm
Suït aùp tính theo phaàn traêm:
PR + QX PR + QX
∆U% = 2
.100% = 2 % (4.22)
U ñm 1000 U ñm .10
ÔÛ ñaây: R = r0. l (Ω) ; X = x0.l (Ω); P (kW); Q (kVAR); S (kVA); Uñm (kV); ∆U (V).

ĐH Sư phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 46

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy Aùnh

Coù theå vieát:

S(r0 cos ϕ + x 0 sin ϕ).l
∆U% = .% (4.23)
U 2ñm .10
Ñaët:
(r0 cos ϕ + x 0 sin ϕ)
K% = .% / kVA.km (4.24)
U 2ñm .10
K% laø haèng soá suït aùp, ñöôïc ñònh nghóa laø phaàn traêm suït aùp cho moãi kVA coâng suaát, moãi km
chieàu daøi ñöôøng daây vôùi heä soá coâng suaát, côõ daây, caùch boá trí ñöôøng daây vaø ñieän aùp ñònh möùc cho
tröôùc. Coù theå laäp baûng tính tröôùc haèng soá suït aùp vaø töø ñoù tính nhanh choùng phaàn traêm suït aùp
ñöôøng daây:
∆U% = K%.S.l (4.25)
ÔÛ ñaây: S (kVA), l(km).
Neáu tính theo doøng ñieän I (A) thì suït aùp ñöôøng daây cho bôûi:
∆U = 3I(R cos ϕ + X sin ϕ) = 3I.l.( r0 cos ϕ + x 0 sin ϕ) (4.26)
b. Xaùc ñònh toån thaát coâng suaát
Toån thaát coâng suaát taùc duïng:
P2 + Q2
2 S2
∆P = 3RI = R= 2 R (4.27)
U 2ñm U ñm
ÔÛ ñaây: P (kW), Q (kVAR), S (kVA), Uñm(kV), ∆ P (W)
Toån thaát coâng suaát phaûn khaùng:
P2 + Q2 S2
∆Q = 3XI 2 = X = X (4.28)
U 2ñm U 2ñm
ÔÛ ñaây: P (kW), Q (kVar), S (kVA), Uñm(kV), ∆ Q (Var)
Ñoái vôùi ñöôøng daây moät pha hai daây:
Coâng thöùc tính suït aùp vaø toån thaát coâng suaát töông töï nhö ñöôøng daây ba pha vôùi Uñm laø ñieän aùp
ñònh möùc giöõa hai daây cuï theå nhö sau:
PR + QX
∆U = vôùi R = 2r0l; X = 2x0l (4.29)
U ñm
∆U = I(R cos ϕ + X sin ϕ) = I.2l.(r0 cos ϕ + x 0 sin ϕ) (4.30)
P2 + Q2 S2
∆P = RI 2 = R = R (4.31)
U 2ñm U 2ñm
P2 + Q2 S2
∆Q = XI 2 = X = X (4.32)
U 2ñm U 2ñm
ÔÛ ñaây: R vaø X laø ñieän trôû vaø caûm khaùng cuûa caû hai daây ñi vaø veà.
c. Xaùc ñònh toån thaát ñieän naêng
∆A = ∆P. τ (kWh) (4.33)
ÔÛ ñaây: ∆P laø toån thaát coâng suaát (kW), τ laø thôøi gian toån thaát coâng suaát cöïc ñaïi (h) phuï thuoäc
thôøi gian söû duïng coâng suaát cöïc ñaïi Tmax vaø heä soá coâng suaát trung bình cosϕ (Hình 4. 5).
τ cuõng coù theå xaùc ñònh theo quan heä sau :
ĐH Sư phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 47
Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy Aùnh

τ = (0,124 + Tmax.10-4)2.8760 (4.34)

2. Tröôøng hôïp ñöôøng daây lieân thoâng phuï taûi taäp trung
Xeùt moät maïng ñieän phaân phoái daïng lieân thoâng coù sô ñoà trong hình 4.6, vôùi pi, qi laø coâng suaát
phuï taûi nuùt thöù i; Pi, Qi laø coâng suaát ñi treân ñoaïn ñöôøng daây thöù i; ri , x i laø ñieän trôû vaø caûm khaùng
ñoaïn thöù i; R i , X i laø ñieän trôû, caûm khaùng tính töø ñaàu nguoàn A ñeán nuùt thöù i.
Do boû qua toån thaát coâng suaát, deã daøng xaùc ñònh coâng suaát ñi treân moãi ñoaïn:
S3 = P3 + jQ3 = p3 + jq3
S2 = P2 + jQ2 = (p2 + p3) + j(p2 + q3)
S1 = P1 + jQ1 = (p1 + p2 + p3) + j(q1 + q2 + q3)
R3 = r1 + r2 + r3, X3 = x1 + x2 + x3
R2 = r1 + r2, X2 = x1 + x2
R1 = r1, X1 = x1

A 1 2 3

p1 + jq1 p2 + jq2
p3+ jq3
r1 + jx1 r2 + jx2 r3 + jx3

P1 + jQ1 P2 + jQ2 P3 + jQ3

p1 + jq1 p2 + jq2
R1, X1 p3+ jq3
R2, X2
R3, X3

Hình 4.5. Quan heä τ = f (Tmax, cosϕ) Hình 4.6. Sô ñoà ñöôøng daây lieân thoâng

Coâng suaát ñi treân ñoaïn thöù i:

n n
S i = Pi + jQ i = ∑
m =i
p m + j∑ q m
m =i
(4.35)

ÔÛ ñaây: m laø chæ soá nuùt

Toån thaát ñieän aùp treân ñoaïn ñöôøng daây thöù i:
P r + Qi x i
∆U i = i i (4.36)
U ñm
Suït aùp töø ñaàu nguoàn A ñeán phuï taûi cuoái ñöôøng daây:

Pi ri + Q i x i P2 r2 + Q 2 x 2 P3 r3 + Q 3 x 3
∆U = + + (4.37)
Uñ m U ñm U ñm
Toång quaùt, suït aùp töø ñaàu nguoàn ñeán phuï taûi nhöõng cuoái ñöôøng daây:
1 n
∆U = .∑ (Pi ri + Q i x i ) (4.38)
U ñm i =1
ÔÛ ñaây: i laø chæ soá ñoaïn

ĐH Sư phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 48

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy Aùnh

Maët khaùc:
n n
Pi = ∑ p m vaø Q i = ∑ q m
m =i m =i

Thay vaøo bieåu thöùc ∆U vaø bieán ñoåi coù bieåu thöùc töông ñöông:

1 n
∆U = .∑ (p i R i + q i X i ) (4.39)
U ñm i =1
ÔÛ ñaây: i laø chæ soá nuùt.
Tröôøng hôïp ñöôøng daây coù cuøng tieát dieän vaø cuøng caùch boá trí daây daãn treân truï, nghóa laø coù
cuøng thoâng soá r0, x0 treân moãi km chieàu daøi ñöôøng daây, thì:
1  n n

∆U =  r0 ∑ Pi l i + x 0 ∑ Q i l i  (4.40)
U ñm  i = L i =i 
ÔÛ ñaây: li laø chieàu ñaøi ñoaïn thöù i.
Hay:
1  n n

∆U =  r0 ∑ p i L i + x 0 ∑ q i L i  (4.41)
U ñm  i = l i=i 
ÔÛ ñaây: Li laø khoaûng caùch töø ñaàu ñöôøng daây ñeán nuùt thöù i.
Neáu bieát ñieän aùp UA ôû ñaàu ñöôøng daây thì ñieän aùp Un ôû cuoái ñöôøng daây cho bôûi:
Un = UA - ∆ U (4.42)
Suït aùp tính theo phaàn traêm:
UA − Un ∆U
∆U% = ⋅ 100% ≈ 100 (4.43)
Un U ñm
Ñoä leäch ñieän aùp ôû cuoái ñöôøng daây:
U − U ñm
δU% = n 100% (4.44)
U ñm
3. Tröôøng hôïp ñöôøng daây phaân nhaùnh phuï taûi taäp trung (Hình 4.7)
Toån thaát ñieän aùp lôùn nhaát trong maïng ñieän coù theå laø ∆ UA3 hoaëc ∆ UA4 tuyø theo trò soá tính
ñöôïc laø lôùn hôn.
4•
S4

A 1 2 3
• • • •

S1 S2 S3
Hình 4.7. Sô ñoà ñöôøng daây phaân nhaùnh

Ñieän aùp cuoái ñöôøng daây vaø suït aùp töø ñaàu nguoàn ñeán caùc taûi ôû cuoái ñöôøng daây ñöôïc xaùc ñònh
bôûi caùc bieåu thöùc sau:
∆ UA3 = ∆ UA1 + ∆ U12 + ∆ U23

ĐH Sư phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 49

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy Aùnh

∆ UA4= ∆ UA1 + ∆ U12 + ∆ U24

U4 = UA - ∆ UA4
U3 = UA - ∆ UA3
Khi caàn tính toån thaát coâng suaát trong maïng ñieän phaân phoái, coù theå duøng coâng thöùc ñôn giaûn
sau ñaây:
1 n
∆S =
U 2ñm
∑ (P
i =1
i
2
+ Q 2i )(ri + jx i ) (4.45)

vôùi i = 1,..,n laø chæ soá ñoaïn.

Toån thaát coâng suaát taùc duïng:
1 n
∆P =
U 2ñm
∑ (P
i =1
i
2
+ Q 2i )ri (4.46)

Toån thaát coâng suaát phaûn khaùng:

1 n
∆Q =
U 2ñm
∑ (P
i=l
i
2
+ Q 2i )x i (4.47)

Toån thaát ñieän naêng:

∆A = ∆P. τ (kWh) (4.48)
Ví duï 4.1: Xeùt maïng ñieän coâng nghieäp 10 kV (Hình 4.8), toaøn boä ñöôøng daây söû duïng daây
nhoâm A-95 vôùi khoaûng caùch trung bình Dtb = 1m. Xaùc ñònh toån thaát ñieän aùp lôùn nhaát vaø toån thaát
coâng suaát trong maïng ñieän. Neáu ñieän aùp nguoàn UA = 11 kV, xaùc ñònh ñieän aùp taïi nuùt coù ñieän aùp
thaáp nhaát.
Giaûi:
Toång trôû treân moät ñôn vò chieàu daøi ñöôøng daây z 0 = r0 + jx 0 = 0,33 + j0,332 Ω/km
Toång trôû moãi ñoaïn löôùi:

Z1 = 0,165 + j0,166 Ω

Z 2 = Z 4 = 0,66 + j0,664 Ω

Z 3 = 0,33 + j0,332 Ω
A 1 2 3
1 km 2 km 1 km
(2 + j1) MVA
2 km

(1 + j0,5) MVA (1 + j0,5) MVA

4 (2 + j2) MVA

Hình 4.8. Maïng phaân phoái ñieän

Coâng suaát treân töøng ñoaïn löôùi:

S4 = 2+j2 (MVA), S3 = 1+j0.5 (MVA)
S2 = 2+j1 (MVA), S1 = 6+j4 (MVA)

ĐH Sư phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 50

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy Aùnh

Toån thaát coâng suaát treân toaøn maïng ñieän:

1
([
6 2 + 4 2 )(0,165 + j0,166 ) + (2 2 + 1 2 )(0,66 + j0,664 )
.
∆S =
10 2

+ (1 2 + 0,5 2 )(0,33 + j0,332 ) + (2 2 + 2 2 )(0,66 + j0,664 )]

.
∆ S = 0,175+ j0,180 (MVA)
Toån thaát coâng suaát taùc duïng vaø phaûn khaùng tính theo phaàn traêm:
∆P 0,175
∆P% = ⋅ 100% = ⋅ 100% = 2,92%
Σpi 6
∆Q 0,180
∆Q% = ⋅100% = ⋅100% = 4,5%
Σqi 4
Toån thaát ñieän aùp töø A ñeán phuï taûi 3:
∆U A3 = ⋅ [(6 × 0,165 + 2 × 0,66 + 1 × 0,33) + (4 × 0,166 + 1 × 0,664 + 0,5 × 0,332 )]
1
10
= 0,413(kV )
Toån thaát ñieän aùp töø A ñeán phuï taûi 4:
1
∆U A4 = ⋅ [(6 × 0,165 + 2 × 0,66 ) + (4 × 0,166 + 2 × 0,664 )]
10
= 0,43 (kV)
Nhö vaäy, toån thaát ñieän aùp lôùn nhaát ∆U A4 = 0,43 kV vaø ñieåm 4 coù ñieän aùp thaáp nhaát:
U4 = UA - ∆ UA4 = 11 – 0,43 = 10,57 (kV)
4. Tröôøng hôïp ñöôøng daây coù phuï taûi phaân boá ñeàu
Xeùt ñöôøng daây coù phuï taûi phaân boá ñeàu (Hình 4.9).

Is U l Is Ix dx
x

p1 + jq 1 p n + jq n p x + jq x
Hình 4.9. Ñöôøng daây coù phuï taûi phaân boá ñeàu

Goïi Is laø doøng ñieän ôû ñaàu ñöôøng daây, Ix laø doøng ñieän taïi ñieåm x treân ñöôøng daây, l laø chieàu daøi
ñöôøng daây, z laø toång trôû moät ñôn vò chieàu daøi ñöôøng daây thì ñoä suït aùp vi caáp dU treân ñoaïn vi caáp
dx ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc sau:
x
dU = I x zdx = I s z(1 − dx)
l
Ñoä suït aùp taïi ñieåm x:
x x
x x
∆U x = ∫ dU = ∫ I s z(1 − )dx = I s zx(1 − )
0 0
l 2l
Ñoä suït aùp treân toaøn boä ñöôøng daây öùng vôùi x=l;
1
∆U l = I s zxl (4.49)
2

ĐH Sư phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 51

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy Aùnh

n n
(∑ p i ) 2 + ( ∑ q i ) 2
i =1 i =1
ÔÛ ñaây: Is =
3U
Toån thaát coâng suaát vi caáp:
x
dP = I 2x rdx = [I s (1 − )]2 rdx
l
Toån thaát coâng suaát treân toaøn ñöôøng daây:
l
1
∆P = ∫ dP = I 2s rl (4.50)
0
3
Nhö vaäy, ñoái vôùi ñöôøng daây coù phuï taûi phaân boá ñeàu thì ñoä suït aùp töông töông vôùi taûi taäp trung
1 1
taïi khoaûng caùch x = l coøn toån thaát coâng suaát töông ñöông vôùi taûi taäp trung taïi x = l .
2 3
4.4. Tính toaùn maïng kín ñôn giaûn
Xeùt maïng ñieän kín ñôn giaûn goàm moät nguoàn vaø hai phuï taûi noái theo maïch voøng kín coù sô ñoà
thay theá trình baøy ôû Hình 4.10. Caàn xaùc ñònh phaân boá coâng suaát trong caùc ñoaïn löôùi vôùi giaû
thuyeát giaù trò ñieän aùp laáy baèng trò soá ñònh möùc vaø boû qua toån thaát coâng suaát treân caùc ñoaïn löôùi.

PA+jQA
A . . . . . .
SA1, IA1 S12, I12 SA2, IA2
A1 1 ∇2 A2
Z1
Z1 Z2 Z3
. .
S1=P1+jQ1 S2=P2+jQ2
P1+jQ1 P2+jQ2
1 2
Z2

Hình 4.10. Maïng ñieän kín cung caáp töø moät nguoàn

Taùch ñaàu nguoàn A laøm hai ñaàu nguoàn cung caáp A1 vaø A2, coù ñieän aùp baèng nhau veà trò soá vaø
goùc pha.
Qui öôùc chieàu coâng suaát treân ñöôøng daây nhö hình veõ, theo ñònh luaät Kirchoff, vieát ñöôïc
phöông trình caân baèng ñieän aùp:
I& A1Z1 + I&12 Z2 − &I A2 Z3 = 0
* * *
SA1 S12 SA2
Z1 + Z2 − Z3 = 0
3U ñm 3U ñm 3U ñm
ÔÛ ñaây: daáu * chæ soá phöùc lieân hôïp.
. . .
SA1Z1 + S12 Z2 − SA2 Z3 = 0 (4.51)
Vì boû qua toån thaát coâng suaát neân :
S& = S& − S&
12 A1 1 (4.52)
. . . .
S A2 = S1 + S2 − S A1 (4.53)
ĐH Sư phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 52
Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy Aùnh

Thay (4.52) vaø (4.53) vaøo (4.51):

∗ ∗ ∗  ∗ ∗ ∗ 
S A1 Z1 +  S A1 − S1  Z 2 −  S1 + S2 − S A1  Z 3 = 0
   
∗ ∗ ∗
Hay: S A1 (Z1 + Z 2 + Z 3 ) − S1 (Z 2 + Z 3 ) − S2 Z 3 = 0
∗ ∗
∗ S1 (Z 2 + Z 3 ) + S2 Z 3
Neân: S A1 = = PA1 - jQ A1 (4.54)
Z1 + Z 2 + Z 3
∗ ∗
∗ S1 Z1 + S2 (Z1 + Z2 )
Töông töï : SA2 = = PA2-jQA2 (4.55)
Z1 + Z2 + Z3
Xi
Ñoái vôùi maïng kín ñoàng nhaát thì tyû soá k = laø haèng soá treân taát caû caùc ñoaïn löôùi:
Ri
Xi
Zi = R i + jX i = R i (1 + ) = kR i
Ri
Nhö vaäy, thay vì xaùc ñònh phaân boá coâng suaát treân caùc ñoaïn löôùi theo toång trôûõ, coù theå xaùc ñònh
phaân boá coâng suaát theo ñieän trôûû:
S& (R + R 3 ) + S& 2 R 3
S& A1 = 1 2 (4.56)
R1 + R 2 + R 3
S& (R + R 2 ) + S& 1 R1
S& A2 = 2 1 (4.57)
R1 + R 2 + R 3
Neáu taát caû ñoaïn löôùi coù cuøng moät tieát dieän daây vaø caùch boá trí caùc pha thì coù theå xaùc ñònh phaân
boá coâng suaát theo chieàu daøi :
S& (l + l 3 ) + S& 2 l 3
S& A1 = 1 2 (4.58)
l1 + l 2 + l 3
S& (l + l ) + S& 1 l1
S& A2 = 2 1 2 (4.59)
l1 + l 2 + l3
. . .
Sau khi tính ñöôïc S A1 = PA1 + jQ A1 , coù theå tính SA 2 = PA 2 + jQ A 2 vaø S12 = P12 + jQ12 theo caùc
bieåu thöùc sau:
. . .
S12 = P12 + jQ12 = SA1 − S1 = (PA1 − P1 ) + j(Q A1 − Q1 ) (4.60)
. . .
SA 2 = PA 2 + jQ A 2 = S2 − S12 = (P2 − P12 ) + j(Q 2 − Q12 ) (4.61)
Löu yù raèng: neáu P12 >0 vaø Q12 >0 thì chieàu thöïc cuûa P12 vaø Q12 laø chieàu qui öôùc nhö treân Hình
4.11 vaø neáu giaù trò coâng suaát naøo aâm thì chieàu thöïc cuûa coâng suaát ñoù laø ngöôïc vôùi chieàu qui öôùc
ñöôïc löïa choïn ban ñaàu.
.
Tröôøng hôïp, maïng kín coù n phuï taûi, coâng suaát S A1 ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
n n

. ∑ Si ( ∑ l j )
i =1 j = i +1
SA1 = PA1 + jQ A1 = n
(4.62)
∑l
i =1
i

ĐH Sư phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 53

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy Aùnh

.
Sau khi xaùc ñònh ñöôïc coâng suaát S A1 ñaàu nguoàn coù theå tính ñöôïc coâng suaát treân caùc ñoaïn löôùi
baèng caùch aùp duïng ñònh luaät Kirchoff veà doøng ñieän taïi caùc nuùt.
Nuùt coù luoàng coâng suaát ñi ñeán töø hai phía goïi laø ñieåm phaân coâng suaát, kyù hieäu ∇ . Ñaây chính
laø ñieåm coù ñieän aùp thaáp nhaát treân ñöôøng daây (treân Hình 4.11, ñieåm phaân coâng suaát laø nuùt 2).
Suït aùp lôùn nhaát trong maïng ñieän kín trong tröôøng hôïp naøy laø:
P R + Q A2 X3
∆U max = ∆U 2 = A 2 3
U
Tuy nhieân, caàn löu yù raèng ñieåm phaân coâng suaát coâng suaát taùc duïng vaø coâng suaát phaûn khaùng
coù theå khaùc nhau. Tröôøng hôïp naøy caàn phaûi kieåm tra suït aùp taïi caû hai ñieåm naøy ñeå xaùc ñònh ñieåm
coù ñieän aùp thaáp nhaát.
Sau khi tính ñöôïc luoàng coâng suaát treân caùc ñoaïn löôùi, toån thaát coâng suaát vaø toån thaát ñieän naêng
treân caùc ñoaïn löôùi ñöôïc xaùc ñònh theo caùc coâng thöùc (4.31), (4.32) vaø (4.33).
Toång toån thaát coâng suaát vaø ñieän naêng trong toaøn maïng kín:
k
∆PΣ = ∑ ∆Pm
m =1

∆A Σ = ∆PΣ τ
ÔÛ ñaây: m laø soá ñoaïn löôùi trong maïng kín
Ví du 4.2: Xeùt maïng kín 22kV (Hình 4.11) cung caáp töø nguoàn A cho 4 phuï taûi (coâng suaát tính
baèng MVA, chieàu daøi tính baèng km). Toaøn boä maïng ñieän söû duïng daây nhoâm traàn A-95. coù
khoaûng caùch trung bình giöõa caùc pha Dtb = 1,5m. Tính suït aùp lôùn nhaát trong maïng luùc bình thöôøng
vaø söï coá ( ∆ U%)
Giaûi:
Toång trôû moãi km ñöôøng daây:
z0= 0,33 + j0,332Ω/km
Do maïng kín cuøng tieát dieän neân phaân boá luoàng coâng suaát treân caùc ñoaïn löôùi coù theå xaùc ñònh
theo chieàu daøi vôùi phuï taûi 4 taäp trung veà nuùt 1:
A

3 6
4 1+j1 1 3
3
6 3
1+j1 3+j2 2+j2
∇
2

1+j1
Hình 4.11. Maïng ñieän kín vôùi 4 phuï taûi

S& A1 =
(4 + j3)(6 + 3 + 6 ) + (1 + j1)(3 + 6 ) + (2 + j2)(6 )
3+6+3+6
= 4.5+j3.67 (MVA)
ĐH Sư phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 54
Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy Aùnh

S& A3 =
(2 + j2)(3 + 6 + 3) + (1 + j1)(3 + 6) + (4 + j3)(3)
3+ 6+3+ 6
= 2,5+j2,33 (MVA)
. .
Töø giaù trò SA1 , SA 3 xaùc ñònh luoàng coâng suaát ñi treân caùc ñoaïn löôùi coøn laïi. Keát quaû tính toaùn
ghi treân Hình 4.11. Nuùt 2 laø ñieåm phaân coâng suaát (taùc duïng vaø phaûn khaùng) neân nuùt 2 coù ñieän aùp
thaáp nhaát trong maïch voøng vaø khaû naêng nuùt 4 coù ñieän aùp thaáp nhaát trong toaøn maïng.
Toån thaát ñieän aùp treân ñoaïn A -1:
4,5 × 0.33x3 + 3,67 × 0,332x3
∆U A1 0 0 = .100 0 0 = 1,68%
22 2
Toån thaát ñieän aùp treân ñoaïn 1 -2:
0,5 × 0.33 × 6 + 0,67 × 0,332 × 6
∆U 12 0 0 = 2
.100 0 0 = 0,48%
22
Toån thaát treân ñoaïn 1-4:
1 × 0.33x3 + 1 × 0,332x3
∆U 14 0 0 = 2
.100 0 0 = 0,42%
22
Toån thaát ñieän aùp lôùn nhaát trong toaøn maïng:
∆U A2 % = 1,68% + 0,48% = 2,16%
Tröôøng hôïp söï coá, suït aùp lôùn nhaát xaûy ra khi ñöùt ñoaïn löôùi A1, maïng trôû thaønh hôû cung caáp
theo ñöôøng A–3–2–1-4 (Hình 4.12), trong ñoù nuùt 4 coù ñieän aùp lôùn nhaát:

A 6km 3 3km 2 6km 1 3km 4

7+j6 5+j4 4+j3 1+j1

2+ j2 1+j1 3+ j2 1+j1

Hình 4.12. Sô ñoà phaân phoái khi ñöùt ñoaïn löôùi A-1

 (7 × 0,33 × 6 + 5 × 0,33x3 + 4 × 0,33x6 + 1 × 0,33x1)

∆U A 4 0 0 = 
 22 2

+
(6 × 0,332 × 6 + 4 × 0,332x3 + 3 × 0,332 × 6 + 1 × 0,332 x3) .100%

22 2 
= 10,4%

ĐH Sư phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 55