Professional Documents
Culture Documents
Ελέγχοντας την Κρίση
Ελέγχοντας την Κρίση
Η κυβερνητική (από την ελληνική λέξη κυβερνώ, με την έννοια μηχανών που
«κυβερνώνται» από τον έλεγχο της πληροφορίας) από την πρώιμη γέννησή της έχει
άμεση σχέση με τον πόλεμο και την τεχνολογία του. Αναδύθηκε εμβρυικά τη
δεκαετία του 1930 και 1940, από ομάδες επιστημόνων που εργάζονταν για την
Αμερικάνικη ή τη Βρετανική πολεμική μηχανή. Τα ραντάρ, τα βαλλιστικά, τα
συστήματα fire-control του Weiner και οι υπολογιστές του Turing: Αυτές
είναι οι πρώτες κυβερνητικές τεχνολογίες. Ύστερα, ο όρος «κυβερνητική»
χρησιμοποιείται με μια ευρύτερη έννοια και σημαίνει την ολιστική μελέτη και
ρύθμιση των αυτο-οργανωμένων συστημάτων, με ποικίλες εφαρμογές στις
κοινωνικές και φυσικές επιστήμες. Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, ως απάντηση
στην κοινωνική-ταξική κρίση της περιόδου, βλέπουμε μια εκρηκτική ανάπτυξη των
επιστημών ζωής και πληροφορίας, οι οποίες συναποτελούν το νέο βιοπληροφορικό
επιστημολογικό παράδειγμα ή 3η βιομηχανική επανάσταση, στην οποία υπάγεται
και η κυβερνητική. Χωρίς να θέλουμε να υποτιμήσουμε τη δυνατότητα που μπορεί
να ενυπάρχει στις νέες επιστήμες και τεχνολογίες (πχ μείωση κόστους παραγωγής
νέων φαρμάκων, παγκόσμια επικοινωνία και πρόσβαση σε πληροφορία και
μυριάδες άλλα), μια τεχνο-επιστημονική δυνατότητα που ασφυκτιά υπαγόμενη στις
καπιταλιστικές σχέσεις εκμετάλλευσης και κυριαρχίας, θεωρούμε ότι δυστυχώς
υπάρχει ένα μεγάλο έλλειμμα στο να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο οι
εφαρμογές της 3ης βιομηχανικής επανάστασης χρησιμοποιούνται ως μέσα
πειθάρχησης, ελέγχου, εν τέλει βιο-πληροφορικής καθυπόταξης των ζωών μας.
Στην εποχή των δισεκατομμυρίων χρηστών συνδεδεμένων στο ίντερνετ και των
ακόμη πιο πολλών υπηρεσιών, υποδομών, συσκευών και ανθρώπων δικτυωμένων
στο πλαίσιο του Internet of Things, είναι γενικά αποδεκτό από όλα τα σύγχρονα
εγχειρίδια άμυνας/ασφάλειας και αντιεξέγερσης και όλα τα think tanks του
μιλιταρισμού και του πολέμου ότι ο κυβερνοχώρος (πέρα από όλα τα άλλα) έχει
γίνει και ένα νέο πεδίο πολέμου, πλάι στα παραδοσιακά (ξηρά, θάλασσα, αέρας,
διάστημα). Πράγμα το οποίο στο πλαίσιο του υβριδικού, σύγχρονου πολέμου
σημαίνει ότι τα κράτη ανταγωνίζονται για τη χρήση της κυβερνητικής και έτσι, οι
τεχνολογίες της λειτουργούν και ως εξάρτημα των κρατικών μηχανών του πολέμου
αλλάζοντας έτσι τις διακρατικές σχέσεις (με τον ανταγωνισμό ή/και τη συνεργασία
που αυτές εμπεριέχουν) αλλά το σημαντικότερο, αλλάζοντας τον τρόπο με τον
οποίο τα κράτη διαχειρίζονται τους πληθυσμούς στο εσωτερικό τους στο πλαίσιο
του κοινωνικού πολέμου που αυτά διεξάγουν.
1 Σ.τ.μ.: *govermentality/κυβερνολογική ή λογική της διακυβέρνησης: Νεολογισμός που καθιερώθηκε από το Michel
Foucault στις διαλέξεις του το 1977-1978 στο Collège de France (“Ασφάλεια, επικράτεια, πληθυσμός”). Παράγεται από
τις λέξεις government + rationality. Το rationality αναφέρεται στην επιστήμη ή την τέχνη της διακυβέρνησης, δηλαδή
στον ορισμό, την ταξινόμηση και την χαρτογράφηση του κυβερνώμενου πληθυσμού σε ένα πλαίσιο διαρκώς
μετρήσιμων και υπολογιζόμενων μεταβλητών με σκοπό την συστηματική καθοδήγηση του κυβερνείν. Η εξουσία που
εκφράζει το govermentality δεν ασκείται από έναν και μόνο κεντρικό φορέα (top-down) αλλά από ένα αποκεντρωμένο,
διάχυτο πλέγμα κοινωνικών φορέων, θεσμών, ομάδων οπού ρυθμίζονται οι διαδικασίες μέσα από τις οποίες παράγεται
η υποκειμενικότητα (παραγωγική ή θετική πτυχή της εξουσίας), στη γνωσιακή και αισθηματική της διάσταση, με
σκοπό να ελεγχθεί και ρυθμιστεί το δυνατό (possible) πεδίο δράσεών και σκέψεων μέσα στο οποίο κινείται. Ο έλεγχος
ασκείται σε πιο βαθύ, τοπικό επίπεδο, τροφοδοτούμενος από το ίδιο το υποκείμενο που θεωρεί τον εαυτό του ελεύθερο.
Ο όρος κυβερνολογική αναδεικνύει περισσότερο τις επιστημονικές/τεχνολογικές προϋποθέσεις της επιστήμης της
διακυβέρνησης, αντανακλώντας τον όρο “κυβερνητική”. Η τελευταία έχει αναπτυχθεί τα τελευταία χρονιά στην
Θεωρία Πολυπλοκότητας (Complexity science), με εφαρμογές τόσο στις φυσικές όσο και στις κοινωνικές επιστήμες.
Κεντρική έννοια στην θεωρία της πολυπλοκότητας είναι η μελέτη και η ρύθμιση αυτοοργανωμένων συστημάτων, τα
οποία συχνά ορίζονται ως «συστήματα των οποίων τα συστατικά στοιχεία και υποσυστήματα είναι σε κάποιο βαθμό
ανεξάρτητα και μερικώς αυτόνομα στην συμπεριφορά τους, καθώς αλληλεπιδρούν μεταξύ τους τόσο με άμεσους όσο και
έμμεσους τρόπους» και παρουσιάζουν μεγαλύτερη ελαστικότητα και προσαρμοστικότητα (Heylighen et al., 2006). Ο
σύγχρονος κόσμος του κεφαλαίου μπορεί να παρομοιαστεί με ένα πολύπλοκο, αυτοοργανωμένο σύστημα με πόλους
ισχύος αλλά αποκεντρωμένη· το πέρασμα από τις πειθαρχικές στις κοινωνίες ελέγχου, του Deleuze. Βλέπουμε τον
έλεγχο μέσα από internet και άλλα τεχνικά μέσα της 4ης (μετα)βιομηχανικής επανάστασης. Τεράστιες βάσεις
δεδομένων χτίζονται και διαμορφώνονται από την ατομική, «ανεξάρτητη» πλοήγηση του χρήστη. Η εξουσία
αναπτύσσεται και ανατροφοδοτείται μέσω τον έλεγχο και το φιλτράρισμα bottom-up σκέψεων, ιδεών, δημιουργιών.
Δεν προβάλλεται στο υποκείμενο μια συγκεκριμένη μορφή, κινησιολογία, φυσιογνωμία . Αντιθέτως, επιχειρείται η
διαμόρφωση και ο έλεγχος του πεδίου και του ορίζοντα εντός των οποίων τα υποκείμενα θα αυτοαναπτυχθούν.
https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/frsc.2020.00006/full#B39
Έτσι, μεταφράζουμε τον όρο govermentality ως κυβερνολογική ή λογική της διακυβέρνησης. Σε κάποια σημεία τον
παραθέτουμε ως διακυβερνησιμότητα.
τεχνικές, επικοινωνιακές, αισθητικές και δικαϊκές στρατηγικές, το δίδυμο κρίσης-
ελέγχου επιχειρεί ως πλανητική δύναμη που μετασχηματίζει και επαν-
ενορχηστρώνει τις επιχειρήσεις και την οργάνωση της εξουσίας σήμερα.
2 Σ.τ.μ.: *apparatus/μηχανισμός: Χαρακτηριστικό για την έννοια του apparatus (μηχανισμού) είναι το βιβλίο What is
an apparatus? του Giorgo Agamben στο οποίο ισχυρίζεται ότι ο αποτελεί τεχνικό όρο προερχόμενο από το Foucault,
μετά τα μέσα της δεκαετίας του '70 οπότε και ξεκινά να στοχάζεται πάνω στην λογική της ανθρώπινης διακυβέρνησης
(governmentality). Είναι όρος που αντανακλά ένα σύνολο που περιλαμβάνει δυνητικά τα πάντα - γλωσσικά και μη
στοιχεία: λόγους, θεσμούς, κτίρια, νόμους, αστυνομικά μέτρα, φιλοσοφικές υποθέσεις κ.α. Το apparatus καθ' αυτό είναι
ένα δίκτυο καθιερωμένο ανάμεσα σε αυτά τα στοιχεία. Έχει μια στέρεη στρατηγική λειτουργία και εμφανίζεται στην
τομή των σχέσεων εξουσίας και των σχέσεων γνώσης. Ο στοχασμός του Foucault για το apparatus έχει σχέση με τον
Hyppolite και το Reason and History: The Ideas of Positivity and Destiny.
3 Σ.τ.μ.: *destituting/ φθορά-αποκαθήλωση (ενν. της εξουσίας): “Στα λατινικά, destituere [αποθεσμοποιώ] σημαίνει τοποθετώ
όρθιο αλλού, ορθώνω μόνο του / εγκαταλείπω / βάζω ξεχωριστά, αφήνω / καταργώ, απογοητεύω, απατώ. Ενώ η λογική της
θεσμοποίησης, θέλοντας να πάρει τον έλεγχο της εξουσίας, συνθλίβεται επάνω στους μηχανισμούς της, ένα αποθεσμοποιητικό
κίνημα επικεντρώνεται στο να τους διαφύγει, να εξουδετερώσει την επιρροή που έχουν επάνω του και ταυτόχρονα μεγαλώνει την
επιρροή που έχει στον κόσμο, τον οποίο έχει αρχίσει παράμερα να σχηματίζει. Η κίνησή της είναι η έξοδος, ενώ η κίνηση της
θεσμοποίησης είναι η έφοδος. Για την αποθεσμοποιητική λογική, η πάλη ενάντια στο Κράτος και το κεφάλαιο έχει νόημα κυρίως για
την έξοδο από την καπιταλιστική κανονικότητα, για την εγκατάλειψη των σιχαμερών σχέσεων με τον εαυτό μου, τους άλλους και
τον κόσμο, με τις οποίες ο καπιταλισμός πειραματίζεται” και “Αποθεσμοποιώ δεν σημαίνει εξαπολύω επίθεση στον θεσμό, αλλά
οπουδήποτε υπάρχει/επιμένει.
Στο The Cybernetic Hypothesis, στο ανώνυμο και συλλογικό πλαίσιο του
περιοδικού Tiqqun, οι συγγραφείς του υποστηρίζουν ότι ο φιλελευθερισμός έχει
αντικατασταθεί από τη λογική της κυβερνητικής, στο πλαίσιο της οποίας, οι
“βιολογικές, φυσικές και κοινωνικές συμπεριφορές” αρχίζουν να προσεγγίζονται ως
“κάτι ουσιαστικά προγραμματισμένο και επαναπρογραμματίσιμο” (4). Τόσο ο
φιλελευθερισμός όσο και η κυβερνητική είναι φαντασιώσεις της εξουσίας. Όμως,
ενώ η φιλελεύθερη φαντασίωση ενσαρκώνεται κυρίως σε μια σειρά από θεσμούς, η
φαντασίωση της κυβερνητικής εμφανίζεται ως ένας “διάχυτος
αστερισμός θεσμικών οργάνων που καθοδηγούνται και διακατέχονται από τον ίδιο
μύθο [...] (έναν μύθο) που κρύβεται πίσω από τα ονόματα "ίντερνετ”, “νέα
τεχνολογία πληροφορίας και επικοινωνιών” (και) “νέα οικονομία”" (5). Σε αντίθεση
με τις απομονωμένες, εξατομικευμένες και ακραία επιτηρούμενες μορφές
υποκειμενικότητας, που καλλιεργούνται από τον φιλελευθερισμό, η κυβερνητική
είναι περισσότερο ένα πρότζεκτ που εκκενώνει την υποκειμενικότητα, σαν μέσο για
να παράγει άδεια υποκείμενα, κενούς φακέλους που χρησιμοποιούνται ως “ο
καλύτερος δυνατός αγωγός της κοινωνικής επικοινωνίας” (6). Σύμφωνα με το
περιοδικό Tiqqun, το project της κυβερνητικής επιδιώκει ουσιαστικά να παράξει
“μια νέα πολιτική υποκειμένων, βασιζόμενη στην επικοινωνία και τη διαφάνεια”.
Αυτή η νέα πολιτική, αντιλαμβάνεται το άτομο ως κάτι "που “οδηγείται”, σε τελική
ανάλυση, από την ανάγκη επιβίωσης ενός “συστήματος” το οποίο καθιστά την
ύπαρξη του δυνατή και στο οποίο το άτομο πρέπει να συνεισφέρει" (7). Κάθε
υποκείμενο είναι φτιαγμένο να δρα ως “το επίκεντρο ενός ατέλειωτου βρόχου
ανατροφοδότησης κατασκευασμένου με τέτοιον τρόπο ώστε να μην έχει κανέναν
κόμβο”, τοποθετημένο εντός διαλειτουργικών συστημάτων επικοινωνίας και
ελέγχου και κυριαρχούμενο από αυτά. (8)
στην ανάγκη μου για αυτόν. Δεν σημαίνει του κάνω κριτική αλλά προσπαθώ να κάνω έξω από αυτόν εκείνο το οποίο ο ίδιος θα
έπρεπε να θέτει σε εφαρμογή”.
οι διαδικαστικές διορθώσεις είναι η κυβερνητική τεχνική
της διακυβερνησιμότητας που διεξάγεται μέσω της ρύθμισης, μια
μορφή καθοδήγησης που δεν προσπαθεί να αποφύγει συγκεκριμένα γεγονότα ή
κρίσεις αλλά, αντίθετα, να κατευθύνει κατά προτίμηση τα αποτελέσματα τους (9).
Όπως ακριβώς ένα Drone επιτήρησης προσαρμόζει αυτόματα την ταχύτητά του
αντισταθμίζοντας την αστάθεια του αέρα, ώστε να παραμένει διαρκώς πάνω από
τον στόχο του, τα κυβερνητικά συστήματα διεξάγουν ελέγχους για να παράξουν
μετα-σταθερές μεταξύ εισροών και εκροών του συστήματος στο πλαίσιο μιας
ατέρμονης ρυθμιστικής λειτουργίας με σκοπό να ελαχιστοποιηθεί η διαφορά
μεταξύ ενός ιδεατά υπολογισμένου κι ενός ψηφιακά βιωμένου κόσμου. Έτσι, η
κυβερνητική ως δίκτυο τεχνικών συσκευών ενσαρκώνει την ιδεολογική δομή του
καπιταλισμού. (10)
Για την Haraway, η κυβερνητική οργάνωση της εξουσίας εκφράζεται κυρίως ως: “η
μετάφραση του κόσμου σε ένα πρόβλημα προγραμματισμού” όπου “όλη η
αντίσταση στον ενορχηστρωμένο έλεγχο εξαφανίζεται και κάθε ετερογένεια
υποτάσσεται στην αποσυναρμολόγηση, επανασυναρμολόγηση, επένδυση και
ανταλλαγή” (11). Ακολουθώντας τη μαζική παραγωγή, κατανομή και εγκατάσταση
δικτυωμένων υπολογιστών, κατέστη εφικτή η ομαδική ανίχνευση, η αποθήκευση
και η ανάλυση της κοινωνικής συμπεριφοράς ως μάζας δεδομένων, ως
αφηρημένων ακολουθιών αριθμητικών τιμών που γίνονται
αντικείμενο κυκλοφορίας και επεξεργασίας από υπολογιστικές μηχανές. Όπως η
αφηρημένη δύναμη της αξίας, που εγκαθιδρύει μία αφηρημένη ισοδυναμία μεταξύ
όλων των αγαθών στις αγορές, τα δεδομένα καθιερώνουν μία αφηρημένη
ισοδυναμία ανάμεσα σε οτιδήποτε μπορεί να ανιχνευθεί ψηφιακά ή να εισαχθεί
χειροκίνητα σε υπολογιστές (12). Αυτή η απέραντη αριθμητική αφαίρεση του
κόσμου "υπερβαίνει την οικουμενική μετάφραση που εφαρμόζεται από
τις καπιταλιστικές αγορές, όπως ανέλυσε πολύ καλά ο Marx" και αναδύεται ως ένα
ολοκληρωτικό σύστημα που ρυθμίζει όλη την παγκόσμια δραστηριότητα (13). Για
την Haraway, "η πληροφορία είναι ακριβώς το είδος του μετρήσιμου στοιχείου
(μονάδα, βάση της ενότητας) που επιτρέπει την καθολική μετάφραση, και άρα την
απρόσκοπτη οργανική εξουσία", που επιτρέπει σε όλο και περισσότερο κόσμο
να υπαχθεί στην "πληροφορική της κυριαρχίας", χαρακτηρίζοντας την κυβερνητική
οργάνωση της εξουσίας (14).
Εντός του ιστορικού ρεύματος της κυβερνητικής, ο Ντελέζ υποστηρίζει ότι η κύρια
τεχνική της εξουσίας είναι ο έλεγχος. Ο έλεγχος, συλλαμβανόμενος ως μέσο
υπολογιστικής δράσης πάνω σε δράσεις άλλων, δεν πρέπει να κατανοείται
ως αντικατάστατο των μορφών κυριαρχίας της πειθαρχικής εξουσίας αλλά
καλύτερα ως μια περαιτέρω ανάπτυξή τους. Στις πειθαρχικές κοινωνίες η ζωή
φάνταζε με ταξίδι μέσα από ασυνεχείς εγκλεισμούς: Νοσοκομείο (μαιευτική
πτέρυγα) => σχολείο => εργοστάσιο (φυλακή, ή στρατώνες) => Νοσοκομείο
(Νεκροτομείο). Στις κοινωνίες του ελέγχου όμως, η ζωή διαχέεται διαφοροποιημένη
σε όλες αυτές τις δομές ταυτόχρονα, ως αποτέλεσμα της μετάφρασή τους σε κώδικα
(15). Για τον Ντελέζ, οι άκαμπτες μήτρες των πειθαρχικών κοινωνιών
μεταμορφώνονται πλέον σε “αυτο-παραμορφούμενα καλούπια που αλλάζουν
συνεχώς από τη μια στιγμή στην άλλη ή σε σουρωτήρι τα ανοίγματα του οποίου
αλλάζουν από σημείο σε σημείο”. Η μεταμόρφωση αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί
σε μια πληθώρα επιπέδων και να ρυθμιστεί επακριβώς για κάθε υποκείμενο
ξεχωριστά, ανάλογα με τα δεδομένα που σχετίζονται με αυτό (16). Ενώ στις
πειθαρχικές κοινωνίες τα σύνορα έμοιαζαν με τείχους οχυρών που
χώριζαν ξεκάθαρα το τοπίο σε δύο διακριτές επικράτειες, στις κοινωνίες του
ελέγχου τα φανταζόμαστε περισσότερο σαν διάχυτες σειρές δικτυακών θυρών και
σημείων ελέγχου/checkpoints που ανοίγουν και κλείνουν δυναμικά, ως
απόκριση σε μια μεταβλητή πολλαπλότητα κωδικών και κωδικοποιήσεων.
Στο σύγχρονο ευρωπαϊκό πλαίσιο, η Frontex δρα ως η κεντρική αρχή, υπεύθυνη για
τον έλεγχο της μετανάστευσης στην Ευρώπη, και ως εκ τούτου, ενεργοποιεί τις
κυβερνητικές τεχνικές της εξουσίας που αναφέρθηκαν παραπάνω. Η Frontex, που
ιδρύθηκε το 2005, οργανώνει και επιβλέπει μια μεγάλη ποικιλία προγραμμάτων και
τεχνολογιών παρακολούθησης και αστυνόμευσης των εσωτερικών και εξωτερικών
συνόρων της ΕΕ. Στην πράξη, βέβαια, αυτά τα μέσα υπερβαίνουν κατά πολύ τα
γεωγραφικά όρια της πολιτικής και οικονομικής ένωσης της ΕΕ. Κεντρική θέση
στην προσέγγιση της Frontex κατέχει η χρήση, σε πλανητικό επίπεδο, δικτύων
διαλειτουργικών τεχνολογιών επιτήρησης και ελέγχου, που περιλαμβάνουν κέντρα
δεδομένων, καλώδια οπτικών ινών, αισθητήρες εδάφους, κεραίες κινητής
τηλεφωνίας, δορυφόρους επικοινωνιών και κατασκοπίας. Όλα
αυτά μαζί, λειτουργούν ως κυβερνητική υποδομή για δυναμικές ζώνες ελέγχου που
εκτείνονται σε όλη τη γεωγραφική περιοχή των χωρών που υπάγονται στη συνθήκη
Schengen αλλά και πέραν των εδαφικών ορίων της (17).
Καίριο κομμάτι των επιχειρήσεων της Frontex είναι η παρακολούθηση, μελέτη και
συγκέντρωση πληροφοριών σχετικά με τη μετανάστευση, ως μέσο βελτίωσης της
αποτελεσματικότητας της αστυνόμευσης και του ελέγχου της. Άφθονες ποσότητες
δεδομένων αποθηκεύονται, αθροίζονται, αναλύονται συστηματικά και
ύστερα ξαναπακετάρονται κι εκδίδονται από τη Frontex στα media ως “Risk
Analysis Reports” (“Αναφορές Ανάλυσης Κινδύνου”). Οι εκδόσεις
τους διαφημίζουν, έτσι, νέες τεχνολογίες και προτάσεις ελέγχου των συνόρων,
παρουσιάζουν πολύχρωμες οπτικοποιήσεις δεδομένων και τις σχηματοποιήσεις των
χαρτών των μεταναστευτικών διαδρομών, και αναλύουν διάφορες προβλέψεις για
το μέλλον της μετανάστευσης. Όλα μαζί συνεισφέρουν στην κατασκευή της
μεταναστευτικής κρίσης ως αντικειμένου πολιτισμικού ενδιαφέροντος, σχεδιασμών
ασφαλείας, πολιτικού διαλόγου και νομοθετικού έργου στην ΕΕ (18).
Δεδομένων των ατελείωτων χιλιομέτρων των συνόρων που περικλείουν την ΕΕ,
η προσέγγιση της Frontex δεν περιλαμβάνει την παράταξη μεγάλου αριθμού
δυνάμεων ασφαλείας για την αστυνόμευση της μεταναστευτικής κίνησης, αλλά
κινητοποιεί κυβερνητικές τεχνικές εξουσίας που βασίζονται στην αποθήκευση, την
κυκλοφορία και την ανάλυση δεδομένων που συλλέγονται από τα κράτη μέλη και
επιστρέφουν ύστερα σε αυτά στο πλαίσιο υπερεθνικών βρόχων ανατροφοδότησης.
Καθώς τα εθνικά προγράμματα ασφαλείας επιστρατεύουν τεχνολογίες και
δυνάμεις στα δικά τους σύνορα, οι παραγόμενες από τις επιχειρήσεις τους
πληροφορίες γίνονται εισροές που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τη Frontex
για να διορθώσει τη διανομή και την ανάπτυξη πόρων και δυνάμεων σε όλη την
επικράτεια της ΕΕ. Η Frontex, επωφελούμενη από το Ευρωπαϊκό Σύστημα
Παρακολούθησης των Συνόρων (EUROSUR) και το σύστημα πληροφοριών της
Schengen (SIS), συλλέγει τα δεδομένα των Εθνικών Κέντρων Συντονισμού από
κάθε μέλος-κράτος, και έπειτα παράγει μια “Ευρωπαϊκή εικόνα της κατάστασης και
την κοινή προ-συνοριακή εικόνα πληροφοριών (εστιασμένη σε περιοχές πέρα από
την περιοχή Schengen και τα σύνορα της ΕΕ). Τα πορίσματα αυτά μοιράζονται
έπειτα σε κάθε κράτος μέλος ξεχωριστά" (19). Επιπρόσθετα, ένα σχετικό
πρόγραμμα της Frontex, ονομαζόμενο Copernicus, “αυξάνει την επιχειρησιακή
ετοιμότητα, παρέχοντας στην Ευρώπη, ακριβή, βάσιμα και ενημερωμένα δεδομένα
που συλλέγονται από δορυφόρους και αισθητήρες πεδίου”, συνεισφέροντας έτσι
έναν ανώτερο βαθμό λεπτομέρειας στην "επιχειρησιακή εικόνα" σε όλη την ΕΕ
(20). Αυτά τα προγράμματα διαμοιρασμού πληροφοριών συνθέτουν την βασική
λειτουργία της Frontex, η οποία αφορά τη δημιουργία μιας “διαρκώς ενημερωμένης
εικόνας των ευρωπαϊκών εξωτερικών συνόρων και της μεταναστευτικής
κατάστασης όσο το δυνατόν πιο κοντά σε πραγματικό χρόνο”, σαν "ζωτικό στοιχείο
του μηχανισμού ταχείας επέμβασης της Frontex" (21). Η παραγωγή μιας "διαρκώς
ενημερωμένης εικόνας", σε τελική ανάλυση, καθίσταται εφικτή μόνο εντός ενός
κυβερνητικού συστήματος οργανωμένου έτσι ώστε να διευκολύνει τη μέγιστη
επικοινωνία μεταξύ ετερογενών εθνικών σωμάτων ασφαλείας, τεχνολογιών και
υποδομών, φτιαγμένων ώστε να είναι διαφανείς μεταξύ τους.
Τα δεδομένα μαζεύονται εμμονικά παντού και πάντα, ρέοντας σε όλο και πιο
μεγάλες ποσότητες, συσσωρευόμενα σε μια πολλαπλότητα πληροφορικών
δεξαμενών, το βάθος των οποίων μόνο μεγαλώνει. Σε μία περίπτωση, βίντεο
μαγνητοσκοπημένο από μια κάμερα τοποθετημένη σε καφετέρια στο κέντρο του
Σαν Φρανσισκο χρησιμοποιήθηκε από την Κινεζική κυβέρνηση για να
"εκπαιδευτούν" προγράμματα αναγνώρισης προσώπων (26). Σε άλλη περίπτωση, η
Microsoft κυκλοφόρησε ένα σύνολο δεδομένων, αντλούμενο από διάφορες
διαδικτυακές πηγές, με ονόματα και εικόνες 100.000 "διασημοτήτων", μεταξύ
των οποίων περιλαμβάνονται (χωρίς ειρωνία) οι καλλιτέχνες Hito Steyerl, Ai
Weiwei, και Trevor Paglen, που χρησιμοποιήθηκε ως υλικό ερευνητικών
προγραμμάτων σε διάφορες ηπείρους (27). Ενώ η παραγωγή και ανάλυση των
εικόνων παραμένει κεντρικό σημείο του κυβερνητικού ελέγχου, είτε λαμβάνοντας
τη μορφή απεικόνισης δεδομένων είτε σε φωτογραφίες από
δορυφόρους παρακολούθησης, η φωτεινότητα των παλμών που ρέουν μέσω
οπτικών ινών και τα φορτία των μεμονωμένων bits σε βάσεις δεδομένων,
υπερβαίνει κατά πολύ τα όρια της κουλτούρας της εικόνας και αποτελεί, τυπικά
πλέον, ένα ευρύτερο και οντολογικά πιο ποικιλόμορφο καθεστώς μεσολάβησης.
Μεταφράζοντας τον κόσμο στην πιο στοιχειώδη μορφή ψηφιακής διαφοράς, την
αλλαγή από το ένα στο μηδέν (την παρουσία και την απουσία), οτιδήποτε μπορεί
δυνητικά "να διασυνδεθεί με κάθετι άλλο" μέσω της ψηφιακής αφαίρεσής τους,
επιτρέποντας "την επεξεργασία [των σημάτων] σε μία κοινή γλώσσα" (28). Η
περίπλοκη διαρρύθμιση τυπικών στοιχείων που συνθέτουν κάθε είδος οπτικής
σύνθεσης (χάρτες, γραφήματα, διαγράμματα, φωτογραφίες κλπ) φαίνεται
πλεονάζουσα και άσκοπη σε σύγκριση με το μινιμαλισμό και τη λιτότητα του
δυαδικού συστήματος κωδικοποίησης (29).
4 Σ.τ.μ.: *αυτονομία της μετανάστευσης: Εδώ βλέπουμε τον Paul να κάνει αναφορά στις θεωρίες της “αυτονομίας της
μετακίνησης” σχετικά με το προσφυγικό και την παρανομοποίηση της εργασίας που εισήγαγε ο Nicholas De Genova (κείμενό του
που μεταφράστηκε στα ελληνικά: https://bit.ly/2PRkSgF ). Όπως λέει ο ίδιος: “Ακριβώς όπως και η υποκειμενική (δημιουργική και
παραγωγική) δύναμη της εργασίας απαραιτήτως πάντα προηγείται της πραγμοποίησης της ως κεφάλαιο, η πρωτοκαθεδρία της
αυτονομίας και της υποκειμενικότητας της ανθρώπινης ελευθερίας κινήσεων είναι μια απειθής και εκκωφαντική δύναμη που
προηγείται και υπερβαίνει τις ικανότητες οποιασδήποτε συνοριακής αρχής για την αποτελεσματική συστηματική οργάνωση και
έλεγχο. Μόλις οριοθετηθεί, μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο που υπόκειται στη μία ή την άλλη τακτική συνοριακής οριοθέτησης.
Κατά συνέπεια, η αυτονομία και η υποκειμενικότητα της ανθρώπινης κινητικότητας που εμφανίζονται ως κινήσεις που διαπερνούν
τα σύνορα, γίνεται αντιληπτή ως “μετανάστευση”. Συνεπώς αυτή η αυτονομία της υποκειμενικότητας υποκινεί πάντα διάφορες
μεθόδους αντίδρασης της διαδικασίας συνοριοποίησης που μετατρέπουν τις ιδιαίτερες μορφές ανθρώπινης κινητικότητας στους
συνοριοποιημένους κοινωνικούς σχηματισμούς που ξέρουμε (μόνο αναδρομικά) ως «μετανάστευση»”.
Μια από τις κεντρικές αντιφάσεις που ορίζει την δύναμη των σύγχρονων συνόρων
είναι ότι, ταυτόχρονα διευκολύνουν και εμποδίζουν την κίνηση εκατέρωθέν τους,
επιτρέποντας σε ορισμένες ροές να προχωρήσουν ανεμπόδιστα, ενώ διακόπτουν
βίαια άλλες. Στο πλαίσιο της ΕΕ, οι ροές ανθρώπων με σωστά διαβατήρια,
εμπορευμάτων, κεφαλαίων κυκλοφορούν ανεμπόδιστα, ενώ ταυτόχρονα τεράστιοι
πληθυσμοί δεν υπόκεινται παρά μόνο σε μέτρα αστυνόμευσης και ελέγχου, που
απλώς στοχεύουν στο να εξαλείψουν ακόμα και την πιθανότητα της μετακίνησής
τους. Έτσι, η κυβερνοποίηση του ευρωπαϊκού συνοριακού καθεστώτος μπορεί αν
εκληφθεί ως αναδιάρθρωση των ιστορικών σχέσεων καθυπόταξης και κυριαρχίας,
οι οποίες πλέον εκφράζονται τεχνικά ως “ένας αυτόνομος κόσμος μηχανισμών που
έχει αναμιχθεί με το καπιταλιστικό σχέδιο που έχει μετατραπεί σε πολιτικό σχέδιο”
(33)5. Ενώ τα post στα social media υπόκεινται σε έντονη παρακολούθηση και
ανάλυση σε ό,τι αφορά τους συνοριακούς ελέγχους, τα τραπεζικά εμβάσματα σε
offshore λογαριασμούς παραμένουν καλυμμένα κάτω από το προνομιακό πέπλο της
αδιαφάνειας. Ενώ η Frontex ανησυχεί στις ετήσιες εκθέσεις της
για “τα μεμονωμένα άτομα που αποτελούν κινδύνους ασφαλείας και τους
οικονομικούς μετανάστες που προσπαθούν να καταχραστούν το σύστημα
δηλώνοντας ψευδή εθνικότητα”, πρακτικά, η μόνη ανησυχία της αφορά “κινδύνους
ασφάλειας” και “[καταχρήσεις] του συστήματος” από συγκεκριμένα στοχοποιημένα
χαρακτηριστικά, για τα οποία έχει αλγοριθμικά καθοριστεί ότι είναι ασύμβατα με
την ευρωπαϊκή εξουσία (34).
5 Σ.τ.μ.: *καπιταλιστικό σχέδιο που έγινε πολιτικό σχέδιο: εδώ η αναφορά είναι στην κατανόηση της οικονομίας ως μιας
“πολιτικής της επιλογής στους κόλπους της ανθρωπότητας”, που αναφέρεται και σε άλλα κείμενα των Tiqqun [This is not a
Program, Εισαγωγή στον Εμφύλιο Πόλεμο] καθώς και στην Εξέγερση που Έρχεται της Αόρατης Επιτροπής: «Και να που
αποκαλύπτονται όλα εκείνα που εξαναγκαστήκαμε να λησμονήσουμε: ότι η οικονομία είναι μια πολιτική και ότι αυτή η πολιτική,
σήμερα, είναι μια πολιτική επιλογής στους κόλπους μιας ανθρωπότητας, η οποία στο σύνολό της καθίσταται περιττή […] το κράτος
ανέκαθεν θεωρούσε την οικονομία ως πολιτική. Όπως ακριβώς και η αστική τάξη, η οποία κέρδιζε από αυτήν, και το προλεταριάτο, το
οποίο βρισκόταν απέναντί της».
6 Σ.τ.μ.: *διαφορικός/διαφοροποιημένος/διαφορετικός: “διαφορικός” είναι η επισήμανση μια θεμελιώδους λειτουργίας,
διαφοροποιημένος είναι η ταυτοτική της έκφραση, σαν αποτέλεσμα κοινωνικών σχέσεων, ενώ διαφορετικός είναι μια τυπολογική
διάκριση - όλα αυτά,και ειδικά το προνόμια της διάκρισης μεταξύ τους, που το κρατάει η εξουσία για τον εαυτό της, συνιστούν μια
συνολική λειτουργία υποκειμενοποίησης και κυριαρχίας [βλ. Deleuze, Διαφορά και Επανάληψη]
μιας φιλελεύθερης κοινωνίας (σύμφωνων με αυτές της φυλής, της τάξης, του
γένους, της σεξουαλικής ταυτότητας), ακριβώς όπως είναι κατακερματισμένα και
διασπασμένα σε κονιορτοποιημένες ροές μοναδικών χαρακτηριστικών στο πλαίσιο
των αναλυτικών μηχανισμών της κυβερνητικής.
Μια σύντομη παύση για να αναζητήσουμε το κοινό περίγραμμα των ιστοριών της
συλλογής δεδομένων, της υπολογιστικής και της κρατικής βίας, μπορεί να
συνεισφέρει στο να ξεκαθαριστούν οι συνθήκες υπό τις οποίες αυτές οι δυναμικές
διαμορφώθηκαν. Στην Ευρώπη, πιο συγκεκριμένα, το ιστορικό τούτων των
πρακτικών ηχεί και αντηχεί κι επαναλαμβάνεται μέσα από τα αποικιακά
εγχειρήματα, την καταστολή των λαϊκών εξεγέρσεων, την οργάνωση γενοκτονιών
έως το σύγχρονο έλεγχο της μετανάστευσης στα ευρωπαϊκά σύνορα. Καθένα από
αυτά αποτελεί τμήμα μιας συνεχούς διεργασίας, ανάπτυξης, μετασχηματισμού και
έκφρασης της κρατικής εξουσίας.
Πολλαπλές και διαφορετικές ιστορίες κυκλοφορούν και συγκλίνουν σε μία σύνθετη
κληρονομιά, εγκαθιδρυμένη από την καταγραφή, την καταμέτρηση και, τελικά,
τον υπολογισμό σωμάτων, από πρακτικές που αναλήφθηκαν ως μορφές μαζικής
αφαιρετικής βίας. Ήδη από την εποχή της ισπανικής Ιεράς Εξέτασης
η τήρηση αρχείων, η λογιστική αποτύπωση και η συλλογή δεδομένων είχαν γίνει
αναπόσπαστα στοιχεία της διαδικαστικής επιβολής της κρατικής καταστολής (39).
Ένα σύνολο διαδικασιών κωδικοποιημένο σε έγγραφα και αρχεία, όπως η Orden de
Processar7 στα τέλη του 16ου αιώνα, περιελάμβανε όχι μόνο καταγεγραμμένα
πρακτικά των δικών, δηλαδή των παρόντων, όπως και των καταθέσεών τους, των
ετυμηγοριών και την καταδικαστικών αποφάσεων, αλλά και πληροφορίες για τα
περιουσιακά και βιογραφικά στοιχεία τους· θρήσκευμα, εθνικότητα, φυλή και
εκτενή αναφορά στις οικογενειακές σχέσεις τους. Η επιστημολογική δομή της Ιεράς
Εξέτασης είναι αυτό που τελικά της έδωσε διάρκεια ως πολιτικής και ιστορικής
δύναμης: η τεκμηρίωση της ιδιοκτησίας επέτρεπε την κατάσχεσή της, γεγονός που
αποτέλεσε πρωταρχική πηγή χρηματοδότησης των δικαστηρίων, ενώ το φακέλωμα
των οικογενειακών δεσμών επέτρεπε τη διενέργεια εκτεταμένων ερευνών σε έναν
καταρράκτη από διαδοχικές δίκες. Η καθιέρωση της γραφειοκρατικής συλλογής κι
επεξεργασίας δεδομένων, μετασχημάτισε το συμβάν της κρατικής βίας σε
μια επαναλαμβανόμενη μέθοδο κρατικής βίας 8 ικανής να ξεδιπλώνεται για πολλά
χρόνια - ή, στην περίπτωση της Ιεράς Εξέτασης, για αιώνες - μα και να εκτελείται
από πολλούς διάσπαρτους φορείς, που μπορούσαν απλά να ακολουθούν επίσημα
καταγεγραμμένες οδηγίες και διαδικασίες.
7 Σ.τ.μ.: Η “Εκτελεστική Εντολή” (ή Δικαστική Εντολή) των άγριων διώξεων της Ιεράς Εξέτασης κατά τον 16 ο αιώνα
8 Σ.τ.μ.: *από το συμβάν της κρατικής βίας στην επαναλαμβανόμενη μέθοδο της κρατικής βίας: μας θυμίζει τη σχέση που
περιγράφει ο Μαρξ στο Γ' τόμο του κεφαλαίου μεταξύ πρωταρχικής συσσώρευσης και διαρκούς συσσώρ ευσης που είναι
“συσσώρευση στη ν-οστή”, αλλά και την εννοιολόγηση του συμβάντος ως α-διάφορης τελικής/καταστατικής αρχής των διαδοχών
μιας ιστορικής εξέλιξης (βλ. Badiou, Είναι και Συμβάν)
μαζική εξόντωση που ακολούθησε (44).
Υπό αυτό το πρίσμα, δεν μας εκπλήσσει το γεγονός ότι η άνοδος της κυβερνητικής
έχει συνοδευτεί από την αναδυόμενη κεντρικότητα της κρίσης (48). Έχει
γίνει πλέον εντελώς βαρετό να ανοίγουμε μια εφημερίδα και να
διαβάζουμε ξεχωριστές ιστορίες για την ίδια κρίση: το κλίμα, η οικονομία, το
κράτος, η νεότητα, τα πανεπιστήμια, οι αρρενωπότητες, ο έλεγχος της
μετανάστευσης, η εκκλησία, η οικογένεια, ο πολιτισμός ο ίδιος· όλα βρίσκονται σε
κρίση. Είτε οικολογική, είτε οικονομική, στρατιωτική, κανονική ή πολιτική, οι
κρίσεις δεν αποτελούν πλέον ούτε εξαιρέσεις ούτε ρήξεις, αλλά
το κοινότοπο, διαρκές πλαίσιο νέων πειθαρχικών μέτρων ελέγχου. Όπως σημειώνει
ο Agamben, στις κρίσεις "η ικανότητα να αποφασίζεις άπαξ και δια παντός
εξαφανίζεται, και η συνεχής διαδικασία λήψης αποφάσεων δεν αποφασίζει
τίποτα", καθώς πια αντιμετωπίζονται απλώς ως ευκαιρίες για
την διακυβέρνηση να επιβάλει την ισχύ της “στη μορφή ενός αέναου coup d’état”·
ισχύ που δεν μεριμνά για τη διατήρηση της τάξης αλλά την αδιάκοπη διαχείριση της
αταξίας (49).
Η ευρωπαϊκή μεταναστευτική κρίση ήταν τόσο μια κρίση του ελέγχου, κατά την
οποία οι συνοριακοί έλεγχοι απέτυχαν -φαινονμενικά- να εμποδίσουν
τους/τις μετανάστ(ρι)ες να εισέλθουν στην Ευρώπη, όσο ακριβώς και μια κρίση
προς έλεγχο9, ένα ιστορικό αντικείμενο για τη διεξαγωγή επιχειρήσεων ελέγχου.
Υπό αυτή την έννοια, το δίδυμο κρίση-έλεγχος λειτούργησε ως κομμάτι ευρύτερου
υπολογισμού της κυβερνητικής, η οποία εξαπλώνεται μαζικά και με ποικίλους
τρόπους σε πλανητική κλίμακα. Για να μπορεί να είναι η κυβερνητική ο κύριος
λογικός μηχανισμός της σημερινής διακυβέρνησης, η κοινωνία καθ’ αυτή δεν
πρέπει να κατανοεί τον εαυτό της σαν να βρίσκεται σε μια ιδεατή πορεία
προόδου αλλά σαν να κατακρημνίζεται αενάως σε νέα βάθη κρίσης. Αυτή
η κατανόηση του κόσμου σα να είναι θεμελιωδώς σε κρίση είναι αποτέλεσμα της
τεχνικής και επιστημολογικής δομής της κυβερνητικής. Σύμφωνα με αυτή, ο κόσμος
προσεγγίζεται σαν να έχει την ανάγκη μιας ατέλειωτης επιδιόρθωσης, επειδή
εκλαμβάνεται κυριολεκτικά σα να τίθεται τόσο εκτός ελέγχου όσο περισσότεροι
μηχανισμοί ελέγχου εφαρμόζονται.
9Σ.τ.μ.: *κρίση προς έλεγχο: μια κρίση που κατέστησε αναγκαίο τον έλεγχο
υποδομών και πολιτικών που αλληλοενισχύονται, αλληλοαναπαράγονται και
αλληλοσυντηρούνται.
Κεντρικό ρόλο για την ουσιαστική κατανόηση της μεταναστευτικής κρίσης έχει η
ανάλυση των τρόπων με τους οποίους η κρίση αυτή αναδύθηκε από κοινού και σε
σχέση10 με τους τρόπους που τέθηκε υπό έλεγχο, ακριβώς όπως
ο έλεγχος αναδύθηκε μέσα από τον απόηχο της δικής του κρίσης (50). Η συλλογή
και η αισθητικοποιημένη κυκλοφορία των δεδομένων που προέκυψαν από
τη μεταναστευτική κρίση του 2015-2016, αποδείχθηκαν ιδιαίτερα παραγωγικές για
τη Frontex και έδωσαν τη δυνατότητα για ουσιαστική επέκταση των υποδομών και
των επιχειρήσεών της (51). Το 2015, κατά την υποτιθέμενη κορύφωση της
μεταναστευτικής κρίσης, η Frontex ανέφερε πως μια "άνευ προηγουμένου εισροή
ανθρώπων" (αριθμώντας 710.000) είχε εισέλθει στην Ε.Ε. χωρίς τα κατάλληλα
έγγραφα, σημειώνοντας αύξηση κατά 428.000 σε σχέση με το προηγούμενο έτος
(52). Ενώ αποτελεί αδιαμφισβήτητη αλήθεια πως ο αριθμός των καταγεγραμμένων
μεταναστών αυξήθηκε εκείνη την περίοδο λόγω της εξεγερτικής δραστηριότητας
και των επακόλουθων ενόπλων συρράξεων που εξελίσσονταν στη Μέση Ανατολή
την ίδια ακριβώς περίοδο, αυτό που είναι σημαντικό με την συγκεκριμένη αναφορά
είναι πως ο αριθμός των μεταναστών που εντοπίστηκαν χρησιμοποιήθηκε από τη
Frontex για να περιγράψει τον αριθμό των μεταναστών που εισήλθαν στην Ε.Ε.
χωρίς άδεια· μια ανεπαίσθητη, αλλά με καθοριστική σημασία, διάκριση με
συνακόλουθες πολιτικές συνέπειες.
Λόγω του πολλαπλασιασμού των ελέγχων στα ευρωπαϊκά σύνορα, δεν εκπλήσσει το
γεγονός ότι ένας και μόνο μετανάστης μπορεί να εντοπιστεί πολλές φορές από τo
διάσπαρτα οργανωμένο δίκτυο ποικίλων συστημάτων παρακολούθησης και
δυνάμεων ασφαλείας. Αφού ο δημοσιογράφος Nando Sigona κατέθεσε ερώτηση
σχετικά με τις πηγές των σχετικών αριθμών, η Frontex προσέθεσε μια διευκρίνηση
στο τέλος της έκθεσής της, σύμφωνα με την οποία:
“Η Frontex παρέχει μηνιαίως δεδομένα για τον αριθμό των εντοπιζόμενων στα εξωτερικά
σύνορα της ΕΕ. Ασυνήθιστες απόπειρες διέλευσης των συνόρων μπορούν να
πραγματοποιηθούν από τον ίδιο άνθρωπο πολλές φορές, σε διαφορετικές τοποθεσίες των
εξωτερικών συνόρων. Αυτό σημαίνει ότι, μεγάλος αριθμός ανθρώπων που καταμετρήθηκαν με
την άφιξή τους στην Ελλάδα, επανα-καταμετρήθηκαν όταν εισήλθαν στην ΕΕ για δεύτερη
φορά, μέσω Ουγγαρίας ή Κροατίας.” (53)
10Σ.τ.μ.: *sympoietically (από κοινού και σε σχέση): Ο όρος Sympoiesis / συμποίηση είναι προς αντικατάσταση του όρου
autopoiesis / αυτοποίηση που εισήγαγαν οι Varela, Maturana. Την αντικατάσταση εισήγαγε η Haraway διαφωνώντας με την υπόθεση
ότι κάποιο σύστημα μπορεί να παράγει αμιγώς τον εαυτό του. Ωστόσο, ο όρος αναφέρεται στην ικανότητα ενός συστήματος να
αναπαράγει και να διατηρεί τον εαυτό του, εντός ενός ευρύτερου συστήματος. Την έννοια της αυτοποίησης την υιοθέτησε και ο
Guattari μετά την επαφή του με τους βιολόγους Varela και Maturana. Η Haraway, πάντως, χρησιμοποιεί τον όρο Sympoiesis ως μια
απλή λέξη, που σημαίνει “δημιουργώντας μαζί”. Τίποτα δε δημιουργεί τον εαυτό του, τίποτα δεν είναι πραγματικά αυτοποιητικό ή
αυτο-οργανωμένο... Η συμποίηση είναι μια λέξη για τα πολύπλοκα, δυναμικά, με γρήγορη απόκριση, χωροθετημένα, ιστορικά
συστήματα. Μια λέξη για τη δημιουργία κόσμων μαζί, σε συνεργασία. Η συμποίηση περιέχει και παραγωγικά ξεδιπλώνει την
αυτοποίηση. (Staying with the Trouble, Donna Haraway)
“Χρειάζεται επείγουσα βοήθεια, ιδιαίτερα στην Ελλάδα και την Ιταλία, στην ταυτοποίηση και
καταγραφή των νεοαφιχθέντων. Νωρίτερα σε αυτό το μήνα, αιτήθηκα στις χώρες-μέλη της ΕΕ
να συνδράμουν τη Frontex με επιπλέον συνοριοφύλακες, που μπορούν να βοηθήσουν τις δύο
αυτές χώρες στην αντιμετώπιση τέτοιων άνευ προηγουμένου ροών. Ελπίζω η συνεισφορά τους
να είναι ικανοποιητική και να δείξει το πραγματικό πνεύμα της Ευρωπαϊκής αλληλεγγύης.”
Εννοείται ότι ο "άνευ προηγουμένου" χαρακτήρας των ροών, εδώ, είναι ύποπτος,
ειδικά αν σκεφτούμε ότι η Ευρώπη του 20ου αιώνα αναδιαμορφώθηκε από πολύ
μεγαλύτερες μαζικές μεταναστεύσεις, τόσο αυτές που προκλήθηκαν από δύο
παγκοσμίους πολέμους όσο και αυτές που σχετίζονταν με την ευρωπαϊκή
αποικιοκρατία. Το “άνευ προηγουμένου” πλαίσιο δεν είχε στόχο να λειτουργήσει
περιγραφικά, αλλά μάλλον να συγκροτήσει ένα άνευ προηγουμένου (δηλαδή άνευ
παρελθόντος) παρόν, μια κατάσταση για την οποία δεν μπορούμε να
προγραμματίσουμε αλλά, αναμφίβολα, μπορούμε να την ελέγξουμε.
Και τι είναι η κρίση, στην τελική, αν όχι η συνεχής κλιμάκωση του κινδύνου;
Όπως ένα μικρόφωνο μπορεί να μικροφωνίσει, πολλαπλασιάζοντας τον
περιβάλλοντα ήχο σε στριγγλιές ανυπόφορες για το αυτί, έτσι και η παγκόσμια
εδραίωση του ελέγχου εμπεριέχει οντολογικά έναν αντίστοιχο πολλαπλασιασμό του
κινδύνου. Με αυτό τον τρόπο, ο έλεγχος δεν λειτουργεί μόνο για να
ελαχιστοποιήσει την απόσταση μεταξύ εισροών και εκροών σε ένα αρνητικό
κύκλωμα ανατροφοδότησης που στοχεύει στη σταθεροποίηση
των ευρωπαϊκών σχεδίων τιτλοποιήσεων και κυβερνητικής σταθερότητας, αλλά
μπορεί επίσης να προκαλέσει τη μεγέθυνση και ενίσχυση συγκεκριμένων σημάτων,
ώστε να επεκτείνει το πεδίο όσων χρειάζονται έλεγχο. Παρότι για πολύ καιρό
θεωρούνταν αντίθετη με τις κυβερνητικές μεθόδους ελέγχου, η θετική
ανατροφοδότηση, στρατηγικά κατανεμημένη και διαφορικά ασκούμενη σε κάθε
κοινωνικό πεδίο, γίνεται έτσι κεντρική στην παραγωγή του κινδύνου. Και, ως εκ
τούτου, γίνεται βασική επέκταση των τεχνικών της
εξουσίας, τόσο της φιλελεύθερης όσο και της κυβερνητικής (62). Στην ΕΕ, όσο η
Frontex οργανώνει την παραγωγή όλο και μεγαλύτερων όγκων δεδομένων
σχετικών με τους μετανάστες, και όσο τα δεδομένα αυτά θα κυκλοφορούν σε όλο
και πιο πολλούς κόμβους επικοινωνίας, τόσο η κρίση θα πολλαπλασιάζεται και
θα εμμένει, σαν κρίσιμο δομικό στοιχείο του παρόντος, δημιουργώντας
τις συνθήκες για διαρκώς επεκτεινόμενο και έντατικοποιημένο έλεγχο. Από εδώ και
στο εξής, η μονή ερώτηση άξια νοήματος είναι: Τι μπορεί να τινάξει στον αέρα την
κυβερνητική ανατροφοδότηση αποθήκευσης, κυκλοφορίας και ελέγχου;
ΟΙ ΕΚΤΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ
Στο έργο της, η Haraway υιοθετεί τη φιγούρα του cyborg, μια, συγκεκριμένη
υβριδοποίηση του βιολογικού και του τεχνικού, την οποία κατανοεί ως πιθανό
φορέα διατάραξης και υπονόμευσης της πληροφορικής της κυριαρχίας. Όπως
περιγράφει, η cyborg πολιτική επικεντρώνεται στον “αγώνα ενάντια στην
επικοινωνία των κυβερνητικών συστημάτων, ενάντια στον ένα και μοναδικό κώδικα
που μεταφράζει όλα τα νοήματα τέλεια […] επιμένει στο θόρυβο, κα προάγει τη
μόλυνση” (63). Η θέση αυτή, προσανατολίζεται ενάντια στην επικοινωνία των
κυβερνητικών συστημάτων, ενάντια στη διαφάνεια και την κενότητα της
κυβερνητικού υποκειμενικότητας, ενάντια στον ολοκληρωτικό κώδικα των
υπολογιστικών αριθμών· στην αντίσταση στην κυβερνητική, αναδυόμενη τόσο μέσα
από τη δομή της όσο και ενάντια σε αυτήν. Δεν πρόκειται για μια σύλληψη της
αντίστασης ως δημιουργίας μιας εξωτερικότητας ή διαφυγής, αλλά μάλλον για την
σύγκρουση με την κυβερνητική μορφή, ως πεδίο πολιτικού ανταγωνισμού,
δομημένου εντός της ίδιας. Αργότερα, η Haraway επεκτείνει τη σκέψη της:
“Βεβαίως, το βασικό πρόβλημα με τα cyborg έγκειται στο γεγονός ότι είναι νόθα
τέκνα του μιλιταρισμού και του πατριαρχικού καπιταλισμού – για να μην
αναφερθώ στον κρατικό σοσιαλισμό. Όμως τα μπάσταρδα σπάνια μένουν πιστά
στην καταγωγή τους. Σε τελική ανάλυση, οι πατεράδες τους είναι άχρηστοι” (64).
Εδώ, η κρίση της κυβερνητικής, που εκφράζεται πλέον παντού, στην οικογένεια,
την οικονομία, το στρατό, είναι ταυτόχρονα η συνθήκη της πιθανότητας ανάδυσης
άπιστων υποκειμένων που μπορούν να γίνουν ασύμμετρα προς τη λογική της
κυβερνητικής ανατροφοδότησης που τα παρήγαγε.
Οικοδομώντας πάνω σε αυτές τις ιδέες, στο τελευταίο κεφάλαιο του The Cybernetic
Hypothesis οι Tiqqun, σχηματοποιούν μια αλληλουχία μέτρων, τα οποία πιστεύουν
ότι μπορούν αν συμβάλουν προς την κατάργηση της κυβερνητικής εξουσίας. Προς
την κατεύθυνση φθοράς της επικοινωνίας, γράφουν ότι η "παρεμβολή είναι ο
πρώτος φορέας της εξέγερσης" και ότι η "ομίχλη καθιστά την εξέγερση πιθανή",
αντηχώντας προφανώς το θόρυβο και την ηθική μόλυνση της Haraway (65).
Παρακάτω, συνεχίζουν επεκτείνοντας τη σκέψη ότι "η ομίχλη είναι ζωτικής
σημασίας απάντηση στην επιτακτικότητα της διαύγειας και της διαφάνειας, το
πρώτο αποτύπωμα της αυτοκρατορίας στα σώματα" κι έπειτα μνημονεύουν τη θέση
του Ντελέζ πως "το σημαντικό ίσως είναι να δημιουργήσουμε κενοτόπια μη
επικοινωνίας, διακόπτες που ξεφεύγουν από τον έλεγχο" (66). Για τους Tiqqun,
όλες οι παρακάτω στρατηγικές είναι πιθανές:
Τόσο οι Tiqqun όσο και ο Deleuze τοποθετούν την πιθανότητα αντίστασης ενάντια
στην κυβερνητική και τον έλεγχο σε μορφές αδιαφάνειας και μη-επικοινωνίας που
ενισχύουν τον θόρυβο και παρεμβαίνουν ή διακόπτουν τις ροές πληροφορίας. Μόνο
μέσα από αυτό γίνεται δυνατή μια άλλη μορφή ζωής, ένα άλλο είδος εμπειρίας, που
ίσως καταφέρει να σβήσει και να σιγήσει την κυβερνητική οργάνωση της εξουσίας.
Στην Ευρώπη, υπάρχουν ήδη σε κίνηση πολλές πρακτικές, που υιοθετούν έναν
παρόμοιο προσανατολισμό ενάντια στον κυβερνητικό έλεγχο και μπορούν να
λειτουργήσουν ως μοντέλα για την εξέγερση και την αντίσταση του μέλλοντος.
Ωστόσο, πριν να αναφέρουμε μερικές, θα είχε νόημα να υπογραμμίσουμε γιατί μια
συγκεκριμένη προσπάθεια δεν λειτούργησε και τι θα μπορούσε αυτό να μας πει για
άλλες μορφές αντίστασης. Η ψήφιση του Ευρωπαϊκού Κανονισμού Προστασίας
Γενικών Δεδομένων (GDPR) το 2016 (ξεκίνησε να εφαρμόζεται το 2018) θεμελίωσε
μια σειρά δικαιωμάτων σχετικά με την συλλογή και την επεξεργασία προσωπικών
δεδομένων. Ο νόμος παραχωρεί στα “ψηφιακά υποκείμενα” εντός της ΕΕ, τη
δυνατότητα να ζητήσουν αντίγραφα των δεδομένων που συλλέγονται για αυτά, το
δικαίωμα να τα καταστήσουν ανώνυμα και το δικαίωμα να τα διαγράψουν από τους
servers ενός οργανισμού αναιρώντας τη συναίνεσή τους· ή αλλιώς, το “δικαίωμα να
(μπορείς να) ξεχαστείς (68). Αντιλαμβανόμαστε καλύτερα τον GDPR σαν
φιλελεύθερη απάντηση στην κυβερνητική εξουσία, μια μορφή νομικής δράσης με
πρόθεση να προστατέψει το φιλελεύθερο άτομο από τις υπερβολές της
κυβερνητικής εξουσίας.
Σ.τ.μ.: Εδώ, ο συγγραφέας αναφέρεται στη λειτουργία των «μαύρων κουτιών», που είναι γνωστά για τη χρήση τους ως μέσων
11
πληροφορίας σε αεροπορικά ατυχήματα, αλλά στην καθομιλουμένη υπονοούν τη μυστικοποίηση των μηχανισμών κατανόησης της
πραγματικότητας, από την εξουσία που κατέχει το μονοπώλιο της χρήσης τους
Πέρα από την κρυπτογράφηση των επικοινωνιών τους, οι μετανάστες επίσης
εμπλέκονται στην καταστροφή ή/και πλαστογράφηση ταυτοποιητικών εγγράφων
με σκοπό είτε να αρνηθούν τη “διαύγεια, τη διαφάνεια, που είναι ο πρωταρχικός
στιγματισμός της αυτοκρατορικής εξουσίας στα σώματα”, είτε να αυξήσουν την
“μόλυνση” στον “μοναδικό κώδικα που μεταφράζει τέλεια όλα τα νοήματα”. Η
Frontex οργανώνει την εξουδετέρωση αυτών των πρακτικών για τις οποίες
ισχυρίζεται ότι “μπορούν τελικά να υποσκάψουν την εσωτερική συνοχή της”,
επιστρατεύοντας ειδικούς, σχετικούς με τα έγγραφα ταυτοποίησης, στα σύνορα της
Ε.Ε. ώστε να “αντιμετωπιστεί το φαινόμενο ολοκληρωμένα από την αστυνομία, τη
συνοριοφυλακή και τους ειδικούς ταυτοποίησης εγγράφων” (72). Σε έρευνα που
διεξήχθη από το -χρηματοδοτούμενο από την Ε.Ε.- Δίκτυο Ευρωπαϊκής
Μετανάστευσης, (European Migration Network), τα κράτη-μέλη ερωτήθηκαν αν
“υπάρχουν καλές πρακτικές ή προκλήσεις σχετικά με τον εντοπισμό πλαστών
εγγράφων” (73). Ως απάντηση, το Λουξεμβούργο ανέφερε πως “η κύρια πρόκληση
είναι ο όγκος αμφιλεγόμενων εγγράφων που συσσωρεύουν τεράστιες εκκρεμότητες
δεδομένου ότι δεν υπάρχει επαρκές προσωπικό στην ειδική αστυνομική μονάδα για
να τα ελέγξει όλα”. Το Βέλγιο απάντησε ότι είχε πρόβλημα στην επεξεργασία
“αιτήσεων με πλαστά ή παραποιημένα πιστοποιητικά γέννησης που αποτελούν
βάση απόκτησης άλλων (αυθεντικών) εγγράφων. Προφανώς, αυτού του τύπου οι
παραποιήσεις είναι πολύ πιο δύσκολο να εντοπιστούν”, ενώ η Εσθονία απλώς
δήλωσε ότι «δεν υπάρχουν ενδεδειγμένες πρακτικές”. Οι υπερφορτώσεις των
συστημάτων επικοινωνίας με το θόρυβο των πλαστών αιτήσεων καθώς και την
υιοθέτηση πολλαπλών ταυτοτήτων, που υποσκάπτουν την διαδικασία της
κωδικοποιημένης μετάφρασης και καθίστανται δυνατές μέσω της καταστροφής και
της πλαστογράφησης, είναι στρατηγικές που, για την ώρα, εφαρμόζονται από τους
μετανάστες για να υπονομεύσουν τη λογική του ελέγχου και της κυβερνητικής
εξουσίας.
12
Σ.τ.μ.: Η Θέουτα και η Μελίγια είναι αυτόνομες ισπανικές πόλεις-θύλακες στις μαροκινές ακτές, σε μια περίπλοκη (συνοριακά)
περιοχή, η οποία περιλαμβάνει και την αγγλική αυτόνομη ζώνη του Γιβραλτάρ στις ισπανικές ακτές, που είναι το πιο κοντινό
απευθείας πέρασμα μεταξύ Αφρικής και Ευρώπης. Ως εκ τούτου, τόσο οι δύο αυτές πόλεις όσο και το σύνολο αυτής της περιοχής
έχουν υπάρξει ιστορικά, και εξακολουθούν να είναι, ένας από τους βασικούς κόμβους των μεταναστευτικών ροών στη μεσογειακή
ζώνη και πεδίο δράσης των υπηρεσιών συνοριακής ασφάλειας και άμυνας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
και στο ευρύτερο ιστορικό κίνημα των μεταναστ(ρι)ών που στρέφεται ενάντια στην
άσκηση της κυβερνητικής εξουσίας. Είναι μια μορφή επικοινωνία που δεν
αιχμαλωτίζεται από ούτε ανάγεται στις επικοινωνιακές δομές του ελέγχου.
Ακόμα μια προσέγγιση περιλαμβάνει την οργάνωση ενάντια στις υλικές υποδομές
τις κυβερνητικής. Ως απάντηση στο σχέδιο της Google να χτίσει ένα νέο campus
στην περιοχή Kreuzberg του Βερολίνου, μια γειτονιά με πλούσια αντιφασιστική και
αντικαπιταλιστική ιστορία, ένα δίκτυο ανθρώπων που -όχι και τόσο διακριτικά-
ονομάστηκε “Fuck off Google” οργανώθηκε ενάντια στο πλάνο αυτό και ξεκίνησε
μια σειρά από δράσεις αντιτιθέμενες στην κατασκευή του: δυναμικές πορείες,
συνελεύσεις γειτονιάς, και άλλες δράσεις (76). Καταδεικνύοντας τη συμμετοχή της
Google στη μαζική παρακολούθηση και τη συνεργασία της με αυταρχικά κράτη,
ανάμεσα σε άλλες ενστάσεις, το δίκτυο “Fuck off Google” υποστηρίζει την
αποκέντρωση της επικοινωνίας ως μέσο αντιμετώπισης της κυβερνητικής
οργάνωσης της εξουσίας. Λίγο μετά την κατάληψη του εργοταξίου της από
ακτιβιστ(ρι)ες, η Google παραιτήθηκε επίσημα από το σχέδιο να χτίσει στη γειτονιά
(76). Παρ’ ότι συμβολική νίκη, δεδομένης της πλανητικής κλίμακας των υποδομών
δεδομένων της Google, αυτή η αντίθεση στις υποδομές των κοινωνιών του ελέγχου
πρέπει να μελετηθεί ως μοντέλο για μελλοντικές προσεγγίσεις.
1 Το κείμενο αυτό δε θα ήταν δυνατό να γραφεί απουσία των γενικών σχολιασμών και κριτικών
τόσο της Krista Lynes όσο και του Tyler Morgenstern. Πιο συγκεκριμένα, οι στοχασμοί της Krista
πάνω στη διαφορική/διαφοροποιητική δομή της κυβερνητικής εξουσίας και οι ιδέες του Tyler
σχετικά με την ανάπτυξη της κυβερνητικής και της βιο-μετρίας τον 20ο αιώνα ήταν ιδιαιτέρως
πολύτιμοι. Τη σκέψη μου πάνω σε αυτά τα θέματα τη χρωστάω σε αυτούς.
2 Haraway, “A Cyborg Manifesto.” (Σ.τ.Μ.: σε όλες τις αναφορές σε αποσπάσματα της Haraway,
που αναφέρονται στο κείμενο, ακολουθήσαμε τη μετάφραση του Γ. Πεδιώτη, από το βιβλίο της Το
Μανιφέστο των Cyborg, στις εκδόσεις Τοποβόρος (2014). Όπου ο συγγραφέας παραπέμπει σε
σελίδες του έργου της, σε παρένθεση θα βρείτε την αντίστοιχη σελίδα του βιβλίου)
12 Για περισσότερα πάνω στη μορφή των ψηφιακών μέσων βλέπε το Control του Seb Franklin,
για περισσότερα πάνω στη σχετική φιλοσοφική σκέψη βλέπε τα Laruelle, Protocol του Alexander
Galloway
17 Παρότι ο έλεγχος της μετανάστευσης υποτίθεται ότι καταργήθηκε εντός της περιοχής Σέγκεν, η
εσωτερική νόμιμη και παράνομη κινητικότητα παραμένει υπερβολικά αστυνομούμενη.
18 Μια πλήρης συλλογή των Risk Analysis Reports της Frontex μπορεί να βρεθεί εδώ:
https://frontex.europa.eu / publications / ?c=risk-analysis
20 Θα ήταν σίγουρα δυνατό (και παραγωγικό) να σκιαγραφήσουμε διεξοδικά μια άμεση ιστορική
γραμμή μεταξύ ενός κοπερνίκειου “Διαφωτισμού” και του οπλισμένου φωτισμού των
κατασκοπευτικών δορυφόρων και αισθητήρων αλλά δυστυχώς δεν έχω αρκετές σελίδες γι αυτό
εδώ.
22 Είναι αξιοσημείωτο ότι αυτές οι μορφές αλγοριθμικής ανάλυσης είναι επιρρεπείς στο λάθος σε
μεγάλο βαθμό, με ένα ευρύ φάσμα βαθμών ακρίβειας. Πιο συγκεκριμένα, τα συστήματα
αναγνώρισης προσώπου δημιουργήθηκαν έτσι ώστε να αναγνωρίζουν πρόσωπα λευκών αρσενικών
υποκειμένων, κάνοντας πιο δύσκολη την αναγνώριση προσώπων με πιο σκούρο τόνο δέρματος ή
με γεωμετρίες προσώπου που ξεφεύγουν από τα κανονικοποιητικά αρρενωπά χαρακτηριστικά.
Όπως και να 'χει, η ακρίβεια τέτοιων συστημάτων έχει μικρότερη σημασία σε σχέση με την
αυξανόμενη επιστράτευσή τους στο πλαίσιο συστημάτων ασφαλείας καθώς και στο πλαίσιο της
ενσωμάτωσής τους στις τεχνικές επιχειρήσεις της εξουσίας γενικότερα.
23 Σε τελική ανάλυση, τι άλλο είναι τα social media εκτός από την αέναη αυτο-έκφραση που
προσανατολίζεται στα κοινά, που παράγονται αλγοριθμικά; Όπως αναφέρει ο Ντελέζ “Μερικές
φορές μιλάμε λες και οι άνθρωποι δε μπορούν να εκφταστούν [...] το πρόβλημα δεν είναι να κάνεις
τους ανθρώπους να εκφραστούν αλλά το να παρέχεις μικρά χάσματα απομόνωσης και σιωπής
μέσα στα οποία μπορεί τελικά να βρουν κάτι να πουν. Οι δυνάμεις της καταστολής και της
καταπίεσης δεν αναγκάζουν τους ανθρώπους να σταματήσουν να εκφράζονται αλλά να
εκφραστούν: Τι ανακούφιση είναι να μην έχετις τίποτα να πεις, να έχεις το δικαίωμα να μην πεις
τίποτα, γιατί μόνο έτσι υπάρχει η πιθανότητα πλαισίωσης αυτού του σπάνιο, και συνέχεια
σπανιότερου, πράγματος που αξίζει να ειπωθεί” Deleuze, Negotiations,129
24 Για μια κριτική προσέγγιση της βιομετρικής αποθήκευσης και ανάλυσης, βλέπε τη δουλειά του
καλλιτέχνη Adam Harvey (www. ahprojects.com/.)
25 Για περισσότερα στη φιγούρα του single/ασύζευκτου άνδρα μετανάστη βλέπε την έκθεση
“Unsanctioned Agency” της Veronika Zabotsky
29 Μια πιθανή κατεύθυνση για μελλοντική θεωρητικοποίηση θα ήταν η ανάλυση των πιθανών
συνεπειών του κβαντο-υπολογισμού ( quantum computing ) στον κυβερνητικό έλεγχο, που μπορεί
να λειτουργήσει όχι μόνο χρησιμοποιώντας το μηδέν (0) και το ένα (1) αλλά και κβαντικά
δημιουργημένο μηδέν-ένα (0-1).
31 Για περισσότερα σχετικά με τις επιχειρησιακές εικόνες βλέπε τη σειρά βίντεο-εκθέσεων του
Harun Farocki, Eye / Machine I, II, and III.
35 Για περισσότερα σχετικά με τις αντίστοιχες φαντασιώσεις του φιλελευθερισμού και της
κυβερνητικής δες το How We Became Posthuman της Hayles, ειδικά τα κεφάλαια για τον ειδικό
της κυβερνητικής Norbert Wiener για τον οποίο σημειώνει ότι “ενδιαφερόταν λιγότερο να βλέπει
τους ανθρώπους ως μηχανές σε σχέση με το να κατασκευάζει τον άνθρωπο και τη μηχανή με
παρόποιο τρόπο με τη φαντασίωση ενός αυτόνομου, αυτο-καθοδηγούμενο μοναδικού
υποκειμένου”.
36 Ο Ντελέζ τόνισε μέσω του έργου του ότι η θεωρητικοποίηση του ελέγχου θα ήταν αδύνατη
χωρίς τη θεωρητικοποίηση της πειθαρχίας από το Φουκώ. Στο έργο του, “Φουκώ”, ο Ντελέζ
σημειώνει ότι για τον Φουκώ “(η) φυλακή, ως μια τμηματοποίηση (σε κελιά), αναφέρεται σε μια
ελαστική και κινητή λειτουργία, μια ελεγχόμενη κυκλοφορία, ένα ολόκληρο δίκτυο που επίσης
διασχίζει και τις ελεύθερες περιοχές και μπορεί να μάθει να ξεφορτωθεί τη φυλακή”, το οποίο
φυσικά ήδη προτείνει τη λογική του ελέγχου. Αν αυτό έχει καμία σημασία, ο Φουκώ επίσης
θεωρούσε ότι ο 21ος αιώνας θα ήταν “ντελεζιανός” ακριβώς λόγω της ανάδυσης του ελέγχου.
37 Αξίζει να σημειωθεί ότι τα balaclavas και τα κράνη μοτοσυκλέτας που συχνά φοριούνται από
αναρχικούς/ες και κομμουνιστ(ρι)ές σε μαχητικές πορείες για την αποφυγή ταυτοποίησης από την
αστυνομία, απαγορεύονται σε πολλές από αυτές τις χώρες.
38 Βλ. το σχολιασμό του Agamben πάνω στο έργο των Tiqqun: “Το (Σ.τ.μ.: περιοδικό) Tiqqun
προσπαθεί να συνενώσει τα δύο πλάνα, τις δύο αναλύσεις που κρατήθηκαν χωριστά στο έργο του
Φουκώ (τους μηχανισμούς και τις τεχνικές της διακυβέρνησης από τη μια και το υποκείμενο από
την άλλη), ώστε να ταυτιστούν πλήρως […] Έτσι, η αναζήτηση νέων πολιτικών υποκειμένων που
έχουν τη δυνατότητα να παραλύσουν (σ.τ.μ.: τις σχέσεις εξουσίας), κάτι που ακόμα παραλύει την
παράδοση της αριστεράς, καθίσταται αδιανόητη. Η θεωρία του υποκειμένου και η θεωρία των
μηχανισμών είναι μία” (παρατίθεται στο site Anarchist without Content, “Tiqqun Apocrypha
Repost:
https://anarchistwithoutcontent.wordpress.com/2010/04/18/tiqqun-apocrypha-repost/)
39 Ο μόνος λόγος για τον οποίον γνωρίζουμε τόσο πολλά για την Ισπανική Ιερά Εξέταση, τελικά,
είναι εξαιτίας των πολύπλοκων αρχείων που παρήγαγε για τις δραστηριότητές της.
40 Τα αποικιακά εδάφη εξακολουθούν να είναι εργαστήρια για την κρατική εξουσία. Στη σύχρονη
Παλαιστίνη για παράδειγμα, πειραματικές τεχνολογίες επιστρατεύονται από το Ισραήλ πριν να
“συσκευασθούν”, να “προωθηθούν” και να πωληθούν σε μια σειρά από κράτη. Βλέπε The Right to
Maim (Puar) και Colonial Experimentsin Gaza (Esmeir) για τη θεωρητική εξερεύνηση αυτής της
πρακτικής.
41 Για άλλες σχετικές ιστορίες βιομετρίας και επιτήρησης, βλέπε Dark Matters (Simone Browne)
και Seeing Like a State (James C. Scott)
43 Βλέπε IBM and the Holocaust (Edwin Black) για μια κατανοητή ματιά σε αυτή την ιστορία
44 Σε μια στενάχωρη και (θεωρώ αναγκαία) σημείωση, είναι σημαντικό να καταστήσουμε σαφές
ότι οι μορφές του υπολογισμού (computation) και της συλλογικής δεδομένων που δοκιμάστηκαν
από το ναζιστικό καθεστώς ήταν εξαιρετικά πιο πενιχρές και απλούστερες σε σχέση με τη σταθερή
συλλογή δεδομένων και τις πρακτικές ανάλυσης που χρησιμοποιούνται σήμερα. Αν ένα σύχρονο
κράτος εξοπλισμένο με υπολιστική και κυβερνητική εξουσία αποφασίσει να αναλάβει ένα
παρόμοιο εγχείρημα εξολόθρευσης και γενοκτονίας, θα το έκανε με ασύγκριτα αποτελεσματικό,
επεκτατικό και τρομακτικό τρόπο.
45 Για περισσότερα σχετικά με την προληπτική λογική στο κέντρο της σύγχρονης ευρωπαϊκής
πολιτικής συνόρων και μετανάστευσης, βλέπε The Calais Crisis (Farah Atoui)
46 Αυτό μπορεί να διαβαστεί σε σχέση με την ιστορική αλλαγή που συνέβη από τη λογική του
πολέμου στη λογική της αντι-εξέγερσης και της αστυνόμευσης, που αντιστοιχεί στην αλλαγή από
την κυριάρχηση στην ασφάλεια γενικότερα ως τη βασική raison d’état (κρατική λογική).
47 Για περισσότερα σχετικά με τη σχέση μεταξύ “πληροφορίας” και “δεδομένων” βλέπε “Raw
Data” Is an Oxymoron
48 Αξίζει να σημειωθεί ότι το ίντερνετ σχεδιάστηκε βάσει της υπόθεσης ότι μεγάλα κομμάτια του
δικτύου αναπόφευκτα θα έπεφταν ως συνέπεια πυρηνικού πολέμου, φυσικών καταστροφών, ή
αλλων καταστροφών που θα διέκοπταν την επικοινωνία. Με άλλα λόγια, η αρχιτεκτονική, η
υποδομή, και τα πρωτόκολλα του ίντερνετ έχουν σχεδιαστεί σε σχέση με τη μόνιμη απειλή μιας
κρίσης και μιας κατάρρευσης του συστήματος. Ως συνέπεια, η υλική ενσάρκωση του κυβερνητικού
ελέγχου συνέπεσε ιστορικά με την υλική δυνητικότητα της κρίσης. Βλέπε Inventing the Internet
(Janet Abbate) και Protocol (Alexander Galloway).
52 Η συγκεκριμένη δήλωση της Frontex έχει μυστηριωδώς εξαφανιστεί από την ιστοσελίδα της,
αλλά παρ’ όλα αυτά η σελίδα είναι ακόμη προσβασίμη:
http://web.archive.org/web/20180208110351/http://frontex.europa.eu/news/710-000-migrants-
entered-eu-in-first-nine-months-of-2015-NuiBkk
54 Το “Frontex” δεν είναι το νόμιμο όνομα του οργανισμού αλλά χρησιμοποιείται ευρέως ως
στενογραφία, που αναδύεται από την συνένωση των λέξεων French frontières extérieures.
58 Mbembe, “Necropolitics.”
62 Όπως γράφει ο ανθρωπολόγος Jules Henry το 1955 σε μια κριτική της θεωρίας της
φυσιολογικής ομοιόστασης του Walter B. Cannon, η οποία θα γινόταν η μεγαλύτερη συλλογιστική
και εννοιολογική στήριξη για τις μέλλουσες κυβερνητικές θεωρίας της ανατροφοδότησης και του
ελέγχου, “Η θεωρία μπορεί επίσης να λειτουργήσει ως ένας συμπορευτής του ιμπεριαλισμού-
δηλαδή, αν θες να αντέξεις στην αυτοκρατορία σου, κράτησέ την εκτός ισορροπίας με τέτοιο
τρόπο ώστε μόνο η μητρόπολη να μπορεί να τη διατηρήσει σε μια σταθερή κατάσταση. Όταν τα
απόμακρα κτήματα μπορούν να αυτο-ρυθμιστούν, θα θέλουν την ελευθερία τους την οποία η αυτο-
ρύθμιση μπορεί πλέον να τους προσφέρει”
75 Για μια καλλιτεχνική εξερεύνηση αυτών των κοινοτήτων βλέπε τη δουλειά του Abdessamad El
Montassi και το συνοδό κείμενο The Adouaba Project που συνέγραψε με την Krista Lynes
76 Βλέπε www.fuckoffgoogle.de/ Αξίζει επίσης μια ματιά το κεφάλαιο “Fuck off,Google” του
βιβλίου To Our Friends της Αόρατης Επιτροπής
77 Βλέπε: www.mastodon.social/@FuckOfGoogle/100684556388297387andwiki.fuckof
fgoogle.de/index. php?title=MobilizeActions.
79 Βλέπε La Chapelle Debout, Twitter post, May 19, 2019, 5:09 a.m