Λύσεις στο 3.

«Ιξώδες»

ΘΕΜΑΤΑ Α

A3.1 (β), Α3.2(αβγ), Α3.3(δ), Α3.4(α), Α3.5(γ), Α3.6(β), Α3.7 (αβγε), Α3.8(α), Α3.9(δ),
Α3.10(γ), Α3.11(αβγε), Α3.12(δ), Α3.13(γ). Α3.14(β), Α3.15(β)

Β ΘΕΜΑΤΑ

Β3.1 Στο διπλανό σχήμα βλέπουμε την πάνω πλάκα Π να κινείται με σταθερή ταχύτητα πάνω
σε μια ποσότητα μελιού δεχόμενη δύναμη μέσω του
νήματος καθώς το σώμα Σ πέφτει.
Ι. Ποιες είναι οι ενεργειακές μετατροπές που συμβαίνουν.
ΙΙ. Αν το βάρος του σώματος Σ είναι mg, το εμβαδόν της
κάθε πλάκας Α, η απόσταση των πλακών L και ο
συντελεστής ιξώδους η, τότε η ταχύτητα της πλάκας είναι:

mgL mgL 2mgL

α. υ= β. υ= γ. υ=
A nA nA
Απάντηση:

Ι. Η δυναμική ενέργεια του σώματος Σ που πέφτει μετατρέπεται σε θερμότητα λόγω τριβών
μεταξύ των στρωμάτων του ρευστού και του ρευστού με τα τοιχώματα της πλάκας καθώς
αυτή κινείται με σταθερή ταχύτητα.
ΙΙ. Το Σ δέχεται δύο δυνάμεις το βάρος του mg και την τάση του νήματος F1. H πλάκα
δέχεται την τάση του νήματος F1 και τη δύναμη της τριβής Τ. ¨Όλα κινούνται με σταθερή
ταχύτητα.

Για το σώμα Σ: ΣF=0→mg−F1=0→F1=mg.

Για την πλάκα Π: ΣF=0→F1-T=0→F1=T
nAυ
T=
L
nAυ mgL
Άρα mg= →υ= Σωστό είναι το (β)
L nA

Β3.2 Κατά μήκος ενός οριζόντιου σωλήνα σταθερής διατομής ρέει πραγματικό ρευστό με
σταθερή μέση ταχύτητα, υ. Η διαφορά πίεσης,
Δp=pΑ−pΒ, μεταξύ των σημείων Α και Β που
απέχουν απόσταση, ΑΒ=x, είναι
α. μηδενική
β. ανάλογη της απόστασης, x
γ. ανάλογη του τετραγώνου της απόστασης, x
δ. αντιστρόφως ανάλογη της απόστασης, x

Απάντηση:
Έστω μια στοιχειώδης μάζα dm του υγρού που μετακινείται με σταθερή μέση ταχύτητα, υ
μέσα στο σωλήνα εμβαδού διατομής Α, κατά ΑΒ=x λόγω της διαφοράς πίεσης pΑ−pΒ=Δp. Η
μάζα έχει όγκο dV=A·dx, όπου dx το μήκος της στοιχειώδους ποσότητας και δέχεται
δυνάμεις F1 και F2 από τις γειτονικές μάζες του υγρού που την ωθούν από το Α προς το Β και
δύναμη τριβής Τ.
dV dp T
ΣF=0→F1−F2−T=0→F1−F2=T→p1A−p2A=T→dpA=T→dp =T→ =
dx dx dV
Η τριβή Τ είναι σταθερή συνεπώς και η βαθμίδα πίεση dp/dx είναι σταθερή.

dp pA-pB pA-pB pA-pB T T

Άρα: = = → = →pA−pB= ·x Σωστό είναι το (β)
dx AB x x dV dV

Β3.3 Κατά μήκος ενός οριζόντιου σωλήνα σταθερής διατομής, Α, ρέει πραγματικό ρευστό με
σταθερή μέση ταχύτητα, υ και παροχή Π. Επειδή υπάρχουν τριβές, για να διατηρηθεί
σταθερή η ταχύτητα απαιτείται η δράση μιας αντλίας. Αν η διαφορά πίεσης μεταξύ δύο
σημείων είναι p1−p2, η ισχύς της αντλίας είναι:

α. P=(p1−p2)Π β. P=(p1−p2)·Π·υ γ. P=(p1−p2)A·Π

Απάντηση:
Για να διατηρηθεί σταθερή η ταχύτητα άρα και η παροχή Π=Αυ, κατά μήκος του σωλήνα πρέπει
να συντηρείται η διαφορά πίεσης p1 − p2 που είναι απόρροια της διαφοράς δυνάμεων F1−F2 ώστε
να εξουδετερώνεται η δύναμη της τριβής , Τ. Η ισχύς P της αντλίας θα είναι:

P=(F1−F2)υ=(p1Α−p2Α)υ=(p1−p2)Αυ→P=((p1−p2)Π Σωστό είναι το (α)

Β3.4 Δύο πλάκες εμβαδού Α τοποθετούνται οριζόντια και παράλληλα και ανάμεσά τους
βάζουμε μέλι σε πάχος d. Η κάτω πλάκα είναι σταθερή. Ασκούμε τη δύναμη F παράλληλα στην
πάνω πλάκα ώστε αυτή να μετακινείται με σταθερή ταχύτητα, υ. Αν η απόσταση γίνει d/2 και η
ταχύτητα θέλουμε να είναι 4υ τότε η δύναμη πρέπει να γίνει η δύναμη F′ πρέπει να είναι

α. F′=F/8 F′=4F F′=2F F′=8F.

Απάντηση:
Η πλάκα κινείται με σταθερή ταχύτητα άρα η δύναμη F πρέπει να ισούται με τη δύναμη της
υ
τριβής από το ρευστό, Τ. Άρα η αρχική τιμή της δύναμης είναι F=Τ=nA
d
4υ
Αν η ταχύτητα γίνει 4υ και η απόσταση d/2 η νέα τιμή θα είναι: F′=Τ′=nA →F′=8F
d/2

Σωστό το (δ).
* Παρατηρούμε ότι η μεγαλύτερη ταχύτητα ολίσθησης και το μικρότερο πάχος του υγρού
έχουν ως αποτέλεσμα τη δράση μεγαλύτερης δύναμης, F. προκειμένου να εξουδετερωθούν οι
εσωτερικές τριβές.H σχέση αυτή ισχύει μόνο σε στρωτή ροή.
Β3.5 Ένα πλακίδιο αμελητέου πάχους, μάζας m και εμβαδού Α γλιστράει
ανάμεσα από δύο στρώματα παχύρευστου νευτώνειου υγρού συντελεστού
ιξώδους, η. Το πάχος του κάθε στρώματος είναι L. Όλο το σύστημα
βρίσκεται ανάμεσα από δύο κατακόρυφες ακλόνητες πλάκες ίδιου εμβαδού,
Α, που είναι παράλληλες προς το πλακίδιο. Η μέγιστη σταθερή ταχύτητα
(οριακή) με την οποία πέφτει το πλακίδιο είναι
Lmg Lmg 2Lmg
α. υορ= β. υορ= γ. υορ=
nA 2nA nA2
Απάντηση:

Καθώς το πλακίδιο κατεβαίνει επιταχυνόμενο και η ταχύτητά του αυξάνεται, αυξάνονται και
οι τριβές, Τ, που ασκούν τα δύο υγρά, σύμφωνα με τη σχέση Τ=nAυ/L έως ότου να
εξισορροπηθούν οι δυνάμεις, να μηδενιστεί η ΣF και το πλακίδιο να αποκτήσει σταθερή
οριακή ταχύτητα.
nυ Α mgL
ΣF=0→mg−2T=0→mg=2 ορ → υορ= Άρα σωστό είναι το (β)
L 2nA

Β3.6 Στο σύστημα που φαίνεται στο σχήμα πλάκα έχει μάζα Μ και εμβαδόν Α και μπορεί να
γλιστράει πάνω σε ένα στρώμα γλυκερίνης συντελεστού
ιξώδους n και πάχους L. Αν τη δέσουμε μέσω αβαρούς
τροχαλίας με ένα σώμα μάζας m, παρατηρούμε ότι κινείται
προς τα πάνω με σταθερή ταχύτητα, υ. Αν κόψουμε το νήμα
και την αφήσουμε να κινηθεί παρατηρούμε ότι κατεβαίνει
με την ίδια σταθερή ταχύτητα, υ. Αν η γωνία κλίσης του
κεκλιμένου είναι φ με ημφ=1/5, τότε
Ι. η σχέση μεταξύ των μαζών Μ και m είναι

α. Μ=m β. Μ=0,4m γ. Μ=2,5m δ. Μ=2m

ΙΙ. η σταθερή ταχύτητα υ ισούται με :

Lmg 2Lmg Lmg

α. υ= β. υ= γ. υ=
2nA nA nA

Απάντηση

Ι. Όταν η πλάκα ανεβαίνει με σταθερή ταχύτητα, το σώμα m πέφτει με την ίδια. Άρα:
Για το σώμα, Σ: ΣF=0→mg−F=0→F=mg, (1), όπου F η τάση του νήματος
Για την πλάκα: ΣF=0→F−Mgημφ−Τ=0→ mg−Μgημφ = Τ (2)
υ
Η τριβή με το υγρό δίνεται από τη σχέση: Τ=nA (3)
L
Αν κόψουμε το νήμα και η πλάκα αποκτήσει κάποια στιγμή οριακή ταχύτητα θα ισχύει:

ΣF=0→Mgημφ −Τ=0→Μgημφ=Τ (4)

Από (2) και (4)→mg=2Μgημφ→Μ=2,5m Σωστό είναι το (γ)

1 υ Lmg
ΙΙ. Από τη σχέση (4) Μgημφ=Τ→2,5mg = nA →υ= Σωστό είναι το (α)
5 L 2nA
Β3.7 Δύο πλάκες εμβαδού Α τοποθετούνται οριζόντια και
παράλληλα και ανάμεσά τους βάζουμε μέλι συντελεστή
ιξώδους n, σε πάχος d. Η κάτω πλάκα είναι σταθερή.
Ασκούμε τη δύναμη F παράλληλα στην πάνω πλάκα ώστε
αυτή να μετακινείται με σταθερή ταχύτητα, υ. Ο ρυθμός παραγωγής έργου από τη δύναμη F
είναι:

ΔW nAυ ΔW nAυ2 ΔW nAυ3

α. = β. = γ. =
Δt d Δt d Δt d

Απάντηση

Ο ρυθμός παραγωγής έργου από τη δύναμη F είναι η ισχύς της. Εφόσον η ταχύτητα είναι
σταθερή: ΣF=0→F−T=0→F=T
2
ΔW υ ΔW υ
=P=Fυ = T·υ = nA ·υ → =nA Σωστό το (β)
Δt d Δt d

• Β3.8 Στο σχήμα βλέπουμε μια ροή ρευστού σε οριζόντιο σωλήνα

σταθερής διατομής.
I.Το ρευστό είναι:
α. Ιδανικό
β. Πραγματικό
γ. Δεν μπορούμε να απαντήσουμε με αυτά τα δεδομένα.
ΙΙ. Η μέση ταχύτητα ροής από το Α στο Β
α. αυξάνεται β. μειώνεται γ. διατηρείται σταθερή
Να δικαιολογήσετε τις απαντήσεις σας.

Απάντηση

Ι. Αν το ρευστό ήταν ιδανικό, οι ταχύτητες στα Α και Β θα ήταν ίσες ( νόμος συνέχειας) και
2
από το νόμο του Βernoulli η πίεση θα έπρεπε να διατηρείται σταθερή, ½ρυ +p=σταθ. Τότε
όμως τα ύψη του ρευστού στους κατακόρυφου σωλήνες θα έπρεπε να είναι ίσα. Αντιθέτως
βλέπουμε ότι στο Β η πίεση είναι χαμηλότερη πράγμα που συμβαίνει λόγω των εσωτερικών
τριβών. Άρα το ρευστό είναι πραγματικό. Άρα σωστό είναι το (β).

ΙΙ. Ο νόμος της συνέχειας ισχύει και στα πραγματικά υγρά αφού είναι συνέπεια της αρχής
διατήρησης της ύλης. Άρα Αυ=σταθερό άρα υ=σταθερό. Σωστό το (γ)
ΘΕΜΑΤΑ Γ

Γ3.1 Μια πλάκα μάζας m=2g, εμβαδού Α=2cm2 αφήνεται χωρίς

αρχική ταχύτητα να γλιστράει πάνω σε κεκλιμένο επίπεδο γωνίας
κλίσης φ=300. Μεταξύ πλάκας και επιπέδου υπάρχει ένα στρώμα
λιπαντικού πάχους L=1mm με συντελεστή ιξώδους n=5·10−2Pa·s.
Α. Να γράψετε την εξίσωση που δίνει τη μεταβολή της επιτάχυνσης
της πλάκα συναρτήσει της ταχύτητας.
Β. Να υπολογίσετε τη μέγιστη και σταθερή ταχύτητα ( οριακή) που θα αποκτήσει η πλάκα.
Γ. Να υπολογίσετε το ρυθμό παραγωγής θερμότητας λόγω τριβών κατά τη διάρκεια της
ισοταχούς κίνησης.
Δ. Να υπολογίσετε τη θερμότητα που εκλύεται για μετατόπιση Δx=20m πάνω στο κεκλιμένο
επίπεδο υπό σταθερή ταχύτητα.
Δίνεται g=10m/s2·

Λύση:
υ
Α. Η τριβή της πλάκας με το ρευστό δίνεται από τη σχέση Τ=nA →T=10−2υ σε Ν
L
mgημφ-Τ
Από το 2ο νόμο του Newton: ΣF=ma→mgημφ−Τ=ma→a= → a=5−5υ
m
Β. Η ταχύτητα θα σταθεροποιηθεί όταν μηδενιστεί η επιτάχυνση:

a=0→5−5υ=0→υ=1m/s

Γ. Ο ρυθμός παραγωγής θερμότητας λόγω τριβών είναι η ισχύς της τριβής:

PT=T·υ=10−2υ·υ→10−2υ2→PT=10−2 J/s

Δ. Η θερμότητα λόγω τριβών είναι ίση με την απόλυτη τιμή του έργου της τριβής:

−2
Q=|WT|=T·Δx=10 ·υ·Δx→Q=0,2J

Γ3.2 Η πλάκα εμβαδού Α=2cm2 γλιστράει πάνω σε στρώμα

λιπαντικού με σταθερή ταχύτητα υ=10m/s με τη βοήθεια
σώματος μάζας m=200g που πέφτει κατακόρυφα με τη βοήθεια
νήματος όπως φαίνεται στο σχήμα. Θεωρούμε ότι η τροχαλία δεν
περιστρέφεται. Αν το πάχος του λιπαντικού είναι d=2mm, να
υπολογιστούν:
Α. O συντελεστής ιξώδους n του λιπαντικού.
Β. Tο μέτρο μιας οριζόντιας δύναμης F1 που θα έπρεπε να ασκήσουμε στην πλάκα ώστε να
κινείται με τις ίδιες συνθήκες αλλά προς τα αριστερά και με διπλάσια ταχύτητα, 2υ.
Γ. Ο ρυθμός παραγωγής έργου της δύναμης F1.
Δίνεται g=10m/s2.

Λύση:

Α. Για το σώμα: ΣF=0→mg−F=0→F=mg (1)

Στην ακίνητη τροχαλία η τάση του νήματος F διατηρεί το μέτρο της.

Στην πλάκα: ΣF=0→F−T=0→F=T (2)
υ mgd
Από (1) και (2)→Τ=mg→ nA =mg→n= →
L Aυ
n=2Pa·s

B. H δύναμη του νήματος γίνεται τώρα F′ και η τριβής Τ′.

2υ
Όπου Τ′=nA =2T=2mg→T′=2mg (3)
L
Για το σώμα: ΣF=0→F′−mg=0→F′=mg (4)
Για την πλάκα: ΣF=0→F1−F′−T′=0→F1=mg+2mg→F1=3mg→F1=6N

Γ. Ο ρυθμός παραγωγής έργου είναι η ισχύς της F1. Άρα:

PF1=F12υ→ PF1=120J/s

Γ3.3 Η αορτή έχει διάμετρο 2,4cm και μέση παροχή αίματος Π=14.4π·10−3L/s. Επειδή το
αίμα δεν είναι ιδανικό ρευστό συμβαίνει μια πτώση πίεσης Δp=400Pa ανά 1 μέτρο
διαδρομής. Να υπολογιστούν:
Α. Η μέση ταχύτητα του αίματος στην αορτή.
Β. Η ισχύς που δαπανά η καρδιά για να διατηρηθεί σταθερή η ροή κατά μήκος ενός
οριζόντιου τμήματος της αορτής μήκους 10cm.

Λύση

d2
Α. Το εμβαδόν διατομής της αορτής είναι Α=π =1,44π·10−4m2
4
Η παροχή αίματος είναι Π=14.4π·10 L/s=14,4π·10−6m3/s
−3

Π 14,4π·10−6m3/s
Π=Α·υμ→υμ= = →υμ=0,1m/s
Α 1,44π·10−4m2

Β. Η βαθμίδα πίεση μέσα στην αορτή σύμφωνα με τα

Δp 400Pa
δεδομένα είναι = =400Pa/m
Δx 1m
Συνεπώς για το οριζόντιο τμήμα μήκους x=10cm=0,1m η
πτώση πίεση θα είναι:
Δp
Δpx= ·x→Δpx=(400Pa/m)·(0,1m)→Δpx=40Pa.
Δx
Αν πάρουμε μια μάζα αίματος που κινείται με σταθερή ταχύτητα, αυτή δέχεται τις δυνάμεις
F1, F2 από τα γειτονικές μάζες αίματος και τη δύναμη της τριβής, άρα ΣF=0→F1−F2−T=0.
Η αντλία − καρδιά ασκεί την απαιτούμενη πρόσθετη δύναμη F1−F2 στην ποσότητα του
αίματος ώστε να εξουδετερώσει την τριβή. H ισχύς αυτής της δύναμης είναι:

P=(F1−F2)·υμ=(p1−p2)Aυ=ΔpxΑ·υ=Δpx·Π=40Ν/m3·14,4π·10−6m3/s→P=576·π·10−6J/s
Γ3.4 Σε έναν οριζόντιο σωλήνα σταθερής διατομής, ρέει
νερό με σταθερή παροχή. Τα δύο μανόμετρα (οι δυο
κατακόρυφοι λεπτοί σωλήνες) βρίσκονται σε οριζόντια
απόσταση d=20m και στο εσωτερικό τους το νερό
ανέρχεται σε ύψη που διαφέρουν κατά h=0,6cm.
Α. Να βρεθεί η μείωση της πίεσης μεταξύ των σημείων
Β και Γ, στα κάτω άκρα των σωλήνων.
Β. Η μέση ταχύτητα ροής του νερού, είναι μεγαλύτερη στο Β ή στο Γ;
Γ. Να αποδειχθεί ότι κατά τη ροή του νερού εμφανίζεται τριβή και υπολογισθεί η θερμική
ενέργεια που εμφανίζεται κατά την μετακίνηση x=1m, μιας ποσότητας νερού όγκου V=1m3.
Δίνεται η πυκνότητα του νερού ρ=1.000kg/m3 και g=10m/s2, ενώ το νερό να θεωρηθεί
ασυμπίεστο πραγματικό ρευστό.

Λύση:

Α. Οι πιέσεις στα Β και Γ είναι:

p1=patm+ρgh1 και p2=patm+ρgh2

Άρα p1−p2= patm+ρgh1−( patm+ρgh2)=ρg(h1−h2)=ρgh→Δp=p1−p2=60Ν/m2

Β. Η εξίσωση της συνέχειας ισχύει και στα πραγματικά ρευστά αφού είναι συνέπεια της
αρχής διατήρησης της μάζας, συνεπώς: Π=ΑΒ·υ1=ΑΓυ2→υ1=υ2=σταθερή

2
Δp 60Ν/m
Γ. Σύμφωνα με την ερώτηση (Α), η βαθμίδα πίεσης είναι = =3Pa/m. Άρα για
Δx 20m
Δp
μήκος x=1m η πτώση πίεσης θα είναι Δpx= ·x= (3Pa/m)·1m→Δpx=3Pa. Η πτώση πίεσης
Δx
οφείλεται στην τριβή.

Αν πάρουμε μια μάζα νερού που κινείται με σταθερή ταχύτητα, αυτή δέχεται τις δυνάμεις F1,
F2 από τα γειτονικές μάζες νερού και τη δύναμη της τριβής, άρα ΣF=0→F1−F2−T=0. Η
πρόσθετη δύναμη που ασκεί το νερό, ΔF=F1−F2 κάνει έργο WΔF για μια μετατόπιση κατά x:

WΔF=(F1−F2)x=(p1Α−p2Α)x=ΔpxΑ·x=Δpx·V=3Ν/m2·1m3→ WΔF=3J

Από το ΘΜΚΕ έχουμε: WΔF+WT=ΔΚ→ WΔF+WT=0→ WT =−3J→ QT=3J

Γ3.5 Σε ένα οριζόντιο αγωγό πετρελαίου η πίεση μειώνεται με

σταθερό τρόπο κατά 8·103Ν/m2 κάθε 1km.
Α. Αν τα σημεία Α και Β απέχουν οριζόντια απόσταση ΑΒ=1m πόση
είναι η υψομετρική διαφορά h μεταξύ των σταθμών του υγρού στους
δύο κατακόρυφους σωλήνες;
Β. Ποιες είναι οι απώλειες ενέργειας για 1m3 πετρελαίου όταν αυτό
προχωράει κατά 1m.
Γ. Πόση πρέπει να είναι η ισχύς μιας αντλίας που θέλει να διατηρήσει σταθερή την παροχή
Π=50m3/s κατά μήκος 10km του ίδιου αγωγού;
Δίνεται η πυκνότητα του πετρελαίου ρ=800kg/m3.
Λύση:
Α. Η μείωση της πίεσης στον αγωγό σταθερή διατομής που ρέει ένα πραγματικό υγρό σαν το
πετρέλαιο, οφείλεται στη δύναμη της τριβής. Η τριβή αυτή εμφανίζεται τόσο μεταξύ των
διαφορετικών στρωμάτων του ρέοντος ρευστού όσο και μεταξύ του ρευστού και των
3 2
τοιχωμάτων του σωλήνα. Αν για κάθε 1km η πτώση πίεσης είναι Δp=8·10 Ν/m τότε η βαθμίδα
πίεσης είναι:
Δp 8·103Ν/m2 Δp
= 3
→ =8Ν/m3 .
ΔL 10 m ΔL
Δp
Για απόσταση L=1m η πτώση πίεσης θα είναι : Δp1= ·L=8Ν/m3·1m→ Δp1=8Ν/m2.
ΔL

Αν στο σωλήνα πάνω από το Α η στάθμη ανεβαίνει κατά h1 και πάνω από το Β κατά h2 η
υψομετρική διαφορά είναι h=h1−h2.
pA= patm +ρgh1
Δp
pΒ=patm + ρgh2 Άρα pΑ−pΒ=ρg(h1−h2)→Δp1=ρgh→h= 1→ h=1mm
ρg

Β. Με σταθερή παροχή μέσα στο σωλήνα η μέση ταχύτητα ροής διατηρείται σταθερή σύμφωνα
με το νόμο της συνέχειας. Έστω ότι το 1m3 υγρό εκτείνεται σε μήκος ΚΛ=ΔL μέσα στο σωλήνα
εμβαδού Α. Η μάζα αυτού του υγρού δέχεται τρεις δυνάμεις, τις F1, F2 από τις γειτονικές μάζες
του υγρού και την τριβή, Τ. Αφού κινείται με σταθερή
ταχύτητα πρέπει: ΣF=0→F1−F2−T=0→F1−F2=T (1)
Η διαφορά ΔF=F1−F2 είναι η συνισταμένη δύναμη που
ασκεί το υπόλοιπο υγρό στη μάζα που επιλέξαμε. Το έργο
της για μια μετατόπιση κατά Δx, θα είναι:
ΔV Δp
WΔF= (F1−F2)Δx=(p1Α−p2Α)Δx=(p1−p2)AΔx=Δp· Δx= ·ΔV·Δx=8Ν/m3·1m3·1m=8J
ΔL ΔL
Γράφω το ΘΜΚΕ για αυτήν την μετατόπιση, Δx:

WΔF + WT = Kτελ−Kαρχ→ WΔF + WT=0→ WT=−8J. Άρα oι απώλειες ενέργειας είναι 8J.

Δp
Γ. Η πτώση πίεσης για μήκος 10km είναι: =8Ν/m3→Δp=8Ν/m3·104m→Δp=8·104Ν/m2
ΔL

P=(F1−F2)υ=(p1Α−p2Α)υ=ΔpΑυ=Δp·Π=(8·104Ν/m2)·(50m3/s)=4·106watt ή P=4MW

***Σε μεγάλους αγωγούς πετρελαίου η απώλεια αυτή αντισταθμίζεται από τη λειτουργία

αντλιών που δίνουν την απαραίτητη ενέργεια και κρατούν σταθερή την παροχή του υγρού.