Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS.

Quyeàn Huy AÙnh

CHÖÔNG 10

CHIEÁU SAÙNG DAÂN DUÏNG &COÂNG NGHIEÄP

10.1. AÙnh saùng vaø maøu saéc
Moïi vaät theå ôû nhieät ñoä lôùn hôn khoâng ñoä tuyeät ñoái (0K) seõ khoâng ngöøng böùc xaï naêng löôïng
vaøo khoâng gian chung quanh noù döôùi daïng soùng ñieän töø .
Tuy nhieân, chæ coù moät phaàn böùc xaï trong moät phaïm vi böôùc soùng raát heïp töø 380mm ñeán
780mm môùi gaây ra trong maét ngöôøi caûm giaùc saùng vaø ñöôïc goïi laø aùnh saùng.
Maét con ngöôøi gioáng nhö moät thieát bò thu nhaän aùnh saùng theo caûm giaùc maøu saéc khaùc nhau
chuyeån ñoåi voâ cuøng tinh teá töø ñoû sang tím, maø raát khoù chæ ñònh chính xaùc böôùc soùng giôùi haïn giöõa
chuùng.
Döôùi ñaây laø moät soá ñònh nghóa caùc aùnh saùng khaùc nhau theo phoå cuûa chuùng:
 AÙnh saùng chæ goàm coù moät böôùc soùng goïi laø aùnh saùng ñôn saéc, töông öùng vôùi caùc böôùc
soùng khaùc nhau laø caùc maøu khaùc nhau.
 AÙnh saùng pha troän lieân tuïc cuûa taát caû caùc böôùc soùng (trong phaïm vi 780 -380 mm) vôùi lieàu
löôïng khaùc nhau töông öùng vôùi aùnh saùng lieân tuïc. Treân hình 3-1a bieåu dieãn phoå lieân tuïc
cuûa ñeøn nung saùng.
 Phoå cuûa moät aùnh saùng cuõng coù theå khoâng lieân tuïc, hay goïi laø phoå vaïch, ví duï nhö aùnh
saùng cuûa moät loaïi ñeøn phoùng ñieän Hình.10.1b.

Hình 10.1.a. Quang phoå lieân tuïc Hình 10.1.b. Quang phoå giaùn ñoaïn

10.2. Maét ngöôøi vaø söï caûm thuï aùnh saùng, maøu saéc
10.2.1. Maét ngöôøi
Maét ngöôøi laø cô quan caûm thuï aùnh saùng coù khaû naêng chuyeån ñoåi khoâng tuyeán tính vaø thay ñoåi
theo thôøi gian caùc kích thích quang hoïc thaønh caùc tín hieäu ñieän ñeå truyeàn leân naõo vaø taïo neân ôû ñoù
moät hieän töôïng goïi laø “söï nhìn”.
10.2.2. Ñoä nhaïy caûm theo böôùc soùng
Ñoä nhaïy caûm aùnh saùng cuûa maét ngöôøi trong phoå aùnh saùng khoâng ñeàu nhau theo caùc böôùc soùng
khaùc nhau. Trong aùnh saùng ban ngaøy, maét nhaïy caûm lôùn nhaát vôùi tia vaøng luïc (böôùc soùng

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 171

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

=555mm) vaø giaûm daàn veà hai phía tím vaø ñoû. Trong aùnh saùng ban ñeâm hay hoaøng hoân ñoä nhaïy
caûm lôùn nhaát cuûa maét ngöôøi laïi laø tia xanh luïc (= 510 mm) vaø cuõng giaûm daàn ñeán tím vaø cam.

Hình 10.2. Caáu taïo maét ngöôøi

10.2.3. Tröôøng nhìn
Tröôøng nhìn cuûa maét ngöôøi xaùc ñònh ñöôïc nhö sau:
 Tröôøng nhìn ngang: khoaûng 1800C
 Tröôøng nhìn ñöùng: khoaûng 1300C
Nhöng tröôøng nhìn trung taâm chæ coù khoaûng 20 (Hình 10.4)

Hình 10.3. Ñoä nhaïy caûm töông ñoái cuûa maét ngöôøi Hình 10.4. Tröôøng nhìn cuûa maét ngöôøi
10.3. Caùc ñôn vò cô baûn
10.3.1. Quang thoâng F
Quang thoâng laø coâng suaát saùng cuûa nguoàn saùng vaø ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc (10.1):
λ2

F   kWλ υ λ dλ (10.1)
λ1

ÔÛ ñaây: Wλ laø haøm phaân boá phoå cuûa naêng löôïng böùc xaï; υ λ laø haøm soá ñoä nhaïy caûm töông ñoái,
k laø heä soá chuyeån ñoåi ñôn vò, λ1 = 380 nm, λ 2 = 780 nm.

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 172

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

λ2

F  683  Wλ υ λ dλ (10.2)
λ1

Quang thoâng coù ñôn vò ño laø lumen (lm). Quang thoâng cuûa caùc loaïi ñeøn ñöôïc cho bôûi nhaø saûn
xuaát.
10.3.2. Cöôøng ñoä aùnh saùng I

Hình 10.5. Cöôøng ñoä saùng Hình 10.6. Ñöôøng cong phaân boá cöôøng ñoä saùng

Cöôøng ñoä saùng laø maät ñoä khoâng gian cuûa quang thoâng do nguoàn saùng böùc xaï vaø ñöôïc xaùc
ñònh theo bieåu thöùc:
dF
I OA  lim (10.3)
dΩ  0 d Ω

Ñôn vò cuûa cöôøng ñoä saùng laø candela (cd).

Moät trong nhöõng soá lieäu quan troïng nhaát cuûa moät loaïi ñeøn laø “Ñöôøng cong phaân boá cöôøng ñoä
saùng”. Ñöôøng cong naøy cho bieát giaù trò cuûa cöôøng ñoä saùng theo taát caû caùc höôùng khoâng gian, tính
töø ñieåm goác laø taâm quang hoïc cuûa nguoàn.
Ñöôøng cong phaân boá cöôøng ñoä saùng ñöôïc cho öùng vôùi quang thoâng chuaån laø 1000 lm. Ñoái vôùi
loaïi ñeøn coù quang thoâng ñ khaùc 1000 lm thì cöôøng ñoä saùng theo höôùng  ñöôïc quy ñoåi theo
bieåu thöùc:

I  I  . ñ (10.4)
1000
10.3.3. Ñoä roïi E
Ñoä roïi laø maät ñoä quang thoâng treân beà maët ñöôïc chieáu saùng.
F
E (10.5)
S
Ñôn vò ñoä roïi laø lux (lx).
Heä soá ñoàng ñeàu ñoä roïi laø tyû soá giöõa ñoä roïi toái thieåu vaø ñoä roïi trung bình treân maët phaúng laøm
vieäc.
Quan heä giöõa ñoä roïi, cöôøng ñoä vaø khoaûng caùch
Xeùt moät nguoàn ñieåm O, böùc xaï quang thoâng vôùi cöôøng ñoä I tôùi moät vi phaân dieän tích ds ôû
khoaûng caùch r so vôùi nguoàn thì quan heä giöõa ñoä roïi, cöôøng ñoä vaø khoaûng caùch laø:

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 173

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

I cos 
E (10.6)
r2
Coâng thöùc (10.6) coøn ñöôïc goïi laø ñònh luaät bình phöông nghòch ñaûo khoaûng caùch cuûa ñoä roïi.
10.3.4. Ñoä choùi L
Ñoä choùi L cuûa moät beà maët phaùt saùng dS theo moät höôùng khaûo saùt laø tyû soá giöõa cöôøng ñoä saùng
I α theo höôùng ñoù Hình.10.7.
I
L  (10.7)
dS cos 
Ñôn vò ñoä choùi laø cd/m2.

Hình 10.7. Ñoä choùi L

10.3.5. Heä soá phaûn xaï, xuyeân thaáu vaø haáp thuï aùnh saùng

a. Phaûn xaï ñònh höôùng, b. Phaûn xaï khueách taùn hoaøn toaøn, c. Phaûn xaï hoãn hôïp ñònh höôùng
d. Phaûn xaï hoaøn toaøn, e. Xuyeân thaáu hoaøn toaøn
Hình 10.8. Ñaëc ñieåm phaûn xaï vaø xuyeân thaáu cuûa vaät lieäu

Neáu coù moät löôïng quang thoâng Fi ñi tôùi moät beà maët vaät lieäu thì seõ coù theå xaûy ra caùc tröôøng
hôïp sau:
 Moät phaàn cuûa quang thoâng tôùi seõ phaûn xaï töø beà maët ñoù, kyù hieäu F ;
 Moät phaàn cuûa quang thoâng tôùi seõ bò vaät lieäu haáp thuï, kyù hieäu F ;
 Moät phaàn cuûa quang thoâng tôùi seõ xuyeân qua vaät lieäu, kyù hieäu Fτ .
Heä soá phaûn xaï aùnh saùng laø tyû soá giöõa Fρ vaø Fi :

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 174

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

F

Fi
Heä soá haáp thuï aùnh saùng laø tyû soá giöõa F vaø Fi :
F

Fi
Heä soá xuyeân saùng laø tyû soá giöõa Fτ vaø Fi :
Fτ
τ
Fi
Caùc heä soá , ,  tuyø thuoäc vaøo vaät lieäu, tính beà maët cuûa vaät lieäu vaø maøu saéc cuûa vaät lieäu.
Giöõa chuùng coù quan heä nhö sau:
 1 (10.8)

10.4. Tieän nghi nhìn

10.4.1. Moät soá ñaëc ñieåm sinh lyù cuûa söï nhìn
1. Khaû naêng phaân bieät cuûa maét ngöôøi: Xaùc ñònh baèng goùc maø ngöôøi quan saùt coù theå phaân
bieät ñöôïc hai ñieåm hoaëc hai vaïch ñaët gaàn nhau.
2. Ñoä töông phaûn C
Ñoä töông phaûn C ñöôïc xaùc ñònh baèng bieåu thöùc:
L  L n ΔL
C v  (10.9)
Ln Ln
ÔÛ ñaây: Lv, Ln laàn löôït laø ñoä choùi cuûa vaät caàn nhìn vaø cuûa neàn treân ñoù ñaët vaät.
Ñoä töông phaûn laø yeáu toá caàn thieát ñeå phaân bieät caùc vaät vaø hình daïng cuûa chuùng.
10.4.2. Söï choùi loaù
1. Choùi loaù nhieãu: laø söï choùi loaù laøm giaûm khaû naêng nhìn do noù laøm taêng ngöôõng ñoä choùi
töông phaûn.
2. Choùi loaù maát tieän nghi: xaûy ra khi coù moät söï vaät coù ñoä choùi cao naèm trong tröôøng nhìn cuûa
maét.
10.4.3. Ñoä roïi yeâu caàu
Ñoä roïi yeâu caàu Eyc laø ñoä roïi trung bình treân maët phaúng laøm vieäc (thöôøng naèm ngang), caàn
thieát ñeå tieán haønh toát nhaát coâng vieäc.
10.4.4. Nhieät ñoä maøu vaø tieän nghi moâi tröôøng saùng
Nhieät ñoä maøu laø ñaëc tröng maøu saéc cuûa nguoàn saùng, kyù hieäu Tm’ ñôn vò laø ñoä Kelvin (0K).
 2500  3000oK: maët trôøi laën, ñeøn nung saùng, aùnh saùng “noùng” (giaøu böùc xaï ñoû)
 4500  5000oK: aùnh saùng ban ngaøy khi trôøi saùng, aùnh saùng “ aám”
 6000 8000oK: aùnh saùng ngaøy trôøi ñaày maây, aùnh saùng “laïnh” (giaøu böùc xaï xanh da
trôøi).
Caùc nguoàn saùng coù nhieät ñoä maøu thaáp chæ duøng thích hôïp cho nhöõng nôi coù yeâu caàu ñoä roïi
thaáp.
Ngöôïc laïi nhöõng nôi coù yeâu caàu ñoä roïi cao laïi ñoøi hoûi caùc nguoàn saùng coù nhieät ñoä maøu lôùn.
Bieåu ñoà Kruithof (Hình 10.9) cho quan heä giöõa nhieät ñoä maøu vaø ñoä roïi yeâu caàu ñeå ñaït ñöôïc
moâi tröôøng aùnh saùng tieän nghi trong noäi thaát.

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 175

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

Hình 10.9. Bieåu ñoà Kruithof

10.4.5. Chæ soá hoaøn maøu
Chaát löôïng cao cuûa aùnh saùng theå hieän ôû chaát löôïng nhìn maøu, nghóa laø khaû naêng phaân bieät
chính xaùc caùc maøu saéc trong aùnh saùng.
Ñeå ñaùnh giaù khaû naêng hoaøn maøu cuûa ñeøn so vôùi nguoàn saùng chuaån thöôøng söû duïng chæ soá
hoaøn maøu (CRI – Color Rendering Index).
Chæ soá hoaøn maøu thay ñoåi töø 0 ñoái vôùi aùnh saùng ñôn saéc, ñeán 100 ñoái vôùi aùnh saùng traéng. Chæ
soá hoaøn maøu caøng cao thì chaát löôïng aùnh saùng ñöôïc xem laø caøng toát.
Trong kyõ thuaät chieáu saùng, thöôøng chia chaát löôïng aùnh saùng laøm ba möùc ñoä sau ñaây:
 IRC  66 - chaát löôïng keùm, duøng trong coâng nghieäp khoâng ñoøi hoûi phaûi phaân bieät
maøu saéc.
 IRC  85 - chaát löôïng trung bình, duøng cho caùc coâng vieäc bình thöôøng, khi chaát
löôïng nhìn maøu khoâng thaät ñaëc bieät.
 IRC  95 - chaát löôïng cao, duøng cho caùc coâng vieäc ñaëc bieät cuûa ñôøi soáng vaø coâng
nghieäp.
10.5. Nguoàn chieáu saùng nhaân taïo
10.5.1. Boùng ñeøn
Hieän nay coù raát nhieàu loaïi boùng ñeøn phuø hôïp vôùi caùc öùng duïng khaùc nhau. Tuy nhieân, ba loaïi
boùng ñeøn ñöôïc söû duïng roäng raõi nhaát ñoù laø: boùng ñeøn nung saùng, boùng ñeøn phoùng ñieän vaø boùng
ñeøn huyønh quang.
Thöôøng söû duïng caùc tham soá sau ñaây ñeå ñaùnh giaù caùc loaïi boùng ñeøn vaø aùnh saùng do chuùng
phaùt ra:
 Coâng suaát ñôn vò (W)
 Hieäu suaát saùng, ño baèng tyû soá giöõa quang thoâng do ñeøn phaùt ra vaø coâng suaát ñieän tieâu
thuï, ñôn vò laø lumen/oat (lm/W).
 Nhieät ñoä maøu Tm’ (0K) duøng ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä tieän nghi moâi tröôøng saùng.
 Chæ soá hoaøn maøu CRI, cho bieát chaát löôïng aùnh saùng, ñaùnh giaù theo söï caûm thuï chính
xaùc caùc maøu saéc.
 Tuoåi thoï cuûa boùng ñeøn.

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 176

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

1. Boùng ñeøn nung saùng

Caáu taïo ñeøn nung saùng theå hieän ôû Hình 10.10.

Hình 10.10. Caáu taïo boùng ñeøn nung saùng

Ñeøn nung saùng coù tim laø nguoàn saùng thoâng duïng nhaát trong chieáu saùng daân duïng. AÙnh saùng
phaùt ra bôûi boùng ñeøn nung saùng töø tim ñeøn ñöôïc ñoát noùng bôûi doøng ñieän ñi qua noù. Tim ñeøn
thöôøng laøm baèng tungstene vaø ñöôïc ñaët trong moät boùng thuyû tinh chöùa ñaày khí trô (azoât, argon,
krypton) ôû aùp suaát nhoû. Khí trô coù taùc duïng giaûm bôùt aùp suaát trong vaø ngoaøi boùng ñeøn vaø giaûm söï
boác hôi cuûa tim ñeøn, phía döôùi ñeøn coù ñuoâi ñeøn ñeå laép boùng ñeøn vaøo löôùi ñieän.
Haïn cheá cuûa loaïi ñeøn naøy laø tuoåi thoï ngaén vaø hieäu suaát saùng thaáp. Ñeøn nung saùng ñöôïc söû
duïng cho chieáu saùng daân duïng, trang trí vaø thöông maïi. Hieäu suaát saùng thay ñoåi tuyø theo coâng
suaát ñôn vò vaø loaïi tim ñeøn, nhöng coù giaù trò trong khoaûng töø 15 ñeán 25lm/W.
Tuy nhieân, ñeøn nung saùng saûn sinh aùnh saùng aám, coù chæ soá hoaøn maøu cao vaø khoâng yeâu caàu söû
duïng keøm vôùi cuoän chaán löu. Ñeøn nung saùng coøn coù theå ñieàu chænh ñoä saùng baèng thieát bò töông
ñoái ñôn giaûn, coù nhieàu loaïi hình daïng khaùc nhau vaø do kích thöôùc nhoû neân thöôøng ñöôïc söû duïng
trong chieáu saùng trang trí noäi thaát.
2. Boùng ñeøn phoùng ñieän HID

Hình 10.11. Caáu taïo boùng phoùng ñieän

Boùng ñeøn phoùng ñieän coù caáu taïo goàm moät oáng thuyû tinh beân trong coù hai ñieän cöïc Anode (A)
vaø Catode (K), vaø moät loaïi hôi kim loaïi.
Khi ñaët moät ñieän theá cao giöõa hai ñieän cöïc, seõ taïo thaønh moät daûi saùng doïc oáng: ñoù laø doøng hoà
quang phoùng ñieän, nhöng laø moät daûi ñôn saéc thöôøng ôû vuøng cöïc tím, chöa phaûi laø aùnh saùng.
Ñeå taïo ra aùnh saùng caàn phaûi coù hôi kim loaïi. Tuyø theo loaïi hôi kim loaïi maø coù caùc loaïi ñeøn
phoùng ñieän khaùc nhau.

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 177

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

Thöïc nghieäm cho thaáy, muoán ñaït ñöôïc phoùng ñieän taïo ra aùnh saùng caàn:
 Taïo ñieän aùp ñuû lôùn giöõa hai ñieän cöïc ñeå moài ñeøn;
 Giaûm ñieän aùp ñeå giöõ aùnh saùng oån ñònh vaø khoâng laøm hoûng ñeøn.
Caùc loaïi ñeøn phoùng ñieän thöôøng coù coâng suaát cao neân thöôøng ñöôïc duøng ôû nhöõng nôi caàn aùnh
saùng roäng, phuø hôïp kinh teá.
a. Boùng ñeøn hôi natri

Hình 10.12. Caáu taïo boùng ñeøn hôi natri

Ñeøn hôi natri ñöôïc chia laøm hai loaïi: loaïi aùp suaát thaáp vaø loaïi aùp suaát cao.
 Ñeøn hôi natri aùp suaát thaáp: coù aùnh saùng vaøng – cam. Ñeøn hôi natri aùp suaát thaáp ñöôïc
duøng nhieàu trong chieáu saùng caùc loaïi ñöôøng giao thoâng: xa loä, ñöôøng cao toác, ñöôøng
haàm, caùc baõi ñaäu xe lôùn …
 Ñeøn hôi natri aùp suaát cao: coù aùnh saùng traéng. Ñeøn hôi natri aùp suaát cao thöôøng duøng
cho chieáu saùng caùc khu vöïc caàn vaän chuyeån, caùc ñòa ñieåm coâng nghieäp, caàu taøu, beán
baõi, caùc trung taâm thöông maïi, saân theå thao, beân trong caùc toaø nhaø hay caùc xöôûng
coâng nghieäp naëng.
b. Boùng ñeøn hôi thuyû ngaân cao aùp

Hình 10.13. Caáu taïo boùng ñeøn hôi thuûy ngaân cao aùp

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 178

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

Ñeøn thuyû ngaân cao aùp laø loaïi ñeøn phoùng ñieän ñöôïc cheá taïo ñaàu tieân, nhaèm ñaùp öùng yeâu caàu
caàn coù loaïi ñeøn coù hieäu suaát cao, kích thöôùc nhoû vaø coâng suaát ñôn vò lôùn. Khi môùi ñöôïc cheá taïo,
nhöôïc ñieåm chính cuûa loaïi ñeøn naøy laø chæ soá hoaøn maøu thaáp. Tuy nhieân, cuøng vôùi söï xuaát hieän
cuûa ñeøn thuyû ngaân cao aùp coù vaùch trong cuûa boùng ñöôïc phuû moät lôùp phosphor, maøu saéc trôû neân
traéng hôn vaø ñöôïc caûi thieän raát nhieàu.
Ñeøn thuyû ngaân cao aùp coù hai loaïi:
 Loaïi duøng theâm chaán löu, khi laëp ñaët phaûi coù chaán löu rieâng tuyø theo ñieän theá vaø coâng
suaát cuûa moãi loaïi boùng. Loaïi naøy baét saùng raát chaäm nhöng raát oån ñònh.
 Loaïi khoâng caàn chaán löu vì beân trong boùng ñöôïc maéc noái tieáp oáng phoùng ñieän vôùi moät
tim sôïi ñoát Wolfram phaùt saùng khi ñoát noùng. Loaïi naøy baét saùng nhanh nhöng khi noùng
leân, boùng hay bò taét, nguoäi boùng môùi baät saùng leân laïi. Boùng noái tröïc tieáp vaøo löôùi ñieän.
Tuoåi thoï cuûa ñeøn thuyû ngaân cao aùp trung bình vaøo khoaûng 24000 giôø cho haàu heát caùc ñeøn
coâng suaát lôùn. Tuy nhieân, do quang thoâng ñeøn giaûm nhanh theo thôøi gian neân trong thöïc teá thôøi
gian vaän haønh ñeøn thöôøng ngaén hôn. Hieäu suaát saùng vaøo khoaûng töø 40 ñeán 60lm/W vaø ñeøn coù
coâng suaát ñôn vò caøng lôùn thì hieäu suaát saùng caøng cao.
Cuõng nhö haàu heát caùc loaïi ñeøn phoùng ñieän khaùc, ñeøn thuyû ngaân cao aùp khoâng theå khôûi ñoäng
töùc thôøi. Thôøi gian khôûi ñoäng ngaén, tuy nhieân caàn vaøo khoaûng 47 phuùt ñeå ñaït coâng suaát saùng cöïc
ñaïi vaø ñieàu naøy coøn phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä moâi tröôøng xung quanh.
Ñeøn hôi thuûy ngaân cao aùp ñöôïc khuyeán khích duøng chieáu saùng cho caùc toaø nhaø coù yeâu caàu
duøng nhieàu ñeøn: nhaø haùt, khaùch saïn, caùc phoøng coâng coäng. Ngoaøi ra ngöôøi ta coøn öùng duïng ñeå
chieáu saùng beân ngoaøi caùc toaø nhaø, caùc khu vöïc daønh rieâng cho ngöôøi ñi boä, quaûng tröôøng, vöôøn
hoa…
c. Boùng ñeøn Metal Halide

Hình 10.14. Caáu taïo boùng ñeøn Metal Halide

Ñeøn Metal Halide coù caáu taïo töông töï nhö ñeøn thuyû ngaân cao aùp nhöng coù theâm vaøo moät vaøi
phaàn töû kim loaïi trong oáng phoùng ñieän. Caùc öu ñieåm chuû yeáu cuûa vieäc thay ñoåi naøy laø gia taêng
hieäu suaát saùng töø 60 ñeán 100lm/W vaø caûi thieän chæ soá hoaøn maøu tôùi möùc ñaït yeâu caàu chieáu saùng

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 179

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

cho caùc khu thöông maïi. Vieäc ñieàu khieån aùnh saùng cuûa ñeøn Metal Halide cuõng deã daøng vaø chính
xaùc hôn so vôùi ñeøn thuyû ngaân cao aùp do aùnh saùng ñöôïc phaùt ra töø moät oáng phoùng khí nhoû, maø
khoâng phaûi toaøn voû boïc cuûa ñeøn.
Nhöôïc ñieåm cuûa ñeøn Metal Halide laø tuoåi thoï ngaén (töø 12000 ñeán 20000 giôø) so vôùi ñeøn thuyû
ngaân vaø ñeøn sodium cao aùp. Thôøi gian khôûi ñoäng cuûa ñeøn Metal Halide cuõng gaàn nhö ñeøn thuyû
ngaân cao aùp. Söï baät saùng laïi, sau khi söï suït giaûm ñieän aùp laøm taét ñeøn, veà caên baûn laø laâu hôn vaøo
khoaûng 10 ñeán 12 phuùt, tuyø thuoäc vaøo thôøi gian laøm nguoäi ñeøn.
d. Boùng ñeøn hôi Sodium
Ñeøn hôi sodium coù 2 loaïi
 Boùng ñeøn hôi Sodium aùp suaát cao: Vaøo thaäp nieân 70 söï gia taêng giaù naêng löôïng ñaõ ñaët ra
taàm quan troïng cuûa vieäc naâng cao hieäu suaát ñeøn, ñeøn sodium cao aùp (ñöôïc trieån khai vaøo
naêm1960) ñaõ coù caùc öùng duïng raát roäng raõi. Vôùi hieäu suaát saùng vaøo khoaûng töø 80 ñeán 140lm/W,
caùc ñeøn naøy coù hieäu suaát saùng gaáp 7 laàn boùng ñeøn nung saùng coù cuøng coâng suaát vaø gaáp ñoâi so vôùi
moät vaøi loaïi ñeøn thuyû ngaân vaø ñeøn huyønh quang. Hieäu suaát saùng khoâng chæ laø öu ñieåm duy nhaát
cuûa loaïi ñeøn naøy. Ñeøn Sodium cao aùp coøn coù tuoåi thoï cao nhaát 24000 giôø, vaø coù caùc ñaëc tính duy
trì quang thoâng toát nhaát so vôùi taát caû caùc loaïi ñeøn phoùng ñieän. Maøu chuû yeáu cuûa ñeøn sodium cao
aùp laø maøu vaøng. Ñaây laø maøu lyù töôûng cho haàu heát caùc öùng duïng chieáu saùng coâng nghieäp vaø ngoaøi
nhaø.
 Boùng ñeøn hôi Sodium aùp suaát thaáp: Ñeøn sodium haï aùp coù hieäu suaát saùng ban ñaàu cao nhaát
trong taát caû caùc ñeøn phoùng ñieän coù treân thò tröôøng ngaøy nay vaøo khoaûng töø 100 ñeán 180 lm/W.
Maëc duø vaäy, do haàu heát caùc ñeøn sodium haï aùp ñeàu coù phaàn saéc vaøng trong phoå nhìn thaáy neân coù
chæ soá hoaøn maøu raát thaáp. Ngoaøi ra, vieäc ñieàu khieån aùnh saùng ñeøn loaïi naøy cuõng khoù khaên hôn
caùc ñeøn phoùng ñieän khaùc do kích thöôùc lôùn cuûa oáng phoùng ñieän. Tuoåi thoï trung bình cuûa ñeøn
sodium haï aùp vaøo khoaûng 18000 giôø.

Hình 10.15. Caáu taïo boùng ñeøn Sodium cao aùp Hình 10.16. Caáu taïo boùng ñeøn Sodium haï aùp

3. Boùng ñeøn huyønh quang

Nguyeân taéc phaùt saùng cuûa ñeøn huyønh quang cuõng theo nguyeân lyù cuûa ñeøn phoùng ñieän.
Ñeøn huyønh quang saûn sinh aùnh saùng baèng caùch taùc ñoäng leân lôùp phosphor ñöôïc löïa choïn boïc ôû
maët trong cuûa thaønh oáng vôùi naêng löôïng cuûa tia cöïc tím, ñöôïc saûn sinh bôûi phoùng ñieän hôi thuyû
ngaân. Maøu cuûa aùnh saùng phaùt ra phuï thuoäc löôïng vaø chaát huyønh quang vaø aùp suaát trong oáng. Do

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 180

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

caùc ñaëc tính cuûa söï phoùng ñieän trong chaát khí neân cuoän chaán löu caàn ñöôïc söû duïng ñeå khôûi ñoäng
vaø vaän haønh ñeøn huyønh quang.
Tuyø theo cheá ñoä baät saùng ñeøn huyønh quang ñöôïc chia laøm 2 loaïi:
 Loaïi baät saùng baèng taécte (Stater) vaø caáp ñieän baèng chaán löu (Ballast) thöôøng
 Loaïi baät saùng töùc thôøi khoâng caàn ñoát noùng tröôùc.

Hình 10.17. Caáu taïo boùng ñeøn huyønh quang

Caùc öu ñieåm cuûa boùng ñeøn huyønh quang bao goàm vieäc gia taêng hieäu suaát saùng vaø coù tuoåi thoï
daøi hôn ñeøn nung saùng. Hieäu suaát saùng cuûa ñeøn huyønh quang vaøo khoaûng töø 45 ñeán 90 lm/W. Do
coù ñoä saùng thaáp cuûa beà maët phaùt saùng vaø ít phaùt nhieät neân ñeøn huyønh quang laø loaïi ñeøn lyù töôûng
ñeå chieáu saùng cho khu vöïc vaên phoøng, tröôøng hoïc, caùc nôi maø vaán ñeà phaùt nhieät vaø tieän nghi nhìn
laø quan troïng.
Caùc nhöôïc ñieåm cuûa ñeøn huyønh quang laø kích thöôùc lôùn, khoù ñieàu khieån aùnh saùng, quang
thoâng vaø ñieàu kieän vaän haønh phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä moâi tröôøng xung quanh.
4. Nhöõng loaïi boùng ñeøn môùi
a. Boùng ñeøn Halogen
Ñaây laø boùng ñeøn nung saùng chöùa hôi halogen, cho pheùp naâng cao nhieät ñoä nung saùng cuûa tim
ñeøn, nhôø ñoù naâng cao chaát löôïng aùnh saùng maø giaûm ñöôïc söï boác hôi tim ñeøn tungstene laøm ñen
daàn boùng ñeøn. So vôùi ñeøn nung saùng bình thöôøng, boùng ñeøn hallogen coù nhöõng öu ñieåm hôn.

Hình 10.18. Caáu taïo boùng ñeøn huyønh quang

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 181

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

b. Boùng ñeøn compacte

Ñaây laø moät daïng môùi cuûa boùng ñeøn huyønh quang, coù caáu taïo vaø nguyeân lyù hoaït ñoäng gioáng
nhö ñeøn huyønh quang. Tuy nhieân, kích thöôùc boùng nhoû hôn, khaû naêng sinh nhieät thaáp, coâng suaát
tieâu thuï nhoû hôn.

Hình 10.19.Ñeøn compact

c. Boùng ñeøn caûm öùng ñieän töø
Ñaây laø loaïi boùng ñeøn theá heä môùi nhaát, döïa treân nguyeân lyù caûm öùng ñieän töø, khoâng coù tim ñeøn,
vôùi öu ñieåm noåi baät veà tuoåi thoï (leân tôùi 60000 giôø).
10.5.2. Thoâng soá kyõ thuaät vaø phaïm vi öùng duïng cuûa caùc loaïi boùng ñeøn
Thoâng soá kyõ thuaät cuûa caùc loaïi boùng ñeøn trình baøy ôû Baûng 10.1 vaø phaïm vi öùng duïng cuûa caùc
loaïi boùng ñeøn trình baøy ôû Baûng 10.2.
10.5.3. Ñeøn chieáu saùng
Ñeøn chieáu saùng bao goàm boùng ñeøn vaø caùc phuï tuøng ñi theo ñeøn.
1. Ñöôøng cong phaân boá cöôøng ñoä saùng
Ñöôøng cong phaân boá cöôøng ñoä saùng laø ñöôøng cong bieåu dieãn cöôøng ñoä saùng theo moïi höôùng
trong khoâng gian.
Ñöôøng cong phaân boá cöôøng ñoä saùng cuûa ñeøn phaùt saùng ñieåm (boùng ñeøn nung saùng) ñöôïc bieåu
dieãn treân moät maët phaúng chöùa truïc xoay cuûa ñeøn. Ñoái vôùi ñeøn duøng boùng ñeøn coù daïng oáng (boùng
ñeøn huyønh quang), ñöôøng cong naøy ñöôïc laäp treân hai maët phaúng vuoâng goùc vôùi ñeøn, theo phöông
doïc vaø theo phöông ngang.
Baûng 10.4 trình baøy ñöôøng cong phaân boá cöôøng ñoä saùng cuûa moät soá loaïi ñeøn thoâng duïng.
2. Caùc kieåu chieáu saùng
Theo phaân boá quang thoâng cuûa ñeøn trong khoâng gian, thöôøng chia thaønh naêm kieåu chieáu saùng
nhö sau (Baûng 10.3):
a. Kieåu chieáu saùng tröïc tieáp:khi coù treân 90% quang thoâng do ñeøn böùc xaï höôùng xuoáng phía
döôùi.
 Tröïc tieáp heïp khi quang thoâng taäp trung chính vaøo maët phaúng laøm vieäc, khi ñoù caùc
töôøng beân ñeàu bò toái.
 Tröïc tieáp roäng khi quang thoâng phaân boá roäng hôn trong nöûa khoâng gian phía döôùi, khi
ñoù caùc töôøng beân cuõng ñöôïc chieáu saùng.

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 182

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

Kieåu chieáu saùng nöûa tröïc tieáp khi coù töø 60 ñeán 90% quang thoâng böùc xaï höôùng xuoáng phía
döôùi. Khi ñoù caùc töôøng beân vaø caû traàn cuõng ñöôïc chieáu saùng, boùng toái giaûm ñi. Moâi tröôøng saùng
trong tröôøng hôïp naøy seõ tieän nghi hôn. Kieåu chieáu saùng naøy thích hôïp trong caùc nhaø vaên phoøng,
nhaø ôû, phoøng traø, phoøng aên.
b. Kieåu chieáu saùng hoãn hôïp: khi coù töø 40 ñeán 60% quang thoâng böùc xaï höôùng xuoáng döôùi. Khi
ñoù caùc töôøng beân, ñaëc bieät laø traàn ñöôïc chieáu saùng nhieàu hôn.
Caùc kieåu hoãn hôïp thöôøng ñöôïc aùp duïng trong khoâng gian coù traàn vaø töôøng phaûn xaï maïnh aùnh
saùng.
c. Kieåu chieáu saùng nöûa giaùn tieáp: khi coù töø 10 ñeán 40% quang thoâng böùc xaï höôùng xuoáng phía
döôùi.
d. Kieåu chieáu saùng giaùn tieáp: khi coù treân 90% quang thoâng böùc xaï höôùng leân phía treân.
Khi aùp duïng caùc kieåu chieáu saùng giaùn tieáp vaø nöûa giaùn tieáp seõ ñöôïc moät khoâng gian chieáu
saùng khueách taùn hoaøn toaøn hoaëc moät phaàn, vì theá moâi tröôøng saùng caøng ñaït ñöôïc tieän nghi cao
hôn. Hai kieåu chieáu saùng naøy thöôøng söû duïng cho caùc phoøng khaùn giaû, caùc nhaø haøng, nhaø aên …
3. Hieäu suaát chieáu saùng cuûa ñeøn
Hieäu suaát chieáu saùng cuûa ñeøn laø tyû soá (theo phaàn traêm) giöõa quang thoâng thoaùt ra khoûi ñeøn vaø
quang thoâng do ñeøn böùc xaï ra, kyù hieäu 
Fd
 .100 % (10.10)
Fb
ÔÛ ñaây: Fb laø quang thoâng böùc xaï cuûa boùng ñeøn; Fd laø quang thoâng thoaùt ra khoûi ñeøn.
10.6. Kyõ thuaät chieáu saùng noäi thaát
10.6.1. Caùc baøi toaùn trong kyõ thuaät chieáu saùng noäi thaát
Kyõ thuaät chieáu saùng noäi thaát nhaèm ñaït ñöôïc söï phaân boá aùnh saùng tieän nghi phuø hôïp vôùi yeâu
caàu söû duïng cuûa noäi thaát.
Moät phöông aùn boá trí ñeøn coù theå gaây choùi loaù, maát tieän nghi cho ngöôøi laøm vieäc trong phoøng
hay khoâng phuï thuoäc vaøo caùc yeáu toá sau ñaây:
 Chöùc naêng söû duïng cuûa phoøng
 Ñoä roïi yeâu caàu treân maët phaúng laøm vieäc
 Vò trí cuûa ñeøn trong tröôøng nhìn cuûa moät ngöôøi quan saùt
 Ñoä choùi cuûa ñeøn döôùi caùc goùc quan saùt khaùc nhau
Moät phöông aùn thieát keá chieáu saùng noäi thaát hoaøn haûo phaûi giaûi quyeát toát 3 baøi toaùn cô baûn sau
ñaây:
 Baøi toaùn coâng naêng: baøi toaùn naøy nhaèm ñaûm baûo ñuû tieâu chuaån ñoä roïi treân maët phaúng
laøm vieäc cho caùc coâng vieäc cuï theå, phuø hôïp vôùi chöùc naêng noäi thaát. Ñaây laø baøi toaùn
thieân veà kyõ thuaät chieáu saùng.
 Baøi toaùn ngheä thuaät kieán truùc: baøi toaùn naøy ñoøi hoûi ngöôøi thieát keá phaûi keát hôïp kheùo
leùo aùnh saùng vôùi khoâng gian, hình daïng, trang trí ñieâu khaéc vaø maøu saéc noäi thaát, vôùi
taâm sinh lyù con ngöôøi ñeå taïo neân hieäu quaû ngheä thuaät haøi hoaø, töùc laø nhaèm taïo ñöôïc
moät aán töôïng thaåm myõ cuûa ngheä thuaät kieán truùc vaø caùc vaät tröng baøy trong noäi thaát.
 Baøi toaùn kinh teá: baøi toaùn naøy nhaèm xaùc ñònh caùc phöông aùn toái öu thoaû maõn caû coâng
naêng, ngheä thuaät kieán truùc, voán ñaàu tö vaø chi phí vaän haønh.

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 183

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

Baûng 10.1. Thoâng soá caùc loaïi boùng ñeøn

Boùng ñeøn nung saùng tieâu chuaån ñieän aùp 220V
Coâng suaát ñeøn W 25 40 60 75 100 150 200 300 500 1000
Quang thoâng Lm 230 430 730 960 1380 2220 3150 5000 8400 18800
Chieàu daøi mm 105 118 160 189 240 274
Ñeá ñeøn E 27 E 27, 40 E 40
Boùng ñeøn Krypton Boùng ñeøn hình oáng
Coâng suaát ñeøn W 25 40 60 75 100 35 60 120 35 60
Quang thoâng Lm 235 475 800 1030 1500 220 420 840 240 420
Chieàu daøi mm 88 88 88 96 96 300 500 1000 300 500
Ñeá ñeøn E27 2xS14s 1xS14d
Boùng ñeøn huyønh quang tieâu chuaån Boùng ñeøn huyønh quang 3 haøng
Coâng suaát cuûa Quang thoâng, lm Quang thoâng, lm Coâng suaát
Ñeøn Cuoän daây Chieàu daøi Aùnh saùng Aùnh saùng Aùnh saùng Aùnh saùng Aùnh saùng Aùnh saùng cuûa ñeøn
W W (mm)
traéng traéng nheï maøu aám ban ngaøy traéng maøu aám W
20 5 590 1050 1200 1200 1300 1450 1450 18
40 10 1200 2500 3200 3200 3250 3450 3450 36
65 13 150 4000 5100 5100 5200 5400 5400 58
Boùng ñeøn huyønh quang compact vôùi ballast ôû trong
Hình xuyeán ñeá ñeøn loaïi E 27 Hình troøn (laêng truï) ñeá ñeøn: E27 Hình chöõ U (ñeá ñeøn :G13)
Coâng Ñöôøng Chieàu Coâng Chieàu Coâng Chieàu Ñöôøng
Quang Quang Ñöôøng Quang
suaát kính cao suaát cao suaát cao Kính
thoâng Lm thoâng lm kính mm thoâng Lm
W mm mm W mm W mm mm
9 425 148 72 5 250 82 27
12 700 165 100
13 600 158 72 7 400 112 27
18 1000 165 100
18 900 168 72 9 600 144 27
24 1450 216 100
25 1200 178 72 11 900 212 27
Boùng ñeøn hôi thuûy ngaân cao aùp Boùng ñeøn thuûy ngaân ballast töï thaân
Coâng suaát, W 50 80 125 250 400 700 1000 160 250 500 1000
Quang thoâng , Lm 1800 3800 6300 13000 22000 40000 58000 3100 5600 14000 32500
Chieàu daøi , mm 130 156 156 226 290 330 390 177 226 275 315
Ñeá ñeøn E 27 E 40 E 27 E 40
Boùng ñeøn hôi sodium cao aùp Boùng ñeøn Metal Halide
Coâng Quang thoâng Lm Chieàu daøi mm Coâng Chieàu
Quang thoâng
Suaát suaát daøi Ñeá ñeøn Kieåu boá trí
Hình ellip Hình oáng Hình ellip Hình oáng Lm
W W mm
5.600 6.500 156 156 75 5.000 114 R73 p45
70
95.000 10.000 186 211 150 11.250 132 R7s p45
100
15.500 17.000 226 211 250 20.000 163 Fc2 p45
150
25.000 25.500 226 257 360 25.000 206 Fc2 p45
250
47.000 48.000 290 285 1.000 90.000 260 Fc2 p45
120.000 130.000 400 400 2.000 170.000 490 E40 p60
Kieåu boá trí: baát kyø, ñeá ñeøn: E40 3.500 300.000 490 E40 p60
Ñeøn hôi sodium haï aùp Kieåu boá trí

Coâng suaát ñeøn, W 18 35 55 90 135 180

Quang thoâng, Lm
1.800 4.800 8.000 13.500 22.500 33.000
216 310 425 528 775 1.120
Chieàu daøi, mm
Kieåu boá trí p20
h 150 h110 h110 p20 p20

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 184

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

Baûng 10.2. Phaïm vi öùng duïng cuûa caùc loaïi boùng ñeøn
Loaïi ñeøn
Phaïm vi öùng duïng Thuyû
Metal Sodium Sodium Natri Natri haï
ngaân cao
Halide haï aùp cao aùp cao aùp aùp
aùp
Chieáu saùng trong nhaø
Deät, giaáy, coâng nghieäp len vaø da thuoäc 
Coâng nghieäp ñieän, cô khí chính xaùc 
Coâng nghieäp xe hôi, cô khí cheá taïo maùy  
Hoaù hoïc, coâng nghieäp nhöïa  
Khuoân ñuùc, luyeän kim, nhaø maùy xi maêng    
Nhaø maùy nhieät ñieän     
Xöôûng in 
Vaên phoøng lôùn, phoøng thính giaû 
Cöûa haøng, sieâu thò 
Phoøng chôø xe  
Phoøng trieån laõm, phoøng tröng baøy 
Chieáu saùng ngoaøi trôøi, ñöôøng phoá
Ñöôøng ñaëc tröng, khu daïo boä  
Loái thoaùt chính, ñöôøng cao toác     
Quaûng tröôøng, caàu      
Ñöôøng ngaàm, chaân caàu   
Khu qua ñöôøng   
Giao loä     
Keânh, choát   
Ñöôøng ñua    
Ñöôøng noâng thoân   
Chieáu saùng saân bay   
Khu coâng nghieäp
Kho, baõi ñoå xe      
Caàu taøu vaø beán taøu     
Haàm moû, kho chöùa than    
Coâng trình
Saân vaän ñoäng, ñeøn pha     
Chieáu saùng cao toác, bia töôûng nieäm     
Chieáu saùng coâng vieân, baõi coû     

10.6.2. Caùc thuaät chieáu saùng noäi thaát

a. Phaân boá ñoä choùi hôïp lyù
Ñaëc ñieåm cuûa chieáu saùng töï nhieân tröôùc heát laø ñaëc ñieåm cuûa söï phaân boá ñoä choùi trong tröôøng
nhìn cuûa ngöôøi: thöôøng ñoä choùi giaûm daàn töø phaàn baàu trôøi (cao nhaát), chaân trôøi (trung bình) vaø
maët ñaát (thaáp nhaát). Ñem phaân boá ñoä choùi naøy vaøo noäi thaát seõ taïo ñöôïc caûm giaùc töï nhieân, quen
thuoäc, yeân tónh raát caàn thieát cho caùc phoøng laøm vieäc, lôùp hoïc, nhaø taäp luyeän vaø thi ñaáu theå thao,
beänh vieän.v.v.
Ñoái vôùi nhöõng khoâng gian coù yeâu caàu ñoä roïi cao (töø 700 ñeán 1200lx) coù theå taïo ra moät traàn
saùng. Khi ñoù, seõ gaây ñöôïc caûm giaùc chan hoaø aùnh saùng, khoâng khí trang troïng vaø nghi leã. Khi aùp
duïng trong chieáu saùng coâng nghieäp coù theå loaïi boû ñöôïc caûm giaùc naëng neà cuûa keát caáu maùi. Aùp
duïng giaûi phaùp naøy cho caùc coâng trình ngaàm (nhö meâtro, ñöôøng ngaàm…) cuõng ñaït hieäu quaû töông
töï.
Nhöng khi aùp duïng phöông thöùc chieáu saùng naøy trong caùc saûnh nhaø coâng coäng, phoøng khaùn
giaû seõ laøm maát ñi khaû naêng caûm nhaän nhöõng neùt ñieâu khaéc gôïi caûm cuûa taïo hoaù treân khuoân maët

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 185

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

con ngöôøi. Ñeå khaéc phuïc tình traïng naøy, coù theå boá trí theâm caùc nguoàn ñieåm coù ñoä choùi cao saép
xeáp theo moät nhòp ñieäu xaùc ñònh.
Baûng 10.3. Caùc kieåu chieáu saùng

Kieåu chieáu saùng %chieáu leân treân % chieáu xuoáng döôùi Ñöôøng phaân boá

Tröïc tieáp 0 – 10% 100 – 90%

Nöûa tröïc tieáp 10 – 40% 90 – 60%

Hoãn hôïp 40 – 60% 60 – 40%

Hoãn hôïp khueách taùn 40 – 60% 60 – 40%

Nöûa giaùn tieáp 60 – 90% 40 – 10%

Giaùn tieáp 90 – 100% 10 – 0%

b. Chieáu saùng theo höôùng phuø hôïp

Moät ñaëc ñieåm coù yù nghóa quan troïng cuûa aùnh saùng töï nhieân laø tính ñònh höôùng cuûa noù: aùnh
saùng luoân tôùi töø phía treân. Bôûi vaäy, neáu noäi thaát ñöôïc chieáu saùng töø treân xuoáng seõ taïo ñöôïc caûm
giaùc töï nhieân. Theo caùc chuyeân gia aùnh saùng, neân chieáu aùnh saùng töø treân xuoáng, taïo thaønh goùc
nghieâng töø 450 ñeán 600 so vôùi maët phaúng ngang.
Nhôø tính coù höôùng, aùnh saùng seõ taïo ra caùc nhòp ñieäu saùng toái treân moïi vaät. Ñoä choùi ñoàng ñeàu
treân voû (hoaëc voøm) laøm maát ñi söùc bieåu hieän gôïi caûm cuûa chuùng vaø ñoä saâu cuûa khoâng gian.
Muoán taïo ñöôïc söï lieân töôûng chuùng vôùi baàu trôøi, caàn thieát keá sao cho ñoä choùi cuûa noù taêng daàn töø
chaân tôùi ñænh.
c. Taïo ñoä töông phaûn caàn thieát
Ñoä töông phaûn aùnh saùng khoâng chæ laø moät yeáu toá caàn thieát ñeå phaân bieät chi tieát maø coøn thuoäc
phaïm truø thaåm myõ. Trong noäi thaát, neân söû duïng aùnh saùng sao cho taïo tyû leä saùng toái töông töï nhö
tyû leä quen thuoäc trong töï nhieân cuûa ñòa phöông mình.
Giaûi phaùp “hieäu quaû saân khaáu” thích hôïp cho caùc phoøng thi ñaáu theå thao: ñoä roïi cao nhaát ôû
saøn ñaáu, nhoû nhaát ôû khaùn ñaøi. Söï phaân boá khoâng ñeàu ñoä choùi cuõng ñöôïc aùp duïng cho caùc phoøng
trieån laõm, nhaø baûo taøng, nhaø haùt,…. Khi ñoù, phaûi baûo ñaûm ñoä roïi toát nhaát ôû khu vöïc tröng baøy, ôû
saân khaáu, coøn ôû vuøng ngöôøi xem ñoä roïi phaûi nhoû ñeå ñaït ñöôïc söï thích öùng cuûa thò giaùc. Khi muoán
nhaán maïnh chaát lieäu, chi tieát trang trí, neân duøng aùnh saùng tröôït treân beà maët vaät lieäu ñoù.

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 186

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

Baûng 10.4. Ñaëc tuyeán phaân boá cöôøng ñoä saùng moät soá ñeøn thoâng duïng
Ñaëc tuyeán phaân boá Heä soá phaûn xaï Caùc loaïi ñeøn
cöôøng ñoä saùng vôùi ñeøn Traàn 0.8 0.5 0.3
coù quang thoâng chuaån Töôøng 0.5 0.3 0.5 0.3 0.3 Kieåu choaù Ghi chuù LB
1000Lm Saøn 0.3 0.1 0.3 0.1 0.3 0.1 0.3 0.1 0.1 ñeøn
Chæ Choaù 60
soá Heä soá söû duïng (%) phaûn chieáu
phoøng Chuøm
saùng heïp
0.6 61 58 54 52 59 57 53 51 51 Choaù phaûn 80
1.0 80 75 73 36 76 73 70 68 67 chieáu
Ñeøn ñôn
1.5 95 86 88 82 90 84 84 80 79
2.0 102 91 96 87 95 89 91 86 84 75
3.0 111 97 106 95 103 95 99 92 91 Choaù troøn

5.0 119 102 115 100 109 98 106 97 96

Chæ 65
soá Heä soá söû duïng (%) Choaù phaúng
phoøng
0.6 52 49 43 42 49 48 42 41 41 45
1.0 73 67 64 60 69 65 61 59 58 Choaù phaúng coù
vaùch ngaên caùch
1.5 89 81 81 75 83 78 77 73 72
2.0 97 86 89 81 90 83 84 79 78
3.0 107 94 101 90 99 91 94 88 86 Choaù phaûn 75
chieáu nhieàu ñeøn
5.0 116 100 111 97 106 96 102 94 93
Chæ Choaù kính 50
soá Heä soá söû duïng (%) traéng ñuïc
phoøng
0.6 41 39 31 30 37 35 29 28 27 Boä ñeøn kieãu 65
1.0 59 55 49 46 52 50 44 43 41 laêng truï
1.5 74 67 64 60 66 61 58 55 52
2.0 83 74 73 67 73 68 66 62 59 Ñeøn boùng 70
3.0 95 83 87 77 83 76 77 71 68 thuõy tinh
5.0 106 91 99 86 91 83 87 80 76

Chæ Phaân boá aùnh 90

soá Heä soá söû duïng (%) saùng töï do
phoøng
0.6 36 34 27 26 29 28 23 22 19 Maøng 82
1.0 52 48 43 40 41 39 35 33 29 Laminate
1.5 65 59 56 52 52 49 45 43 38
2.0 74 66 65 59 58 54 52 49 43 Kính traéng ñuïc 80
3.0 84 74 77 68 66 61 61 57 50
5.0 94 81 88 77 74 67 70 64 56
Chæ Traéng roäng 70
soá Heä soá söû duïng (%)
phoøng
0.6 15 15 9 10 11 12 6 8 5
1.0 28 27 20 19 18 19 13 13 8

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 187

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

1.5 41 39 31 30 26 25 20 19 13 Traéng heïp 50

2.0 51 48 41 40 32 30 26 25 16
3.0 65 58 55 52 39 37 34 32 20
5.0 77 68 70 63 45 43 42 39 24

10.7. Kyõ thuaät chieáu saùng coâng nghieäp

10.7.1. Caùc khaùi nieäm trong chieáu saùng coâng nghieäp
1. Hieän tröôøng
Hieän tröôøng laø tình traïng, vò trí cuûa moät maët baèng laøm vieäc, nôi tröïc tieáp dieãn ra lao ñoäng saûn
xuaát, taïo saûn phaåm cho xaõ hoäi. Hieän tröôøng coâng nghieäp coù theå chia laøm 2 loaïi:
a. Loaïi traàn thaáp
Ñaây laø caùc nhaø xöôûng coù ñoä cao cuûa traàn ñeán maët saøn nhoû hôn 6m. Tröôøng hôïp naøy, thöôøng
duøng caùc boä ñeøn HID coù coâng suaát ñôn vò nhoû hay trung bình vaø coù ñöôøng cong phaân boá cöôøng ñoä
saùng kieåu roäng. Ñieàu naøy cho pheùp khoaûng caùch giöõa 2 ñeøn baèng hay lôùn hôn chieàu cao treo ñeøn
tính toaùn. Tröôøng hôïp naøy, ñeå traùnh choùi ñoâi luùc phaûi duøng choaù.
b. Loaïi traàn cao
Ñaây laø caùc nhaø xöôûng coù ñoä cao töø traàn ñeán saøn treân 6m. Tröôøng hôïp naøy thöôøng duøng caùc boä
ñeøn HID coù coâng suaát ñôn vò lôùn, coù ñöôøng cong phaân boá cöôøng ñoä saùng kieåu trung bình vaø heïp.
Ñeøn ñöôïc treo cao vaø khoaûng caùch giöõa hai boä ñeøn khoaûng (0,8  1,5) chieàu cao treo ñeøn tính
toaùn.
2. Moâi tröôøng
Moâi tröôøng coâng nghieäp coù theå ñöôïc chia laøm caùc loaïi nhö sau:
a. Moâi tröôøng bình thöôøng
Ñaây laø moâi tröôøng coù ít buïi, nhieät ñoä moâi tröôøng trung bình khoaûng 400C. Caùc boä ñeøn coù theå
treo töø thaáp ñeán cao vaø caùc daõy ñeøn coù theå boá trí theo haøng ngang hay haøng doïc. ÔÛ ñaây, coù theå
dieãn ra nhöõng hoaït ñoäng phöùc taïp vaø naëng neà. Do ñoù, ñoä roïi caàn ñaït möùc cao, maøu saéc vaø ñoä
töông phaûn cuõng ñoùng vai troø raát quan troïng.
b. Moâi tröôøng naëng
Ñaây laø moâi tröôøng coù buïi baån ôû möùc trung bình, ñoä aåm cao cuøng vôùi söï toàn taïi cuûa nhöõng
rung ñoäng, heä soá phaûn xaï thaáp, nhieät ñoä moâi tröôøng coù theå leân tôùi treân 400C. Caùc boä ñeøn coù theå
ñöôïc treo cao hôn ôû nhöõng khu vöïc saûn xuaát naëng, cuõng coù theå treo thaáp hôn taïi nhöõng khu vöïc
tieán haønh caùc hoaït ñoäng kieåm tra vaø hoaøn thieän saûn phaåm. Trong moâi tröôøng naëng, coâng vieäc
thöôøng ñöôïc tieán haønh treân maët thaúng ñöùng cuõng nhö yeâu caàu veà chieáu saùng cho nhöõng ñoái
töôïng 3 chieàu.
Caùc boä ñeøn huyønh quang caàn coù nhöõng maùng treo chaéc chaén vaø coù ñoä phaûn xaï cao ñeå thuaän
tieän cho vieäc treo ñeøn vaø ñònh höôùng aùnh saùng tôùi maët phaúng laøm vieäc.
Caùc boä ñeøn HID ñöôïc löïa choïn chuyeân bieät vaø caùc phuï kieän coù theå ñöôïc yeâu caàu laép ñaët rieâng
ñeå chòu ñöôïc caùc taùc ñoäng cuûa moâi tröôøng.
c. Moâi tröôøng ñaëc bieät
Ñaây laø moâi tröôøng ñoøi hoûi söï xem xeùt ñaëc bieät vì tính chaát cuûa moâi tröôøng xung quanh vaø
nhöõng hoaït ñoäng dieãn ra trong khu vöïc laøm vieäc. Tuy moâi tröôøng naøy khoâng phaûi laø moâi tröôøng
nguy hieåm nhöng caàn phaûi löïa choïn vaø laép ñaët caùc ñeøn chieáu saùng chuyeân duøng.
Ñaëc tröng cuûa moâi tröôøng naøy laø caùc nhaø maùy saûn xuaát thöïc phaåm, saûn xuaát giaáy, phoøng X
quang, phoøng voâ truøng …

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 188

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

d. Moâi tröôøng nguy hieåm

Ñaây laø moâi tröôøng toàn taïi nhöõng chaát khí, chaát loûng hay buïi baån lô löûng trong khoâng khí vaø raát
coù theå chuùng seõ baét chaùy khi toàn taïi vôùi soá löôïng lôùn. Ñaêïc tröng cuûa moâi tröôøng naøy laø caùc ngaønh
thuoäc coâng nghieäp daàu moû, khai khoaùng, cheá bieán goã…
10.7.2. Caùc yeâu caàu cuûa chieáu saùng coâng nghieäp
1. Phuø hôïp vôùi moâi tröôøng laøm vieäc
Moät trong nhöõng vaán ñeà quan troïng cuûa thieát keá chieáu saùng laø söï phaân tích chi tieát moâi tröôøng
beân trong cuûa khoâng gian coâng nghieäp. Nhöõng phaàn töû chöùc naêng taùc ñoäng ñeán thieát keá chieáu
saùng vaø aûnh höôûng ñeán keát quaû nhaän ñöôïc bao goàm: chieàu cao traàn nhaø, ñoä boùng beà maët phoøng,
nhöõng cöûa soå, aùnh saùng maët trôøi vaø caáu truùc hình hoïc cuûa khu vöïc caàn chieáu saùng.
Nhöõng ñieàu kieän nhö: buïi vaø chaát baån, hôi nöôùc, nhöõng vò trí aåm öôùt, khu vöïc coù ñaøi phun
nöôùc. Nhöõng vuøng coù saâu boï - coân truøng, khu vöïc coù theå xaûy ra nhöõng rung ñoäng, va chaïm baát
ngôø, nhöõng khu vöïc ñaëc bieät nhö: cheá bieán thöïc phaåm… coù yù nghóa quan troïng trong vieäc löïa choïn
caùc loaïi ñeøn thích hôïp.
2. Tính tieän nghi cao
Heä thoáng chieáu saùng coù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán taâm lyù ngöôøi lao ñoäng. Neáu chieáu saùng ñaït
ñöôïc möùc tieän nghi cao thì seõ daãn ñeán:
 Taêng naêng suaát lao ñoäng
 Giaûm pheá phaåm
 Giaûm taàn soá xuaát hieän tai naïn lao ñoäng
 Taïo ñieàu kieän toát cho vieäc ñaûm baûo caùc ñieàu kieän veä sinh, söùc khoûe chung
Ñeå ñaït ñöôïc möùc tieän nghi cao, heä thoáng chieáu saùng caàn ñaûm baûo:
 Ñoä roïi treân toaøn maët phaúng laøm vieäc phaûi ñaït giaù trò toái thieåu theo yeâu caàu
 Maøu saéc aùnh saùng phaûi phuø hôïp vôùi tính chaát coâng vieäc
 Khoâng gaây choùi
3. Tính meàm deûo cuûa heä thoáng chieáu saùng
Hieän nay, trong moâi tröôøng coâng nghieäp, lao ñoäng saûn xuaát ngaøy caøng phaùt trieån, ñeå hoaït
ñoäng saûn xuaát ñöôïc phuø hôïp thì vieäc môû roäng nhaø xöôûng, taùi boá trí laïi caùc daây chuyeàn thieát bò laø
ñieàu taát yeáu. Khi ñoù, heä thoáng chieáu saùng phaûi ñöôïc boá trí laïi. Trong tröôøng hôïp naøy, söû duïng heä
thoáng daây caáp ñieän meàm deûo vaø coù döï tröõ toû ra ñaëc bieät hieäu quaû, maët khaùc cuõng giaûm ñöôïc chi
phí laép ñaët theâm vaø taùi boá trí ñeøn trong töông lai.
4. Tính an toaøn cao
Tính an toaøn theå hieän qua caùc yeáu toá sau:
 Cöïc tieåu hoùa thôøi gian ngöng laøm vieäc
 Traùnh hieän töôïng hoaït nghieäm khi söû duïng ñeøn huyønh quang baèng caùch boá trí ñeøn treân
caùc pha khaùc nhau (nhaát laø caùc boä ñeøn coù 2 hay 3 boùng) hay coù theå söû duïng chaán löu
ñieän töû ñöa taàn soá töø 50Hz leân 20.000Hz.
 Giaûm söï hö hoûng gaây nguy hieåm cho ngöôøi vaø thieát bò.
 Ñaët caùc thieát bò baûo veä choáng roø (ELCB), choáng xaûy ra chaïm chaäp, chaùy noå cuõng nhö
ñieän giaät.
 Phaûi coù heä thoáng chieáu saùng söï coá, chieáu saùng khaån caáp khi xaûy ra hoûa hoaïn hoaëc

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 189

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

thieáu nguoàn. Heä thoáng naøy phaûi ñaûm baûo chieáu saùng caùc baûng chæ daãn vaø caùc loái thoaùt
hieåm, thaäm chí caû trong moâi tröôøng coù khoùi.
5. Yeâu caàu veà laép ñaët vaø baûo trì
Yeâu caàu naøy raát quan troïng trong vieäc löïa choïn phöông aùn chieáu saùng coâng nghieäp, löïa choïn
thieát bò vaø boá trí caùc boä ñeøn phaûi ñaûm baûo khoâng gaëp khoù khaên khi laép ñaët vaø baûo trì.
Trong nhieàu tröôøng hôïp, caùc boä ñeøn chieáu saùng coâng nghieäp treo raát cao, tröïc tieáp treân caùc coã
maùy hay ôû nhöõng vò trí ñoøi hoûi caùc thieát bò ñaëc bieät ñeå coù theå vöôn tôùi caùc boä ñeøn. Khi löïa choïn
caùc boä ñeøn caàn cöïc tieåu hoùa vieäc thi coâng, laép ñaët baûo trì.
Caùc ñeøn laép ñaët caàn choïn loaïi toát, tuoåi thoï cao, caùc daây daãn kieåu moâñun ñaáu nhanh. Vôùi vieäc
söû duïng caùc kieåu noái naøy, thôøi gian ñaáu ñeøn seõ giaûm nhieàu so vôùi caùch söû duïng daây cöùng, ñoàng
thôøi cuõng cho pheùp taùi boá trí ñeøn moät caùch nhanh choùng deã daøng.
6. Yeâu caàu veà tieát kieäm ñieän
Chieáu saùng coâng nghieäp laø moät trong nhöõng nguoàn naêng löôïng chính trong saûn xuaát coâng
nghieäp. Do ñoù, vieäc löïa choïn hôïp lyù caùc boä ñeøn seõ giaûm ñöôïc chi phí vaän haønh.
Caùc chæ tieâu thieát keá ñöôïc xem xeùt laø giaù tieàn ñieän taïi ñòa phöông, thôøi löôïng söû duïng aùnh
saùng trong ngaøy vaø khaû naêng öùng duïng caùc coâng ngheä tieát kieäm naêng löôïng hieän coù.
Ñeå tieát kieäm ñieän naêng caàn thöïc hieän caùc yeâu caàu:
 Phaân boá ñeøn hôïp lyù
 Choïn loaïi ñeøn coù: hieäu suaát phaùt saùng cao, coâng suaát treân moät ñôn vò ñeøn lôùn, tuoåi thoï
ñeøn cao
 Taän duïng toái ña aùnh saùng töï nhieân
 Naâng cao heä soá coâng suaát ñeøn nhö maéc tuï song song vôùi ñeøn huyønh quang
ÖÙng duïng caùc coâng ngheä töï ñoäng tieân tieán, caùc heä thoáng ñieàu khieån coù theå laø caûm bieán ñoäng,
caûm bieán aùnh saùng ban ngaøy, caùc heä thoáng ñieàu khieån theo thôøi gian vaø caùc heä thoáng ñieàu phoái
naêng löôïng, cho pheùp vaän haønh heä thoáng chieáu saùng moät caùch hôïp lyù nhaát cuõng nhö giaûm moät
caùch ñaùng keå löôïng ñieän naêng tieâu thuï. Hieän nay, khi söû duïng caùc heä thoáng tieát kieäm naêng löôïng
coù theå giaûm ñeán 30% löôïng ñieän naêng söû duïng.
7. Yeâu caàu veà chi phí
Chi phí chung cuûa heä thoáng chieáu saùng coâng nghieäp phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá: chi phí vaän
haønh vaø baûo trì, ñieän naêng söû duïng cho heä thoáng chieáu saùng, chi phí ñaàu tö mua saém thieát bò.
Trong ba thaønh phaàn treân, chi phí ñieän naêng chieám tyû leä lôùn nhaát. Vì vaäy, vieäc gia taêng chi phí
khoâng ñaùng keå ñeå mua caùc thieát bò tieát kieäm naêng löôïng thöôøng ñöôïc hoaøn voán raát nhanh. Vieäc
söû duïng caùc boä ñeøn toát coù theå gia taêng voán ñaàu tö ban ñaàu nhöng ñoàng thôøi mang laïi caùc lôïi ích
nhö: chæ soá hoaøn maøu cao, ñôn giaûn trong vaän haønh vaø baûo trì, chi phí vaän haønh thaáp.
Moät ñieàu caàn quan taâm laø hieäu quaû voán ñaàu tö ñöôïc theå hieän qua chaát löôïng chieáu saùng. Chaát
löôïng chieáu saùng caøng cao thì giuùp naâng cao naêng suaát, giaûm tyû leä pheá phaåm, chaát löôïng saûn
phaåm toát vaø gia taêng söï tin caäy cuûa khaùch haøng. Chaát löôïng chieáu saùng cao, coù theå giaûm tyû leä
pheá phaåm xuoáng 25%.
10.7.3. Caùc heä thoáng chieáu saùng trong coâng nghieäp
1. Chieáu saùng chung
Chieáu saùng chung laø hình thöùc chieáu saùng taïo ñoä roïi ñoàng ñeàu treân toaøn dieän tích chieáu saùng
cuûa phaân xöôûng, baèng caùch treo ñeøn theo moät quy luaät nhaát ñònh.

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 190

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

Chieáu saùng chung thöôøng ñöôïc duøng trong caùc phaân xöôûng coù dieän tích laøm vieäc roäng, coù yeâu
caàu veà ñoä roïi gaàn nhö nhau taïi moïi ñieåm treân beà maët laøm vieäc. Chieáu saùng chung coøn söû duïng
phoå bieán taïi nhöõng nôi maø ôû ñoù quaù trình coâng ngheä khoâng ñoøi hoûi maét phaûi laøm vieäc caêng thaúng.
Trong chieáu saùng chung, ñeøn thöôøng ñöôïc phaân boá theo hai caùch:
 Phaân boá ñeàu: ñeøn ñöôïc phaân boá ñeàu ñeå ñaït ñöôïc ñoä roïi treân toaøn dieän tích, thöôøng
duøng cho caùc phaân xöôûng coù thieát bò gioáng nhau vaø phaân boá ñeàu treân toaøn phaân
xöôûng.
 Phaân boá choïn loïc: ñeøn ñöôïc boá trí ôû nhöõng nôi thích hôïp ñeå taïo ra aùnh saùng coù lôïi nhaát
cho ngöôøi coâng nhaân vaän haønh ôû caùc cuïm maùy taäp trung. Caùch naøy thöôøng duøng trong
caùc phaân xöôûng coù maùy moùc phaân boá khoâng ñeàu hoaëc coù caùc maùy quaù cao gaây neân
caùc khoaûng toái trong phaân xöôûng.
2. Chieáu saùng cuïc boä
Chieáu saùng cuïc boä laø hình thöùc chieáu saùng cho nhöõng nôi caàn quan saùt chính xaùc, tæ mæ caùc saûn
phaåm khoù phaân bieät nhö: vaät coù kích thöôùc raát nhoû, vaät caàn coù ñoä roïi cao môùi phaân bieät ñöôïc.
Chieáu saùng cuïc boä thöôøng söû duïng caùc nguoàn saùng boå sung ñaët taïi caùc vò trí rieâng trong heä thoáng
chieáu saùng.
3. Chieáu saùng chung cuïc boä
Chieáu saùng chung cuïc boä laø hình thöùc chieáu saùng bao goàm chieáu saùng chung keát hôïp vôùi
chieáu saùng cuïc boä. Heä thoáng chieáu saùng chung cuïc boä ñöôïc söû duïng khi ñoái töôïng ñöôïc chieáu
saùng ñoøi hoûi ñoä roïi lôùn hôn do heä thoáng chieáu saùng chung cung caáp. ÔÛ khu vöïc naøy, coù theå söû
duïng gia taêng soá löôïng nguoàn saùng, taêng soá löôïng boùng ñeøn cho moãi nguoàn saùng hay söû duïng
boùng ñeøn coù coâng suaát cao hôn.
4. Chieáu saùng döï phoøng
Chieáu saùng döï phoøng duøng ñeå thay theá heä thoáng chieáu saùng naøy bò söï coá. Chieáu saùng döï
phoøng cho pheùp caùc hoaït ñoäng haøng ngaøy dieãn ra moät caùch bình thöôøng, tuyø thuoäc vaøo quy caùch
thieát keá ban ñaàu, vaø vaøo möùc ñoä hoûng hoùc cuûa heä thoáng chieáu saùng chung. Khi heä thoáng chieáu
saùng döï phoøng gaëp söï coá phaûi töï ñoäng chuyeån qua heä thoáng chieáu saùng khaån caáp.
5. Chieáu saùng khaån caáp
Chieáu saùng khaån caáp nhaèm ñaûm baûo cho ngöôøi deã daøng thoaùt ra khoûi ñòa ñieåm xaûy ra nguy
hieåm, trong tröôøng hôïp heä thoáng chieáu saùng bình thöôøng bò söï coá. Hôn nöõa, chieáu saùng khaån caáp
phaûi thoaû ñaùng ñeå cho pheùp tieán haønh baát kyø thao taùc an toaøn caàn thieát naøo taïi hieän tröôøng.
Chieáu saùng khaån caáp thöôøng taäp trung vaøo caùc bieån baùo chæ höôùng vaø loái thoaùt hieåm khaån caáp.
Ñoä roïi cuûa heä thoáng chieáu saùng khaån caáp thöôøng lôùn hôn 10% ñoä roïi cuûa heä thoáng chieáu saùng
bình thöôøng.
Nguoàn ñieän cung caáp cho heä thoáng chieáu saùng khaån caáp phaûi coù khaû naêng duy trì naêng löôïng
cung caáp cho taát caû caùc ñeøn trong ñieàu kieän baát lôïi nhaát coù theå xaûy ra, trong khoaûng thôøi gian caàn
thieát ñeå ñaûm baûo di taûn an toaøn cho toaøn boä khu vöïc.
10.7.4. Caùc thuaät chieáu saùng coâng nghieäp
 Ñeå ñaït ñöôïc ñoä chieáu saùng ñoàng ñeàu, khoâng neân treo ñeøn vöôït quaù ñoä cao qui ñònh bôûi
nhaø saûn xuaát. Khi ñoä ñoàng ñeàu giaûm thì maét seõ bò caêng thaúng vaø moûi meät.
 Khi boá trí ñeøn hôïp lyù thì khoaûng caùch toái ña giöõa töôøng vaø haøng ñeøn ñaàu tieân thöôøng baèng
½ khoaûng caùch giöõa caùc daõy ñeøn.
 Khi trong phaân xöôûng coù caùc thieát bò coù chieàu cao lôùn, ñeå choáng taïo boùng leân beà maët laøm

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 191

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

vieäc coù theå söû duïng caùc heä thoáng chieáu saùng boå sung vôùi caùc boä ñeøn coù goùc chieáu saùng
roäng ñeå chieáu caùc maët phaúng thaúng ñöùng.
 Ñeå giaûm ñoä choùi coù theå thöïc hieän caùc bieän phaùp nhö sau:
- Gia taêng ñoä saùng cuûa traàn baèng caùch söû duïng boä ñeøn coù kieåu phaân boá aùnh saùng kieåu hoãn
hôïp.
- Söû duïng caùc loaïi choaù coù kính môø, coù vaùch ngaên
- Löïa choïn caùc boä ñeøn coù coâng suaát ñôn vò nhoû
 Khi duøng nguoàn saùng laø ñeøn huyønh quang thì caùc boä ñeøn naøy caàn phaûi boá trí song song vôùi
daây chuyeàn saûn xuaát.
 Khi chieáu saùng moät vuøng, khu vöïc roäng lôùn thì neân duøng boä ñeøn coâng suaát lôùn vaø treo cao.
 Ñoái vôùi moät soá khu vöïc coâng nghieäp caàn ñoä roïi cao nhö khu laép raùp maùy, khu kieåm tra
caàn taêng soá löôïng boä ñeøn, soá boùng trong moät boä, hay caùc ñeøn coù coâng suaát lôùn ñeå cung
caáp theâm löôïng aùnh saùng boå sung.
 Löïa choïn caùc boä ñeøn coù kieåu thoâng gioù toát vì noù cho pheùp cuoän chaán löu ñeøn vaän haønh ôû
nhieät ñoä thaáp hôn, keùo daøi ñöôïc tuoåi thoï.
 Thöôøng xuyeân lau ñeøn, coù theå gia taêng löôïng aùnh saùng khoaûng 20% hoaëc hôn vaø laøm taêng
hieäu quûa söû duïng.
 Xaùc ñònh chính xaùc heä soá phaûn xaï, heä soá maát maùt aùnh saùng trong thieát keá, neáu khoâng seõ
gaây neân söï sai bieät lôùn giöõa ñoä roïi thieát keá vaø ñoä roïi thöïc teá sau khi laép ñaët.
10.8. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán thieát keá chieáu saùng
Ñeå thieát keá heä thoáng chieáu saùng cao caáp caàn phaûi löïa choïn phöông thöùc chieáu saùng thích hôïp
cuõng nhö hieåu roõ nhöõng yeáu toá aûnh höôûng ñeán chaát löôïng chieáu saùng nhö: heä soá maát maùt aùnh
saùng, ñoä töông phaûn, tyû soá ñoä roïi, möùc ñoä ñoàng ñeàu, phaân boá aùnh saùng, boùng vaø ñoä choùi.
1 Heä soá maát maùt aùnh saùng (LLF)
Heä soá maát maùt aùnh saùng ñöôïc xeùt ñeán do tuoåi thoï cuûa ñeøn giaûm daàn daãn tôùi quang thoâng cuûa
ñeøn bò suy giaûm. Ngoaøi ra coøn phaûi keå tôùi caùc yeáu toá khaùc nhö: caùc boä ñeøn bò baùm baån, aûnh
höôûng cuûa caùc loaïi ballast khaùc nhau treân hieäu saùng phaùt saùng vaø tuoåi thoï cuûa ñeøn.
2. Ñoä töông phaûn
Trong thöïc teá, moãi moät chi tieát cuûa vaät theå ñöôïc chieáu saùng ñeàu coù yeâu caàu veà ñoä roïi vaø maøu
saéc khaùc nhau töø neàn cuûa chuùng. Khaû naêng nhaän bieát toát nhaát khi ñoä töông phaûn giöõa vaät vaø neàn
cuûa noù caøng cao. Neáu ñoä töông phaûn thaáp, coù theå khaéc phuïc baèng caùch söû duïng heä thoáng chieáu
saùng boå sung.
3. Tyû soá ñoä roïi
Ñeå maét ñöôïc laøm vieäc moät caùch deã chòu vaø hieäu quaû thì ñoä roïi giöõa vaät ñöôïc chieáu saùng vôùi
caùc vaät xung quanh phaûi töông ñoái ñoàng ñeàu. Ngöôøi thöôøng xuyeân nhìn vaøo vaät ñöôïc chieáu saùng
nhöng hoï cuõng coù theå nhìn sang nhöõng vaät theå khaùc. Neáu ñoä roïi khoâng ñeàu, khi thay ñoåi höôùng
nhìn töø vuøng saùng ñeán vuøng toái hoaëc ngöôïc laïi, maét cuûa ngöôøi phaûi thöôøng xuyeân ñieàu tieát daãn
ñeán söï meät moûi, giaûm hieäu suaát lao ñoäng vaø tai naïn lao ñoäng coù theå xaûy ra. Vì theá caùc ñoä roïi
trong tröôøng nhìn phaûi ñöôïc kieåm soaùt moät caùch caån thaän.
4. Ñoä ñoàng ñeàu
Ñoä ñoàng ñeàu cuûa ñoä roïi ñaït ñöôïc khi ñoä roïi cöïc ñaïi khoâng vöôït quaù 1.6 laàn ñoä roïi trung bình
vaø ñoä roïi cöïc tieåu thì khoâng thaáp hôn 1.6 laàn ñoä roïi trung bình.

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 192

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

E max
 1,6
E avg
E avg
 1,6
E min
Ñeå baûo ñaûm ñoä roïi ñoàng ñeàu coù theå söû duïng caùc ñeøn coù coâng suaát gioáng nhau, thay ñoåi soá
löôïng vaø khoaûng caùch giöõa caùc ñeøn, ñeå ñaït ñöôïc söï phaân boá ñeøn ñeàu treân maët phaúng laøm vieäc.
5. Tyû soá khoaûng caùch
Vôùi muïc ñích ñaït ñöôïc ñoä roïi ñoàng ñeàu treân maët phaúng laøm vieäc thì caùc nhaø saûn xuaát ñöa ra
heä soá khoaûng caùch giöõa caùc ñeøn vôùi ñoä cao treo ñeøn quy ñònh tröôùc.
Ñeå bieát ñöôïc khoaûng caùch giöõa hai ñeøn toái ña cho pheùp thì ngöôøi thieát keá seõ nhaân heä soá naøy
vôùi ñoä cao treo ñeøn tôùi ñieåm laøm vieäc. Caùc boä ñeøn coù heä soá khoaûng caùch nhoû thì boá trí gaàn nhau
ñeå ñaït ñöôïc ñoä roïi ñoàng ñeàu. Caùc boä ñeøn coù heä soá khoaûng caùch cao, do coù ñöôøng cong phaân boá
cöôøng ñoä saùng roäng caàn boá trí hai ñeøn xa hôn.
Ví duï: Ñoä cao treo ñeøn laø 7.5m, tyû soá khoaûng caùch laø 0.7 thì khoaûng caùch toái ña giöõa caùc ñeøn
laø: 7.5m * 0.7 = 5.25m.

5.25
1.5

5.25
9.85

7.5
0.85

Hình 10.20. Caùc khoaûng caùch treo ñeøn

Hình 10.21.Caùc loaïi ñeøn vaø tyû soá khoaûng caùch töông öùng
6. Söï phaân phoái
Ñoä roïi treân maët ñöùng laø moät trong caùc chæ tieâu caàn xem xeùt trong haàu heát caùc moâi tröôøng
coâng nghieäp vì raát nhieàu daây chuyeàn saûn xuaát nhö daây chuyeàn saûn xuaát maùy, baêng chuyeàn ñieàu

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 193

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

khieån, baêng chuyeàn laép raùp… thöôøng ñöôïc boá trí theo maët phaúng ñöùng. Maët khaùc, caùc maùy hay
thieát bò coù theå che chaén löôïng aùnh saùng vaø gaây neân caùc boùng toái treân maët phaúng laøm vieäc.
Ñeå chieáu saùng maët phaúng ñöùng caàn öùng duïng nhöõng heä thoáng chieáu saùng thích hôïp cuõng nhö
löu yù ñeán vieäc löïa choïn boä ñeøn vaø vò trí ñaët boä ñeøn. Caùc boä ñeøn coù ñöôøng cong phoái quang theo
dieän roäng coù theå ñöôïc duøng trong heä thoáng chieáu saùng boå sung nhaèm thu ñöôïc löôïng aùnh saùng
caàn thieát treân beà maët phaúng ñöùng vaø khaéc phuïc nhöõng trôû ngaïi do noù gaây ra.
7. Boùng
Boùng coù theå ñöôïc loaïi tröø nhôø söû duïng nhieàu loaïi ñeøn khaùc nhau hoaëc caùc loaïi ñeøn coù ñöôøng
cong phoái quang theo dieän roäng. Tuy nhieân, vieäc loaïi tröø caùc boùng môø cuõng gaëp nhieàu khoù khaên.
Muoán giaûm toái thieåu caùc boùng môø coù theå duøng caùc heä thoáng chieáu saùng boå sung kieåu chieáu
saùng tröïc tieáp.
8. Ñoä choùi
Choùi coù theå gaây ra moûi meät, nhöùc ñaàu, caûm giaùc thieáu tieän nghi… choùi laøm giaûm naêng suaát do
giaûm hieäu quaû nhìn.

Choùi tröïc tieáp Choùi giaùn tieáp

Hình 10.22.Caùc loaïi choùi

Coù 2 loaïi choùi:

 Choùi tröïc tieáp: ñöôïc gaây neân bôûi löôïng aùnh saùng trong tröôøng nhìn ñöôïc chieáu tröïc tieáp tôùi
maét ngöôøi. Ñeå giaûm ñoä choùi tröïc tieáp, caàn aùp duïng caùc bieän phaùp sau:
- Duøng caùc boä ñeøn vôùi choùa kieåu saâu ñeå bao boïc ñeøn trong tröôøng nhìn hay löïa choïn caùc
boä ñeøn coù kính môø.
- Giaûm ñoä saùng baèng caùch duøng ñeøn coâng suaát thaáp vaø giaûm khoaûng caùch giöõa hai ñeøn.
- Sôn traàn maøu traéng vaø löïa choïn caùc boä ñeøn coù töø 15  20% löôïng aùnh saùng chieáu leân
nhaèm giaûm ñoä töông phaûn cao giöõa nguoàn saùng coù ñoä saùng cao vaø neàn saäm.
 Choùi giaùn tieáp: gaây neân do aùnh saùng phaûn chieáu töø boä ñeøn ñeán maët phaúng laøm vieäc hoaëc
caùc vaät khaùc vaø ñi vaøo maét. Ñeå giaûm ñoä choùi do phaûn xa,ï coù theå aùp duïng caùc bieän phaùp
sau:
- Löïa choïn caùc boä ñeøn coù kieåu phaân boá aùnh saùng roäng duøng cho traàn thaáp vaø caùc boä ñeøn
huyønh quang coù choùa kieåu boïc kín.
- Giaûm coâng suaát cuûa ñeøn vaø khoaûng caùch giöõa hai ñeøn.
- Ñònh vò caùc boä ñeøn ngay treân daây chuyeàn saûn xuaát.
10.9. Caùc phöông phaùp tính toaùn chieáu saùng
10.9.1 Phöông phaùp quang thoâng
Phöông phaùp quang thoâng thöôøng ñöôïc söû duïng cho tröôøng hôïp chieáu saùng chung ñeàu, coù keå
ñeán aùnh saùng phaûn xaï cuûa traàn, töôøng vaø saøn nhöng khoâng thích hôïp ñeå tính toaùn cho chieáu saùng
cuïc boä vaø chieáu saùng cho caùc maët phaúng laøm vieäc khoâng phaûi laø naèm ngang.

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 194

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

1. Tröôøng hôïp choïn tröôùc loaïi vaø soá ñeøn

Theo phöông phaùp quang thoâng, ñoä roïi treân maët phaúng laøm vieäc naèm ngang do heä thoáng chieáu
saùng chung ñeàu cung caáp ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc sau:
n .n .F .CU.LLF
E yc  b ñ b (10.11)
Sp
ÔÛ ñaây: nb laø soá boùng trong moät boä ñeøn; Fb laø quang thoâng ban ñaàu cuûa boùng ñeøn, lm; nñ laø soá
boä ñeøn söû duïng; CU laø heä soá söû duïng; LLF laø heä soá maát maùt aùnh saùng; Sp laø dieän tích ñöôïc chieáu
saùng, lm.
Heä soá maát maùt aùnh saùng ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
LLF = LLD.LDD.BF.RSD (10.12)
ÔÛ ñaây: LLD laø heä soá suy hao quang thoâng theo thôøi gian söû duïng; LDD laø heä soá suy hao
quang thoâng do buïi; BF laø heä soá cuoän chaán löu; RSD laø heä soá suy hao phaûn xaï cuûa phoøng do buïi.
Heä soá söû duïng phuï thuoäc vaøo kieåu boä ñeøn, chæ soá phoøng, heä soá phaûn xaï cuûa traàn, töôøng vaø
saøn.
Chæ soá phoøng ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
Sp
i (10.13)
H tt D1  D 2 
ÔÛ ñaây: Sp laø dieän tích phoøng ñöôïc chieáu saùng, m2; Htt laø ñoä cao treo ñeøn tính toaùn; D1, D2 laàn
löôït laø chieàu daøi, chieàu roäng cuûa phoøng, m,
2. Tröôøng hôïp bieát tröôùc ñoä roïi yeâu caàu vaø soá ñeøn söû duïng
Quang thoâng cuûa ñeøn ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc sau:
E yc .S p
Fñ  n b .Fb  (10.14)
n ñ .CU.LLF
10.9.2 Phöông phaùp ñieåm
Phöông phaùp chieáu saùng ñieåm ñaëc bieät höõu duïng ñeå xaùc ñònh söï thay ñoåi cuûa caùc möùc ñoä roïi
vaø möùc ñoä ñoàng ñeàu cuûa ñoä roïi ñöôïc cung caáp bôûi heä thoáng chieáu saùng. Phöông phaùp naøy thöôøng
ñöôïc söû duïng trong tröôøng hôïp nguoàn saùng laø daïng ñieåm vaø söï phaûn chieáu aùnh saùng coù theå boû
qua.
Phöông phaùp tính toaùn ñieåm tính chính xaùc möùc ñoä roïi taïi baát kyø moät ñieåm cho tröôùc naøo baèng
caùch coäng taát caû ñoä roïi taïi ñieåm naøy do taát caû caùc boä ñeøn trong heä thoáng chieáu saùng cung caáp. Ñeå
ñaït ñöôïc möùc tính toaùn chính xaùc thì khoaûng caùch töø nguoàn saùng ñeán ñieåm ñang xeùt, neân coù giaù
trò toái thieåu baèng 5 laàn kích thöôùc lôùn nhaát cuûa boä ñeøn. Söû duïng ñöôøng cong phaân boá cöôøng ñoä
saùng cuûa boä ñeøn xaùc ñònh cöôøng ñoä saùng theo höôùng  (I), giaù trò ñoä roïi cuûa ñieåm caàn kieåm tra
treân maët phaúng naèm ngang ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
I . cos 
E  2 (10.15)
D
ÔÛ ñaây: E laø ñoä roïi taïi moät ñieåm ñang xeùt; I  laø cöôøng ñoä saùng cuûa nguoàn saùng theo höôùng ;
D laø khoaûng caùch töø nguoàn ñeán ñieåm ñang xeùt;  laø goùc hôïp bôûi caïnh D vaø ñöôøng vuoâng goùc vôùi
maët phaúng naèm ngang taïi ñieåm ñang xeùt.
Ví duï: ñeøn HPS coù coâng suaát ñôn vò 400W vaø coù ñöôøng cong phaân boá cöôøng ñoä saùng ôû Hình
10.6. Ñeøn treo cao so vôùi maët phaúng laøm vieäc laø 6m. Tìm ñoä roïi taïi ñieåm A caùch taâm nguoàn saùng
laø 3m (Hình 10.23).

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 195

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh


h = 6m 

a = 3m
Hình 10.23.Phöông phaùp ñieåm
Khoaûng caùch D töø nguoàn saùng ñeán ñieåm xem xeùt:
D  a 2  h 2  6 2  32  6,7m
Goùc  ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
a a 3
tg     arctg  arctg  26,6 0
h h 6
Töø ñöôøng cong phaân boá cöôøng ñoä tìm ñöôïc cöôøng ñoä saùng I  = 2100cd.
Ñoä roïi taïi ñieåm C caàn kieåm tra:
I  cos  21000. cos 26,6 0
E   418,4lux
D2 6,7 2
Khi tính ñoä roïi cho nhieàu ñieåm khaùc nhau, thöïc hieän bieán ñoåi coâng thöùc cô baûn thaønh coâng
thöùc coâng duïng hôn:
I  cos 3 
E (10.16)
h2
Coâng thöùc naøy bieán ñoåi chæ yeâu caàu giaù trò I  , goùc cöôøng ñoä saùng  vaø chieàu cao treo ñeøn h
maø khoâng caàn xaùc ñònh khoaûng caùch D.
Phöông phaùp ñieåm coù theå söû duïng ñöôøng cong ñaúng ñoä roïi ñeå xaùc ñònh ñoä roïi taïi ñieåm caàn
kieåm tra. Caùch tính naøy caàn tính tyû soá giöõa khoaûng caùch naèm ngang töø ñeøn ñeán ñieåm kieåm tra vaø
ñoä cao treo ñeøn. Sau ñoù, so saùnh giaù trò tyû soá naøy vôùi giaù trò tyû soá treân bieåu ñoà. Neáu chieàu cao
treo ñeøn thöïc teá (MHA) khaùc vôùi chieàu cao treo ñeøn cho tröôùc öùng vôùi ñöôøng cong ñaúng ñoä roïi
cuûa nhaø saûn xuaát (MHC) thì caàn xaùc ñònh heä soá hieäu chænh theo bieåu thöùc:
MH 2A
K (10.17)
MH 2C
10.10. Yeâu caàu chieáu saùng cuûa moät soá xí nghieäp coâng nghieäp
1. Xí nghieäp luyeän kim
Ñaëc ñieåm cuûa xí nghieäp luyeän kim laø dieän tích saûn xuaát lôùn, nhaø xöôûng cao, trong phaân xöôûng
thöôøng coù kim loaïi noùng chaûy phaùt ra aùnh saùng, khoâng ñoøi hoûi maét phaûi phaân bieät nhöõng chi tieát
tæ mæ. Vì theá yeâu caàu veà chieáu saùng khoâng cao laém, thöôøng duøng phöông phaùp chieáu saùng chung
toaøn phaân xöôûng vôùi ñoä roïi tieâu chuaån trung bình.
Vì nhaø xöôûng cao neân thöôøng duøng loaïi ñeøn “chieáu saâu”. Taïi nhöõng nôi caàn thieát nhö saân ra
gang cuûa loø cao, coù theå duøng ñeøn chieáu. Noùi chung, caùc phaân xöôûng trong xí nghieäp luyeän kim

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 196

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

coù nhieàu buïi baëm, neân thöôøng duøng loaïi ñeøn phoøng buïi, phoøng aåm. ÔÛ caùc caàu truïc lôùn neân coù
ñeøn chieáu saùng ñeå traùnh tình traïng caàu truïc döøng gaây ra boùng toái trong phaân xöôûng. Nhöõng nôi
laøm vieäc ngoaøi trôøi nhö baõi quaëng, kho ngoaøi trôøi… neân duøng ñeøn chieáu.
2. Xí nghieäp cô khí
Yeâu caàu veà chieáu saùng ôû xí nghieäp cô khí cao hôn ôû xí nghieäp luyeän kim. Trong phaân xöôûng
gia coâng kim loaïi, ngoaøi chieáu saùng chung coøn chieáu saùng cuïc boä taïi maùy vôùi ñoä roïi yeâu caàu töø
150 ñeán 300lx. ÔÛ nhöõng phaân xöôûng coù maùy cô naêng, trong chieáu saùng chung neân duøng hình thöùc
phaân boá ñeøn coù choïn loïc ñeå taêng ñoä saùng cho coâng nhaân laøm vieäc.
Caùc phaân xöôûng cô khí thöôøng duøng loaïi ñeøn “vaïn naêng”, neáu nhaø xöôûng cao thì duøng loaïi
ñeøn “chieáu saâu”.
Yeâu caàu chieáu saùng cho phaân xöôûng moäc thaáp hôn phaân xöôûng gia coâng kim loaïi, nhöng phaân
xöôûng moäc coù nhieàu voû baøo, maït cöa deã chaùy neân caàn taêng cöôøng caùc bieän phaùp baûo veä.
Vôùi caùc phaân xöôûng laép raùp caàn aùnh saùng ñeàu neân duøng chieáu saùng chung. Ñoàng thôøi phaûi söû
duïng heä thoáng chieáu saùng cuïc boä, neân duøng loaïi ñeøn “vaïn naêng”, neáu nhaø xöôûng cao thì duøng
ñeøn “chieáu saâu”.
Phaân xöôûng ñuùc coù nhieàu buïi neân duøng loaïi ñeøn phoøng aåm, ôû boä phaän laøm khuoân, ngoaøi chieáu
saùng chung coøn phaûi coù chieáu saùng cuïc boä vaø thöôøng laø loaïi di ñoäng.
Phaân xöôûng daäp thöôøng duøng chieáu saùng chung, phaân xöôûng nguoäi ngoaøi chieáu saùng chung
phaûi coù chieáu saùng cuïc boä, vôùi phaân xöôûng gia coâng noùng ngoaøi chieáu saùng laøm vieäc coøn coù
chieáu saùng söï coá.
3. Xí nghieäp deät
Phaân xöôûng deät coù nhieàu maùy ñaët haøng loaït trong nhaø xöôûng. ÔÛ ñaây coâng nhaân caàn quan saùt
chính xaùc chaát löôïng vaûi. Vì vaäy, yeâu caàu chieáu saùng cuûa caùc phaân xöôûng deät khaù cao. Maët khaùc,
ñaây laø moâi tröôøng deã chaùy neân duøng loaïi ñeøn kín vaø thöôøng söû duïng ñeøn huyønh quang ñeå chieáu
saùng.
10.11 Thieát keá chieáu saùng coâng nghieäp
Thieát keá chieáu saùng nhaân taïo caàn phaûi ñaùp öùng yeâu caàu veà ñoä roïi, tieän nghi nhìn, giaûm thieåu
caùc chi phí baûo döôõng – vaän haønh, thaåm myõ, tieát kieäm naêng löôïng vaø giaù caû hôïp lyù.
Caùc böôùc cô baûn thieát keá heä thoáng nhaân taïo goàm:
1. Thu thaäp caùc thoâng tin ban ñaàu
 Thoâng tin veà keát caáu coâng trình bao goàm: kích thöôùc hình hoïc (daøi, roäng, cao), vaät lieäu
vaø maøu saéc cuûa traàn, töôøng, saøn, …
 Thoâng tin veà tính chaát coâng vieäc: loaïi saûn phaåm, kích côõ saûn phaåm, yeâu caàu veà ñoä
phaân bieät maøu saéc, thôøi gian laøm vieäc trong ngaøy, möùc ñoä quan troïng, …
 Thoâng tin veà moâi tröôøng: ít, nhieàu buïi, ñoä aåm, ñoä rung, nhieät ñoä moâi tröôøng, yeâu caàu
choáng chaùy, noå, …
 Thoâng tin veà ngöôøi lao ñoäng: ñoä tuoåi ngöôøi lao ñoäng
 Thoâng tin khaùc: caùc yeâu caàu ñaëc bieät, yeâu caàu thaåm myõ, yeâu caàu tieát kieäm ñieän, …
2. Xaùc ñònh caùc heä soá phaûn xaï cuûa traàn, töôøng, saøn
Caùc heä soá phaûn xaï coù theå tra ôû Baûng 10.5
Baûng 10.5. Caùc heä soá phaûn xaï
Caùc heä soá phaûn xaï Thöông nghieäp Coâng nghieäp nheï Coâng nghieäp naëng
Traàn 80% 50% 0%

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 197

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

Töôøng 50% 30% 30%

Saøn 20% 10% 10%

3. Choïn boä ñeøn

Choïn boä ñeøn bao goàm:
 Choïn loaïi boùng ñeøn: nung saùng, huyønh quang, HID
 Choïn kieåu choaù ñeøn: kieåu choaù ñeøn phuï thuoäc ñoä cao cuûa traàn, yeâu caàu ñoái töôïng
ñöôïc chieáu saùng, ñaëc ñieåm caáu truùc nôi ñöôïc chieáu saùng, söï phaân boá thieát bò, …
 Choïn coâng suaát ñôn vò vaø soá boùng ñeøn trong boä ñeøn
Töø ñaây, xaùc ñònh ñöôïc quang thoâng ban ñaàu cuûa boä ñeøn:
Fñ  n b Fb
ÔÛ ñaây: nb laø soá boùng trong moät boä ñeøn; Fb laø quang thoâng ban ñaàu cuûa moät boùng ñeøn.

Hình 10.24.Caáu taïo moät boä ñeøn

4. Choïn ñoä cao treo ñeøn tính toaùn

Ñoä cao treo ñeøn tính toaùn Htt laø khoaûng caùch tính töø ñaùy döôùi ñeøn ñeán maët phaúng laøm vieäc.
Ñoä cao treo ñeøn hôïp lyù phuï thuoäc loaïi ñeøn, coâng suaát ñeøn vaø kieåu phaân boá cöôøng ñoä saùng vaø
thöôøng ñöôïc caùc nhaø saûn xuaát cung caáp. Neáu khoâng coù thoâng tin cuï theå coù theå tham khaûo ñoä cao
treo ñeøn ôû Baûng 10.6.
Baûng 10.6. Ñoä cao treo ñeøn
Coâng suaát boùng ñeøn Pñ (W) Ñoä cao treo ñeøn Htt (m)
Pñ ≤75 1,5 ≤ Htt ≤ 3
75 < Pñ ≤ 150 3 < Htt ≤ 4,5
150 < Pñ ≤ 250 4,5 < Htt ≤ 6
Ñeøn HID
250 < Pñ ≤ 400 6 < Htt ≤ 12
400 < Pñ ≤ 1000 12 < Htt ≤ 13,5
Pñ > 1000 Htt >13,5
Pñ ≤ 20 1,5 < Htt ≤ 3,5
Ñeøn Huyønh Quang 20 < Pñ ≤ 65 3,5 < Htt ≤ 6,5
Pñ > 65 HH > 6,5

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 198

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

5. Xaùc ñònh heä soá söû duïng CU

Heä soá söû duïng CU phuï thuoäc vaøo: chæ soá phoøng, loaïi boä ñeøn vaø caùc heä soá phaûn xaï cuûa traàn,
töôøng, saøn.
Chæ soá phoøng i:
S
i (10.18)
H tt D1  D 2 
ÔÛ ñaây: D1, D2, S laàn löôït laø chieàu roäng, chieàu daøi vaø dieän tích khu vöïc ñöôïc chieáu saùng; Htt laø
chieàu cao treo ñeøn tính toaùn.
Heä soá söû duïng CU coù theå tra ôû Baûng 10.4.
6. Xaùc ñònh heä soá maát maùt aùnh saùng LLF
Heä soá maát maùt aùnh saùng phuï thuoäc vaøo: loaïi boùng ñeøn, loaïi boä ñeøn, cheá ñoä hoaït ñoäng cuûa boä
ñeøn, tính chaát moâi tröôøng, cheá ñoä baûo trì ñeøn, …
Heä soá maát maùt aùnh saùng coù theå tra ôû Baûng 10.7.
Baûng 10.7. Heä soá maát maùt aùnh saùng
MOÂI TRÖÔØNG CHEÁ ÑOÄ BAÛO TRÌ
LOAÏI ÑEØN
SÖÛ DUÏNG 6th 12th 18th 24th 36th
Raát saïch 0,76 0,74 0,73 0,71 0,7
Saïch 0,74 0,7 0,68 0,66 0,64
Huyønh quang Trung bình 0,7 0,66 0,63 0,61 0,57
tieâu chuaån Baån 0,67 0,62 0,58 0,56 0,51
Raát baån 0,64 0,58 0,54 0,5 0,45
Raát saïch 0,82 0,79 0,78 0,77 0,75
Saïch 0,79 0,76 0,73 0,71 0,69
Nung saùng Trung bình 0,76 0,71 0,68 0,65 0,61
tieâu chuaån Baån 0,72 0,67 0,63 0,6 0,55
Raát baån 0,69 0,63 0,58 0,54 0,48
Raát saïch 0,91 0,88 0,87 0,85 0,84
Saïch 0,88 0,84 0,82 0,8 0,77
Halogen Trung bình 0,84 0,8 0,76 0,73 0,68
Baån 0,81 0,75 0,7 0,67 0,61
Raát baån 0,77 0,7 0,64 0,6 0,54
Raát saïch 0,7 0,68 0,67 0,66 0,64
Saïch 0,68 0,65 0,63 0,61 0,5
Metal Halide Trung bình 0,65 0,61 0,58 0,56 0,53
Baån 0,62 0,58 0,54 0,52 0,47
Raát baån 0,59 0,54 0,5 0,47 0,41
Raát saïch 0,82 0,79 0,78 0,77 0,75
Saïch 0,79 0,76 0,73 0,71 0,69
Sodium Trung bình 0,76 0,71 0,68 0,65 0,61
cao aùp Baån 0,72 0,67 0,63 0,6 0,55
Raát baån 0,69 0,63 0,58 0,54 0,48
7. Choïn ñoä roïi yeâu caàu Eyc
Ñoä roïi tieâu chuaån Eyc phuï thuoäc tính chaát coâng vieäc vaø ñoä tuoåi ngöôøi lao ñoäng. Eyc coù theå tra ôû
Baûng 10.8.

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 199

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

Baûng 10.8. Ñoä roïi yeâu caàu

Ñoái töôïng Chaâu AÂu Myõ Phaùp Lieân Xoâ Vieät Nam
Haønh chính:
- Haønh chính, ñaùnh maùy, maùy tính 500 500 -1000 500 300 200-300
- Phoøng veõ thieát keá 750 500 -1000 1000 500 400
- Phoøng hoïp hoäi nghò 500 500 -1000 750 - 1000 200 150
Tröôøng hoïc:
- Phoøng hoïc, giaûng ñöôøng 300 200 -500 300 300 200
- Thí nghieäm, thö vieän, phoøng hoïc 500 500 -1000 500 300 200
Cöûa haøng, kho, trieån laõm:
- Cöûa haøng 300 200 - 500 300 300 150
- Phoøng tröng baøy 750 500 -1000 500 300 200
- Kho 500 - 150 75 75
Toaø nhaø coâng coäng:
- Phoøng xem phim 50 200 – 500 50 75 75
- Phoøng thính thò 150 - 100 150 100
- Phoøng giaûi lao - - 150 750 100
- Phoøng xem kòch - - - 300 100
- Phoøng thính thò 100 - 100 150 75
- Phoøng giaûi lao 200 - 150 200 75
- Vieän baûo taøng, phoøng tranh 150 - 300 - 500 500 200
Nhaø ôû:
- Phoøng khaùch 10 – 0 50-200 300-750 100 75
- Phoøng ñoïc, khaâu vaù 500 500-1000 200 200-300 200
- Phoøng nguû 50 -200 100-200 - 100 30
- Nhaø taém 100 100-200 - 50 30
- Trang ñieåm 500 200-500 300 200 200
- Nhaø beáp 300 200-500 300 100 75
Khaùch saïn:
- Tieàn saûnh - - 200 150 150
- Phoøng aên 300 300 500 - 100
- Beáp 200 200 - 200 75
Nôi coâng coäng:
- Nôi ñi laïi, haønh lang 100 100-200 100-300 50-75 50
- Caàu thang, thang maùy, P veä sinh 150 100-200 150 50-100 50
Phaân xöôûng laép raùp cô khí:
- Chi tieát lôùn 300 200-500 300 200 100
- Chi tieát trung bình 500 500-1000 500 200 150
- Chi tieát nhoû 750 1000-2000 750 200 150
- Caùc chi tieát nhoû, tinh vi 1500 2000-5000 1500-2000 750 300
Coâng ngheä hoaù hoïc:
- Phoøng laøm vieäc chung 300 200-500 300 100 50

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 200

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

- Quaù trình töï ñoäng 150 200-500 150 100-200 100

- Phoøng ñieàu khieån, thí nghieäm 500 500-1000 500 300 -
- Phoøng kieåm tra 750 1000-2000 500 300 -
- Phoøng pha cheá maøu 1000 1000-2000 1000 300 -
Xí nghieäp may maëc:
- Khaâu vaù 750 2000-5000 1000 600 300
- Kieåm tra 1000 2000-5000 1000 750 300
Coâng ngheä ñieän:
- Saûn xuaát caùp 300 200-500 300 300 150
- Cuoän laïi 500-750 500-1000 300 300 150
- Laép raùp chính xaùc caùc chi tieát ñieän 1500 1000-2000 500-700 200-300 200-300

Xöôûng ñuùc:
- Gian nhaø ñuùc 200 200-500 200 200 50
- Laøm khuoân, loõi 300 200-500 300 300 100
- Laøm mòn khuoân, maãu kieåm tra 500 1000-2000 500 400 150
Coâng ngheä thuyû tinh ñoà goám:
- Phoøng nung 150 100-200 150 100 50
- Troän, khuoân, loø 300 100-200 300 200 200-300
- Veõ leân men, ñaùnh boùng 500 - 500 300 500
- Maøu, trang trí 420 - 500 300 200-300
- Taùn nghieàn, ñaùnh boùng 1000 500-1000 500 300 -
- Kieåm tra, khaéc - 1000-2000 500 300 -
Coâng ngheä ñoàng theùp:
- Saûn xuaát töï ñoäng thænh thoaûng
can thieäp vaøo 100 50-100 100 50 50
- Saûn xuaát 150 50-100 150 150 100
- Choã laøm vieäc cuûa coâng nhaân 300 200-500 300 200 -
- Ñieàu khieån vaø kieåm tra 500 500-1000 500 300 200-300
Coâng ngheä da:
- Laøm saïch, thuoäc da 300 200-500 500 100 50
- Laøm laùng 750 1000-2000 500 200-300 150-500
- May vaù 1000-1500 2000-5000 1000 500 150-1000
Xöôûng giaáy:
- Laøm giaáy vaø bìa cöùng 300 200-500 300 200 100
- Quaù trình töï ñoäng 200 200-500 200 150 150
- Kieåm tra, phaân loaïi 500 1000-2000 500 300 200-300
Xöôûng in vaø ñoùng saùch:
- Xöôûng in 500 500-1000 300 200 100
- Saép chöõ, in thöû 750 1000-2000 500 200 150
- In chính xaùc, söûa trang, khaéc 1000 1000-2000 750 300 200
- Sao cheùp vaø in 1500 1000-2000 1000 300 -
- Ñoùng saùch 500 200-500 500 200 150-300
- Caét xeùn, chaïm noåi 750 100-2000 500 300 300
Coâng nghieäp deät:
- Môû kieän, chaûi, veõ 300 200-500 300 100 50

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 201

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh

- Xe chæ, cuoán, chaûi nhuoäm 500 500-1000 500 200-300 100

- Cuoän chæ, deät 7500 500-1000 750 500-750 100-500
- Khaâu vaù, kieåm tra 1000 1000-2000 1000 600 200-300

Nhaø maùy vaø xöôûng goã:

- Cöa goã, coâng vieäc thoâ 200-300 200-500 150 200 150
- Baøo mòn, laép raùp - 200-500 300 300 200-300
- Laøm laùng, keát thuùc 500-750 500-1000 500-750 300 200-300

8. Xaùc ñònh soá boä ñeøn caàn söû duïng

E yc S
nñ  (10.19)
Fñ .CU.LLF
9. Phaân boá caùc boä ñeøn
Caùch thöùc phaân boá caùc boä ñeøn thöôøng caên cöù vaøo:
 Ñaëc ñieåm kieán truùc vaø söï phaân boá thieát bò
 Ñaûm baûo ñoä roïi ñoàng ñeàu vaø traùnh choùi baèng caùch phaân boá ñeøn sao cho thoaû maõn caùc
yeâu caàu veà khoaûng caùch toái ña giöõa caùc ñeøn vaø giöõa ñeøn vôùi töôøng.
Tieâu chuaån kieåm tra ñoä ñoàng ñeàu:
Neáu L laø khoaûng caùch giöõa 2 ñeøn, Htt laø chieàu cao treo ñeøn vaø Dt laø khoaûng caùch giöõa caùc daõy
ñeøn vaø töôøng thì ñeå ñaûm baûo tính ñoàng ñeàu, caàn kieåm tra caùc tyû soá sau:
L
 Tyû soá   neân laáy trong phaïm vi:
H tt
-   1,5 ñoái vôùi ñeøn huyønh quang
-   0,8  1,8 ñoái vôùi ñeøn HID - traàn cao
-   2  2,6 ñoái vôùi ñeøn HID - traàn thaáp
Dt
 Tyû soá   neân laáy trong phaïm vi:  = 0,3  0,5.
L
Neáu khoâng thoaû ñieàu kieän thì ñieàu chænh: khoaûng caùch giöõa 2 ñeøn, ñoä cao treo ñeøn, hoaëc choïn
ñeøn coù coâng suaát khaùc ñeå ñaït ñöôïc tính ñoàng ñeàu.

ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 202