Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS.

Quyeàn Huy AÙnh

CHÖÔNG 9

LÖÏA CHOÏN THIEÁT BÒ MAÏNG PHAÂN PHOÁI CAO & HAÏ AÙP

A. LÖÏA CHOÏN THIEÁT BÒ PHAÂN PHOÁI CAO AÙP

9.1 Thieát bò ñoùng caét
9.1.1 Maùy caét (CB)
Maùy caét ñieän laø thieát bò ñöôïc söû duïng trong maïng ñieän cao aùp ñeå ñoùng, caét doøng ñieän phuï taûi
vaø caét doøng ñieän ngaén maïch. Ñaây laø loaïi thieát bò ñoùng caét laøm vieäc tin caäy, ñaûm baûo an toaøn
trong vaän haønh löôùi ñieän. Song do giaù thaønh cao neân maùy caét ñieän chæ thöôøng ñöôïc duøng ôû
nhöõng nôi quan troïng.
Lieân quan ñeán söï vaän haønh cuûa löôùi ñieän, yeâu caàu cô baûn cuûa maùy caét laø ñoä tin caäy
ñaëc bieät cao trong taát caû caùc cheá ñoä vaän haønh coù theå coù.
Lieân quan ñeán cheá ñoä ngaén maïch, ñoái vôùi heä thoáng laø cheá ñoä naëng neà nhaát, maùy caét
phaûi ngaét maïch trong thôøi gian ngaén nhaát. Caùc maùy caét hieän ñaïi cho pheùp caét 10 laàn
doøng ñieän ngaén maïch ôû coâng suaát ñònh möùc maø khoâng caàn kieåm tra hay söûa chöõa.
Maùy caét coù theå ñöôïc vaän haønh bôûi boä truyeàn ñoäng baèng tay, ñieàu khieån baèng ñieän hay thoâng
qua heä thoáng ñieàu khieån töø xa ñeå ñoùng caét maïng ñieän.
1. Caáu taïo
Nhaèm choáng laïi taùc ñoäng cuûa moâi tröôøng, voû vaø naép maùy ñöôïc laøm baèng caùc loaïi theùp khoâng
gæ vaø ñöôïc bao phuû baèng moät lôùp sôn. Maùy caét coøn ñöôïc trang bò theâm moät soá chaân, moät soá boä
phaän coù theå ñieàu chænh ñöôïc.
Caáu taïo maùy caét bao goàm caùc thaønh phaàn chính nhö sau: ñaàu treân, buoàng ñoùng caét, ñaàu
döôùi, cuoän haõm, loø xo neùn, thanh noái, loø xo môû, thanh dòch chuyeån vaø cô caáu ñieàu khieån.
2. Phaân loaïi
Theo moâi tröôøng daäp hoà quang maùy caét ñöôïc phaân thaønh: maùy caét chaân khoâng, maùy caét
khoâng khí, maùy caét daàu, maùy caét ñieän töø, maùy caét SF6,…
Theo toác ñoä caét maùy caét ñöôïc phaân thaønh: maùy caét toác ñoä nhanh, toác ñoä vöøa vaø toác ñoä chaäm
Theo vò trí laép ñaët maùy caét ñöôïc phaân thaønh: maùy caét ngoaøi trôøi, maùy caét trong nhaø.
a. Maùy caét chaân khoâng
Ñaây laø loaïi maùy caét maø khi ngaét maïch, caùc tieáp ñieåm môû ra döôùi ñieàu kieän chaân khoâng (aùp
suaát baèng 10-4pa). Do quaù trình khueách taùn caùc ñieän tích trong chaân khoâng, hoà quang sinh ra
nhanh choùng bò daäp taét. Caáu taïo maùy caét chaân khoâng loaïi VBL, VD4 cuûa haõng ABB (Thuïy
Ñieån) ñöôïc theå hieän ôû Hình 9.1.
Cô caáu beân trong cuûa maùy caét chaân khoâng bao goàm: buoàng daäp hoà quang ñöôïc ñaët giöõa hai
söù caùch ñieän, moät tieáp ñieåm ñöôïc ñaët coá ñònh beân trong oå ñôõ coøn tieáp ñieåm kia chuyeån ñoäng.
OÁng kim loaïi cho pheùp tieáp ñieåm chuyeån ñoäng vaø taïo ra ñoä kín giöõa phaàn beân ngoaøi vaø phaàn
beân trong buoàng daäp hoà quang. Ngoaøi ra, maùy caét chaân khoâng coøn coù boä phaän tích tröõ naêng
löôïng baèng loø xo, khí neùn hay thuyû löïc vaø coù cô caáu ñieàu khieån.
b. Maùy caét khoâng khí
Ñaây laø loaïi maùy caét söû duïng khí neùn laøm moâi tröôøng daäp hoà quang, aùp suaát bình chöùa töø 1
ñeán 5Mpa. Khi ngaét, khoâng khí neùn ñöôïc ñöa töø bình chöùa vaøo buoàng daäp hoà quang. Hoà quang

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 141

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

hình thaønh trong buoàng daäp hoà quang bò thoåi bôûi luoàng khí neùn ra beân ngoaøi. Caùch ñieän giöõa caùc
thaønh phaàn daãn ñieän ñöôïc thöïc hieän baèng caùch ñieän raén vaø khoâng khí.

Hình 9.1. Caáu taïo maùy caét chaân khoâng

c. Maùy caét SF6

Ñaây laø loaïi maùy caét coù caáu taïo vaø nguyeân lyù hoaït ñoäng töông töï vôùi maùy caét khoâng khí,
nhöng coù moâi tröôøng daäp hoà quang laø khí ñaëc bieät SF6. SF6 laø loaïi khí trô tinh khieát khoâng maøu,
khoâng muøi, khoâng daãn ñieän, khoâng baét chaùy, beàn vöõng ñeán nhieät ñoä 1800C, khoâng coù taùc duïng
gaây haïi ñoái vôùi kim loaïi vaø vôùi caùc vaät lieäu keát caáu khaùc. Tuy nhieân, do taùc ñoäng cuûa hoà quang
ôû nhieät ñoä cao, söï phaân huyû SF6 vôùi hôi kim loaïi coù theå saûn sinh taïp chaát. Ñeå loaïi boû taïp chaát
naøy, thöôøng söû duïng chaát xuùc taùc laø oâxíùt nhoâm vaø ñeå laøm saïch beà maët tieáp ñieåm thì maùy caét SF6
phaûi söû duïng theâm caùc tieáp ñieåm coù taùc ñoäng tröôït.

a.Traïng thaùi ñoùng b. Traïng thaùi ñang môû c. Traïng thaùi môû
Hình 9.2. Caáu taïo maùy caét khí SF6

Caùc loaïi maùy caét SF6 ñöôïc cheá taïo cho caùc traïm ñoùng caét cao aùp vaø trung aùp. Loaïi maùy caét
cuûa haõng ABB coù ñieän aùp ñònh möùc ñeán 36kV vaø doøng ñieän laøm vieäc ñònh möùc ñeán 4000A,
doøng ñieän caét ngaén maïch ñònh möùc ñeán 50kA vaø heä soá quaù ñieän aùp raát thaáp. Caùc loaïi maùy caét
naøy thích hôïp ñeå ñoùng caét ñoäng cô, maùy bieán aùp vaø noái shunt khaùng ñieän.

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 142

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

d. Maùy caét daàu

Ñaây laø loaïi maùy caét duøng daàu laøm moâi tröôøng daäp hoà quang. Hoà quang sinh ra giöõa hai tieáp
ñieåm chaùy trong daàu bieán aùp, döôùi taùc duïng cuûa naêng löôïng do hoà quang sinh ra, daàu bò phaân
huyû hình thaønh khí vaø hôi ñeå daäp taét hoà quang. Maùy caét daàu ñöôïc phaân thaønh maùy caét ít daàu vaø
maùy caét nhieàu daàu:
+ Maùy caét ít daàu

Hình 9.3. Caáu taïo maùy caét ít daàu

Lôùp caùch ñieän ôû giöõa caùc thaønh phaàn daãn ñieän vôùi nhau vaø giöõa chuùng vôùi ñaát ñöôïc thöïc
hieän baèng caùch ñieän raén. Daàu ôû ñaây chuû yeáu laøm nhieäm vuï daäp hoà quang. Hieän nay, maùy caét ít
daàu ñöôïc thay theá baèng maùy caét chaân khoâng vaø maùy caét khí SF6.
+ Maùy caét nhieàu daàu

Hình 9.4. Caáu taïo maùy caét nhieàu daàu

Lôùp caùch ñieän giöõa caùc thaønh phaàn daãn ñieän vôùi nhau vaø giöõa chuùng vôùi ñaát ñöôïc thöïc hieän
baèng daàu bieán aùp. Ñoàng thôøi ôû ñaây daàu cuõng laø moâi tröôøng daäp hoà quang.
Khuyeát ñieåm cuûa maùy caét daàu laø:
Hoà quang coù theå gaây chaùy
Daàu gaây oâ nhieãm neân phaûi giöõ kín

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 143

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

Ñoä beàn caùch ñieän cuûa daàu bò giaûm do bò carbon hoaø bôûi hoà quang neân phaûi ñònh kyø
thay daàu.
e. Maùy caét ñieän töø
Ñaây laø loaïi maùy caét coù buoàng daäp hoà quang theo kieåu raõnh heïp. Söï daäp hoà quang ñöôïc thöïc
hieän baèng caùch laøm taêng ñieän trôû hoà quang nhôø keùo daøi vaø laøm nguoäi noù nhanh choùng.
Trong caùc loaïi maùy caét noùi treân, maùy caét chaân khoâng coù caùc öu ñieåm vöôït troäi so vôùi caùc loaïi
maùy caét khaùc nhö sau:
Khoâng caàn coù baát kyø loaïi khí hay chaát loûng naøo ñeå phuï giuùp daäp taét hoà quang, khoâng
taïo ra ngoïn löûa gaây nguy haïi vaät lieäu xung quanh
Tuoåi thoï buoàngï daäp hoà quang cao vaø khoâng ñoøi hoûi giaùm saùt hay baûo trì
Khaû naêng ñoùng caét lôùn
Coâng suaát truyeàn ñoäng nhoû
Hoaït ñoäng khoâng gaây tieáng oàn
Vì caùc öu ñieåm naøy maø maùy caét chaân khoâng ngaøy caøng ñöôïc phaùt trieån. Nhöôïc ñieåm chính
cuûa maùy caét chaân khoâng laø giaù thaønh cao.
3. Caùc thoâng soá kyõ thuaät
Caùc thoâng soá kyõ thuaät chuû yeáu cuûa maùy caét laø:
Ñieän aùp ñònh möùc vaø doøng ñieän ñònh möùc
Taàn soá ñònh möùc
Doøng ñieän caét ngaén maïch ñònh möùc
Ñieän aùp laøm vieäc cuoän ñoùng /cuoän caét
Soá tieáp ñieåm phuï
Doøng ñieän oån ñònh nhieät vaø doøng ñieän oån ñònh ñoäng
Thôøi gian caét vaø thôøi gian môû
9.1.2. Maùy caét töï ñoùng laïi (ACR)
Maùy caét töï ñoùng laïi laø thieát bò baûo veä quaù doøng hay ngaén maïch raát tin caäy. Noù coù theå caûm
nhaän hieän töôïng quaù doøng ñieän, töï caét maïch vaø sau ñoù töï ñoùng laïi ñeå nhanh choùng taùi laäp söï
cung caáp ñieän neáu laø söï coá thoaùng qua.
Neáu coù söï coá vónh vieãn, maùy caét töï ñoùng laïi seõ töï ñoäng khoaù laïi sau 2, 3, 4 laàn ñoùng laïi theo
söï caøi ñaët ban ñaàu cuûa ngöôøi vaän haønh. Maùy caét töï ñoùng laïi coù theå ñoùng caét baèng tay nhôø saøo
caùch ñieän.
Hoaït ñoäng cuûa maùy caét töï ñoùng laïi ñöôïc thöïc hieän nhôø boä ñieàu khieån laäp trình coùù ñaëc tính
caét theo soá laàn ñaët tröôùc vaø thôøi gian töï ñoäng ñoùng laïi chính xaùc. Ñieàu naøy cho pheùp phoái hôïp
chaët cheõ vôùi caùc thieát bò baûo veä khaùc trong heä thoáng ñieän. Khi yeâu caàu baûo veä heä thoáng ñieän
thay ñoåi, coù theå deã daøng chænh ñònh caùc giaù trò caøi ñaët cho chöông trình.
1.Caáu taïo
Veà cô baûn, caùc maùy caét töï ñoùng laïi cuûa caùc haõng ñeàu coù caáu taïo töông töï. Caáu taïo maùy caét töï
ñoùng laïi loaïi Useries cuûa haõng Nulec ñöôïc theå hieän ôû Hình 9.5.
Moät chöùc naêng raát quan troïng ñoái vôùi ACR laø chöùc naêng ñieàu khieån. Thöôøng chöùc naêng ñieàu
khieån coù ba möùc truy caäp cho ngöôøi söû duïng:
Möùc ngöôøi vaän haønh cho pheùp thöïc hieän caùc thao taùc cô baûn nhö: ñoùng caét vaø hieån thò
caùc thoâng soá ñieän aùp, doøng ñieän, coâng suaát …

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 144

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

Möùc kyõ thuaät vieân cho pheùp baûo veä chöông trình caøi ñaët baèng maät maõ theo yù ngöôøi söû
duïng
Möùc kyõ sö cho pheùp truy caäp qua maùy tính

Hình 9.5. Caáu taïo maùy caét töï ñoùng laïi

2. Phaân loaïi
Maùy caét töï ñoùng laïi coù theå phaân laøm hai loaïi chính laø:
ACR daàu söû duïng daàu laøm moâi tröôøng daäp hoà quang. Naêng löôïng hoà quang ñöôïc haïn
cheá khi giaù trò doøng söï coá taêng.
ACR chaân khoâng söû duïng chaân khoâng laøm moâi tröôøng daäp nhanh choùng hoà quang ôû
möùc naêng löôïng thaáp, keùo daøi tuoåi thoï cuûa tieáp ñieåm vaø buoàng caét.
Caùc thoâng soá chuû yeáu cuûa ACR cuõng gioáng nhö cuûa maùy caét. Tuy nhieân, noù coøn coù caùc thoâng
soá chính cuûa tuû ñieàu khieån, ñoù laø:
Chöùc naêng vaø boä phaän caøi ñaët (chöùc naêng baøn phím hay maùy tính)
Ñaëc tuyeán baûo veä
Soá laàn ñoùng laïi vaø khoaûng thôøi gian ñoùng laïi
Thôøi gian trôû veà
Caùc thoâng soá ño löôøng vaø löu tröõ
9.1.3. Maùy caét phuï taûi (LBS)
Maùy caét phuï taûi laø thieát bò ñoùng caét chæ coù theå ñoùng caét ñöôïc doøng phuï taûi nhöng khoâng theå
caét doøng ngaén maïch. Ñeå caét doøng ngaén maïch, caàn keát hôïp söû duïng theâm caùc caàu chì. Thöôøng
heä thoáng tieáp ñieåm cuûa maùy caét phuï taûi ñöôïc ñaët trong moâi tröôøng khí SF6 nhôø ñoù hoà quang bò
daäp taét nhanh choùng khi caét coù taûi. Moät soá loaïi maùy caét phuï taûi ñöôïc trang bò theâm boä phaän töï
ngaét doøng ñieän khi coù söï coá, nhöng maùy caét phuï taûi khoâng theå töï ñoùng laïi sau khi caét maïch. Maùy
caét phuï taûi ñöôïc vaän haønh ñoùng caét baèng tay thoâng qua saøo caùch ñieän.
1. Caáu taïo
Caáu taïo maùy caét phuï taûi laø moät thieát bò ba cöïc, ñöôïc ñaët trong bình kín laøm baèng theùp khoâng
gæ, beân trong thuøng chöùa ñaày khí SF6 vaø chaát khí naøy laøm moâi tröôøng daäp hoà quang khi ngaét
doøng ñieän coù cöôøng ñoä lôùn. Ngoaøi ra, maùy caét phuï taûi coøn coù theå ñöôïc gaén theâm moät soá thieát bò

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 145

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

khaùc nhö: thieát bò noái ñaát, thieát bò choáng seùt, boä phaän theo doõi aùp suaát khi SF6 ñeå ñaûm baûo ñoùng
caét an toaøn.

Hình 9.6. Maùy caét phuï taûi

2. Phaân loaïi
Vieäc phaân loaïi maùy caét phuï taûi chuû yeáu laø döïa vaøo caùc thoâng soá ñònh möùc nhö: ñieän aùp ñònh
möùc, doøng ñieän ñònh möùc vaø doøng ñieän caét ñònh möùc.
Caùc thoâng soá chuû yeáu cuûa maùy caét phuï taûi cuõng töông töï nhö cuûa maùy caét.
9.1.4. Dao caùch ly (DS)
Dao caùch ly laø khí cuï ñieän duøng ñeå caét maïch khi khoâng taûi vaø thöôøng ñöôïc trang bò trong caùc
traïm cuõng nhö treân caùc coät ñieän.
Nhieäm vuï chuû yeáu cuûa dao caùch ly laø khi môû seõ taïo ra moät khoaûng caùch hôû troâng thaáy giöõa
phaàn mang ñieän vaø phaàn caét ñieän nhaèm ñaûm baûo an toaøn vaø taïo ra caûm giaùc an taâm cho nhaân
vieân söûa chöõa khi laøm vieäc treân löôùi ñieän. Vì vaäy, ôû nhöõng nôi caàn söûa chöõa thöôøng xuyeân vaø
trong caùc traïm ñoùng caét luoân ñaët dao caùch ly ñi keøm vôùi caùc thieát bò ñoùng caét.
Thoâng thöôøng, dao caùch ly khoâng coù boä phaän daäp hoà quang neân chæ ñöôïc söû duïng ñeå ñoùng
caét khi khoâng coù doøng ñieän chaïy qua. Tuy nhieân, moät soá dao caùch ly ñöôïc trang bò theâm boä phaän
daäp hoà quang, nhôø ñoù coù theå caét caùc doøng taûi nhoû.
1. Caáu taïo
Caáu taïo cuûa dao caùch ly bao goàm caùc thaønh phaàn chính nhö sau:
Beä ñôõ baèng kim loaïi ñeå coá ñònh dao caùch ly treân coät vaø söù caùch ñieän ñeå caùch ly phaàn
daãn ñieän vôùi coät
Ñaàu noái ñeå baét daây
Caùc tieáp ñieåm vaø dao daãn ñieän thöïc hieän chöùc naêng ñoùng caét
Boä ngaét coù taùc duïng daäp hoà quang (chæ coù ôû moät soá loaïi dao caùch ly)
2. Phaân loaïi
Caùc loaïi dao caùch ly ñöôïc phaân loaïi nhö sau:
Theo höôùng di chuyeån: dao caùch ly di chuyeån theo phöông ngang vaø dao caùch ly di
chuyeån theo phöông ñöùng
Theo coâng cuï thao taùc ñoùng caét: loaïi ñoùng caét baèng saøo caùch ñieän vaø loaïi ñoùng caét
baèng heä thoáng lieân ñoäng

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 146

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

Theo keát caáu: dao caùch ly khoâng coù boä daäp hoà quang vaø loaïi coù boä phaän daäp hoà
quang.
Theo soá pha: dao caùch ly 1 pha vaø dao caùch ly 3 pha
Caùc thoâng soá chính cuûa dao caùch ly bao goàm:
Ñieän aùp ñònh möùc vaø doøng ñieän ñònh möùc
Taàn soá ñònh möùc
Doøng ñieän oån ñònh nhieät vaø doøng ñieän oån ñònh ñoäng
Ñoä beàn ñieän aùp taêng cao ôû taàn soá coâng nghieäp
Ñoä beàn xung seùt

Hình 9.7. Caáu taïo dao caùch ly 3 pha

Hình 9.8. Caáu taïo dao caùch ly 1 pha

9.1.5. Thieát bò caét pha taïo khoaûng caùch (LTD)
Thieát bò caét pha taïo khoaûng caùch laø thieát bò ñoùng caét moät pha coù daïng gioáng dao caùch ly,
ñöôïc duøng caét rieâng cho töøng pha. LTD ñöôïc gaén tröïc tieáp treân ñöôøng daây ñieän trung theá ñeå khi
caét taïo ra khoaûng hôû troâng thaáy treân ñöôøng daây, taïo caûm giaùc an toaøn cho nhaân vieân söûa chöõa
löôùi ñieän. LTD chæ ñöôïc pheùp caét khoâng taûi. Thao taùc ñoùng caét ñöôïc thöïc hieän töø döôùi ñaát thoâng
qua saøo caùch ñieän, LTD khoâng töï caét maïch khi coù söï coá xaûy ra.

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 147

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

1. Caáu taïo
Caáu taïo cuûa thieát bò caét pha taïo khoaûng caùch bao goàm caùc thaønh phaàn chính nhö sau:
Thanh söù ñôõ vôùi ñaàu noái ñeå baét daây ôû hai ñaàu
Tieáp ñieåm vaø dao daãn ñieän
Moùc ñeå caét maïch baèng saøo caùch ñieän
Caùc maù daäp hoà quang ñoái vôùi loaïi cho pheùp caét doøng taûi nhoû

Hình 9.9. Caáu taïo dao caùch ly 3 pha

2. Phaân loaïi
Caùc thieát bò caét pha taïo khoaûng caùch coù caáu taïo vaø caùch laép ñaët ñôn giaûn neân vieäc phaân loaïi
chuû yeáu döïa vaøo caùc giaù trò ñònh möùc nhö: doøng ñieän ñònh möùc, ñieän aùp xung seùt...
Ngoaøi ra coù theå phaân loaïi döïa theo khaû naêng caét taûi goàm: loaïi caét doøng khoâng taûi vaø loaïi caét
doøng coù taûi.
Caùc thoâng soá chuû yeáu cuûa thieát bò caét pha taïo khoaûng caùch cuõng töông töï nhö dao caùch ly.
9.2. Löïa choïn thieát bò ñoùng caét maïng phaân phoái
9.2.1. Ñieàu kieän chung ñeå löïa choïn thieát bò
Trong ñieàu kieän vaän haønh, caùc thieát bò ñieän coù theå coù moät trong ba cheá ñoä cô baûn sau: cheá ñoä
laøm vieäc laâu daøi, cheá ñoä quaù taûi hay cheá ñoä ngaén maïch.
Ngoaøi ra coøn coù cheá ñoä laøm vieäc khoâng ñoái xöùng maø ôû ñaây khoâng xeùt.
Trong cheá ñoä laøm vieäc laâu daøi, caùc thieát bò ñieän seõ laøm vieäc tin caäy neáu chuùng ñöôïc choïn
theo ñuùng ñieän aùp vaø doøng ñieän ñònh möùc.
Trong cheá ñoä quaù taûi, doøng ñieän qua thieát bò ñieän lôùn hôn so vôùi doøng ñieän ñònh möùc nhöng
neáu giaù trò quy ñoåi cuûa doøng ñieän naøy veà caùc ñieàu kieän ñònh möùc khoâng vöôït quaù giôùi haïn cho
pheùp quy ñònh bôûi nhaø cheá taïo thì thieát bò vaãn laøm vieäc an toaøn.
Trong ñieàu kieän ngaén maïch, caùc thieát bò ñieän khoâng bò phaù hoûng neáu quaù trình löïa choïn
chuùng coù kieåm tra caùc ñieàu kieän oån ñònh ñoäng vaø oån ñònh nhieät. Dó nhieân, ñeå haïn cheá taùc haïi cuûa
doøng ngaén maïch caàn phaûi nhanh choùng caùch ly söï coá ra khoûi maïng ñieän.
Ñoái vôùi maùy caét ñieän, maùy caét phuï taûi, caàu chì töï rôi, caàu chì caét coù taûi coøn theâm ñieàu kieän
veà khaû naêng caét doøng ngaén maïch cuûa chuùng.
Ngoaøi ra, coøn phaûi chuù yù ñeán caùch laép ñaët thieát bò ñieàu kieän moâi tröôøng laøm vieäc thöïc teá ñeå
coù caùc hieäu chænh caàn thieát.

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 148

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

Khi thaønh laäp sô ñoà thay theá ñeå tính doøng ñieän ngaén maïch nhaèm tìm ra caùc thieát bò ñieän caàn
phaûi xaùc ñònh ñieåm ngaén maïch tính toaùn öùng vôùi tình traïng laøm vieäc nguy hieåm nhaát (phuø hôïp
vôùi ñieàu kieän thöïc teá).
Cuoái cuøng, vieäc löïa choïn thieát bò ñieän phaûi xem xeùt caùc yeâu caàu hôïp lyù veà kinh teá vaø kyõ
thuaät.
1. Choïn theo ñieàu kieän laøm vieäc laâu daøi
a. Choïn theo ñieän aùp ñònh möùc
Ñieän aùp ñònh möùc Uñm cuûa thieát bò ñöôïc ghi treân nhaõn maùy phuø hôïp vôùi caáp caùch ñieän cuûa
noù. Maët khaùc, khi thieát keá cheá taïo caùc thieát bò ñieän ñeàu coù döï tröõ ñoä beàn veà ñieän, neân cho pheùp
chuùng laøm vieäc laâu daøi khoâng haïn cheá vôùi ñieän aùp laøm vieäc cao hôn ñieän aùp ñònh möùc (töø 10
÷ 15)% vaø goïi laø ñieän aùp laâu daøi cöïc ñaïi cuûa thieát bò ñieän.
Nhö vaäy, trong ñieàu kieän laøm vieäc bình thöôøng, vieäc choïn thieát bò ñieän phaûi thoûa maõn ñieàu
kieän ñieän aùp sau ñaây:
Uñm + ∆Uñm ≥ Uñm maïng + ∆Umaïng (9.1)
ÔÛ ñaây: Uñm laø ñieän aùp ñònh möùc cuûa thieát bò ñieän, ∆Uñm laø ñoä taêng ñieän aùp cho pheùp cuûa
thieát bò ñieän, Uñm maïng laø ñieän aùp ñònh möùc cuûa maïng ñieän nôi thieát bò ñieän laøm vieäc, ∆Umaïng laø
ñoä leäch ñieän aùp coù theå coù cuûa maïng ñieän so vôùi ñieän aùp ñònh möùc trong ñieàu kieän vaän haønh.
Trò soá ñoä taêng ñieän aùp cho pheùp ñöôïc quy ñònh bôûi nhaø saûn xuaát.
b. Choïn theo doøng ñieän ñònh möùc
Doøng ñieän ñònh möùc cuûa thieát bò ñieän Iñm laø doøng ñieän ñi qua thieát bò trong thôøi gian khoâng
haïn cheá vôùi nhieät ñoä moâi tröôøng xung quanh laø ñònh möùc. Choïn thieát bò ñieän theo doøng ñònh möùc
seõ ñaûm baûo cho caùc boä phaän cuûa caùc thieát bò ñieän khoâng bò ñoát noùng nguy hieåm trong tình traïng
laøm vieäc laâu daøi ñònh möùc.
Ñieàu kieän choïn thieát bò ñieän theo doøng ñieän ñònh möùc:
Iñmtb ≥ Ilv max (9.2)
ÔÛ ñaây: Iñmtb laø doøng ñieän ñònh möùc cuûa thieát bò, Ilv max laø doøng ñieän laøm vieäc cöïc ñaïi ñi qua
thieát bò.
Doøng ñieän laøm vieäc cöïc ñaïi ñi qua thieát bò ñieän ñöôïc xaùc ñònh nhö sau:
Doøng luùc caét moät trong hai ñöôøng daây laøm vieäc song song, ñöôøng daây coøn laïi phaûi
gaùnh toaøn boä phuï taûi.
Doøng ñieän ñi qua thieát bò ñieän hay caùp/daây daãn coù xeùt ñeán khaû naêng quaù taûi cho pheùp
quy ñònh bôûi nhaø saûn xuaát.
Do caùc thieát bò ñieän ñöôïc cheá taïo vôùi nhieät ñoä moâi tröôøng xung quanh ñònh möùc (θxqñm) neân
neáu nhieät ñoä moâi tröôøng xung quanh (θxq) khaùc vôùi nhieät ñoä ñònh möùc thì phaûi hieäu chænh doøng
ñieän cho pheùp cuûa thieát bò ñoù theo bieåu thöùc nhö sau:
(θ cp − θ xq )
I’ñm = Iñm (9.3)
(θ cp − θ xqñm )
ÔÛ ñaây: θ xq laø nhieät ñoä moâi tröôøng xung quanh thöïc teá taïi nôi laép ñaët thieát bò ñoùng caét; θ cp laø
nhieät ñoä phaùt noùng cho pheùp cuûa thieát bò ñoùng caét; I’ñm laø doøng ñieän ñònh möùc cuûa thieát bò quy ñoåi
veà ñieàu kieän laép ñaët thöïc teá; θ xqñm laø nhieät ñoä moâi tröôøng xung quanh ñònh möùc.

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 149

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

2 . Kieåm tra thieát bò theo ñieàu kieän oån ñònh ñoäng vaø oån ñònh nhieät
a. Kieåm tra oån ñònh löïc ñieän ñoäng
Giöõa caùc boä phaän mang ñieän coù löïc taùc ñoäng töông hoã goïi laø löïc ñieän ñoäng. Löïc ñieän ñoäng
phuï thuoäc nhieàu yeáu toá nhö: hình daùng, kích thöôùc caùc vaät mang doøng ñieän, khoaûng caùch giöõa
chuùng, tính chaát moâi tröôøng vaø trò soá doøng ñieän qua.
Trong ñieàu kieän laøm vieäc bình thöôøng, do doøng ñieän laøm vieäc nhoû neân löïc ñieän ñoäng khoâng
gaây taùc haïi. Nhöng khi coù ngaén maïch, doøng ñieän raát lôùn do ñoù löïc ñieän ñoäng seõ raát lôùn coù theå
gaây neân bieán daïng thanh daãn, phaù vôõ söù caùch ñieän, laøm hö hoûng caùc cuoän daây… Vì vaäy, khi thieát
keá löïa choïn caùc thieát bò ñieän vaø caùc boä phaän daãn ñieän khaùc caàn phaûi kieåm tra oån ñònh löïc ñieän
ñoäng ñeå ñaûm baûo an toaøn cho thieát bò ñieän vaø caùc phaàn coù doøng ñieän ñi qua.
Khi kieåm tra oån ñònh ñoäng, caàn xeùt ñeán doøng ngaén maïch coù giaù trò lôùn nhaát. Ñoái vôùi maïng
phaân phoái thöôøng laø doøng ngaén maïch 3 pha.
Ñieàu kieän kieåm tra oån ñònh ñoäng cuûa thieát bò ñieän laø:
imax ≥ ixk (9.4)
ÔÛ ñaây : imax laø trò soá bieân ñoä cuûa doøng ñieän cöïc ñaïi cho pheùp cuûa thieát bò ñieän; ixk laø trò soá
bieân ñoä cuûa doøng ñieän ngaén maïch xung kích.
b. Kieåm tra oån ñònh nhieät
Döôùi taùc duïng cuûa doøng ñieän ngaén maïch, thieát bò ñieän bò noùng leân vaø khi nhieät ñoä cuûa thieát
bò ñieän vöôït quaù möùc cho pheùp thì thieát bò ñieän seõ hö hoûng hay tuoåi thoï bò suy giaûm. Vì vaäy, caàn
phaûi kieåm tra ñieàu kieän oån ñònh nhieät.
Ñoái vôùi thieát bò ñieän, khaû naêng oån ñònh nhieät ñöôïc ñaëc tröng bôûi doøng ñieän oån ñònh nhieät ñònh
möùc Iñm nh vaø thôøi gian oån ñònh nhieät ñònh möùc tñm nh (quy ñònh bôûi nhaø cheá taïo).
Kieåm tra ñieàu kieän oån ñònh nhieät cuûa thieát bò theo bieåu thöùc sau:
I2ñmnh.tñmnh ≥ BN (9.5)
Hay: I2ñmnh.tñmnh 2
≥ I t
oâñ qñ (9.6)

t qñ
Iñmnh ≥ I oâñ (9.7)
t ñmnh
ÔÛ ñaây: Iñmnh laø doøng oån ñònh nhieät ñònh möùc töông öùng vôùi thôøi gian oån ñònh nhieät ñònh möùc;
tñmnh thôøi gian oån ñònh nhieät ñònh möùc; BN laø xung löôïng nhieät ñaëc tröng cho löôïng nhieät toûa ra
treân thieát bò ñieän trong thôøi gian xaûy ra ngaén maïch; laø doøng ñieän ngaén maïch oån ñònh (khi ngaén
maïch trong maïng phaân phoái, xa nguoàn Ioâñ = I (N3) ); tqñ laø thôøi gian taùc ñoäng quy ñoåi cuûa doøng ñieän
ngaén maïch khi kieåm tra oån ñònh nhieät cuûa thieát bò ñieän. Thôøi gian naøy laø toång thôøi gian taùc ñoäng
cuûa baûo veä chính vôùi thôøi gian taùc ñoäng toaøn phaàn cuûa maùy caét ñoù.
Moät caùch gaàn ñuùng, thôøi gian quy ñoåi tqñ phuï thuoäc thôøi gian toàn taïi ngaén maïch tN vaø tyû soá
I ''
β”= , nghóa laø tqñ = (tN , β”). Quan heä tqñ = (tN , β”), ñöôïc trình baøy ôû Hình 9.10.
I oâñ
tqñ = tgtck = f(tN, β’’)
tN = tbv + tc
ÔÛ ñaây: tbv laø thôøi gian taùc ñoäng cuûa cuûa rôle baûo veä, tc laø thôøi gian caét cuûa thieát bò ñoùng caét,
I” laø doøng ñieän ngaén maïch sieâu quaù ñoä.
Caùc ñöôøng cong tqñ = f(tN, β’’) chæ veõ vôùi thôøi gian toàn taïi ngaén maïch tN ≤ 5s. Neáu thôøi gian
toàn taïi ngaén maïch tN ≥ 5s thì tqñ seõ ñöôïc tính nhö sau:

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 150

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

tqñ(≥ 5s) = tqñ(=5s) +( tN - 5) (9.8)

Chuù yù: Nhöõng tröôøng hôïp sau ñaây khoâng caàn kieåm tra ñieàu kieän oån ñònh nhieät:
Thieát bò ñieän coù doøng ñieän ñònh möùc lôùn hôn 1000A
Thieát bò ñieän ñöôïc baûo veä baèng caàu chì vôùi baát kyø doøng ñieän ñònh möùc naøo
Maùy caét vaø dao caùch ly thöôøng thoûa maõn ñieàu kieän oån ñònh nhieät khi ñaõ thoûa maõn
ñieàu kieän oån ñònh ñoäng

a. Maùy phaùt coù boä AVR b. Maùy phaùt khoâng coù boä AVR
Hình 9.10. Quan heä tqñ = (tN , β”)

9.2.2. Löïa choïn thieát bò ñoùng caét

Caùc ñieàu kieän chung ñeå choïn vaø kieåm tra thieát bò ñoùng caét loaïi trong nhaø vaø loaïi ngoaøi trôøi
coù ñieän aùp cao hôn 1000V ñöôïc trình baøy cuï theå trong Baûng 9.1.
Baûng 9 .1. Ñieàu kieän chung cho vieäc löïa choïn vaø kieåm tra khí cuï ñieän
TT Thoâng soá Kyù hieäu Coâng thöùc kieåm tra
1 Ñieän aùp ñònh möùc, kV Uñmtb Uñmtb ≥ Uñm maïng
2 Doøng ñieän ñònh möùc, A Iñm tb Iñm tb ≥ IIv max
3 Taàn soá ñònh möùc, Hz fñmtb fñmtb = fñm maïng
4 Doøng ñieän caét ñònh möùc, kA ICñm ICñm ≥ I’’
5 Coâng suaát caét ñònh möùc, MVA SCñm SCñm ≥ S’’
6 Doøng ñieän oån ñònh ñoäng, kA imax imax ≥ ixk
t qñ
7 Doøng ñieän oån ñònh nhieät, kA Iñmnh I ñmnh ≥ I oâñ
t ñmnh

ÔÛ ñaây:Uñmtb laø ñieän aùp ñònh möùc cuûa thieát bò; Uñmmaïng laø ñieän aùp ñònh möùc cuûa maïng ñieän;
Ilvmax laø doøng ñieän laøm vieäc lôùn nhaát ñi qua thieát bò caàn kieåm tra; Ioâñ, I’’ laàn löôït laø doøng ñieän
ngaén maïch oån ñònh vaø doøng ñieän ngaén maïch sieâu quaù ñoä, ixk laø doøng ñieän xung kích:
ixk=Kxk 2 I " ; S’’ laø coâng suaát ngaén maïch: S’’= 3.U tb .I '' ; tñmnh laø thôøi gian oån ñònh nhieät ñònh
möùc; tqñ laø thôøi gian quy ñoåi. Löu yù, khi ngaén maïch trong maïng phaân phoái, xa nguoàn: Ioâñ =I’’= I (N3)

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 151

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

1. Choïn maùy caét

Maùy caét ñöôïc choïn vaø kieåm tra theo caùc ñieàu kieän 1-2 -3 -4 -5 -6 -7, trình baøy trong Baûng
9.1.
Ngoaøi nhöõng ñieàu kieän treân, maùy caét coøn ñöôïc choïn vaø kieåm tra theo caùc ñieàu kieän sau:
Loaïi maùy caét
Khoaûng caùch roø ñieän
Ñoä beàn ñieän aùp ôû taàn soá coâng nghieäp: khoâ trong 1 phuùt, öôùt trong 10 giaây
Caùc ñieàu kieän veà soá pha, thôøi gian caét, thôøi gian môû, tieáp ñieåm phuï vaø caùc phuï kieän
ñöôïc choïn theo yeâu caàu söû duïng
2. Choïn maùy caét töï ñoùng laïi
Maùy caét töï ñoùng laïi (AVR) ñöôïc choïn vaø kieåm tra theo caùc ñieàu kieän 1-2 -3 -4 -5 -6 -7, trình
baøy trong Baûng 9.1.
Ngoaøi ra, AVR coøn ñöôïc choïn theo caùc ñieàu kieän sau:
Loaïi AVR
Caùc yeâu caàu ñieàu khieån ño löôøng vaø baûo veä.
Khoaûng caùch roø ñieän
Ñoä beàn ñieän aùp ôû taàn soá coâng nghieäp: khoâ trong 1 phuùt, öôùt trong 10 giaây
Soá pha, khoaûng thôøi gian ñoùng laïi (laàn 1; 2; 3…), thôøi gian trôû veà, ñaëc tuyeán baûo veä vaø
caùc phuï kieän ñöôïc choïn theo yeâu caàu söû duïng
3. Choïn vaø kieåm tra maùy caét phuï taûi
Choïn vaø kieåm tra maùy caét phuï taûi (LBS) loaïi trong nhaø vaø loaïi ngoaøi trôøi theo caùc ñieàu kieän
1 -2 - 5 - 6 - 7, trình baøy trong Baûng 9.1.
Ngoaøi ra, LBS coøn ñöôïc choïn vaø kieåm tra theo caùc ñieàu kieän sau:
Loaïi LBS
Khoaûng caùch roø ñieän
Ñoä beàn ñieän aùp ôû taàn soá coâng nghieäp: khoâ trong 1 phuùt, öôùt trong 10 giaây
Doøng caét maùy bieán theá khoâng taûi
Doøng caét ñöôøng daây khoâng taûi
4. Choïn vaø kieåm tra dao caùch ly
Choïn vaø kieåm tra dao caùch ly (DS) theo caùc ñieàu kieän 1 - 2 - 5 - 6 - 7, trình baøy trong Baûng
9.1.
Ngoaøi caùc ñieàu kieän treân, DS coøn ñöôïc choïn theo caùc ñieàu kieän sau:
Loaïi DS
Khoaûng caùch roø ñieän
Ñoä beàn ñieän aùp ôû taàn soá coâng nghieäp: khoâ trong 1 phuùt, öôùt trong 10 giaây
Soá pha, caùc phuï kieän theo yeâu caàu söû duïng
5. Choïn vaø kieåm tra caét pha taïo khoaûng caùch
Choïn vaø kieåm tra caét pha taïo khoaûng caùch (LTD) theo caùc ñieàu kieän 1 - 2 - 5 - 6 - 7, trình
baøy trong Baûng 9.1.
Ngoaøi ra, LTD coøn ñöôïc choïn theo caùc ñieàu kieän sau:

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 152

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

Loaïi LTD
Khoaûng caùch roø ñieän
Ñoä beàn ñieän aùp ôû taàn soá coâng nghieäp: khoâ trong 1 phuùt, öôùt trong 10 giaây
Soá pha, caùc phuï kieän choïn theo yeâu caàu söûû duïng
9.3. Thieát bò baûo veä
9.3.1. Caàu chì töï rôi (FCO)
Caàu chì töï rôi laø loaïi caàu chì ñôn giaûn vaø ñaûm baûo caùch maïch chính xaùc, an toaøn. Thöôøng
caàu chì töï rôi ñöôïc laép veà phía sô caáp cuûa traïm bieán aùp coâng suaát nhoû vôùi muïc ñích ñeå baûo veä
caùc söï coá nhö quaù taûi phía thöù caáp hay ngaén maïch trong caùc cuoän daây maùy bieán aùp.
1. Caáu taïo

Hình 9.11. Caàu chì töï rôi FCO

Caáu taïo cuûa caàu chì töï rôi bao goàm:
OÁng caàu chì ñöôïc giöõ chaët vôùi tieáp ñieåm treân baèng moät caùi choát. Choát naøy ñöôïc maï
baïc vaø laøm nhoâ leân ñeå ñaûm baûo söï tieáp xuùc toát cho tieáp ñieåm, nhôø ñoù ñieän trôû tieáp
xuùc giöõa oáng chì vaø tieáp ñieåm giaûm ñeán moät giaù trò toái thieåu
Daây chaûy ñöôïc keùo caêng khi laép raùp neân khi daây chaûy ñöùt thì oáng caàu chì töï rôi xuoáng
Heä thoáng loø xo buùng coù toác ñoä cao giuùp ngaét maïch ñieän nhanh choùng khi xuaát hieän söï
coá vaø taïo ra ñoä an toaøn cao
2. Phaân loaïi
Vieäc phaân loaïi FCO chuû yeáu döïa vaøo ñieän aùp ñònh möùc, doøng ñieän taûi ñònh möùc, khaû naêng
caét doøng ngaén maïch vaø ñaëc tuyeán baûo veä cuûa daây chaûy. Hieän nay, tuyø theo ñaëc tuyeán baûo veä,
FCO ñöôïc chia laøm nhieàu loaïi döïa treân tyû soá taùc ñoäng (k):
Loaïi taùc ñoäng nhanh :k=6 ÷ 8
Loaïi taùc ñoäng trung bình : k = 7 ÷ 11
Loaïi taùc ñoäng chaäm : k = 10 ÷ 13
Loaïi taùc ñoäng raát chaäm : k = 20
Loaïi taùc ñoäng ñaëc bieät chaäm : k = 32
Caùc thoâng soá chuû yeáu cuûa FCO bao goàm:
Ñieän aùp ñònh möùcvaø doøng ñieän ñònh möùc
Taàn soá ñònh möùc

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 153

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

Doøng ñieän caét ñònh möùc

Tyû soá taùc ñoäng
3. Ñieàu kieän löïa choïn caàu chì töï rôi
+ Ñieän aùp ñònh möùc
UFCO ≥ Un (9.9)
ÔÛ ñaây: UFCO, Un laàn löôït laø ñieän aùp daây ñònh möùc cuûa caàu chì; ñieän aùp ñònh möùc cuûa maïng
ñieän.
+ Doøng ñieän ñònh möùc IFCO
I FCO > 1,4I b (9.10)
Ic
I FCO < (9.11)
6
ÔÛ ñaây: IFCO, Ib, Ic laàn löôït laø doøng ñònh möùc cuûa daây chaûy caàu chì; doøng ñònh möùc sô caáp cuûa
bieán aùp; doøng ngaén maïch phía sô caáp khi coù ngaén maïch treân ñaàu cuoän thöù caáp.
+ Doøng caét ngaén maïch cöïc ñaïi
ICFCO ≥ IN (9.12)
ÔÛ ñaây: ICFCO, IN laàn löôït laø doøng caét ngaén maïch cöïc ñaïi cuûa caàu chì; doøng ngaén maïch ba pha
phía cao aùp khi xuaát hieän ngaén maïch ôû ngoõ ra caàu chì.
Ngoaøi ra, FCO coøn ñöôïc choïn vaø kieåm tra theo caùc ñieàu kieän sau:
Khoaûng caùch roø ñieän
Ñoä beàn ñieän aùp ôû taàn soá coâng nghieäp: khoâ trong 1 phuùt, öôùt trong 10 giaây
Khaû naêng caét taûi (ñoái vôùi loaïi FCO), caùc phuï kieän ñöôïc choïn theo yeâu caàu söû duïng
9.3.2. Caàu chì caét coù taûi (LBFCO)
Caàu chì caét coù taûi laø thieát bò moät pha laép veà phía sô caáp cuûa traïm bieán aùp. Noù coù chöùc naêng
baûo veä choáng söï coá phía thöù caáp töông töï nhö caàu chì töï rôi nhöng caàu chì caét coù taûi coù theå caét
doøng taûi nhoû.

Hình 9.12. Caàu chì caét coù taûi LBFCO

1. Caáu taïo
Veà baûn chaát thì caáu taïo LBFCO gaàn gioáng caàu trì töï rôi, nhöng LBFCO ñöôïc trang bò theâm
maù daäp hoà quang. Trong quaù trình ñoùng caét doøng taûi nhoû, hoà quang sinh ra ñöôïc maù daäp hoà
quang daäp taét.

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 154

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

2. Phaân loaïi
Vieäc phaân loaïi vaø caùc thoâng soá chuû yeáu cuûa LBFCO töông töï nhö cuûa FCO.
9.3.3. Thieát bò choáng seùt (LA – Lightning Arrester)
Caáu taïo thieát bò choáng seùt lan truyeàn goàm moät choàng ñóa MOV vôùi hai ñieän cöïc ôû hai ñaàu.
Toaøn boä caùc ñóa ñöôïc boïc RCO epoxy gia cöùng baèng sôïi thuyû tinh. Sau khi ñöôïc gia nhieät ñeå
thaønh moät khoái vöõng chaéc veà maët cô hoïc ñeå coù theå chòu ñöïng caùc öùng suaát cô, ñieän trong caùc
moâi tröôøng khaét khe.
Trong ñieàu kieän laøm vieäc bình thöôøng, ñieän aùp treân thieát bò choáng seùt lan truyeàn laø ñieän aùp
pha cuûa löôùi ñieän. Khi xuaát hieän quaù ñieän aùp do seùt, thieát bò choáng seùt lan truyeàn laäp töùc giôùi
haïn quaù ñieän aùp ôû möùc baûo veä caàn thieát ñeå khoâng gaây nguy hieåm cho caùc thieát bò ñieän treân löôùi
phaân phoái baèng caùch giaûm thaáp noäi trôû ñeå daãn doøng xung seùt xuoáng ñaát. Khi tình traïng quaù aùp
ñaõ qua, thieát bò choáng seùt lan truyeàn quay veà tình traïng nhö tröôùc vaø chæ daãn doøng roø raát nhoû.
Caùc thoâng soá chuû yeáu cuûa thieát bò choáng seùt lan truyeàn bao goàm:
Ñieän aùp ñònh möùc
Ñieän aùp vaän haønh cöïc ñaïi (MCOV)
Taàn soá ñònh möùc
Doøng xung seùt daïng soùng 8/20µs vaø daïng soùùng 4/10µs
Khaû naêng chòu doøng ngaén maïch 0.2 s
Ñieän aùp dö öùng vôùi xung seùt chuaån

Hình 9.13. Thieát bò choáng seùt van

Thieát bò choáng seùt lan truyeàn treân maïng phaân phoái thöôøng ñöôïc trang bò treân caùc ñöôøng daây
treân khoâng ñi vaøo traïm ñieän vaø ñöôïc löïa choïn theo caùc ñieàu kieän nhö sau:
Xaùc ñònh ñieän aùp pha ñònh möùc cuûa maïng ñieän:
U
Up = n (9.13)
3
Xaùc ñònh ñieän aùp vaän haønh cöïc ñaïi cuûa heä thoáng Um:
U m = U n + ∆U (9.14)
Vôùi ∆U laø ñoä giao ñoäng ñieän aùp cho pheùp cuûa maïng ñieän.
Xaùc ñònh heä soá chaïm ñaát Ke:
Heä thoáng ba pha ba daây, noái ñaát coù toång trôû nhoû Ke = 1,4.
Xaùc ñònh giaù trò quaù ñieän aùp taïm thôøi UTOV :

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 155

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

Um
U TOV = K e × (9.15)
3
Xaùc ñònh ñieän aùp cöïc ñaïi vaän haønh lieân tuïc UMCOV:
U
U MCOV = m (9.16)
3
Ñieàu kieän löïa choïn choáng seùt van:
+ Ñieän aùp ñònh möùc choáng seùt van : U nLA ≥ U p .
+ Ñieän aùp laøm vieäc lieân tuïc lôùn nhaát : U MCOV − LA ≥ U MCOV .
+ Quaù ñieän aùp taïm thôøi : U TOV − LA ≥ U TOV .
+ Doøng phoùng ñieän ñònh möùc : IS daïng soùng 8/20µs.
Ñoái vôùi thieát bò choáng seùt treân maïng phaân phoái trung aùp, doøng taûn xung seùt ñònh möùc thöôøng
laø 3, 5, 10, 20 vaø 40kA daïng soùng 8/20 µs (daïng soùng xung do seùt lan truyeàn) vaø daïng soùng
4/10 µs (xung do ñoùng caét ñöôøng daây).

9.4. Thieát bò bieán ñoåi doøng aùp

9.4.1. Maùy bieán doøng
Maùy bieán doøng (CT – Current Transformer) laø maùy bieán ño löôøng ñöôïc söû duïng ñeå cung caáp
doøng coù giaù trò ñöôïc giaûm xuoáng töông thích vôùi caùc doøng danh ñònh cuûa cô caáu ño, rôle baûo veä
vaø caùc thieát bò ño löôøng khaùc. Maùy bieán doøng coù cuoän thöû ñöôïc caùch ly vôùi phía sô caáp cao aùp
neân coù theå noái ñaát thöù caáp vôùi muïc ñích an toaøn.
Haàu heát caùc maùy bieán doøng ñeàu coù doøng ñaày taûi phía thöù caáp laø 5A. Ñaây chính laø giaù trò
doøng chæ thò ñaày khung cuûa caùc thieát bò ño doøng, ño coâng suaát vaø rôle baûo veä. Ngoaøi ra cuõng coù
loaïi maùy bieán doøng ñöôïc cheá taïo vôùi doøng ñaày taûi phía thöù caáp laø 1A, ñöôïc söû duïng cho caùc thieát
bò chuyeân duøng.
Caùc thoâng soá chuû yeáu cuûa maùy bieán doøng ñieän bao goàm:
Tyû soá bieán doøng: ñaây laø tyû soá giöõa doøng sô caáp vaø doøng thöù caáp (50/5, 60/5, 75/5,
120/5, 150/5, 200/5, …)
Cöïc tính: cuoän sô vaø thöù caáp
Caáp chính xaùc (1%, 2%, 3%, …)
Taûi phía thöù caáp (0.1, 0.2, 1.0, 2.0, 4.0, 8Ω…)

1.Ñaàu cöïc trung aùp, 2. Cuoän sô caáp, 3. Maïch töø, 4. Cuoän daây thöù caáp,
5. Keo epoxy, 6. Ñaàu cöïc thöù caáp, 7. Ñeá, 8. Voû che, 9. Baûn teân
a. Bieán doøng (CT) b. Bieán ñieän aùp (VT)
Hình 9.14. Caáu taïo maùy bieán ñieän ño löôøng

Maùy bieán doøng ñieän choïn theo caùc ñieàu kieän sau:

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 156

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

Maùy bieán doøng ñöôïc choïn theo ñieän aùp, doøng ñieän phuï taûi phía thöù caáp, caáp chính xaùc, kieåu
loaïi. Maùy bieán doøng ñöôïc kieåm tra theo caùc ñieàu kieän oån ñònh löïc ñieän ñoäng vaø oån ñònh nhieät
khi coù doøng ñieän ngaén maïch chaïy qua. Cuï theå :
+ Ñieän aùp ñònh möùc : U ñm .BI ≥ U ñm .maïng (9.17)
+ Doøng ñieän sô caáp ñònh möùc : I 1ñmBI ≥ I lv max (9.18)
+ Phuï taûi ñònh möùc ôû phía thöù caáp : S2 ñmBI ≥ S2 tt (9.19)
ÔÛ ñaây : S2ñm.BI laø phuï taûi ñònh möùc cuûa cuoän daây thöù caáp cuûa maùy bieán doøng ñieän, tính baèng
VA; Stt laø phuï taûi tính toaùn cuûa cuoän daây thöù caáp cuûa maùy bieán doøng trong tình traïng laøm vieäc
bình thöôøng, tính baèng VA.
S2 ñmBI = I 22 ñm .Z 2 ñm (9.20)

ÔÛ ñaây: I2ñm laø doøng ñieän ñònh möùc cuûa cuoän daây thöù caáp BI; Z2ñm laø ñieän trôû cho pheùp toaøn
phaàn cuûa maïch ngoaøi, xaùc ñònh nhö sau:
z 2 ñm = ∑ rdc + rdd + rtx (9.21)
ÔÛ ñaây: ∑r dc laø toång ñieän trôû caùc cuoän daây cuûa duïng cuï ño vaø rôle; rdd laø ñieän trôû daây daãn
noái töø thöù caáp cuûa BI ñeán caùc duïng cuï ño; rtx laø ñieän trôû cuûa caùc choã tieáp xuùc (thöôøng laáy baèng
0,05 ÷ 0,1 Ω).
Tieát dieän beù nhaát cuûa daây daãn:
l tt
Fmin = ρ (9.22)
rdd
Vôùi: ρ laø ñieän trôû suaát cuûa daây daãn, ñoái vôùi ñoàng ρCU = 0,0175Ωm/mm2 vaø nhoâm
ρ AL = 0,0283 Ωm/mm2; ltt laø chieàu daøi tính toaùn cuûa daây daãn töø nôi ñaët maùy bieán doøng ñieän ñeán
caùc duïng cuï ño vaø ñöôïc xaùc ñònh tuyø theo sô ñoà noái daây. Cuï theå nhö sau:
+ Vôùi sô ñoà hình sao hoaøn toaøn ltt = l
+ Vôùi sô ñoà hình sao khoâng hoaøn toaøn l tt = 3.l
+ Khi duøng moät maùy bieán doøng ltt = 2l
ÔÛ ñaây: l laø chieàu daøi daây daãn noái töø maùy bieán doøng ñieän ñeán caùc duïng cuï ño. Ñeå ñaûm baûo ñoä
beàn cô hoïc, ngöôøi ta qui ñònh tieát dieän beù nhaát cuûa maïch thöù caáp maùy bieán doøng laø 2,5mm2 ñoái
vôùi daây daãn nhoâm vaø 1,5mm2 ñoái vôùi daây daãn ñoàng.
Khi caàn choïn maùy bieán doøng ñieän, caên cöù vaøo vò trí ñaët, ñieän aùp ñònh möùc cuûa maïng ñieän,
doøng ñieän laøm vieäc lôùn nhaát, caáp chính xaùc caàn thieát, choïn moät maùy bieán doøng. Sau ñoù, döïa vaøo
sô ñoà noái daây vaø caùc duïng cuï ño maéc vaøo thöù caáp cuûa maùy bieán doøng ñeåø kieåm tra xem phuï taûi
thöù caáp coù vöôït quaù phuï taûi thöù caáp ñònh möùc khoâng, cuoái cuøng kieåm tra oån ñònh ñoäng vaø oån
ñònh nhieät khi coù doøng ñieän ngaén maïch qua.
Löïc ñieän ñoäng cuûa maùy bieán doøng ñieän ñöôïc ñaëc tröng bôûi heä soá oån ñònh löïc ñieän ñoäng kñ :
i xk
kñ ≥ (9.23)
2 I1ñmBI
Heä soá naøy do nhaø maùy cheá taïo quy ñònh.
Löïc cho pheùp taùc duïng leân ñaàu söù cuûa maùy bieán doøng ñöôïc cung caáp bôûi nhaø cheá taïo. Löïc
naøy phaûi ñöôïc kieåm tra thoaû maõn löïc taùc duïng leân ñaàu söù cuûa maùy bieán doøng khi coù ngaén maïch,
töùc laø:

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 157

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

l
Fcp ≥ Ftt = 0,88.10 − 2 i xk
2
[kG] (9.24)
a
ÔÛ ñaây: a laø khoaûng caùch giöõa caùc pha, cm; l laø khoaûng caùch töø maùy bieán doøng ñieän ñeán söù ñôõ
gaàn nhaát, cm.
OÅn ñònh nhieät cuûa maùy bieán doøng ñieän ñöôïc ñaëc tröng bôûi heä soá oån ñònh nhieät koâñn vaø ñöôïc
kieåm tra nhö sau:
I oâñ t gt
k oâñn = (9.25)
I1ñmBI t ñmnh
9.4.2. Maùy bieán ñieän aùp
Maùy bieán ñieän aùp coù nhieäm vuï bieán ñoåi ñieän aùp töø trò soá cao xuoáng trò soá thaáp phuïc vuï cho
ño löôøng, baûo veä rôle vaø töï ñoäng hoaù. Ñieän aùp thöù caáp cuûa maùy bieán ñieän aùp ñöôïc chuaån hoaù laø
100V hay 100 / 3V vôùi moïi caáp ñieän aùp ñònh möùc sô caáp.
Nguyeân lyù laøm vieäc cuûa maùy bieán ñieän aùp cuõng töông töï nhö maùy bieán aùp ñieän löïc thoâng
thöôøng, chæ khaùc laø coâng suaát cuûa noù raát nhoû chæ haøng chuïc ñeán haøng traêm VA. Ñoàng thôøi toång
trôû maïch ngoaøi cuûa thöù caáp maùy bieán ñieän aùp raát lôùn, do ñoù coù theå xem nhö maùy bieán ñieän aùp
thöôøng xuyeân laøm vieäc khoâng taûi.
Maùy bieán ñieän aùp thöôøng ñöôïc cheá taïo thaønh loaïi moät pha, ba pha, ba pha naêm truï, caáp ñieän
aùp 6, 10, 22, 110, 220 kV v.v…, coù loaïi coù daàu vaø loaïi khoâ. Ñeå kieåm tra caùch ñieän cuûa maïng 6 –
10 kV, thöôøng duøng maùy bieán aùp ño löôøng ba pha naêm truï vôùi caùch noái daây Y / Y0 / ∆ . Phía thöù
caáp cuûa maùy bieán ñieän aùp coù hai cuoän daây quaán ñaáu sao vaø tam giaùc hôû. Khi xaûy ra ngaén maïch
khoâng ñoái xöùng (moät pha, hai pha), ôû hai ñaàu daây quaán tam giaùc hôû xuaát hieän ñieän aùp. Nhôø ñoù
coù theå kieåm tra ñöôïc tình traïng caùch ñieän cuûa maïng.

a. Bieán doøng (CT) b. Bieán ñieän aùp (VT)

Hình 9.15. Maùy bieán ñieän ño löôøng

Maùy bieán aùp ño löôøng ñöôïc choïn theo ñieän aùp (sô caáp), caáp chính xaùc, phuï taûi thöù caáp vaø
kieåu loaïi.
Maùy bieán aùp ño löôøng ñöôïc baûo veä baèng caàu chì (tröø loaïivôùi U ≥ 110 kV ) , neân khoâng caàn
kieåm tra noù theo ñieàu kieän ngaén maïch (töùc laø theo ñieàu kieän oån ñònh ñoäng vaø oån ñònh nhieät).
Tuøy theo nhieäm vuï thieát keá maø choïn sô ñoà noái daây cho phuø hôïp. Caên cöù vaøo vò trí ñaët maùy
bieán ñieän aùp treân löôùi ñieän, caáp chính xaùc theo yeâu caàu ñeå choïn maùy bieán ñieän aùp ño löôøng. Sau
ñoù, caàn kieåm tra ñieàu kieän coâng suaát thöù caáp khoâng ñöôïc vöôït quaù coâng suaát ñònh möùc.
Phuï taûi thöù caáp maùy bieán ñieän aùp ñöôïc xaùc ñònh nhö sau:

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 158

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

S2 tt = (∑ P ) + (∑ Q )
2
dc
2
dc (9.26)

ÔÛ ñaây: ∑ Pdc = ∑ Sdc . cos ϕ dc laø toång coâng suaát taùc duïng cuûa caùc duïng cuï noái vaøo thöù caáp;
∑Q dc = ∑ Sdc . sin ϕ dc laø toång coâng suaát phaûn khaùng cuûa caùc duïng cuï noái vaøo maïch thöù caáp.
Ñieàu kieän kieåm tra:
S2 tt ≤ S2 ñm (9.27)
Vôùi S2ñm laø coâng suaát ñònh möùc cuûa maùy bieán ñieän aùp.
Tieát dieän daây daãn töø maùy bieán ñieän aùp ñeán caùc duïng cuï phaûi choïn sao cho toån thaát ñieän aùp
trong maïng khoâng lôùn hôn 0,5% ñieän aùp ñònh möùc. Theo ñieàu kieän ñoä beàn cô hoïc thì tieát dieän
naøy khoâng ñöôïc beù hôn 1,5mm2 ñoái vôùi daây ñoàng vaø 2,5mm2 ñoái vôùi daây nhoâm.
Caùc ñieàu kieän choïn maùy bieán aùp ño löôøng bao goàm:
+ Ñieän aùp ñònh möùc : U 1ñm ≥ U ñmmaïng (9.28)
+ Phuï taûi moät pha (VA) : S2 ñmfa > S2 ttfa (9.29)
+ Sai soá : δ% ≤ δcp% (9.30)

B. LÖÏA CHOÏN THIEÁT BÒ PHAÂN PHOÁI HAÏ AÙP

9.5 Maùy caét haï aùp
Maùy caét haï aùp (CB - Circuit Breaker) laø loaïi khí cuï ñieän ñieàu khieån baèng tay nhöng coù
khaû naêng töï ñoäng caét maïch khi maïng ñieän bò ngaén maïch, quaù taûi hoaëc suït aùp v.v… Hieän nay, maùy
caét haï aùp ñöôïc söû duïng roäng raõi trong caùc heä thoáng ñieän haï aùp thuoäc lónh vöïc coâng nghieäp, daân
duïng… vaø ñang ñöôïc thay theá daàn caàu chì.
1. Caáu taïo
Caáu taïo cuûa CB goàm caùc thaønh phaàn chính nhö sau:
Voû cuûa CB coù chöùc naêng ñaûm baûo an toaøn cho ngöôøi khi söû duïng vaø thao taùc ñoùng caét
treân CB.
Cô caáu ñoùng ngaét ñaûm baûo taát caû caùc cöïc cuûa CB ñöôïc ñoùng ngaét cuøng moät luùc vaø
chính xaùc.
Cô caáu ngaét ñieän töø coù boä phaän cô baûn laø cuoän daây.Cuoän daây coù moät loõi saét coá ñònh
vaø loõi chuyeån ñoäng. Neáu doøng ñieän vöôït quaù moät giaù trò xaùc ñònh tröôùc, cuoän daây sinh
ra moät löïc ñieän töø ñuû maïnh ñeå thaéng löïc giöõ cuûa loø xo vaø huùt phaàn öùng. Cô caáu ñoùng
ngaét luùc ñoù ñöôïc taùc ñoäng baèng moät caàn ñoùng ngaét laøm tieáp ñieåm cuûa CB nhanh choùng
môû ra.
Cô caáu nhieät baûo veä quaù taûi baèng thanh löôõng kim. Ñoä cong cuûa noù phuï thuoäc vaøo
cöôøng ñoä doøng ñieän vaø thôøi gian doøng ñieän chaïy qua. Sau khi cong ñeán moät möùc ñoä
xaùc ñònh (hay nhieät ñoä nhaát ñònh) thanh löôõng kim seõ taùc ñoäng tôùi cô caáu ñoùng caét.
Tieáp ñieåm goàm coù tieáp ñieåâm hoà quang, tieáp ñieåm ñoäng, tieáp ñieåm tónh. Do yeâu caàu
tieáp ñieåm phaûi coù ñieän trôû tieáp xuùc nhoû vaø vaät lieäu laøm tieáp ñieåm phaûi chòu nhieät khi
ngaén maïch neân ñoøi hoûi tieáp ñieåm phaûi laøm baèng chaát lieäu ñaëc bieät.
Heä thoáng daäp hoà quang goàm hai phaàn: ngaên daãn hoà quang vaø buoàng daäp hoà quang. Hoà
quang khi vöøa phaùt sinh ngay laäp töùc bò doàn vaøo buoàng daäp hoà quang qua ngaên daãn hoà

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 159

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

quang. Quaù trình daäp taét hoà quang xaûy ra trong buoàng daäp hoà quang theo nguyeân taéc
haïn cheá doøng ñieän.

1. Ñaàu vaøo. 1 6
2. Ñaàu ra.
3. Cô caáu ñoùng ngaét: taùc ñoäng ñeå 10
ñoùng hoaëc môû tieáp ñieåm. 7
4. Vaän haønh ñoùng ngaét baèng tay: 3
söû duïng nhö caàu dao. 7
Heä
5. Cô caáu ngaét ñieän töø.
6. Cô caáu nhieät baûo veä baèng
7
thanh löôõng kim nhieät.
7. Tieáp ñieåm: goàm coù tieáp ñieåm hoà 4
quang, tieáp ñieåm ñoäng, tieáp ñieåm tónh. 8
8. Heä thoáng daäp hoà quang.
9. Khoaù raùp: duøng ñeå laép ñaët CB 5
leân thanh caùi.
10. Phuï kieän boå xung: goàm chuïp ñaàu noái,
khoaù moùc, naép chuïp vít v.v…
2 9

Hình 9.16. Caáu taïo cuûa CB

2. Phaân loaïi CB
a. Loaïi MCB (Miniature Circuit Breakers) thöôøng ñöôïc söû duïng trong coâng nghieäp thöông
maïi, thieát bò trong nhaø vaø trong daân duïng. Do ñoù, MCB coù kích thöôùc cuõng nhö doøng ñònh möùc
nhoû, neân noù phuø hôïp cho vieäc baûo veä caùp, baûo veä thieát bò chieáu saùng, maïch nung (loø söôûi, baøn uûi)
cuõng nhö ñieàu khieån vaø baûo veä caùc ñoäng cô coù coâng suaát nhoû.
Caùc thoâng soá ñaëc tröng cuûa MCB laø:
Soá cöïc: 1P, 1P+N, 2P, 3P vaø 4P;
Doøng ñieän ñònh möùc: 6 -63A;
Ñieän aùp ñònh möùc: 220 - 415VAC, 60 -110VDC;
Khaû naêng caét doøng ngaén maïch: 3, 4.5, 6, 10 vaø 15kA;
Laép treân thanh ray;
Tieâu chuaån aùp duïng: IEC 60898.
b. MCCB (Moulded Case Circuit Breakers), veà cô baûn cuõng gioáng nhö MCB nhöng coù moät soá
khaùc bieät sau:
Soá cöïc 3P, 4P.
MCCB coù caùc giaù trò ñònh möùc cao hôn neân noù thöôøng ñöôïc ñaët caùc heä thoáng phaân
phoái ñieän gaàn nguoàn hôn MCB. Caùc giaù trò ñieän aùp ñònh möùc cao hôn coù theå leân ñeán
1000VAC hay 1200VDC;
Doøng ñònh möùc: l00A coù theå ñeán 1000A, hay lôùn hôn;
Khaû naêng ngaét doøng ngaén maïch: töø 25kA ñeán 35kA hay lôùn hôn;
Laép coá ñònh trong tuû ñieän
Tieâu chuaån aùp duïng: IEC 947-2.
c. ACB (Air Circuit Breaker) laø loaïi maùy caét khoâng khí haï aùp vôùi caùc ñaëc tính cô baûn nhö
sau:
Soá cöïc: 3P, 4P;
ACB thöôøng laép ñaët ôû tuû ñoùng-caét toång cuûa nhaø maùy, coâng trình;

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 160

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

Giaù trò doøng ñònh möùc lôùn hôn 1000A coù theå leân ñeán 3000A hay lôùn hôn;
Khaû naêng ngaét doøng ngaén maïch: töø 35 ñeán 50kA hay hôn nöõa;
Laép ñaët trong ngaên tuû loaïi ñaåy keùo;
Tieâu chuaån aùp duïng: IEC 947-2.
3. Chöùc naêng cuûa CB
Maùy caét haï theá, vôùi vai troø cuûa moät thieát bò ñoùng caét, coù caùc chöùc naêng cô baûn nhö sau:
Baûo veä ñieän: choáng doøng quaù taûi, doøng ngaén maïch vaø hö hoûng caùch ñieän;
Caùch ly an toaøn;
Ñieàu khieån: ñieàu khieån vaän haønh, caét khaån caáp, döøng khaån caáp vaø caét vì lyù do baûo
döôõng cô hoïc;
Baûo veä choáng quaù aùp vaø choáng thaáp aùp, ñi keøm vôùi rôle quaù aùp vaø thaáp aùp;
Baûo veä phaùt hieän doøng roø, ñi keøm vôùi thieát bò phaùt hieän doøng roø;
Baûo veä choáng chaïm ñaát, ñi keøm
4. Thoâng soá cuûa CB
Caùc thoâng soá chính cuûa CB bao goàm:
a. Soá cöïc: 1P, 1P+N, 2P, 3P vaø 4P;
b. Ñieän aùp ñònh möùc (Ue);
c. Ñieän aùp caùch ñieän (Ui);
d. Ñieän aùp thöû nghieäm xung (Uimp);
e. Ñieän aùp laøm vieäc cöïc ñaïi (UBmax);
f. Ñieän aùp laøm vieäc cöïc tieåu (UBmin);
g. Doøng ñieän ñònh möùc (In);
h. Doøng taùc ñoäng cuûa cô caáu nhieät (Ir=Kr.In)
i. Doøng taùc ñoäng cuûa cô caáu töø (Im)
j. Doøng caét ngaén maïch ñònh möùc (Icu)
k. Doøng caét ngaén maïch thao taùc (Ics)
l. Taàn soá laøm vieäc;
m. Loaïi ñaëc tuyeán ngaét doøng: B, C, D, K, Z vaø MA;
n. Doøng roø ñònh möùc (I∆n), neáu coù chöùc naêng choáng doøng roø.
5. Ñaëc tính ngaét doøng
Chöùc naêng quan troïng nhaát cuûa CB laø baûo veä heä thoáng ñieän ví duï nhö caùp vaø daây daãn choáng
laïi hieän töôïng phaùt noùng do quaù taûi hay ngaén maïch, vì vaäy CB phaûi nhaûy chính xaùc trong giôùi
haïn nhieät ñoä caùch ñieän cuûa daây daãn. Trong moät soá tröôøng hôïp öùng duïng nhaát ñònh neân coù CB ñaëc
thuø ñeå baûo veä thieát bò baùn daãn, moâ tô, bieán aùp …
Ñöôøng cong ñaëc tính ngaét doøng bao goàm hai phaàn: thôøi gian nghòch vaø caét töùc thôøi. Ñaëc tính
thôøi gian nghòch laø haøm soá cuûa nhieät sinh ra baèng bình phöông cuûa cöôøng ñoä doøng ñieän nhaân vôùi
thôøi gian, coù nghóa laø doøng ñieän caøng lôùn thì thôøi gian caàn thieát ñeå ngaét caøng nhoû (Hình 9.17).
CB ñöôïc thieát keá nhieàu ñaëc tính ngaét doøng khaùc nhau ñaùp öùng nhieàu heä tieâu chuaån khaùc nhau
(Baûng 9.2).

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 161

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

Baûng 9.2 Ñaëc tính ngaét cuûa CB

Möùùc
Tieâu chuaån Ñaëc tuyeán taùc ñoäng ÖÙng duïng
B 3-5In Baûo veä thoáng ñieän daân duïng noùi chung.
Baûo veä heä thoáng nôi taûi coù tính caûm khaùng cao nhö maùy bieán
C 5-10In
IEC 898 aùp vaø ñeøn cao aùp caûm öùng.
DIN VDE 0641/A4 D ÖÙng duïng trong coâng nghieäp (töông töï nhö loaïi 4 trong heä tieâu
10-14In
BS3871 Phaàn 1 chuaån BS).
Baûo veä boä khôûi ñoäng ñoäng cô vaø caùc thieát bò chuyeân duïng
MA 12In (khoâng baûo veä quaù taûi).

K 10-14In Baûo veä moâtô vaø maùy bieán aùp.

DIN VDE 0660
Z 2,4-3,6In Baûo veä maïch baùn daãn vaø maïch ñieän töû.
DIN VDE 0641/T3 Baûo veä heä thoáng ñieän daân duïng noùi chung (coù theå thay theá
L 3,5-5,25In
OEVE – SN 52 moät phaàn baèng loaïi B).
CEE 19 II Baûo veä heä thoáng ñieän daân duïng noùi chung (chæ duøng thoâng
U 6-12In
duïng ôû caùc nöôùc nhö Phaùp, Bæ, Aùo, YÙ).
Baûo veä heä thoáng laép ñaët vaø thieát bò coù ñaëc tính laø khi ñoùng
Loaïi 1 2,7-4In
ngaét ít coù hieän töôïng taêng doøng ñoät ngoät.
Baûo veä heä thoáng daây vaø thieát bò gia duïng noùi chung (töông töï
Loaïi 2 3-5In
loaïi B).
BS 3871 Phaàn 1 Baûo veä heä thoáng ñieän nôi phuï taûi caûm öùng cao nhö ñeøn cao
Loaïi 3 5-10In
aùp, ñeøn huyønh quang vaø bieán aùp (töông töï loaïi C).
Chuû yeáu baûo veä trong heä thoâng coâng nghieäp chaúng haïn nhö
Loaïi 4 10-14In thieát bò haøn, moâtô, maùy X-quang v.v…, tuy nhieân ngöôøi ta
khoâng chæ ra giôùi haïn ñoùng caét treân (töông töï nhö loaïi D).

a. Cô caáu baûo veä kieåu töø nhieät b. Cô caáu baûo veä kieåu ñieän töû
Hình 9.17 Ñaëc tính ngaét doøng cuûa CB

6. Phoái hôïp baûo veä

Caùc CB trong maïng phaân phoái haï aùp phaûi taùc ñoäng khi xuaát hieän traïng thaùi baát thöôøng moät
caùch coù choïn loïc. Ñieàu naøy coù nghóa laø khi xaûy ra moät söï coá ôû baát kyø moät ñieåm naøo cuûa heä thoáng,
söï coá ñoù phaûi ñöôïc loaïi tröø bôûi CB ñaët ngay phía tröôùc ñieåm söï coá, coøn caùc CB khaùc khoâng taùc
ñoäng. Choïn loïc cuûa baûo veä coù theå laø tuyeät ñoái hoaëc töøng phaàn vaø ñöôïc döïa treân nguyeân lyù möùc
doøng, thôøi gian treã hoaëc phoái hôïp caû hai. Baûng 9.3 trình baøy moät soá phöông phaùp chính thöôøng
ñöôïc söû duïng ñeå thieát laäp tính choïn loïc giöõa caùc CB.

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 162

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

Baûng 9.3. Caùc phöông phaùp söû duïng ñeå thieát laäp tính choïn loïc
1. Choïn loïc theo möùc doøng: döïa treân vieäc choïn loïc
ngöôõng doøng taùc ñoäng cuûa caùc rôle, töø rôle cuoái
nguoàn ñeán ñaàu nguoàn theo baäc. Tính choïn loïc coù
theå laø tuyeät ñoái hay töøng phaàn.

2. Choïn loïc theo thôøi gian treã kieåu baäc thang: döïa
treân söï cheânh leäch veà thôøi gian taùc ñoäng sao cho
CB gaàn nguoàn coù thôøi gian taùc ñoäng lôùn vaø caøng
xa nguoàn thì caøng nhoû. CB A ôû phía treân coù theå söû
duïng ñoä treã ñuû ñeå ñaït ñöôïc tính choïn loïc tuyeät ñoái
khi phoái hôïp vôùi CB B.

3. Choïn loïc hoãn hôïp: moät boä laøm treã thôøi gian
kieåu cô hoïc goùp phaàn caûi thieän ñaëc tính cuûa choïn
loïc theo taùc ñoäng doøng.
Choïn loïc laø tuyeät ñoái neáu ISCB < IrmA (giaù trò töùc
thôøi).
CB ôû phía tröôùc coù theå söû duïng hai ngöôõng taùc
ñoäng:
- Giaù trò treã IrmA hoaëc boä taïo treã kieåu ñieän töû SD
(Short Delay);
Bò treã Töùc thôøi
- Giaù trò töùc thôøi Irm A chuaån

4. Löïa choïn döïa treân möùc naêng löôïng hoà quang:

cho pheùp choïn loïc tuyeät ñoái giöõa hai CB coù cuøng
doøng söï coá. Ñieàu naøy ñaït ñöôïc nhôø söû duïng CB
Ñaëc tuyeán taùc ñoäng
haïn cheá doøng vaø taùc ñoäng CB nhôø caûm öùng aùp suaát töùc thôøi kieåu töø
trong buoàng hoà quang cuûa CB. Möùc aùp suaát khoâng (truyeàn thoáng)

khí bò noùng leân tuøy thuoäc vaøo möùc naêng löôïng cuûa Ñaëc tuyeán taùc ñoäng
hoà quang. töùc thôøi kieåu töø nhôø
aùp suaát

7. Ñieàu kieän löïa choïn CB

CB haï aùp thöôøng ñöôïc löïa choïn theo caùc ñieàu kieän nhö sau:
Caùc ñaëc tính ñieän cuûa löôùi ñieän maø CB ñöôïc ñaët vaøo:
+ Ñieän aùp ñònh möùc
Ue + ∆Ue ≥ Uñm maïng + ∆Umaïng (9.31)

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 163

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

ÔÛ ñaây: Ue laø ñieän aùp ñònh möùc cuûa CB, ∆Ue laø ñoä taêng ñieän aùp cho pheùp cuûa CB, Uñm maïng laø
ñieän aùp ñònh möùc cuûa maïng ñieän nôi thieát bò vaø CB ñöôïc laép ñaët, ∆Umaïng laø ñoä leäch ñieän aùp coù
theå coù cuûa maïng so vôùi ñieän aùp ñònh möùc trong ñieàu kieän vaän haønh.
+ Doøng ñieän ñònh möùc:
Kr In ≥ Ilv max (9.32)
ÔÛ ñaây: In laø doøng ñieän ñònh möùc cuûa CB, Ilv max laø doøng ñieän laøm vieäc laâu daøi cöïc ñaïi cuûa phuï
taûi, Kr laø heä soá hieäu chænh (Kr = 0,8÷1 ñoái vôùi cô caáu nhaû nhieät, Kr=0,4÷1 ñoái vôùi cô caáu nhaû ñieän
töû).
+ Taàn soá:
fn ≥ fmaïng (9.33)
Khaû naêng caét doøng ngaén maïch:
Icu (hoaëc Icn) ≥ I 3N (9.34)
ÔÛ ñaây: Icu laø doøng caét ngaén maïch ñònh möùc ñoái vôùi CB coâng nghieäp vaø Icn laø doøng caét ngaén
maïch ñònh möùc ñoái vôùi CB daân duïng.
Ñaëc tuyeán ngaét doøng: phuø hôïp vôùi thieát bò ñöôïc baûo veä
Moâi tröôøng söû duïng:nhieät ñoä xung quanh, laép ñaët trong/ngoaøi tuû, caùc ñieàu kieän khí haäu
Caùc yeâu caàu khai thaùc: tính choïn loïc, caùc yeâu caàu nhö ñieàu khieån töø xa, caùc coâng taéc tô
phuï, caùc cuoän daây taùc ñoäng phuï, coù ñöa theâm vaøo heä thoáng maïng tín hieäu noäi boä
(thoâng tin, ñieàu khieån vaø chæ thò…)
9.6 Caàu chì haï aùp

Hình 9.18. Caàu chì HRC

Caàu chì laø thieát bò baûo veä baèng caùch chaûy moät hoaëc nhieàu daây chaûy ñeå ngaét maïch vaø caét
doøng neáu doøng vöôït quaù giaù trò caøi ñaët trong khoaûng thôøi gian cho pheùp.
Caùc thaønh phaàn chính cuûa caàu chì HRC laø: voû caàu chì keøm caùc ñaàu noái, daây chaûy caàu chì, vaät
lieäu daäp hoà quang (thöôøng laø caùt thaïch anh), ñeá caàu chì keøm ngaøm keïp, nieâm chì baùo tình traïng
caàu chì vaø tay keïp caàu chì cho pheùp thay noùng caàu chì khi hö hoûng.
Tieâu chuaån aùp duïng cuûa caàu chì haï aùp coù ñieän aùp ñeán 1000VAC vaø 1500V DC laø tieâu chuaån
IEC 60269, cuï theå:
Tieâu chuaån IEC 60269-1: Qui ñònh chung
Tieâu chuaån IEC 60269-2: Qui ñònh cho caàu chì coâng nghieäp
Tieâu chuaån IEC 60269-3: Qui ñònh cho caàu chì daân duïng
Caùc maõ hieäu vaø phaïm vi öùng duïng cuûa caàu chì haï aùp theo tieâu chuaån IEC 60269 bao goàm:

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 164

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

Baûng 9.4. Maõ hieäu vaø phaïm vi öùng duïng cuûa caàu chì haï aùp
Maõ hieäu Phaïm vi aùp duïng
gG Caàu chì phoå duïng baûo veä daây/caùp
gM Caàu chì phoå duïng baûo veä ñoäng cô
aM Caàu chì chæ baûo veä ngaén maïch ñoäng cô
aR Caàu chì baûo veä thieát bò baùn daãn
gTr Caàu chì baûo veä maùy bieán aùp
gR, gS Caàu chì baûo veä thieát bò baùn daãn vaø daây daãn
gL, gF, gI Caàu chì thay theá caàu chì gG ñeå baûo veä daây daãn

Loaïi caàu chì ñöôïc söû duïng ñeå choáng quaù taûi vaø ngaén maïch trong maïng haï aùp daân duïng coù ñaëc
tính gG phuø hôïp vôùi IEC 60269-3. Loaïi naøy coù hai doøng qui öôùc ñöôïc tieâu chuaån hoaù goàm:
Doøng khoâng noùng chaûy Inf: ñaây laø giaù trò doøng maø caàu chì coù theå chòu ñöôïc maø khoâng
bò noùng chaûy trong thôøi gian qui ñònh. Ví duï: caàu chì coù doøng ñònh möùc 32A chòu ñöôïc
doøng 40A (1,25In) maø khoâng noùng chaûy trong khoaûng thôøi gian nhoû hôn 1h (Baûng 4.2).
Doøng noùng chaûy If: ñaây laø giaù trò doøng gaây ra hieän töôïng noùng chaûy caàu chì tröôùc khi
keát thuùc khoaûng thôøi gian qui ñònh. Ví duï: caàu chì coù doøng ñònh möùc 32A khi chòu
doøng 52,1A (1,6In) phaûi noùng chaûy trong khoaûng thôøi gian nhoû hôn 1h (Baûng 4.2).
Caùc thí nghieäm tieâu chuaån cuûa IEC 269-1 yeâu caàu ñaëc tính caàu chì naèm giöõa hai ñöôøng cong
giôùi haïn cho caàu chì ñöôïc xem xeùt (Hình 9.18). Töø ñaëc tính mieàn chaûy vaø khoâng chaûy cuûa caàu chì
nhaän thaáy caàu chì khoâng thích hôïp ñeå baûo veä choáng quaù taûi ôû möùc thaáp. Do ñoù caàn söû duïng daây
daãn coù tieát dieän lôùn hôn nhaèm traùnh haäu quaû quaù taûi keùo daøi (trong tröôøng hôïp xaáu nhaát quaù taûi
60% trong 1h).
Trong maïng haï aùp coâng nghieäp, loaïi caàu chì coù ñaëc tính gM (baûo veä ñoäng cô khi khôûi ñoäng
laãn khi ngaén maïch nhöng khoâng baûo veä quaù taûi) vaø loaïi caàu chì coù ñaëc tính aM keát hôïp vôùi rô le
nhieät baûo veä choáng quaù taûi coù möùc quaù taûi <4In. Ñaëc tính cuûa hai loaïi caàu chì naøy phuø hôïp vôùi
IEC 60269-1 vaø IEC 60269-2.
Ñaëc tröng cho loaïi caàu chì gM vaø aM laø: doøng ñònh möùc cuûa daây chì vaø voû caàu chì In vaø ñaëc
tuyeán I/t (Ich -characteristic). Maõ caàu chì loaïi gM ñöôïc theå hieän nhö sau: InMIch vôùi In chæ ñaëc tính
nhieät ôû taûi thöôøng vaø Ich lieân quan ñeán ñaëc tính ngaén haïn (khôûi ñoäng). Hình 9.19 trình baøy vuøng
noùng chaûy tieâu chuaån hoaù cho caàu chì aM, vôùi löu yù raèng ñaëc tuyeán ñeå thí nghieäm caùc caàu chì aM
ñöôïc cho giaù trò töø 4In trôû ñi vaø caùc caàu chì theo IEC 60269 ñöôïc duøng phaûi coù ñaëc tuyeán naèm
trong vuøng toâ môø.

Baûng 9.5. Doøng chaûy vaø khoâng chaûy cuûa caàu chì
Loaïi Doøng ñònh möùc (*) Doøng qui öôùc Doøng qui öôùc Thôøi gian
In (A) khoâng chaûy Inf (A) chaûy If (A) qui öôùc (h)
gG In ≤ 4A 1,5In 2,1In 1
gM 4 <In ≤ 16A 1,5In 1,9In 1
16 <In ≤ 63A 1,25In 1,6In 1
63 <In ≤ 160A 1,25In 1,6In 2
(*)
Ich cho caàu 160 <In ≤ 400A 1,25In 1,6In 3
chì gM 400 <In 1,25In 1,6In 4

Ñaëc tính baûo veä ñieån hình cuûa moät soá caàu chì haï aùp, trình baøy ôû Hình 9.20.

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 165

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

Ñöôøng cong thôøi gian toái Ñöôøng cong thôøi gian toái
thieåu tieàn hoà quang thieåu tieàn hoà quang
1h

Ñöôøng cong thôøi gian

ñöùt chì
Ñöôøng cong thôøi gian
ñöùt chì

Inf If I 4In I
Hình 9.18. Mieàn chaûy vaø khoâng chaûy Hình 9. 19.Vuøng noùng chaûy tieâu chuaån
cuûa caàu chì gG vaø gM hoaù cuûa caàu chì aM

Caàu chì gG baûo veä daây daãn

aM
Baûo veä ñoäng cô

aR
Baûo veä thieát bò baùn daãn

Hình 9. 20. Ñaëc tuyeán baûo veä gR

cuûa caàu chì Baûo veä thieát bò baùn daãn & Daây daãn

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 166

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

Caùc caàu chì ngaøy nay coù khaû naêng caét doøng ngaén maïch lôùn raát nhanh nhôø toác ñoä noùng chaûy
nhanh cuûa daây chaûy. Doøng ngaén maïch seõ bò caét tröôùc khi ñaït giaù trò ñænh (Hình 9.21). Söï giôùi haïn
doøng ngaén maïch laøm giaûm öùng löïc nhieät vaø cô gaây ra bôûi doøng ngaén maïch. Do ñoù, laøm giaûm
nguy cô hö hoûng khi xuaát hieän ngaén maïch.
Giaù trò doøng caét ngaén maïch cuûa caàu chì döïa treân giaù trò hieäu duïng cuûa thaønh phaàn xoay chieàu
trong doøng söï coá. Hình 9.22 trình baøy giaù trò doøng ñænh giôùi haïn so vôùi giaù trò hieäu duïng thaønh
phaàn xoay chieàu cho caàu chì haï aùp. Ví duï trong ñoà thò naøy, caàu chì 100A seõ caét doøng hieäu duïng
söï coá 2kA vaø giôùi haïn doøng ñænh ôû 5kA, caét doøng hieäu duïng söï coá 20kA vaø giôùi haïn doøng ñænh ôû
10kA. Neáu khoâng coù caàu chì giôùi haïn doøng, giaù trò ñænh coù theå ñaït ñeán 50kA.

Tf -thôøi gian chaûy tieàn hoà quang; Ta -thôøi gian Iscpeak –Doøng ñænh söï coá giaû ñònh; Iscrms – Doøng
coù hoà quang; Ttc -thôøi gian toång caét doøng söï coá hieäu duïng xoay chieàu

Hình 9.21. Doøng giôùi haïn bôûi caàu chì Hình 9.22. Doøng ñænh giôùi haïn so vôùi
doøng söï coá hieäu duïng xoay chieàu
Löu yù: Trong coâng nghieäp loaïi caàu chì haï aùp maõ hieäu HRC laø loaïi caàu chì coù khaû naêng caét
doøng ngaén maïch cao-ñeán 120kA.
Caàu chì haï aùp ñöôïc löïa choïn theo caùc ñieàu kieän sau:
+ Ñieän aùp ñònh möùc Un:
U n ≥ U max (9.35)
+ Doøng ñònh möùc In
IB ≤ In ≤ IZ (9.36)
I 2 ≤ 1,45I Z (9.37)
ÔÛ ñaây: Umax laø ñieän aùp lôùn nhaát cuûa maïng ñieän; IB laø doøng ñieän laøm vieäc lôùn nhaát treân daây
daãn; IZ laø doøng phaùt noùng cho pheùp cuûa daây daãn ñaõ keå ñeán ñieàu kieän laép ñaët trong thöïc teá; I2 laø
doøng taùc ñoäng ngaét quaù taûi trong thôøi gian qui öôùc cuûa caàu chì (Baûng 9.5).
Tröôøng hôïp nhieät ñoä moâi tröôøng θ > 40oC hay nôi laép caàu chì coù laép ñaët thoâng gioù vôùi toác ñoä
gioù V>0m/s thì caàn hieäu chænh doøng ñònh möùc cuûa caàu chì:
IBnew=(Kθ/KV)IB (9.38)

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 167

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

+ Doøng caét ngaén maïch ñònh möùc Icu

I cu ≤ I N (9.39)
ÔÛ ñaây: Icu laø doøng ñieän caét ngaén maïch ñònh möùc cuûa caàu chì; IN laø doøng ngaén maïch 3 pha tính
toaùn taïi nôi ñaët caàu chì.
+ Loaïi caàu chì: baûo veä chung, baûo veä ñoäng cô, baûo veä thieát bò ñieän töû,…

Baûng 9.6. Heä soá Kθ vaø KV

θ (oC) Kθ V(m/s) KV

40 1 0 1

45 1.03 1 1.05

50 1.07 2 1.10

55 1.11 3 1.15

60 1.16 4 1.20

65 1.21 5 1.25

70 1.27 >5 1.25

9.7. Tuû ñieän

Tuû phaân phoái laø nôi nguoàn cung caáp ñi vaøo vaø ñöôïc chia ra thaønh caùc maïch nhaùnh, moãi maïch
ñöôïc ñieàu khieån vaø baûo veä bôûi caàu chì hoaëc CB. Ñieän nguoàn ñöôïc noái vaøo thanh caùi qua moät
thieát bò ñoùng caét chính (CB hoaëc boä caàu dao-caàu chì). Thoâng thöôøng tuû phaân phoái hay ngaên tuû phaân
phoái coù caáu taïo bao goàm caùc thaønh phaàn trình baøy ôû Hình 9.24. Caùc thieát bò ñieän löïc nhö CB vaø caàu
chì thöôøng naèm treân moät giaøn khung lui veà phía sau cuûa tuû. Caùc thieát bò hieån thò vaø ñieàu khieån
(ñoàng hoà ño, ñeøn, nuùt nhaán v.v..) ñöôïc laép ôû maët tröôùc cuûa tuû.
Tuû thöôøng ñöôïc boïc voû baèng kim loaïi nhaèm ñeå baûo veä caùc phaàn töû beân trong nhö: maùy caét,
ñoàng hoà chæ thò, rôle, caàu chì, choáng va ñaäp cô hoïc, rung vaø nhöõng taùc ñoäng ngoaïi lai coù theå aûnh
höôûng ñeán hoaït ñoäng cuûa heä (nhieãm ñieän töø, buïi, aåm…), ñoàng thôøi baûo veä ngöôøi traùnh ñieän giaät.
Hieän nay, tuû ñieän ñöôïc thieát keá phaûi thoûa tieâu chuaån IEC 60439-1 vaø coù caùc loaïi nhö sau:
+ Tuû ñoùng caét chính (EMSB): thöôøng laép ñaët ngay phía haï aùp cuûa traïm bieán aùp phaân phoái, vaø caáp
ñieän cho tuû phaân phoái chính.ï
+ Tuû phaân phoái chính (MDB): nhaän ñieän töø tuû doùng caét chính vaø phaân phoái cho caùc tuû phaân phoái.
Caùc tuû phaân phoái chính thöôøng laø tuû ñieän taàng, tuû ñieän phaân xöôûng,…
+ Tuû phaân phoái (DB): nhaän ñieän töø tuû phaân phoái chính vaø caáp ñieän tröïc tieáp cho caùc phuï taûi. Ñaây
laø loaïi tuû thöôøng ñöôïc duøng cho nhöõng öùng duïng ñaëc thuø nhö: tuû ñieàu khieån ñoäng cô, tuû chieáu
saùng…
Tuøy theo möùc ñoä ngaên caùch noäi boä baèng löôùi chaén hay vaùch ngaên cuûa caùc phaàn töû maø chia
laøm 4 daïng laép raùp (Form tuû):
+ Daïng 1: Khoâng ngaên caùch;
+ Daïng 2: Ngaên caùch thanh caùi vôùi caùc ñôn vò (thaønh phaàn);

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 168

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

+ Daïng 3: Ngaên caùch thanh caùi vôùi caùc ñôn vò vaø ngaên caùch taát caû caùc ñôn vò vôùi nhau, ngoaïi
tröø ñaàu ra cuûa chuùng;
+ Daïng 4: Gioáng daïng 3 nhöng bao goàm caû caùc ñaàu ra cuûa caùc ñôn vò.
Daïng 1 thöôøng ñöôïc söû duïng cho ngaên tuû tuï buø. Daïng 2 giuùp cho thao taùc treân thieát bò vaø
maïch ñaáu daây ra an toaøn hôn so vôùi daïng 1. Daïng 3 vaø 4 ñöôïc duøng khi khoâng gian cho moãi ñôn
vò coù haïn vì raát khoù thao taùc hay baûo trì neáu khoâng ngaên caùch caùc ñôn vò, tröø khi phaûi caét ñieän
toaøn tuû.

Hình 9.23. Caùc loaïi daïng tuû phaân phoái

Tuû ñieän thöôøng ñöôïc choïn theo caùc ñieàu kieän nhö sau:
Chöùc naêng tuû.
Sô ñoà boá trí caùc thieát bò trong tuû.
Ñieän aùp hoaït ñoäng cuûa caùc thieát bò ñoùng-caét
Doøng ñònh möùc cuûa caùc thieát bò ñoùng-caét
Khaû naêng chöùa CB.
Phuï kieän keøm theo.
Ñoä kín cuûa tuû thoâng qua chæ soá baûo veä IP-baûo veä choáng xaâm nhaäp cuûa vaät theå raén vaø
nöôùc. Chæ soá baûo veä IP caøng cao thì tuû caøng kín (Baûng 9. 7).
Kích thöôùc tuû: chieàu daøi, chieàu roäng, chieàu cao.
Baûng 9.7. Maõ chæ soá baûo veä IP
IP
Chöõ soá Choáng xaâm nhaäp cuûa vaät raén Chöõ soá Choáng xaâm nhaäp cuûa nöôùc
ñaàu thöù hai
0 (khoâng ñöôïc baûo veä ) 0 (khoâng ñöôïc baûo veä )
1 - Ñöôøng kính ≥50mm 1 - Gioït ñöùng
2 - Ñöôøng kính ≥50mm 2 - Nhoû gioït
3 - Ñöôøng kính ≥50mm 3 - Buïi nöôùc
4 - Ñöôøng kính ≥50mm 4 - Baén nöôùc
5 - Baûo veä buïi baån 5 - Voøi phun
6 - Baûo veä choáng buïi moät 6 - Phun maïnh
caùch hoaøn toaøn 7 - Ngaâm taïm thôøi
8 - Ngaâm lieân tuïc

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 169

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

1. Maët sau, 2. Maët hoâng, 3.Maët treân, 4. Cöûa phaàn daønh cho thanh goùp/caùp, 5. Cöûa trong suoát, 6. Ñeá, 7. Giaù ñôõ
phía treân, 8. Khay ñeá, 9. Ngaên thieát bò ño, 10. Giaù gaù laép vaø naép che CB, 11. Naép che, 12. Giaù ñôõ gaù laép thanh
goùp, 13. Thanh ñôõ thanh goùp, 14. Heä thoáng thanh thaúng ñöùng, 15. Thanh ngang ñeå gaù thieát bò kieåu hai haøng, 16.
Thanh ngang ñeå gaù thieát bò kieåu moät haøng, 17. Thanh ñôõ, 18. CB.

Hình 9.24. Caáu taïo tuû phaân phoái ñieän chính

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 170