1 Dalil Fadae Eriyadiyate 1AP

:‘ éàJ á«é¡æe áHQÉ e ah «dódG Gòg OGóYEG ” ,ájƒHÎdG ègÉæŸG ìÓ°UEG QÉWEG ‘
áª ©àŸGh º ©àŸG ©Œh ,á«YÉªàLG äÉbÉ«°S ‘ çóëj É«fGóLh ÉWÉ°ûf º ©àdG Èà©J áãjóM ájƒHôJ ÇOÉÑeh ¢ù°SCG OÉªàYG
.(6 IOÉŸG) øjƒµàdGh á«HÎ d »æWƒdG ¥Éã«ŸG ‘ AÉL Éªc á«æjƒµàdG ájƒHÎdG á« ª©dG ÓN ÒµØàdGh ©ØdGh Éªàg’G Ö b ‘
‘ dòch ,¢SQO c á£°ûfCG º«¶æJh AÉæHh OGóYEG ‘ äÉ«°VÉjôdG «àcGójO ‘ åëÑdG äGóéà°ùe «XƒJ
äGÒ¨àŸG QÉªãà°SG ‘h ,º«gÉØŸG Ëó J ä’É› ™jƒæJ ‘h ,á«µ«àcGójódG äGOÉ°TQE’Gh ÒcòàdG ‘ IOQGƒdG äÉMGÎb’G
.øjƒµàdG á«ªæJh äÉª ©àdG ájƒ àd áMÎ ŸG ™LGôŸG ‘h ,á«µ«àcGójódG
¢†«jôJ óªà©Jh ,ájOôØdG ¥hôØdGh º ©àdG IÒJh »YGôJ ,±É°üfE’G Y áªFÉbh ádÉ©a á«LƒZGó«H FGôW »æÑJ
º°ù dG NGO ª©dG Ö«dÉ°SCG ™jƒæJ Yh ä’hÉæŸGh á«ÑjôéàdG á¶MÓŸG Y »æÑæJ á£N ´ÉÑJÉH º«gÉØŸG AÉæHh äÉ«©°VƒdG
.IÒ¨°U äÉYƒª› ‘ ª©dG á°UÉNh
»LÓ©dGh »°ü«î°ûàdG Ëƒ àdÉH AóH k ,»æjƒµàdG Ëƒ àdG Y É°SÉ°SCG »æÑæJ Ëƒ àdG Ö«dÉ°SCG ôjƒ£àd á«é«JGÎ°SG OGóYEG
QÉªãà°SG ¤EG ’ƒ°Uhh ájOôØdG Ëƒ àdG äÉbÉ£H ‘ Ëƒ àdG èFÉàf áÄÑ©Jh áaó¡à°ùŸG äGQó dGh äGQÉ¡ŸG Ëƒ àH GQhôeh
.ºYO ¤EG êÉà– »àdG äÉÄØdG ójó–h èFÉàædG
á«Ø«c ÓN øe dòch áMÎ ŸG »ægòdG ÜÉ°ù G á£°ûfCG ÓN øe dPh ,ºYódG Ö«dÉ°SCG Ú°ùëàd á£N IQƒ H
.ájOôØdG Ëƒ àdG äÉbÉ£H jôØJ èFÉàf QÉªãà°SG
àfl °Uh ¤EG ¢ShQó d …ƒæ°ùdG ™jRƒàdG øe ÉbÓ£fG èeÉfÈdG äÉfƒµŸ áªµfi á›ôHh §«£îJ ´ÉÑJG
. «dódÉHh á°SGôµdÉH ™«£ àdG äÉëØ°U ‘ IõgÉ÷G J É¡«a ÉÃ ájQhö†dG á«µ«àcGójódG RGƒ dGh á£°ûfC’G
dPh .º ©àŸGh áª ©àŸG á°SGôc Éª©à°SG Å««¡J öù«j É©Lôeh áMÎ ŸG á£°ûfC’G µd É«°SÉ°SCG É £æe «dódG Gòg Èà©f
¬JÉjÉØc á«ªæJh ¬aQÉ©e AÉæH Y óYÉ°ùJh (I) º ©àŸG ƒM õcôªàJ º«gÉØŸG AÉæHh äÉ«©°VƒdG ¢†«jÎd á£°ûfCG ìGÎbÉH
.á«æZh IOó©àe ájƒHôJ ÜÉ©dCGh ä’hÉæe jôW øY
àfl »£¨J ájƒHôJ äÉ°TQh IóY Y ¬dÉªà°T’ ,º ©àŸGh áª ©àŸG á°SGôµH IOQGƒdG á£°ûfCÓd OGóàeG É°†jCG ƒgh
ÉØWC’G É¡aOÉ°üj ób »àdG äÉHƒ©°üdG ºYódh äÉbƒØàŸGh ÚbƒØàŸG äÉÑ°ùàµe AÉæZE’ äóYCG ,äÉ«°VÉjôdG êÉ¡æe äÉfƒµe
Éª©à°S’G á ¡°S á«Áƒ J äÉbÉ£H jôW øY º ©àŸGh áª ©àŸG É¡« Y ±ô©àj äÉHƒ©°üdG òg .º¡ª ©J IQhÒ°S ÓN
. «dódG Gòg ‘ dòc áLQóe »gh .º ©àŸGh áª ©àŸG á°SGôµH ÉgÉæLQOCG
: øª°†àJ hC’G Aõ÷G ‘ á«é¡æe áeó e Y «dódG Gòg ªà°ûjh
.á«JÉ«°VÉjôdG á£°ûfC’G º«¶æJ .äÉjÉØµdG Nóe
.ºYódGh Ëƒ àdG á«é«JGÎ°SG .á«µ«àcGójódG äÉ«©°VƒdG ájô¶f
.äGÎØdG Ö°ùM ¢ShQó d …ƒæ°ùdG ™jRƒàdG hGóL .äÉ«°VÉjôdG êÉ¡æe
.Ióªà©ŸG á«é¡æŸG áHQÉ ŸG
.äÉª ©àdG «dƒJh ºYOh Ëƒ J ™«HÉ°SC’h ¢ShQó d ájƒæ°ùdG á›È d ÉØ°Uh ÊÉãdG Aõ÷G øª°†àjh
Y ÉªgóYÉ°ùj Ée IPÉà°SC’Gh PÉà°SC’G øe c ¬«a óéj ¿CGh IÉNƒàŸG èFÉàædG « – ‘ «dódG Gòg ºgÉ°ùj ¿CG ƒLôf
. «aƒàdG ‹h ¬ dGh , ãeC’G ¬LƒdG Y ájƒHÎdG Éª¡eÉ¡e AGOCG
«dCÉàdG jôa
2
160 .......... 99 ¤pEG 31 øe OGóYC’yG : 17 ¢SQódG 2 ................................... Ëó J
164 ................. . àµdyG áfQÉ e: 18 ¢SQódG 3 .................................¢Sô¡ØdG
169 ...... 99 ¤pEG 0 øe OGóYC’yG áfQÉ e : 19 ¢SQódG 4 .......... É©dG »¡«LƒàdG QÉWE’G : hC’G Aõ÷G
èeGÈdGh ájƒHÎdG äÉ¡«LƒàdG : ÊÉãdG Aõ÷G
172 ............... Iô£°ùŸyG yÉª©à°SG: 20 ¢SQódG
11 .. äÉ«°VÉjôdÉH á°UÉÿG á«°SGQódG
99 ¤pEG 0 øe OGóYC’yG ™ªL: 21 ¢SQódG
41 á«°SGQódG ¢ü°ü G ÒHóJh §«£îJ : ådÉãdG Aõ÷G
177 .................. ®ÉØàMG ¿hO
41 ............................ á«Ä««¡J á£°ûfCG
181 ............. É¡ «ã“h ádCÉ°ùe M : 22 ¢SQódG
äÉ«°UÉN Ö°ùM AÉ«°TC’yG «æ°üJ : 1 ¢SQódG
99 ¤pEG 0 øe OGóYC’yG ™ªL : 23 ¢SQódG 44 .... ƒ£dGh ºé Gh µ°ûdGh ¿ƒ dG
187 ................ (1) ®ÉØàM’yÉH 50 ............... óëH GóM °UGƒàdG : 2 ¢SQódG
191 .. óMGh QÉ«©e Ö°ùM AÉ«°TCG «æ°üJ : 24 ¢SQódG 56 .............. 4 ¤pEG 1 øe OGóYC’yG : 3 ¢SQódG
196 ...... äÉª ©àdG «dƒJh ºYOh Ëƒ J : 5 IóMƒdyG 62 . 4 ¤pEG 1 øe OGóYC’yG Ö«JôJh áfQÉ e : 4 ¢SQódG
99 ¤pEG 0 øe OGóYC’yG ™ªL : 25 ¢SQódG 68 ...... äÉª ©àdG «dƒJh ºYOh Ëƒ J : 1 IóMƒdyG
70 .............. ¿ÉµŸyG ‘ ™°VƒªàdyG : 5 ¢SQódG
199 ................. (2) ®ÉØàM’yÉH
78 ........ 4 ¤pEG 1 øe á«©ª÷yG áHÉàµdyG : 6 ¢SQódG
202 ... áæ°ùdyGh ô¡°ûdyGh ´ƒÑ°SC’yGh ƒ«dyG : 26 ¢SQódG
84 ............. 9 ¤pEG 5 øe OGóYC’yG : 7 ¢SQódG
209 ................. ìô£dyG ƒ¡Øe : 27 ¢SQódG
91 . 9 ¤pEG 1 øe OGóYC’yG Ö«JôJh áfQÉ e : 8 ¢SQódG
215 .. hóL ‘ É¡°VôYh äÉfÉ«H º«¶æJ : 28 ¢SQódG 97 ..... .äÉª ©àdG «dƒJh ºYOh Ëƒ J : 2 IóMƒdyG
á«°Sóæ¡dyG yÉµ°TC’yG º°SQ : 29 ¢SQódG 99 ... 9 Éª¡Yƒª› ¥ƒØj ’ øjOóY ™ªL: 9 ¢SQódG
220 ................ äÉ©«HÎdyG Y 105 ............... yGƒWC’yG áfQÉ e : 10 ¢SQódG
óîà°ùŸyG Üƒ °SC’yG ìöTh ádCÉ°ùe M : 30 ¢SQódG 111 ................ 10h 0 ¿GOó©dyG : 11 ¢SQódG
224 ................. É«aƒ°T É¡ M ‘ 117 ...... 10 ¤pEG 0 øe OGóYC’yG áfQÉ e : 12 ¢SQódG
123 ...... äÉª ©àdG «dƒJh ºYOh Ëƒ J : 3 IóMƒdyG
¿hO ìô£ d ájOÉ«àY’yG á«æ àdyG : 31 ¢SQódG
125 ......... ºYódGh Ëƒ àdG á£°ûfCG : 1 ¢Shó°SC’yG
229 .......................®ÉØàMG
129 .......... 30 ¤pEG 11 øe OGóYC’yG : 13 ¢SQódG
233 ........ FÉbO ¿hO áYÉ°ùdyG IAGôb : 32 ¢SQódG
136 ...... 30 ¤pEG 0 øe OGóYC’yG áfQÉ e : 14 ¢SQódG
237 ..... .äÉª ©àdG «dƒJh ºYOh Ëƒ J : 6 IóMƒdyG 142 ..... á«°Sóæ¡dyG yÉµ°TC’yGh äÉª°ùéŸyG : 15 ¢SQódG
240 ......... ºYódGh Ëƒ àdG á£°ûfCG : 2 ¢Shó°SC’yG ™ªé d ájOÉ«àY’yG á«æ àdyG : 16 ¢SQódG
243 ................................. FÉ°SƒdG 151 ............ (30 ¤pEG 0 øe OGóYC’G)
246 ........................ á«aGôZƒ« ÑH ™LGôe 157 ...... äÉª ©àdG «dƒJh ºYOh Ëƒ J : 4 IóMƒdyG
3
‫اَﻟﺠﺰء اﻷول‬
åëÑdG äÉ°UÓN ºgCG QÉ°†ëà°SG ,ègÉæŸG á©LGôŸ á¡LƒŸG ájƒHÎdG äGQÉ«àN’G É¡æe £æJ »àdG ¢ù°SC’G ºgCG øe
,ÊGóLƒdG »YÉªàL’G ó©ÑdG ÚH ¿RGƒàdG »YGôJ á eÉµàeh á«dƒª°T áHQÉ e ÉgQÉÑàYÉH ègÉæŸG á©LGôe ‘ åjó G …ƒHÎdG
Ò°ù«Jh á« YÉØàdG á«LƒZGó«ÑdG ábÓ©dG »YGôJ Éªc ,…ójôéàdGh »ÑjôéàdG ó©ÑdG ÚHh ,‘ô©ŸG ó©ÑdGh ,»JGQÉ¡ŸG ó©ÑdGh
.»YÉª÷G §«°ûæàdG
ájƒHÎdG äÉjÉØµdG á«ªæJh º« dG Y á«HÎdG OÉªàYG ” á«HÎdG ègÉæe á©LGôŸ á¡LƒŸG ájƒHÎdG äQÉ«àN’G «©Øàd
.á©LGôŸG ò¡d »LƒZGó«H Nóªc QÉ«àN’G Y á«HÎdGh
2
¿CG aCG ‘ äÉjÉØµdG ôjƒ£J ƒM QƒëªàŸG êPƒªædG OÉªàYG ” ájƒHÎdG äGóéà°ùª d áÑcGƒeh ™ªàéŸG äÉÑ £àŸ áHÉéà°SG
.äÉjƒà°ùŸG ™«ªL Y øWƒ d °UGƒàŸG AÉæÑ d Ú gDƒe äÉæWGƒeh ÚæWGƒÃ ™ªàéŸG ójhõJ øe …ƒHÎdG É¶ædG øµªàj
AÉæHCGh äÉæH ™«ª÷ ®ƒ¶ G ¢ùØæHh ¢UôØdG áMÉJEGh ,áªFÓŸG äÉjÉØµdG äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG ÜÉ°ùcEG ÓN øe dPh
.õ««“ ¿hO º¡æe ÚbƒØàŸGh äÉbƒØàŸG ™«é°ûJh ,Üô¨ŸG
á«°ù Gh á«YÉªàL’Gh á«fGóLƒdG ä’ÉéŸG àfl ª°ûJ É¡ ©éj µ°ûH ájƒHôJ ègÉæe áZÉ«°üH äÉjÉØµdG áHQÉ e íª°ùJ
,É¡LQÉNh á«ª« ©àdG á°ù°SDƒŸGh º°ù dG NGO áYƒæàe ájƒHôJ äGAÉ°†a ‘ Égò«ØæàHh ,º ©àŸG á«°üî°ûd á«aô©ŸGh á«cô G
.AÉ°†a µd áÑ°SÉæe á«µ«àcGójO äÉ«©°Vh á£°SGƒH
ègÉæŸG AÉæH IOÉYEG É¡æª°Vh ájƒHÎdG á« ª©dG äÉfƒµe àfl Y á «ªY äGÒ«¨J ÖLƒà°ùj äÉjÉØµdG Nóe OÉªàYG ¿EG
.äÉjÉØµdGh äÉØ°UGƒŸG ójó– øe ÉbÓ£fG
3
É©aC’G ºgCG ôcòàj ÉeóæY ±öüàdG ø°ùëj ƒ¡a ,Ú©e ¥É«°S ‘ á«dÉ©ØH ±öüàj ÉeóæY ájÉØµdG Y Ée ¢üî°T ôaƒàj
.á KÉ‡ äÉ«©°Vh ‘ É¶àfÉH Égõ‚CG ¿CG Ñ°S ¬fC’ ,á°UÉN á«©°Vh ‘ É¡H É« dG »¨Ñæj »àdG
ó ©e ±öüJ ø°ùM :É¡fƒµH ájÉØµdG jô©J øµÁ Gòµgh .IôcGòdG ‘ ±öüàdG ø°ùM êÉeOEG Y ájÉØµdG õµJôJ Gò¡H
.IôcGòdG ‘ á›óŸG äGQó dGh äGQÉ¡ŸGh ±QÉ©ŸG ‘ ãªàJ »àdG OQGƒŸG áYƒªéŸ É©ØdG Éª©à°S’Gh áÄÑ©àdG Y ¢ù°SCÉàj
äÉbÉ«°S ‘ ó©H Éª«ah Ú©e ¥É«°S ‘ , HÉ°ùdG ‘ ìÉ‚h É¶àfÉH Égõ‚CG ¬fƒµd ¢üî°ûdG IQÉ°TEG øgQ OQGƒŸG òg íÑ°üJ
áYƒª› ‘ ìÉéæHh QGôªà°SÉH ôªãà°ù«d ¬JôcGP ‘ ¬¶Øëjh ¬ª ©àj Ée º¡Øj ÉeóæY ájÉØµH ±öüàj ¬fCG ¬æY ƒ f .á KÉ‡
äGQÉ¡ŸG ÅÑ©j å«M IÌµH ¢üî°ûdG É¡dhGõj áÑ°SÉæe äGQÉ«àNG á °üfi »g æ©ŸG Gò¡H ájÉØµdÉa .á¡HÉ°ûŸG äÉ«©°VƒdG øe
á«©°Vh hCG ¥É«°S ‘ áÑ°ùàµŸG ±QÉ©ŸG àfl °ùæjh ÅÑ©j …òdG º ©àŸÉa .Ú©e ¥É«°S ‘ ºFÓe µ°ûH äÉgÉŒ’Gh
±QÉ©ŸG ‘ ºµëàj ÉeóæY Ú©e ¥É«°S ‘ ájÉØµH ±öüàj É°üî°T ¿EG ƒ fh .±öüàdG ø°ùëj ¬ ©éj Ée Y ôaƒàj áæ«©e
áé«àf RÉ‚EÓd áªFÓŸG á jô£dG Ö°ùàcG ¬fC’ ª©j «c ±ô©j ƒ¡a ,Ée áª¡e AGOCG ÓN Éª©à°SÓd áªFÓŸGh ájQhö†dG
.ìÉéæ d á«°SÉ°SC’G äÉgÉŒ’Gh bGƒŸG òîàjh äÉcƒ °ùdG Ñ£j Éªc ,á HÉ°ùdG ¬JÉMÉ‚
4
hCG Ú©e ¥É«°S ‘ º¡ØdG Gò¡d ´ƒæàŸGh QôµàŸG Éª©à°S’G Yh äÉª ©àdG º¡a á«Yƒf Y É°SÉ°SCG ájÉØµdG ôjƒ£J õµJôj
PEG ,Gó« ©J ÌcCG iƒà°ùŸG É¡«a ¿ƒµj äÉbÉ«°S ‘ ±öüàdG ø°ùëj Éªæ«M ájÉØc GP áª ©àŸG hCG º ©àŸG íÑ°üjh .á KÉ‡ äÉbÉ«°S ‘
Y É¶àfÉH ¿ô“ ¬fƒµd ,á«dÉ©ØH dòH É« dG í«àJ »àdG •höûdGh á«Ø«µdG ôcòà«°S ¬fC’ RÉ‚EG »¨Ñæj Ée º¡a øe øµªà«°S
.IQhÒ°S æ©ŸG Gò¡H ájÉØµdÉa .á¡HÉ°ûe äÉbÉ«°S ‘ dP
4
ô¶ædG Ghó«©j ¿CG äÉ°SQóŸGh Ú°SQóŸG Y Ú©àj Égôjƒ£J Y Gƒ ª©jh º¡JôcGP ‘ äÉjÉØµdG ÉØWC’G èeój »µd
êPƒªædG OÉªàYGh ,êPƒªædG Gòg ôWDƒJ »àdG äGQƒ°üàdGh AGQB’G áeƒ¶æe ‘h ,±QÉ©ŸG f Y õcôªàŸG êPƒªædG ‘
¤EG óYGƒ dG f á« ªY ¿C’ Úª ©àŸG ¤EG óYGƒ dG æH áª ©ŸG hCG º ©ŸG »Øàµj ¿CG »¨Ñæj Óa .áª ©àŸGh º ©àŸG ƒM õcôªàŸG
, dP øe ¢ùµ©dG Yh .á«fBG çGóMCÉH §ÑJôJ äÉbÉ«°S ‘ ª©dG IôcGP áÄÑ©J Y öüà J H ,É¡d º¡ª¡a øª°†J ’ Úª ©àŸG
GQhôe äÉjÉØµdG QƒW ¤EG äGQÉ¡ŸG QƒW øe ,IôcGòdG ‘ äÉª ©àdG àfl êÉeOEG iƒà°ùe ójóëàH íª°ùj äÉjÉØµdG êPƒªæa
.äÉjÉØµdG ôjƒ£J Y óYÉ°ùJ »àdG á«LƒZGó«ÑdG äÓNóàdG Ú«©J øe É°†jCG øµÁh .äGQó dG Qƒ£H
,¬ª¡a øY äÉª µdG á£°SGƒH áª ©àŸGh º ©àŸG ÚÑj å«M .ßØ ÉH íª°ùj …òdG º¡ØdG Æƒ H ™e äGQÉ¡ŸG QƒW aGƒàj
.º¡Øj GPÉeh ©ØH GPÉe á«ª°ùàH dPh
¬ª¡a Ée ª©à°ùjh ©ØdG ¤EG ƒëàdG áª ©àŸGh º ©àŸG ™«£à°ùj ÉeóæY äGQó dG QƒW ¤EG äGQÉ¡ŸG QƒW øe É àf’G ºàj
QƒW ‘ ¬« Y »¨Ñæj ,äGQÉ¡ŸG QƒW ‘ ©Øj ¿CG ¬« Y GPÉe áª ©àŸGh º ©àŸG º¡Øj Éªæ«Ña .Gó« ©J ÌcCG äÉ«©°Vh ¥É«°S ‘
? dP ª©à°ù«°S øjCGh ? àeh ? «ch ?GPÉŸ …CG ,¬ª¡a Ée Éª©à°S’ ájQhö†dG •höûdG ‘ ºµëàj ¿CG äGQó dG
í«àj …òdG ìÉéædG Gòg ,¬ª¡a Ée Éª©à°SG ‘ áª ©àŸGh º ©àŸG ìÉ‚ ‘ äÉjÉØµdG ¤EG äGQó dG øe É àf’G GÒNCG ó°ùéàjh
»àdG äÉgÉŒ’G á«FÉ Jh ( ©Øj øjCG , àe , «c ,GPÉŸ) á«FGôLE’G äGQÉ¡ŸG á«dBG ¬Ñ ©J …òdG Éª©à°S’G QGôµJ øe QÉãcE’G
øe É¡æµÁ µ°ûH , ª©dG IôcGP dòH IQôu fi n o ,±öüàdG ø°ùM ‘ á›óe íÑ°üJ »àdGh ,äGQó dG QƒW ‘ º ©àŸG ÉgQƒW
.áª¡ŸG ÒHóàd ÆôØàdG
.5
øµªàj å«ëH ,iôNCG ¤EG á«©°Vh øeh ôNBG ¥É«°S ¤EG ¥É«°S øe jƒëà d É¡à« HÉ H Úª ©àŸG äÉÑ°ùàµe °üàJ ¿CG »¨Ñæj
.øjôNB’G IóYÉ°ùe ¿hO …CG á à°ùe á«Ø«µH É«Ø«Xh º¡JÉÑ°ùàµe Éª©à°SG IOÉYEG øe äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG
¿ƒc ‘h äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG ±ôW øe áÑ°ùàµŸG ±QÉ©ŸG IóFÉa Gó©fG ‘ ãªàJ á«©°Vh RhÉŒ ‘ éàj ¿ÉgQ ¬fEG
.¢SQódG áYÉb ¿GQóL êQÉN ¬Ø«XƒJh ¬dÉª©à°SG OÉ©j ±QÉ©ŸG òg øe « b OóY
øe á«eƒ«dG IÉ« G ™bGhh á«°SGQódG èeGÈdG ÚH §HGhQ áeÉbEG É¡ M »°†à jh ,ìÓ°UE’G á« ªY ¬LGƒJ á«°SÉ°SCG á«dÉµ°TEG É¡fEG
.º¡JÉ«M GƒW Qƒ£àŸGh QôµàŸG Éª©à°SÓd á HÉb ¿ƒµJ ,á°SQóŸG NGO äÉjÉØc ôjƒ£J øe äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG Úµ“ LCG
»gh Ió ©e á«©°Vh ‘ É©ØdG ±öüà d äGQó dGh äGQÉ¡ŸGh ±QÉ©ŸG áÄÑ©J »°†à J äÉjÉØc »g IóàªŸG äÉjÉØµdÉa
:Ü á£ÑJôŸG äÉ«©°VƒdG øe ™°SÉ°T «W ‘ ª©à°ùJ É¡fC’ Ióà‡
.á«eƒ«dG IÉ« G äÉ«dÉµ°TEG ,OGƒŸG IOó©àe äÉ«dÉµ°TEG ,áØ àîŸG OGƒŸG äÉ«dÉµ°TEG
ÖfGƒ÷G Y Ö«JÎdÉHh ,õ«cÎdG IQhöV ‘ »FGóàH’G º« ©à d áÑ°ùædÉH äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG äÉØ°UGƒe ójó– ” óbh
iƒà°ùe Æƒ H æ°ùàj àM dPh ,á«LƒdƒæµàdGh ,á«aÉ ãdGh ,á«é¡æŸGh ,á«é«JGÎ°S’Gh ,(á«JÉeƒ ©ŸG É¡«a ÉÃ) á« °UGƒàdG
5
øµªàdG iƒà°ùeh ,á«é«JGÎ°S’Gh á«é¡æŸG á«°SÉ°SC’G ÖfGƒ÷G øe øµªàdG iƒà°ùeh ,» °UGƒàdG …ƒ¨ dG ¿ƒµŸG øe øµªàdG
.¬àÄ«H ‘ êÉeóf’G øe áª ©àŸGh º ©àŸG øµÁ ‘É Kh ‘ô©e ó«°UQ ÓN øe á«aÉ ãdG ÖfGƒ÷G øe
º ©J øe äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG øµ“ ¿CG É¡fCÉ°T øe äGQÉ¡eh äÉgÉŒG µ°ûJ É¡fƒµd ÖfGƒ÷G òg Y õ«cÎdG ” ó d
ÓN ±öüàdG Gƒæ°ùë«d º¡ë °ù«°S É‡ ,á«eƒ«dG IÉ« G äÉª ©Jh á«°SQóŸG äÉª ©àdG ÚH §HGhQ áeÉbEG øeh iƒàfi …CG
.»eƒ«dG º¡ eÉ©J
:ájƒHÎdG ègÉæŸG ‘ Égôjƒ£Jh á«é«JGÎ°S’G äÉjÉØµdG á«ªæJ ÖLƒà°ùJ
,É¡æY ÒÑ©àdGh äGòdG áaô©e
,¿ÉµŸGh ¿ÉeõdG ‘ ™bƒªàdG
™eh É¡©e «µàdGh ,(™ªàéŸG ,á«ª« ©àdG á°ù°SDƒŸG ,IöSC’G) á«©ªàéŸG äÉ°ù°SDƒª d áÑ°ùædÉHh ôNBÓd áÑ°ùædÉH ™bƒªàdG
.áeÉY áØ°üH áÄ«ÑdG
:ÜÉ°ùàcG áª ©àŸGh º ©àª d áÑ°ùædÉH É¡ÑfÉL øe á«é¡æŸG äÉjÉØµdG ±ó¡à°ùJh
,á« ©dG ¬LQGóe ôjƒ£Jh ÒµØà d á«é¡æe
,¬LQÉNh °üØdG ‘ ª© d á«é¡æe
.á«°üî°ûdG ¬©jQÉ°ûeh »JGòdG ¬æjƒµJ ÒHóJh ¬àbhh ¬fhDƒ°Th ¬JGP º«¶æàd á«é¡æe
: Y É°SÉ°SCG óªà©J áª ©àŸGh º ©àª d á«LƒdƒæµàdG äÉjÉØµdG á«ªæJ ¿EG
,á«æ àdG äÉéàæŸG êÉàfEGh ´GóHEGh º°SQh Qƒ°üJ Y IQó dG
á£ÑJôŸG äÉ«æ àdGh ,IOƒ÷G áÑbGôe ÒjÉ©eh äÉ«æ Jh ,¢SÉ« dGh IôjÉ©ŸGh ôjó àdGh « ëàdG äÉ«æ J øe øµªàdG
.±Göûà°S’Gh äÉ©bƒàdÉH
6
áaô©ŸG ™e äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG YÉØJ áØc Ö« ¨J ¤EG ©°ùJ »FGóàH’G º« ©àdG »µ °ùd ájƒHÎdG ègÉæŸG ¿CG ¤EG IQÉ°TE’G QóŒ
äÉjÉØµdG á«ªæJh º« dG Y á«HÎdG iƒà°ùe Y É«éjQóJ º¡ jƒ– «¡°ùàd QÉª°†à°S’Gh ßØ Gh Ú àdG áØc Y É«LƒdƒæµàdGh
¿CG Öéj , dP Æƒ Ñdh .º ©àdG IQhÒ°S Y õµJôj ¿CG »¨Ñæj ¢ùjQóàdÉa ‹ÉàdÉHh .QGô dG PÉîJGh QÉ«àN’G Y á«HÎdGh
äÉbÓY áeÉbEG ‘ •höûdG òg ãªàJh ,º°ù dG NGO º ©àdG Y óYÉ°ùJ »àdG É«fódG •höûdG îH äÉ°SQóŸGh (I)PÉà°SC’G µàj
äGQhÒ°ùdG AÓéà°SG øe º¡æ«µ“h º¡JÉÑ°ùàµe øe ¥Ó£fÓd äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG ádAÉ°ùeh ájƒHÎdG áWÉ°SƒdG OÉªàYGh ,á °SÉæàe
.á«é¡æŸG º¡JÉjÉØc »ªæjh IôcGòdG ‘ É¡LÉeOEG øe øµÁ µ°ûH äÉª ©à d ä’’O AÉ£YEG LCG øe É¡H »YƒdGh á«aô©ŸG
dPh ,º¡JÉjÉØc á«ªæJ ‘ á£°ûædG ácQÉ°ûŸÉH äÉª ©àŸGh Úª ©àª d ìÉª°ùdG »æ©j » YÉØàdG º ©àdG êPƒ‰ ¤EG É àf’G ¿EG
Y ƒ°ü G ‘ äÉÑ°ùàµŸG òg Éª©à°SGh ,äÓµ°ûŸG M áª¡e º¡à¡LGƒe ÓN á«dhC’G º¡JÉÑ°ùàµe «Ñ£J ¢Uôa º¡ëæÃ
. ª©dG RÉ‚E’ á£N QÉ«àNG hCG IójóL äÉ«£©e
7
Y äÉÑ°ùàµŸG òg ¿ƒµàJ .á HÉ°ùdG ¬JÉÑ°ùàµe øe ÉbÓ£fG …CG ,á«aô©ŸGh á«ØWÉ©dG ¬àdƒªëH äÓµ°ûŸG (I)º ©àŸG ¬LGƒj
óYGƒ dGh º«gÉØŸGh ±QÉ©ŸG øe ‘ô©ŸG iƒà°ùŸG Y µ°ûàJh .º« dGh äÉaöüàdGh äÉgÉŒ’G øe ÊGóLƒdG iƒà°ùŸG
ó«MƒdG ±öüàdG ø°ùM dDƒJ á«aô©ŸGh á«ØWÉ©dG ádƒª G ¿EG .(ä’hÉfi ,äGAGôLEG ,äÉ«é«JGÎ°SG) äGQÉ¡ŸG øeh
.…ó– …CG á¡LGƒe ‘ OôØdG ¬æe £æj …òdG »°üî°ûdGh
6
¿RGƒJÓdG Gòg .‘ô©ŸGh ÊGóLƒdG Újƒà°ùŸG Y ¿RGƒJÓdG øe ÉYƒf ¢üî°ûdG iód îj Ú©e µ°ûe á¡LGƒe ¿EG
¢†aôH hCG µ°ûŸG º¡a øY åëÑdGh ìÉàØf’G øe ´ƒf QÉ¡XEGh µ°ûŸG M á©HÉàÃ AGƒ°S ,Ú©e QÉ«àNÉH ÉYƒÑàe ¿ƒµj
.¥Ó£f’G á£ f ¤EG IOƒ©dG »æ©j Ée ƒgh ,¬ª¡a øY åëÑdG ¿hO µ°ûŸG
‘ •Gôîf’G óY hCG •Gôîf’G äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG QÉ«àNG Y á«aô©ŸGh á«ØWÉ©dG ádƒªë d …ƒ dG ÒKCÉà d GQÉÑàYGh
«ŸG Ò°ùµàd QÉ«àN’G Gòg iƒà°ùe Y öTÉÑe µ°ûH (I)PÉà°SC’G Nóàj ¿CG ÉjQhöV íÑ°üj ,ìhô£ŸG µ°ûª d G OÉéjEG
Y »¨Ñæj dòd .É¡æY RÉæàdG óH µ°ûŸG M áª¡e ‘ •Gôîf’G ‘ ºµëàdG ƒëf ,á«aô©ŸGh á«ØWÉ©dG ádƒª G øe ™HÉædG
IöTÉÑe Oóëj ÜÉ£ÿG Gòg ¿EG å«M ,º ©àdG á«©°Vh ÓN (¬°ùØf ‘ ¬dƒ j Ée) » NGódG ¬HÉ£N »©j ¿CG áª ©àŸG hCG º ©àŸG
QÉ«àNG ‘ É«HÉéjEG ôKDƒj ÉªFÓe É« NGO ÉHÉ£N ¿EG .á µ°ûŸG M OÉéjEG áª¡e ‘ •Gôîf’G óY hCG •Gôîf’G AGƒ°S QÉ«àNG
¬aöüàH ¬MÉàØfG áª ©àŸG hCG º ©àŸG ô¡¶j ¿CG »¨Ñæj ,ÊGóLƒdG iƒà°ùŸG ©a .áª¡ŸG RÉ‚EG ‘ ¢üî°ûdG ºYójh •Gôîf’G
øµªà«dh ,‘ô©ŸG iƒà°ùŸG Yh . ƒ eÉ©j ¿CG Oƒj Éªc º¡ eÉ©j ¿CG Öéj ,øjôNBG ¢UÉî°TCG ™e ¨à°ûj ¿Éc ¿EGh .íeÉ°ùàH
Üƒ £ŸG Oƒ¡éŸG òÑH ™æàbG ¿EÉa . GõàdÉHh É« ªY ¬àcQÉ°ûÃ dPh º¡ØdG hÉëj ¿CG ¬« Y ,ìÉéæH áª¡ŸG á©HÉàe øe º ©àŸG
. °üëà°S º ©àdG IQhÒ°S ¿EÉa ájóéH •ôîæj ¿CGh
(»°ùØf ‘ ¬dƒbCG Ée …CG) » NGódG ÜÉ£ÿG ¿CG dP .º ©J á«©°Vh c ‘ ‘ô©ŸG ô¡¶ŸG Y ÊGóLƒdG ô¡¶ŸG ô£«°ùj
óY hCG •Gôîf’G QÉ«àNG ¿EÉa ‹ÉàdÉHh .äÉaöüàdGh äÉgÉŒ’G ¬Lƒjh Oóëj …òdG ƒg ,É«Ñ °S hCG É«HÉéjEG ¿ÉcCG AGƒ°S
øe ¬°TÉY Ée …CG ,á HÉ°ùdG ¬JÉÑ°ùàµe ™e •ÉÑJQG ‘ ¬°ùØf ‘ º ©àŸG ¬dƒ j ÉŸ IöTÉÑe áé«àf ƒg G OÉéjEG áª¡e ‘ •Gôîf’G
.á °TÉa hCG áëLÉf ÜQÉŒ
hCG (I)PÉà°SC’G øY Qó°üj …òdG »LQÉÿG ÜÉ£ÿG æ©Ã ,¬dƒM øe ¬©ª°ùj ÉÃ ¬°ùØf ‘ º ©àŸG ¬dƒ j Ée §ÑJôj ¿CG øµÁ
IôéM NGO (I)PÉà°SC’G ¬ ª©à°ùj …òdG ÜÉ£ÿG ¿EÉa ,áæ°ù G ¬à«f øe ºZôdG Y ¬fCG ßMÓj Gòµgh .º°ù dG ‘ AÓeõdG øY
…OÉØJ »¨Ñæj ‹ÉàdÉHh .¬°ùØæH áª ©àŸGh º ©àŸG á K Y ÉÑ °S ôKDƒj ¿CG ¬fCÉ°T øe ,Úª ©àŸG Y áMÎ ŸG É¡ŸG °Uƒd ¢SQódG
ÒKCÉàdG áaô©e øµÁ ’ PEG ,Gó ©e ¿ƒµ«°S ƒ«dG ¢SQO ,áÑ©°U ádCÉ°ùe òg ,§«°ùH øjô“ , ¡°S Gòg : ãe äGQÉÑ©dG ¢†©H
ÊGóLƒdG iƒà°ùŸG Yh .Égõéæf ’ »àdG äÉª ©àdG â©æf ¿CG »¨Ñæj Óa ,º°ù dG ‘ äGQÉÑ©dG òg øY èàæj ¿CG øµÁ …òdG
.IOó©àe Qƒ°üd Gö†ëà°ùeh ÊÉ©Ÿ ÓeÉM ¿ƒµj É‰EGh ,GójÉfi GóHCG ÜÉ£ÿG Gòg ¿ƒµj ’
8
º ©àe c ¿CG øe º¶àæŸG ëàdÉH ¨°ûæj ¿CG »¨Ñæj (I)PÉà°SC’G ¿EÉa ,±öüJ ø°ùM ÉgQÉÑàYÉH ±ô©J ájÉØµdG ¿CG ÉÃ
Éª c ,É«HÉàc hCG ÉjƒØ°T áª ©àŸGh º ©àŸG áÑdÉ£eh ádAÉ°ùeh á¶MÓe Öéj , ëàdG Gòg AGôLE’h . ª©j «c ±ô©j áª ©àeh
.¬JÉjÉØc AÉæH ¥É«°S NGO ,•É°ûædG ÓN ÉgôjÈJh ¬JGQÉ«àNG í«°VƒJh ,Éæµ‡ dP ¿Éc
c ó J ƒM e OGóYEG ‘ (I)PÉà°SC’G É¡æe £æj »àdG á«eƒ«dG º ©àdG äÉ«©°Vh »g íÑ°üJ Ëƒ à d á °†ØŸG FÉ°SƒdÉa
.äÉjÉØµdG àîÃ á ©àŸG áª¶àæŸG äÉ¶MÓŸG ¢SÉ°SCG Y ,áæ°ùdG á «W áª ©àe hCG º ©àe
º ©àdG äÉ«©°Vh ÓN dP ºàj ¿CGh ,¬àé«àf Y õ«cÎdG óH º ©àdG IQhÒ°S ƒM Qƒëªàj ¿CG »¨Ñæj Ëƒ àdÉa ‹ÉàdÉHh
.á«eƒ«dG
á«LƒZGó«H QÉWEG ‘ GQóà°S’ÉH Éjƒ°†Y §ÑJôŸGh º ©à d RÓŸG »æjƒµàdG Ëƒ àdÉH ¢UÉÿG »æeõdG ±Ó¨dG êGQOEG ” óbh
.äÉÑ°ùàµŸG ï«°SÎH «ØµdG º¶àæŸG »LƒZGó«ÑdG ºYódÉH ª©dG ™e IOÉe µd ¢ü°üîŸG ±Ó¨dG øª°V øµªàdG
7
á°SGQO RÉ‚EG LCG øe dPh ,á«µ«àcGójódG äÉ«©°VƒdG ájô¶f (Guy Brousseau, 1986, pp 33-115) ƒ°ShôH ¢ù°SCG
Oôéc (I)º ©àŸGh (I)PÉà°SC’G øe c äÓNóàd » Ñ dG « ëàdG á«fÉµeEG ájô¶ædG òg í«àJ .äÉ«°VÉjôdG ¢ùjQóJ á«dÉµ°TE’ á«ÑjôŒ
.É¡à¶MÓe â“ »àdG äÉaöüàdG á°SGQO ãe äÓNóàdG ò¡d …ó©ÑdG « ëàdG Y É°†jCG óYÉ°ùJ Éªc .Óãe áæµªŸG äÉcƒ °ùdG
Ú NóàŸG »bÉH ™e Gòch ,º¡¡LGƒJ »àdG FÉ°ùŸG–äÉ«©°VƒdG ™e ádOÉÑàŸG º¡JÉbÓY êÉàf »g äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG äÉcƒ °S ¿EG
.ÉgRhÉŒ hCG É¡ jó©J hCG É¡eÉ“E’ á«dhC’G äÉÑ°ùàµŸG QÉªãà°SG äÓYÉØàdG òg ÓN ºàj å«M ,º¡©e °UGƒàdG ‘
(situation didactique) .1
áªFÉ dG äÉbÓ©dG ´ƒª› ÉgQÉÑàYÉH á«µ«àcGójódG á«©°VƒdG (Guy Brousseau, 1983, pp 428-457) ƒ°ShôH ±ô©j
AÉ«°TCGh FÉ°Sh øª°†àj Ú©e §°Shh ,á¡L øe äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG øe áYƒª› hCG (I)º ©àe ÚH »æª°V hCG íjöU µ°ûH
IõgÉL áaô©e ¿ƒÑ°ùàµj Úª ©àŸGh äÉª ©àŸG ©L ó°üb dPh áãdÉK á¡L øe ((I)PÉà°SC’G) …ƒHôJ É¶fh ,á«fÉK á¡L øe
.AÉæÑdG QƒW ‘ hCG
dP ¤EG äQÉ°TCG Éªc ,á«©°VƒdGh (I)º ©àŸG ÚH ‹óL YÉØàH º°ùàJ , MGôe 4 øe QhôŸG ºàj á«JÉ«°VÉjôdG áaô©ŸG AÉæÑdh
:(Régine DOUADY, 1986) …OGhO ÚéjQ
(situation d action) : ©ØdG á«©°Vh
øjƒµJ ¤EG …ODƒJ ¿CG É¡æµÁ ÉªYCÉH ƒ j G øY ¬ãëH ‘h ,ádCÉ°ùe É¡«a ¬LGƒj á«©°Vh QÉWEG ‘ (I)º ©àŸG ¿ƒµj
á«©°VƒdG òg øY äÉeƒ ©ŸG » J øe ¬æµÁ (á«é«JGÎ°SG) êPƒ‰ Y ôaƒàj ádCÉ°ùª d ¬à¡LGƒe ‘ (I)º ©àŸGh .äGQÉ¡e
. dP Ö £àJ ’ ©ØdG á«dóL á Môe øµd ,ÉgQÈj ¿CGh ¬dÉ©aCG øY È©j ¿CG ¬æµÁh ,É¡ jhCÉJh
(situation de formulation) :áZÉ«°üdG á«©°Vh
hCG ÉgóYGƒb ±ô©j á«MÓ£°UG á¨d á£°SGƒH áªFÓŸG äÉeƒ ©ŸG Oóëj ¿CG (I)º ©àŸG Y »¨Ñæj ,ádCÉ°ùª d ¬à¡LGƒe ‘
ÉLPƒ‰ °üj ¿CG ¬ÑLGh øe É‰EGh ,¬¡LGƒJ »àdG á«©°VƒdG jó©J ‘ á«fÉµeE’Gh áÑZôdG ¬jód ¿ƒµJ ¿CG »Øµj Óa .É¡Ä°ûæj
.¬°Vô©jh ÉëjöU
(situation de validation) :ábOÉ°üŸG á«©°Vh
òg õ«ªàJ PEG ,äGôjÈàdGh èé G Ëó Jh äÉMÓ£°U’G §Ñ°Vh ,óYGƒ dG í«°VƒàH ádÉ G òg ‘ ôeC’G ©àj
.á«MÓ°üdG äÉÑKEG øe ´ƒæH á MôŸG
(situation d institutionnalisation) :á°ù°SCÉŸG á«©°Vh
å«M ,Iójó÷G ±QÉ©ŸG øY à°ùŸG ó©ÑdG Gòg ,á«JÉ«°VÉjôdG áaô©ª d »JÉ°ù°SDƒŸG ó©ÑdG AÉ£YEG ¤EG …ODƒJ á«©°Vh »gh
.iôNCG FÉ°ùe ‘ áaô©ŸG òg QÉªãà°SG IOÉYEG á«fÉµeEG ôaƒàJ
áaô©ŸGh (I)PÉà°SC’G º¡j hC’G QhÉfi áKÓãH §ÑJôJ ,äÉbÓ©dG øe ±Éæ°UCG áKÓK á«µ«àcGójódG öUÉæ©dG YÉØJ øY èàæj
º¡j ådÉãdGh ,»µ«àcGójódG óbÉ©àdÉH ©àjh (I) º ©àŸGh (I)PÉà°SC’G º¡j ÊÉãdGh ,»µ«àcGójódG ædÉH ©àj (äÉ«°VÉjôdG)
.áaô©ª d ¬JÓã“ ‘ éàjh áaô©ŸGh º ©àŸG
8
(transposition didactique) .2
áaô©e ´ƒ°Vƒe ©éj …òdG ª©dG ¬fCÉH »µ«àcGójódG ædG (Yves CHEVALLARD, 1991, pp 39-40) ±ô©j
ædG í £°üªa ¿PEG ,¢ùjQóà d Ió©e áaô©e ¤EG áaöüdG áaô©ŸG É àfG Y ƒ¡ØŸG Gòg «ëj .º« ©à d ÉYƒ°Vƒe Ée
áæ«©e áaô©e « ÑJ LCG øªa .¢ùjQóà d á HÉb íÑ°üàd áæ«©e áaô©e É¡d ™°†îJ »àdG ä’ƒëàdG ´ƒª› Y ój »µ«àcGójódG
.¬°ùjQóJ á jôW áaô©Ÿ Ée A»°T áaô©e »Øµj Óa :É¡ª« ©àd á jôW º«¶æJ »¨Ñæj
hÉæàe ‘ íÑ°ü«d ¬« Y Ò«¨J AGôLEG »°†à j Ú©e iƒà°ùe êÉ¡æe øª°V ¬LGQOE’ Ú©e »JÉ«°VÉjQ ƒ¡Øe OÉªàYG ¿EG
« ëàdGh ¢SQódÉH (Guy BROUSSEAU, 1986, pp 35-40) ƒ°ShôH hÉæJ .QƒcòŸG iƒà°ùŸG äÉª ©àeh »ª ©àe
Göüàfl GõLƒe » j Éª«a OQƒf .áaô©ŸG É¡d ™°†îJ »àdG ä’ƒëàdG RGôHE’ (I) º ©àŸGh (I)PÉà°SC’Gh åMÉÑdG øe c ªY
:¬ « – ‘ ƒ°ShôH ¬«dEG °UƒJ ÉŸ
¬æY »°üî°ûdG ™HÉ£dG AÉ¨dEG ‘ ãªàj jó©àd ¬©°†îj ,øjôNB’G ¤EG åMÉÑdG ¬«dEG °UƒJ Ée « Ñàd :åMÉÑdG ªY
õaGƒëH ©àj Ée c É°†jCG ó©Ñjh á jƒ£dG dÉ°ùŸGh AÉ£NC’Gh ájóéŸG ÒZ QÉµaC’G ±òëj ƒ¡a :¬bÉ«°S øe ójôŒ ‘h
øY åëÑjh ¬ M ójôj …òdG ¢UÉÿG µ°ûŸG øY ¬ °üØjh ,åëÑdG Gòg ‘ ÉgÉb’ »àdG äGOOÎdG ±òëj Éªc .á«°üî°ûdG
.á É°U èFÉàædG ¬«a ÑJ …òdG É©dG ¥É«°ùdG
,É¡aÉ°ûàc’ QÉ°ùŸG ¢ùØf ™£b ¿hO É¡à«MÓ°üH ´Éæàb’Gh èFÉàædG òg áaô©e øe ÇQÉ dG Úµªàd ÉjQhöV ª©dG Gòg Èà©j
. Éª©à°S’G ‘ É¡ë«àJ »àdG äÉfÉµeE’G øe ¬°ùØf âbƒdG ‘ IOÉØà°S’G ™e
äÉ«°VÉjôdG áaô©ªa ,»ª ©dG •É°ûædG Gò¡d É¡HÉ°ûe ¿É«MC’G ¢†©H ‘ º ©àŸG ªY ¿ƒµj ¿CG »¨Ñæj :(I)º ©àŸG ªY
äÉ«°VÉjôdG á°SQÉ‡ ¿CG Gó«L ±hô©ŸG øeh .É¡ «Ñ£Jh É¡dÉª©à°SG ±hôX áaô©Ÿ äÉægÈŸGh jQÉ©àdG º ©J § a â°ù«d
á«ªgCG j ’ Ió«÷G á Ä°SC’G OÉéjEÉa . ª©dG øe AõL ’EG ¢ù«d áæ«©e ádCÉ°ùe M ¿CG ’EG ,É¡ Mh äÓµ°ûŸÉH Éªàg’G »°†à J
.É¡d ƒ M OÉéjEG øY
¿CGh É¡bÉ«°ùH áaô©ŸG §HQ ó«©j ¿CG ¬« Y PEG ,åMÉÑdG ª©d Ée ÉYƒf É°ùcÉ©e (I)PÉà°SC’G ªY Èà©j :(I)PÉà°SC’G ªY
¬«a Ö°ùàµJ µ°ûH á°UÉN ±hôX øY É°UÉN ÉHGƒL …CG ,(I)º ©àŸÉH á°UÉN áaô©e íÑ°üJ àM ,»°üî°ûdG É¡©HÉW É¡d ó«©j
GQÉWEG îj ¿CG ‹ÉàdÉH ¬« Y (I)PÉà°SC’Éa .á°UÉN á«©°Vh ™e «µJ áé«àf CÉ°ûæJ ¿CG »¨Ñæj áaô©e c ¿CG dP .¬jód ád’O
.Iôe hC’ âØ°ûàcG É¡fCÉch áaô©ŸG É¡«a hóÑJ á«µ«àcGójO á«©°Vh ¤EG °UƒàdG LCG øe Gô¨°üe É©ªà› …CG ,É«YÉæ£°UG
(contrat didactique) .3
.º¡æ«H áªFÉ dG ábÓ©dG º¶æJ §HGƒ°V áªK ¿EÉa ÌcCG hCG ÚaôW ÚH YÉØJ ´ƒ°Vƒe »g á«µ«àcGójódG á«©°VƒdG âeGOÉe
ª©dG Ò°S Oó– »àdG óYGƒ dG áYƒª› QÉÑàYÉH »µ«àcGójódG óbÉ©àdG (Guy BROUSSEAU, 1982 b) ƒ°ShôH ±ô©j Gòµgh
. É¡ŸG ™jRƒJh QGhOC’G ójó–h
.á«µ«àcGójódG É¡àjÉZ ÉªFGO ô¡¶J ’ á«æª°V óYGƒb É°†jCG èeój ¬fG ÒZ ,É«Ñ°ùf áëjöU óYGƒb ’hCG óbÉ©àdG Gòg øª°†àj
Ée É¡«ah á«æª°V »g óYGƒ dG òg Ö ZCG å«M á«µ«àcGójódG ábÓ©dG º¶æJ »àdG óYGƒ dG ´ƒª› ƒg »µ«àcGójódG óbÉ©àdÉa ¿PEG
º ©àª d á«°SÉ°SC’G áª¡ŸGh ,¢ùjQóàdG »g (I)PÉà°SCÓd á«°SÉ°SC’G á«dhDƒ°ùŸÉa ,äÉ«dhDƒ°ùŸG º°SÉ àH óbÉ©àdG º°ùàjh .íjöU ƒg
RÉ‚E’ Ió«MƒdG á jô£dG ¿CG ƒ ©ŸG øe .öüæY …CG äÉ«°Uƒ°üN »¨ j ’ »µ«àcGójódG óbÉ©àdÉa dP ™eh ,º ©àdG »g
¿CG »¨Ñæj PÉà°SC’Éa .¢Uƒ°üÿG Gò¡H IójóL á Ä°SCG áZÉ«°U IOÉYEGh ,á°UÉÿG FÉ°ùŸG ¢†©H Mh åëÑdG »g äÉ«°VÉjôdG
øµ“ GPEGh áÑ© dG ‘ Nój (I)º ©àŸG ¿EÉa ¢†jƒØàdG ” GPEG .áaô©e « ÑJ ¢ù«dh dévolution áªFÓe ádCÉ°ùe ¢†jƒØàH ƒ j
9
(I)PÉà°SC’G ¿ƒµj ádÉG òg »Øa ,É¡ ëH º j ⁄ hCG ÉgGOÉØJ hCG ádCÉ°ùŸG (I)º ©àŸG ¢†aQ GPEG øµdh .º ©àdG çóëj ,ìÉéædG øe
øe q c á«dhDƒ°ùe Oó– ábÓY É J Gòµgh .áÑ©°U ádCÉ°ùe Ëó J ôjÈJh (I)º ©àŸG IóYÉ°ùe »Yóà°ùj »YÉªàLG ÖLGh ÉeCG
.ôNB’G ÉŒG º ©àŸGh (I)PÉà°SC’G
.4
(situation-problème) :ádCÉ°ùŸG-á«©°VƒdG
‘ º ©àŸG GöTEÉH dPh , cÉ°ûŸG øe µ°ûe M hôj ±óg QÉWEG ‘ º«gÉØŸG êÉeOEG »JÉ«°VÉjôdG •É°ûædG »°†à j
Égôjƒ£J LCG øe á HÉ°ùdG ¬JÉÑ°ùàµe QÉªãà°SG ‘h ,ÉgÉæÑJ »àdG ádCÉ°ùŸG–á«©°VƒdG äÉ«£©e á°ûbÉæe jôW øY ƒ G IQƒ H
.ìhô£ŸG µ°ûŸG á÷É©e ‘ áYÉ‚ ÌcCG IójóL ±QÉ©e AÉæH ÓN øe ÉgRhÉŒ ‹ÉàdÉHh ÉgQƒ°üb øe ócCÉàdG hCG É¡FÉæZEGh
(variables didactiques) :á«µ«àcGójódG äGÒ¨àŸG
.äGÒ¨àŸG »g eGƒ©dG òg ¿EG .ádCÉ°ùŸG M á«é«JGÎ°SG Y ÉgQÉ«àNG ôKDƒ«°S eGƒY Y á«µ«àcGójódG á«©°VƒdG bƒàJ
äÉaöüàdG ‘h äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG É¡H ƒ j »àdG äGAGôLE’G ‘ …ƒb µ°ûH ôKDƒJ »¡a ,IÒÑc á«ªgCG É¡æe ¢†©ÑdG »°ùàµj
:äGÒ¨àŸG òg ÚH øe ôcòf ,º¡« Y áMÎ ŸG ádÉ°ùŸG–á«©°VƒdG M á£°ûfCG ÓN É¡«dEG ¿hDƒé j »àdG
:ádCÉ°ùŸG–á«©°VƒdÉH á£ÑJôŸG äGÒ¨àŸG ¢†©H ;äÉª ©àŸGh Úª ©àª d á«dhC’G äÉÑ°ùàµŸG ;(I)º ©àŸG ø°S
;¢üædG ‘ IOQGƒdG OGóYC’G QGó e ;ádCÉ°ùŸG ¢üf áZÉ«°U ;ádCÉ°ùŸG ¢üf ‘ IOQGƒdG äÉë £°üŸGh äÉª µdG
.º°SôdG äGhOCG
iôNCG óH áæ«©e OGóYCG ìGÎbG ¬fÉµeEÉH ¿Éc GPEG ƒ¡a ,iôNCG ¿hO äGÒ¨àŸG ¢†©H ‘ ºµëàdG (I)PÉà°SC’G ™«£à°ùj
IöTÉÑe ÚM á«dhC’G º¡JÉÑ°ùàµe ’h ÉØWC’G ø°S Ò«¨J øe øµªàj ød dP øe ¢ùµ©dÉH ¬fEÉa ,¢üf áZÉ«°U IOÉYEG hCG
º¡JÉcƒ °Sh Úª ©àŸG äGAGôLEG Y ôKDƒJ »àdGh (I)PÉà°SC’G É¡«a ºµëàj »àdG áªFÓŸG äGÒ¨àŸG ¿EÉa ,¬« Yh .á«©°VƒdG
.á«µ«àcGójódG äGÒ¨àŸG »g ¢SQóªc ¬à«é«JGÎ°SG Yh
:á«µ«àcGójódG á«©°VƒdG á©«ÑW
.É¡H á£ÑJôŸG äGÒ¨àŸG ‘h á ë hCG áMƒàØe É¡fƒc á©«ÑW ‘ É¡ªgCG ãªàjh äÉ«°UÉîH á«µ«àcGójódG á«©°VƒdG õ«ªàJ
ádÉ°ùe–á«©°Vh ¿ƒµJ .(á ë hCG áMƒàØe) ádCÉ°ùŸG–á«©°VƒdG á©«Ñ£H (á ë hCG áMƒàØe) á«µ«àcGójódG á«©°VƒdG á©«ÑW §ÑJôJ
.ÌcC’G Y IóMGh á jôW É¡ äôaƒJ GPEG á ë á«©°VƒdG òg ¿ƒµJh ,É¡ ¥ôWh äGAGôLEG IóY äôaƒJ GPEG áMƒàØe
GPEÉa , dP øe HÉ ŸÉHh É°†jCG á ë ’EG ¿ƒµJ ød É¡H á£ÑJôŸG á«µ«àcGójódG á«©°VƒdG ¿EÉa á ë ádCÉ°ùŸG á«©°VƒdG âfÉc GPEG
Égôaƒj »àdG äÉ«£©ŸÉHh º ©àŸG äÉfÉµeEÉH ÉWhöûe Ñj á«µ«àcGójódG á«©°VƒdG ìÉàØfG ¿EÉa ,áMƒàØe ádCÉ°ùŸG á«©°VƒdG âfÉc
¢ùµ©dÉHh .á ë ¿ƒµJ á«µ«àcGójódG á«©°VƒdÉa IóMGh á jôW Y ’EG ôaƒàj ’ (I)º ©àŸG ¿Éc GPEÉa . G AÉæKCG (I)PÉà°SC’G ¬d
¬ÑfÉL øe áMƒàØe ÑJ á«µ«àcGójódG á«©°VƒdG ¿EÉa ë d ¥ôW IóY ¤EG Aƒé dG øe ¬æµ“ º ©àŸG äÉjÉØc âfÉc GPEG , dP øe
á«©°VƒdG ¿EÉa ,á°UÉN á jôW OÉªàY’ º ©àŸG ¬«Lƒàd íjöU hCG »æª°V µ°ûH NóJ GPEG å«ëH ,(I)PÉà°SC’ÉH ôeC’G §ÑJôjh
á«©°VƒdG ¿EÉa É¡« Y ôaƒàj »àdG ¥ô£dG ÚH øe á jôW º ©àŸG QÉàNGh (I)PÉà°SC’G Nóàj ⁄ GPEG ÉeCG .á ë ¿ƒµJ á«µ«àcGójódG
.áMƒàØe ÑJ
10
‫اَﻟﺠﺰء اﻟﺜﺎين‬
1
»¡a ;äÉjÉØµdG á«ªæJh ôµØdG øjƒµJ Y ª©J »àdG á«°SGQódG OGƒŸG ºgCG øe ,»FGóàH’G º« ©àdG ‘ äÉ«°VÉjôdG Èà©J
«¡°ùJh ¬à«dÓ à°SG ºYOh ¬à«°üî°T AÉæH ‘ ,iôNCG á¡L øeh ,(I)º ©àª d á«ægòdG äGQó dG AÉ‰EG ‘ ,á¡L øe ,ºgÉ°ùJ
óYÉ°ùJ áÑ°SÉæe á«JÉ«°VÉjQ áaÉ K ¬jód »ªæJ á«FGôLEGh á«ª«gÉØe äGhOCG ÜÉ°ùàcG øe É°†jCG ¬æµ“ Éªc .»JGòdG ¬ª ©J á °UGƒe
.QGôªà°SÉH Qƒ£àj …òdG …OÉ°üàb’Gh »YÉªàL’G ¬£«fi ‘ êÉeóf’Gh ,¬°ùØf ‘ ¬à K õjõ©J Y
‘ Iô¶àæŸG äÉØ°UGƒŸG « – ‘ ,iôNC’G á«°SGQódG OGƒŸG ÖfÉéHh ,É°†jCG ,»FGóàH’G º« ©àdG ‘ äÉ«°VÉjôdG ºgÉ°ùJh
,ä’ÉéŸG àfl ‘ jƒëà d á HÉb äÉjÉØc á«ªæJ øe ¬æ«µªàH dPh .»FGóàH’G º« ©àdÉH á°SGQódG É“EG ó©H (I)º ©àŸG íª e
,É¡JGó« ©Jh É¡Ñ©°ûJ ‘ á«eƒ«dG IÉ« G ¤EG ’ƒ°Uh ,iôNC’G á«°SGQódG OGƒŸGh á«ª ©dG áÄ°ûæàdGh äÉ«°VÉjôdG øe ÉbÓ£fG
.»JGòdG º ©àdGh °UGƒàdGh FÉ°ùŸG Mh ’óà°S’Gh áLòªædGh åëÑdG ‘ äÉjÉØµdG òg ãªàJh
‘ ãªàj Ég CGóÑe øe ¥Ó£f’G øe óH ’ ,á«ª« ©àdG MGôŸGh Ó°SC’G àfl ÚH ¬ « – ÖLGƒdG eÉµà d GQÉÑàYGh
¬«a eÉµàj ,ÉæjƒµJ (I)º ©àŸG øjƒµJ ±ó¡à°ùJ á«°SÉ°SCG ájƒHôJ á« ªY ,É¡JÉfƒµe àîÃ ,äÉ«°VÉjôdG IOÉe ¢ùjQóJ ¿ƒc
.…QÉ¡ŸG ÖfÉ÷Gh ,ÊGóLƒdG ÖfÉ÷Gh ‘ô©ŸG ÖfÉ÷G
:øe (I)º ©àŸG ÚµªàH «Øc á«YÉªàL’Gh á«°ùØædGh ájôµØdG OÉ©HCG ‘ eÉµàdG Gògh
;äÉ«æ àdGh äGQÉ¡ŸGh ±QÉ©ŸGh º«gÉØŸG ÜÉ°ùàcGh AÉæH
;ÒÑ©àdG ‘ ábódGh ’óà°S’Gh ójôéàdGh á¶MÓŸGh åëÑdG ä’É› ‘ ¬JGQób AÉæZEGh ,¬JGOGó©à°SG á«ªæJ
;á«LƒdƒæµàdGh á« ª©dG É¡æe á°UÉNh ,OGƒŸG »bÉH äÉjƒàfi ÜÉ©«à°SGh º¡Ød áeRÓdG á«JÉ«°VÉjôdG º«gÉØŸG ÜÉ°ùàcG
.äÉ«°VÉjôdG IOÉe ÉŒ á«HÉéjEG bGƒe òîàj (I)º ©àŸG ©L
:»JCÉj ÉÃ »YƒdG »°†à j Ée iƒà°ùe èeÉfôH øª°V ¬LGQOEGh Ú©e »JÉ«°VÉjQ ƒ¡Øe OÉªàYG ¿EG
;»JÉ«°VÉjôdG ƒ¡ØŸG AÉæÑd äOCG »àdG äGQhÒ°ùdG/ÖfGƒ÷G àfl QÉ°†ëà°SG
;á«°SGQódG OGƒŸG »bÉH ‘ »JÉ«°VÉjôdG ƒ¡ØŸG äGOGóàeG ójó–
;á«eƒ«dG IÉ« G ‘ »JÉ«°VÉjôdG ƒ¡ØŸG äGOGóàeG ójó–
:»¨Ñæj (I)º ©àŸG hÉæàe ‘ ƒ¡ØŸG íÑ°üj »µdh
; dP øµeCG Éª c »J’hÉæŸG » ª©dG ó©ÑdG DhÉ£YEGh É«µ«àcGójO ¬ f
;(I)º ©àŸG iód …óëàdG áÑZQ IQÉKEG
;¬JÉ«M ‘ ìÉéædG LC’ ÉgQÉªãà°SGh äÉ«°VÉjôdG º ©J Y ÉÑbEÓd õ«Ø–
;»JÉ«°VÉjôdGh » £æŸG ÒµØàdG øe øµªàdGh äÉ«°VÉjôdG º ©J Y IQó dG ÓN øe ¬°ùØæH ¬à K õjõ©J
¬à«ªgCGh CÉ£ÿG QÉ°†ëà°SG
11
.2
1.2
1.1.2
ájƒHôJ äGQÉ«àNGh âHGƒK áHÉãÃ ,ÇOÉÑŸGh ¢ù°SC’G øe áYƒª› ah äÉ«°VÉjô d É©dG »é¡æŸG QÉWE’G º¶àæj
äGAGôLE’G ‘ » L µ°ûH ô¡¶J »àdGh , É°ùbC’G NGO á«LƒZGó«ÑdG äÉ°SQÉªª d á«é¡æe äGOófih ájô¶f á«Ø N µ°ûJ
‘h ÜÉ°ù Gh ó©dG ‘ ¬JÉjÉØc ôjƒ£Jh á«ªæJ LCG øe (I)º ©àŸG IOÉ« d (I)PÉà°SC’G É¡°SQÉÁ »àdG äÓNóàdGh äÉÑ«JÎdGh
. FÉ°ùŸG Mh äÉfÉ«ÑdG º«¶æJh ¢SÉ« dGh á°Sóæ¡dG
å«M , FÉ°ùŸG Mh »°ü àdG è¡fh »JÉ«°VÉjôdG è¡ædG Y É°SÉ°SCG äÉ«°VÉjôdG OÉªàYG ,á«é¡æŸG äGOóëŸG áeó e ‘h
á«©°VƒdG ¿ƒµJ »µdh .ÉgAÉæZEGh ÉgQÉªãà°S’ ’É›h á«JÉ«°VÉjôdG áaô©ŸG AÉæÑd É £æeh º ©à d GõaÉM ádCÉ°ùŸG äÉ«©°VƒdG ó©J
AÉ°SQEG hCG AÉæH É¡ M ÓN øe ºà«°S »àdG áÑ°SÉæŸG ádCÉ°ùŸG QÉ«àNG Y É¡ª«ª°üJ õµJôj ¿CG Öéj ád’Oh æ©e äGP ádCÉ°ùŸG
IGOCG H ,RhÉéàdG áÑ©°U ’h ádòàÑe á ¡°S É¡à£°ûfCG ¿ƒµJ ’CG »¨Ñæj PEG ,(äÉ«æ Jh ¥ôW ,º«gÉØe) á«JÉ«°VÉjôdG äÉÑ°ùàµŸG
.(I)º ©àª d á« NGódG õaGƒ G IQÉãà°S’ á «°Shh ,»JGòdG º ©àdG äÉeõ«fÉµ«e §«°ûæàd
òg ¢†©H ÈY hCG ,…ƒ¨d ¢üf hCG º°SQ hCG IQƒ°U hCG ¢üî°ûe bƒÃ É¡ «ã“ ÓN øe IOÉY ádCÉ°ùŸG á«©°VƒdG ó Jh
á«°ùØædG ¢üFÉ°üÿG »YGôJ ¿CGh ,¥É«°S øª°Vh á«Ø«Xh É¡©«ªL äÓ«ãªàdG òg ¿ƒµJ ¿CG ¢SÉ°SCG Y ,É¡©«ªL hCG öUÉæ©dG
.¢û«©ŸG ¬©bGh øe , dP øµeCG Éª c ,Ióªà°ùe ¿ƒµJ ¿CGh (I)º ©àª d á«YÉªàL’Gh
ióÃh ,Égôjô“h ÉgQÉ«àNG ø°ùM ‘ (I)PÉà°SC’G aƒJ ióÃ §ÑJôe ôeG ádCÉ°ùŸG á«©°VƒdG M ‘ (I)º ©àŸG ìÉ‚ ¿EG
.á«JÉ«°VÉjôdG ¬JGQÉ¡eh ¬aQÉ©e QÉªãà°SG Y (I)º ©àŸG IQób
äÉ¡«LƒàdÉH ª©j ¿CG (I)PÉà°SC’G Y »¨Ñæj ,É¡æe IOƒ°ûæŸG á«ª ©àdGh ájƒHÎdG ±GógC’G ádCÉ°ùŸG á«©°VƒdG – »µdh
:á«JB’G
á«JÉ«°VÉjôdG äGQÉ¡ŸGh º«gÉØŸG QÉ°†ëà°SÉHh ¬JÓã“ Y GOÉªàYG ,(I)º ©àŸG hÉæàe ‘h áÑ°SÉæe FÉ°ùe QÉ«àNG
;É¡ÄÑ©Jh É¡HÉ°ùàcG ÖLGƒdG
;Iöù«ŸG á«µ«àcGójódG äÉeÉYódG àîÃ (I)º ©àŸG óeh ,º¡ØdG Y IóYÉ°ùŸG äÉª« ©àdG Ëó J
;áMÎ ŸG ádCÉ°ùŸG á«©°VƒdG ¬« “ Ée Ö°ùM ,äÉYƒª› ‘ hCG …Oôa µ°ûH ÉeEG ,º°ù dG NGO ª©dG º«¶æJ
; dP »Yóà°ùJ iƒ°üb óL IQhö†d ’EG IóYÉ°ùŸG Ëó J ÜÉæàLG
;¬FÓeR ™e É¡à°ûbÉæeh É¡àë°U øe ëàdGh ¬ ªY èFÉàf ¢VôYh FÉ°ùŸG M Y (I)º ©àŸG ™«é°ûJ
;äÉ«é«JGÎ°S’Gh äGQÉ«àN’G ™jƒæJh ƒ G º°SÉ J Ò°ù«Jh á°ûbÉæŸG º«¶æJ
H º ©àdG IQhÒ°S øª°V êQóæj CÉ£ÿG ¿CG Y QÉÑàYG Y , FÉ°ùŸG M Y É¨à°T’G ÓN AÉ£NC’G Ñ J
©J AGƒ°S (I)PÉà°SCÓd á«ª« ©àdG äÉ°SQÉªŸG ôjƒ£àd …QhöV ôeCG QÉªãà°SGh ¬ « – Y ª©dÉa dòd ,É¡eRÓjh
Ée Y IhÓY ,ºYódGh á÷É©ŸGh Ëƒ àdG äÉ«é«JGÎ°SGh Ö«dÉ°SCG ójóëàH hCG ,áÑ°SÉæŸG º« ©àdG Ö«dÉ°SCG QÉ«àNÉH ôeC’G
;ádCÉ°ùŸG á«©°VƒdG M øY (G)¬ãëH AÉæKCG (I)º ©àŸG É¡µ °ùj »àdG äÉ«é«JGÎ°S’G øY °ûµdG ‘ QhO øe ¬Ñ© j
á«LƒZGó«ÑdG ¬JÉ°SQÉ‡ « – Y ¢Uô Gh ,É¡Áó J Éµ°TC’h á«JÉ«°VÉjôdG ¬aQÉ©Ÿ »JGòdG ôjƒ£àdG Y ª©dG
.á°UÉÿG äÉLÉ«àM’G …hP º¡«a øÃ Úª ©àŸGh äÉª ©àŸG ™«ªL äÉLÉ Ö«éà°ùJ É¡ ©éj ÉÃ ,É¡ jó©Jh
12
:`H »°ü àdG è¡f QÉWEG ‘ (I)º ©àª d ádCÉ°ùŸG á«©°VƒdG íª°ùJ ¿CG »¨Ñæj Éªc
;áeƒ ©ŸG jhCÉJh º«¶æJh IAGô dG
; ƒ M OÉéjE’ ä’hÉfih çÉëHCÉH É« dG
;äÉ«°Vôa hCG äÉæ«ªîJ áZÉ«°U
;áægôH hCG ’óà°SG áZÉ«°Uh äÉ«æ J hCG ¥ôW «Ñ£J
;É¡ jhCÉJh èFÉàædG øe ëàdG
.É¡°VôYh ¬àHƒLCG áZÉ«°U
2.1.2
IóY QÉ°†ëà°SG »°†à J ,äÉjÉØµdÉH áHQÉ ŸG ah ,É¡«a ºµëàdGh É¡ª«gÉØe AÉæHh äÉ«°VÉjôdG º ©Jh º« ©J IQhÒ°S ¿EG
:á«dÉàdG ¢SÉ°SC’G á«µ«àcGójódG ÇOÉÑŸG IÉYGôeh ,äGQÉÑàYG
»éjQóJ µ°ûH É¡HÉ°ùcG ¢VhôØŸG øe Gòd ,Iôªà°ùe IQhÒ°S á«JÉ«°VÉjôdG º«gÉØŸG AÉæH :ájQGôªà°S’Gh êQóàdG CGóÑe
¤EG áæ°S øe ªYCG Gó©H òNCÉj º«gÉØŸG ò¡d (I)º ©àŸG GQOEG ¿CG Éªc ,áYƒæàe ¢Uôa ‘ É¡dÉª©à°SG QGôµJh ,»é¡æeh
ÌcCG Qƒ£àJh ™°SƒàJ É¡fCG æ©Ã ;á«fhõ M á«Ñdƒd IQƒ°üH º«gÉØŸG òg (I)º ©àŸG Ö°ùàµj ¿CG º¡ŸG øe Gòd ,iôNCG
.iôNC’ á Môe øeh ôªà°ùe µ°ûH ÌcCÉa
hCG »g äÉ«°VÉjôdG IOÉeh ,¢Sƒ°ùfi ⁄ÉY ‘ ÉeƒªY ÉØWC’G ¢û«©j :OôéŸG ¤EG ¢Sƒ°ùëŸG øe ¥Ó£f’G CGóÑe
’ƒ°Uh ¢SGƒ G Y á«æÑŸG á«°ù G áaô©ŸG øe ¥Ó£f’ÉH ÖdÉ£e (I)PÉà°SC’Éa ‹ÉàdÉHh ,OôéŸG ⁄É©dG ™e º¡d AÉ d
.IOôéŸG áaô©ŸG …CG ;º¡ØdG ¤EG
ájQGôªà°S’Gh êQóàdG IÉYGôe á«JÉ«°VÉjôdG º«gÉØŸG AÉæH »Yóà°ùj :»JÉ«°VÉjôdG ƒ¡ØŸG AÉæH Y õ«cÎdG CGóÑe
(I)º ©àª d á«FÉ‰ƒµ«°ùdG ¢üFÉ°üÿG :Ú«°SÉ°SCG Ú«£©Ÿ É©ÑJ ;á«dGƒŸG á«°SGQódG äÉjƒà°ùŸG ÈYh iƒà°ùŸG ¢ùØf NGO
,á¶MÓŸG ,ádhÉæŸG ,±É°ûàc’G) ¢Sƒª ŸG hCG ¢Sƒ°ùëŸG øe ÉbÓ£fG ºàj ÉgDhÉæÑa ;»JÉ«°VÉjôdG ƒ¡ØŸG Qƒ£Jh
á«aô©ŸG äGQó dGh á« ©dG äÉ« ª©dG ¤EG ójôéàdG óæà°ùjh .OôéŸG ¤EG ’ƒ°Uh (Ö«JÎdG ,áfQÉ ŸG , «æ°üàdG ,RôØdG
á«LƒZGó«ÑdG äÉæ«©ŸGh FÉ°SƒdGh äÉ«æ àdG «XƒJh Góîà°SG »Yóà°ùj Éªc ,¬jód ÒµØàdG äGQÉ¡eh (I)º ©àª d
Ö £àj ,É¡JÉ«æ J ‘ ºµëàdGh á«JÉ«°VÉjôdG º«gÉØŸG §Ñ°V Y Úª ©àŸGh äÉª ©àŸG QGóbEGh .äÉ«°VÉjôdG º ©àd áÑ°SÉæŸG
,á«FGóàH’G á°SQóŸÉH á«JÉ«°VÉjôdG º«gÉØŸG Qƒ£àH É«YGh ,äÉ«°VÉjôdG á«°ùjQóJ ‘ Éªµëàe ¿ƒµj ¿CG (I)PÉà°SC’G øe
,äÉ«°VÉjôdG ¢ùjQóJ Ö«dÉ°SCGh ¥ôW øe Éæµªàe ,º¡ØdGh ÒµØàdG ‘ (I)º ©àŸG Égóªà©j »àdG äÉ«é«JGÎ°S’ÉH Éª e
.»JGòdG øjƒµàdGh åëÑdÉH á«Ø°üdG ¬à°SQÉ‡ Ú°ù–h ójóŒh ôjƒ£J Y GQOÉb
,á«Hô©dG á¨ dÉH ¢SQóJ á«FGóàH’G á°SQóŸÉH äÉ«°VÉjôdG ¿CG ƒ ©ŸG øe :º« °ùdG »JÉ«°VÉjôdG ÜÉ£ÿG Éª©à°SG CGóÑe
»cGQOE’Gh …ƒ¨ dG iƒà°ùŸG Ö°SÉæJ áª« °S á«HôY á¨ H »JÉ«°VÉjQ ÜÉ£N èjhôJ Y ¢Uô G »°†à j ôeC’G Gòg
øe øµªàdG É°†jCG Ö £àj äÉ«°VÉjôdG øe øµªàdG ¿CG dP ;»eÉ©dG êQGódG ÜÉ£ÿG ÖæŒ ™e ,Úª ©àŸGh äÉª ©àª d
. «bOh º« °S »JÉ«°VÉjQ µ°ûH É¡à¨dh É¡ª«gÉØe
Üö†dGh ìô£dG ,™ª÷G äÉ« ªY Èà©J :áÄaÉµàŸG øjQÉªàdG øe QÉãcE’G ÈY á«HÉ°ù G äÉ« ª©dG ‘ ºµëàdG CGóÑe
Y ,ôªà°ùe µ°ûH Úª ©àŸGh äÉª ©àŸG ÖjQóJ ádCÉ°ùªa ‹ÉàdÉHh ,á«FGóàH’G á°SQóŸÉH äÉ«°VÉjôdG º ©J ¢SÉ°SCG
¿CG Éªc .É¡d …Oƒª©dG RÉ‚E’G hCG »ægòdG ÜÉ°ù G ÓN øe ÉeEG ,á«ªgC’G ‘ ájÉZ ôeCG äÉ« ª©dG òg ‘ ºµëàdG
13
RÉ‚EG ‘h á«JÉ«°VÉjôdG º«gÉØŸG øe Úª ©àŸGh äÉª ©àŸG øµ“ ‘ ÒÑc µ°ûH ºgÉ°ùj áÄaÉµàŸG øjQÉªàdG øe QÉãcE’G
…ƒb µ°ûH á«JÉ«°VÉjôdG äÉ«æ àdG ï«°SôJh â«ÑãJ Y øjQÉªàdG òg ª©J å«ëH ;É¡«a ºµëàdGh á«HÉ°ù G äÉ« ª©dG
.Úª ©àŸGh äÉª ©àŸG ™«ªL iód
,IóFÉØdG á¨dÉH á«LƒZGó«H á«ªgCG »°ùàµj »ægòdG ÜÉ°ù Éa , HÉ°ùdG CGóÑŸÉH ábÓY :»ægòdG ÜÉ°ù G OÉªàYG CGóÑe
äÉ« ª©dGh OGóYC’G á°SGQO ™e §HGôJ ‘ ,QGôªà°SÉHh Qôµàe µ°ûH ¢SQÉÁ èeóæe »Ø«Xhh » Y •É°ûf ƒ¡a
ábóH áHÉLE’G Y IQó dG (I)º ©àŸG ÜÉ°ùcEG æ©Ã ;zá«HÉ°ù G ábÓ£dG{ øe (I)º ©àŸG Úµ“ Nƒàjh ,á«HÉ°ù G
™aôdG Úª ©àŸGh äÉª ©àª d æ°ùàj àM ,ÜÉ°ù Gh ó©dÉH á£ÑJôŸG á«HÉàµdGh á«¡Ø°ûdG á Ä°SC’G Y IÒÑc áYöùHh
äÉ«æ Jh FÉ°Sh Éª©à°SG IQÉ¡ŸG òg ôjƒ£J Ö £àjh .á«°SGQódG äGƒæ°ùdG ‘ º¡dÉ àfG ÈY º¡ªµ– áLQO øe
IóŸh »eƒj µ°ûH ÉgOÉªàYG øµÁ »àdG ,(10 ábÉ£ÑdG ¤EG 0 ábÉ£ÑdG øe :ábÉ£H 11) OGóYC’G äÉbÉ£H É¡æ«H øe ,ádÉ©a
™«eÉéŸG ,áfQÉ ŸG ,Ö«JÎdG ,±ô©àdG) .áYƒæàŸG äÉ« ª©dG øe OóY RÉ‚EG ‘ FÉbO 5h 3 ÚH Ée ìhGÎJ IÒ°üb
.9x9 OhóM ¤EG Üö†dGh ,18-9 OhóM ¤EG ìô£dGh ,9+9 OhóM ¤EG á«Fõ÷G
:É¡fƒc ‘ zOGóYC’G äÉbÉ£H{ á«æ J OÉªàYG á«ªgCG øªµJh
¢SÉªëH É¡©e YÉØàjh »ægòdG ÜÉ°ù G á£°ûfCG ‘ á«FÉ J µH •ôîæj ¬ ©Œ »àdG ájõaÉ Gh á©àŸG (I)º ©àª d ôaƒJ
; e ¿hóHh
ÈcCG RÉ‚EG) IÒÑc AGOCG IÒJƒHh á«dÉY RÉ‚EG áYöS « – ‘ áÑZôdG jôW øY á°ùaÉæŸGh …óëàdG ìhQ ¬«a »ªæJ
;(øµ‡ âbh bCG ‘ äÉ« ª©dG øe OóY
Iô¨°üe äÉYƒª› QÉWEG ‘ ÉeEG ,»YÉªL hCG ,»FÉæK hCG ,…Oôa ªY µ°T ‘ »ægòdG ÜÉ°ù G á£°ûfCG º«¶æàH íª°ùJ
; µc º°ù dG áYÉªL QÉWEG ‘ hCG
.ÜQÉbC’Gh IöSC’G OGôaCG ™e â«ÑdG ‘ hCG AÉbó°UC’G ™e áMÉ°ùdG ‘ ,»°SGQódG °üØdG êQÉN ¿ôªàdG á°Uôa í«àJ
(I)º ©àŸG óYÉ°ùJ É¡fƒc ‘ äÉ«°VÉjôdG É› ‘ á«ª« ©àdG FÉ°SƒdG á«ªgCG éàJ :á«µ«àcGójódG äÉæ«©ŸG «XƒJ CGóÑe
FÉ°SƒdG Góîà°SG) á« ª©dG äGQÉ¡ŸG AÉ‰EGh ,áë«ë°U IQƒ°üH IOôéŸG á«°VÉjôdG º«gÉØŸG ÜÉ°ùàcGh GQOEG Y
:É¡æe IóMGh c FÉXh Ö°ùM á«µ«àcGójódG äÉæ«©ŸGh á«ª« ©àdG FÉ°SƒdG ´ƒæàJh .âbƒdGh ó¡÷G OÉ°üàbGh (á«°Sóæ¡dG
»LƒZGó«ÑdG êQóàdÉH õ«ªàJ (I)º ©àŸGh (I)PÉà°SC’G ÚH ácÎ°ûe á« ªY IGOCG »gh :(I)º ©àŸG ÜÉàc hCG á°SGôc
NGóŸG ™jƒæJh Úª ©àŸGh äÉª ©àŸG AÉ£NCG « – ‘ ÉgQÉªãà°SG IOÉYEG á«fÉµeEÉH íª°ùJh ,á£°ûfC’G Ö«JôJ ‘
;á«LƒZGó«ÑdG äÉHQÉ ŸGh
¬fƒµd á£°ûfC’G RÉ‚E’ ÎaóH É¡ªYO IQhöV øY »æ¨j ’ á°SGôµdG Y (I)º ©àŸG ôaƒJ ¿EG :¢ShQódG ÎaO
;Ú©e »JÉ«°VÉjQ •É°ûf (I)º ©àŸG RÉ‚EG MGôe ™ÑààH íª°ùj
:»gh ¢SÉ°SCG ä’É› á°ùªN øe ¿ƒµàJ äÉ«°VÉjôdG ¿CG ƒ ©ŸG øe :èeÉfÈdG äÉfƒµe Ö°ùM á«ª« ©àdG FÉ°SƒdG
, FÉ°ùŸG M á£°ûfCGh ,äÉfÉ«ÑdG á÷É©eh º«¶æJ á£°ûfCGh ,¢SÉ« dG á£°ûfCGh ,á«°Sóæ¡dG á£°ûfC’Gh ,ájOó©dG á£°ûfC’G
:¤EG É¡Ø«æ°üJ øµÁh ,äÉæ«©ŸGh FÉ°SƒdG øe É°UÉN ÉYƒf Ö £àj É¡æe ch
Qƒ°Uh ƒ°SQ ,¿GƒdCG äÉbÉ£Hh ÂGÈdGh áÑ°ùëŸG ,AÉ«°TC’G äÉæ«Y : «Ñb øe ÜÉ°ù G ‘ ª©à°ùJ FÉ°Sh
...ÉgÒZh
14
äÉµÑ°ûdGh ñƒ°ùfC’Gh QÉcÈdGh IGhõŸGh á æŸGh Iô£°ùŸG ãe :»°Sóæ¡dG AÉ°ûfE’Gh º°SôdG ‘ ª©à°ùJ FÉ°Sh
...á°Sóæ¡dG ¢ùjQóàd ÂGôHh á«©«HÎdG
...ÉgÒZh Î dGh ÎŸGh äÉéæ°üdGh ¿Gõ«ŸGh áLQóŸG Iô£°ùŸGh •ƒ«ÿÉc ¢SÉ« dG ‘ ª©à°ùJ FÉ°Sh
á «°Sh ã“ ó a , NƒàŸG »ª« ©àdG ±ó¡dG Ö°ùëH IOó©àe ä’Éª©à°SG É¡d á«ª« ©àdG á «°SƒdG ¿CG ¤EG IQÉ°TE’G QóŒh
¤EG ƒ°UƒdG Y (I)º ©àŸG IóYÉ°ùe »¨Ñæj ¬fCG ’EG .(Óãe áÑ°ùëŸG) – hCG AÉæH á «°Sh hCG Iójó÷G äÉª ©àdG ‘ ¥Ó£fG
.(á«°Sóæ¡dG FÉ°SƒdG) iôNCG Éª©à°SG ø°ùMh á«ª« ©àdG FÉ°SƒdG ¢†©H RhÉŒ ÓN øe ójôéàdG
…OÉ°üàb’Gh »YÉªàL’G §«ëŸG ‘ …ƒb µ°ûH IöVÉM áÑ°ùëŸG âëÑ°UCG :(La calculatrice) áÑ°ùëŸG
ôeC’G ,É« ©dG ógÉ©ŸGh ,ájQÉéàdG äÓëŸGh ,â«ÑdG ‘ Égó‚ PEG ;™«ª÷G hÉæàe ‘ ƒ«dG »gh , Ø£ d ‘É ãdGh
Éªc ,É¡dÉª©à°SG á«Ø«µHh É¡ØFÉXƒH º ©àŸG jô©àd ,¤hC’G áæ°ùdG øe á«FGóàH’G á°SQóŸG ‘ É¡LGQOEG »Yóà°ùj …òdG
.á«HÉ°ù G äÉ« ª©dG RÉ‚EG ÓN »JGòdG »æjƒµàdG Ëƒ àdG QÉWEG ‘ ádÉ©a IGOCG Èà©J
ÉgQÉªãà°SG äÉ«fÉµeEG ÓN øe É¡ª ©Jh äÉ«°VÉjôdG ¢ùjQóJ ‘ á«°SÉ°SCG GQGhOCG á«ªbôdG OQGƒŸG Ö© J :á«ªbôdG OQGƒŸG
‹ÉàdÉHh ,á«°SQóŸG ÖàµdG äÉ«é¡æeh ÚeÉ°†e AÉæZEÉH á«ª ©àdG á«ª« ©àdG á« ª©dG ºYOh ,¢ùjQóàdG FGôW ™jƒæJ ‘
.á ªµe ájƒHôJ á©«ÑW äGP á«ªbôdG OQGƒŸÉa
ádB’G «XƒJ hCG ,á«JÉ«°VÉjôdG äÉ«©°VƒdG ¢†©H «ãªàd á«ª ©J á«ª« ©J FÉ°Sƒc á«ªbôdG OQGƒŸG Éª©à°SG Óãe øµÁh
áZÉ«°U LCG øe ,»JÉ«°VÉjôdG hCG »ª ©dG è¡ædG ah »°ü à d IGOCÉc äÉ«°VÉjôdG ¢ùjQóàH á°UÉÿG ÂGÈdG ¢†©Hh áÑ°SÉ G
.áæ«©e äÉ«æ J hCG äÉ«°UÉN ¢ü«ë“h ±É°ûàcG hCG ,áHƒLCG áë°U øe ëàdG hCG ,äÉ«°Vôa
øjQÉªàdGh á£°ûfC’G øe á °ù °S É¡æe IóMGh c º°†J ,äÉ°SGôc â°S øY IQÉÑY »gh :á« «ªµàdG á«LƒZGó«ÑdG Ió©dG
:`H Ió©dG òg á£°ûfCG õ«ªàJh .»FGóàH’G º« ©àdG äÉjƒà°ùe ™«ªéH äÉ«°VÉjôdG ä’É› »£¨J
;»FGóàH’G º« ©àdG äÉjƒà°ùÃ á°UÉÿG ájQÉ¡ŸGh á«fƒª°†ŸG ä’ÉéŸG àfl iƒàëŸ É¡à«£¨J
;»°SGQódG êÉ¡æŸG ‘ IOQGh »g Éªc äÉjƒàëª d » £æŸG êQóàdG Ö°ùM É¡Ñ«JôJ
.äGÌ©àdG J ´ƒæd áÑ°SÉæe øjQÉ“ Y É¨à°T’G ÈY Úª ©àŸGh äÉª ©àŸG äGÌ©Jh AÉ£NCG á÷É©e ‘ É¡à«ªgCG
:á«dÉàdG äÉ¡«LƒàdÉH ¢SÉæÄà°S’ÉH Ió©dG òg QÉªãà°SG øµÁh
; FÉbO 10 IóŸ äÉ°SGôµdG ‘ áLQóŸG øjQÉªà d »eƒ«dG É¨à°T’G
;ÉjOôa á«dõæŸG á£°ûfC’G RÉ‚EG ‘ ÉgQÉªãà°SG
.ºYódGh Ëƒ àdG ¢ü°üM ÓN É¡dÉª©à°SG
3.1.2
:» j Éª«a Ëƒ àdG ´GƒfCG OóëàJ

äGƒæ°ùdG äÉÑ°ùàµe áaô©e ‘ ó«Øj Ëƒ J ƒgh ,á«°SGQódG áæ°ùdG ájGóH ‘ ¿ƒµjh :äÉeõ à°ùª d »°ü«î°ûàdG Ëƒ àdG
á«©LôŸG ôWC’G Y OÉªàY’ÉH DhÉæH ºàjh .Úª ©àŸGh äÉª ©àŸG «°ü– ‘ ÿG øWGƒe øY °ûµdGh ,á HÉ°ùdG
°ù °ùàH Ée QƒëÃ á ©àŸG á Ä°SC’G ™jRƒJ ºàj å«M ;ióM Y á« ªY/ É› µH á°UÉÿG á HÉ°ùdG á«°SGQódG äGƒæ°ù d
15
,¬JÉHÉLEG « – øe ÉbÓ£fG (I)º ©àŸG «°ü– ‘ ÿG øªµŸ «bódG ójóëàdG øµÁ á jô£dG ò¡Hh ;Êhõ M »Ñdƒd
;¬LÓYh ¬ªYO ¡°ùj ‹ÉàdÉHh
á« ªY îàJ »àdG á« ª©dG äGAGôLE’G øe áYƒª› ƒgh ,á°ü G hCG ¢SQódG MGôe îàj :»æjƒµàdG Ëƒ àdG
Iƒ dG ÖfGƒL ójó– jôW øY ,Iójó÷G á«æ àdG/ójó÷G ƒ¡ØŸG øe (I)º ©àŸG øµ“ ióe ¢ü«î°ûJ ±ó¡H ¢ùjQóàdG
¿Éc Ée µa ,á«Ø°üdG á°SQÉªŸG í«ë°üJh Ú G ‘ É¡à÷É©Ÿ ©°†dG øWGƒeh ,¢ùjQóàdG ¥ôW õjõ©Jh Égõjõ©àd
. °†aCG dP ¿Éc GôµÑe êÓ©dG
ÜGƒ÷G Y (I)PÉà°SC’G ±ô©J ¡°ùJ å«ëH ;ìGƒdC’G É¡ªgCG ©d ;QÉWE’G Gòg ‘ FÉ°Shh äÉ«æ J IóY Éª©à°SG øµÁh
.IöTÉÑe (I)º ©àª d Ö°SÉæŸG OÉ°TQE’Gh ºYódG Ëó J ™«£à°ùj ¬æeh ,CÉ£ÿG øe í«ë°üdG
¬Jóe Ò°üb õFGQ AGôLEG øµÁ áæ«©e IóMh ¢ùjQóJ øe AÉ¡àf’G óæ©a ;IÒ°ü dG á«HÉàµdG õFGhôdG OÉªàYG øµÁ Éªc
QÉÑàNG AGôLEG É¡æe ±ó¡dG ¢ù«d ,ájÉæ©H IÉ àæe ¿ƒµJ ,ÌcC’G Y á Ä°SCG 5 OhóM ‘ øª°†àj , FÉbO 10h 5 ÚH Ée ìhGÎJ
(I)PÉà°SC’Gh Úª ©àŸGh äÉª ©àŸG AGOCG øY IQƒ°U AÉ£YEG ‘ IÒ°ü dG õFGhôdG óYÉ°ùJh .º ©àdG ájÉ¨H AGôLEG ƒg H ,»FGõL
á÷É©ŸGh ºYódG Ëó J Gòch ,¬°ùjQóJ á jôW á©LGôe (I)PÉà°SC’G øe Ö £àj øjÌ©àe OƒLh ¿CG å«ëH ;AGƒ°S óM Y
;ójó÷G iƒàëŸG Ëó J ‘ ´höûdG Ñb øjÌ©àª d
øe ´ƒædG Gòg ºàjh ,ÉjOÉ¡°TEG ¿ƒµj óbh ;»FÉ¡ædG hCG »FGõ÷G hCG …ó©ÑdG Ëƒ àdÉH É°†jCG ª°ùjh :‹ÉªLE’G Ëƒ àdG
ióeh º ©à d á« ©ØdG èFÉàædG ójó– ¤EG ±ó¡jh .á«°SGQO áæ°S hCG ,¢Shó°SCG hCG ,á Môe hCG ,¢SQO ájÉ¡f ‘ Ëƒ àdG
äÉª ©àŸG iƒà°ùe Y ºµ Gh ,á«YƒædGh á«ªµdG äGôjó àdG ™°Vh ‹ÉªLE’G Ëƒ àdG á£°SGƒH ºàjh .ájÉØµdG –
. bQCG iƒà°ùe ¤EG º¡dÉ àfG hCG º¡Ä««ØJ hCG º¡ «°ü– ¿CÉ°ûH áÑ°SÉæŸG äGQGô dG PÉîJG ‹ÉàdÉHh ,Úª ©àŸGh
á°ù°SDƒŸG ó«©°U Y óMƒŸG ¿Éëàe’Gh Iôªà°ùŸG áÑbGôŸG ó‚ äÉ«°VÉjôdG IOÉe ‘ Ëƒ àdG øe ´ƒædG Gòg eGƒM øeh
±ó¡J É« Môe ÉÁƒ J Iôªà°ùŸG áÑbGôŸG Èà©Jh .»FGóàH’G ¢SOÉ°ùdG iƒà°ùŸÉH ¢UÉÿG óMƒŸG »ª« bE’G ¿Éëàe’Gh á«ª« ©àdG
áØ«XƒdÉH ƒ J Éªc ,á Môe c óæY É¡LÉeOEG Y º¡JQóbh OQGƒŸG ‘ Úª ©àŸGh äÉª ©àŸG ºµ– ióe øe ëàdG ¤EG
.á«°SGQódG áæ°ùdG ájÉ¡f äGQGôb PÉîJG ‘ ÉgOÉªàY’ Gô¶f á«FGõ÷G
(I)º ©àŸG YÉØJ øY èàæj ,º ©àdG IQhÒ°S øe AõL ,äÉjÉØµdÉH áHQÉ ŸG QÉWEG ‘ ,CÉ£ÿG Èà©j :AÉ£NC’G QÉªãà°SG
:øjQÉ°ùe ‘ Úª ©àŸGh äÉª ©àŸG AÉ£NCG QÉªãà°SÉH ÖdÉ£e (I)PÉà°SC’G ¿EÉa ,‹ÉàdÉHh áaô©ŸG ™e
,Iƒ dG øWGƒe ï«°SÎd á°Uôa Èà©J PEG ;º ©àdG IQhÒ°S ‘ á«°SÉ°SCG áfÉµe á÷É©ŸG à– :á÷É©ŸGh ºYódG QÉ°ùe
AÉ£NC’G í«ë°üàd á£fih ,á¡L øe Úª ©àŸGh äÉª ©àŸG Ö«°üJ ób »àdG äGÌ©àdG ºcGôJ øe ájÉbƒ d IGOCGh
LCG øe AÉ£NC’G QÉªãà°SG á«é¡æe ãªàJh .iôNCG á¡L øe á MÓdG äÉª ©àdG ÉeCG É FÉY µ°ûJ ’ àM É¡à÷É©eh
:á«dÉàdG äGƒ£ÿG ‘ º ©àdG Ú°ù–
GOÉªàYG AÉ£NCÓd »é¡æe ó°UQ ÓN øe Úª ©àŸGh äÉª ©àŸG äGRÉ‚EG ‘ ÿG hCG Iƒ dG øWGƒe øY °ûµdG
; dòH á°UÉN äÉµÑ°T Y
;É¡LÓY äÉ«Ø«ch É¡YGƒfCG Gòch É¡HÉÑ°SCGh ÉgQOÉ°üe ójó– jôW øY AÉ£NC’G « –
;øjÌ©àŸG áÄa ºK Ú£°SƒàŸG áÄa ,ÚªµëàŸG áÄa :ºµëàdG áLQO Ö°ùM äÉYƒª› øjƒµJ
;áÄa µd áÑ°SÉæe áªYGO á£°ûfCG ìGÎbG
.äÓNóàdG á«Yƒæd ôªà°ùŸG Ú°ùëàdGh ôjƒ£àdG LCG øe áªYGódG á£°ûfC’G ôKCG Ëƒ J
16
¢ü°ü G RÉ‚EGh §«£îJ ÓN Úª ©àŸGh äÉª ©àŸG AÉ£NCG QÉªãà°SÉH ¶ëj ¿CG »¨Ñæj :¢ùjQóàdG ¥ôW Ú°ù– QÉ°ùe
:á«HÉàµdG á£°ûfC’G hCG á«¡Ø°ûdG á£°ûfC’ÉH ©àj Éª«a AGƒ°S ,É¡H Éjƒ°†Y ÉWÉÑJQG §ÑJôj ¿CGh á¨dÉH á«eCÉH ,á«°SGQódG
§«£îJ ÓN É«¡Ø°T ¿ƒª ©àŸGh äÉª ©àŸG É¡ÑµJôj »àdG AÉ£NC’G ó°UôH (I)PÉà°SC’G ƒ j á«¡Ø°ûdG á£°ûfCÓd áÑ°ùædÉH
™e ,º ©àdG á£°ûfCG ôjƒ£Jh º«¶æJ IOÉYEG ‘ AÉ£NC’G òg ôªãà°ùjh ;á«eƒ«dG á«ª ©àdG á£°ûfC’G àîŸ ºgRÉ‚EGh
á°ûbÉæe Y õ«cÎdGh ,áHƒLC’G ƒM º¡FGQBG øY ÒÑ©à d Úª ©àŸGh äÉª ©àª d á°UôØdG AÉ£YEG Y ¢Uô G
É¡YGƒfCG ±ô©Jh AÉ£NC’G ójó– ±ó¡H dPh ,áÄWÉÿG áHƒLC’G ‘ äóªàYG »àdG ájOôØdG äÉ«é«JGÎ°S’G
.áë«ë°üdG äÉHÉLE’G áZÉ«°üd á jóÑdG äÉ«é«JGÎ°S’G ìGÎbGh ,É«YÉªL ,É¡Ø«æ°üJh
AÉ£NC’G ó°Uôjh ,Úª ©àŸGh äÉª ©àŸG ÉªYCG (I)PÉà°SC’G ™Ñààj ,¢SQódG RÉ‚EG ÓN á«HÉàµdG á£°ûfCÓd áÑ°ùædÉH ÉeCG
ájOôØdG º¡JÉ«é«JGÎ°SG í«°VƒJ Y õ«cÎdG ™e ,º¡JÉHÉLEG Ëó àH º¡HÉ£j ºK ;äÉª ©àdG AÉæH ‘ á«ªgCG É¡d »àdGh GOOôJ ÌcC’G
±ô©Jh É¡Ø«æ°üJh AÉ£NC’G ójó– ¤EG ƒ°Uƒ d ,É«YÉªL äÓNóàdG àfl ôªãà°ùJh .áHƒLC’G òg ‘ ÉghóªàYG »àdG
.ºYódGh Ëƒ àdG á Môe ÓN ÌcCG õ«cÎHh ,É«fBG ,É¡à÷É©e ºààd É¡HÉÑ°SCG hCG/ÉgQOÉ°üe
.2.2
äÉ«°VÉjôdG º«gÉØe AÉæH ºàj å«M ,äÉjÉØµdÉH áHQÉ ŸG jöüàd óªà©ŸG »é¡æŸG QÉWEÓd É©ÑJ äÉ«°VÉjôdG º ©Jh º« ©J ôÁ
:á«JB’G MGôŸGh á«ª ©àdG á«ª« ©àdG á£°ûfC’G ÈY ÉgDhÉ°SQEGh
1.2.2
øe ¿ƒµàJ ,¤hC’G áLQódÉH (I)º ©àª d áaô©ŸG ÜÉ°ùàcG ‘ »°SÉ°SC’G QhódG É¡«a Oƒ©j á£°ûfC’G øe áYƒª› »g
»àdG ƒ G àfl ÓN øe AÉæÑdG Gòg ºàjh .á«æ àdG hCG IQÉ¡ŸG hCG ƒ¡ØŸG AÉæH É¡æe ±ó¡dG äÉ«©°VƒdG øe áYƒª›
,ájÉØµdG « – ‘ É¡eÉ¡°SEG áLQOh É¡à«ªgC’ É©ÑJ »éjQóJ µ°ûH á£°ûfC’G òg õéæJh ,¿ƒª ©àŸGh äÉª ©àŸG É¡«dEG °Uƒàj
ÜÉ°ùàcG hCG »JÉ«°VÉjôdG ƒ¡ØŸG AÉæÑH ¬d íª°ùJ á«ª ©J äÉ«©°Vh ‘ ¬àYƒª› ™e (I)º ©àª d »JGòdG •Gôîf’ÉH º°ùàJh
Ñ àj QGƒM ‘ ¬«ª ©àe ™e ¿hÉ©àH (I)PÉà°SC’G £æj ƒ G òg øeh .±ó¡à°ùŸG ¢SQódÉH á£ÑJôŸG á«JÉ«°VÉjôdG á«æ àdG
°UGƒàdG ÓN øeh , ƒ¡ØŸG AÉæH Y º¡JóYÉ°ùŸ äÉHQÉ ŸG c Óª©à°ùeh ,É¡d Éëë°üeh Éª¶æe ,èFÉàædG àfl ¬«a
É¡à«dÉ©a âæ«ÑJ »àdG äÉ«°VÉjôdG º ©J äÉ«é«JGÎ°SG ºgCG øe Èà©j …òdG ÊhÉ©àdG º ©àdG ëàj Úª ©àŸGh äÉª ©àŸG ÚH
¿hÉ©àdG Y (I)º ©àŸG ÖjQóJ ¤EG áaÉ°VEG ¬æe ™aôdGh Úª ©àŸGh äÉª ©àŸG iód ÜÉ°ùàc’G iƒà°ùe Ú°ù– ‘ É¡àªgÉ°ùeh
.»æ«ÑdG hCG ‹OÉÑàdG Ëƒ àdGh º°SÉ àdGh
.2.2.2
á«eƒ¡ØŸG äGhOC’G «XƒJh QÉªãà°S’ áÑ°SÉæe á MôŸG òg äÉ«©°Vh Èà©J PEG ,(I)º ©àª d É¡«a »°ù«FôdG QhódG Oƒ©j
‘ éàJ á« ªY äÉeGóîà°SGh äGOGóàeG á«°†«jÎdG á£°ûfCÓd ¿ƒµj ¿CG øµÁ Éªc ,á HÉ°ùdG á MôŸG ‘ (I)º ©àŸG É¡Ñ°ùàcG »àdG
.á›óæŸG á£°ûfC’G ‘h á«eƒ«dG IÉ« G ‘ ÉgQÉªãà°SG
3.2.2
Ú°ù– Ëƒ àdG øe ¢ù«FôdG ±ó¡dG Ñjh .äÉ«°VÉjôdG ¢SQO IQhÒ°S øª°V É¡JGòH áªFÉb á Môªc Ëƒ àdG Gòg êQóæj
¢SQódG ájÉ¡f óæY ©ØdÉH ¬HÉ°ùàcG ” Éeh á«ª ©J ±GógCG øe Ò£°ùJ ºàj Ée ÚH ¥QÉØdG ójó– ÈY ,äÉ«°VÉjôdG º ©Jh º« ©J
17
Ëƒ àd áÑ°SÉæe á«Áƒ àdG á£°ûfC’G Èà©Jh .(I)º ©àŸG ÎaO ‘ hCG á°SGôµdG hCG ìGƒdC’G Y á«HÉàµdG äGõéæŸG ÓN øe
»£¨J »àdG õFGhôdGh äÉ«©°VƒdG øe áYƒª› Ëƒ àdG Gòg IGOCGh ,¢SQódG øe Úª ©àŸGh äÉª ©àŸG äÉÑ°ùàµe á «°üM
.É¡à°SQÉ‡ â Ñ°S »àdG á£°ûfC’G ÖfGƒL àfl
:Öéj äÉ«°VÉjôdG IOÉe ‘ Ëƒ àdÉa IQÉ°TEÓdh
Gòch á«ª ©àdG ¬JÉHƒ©°Uh (I)º ©àŸG äÉÑ°ùàµe ƒM á «bO äÉeƒ ©e ôaƒj ¿CGh ,ájQGôªà°S’Gh á«dƒª°ûdÉH º°ùàj ¿CG
; FGô£dG á« YÉa
FÉ°ùŸG M Y ¬JGQób Ú°ù– LC’ ¬à°SQÉ‡ Y Oƒ©àdGh »JGòdG Ëƒ àdÉH ¢SÉæÄà°S’G øe (I)º ©àŸG øµÁ ¿CG
äÉcƒ °ùdGh »JÉ«°VÉjôdG ÒµØàdGh á«JÉ«°VÉjôdG ÒµØàdGh á«JÉ«°VÉjôdG äGQÉ¡ŸGh º«gÉØŸG ôjƒ£J Yh á«JÉ«°VÉjôdG
;»æjƒµàdG ó©H ‘ Ëƒ àdG ÉŒ á«HÉéjE’G
…QƒØdG ºYó d á YÉa á«é«JGÎ°SG AÉæHh (I)¢SQóª d á« MôŸG äÉ£«£îàdG ôjƒ£Jh QÉªãà°SÓd á°Uôa ãÁ ¿CG
;õcôŸGh
;á«cƒ °ùdGh á«fGóLƒdGh ájQÉ¡ŸG ÖfGƒ÷G Y ,ájôµØdG º ©àdG ÖfGƒL ¤EG áaÉ°VE’ÉH ,Ëƒ àdG Ö°üæj ¿CG
É«FGõL hCG É«æjƒµJ Gó©H òNCÉj ¬fCG Éª Y ,Iôªà°ùŸG áÑbGôŸG á£°SGƒH ºàj ¿CGh ,äÉjÉØµdGh äÉª ©àdG Y Ö°üæj ¿CG
Gòg ‘h .É«FGõL É«æjƒµJ Gó©Hh É«æjƒµJ É«Ø«Xh Gó©H äÉjÉØµdG Ëƒ J òNCÉj ÚM ‘ ,á«°SGQódG áæ°ùdG MGôe ÓN
Y ¬©«é°ûJh ,»FGõ÷G iƒà°ùŸG Y »æjƒµàdG Ëƒ àdG ÒKCÉJ óY ¢SÉ°SCG Y (I)º ©àŸG ™e óbÉ©àdG »¨Ñæj ¥É«°ùdG
.áÑFÉ°U øµJ ⁄ ¿EGh àM á«°üî°ûdG äGQOÉÑŸG ÚªãJ ™e , G OÉéjEG ‘ É¡©Ñààj »àdG «°üdG ¢VôY
4.2.2
¢ü°ü G øe (I)º ©àŸG äÉÑ°ùàµe ºYO ±ó¡à°ùJ »gh ,IóMh c øe ¢ùeÉÿG ´ƒÑ°SC’G ÓN á£°ûfC’G òg õéæJh
ó©H É¡à›ôH ºàJ å«M ,(I)º ©àŸÉH (I)PÉà°SC’G áaô©e Yh Ëƒ àdG èFÉàf Y õµJôJh ,±É°üfE’G É « – CGóÑŸ á HÉ°ùdG
øµÁ Iƒb § f ÉgQÉÑàYÉH äÉMÉéædG ó°UQh äGRÉ‚E’G ‘ IQôµàŸG AÉ£NCÓd «bO « – ÈY ¬JGÌ©J Y ±ƒbƒdG
« ëàH ¢SÉ°ùME’G øe ¬æµ“ PEG ,(I)º ©àª d áÑ°ùædÉH IÒÑc á«ªgCG á£°ûfC’G òg »°ùàµJh .á£°ûfC’G »bÉH AÉæÑd É¡« Y RÉµJQ’G
.’É©ah É«°SÉ°SCG GQhO øjQÉªàdG äÉÑ«àc Ö© J ¥É«°ùdG Gòg ‘h ,º°ù dG áYÉª÷ AÉªàf’ÉH Qƒ©°ûdG ™e ¬°ùØæd ìÉéædG
IóYÉ°ùe ±ó¡H ,á HÉ°ùdG ¢ShQódG ‘ áeó ŸG äGQÉ¡ŸG hCG/h äÉ«æ àdG hCG/h º«gÉØŸG ÚH «dƒà d IÎØdG òg ¢ü°üîJ Éªc
á MôŸG òg ª©J ¿CG ó«ØŸG øeh .É¡ eÉµJ êÉàæà°SGh á°ShQóŸG OQGƒŸG ÚH äÉ£HGÎdGh äÉbÓ©dG GQOEG Y (I)º ©àŸG
á«Ø«µH ¬HQóJ ¿CGh á«©°VƒdG ¢ùØf Y ¬dÉ¨à°TG äÉ«é«JGÎ°SG (I)º ©àŸG ÒµØJ äÉjƒà°ùe ÚH «dƒàdGh §HôdG Y dòc
.äÉª ©àdG àfl ºYOh Ëƒ J ‘ É¡°ü°üM ¢†©H ¨à°ùJ Éªc .áÑcôe äÉ«©°Vh M ‘ ìÉéæ d OQGƒŸG èeO Y á«éjQóJ
.3
:á«JB’G á«°SGQódG äÉfƒµŸG øe äÉ«°VÉjôdG IOÉe ¿ƒµàJ
.1.3
,ájöùµdG OGóYC’G ¤EG ºK ájöû©dG OGóYC’G ¤EG á«©«Ñ£dG áë«ë°üdG OGóYC’G øe QhôŸG ÜÉ°ù Gh OGóYC’G É› ‘ ºàj
á£°ûfC’G ÈY ºàj á«©«Ñ£dG áë«ë°üdG OGóYC’G Ëó àa .ä’ÉéŸG òg øe É› c NGO êQóàdG GÎMG ¢SÉ°SCG Y
èeÉfÈdG êQóJ Ö°ùM ÌcCG hCG ÉbQCG áà°S ¤EG ’ƒ°Uh ,Úªbôa ,óMGh ºbQ øe OGóYC’G Ëó J É¡« j ,ájOó©dG Ñb Ée
18
(I)º ©àŸG øe Ö £àj ,Óãe ,áKÓK hCG ÚªbQ øe áfƒµŸG OGóYC’G ™e
eÉ©àdG ¿EG å«Mh .â°ùdG á«°SGQódG äGƒæ°ù d »°SGQódG
iôNCG ¤EG áÑJQ øe É àf’G äÉ«dBG GQOEG Y (I)º ©àŸG IóYÉ°ùe èjQóàdÉH ºàj ¬fEÉa ,…öû©dG ó©dG áª¶f GQOEGh º¡a
äÉÑ©µŸG dP ó©H ºK ,»©°Vh «ãªàc ¿É «°ùdG …P ÜÉ°ùëŸGh »£ ædG ÜÉ°ùëŸG Góîà°SG :IOó©àe á«£«°Sh äÓ«ã“ OÉªàYÉH
.íFÉØ°üdGh ¿ÉÑ°† dGh
.2.3
Éµ°TC’G ¢†©H º°SQh ±ô©J É› ‘ (I)º ©àŸG ±QÉ©e á«ªæJ Y á°Sóæ¡dG É› ‘ äÉ«°VÉjôdG ¢ùjQóJ õcôj
GQhôe ,á«°Sóæ¡dG É¡°UGƒN ÓN øe É¡àaô©e ¤EG ¢SGƒ ÉH AÉ«°TC’G áaô©e øe ¬H É àf’Gh ,á«°Sóæ¡dG äÓjƒëàdGh
å ãŸG Y á«°Sóæg FÉ°ùe AGôLEÉa .É¡H á£ÑJôe FÉ°ùe Mh »°Sóæ¡dG µ°ûdGh ¢SÉ« dGh º°SôdG äGhOCG ÓN øe É¡àaô©Ã
É¡aô©Jh á«°Sóæ¡dG ¬°üFÉ°üN ±É°ûµà°SG ºK ,º°ùéªc ¬°ùª Jh ¬à¶MÓe øe ¥Ó£f’G ,äGAGôLEG IóY ÚH øe ,Ö £àj
.áÑ°SÉæŸG á°Sóæ¡dG äGhOCG Éª©à°SÉH ¬FÉ°ûfEGh ¬ª°SQ ‘ ÉgOÉªàY’
.3.3
Ö°ùM dPh ,iôNCG ¤EG áæ°S øe á«Ñdƒdh áLQóàe äÉjÉØµH ,»LƒZGó«ÑdG iƒà°ùŸG Y ,»°VÉjôdG ƒ¡ØŸG hÉæJ ºàj
á«fÉµeEÉH íª°ùJ á°Sƒª e ¢SÉ«b äÉ«©°Vh ó J á«fÉãdGh ¤hC’G Úàæ°ùdG »Øa ; ƒ¡ØŸG ‘ ó« ©àdG áLQOh (I)º ©àŸG äGQób ƒ‰
¢SÉ« dG ÚH ,á M’ á Môe ‘ ,§HôdG ºàjh ,ájOÉ«àYG äGóMh hCG á«WÉÑàYG äGóMh ¬«a âeóîà°SG AGƒ°S ,»J’hÉæŸG ª©dG
.(cm`H ƒ£dG QGó e ;5 Oó©dG :»æ©J 5cm : Éãe) »FÉjõ«ØdG QGó ŸGh Oó©c
,®ÉØàM’G ƒ¡Øe OÉªàYÉH á«fÉãdGh ¤hC’G Úàæ°ùdG ‘ á àµdGh ƒ£dG »eƒ¡Øe áHQÉ e ºàJ ,‘ô©ŸG iƒà°ùŸG Yh
.¬« Y CGô£J ób »àdG á« µ°ûdG äGÒ¨àdG ºZQ á«ªµdG hCG QGó ŸG á«JÉÑK »æ©j …òdGh
.É¡« Y É¡jô‚ »àdG äGÒ«¨àdG áYƒª› øe (QGôµàdG ,ádGRE’G ,áaÉ°VE’G) á«FÉjõ«ØdG ôjOÉ ŸG Y äÉHÉ°ù G ¿ƒµàJh
.AÉ£NC’G …OÉØàd ¢SÉ« dG äGhOC’ í«ë°üdG Éª©à°S’G Yh (I)º ©àŸG IóYÉ°ùe ¢SÉ« dG á£°ûfCG á÷É©e óæY ó«ØŸG øeh
êQóàJ ,á« « M äÉ«©°Vh øe º«gÉØŸG òg AÉæH ‘ ¥Ó£f’G ºàjh ,á©°ùdGh øeõdGh á àµdGh ƒ£dG º«gÉØe øª°†àjh
É¡JÉØYÉ°†e ±É°ûµà°S’ äÓjƒ– É¡« Y iôŒ »àdGh ,ájOÉ«àY’G äGóMƒdÉH ¢SÉ« dG ¤EG ,á«WÉÑàYG äGóMƒH ádhÉæŸG øe
Gòg ±ó¡à°ùjh .¢SÉ« dÉH á£ÑJôŸG FÉ°ùŸG M ¤EG ájÉ¡ædG ‘ …ODƒj É‡ ,á«HÉ°ùM äÉ« ª©d dP ó©H ™°†îàdh ,É¡FGõLCGh
.¢SÉ« dÉH á°UÉN á«JÉ«°VÉjQ äÉ«æ Jh äGQÉ¡e Y (I)º ©àŸG ÖjQóJ ,ôcòdG áØdÉ°S º«gÉØŸG AÉæH ¤EG áaÉ°VE’ÉH ,¿ƒµŸG
.4.3
É¡æjhóJh É¡©ªL dP ‘ ÉÃ ,äÉfÉ«ÑdG á÷É©Ÿ Ö°SÉæe Üƒ °SCG Góîà°SGh QÉ«àNG jôW øY É¡ M ºàj FÉ°ùe øª°†àjh
™e á«°ùµY á« ª©H É« dG hCG É¡æY ÒÑ©à d ájôFGO äÉYÉ£bh äÉLQóeh á«fÉ«H IóªYCGh äÉ££fl AÉ°ûfEG hCG á °üàe äÉfÉ«H ‘
.DƒÑæàdGh êÉàæà°S’Gh Ò°ùØàdG
5.3
Éª ©J äÉjÉØµdG AÉæH ‘ áë°VGh á«ªgCG »°ùàµjh ,äÉ«°VÉjôdG èeÉfôH ‘ á«°SÉ°SC’G äÉfƒµŸG øe FÉ°ùŸG M Èà©j
‘ á°üî°ûe FÉ°ùe) á« ª©dG FÉ°ùŸG øe êQóàdG GÎMG ,äÉfƒµŸG »bÉÑd áÑ°ùædÉH ¿CÉ°ûdG ƒg Éªc , ôjƒ£J »°†à jh .ÉÁƒ Jh
¢Uƒ°üf) ájƒ¨ dG FÉ°ùŸG ¤EG ’ƒ°Uh (...ájöüH á«©ª°S ™WÉ e ,á«°Sóæg Éµ°TCG , ƒ°SQ) á ãªŸG FÉ°ùŸÉH GQhôe (™bGƒdG
19
.áÑ°SÉæŸG ƒ G OÉéjEGh É¡æe Üƒ £ŸG êGôîà°SGh Égõ««“h áHƒàµe äÉ«£©e ™e eÉ©àdG (I)º ©àŸG øe Ö £àJ »àdG (áHƒàµe
á«©°VƒdG Ö°ùMh á«LƒZGó«ÑdG IQhö†dGh áLÉ G Ö°ùM IOôØæe hCG á©ªà› FÉ°ùŸG øe ´GƒfC’G òg «XƒJ øµÁh
.áaó¡à°ùŸG á«ª ©àdG
ÚH øeh .¢û«©ŸG ¬©bGh øe òNDƒJ ¿CG ø°ùëà°ùj ,åëÑ d FÉ°ùe ¬LGƒj ¿CG (I)º ©àª d »¨Ñæj ¬fCG ¤EG IQÉ°TE’G QóŒh
Èà©Jh .(I)º ©àª d á«°üî°ûdG ¥ô£dG ™«é°ûJ ™e É¡ Mh ,á«JÉ«°VÉjQ øjQÉ“ ¤EG á«¶Ø dG FÉ°ùŸG áªLôJ ,Iô¶àæŸG äGQÉ¡ŸG
â°ù«dh ,áYƒæàe øjQÉ“h IójóL á£°ûfCG ÓN øe AÉæZEG ôjƒ£J ´ƒ°Vƒe øe á Môe ÌcCG ‘ êQóJ »àdG äGQÉ¡ŸG
.ójóL AÉæH hCG º ©J ´ƒ°Vƒe
øe Égôjƒ£Jh É¡à«ªæJ ºàJ H ,¢UÉN º ©J fi â°ù«d á«é«JGÎ°SGh á«é¡æe ±GógCGh ™HÉW äGP äÉª ©J Éæg ¿CG Éªc
.ájÉØµdG AÉ‰EG MGôe ÈY áØ àfl äÉª ©J ÓN
:»JCÉj Ée äÉª ©àdG òg ª°ûJh
;(á«JÉ«°VÉjQ áHÉàc ¤EG ádCÉ°ùŸG ¢üf ‘ ájƒ¨d äGQÉÑY áªLôJ) ádCÉ°ùe ¢üf áLò‰
; ë d áªFÓŸG äÉ«£©ŸG êGôîà°SG
; G ‘ Xƒà°S »àdG äÉª ©àdG AÉ àfG
;á Môe ‘ ¬ M ÖLƒà°ùj ,á«JÉ«°VÉjQ ádCÉ°ùe øª°V , GDƒ°S øY áHÉLEÓd §«£îàdG
.á Môe/IóMƒH á°UÉÿG º ©àdG äÉYƒ°Vƒe øe º ©J ´ƒ°Vƒe øe ÌcCG «XƒJ »Yóà°ùJ ádCÉ°ùe M
.1
ájÉØµdG ¢üf iƒà°ùŸG

äGƒ£N ´ÉÑJÉHh ,á«eƒ«dG ¬JÉ«ëH á£ÑJôe äÉ«©°Vh ÉeCGh ,¤hC’G áæ°ùdG ájÉ¡f ‘ ,(I)º ©àŸG ¿ƒµj hC’G
äÉª¡e RÉ‚EG hCG/h á µ°ûe á«©°Vh M Y GQOÉb ,»°ü àdG è¡fh »JÉ«°VÉjôdG è¡ædG øe áÑ°SÉæe
®ÉØàM’ÉH ™ª÷G »à« ªY AGôLEG øe øµªàdGh 99 ¤EG 0 øe OGóYC’G :‘ ¬JÉÑ°ùàµe «XƒàH áÑcôe
,ájOÉ«àYG ÒZ äGóMh Éª©à°SÉH øeõdGh àµdGh GƒWC’G ¢SÉ«b ôjó Jh ,®ÉØàMG ¿hO ìô£dGh
«£à°ùŸGh ™HôŸGh º« à°ùŸG §ÿG ±ô©Jh ,É¡°†©Ñd áÑ°ùædÉHh ¬d áÑ°ùædÉH AÉ«°TC’G ™bGƒe ójó–h
YÉØàdG LCG øe dPh ;Ú NóÃ hGóL ‘ äÉfÉ«H º«¶æJh ,äÉ©«HÎdG Y Éµ°TCG º°SQh å ãŸGh
.»JÉ«°VÉjôdG ÒµØàdGh £æŸG º«bh ÇOÉÑe ah ª©dGh §«ëŸG ™e »HÉéjE’G
»FGóàH’G º« ©àdG øe ¤hC’G áæ°ùdÉH äÉ«°VÉjôdG ¢ShQód »YƒÑ°SC’G ™jRƒàdG

:á«JB’G ÇOÉÑŸG Ö°ùM »FGóàHG ¤hC’G áæ°ùdÉH äÉ«°VÉjôdG ¢ShQO ´RƒàJ
;ºYódGh Ëƒ à d äGÎah äÉª ©à d äGÎa øe á«°SGQódG áæ°ùdG ¿ƒµàJ
;™«HÉ°SCG 4 ‘ IóMGh c ó J ,á«µ«àcGójO äGóMh 6 øe äÉ«°VÉjôdG IOÉŸ á«°SGQódG áæ°ùdG èeÉfôH ¿ƒµàj
; «dƒàdGh ºYódGh Ëƒ à d ´ƒÑ°SCG ó j IóMh c ó©H
;á «bO 55 á°üM c Ióe ,¢ü°üM 5 øe …ƒHÎdG ´ƒÑ°SC’G ¿ƒµàj
20
äÉª ©àdG Ëó J IÎa ÓN ¢ü°ü G ™jRƒJ
:Úà¨«°U ah á«°SGQódG áæ°ùdG ÓN äÉª ©àdG AÉæH ™«HÉ°SCG º«¶æJ ºàj
Ióe á£°ûfC’G ¢ü°ü G OóY ¢SQódG ‘ ¢ShQódG OóY äGóMƒdG á¨«°üdG
á°ü G ´ƒÑ°SC’G
O 55 5 1 1 4 ,3 ,2 ,1 á¨«°üdG
ƒ¡ØŸG AÉæH :1 á°ü G
¤hC’G
O 55 á«°†«jôJ á£°ûfCG :2 á°ü G
O 55 á«°†«jôJ á£°ûfCG :3 á°ü G
O 55 á«Áƒ J á£°ûfCG :4 á°ü G
O 55 á÷É©ŸGh ºYódG á£°ûfCG :5 á°ü G
O 55 2 hC’G 2 6 ,5 á¨«°üdG
¢†«jôJh AÉæH :1 á°ü G
á«fÉãdG
O 55 ºYOh Ëƒ J :2 á°ü G
O 55 ¢†«jôJh AÉæH :1 á°ü G 2 ÊÉãdG
O 55 ºYOh Ëƒ J :2 á°ü G
O 55 Ú°SQódG á÷É©eh ºYó d ¢ü°üîJ ´ƒÑ°SC’G ‘ IÒNC’G á°ü G
«dƒàdGh ºYódGh Ëƒ àdG ™«HÉ°SCG ÓN ¢ü°ü G ™jRƒJ

ºYódGh Ëƒ à d á°UÉN Ö«dÉ°SCG ìÎ f ,¬àjÉ¡f ‘h ¢SQO c ÓN º ©àdGh º« ©àdG äÉ« ª©d ÖcGƒŸG Ëƒ àdG ¤EG áaÉ°VEG
:‹ÉàdG Qƒ°üàdG ah á«ª ©àdG ±GógC’G – øe âÑãàdG ó°üb ,(I)º ©àe µd º¶àæŸG …OôØdG ™ÑààdG QÉWEG ‘
á°ü G Ióe áMÎ ŸG á£°ûfC’G á°ü G
O 55 Úª ©àŸGh äÉª ©àŸG A»«ØJh á«Áƒ J äÉ«©°Vh ¤hC’G
O 55 â«ÑãJh ºYO á«fÉãdG
O 55 â«ÑãJh ºYO áãdÉãdG
O 55 ºYódG ôKCG Ëƒ àd äÉ«©°Vh á©HGôdG
O 55 äÉª ©àdG AÉæZEGh Iõcôe á÷É©e á°ùeÉÿG
21
.5
1.5
º ©àdG ±GógCGh QhÉëŸG

º ©àdG ±GógCG á«YôØdG QhÉëŸG QhÉëŸG
;º¡æ«H ábÓ©dG §Hôjh ÚàYƒª› öUÉæY ÚH ábÓ©dG Qój óëH GóM °UGƒàdG ¤EG 0 øe OGóYC’G
99
;óëH GóM °UGƒàdG Góîà°SÉH ÌcCG hCG ÚàYƒª› ¿QÉ j
á«FõL äÉYƒª› á£°SGƒH ÚàYƒª› ÚH ÓHÉ J º ©àŸG õéæj
;(áeõM áeõM °UGƒàdG) IQOÉ àe
áeƒ ©e áYƒª› ™e IQOÉ àe áYƒª› öUÉæY º ©àŸG º°Sôj
;óëH GóM °UGƒàdG Góîà°SÉH
øe bCG{ ÚàYƒª› öUÉæY ÚH øe áÑ°SÉæŸG ábÓ©dG óîà°ùj
z...Qó H ..øe ÌcCG...
äÉYƒª› É¡jƒà– »àdG AÉ«°TC’G øe ºc øY ÒÑ©J Oó©dG ¿CG Qój ¤EG 1 øe OGóYC’G Ëó J
;IQOÉ àeh áØ àfl 4
á«ªbQ áHÉàch á«ª°ùJ :É¡ØXƒjh 4 ¤EG 1 øe OGóYC’G ±ô©àj
;Ó«ã“h
;á«ªbQ áHÉàc 4 ¤EG 1 øe OGóYC’G Öàµj
;4 ¤EG 1 øe OGóYC’G RƒeQ º°Sôj
‘ dP óîà°ùjh ,¬ª°SGh õeQh Oó©dG ƒdóe ÚH §Hôj
;GOGóYCG øª°†àJ á£«°ùH á«JÉ«M bGƒe ™e eÉ©àdG
.Oó© d »Ñ«JÎdG ƒ¡ØŸG ±ô©àj
Éª©à°SÉH ºK RƒeQ ¿hóH É¡ÑJôjh 4 ¤EG 1 øe OGóYC’G ¿QÉ j OGóYC’G Ö«JôJh áfQÉ e
;RƒeôdG 4 ¤EG 1 øe
;Ú©e OóY øe ÉbÓ£fG É«°übÉæJh ÉjójGõJ IóMƒdÉH ó©j
;áæ«©e Iƒ£îH É«°übÉæJh ÉjójGõJ ó©j
.…Oó©dG §jöûdG Y É¡ ãÁh ,OGóYC’G øe áYƒª› ÖJôj
äÉYƒª› É¡jƒà– AÉ«°TC’G øe ºc øY ÒÑ©J Oó©dG ¿CG Qój ¤EG 5 øe OGóYC’G Ëó J

;IQOÉ àeh áØ àfl Ó«ã“h áHÉàch IAGôb 9
;á«ªbQ áHÉàc 9h 8h 7h 6h 5 OGóYC’G Öàµj
22
eÉ©àdG ‘ dP óîà°ùjh ,¬ª°SGh õeQh Oó©dG ƒdóe ÚH §Hôj
;GOGóYCG øª°†àJ á£«°ùH á«JÉ«M bGƒe ™e
;Oó© d »Ñ«JÎdG ƒ¡ØŸG ±ô©àj
Éª©à°SÉH ºK ,RƒeQ ¿hóH É¡ÑJôjh 9 ¤EG 1 øe OGóYC’G ¿QÉ j OGóYC’G Ö«JôJh áfQÉ e
;RƒeôdG 9 ¤EG 1 øe
;Ú©e OóY øe ÉbÓ£fG É«°übÉæJh ÉjójGõJ IóMƒdÉH ó©j
;…Oó©dG §jöûdG Y É¡ ãÁh OGóYC’G øe áYƒª› ÖJôj
;º«bÎdGh Ö«JÎdG ‘ º¡°ùdG óîà°ùj
. ë hCG ìƒàØe §N Y A»°T áÑJQ Oóëj
;ôØ°U Oó©dG ƒ¡Øe ±ô©àj 10h 0 ¿GOó©dG

;¬ª°SGh õeQh 10 Oó©dG ƒ¡Øe ±ô©àj
10h 0 øjOó©dG Xƒj
;10 Oó©dG äGöûYh äGóMh Oóëj
;10 ¤EG 0 øe É«°übÉæJh ÉjójGõJ OGóYC’G ÖJôj øjOó©dG Ö«JôJh áfQÉ e

…Oó©dG §jöûdG Y 10 ¤EG 0 øe OGóYC’G ãÁ 10 ¤EG 0 øe
;á«ªbQ áHÉàch á«ª°ùJ :É¡ØXƒjh 30 ¤EG 11 øe OGóYC’G ±ô©àj 30 ¤EG 0 øe OGóYC’G

:Óãe ,ÚªbQ øe Ú«©«ÑW øjOóY ÚH ™ J á«©«ÑW OGóYCG Ú©j Ó«ã“h áHÉàch IAGôb
.29h 16 ÚH ™ J »àdG á«©«Ñ£dG OGóYC’G
Éª©à°SÉH ºK RƒeQ ¿hóH É¡ÑJôjh 30 ¤EG 11 øe OGóYC’G ¿QÉ j OGóYC’G Ö«JôJh áfQÉ e
.RƒeôdG 30 ¤EG 0 øe
á«ªbQ áHÉàch á«ª°ùJ :É¡ØXƒjh 99 ¤EG 13 øe OGóYC’G ±ô©àj 31 øe OGóYC’G ±ô©J

;á«aôMh áHÉàch IAGôb 99 ¤EG
:Óãe) ,ÚªbQ øe Ú«©«ÑW øjOóY ÚH ™ J á«©«ÑW GOGóYCG Ú©j Ó«ã“h
;(34h 83 ÚH ™ J »àdG á«©«Ñ£dG OGóYC’G
;Oó©dG ¢ùØæd áØ àfl äÉHÉàc ±ô©àj
;™ª÷G É¡«a ª©à°ùj áØ àfl ¥ô£H Éë«ë°U GOóY µØjh Öcôj
§jöûdG :É¡æe ,áØ àfl FÉ°Sh Éª©à°SÉH í«ë°U OóY ™bƒe Ú©j
;...áµÑ°ûdG ,…Oó©dG
. ƒ°SQ hCG äGOôØe hCG êPÉ‰ Éª©à°SÉH GOóY ãÁ
23
;RƒeôdGh äGOôØŸG Éª©à°SÉH Úë«ë°U øjOóY ¿QÉ j ¤EG 0 øe OGóYC’G áfQÉ e
;É«°übÉæJh ÉjójGõJ áë«ë°üdG OGóYC’G øe áYƒª› ÖJôj É¡Ñ«JôJh 99
;Úë«ë°U øjOó©H Éë«ë°U GOóY ôWDƒj

;(=h >h <) áfQÉ ŸG RƒeQ Éª©à°SÉH øjOóY ÖJôjh ¿QÉ j
hCG …OóY ÒÑ©J øª°V) ádƒ¡éŸG á« ª©dG hCG ƒ¡éŸG Oó©dG ±ô©àj
.(OGóYC’G øe á °ù °S / hóL
;OGóYCG IóY øe hCG øjOóY øe ´ƒª› ¤EG GOóY µØj 1 øe á«©ª÷G áHÉàµdG
.á«©ªL äÉHÉàc ‘ 4 ¤EG 1 øe OGóYC’G Xƒj 4 ¤EG á«HÉ°ù G äÉ« ª©dG
;9 ¤EG 0 øe OGóYC’G ¥É£f ‘ ®ÉØàMG ¿hO ™ª÷G ƒ¡Øe ±ô©àj ™ª÷G ƒ¡Øe :™ª÷G
;™ª÷G á«dOÉÑJh ,™ª÷G ‘ (0) ôØ°üdG ÒKCÉJ óY ±ô©àj
.á«©ªL äÉ« ªY áHÉàµd É¡ ª©à°ùjh ,=h + RƒeôdG æ©e º¡Øj
;9 Éª¡Yƒª› RhÉéàj ’ øjOóY ´ƒª› Ö°ùëj øjOóY) ´ƒª› ÜÉ°ùM

(9 Éª¡Yƒª› ¥ƒØj ’
;á«©ªL äÉHÉàc ‘ 9 ¤EG 1 øe OGóYC’G Xƒj
;9=4+5 :ÌcCG hCG Úà¨«°U ÚH (DƒaÉµàdG) …hÉ°ùàdG Oóëj
.á«©ªL áHÉàc öüàîj
;É¡ØXƒjh ®ÉØàMG ¿hóH ™ªé d ájOÉ«àY’G á«æ àdG ±ô©àj ájOÉ«àY’G á«æ àdG :™ª÷G
®ÉØàMG ¿hóH øjOóY ´ƒª› ÜÉ°ù ájOÉ«àY’G á«æ àdG ª©à°ùj 0 øe OGóYC’G ¥É£f ‘
.30 ¤EG 0 øe OGóYC’G ¥É£f ‘ 30 ¤EG
;ó©dG hóL Y ®ÉØàMG ¿hóH ™ª÷G á«æ J Xƒj ájOÉ«àY’G á«æ àdG :™ª÷G
0 øe OGóYC’G ¥É£f ‘
;É¡ØXƒjh ®ÉØàMG ¿hóH ™ªé d ájOÉ«àY’G á«æ àdG ±ô©àj 99 ¤EG
®ÉØàMG ¿hóH øjOóY ´ƒª› ÜÉ°ù ájOÉ«àY’G á«æ àdG ª©à°ùj
30 ¤EG 0 øe OGóYC’G ¥É£f ‘
99 ¤EG 0 øe OGóYC’G ¥É£f ‘ ®ÉØàMÉH øjOóY ´ƒª› Ö°ùëj øjOóY ´ƒª› ÜÉ°ùM
;ájOÉ«àY’G á«æ àdG Éª©à°SÉH 0 øe OGóYC’G ¥É£f ‘
;9+9 ¤EG ™ª÷G hóL øe øµªàj 99 ¤EG
.Úë«ë°U øjOóY ´ƒª› Qó j
24
hCG á«©ª÷G äÉHÉàµdG ¢†©H øe ÉbÓ£fG ¥ôØdG ƒ¡Øe ÜQÉ j ìô£dG ƒ¡Øe Öjô J
;ÉgÒZ á«©ªL á£°ûfCG øe ÉbÓ£fG
Góîà°SÉH 9 Oó©dG àM ™ª÷G á« ª©d á«°ùµY á« ª©c ìô£dG ±ô©àj ÉgÒZh
;RƒeôdGh Éµ°TC’G
™ª÷G »à« ªY ÚH ábÓY ájCG hCG ádOÉ©e øª°V ƒ¡éŸG ó G Oóëj
8= ?+5 ,?=5+4 :ìô£dGh
OGóYC’G ¥É£f ‘ ®ÉØàMG ¿hóH ìô£ d ájOÉ«àY’G á«æ àdG ±ô©àj ¿hO øjOóY ¥ôa ÜÉ°ùM
.99 ¤EG 0 øe á«©«Ñ£dG áë«ë°üdG á«æ àdG «XƒàH ®ÉØàMG
ájOÉ«àY’G
, ÉeCG ,â– ,¥ƒa /êQÉN/ NGO) AÉ°†ØdG º«¶æJ º«gÉØe ±ô©àj AÉ«°TCÓd áÑ°ùædÉH ™°VƒªàdG á°Sóæ¡dG
;(... Y ,ÚH ,QÉ°ùj/ÚÁ ,AGQh ,â– ,êQÉN , NGO)
, ÉeCG ,â– ,¥ƒa /êQÉN/ NGO) AÉ«°TCÓd áÑ°ùædÉH ¬©°Vƒe Oóëj , Ø°SCG , Y ,¥ƒa
( YCG
;(... Y ,ÚH ,QÉ°ùj/ÚÁ ,AGQh
,¥ƒa /êQÉN/ NGO) É¡°†©Ñd áÑ°ùædÉH AÉ«°TC’G ™°Vƒe Oóëj
;(... Y ,ÚH ,QÉ°ùj/ÚÁ ,AGQh , ÉeCG ,â–
/ÚÁ ,AGQh , ÉeCG ,â– ,¥ƒa /êQÉN/ NGO) »ª°ùjh õ«Á
;(... Y ,ÚH ,QÉ°ùj
;É¡Øæ°üjh ,á ¨ŸGh áMƒàØŸG •ƒ£ÿG ±ô©àj
.äÉ¡÷Gh ƒîàdG Oóëj
…RGƒàe ,Ö©µŸG áfGƒ£°SC’G , ô¡dG) äÉª°ùéŸG ¢†©H ±ô©àj «æ°üJ -äÉª°ùéª`dG
;öTÉÑŸG ¬£«fi øe É¡d á ãeCG »£©jh ,(äÓ«£à°ùª`dG
.É¡JÉØ°UGƒeh É¡dÉµ°TCG øe ÉbÓ£fG É¡æ«H õ«Áh äÉª°ù› ±ô©àj
;á«°Sóæ¡dG Éµ°TC’G äGõ«‡ ¢†©H Oóëj á«°Sóæ¡dG Éµ°TC’G ±ô©J
;¬°üFÉ°üN øe ÉbÓ£fG »°Sóæ¡dG µ°ûdG »ª°ùj ,™Hôª`dG ,º« à°ùŸG §ÿG)
(å ãŸG , «£à°ùª`dG
;(å ãŸG , «£à°ùŸG ,™HôŸG) á«°Sóæ¡dG Éµ°TC’G ¿QÉ jh ±ô©àj
áXƒë e ¢üFÉ°üN øe ÉbÓ£fG ájƒà°ùe á«°Sóæg ’Éµ°TCG õ«Á
.(...´Ó°VCG , µ°T)
;Iô£°ùŸG Éª©à°SÉH Úà£ f ÚH §N º°SQ Éª©à°SÉH º« à°ùŸG º°SQ

;Iô£°ùŸG Éª©à°SÉH áª« à°ùe ÉWƒ£N º°Sôj Iô£°ùŸG
ÉWƒ£Nh á ë Iöùµæe ÉWƒ£Nh á ë á«æëæe ÉWƒ£N ¿QÉ j
.É¡ª°Sôjh áª« à°ùe •ƒ£Nh áMƒàØe á«æëæe
25
§ÿG ,º« à°ùŸG §ÿG :äÉ©«HÎdG Y á«°Sóæg ’Éµ°TCG º°Sôj Y á«°Sóæg Éµ°TCG º°SQ
;å ãŸG , «£à°ùŸG ,™HôŸG ,»æëæŸG äÉ©«HÎdG
;zøe öübCG{h zøe ƒWCG{ ÚH õ«Á ƒWCG) GƒWCG áfQÉ e ¢SÉ« dG

.¢ùµ©dGh öübC’G ¤EG ƒWC’G øe É¡ÑJôjh öUÉæY ¿QÉ j ¢ùØf Éª¡dh öübCGh
( ƒ£dG
;á àµdG ¢ùØf Éª¡dh NCGh KCG ÚH õ«Á KCG) àc áfQÉ eh ôjó J

.¢ùµ©dGh NC’G ¤EG KC’G øe É¡ÑJôjh öUÉæY ¿QÉ j (á àµdG ¢ùØf Éª¡dh NCGh
;É¡àHÉàch É¡JAGôb øe øµªàjh ´ƒÑ°SC’G ÉjCG »ª°ùj , ƒ«dG ±ô©J :¿ÉeõdG

;É¡Ñ«JôJ øe øµªàjh ájOÓ«ŸG Qƒ¡°ûdG Öàµjh CGô jh »ª°ùj áæ°ùdG ,ô¡°ûdG ,´ƒÑ°SC’G
.É¡ÑbÉ©Jh áæ°ùdG Qƒ¡°T OóY ±ô©àj
; FÉbO ¿hO áeÉàdG áYÉ°ùdG CGô j FÉbO ¿hO áYÉ°ùdG IAGôb
;¿ƒ dG á«°UÉN Ö°ùM AÉ«°TC’G õ«Á Ö°ùM AÉ«°TC’G «æ°üJ

; µ°ûdG á«°UÉN Ö°ùM AÉ«°TC’G õ«Á µ°ûdGh ¿ƒ dG äÉ«°UÉN
ƒ£dGh ºé Gh
;ºé G á«°UÉN Ö°ùM AÉ«°TC’G õ«Á
; ƒ£dG á«°UÉN Ö°ùM AÉ«°TC’G õ«Á
. ƒ£dGh ºé Gh µ°ûdGh ¿ƒ dG äÉ«°UÉN Ö°ùM AÉ«°TC’G õ«Á
. hóL ‘ É¡°VôYh äÉfÉ«H º«¶æJ Ö°ùM AÉ«°TC’G «æ°üJ á÷É©eh º«¶æJ
FÉ°ùŸG M ;óMGh QÉ«©e äÉfÉ«ÑdG
;É¡ «ã“h ádCÉ°ùe M
.É«¡Ø°T ÉgQÉ«àNG ” »àdG ƒ G ìöûj
;É¡ «ã“h ádCÉ°ùe M FÉ°ùŸG M

.É«¡Ø°T ÉgQÉ«àNG ” »àdG ƒ G ìöûj
26
2.5
hC’G ¢Shó°SC’G
FÉ°ùŸG M º«¶æJ ¢SÉ« dG á°Sóæ¡dG ÜÉ°ù Gh OGóYC’G QƒëŸG ™«HÉ°SC’G
á÷É©eh
äÉfÉ«ÑdG
ájó«¡“ á£°ûfCG 1
AÉ«°TC’G «æ°üJ -
¿ƒ dG äÉ«°UÉN Ö°ùM
ºé Gh µ°ûdGh 2
. ƒ£dGh
;óëH GóM °UGƒàdG - 3
¤EG 1 øe OGóYC’G Ëó J -
á«ªbQ áHÉàch IAGôb 4 4
;Ó«ã“h
OGóYC’G Ö«JôJh áfQÉ e -
;4 ¤EG 1 øe 5
äÉª ©àdG «dƒJh ºYOh Ëƒ J 6

- ‘ ™°VƒªàdG - -
, NGO) :¿ÉµŸG
,â– ,êQÉN 7
, Y ,¥ƒa
( YCG , Ø°SCG
- - - 1 øe á«©ª÷G áHÉàµdG -
4 ¤EG 8
- - - ¤EG 5 øe OGóYC’G Ëó J -
9 9
- - - OGóYC’G Ö«JôJh áfQÉ e -
9 ¤EG 1 øe 10

- - øjOóY ´ƒª› ÜÉ°ùM - 3
9 Éª¡Yƒª› ¥ƒØj ’ 12
GƒWC’G áfQÉ e
- Éª¡d ,öübCG , ƒWCG) - - 13
( ƒ£dG ¢ùØf
27
- - 10h 0 øjOó©dG Ëó J - 14
-
OGóYC’G Ö«JôJh áfQÉ e -
- 10 ¤EG 0 øe 15

hC’G ¢Shó°SC’G ájÉ¡f ºYO 17
‫ﺍﻷﺴﺩﻭﺱ ﺍﻟﺜﺎﻨﻲ‬
FÉ°ùŸG M º«¶æJh á÷É©e ¢SÉ« dG á°Sóæ¡dG ÜÉ°ù Gh OGóYC’G QƒëŸG ™«HÉ°SC’G
äÉfÉ«ÑdG
øe OGóYC’G ±ô©J
IAGôb 30 ¤EG 11 18
Ó«ã“h áHÉàch
Ö``«JôJh á``fQÉ e
30 ¤EG 0 øe OGóYC’G 19
äÉª°ùéŸG «æ°üJ
Éµ°TC’G ±ô©Jh 20
á«°Sóæ¡dG
á«æ àdG OÉªàYÉH ™ª÷G
¥É£f ‘ ájOÉ«àY’G 21
30 ¤EG 0 OGóYC’G
, KCG) àc áfQÉ e - øe OGóYC’G ±ô©J -
¢ùØf Éª¡d , NCG IAGôb 99 ¤EG 31 23
(¿RƒdG Ó«ã“h áHÉàch
Éª©à°SG - øe OGóYC’G áfQÉ e -
º°Sôd Iô£°ùŸG 99 ¤EG 0 24
Úà£ f ÚH §N
ádCÉ°ùŸG M - øe OGóYC’G ™ªL -
É¡ «ã“h ¿hO 99 ¤EG 0 25
®ÉØàMG
«æ°üJ - 0 øe OGóYC’G ™ªL -
Ö°ùM AÉ«°TCG ®ÉØàM’ÉH 99 ¤EG 26
óMGh QÉ«©e 1
28
±ô``©J :¿É`èõdG 0 øe OGóYC’G ™ªL -
,´ƒ``Ñ°SC’G , ƒ``«dG ®ÉØàM’ÉH 99 ¤EG 28
áæ°ùdG ,ô¡°ûdG 2
äÉfÉ«H º«¶æJ ƒ``¡Øe Ö``jô J -
‘ É¡°VôYh É``bÓ£fG ìô``£dG
hóL á«©ªL á£°ûfCG ø`è 29
ÉgÒZh
ádCÉ°ùe M Éµ°TC’G º°SQ
ìöTh OÉªàYÉH á«°Sóæ¡dG
Üƒ °SC’G äÉ©«HÎdG 30
‘ óîà°ùŸG
É«¡Ø°T É¡ M
¿hO áYÉ°ùdG IAGôb ¥ôa ÜÉ°ùM -
FÉbO ¿hO øjOóY 31
«XƒàH ®ÉØàMG
ájOÉ«àY’G á«æ àdG
ÊÉãdG ¢Shó°SC’G ájÉ¡f ºYO 33
á«°SGQódG áæ°ùdG ájÉ¡f äGAGôLEG 34
ä’É› ‘ º¡JGQób AÉ‰EG ‘ »°üî°ûdG iƒà°ùŸG Y Úª ©àŸG ó«ØJ »àdG ±QÉ©ŸG ‘ ºµëàdG äÉ«°VÉjôdG ¢ùjQóJ Nƒàj
⁄É©dG ™e «µàdGh êÉeóf’G ‘ »eƒ«dG º¡ eÉ©J iƒà°ùe Yh .ÒÑ©àdG ‘ ábódGh ójôéàdGh ’óà°S’Gh ÖjôéàdGh åëÑdG
.»LQÉÿG
ád’O äGP á«°SQóŸG á«JÉ«°VÉjôdG äÉÑ°ùàµŸG ©éH ’EG JCÉàj ød äÉ«°VÉjôdG ¢ùjQóJ øe á HÉ°ùdG ±GógC’G « – ¿EG
»àdG äÓµ°ûª d ºFÓŸG G ¤EG °UƒàdG ‘ äGhOCÉc ÉgQhOh É¡JóFÉØH ¬«a ¿hócCÉàjh ¿hô©°ûj µ°ûH Úª ©àŸG iód æ©eh
.á°SQóŸG êQÉN á«eƒ«dG IÉ« G iƒà°ùe Y hCG º ©àdG äÉ«©°Vh iƒà°ùe Y AGƒ°S º¡°VÎ©J
dP ãªàjh .º ©àdG á« ªY Qƒfi QÉÑàYÉH º ©àŸG ƒM õcôªàj ¿CG »¨Ñæj äÉ«°VÉjôdG ¢ùjQóJ ¿EÉa Qƒ¶æŸG Gòg øeh
:á«dÉàdG bGƒŸG ‘
.1
äÉÑ°SÉæe ‘ ’EG ÉgÉæ©eh É¡àd’O òNCÉJ ’ á«JÉ«°VÉjôdG äÉÑ°ùàµŸG ¿C’ ,äÉ«°VÉjôdG º ©J ‘ É«°SÉ°SCG GQhO FÉ°ùŸG M Ö© j
PÉà°SC’G Ñb øe ÉgQÉ«àNG ºàj äÉ«©°Vh ‘ º¡WÉ°ûf AÉæKCG Úª ©àŸG ¢VÎ©J äÓµ°ûe M ‘ á©LÉfh ádÉ©a á jô£H É¡dÉª©à°SG
.áaó¡à°ùŸG äGQó dGh äGQÉ¡ŸGh (I)º ©àŸG ¢üFÉ°üN QÉÑàY’G Ú©H òNCÉj GQÉ«àNG IPÉà°SC’G hCG
29
Úª ©àŸG GöTEÉH dPh , FÉ°ùŸG øe ádCÉ°ùe M hôj ±óg QÉWEG ‘ º«gÉØŸG êÉeOEG »°†à j »JÉ«°VÉjôdG •É°ûædÉa
hCG É¡FÉæZEGh Égôjƒ£J LCG øe á HÉ°S äÉÑ°ùàµe QÉªãà°SGh á«©°VƒdG á°ûbÉæe jôW øY áYƒæàŸG ƒ G IQƒ H ‘ äÉª ©àŸGh
.áMhô£ŸG ádCÉ°ùŸG á÷É©e ‘ áYÉ‚ ÌcCG IójóL ±QÉ©e AÉæH ‹ÉàdÉHh ,ÉgQƒ°üb øe ëà d
…OôØdG ª©dG Y GOÉªàYG ,á«eƒ«dG IÉ« G øe IÉ à°ùe FÉ°ùe M øe ÉbÓ£fG º«gÉØŸG òg áHQÉ e ºàJ ¿CG »¨Ñæjh
.Ò°ùØàdGh ’óà°S’Gh ójôéàdGh åëÑdG Y ¬JGQób á«ªæJh ôjƒ£J øe (I)º ©àŸG øµÁ µ°ûH ,äÉYƒª› ‘ hCG »YÉª÷Gh
áHƒLC’G á°UÉNh áHƒLC’G Ó¨à°SG Ö £àj H IõgÉL ƒ M AÉ£YEG ‘ öüëæj ’ FÉ°ùŸG M ¿CG ¤EG IQÉ°TE’G QóŒh
É¡« Y Øàj áé«àæH êhôÿGh ,¬ª«¶æJ ºàjh á°ûbÉæª d ìô£«d ™aÉfh »HÉéjEG ƒg Ée É¡æe êôîà°ù«d ,º ©àª d á«°üî°ûdG
.»Ñ °S ƒg Éª«a á ©dG ÖÑ°S º¡a ádhÉfih ,™«ª÷G
: LCG øe AGƒ°S äÉ«°VÉjôdG ¢SQóH á ©àŸG á£°ûfC’G c ‘ á«µ«àcGójO IGOCG QÉÑàYÉH FÉ°ùŸG M ôªãà°ùj
,(¢†«jÎdGh AÉæÑdG á£°ûfCG) IójóL äÉ«æ J hCG º«gÉØe º ©J Y õ«ØëàdG
(ºYódGh) QÉªãà°S’G äÉ«©°Vh ‘ á«JÉ«°VÉjôdG äÉª ©àdG ‘ ºµëàdG áÑbGôe hCG
IóY áfQÉ e …CG , G ¥ôW º«« Jh äÉeƒ ©ŸG á÷É©eh ,á Ä°SC’G áZÉ«°Uh äÉ«£©ŸG ™«ªŒ æ©Ã åëÑdG º ©J hCG
á°SGôµdG ‘ á£°ûfC’G òg RÉ‚EG ÓN äGQó dG hCG äGQÉ¡ŸG òg øe ¢†©ÑdG Y õ«cÎdG ºàj å«M ,Óãe äGƒ£N
.äÉfÉ«ÑdG á÷É©eh º«¶æJh FÉ°ùŸG M ‹É› ‘ ÉgÉæLQOCG »àdGh
iôNCG á£°ûfCG ìÎ J É‰EGh ,É«HÉàc Óµ°T ÉªFGO òNCÉJ ’ ºYGO hCG »Áƒ J ™HÉW äGP FÉ°ùŸG ¿CG ¤EG IQÉ°TE’G QóŒ Éªc
¬eÉ«b AÉæKCG º ©àŸG äÉÑ°ùàµe ºYOh AÉæZEGh â«ÑãJ ¬«a ºàj …ƒHÎdG Ö© dG QÉWEG ‘ FÉ°ùe M Y º ©àŸG õ«Ø– ºàj å«M
.iôNCG ájhGR øe ádCÉ°ùŸG « – Y ¬JóYÉ°ùe LCG øe ádhÉæŸGh ácô G ¬æe Ö £àj •É°ûæH
º«gÉØŸG º ©J ‘ § a ãªàJ ’ áfÉµŸG òg ¿EÉa ,äÉ«°VÉjôdG º ©J ‘ áeÉ¡dG áfÉµŸG àëj FÉ°ùŸG M ¿CÉH GQÉÑàYGh
á£ÑJôe äGQóbh äGQÉ¡e á«ªæJ Ö £àj áæ«©e ádCÉ°ùe M ¿CG dP , Ø£ d …ôµØdG ƒªædG ‘ áªgÉ°ùŸG ‘ É‰EGh á«JÉ«°VÉjôdG
. «îàdGh £æŸGh á¶MÓŸGh IAGô dÉH
.2
ó°üb áØ àflh áYƒæàe á£°ûfCÉH É« dGh (äÉcôMh É©aCG) ¢Sƒª ŸG øe ¥Ó£f’G Öéj äÉ«°VÉjôdG ‘ íLÉf º ©J LC’
c øe ¤hC’G á£°ûfC’G ‘ É°SÉ°SCG ÉgÉfóªàYG »àdG áHQÉ ŸG »gh ,IOôéŸG á«JÉ«°VÉjôdG º«gÉØŸG AÉæHh äÉ«©°VƒdG ¢†«jôJ
ôaƒàe ƒg Ée Y öüà j ¿CG øµÁ ,á«µ«àcGójO FÉ°Shh RGƒdh äÉ«©°Vh Ò°†– Ö £àJ »gh ,äÉ°TQƒdG ‘h ¢SQO
òg öüà J ¿CG øµÁ Éªc ,(OGóYC’G ¢ShQO ‘ Óãe) ÉgÒZh ¢UGôbC’Gh ÊÉ£ dG äÉÑMh QÉéMC’Éc (I)º ©àŸG áÄ«H ‘
¢ShQO ,Óãe) á«°Sóæ¡dG Éµ°TC’G jôëàd á°UôØdG áMÉJEG Y hCG äGÒ¨àŸG jô– ‘ áfhôŸG á«fÉµeEG Y äÉ«©°VƒdG
FÉ°SƒH äÉ«©°VƒdG äÉfƒµe ÚH óLƒJ »àdG á«Ø«XƒdGh ájƒ«æÑdG §HGhô d …hó«dG hÉæàdG á«fÉµeEG hCG (á«°Sóæ¡dG Éµ°TC’G
ãe íLÉædG º ©àdG •höT øe •höT IóY « – öù«J äÉ«°VÉjôdG ¢ùjQóJ ‘ ä’hÉæŸÉa É G á©«Ñ£Hh .á£°ùÑe óL
. É©ØdG •Gôîf’Gh »æÑàdGh «Ñ£à d ‘ÉµdG âbƒdGh ,á«Ñjô àdG ä’hÉëŸGh ,á« ª©dG äÉë«°VƒàdG áæjÉ©eh ¢SÉª¨f’G
iƒà°ùe ‘ FÉ°ùŸG º¡a øe º¡æµ“ Éªc .¢ùª àdGh á¶MÓŸGh IógÉ°ûª d á°UôØdG äÉª ©àŸGh Úª ©àª d ä’hÉæŸG í«àJ
.OôéŸG iƒà°ùª d ¥ô£àdG Ñb ¢Sƒ°ùëŸGh ¢Sƒª ŸG
30
øY ÒÑ©àdGh çóëàdG ‘ º¡ÑMÉ°üJ »àdG »g á¨ dG ògh ,á°Sƒ°ùfi á«©bGh á¨d AÉ°ûfEG Y ÉØWC’G ä’hÉæŸG óYÉ°ùJ
.á«JÉ«°VÉjôdG º«gÉØŸG
º¡JQób ‘ ÉØWC’G á K á«ªæJ ‘ º¡°ùJ dòH »¡a .ÉjDhô d ÜôbCG É¡ ©éàd á«JÉ«°VÉjôdG QÉµaC’Gh º«gÉØŸG ä’hÉæŸG §°ùÑJ
. FÉ°ùŸG M Y
. ë d á HÉb ÒZ É¡fhôj GƒfÉc á«FÉæãà°SG FÉ°ùe M ó°üb IQOÉÑŸG òNCG Yh …óëàdG Y ÉØWC’G ä’hÉæŸG ™é°ûJ
.™«é°ûàdGh õ«Øëà d É©Ñæe ä’hÉæŸÉH äÉ«°VÉjôdG íÑ°üàa ,äÉ«°VÉjôdG ™«°VGƒŸ ¥ô£à d ÉØWC’G ¢SÉªM ä’hÉæŸG »còJ
äÉ«°VÉjôdG ⁄É©d êƒdƒdG ‹ÉàdÉHh FÉ°ùŸG M ‘ äÉ«°VÉjôdG QÉªãà°SG ¢Uôah äÉÑ°SÉæe ÉØWCÓd ä’hÉæŸG í«àJ
.á« « G
íÑ°üJh ,z ©aCG ¿CG ™«£à°SCG{ ƒL ,ÉMôe GƒL (äÉYƒª› ‘ ª©dG) »cQÉ°ûàdG º ©àdG ‘ á°UÉNh ä’hÉæŸG îJ
.±ƒîJ c øe ÉN ÖMQ §°Sh ‘ º ©àdG iƒ àjh Göù«e É¡ª¡a íÑ°üjh á£°ûfh á«M äÉ«°VÉjôdG
.3
¤EG ±QÉ©ŸG IQƒ H ™°†îJ Ée GÒãµa ,á °üàeh á«£N á jô£H æÑJ ’h ,¢†©H ¥ƒa É¡°†©H ºcGÎJ ’ ±QÉ©ŸG ¿EG
Öéj Éeh ¬fƒaô©j Ée ÚH ´GöüdG øe ÉYƒf º¡jód îJ äÉ«©°Vh ‘ ÉØWC’G ©L »¨Ñæj dòd . Ñ°S Ée ™e á©«£b
±ôYCG{ ¤EG z ©aCG «c ±ôYCGh á«©°VƒdG òg ±ôYCG{ øe QhôŸG á«©aGO »còJ á«©°Vh »æ©j .Ú©e µ°ûe PÉîJG
.z ©aCG «c óLCG ¿CG Öéj øµd
dP ¿GÎbG ™e IOÉYE’Gh AGQƒdG ¤EG ´ƒLôdG »¨Ñæj Gò¡d ,GóL IQOÉf ä’ÉM ‘ ’EG á gh hCG øe (I)º ©àŸG º ©àj ’
. ©Øj GPÉŸh ©Øj GPÉe º ©àŸG áaô©Ã
.4
ÜÉµJQG ¿hO º ©àj ÓØW ó‚ Ée GQOÉæa .É¡ë«ë°üJ øe øµªàdG ó°üb É¡ ëjh AÉ£NCG ±ô©j Éªæ«M dòc (I)º ©àŸG º ©àj
.»Lƒdƒªà°ùHG FÉY ¤EG ƒëàj ób áaô©ŸG Éµ°TCG øe Óµ°T É‰EGh áaô©ª d ÉeGó©fG AÉ£NC’G QÉÑàYG »¨Ñæj ’ .AÉ£NCG
iƒà°ùe Y Éædój É«HÉéjEG Éfƒµe É°†jCGh ,º ©àdG ó°üb (I)º ©àŸG ¬H ƒ j •É°ûf …CG ‘ É«©«ÑW Éfƒµe EÉ£ÿG QÉÑàYG Öéj
.¬KhóM ÖæŒ »¨Ñæj »Ñ °S A»°ûc º ©àdG IQhÒ°S ‘ EÉ£ÿG ¤EG ô¶æf ¿CG »¨Ñæj Óa .¬JGQóbh ¬JGQÉ¡e Qƒ£J
áaô©e hCG AÉæÑdG jôW ‘ áaô©e Y öTDƒe »g ,QGôªà°SÉH QôµàJ »àdG J Éª«°S’h , ÉØWC’G É¡ÑµJôj »àdG AÉ£NC’Éa
.áaô©ŸG Gó©fG Y áeÓY â°ù«dh ,í«ë°U ÒZ µ°ûH á«æÑe
É¡ Ñ J »¨Ñæj ,áª¶æe AÉ£NC’G òg ¿ƒµJ å«M , £æŸG øe ´ƒæH dP ©Øj AÉ£NCG ÖµJôj …òdG º ©àŸG hCG áª ©àŸG ¿EG
.á©LÉædG IóYÉ°ùŸG Ö«dÉ°SCG ¤EG °UƒàdG LCG øe É¡ « –h
á HÉ°S äÉ«©°Vh ‘ É¡à«ªgCG É¡d âfÉc áaô©e H ,É«°VôY ÉKOÉM hCG áaô©ª d É°ü f ÉC £ÿG Èà©j ’ ƒ°ShôH Ö°ùMh
.áÑ°ùàµŸG áaô©ŸG øe ´ƒf Y ój æ©ŸG Gò¡H CÉ£ÿG .iôNCG äÉ«©°Vh á«aÉc ÒZh áÄWÉN ¿B’G âëÑ°UCGh
:AÉ£NC’G « –
ÒHóJh ¢SQóŸÉHh áMÎ ŸG ádCÉ°ùŸG á«©°VƒdÉH …CG ÉY µ°ûH á«µ«àcGójódG á«©°VƒdÉH É¡£HQ »¨Ñæj Úª ©àŸG AÉ£NCG « ëàd
.Úª ©àª d á«HÉàµdG äGRÉ‚E’ÉH Éªàg’G Y QÉ°üàb’G óH á«©°VƒdG ò¡d
31
á«©°VƒdÉH á£ÑJôŸG äGÒ¨àŸG «XƒàH dPh (I)PÉà°SC’G ±ôW øe áMÎ ŸG á£°ûfC’G « – øe ¿PEG Qƒ°üàdG Gòg ø qµÁ
.É¡æY èàæJ »àdG AÉ£NC’Gh º¡JÉcƒ °Sh º¡JGAGôLEÉHh á£°ûfC’G ò¡d ÉØWC’G jhCÉàH dP §HQh
:É¡æe ôcòf ÉjGhR IóY øe jhCÉàdGh « ëà d á HÉb AÉ£NC’G íÑ°üJ
; ¬°ùØf (I)º ©àŸG á«°Uƒ°üîH á£ÑJôŸG AÉ£NC’G
; áaô©ŸÉH ¬àbÓY ‘ (I)º ©àŸÉH á£ÑJôŸG AÉ£NC’G
.á«©°Vƒ d (I)PÉà°SC’G ÒHóàH á£ÑJôŸG AÉ£NC’G
º ©àŸG á«°Uƒ°üîH á£ÑJôŸG AÉ£NC’G
:AÉ£NC’G òg ÚH øe ôcòf
±QÉ©e ÖYƒà°ùj ’ ób (I)º ©àŸG ¿CG æ©Ã (I)º ©àŸG É¡«dEG °Uh »àdG »ægòdG ƒªædG á Môe ¤EG ™LôJ »àdG AÉ£NC’G
.ƒªædG ‘ áeó àe á MôÃ á£ÑJôe º«gÉØeh
: dP Y á ãeCÉch
É¡ jƒ– óæY Ò¨àJ ’ FÉ°ùdG á«ªc ¿ƒc ÜÉ©«à°SG ‘ Ú©e ø°S Ñb äÉHƒ©°U ÉØWC’G ¬LGƒj :á©°ùdG Y ®ÉØ G
øe ÉYÉØJQG bCG FÉ°ùdG Gòg iƒà°ùe ¬«a RÈj) ôjÉë AÉfEG ¤EG (É©ØJôe FÉ°ùdG iƒà°ùe ¬«a RÈj µ°T ¬d) AÉfEG øe
.»LÉ«H Ö°ùM ( hC’G
c 6 ø°ùM íHQ : ãe .ìô£dG á« ªY É¡ M Ö £àj äGƒæ°S 7 – 6 Ñb á«eÉæjO äÉ«©°Vh M ‘ äÉHƒ©°U ÉØWC’G óéj
.Ö© dG ájGóH ‘ á c øe ¬jód ¿Éc ºc ,á c 17 ¬jód íÑ°UCGh
;á°SQóŸG ƒM (I)º ©àŸG çÓãªàH á£ÑJôŸG AÉ£NC’G
;(áHÉàµdG äÉHƒ©°U , ª©dG ‘ A§H) á«côM äGQÉ¡Ã á£ÑJôŸG AÉ£NC’G
.á«fGóLhh á«°ùØf äÉHƒ©°üH á£ÑJôŸG AÉ£NC’G
áaô©ŸÉH ¬àbÓY ‘ º ©àŸÉH á£ÑJôŸG AÉ£NC’G
ÓN øe É¡ÑfGƒL ¢†©H øY °ûµdG ºàj »àdG äGQƒ°üàdG òg .ÉgDhÉæH OGôŸG ±QÉ©ŸG ƒM äGQƒ°üJ (I)º ©àŸG àÁ
. « ëàdG èFÉàf jhCÉJh ¬FÉ£NCG « –
ò¡d »µ«àcGójódG ÖfÉ÷ÉH É¡æe ôNB’G ¢†©ÑdG §ÑJôj Éªæ«H ,É¡îjQÉJh É¡JGP áaô©ŸÉH äGQƒ°üàdG òg ¢†©H §ÑJôJ
.º ©àdG É¡«a °üM »àdG ±hô¶dÉH …CG áaô©ŸG
(I)PÉà°SC’ÉH ¬àbÓY ‘ º ©àŸÉH á£ÑJôŸG AÉ£NC’G
óbÉ©àdG) ôNB’G ±ô£dG AGREG ±ôW ¿ód øe äÉ©bƒJ É¡æY èàæJ º ©àŸGh (I)PÉà°SC’G ÚH É¡ ª› ‘ á«æª°V äÉbÓY CÉ°ûæJ
:ôcòf á ãeCÉch (»µ«àcGójódG
, G OÉéjEG LCG øe ádCÉ°ùe ¢üf ‘ IOQGƒdG äÉ«£©ŸG ™«ªL Éª©à°SG
¤EG …ODƒJ »àdG á«HÉ°ù G á« ª©dÉH É¡£HQh ádCÉ°ùe ¢üf ‘ äÉª µdG ¢†©Ñd »æª°V µ°ûH ƒdh QôµàŸG Éª©à°S’G
.ìô£dG »æ©J IQÉ°ùÿGh ,™ª÷G »æ©j íHôdG : ãe G
32
.ÉjOƒªY ôNB’Gh É« aCG ´Ó°VC’G óMCG ÉªFGO É¡«a ¿ƒµj äÉ«©°Vh ‘ (I)PÉà°SC’G ±ôW øe áªFÉb ájhGR º°SQ
:AÉ£NC’G á÷É©e Ö«dÉ°SCG
ÓN øe RÈjh .É¡à÷É©e Ñ°S Y ±ƒbƒdGh ÉØWC’G É¡¡LGƒj »àdG äÉHƒ©°üdG º¡a ádhÉfi øe AÉ£NC’G Éææµ“
,ÉgôcP Ñ°S IOó©àe ÖfGƒL øe É¡ « –h AÉ£NC’G òg Y ±ô©àdG øµÁ .áYƒæàeh áØ àfl É¡HÉÑ°SCG ¿CG HÉ°ùdG « ëàdG
:»¨Ñæj AÉ£NC’G ò¡H á£ÑJôŸG äÉHƒ©°üdG RhÉŒ LCG øe Úª ©àŸG ºYódh ,á«µ«àcGójódG á«©°VƒdG äÉfƒµe àîÃ ©àJh
dPh áeRÓdG äÓjó©àdG ÉNOEGh áaó¡à°ùŸG äGQó dGh äGQÉ¡ª d áMÎ ŸG ádCÉ°ùŸG á«©°VƒdG áeAÓe ióe « –
.áªFÓe á«µ«àcGójO äGÒ¨àe «XƒàH
.á«µ«àcGójódG á«©°Vƒ d ÒHóàd (I)PÉà°SC’G á©LGôe
.»YÉªàL’G-ÊGóLƒdGh »cô G-»ë°üdG ÉéŸÉH á ©àŸG Úª ©àŸG äÉ«°Uƒ°üîH Éªàg’G
øjƒµJ É¡Fƒ°V Y ºàj PEG , ÉØWC’G äÉHƒ©°U ¢†©H öüM Y (á°SGôµdÉH IOQGƒdG) ájOôØdG Ëƒ àdG ábÉ£H óYÉ°ùJh
.äÉHƒ©°üdG òg RhÉŒ Y Úª ©àŸG IóYÉ°ùŸ áªFÓe äÉ«©°Vh ìGÎbGh äÉYƒª›
.5
1.5
¿CG Ñb .(I)PÉà°SCG/PÉà°SCG-áª ©àe/º ©àeh áª ©àe/º ©àe-áª ©àe/º ©àe á« °UGƒJ áª¶fCG NGO É¡àd’O äÉª ©àdG òNCÉJ
.»YÉªL »YÉªàLG •É°ûf øY äÉÑ°ùàµŸG òg èàæJ ¿CG »¨Ñæj Gòd ,á«FÉ¡fh á«°üî°T äÉÑ°ùàµe íÑ°üJ
Y äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG ÉÑbEG »ªæJ »àdG äÉgÉŒ’Gh äÉbÓ©dG á©«ÑW RÈJ °üØdG NGO ª©dG á«é¡æe ÚªãJ ¿EG
.¬«a •Gôîf’Gh º ©àdG
:ôcòf º ©àdG ‘ É©ØdG •Gôîf’G …ƒ J »àdG ÇOÉÑŸG ÚH øeh
;ádOÉÑàŸG á ãdGh GÎM’Gh IOƒŸGh ÜÉéYE’Gh ôjó àdG É¡°SÉ°SCG (I)º ©ŸGh (I)º ©àŸG ÚH áª« °S ájƒHôJ ábÓY OƒLh
;...¬«a (I)PÉà°SC’G á ãH ¬°SÉ°ùMEG áé«àf ¿É JE’Gh º ©àdG Y ¬JQó H ¬YÉæàbGh ¢ùØædÉH á ãdÉH º ©àŸG ¢SÉ°ùMEG
GO Ée ,¬JÉ« ªY ‘ •Gôîf’G ºYójh ¬« Y ÉÑbE’G »ªæj º ©àŸG äÉLÉ áHÉéà°SG ¬JóFÉah º ©àdG á«ªgCÉH ´Éæàb’G
;IÉ« G ‘ ¬©ØæJ óFGƒØH ¬« Y Oƒ©à°S ádhòÑŸG Oƒ¡÷G ¿CÉH É©æà e º ©àŸG
Qƒ©°T ºYój ,º ©àdG AÉæKCG CÉ£NCG ¿EG ájôî°S hCG êôM hCG ÉÑJQG c øe ¬«ªë«°S (I)PÉà°SC’G ¿CG ¤EG º ©àŸG ¿ÉæÄªWG
.OOôJ hCG ±ƒN ¿hO º ©àdG ‘ ¬bÓ£fG Rõ©jh áYÉª÷G NGO
:» j Ée É¡ªgCG øe ôcòf ,áØ àfl Ö«dÉ°SCÉH º ©àdGh º« ©àdG äÉ« ªY º¶æJ
.2.5
.äÉYƒª› ‘ hCG É«FÉæK hCG ÉjOôa äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG É¨°TCG º«¶æJ á«Ø«c ‘ » Ñ dG ÒµØàdG º°ù dG AÉ°†a ÒHóJ »°†à j
á©HÉàeh äÉYƒªéŸG ÚH æàdG øe (I)PÉà°SC’G øµ“ á«Ø«µHh êÉYREG ÒZ øe º°ù dÉH óMGh âbh ‘ ÉØWC’G ¨à°ûj å«M
.ádƒ¡°ùH É¡dÉªYCG
33
hCG ,êÉYREG ÒZ øe äÉYƒªéŸG hÉæàe ‘ ¿ƒµàd á«µ«àcGójódG RGƒ dG ™°Vh á«Ø«c ‘ ÒµØàdG ÒHóàdG Gòg »°†à j Éªc
.äÉª°ùéŸG øcQ hCG «°UÎdG øcQ hCG ¿ÉcódG øcQ ãe ,¿ÉµeE’G óæY º ©à d ¿ÉcQCG ¢ü«°üîJ
3.5
µd (I)PÉà°SC’G ¬°ü°üîj …òdG â«bƒàdG §Ñ°V ™e É¡d ¢ü°üîŸG âbƒdGh É¨°TC’G Ò°S á›ôH ‘ ábódG øeõdG ÒHóJ Ö £àj
. ƒWCG Éàbh ÖLƒà°ùJ iôNCG á£°ûfCG ÜÉ°ùM Y ÓjƒW Éàbh õ à°ùJ ’ ób á£°ûfCG ‘ âbƒdG Qó¡d ÉÑæŒ dPh .•É°ûf
4.5
:»YÉª÷G ª©dG
°UGƒàdG Üƒ °SCG Ö°ùM (I)PÉà°SC’G á Ä°SCG øY ¿ƒÑ«éjh º¡dÉ¨°TCG èFÉàf ¿ƒ°ûbÉæjh áMÎ ŸG á£°ûfC’G áYÉªL ÉØWC’G ™HÉàj
. QÉ«àNG ” …òdG
:…OôØdG ª©dG
¬JÉHƒ©°Uh ¬JÉLÉM Ö°ùM áYƒæàe hCG ¬bÉaQ õéæj ÉŸ á KÉ‡ ¿ƒµJ ób á£°ûfCG RÉ‚E’ OôØÃ áª ©àe hCG º ©àe c ¨à°ûj
. Gƒà°ùeh
:»FÉæãdG ª©dG
.ádOÉÑàŸG IOÉØà°SÓd É « – á£°ûfCG RÉ‚EG Y ¿Éª ©àe ¿hÉ©àj
:äÉYƒª› ‘ ª©dG
3 ÚH Ée áYƒª› c öUÉæY OóY ìhGÎjh .áMÎ ŸG á£°ûfC’G äÉÑ £àe Ö°ùM IÒ¨°U äÉYƒª› (I)PÉà°SC’G µ°ûj
,á «bO äÉª« ©J ´ÉÑJÉH ª©dG º«¶æJ ª°ûJ ádhGóàe ÇOÉÑeh óYGƒb Ö°ùM º«¶æàdG øe µ°ûdG Gòg ºàjh .º°ù dG °üfh OGôaCG
,ƒ°†Y µd ácQÉ°ûŸG ¢Uôa áMÉJEGh ,Qô ŸGh °ùæŸG ÜGóàfG hCG Ú«©àH É¡ŸGh QGhOC’G ™jRƒJh , ª©dG FÉ°Sh ÒaƒJh
.â«bƒàdGh ª©dG óYGƒb GÎMGh ,áª µ d áYƒªéŸG øe Oôa …CG QÉµàMG óYh
:äÉYƒª› ‘ ª©dG á«ªgCG
:É¡æe ,ájƒHôJ ÉjGõeh óFGƒa IóY ÉYƒª› ‘ ª©dG É¶æd
¢Uôa øe áYÉªL ª©dG ôaƒj Ée ™e áfQÉ e IÒ¨°U äÉYƒª› ‘ OGôaC’G ÚH É©a µ°ûH °UGƒàdG Ò°ù«J
, °UGƒà d á «Ä°V
,áYƒª› c NGO ÉØWC’G ÚH YÉØàdG ™«é°ûJ
,áYƒªéŸG øe Oôa c iód ª©dG Y ÉÑbE’G ìhQ åH
,RÉ‚E’G ‘ ¬eÉ¡°SEGh ª©dG ‘ Oôa c GöTEG
,»YÉª÷G ª©dG ìhQ ºYO
,á« °UGƒàdGh á«YÉªàL’G äÉjÉØµdG á«ªæJ
, ŸGh QƒàØdG ÖHÉ°SCG …OÉØJ
.äGÈÿGh ÜQÉéà d OÉÑàŸG AGôKE’G
34
ób …òdG •É°ûædG á©«ÑW IÉYGôe ™e ÉØWC’G áaÉc ™e YÉØàdG øe ØW c øµªà«d äÉYƒªéŸG «µ°ûJ ™jƒæJ »¨Ñæjh
.Ú©e QÉ«©e Ö°ùM äÉYƒª› «µ°ûJ ÉfÉ«MCG »°†à j
:äÉYƒª› ‘ ª©dG º«¶æJ á«Ø«c
:AÉ°†ØdG º«¶æJ
IOÉ©dG äôL ó a ,Oƒ Y òæe É G ¬« Y ƒg ÉŸ IôjÉë Iô¶f º°ù dG çÉKCG ¤EG ô¶ædG Öéj äÉYƒª› ‘ ª©dG QÉWEG ‘
.IQƒÑ°ùdGh º ©ŸG ájDhQ Úª ©àŸGh äÉª ©àŸG ™«ª÷ í«àJ á«Ø«µH (I)PÉà°SC’G Öàµeh IQƒÑ°ùdG ÉeCG ä’hÉ£dG Ø°üJ ¿CG
,ádƒ¡°ùH æàdGh AÉæY ¿hO µdG ájDhQ á«fÉµeEGh áYƒªéŸG OGôaCG ÚH QÉ°ûàdG ÖLƒà°ùj …òdG äÉYƒª› ‘ ª©dG ÉeCG
¬LƒàdG ¤EG ÉØWC’G c êÉàëj ’ PEG ,AÉ°†ØdG íHôd á©LÉf á jô£H É¡Ñ«JôJh »°SGôµdGh ä’hÉ£dG «Ø°üJ IOÉYEG ¢VôØ«a
.º¡àdhÉW Y É« ©a ÉØWC’G õéæj Ée ¤EG IQƒÑ°ùdG äÉjƒàfi øe Éªàg’G õcôe àæj å«M ,IQƒÑ°ùdG Üƒ°U
»àdGh , É©ØdG §«°ûæàdG Ö«dÉ°SCG Éª©à°SÉH IOÉØà°S’Gh ácQÉ°ûŸGh ª©dG öù«J óYGƒbh ÇOÉÑe ah áYƒª› c ¨à°ûJh
Y ô¡°ùjh ,äÉYƒª› ‘ ª© d Iöù«ŸG óYGƒ dG ójó– ‘ äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG öûj å«ëH .(I)PÉà°SC’G É¡« Y ô¡°ùj
.É¡ «Ñ£Jh óYGƒ dG J GÎMG
hGóJ ;èFÉàædG øjhóàd Qô eh ácQÉ°ûŸG º«¶æàd °ùæe ÜGóàfG) QGhOC’G ™jRƒJ : ª°ûJ §HGƒ°V ah áYƒª› c ¨à°ûJ
GÎMG ;º« ©dG ó÷G ÖæŒ ;øjôNB’G QÉµaCG Y AÉæÑdG ;áª µdG QÉµàMG óY ;QGôµàdG ÖæŒ ;ôNB’G …CGôdG GÎMG ;áª µdG
.áYƒªéŸG AÉ°†YCG ÚH »HÉéjE’G YÉØàdG ;â«bƒàdG
Y ¢Uôëj Éªc . ŸGh QƒàØdG ÜÉÑ°SCG …OÉØJh á£°ûfC’G ™jƒæJh »YÉª÷G ª©dG ìhQ ºYO Y (I)PÉà°SC’G ¢Uôëjh
…òdG •É°ûædG á©«ÑW IÉYGôe ™e ,áª¶àæe á«Ø«µH äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG áaÉc ™e YÉØàdG µd í«à«d äÉYƒªéŸG «µ°ûJ ™jƒæJ
.Ú©e QÉ«©e Ö°ùM äÉYƒª› «µ°ûJ ÉfÉ«MCG »°†à j ób
õjõ©àdG óªà©J á«Ø«µH É¡à°ûbÉæeh äÉYƒªéŸG ÉªYCG èFÉàf ¢Vô©d ºFÓŸG ƒ÷G ÒaƒJ Y É°†jCG (I)PÉà°SC’G ô¡°ùjh
.äGÈÿGh ÜQÉéà d OÉÑàŸG AGôKE’G ‘ º¡°ùJh »HÉéjE’G
AÉæÑdG á£°ûfCG
:» j Éª«a ãªàJ MGôe ÈY dPh ,¢SQO c ájGóH ‘ AÉæÑdG á£°ûfCG õéæJ
ádCÉ°ùŸG PÉà°SC’G ó j å«ëH ,º ©àª d á«eƒ«dG IÉ« G øe IÉ à°ùe ádCÉ°ùe – á«©°Vh øe ¥Ó£f’G ºàj :á«©°VƒdG Ëó J .1
øµ‡ M ‘ eCÉàdG øe º ©àŸG øµªàj àM ádCÉ°ùŸG ád’O å«M øe º ©àª d áÑ°ùædÉH Éë°VGh µ°ûŸG ¬«a ô¡¶j µ°ûH
©L ¤EG IQÉ°TEÓd dPh ádCÉ°ùŸG ¢†jƒØJ á Môe äÉ«°VÉjôdG «àcGójO ‘ ÚãMÉÑdG iód á MôŸG òg ª°ùJ .É¡d
.¬à«dhDƒ°ùe øe É¡ M øY åëÑdG íÑ°üjh ádCÉ°ùŸG æÑàj º ©àŸG
¬LGƒj ƒ¡a .äÉYƒª› ‘ hCG É«FÉæK hCG OôØÃ AGƒ°S G øY º ©àŸG åëÑj á MôŸG òg ÓN :åëÑdG á Môe .2
¤EG ´ƒLôdÉH ,¬æe PÉà°SC’G ô¶àæj ÉÃ § a Éªàg’ÉH ádCÉ°ùŸG øY áHÉLE’G øe øµªàj ’ å«ëH É FÉY hCG Éjó–
»ªæj ƒ¡a ,¥ÉØNE’G ádÉM ‘ ÉgÒ¨j ¿CGh á«é«JGÎ°SG QÉàîj ¿CGh ,’É©aCG èàæj ¿CG ¬« Y H .á¡HÉ°ûe äÉ«©°Vh
¿CÉH »æ©j Ée ƒgh ,áMhô£ŸG ádCÉ°ùª d M OÉéjEG ádhÉëŸ Ió«Øe äGhOCG µ°T Y IójóL ±QÉ©e »æÑjh ¬aQÉ©e
ÌcC’G äGhOC’G ,º ©àdG ´ƒ°Vƒe ÉgQÉÑàYÉH ,äGQÉ¡ŸG hCG º«gÉØŸG ¬«a ôaƒJ µ°ûH QÉàîJ ¿CG »¨Ñæj áMÎ ŸG ádCÉ°ùŸG
.É G OÉéjEÓd áYÉ‚
35
ó jh ‘É¡fƒ¡LGƒj »àdG äÉHƒ©°üdG á¶MÓeh Úª ©àŸG äGAGôLEG « – ‘ Óãªàe á MôŸG òg ‘ PÉà°SC’G QhO ¿ƒµjh
.áMhô£ŸG ádCÉ°ùª d ÜGƒ÷G AÉ£YEG ¿hO äÉ«£©ŸG ¢†©ÑH ©àj Éª«a IóYÉ°ùŸG
¿hóJ å«M ,º¡dÉªYCG àfl èFÉàf ¿ƒª ©àŸG ó j ,á«YÉª÷G á MôŸG òg ÓN :»YÉª÷G QÉªãà°S’G á Môe .3
.áë«ë°üdG ÒZh É¡æe áë«ë°üdG áHƒLC’G c
áë«ë°U ƒ G àfl âfÉc GPEG áaô©Ÿ PÉà°SC’G IóYÉ°ùÃ ¿ƒ Øàjh ÉªYC’G àfl ƒM ºgAGQG ¿ƒª ©àŸG ó j Éªc
.»JGòdG Ëƒ àdG á«fÉµeEG ôaƒJ »àdG ádCÉ°ùŸG QÉ«àNG á«ªgCG éàJ Éægh ,’ CG
äÉë £°üŸG Góîà°SG Y Úª ©àŸG ójƒ©J LCG øe á ª©à°ùŸG ÒHÉ©àdGh äÉë £°üŸG ¤EG á°ûbÉæŸG ÓN ÉÑàf’G ºàjh
. °UGƒàdG «¡°ùJ LCG øe dPh áë«ë°üdG
¢†«jÎdG á£°ûfCG .4
áÄÑ©J ºàJ ¢†«jÎdG á Môe ‘ .¬à°SGôc º ©àŸG ª©à°ùj å«M ¢SQO c øe á«fÉãdG á MôŸG ÓN á£°ûfC’G òg õéæJ
ád’O äGP áª¡e RÉ‚EG ƒëf á¡Lƒe áMÎ ŸG á«©°VƒdG ¿ƒµJh .á©ª› â°ù«dh á›óe ¿ƒµJ »àdG äÉÑ°ùàµŸG øe áYƒª›
øe øµ“ á«°UÉÿG òg ¿CG dP ,¬jód IójóL ¿ƒµJ Éªc ,º ©àª d á«eƒ«dG IÉ« ÉH É¡WÉÑJQG å«M øe »YÉªàLG ó©H äGPh
Éæg ¢ù« a .ájÉØµdG Y ¿ôªàdG ºàj å«M ádCÉ°ùe M ÚHh ,áæ«©e á«æ J hG IóYÉb «Ñ£J »Yóà°ùj …òdG øjôªàdG ÚH õ««ªàdG
, «°üdGh äÉ« ª©dGh óYGƒ dGh ±QÉ©ŸG øe áYƒª› áÄÑ©J Ö £àJ É¡ M Üƒ £ŸG ádCÉ°ùŸG âfÉc GPEG ’EG ájÉØµdG Y ¿ô“
.ádCÉ°ùŸG M OÉéjEG ‘ ó«ØJ »àdG J QÉ«àNG º ©àŸG Y ºà– »àdGh
Ëƒ àdGh QÉªãà°S’G á£°ûfCG .5
øjQÉ“ µ°T Y á£°ûfCG »gh .Ëƒ àdGh QÉªãà°S’G á£°ûfCG RÉ‚E’ ¢ü°üM ¢ü°üîJ ¢†«jÎdGh AÉæÑdG á£°ûfCG ó©H
.IƒLôŸG èFÉàædG Æƒ H ióe øe ócCÉàdG øe º ©àª d íª°ùJ áªFÓe äÉ«©°Vh ‘ äÉÑ°ùàµŸG QÉªãà°SGh «Xƒàd á¡Lƒe FÉ°ùeh
.êQóàŸG Ò°ùdG ÚeCÉJ LCG øe »æjƒµJh »°ü«î°ûJ Ëƒ àH á£ÑJôe á£°ûfCG »gh
øY äÉ«£©ŸG ™ªL ÓN øe Ì©àdG eGƒYh äÉHƒ©°üdG ¢ü«î°ûJh ,º ©àdG iƒà°ùe °ûc øe á£°ûfC’G òg íª°ùJ
jôW øY äGÌ©àdGh äÉHƒ©°üdG á÷É©e øe PÉà°SC’G øµª«°S É‡ ,á©ÑàŸG á«LƒZGó«ÑdG äGAGôLE’G øYh º ©àŸG äÉjÉØc
µd áªFÓŸG ºYódG ÖfGƒL ¢ü«î°ûàHh ,É¡ë«ë°üJh á«ª« ©àdG ¬JÉ°SQÉ‡h ¬JÓNóJ ¢†©H jó©àH ƒ j å«ëH ºYó d º«¶æJ
.Ö°SÉæj ÉÃ äÉbƒØàŸGh ÚbƒØàŸG ºYO dP ‘ ÉÃ áYƒª›
MGôe áaÉµd ÓeÉ°T AGôLEG QÉÑàYÉH Ëƒ à d ójóL Qƒ°üJ Y GOÉªàYG ºYódGh Ëƒ àdG á«é«JGÎ°SG ò«Øæàd ÓÑ°S ÉæMÎbG
É‰EGh ÉØWCÓd Qƒ°üàdG Gòg ‘ èFÉàædG iõ©J ’ PEG ,ájƒHÎdG äÉ« ª©dG ‘ ºµëàdG LCG øe QGô dG PÉîJ’ GQÉ°ùeh º ©àdG
.É¡àeôH ájƒHÎdG IQhÒ°ù d
»àdG äÉ«£©ŸG ™ª÷ äGhOCG OGóYEG á£°SGƒH , ÉØWC’G º ©J ƒM äÉeƒ ©e Y ƒ°ü G øe øµÁ Ëƒ àdÉa Gòµgh
ÌcCG á«LƒZGó«ÑdG á«©°VƒdG Y Qƒ°üàdG Gòg QÉWEG ‘ Ö°üæj …òdGh í«ë°üàdG hCG jó©àdG QGôb PÉîJG á«fÉµeEG PÉà°SCÓd í«àJ
ª©dG áYÉ‚ Ú°ùëàd ájƒHÎdG äÉHQÉ ŸGh äÉ°SQÉªŸG Ëƒ J ºàj Gòµgh .Úª ©àŸG äGQóbh äGQÉ¡e iƒà°ùÃ §ÑJôj É‡
.Ö°SÉæŸG âbƒdG ‘h ádÉM µd ºFÓŸG ºYódG ÒaƒJ LCG øe …ƒHÎdG
á¶MÓe æ©Ã ,á£°ûfC’G ÓN º ©àŸG É¡H ±öüàj »àdG á«Ø«µdÉH Éªàg’G ¤EG »eôJ Iôªà°ùe á¶MÓe Ëƒ àdG »°†à j
º ©àŸÉH °ü j »FÉ¡f ºµMh äÉLQO hCG § f øjhóJ ¤EG »eôj ±óg Éc øY Gó«©H º ©àdG äÉ«©°Vh NGO áª ©àŸGh º ©àŸG
36
PÉîJGh É¡HÉÑ°SCG « – á«fÉµeEG IPÉà°SC’G hCG PÉà°SCÓd í«àj …òdG A»°ûdG ,¬FÉ£NGh ¬JGÌ©J °ûc LCG øe dPh ,áª ©àŸG hCG
.¬JGÌ©J RhÉŒ Y áª ©àŸGh º ©àŸG IóYÉ°ùÃ á «ØµdG äGAGôLE’G
:» j Éªc …ƒHÎdG Ëƒ àdG PÉà°SC’G öTÉÑj Gòµgh
.èFÉàædÉH Éªàg’G óH º ©àdG IQhÒ°S Y õ«cÎdÉH
.» « M ¥É«°S NGO É¶àfÉH ¿ôªàdG ¢Uôa Úª ©àª d í«àJ »àdG º ©àdG äÉ«©°Vh ÓN
.•É°ûædÉH º¡eÉ«b AÉæKCG Úª ©àŸG Y á Ä°SCG ìô£H
.Éæµ‡ dP ¿Éc Éª c Oƒ¡L øY ÒÑ©àdGh ¬J’hÉfi °UƒH áª ©àŸG hCG º ©àŸG áÑdÉ£Ã
…òdG º°ù dG ÉØWCG ´ƒª› á«fÉµeEG ™e ¢ù«dh á«dhC’G ¬JGQób ™e áfQÉ e ó J øe ¬ ëj Éeh Qƒ£J Y õ«cÎdÉH
.IõéæŸG ÉªYC’G øe áæ«Y á£°SGƒH Qƒ£àdG dP øe ëàdG ºà«°S å«M ,¬«dEG »ªàæj
.1
É¡ ãª«°S º ©àŸG ¿Éc GPEG Ée QÉ¶àfGh ,Ió ©e äÉª¡e ìGÎbG »¨Ñæj .±QÉ©ŸG GDƒ°S ìôW »¨Ñæj ’ äÉjÉØµdG Ëƒ àd
NGO Ëƒ àdG êÉeOEG ƒg dP ¤EG °Uƒà d jôW ø°ùMCÉa Gòµgh .¬aQÉ©e áÄÑ©J jôW øY ÉgRÉ‚EG ‘ íéæjh É¡¡LGƒjh
óæY äÉjÉØµdG øY ºµM QGó°UEGh , ª©dG ÓN Úª ©àŸG á¶MÓe ‘ ãªàj äÉjÉØµdG Ëƒ J ¿CG dP .º°ù d »eƒ«dG ª©dG
ºàj Gòµgh .ICÉÑ©ŸG OQGƒŸG øYh äÉjÉØµdG öUÉæY øY á°üMÉa Iô¶f ¢VÎØj Ée ƒgh .º ©àdG äÉ«©°Vh ÓN …CG ,É¡FÉæH
.RÉ‚E’G ‘ áaó°ü d ÉÑæŒ áªé°ùæeh áªFÓe äÉ«©°Vh º«¶æJ jôW øY äÉjÉØµdG Ëƒ J
ƒg É¡Yƒ°Vƒe ¿ƒµj äÉfÉëàeGh á Ä°SCG á£°SGƒH ±QÉ©ŸG ƒM õcôªàŸG Ëƒ àdG êPƒ‰ ™e äÉjÉØµdG Ëƒ J AÓàj ’ PEG
.ÚeÉ°†ŸG
æ°üd »ªàæJ á«©°Vh Ëó J æ©Ã ,ádCÉ°ùe M ãe Ió ©e á£°ûfCG RÉ‚EÉH º ©àŸG áÑdÉ£e ‘ ,äÉjÉØµdG Ëƒ J ãªàj
á÷É©e ÓN ¬«dEG °UƒJ Ée « –h á«©°VƒdG òg NGO º ©àŸG ªY á«Ø«c á¶MÓe ºK .ájÉØµ d IOóëŸG äÉ«©°VƒdG
.¬àé«àf ‘h º ©àdG IQhÒ°S ‘ IöVÉM ¿ƒµJ ¿CG ÖbÎf ÒjÉ©e hCG äÉØ°UGƒe Ö°ùM IOó©àe ÉjGhR øe ,ádCÉ°ùŸG-á«©°VƒdG
.º ©àŸG êÉàfEG øY PÉà°SC’G É¡fƒµj á°UÉN Iô¶f ƒg QÉ«©e ch ,º ©àe êÉàfEG ‘ ôaƒàJ ¿CG ô¶àæf »àdG IOƒ÷G ƒg QÉ«©ŸÉa
,á jô£dG hCG á«æ àdG QÉ«àNG ãe ,áª¡ŸG RÉ‚EG ÓN Ióªà©ŸG äGQhÒ°ùdG Ëƒ àH íª°ùJ º ©àŸG É©aCG ƒëf á¡LƒŸG ÒjÉ©ŸÉa
áª¡ŸG ‘ ìÉéæ d Égòë°T »¨Ñæj »àdG äÉjÉØµdG ƒM Iõcôªàe ÒjÉ©ŸG ò¡a ,±QÉ©ŸG áÄÑ©J hCG ,IGOC’G hCG á« ª©dG QÉ«àNG hCG
.¿É JE’G ÒjÉ©eh á«°SÉ°SC’G ÒjÉ©ŸG ÚH õ««ªàdG øµÁh .áMÎ ŸG
á«°SÉ°SC’G ÒjÉ©ŸG
.Ée áª¡e RÉ‚EG ‘ ¬ °ûa hCG º ©àŸG ìÉ‚ Y ºµ G ‘ É¡æe ¥Ó£f’G øµÁ »àdG ÒjÉ©ŸG ´ƒª› »gh
¿É JE’G ÒjÉ©e
¬ àëj …òdG Ö«JÎdG ‹ÉàdÉHh ,º ©àe c ¬ M …òdG RÉ‚E’G iƒà°ùe ójó– ‘ É¡æe ¥Ó£f’G øµÁ »àdG ÒjÉ©ŸG »gh
.ºYO ¤EG áLÉM ‘ GƒdGRÉe øjòdG áÄah ÚbƒØàŸG áÄa ¤EG º¡Ø«æ°üJ LCG øe dPh .º¡æe óMGh c
zádCÉ°ùe M{ ãe á«JÉ«°VÉjQ ájÉØµH á£ÑJôŸG ÒjÉ©ŸG ÚH øeh
37
¿É JE’G ÒjÉ©e á«°SÉ°SC’G ÒjÉ©ŸG
.ábódG : C4 .ádCÉ°ùŸG – á«©°VƒdG º¡a RGôHEG : C1
.»°üî°ûdG êÉàfE’G : C5 .áªFÓŸG á«JÉ«°VÉjôdG ±QÉ©ŸG áÄÑ©J : C2
äÉgGôcE’G IÉYGôÃ äGhOC’G Éª©à°SG: C6 .ádCÉ°ùŸG – á«©°Vƒ d Ö°SÉæe M IQƒ H: C3
: ãe µc á«°SGQódG áæ°ù d á É°U áàHÉK ÒjÉ©e OÉªàYG øµÁ ¬fCG Éªc

.z ë d º«ª°üJ OGóYEG { záªFÓŸG IGOC’G Éª©à°SG { zäGôjÈàdG Éé°ùfG{ zäÉHÉ°ù G ábO { zäÉë £°üŸG ìƒ°Vh{
dP ¤EG áaÉ°VE’ÉH »¨Ñæj PEG ,º ©àŸG Ñb øe ájÉØc ÜÉ°ùàcG ióe Ëƒ àd ÒjÉ©e Y OÉªàY’G »Øµj ’ ¿É«MC’G ÖdÉZ ‘
áeÓY ƒ¡a öTDƒŸG ÉeCG ,Oô›h ÉY ™HÉW hP QÉ«©ŸG ¿CG dP ,á«FGôLEG ÒjÉ©ŸG ©Œ »àdG äGöTDƒŸG ¢†©H ¤EG Aƒé dG
.Ú©e QÉ«©e GÎMG ióe øe ócCÉà d äGöTDƒe IóY ¤EG Aƒé dG øµÁh ,á¶MÓª d á HÉb
:»Ø«c QÉ«©ŸG ¿G PEG ,á¶MÓª d ÓHÉb ¿ƒµj àM äGöTDƒÃ QÉ«©e c §HôH ÒjÉ©ŸG «bóJ øµÁ
äGöTDƒŸG ÒjÉ©ŸG
.ádCÉ°ùŸG ¢üf º¡a .ádCÉ°ùŸG Ò°ùØJ : C1
, ƒ¡Øe -á« ªY) Ö°SÉæŸG »JÉ«°VÉjôdG OQƒŸG QÉ«àNG
(...IQÉ¡e
.á«eRQGƒN .á«JÉ«°VÉjôdG QGƒŸG Éª©à°SG : C2
. «°üdG Éª©à°SG
. jƒ–
. µ°T º°SQ
.IóMƒdG QÉ«àNG .ádCÉ°ùŸG – á«©°Vƒ d Ö°SÉæe M IQƒ H : C3

.Èc QGó e
É¡« Y °üëŸG áé«àæ d ád’O AÉ£YEG
:ºµëàdG äÉÑàY á ãeCG øeh .Úª ©àŸG Ñb øe ájÉØµdG ÜÉ°ùàcG ióe ±ô©àH äGöTDƒŸG íª°ùJ
,çÓK øe Úà«©°Vh ‘ ìÉéædG
,§ ædG øe Éæ«©e GOóY ÒjÉ©ŸG øe QÉ«©e c íæe ÓN øe á«©°Vh c ‘ áÄŸG ‘ 70 áÑ°ùæH ìÉéædG
,á«°SÉ°SC’G ÒjÉ©ª d áÑ°ùædÉH § ædG øe áÄŸG ‘ 60 Y bC’G Y ƒ°ü G
OƒæH øe Úã K øY áHÉLE’G ‘ ÒNC’G Gòg íéæj ÚM ,º ©àŸG ±ôW øe ” ób QÉ«©ŸG ‘ ºµëàdG ¿CÉH ƒ dG øµÁh
øe Ö°ùàµJh Qƒ£àJ ájÉØc µa Gòµgh...¬H É« dG »¨Ñæj ÓªY hCG ,ÉgRÉ‚EG »¨Ñæj á« ªY hCG ’GDƒ°S ¿ƒµj ób óæÑdGh ,QÉ«©ŸG
38
ájÉØc c ™e eÉ©àdG »¨Ñæj Gò¡dh .É¡H É« dG ºàj ’É©aCG hCG á«HÉàc hCG ájƒØ°T âfÉc AGƒ°S äGRÉ‚EG IóY ÓN øe º ©àŸG Ñb
.É¡à«dƒª°T ‘
Úª ©àŸG ójó–h .Úª ©àŸG Ñb øe äÉjÉØµdG ÜÉ°ùàcG ióeh äÉª ©àdG á«Yƒf ójóëàd IGOCG »g Ëƒ àdG áµÑ°T ¿CÉH GQÉÑàYGh
‘ áeÓY ™°VƒH ºàj áµÑ°ûdG òg ™e eÉ©àdG ¿EÉa ,äÉjÉØµ d º¡HÉ°ùàcG óY å«M øe ,ºYO ¤EG áLÉM ‘ GƒdGRÉe øjòdG
áfÉN ‘ (*) áeÓY ™°Vh hCG ,áaó¡à°ùŸG ájÉØµdÉH á£ÑJôŸG äÉ«©°VƒdG øe áÄŸG ‘ 90 áÑ°ùæH º ©àŸG íéæj ÉeóæY Ö°ùàµe áfÉN
áeÓY ™°Vh hCG ,áaó¡à°ùŸG ájÉØµdÉH á£ÑJôŸG äÉ«©°VƒdG øe áÄŸG ‘ 50 áÑ°ùæH º ©àŸG íéæj ÉeóæY zÜÉ°ùàc’G jôW ‘ {
.á«æ©ŸG ájÉØµdÉH á£ÑJôŸG äÉ«©°VƒdG øe áÄŸG ‘ 50 øe bCG áÑ°ùæH º ©àŸG íéæj ÉeóæY zÖ°ùàµe ÒZ { áfÉN ‘
.2
…ƒHÎdG AGôLE’G ƒg ºYódG ¿EÉa º ©àdG á« ªY ¢VÎ©J »àdG FGƒ©dGh äGô¨ãdG ¢ü«î°ûJ »g Ëƒ àdG áØ«Xh âfÉc GPEG
’ …ƒHÎdG ºYódG ¿EG å«M ,ájƒb ºYódÉH Ëƒ àdG ábÓY ¿CG dP .äGô¨ãdG J RhÉŒ Y ª©«°S …òdG ,»ë«ë°üàdG
.Ëƒ àdG èFÉàf øY »æ¨à°ùj ¿CG ¬æµÁ
dPh ,º ©àdGh º« ©àdG äGô¨K í«ë°üJ ¤EG ±ó¡J »àdG ájƒHÎdG äÉ«é«JGÎ°S’Gh äGAGôLE’G øe áYƒª› ƒg ºYódGh
.Ó©a É¡æe – Éeh á££îŸG èFÉàædG ÚH ¥QÉØdG ¢ü« J LCG øe
‘ É›óæe Éfƒµeh ,ÉjOÉYh É«FÉ J Écƒ °S íÑ°üJ àM ºYódG äGAGôLEG Y Oƒ©J äGhOCG øe (I)PÉà°SC’G Úµ“ aCG ‘
:¬Ñ«dÉ°SCGh RÉ‚EG á«Ø«ch ºYódG äÉ« ª©d á«æeR ádhóL ójó– ó f á«ª ©àdG á«ª« ©àdG á« ª©dG
:» j Ée ah ºYó d GQGôb IPÉà°SC’G hCG PÉà°SC’G òîàj Ì©àdG eGƒYh äGô¨ãdG ¢ü«î°ûJh º ©àdG iƒà°ùe °ûc ó©H
¢üîjh ,ÉgÒZh äGô¨ãdG ó°Sh AÉæZE’Gh â«Ñãà d á«fBG äÓNóJ µ°T ‘h º ©àdG á£°ûfCG ™e IGRGƒÃ ºàj ôªà°ùe ºYO
»JGòdG í«ë°üàdG Y »æÑæJ º ©àdG ºYód ¥ôW ¤EG Aƒé dG øµÁ Éªc .º ©àdG á£°ûfCG àfl ºYódG øe ´ƒædG Gòg
AÉ£NC’G ±É°ûàcGh É¡àë°U øe ócCÉàdG ó°üb º¡JGRÉ‚EG ¿ƒ©LGôj ºgh äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG (I)PÉà°SC’G ¬Lƒj å«M
.É¡ë«ë°üJh É¡«a IOQGƒdG
ÓN ºàJ Ú°SQO µd áªYGódG á£°ûfC’G ‘ ´ƒædG Gòg éàjh ,(I)PÉà°SC’G ¬H ƒ j …òdG »æjƒµàdG Ëƒ à d ™HÉJ ºYO
´ƒÑ°SC’G ÓN õéæJ »àdG AÉæZE’Gh ºYódG á£°ûfCG ‘ dòch .…ƒHÎdG ´ƒÑ°SC’G ¢ü°üM øe á°ùeÉÿG á°ü G
.IóMh c øe ¢ùeÉÿG
:á«Ä««¡àdG á£°ûfC’G .CG

»LÓY ºYOh »°ü«î°ûJ Ëƒ J AGôLEG ±ó¡H á«°SGQódG áæ°ùdG øe hC’G ´ƒÑ°SC’G ÓN õéæJ áYƒæàe á£°ûfCG ìÎ f
¥Ó£fÓd ,á«FGóàH’G ¤hC’G áæ°ù d äÉ«°VÉjôdG êÉ¡æe äÉfƒµŸ á«°SÉ°SC’G QhÉëŸG ‘ äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG äGQóbh äGQÉ¡Ÿ
.á«dhCG äÉÑ°ùàµªc É¡æe
: «dƒàdGh ºYódGh Ëƒ àdG á£°ûfCG .Ü

¢ü°ü G øe (I)º ©àŸG äÉÑ°ùàµe ºYO ±ó¡à°ùJ »gh ,IóMh c øe ¢ùeÉÿG ´ƒÑ°SC’G ÓN á£°ûfC’G òg õéæJh
ó©H É¡à›ôH ºàJ å«M ,(I)º ©àŸÉH (I)PÉà°SC’G áaô©e Yh Ëƒ àdG èFÉàf Y õµJôJh ,±É°üfE’G CGóÑŸ É « – á HÉ°ùdG
øµÁ Iƒb § f ÉgQÉÑàYÉH äÉMÉéædG ó°UQh äGRÉ‚E’G ‘ IQôµàŸG AÉ£NCÓd «bO « – ÈY ¬JGÌ©J Y ±ƒbƒdG
39
« ëàH ¢SÉ°ùME’G øe ¬æµ“ PEG ,(I)º ©àª d áÑ°ùædÉH IÒÑc á«ªgCG á£°ûfC’G òg »°ùàµJh .á£°ûfC’G »bÉH AÉæÑd É¡« Y RÉµJQ’G
.’É©ah É«°SÉ°SCG GQhO øjQÉªàdG äÉÑ«àc Ö© J ¥É«°ùdG Gòg ‘h ,º°ù dG áYÉª÷ AÉªàf’ÉH Qƒ©°ûdG ™e ¬°ùØæd ìÉéædG
IóYÉ°ùe ±ó¡H ,á HÉ°ùdG ¢ShQódG ‘ áeó ŸG äGQÉ¡ŸG hCG/h äÉ«æ àdG hCG/h º«gÉØŸG ÚH «dƒà d IÎØdG òg ¢ü°üîJ Éªc
á MôŸG òg ª©J ¿CG ó«ØŸG øeh .É¡ eÉµJ êÉàæà°SGh á°ShQóŸG OQGƒŸG ÚH äÉ£HGÎdGh äÉbÓ©dG GQOEG Y (I)º ©àŸG
á«Ø«µH ¬HQóJ ¿CGh á«©°VƒdG ¢ùØf Y ¬dÉ¨à°TG äÉ«é«JGÎ°SG (I)º ©àŸG ÒµØJ äÉjƒà°ùe ÚH «dƒàdGh §HôdG Y dòc
.äÉª ©àdG àfl ºYOh Ëƒ J ‘ É¡°ü°üM ¢†©H ¨à°ùJ Éªc .áÑcôe äÉ«©°Vh M ‘ ìÉéæ d OQGƒŸG èeO Y á«éjQóJ
ºYódGh Ëƒ à d ´ƒÑ°SCG ¢ü°üîj ,á«fÉãdG á¨«°üdG Ö°ùM ¢ShQO 8h ,¤hC’G á¨«°üdG Ö°ùM ¢ShQO 4 Ëó J ó©H
⁄ äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG ¿CG Ëƒ àdG °ûc Ée Y õ«cÎdG ºàj ¿CG Y ,¢ShQódG ´ƒª› ƒM Qƒëªàj äÉª ©àdG «dƒJh
É¡« Y õ«cÎdG ºà«°S »àdG á£°ûfC’G QÉ«àNG »¨Ñæjh .Úª ©àŸG ™«ªL ´ƒÑ°SC’G Gòg á£°ûfCG øe ó«Øà°ùjh ,» c µ°ûH ¬æe Gƒæµªàj
•É°ûf c ¢ûeÉg Y áª ©àŸGh º ©àŸG á°SGôc ‘ áLQóŸG ájOôØdG Ëƒ àdG äÉbÉ£H ‘ ¿hóJ »àdG äÉÁƒ àdG èFÉàf Y AÉæH
äÉÁƒ àdG èFÉàf jôØJ ø°ùëà°ùjh .¢SQO µH á°UÉÿG Ëƒ àdG á£°ûfCG RÉ‚EG ó©H É«éjQóJ äÉbÉ£ÑdG áÄÑ©J ºàJ .»Áƒ J
jôØJh áÄÑ©J øe IPÉà°SC’Gh PÉà°SC’G øµªàj àM ,á°SGôµdÉH IóMh c ájÉ¡f ‘ âLQOCG »àdG jôØàdG ábÉ£H ‘ ájOôØdG
»¨Ñæj »àdG á£°ûfC’G øYh ºYódG äÉLÉM øY á«dƒª°T IQƒ°U èFÉàædG òg Aƒ°V ‘ ¿ƒµjh o IóMƒdG ájÉ¡f ™e äÉbÉ£ÑdG c
.´ƒÑ°SC’G Gòg ÓN É¡« Y õ«cÎdG
:»gh ,Ëƒ àdG èFÉàf äÉfÉN ióMEG ‘ áeÓY ™°VƒH Ëƒ à d ájOôØdG ábÉ£ÑdG A e ºàj
,Ö°ùàµe »æ©Jh zCG{
,ÜÉ°ùàc’G jôW ‘ »æ©Jh zÜ{
.Ö°ùàµe ÒZ »æ©Jh zê{
.áµÑ°ûdG øe öüæY c QGôµJ A Ã äÉÁƒ àdG èFÉàf jôØJ ábÉ£H ‘ É¡æjhóJh Ëƒ àdG öUÉæY AÉ°üMEG ºàj
.zÖ°ùàµe ÒZ{ áfÉN ‘ äGQGôµàdG YCG â é°S »àdG öUÉæ© d á£°ûfC’G QÉ«àNG ‘ ájƒdhC’G £©à°S
.IóYÉ°ùe ¤EG áLÉM ‘ âdGRÉe »àdG Úª ©àŸG áëjöT ójó– ¤EG ±ó¡j Ëƒ àH êƒàJ »YÉª÷G ºYódG á£°ûfCG RÉ‚EG ó©H
¤EG áLÉM ‘ É¡fCG á«Áƒ àdG á£°ûfC’G âØ°ûc »àdG äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG áëjöT É¡æe ó«Øà°ùJ ,ºYó d ¢ü°üM ¢ü°üîJ
hG PÉà°SC’G òNG Ée GPEG íLÉædG º ©àdG •höT øe ¬ – Éeh ájƒHôJ ÉjGõe øe É¡d ÉŸ ájƒHôJ ÜÉ©dCG µ°T Y º¶æj .ºYO
. É©ØdG •Gôîf’G ÇOÉÑe QÉÑàY’G Ú©H IPÉà°SC’G
40
‫اَﻟﺠﺰء اﻟﺜﺎﻟﺚ‬
á«Ä««¡J á£°ûfCG
Ò¨àd É¡«a ¿ƒ©°†îj , ÉØWC’G øjƒµJ ‘ áª°SÉM á«dÉ àfG á£fi »FGóàH’G º« ©àdG øe ¤hC’G áæ°ùdG Èà©J
á«fGóLƒdGh á«YÉªàL’G ä’ÉéŸG ‘ º¡H á ©àŸG äÉ«£©ŸG ±ô©J Y ª©dG »¨Ñæj Gòd .º¡H á£«ëŸG ±hô¶dG
A»°ûdG .»°SQóŸG §°SƒdG ™e «µàdG ‘ º¡¡LGƒJ ¿CG øµÁ »àdG äÉHƒ©°üdG öüM øe øµªà d ,á«aô©ŸGh
, ÉÑ à°SÓd ¤hC’G ÉjC’G AÉæKCG Éª«°S ’h ,ójó÷G §«ëŸG ‘ êÉeóf’G Y óYÉ°ùj ñÉæe ÒaƒJ »°†à j …òdG
øe ±ƒÿG óYh øeC’ÉH Qƒ©°ûdGh ¢ùØædG ‘ á ãdÉH ¢SÉ°ùME’Gh á°SQóŸG Y ÉÑbE’G Y ÉØWC’G ™«é°ûàd
.á«°SQóŸG á£°ûfC’G ‘ É©ØdG •GôîfÓd êôM hCG ÉÑJQG …CG
äGQó d »°ü«î°ûJ Ëƒ J AGôLEG ±ó¡H á«°SGQódG áæ°ùdG øe hC’G ´ƒÑ°SC’G ÓN õéæJ áYƒæàe á£°ûfCG ìÎ f
äÉjÉØc ¿CÉH GQÉÑàYGh .á«dhCG äÉÑ°ùàµªc É¡æe ¥Ó£fÓd ,äÉ«°VÉjôdG èeÉfÈd á«°SÉ°SC’G QhÉëŸG ‘ Úª ©àŸG
,á jô£dG ¢ùØæH º¡©e eÉ©àdG ¿EÉa ,á«°SQóŸG Ñb Ée º¡JÉ«M QÉ°ùe ´ƒæàH áYƒæàe ø°ùdG òg ‘ ÉØWC’G
º« ©àdG äÉ°ù°SDƒe ióMEG NGO ¬JÉjÉØc QƒW øe ÉØWC’G øe ¿CG dP ;á«HÉéjEG ÒZ èFÉàf ¬d ¿ƒµJ ¿CG øµÁ
òNCG »¨Ñæj Gòd ,…öSC’G ¬£«fi NGO äÉjÉØµdG ¢†©H ôjƒ£àH ØàcG øe º¡æeh ,áØ àîŸG ¬YGƒfCÉH ‹hC’G
Ñ°ùj ⁄ º¡æe á«Ñ ZC’G ¿CG ¢SÉ°SCG Y º°ù dG áYÉªL ™e eÉ©àdGh ,QÉÑàY’G Ú©H º¡æ«H Éª«a ájOôØdG ¥hôØdG
òg ÓN õ«cÎdG ôeC’G Ö £àj ‹ÉàdÉHh .…hô dG ⁄É©dG ‘ Éª«°S ’h ó©H áHÉàµdGh IAGô dG ©a â°SQÉe ¿CG
RÉ‚EG ÉØWC’G øe Ö £j Ée ìöT Y ª©dG ™e ,ä’hÉæŸGh ácôë d áªFÓe ±hôX ÒaƒJ Y á£°ûfC’G
.á£«°ùH á¨ H
41
áYƒª› ™e á«FÉe ácÈd ó¡°ûÃ ôeC’G ©àj
ôNC’G ¢†©ÑdGh ácÈdG NGO É¡°†©H ,äÉ£ÑdG øe
ƒg áª ©àŸGh º ©àŸG øe Üƒ £ŸG .ácÈdG êQÉN
.§îH É¡àWÉMEGh ácÈdG êQÉN á£H ójó–
¢†©Hh IÒ¶ ó¡°ûe øe ÊÉãdG •É°ûædG ¿ƒµàj
ƒg Éeh IÒ¶ G êQÉN ƒg Ée É¡æe äÉfGƒ« G
IÒ¶ G NGO ¿Gƒ«M ójó– ƒg Üƒ £ŸG ,É¡ NGóH
.áeÓY ™°VƒH õ««“h
ÉªgóMCG ÚHÉÑd Qƒ°U øe ¿ƒµàj ådÉãdG •É°ûædG
áMƒàØe ÉªgGóMEG ÚàÑ« Mh , ë ôNC’Gh ìƒàØe
ìƒàØe ƒg Ée ójó– ƒg Üƒ £ŸGh ,á ë iôNC’Gh
§îH ¬àWÉMEGh ë ƒg Éeh .ö†NCG §îH ¬àWÉMEGh
.ôªMCG
ôªMC’ÉH ¢üØ dGh áØ dG NGóH Ée (I) º ©àŸG ¿ƒ j
.ö†NC’ÉH Éª¡LQÉîH Éeh
Úª ©àŸG äÉÑ°ùàµe ¢ü«î°ûJ ¤EG •É°ûædG Gòg ±ó¡j

c ¿ƒ j : «æ°üàdGh RôØdG ¢üîj Éª«a äÉª ©àŸGh
.ìƒàØe §N
§«ëjh IOó©àe AÉ«°TC’ Qƒ°U IóY (I)º ©àŸG ßMÓj
øµÁ .IôµdG ãe Ö© d ¬ ª©à°ùj Ée ë §îH
äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG ™e É°TÉ f íàØj ¿CG (I) PÉà°SCÓd
º dG «æ°üJ ºàj ¿CG øµÁ å«ëH .º¡JÉHÉLEG ƒM
Ö© dG äGhOCG øª°V ¿Éæ°SC’G ¿ƒé©e hCG IÉ°TôØdG hCG
Úª ©àŸG å áÑ°SÉæe »gh .º¡æe ¢†©ÑdG iód
¿Éæ°SC’G «¶æàd IÉ°TôØdG Éª©à°SG Y äÉª ©àŸGh
«¶æàd ¿Éæ°SC’G ¿ƒé©eh áHÉàµ d º dG Éª©à°SGh
Ö© d ¢ü°üfl ƒg ÉÃ »Øàµj ¿CGh . dòc ¿Éæ°SC’G
...IôµdG hCG á«eódG ãe
º« à°ùe ƒg Ée É¡æe •ƒ£ÿG ¢†©H øjƒ J ªµj
.öùµæe ƒg Éeh øëæe ƒg Éeh
42
Ö°ùM áÑJôe í«JÉØe 3 á¶MÓÃ ôeC’G ©àj
ôØ°UC’ÉH ¿ƒ e ÉgöübCG µ°ûdG Ö°ùMh ƒ£dG
¿ƒ e ådÉãdG ìÉàØŸGh ¥QRC’ÉH ¿ƒ e É¡dƒWCGh
¢ùØæd Qƒ°U 3 iôNC’G á¡÷G Yh .ôªMC’ÉH
ìÉàØŸG øjƒ J ƒg Üƒ £ŸGh .¿GƒdCG ¿hóH í«JÉØŸG
.¬°ùØf ¿ƒ dÉH ¬°ùØf
º°SQ ƒg Üƒ £ŸG å«M ,ÚàgÉàÃ Éæg ôeC’G ©àj
QÉ°ùeh .áæÑ÷G ¤EG ƒ°UƒdG øe QCÉØdG øµÁ QÉ°ùe
.IQõ÷G ¤EG ƒ°UƒdG øe ÖfQC’G øµÁ ôNBG
IQÉ«°ùdG °Uƒj É jôW º°Sôjh (I) º ©àŸG ™Ñàj
.AÉbQõdG IQÉ«°ùdÉH AGôª G
Qƒ£a áÑLh òNCG :Ú ª©H ƒ j ÓØW ã“ IQƒ°U 11

…òdG ª©dG ójó– ƒg Üƒ £ŸGh .AÉŸG Üöûjh
.§îH ¬JQƒ°U §«ëjh ÌcCG hCG ƒWCG Ióe ¥ô¨à°ùj
¢ü«ªb ô¨°UCGh ¢ü«ªb ÈcCG ÚH (I)º ©àŸG õ«Á 12
á©Ñb ô¨°UCG ºK .ÉgÈcCGh AGòM ô¨°UCG dòch
.ÉgÈcCGh
c ¿ƒ jh áfƒ ŸG á«°Sóæ¡dG Éµ°TC’G º ©àŸG ßMÓj 13
.ºé G ‘h µ°ûdG ‘ ¬¡Ñ°ûj …òdG µ°ûdG ¿ƒ H µ°T
43
1 ‫ا ﱠَﻟﺪ ْر ُس‬
»æ©j .áfQÉ ŸGh ±É°ûµà°S’G Y IQó dG Y ôaƒàj ¿CG »¨Ñæj ,É¡Ñ«JôJh AÉ«°TCG «æ°üJh Rôa (I) º ©àŸG ™«£à°ùj »µd
dP Ö £àjh . GDƒ°S hCG á«©°Vh hCG µ°T hCG ¢üf ÖfGƒL àfl ¢üëah äÉeƒ ©ŸG ™«ªL QÉ°†ëà°SGh QÉÑàYG ±É°ûµà°S’G
ÉÑæL øjöüæY QÉÑàYG áfQÉ ŸG »æ©Jh .¬¡«LƒJh ´Éaóf’G ‘ ºµëàdG Y IQó dG ¬ c dP Ñbh , « ëàdG Y IQó dG áÄÑ©J
RôØdG »æ©j Éªc . « ëàdG Y IQó dG Ö £àj É‡ ±ÓàN’G § fh ¬HÉ°ûàe ƒg Éeh Éª¡æ«H Î°ûe ƒg Ée ójóëàd ÖæL ¤EG
Éªc ±É°ûµà°S’Gh « ëàdGh áfQÉ ŸG äGQób ÉªYEG RôØdG Ö £àj .É¡dõ©d öUÉæY IóY ÚH õ««ªàdGh QÉ«àN’G Y IQó dG
ácÎ°ûe ÒjÉ©Ÿ É©ÑJ AÉ«°TCG ™«ªŒ »æ©«a «æ°üàdG ÉeCG .É¡ª«¶æJh äÉeƒ ©ŸG á÷É©Ÿ QÉ«©e õY Y IQó dG dòc »æ©j
õ««ªàdGh äÉYƒª› º«¶æàd øjQƒ¶æe QÉÑàYG «æ°üàdG Ö £àj .‹hCG Rôa Ö°ùM Ú©e Ö«JôJ ‘ äÉÄa ¤EG É¡©jRƒJh
ójó– øµÁ .áYƒªéŸG ¢ùØf öUÉæY ÚH DƒaÉµàdG hCG ¬HÉ°ûàdGh ±ÓàN’G § f ójó– Y óªà©J «æ°üàdG á£°ûfCG ¿EG .É¡æ«H
öUÉæ©d Iõ«‡ á«°UÉN AÉ£YEÉH hCG ,ÊGhC’G hCG á«°SQóŸG äGhOC’G hCG ìÉØàdG :Óãe ƒ f ¿CÉc áYƒªéŸG öUÉæY ôcòH æ°U
. «°SƒŸG …OÉf AÉ°†YCG hCG ,IÒ°ùŸG á°SQóe ò«eÓJ :Óãe ƒ f ¿CÉc áYƒª›
Úª ©àŸG IóYÉ°ùŸ .±ƒdCÉe ƒg ÉŸ ôjÉë Qƒ¶æe øe ™bGƒdG GQOEG Y óYÉ°ùjh ÒµØàdG á« ªY º«¶æJ øe «æ°üàdG øµÁ
:» j Ée QÉ°†ëà°SG (I)¢SQóª d øµÁ «æ°üàdGh RôØdGh áfQÉ ŸGh ±É°ûµà°S’G Y º¡JGQób á«ªæJ Y
.äÉ°üfE’Gh á¶MÓŸGh º«¶æàdG á jôW Y õ«cÎdG
.É«¡Ø°T É¡æY ÒÑ©àdGh ±ÓàN’G § f áZÉ«°U
.õ«cÎdG Y ÖjQóàdG
¬°ùØf A»°ûdG ¿CG dP ÚÑj .iôNCG ÒjÉ©e hCG ƒ£dGh ºé Gh ¿ƒ dGh µ°ûdG Ö°ùM RôØ d áYƒæàe äÉ«©°Vh ìGÎbG
.Üƒ £e ƒg ÉŸ É©ÑJ iôNCG ¿hO á«©°Vh ‘ äÉ«°UÉÿG òg ióMEG Y õ«cÎdÉH ƒ fh .áØ àfl äÉ«°UÉN àÁ
« ëàdG Y äGQób Ö £àj É‡ ójôéàdGh «ãªàdG ¤EG É àfÓd öTÉÑŸG GQOE’G ‘ áaÉ°ùe óNCG Y Úª ©àŸG IóYÉ°ùe
.ábódGh
öUÉæY ÚH àfl ƒg Éeh Î°ûe ƒg Ée ójó– …CG á«FÉæãdG áfQÉ ŸG ,Ú«©àdG : ’óà°S’G á jôW Y õ«cÎdG
.ÚàYƒª›
.Ú Nóe äGP hGóL ,¢SÉ« dG hGóL ,ó©dG hGóL AÉæH Y Úª ©àŸG IóYÉ°ùe
óMGh QÉ«©e Ö°ùM AÉ«°TC’G «æ°üJ äÉ«°UÉN Ö°ùM AÉ«°TC’G õ««“ á«eƒ«dG ¬JÉ«M ‘ (I)º ©àŸG äÉÑ°ùàµe
ƒ£dGh ºé Gh µ°ûdGh ¿ƒ dG
44
º°SGh áMQÉÑdG º°SG ôcP äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG øe Ö £jh IQƒÑ°ùdG Y ¬Ñàµjh ƒ«dG º°SG (I)PÉà°SC’G ôcòj :á«eƒ«dG
.á HÉ°ùdG º¡JÉª ©Jh äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG iƒà°ùe Ö°ùM ƒ«dG ïjQÉJ äÉ«£©e c ôªãà°ùjh.ó¨dG
.á«°SQóe äGhOCGh ¢SÉ« dGh ¿GƒdC’G áØ àfl ÓbCGh ¢UGôbCGh äÉÑ«°ûN :ájQhö†dG RGƒ dG
.OGôaCG áà°S ¤EG á©HQCG øe äÉYƒª› ‘ •É°ûædG õéæj : ª©dG á¨«°U
:•É°ûædG ÒHóJ
AÉ«°TC’G Rôa Úª ©àŸG øe Ö £j ,ádhÉ£dG Y áYƒ°VƒŸG áYƒæàŸG AÉ«°TC’G Y ôaƒàJ áYƒª› c : 1 á MôŸG
ºàJh É¡à°ûbÉæeh áYƒª› c NGO äÉMGÎb’G ¢Vô©d ÉéŸG í°ùØj . Ö Y ‘ É¡©°Vhh ¬HÉ°ûàJ »àdG
.ä’hÉëª`dG ™«ªL Ñ Jh . ÉªYC’G áÑbGôe
øY ÒÑ©àdG ºàjh . AÉ«°TC’G òg ¤EG õeôJ áeÓY QÉÑàYÉH ¬°ùØf ¿ƒ dG É¡d »àdG AÉ«°TC’G ÉØWC’G æ°üj : 2 á MôŸG
.AGôØ°üdG ¢UGôbC’G ,AÉbQõdG hCG ,AGôª G äÉÑ«°ûÿG hCG ¬°ùØf ¿ƒ dG ¬d : `H dP
.É¡°ùØf AÉ«°TC’G Éª©à°SÉH µ°ûdG Ö°ùM «æ°üàdG ºàj á«dGƒe á Môe ‘
ó©H èjQóàdÉH ÒHÉ©àdG òg íë°üJ ¿CG Y . áLQGódG ÉØWC’G ª©à°SGƒdh ¬°ùØf æ©ŸG É¡d »àdG ÒHÉ©àdG ™«ªL Ñ J ºàj
. «æ°üàdG äÉ« ªY º¡a
AÉ«°TC’G ¿ƒ©°†jh áÑ Y ‘ IÒÑµdG AÉ«°TC’G ¿ƒ©°†j .¬°ùØf ºé G É¡d »àdG AÉ«°TC’G ÉØWC’G æ°üj : 3 á MôŸG
.AÉ«°TC’G òg ¿ƒd hCG µ°T øY ô¶ædG ¢†¨H iôNCG áÑ Y ‘ IÒ¨°üdG
.OGôaCG 6 ¤EG 4 øe äÉYƒª› ‘ ÉØWC’G ª©j : ª©dG á¨«°U

. GƒWC’G áØ àfl ÓbCG hCG áØ àfl GƒWCG äGP á«Ñ°ûN ™£b hCG IÒ¨°U ÉÑMhCG áWöTCG :ájQhö†dG RGƒ dG
: •É°ûædG ÒHóJ
(Éæµ‡ dP ¿Éc GPEG µ°ûdG ¢ùØf øe ) Óãe ÓbC’G øe GOóY áYƒª› c ÉØWC’ (I)PÉà°SC’G ó j : 1 á MôŸG
öübC’G º dG GhQÉàîj ¿CG º¡æe Ö £jh ,áYƒª› c AÉ°†YCG É¡« Y ôaƒàj »àdG ÓbC’G ÚH øe ÉgQÉàîj
Îjh É¡dƒW ‘ GÒãc ÜQÉ àJ »àdG ÓbC’G ¢SQóŸG »°ü j) ƒWC’G º dG dòch ÓbC’G ™«ªL øe
ó j »µd ÉØWC’G óMCG ÜóàæJ ¿CG áYƒª› c øe Ö £j .(í°VGh µ°ûH É¡dƒW ‘ ähÉØàJ »àdG J
(I)PÉà°SC’G »£©j ) G OÉéjEG É¡H ” »àdG á«Ø«µdG í«°VƒJ ™e áYƒª› c É¡«dEG â °UƒJ »àdG áé«àædG
.(áé«àædG OÉéjEG É¡H ” »àdG á jô£ d á«ªgCG
™ÑàJ ™e ¬°ùØf ƒ£dG É¡d ¿ƒµj äÉYƒª› ¤EG ÓbC’G «æ°üJ áYƒª› c øe (I)PÉà°SC’G Ö £j : 2 á MôŸG
. hC’G •É°ûædG ‘ É¡°ùØf á«é¡æŸG
45
:»ægòdG ÜÉ°ù G
(I)º ©àe c äGQób Ö°ùM IOhóYC’G QÉ¡¶à°SG
.á°ùªN ;á©HQCG ;áKÓK ;¿ÉæKG ;óMGh :ÉjójGõJ 5 ¤EG 1 øe OGóYC’G (ÉjOôa ºK ÉØ°U ÉØ°U ºK áYÉªL) ÉØWC’G ô¡¶à°ùj
§ÿGh IQƒ°üdG äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ßMÓj

»àdG ábÉ£ÑdÉH äÉ©ª°ûdG ábÉ£H §Hôj …òdG
»àdG äÉ©ª°ûdG ¿C’ ,¬°ùØf ƒ£dG áª c ª–
ÉéMCGh Éµ°TCGh áØ àfl ¿GƒdCG É¡d IQƒ°üdG ‘
ábÉ£H ¿ƒ£Hôj ºK .¬°ùØf ƒ£dG É¡d øµd áØ àfl
¬°ùØf ¿ƒ dG áª c ª– »àdG ábÉ£ÑdÉH ¿ƒë°üdG
áØ àfl ÉéMCGh áØ àfl Éµ°TCG É¡d ¿ƒë°üdG ¿C’
¿ƒ£Hôjh .¬°ùØf ¿ƒ dG É¡d øµd áØ àfl GƒWCGh
áª c ª– »àdG ábÉ£ÑdÉH äÉ © ŸG ábÉ£H dòc
É¡d IQƒ°üdG ‘ »àdG äÉ © ŸG ¿C’ ¬°ùØf µ°ûdG
áØ àfl ÉéMCGh áØ àfl ¿GƒdCGh áØ àfl GƒWCG
¿ƒ£Hôj GÒNCGh .¬°ùØf µ°ûdG É¡d øµd dòc
.¢ShDƒµdÉH ¬°ùØf ºé G ábÉ£H
¿ƒ£«ëj hCG ÒÑc ™HÉW c ôªMCG §îH ¿ƒ£«ëj

áKÓãdG ™HGƒ£dG dP GƒYÉ£à°SG ¿EG ôªMCG §îH
.¬°ùØf âbƒdG ‘ IÒÑµdG
46
,É«°übÉæJ 1 ¤EG 5 øe OGóYC’G QÉ¡¶à°SG
.óMGh ;¿ÉæKG ;áKÓK ;á©HQCG ;á°ùªN :É«°übÉæJ 1 ¤EG 5 øe OGóYC’G (ÉjOôa ºK ÉØ°U ÉØ°U ºK áYÉªL) ÉØWC’G ô¡¶à°ùj
äÉjƒ ë d áÑ°ùædÉH ¬°ùØf µ°ûdG ábÉ£H ¿ƒfƒ j

äÉjƒ G òg ¿C’ hC’G ô£°ùdG ‘ á°Vhô©ŸG
É¡d øµd ƒ£dG ‘h ºé G ‘h ¿ƒ dG ‘ àîJ
áÑ°ùædÉH ¬°ùØf ¿ƒ dG ábÉ£H ¿ƒfƒ jh .¬°ùØf µ°ûdG
òg ¿C’ ÊÉãdG ô£°ùdG ‘ á°Vhô©ŸG äÉjƒ ë d
¬°ùØf ºé G ’h ¬°ùØf µ°ûdG É¡d ¢ù«d äÉjƒ G
.¬°ùØf ¿ƒ dG É¡d øµd ¬°ùØf ƒ£dG ’h
¿ƒ dG É¡d dòH íÑ°üJh ôªMC’ÉH äÉã ãŸG ¿ƒfƒ j

¢UGô```bC’G ¿ƒfƒ ``jh .¬°ùØf µ°ûdGh ¬°ùØf
µ°ûdGh ,¬°ùØf ¿ƒ dG É¡d dòc íÑ°üJh ¥QRC’ÉH
ö†NC’ÉH äÉ©HôŸG dòc ¿ƒfƒ j Gòµgh .¬°ùØf
.ôØ°UC’ÉH äÓ«£à°ùŸGh
47
ÉjójGõJ 9 ¤EG 1 øe OGóYC’G QÉ¡¶à°SG
;á°ùªN ;á©HQCG ;áKÓK ;¿ÉæKG ;óMGh :ÉjójGõJ 9 ¤EG 1 øe OGóYC’G (ÉjOôa ºK ÉØ°U ÉØ°U ºK áYÉªL) ÉØWC’G ô¡¶à°ùj
.á©°ùJ ;á«fÉªK ;á©Ñ°S ;áà°S
ÒÑc µ°T c äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG §«ëj

ò¡d áÑ°ùædÉH ºé G á«°UÉîH ºà¡f .ôªMC’ÉH
,áØ àfl Éµ°TCG É¡d É¡fƒc ºZQ :»¡a Éµ°TC’G
.ÒÑµdG ºé G ‘ Î°ûJ
Î°ûJ .Ò¨°U µ°T c ö†NCG §îH ¿ƒ£«ëj

É¡fƒc …CG É¡ªéM ‘ É¡aÓàNG ºZQ Éµ°TC’G òg
.IÒ¨°U É¡ c
òg ‘ ƒ£dG Èà©j . jƒW µ°T c ¿ƒ£«ëj

. Éµ°TC’G òg ÚH ácÎ°ûŸG á«°UÉÿG ƒg ádÉ G
¿ƒ£Hôjh GQƒ°U äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ßMÓj

òg ÚH ácÎ°ûŸG á«°UÉÿÉH Qƒ°üdG øe ô£°S c
¬°ùØf µ°ûdG É¡d hC’G ô£°ùdG á°üªbCG .AÉ«°TC’G
ÉeCG .¬°ùØf ºé G É¡d ÊÉãdG ô£°ùdG äÉ¶Øfih
AÉ«°TCG Éªæ«H ,¬°ùØf ¿ƒ dG É¡ a ådÉãdG ô£°ùdG ájòMCG
.¬°ùØf ƒ£dG É¡d ™HGôdG ô£°ùdG
48
.É«°übÉæJ 1 ¤EG 9 øe OGóYC’G QÉ¡¶à°SG
;á©HQCG ;á°ùªN ;áà°S ;á©Ñ°S ;á«fÉªK ;á©°ùJ :É«°übÉæJ 1 ¤EG 9 øe OGóYC’G (ÉjOôa ºK ÉØ°U ÉØ°U ºK áYÉªL) ÉØWC’G ô¡¶à°ùj
.óMGh ;¿ÉæKG ;áKÓK
ô£°ùdG AÉ«°TCG áYƒª› äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG §Hôj

AÉ«°TCGh ¬°ùØf µ°ûdG ª– »àdG ábÉ£ÑdÉH hC’G
¬°ùØf ¿ƒ dG ª– »àdG ábÉ£ÑdÉH ÊÉãdG ô£°ùdG
ƒ£dG ª– »àdG ábÉ£ÑdÉH ådÉãdG ô£°ùdG AÉ«°TCGh
.¬°ùØf
ÊGhC’G Y x áeÓY äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ™°†j

¿ƒ©°†jh .É¡fƒdh É¡ µ°T ±ÓàNG ºZQ IÒÑµdG
±ÓàNG ºZQ IÒ¨°üdG ÊGhC’G Y O áeÓY
.É¡ µ°Th É¡fƒd
¿ƒ£Hôj .Ö°SÉæj ÉÃ AÉ«°TCG áYƒª› c ¿ƒ£Hôj

äGôµdG òg ¿C’ ¬°ùØf µ°ûdG ábÉ£ÑH äGôµdG
àîJh IÒ¨°üdGh IÒÑµdG É¡æe ºé G ‘ àîJ
.¬°ùØf µ°ûdG É¡d É¡ c øµd dòc ¿ƒ dG ‘
ª– »àdG ábÉ£ÑdÉH á«°VÉjôdG ájòMC’G ¿ƒ£Hôjh
ƒ£dG ª– »àdG ábÉ£ÑdÉH ÓbC’Gh ¬°ùØf ¿ƒ dG
.¬°ùØf
¿ƒ dG É¡d AGö†ÿG Éµ°TC’G .áØ àfl GƒWCGh áØ àfl ÉéMCGh áØ àfl ¿GƒdCG É¡dh ,¬°ùØf µ°ûdG É¡d ¢UGôbC’G : ôcòJCG
.¬°ùØf ºé G É¡d ÊGhC’G .¬°ùØf ƒ£dG É¡d ÓbC’G . dòc áØ àfl Éµ°TCGh áØ àfl ÉéMCGh áØ àfl GƒWCG É¡dh ,¬°ùØf
49
.ÉgOGó©J ¿ƒaô©j ’ »àdG äÉYƒªéŸG áfQÉ Ã ÉØWCÓd íª°ùJ å«M ,äÉYƒªéŸG áfQÉ Ÿ IGOCG óëH GóM °UGƒàdG áeÉbEG ¿EG
äÉYƒª› ±Éæ°UCG øjƒµJ ¤EG ÉØWC’G Oƒ J å«M ,»©«Ñ£dG Oó©dG ƒ¡Øe AÉ°ûfEG ‘ É«°SÉ°SCG GQhO Ö© J Qƒ°üàdG Gò¡H »gh
:±Éæ°UC’G äÉYƒª› Ö«JôJ øe º¡æµ“h ,IQOÉ àe
hCG) …öüÑdG GQOE’ÉH ¿ƒµj ÚJÒ¨°üdG ÚàYƒªéŸG QOÉ àa (6 øe bCG) GÒ¨°U öUÉæ©dG OóY ¿ƒµj ÉeóæY
.(OGó©àdG
øe öüæY c °üJ •ƒ£N º°SQ jôW øY ¿ƒµJ á ª©à°ùŸG á«æ àdÉa GÒÑc ÚàYƒª› öUÉæY OóY ¿ƒµj ÉeóæY
;iôNC’G øe öüæ©H IóMGƒdG
øY áfQÉ ŸG ¤EG ¿ƒª ©àŸG CÉé j ¿CG Öé«a (15 øe ÌcCG) IÒãc öUÉæY Y …ƒà– ÚàYƒª› ÉeCG ¿ƒµJ ÉeóæY
.IQOÉ àe iô¨°U AGõLCG ¤EG IóMGh c A…õŒ á«æ J á jôW
IQOÉ àŸG äÉYƒªéŸG «æ°üJ öUÉæY ÚH ábÓ©dG (I)º ©àŸG Qój É©ÑJ AÉ«°TCG «æ°üJh Rôa
4 ¤EG 1 øe øjOóY áfQÉ e ;º¡æ«H ábÓ©dG §Hôjh ÚàYƒª› ,É¡JÉ«°UÉÿ
.99 ¤EG 1 øe OGóYC’G Éª©à°SÉH ÌcCG hCG ÚàYƒª› ¿QÉ j .AÉ«°TCG »àYƒª› áfQÉ e
;óëH GóM °UGƒàdG á«æ J
áeƒ ©e áYƒª› öUÉæY º°Sôj
áeƒ ©e áYƒª› ™e IQOÉ àe
,óëH GóM °UGƒàdG Góîà°SÉH
ÚH øe áÑ°SÉæŸG ábÓ©dG óîà°ùj
... øe bCG { ÚàYƒª› öUÉæY
z...Qó H ... øe ÌcCG
OóY ió©àj ’CG »¨Ñæj) áYƒæàe äÉYƒª› Y óMGh c ôaƒàj å«ëH »FÉæK µ°ûH ÉØWC’G ª©j : ª©dG á¨«°U
.(7 hCG 6 áYƒª› c öUÉæY
:Úª ©àŸG iód IôaƒàŸG AÉ«°TC’G àfl øe ÒÑc OóY :ájQhö†dG RGƒ dG
50
äÉã ãŸG äÉYƒª› ,IÒ¨°üdG äÉã ãŸG äÉYƒª› ,äÉÑ«°ûÿG äÉYƒª› , ÓbC’G äÉYƒª› ,¢UGôbC’G áYƒª›
…AGôª G äÉ©HôŸG áYƒª› ,IÒÑµdG
•É°ûædG ÒHóJ
áfQÉ e »¨Ñæj å«ëH ,AÉ«°TC’G øe É¡°ùØf á«ªµdG Y ôaƒàj óMGh c ¿Éc ¿EG ëàdÉH ÉØWC’G (I)PÉà°SC’G ÖdÉ£j
.ÉªgQOÉ J óY hCG ÉªgQOÉ J øe ócCÉà d AÉ«°TC’G »àYƒª›
èFÉàf ¢VôY øe áYƒª› c ÖdÉ£jh ,äÉ¡«LƒJ AÉ£YEG ¿hO ÉØWC’G É¡«dEG CÉé j »àdG äGAGôLE’G (I)PÉà°SC’G ÖbGôj
.AÓeõdG »bÉH ±ôW øe èFÉàædG á°ûbÉæŸ ÉéŸG íàØjh ,É¡ ªY
CÉé j »àdG äGAGôLE’Gh äÉ«æ àdG c Ñ J Öéj .Úà ã‡ …CG ¥QƒdG Y Úàeƒ°Sôe ÚàYƒª› ÚH áfQÉ ŸG ¢ùØf ºàJ
.áfQÉ ŸG AGôLE’ ÉØWC’G É¡«dEG
•É°ûædG ÒHóJ
.äÓ«eõdGh AÓeõdG »bÉH ±ôW øe ¬ jó©Jh ª©dG áÑbGôe ºàJh äÉª¡ŸG RÉ‚E’ ÜhÉæàdÉH ÉØWC’G Üóàæj
äÉã ãŸG áYƒª› hCG ,IÒ¨°üdG äÉã ãŸG áYƒª› AÉ°ûfEÉH ØW µàj (E áYƒªéŸG) äÉã ãŸG áYƒª› ádhÉW Y ™°†f
ádhÉW ƒëf ¬Lƒàj dP ó©Hh ,IÒ°üb IóŸ (AGôª G äÉã ãŸG) A áYƒªéŸG á¶MÓÃ ¿ÉK ØW ƒ j (AáYƒªéŸG) ,AGôª G
¿ƒµJh AÉ«°TC’G ¢ùØf øe áfƒµe À iôNCG áYƒª› Å°ûæ«°S å«M ,¤hC’G áYƒªéŸG öUÉæY ¢ùØf É¡« Y â©°Vh á«fÉK
.A áYƒªéŸG ™e IQOÉ àe
. jóæÃ êPƒªædG AÉØNEG ºàj Ø£dG É¨à°TG AÉæKCG
É‡ .À áYƒªéŸGh A áYƒªéŸG áî°ùædGh êPƒªædG áfQÉ Ã ÉØWC’G ¢†©H ƒ j ª©dG øe ¬FÉ¡àfÉH Ø£dG ìöüj ÉeóæY
. ª©dG áé«àf ‘ º°ù Gh É¡æ«H HÉ J AGôLEGh AÉ«°TCÓd …OÉŸG ™«ªéàdG »Yóà°ù«°S
:Ú ØW øe ¤hCG áYƒª› øjƒµJ ºàj áÑ© dG IóYÉb º¡a ó©H
á£°SGƒH êPƒªæ d áî°ùf õéæ«°S …òdG ÊÉãdG Ø£dG ¤EG ádÉ°SQ æjh (áYƒªéŸG AÉ°ûfEG) ª©dG Ò°S hC’G Ø£dG ßMÓj
.É¡H °UƒJ »àdG ádÉ°SôdG
Ò«¨àH ÖdÉ£j ¿CG Ø£ d øµÁ Éªc .§ a Ú Ø£dG ÚH dP ºàj ¿CG Y IójóL äÉeƒ ©Ã áÑdÉ£ª d ¢TÉ ædÉH íª°ùjh
.ádÉ°SôdG f ‘ ØNCG …òdG ÖYÓdG
51
.ÉjójGõJ 10 ¤EG 1 øe OGóYC’G QÉ¡¶à°SG :»ægòdG ÜÉ°ù G
ô¡¶j .¢†©ÑdG É¡°†©H Y áYƒ°Vƒe »gh , Qó°U ÉŒG (…ójGõJ Ö«JôJ ‘ 4 ¤EG 1 øe) äÉbÉ£ÑdG (I)PÉà°SC’G º°†j
ábÉ£ÑdG ô¡¶j .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj .zäÉbÉ£ÑdG Y á°Vhô©ŸG OGóYC’G CGô f{ ƒ jh ¤hC’G ábÉ£ÑdG
.(ájOôa ºK á«YÉªL áHƒLCG) äGôe 4 á« ª©dG òg QôµJ .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj .á«dGƒŸG
¢SQódG áëØ°U ‘ á°SGôµdG íàØH ÉØWC’G áÑdÉ£e
º¡d á°UôØdG ôJ ™e .óëH GóM °UGƒàdG …CG 2
°UƒH º¡àÑdÉ£e .áëØ°üdG YCG ó¡°ûŸG á¶MÓŸ
»àdG ájÉµ G OöS IOÉYEGh ,IQƒ°üdG äÉjƒàfi
ÉØWC’G (I)PÉà°SC’G óYÉ°ùj .IQƒ°üdG òg É¡ ã“
äÉ«°üî°ûdÉH ©àJ á Ä°SCG ™°Vh á£°SGƒH dP Y
äÉjƒàëŸGh ,áYƒª› c ä’É¨°ûfGh IQƒ°üdG ‘
.ÉgÒZh á«FGò¨dG
OGó©J ádhÉfih ¢üædG IAGôb ºàJ IQƒ°üdG º¡a ó©H
c ‘ áÑ°SÉæŸG áfÉÿG (I) Ø£dG ¿ƒ j .äÉjƒàëŸG
áYƒª›h ¢†«ÑdG áYƒª› ÚH ábÓ©dG ójóëàd ádÉM
Góîà°SÉH É¡àfQÉ e ÓN øe , ÉØWC’Gh äÓØ£dG
ÉØWC’G ÚH ábÓ©dG §HQ hCG ,óëH GóM °UGƒàdG
dP ó©H ºà«d ¿ƒë°üdG ºK ¢ShDƒµdGh äÓØ£dGh
øe ÌcCG äÉ°†«ÑdG âfÉc ¿EG .ó«cCÉJ óY hCG ó«cCÉJ
ábÉ£ÑdG øjƒ àH dPh ’ CG ÉØWC’Gh äÓØ£dG
.’ hCG º©f …CG dòd áÑ°SÉæŸG
CG ¢SCÉc á ØW hCG ØW µd ¿Éc ¿EG (I) Ø£dG ócCÉàj
,’ hCG ¿ƒë°üdG øe bCG ¢ShDƒµdG âfÉc ¿EGh .’
.’ CG äÓØ£dG Qó H ÉØWC’G ¿Éc ¿EG GÒNCGh
ÜGƒ÷G áfÉN ¿ƒfƒ jh IQƒ°üdG ¿ƒ¶MÓj
ÜGƒ÷G áfÉNh ,¤hC’G ádÉ G ‘ (’) í«ë°üdG
.á«fÉãdG ádÉ G ‘ (º©f) í«ë°üdG
52
É«°übÉæJ 1 ¤EG 10 øe OGóYC’G QÉ¡¶à°SG :»ægòdG ÜÉ°ù G
ô¡¶j .¢†©ÑdG É¡°†©H Y áYƒ°Vƒe »gh , Qó°U ÉŒG (»°übÉæJ Ö«JôJ ‘ 1 ¤EG 4 øe) äÉbÉ£ÑdG (I)PÉà°SC’G º°†j
ÓHÉ J õéæjh zQó H{ ábÓ©dG (I)º ©àŸG óîà°ùj
ÉªFGO ,äÉ°TGôØdG áYƒª›h QƒgõdG áYƒª› ÚH
óLƒj ¿Éc ¿EG ójóëàd óëH GóM °UGƒàdG Éª©à°SÉH
.QƒgõdG øe óLƒj Ée Qó H äÉ°TGôØdG øe
äÉfƒdÉÑdG áYƒª› ÚH ÓHÉ J º ©àŸG õéæj

øjƒ J ÓN øe AGôØ°üdG äÉfƒdÉÑdGh AGôª G
.ôØ°UC’ÉH ¿ƒ j Ée Qó H ôªMC’ÉH äÉfƒdÉÑdG
øe áYƒª› ã“ IQƒ°U º`````` ©àŸG ßMÓj

äGôµdG øe áYƒª› ™e äÓØ£dGh ÉØWC’G
Éª©à°SÉH á ØW hCG ØW c ÚH ábÓY ¿ƒ£Hôjh
IôµH á ØW hCG ØW c §HQ ,óëH GóM °UGƒàdG
äÓØ£dGh ÉØWC’G c §HQ ” GPEÉa §N á£°SGƒH
§HQ ¿hO äGôµdG ¢†©H â« Hh º¡æe µd IôµH
. ÉØWC’Gh äÓØ£dG øe ÌcCG äGôµdG ¿CG »æ©j Gò¡a
…CG Ñj ⁄h IôµH á ØW hCG ØW c §HQ ” GPEGh
¿CG Gòg æ©ªa §HQ ¿hóH Iôc ájCG ’h (I) ØW
. ÉØWC’Gh äÓØ£dG Qó H äGôµdG
æ©ªa IôµH ¬£HQ ¿hóH á ØW hCG ØW » H GPEG ÉeCG
.äGôµdG øe ÌcCG äÓØ£dG hCG ÉØWC’G ¿G dP
ÚàYƒªéŸ IQƒ`````°U (I)º````````` ©àŸG ßMÓj
Éª©à°SÉH ÉgöUÉæY ÚH §Hôjh Úà °üØæe
ÌcC’G áYƒªéŸG ójó–h É¡àfQÉ Ÿ óëH GóM °UGƒàdG
. bC’G áYƒªéŸGh
53
(ájOôa ºK á«YÉªL áHƒLCG - Ö«JôJ ¿hóH 4 ¤EG 1 øe) OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb :»ægòdG ÜÉ°ù G
ô¡¶j .¢†©ÑdG É¡°†©H Y áYƒ°Vƒe »gh , Qó°U ÉŒG (Ö«JôJ ¿hóH 4 ¤EG 1 øe) äÉbÉ£ÑdG (I)PÉà°SC’G º°†j
ô¡¶j .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj .zäÉbÉ£ÑdG Y á°Vhô©ŸG OGóYC’G CGô f{ ƒ jh ¤hC’G ábÉ£ÑdG
.(ájOôa ºK á«YÉªL áHƒLCG) äGôe 4 á« ª©dG òg QôµJ .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj .á«dGƒŸG ábÉ£ÑdG
IQOÉ àe á«FõL äÉYƒª› öUÉæY º ©àŸG º°Sôj
áfQÉ e Y ¿ôªà d á«FõL äÉYƒª› ™e
áeõM …CG á«FõL äÉYƒª› á£°SGƒH ÚàYƒª›
.áeõëH
áeõM áfQÉ ŸG á«æ J º ©àŸG ª©à°ùj h
á«FõL äÉYƒª› á£°SGƒH °UGƒàdG …CG áeõëH
øY ÚàYƒªéŸG áfQÉ e Qò©àd dPh IQOÉ àe
‘ ãªàŸG AGôLE’G ¿EÉa …öüÑdG GQOE’G jôW
IQOÉ àe IÒ¨°U AGõLCG ¤EG É©e ÚàYƒªéŸG ÅjõŒ
áfQÉ e øe øµª«°S AGõLC’G òg ÚH HÉ J GQOEGh
.É©e ÚàYƒªéŸG
™e IQOÉ àe áYƒª› öUÉæY º ©àŸG º°Sôj

.óëH GóM °UGƒàdG Góîà°SÉH áeƒ ©e áYƒª›
¢†«ÑdG øe ÚàÑ Y øY IQÉÑY »g áeƒ ©ŸG áYƒªéŸG
áYƒªéŸGh .äÉ°†«H 10 Y …ƒà– áÑ Y c
øe á°†«H º°SQ ‘ AóÑdG ºàj ,É¡ª°SQ Üƒ £ŸG
äGPh á«FGôLEG á jôW ´ÉÑJG ƒg Üƒ £ŸG .É¡JÉ°†«H
º°SQ Óãe dP øe .áé«àædG ¤EG ƒ°Uƒ d IóFÉa
áYƒªéŸG ‘ á°†«H Y áeÓY ™°Vhh á°†«H c
HÉ e á°†«H Y áeÓY ™°VƒH AóÑdGh áeƒ ©ŸG
äÉ°†«ÑdG º°SQ »¡àæj .É Ñ°ùe áeƒ°SôŸG á°†«ÑdG J
áYƒªéŸG ‘ á°†«H ôNCG Y áeÓY ™°Vh ™e
ájôM º ©àe µd ¿CG ¤EG IQÉ°TE’G QóŒh .áeƒ ©ŸG
°UƒàdG •öûH ÉÑ°SÉæe Gôj …òdG AGôLE’G QÉ«àNG
.IƒLôŸG áé«àædG ¤EG
54
(ájOôa ºK á«YÉªL áHƒLCG - Ö«JôJ ¿hóH 4 ¤EG 1 øe) OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb :»ægòdG ÜÉ°ù G
3h ÖfGQCG áYƒª› ã“ IQƒ°U º ©àŸG ßMÓj

ƒg Üƒ £ŸGh Oó©dG áØ àfl Qõ÷G øe äÉYƒª›
ÖfGQC’G áYƒª› ™e IQOÉ àŸG áYƒªéŸG J ójó–
.§îH É¡£HQh
,ÚàYƒª› ã“ IQƒ°U (I)º ©àŸG ßMÓj

,IÒ¨°U äÉMÉØJ Y …ƒà– ¤hCG áYƒª›
¿ƒ jh .IÒÑc äÉMÉØJ øe ¿ƒµàJ á«fÉK áYƒª›h
.ö†NC’ÉH ¿ƒ j Ée Qó H ôªMC’ÉH äÉMÉØJ
äÉcƒ°Th ¿ƒë°U É¡« Y ádhÉW (I)º ©àŸG ßMÓj

øjƒ àH dPh öUÉæ©dG òg ÚH ¿QÉ jh .ÚcÉµ°Sh
äÉcƒ°ûdG ãe .ádÉ G °Uƒd áÑ°SÉæŸG äÉbÉ£ÑdG
.äÉcƒ°ûdG øe bCG ¿ƒë°üdG ,ÚcÉµ°ùdG øe ÌcCG
áfQÉ ª a ,AÉ«°TCG »àYƒª› áfQÉ e ÓN ¬£Ñ°V »¨Ñæj Ée Y ó«cCÉàdG IOÉYEGh ôcòJCG øcQ äÉjƒàfi IAGôb ºàJ :ôcòJCG
.§N á£°SGƒH § H Ö c c É°üjEG ‘ ãªàj AGôLE’Éa .øcôdG Gòg ‘ áeƒ°SôŸG §£ dG áYƒª›h ÜÓµdG áYƒª›
⁄h Ö µH §b c §HQ ” ¿EG ÉeCG .§£ dG øe ÌcCG ÜÓµdG ¿CG dP æ©ªa § H §Hôj §N ¿hóH ÌcCG hCG Ö c » H ¿EÉa
øe ÌcCG §£ dG ¿CG »æ©j Gò¡a Ö µH §HQ ¿hóH ÌcCG hCG §b » H GPEG ÉeCG .§£ dG Qó H ÜÓµdÉa §HQ ¿hóH º¡æe …CG Ñj
.ÜÓµdG
55
4 1
:á«é«JGÎ°SGh á«é¡æe ±GógCGh ™HÉW äGP äÉª ©àdG QÉ°†ëà°SG »¨Ñæj
;(á«JÉ«°VÉjQ áHÉàc ¤EG ádCÉ°ùŸG ¢üf ‘ ájƒ¨d äGQÉÑY áªLôJ ) ádCÉ°ùe ¢üf áLò‰
;á Môe ‘ ¬ M ÖLƒà°ùj á«JÉ«°VÉjQ ádCÉ°ùe øª°V , GDƒ°S øY áHÉLEÓd §«£îàdG
.IóMƒH á°UÉÿG º ©àdG äÉYƒ°Vƒe øe º ©J ´ƒ°Vƒe øe ÌcCG «XƒJ »Yóà°ùJ ádCÉ°ùe M
á«ª°ùJ ,9 ¤EG 5 øe OGóYC’G ±ô©J ÒÑ©J Oó©dG ¿CG (I)º ©àŸG Qój óëH GóM °UGƒàdG
.Ó«ã“h áHÉàch É¡jƒà– »àdG AÉ«°TC’G øe ºc øY
;IQOÉ àeh áØ àfl äÉYƒª›
4 ¤EG 1 øe OGóYC’G ±ô©àj
á«ªbQ áHÉàch á«ª°ùJ :É¡ØXƒjh
;Ó«ã“h
áHÉàc 4 ¤EG 1 øe OGóYC’G Öàµj
;á«ªbQ
;4 ¤EG 1 øe OGóYC’G RƒeQ º°Sôj
õeQh Oó©dG ƒdóe ÚH §Hôj
eÉ©àdG ‘ dP óîà°ùjh ,¬ª°SGh
øª°†àJ á£«°ùH á«JÉ«M bGƒe ™e
;GOGóYCG
äÉYƒª› øª°V ICÉ°ûæŸG äÉYƒªéŸG «æ°üJh …´ƒædG , µ°ûdG ,¿ƒ dG : áæ«©e á«°UÉÿ É©ÑJ äÉYƒª› AÉ°ûfEG
.á HÉ°ùdG ±Éæ°UC’G
56
.
áYƒª› ,äÉ©HôŸG áYƒª› ,IÒÑµdG äÉã ãŸG áYƒª› ,AGö†ÿG ¢UGôbC’G áYƒª› :ájQhö†dG RGƒ dG
áYƒª› ÓbC’G áYƒª› ,QÉéMC’G áYƒª› ,á«Hƒ dG äÉÑM áYƒª› , ƒØdG äÉÑM
.(áaÉØ°T ¢SÉ«cCG) :äÉÑ«°ûÿG
.…QhO µ°ûH ª©dÉH É« dG Y ÉØWC’G ÜhÉæàj ,áª¡ŸG RÉ‚EÉH µàj É¡d ÉHhóæe áYƒª› c ÜóàæJ
.áÑ Y NGO AÉ«°TC’G áYƒª› Y á ªà°ûŸG ¢SÉ«cC’G ‹GƒàdG Y ™°†j : hC’G jôØdG
Y á ªà°ûe ¢SÉ«cCG ™°Vh …CG . ª©dG ¢ùØæH É« dG ¤EG ƒYóJ ådÉãdG jôØdG ¤EG ádÉ°SQ æH µàj : ÊÉãdG jôØdG
¢ù«µdG ‘ áYƒ°VƒŸG AÉ«°TC’G Qƒ°U É¡« Y âª°SQ ábÉ£H øY IQÉÑY »g ádÉ°SôdG .áeƒ ©ŸG áYƒªéŸG ™e IQOÉ àe äÉYƒª›
´ÓW’G ¿hO AÉ«°TC’G IQƒ°U á¶MÓÃ ¬àYƒª› Å°ûæj ¿CG ådÉãdG jôØdG Y h ,ÊÉãdG jôØdG ±ôW øe É¡©aQ ºàj h
. hC’G jôØdG ¬H Éb Ée Y
¿CG ,ádÉ G òg ‘ …Qhö†dG øe ¢ù«d ¬fCG Y ,QGhOC’G OÉÑJ ™e ª©dG ¢ùØæH É« dG ºàj
øY IQÉÑY »g iôNCG ádÉ°SQ æj ¿CG »¨Ñæj ÊÉãdG jôØdÉa ,AÉ«°TC’G ¢ùØf Y á ªà°ûŸG IQOÉ àŸG äÉYƒªéŸG «æ°üJ ºàj
¿CG ó©H Gòµg h . jôØdG AÉ°†YCG Ñb øe ¬« Y ØJG Ée hCG äÉeÓ©H hCG § æH AGƒ°S «ãªàdG ¿ƒµj h .áeƒ ©ŸG áYƒªéª d «ã“
¿CG ådÉãdG jôØdG Y , ¢ù«µ d á ã‡ ábÉ£H ™aôj ¿CG ÊÉãdG jôØdG Y áÑ ©dG hCG ¥hóæ°üdG ‘ ¢ù«µdG hC’G jôØdG ™°†j
.¥hóæ°üdG ‘ É¡©°†j h .á ãªŸG áYƒªéŸG ™e IQOÉ àŸG äÉYƒªéŸG æ°üj
bÉædG jôØdG Y •Î°ûj å«ëH «ãªàdG øe ôNBG iƒà°ùe ¤EG É àf’G ºàj •É°ûædG Gòg ‘
ÜGƒé d OGó©àdÉH Gƒæ«©à°ùj ¿CG Úª ©àŸG Y ¢VôØj É‡ ,ájƒØ°T ádÉ°SQ f ¤EG CÉé j H ,äÉbÉ£ÑdG ª©à°ùj ’CG ádÉ°Sô d
?¢ù«µdG ‘ Éæ©°Vh ºc : GDƒ°ùdG Y
õéæ«°S .AÉ«°TC’G øe ¥hóæ°üdG ‘ Éæ©°Vh ºc ÊÉãdG jôØdG CÉ°ùj h ¥hóæ°üdG ‘ É°ù«c hC’G jôØdG ™°†«°S Gòµg h
.ÜGƒ÷G ´Éª°S ó©H ª©dG ådÉãdG jôØdG
ádÉ©a IGOCG ÉgQÉÑàYÉH ,äÉYƒªéª d á ãªŸG RƒeôdG á£°SGƒH ádÉ°SôdG ¿ƒµJ ¿CG •É°ûædG ‘ •Î°ûj
,Oó©dG ¢ùØf Y á ªà°ûŸG äÉYƒªéŸG c ãÁ õeôdG ¿CG dP ,ó¡é d GOÉ°üàbG ÌcCGh
hCG Óãe AÉ«°TC’G øe OóY º°SQ óÑa ,óëH GóM °UGƒàdG äÉ«æ J ¤EG h «ãªàdG ¤EG h ƒ°SôdG ¤EG Aƒé dG øe Éæ«Ø©jh
.4 Oó©dG ábÉ£H Éª©à°SÉH »Øàµf .…§ ædÉH É¡ «ã“
ºàjh á©HQCG ±hô ÉH áHƒàµe äÉbÉ£ÑH ÉbQC’ÉH áHƒàµŸG OGóYC’G äÉbÉ£H GóÑà°SG ºàj
:á©HQC’G ¥hóæ°üdG ¬LhCG Y ƒ°üë d äÉbÉ£ÑdG ¥É°üdEG
;¥hóæ°üdÉH áYƒªéŸG AÉ«°TCÓd Éª°SQ ã“ ábÉ£H ™°VƒJ hC’G ¬LƒdG Y

» j Éªc áYƒªéª d «ã“ Y …ƒà– ábÉ£H ¥É°üdEG ºàj ÊÉãdG ¬LƒdG Y
4 ÉbQC’ÉH áHƒàµe ábÉ£H ™°VƒJ ådÉãdG ¬LƒdG Y
á©HQCG ±hô`ë`dÉH áHƒàµe ábÉ£H ™°VƒJ ™HGôdG ¬LƒdG Y
57
(ájOôa ºK á«YÉªL áHƒLCG) 4 ¤EG 1 øe OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb
¿CG GQOEG Y (I)º ©àŸG IóYÉ°ùe LCG øe

äÉYƒª› É¡jƒà– AÉ«°TC’G øe ºc øYÒÑ©J Oó©dG
¢UGôbCG 3 ƒ`````°SQ ßMÓj IQOÉ àeh á```Ø àfl
ôNCG ¢Uôbh ¿ÉK hóL ‘ ¿É°Uôbh , hóL ‘
¢UGôbCG áYƒª› c °üj ºK ,ådÉK hóL ‘
IóMGh iƒ Mh ¿ÉàdÉ JôH .iôNCG AÉ«°TCG áYƒªéÃ
áYƒª› c ÚH §Hôj GÒNCGh .iôNCG ¬cGƒa 3 ºK
.3h 2h 1 OGóYC’Gh AÉ«°TCG
¿ƒ°ù éj IöSCG OGôaCG ã“ IQƒ°U º ©àŸG ßMÓj

.iƒ G hÉæJh …É°ûdG Üöûd ádhÉW ƒM
OóY Qó H äÉfÉN øjƒ J,AÉ«°TC’G OGó©J ƒg Üƒ £ŸG
AÉ«°TCG áYƒª› µd Ö°SÉæŸG Oó©dG áWÉMEG ,A»°T c
,ádhÉ£dG Y áYƒ°Vƒe
58
(ájOôa ºK á«YÉªL áHƒLCG) 1 ¤EG 4 øe OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb
áfÉN ¿ƒ jh ¬cGƒa áYƒª› c OóY (I)º ©àŸG ó©j

.Ö°SÉæŸG Oó©dG
.Ö°SÉæŸG Oó©dÉH AÉ«°TCG áYƒª› c °üj
á«ªbQ áHÉàc 4h 1,2,3 OGóYC’G Öàµjh »ª°ùj

.4 ¤EG 1 øe OGóYC’G RƒeQ º°Sôjh
59
(ájOôa ºK á«YÉªL áHƒLCG) ( Ö«JôJ ¿hO 4 ¤EG 1 øe) OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb
.¢†©ÑdG É¡°†©H Y áYƒ°Vƒe »gh , Qó°U ÉŒG (»FGƒ°ûY Ö«JôJ ‘ 4 ¤EG 1 øe) äÉbÉ£ÑdG (I)PÉà°SC’G º°†j
.QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj .zäÉbÉ£ÑdG Y á°Vhô©ŸG OGóYC’G CGô f{ ƒ jh ¤hC’G ábÉ£ÑdG ô¡¶j
.(ájOôa ºK á«YÉªL áHƒLCG) äGôe 4 á« ª©dG òg QôµJ .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj .á«dGƒŸG ábÉ£ÑdG ô¡¶j
c öUÉæY ó©jh AÉ«°TCG äÉYƒª› º ©àŸG ßMÓj

.ábÉ£H c ‘ öUÉæ©dG OóY Öàµjh áYƒª›
ó©jh äÉLGQO ã“ äÉYƒª› º ©àŸG ßMÓj

»àdG áYƒªéŸG §îH §«ëjh áYƒª› c öUÉæY
.äÉLGQO 3 ÉgöUÉæY OóY
§îH §«ëjh öUÉæY äÉYƒªéŸ äÓ«ã“ ßMÓj

«ã“ hCG (4) ájOÉ«àYG áHÉàµH AGƒ°S 4 Oó©dG ãÁ Ée c
10 øe hóL ‘ áeƒ°Sôe ¢UGôbCG 4 á£°SGƒH 4
.áYƒaôe ój ™HÉ°UCG 4 hCG äÉfÉN
.Oó©dG Öàµjh áYƒª› c öUÉæY º ©àŸG ó©j
60
(ájOôa áHƒLCG) ( »FGƒ°ûY ¿hO 4 ¤EG 1 øe) OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb
ábÉ£ÑdG ô¡¶j .¢†©ÑdG É¡°†©H Y áYƒ°Vƒe »gh , Qó°U ÉŒG (Ö«JôJ ¿hóH 4 ¤EG 1 øe) äÉbÉ£ÑdG (I)PÉà°SC’G º°†j
ábÉ£ÑdG ô¡¶j .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj .zäÉbÉ£ÑdG Y á°Vhô©ŸG OGóYC’G CGô f{ ƒ jh ¤hC’G
.(ájOôa áHƒLCG) äGôe 4 á« ª©dG òg QôµJ .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj .á«dGƒŸG
YCG IQƒ°üdG á¶MÓe ÉØWC’G øe PÉà°SC’G Ö £j

IôéM ‘ äÉª ©àeh Úª ©àe ã“ »gh áëØ°üdG
ádhÉW ƒM ¿ƒ°ùdÉL ºgh IPÉà°SCG ™e ¢SQódG
ó©jh .ádhÉ£dG Y á«°SQóe äGhOCG ¿ƒ©°†jh
ôJÉaOh , ÓbCG øe á«°SQóŸG äGhOC’G (I)º ©àŸG
áfÉÿG ‘ öUÉæ©dG c OóY ¿ƒÑàµjh äÉ¶Øfih
.áÑ°SÉæŸG
áfÉN :ÚàfÉN øe áfƒµe äÉbÉ£H º ©àŸG ßMÓj

OóY áHÉàµd iôNCG áfÉNh ¢UGôbC’G øe OóY º°Sôd
ábÉ£ÑdG ¢ùØf ‘ ¢UGôbC’G OóY Öàµjh ¢UGôbC’G òg
ábÉ£ÑdG ¢ùØf ‘ ÜƒàµŸG Oó©dG Ö°ùM É°UGôbCG º°Sôj hCG
.É°†jCG
.ádÉM c ‘ AÉ«°TC’G OóY Qó H äÉfÉN ¿ƒ j
.É«aôMh É«ªbQ áHƒàµe »gh ,áØ àfl äÉYƒª› É¡jƒà– »àdG AÉ«°TC’G øe ºc øY ÒÑ©J 4 ¤EG 1 øe OGóYC’G
61
4 1 4 ‫ا ﱠَﻟﺪ ْر ُس‬
äÉ«ªµ d IöTÉÑe áfQÉ e RÉ‚EG Qò©àj ÉeóæY ¢Uƒ°üÿÉH Oó© d æ©e AÉ£YEG øe (I) º ©àŸG Úµªàd á«°SÉ°SCG äÉ«©°Vh ó f
¢Uƒ°üÿÉH Oó©dG á«dÉ©a ô¡¶J ,iôNC’G øY á«ªc c OÉ©àH’ dPh .áeõëH áeõM hCG óëH GóM °UGƒàdG Éª©à°SÉH
(I) º ©àŸG CÉé j (¢†©ÑdG øY Éª¡°†©H øjó©àÑe ÚÄ«°ûd ÚdƒW áfQÉ Ÿ Óãe ) øjQGó e áfQÉ Ÿ É M’h .OGó©àdG á£°SGƒH º ©àª d
PÉîJÉH ãªàJ Oó© d ä’Éª©à°S’G òg ,¢SÉ« dG IGOCG Éª©à°SÉH hCG (QÉ«Y ) ¢SÉ« e f ÈY ,ôjOÉ ŸG ò¡d á«ªbQ äGQÉÑ©d
.á °ù °S ‘ ™°Vh áª¡Ÿ IGOCG
0 øe - 9¤EG 1 øe OGóYC’G áfQÉ e É¡ÑJôjh 4 ¤EG 1 øe OGóYC’G ¿QÉ j óëH GóM °UGƒàdG
.10¤EG ;RƒeôdG Éª©à°SÉH ºK RƒeQ ¿hóH IAGôb 4 ¤EG 1 øe OGóYC’G ±ô©J
. 30 ¤EG 0 øe OGóYC’G áfQÉ e É«°übÉæJh ÉjójGõJ IóMƒdÉH ó©j .Ó«ã“h áHÉàch
;Ú©e OóY øe ÉbÓ£fG
,OGóYC’G øe áYƒª› ÖJôj
.…Oó©dG §jöûdG Y É¡ ãÁh
.Ö°SÉæŸG Oó©dG áHÉàµH (I) º ©àŸG ÖdÉ£j h ¢UGôbCG äÉYƒª› É¡« Y âª°SQ äÉbÉ£H hCG ƒ°SQ (I)PÉà°SC’G ó j
.ìGƒdC’G Y áÑ°SÉæŸG äÉeÓ©dG OóY º°SôH Úª ©àŸG áÑdÉ£e h 4 ¤EG 1 øe OGóYC’G äÉbÉ£H ó j
.ìGƒdC’G Y É¡àHÉàµH Úª ©àŸG áÑdÉ£e h 4 ¤EG 0 øe OGóYC’G AÓeEG
äGQõL 4 h ÖfGQCG 3 ã“ Qƒ°U hCG ƒ°SQ :ájQhö†dG RGƒ dG

.¬àjDhôH ÉØWCÓd íª°ùj ’ µ°ûH Úª°SôdG º°Sôj hCG ÚJQƒ°üdG (I)PÉà°SC’G ©j
62
: ƒ dÉH äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG ¤EG ¬Lƒàj h
.ÖfGQC’G øe ôNBG OóY öùjC’G ÖfÉ÷G Y h äGQõ÷G øe OóY IQƒÑ°ùdG øe øÁC’G ÖfÉ÷G Y
°üëj ¿CG øµÁ g : ‹ÉàdG GDƒ°ùdG Y ójóL øe É¡bÓZEG ó©H áHÉLEÓd Úª°SôdG Gƒ¶MÓàd Iõ«Lh IóŸ IQƒÑ°ùdG íàaCÉ°S
? IóMGh IQõL Y ÖfQCG c
…öüÑdG GQO’ÉH AÉØàc’G hCG áeƒ°SôŸG AÉ«°TC’G OGó©J ¤EG Aƒé dG ¤EG º¡©aO h ÉØWC’G õ«Ø– øe •É°ûædG Gòg øµª«°S
.iôNCG á«æ àH ¿ƒæ«©à°ùj ób hCG
ƒg h .É¡H GƒfÉ©à°SG »àdG á«æ àdÉH º¡FÓeR QÉÑNEGh º¡àHƒLCG ôjÈàH ÉØWC’G (I)PÉà°SC’G ÖdÉ£j ¿CG ø°ùëà°ùj ÉM c Y
… ÒZ h …öüÑdG QGOE’G h OGó©àdG É› ‘ ÉØWC’G äGQób ¢ü«î°ûJ øe (I)PÉà°SC’G øµª«°S •É°ûf
OGó©J hCG óëH GóM °UGƒàdG á«æ J ¤EG Aƒé dG hCG Qƒ°üdG Öjô J jôW øY áHƒLC’G øe ócCÉà d IQƒÑ°ùdG íàa ºàj dP ó©H
.äGQõ÷G øe bCG ÖfGQC’G ¿C’ IQõL Y °üë«°S ÖfQCG c ¿CG ¤EG ƒ°Uƒ d IóM Y áYƒª› c
.º°SQ c â– ájOó©dG ábÉ£ÑdG ™°Vh ºàj dP ó©H
3 4
4 > 3 Öàµfh 3 øe ÈcCG 4 hCG 3 < 4 Öàµf h 4 øe ô¨°UCG 3 ƒ f øjOóY áfQÉ Ÿ ¬fCG ƒ «d (I)PÉà°SC’G Nóàj h
63
(4 ¤EG 1 øe) IQƒÑ°ùdG Y Üƒàµe OóY ™e Ahô ŸG Oó©dG áfQÉ eh 4 ¤EG 1 øe OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb
: CÉ°ùjh (…ójGõJ Ö«JôJ ‘ 4 ¤EG 1 øe) ábÉ£H ô¡¶jh IQƒÑ°ùdG Y (4 ¤EG 1 øe GOóY ºK) z3{ Oó©dG (I)PÉà°SC’G Öàµj
ô¨°UCG{ hCG zÈcCG{ äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj z? 3 …hÉ°ùj hCG 2 øe ô¨°UCG hCG ÈcCG ábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG g{
.zhÉ°ùe{ hCG
FÉ°ùe á¡LGƒŸ (I)º ©àª d á°UôØdG áMÉJEG QÉWEG ‘

‘ á ãªàŸGh Iô¶àæŸG ¬JGQÉ¡e ôjƒ£Jh åëÑ d
.á«JÉ«°VÉjQ øjQÉ“ ¤EG á«¶Ø dG FÉ°ùŸG áªLôJ
áHƒàµe ádCÉ°ùe øe ¢SQódG Gòg ‘ ¥Ó£f’G ”
Y (I)º ©àŸG IóYÉ°ùŸ dPh hóL ‘ á ã‡h
¬JGQÉ¡e AÉæZE’ FÉ°ùŸG øe ´ƒædG Gòg ™e eÉ©àdG
.áYƒæàe øjQÉ“h IójóL á£°ûfCG ÓN øe
:»J’Éc ƒg Üƒàµe ¢üf ‘ ádCÉ°ùŸG â ã“
iód °†ØŸG ¿Gƒ« G øY ÉØWC’G ¢†©H áéjóN âdCÉ°S
áHƒLC’G âfhOh .ÖfQC’G CG § dG CG Ö µdG .º¡æe c
hó÷G IAGôbh ¢üædG IAGôb ƒg Üƒ £ŸG . hóL ‘
ã“ »àdG RƒeôdG OóYh äÉª µdGh ƒ°SôdG á¶MÓeh
dP ó©H ,¿Gƒ«M c ¿ƒ °†Øj øjòdG ¢UÉî°TC’G OóY
ádhÉëŸ hó÷G ƒMh ¢üædG ƒM ¢TÉ f íàa ºàj
‘h . FÉ°ùŸG øe ´ƒædG Gòg ™e eÉ©àdG á jôW º¡a
OóY ójó– Y ª©j ¿CG (I)º ©àe c øe Ö £j ÉàÿG
¿ƒ °†Øj øjòdG OóY ºK .§ dG ¿ƒ °†Øj øjòdG ÉØWC’G
øe Òãc iód °†ØŸG ¿Gƒ« G ójó– GÒNCGh .ÖfQC’G
.¬àbÉ£H øjƒ Jh ÉØWC’G
É¡fQÉ jh AÉ«°TCG áYƒª› c OóY º ©àŸG Öàµj
.OóY ÌcC’G áYƒªéŸG §îH §«ëjh
AÉbQR ¢UGôbCG 3h AGôªM ¢UGôbCG 4 º°Sôj
.GOóY bC’G ¢UGôbC’G áYƒª› §«ëjh
64
øjOó©dG áfQÉ eh (4 ¤EG 1 øe) øjOóY »àbÉ£H IAGôb
.z?øjOó©dG øjòg ÚH øe ô¨°UC’G hCG ÈcC’G Oó©dG ƒg Ée{ : CÉ°ùjh âbƒdG ¢ùØf ‘ (4 ¤EG 1 øe) øjOóY (I)PÉà°SC’G ô¡¶j
§îH §«ëjh øjOó©dG Öàµjh áYƒª› c ó©j

.OóY ÈcCG
.RƒeQ ¿hóH á HÉ°ùdG á£°ûfC’G ‘ áfQÉ ŸG â“

øe >h < øjõeôdG Éª©à°SG ºàj •É°ûædG Gòg ‘
c ‘ ¢UGôbC’G OGó©àH º ©àŸG áÑdÉ£e ÓN
c áfQÉ e ºK áÑ°SÉæŸG ábÉ£ÑdG ‘ ¬àHÉàch áYƒª›
.Ö°SÉæŸG õeôdG ™°Vhh øjOóY
øjOó©dG ¿QÉ jh áYƒª› c ‘ äGôµdG ó©j

.Ö°SÉæŸG õeôdG Éª©à°SÉH
¿ƒ jh ÚàYƒª› ‘ áÑJôe GQÉgRCG ßMÓj

áfƒ e IôgR ¿ÉK ¿CG Éª Y ádÉM c ‘ IôgR ™HGQ
.ôªMC’ÉH
65
(4 ¤EG 1) øe IQƒÑ°ùdG Y Üƒàµe OóY ™e Ahô ŸG Oó©dG áfQÉ eh (Ö«JôJ ¿hóH ) øe OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb
: CÉ°ùjh (Ö«JôJ ¿hóH 4 ¤EG 1 øe) ábÉ£H ô¡¶jh IQƒÑ°ùdG Y (4 ¤EG 1 øe GOóY ºK) z2{ Oó©dG (I)PÉà°SC’G Öàµj
ºK á«YÉªL áHƒLCG) äGôe 4 á« ª©dG òg QôµJ .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj .á«dGƒŸG ábÉ£ÑdG .zhÉ°ùe{ hCG
.(ájOôa
øe áYƒª› (I)º ©àŸG ÖJôj •É°ûædG Gòg ‘

dPh ,…Oó©dG §jöûdG Y É¡ ãÁh OGóYC’G
.áÑ°SÉæŸG áfÉÿG ‘ OóY c áHÉàµH
§«ëjh Oó©dG Ö°ùM áÑ°SÉæe ábÉ£ÑH º°SQ c °üj

.OóY ô¨°UCG
OóY Ö°ùM áÑJôe áWöTCG 4 ‘ •É°ûædG ãªàj

.4 ¤EG 1 øe É¡æjƒ J »¨Ñæj hCG áfƒ ŸG äÉfÉÿG
áÑJôŸG OGóYC’G áHÉàch äÉfÉÿG øjƒ J ƒg Üƒ £ŸG

.ÈcC’G ¤EG ô¨°UC’G øe
66
øjOó©dG áfQÉ eh (4¤EG 1 øe) øjOóY »àbÉ£H IAGôb
ÉØWC’G áYƒªéŸ IQƒ°U ‘ •É°ûædG ãªàj

¿ƒfƒµjh ä’hÉW 3 ƒM ¿ƒ°ù éj äÓØ£dGh
hCG ÉØWCG 4h 3h 2 øe äÉYƒª› 3 ‹ÉàdÉH
¢UÉî°TC’ RƒeQ ã“ äÉYƒª› 3 ºK äÓØW
.RƒeQ 4h3h2 øe ¿ƒµàJ dòc »gh
áYƒª› c ÚH (I)º ©àŸG §Hôj ¿CG ƒg Üƒ £ŸG

4 áYƒª› §HQ æ©Ã ÉØWC’G áYƒªéÃ RƒeôdG
Ö°ùM §HôdG ºàj Gòµgh ÉØWCG 4 áYƒªéÃ RƒeQ
.IQOÉ àŸG äÉYƒªéŸG §HQ …CG Oó©dG
âª°SQ äÉfÉN 10 øe äÉbÉ£H (I)º ©àŸG ßMÓj

óMGh ¢Uôb hC’G ábÉ£ÑdG ‘ ¢UGôbCG É¡JÉfÉN ‘
‘h ¢UGôbCG 4 áãdÉãdG ‘h ¢UGôbCG 3 á«fÉãdG ‘h
OóY ãÁ OóY ábÉ£H c â– .¿É°Uôb á©HGôdG
.¬ëë°üjh CÉ£N c §«ëj áeƒ°SôŸG ¢UGôbC’G
áYƒª› c OóY áHÉàch ¢UGôbCG äÉYƒª› áfQÉ e ÓN øe RƒeôdG Éª©à°SÉH áfQÉ ŸG á jô£H ÒcòàdG ºàj
.É¡Ñ«JôJh
67
1 ‫اَﻟﻮﺣﺪة‬
èFÉàædG jôØJ ¿EÉa ,äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG äÉÑ°ùàµe Ëƒ Jh 4 ¤EG 1 øe á HÉ°ùdG ¢ShQódG á£°ûfCG ´ƒª› RÉ‚EG ôKEG Y
‘ äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG ¬LGƒJ âdGR Ée »àdG äÉHƒ©°üdG °ûc Y (I)PÉà°SC’G óYÉ°ù«°S ájOôØdG Ëƒ àdG äÉbÉ£H á£°SGƒH
‘ áÑ°ùf YCG â é°S »àdG äGQó dGh äGQÉ¡ª d ºYódG á£°ûfCG QÉ«àNG ‘ ájƒdhC’G AÉ£YEG LCG øe dPh .ÖfGƒ÷G ¢†©H
.iôNC’G äÉfƒµŸG á£°ûfCG àîÃ hCG »ægòdG ÜÉ°ù G á£°ûfCÉH ©àj Éª«a AGƒ°S ,zÜ{ äÉfÉN ‘ dP ó©Hh zê{ äÉfÉN
.Úª ©àŸGh äÉª ©àŸG Å««ØàH íª°ùJ á«Áƒ J á£°ûfCG RÉ‚EG ó©H ,áKÉãdGh á«fÉãdG Úà°ü G ÓN ºYódG Gòg ºàjh
Ëƒ àdG Gòg Aƒ°V Yh Úà HÉ°ùdG Úà°ü G ‘ ¬ªYO ” Ée Ëƒ J IOÉYEG …CG ,ºYódG ôKCG Ëƒ àd á©HGôdG á°ü G ¢ü°üîJ
.äÉª ©àdG AÉæZEGh Iõcôe á÷É©Ÿ á°ùeÉÿG á°ü G ¢ü°üîJ
ÑJ É‰EGh ,ádhó÷G ò¡d IQhö†dÉH É¡Ñ«JôJ ™°†îj ’ á°SGôµdÉH áMÎ ŸG ´ƒÑ°SC’G Gòg á£°ûfCG ¿CG ¤EG IQÉ°TE’G QóŒ
.äÉÁƒ àdG èFÉàæd áªFÓŸGh ¢Vô¨dÉH »ØJ »àdG á£°ûfC’G QÉ«àN’ IPÉà°SC’Gh PÉà°SCÓd á«MÓ°üdG
ºK Égó©jh øjó«dG ™HÉ°UCG IQÉ°TEG (I)º ©àŸG ßMÓj

.áYƒaôŸG ™HÉ°UC’G Qó H É°UGôbCG º°Sôj
1 OGóYC’G ã“ äÉbÉ£H ™HQCG (I)º ©àŸG ßMÓj
4 ¤EG 1 øe OGóYCÓd ó«dG ™HÉ°UCG IQÉ°TEGh 3h 4h 2h
.Ö°SÉæj ÉÃ OóY ábÉ£H c °üj ºK
äÉfÉN 3 ‘ ¢UGôbCG ƒ°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj
.áfÉN c â– ÜƒàµŸG (4 ¤EG 1 øe) Oó©dG CGô jh
áfÉN c NGO ¢UGôbC’G º°SQ É“EG ¬æe Üƒ £ŸG
.É¡à– ÜƒàµŸG Oó©dG Qó H
äÉfÉN 3 ‘ ¢UGôbCG ƒ°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj
.áfÉN c â– ÜƒàµŸG (4 ¤EG 1 øe) Oó©dG CGô jh
NGO IóFGõdG ¢UGôbC’G Ö£°T É“EG ¬æe Üƒ £ŸG
áfÉN c NGO ¢UGôbC’G OóY íÑ°ü«d áfÉN c
.É¡à– ÜƒàµŸG Oó©dG Qó H
68
.(ájOôa ºK á«YÉªL áHƒLCG- Ö«JôJ ¿hóH 4 ¤EG 1 øe) OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb :»ægòdG ÜÉ°ù G
¢Vhô©ŸG Oó©dG g{ : CÉ°ùjh (4 ¤EG 1 øe) ábÉ£H ô¡¶jh IQƒÑ°ùdG Y (4 ¤EG 1 øe GOóY ºK) z3{ Oó©dG (I)PÉà°SC’G Öàµj
.zhÉ°ùe{ hCG ô¨°UCG{ hCG zÈcCG{ äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj z? 3 …hÉ°ùj hCG 3 øe ô¨°UCG hCG ÈcCG ábÉ£ÑdG Y
.øjOó©dG áfQÉ eh (4 ¤EG 1 øe) øjOóY »àbÉ£H IAGôb :»ægòdG ÜÉ°ù G

øjòg ÚH øe ô¨°UC’G hCG ÈcC’G Oó©dG ƒg Ée{ : CÉ°ùjh âbƒdG ¢ùØf ‘ (4 ¤EG 1 øe) øjOóY (I)PÉà°SC’G ô¡¶j
.z? øjOó©dG
¿GQƒØ°üY) Éeƒ`````````°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj

™HQCG ;ÒaÉ°üY áKÓK ;IóMGh á°TGôa ;¿ÉæKG
c â– ±hô ÉH ÜƒàµŸG Oó©dG CGô jh (äÉ°TGôa
OóY c Öàµ«a (á©HQCG ;áKÓK ;óMGh ;¿ÉæKG) º°SQ
. ÉbQC’ÉH
¬cGƒØdG øe Qƒ£°S áKÓK º°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj
c ÉeCG ÉbQC’ÉH ÜƒàµŸG Oó©dG CGô jh áfƒ e ÒZ
Oó©dG ¿ƒ j ¿CG ƒg (I)º ©àŸG øe Üƒ £ŸG .ô£°S
6 hC’G ô£°ùdG ‘ ßMÓj .¬cGƒØdG øe Ö°SÉæŸG
ßMÓj .äÉMÉØJ 4 ¿ƒ «a 4 Oó©dG É¡eÉeCG äÉMÉØJ
¿ƒ «a 3 Oó©dG É¡eÉeCG äGRƒe 6 ÊÉãdG ô£°ùdG ‘
äÉ°UÉLEG 4 ådÉãdG ô£°ùdG ‘ ßMÓj .äGRƒe 3
.Úà°UÉLEG ¿ƒ «a 2 Oó©dG É¡eÉeCG
äÉã ãe 3 : Éµ°TCG 9 º°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj
(¥QRCGh Ò¨°U ;ôªMCGh §°Sƒàe ;ö†NCGh ÒÑc)
; ¥QRCGh §°Sƒàe ; ôªMCGh ÒÑc) ¢UGôbCG 3h
; ¥QRCGh ÒÑc) äÉ©Hôe 3h (ö†NCGh Ò¨°U
òg «æ°üJ ” .(ôªMCGh Ò¨°U ; ö†NCGh §°Sƒàe
;äÉã ãe 3) µ°ûdG Ö°ùM hC’G ô£°ùdG ‘ Éµ°TC’G
, µ°ûdG ábÉ£H ¿ƒ «a (¢UGôbCG 3 ;äÉ©Hôe 3
ábÉ£H ¿ƒ «a ¿ƒ dG Ö°ùM ÊÉãdG ô£°ùdG ‘ âØæ°Uh
.¿ƒ dG
69
.Ú©LôÃ §ÑJôjh ¬Lƒe AÉ°†ØdG Gòg ¿ƒµH ¬«Yh »æ©j (I) Ø£ d áÑ°ùædÉH AÉ°†ØdG º«¶æJ ¿EG
:äÉgÉŒG çÓK ‘ hC’G ™LôŸG ãªàj
YCG - Ø°SCG
AGQh - ÉeCG
ÚÁ -QÉ°ùj
.ôNB’G ‘h ¬°ùØf OôØdG ‘ ÊÉãdG ™LôŸG ãªàjh
.ôNBÓd áÑ°ùædÉH ºK ¬°ùØf OôØdG äGòd áÑ°ùædÉH ájGóÑdG ‘ çÓãdG äÉgÉŒ’G QÉÑàYG »¨Ñæj
.É¡ª«¶æJh º«gÉØŸG òg ÜÉ°ùàcG ‘ Ø£ d áÑ°ùædÉH IÒÑc á«ªgCG GP AÉ°†ØdG º«¶æJ ‘ »gÉØ°ûdG hGóàdG Èà©jh
:äGAÉ°†a çÓK ÚH õ««ªàdG »¨Ñæj AÉ°†ØdG øY çóëàf ÉeóæY iôNCG á¡L øe
¬æµÁh .¬«a óLƒJ »àdG AÉ«°TC’G jô–h ¢ùŸ ™«£à°ùj Ø£ d ÜôbC’G AÉ°†ØdG ƒg le micro-espace : Ò¨°üdG AÉ°†ØdG
ÉjGhR øe ¬«a A»°T …CG iôj ¿CG ™«£à°ùjh AÉ°†ØdG Gòg êQÉN Ø£dG óLƒjh ,¬FGõLCG øY AÉ°†ØdG Gòg ‘ A»°T …CG õ«Á ¿CG
. Ø£dG É¡« Y Öàµj »àdG ÎaódG ábQhh , Ø£dG É¡« Y CGô j »àdG ádhÉ£dG ¬Lh ôcòf AÉ°†ØdG Gò¡d Éãªch .áØ àfl
øe ¬«a óLƒJ »àdG AÉ«°TC’G ™«ªL ájDhQ ¬d øµÁh Ø£dG ¬«a æàj …òdG AÉ°†ØdG ƒg :le méso-espace §°SƒàŸG AÉ°†ØdG
.¬«a ¢û«©j …òdG õæŸG hCG Ø£dG É¡H ¢SQój »àdG º°ù dG áYÉb ôcòf AÉ°†ØdG Gò¡d Éãªch áØ àfl ÉjGhR
µ°ûH ¬àjDhQ øµÁ ’h »FõL µ°ûH ’EG AÉ°†ØdG Gòg áHQÉ e hCG ájDhQ øµÁ ’ :le macro-espace ÒÑµdG AÉ°†ØdG
AÉ°†ØdG Gòg øY É« c GQƒ°üJ µ°û«d É¡æ«H §Hôjh áØ àfl äÉ«£©e ™ªéj ¿CG ¬« Yh ,AÉ°†ØdG Gòg NGO Ø£dG óLƒj .» c
.áæjóŸG hCG Ø£dG ¬«a ¢û«©j …òdG » G dòd Éãªch .¢Vô¨dG Gò¡d º°ù› hCG á£jôN Éª©à°SGh
¢û«©j …òdG AÉ°†ØdG ƒg §°SƒàŸG AÉ°†ØdGh ,¬jó«H Ø£dG ¬dhÉæj …òdG AÉ°†ØdG ƒg Ò¨°üdG AÉ°†ØdG ¿EÉa iôNCG IQÉÑ©Hh
.iôNCG §FÉ°Sh jôW øY OôØdG ö†ëà°ùj …òdG AÉ°†ØdG ƒg ÒÑµdG AÉ°†ØdGh ,¬«a
.ÒÑµdG AÉ°†ØdG GÒNCGh Ò¨°üdG AÉ°†ØdG ºK ,§°SƒàŸG AÉ°†ØdG øe £æJ MGôe ÈY ôÁ ¿CG »¨Ñæj AÉ°†ØdG º«¶æJ ¿EG
:çÓãdG äGAÉ°†Ø d áÑ°ùædÉH äÉë £°üŸG ¢ùØf Éª©à°SG øµÁh
(¢û«©ŸG hCG §°SƒàŸG AÉ°†ØdG) eÉeCG IôµdG ™°V
( hÉæŸG hCG Ò¨°üdG AÉ°†ØdG) áÑ© dG ÉeCG IôµdG ™°V
( ãªŸG hCG ÒÑµdG AÉ°†ØdG) »°SôµdG ÉeCG IôµdG ¿CG ÚÑàd IQƒ°üdG Y x áeÓY ™°V
70
ÚH äÓYÉØàdG àîÃ »YƒdG ‘ ºgÉ°ùjh Ø£dG iód AÉ°†ØdG º«¶æJ ‘ É«°SÉ°SCG Èà©j ôNBG ¤EG AÉ°†a øe É àf’G ¿EG
.É HÉ°S IQƒcòŸG ™LGôŸG
Éeh A»°ûdG êQÉN ÚHh ¬« Y …ƒàëj Éeh A»°ûdG NGO ÚH õ««ªàdG ,AÉ°†ØdG ‘ A»°T GQOEG »æ©j iôNCG á¡L øe
È©J »àdG Jh ,êQÉN :»g êQÉÿG øY È©J »àdG Jh , NGO :»g NGódG øY È©J »àdG äÉë £°üŸGh ¬« Y …ƒàëj’
iôNCG ¤EG á¡L øe QhôŸG øµÁ ’h Úà¡L ÚH °üØj §N ƒg ºîàdG .ºîàdG : »g êQÉÿGh NGódG ÚH °üØj Ée øY
.ºîàdG øe QhôŸG ¿hO
ƒîJ êQÉN ºîJ
2 á¡÷G NGO
3 á¡÷G 1 á¡÷G
:á«dÉàdG º«gÉØŸG ¢SQódG Gòg ‘ hÉæàf

. Y ,â– ,¥ƒa
.ÚH ,AGQh , ÉeCG
.QÉ°ù«dG øY ,Úª«dG øY ,QÉ°ùj ,ÚÁ
. ë §N ,ìƒàØe §N ,ºîJh á¡L ,êQÉN , NGO
É àf’G ºàj’h , ácô G Y óªà©J ,á«©bGh äÉ«©°Vh øe AÉ°†ØdG º«¶æàH á ©àŸG á£°ûfCÓd áÑ°ùædÉH ¥Ó£f’G ºàj
É¡ë«àJ »àdG ¢UôØdG ™«ªL QÉªãà°SG »¨Ñæj ¬fCG Éªc .áaó¡à°ùŸG º«gÉØŸG øe ÉØWC’G ºµ– øe ócCÉàdG ó©H ’EG áHƒàµŸG á£°ûfCÓd
.º«gÉØŸG òg Éª©à°S’ dPh ÉgÒZ hCG äÉYƒª› Y ÉØWC’G ™jRƒJh ÉÑ à°S’G ãe . ájOÉ«àY’G á«eƒ«dG á£°ûfC’G
äÉª ©àdGh FÉ°ùŸG M :AÉ°†ØdG º«¶æJ º«gÉØe ±ô©àj IÉ``« G äÉ``Ñ°ùàµe

.á«°Sóæ¡dG , Y ,ÚH ,AGQh , ÉeCG ,â– ,¥ƒa ,êQÉN , NGO º``«¶æJ ƒ``M á``«eƒ«dG
.QÉ°ù«dG øY ,Úª«dG øY ,ÚÁ ,QÉ°ùj .AÉ°†ØdG
,â– ,¥ƒa ,êQÉN , NGO :AÉ«°TCÓd áÑ°ùædÉH ¬©°Vƒe Oóëj
øY Úª«dG øY ,ÚÁ ,QÉ°ùj , Y ,ÚH ,AGQh , ÉeCG
.QÉ°ù«dG
,¥ƒa ,êQÉN , NGO :É¡°†©Ñd áÑ°ùædÉH AÉ«°TC’G ™°Vƒe Oóëj
,Úª«dG øY ,ÚÁ ,QÉ°ùj , Y ,ÚH ,AGQh , ÉeCG ,â–
.QÉ°ù«dG øY
,AGQh , ÉeCG ,â– ,¥ƒa ,êQÉN , NGO »ª°ùjh õ«Á
.QÉ°ù«dG øY ,Úª«dG øY ,ÚÁ ,QÉ°ùj , Y ,ÚH
.É¡Øæ°†jh ,á ¨ŸGh áMƒàØŸG •ƒ£ÿG ±ô©àj
.äÉ¡÷Gh ƒîàdG Oóëj
71
ÉgÒZh Qƒ°Uh Öàµeh ä’hÉW øe º°ù dG äGõ«¡Œ :ájQhö†dG RGƒ dG

.É«YÉªL •É°ûædG õéæj : ª©dG á¨«°U
º«gÉØŸG Éª©à°SÉH dPh É¡à– hCG ä’hÉ£dG Y áYƒ°VƒŸG AÉ«°TC’G øe áYƒª› ójó– áÑ©d ‘ •É°ûædG ãªàj
¿CG Ø£dG Yh ,Ëôc ádhÉW Y óLƒj ¥QRCG º b : ãe Ée A»°T ™bƒŸ ÉØWC’G óMCG ójóëàH dPh ,â– , Y
.º°ù dG áYÉªL Ñb øe QÉ«àN’G á« ªY Y jó°üàdG ºà«d òNCÉjh º dG ™bƒe Oóëj
¬àÑdÉ£eh ØW c ƒëf ¬LƒàdG ºàj ,IOófi ™bGƒe ‘ AÉ«°TCG ™°VƒH dPh •É°ûædG ‘ ÉØWC’G ™«ªL GöTEG ºàj
.¢SQódG øe áaó¡à°ùŸG º«gÉØŸG Éª©à°SÉH A»°ûdG ™bƒe ójóëàH
.»YÉªL µ°ûH ájGóH •É°ûædG õéæj : ª©dG á¨«°U

.ÉgÒZh Öàµeh ä’hÉW øe º°ù dG äGõ«¡Œ :ájQhö†dG RGƒ dG
:AGQhh ÉeCG Éª©à°SÉH dPh .øjôNBG ÉØWC’ áÑ°ùædÉH á ØW hCG ØW c ¢Sƒ L ™°Vƒe ójó– áÑ©d ‘ •É°ûædG ãªàj
?¬ª°SG Ée Ëôe ÉeCG ¢ù éj ØW
.(AGQh ÉeCG) Ú HÉ°ùdG Úeƒ¡ØŸG Éª©à°SÉH ôNBG ØW ™bƒe ójó– ¬æe Ö £jh ôNBG ØW ¤EG ØW ¬Lƒàj
ÉgÒZh »°SGôch ä’hÉW øe º°ù dG äGõ«¡Œ :ájQhö†dG RGƒ dG

.OGôaCG 5 øe äÉYƒª› ‘ ÉØWC’G ª©j ºK .»YÉªL µ°ûH •É°ûædG õéæj : ª©dG á¨«°U
øY hCG ôNBG ØW ÚÁ øY ¢Sƒ ÷ÉH º¡æe c áÑdÉ£Ÿ Iôé G ¤EG ƒNódGh ÉØWC’G ÉÑ à°SG IÎa Ó¨à°SG ºàj
dPh øjôNB’G ÉØWC’G ¢†©H ¢Sƒ L ¿Éµe øY ¢†©ÑdG º¡°†©H GƒdCÉ°ù«d ÉØWCÓd á°UôØdG £©J ºK , QÉ°ùj
.QÉ°ùjh ÚÁ Úeƒ¡ØŸG Éª©à°SÉH
áÑdÉ£e ºàJh .ádhÉW ƒM áYƒª› c ¢ù Œ å«ëH OGôaCG 5 øe IÒ¨°U äÉYƒª› ¤EG dP ó©H ÉØWC’G ´Rƒàj
.QÉ°ùjh ÚÁ Éª©à°SÉH ¢†©ÑdG º¡°†©Ñd áÑ°ùædÉH ÉgOGôaCG ¢Sƒ L ™bƒe ójóëàH áYƒª› c
72
øYh Ëôe QÉ°ùj øY ¥QÉW ¢ù éjh ¥QÉW ÚÁ øYh QóH QÉ°ùj øY Ëôe ¢ù Œ : ãe Oôa c ™bGƒe «ã“ ºàjh
. OÉY ÚÁ
:ájQhö†dG RGƒ dG
¢VQC’G Y áeƒ°Sôe •ƒ£N
ÓbCGh ¥GQhCG
.»YÉªL ªY : ª©dG á¨«°U
§N c Y Ò°ùdÉH ÉØWC’G áÑdÉ£eh ¢VQC’G Y ë §Nh ìƒàØe §N º°SôH áMÉ°ùdG ‘ ájGóH •É°ûædG õéæj
§ÿG Y Ò°ùdG ¿CG ÚM ‘ ,§ÿG óæY »¡àæj ìƒàØŸG §ÿG Y Ò°ùdG ¿ƒc ƒM º¡JÉ¶MÓe AGóHEGh ,IóM Y
.»¡àæj’ ¨ŸG
áMƒàØŸG •ƒ£ÿG øjƒ àH É¡æ«H õ««ªàdG ºàjh ,IQƒÑ°ùdG Y á ¨ŸGh áMƒàØŸG •ƒ£ÿG øe áYƒª› º°SQ ºàj dP ó©H
.ôNBG ¿ƒ H á ¨ŸG •ƒ£ÿG øjƒ Jh ¿ƒ H
.....á«°SQóe äGhOCG , ÉÑM ,iƒ e ¥Qh øe jOÉæ°U ,¢SQódG áYÉb :ájQhö†dG RGƒ dG
.É«YÉªL •É°ûædG õéæj : ª©dG á¨«°U
‘ ÉØWC’G CGóÑj ÉeóæY - áMÉ°ùdG ¤EG ¢SQódG áYÉb øe êhôÿG ÉØWC’G øe (I)PÉà°SC’G Ö £j : ¤hC’G á MôŸG
:á«dÉàdG á Ä°SC’G º¡« Y ™°†J ºK ¬fÉµe ‘ óMGh c Ñjh GƒØbƒàj ¿CG º¡æe Ö £j êhôÿG
?¿ƒÑgGP ºàfCG øjCG ¤EG
?áYÉ dG êQÉN íÑ°üJ àe
?áYÉ dG êQÉN óLƒj GPÉe
?áYÉ dG NGO óLƒj GPÉe
?(áYÉ dG êQÉN ØW º°SG (I)PÉà°SC’G QÉàîj) ¿Óa Ø£dG óLƒj øjCG
?(áYÉ dG NGO ØW º°SG (I)PÉà°SC’G QÉàîj) ¿Óa Ø£dG óLƒj øjCG
òg NGO áæ«©e AÉ«°TCG hCG äGhOCG ™°VƒH ÉØWC’G ¢†©H áÑdÉ£eh iƒ e ¥Qh øe jOÉæ°U Ú«©J : á«fÉãdG á MôŸG
:¬LQÉN iôNCG ºKh ¥hóæ°üdG NGO AÉ«°TCG QÉ«àNG ájGóÑdG ‘ ºàj .AÉ«°TC’G òg ™bƒe øY á Ä°SCG ìôW ºK ¥OÉæ°üdG
.iƒ ŸG ¥QƒdG jOÉæ°U ¢VƒY ë §N µ°T Y ¢VQC’G Y É¡©°Vhh ÉÑM QÉ«àNG øµÁ
êQÉNh NGO Óãe Éµ°TCG º°Sôjh ¢VQC’G Y hCG IQƒÑ°ùdG Y á ë •ƒ£N (I)PÉà°SC’G º°Sôj :áãdÉãdG á MôŸG
. Éµ°TC’G òg ™bƒe øY Ø£dG Y á Ä°SCG ™°†jh •ƒ£ÿG òg
73
: CÉ°ùjh (…ójGõJ Ö«JôJ ‘ 4 ¤EG 1 øe) ábÉ£H ô¡¶jh IQƒÑ°ùdG Y (4 ¤EG 1 øe GOóY ºK) z2{ Oó©dG (I)PÉà°SC’G Öàµj
.zhÉ°ùe{ hCG
¿hCGô jh IQƒ°üdG äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ßMÓj
dPh ádÉM c ‘ Ö°SÉæj ÉÃ ¿hCÓÁh áª« ©àdG
.Ö°SÉæj Ée º°SôH
.É¡eCG QÉ°ùj øY ¢ù Œ áéjóN

.¬eCG ÚÁ øY °Sƒj ¢ù éj
.»°SôµdG AGQh ÜC’G j
.IòaÉædGh ¢TGôØdG ÚH áÑàµŸG óLƒJ
.ÜCÓd æª«dG ó«dG Y x áeÓY ¿ƒ©°†j
. C’G ÚÁ øY Üƒ°SÉ G á°TÉ°T óLƒJ
.ÜC’G QÉ°ùj øY Üƒ°SÉ G á°TÉ°T óLƒJ
¢ü«î°ûJ øjÌ©àŸG ÉØWC’G øe (I)PÉà°SC’G Ö £j
.º«gÉØŸG òg ÜÉ©«à°S’ ádÉM c
ƒëf ô¶æJ á ØWh ÿG ¤EG ô¶æj ØWh ÉeC’G ¤EG ô¶æj ØW :áØ àfl äÉ«©°Vh ‘ ØW µd æª«dG ó«dG ¿ƒfƒ j
.QÉ°ù«dG ƒëf ô¶æJ á ØWh Úª«dG
.¬ª°SÉH ØW c ¿ƒ£Hôj
74
x AGôªM áeÓY ¿ƒ©°†jh Gó¡°ûe ¿ƒ¶MÓj

AGö†N áeÓYh IÒ°† G NGO ¿Gƒ«M Y
§îH ¿ƒ£«ëj ºK IÒ¶ G êQÉN ¿Gƒ«M Y
GôFÉW ö†NCG §îHh Iôé°ûdG Y GôFÉW ôªMCG
Iôé°ûdG â– GôFÉW ¥QRCG §îHh Iôé°ûdG ¥ƒa
IÒ°† G ¿ƒc øY ÒÑ©à d º©f ábÉ£H ¿ƒfƒ jh
.á ë
ábÉ£Hh ìƒàØŸG ó ©dÉH ìƒàØe ábÉ£H ¿ƒ£Hôj

¨ŸG ó ©dÉH ë
¿ƒ ªµjh áMƒd º°SôJ »gh á Ø£dG ¿ƒ¶MÓj

.¿ƒ H á¡L c ¿ƒfƒ jh ôªMC’ÉH ƒîàdG øjƒ J
.ö†NC’ÉH ¨ŸG §ÿG NGO äÉMÉØàdG ¿ƒfƒ j
™«£à°ùj ’ . ¨ŸG §ÿG IQÉN Iôc ¿ƒª°Sôj

äGôµ d á¡HÉ°ûe Iôc º°SQ äÓØ£dGh ÉØWC’G
ã“ áeÓY …CG (I)PÉà°SC’G Ñ j .áeƒ°SôŸG
.IôµdG
75
(4 ¤EG 1 øe) IQƒÑ°ùdG Y Üƒàµe OóY ™e Ahô ŸG Oó©dG áfQÉ eh (Ö«JôJ ¿hóH 4 ¤EG 1 øe) OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb
(»FGƒ°ûYÖ«JôJ ¿hóH 4 ¤EG 1 øe) ábÉ£H ô¡¶jh IQƒÑ°ùdG Y (4 ¤EG 1 øe GOóY ºK) z3{ Oó©dG (I)PÉà°SC’G Öàµj
zÈcCG{ äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj z? 3 …hÉ°ùj hCG 3 øe ô¨°UCG hCG ÈcCG ábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG g{ : CÉ°ùjh
.zhÉ°ùe{ hCG ô¨°UCG{ hCG
AGôª G QÉgRC’G äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG §«ëj

. ë §îH
.§ÿG Y ¢UGôbC’G ôªMC’ÉH ¿ƒfƒ j
.¬°ùØf ¿ƒ dÉH ƒîàdG º°SQ ¿ƒ ªµj
.¿ƒ H á¡L c øjƒ J ¿ƒ ªµj
ôªMC’ÉH IÉàØdG ÉeCG HÉ°ùàŸG ¢ü«ªb ¿ƒfƒ j

.ö†NC’ÉH IÉàØdG AGQh HÉ°ùàŸG ¢ü«ªbh
ö†NC’ÉHh ádhÉ£dG Y áNÉØf ôªMC’ÉH ¿ƒfƒ j

ó«cCÉàdG »¨Ñæj .É¡à– áNÉØf ôØ°UC’ÉHh É¡bƒa áNÉØf
¥ƒah ádhÉ£dG Y :Úeƒ¡ØŸG ÚH ¥ôØdG Y
.ádhÉ£dG
76
µd iöù«dG ó«dG äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ¿ƒ j

.á«©°VƒdG òg ¢ü«î°ûJ øµÁ .á ØW hCG ØW
±ô©à«d Ö°SÉæŸG ¿ÉµŸG ‘ Ì©àŸG Ø£dG ¢ù éj
.iöù«dG ójh æª«dG ój
Ø£dG ÚÁ øY Iôc ¥QRC’ÉH ¿ƒfƒ j

, QÉ°ùj øY Iôc ö†NC’ÉHh
QÉª G AGQh ÉfGƒ«M ôªMC’ÉH ¿ƒ£«ëj

ÉfGƒ«M ôØ°UC’ÉHh ÜódG ÉeCG ÉfGƒ«M ö†NC’ÉHh
.QÉª Gh Oô dG ÚH
á c c ™bƒeh ¿ƒÑ© j ºgh ÉØWC’G ¿ƒ¶MÓj

ôªMC’ÉHh §ÿG Y á µdG ¥QRC’ÉH ¿ƒfƒ jh
.§ÿG NGO á µdG ôØ°UC’ÉHh §ÿG êQÉN á µdG
äÉeƒ°SQ dòch á«°ùfôØdG á¨ dÉH É¡ HÉ j Éeh AÉ°†ØdG º«¶æàH á ©àŸG äÉë £°üŸGh º«gÉØŸG øcôdG Gòg øª°†àj : ôcòJnCG
.º«gÉØŸG òg æ©e ÚÑJ
77
1 h 3 ™ªL óæY »°† J »àdG ™ª÷G á«é«JGÎ°SEG º¡Ød OGó©àdG Y ÉØWC’G ÖjQóJ ájGóH ‘ ¢SQódG Gòg ´ƒ°Vƒe ãªàj
.3 Oó©dG OGó©àd 1 øe ¥Ó£f’G ¿hO 4 , 3 ƒ æa 3 øe AGóàHG ót ©dG
n £æj ¿CG
: Óãe µdG øe 4 h 4 øe ÚFõL 1 h 3 QÉÑàYGh Óãe 4 ºK 1 h 3 OGóYC’G ÚH ábÓ©dG º¡a ¤EG áaÉ°VEG
¢UGôbCG 4 …CG µdG øe AõL »g AGôª G ¢UGôbC’Éa ö†NCG ¢Uôbh AGôªM É¡æe ¢UGôbCG 3 µa ¢UGôbCG 4 Éæjód
‘ ºgGQO 7 É¡jód æ©Ã iöù«dG ó«dG ‘ ºgGQO 4 h æª«dG ó«dG ‘ ºgGQO 3 áÁôc iód .ö†NC’G ¢Uô d ôeC’G dòch
. c øe AõL 3 h µdG ƒg7 .É©e øjó«dG
øY ÒÑ©à d = h + øjõeôdG Éª©à°SGh OGóYCG IóY ¤EG É¡µ«µØJ øµÁ Éªc 4 h 3 Éªg øjOóY ¤EG 7 Oó©dG «µØJ ºàj Gòµgh
4+1+2=7 3+1+3=7 3 + 4 = 7 á«©ªL äÉHÉàc Éª©à°SÉH Oó©dG
.3 + 1 = 4 IGhÉ°ùŸGh = h + øjõeô d ád’O AÉ£YEG øe øµÁ á£«°ùH ¢ü°üb í«°Vƒàd á°Sƒª e äÉ«©°Vh Ëó J ¿EG
¥ƒØj ’ øjOóY ´ƒª› ÜÉ°ùM ´ƒª› ¤EG GOóY (I) º ©àŸG µØj 4 ¤EG 1 øe OGóYC’G ±ô©J
9 Éª¡Yƒª› ;OGóYCG IóY øe hCG øjOóY øe . Ó«ã“h á«ªbQ áHÉàch á«ª°ùJ
hCG / ¢ü«ª dG ¿ƒd Ö°ùM hCG á«°üî°ûdG AÉª°SC’G Ö°ùM äÉYƒª› ‘ Gƒ©ªàéj ¿CG ÉØWC’G øe IPÉà°SC’G hCG PÉà°SC’G Ö £j
IÒ¨°U äÉYƒª› ¤EG IÒÑµdG äÉYƒªéŸG A…õéàH ƒ j ºK .Óãe , C’G hCG ÜC’G º°SG hCG / á °†ØŸG á cC’G hCG / IƒNE’G OóY
.(I)PÉà°SC’G ÉgQÉàîj ÒjÉ©e Ö°ùM 5 ÉgOóY ¥ƒØj ’
¢ùØf hCG » G ¢ùØf ‘ ÚæWÉ dG{ ,zäÉæÑdG OóYh O’hC’G OóY{ ãe ÚàYƒª› OÉ–ÉH áYƒª› c øY ÒÑ©àdG ºàj ºK
.z¿hôNB’Gh QGhódG
78
á °†ØŸG á cC’G{ :Óãe ,øjOóY ´ƒª› …hÉ°ùj 5 ÉgOóY ¥ƒØj ’ áYƒª› c OóY IQƒÑ°ùdG Y (I)PÉà°SC’G Öàµj ºK
.zÉ«æH É°ü«ªb ¿ƒ°ùÑ j áKÓKh É°†«HCG É°ü«ªb ¿ƒ°ùÑ j º¡æe ¿ÉæKG ¢ùµ°ùµdG »g ÉØWCG á°ùªÿ
◆
. ÉØWCG 5 ¤EG 2 øe IÒ¨°U äÉYƒª› ‘ Gƒ©ªàéj ¿CG ÉØWC’G øe (I)PÉà°SC’G Ö £j
‘ ÚæWÉ dG{ ,zäÉæÑdGh O’hC’G{ ÉØWC’G ±ôW øe Égójó– ºàj ÚàYƒª› OÉ–ÉH áYƒª› c øY ÒÑ©àdG ºàj ºK
.ïdG ,z¿hôNB’Gh ÉØ£©e ¿ƒ°ùÑ j øjòdG{ ,z¿hôNB’Gh QGhódG ¢ùØf hCG » G ¢ùØf
áYƒªéŸG öUÉæY OóY áHÉàµH áYƒª› c º«°ù J ” «c øjôNB’G ™e º°SÉ J ¿CG áYƒª› c øe (I)PÉà°SC’G Ö £j ºK
.øjOóY ™ªL µ°T Y OGóYC’G áHÉàc Y ÉØWC’G (I)PÉà°SC’G óYÉ°ùjh .IQƒÑ°ùdG Y áYƒªéŸG …CGõL öUÉæY …OóYh
79
.2+1h 1+2 ÚYƒªéŸG ÜÉ°ùMh 2h 1 øjOó©dG »àbÉ£H IAGôb
GC ô f ƒ jh ¤hC’G ábÉ£ÑdG ô¡¶j ,¢†©ÑdG É¡°†©H Y áYƒ°Vƒe »gh , Qó°U ÉŒG 2h 1 ÚàbÉ£ÑdG (I)PÉà°SC’G º°†j
´ƒª› Ö°ùëH ƒ jh ÚàbÉ£ÑdG ô¡¶j ºK , (I)º ©àŸG ÉgCGô jh á«fÉãdG ábÉ£ÑdG ô¡¶j ºK ,ábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG
.øjOó©dG
Qƒ«£dG ó©jh IQƒ°üdG äÉfƒµe (I) º ©àŸG ßMÓj

Qƒ«£dG OóYh ø°ü¨dG Y Qƒ«£dG OóY Öàµjh
òg ºLÎjh .Qƒ«£ d » µdG Oó©dG ºK IôFÉ£dG
Éª©à°SÉH á«©ªL áHÉàch IGhÉ°ùe ¤EG äÉ«©°VƒdG
.=h + õeôdG
3+1=4
áHÉàc c ¿ƒ£Hôjh á«©ª÷G äÉHÉàµdG ßMÓj

.¬ ã“ …òdG Ö°SÉæŸG º°SôdÉH á«©ªL
80
.4+3h 3+4 ÚYƒªéŸG ÜÉ°ùMh 4h 3 øjOó©dG »àbÉ£H IAGôb
GC ô f ƒ jh ¤hC’G ábÉ£ÑdG ô¡¶j ,¢†©ÑdG É¡°†©H Y áYƒ°Vƒe »gh , Qó°U ÉŒG 4h 3 ÚàbÉ£ÑdG (I)PÉà°SC’G º°†j
´ƒª› Ö°ùëH ƒ jh ÚàbÉ£ÑdG ô¡¶j ºK , (I)º ©àŸG ÉgCGô jh á«fÉãdG ábÉ£ÑdG ô¡¶j ºK ,ábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG
.øjOó©dG
äÉHÉàc ‘ 4 ¤EG 1 øe OGóY’G (I) º ©àŸG Xƒj

øe ÉbÓ£fG = h + øjõeôdG Éª©à°SÉH á«©ªL
.áeƒ°SôŸG AÉ«°TC’G ´É°VhCG
‘ OóY c Öàµjh º°SQ c äÉfƒµe ßMÓj

. á«©ªL áHÉàc ¤EG äÉ«©°VƒdG «ãªàd áfÉÿG
81
.2+2h 1+3h 1+2h 1+1 : ™«eÉéŸG ÜÉ°ùM
.øjOó©dG ´ƒª› Ö°ùëf Iôe c ƒ jh (1h1 ºK 1h1 ºK 1h1 ºK 1h1) ÚàbÉ£H (I)PÉà°SC’G ô¡¶j
äÉµ«µØàd áYƒæàe äÓ«ã“ ‘ •É°ûædG Gòg ãªàj

.4 É¡àé«àf ¿ƒµJ »àdG á«©ª÷G äÉHÉàµdGh 4 Oó©dG
¢UGôbC’G OóY ¿Óã“ ÚàbÉ£H øe ¥Ó£f’G ºàj
.áHÉàc c É“EG ºàj Úfƒ H
Oóëjh ÓbCGh ¬cGƒØdh äÉfƒdÉÑd Éeƒ°SQ ßMÓj

áHÉàµdG ãÁ …òdG º°SôdG
1+2=3
ªµjh ö†NC’Gh ôªMC’ÉH ¢UGôbC’G øjƒ J ßMÓj

.á«©ª÷G áHÉàµdG ‘ ¢übÉf OóY c áHÉàµH
82
.4 Oó©dG Y Éª¡H ƒ°ü G øµÁ ¿Gò dG ¿GOó©dG Éªg Ée
Ée{ CÉ°ùjh IQƒÑ°ùdG Y 4 Oó©dG (I)PÉà°SC’G Öàµj .3 ¤EG 1 øe äÉbÉ£H 3 ÚH øe ÚàbÉ£H ª©à°ùf ,4 Oó©dG «µØàd
z2{ ;1 ábÉ£Ñ d áÑ°ùædÉH z3{ .GQƒa äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj .z? 4 Oó©dG Y Éª¡H °üëf ¿CG øµÁ ¿Gò dG ¿GOó©dG Éªg
.3 ábÉ£Ñ d áÑ°ùædÉH z1{ .2 ábÉ£Ñ d áÑ°ùædÉH
¢UGôbCG 4 ``d äÉYƒª› 3 (I)º ©àŸG ßMÓj

¢Uôb øe áfƒµe äÉYƒªéŸG :»JB’Éc áeƒ°Sôe
Úfƒ e ÒZ ¿É°Uôb Éª¡æ«Hh ö†NCG ¢Uôbh ôªMCG
1 + 3 á«©ªL áHÉàc ¤hC’G áYƒªéŸG ábÉ£H Ø°SCGh
…CG Ö°SÉæŸG ¿ƒ dÉH Ú°Uô dG øjƒ J ƒg Üƒ £ŸGh
.ádÉ G òg ‘ ôªM’ÉH
3 + 1 :»g á«©ªL áHÉàc á«fÉãdG áYƒªéŸG Ø°SCG
2 :»g iôNCG á«©ªL áHÉàc áãdÉãdG áYƒªéŸG Ø°SCG

2+
.¢UGôbC’G øjƒ J ÉªcEG ƒg ÉªFGO Üƒ £ŸGh
‘ êQóŸG Oó©dG ºFÓàd ¢UGôbC’G øjƒ J ªµj

‘ ¢UGôbC’G º°SQ ºàjh .áYƒª› c ábÉ£H
á«©ª÷G áHÉàµdGh » µdG Oó©dG ºFÓàd äÉbÉ£ÑdG
äÉYƒªéŸG øe ¢UGôb’G ¿CG ¤EG IQÉ°TE’G ™e
.äÉbÉ£ÑdG ‘ ¢UGôbC’G ™e IQOÉ àe
. 1 + 3 = 4 /3+1 = 4 á«©°Vh «ãªàd á«©ªL áHÉàc ‘ = h + øjõeôdG Éª©à°SÉH ÒcòàdG IOÉYEÉH ¢SQódG êƒàj
83
»æÑj .QGô H ºàj ’ æ©ŸG ¿CG dP ,¢û«©ŸG ¬©bGh øe Ióªà°ùe FÉ°ùe M øe ÉbÓ£fG Ú©e ƒ¡Øe ád’O (I) º ©àŸG »æÑj
Y »æÑŸG á«°ù G áaô©ŸG øe ÉbÓ£fG »Ñdƒdh »éjQóJ µ°ûH dPh áYƒæàe äÉ«©°Vh á¡LGƒe ÈY É«°üî°T ¬ª¡a (I)º ©àŸG
AÉ£YE’ »Øµj ’ ƒ¡a ,É«°SÉ°SCG OGó©àdG äÉ«æ Jh ájó©dG º« ©J ¿Éc GPEG .IOôéŸG áaô©ŸG ¤EG …CG , º¡ØdG ¤EG ’ƒ°Uh ¢SGƒ G
Qójh ,É¡ ª©à°ùj ¿CÉH º ©àª d áYƒæàŸG ¢UôØdG áMÉJEÉH §ÑJôj É‰EGh § a OGóYC’G ¢ùjQóàH ©àj ’ ôeC’Éa ,OGóYCÓd ád’O
¤hC’G áæ°ùdÉH ¬bÉëàdG Ñb º ©àŸG ¬LGƒj .áHƒLCG øe ëà dh FÉ°ùŸG ádÉ©a äGhOCG OGóYC’G òg íÑ°üJ ÉeóæY É¡JóFÉa
- ób ób , bCG ,ÌcCG) ájöüÑdG ájDhôdG Y á«æÑe äGôjó Jh äÉfQÉ e AGôLEG Ö £àJh ,äÉ«ªµdÉH ©àJ FÉ°ùe á«FGóàH’G
.óëH GóM °UGƒàdG Éª©à°SÉH áfQÉ ŸG äGAGôLEÉH ƒ j dP ó©H . ( (ájƒ°T ) Ó« b (±GõH) GÒãc - ÉëH ÉëH - «c «c
¿CG »¨Ñæj .OGó©à d IójóL äÉ«æ J ÜÉ°ùàcG ™e IGRGƒe FÉ°ùŸG M äGAGôLEG ™°SƒàJ º ©àª d ìÉàJ »àdG ¢UôØdG ÈY
hCG º°†dG hCG ¿É°ü ædG hCG IOÉjõdG Ñb øe äÉ«ªµdG Y CGô£j ƒ– áé«àf ™bƒàd OGóYC’G É¡«a ª©à°ùj FÉ°ùe º ©àŸG ¬LGƒj
.AGQƒdG ¤EG hCG ÉeC’G ¤EG æàdG Ñb øe ´É°VhCG Y CGô£j …òdG ƒëàdG áé«àf ™bƒàd hCG .ÉgÒZ
øY ÜGƒ÷G ‘ Oó©dG ƒdóe öüëæj ¿CG »¨Ñæj Óa .á«ªµdG òg Y GO Oó©H ¬£Hôjh á«ªµdG ƒ¡Øe (I) º ©àŸG »æÑj
.¬jód ád’O äGPh á°Sƒª e FÉ°ùe Oó©dG ƒM (Ég) ¬JÉÑ°ùàµe (I)º ©àŸG ÅÑ©j ¿CG »¨Ñæj É‰EGh .ºc ``H CGóÑj …òdG GDƒ°ùdG
äÉ«ªc QÉ°†ëà°SG Ö £àJ áHƒLCG IQƒ H Y õØ– FÉ°ùe ¬LGƒj ÉeóæY OGóYC’G ÉgôaƒJ »àdG äÉfÉµeE’G (I) º ©àŸG º¡Øj
.á°SGQó d ÉYƒ°Vƒe ¬dhÉæàj ¿CG Ñb IGOCG Oó©dG (I )º ©àŸG ª©à°ùj ¿CG Gòg æ©e .AÉ«°TC’G ä’hÉæe ¤EG Aƒé dG ¿hO
10h 0 øjOó©dG Ëó J ;Ó«ã“h áHÉàch IAGôb 9 ¤EG 5 øe OGóYC’G Ëó J óëH GóM °UƒàdG
30 ¤EG 0 øe OGóYC’G ±ô©J øe ºc øY ÒÑ©J Oó©dG ¿CG (I) º ©àŸG Qój 4 ¤EG 1 øe OGóYC’G Ëó J
.Ó«ã“h áHÉàch á«ª°ùJ ;IQOÉ àeh áØ àfl äÉYƒª› É¡jƒà– AÉ«°TC’G
;á«ªbQ áHÉàc 9h 8h 7h 6h 5 OGóYC’G Öàµj
óîà°ùjh ,¬ª°SGh õeQh Oó©dG ƒdóe ÚH §Hôj
øª°†àJ á£«°ùH á«JÉ«M bGƒe ™e eÉ©àdG ‘ dP
;GOGóYCG
äÉ©«HÎdG á«©°Vh
84
äÉfÉÿG ¢†©H Y ¢UGôbCG ™°Vh ” å«M 6×6 á©«HôJ :ájQhö†dG RGƒ dG
.iôNCG ádhÉW Y â©°Vh ¢UGôbCG Y ªà°ûJ áÑ Y -
•öûH , ª©dG AÉ¡fEÉH « Y ,¢UGôbC’G ¢†©H ™°VƒH ÉfCGóH .áfÉN c ‘ É°Uôb ™°†f ¿CG ójôf ,äÉfÉN ™e ™Hôe Éæjód
ºK ,áZQÉØdG ¬JÉfÉNh ™HôŸG á¶MÓe ƒg Üƒ £ŸG .¿É°ü f ’h IOÉjR ÓH äÉfÉÿG c A Ÿ ‘ÉµdG ¢UGôbC’G Oó©H »JCÉJ ¿CG
.áHƒ £ŸG ¢UGôbC’ÉH ¿É«JEÓd ÜÉgòdG
äGAGôLEG Ió©a Éæg øe .¢UGôbC’Gh áZQÉØdG äÉfÉÿG ÚH •ƒÑ°†e HÉ£J RÉ‚EG ƒg (I) º ©àŸG Y ìhô£ŸG GôcE’G
:áæµ‡ íÑ°üJ ë d ƒ°Uƒ d
.¢UGôbC’G øe áÑ°SÉæŸG á«ªµdG òNCG ºK ,Oó©dG ßØM ,äÉfÉÿG OGó©J
:äÓjó©Jh äÉjƒ°ùJ ¤EG Aƒé dG ºK ,ÉgóY ¿hO ,¢UGôbCG òNCG
á« ÑàŸG ¢UGôbC’G ´ÉLQEG hCG ,áZQÉa â« H »àdG äÉfÉÿG A Ÿ iôNCG ¢UGôbCG Ö ÷ AGƒ°S á«fÉK á MôH É« dG
.äÉfÉÿG c A e ó©H
á MQ c ‘ ¢Uôb Ö Lh äÓMQ Ió©H É« dG
.(OÉ°üàb’G CGóÑe) °UGƒàdG á«©°Vh
¬«£©j ÊÉãdGh .äÉfÉÿG A Ã ƒ j ¿CG hC’G øe Ö £jh ™HôÃ »FÉæK c °Uƒàj ,äÉ«FÉæK ‘ ÉØWC’G ª©j
Oó©dG Y ÊÉãdG (I) Ø£dG Ñb øe ƒ°ü G øe ¬æµ“ ádÉ°SQ ƒb øe hC’G (I) Ø£dG øµªàj ¿CG »¨Ñæj ,¢UGôbC’G
…òdG Ø£dG Y »¨Ñæj ’ .IóMGh Iôe dPh ¿É°ü f ’h IOÉjR ÓH áZQÉØdG äÉfÉÿG A Ÿ á«aÉµdG ¢UGôbC’G øe Ö°SÉæŸG
.áZQÉØdG äÉfÉÿG ’h ™HôŸG iôj ’ ¿CG ¢UGôbC’G »£©j
hC’G (I) Ø£dG Ñb øe É¡H °UƒJ »àdG ájƒØ°ûdG ádÉ°SôdG øe ÉbÓ£fG ¢UGôbC’G áYƒª› ÊÉãdG (I) Ø£dG Å°ûæj
Y ª©dÉH ¬eÉ«b øe ócCÉàj ¿CG ™«£à°ùj «c ¬àÑdÉ£e ºàJ (áHƒ éŸG ¢UGôbC’ÉH äÉfÉÿG A e É“EG) jó°üàdG Ñb
.Üƒ £ŸG ¬LƒdG
.º« °ùdG AGôLE’G OGó©àdG øe ©Œ (äÓMôdG ‘ OÉ°üàb’G ,ájƒØ°ûdG ádÉ°SôdG) ójó÷G …óëàdG
.Oó©dG ßØM ºK ,É¡æe ¥ƒKƒe áeƒ ©e « ÑJ LCG øe OGó©J º«¶æJ :‘ hC’G Ø£ d áÑ°ùædÉH áHƒ©°üdG éàJ
¢UGôbC’G áYƒª› AÉ°ûfE’ Oó©dG Gòg Éª©à°SG – Oó©dG ßØM :ÊÉãdG Ø£ d áÑ°ùædÉH
85
Oó©dG áHÉàc ¤EG É àf’G
§jöT Y ÉØWC’G ôaƒJ ™e ,á«HÉàc ¿ƒµJ ¿CG •Î°ûj PEG ádÉ°SôdG ‘ ¥QÉa ™e á HÉ°ùdG á«©°Vƒ d á¡HÉ°ûe á«©°Vh ó J
.Óãe 30 ¤EG1 øe OGóYCG ¬« Y âÑàc …OóY
¢ùØæd ájƒØ°ûdG ádÉ°SôdG øe á«bƒKh ÌcCG »g Oó©dG áHÉàc ¿CG æ©Ã ,áHÉàµdG ihóL ¿É«ÑàH á MôŸG òg ‘ ôeC’G ©àj
.áeƒ ©ŸG
äÉ«eódG á«©°Vh
äÉYƒª› ‘ •É°ûædG õéæj : ª©dG á¨«°U
. «dódG Gò¡H ñÉ°ùæà°S’G äÉëØ°U ‘ áLQóe FÉ°SƒdG òg , É¡°SÉÑdE’ ÚJÉ°ùa h äÉ«eód Qƒ°U :ájQhö†dG RGƒ dG
ádhÉ£dG Y ™°VƒJh 9 ¤EG 5 øe äÉ«eódG øe áYƒª› µd íæ“ äÉYƒª› Y ÉØWC’G ´Rƒàj :•É°ûædG ÒHóJ
øY Ió«©H ádhÉW Y .äÉ«eódG ™°Vh óæY º¡æ«YCG ¿ƒ°†ª¨j øjòdG ÉØWC’G ÉeCG …ôFGO µ°T Y ÖJôe ÒZ µ°ûH
.12 Oó©H ÚJÉ°ùa â©°Vh ¤hC’G ádhÉ£dG
ÚJÉ°ùØdG Ö Lh åëÑ d GƒÑgòJ ¿CG ºµ« Y ,º¡eÉeCG äÉ«eódG GhógÉ°ûj ¿CGh ,º¡æ«YCG íàØH ÉØWC’G øe (I) PÉà°SC’G ÖdÉ£j
: øµdh äÉ«eódG òg ¢SÉÑdE’
;äÉ«eódG c ¢SÉÑdEG »¨Ñæj
.á«eO c ¢SÉÑdE’ §Ñ°†dÉH »Øµj Ée É‰EGh ¿É°ü ædÉH ’h IOÉjõdÉH ÚJÉ°ùa Ö L »¨Ñæj ’
ºàj ±ƒ°S …òdG AGôLE’G ƒM ¥ÉØJÓd áYƒª› c OGôaC’ á ¡e ÎJ .É¡ÑYƒà°ùjh ™«ª÷G É¡©ª°ù«d áª« ©àdG IOÉYEG ºK
.áMhô£ŸG ádCÉ°ùŸG ¬YÉÑJG
ájƒØ°T ádÉ°SQ ÆÓHEÉH áYƒªéŸG OGôaCG øe Ö £j á«fÉK á Môe ‘ .…CGôdG AGóHE’ á°ûbÉæŸG ÜÉH íàØj ª©dG RÉ‚EG ó©H
.áHƒ £ŸG ÚJÉ°ùØdG AÉ£YEG øe ¬æµ“ ÚJÉ°ùØdG øY hDƒ°ùª d
IAGôb ó©H hDƒ°ùŸG øµ“ ÚJÉ°ùØdG øe Üƒ £ŸG ójóëàd á«HÉàc ádÉ°SQ ôjôëàH áYƒªéŸG OGôaG øe Ö £j áãdÉK á Môe ‘h
.áHƒ £ŸG ÚJÉ°ùØdÉH ºgójhõJ øe ádÉ°SôdG
86
.(ájOôa ºK á«YÉªL áHƒLCG) 9 ¤EG 1 øe OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb :»ægòdG ÜÉ°ù G
.(ájOôa ºK á«YÉªL áHƒLCG) Iôe 9 á« ª©dG òg QôµJ .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj .á«dGƒŸG
ã“ IQƒ°üe ádCÉ°ùe øY IQÉÑY •É°ûædG

¤EG 1 øe ¢UGôbCG äÓ«ã“ ™e á©«°V äÉfGƒ«M
c OGó©J ƒg Üƒ £ŸG . ÉbQC’ÉH äÉHÉàch 9
áWÉMEGh ÖfGQC’Gh QÉ HC’Gh êÉLódGh ¿ÉaôÿG
.´ƒf c øe OóY
ÉeCG ÉbQ’ÉH Öàµjh áYƒª› c öUÉæY ó©j

.á«aô G ¬àHÉàc
7 : á©Ñ°S ,4 : á©HQCG
5 : á°ùªN , 6 : áà°S
8 : á«fÉªK , 3 : áKÓK
.9 : á©°ùJ
87
(ájOôa ºK á«YÉªL áHƒLCG) 9
¤EG 1 øe OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb :»ægòdG ÜÉ°ù G
c ÚH §Hôjh ¬cGƒa äÉYƒª› ßMÓj

º°SQ ™e áªFÓŸG ¢UGôbC’G ábÉ£ÑH áYƒª›
.áZQÉØdG áfÉÿG ‘ Oó©dG áHÉàc hCG á°übÉædG ¢UGôb’G
.äÉfGƒ« G øe Üƒ £ŸG Oó©dG §îH §«ëj
h 8 h 7 h 6h 5 OGóYC’G §«£îJ Y ÜQóàj

.á«ªbQ áHÉàc É¡àHÉàch 9
88
.4 Oó©dG Y Éª¡H ƒ°ü G øµÁ ¿Gò dG ¿GOó©dG Éªg Ée :»ægòdG ÜÉ°ù G
‘ áÑJôe äÉMÉØàd Éeƒ°SQ (I) º ©àŸG ßMÓj

äÉbÉ£H ‘ áÑJôe ¢UGôbCG .äÉfÉN 10 øe äÉbÉ£H
‹GƒàdG Y ¤hC’G ª°ûJh, .É°†jCG äÉfÉN 10 øe
. äÉMÉØJ 8h 9 h 5h 7 h 6
Y ¢UGôbCG Y É°†jCG á«fÉãdG äÉbÉ£ÑdG ªà°ûJ Éªc

âÑàc äÉbÉ£H ºK 6 h 9 h 8 h 5 h 7 øe ‹GƒàdG
h 5 »gh á«ªbQ áHÉàch á«aôM áHÉàc OGóYC’G É¡« Y
c (I) º ©àŸG °üj ¿CG ƒg Üƒ £ŸGh 9 h 8 h 7 h 6
áHÉàµdG ábÉ£H ™e ¢UGôbCG áYƒªéÃ ìÉØJ áYƒª›
.ÚJQOÉ àŸG ÚàYƒªéª d áÑ°SÉæŸG
ÓN øe »Ñ«JÎdG Oó©dG (I) º ©àŸG ±ô©àj h

á HÉ°ùàŸG ¢ùHÓeh øeÉãdG HÉ°ùàŸG ¢ùHÓe øjƒ J
.á©HÉ°ùdG
áHô©dG ¿ƒ jh ƒ°Sôe QÉ£b äÉHôY ºbôj

.á°SOÉ°ùdG
89
.2+2h 1+3h 1+2h 1+1 : ™«eÉéŸG ÜÉ°ùM :»ægòdG ÜÉ°ù G
.øjOó©dG ´ƒª› Ö°ùëf Iôe c ƒ jh (1h1 ºK 1h1 ºK 1h1 ºK 1h1) ÚàbÉ£H (I)PÉà°SC’G ô¡¶j
§îH §«ëjh áYƒª› c öUÉæY º ©àŸG ó©j

.ÉgOóY
.áfÉN c ‘ Ö°SÉæŸG Oó©dG Öàµj

c ‘ ƒ°SôdG áYƒª› á¶MÓe ‘ •É°ûædG ãªàj
áfÉN ‘ OóY áHÉàµH ƒ°SôdG òg øY ÒÑ©àdGh ádÉM
¤EG áª°ù e øØ°S 8 ã“ ƒ°SôdÉa . hC’G ÉãŸG ‘
ƒg Üƒ £ŸG QÉ°ù«dG øY 2h Úª«dG øY 8 :ÚFõL
: »JB’Éc OGóYC’G áHÉàc
8
2 6
ÊÉãdG ÉãŸG - øjAõL 2h 6h µdG »g 8 QÉÑàYÉH
,QÉ°ù«dG øY 2h Úª«dG øY 5 QÉgRCG 7 øe ¿ƒµe
.5 áHÉàµH áZQÉØdG áfÉÿG A e ƒg Üƒ £ŸG
4h YC’G ‘ 5 äGöûM 9 øe ¿ƒµe ™HGôdG ÉãŸG
:»JB’Éc äÉfÉÿG A e ƒg Üƒ £ŸG . Ø°SC’G ‘
9
4 5
.ÒNC’G Éãª d áÑ°ùædÉH ºàj ª©dG ¢ùØfh
hCG á«°ùfôØdÉHh á«Hô©dÉH á«aô G hCG á«ªbôdG ¬àHÉàc hCG AÉ«°TCG áYƒªéÃ AGƒ°S Oó©dG «ã“ ´GƒfCG Y õ«cÎdG ºàj :ôcòJCG
™HÉ°UCG á£°SGƒH Oó©dG «ã“ ºK .10 Oó©dG áHQÉ Ÿ GOGó©à°SG äÉfÉN 10 øe äÉbÉ£H ‘ áeƒ°Sôe ¢UGôbCÉH ó©dG «ã“
OGó©àdGh ó©dG ‘ ÖdÉ¨dG ‘ á ª©à°ùŸG øjó«dG
90
äÉ«ªµ d IöTÉÑe áfQÉ e RÉ‚EG Qò©àj ÉeóæY ¢Uƒ°üÿÉH .Oó© d æ©e AÉ£YEG øe (I) º ©àŸG Úµªàd á«°SÉ°SCG äÉ«©°Vh ó f
¢Uƒ°üÿÉH Oó©dG á«dÉ©a ô¡¶J .iôNC’G øY á«ªc c OÉ©àH’ dPh ,áeõëH áeõM hCG ,óëH GóM °UGƒàdG Éª©à°SÉH
(I) º ©àŸG CÉé j (¢†©ÑdG øY Éª¡°†©H øjó©àÑe ÚÄ«°ûd ÚdƒW áfQÉ Ÿ Óãe ) øjQGó e áfQÉ Ÿ É M’h .OGó©àdG á£°SGƒH º ©àª d
.¢SÉ« dG IGOCG Éª©à°SÉH hCG (QÉ«Y ) ¢SÉ« e f ÈY ,ôjOÉ ŸG ò¡d á«ªbQ äGQÉÑ©d
áYƒª› âfÉc ¿EG ±ô©æd ©Øf GPÉe ,äÉYƒªéŸÉH CGóÑæd .ÈcC’G hCG ô¨°UC’G …CG ,Ö«JÎdG ádCÉ°ùe MGôŸG c ‘ ó‚
¤EG ,öUÉæ©dG OGó©J ¿hO , ª©J ¿CG ’hCG øµÁ .á«fÉK áYƒª› öUÉæY Qó H hCG bCG hCG ÌcCG öUÉæY Y …ƒà– Ée
¢UÉî°TCG hCG áZQÉa »°SGôc â« H ¿EG iôf »°Sôc Oôa µd ¢SQódG áYÉb ‘ : Óãe ÚàYƒªéŸG öUÉæY øe êGhRCG øjƒµJ
.á« Y á« ªY ògh OGôaC’G ó©f á«©«Ñ£dG OGóYC’G º ©àf ÉeóæY dP ó©Hh ,»°SGôc ¿hO ¿ƒØbGh
¬©e ªëj ¿CG ™«£à°ùj ’ . Ñé d iôNC’G á¡÷G ‘ ôNBG »YGQ IQÉjõH ƒ j ïjQÉàdG Ñb Ée Qƒ°ü©dG øe É«YGQ «îàæd
¿CG »Øµj .¬©«£b Qó H ¬©«£b ¿G hCG ¬æe bG hCG ¬æe ÌcCG ™«£b Y ôaƒàj ¬ jó°U ¿Éc ¿EG ±ô©j ¿CG ójôj øµdh .¬©«£b
‘ QÉéMCG ™°†j ¿CG áWÉ°ùÑH ™«£à°ùj ¬ jó°U óæY °üj ÉeóæY .¬©«£b øe ±hôN µd §Ñ°†dÉH IôéM ¬à MQ ‘ ªëj
ó©j ¿CG »Øµ«a OGó©àdGh ó©dG ±ô©f ÉeóæY .êÉàæà°S’G øe OGó©J hG óY …CG ¿hO øµÁ Ée ƒgh .¬ jó°U ¿ÉaôN ™e °UGƒJ
OGó©àH ƒ j ¬dƒ°Uh óæY .¬ jó°U ¤EG ¬Lƒàj ¿CG Ñb ábQh ‘ ¬Ñàµj ¿CG hCG Oó©dG Gòg ßØëj ¿Gh ¬fÉaôN hC’G »YGôdG
eÉM ¿hóH á« Y á« ª©H (QÉéMC’G øe OóY f …G ) »FÉjõØdG ædG á jô£dG ò¡H ¢Vƒ©j .èFÉàædG ¿QÉ jh ¬fÉaôN
.»FÉjõ«a
OGóY’G Ö«JôJh áfQÉ e Éª©à°SÉH ºK ,RƒeQ ¿hóH É¡ÑJôjh 9 ¤EG 1 øe OGóYC’G ¿QÉ j óëH GóM °UƒàdG
. 10 ¤EG 0 øe ;RƒeôdG 1 øe OGóYC’G Ëó J
OGóYC’G Ö«JôJh áfQÉ e ;Ú©e OóY øe ÉbÓ£fG É«°übÉæJh ÉjójGõJ IóMƒdÉH ó©j 4 ¤EG
. 30 ¤EG 0 øe ;áæ«©e Iƒ£îH É«°übÉæJh ÉjójGõJ ó©j
;…Oó©dG §jöûdG Y É¡ ãÁh OGóYC’G øe áYƒª› ÖJôj
Úª ©àª`dG ¢†©H øe PÉà°S’G Ö £jh áæ°ùdG ‘ ¬Ñ«JôJh ô¡°ûdG º°SGh ô¡°ûdG ‘ ¬Ñ«JôJh ƒ«dG º°SG º ©àe c Öàµj :á«eƒ«dG
¢ùØæH ôeC’G ©J GPEG ô¡°ûdG ¢ùØf ‘ Éª¡æe óMGh c Ö«JôJh ó¨dG ƒj º°SGh áMQÉÑdG ƒj º°SG äÉª ©àª`dGh
. MÓdGh HÉ°ùdG ô¡°ûdG º°SG ôcP ™e M’ hCG HÉ°S ô¡°T ‘ ¬Ñ«JôJ hCG ô¡°ûdG
91
.Ö°SÉæŸG Oó©dG áHÉàµH (I) º ©àŸG ÖdÉ£j h ¢UGôbCG äÉYƒª› É¡« Y âª°SQ äÉbÉ£H hCG ƒ°SQ (I)PÉà°SC’G ó j
.ìGƒdC’G Y áÑ°SÉæŸG äÉeÓ©dG OóY º°SôH äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG áÑdÉ£e h 9 ¤EG 1 øe OGóYC’G äÉbÉ£H ó j
.ìGƒdC’G Y É¡àHÉàµH äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG áÑdÉ£e h 9 ¤EG 0 øe OGóYC’G AÓeEG
.äGQõL 9 h ÖfGQCG 8 ã“ Qƒ°U hCG ƒ°SQ :ájQhö†dG RGƒ dG

äÉYƒª› ‘ •É°ûædG õéæj : ª©dG á¨«°U
.¬àjDhôH ÉØWCÓd íª°ùj ’ µ°ûH Úª°SôdG º°Sôj hCG ÚJQƒ°üdG (I)PÉà°SC’G ©j
: ƒ dÉH ÉØWC’G ¤EG ¬Lƒàj h
…öüÑdG GQO’ÉH AÉØàc’G hCG áeƒ°SôŸG AÉ«°TC’G OGó©J ¤EG Aƒé dG ¤EG º¡©aO h ÉØWC’G õ«Ø– øe •É°ûædG Gòg øµª«°S
.iôNCG á«æ àH ¿ƒæ«©à°ùj ób hCG
ƒgh .É¡H GƒfÉ©à°SG »àdG á«æ àdÉH º¡FÓeR QÉÑNEGh º¡àHƒLCG ôjÈàH ÉØWC’G (I) PÉà°SC’G ÖdÉ£j ¿CG ø°ùëà°ùj ÉM c Y
… ÒZ h …öüÑdG QGOE’G h OGó©àdG É› ‘ ÉØWC’G äGQób ¢ü«î°ûJ øe (I) PÉà°SC’G øµª«°S •É°ûf
8 9 ..º°SQ c â– ájOó©dG ábÉ£ÑdG ™°Vh ºàj dP ó©H
9 > 8 Öàµfh 8 øe ÈcCG 9 hCG 8 < 9 Öàµf h 9 øe ô¨°UCG 8 ƒ f øjOóY áfQÉ Ÿ ¬fCG ƒ «d (I)PÉà°SC’G Nóàj h
:»JB’Éc IQƒÑ°ùdG Y ÚàYƒªéŸGG (I)PÉà°SC’G º°Sôj
.Éª¡àfQÉ Ÿ Ö°SÉæŸG õeôdG Éª©à°SG h º¡MGƒdCG Y ÚÑ°SÉæŸG øjOó©dG áHÉàµH (I)º ©àŸG ÖdÉ£j h
.áé«àædG êÉàæà°SGh á°ûbÉæª d ÉØWCÓd ÉéŸG íàØf ? ßMÓf GPÉe
92
:(9 ¤EG 1 øe) IQƒÑ°ùdG Y Üƒàµe OóY ™e Ahô ŸG Oó©dG áfQÉ eh 9 ¤EG 1 øe OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb
ã“ IQƒ°üe á«©°Vh øY IQÉÑY •É°ûædG

¤hC’G áYƒªéŸG ,äÓØWh ÉØWCG øe áYƒª›
,¢Sƒ L á«©°Vh ‘ ádhÉW ƒM ØWh äÓØ£d
. ¿ƒÑ© j äÓØWh ÉØWC’ á«fÉãdG áYƒªéŸG
¬àHÉàch áYƒª› c öUÉæY OGó©J ƒg Üƒ £ŸG
:áYƒª› c °üJ á ªL ÉeCG áfÉÿG ‘
...¿ƒÑ© j äÓØWh ÉØWCG

...ádhÉ£dG ƒM ¿ƒ°ù éj äÓØWh ÉØWCG
OóY ÈcCG §«ëjh øjOó©dG (I) º ©àŸG ¿QÉ j
¿QÉ j ºK ÉgOóY Öàµjh áYƒª› c öUÉæY ó©j

.OóY ô¨°UCG §îH §«ëjh øjOó©dG
ó©H dPh RƒeQ ¿hóH øjOóY áfQÉ e ‘ ôªà°ùj

.OóY ÈcCG áWÉMEGh ¬àHÉàch áYƒª› c öUÉæY
93
Éª©à°SÉH OGóYC’G áfQÉ e ¤EG (I) º ©àŸG àæj

áYƒª› c öUÉæY OóY Öàµj å«M RƒeôdG
.> hCG < hCG Éª©à°SÉH øjOóY c ¿QÉ jh
¢übÉf OóY c Öàµjh …Oó©dG §jöûdG ª©à°ùj

.áÑJôe OGóYCG á °ù °S ‘
Ö°ùM Úfƒd øe ¢UGôbC’G øjƒ J (I) º ©àŸG ªµj

‘ º¡°ùdG Éª©à°SG ºàj å«M h ábÉ£ÑdG ‘ ÉgOóY
OGóYCÓd áÑ°ùædÉH 6 ¤EG 1 øe ÉjójGõJ OGóYC’G Ö«JôJ
.AGö†ÿG ¢UGôbCÓd á ãªŸG
AGôª G ¢UGôbCÓd á ã‡ äÉbÉ£ÑdG Ø°SCG OGóYC’G
Gòµgh . 4 ¤EG 8 øe »°übÉæJ Ö«JôJ ‘ áÑJôe »gh
‹GƒŸG Oó©dG (I) º ©àŸG Öàµj ¢UGôbC’G øjƒ J ó©H
.OGóYCG á °ù °S c ‘
ªµjh áÑJôe OGóYCG á °ù °S ‘ OóY áÑJQ Oóëj

. á°ù °ùdG òg Y OGóYC’G «ã“
õeôdG ª©à°ùjh áYƒª› c öUÉæY OóY Öàµj

.øjOóY c áfQÉ Ÿ Ö°SÉæŸG
94
øe) IQƒÑ°ùdG Y Üƒàµe OóY ™e Ahô ŸG Oó©dG áfQÉ eh (»FGƒ°ûY Ö«JôJ ‘ 9 ¤EG 1 øe) OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb
(9 ¤EG 1
: CÉ°ùjh (»FGƒ°ûY Ö«JôJ ‘ 9 ¤EG 1 øe) ábÉ£H ô¡¶jh IQƒÑ°ùdG Y (9 ¤EG 1 øe GOóY ºK) z7{ Oó©dG (I)PÉà°SC’G Öàµj
.zhÉ°ùe{ hCG
äÉÑ©µe øe áfƒµe ÉfÉÑ°†b (I) º ©àŸG ßMÓj

OóY Öàµjh ÈcC’G ¤EG ô¨°UC’G øe áÑJôe »gh
c ‘ ¢UGôbC’G ó©j ºK Ö«°†b c ‘ äÉÑ©µŸG
.áÑ°SÉæŸG áfÉÿG ‘ Oó©dG Öàµjh ábÉ£H
øjOó©dG ¿QÉ jh ñGôa áYƒª› c öUÉæY ó©j

. Ö°SÉæŸG õeôdG Éª©à°SÉH
95
¿QÉ jh áYƒª› c öUÉæY OóY Öàµjh ó©j

.=hCG < hCG > : RƒeôdG óMCG Éª©à°SÉH øjOóY c
¢übÉf OóY c Öàµjh …Oó©dG §jöûdG ª©à°ùj

.áÑJôe OGóYCG á °ù °S ‘
QÉ HC’G áYƒª›h áæ°üMC’G áYƒª› ó©j

ÌcCG : äGQÉÑ©dG Éª©à°SÉH ÚàYƒªéŸG ¿QÉ jh
.Qó H ,øe bCG ,øe
= hCG < hCG > RƒeôdG óMCG ª©à°ùf øjOóY áfQÉ Ÿ .ÒcòàdG äÉjƒàfi IAGôb ºàJ :ôcòJCG
96
IóY É¡«a á jó G ‘ Gó¡°ûe (I)º ©àŸG ßMÓj

;ÒaÉ°üY ;Iôé°T ;¿ÉÑ© j á ØWh ØW) öUÉæY
Üƒ £ŸG .äGôc ;QÉgRCG ;äÉ°TGôa ;Ö c ;§b
Ée áHÉàch AÉ°†ØdG º«¶æJ äÉë £°üe Éª©à°SG ¬æe
;ódƒdG ÚÁ øY Iôé°ûdG :ÆGôa c ‘ Ö°SÉæj
;âæÑdG QÉ°ùj øY Iôé°ûdG
;Ö µdG AGQh Iôé°ûdG
;§ dG ÉeCG Iôé°ûdG
IôµdGh AGôØ°üdG IôµdG ÚH AÉbQõdG IôµdG
.AGö†ÿG
ÚàfÉN c ‘ ¢UGôbCG º°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj
c â– ¬Ñàµjh ¢UGôbC’G …OóY ´ƒª› Ö°ùë«a
º°SQ ßMÓjh ;1+2=3 ;1+3=4 ;2+2=4 :º°SQ
É°UGôbCG º°SÒa ™ªL áHÉàc c ¥ƒa ÚàZQÉa ÚàfÉN
áHÉàc ªµj ºK á«©ª÷G áHÉàµ d É©ÑJ ÚàfÉN c NGO
.™«eÉéŸG
97
.(ájOôa ºK á«YÉªL áHƒLCG) »FGƒ°ûY Ö«JôJ ‘ 9 ¤EG 1 øe) OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb :»ægòdG ÜÉ°ù G
ô¡¶j .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj .zäÉbÉ£ÑdG Y á°Vhô©ŸG OGóYC’G CGô f{ ƒ jh ¤hC’G ábÉ£ÑdG ô¡¶j
.(9 ¤EG 1 øe) IQƒÑ°ùdG Y Üƒàµe OóY ™e Ahô ŸG Oó©dG áfQÉ eh 9 ¤EG 1 øe OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb
øjOó©dG áfQÉ eh (9 ¤EG 1 øe) øjOóY »àbÉ£H IAGôb :»ægòdG ÜÉ°ù G
.z? øjOó©dG øjòg ÚH øe ô¨°UC’G hCG ÈcC’G Oó©dG ƒg Ée{ : CÉ°ùjh âbƒdG ¢ùØf ‘ (9 ¤EG 1 øe) øjOóY (I)PÉà°SC’G ô¡¶j
øe) IQƒÑ°ùdG Y Üƒàµe OóY ™e Ahô ŸG Oó©dG áfQÉ eh (»FGƒ°ûY Ö«JôJ ‘ 9 ¤EG 1 øe) OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb
(9 ¤EG 1
.zhÉ°ùe{ hCG
NGO ¢UGôbC’ ƒ°SQ 4 (I)º ©àŸG ßMÓj

c NGO ¢UGôbC’G ´ƒª› Ö°ùëjh ÚàfÉN
c â– ¬Ñàµjh (2+5 ;4+4 ;6+2 ;3+3) ÚàfÉN
¤EG ÈcC’G øe OGóYC’G ÖJôjh (7 ;8 ;8 ;6) ÚàfÉN
.(8=8>7>6) Ö°SÉæŸG õeôdG Éª©à°SÉH ô¨°UC’G
äÓ«ã“ á°ùªN ƒ°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj
Öàµjh (7 ;9 ;6 ;8 ;4) áØ àfl OGóYC’ äÉÑ©µŸÉH
ö†NCG §îH §«ëj ºK «ã“ c â– äÉÑ©µŸG OóY
.(9) OóY ÈcCG ¥QRCG §îHh (4) OóY ô¨°UCG
‘ ìÉØàdG øe äÉ«ªc ƒ°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj
äÉbÉ£Hh ,(6 ;8 ;9 ;7) Égó©jh hC’G ô£°ùdG
±hô ÉHh ÉbQC’ÉH áHƒàµe 9 ¤EG 1 øe OGóYC’G
OGóYC’G äÉbÉ£Hh ,ÉgCGô jh ÊÉãdG ô£°ùdG ‘
ô£°ùdG ‘ (3 ;6 ;1 ;7 ;8 ;9 ;5) ¢UGôbC’ÉH
c °üj ¿CG ƒg (I)º ©àŸG øe Üƒ £ŸG .ådÉãdG
ch ( ÉbQC’ÉH áHÉàc) Ö°SÉæŸG Oó©dÉH ìÉØJ á«ªc
.(±hô ÉH áHÉàc) Ö°SÉæŸG Oó©dÉH OóY ábÉ£H
98
9 9 ‫ا ﱠَﻟﺪ ْر ُس‬
OGóY’G Ö«JôJh áfQÉ e ºK ,RƒeQ ¿hóH É¡ÑJôjh 9 ¤EG 1 øe OGóYC’G ¿QÉ j óëH GóM °UGƒàdG
.10 ¤EG 0 øe ;RƒeôdG Éª©à°SÉH 4 ¤EG 1 øe OGóYC’G Ëó J
OGóYC’G Ö«JôJh áfQÉ e ;Ú©e OóY øe ÉbÓ£fG É«°übÉæJh ÉjójGõJ IóMƒdÉH ó©j
.30 ¤EG 0 øe ;áæ«©e Iƒ£îH É«°übÉæJh ÉjójGõJ ó©j
§jöûdG Y É¡ ãÁh OGóYC’G øe áYƒª› ÖJôj
;…Oó©dG
;9 ¤EG 0 øe OGóYCÓd á ãªŸG jOÉæ°üdG
.ìGƒdCG hCG AÉ°†«H ¥GQhCG
»YÉªL :•É°ûædG ÒHóJ

öUÉæY áKÓKh æª«dG ój NGO GöüæY ™°†jh ; ÉØWC’G øY ¬«Øîjh 4 Oó© d ãªŸG ¥hóæ°üdG øe É°ù«c (I)PÉà°SC’G òNCÉj
¬Lƒàjh ]iô¨°U äÉã ãe áKÓKh ÒÑc å ãe] .äÉã ãŸG øe ¿ƒµàj …òdG ¢ù«µdG Éª©à°SG øµÁ Éªc – iöù«dG ój NGO
øe ºc hCG ,? ôØ°UCG ¢Uôb øe ºch ?ôªMCG ¢Uôb øe …ód ºc .´ƒªéŸG ‘ ¢UGôbCG á©HQCG …ód :ø ©«d ÉØWC’G ƒëf
?Ò¨°U å ãe øe ºch ?ÒÑc å ãe
Y É¡«dEG Gƒ °UƒJ »àdG á«©°VƒdG º°SQh ,É¡« Y ¿hôaƒàj »àdG ¢UGôbC’G Éª©à°SÉH G OÉéjEG ¿ƒª ©àŸG hÉëj
.AÉ°†«H ¥GQhCG Y hCG º¡MGƒdCG
.èFÉàædG á°ûbÉæŸ ÜÉÑdG íàØjh ,¬àé«àf º ©àe c ¢Vô©j
:»JB’Éc hóL ‘ èFÉàædG (I)PÉà°SC’G ¿hój
ôØ°UCG ôªMCG
1 3
2 2
3 1
.áé«àædG øY (I)PÉà°SC’G ø ©j
99
.9h 6 OGóYCÓd á ãªŸG jOÉæ°ü d áÑ°ùædÉH ª©dG ¢ùØf RÉ‚EG ºàj
‘ áfhóŸG èFÉàædG (I)PÉà°SC’G ¨à°ùj .9h 6 OGóYCÓd á ãªŸG jOÉæ°ü d áÑ°ùædÉH ª©dG ¢ùØf RÉ‚EG ºàj
dPh ø```jOóY ´ƒª› µ°T Y äÉHÉàµH OGóYC’G øY ÒÑ©à d äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG ™aód hGó÷G
:» j Éªc
?]9 ádÉM] ´ƒªéŸG ‘ ¢Uôb øe Éæjód ºc
?AGôØ°üdG ¢UGôbC’G øe Éæjód ºch ?AGôª G ¢UGôbC’G øe Éæjód ºc
.AGôØ°U ¢UGôbCG 4h AGôªM ¢UGôbCG 5 Éæjód

4 óFGR 5 hCG 4h 5 :áHÉàµH ÒHÉ©àdG òg õàîf
4 + 5 :(I)PÉà°SC’G Öàµjh
.8h 7h 6 OGóYCÓd áÑ°ùædÉH ¬°ùØf ª©dG õéæj
.9 ÉgOóY ió©àj ’ ¢UGôbCG É¡« Y âª°SQ iƒ ŸG ¥QƒdG øe ™£b :ájQhö†dG RGƒ dG
»YÉªL :•É°ûædG ÒHóJ

:» j Éªc (É¡« Y áeƒ°SôŸG ¢UGôbC’G) ÉgöUÉæY OóY Ö°ùM ™£ dG «æ°üàH äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG (I)PÉà°SC’G ÖdÉ£j
: µ°ûdG Gòg Y æ°üJ 6 Oó© d á ãªŸG ™£ d áÑ°ùædÉH
:» j Éªc ÉbQC’ÉH áHÉàµH á©£b c «ãªàH (I)º ©àŸG (I) PÉà°SC’G ÖdÉ£j
0 6 1 5 2 4 3 3
:»JB’G µ°ûdG Y äÉHÉàc ¤EG á HÉ°ùdG äÉbÉ£ÑdG ºLÎJh

0+6 1+5 2+4 3+3
.8h 7 OGóYCÓd áÑ°ùædÉH ª©dG ¢ùØf õéæj
100
äÓØWh ’ÉØWCG ã“ IQƒ°U (I) º ©àŸG ßMÓj

ƒM ¿ƒ°ù éj 4 ( ÉØWCG 3 h äÓØW4) 7 Oó©H
Gƒ ëàdG ¿hôNBG ÉØWCG 3h ¿ƒÑ© j á«©«HôJ áµÑ°T
.º¡H
äÓØ£dGh ÉØWC’G «ãªàd ¢UGôbCG º°SQ ƒg Üƒ £ŸG

.ÉjOƒªYh É« aCG ™ª÷G á« ªY Öàµjh
: á«©ªL áHÉàc ‘ OóY c Öàµjh Ö°ùëj
4+3=7
5+1=6
:ÉjOƒªYh É« aCG ¢UGôbC’G «ãªàd á« ªY Öàµj
7+1=8
4+3=7
101
.(8 ¤EG 1 øe) ábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG ¤EG 1 áaÉ°VEG
ábÉ£ÑdG ô¡¶j .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj .zábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG 1 «°†f{ (I)PÉà°SC’G ƒ j
. (8 ¤EG 1 øe) äGôe 8 á« ª©dG òg QôµJ .QƒØdG Y ¿ƒª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj (…ójGõJ Ö«JôJ ‘) á«dGƒŸG
.ádÉM c ‘ ´ƒªéŸG Öàµjh Ö°ùëj h
ÉªcE’ ôªMC’G ¿ƒ dÉH ¢UGôbC’G øjƒ J ªµj

: 9 Oó© d áØ àîŸG äÉµ«µØàdG ªµj ºK 9 Oó©dG
.... 6+3 h 5+4 h 4+7 h 3+6 h 2+7 h 1+8
á«°UÉÿG «XƒJh …Oó©dG §jöûdG ª©à°ùj

AóÑdÉH ´ƒª› c ÜÉ°ùM ‘ É«æª°V á«dOÉÑàdG
2 øe ÉbÓ£fG ó©dG h 2+7 ÜÉ°ùM óH .OóY ÈcCÉH
8 ƒ fh 7 øe £æf ,8 ,7 ,6 ,5 , 4 , 3 ,
‘ OÉ°üàb’G ºàj É‰EG Ò¨àJ ’ áé«àædÉa É©ÑWh 9 ,
.ó¡÷G ‘h âbƒdG
: ´ƒª› c ÜÉ°ùM ºàj
2+6 = ... h 8+1 = ... h 1+8 = ...
6+3 = ... h 3+6 = ... h 6+2= ... h
. 5+4 = .... h 4+5 = .... : GÒNCGh
102
.4+4h 3+3h 2+2h 1+1 ™«eÉéŸG ÜÉ°ùM
¤hC’G ábÉ£ÑdG ô¡¶j .¢†©ÑdG É¡°†©H Y áYƒ°Vƒe »gh , Qó°U ÉŒG (4 ¤EG 1 øe) äÉbÉ£ÑdG (I)PÉà°SC’G º°†j
ábÉ£ÑdG ô¡¶j .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj .zábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG ¤EG ¬°ùØf Oó©dG «°†f{ ƒ jh
áfƒµŸG äÉYƒªéŸG ƒ°SQ (I) º ©àŸG ßMÓj

º°SQ c °üj Ï«FõL ÚàYƒª› øe É¡æe c
.áÑ°SÉæŸG á«©ª÷G áHÉàµdÉH
‘ Üƒàµe ÚàYƒª› º°SQ (I) º ©àŸG ßMÓj

äÉMÉØJ 5 É¡«a ƒ°Sôe ¤hC’G 8 Éª¡æe c ábÉ£H
.äÉMÉØJ 3 á«fÉãdGh
áYƒª› c ‘ á°übÉædG äÉMÉØàdG º°SQ ƒg Üƒ £ŸG

.OóY c áHÉàc ªµjh 8 ÉªcE’
á£°SGƒH 7 Oó©dG äÓ«ã“ ‘ •É°ûædG ãªàj

¢UGôbC’Gh µdG »g 7 QÉ«àNÉH Úfƒd øe ¢UGôbCG
Aõ÷G ¢UGôbCG øjƒ J ƒg Üƒ £ŸG Aõ÷G ¿ƒd øe
.á«©ªL áHÉàc c ªµjh 7 ``d ªµŸG ÊÉãdG
103
á«fÉãdG áfÉÿG ‘ ¢UGôbCG º°SQ ‘ •É°ûædG ãªàj
‘ ¢übÉf OóY c áHÉàc hCG á«©ª÷G áHÉàµdG Ö°ùM
‘ áeƒ°SôŸG ¢UGôbC’G OóY Ö°ùM á«©ª÷G áHÉàµdG
.áfÉN c
¢UGôbC’G c ¿ƒ jh Úfƒd (I) º ©àŸG ª©à°ùj

ºK 6 Oó©dG äÉµ«µØJ …CG á«©ª÷G äÉHÉàµdG Ö°ùM
. á«©ªL áHÉàc c ‘ ¢übÉf OóY c áHÉàc ªµj
8h 7 h 6 øe äÉYƒª› 3 ‘ •É°ûædG ãªàj

áYƒª› c ábÉ£H Y áHƒàµe OGóYC’G ,¢UGôbCG
c ‘ óMGh ¢Uôb º°SôH AÉØàc’G ” ¬fCG ÒZ
c ‘ ¢UGôbC’G º°SQ ƒg Üƒ £ŸGh áYƒª›
áHÉàc ºK ábÉ£ÑdG Y ÜƒàµŸG Oó©dG ÉªcE’ áYƒª›
‘ ÆQÉØdG ¿ÉµŸG ‘ dPh áeƒ°SôŸG ¢UGôbC’G OóY
.á«©ª÷G áHÉàµdG
ãªàjh .¬ëë°üjh EÉ£N c §îH (I) º ©àŸG §«ëj

OGóYC’G áHÉàµH ©àJ á©FÉ°T AÉ£NCG í«ë°üJ ‘ •É°ûædG
.6h 5h 3
ÉjOƒªY ™ª÷G á« ªY áHÉàch ¢UGôbC’G äÉbÉ£Hh …OóY §jöT øe äÓ«ãªàdG á¶MÓeh ÒcòàdG äÉjƒàfi IAGôb
3 É àf’Gh 6 øe ¥Ó£f’ÉH dPh 6 + 3 ÜÉ°ù …Oó©dG §jöûdG Éª©à°SG á«Ø«c Y õ«cÎdG ™e .É« aCGh
.6 +3 = 9 áHÉàch 9 ¤EG ƒ°Uƒ d äÓ f
104
òg ÚH øe á«°UÉN Éª©à°SG øµÁ .(…É¡à àc ,É¡fƒd ,öUÉæ©dG òg µ°T) äÉ«°UÉN Ée áYƒª› öUÉæY à“
‘ Ióªà©ŸG á«°UÉÿG ¢ùØf AõL c öUÉæY à“ å«ëH AGõLCG øjƒµJ …CG áYƒªéŸG òg öUÉæY «æ°üàd äÉ«°UÉÿG
¢ùØf É¡d »àdG öUÉæ©dG c É©e ™ª‚ hCG ™°†f ÉæfEÉa ƒ£dG »g Óãe «æ°üàdG ‘ Ióªà©ŸG á«°UÉÿG âfÉc GPEG . «æ°üàdG
. ƒ£dG
.áæ«©e á«°UÉÿ É©ÑJ á °üØæe äÉYƒª› ¤EG Ée áYƒª› öUÉæY ™jRƒJ ¿PEG »æ©j «æ°üàdG
öUÉæ©dG òg Ö«JôJ ‘ ãªàj h öUÉæ©dG òg ™«ª÷ ácÎ°ûe á«°UÉN Ö°ùM dòc ºàj Ée áYƒª› öUÉæY Ö«JôJ
¤EG öübC’G øe ,öüæY c ƒW Ö°ùM Óãe Ée áYƒª› öUÉæY ÖJôf ¿CÉc .á«°UÉÿG òg Ö°ùM É«°übÉæJh ÉjójGõJ
.öübC’G ¤EG ƒWC’G øe hCG ƒWC’G
Ö«JÎdGh «æ°üà d áÑ°ùædÉH .É¡ « –h É¡Ñ«JôJh äÉeƒ ©ŸG º«¶æJ Y ÉY µ°ûH ÉØWC’G Ö«JÎdGh «æ°üàdG óYÉ°ùj
: ãe ÒHÉ©J É¡ fi ëàd »éjQóJ µ°ûH Égôjƒ£J Y ª©jh ,áaƒdCÉŸG ÉØWC’G ÒHÉ©J (I)PÉà°SC’G Ñ àj ƒ£dG Ö°ùM
.É¡ ª©à°ùj »àdG äÉYƒªéŸG öUÉæY Ö«JôJh «æ°üJ ‘ ÒHÉ©àdG òg Xƒjh …øe öübCG , ƒ£dG ¢ùØf ¬d ,øe ƒWCG
á«fÉãdG áæ°ùdÉH GƒWC’G ¢SÉ«b zøe ƒWCG{ ÚH (I)º ©àŸG õ«Á .9 ¤EG 1 øe OGóYC’G
zøe öübCG{ h äÉ«°UÉN Ö°ùM AÉ«°TC’G «æ°üJ
KC’G øe É¡ÑJôjh öUÉæY ¿QÉ j . ƒ£dGh µ°û°ûdGh ºé Gh ¿ƒ dG
¢ùµ©dGh NC’G ¤EG
. ÓbC’G GƒWCG áfQÉ e

GƒWC’G áJhÉØàe ÓbCG áYƒª› :ájQhö†dG RGƒ dG
: IóM Y óMGh c ÉØWC’G øe OóY øe Ö £jh ÖàµŸG Y ÓbC’G øe áYƒª› (I)PÉà°SC’G ™°†j
. (I)PÉà°SC’G QÉàîj º b øe ƒWCG º b QÉ«àNG
105
. (I)PÉà°SC’G QÉàîj º b øe öübCG º b QÉ«àNG
. (I)PÉà°SC’G QÉàîj º d ¬°ùØf ƒ£dG ¬d º b QÉ«àNG
ƒ£dG É¡d ÓbCG Y É¡æe IóMGh c …ƒà– (±Éæ°UCG hCG) á«FõL äÉYƒª› ¤EG ÓbC’G áYƒª› A…õŒ
.¬°ùØf
. ƒWC’G ¤EG öübC’G øe ÓbC’G Ö«JôJ
.öübC’G ¤EG ƒWC’G øe ÓbC’G Ö«JôJ
,…öüÑdG GQOE’G : ãe É¡H ¿ƒeƒ j ób »àdG äGAGôLE’Gh äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG äÉMGÎbG (I)PÉà°SC’G Ñ àj
…Úª b ƒW áfQÉ Ÿ ºFÓe ôNBG A»°T …CG hCG ådÉK º b Éª©à°SG ,ÖæL ¤EG ÉÑæL ÌcCG hCG Úª b ™°Vh
»bQh §jöT Éª©à°SÉH ÚdƒW áfQÉ e

. ÉØWCG 6 ¤EG 4 øe äÉYƒª› µ°T Y ÉØWC’G ¨à°ûj : ª©dG á¨«°U
.äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG iód IôaƒàŸG á«°SQóŸG äGhOC’G :ájQhö†dG RGƒ dG
,§ a …öüÑdG GQOE’G jôW øY Éª¡àfQÉ e Ö©°üj å«ëH ,ÚHQÉ àe óL ¿’ƒW Éª¡d Úª b (I)PÉà°SC’G òNCÉj
.ÖàµŸG øY Ió«©H ádhÉW Y ÊÉãdGh ¬Ñàµe Y hC’G Óãe Iôé G NGO ÚfÉµe ‘ Éª¡©°†jh
.Éª¡Ñjô J ¿hO Úª dG ƒW áfQÉ e äÉYƒªéŸG øe (I)PÉà°SC’G Ö £j
.áfQÉ ŸÉH É« d »bQh §jöT É¡«a ª©à°SG »àdG J Y (I)PÉà°SC’G õcôjh º¡JÉMGÎbG ¿ƒeó jh ÉØWC’G ¨à°ûj
fh .Úª dG óMCG ƒW ¤EG Ò°ûJ »bQƒdG §jöûdG Y ÚàeÓY ™°Vh : »gh ,áfQÉ ŸG á«Ø«c Y dòc õcôjh
.ôNB’G ¢SCGô d áãdÉK áeÓY ™°Vhh º dG »°SCGQ óMCG Y äÉeÓ©dG óMCG ™°Vh ºK .ôNB’G º dG ¿ÉµŸ §jöûdG
106
.(9 ¤EG 1 øe) IQƒÑ°ùdG Y Üƒàµe OóY ™e Ahô ŸG Oó©dG áfQÉ eh 9 ¤EG 1 øe OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb
¿ƒ£«ëjh IQƒ°üdG äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ßMÓj

.ÜÉÑdGh º °ùdGh á©eƒ°üdG :º¡æe ƒWCG ƒg Ée §îH
¿ƒfƒ jh ÉØWCG áKÓK äGQÉ°ùe ¿ƒ¶MÓj

.QÉ°ùe ƒWCG ¥QRC’ÉHh QÉ°ùe öübCG ôªMC’ÉH
107
øjOó©dG øjòg ÚH øe ô¨°UC’G hCG ÈcC’G Oó©dG ƒg Ée{ : CÉ°ùjh âbƒdG ¢ùØf ‘ (9 ¤EG 1 øe) øjOóY (I)PÉà°SC’G ô¡¶j
.z?
ásp oµr dp áÑ°ùædÉH Iôc c ™bƒeh IQƒ°üdG ¿ƒ¶MÓj

IôµdG .ó©HC’G ¤EG ÜôbC’G øe äGôµdG ¿ƒfƒ jh
»g AGôØ°üdG IôµdGh á µ d Iôc ÜôbCG »g AGôª G
.Iôc ó©HCG
ƒWCG ¿ƒd ¿ƒ£«ëjh IQƒ°üdG ¿ƒ¶MÓj
ábQh Éª©à°SG øµÁ .§jöT öübCG ¿ƒdh §jöT
Éª«a áWöTC’G GƒWCG áfQÉ Ÿ µ°ûdG ‘ ÚÑe ƒg Éªc
.É¡æ«H
á«Ø«c º¡æ«H Éª«a äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ¢ûbÉæj
Ú£jöT ‹ƒW áfQÉ Ÿ (§«N hCG) ábQh Éª©à°SG
.áeRÓdG äÉë«°VƒàdG (I)PÉà°SC’G ó jh
¬°ùØf ƒ£dG É¡d »àdG á«Ñ°ûÿG ™£ dG ¿ƒfƒ j
¥QƒdG øe É£jöT ¿ƒ ª©à°ùj .¬°ùØf ¿ƒ dÉH
‹ƒW áfQÉ Ÿ .á«Ñ°ûÿG ™£ dG GƒWCG áfQÉ Ÿ
ÖfÉL ¤EG IóMGh ™°†f Úà°Sƒª e Úà«Ñ°ûN Úà©£b
iôNC’G ÖfÉL ¤EG IóMGh f øµeCG ¿EG .iôNC’G
ƒ fh É£jöT hCG É£«N ª©à°ùf dP Qò©J GPEGh
,§jöûdG Y ¤hC’G á©£ dG ƒ£d áeÓY ™°VƒH
ª©à°ùf ÉæfCG …CG á«fÉãdG á©£ dG ƒ£H dP ¿QÉ fh
.ájOÉ«àYG ÒZ ¢SÉ« d IóMh
108
Üƒàµe OóY ™e Ahô ŸG Oó©dG áfQÉ eh (»FGƒ°ûY Ö«JôJ ‘ 9¤EG 1 øe) OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb :»ægòdG ÜÉ°ù G
.(9 ¤EG 1 øe) IQƒÑ°ùdG Y
.zhÉ°ùe{ hCG
º dG øe ƒWCG É£N hCG É£jöT äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG º°Sôj

Éª©à°SG ádÉ G òg ‘ dòc øµÁ .Iô£°ùŸG øe öübCGh
Iô£°ùŸG ƒW ™e ƒ°SôŸG §jöûdG ƒW áfQÉ Ÿ »bQh §jöT
.º dG ƒWh
¿ƒ ªµjh äÓØ£dGh ÉØWC’G äÉeÉb Gƒ```````WCG ¿ƒ¶MÓj
:áÑ°SÉæŸG AÉª°SC’ÉH äÉfÉÿG A e
.‹GƒàdG Y óægh » Yh ËQh ôªY
hCG) ƒW ™e ¥QRC’G «eÈdG (ƒ Y hCG) ƒW ¿ƒfQÉ j
.ádÉM c ‘ áÑ°SÉæŸG áfÉÿG ¿ƒfƒ jh IóM Y «eôH c (ƒ Y
¬d …òdG §jöûdG áfÉN ôªMC’ÉH ¿ƒfƒ jh IQƒ°üdG ¿ƒ¶MÓj
§jöûdG áfÉN ôØ°UC’ÉH ¿ƒfƒ jh ö†NC’G §jöûdG ƒW ¢ùØf
dPh öübC’G ¤EG ƒWC’G øe áWöTC’G ¿ƒÑJôj ºK ƒWC’G
.áÑ°SÉæŸG äÉfÉÿG øjƒ àH
É¡d »àdG á©£ dGh ám °Tn ôor a c ÉãŸG ‘ Éªc §îH ¿ƒ£Hôj
ƒ£dG ¢ùØf
109
.øjOó©dG áfQÉ eh (9 ¤EG 1 øe) øjOóY »àbÉ£H IAGôb :»ægòdG ÜÉ°ù G
øjOó©dG øjòg ÚH øe ô````¨°UC’G hCG ÈcC’G Oó©dG ƒg Ée{ : CÉ°ùjh âbƒdG ¢ùØf ‘ (9 ¤EG 1 øe) øjOóY (I)PÉà°SC’G ô¡¶j
.z?
c ‘ öübCG ƒg Ée äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG §«ëj

.ádÉM
‘ ãªàj »µ«àcGójO Ò¨àe «XƒàH ádÉ G òg ‘ Éæªb
øY Ø°SCG øe , YCG øe :ÚÄ«°T c «Ø°üJ á jôW
«Ø°üàdG ƒg Ø°SCG øe «Ø°üàdG .Úª«dG øYh QÉ°ù«dG
É¡Mô£J »àdG äÉHƒ©°üdG (I)PÉà°SC’G ßMÓj .±ƒdCÉŸG
.ájQhö†dG äÉë«°VƒàdG ó jh iôNC’G ä’É G
âæH ƒWCG ¢ü«ªb ¥QRC’ÉH ¿ƒfƒ j
§jöT öübCGh ôªMC’ÉH §jöT ƒWCG ¿ƒfƒ j
¥QRC’ÉH
ö†NCG §îHh ó Y ƒWCG ôªMCG §îH ¿ƒ£«ëj
,ó ©dG áÑM µ°ûJ ,ádÉ G òg ‘ .ó Y öübCG
.¢SÉ« d ájOÉ«àYG ÒZ IóMh ,»æª°V µ°ûHh
AGôªM áeÓY ¿ƒ©°†jh ¿ÉÑ°† dG ¿ƒ¶MÓj
ƒWCG Y AÉbQR áeÓYh Ö«°†b öübCG Y
.Ö«°†b
» aCG ™°Vh ‘ HÉ°ùdG •É°ûædG ‘ ó Y c ¿Éc GPEG
™°Vh ‘ â©°Vh ádÉ G òg ‘ ¿ÉÑ°† dG ¿EÉa
ájOÉ«àYG ÒZ IóMh Ö©µe c µ°ûjh …OƒªY
.»æª°V µ°ûH ƒ£dG ¢SÉ« d
á¡L øe äÉcƒ°ûdGh á¡L øe äÉ © ŸG Ö«JÎd 4h 3h 2h 1 OGóYC’G áHÉàc ¿ƒ©HÉàjh äÉcƒ°ûdGh äÉ © ŸG ¿ƒ¶MÓj

ƒ°üë d ájÉæ©H 2 ºbôdG É¡«a Ön àp oc »àdG áfÉÿG QÉ«àNG ” .4h 3h 2h 1 : ƒWC’G ¤EG öübC’G øe áÑJôe äÉ © ŸG .iôNCG
.äÉcƒ°û d áÑ°ùædÉH .4h 3h 2h 1 öübC’G ¤EG ƒWC’G øeh äÉ © ª d áÑ°ùædÉH ƒWC’G ¤EG öübC’G øe Ö«JôJ Y
äGQÉWEG NGO ôjÉë ¿ƒ H (I)º ©àŸG ¬£Ñ°†j ¿CG Öéj Ée ch óYGƒ dGh äÉë £°üŸGh º«gÉØŸG øcôdG Gòg øª°†àj :ôcòJCG
.á«°ùfôØdG á¨ dÉH äÉë £°üe øe É¡ HÉ j Éeh á«Hô©dG á¨ dÉH á«ª ©dG äÉë £°üŸGh º«gÉØŸG dòch
110
É«°übÉæJh ÉjójGõJ OGóYC’G Ö«JôJ ƒ¡Øe áª ©àŸGh º ©àŸG ±ô©àj IAGôb 9 ¤EG 1 øe OGóYC’G ±ô©J
;10 ¤EG 0 øe ;ôØ°U Oó©dG ;Ó«ã“h áHÉàch
.30 ¤EG 11 øe OGóYC’G ±ô©J ƒ¡Øe áª ©àŸGh º ©àŸG ±ô©àj áHÉàc 9 ¤EG 1 øe OGóYC’G áHÉàc
;¬ª°SGh õeQh 10 Oó©dG ;á«ªbQ
0 øjOó©dG áª ©àŸGh º ©àŸG Xƒj .Oó© d »Ñ«JÎdG ƒ¡ØŸG ±ô©J
äGöûYh äGóMh Oóëjh 10h É¡Ñ«JôJh 9 ¤EG 1 øe OGóYC’G áfQÉ e
.10 Oó©dG ;RƒeôdG Éª©à°SÉH ºK RƒeQ ¿hóH
RhÉéàj ’ øjOóY ´ƒª› ÜÉ°ùM
;9 Éª¡Yƒª›
‘ 9 ¤EG 1 øe OGóYC’G «XƒJ
;á«©ªL äÉHÉàc
ÚH (DƒaÉµàdG)
…hÉ°ùàdG ójó–
;9=5+4 :ÌcCG hCG Úà¨«°U
.á«©ªL áHÉàc QÉ°üàNG
0
;(iOGôa ºK áYÉªL) 1 ¤EG 9 øe OGóYC’G äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ô¡¶à°ùj
5{ ¿ƒdƒ jh OóY c «ãªàd ó«dG ™HÉ°UCG QÉ¡XEG ™e (iOGôa ºK áYÉªL) 1 ¤EG 5 øe OGóYC’G ¿hô¡¶à°ùj
;z1 ™Ñ°UCG{ ;z2 ¿É©Ñ°UCG{ ;z™HÉ°UCG 3{ ;z™HÉ°UCG 4{ ;z™HÉ°UCG
111
¢ù«d{ hCG zA»°T ’{ ¢UÉÿG ºgÒÑ©àH áHÉLEÓd º¡LQóà°ùjh z1 ™Ñ°UCG{ ó©H GPÉe ? 1 ó©H GPÉe :(I)PÉà°SC’G º¡dCÉ°ùj
0 ºbôdÉH ¬Ñàµjh z zéro { ôØ°U Oó©dG »ª°ùj zá ë ój{ hCG z™Ñ°UCG Éæg
(I)º ©àe IƒNEG OóY ;áZQÉa IOhó‡ ó«H äÉjôµdG OóY ;ÆQÉa ÑW) 0 ÉgöUÉæY OóY äÉYƒªéŸ IójóY á ãeCG »£©j
;(... § a IƒNEG ¬jód (I)º ©àe äGƒNCG OóY ;§ a äGƒNCG ¬jód
.iôNCG á ãeCG AÉ£YEG Y º¡ãëj
10
;OóY c «ãªàd øjó«dG ™HÉ°UCG ™aQ ™e 9 ¤EG 0 øe OGóYC’G QÉ¡¶à°SG
10 1h 0 ÚªbôdG Éª©à°SÉH Öo àn µjh
o ªs °ùn jo GójóL GOóY ã“ É©e øjó«dG ™HÉ°UCG{ :(I)PÉà°SC’G ƒ j
QÉ°ù«dG øY ™°Vƒjh ójóL ™«ªŒ õéæj 10 ™«ªŒ ” Iôe c .…öû©dG ó©dG áª¶æd ìÉàØŸG ôªŸG ƒg 10 ¤EG QhôŸG
Iô```°ûY 1 : Úà jô£H Qó````` dG ¢ùØf á`````«ª°ùJ ‘ øªµJ äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG ¢†©H iód áHƒ©°üdG .GôjÉë Éª°SG ª°ùjh
:áª¡e MGôe çÓK ìGÎbG IQhöV ô¡¶J dòdh .(10unités ) äGóMh 10hn (1dizaine)
Ohó©ŸG QÉ¡XEGh Oó©dG £f
zäGóMh 10{ £æjh 10 ábÉ£ÑdGh zIöûY{ £æjh 1 ábÉ£ÑdG (I)PÉà°SC’G ô¡¶j
? ’ CG A»°ûdG ¢ùØf Éªg g CÉ°ùjh
? ºc äGóMƒdG ? ºc Iöû©dG CÉ°ùjh h Úàª µdG ô¡¶jh 10h 1 øjOó©dG (I)PÉà°SC’G »Øîj
? GPÉe 10 ? GPÉe 1 CÉ°ùjh 10 h 1 øjOó©dG ô¡¶jh zäGóMh{h zIöûY{ »àª c (I)PÉà°SC’G »Øîj
.áfƒ e ÓbCGh ¢UÉ°UôdG º bh ¥Qh :ájQhö†dG RGƒ dG

:äGDƒdDƒd öûY øe ¿ƒµe (IQƒÑ°ùdG Y (I)PÉà°SC’G ¬ª°Sôj) µ°ûdG Gòg Y ó Y (I)º ©àe c º°Sôj
;(ôªMCG ,¥QRCG) ÚØ àfl Úfƒ H äGDƒdDƒ dG ¿ƒ j

‘ AÉbQõdG äGDƒdDƒ dG OóYh AGôª G äGDƒdDƒ dG OóY IQƒÑ°ùdG Y Öàµj ¿CG (I)º ©àe c øe (I)PÉà°SC’G Ö £j
; ƒ°SôŸG ó Y
.ó © d áfƒµŸG äGDƒdDƒ dG …OóY ´ƒª› áHÉàc Y äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG (I)PÉà°SC’G åëj
óMCG ±ôW øe IQƒÑ°ùdG Y ¬àHÉàc â“ Ée Ghó«©j ’ ¿CG GhócCÉàj ¿CG äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG øe (I)PÉà°SC’G Ö £j
.º¡JÓ«eR ióMEG hCG º¡FÓeR
.áæµªŸG ƒ G ™«ªL áHÉàc Y (I)PÉà°SC’G ô¡°ùj
112
.ájOôa ºK á«YÉªL áHƒLCG 0 ¤EG 10 øe ºK 10 ¤EG 0 øe OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb :»ægòdG ÜÉ°ù G
ô¡¶j .¢†©ÑdG É¡°†©H Y áYƒ°Vƒe »gh , Qó°U ÉŒG (0 ¤EG 10 øe ºK 10 ¤EG 0 øe) äÉbÉ£ÑdG (I)PÉà°SC’G º°†j
Iôé°T ÉeCG IÉàØd ógÉ°ûe á©HQCG (I)º ©àŸG ßMÓj
øe OGóYC’G ¤EG ó«dG ™Ñ°UCÉH äGQÉ°TEG ™HQCGh ìÉØJ
§HQh á Ä°SC’G øY áHÉLE’G ¬æe Üƒ £ŸGh 3 ¤EG 0
ÉeCG IÉàa hC’G ó¡°ûŸG ‘ .É¡MÉØJ Oó©H Iôé°T c
‘ áMÉØJ ºc CÉ°ùJ äÉMÉØJ 3 É¡«a ìÉØJ Iôé°T
ó¡°ûŸG ‘h ,(3 (I)º ©àŸG Ö«éj ¿CG Öéj) Iôé°ûdG
¿CG Öéj) » Hh áMÉØJ âØ£b ƒ J IÉàØdG ÊÉãdG
ƒ J IÉàØdG ådÉãdG ó¡°ûŸG ‘h ,(2 (I)º ©àŸG Ö«éj
,(1 (I)º ©àŸG Ö«éj ¿CG Öéj) » Hh áMÉØJ âØ£b
» Hh áMÉØJ âØ£b ƒ J IÉàØdG ™HGôdG ó¡°ûŸG ‘h
.(0 (I)º ©àŸG Ö«éj ¿CG Öéj)
øµÁ ¢†«ÑdG øe Ö Y ¢ùªN (I)º ©àŸG ßMÓj

¬æe Üƒ £ŸGh äÉ°†«H 10 É¡æe c ÖYƒà°ùJ ¿CG
áÑ ©dG ‘ ,áÑ Y c ‘ ¢†«ÑdG OóY §îH §«ëj ¿CG
§îH (I)º ©àŸG §«ëj ¿CG Öéj) IóMGh á°†«H ¤hC’G
§«ëj ¿CG Öéj) áZQÉa á«fÉãdG áÑ ©dGh ,(1 Oó©dG
äÉ°†«H 5 áãdÉãdG áÑ ©dG ‘h ,(0 Oó©dG §îH (I)º ©àŸG
áÑ ©dG ‘h ,(5 Oó©dG §îH (I)º ©àŸG §«ëj ¿CG Öéj)
§îH (I)º ©àŸG §«ëj ¿CG Öéj) äÉ°†«H 9 á©HGôdG
¿CG Öéj) äÉ°†«H 3 á°ùeÉÿG áÑ ©dG ‘h ,(9 Oó©dG
.(3 Oó©dG §îH (I)º ©àŸG §«ëj
.0 Oó©dG ÉbQC’ÉH (I)º ©àŸG Öàµj
113
10 Y Éª¡H ƒ°ü G øµÁ ¿Gò dG ¿GOó©dG Éªg Ée :»ægòdG ÜÉ°ù G
CÉ°ùjh IQƒÑ°ùdG Y 10 Oó©dG (I)PÉà°SC’G Öàµj .10 ¤EG 0 øe ábÉ£H 11 ÚH øe ÚàbÉ£H ª©à°ùf ,10 Oó©dG «µØàd
áÑ°ùædÉH z10{ .GQƒa äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj .z? 10 Oó©dG Y Éª¡H °üëf ¿CG øµÁ ¿Gò dG ¿GOó©dG Éªg Ée{
.10 ábÉ£Ñ d áÑ°ùædÉH z0{ ¤EG ; ... ;1 ábÉ£Ñ d áÑ°ùædÉH z9{ ;0 ábÉ£Ñ d
‘ ¿hó©°üj ÉØWCG ó¡°ûe (I)º ©àŸG ßMÓj
IöûY ¤EG (1) óMGh Ö©µe øe ¬JGƒ£N ™ØJôJ º °S
äÉÑ©µŸG OóY Iƒ£N c â– Öàµjh (10) äÉÑ©µe
.1+9=10 ¤EG 1 øe
Égó©«a äÉÑ©µe 9 IQƒ°U (I)º ©àŸG ßMÓj

äÉ°†«H 10 áÑ Y IQƒ°Uh ,9 Oó©dG ábÉ£H ¿ƒ jh
10 áÑ Y IQƒ°U mh ,10 Oó©dG ábÉ£H ¿ƒ jh Égó©«a
.10 Oó©dG ábÉ£H ¿ƒ jh Égó©«a ÓbCG
äÉ°TGôØdG øe áYƒª› IQƒ°U (I)º ©àŸG ßMÓj

(2×5 ¿ÉØ°U) äÉ°TGôa 10 ó©jh (3×5 ±ƒØ°U 3)
áØØ°üe ÒZ GôFÉW 13 áYƒª›h ,§îH É¡£«ëjh
.§îH É¡£«ëjh Qƒ«W 10 ó©jh
114
ájOôa ºK á«YÉªL áHƒLCG) »FGƒ°ûY Ö«JôJ ‘ 10 ¤EG 0 øe) OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb :»ægòdG ÜÉ°ù G
.(ájOôa ºK á«YÉªL áHƒLCG) Iôe 11 á« ª©dG òg QôµJ .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj .á«dGƒŸG ábÉ£ÑdG
™Ñ°UCÉH äGQÉ°TE’ Qƒ°U ¢ùªN (I)º ©àŸG ßMÓj

¿ƒ jh ,1h 8h 0 h 10 h 9 OGó``YC’G ¤EG ó«dG
.ó«dG ™Ñ°UCÉH «ã“ µd Ö°SÉæŸG Oó©dG ábÉ£H
øe äÉYƒª› ¢ùªN ƒ°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj

ÜƒàµŸG Oó©dG Ö°ùM AÉ«°TC’G º°SQ ºªàjh AÉ«°TC’G
10 ,¢UGôbCG 7 áÑ°ùædÉH 9) áYƒª› c â–
0 , ÓbCG 7 áÑ°ùædÉH 8 ,äÉ°TGôa 9 áÑ°ùædÉH
.(óMGh ¢Uô d áÑ°ùædÉH 2 ,ÆQÉa QÉWE’ áÑ°ùædÉH
äÉ©«HôJ 10 øe áWöTCG á©HQCG (I)º ©àŸG ßMÓj

(ôªMC’Gh ¥QRC’G) Úfƒ H äÉ©«HÎdG ¿ƒ jh
§jöT c â– QÉWEG ‘ áHƒàµŸG OGóYC’G Ö°ùM
.øjOóY ¤EG 10 Oó©dG «µØJ øY È©J »àdGh
øe äÉYƒª› ¢ùªN ƒ°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj

ºK EÉ£N c ë §îH §«ëjh Égó©«a AÉ«°TC’G
áZQÉØdG áfÉÿG ‘ Ö°SÉæŸG Oó©dG áHÉàµH ¬ëë°üj
øjOóY ¤EG 10 Oó©dG «µØJ øY È©j QÉWEG øe
9) (Úfƒd øe AÉ«°TCG 10 øe ¿ƒµàJ áYƒª› c)
¢UGôbCG 6 ,AGôªM áLÉLOh AÉ°†«H äÉLÉLO
3h AGö†N äÉMÉØJ 7 ,AÉbQR ¢UGôbCG 4h AGôªM
äÉ©Ñb 8 ,ó«dG äGôc 4h ó dG äGôc 6 ,AGôªM
.(¿ÉJhGôªM ¿Éà©Ñb AGö†N
115
.10 Y Éª¡H ƒ°ü G øµÁ ¿Gò dG ¿GOó©dG Éªg Ée :»ægòdG ÜÉ°ù G
CÉ°ùjh IQƒÑ°ùdG Y 10 Oó©dG (I)PÉà°SC’G Öàµj .10 ¤EG 0 øe ábÉ£H 11 ÚH øe ÚàbÉ£H ª©à°ùf ,10 Oó©dG «µØàd
¥ÉÑWCG 4 ƒ°SQ Úª«dG øY (I)º ©àŸG ßMÓj
ÆQÉa ÊÉãdG HÉ£dGh hC’G Ñ£dG ‘ äÉMÉØJ 9)
ádhôah ådÉãdG Ñ£dG ‘ RôµdG øe äÉÑM 10h
OGóYC’G äÉbÉ£Hh (™HôdG HÉ£dG ‘ IóMGh
äGQÉ°TEGh (10h 9 ,1 ,0) ¥ÉÑWC’G QÉ°ùj øY
‘ (10h 9 ,1 ,0) OGóYC’G «ãªàd ó«dG ™Ñ°UCÉH
øY (10h 9 ,1 ,0) OGóYC’G äÉbÉ£Hh §°SƒdG
øe áYƒª›h ó«dG ™Ñ°UCÉH OGóYC’G äÓ«ã“ QÉ°ùj
NGO 1h hC’G NGO 10) QÉWEG NGO äÉÑ©µŸG
øY (™HGôdG QÉWE’G NGO 9h ÆQÉa QÉWEGh ÊÉãdG
Ö°SÉæŸG Oó©dG §îH °üjh OGóYC’G äÉbÉ£H QÉ°ùj
.øjó«dG hCG ó«dG ™Ñ°UCÉH «ã“ ch áYƒª› µd
10 ¤EG 1 øe OGóYC’G äÓ«ã“ (I)º ©àŸG ßMÓj

¤EG 1 øe …Oó©dG §jöûdGh øjó«dG hCG ó«dG ™Ñ°UCÉH
Éªc Ö°SÉæŸG Oó©dG áfÉîH «ã“ c §îH °üjh 10
.(4 Oó©dGh ™Ñ°UCG 4 ÚH §Hôj §N º°SQ) ÉãŸG ‘
.É¡d º¡ª¡a øe (I)PÉà°SC’G ócCÉàjh É¡æY ¿hÈ©jh “ôcòJCG” Iô a ÚeÉ°†e äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ßMÓj ôcòJnCG
116
.30 ¤EG 11 øe OGóYC’G ±ô©J ÉjójGõJ OGóYC’G (I)º ©àŸG ÖJôj IAGôb 10 ¤EG 0 øe OGóYC’G ±ô©J
;10 ¤EG 0 øe É«°übÉæJh ;Ó«ã“h áHÉàch
Y 10 ¤EG 0 øe OGóYC’G ãÁ áHÉàc 10 ¤EG 0 øe OGóYC’G áHÉàc
.…Oó©dG §jöûdG ;á«ªbQ
.Oó© d »Ñ«JÎdG ƒ¡ØŸG ±ô©J
Oó©dG áHÉàµH äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG ÖdÉ£jh ¢UGôbCG äÉYƒª› É¡« Y âª°SQ äÉbÉ£H hCG ƒ°SQ (I)PÉà°SC’G ó j
.Ö°SÉæŸG
.ìGƒdC’G Y áÑ°SÉæŸG äÉeÓ©dG OóY º°SôH äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG ÖdÉ£jh 10 ¤EG 0 øe OGóYC’G äÉbÉ£H ó j
.ìGƒdC’G Y É¡àHÉàµH äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG ÖdÉ£jh 10 ¤EG 0 øe OGóYC’G » Á
10 0
.10 ¤EG 0 øe OGóYC’G äÉbÉ£H ;äGQõL 9 h ÖfGQCG 8 ã“ Qƒ°U hCG ƒ°SQ :ájQhö†dG RGƒ dG
.¬àjDhôH äÉª ©àŸGh Úª ©àª d íª°ùj ’ µ°ûH Úª°SôdG º°Sôj hCG ÚJQƒ°üdG (I)PÉà°SC’G ©j
: ƒ dÉH º¡«dEG ¬Lƒàj h
ób hCG …öüÑdG GQOE’ÉH AÉØàc’G hCG áeƒ°SôŸG AÉ«°TC’G OGó©J ¤EG º¡©aO h ÉØWC’G õ«Ø– øe •É°ûædG Gòg øµª«°S
.iôNCG á«æ àH ¿ƒæ«©à°ùj
GƒfÉ©à°SG »àdG á«æ àdÉH º¡FÓeR QÉÑNEGh º¡àHƒLCG ôjÈàH äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG (I)PÉà°SC’G ÖdÉ£j ¿CG ø°ùëà°ùj ÉM c Y
… ÒZ h …öüÑdG GQOE’Gh OGó©àdG É› ‘ ÉØWC’G äGQób ¢ü«î°ûJ øe (I)PÉà°SC’G øµª«°S •É°ûf ƒg h .É¡H
117
8 9 .º°SQ c â– ájOó©dG ábÉ£ÑdG ™°Vh ºàj dP ó©H
8 < 9 Öàµfh 9 øe ô¨°UCG 8 ƒ f øjOóY áfQÉ Ÿ ¬fCG ƒ «d (I)PÉà°SC’G Nóàj h
. 9 > 8 Öàµfh 8 øe ÈcCG 9 hCG

øe ºK 10 ¤EG 0 øe É¡fƒÑJôj ºK æãe æãe (10 ¤EG 0 øe) OGóYC’G IÒ¨°U äÉYƒª› ‘ äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ¿QÉ j
.RƒeôdG Éª©à°SÉH ºK RƒeôdG Éª©à°SG ¿hóH 0 ¤EG 10
:IQƒÑ°ùdG Y èFÉàædG (I)PÉà°SC’G Öàµj
0 < 1 < 2 < 3 < 4 < 5 < 6 < 7 < 8 < 9 < 10
10 > 9 > 8 > 7 > 6 > 5 > 4 > 3 > 2 > 1 > 0
:…Oó©dG §jöûdG Y 10 ¤EG 0 øe OGóYC’G «ãªàd Égôªãà°ùjh
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
118
Oó©dG g{ : CÉ°ùjh (10 ¤EG 0 øe) ábÉ£H ô¡¶jh IQƒÑ°ùdG Y (9 ¤EG 1 øe GOóY ºK) z7{ Oó©dG (I)PÉà°SC’G Öàµj
.zhÉ°ùe{ hCG ô¨°UCG{ hCG zÈcCG{ äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj z? 7 …hÉ°ùj hCG 7 øe ô¨°UCG hCG ÈcCG ábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG
¬à– º °S ‘ ó©°üj ØW ó¡°ûe (I)º ©àŸG ßMÓj .1

áHÉàc ¬æe Üƒ £ŸG .10 ¤EG 1 øe äÉÑ©µe
.äÉÑ©µŸG OGó©J ó©H Iƒ£N c â– OGóYC’G
¿CG øµÁ ¢†«ÑdG øe Ö Y ¢ùªN (I)º ©àŸG ßMÓj .2

¿CG ¬æe Üƒ £ŸGh äÉ°†«H 10 É¡æe c ÖYƒà°ùJ
áÑ ©dG ‘ ,Ö°SÉæŸG Oó©dÉH ¢†«ÑdG áÑ Y §îH °üj
(I)º ©àŸG É¡ °üj ¿CG Öéj) IóMGh á°†«H ¤hC’G
¿CG Öéj) áZQÉa á«fÉãdG áÑ ©dGh ,(1 Oó©dÉH §îH
áãdÉãdG áÑ ©dG ‘h,(0 Oó©dÉH §îH (I)º ©àŸG É¡ °üj
Oó©dÉH §îH (I)º ©àŸG É¡ °üj ¿CG Öéj) äÉ°†«H 8
¿CG Öéj) äÉ°†«H 10 á©HGôdG áÑ ©dG ‘h ,(8
áÑ ©dG ‘h,(10 Oó©dÉH §îH (I)º ©àŸG É¡ °üj
(I)º ©àŸG É¡ °üj ¿CG Öéj) äÉ°†«H 9 á°ùeÉÿG
.(9 Oó©dÉH §îH
8 OGóYC’G …Oó©dG §jöûdG Y (I)º ©àŸG Öàµj .3

.Ö«JôJ ‘ 1 h 2 h 3 h 6 h
119
º °S ‘ ¿hó©°üj ÉØWCG ó¡°ûe (I)º ©àŸG ßMÓj .4

IöûY ¤EG (1) óMGh Ö©µe øe ¬JGƒ£N ™ØJôJ
äÉÑ©µŸG OóY Iƒ£N c â– Öàµjh (10) äÉÑ©µe
¢†ØîæJ º °S øe ¿ƒdõæj ¿hôNBGh ,10 ¤EG 0øe
.Ö©µe 0 ¤EG ºK óMGh Ö©µe ¤EG äÉÑ©µe 10 øe ¬JGƒ£N
.Iƒ£N c â– OGóYC’G áHÉàc ¬æe Üƒ £ŸGh
É¡fQÉ jh Égó©jh AÉ«°TC’G øe äÉYƒª› (I)º ©àŸG ßMÓj .5
.= <hCG >õeôdG Éª©°SÉH æãe æãe
óªMCG Á ºc Ö°ùëjh ádCÉ°ùŸG ¢üf (I)º ©àŸG CGô j .6

¿QÉ jh (6+3=9) áéjóN “ ºch (5+3=8)
.ÌcCG “ áéjóN Öàµj ºK 8h 9 øjOó©dG
ô¨°UC’G øe 10h 3 h 5 OGóYC’G (I)º ©àŸG ÖJôj .7

3< 5<10 ÈcC’G ¤CG
¤CG ÈcC’G øe 9h 0 h 4 OGóYC’G (I)º ©àŸG ÖJôj .8

9> 4>0 ô¨°UC’G
120
IQƒÑ°ùdG Y Üƒàµe OóY ™e Ahô ŸG Oó©dG áfQÉ eh (»FGƒ°ûY Ö«JôJ ‘ 10 ¤EG 0 øe) OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb
(10 ¤EG 0 øe)
(»FGƒ°ûY Ö«JôJ ‘ 10 ¤EG 0 øe) ábÉ£H ô¡¶jh IQƒÑ°ùdG Y (10 ¤EG 0 øe GOóY ºK) z6{ Oó©dG (I)PÉà°SC’G Öàµj
zÈcCG{ äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj z? 6 …hÉ°ùj hCG 6 øe ô¨°UCG hCG ÈcCG ábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG g{ : CÉ°ùjh
.zhÉ°ùe{ hCG ô¨°UCG{ hCG
OGóYC’G äÉbÉ£H øe áYƒª› (I)º ©àŸG ßMÓj .1

.OóY ô¨°UCG ábÉ£H áYƒª› c ‘ ¿ƒ jh
Ö«JÎdG ‘ EÉ£N c §îH (I)º ©àŸG §«ëj .2

(5,6,7) Ö«JÎdÉH Ö°SÉæŸG Oó©dG Öàµj ºK ¬ëë°üjh
.(7,8,9,10) h (0,1,2,3)h (7,8,9) h
É¡à– Öàµjh áÑ Y c NGO ¢†«ÑdG (I)º ©àŸG ó©j .3

ÖJôj ºK (»FGƒ°ûY Ö«JôJ ‘ 10 ¤EG 1 øe) Oó©dG
. ÈcC’G ¤EG ô¨°UC’G øe OGóYC’G
121
äÉ« « Y 6 øe) äGOÓb ™HQCG (I)º ©àŸG ßMÓj .1

(Úà « Y 2 øeh äÉ « Y 10 øeh äÉ « Y 9 øeh
§jöûdG Y « ©dG Oó©H IOÓb c §îH °üjh
.…Oó©dG
Oó©dGh HÉ°ùdG Oó©dG ƒM hó÷G (I)º ©àŸG CGô j .2

6h1 OGóYCÓd áÑ°ùædÉH ¬ ªµj ºK ƒ ©e Oó©d MÓdG
.10h
õÑ«cÎdG ”.É¡d º¡ª¡a øe (I)PÉà°SC’G ócCÉàjh É¡æY ¿hÈ©jh “ôcòJCG” Iô a ÚeÉ°†e äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ßMÓj : ôcòJnCG
5h 2 OGóYC’G «ã“ ºK ô¨°UC’G ¤EG ÈcC’G øeh ÈcC’G ¤EG ô¨°UC’G øe É¡Ñ«JôJh Éãªc 10 h 7 h 5 OGóYC’G áfQÉ e Y
…Oó©dG §jöûdG Y Éãªc 10h
122
äÉbÉ£Hh Úfƒ H QÉgRCG ƒ°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj

º°SQ c ‘ QÉgRC’G ó©jh QÉgRC’G OóY ã“ OGóYCG
‘ Oó©dG Öàµjh øjOóY ´ƒª› ¤EG Oó©dG µØjh
hCG «µØàdG ‘ øjOó©dG óMCG hCG ´ƒªéŸG) ÆGôa c
(ÉªgÓc
.4+5=9 ;4+4=8 ;4+3=7 ;4+2=6
áWöTCÉH á ©e Ö Y ¢ùªN º°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj

: Öàµjh áWöTC’G GƒWCG ¿QÉ jh áfƒ e
;¥QRC’G §jöûdG øe öübCG ö†NC’G §jöûdG
;ôªMC’G §jöûdG øe ƒWCG ôØ°UC’G §jöûdG
.»æÑdG §jöûdG ƒW ¢ùØf ¬d ôªMC’G §jöûdG
123
ájOôa ºK á«YÉªL áHƒLCG) »FGƒ°ûY Ö«JôJ ‘ 10 ¤EG 0 øe) OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb
ÉC °ùjh IQƒÑ°ùdG Y 10 Oó©dG (I)PÉà°SC’G Öàµj .10 ¤EG 0 øe ábÉ£H 11 ÚH øe ÚàbÉ£H ª©à°ùf ,10 Oó©dG «µØàd
ôªMC’ÉH äÉfÉÿG c øjƒ J (I)º ©àŸG ªµj
c .ádÉM c ‘ ÆGôØdG ‘ Ö°SÉæŸG Oó©dG Öàµjh
.øjOóY ¤EG 10 Oó©dG «µØàH ©àJ ádÉM
¬cGƒØdG øe ¥ÉÑWCG 4 ƒ°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj
.(10 ;0 ;8 ;5) ¬cGƒØdG OóY ÑW c â– Öàµjh
6h 2h 10h 9 OGóYC’G øe Óc (I)º ©àŸG °üj
.10 ¤EG 1 øe …Oó©dG §jöûdÉH 3h
áfƒ e ¢UGôbC’ ƒ°SQ á©HQCG (I)º ©àŸG ßMÓj
ã“ á«©ªL áHÉàc º°SQ c ÖfÉL Öàµjh Úfƒ H
ádÉM c ‘ ´ƒªéŸG Ö°ùëjh áfƒ ŸG ¢UGôbC’G
(3+5=8 ;3+6=9 ;3+3=6 ;3+4=7)
øe 5h 8h 3h 7h 10 OGóYC’G (I)º ©àŸG ÖJôj

:ô¨°UC’G ¤EG ÈcC’G
10 > 8 > 7 >5 >3
124
1 ‫اَﻷﺳﺪوس‬
.(ájOôa ºK á«YÉªL áHƒLCG) »FGƒ°ûY Ö«JôJ ‘ 10 ¤EG 0 øe) OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb
äÉYƒª› ƒ`````°SQ (I)º````` ©àŸG ßMÓj
hCG µ°ûdG á«°UÉN Ö°ùM É¡Ø«æ°üJ ” AÉ«°TC’G øe
c º°SQ â– Öàµjh ƒ£dG hCG ºé G hCG ¿ƒ dG
jhGöù d áÑ°ùædÉH µ°ûdG) z... ¢ùØf É¡d{ áYƒª›
ƒ£dG ;äÉª°ùéª d áÑ°ùædÉH ¿ƒ dG ;äGQÉ¶ædGh
áÑ°ùædÉH ºé G ;á © ŸGh IÉ°TôØdGh Úµ°ù d áÑ°ùædÉH
.(äÉfGƒ£°SCÓd
áHÉàch Úfƒ H äÉ©HôŸ Úª°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj
áHÉàµdG ‘ OóY c áHÉàc ªµ«a Úfƒ H á«©ªL
c ‘ ¿ƒd) Úfƒ H ¢UGôbC’ ƒ°SQ 4h .á«©ª÷G
â– áÑ°SÉæŸG á«©ª÷G áHÉàµdG Öàµj ºK ó©jh (áfÉN
:´ƒªéŸG Ö°ùëjh º°SQ c
5+1=. ;5+2=. ;3+4=. ;4+5=.
125
áMƒ```````àØe •ƒ£N ƒ°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj
§N c ábÉ£H ôªMC’ÉH ¿ƒ «a á ë iôNCGh
ë §N c ábÉ£H ö†NC’ÉHh (ä’ÉM 3) ìƒàØe
.(ä’ÉM 3)
Iôµ d ™°VGƒe 3 ƒ```````°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj
áÑ°SÉæŸG ábÉ£ÑdÉH º°SQ c §Hôjh ádhÉ£dG ¥ƒa
.( Y ;â– ;¥ƒa)
¢Uôb) ¢UGôbCG 8 º°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj
ªµjh (¥QRCG ¢Uôbh áfƒ e ÒZ 6h ôªMCG
´ƒªéŸG Öàµjh (AGôªM 5h AÉbQR 3) øjƒ àdG
...+...=...
Ø£dG ÚÁ øY äÉfGƒ«M 3 ƒ°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj
øY á£H ôªMCG §îH §«ëjh QÉ°ùj øY iôNCG 3h
. QÉ°ùj øY ÉÑfQCG ö†NCG §îHh Ø£dG ÚÁ
(iöù«dGh æª«dG) øjój ƒ°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj
ôªMC’ÉH æÁ ój c ¿ƒ jh áØ àfl äÉgÉŒG 4 ‘
á«fÉµeEG í«àj •É°ûædG Gòg .¥QRC’ÉH iôNC’Gh
.áHÉLE’G Ñb ádÉM c ¢ü«î°ûJh IÉcÉfi
ÜÉ°ùMh 4h 5 øjOó©dG áHÉàµH dPh .´ƒªéŸG ‘ IQÉ°S GôJ QƒØ°üY øe ºc Ö°ùëj ºK ádCÉ°ùe ¢üf (I)º ©àŸG CGô j
.5+4=9 ´ƒªéŸG
126
, c 5 óªMCG iód{ ádCÉ°ùe ¢üf (I)º ©àŸG CGô j1 911
óªMCG iód á c øe ºc .iôNCG c 3 áéjóN ¬à£YCG
Úa á``````WÉ£N ‘ µdG º°Sôjh z? ´ƒ```ªéŸG ‘
ÚJôFGódG ióMEG ‘ 5) diagramme de venn
3+5 á«©ª÷G áHÉàµdG Öàµj ºK (iôNC’G ‘ 3h
.3+5=8 ´ƒªéŸG Ö°ùëjh
‘ AÉbQR ¢UGôbC’ ƒ°SQ 4 (I)º ©àŸG ßMÓj 10
ƒ°SQ 4h (¢UGôbCG 4h 3h 2h 1) hC’G ô£°ùdG
6h 5h 8h 7) ÊÉãdG ô£°ùdG ‘ AGôªM ¢UGôbC’
‘ øjOóY ´ƒª› ¤EG 9 Oó©dG «µØJh (¢UGôbCG
°üj ¿CG ƒg (I)º ©àŸG øe Üƒ £ŸG ådÉãdG ô£°ùdG
iôNC’Gh hC’G ô£°ùdG øe ÉªgGóMEG) ÚàbÉ£H c
9 Éª¡°UGôbCG ´ƒª› ¿ƒµj (ÊÉãdG ô£°ùdG øe
OóY c áHÉàc ªµj ºK (5+4 ;6+3 ;7+2 ;8+1)
:áÑ°SÉæŸG áfÉÿG ‘
9 9 9 9
1 8 2 7 3 6 4 5
áYƒª› c OóY Öàµjh ÚJQhÉéàe ÚàfÉN ‘ ÚàYƒª› c ,AÉ«°TC’G øe äÉYƒª› 8 ƒ°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj 11
.(7h 4h 6h 8) ÚJQhÉéàe ÚàfÉN c ‘ OóY ô¨°UCG §îH §«ëjh (8h 7 ;9h 4 ;6h 7 ;9h 8) AÉ«°TCG
127
.10 Y Éª¡H ƒ°ü G øµÁ ¿Gò dG ¿GOó©dG Éªg Ée :»ægòdG ÜÉ°ù G
NGO × äÉeÓ©d ƒ°SQ 4 (I)º ©àŸG ßMÓj 12
ó©j ºK áfÉN c â– ÜƒàµŸG Oó©dG CGô jh áfÉN
Oó© d É©ÑJ á°übÉædG äÉeÓ©dG º°SQ ªµjh äÉeÓ©dG
.ÜƒàµŸG
9h 10 OGóYC’G ã“ ƒ°SQ 4 (I)º ©àŸG ßMÓj 13
ºK ¢UGôbC’G äÉbÉ£ÑHh øjó«dG ™HÉ°UCÉH 6h 7h
µd (OGóYCG 4 ÚH øe) Ö°SÉæŸG Oó©dG §îH §«ëj
. «ã“
ƒéædG øe áYƒªéŸ ƒ°SQ 3 (I)º ©àŸG ßMÓj 14
ƒéædG Qó H ¢UGôbC’G º°Sôj ºK Égó©«a ¢UGôbC’Gh
Ú°Uôb áaÉ°VEG ; hC’G º°SôdG ‘ ¢UGôbCG 6 áaÉ°VEG)
.(ådÉãdG º°SôdG ‘ Ú°Uôb áaÉ°VEG ;ÊÉãdG º°SôdG ‘
6 < 7 < 8 < 9 < 10 :ÈcC’G ¤EG ô¨°UC’G øe É¡ÑJôj ºK 6h 9h 8h 10h 7 OGóYC’G äÉbÉ£H (I)º ©àŸG CGô j 15
128
30 11 13 ‫ا ﱠَﻟﺪ ْر ُس‬
;30 ¤EG 0 øe OGóYC’G áfQÉ e ¤EG 11 øe OGóYC’G (I)º ©àŸG ±ô©àj á«ª°ùJ 10 ¤EG 0 øe OGóYC’G ±ô©J
.99 ¤EG 31 øe OGóYC’G ±ô©J ;á«ªbQ áHÉàch á«ª°ùJ :É¡ØXƒjh 30 ;Ó«ã“h á«ªbQ áHÉàch IAGôbh
øjOóY ÚH ™ J á«©«ÑW GOGóYCG Ú©j ;Oó© d »Ñ«JÎdG ƒ¡ØŸG ±ô©J
OGóYC’G :Óãe ,ÚªbQ øe Ú«©«ÑW 10 ¤EG 0 øe OGóYC’G áfQÉ e
.29h 16 ÚH ™ J »àdG á«©«Ñ£dG ;RƒeôdG Éª©à°SÉH É¡Ñ«JôJh
RhÉéàj ’ øjOóY ´ƒª› ÜÉ°ùM
.9 Éª¡Yƒª›
19 11
»FÉæK : ª©dG á¨«°U
.¢SÉ«cCG… ,É«dƒ°UÉØdG äÉÑM ,äÉÑ«°ûN ,¢UGôbCG : ájQhö†dG RGƒ dG
.ÉgÒZ hCG äÉÑ«°ûN hCG ¢UGôbCG Y á ªà°ûe ¢SÉ«cCG Y áYƒª› c ôaƒàJ
äÉeÓ©dG Qó H ¢UGôbC’G Gƒ©°†j ¿CÉH (I)PÉà°SC’G º¡ÑdÉ£j ,(¢UGôbCG) ádhÉ£dG Y º¡eRGƒd äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ™°†j
.(áeÓY 16) IQƒÑ°ùdG Y áeƒ°SôŸG
.•öT ¿hóH (ÚàYƒª› ¤EG ¢UGôbC’G º«°ù J) ÚàYƒª› øjƒµàH º¡ÑdÉ£jh
.ìGƒdC’G Y á«©ªL áHÉàc µ°T Y á«©°VƒdG «ã“ ºàj
.ÉgÒZ hCG 10+6 hCG 11+5 hCG 8+8 hCG 9+7 :16 Oó© d áØ àfl äÉHÉàc Y ƒ°ü G øµÁ
.á°ûbÉæŸG ‘ É¡æe ¥Ó£fÓd IQƒÑ°ùdG Y á °†ØŸG á«©°VƒdG (I)PÉà°SC’G º°Sôj
10 6
.öûY áà°S Oó©dG Gòg ª°ùj ,¢UGôbCG IöûY h ¢UGôbCG 6 Éæjód ƒ jh ë §îH ¢UGôbCG IöûY §«ëj
129
: hó÷G ‘ Öàµj h
äGöûY äGóMh
1 6
: Ö«°†bh äÉÑ©µŸÉH ¬ ãÁh
.19 ¤EG 11 øe OGóYC’G »bÉÑd áÑ°ùædÉH á« ª©dG ¢ùØf õéæJ
30 11
.Ö«°† H äÉÑ©µe 10 ádOÉÑe jôW øY äGöû©dG h äGóMƒdÉH OGóYC’G «ã“
¿ÉÑ°†b 3 ƒ°SQ ,ÌcC’G Y jôa µd ÉÑ©µe 30 ƒ°SQ : ájQhö†dG RGƒ dG
dP h 30 ¤EG 19 øe äGöû©dG h äGóMƒdÉH OóY «ãªàH jôa µd íª°ùj µ°ûH ªY ¥ôa øjƒµJ ºàj : ª©dG á¨«°U
.º°ù dG ‘ äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG OóY Ö°ùM
.º¡J’hÉW Y (É©Hôe 19 ¤EG 11 øe) É¡« Y ôaƒàj »àdG äÉÑ©µŸG OóY jôa c ™°†j
¿ÉÑ°† dGh äÉÑ©µŸÉH 30 ¤EG 11 øe OGóYC’G «ã“h Ö«°† H É¡àdOÉÑe h äÉÑ©µe 10 ™«ªéàH jôa c (I)PÉà°SC’G ÖdÉ£j
:ó©dG hóL A eh ( jôØdG NGO ¬« Y É¨à°T’G ” OóY µd áÑ°ùædÉH)
äGöû©dG äGóMƒdG
... ...
30 ¤EG 11 øe
130
( 10) IQƒÑ°ùdG Y ÜƒàµŸG Oó©dG áaÉ°VEGh (…ójGõJ Ö«JôJ ‘ 10 ¤EG 0 øe) OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb
ábÉ£ÑdG ô¡¶j .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj .zábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG ¤EG 10 «°†f{ (I)PÉà°SC’G ƒ j
.Iôe 11 á« ª©dG òg QôµJ .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj .(…ójGõJ Ö«JôJ ‘) á«dGƒŸG
Ú ØWh Úà Ø£d ógÉ°ûe á©HQCG (I)º ©àŸG ßMÓj

10 øe äGOÓb hCG|h äÉ « Y º¡æe c ÉeCG
ØW c « Y OóY áHÉàc ¬æe Üƒ £ŸGh äÉ « Y
Öàµ«a äÉ « Y 9 É¡eÉeCG IÉàa Úª«dG ‘ .á ØWh
IOÓb ¬eÉeCG ØW ÉgQÉ°ùj øYh ,9 (I)º ©àŸG
:‹ÉàdG ô£°ùdG ‘h ,11 (I)º ©àŸG Öàµ«a á « Yh
(I)º ©àŸG Öàµ«a äÉ « Y 9h IOÓb É¡eÉeCG á ØW
á « Yh ¿ÉJOÓb ¬eÉeCG ØW ÉgQÉ°ùj øYh ,19
.21 (I)º ©àŸG Öàµ«a
« ©dG øe äÉYƒª› ¢ùªN (I)º ©àŸG ßMÓj

.áYƒª› c « Y OóY áHÉàc ¬æe Üƒ £ŸGh
10+1 Öàµ«a á « Yh IOÓb ¤hC’G áYƒªéŸG ‘
;11 ºK
Öàµ«a äÉ « Y 9h IOÓb á«fÉãdG áYƒªéŸG ‘
;19 ºK 10+9
;20 ºK 10+10 Öàµ«a ¿ÉJOÓb áãdÉãdG áYƒªéŸG ‘
Öàµ«a á « Yh ¿ÉJOÓb á©HGôdG áYƒªéŸG ‘
;.21 ºK 10+10+1
10+10+10 Öàµ«a äGOÓb 3 á°ùeÉÿG áYƒªéŸG ‘
.30 ºK
131
(20) IQƒÑ°ùdG Y ÜƒàµŸG Oó©dG áaÉ°VEGh (»°übÉæJ Ö«JôJ ‘ 10 ¤EG 0 øe) OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb
.Iôe 11 á« ª©dG òg QôµJ .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj .(»°übÉæJ Ö«JôJ ‘) á«dGƒŸG
¿ÉÑ°† dÉH ¬ «ã“ ßMÓjh « ©dG (I)º ©àŸG ó©j

±hô Gh ÉbQC’ÉH ¬àHÉàc CGô jh äÉÑ©µŸGh
äGöû©dÉH á«©ª÷G áHÉàµdG É“EG ¬æe Üƒ £ŸGh
10+10) ádÉM c ‘ ó©dG hóL A eh äGóMƒdGh
.(10+10+3 h 10+2 h 10+10+10 h
23h 18 ÚH ™ J »àdG OGóYC’G (I)º ©àŸG Öàµj
18 .. .. .. .. 23
18 19 20 21 22 23
13h 7 ÚH ™ J »àdG OGóYC’G (I)º ©àŸG Öàµj
7 .. .. .. .. .. 13
7 8 9 10 11 12 13
…Oó©dG §jöûdG Y ¬©bƒÃ OóY c °üjh ÉbQC’ÉH OGóYC’G (I)º ©àŸG CGô j
11 12 14 13 26 24 29 27
9 10 15 25 28 30
132
(20) IQƒÑ°ùdG Y ÜƒàµŸG Oó©dG áaÉ°VEGh (»°übÉæJ ºK …ójGõJ Ö«JôJ ‘ 10 ¤EG 0 øe) OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb
.Iôe 11 á« ª©dG òg QôµJ .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj .(»°übÉæJ Ö«JôJ ‘ ºK …ójGõJ Ö«JôJ ‘) á«dGƒŸG
É¡©«ªŒ ” AÉ«°TC’ ƒ°SQ 4 (I)º ©àŸG ßMÓj

14 ;Éfƒ e Éª b 18 ; ób Iôc 12) äGöû©dÉH
ó©dG hóL A e ¬æe Üƒ £ŸGh (á°TGôa 23 ;Iôéæe
.á«ªbQ áHÉàc Oó©dG áHÉàch (äGöû©dGh äGóMƒdG)
14h 10h 11 : ÉbQC’ÉH áHƒàµe OGóYCG 8 (I)º ©àŸG CGô j

OGóYC’G ™bGƒe ßMÓjh .21h 22h 20h 19h 16h
¬æe Üƒ £ŸGh 23 ¤EG 9 øe …Oó©dG §jöûdG Y
‘ Éªc …Oó©dG §jöûdG Y ¬©bƒÃ OóY c §HQ
.(¬©bƒÃ 11 Oó©dG §HQ) ÉãŸG
;¿höûYh óMGh) ±hô ÉH OGóYC’G (I)º ©àŸG CGô j

É¡Ñàµjh (öûY á©°ùJ ;¿höûYh á©Ñ°S ;öûY ÉæKGp
(19 ;27 ;12 ;21) ÉbQC’ÉH
133
IPÉà°SC’Gh PÉà°SC’G «dóH (1) ºbQ »ægòdG ÜÉ°ù G ábQh á Ä°SCG
ábQh ´Rƒj .äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG Oó©H É¡î°ùæà°ùjh (I)PÉà°SC’G «dO øe (1) ºbQ »ægòdG ÜÉ°ù G ábQh (I)PÉà°SC’G ™Ñ£j
¬ ªY ¡fCG (I)º ©àe c .zGƒ £fG{ :(I)PÉà°SC’G øe IQÉ°TEÉH øjôªàdG CGóÑj . FÉbO 5 ‘ RÉ‚E’G Ióe Oóëj .(I)º ©àe µd
.É¡©ªéjh z¥GQhC’G GƒJÉg , ¡àfG{ (I)PÉà°SC’G ƒ j FÉbO 5 ó©H .(I)º ©àŸG º°SG (I)PÉà°SC’G é°ùj ,(I)PÉà°SCÓd ¬àbQh ó j
.AÉ«°TC’G øe áYƒªéŸ Éeƒ°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj
É¡©«ªŒ ” áª‚ 25 øY IQÉÑY hC’G º°SôdG
§îH ƒ‚ IöûY c áWÉMEÉH dPh äGöû©dÉH
º°SQ â–h á©«ªéàdG Y 10 áHÉàch ë
5 OGóYC’G á````HÉàch ó©dG hóL A e ” ƒéædG
.25 ºK 20 hn
ådÉãdG º°SôdGh Éfhõ M 21 øY IQÉÑY ÊÉãdG º°SôdGh
øe Üƒ £ŸGh .IÒ¨°U IQÉ«°S 19 øY IQÉÑY
.Oó©dG áHÉàch §îH AÉ«°TCG IöûY áWÉMEG ƒg (I)º ©àŸG
¬à–h IÒ¨°U IQÉ«°S 15 º°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj

Üƒ £ŸGh . Éãªc 15 Oó©dG áHÉàch áfÉN 15 øjƒ J
21 ;á¶Øfi 20) iôNCG ƒ°SQ áKÓK á¶MÓe ¬æe
AÉ«°TC’G Qó H äÉfÉÿG øjƒ J (áª‚ 29 ;IÉë‡
. ÉãŸG ‘ Éªc Oó©dG áHÉàc ºK º°SQ c â–
” .É¡d º¡ª¡a øe (I)PÉà°SC’G ócCÉàjh É¡æY ¿hÈ©jh “ôcòJCG” Iô a ÚeÉ°†e äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ßMÓj
¿ÉÑ°† dÉH «ãªàdG ;Iöû©H äÉ©«ªéàdÉH «ãªàdG : Éãªc 26 Oó© d äÓ«ãªàdG àfl RGôHEG Y ÒcòàdG Gòg ‘ õ«cÎdG
h 26h 10+10+6 h 20+6 :áØ àfl äÉHÉàµH «ãªàdG ;ó©dG hóéH «ãªàdG ;äGóMƒ d äÉÑ©µŸGh äGöû© d
134
13 1
135
.99 ¤EG 31 øe OGóYC’G ±ô©J 11 øe OGóYC’G (I)º ©àŸG ¿QÉ j IAGôb 30 ¤EG 0 øe OGóYC’G ±ô©J
ºK RƒeQ ¿hóH É¡ÑJôjh 30 ¤EG ;Ó«ã“h áHÉàch
.RƒeôdG Éª©à°SÉH ;Oó© d »Ñ«JÎdG ƒ¡ØŸG ±ô©J
30 11
13…15 : IQƒÑ°ùdG Y(I)PÉà°SC’G Öàµj
.¿ÉÑ°† dG h äÉ©HôŸG á£°SGƒH Éª¡ «ã“ ó©H øjOó©dG áfQÉ e äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG øe Ö £j
: á«©°VƒdG ¤EG ƒ°Uƒ d
15 > 13 : ìGƒdC’G Y êÉàæà°S’G áHÉàc h

: ôNB’G µ°ûdG Y á«©°VƒdG «ã“ ” GPEG 13 < 15 hCG
: iôNCG OGóYC’ áÑ°ùædÉH á« ª©dG ¢ùØf (I)º ©àe c õéæj

14 h 19 hCG 11 h 10 hCG 19 h 21 hCG 26 h 18
30 11
. (…OÉY iƒ e ¥Qh Y É¡àHÉàµH É« Ñb ÉgOGóYEG øµÁ) 30 ¤EG 11 øe OGóYC’G äÉbÉ£H RGƒ dG
Oó©dG hCG 15 » j …òdG Oó©dG áHÉàc äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG øe Ö £jh IQƒÑ°ùdG Y 15 Oó©dG ábÉ£H (I)PÉà°SC’G °ü j
»bÉÑd áÑ°ùædÉH á« ª©dG ¢ùØæH ƒ jh .16 Oó©dG ábÉ£H °ü j èFÉàædG øe ëàdGh áª¡ŸG RÉ‚EG ó©Hh .15 øe IöTÉÑe ÈcC’G
: ‹ÉàdG µ°ûdG Y äÉbÉ£Ñ d Ö«JôJ Y ƒ°üë d 15 øe ô¨°UC’G OGóYC’Gh 15 øe ÈcC’G OGóYC’G
: > h < øjõeôdG Éª©à°SÉH áÑJôe OGóYC’G áHÉàc h
11 12 13 14 15 16 17 18 ............. 28 29 30
11<12<13<14<.………<21<22<23<24<25<26<27<28<29<30
30>29>28>27>26>25>24>..……>21>20>19>18>17>16>15>14>13>12>11
136
(10 ¤EG 1 øe) ábÉ£ÑdGY ¢Vhô©e Oó©d HÉ°ùdG Oó©dG ƒg Ée :»ægòdG ÜÉ°ù G
¿ƒª ©àŸG ƒ j z? (10 ¤EG 1 øe) ábÉ£ÑdG Y ÜƒàµŸGOó©dG Ñb IöTÉÑe »JCÉj …òdG Oó©dG ƒg Ée{ (I)PÉà°SC’G ƒ j
.zábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG øe 1 ìôWzÜ dPh ,¢Vhô©ŸG Oó© d HÉ°ùdG Oó©dG äÉª ©àŸGh
Ú ØWh Úà Ø£d ógÉ°ûe á©HQCG (I)º ©àŸG ßMÓj
áÄa øe ájó ædG ™£ dG øe áYƒª› º¡æe c ÉeCG
‘ ºgGQódG OóY áHÉàc ¬æe Üƒ £ŸGh .ºgQO
ØW c IQƒ°U â– z...…óæY{ á ª÷G ÆGôa
7 ¬eÉeCG ØW Úª«dG ‘ .ó©dG hóL ‘ ºK ,á ØWh
É¡eÉeCG á ØW ¬æ«Á øYh ,7 (I)º ©àŸG Öàµ«a ºgGQO
á ØW É¡æ«Á øYh ,12 (I)º ©àŸG Öàµ«a ÉªgQO 12
É¡æ«Á øYh ,17 (I)º ©àŸG Öàµ«a ÉªgQO 17 É¡eÉeCG
.24 (I)º ©àŸG Öàµ«a ÉªgQO 24 ¬eÉeCG ØW
17 øjOó©dG áfQÉ Ÿ hC’G »FÉæãdG ƒ j Ée CGô j ºK
12 øjOó©dG áfQÉ Ÿ ÊÉãdG »FÉæãdG ƒ j Éeh 24h
ÆGôa c ‘ øjOó©dG áHÉàµH áfQÉ ŸG ªµjh 17h
....øe ÈcCG...
...,11,10 OGóYC’G ™bGƒe (I)º ©àŸG ßMÓj

Y 30,....,25,....,20,....,15,
,ºK 30 ¤EG 10 øe …Oó©dG §jöûdG
¬©bƒe ‘ 24h 17h 12 OGóYC’G øe c Öàµj
;…Oó©dG §jöûdG ¢ùØf Y Ö°SÉæŸG
17h 12 OGóYC’G ÚH øe OóY ÈcCG §îH §«ëj
;24h
17h 12 OGóYC’G ÚH øe OóY ô¨°UCG §îH §«ëj
.24h
137
(10 ¤EG 0 øe) ábÉ£ÑdGY ¢Vhô©e Oó©d MÓdG Oó©dG ƒg Ée :»ægòdG ÜÉ°ù G
¿ƒª ©àŸG ƒ j z? (10 ¤EG 1 øe) ábÉ£ÑdG Y ÜƒàµŸGOó©dG ó©H IöTÉÑe »JCÉj …òdG Oó©dG ƒg Ée{ (I)PÉà°SC’G ƒ j
.zábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG ¤EG 1 áaÉ°VEGzÜ dPh ,¢Vhô©ŸG Oó© d HÉ°ùdG Oó©dG äÉª ©àŸGh
21h 13h 19 OGóYC’G «ã“ (I)º ©àŸG ßMÓj

Oó©dG «ã“ c â– Öàµjh äÉÑ©µŸÉH 11h 9h
ÖJôj ºK OóY ô¨°UCGh OóY ÈcCG Öàµj ºK ,Ö°SÉæŸG
¤EG ÈcC’G øe 11h 9h 21h 13h 19 OGóYC’G
.ÈcC’G ¤EG ô¨°UC’G øeh ô¨°UC’G
æãe 16h 11h 21 OGó``````YC’G (I)º ©àŸG ¿QÉ j
. æãe
æãe 16h 11h 21 OGó``````YC’G (I)º ©àŸG ¿QÉ j

:áHÉàµdG ‘ ÆGôØdG A Ã É¡ÑJôj ºK æãe
.… < … < …
15 Oó©dG «ãªàd áfÉN 15 øjƒ J (I)º ©àŸG ßMÓj

23 øjOó©dG øe c Qó H äÉfÉÿG ¿ƒ j ºK Éãªc
¤EG ÈcC’G øe 17h 23h 15 OGóYC’G ÖJôj ºK 17h
.ÈcC’G ¤EG ô¨°UC’G øeh ô¨°UC’G
138
(10 ¤EG 1 øe) ábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©e Oó©d MÓdGh HÉ°ùdG ¿GOó©dG Éªg Ée :»ægòdG ÜÉ°ù G
¿ƒª ©àŸG ƒ j z? (10 ¤EG 1 øe) ábÉ£ÑdG Y ÜƒàµŸG Oó©dG Ñb IöTÉÑe »JCÉj …òdG Oó©dG ƒg Ée{ (I)PÉà°SC’G ƒ j
•É°ûædG ¢ùØf OÉ©j ,zábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG øe 1 ìôW{`H dPh ,¢Vhô©ŸG Oó© d HÉ°ùdG Oó©dG äÉª ©àŸGh
.¢Vhô©ŸG Oó©dG ó©H IöTÉÑe »JCÉj …òdG Oó© d áÑ°ùædÉH
19 ;12h 21) øjOóY c «ã“ (I)º ©àŸG ßMÓj

§îH §«ëjh ¿ÉÑ°† dGh äÉÑ©µŸÉH (17h 15 ;21h
.ádÉM c ‘ OóY ÈcCG
23 ;27h 18) øjOóY c (I)º ©àŸG ¿QÉ j

Éª©à°SG ¿hóH (20h 19 ;19h 15 ;13h 16 ;28h
.ádÉM c ‘ OóY ô¨°UCG §îH §«ëjh RƒeôdG
;23h 19 ;13h 21) øjOóY c (I)º ©àŸG ¿QÉ j

õeôdG ™°†jh RƒeôdG Éª©à°SÉH (24h 25 ;30h 29
.øjOóY c ÚH <hCG > Ö°SÉæŸG
æãe æãe 13h 28h 27h 19 (I)º ©àŸG ¿QÉ j

Oó©dG áHÉàµH dPh ô¨°UC’G ¤EG ÈcC’G øe É¡ÑJôjh
:ìÎ ŸG Ö«JÎdG ‘ Ö°SÉæŸG ÆGôØdG ‘ Ö°SÉæŸG
.… < .… < .… < .…
æãe æãe 16h 29h 30h 18 (I)º ©àŸG ¿QÉ j

Oó©dG áHÉàµH dPh ÈcC’G ¤EG ô¨°UC’G øe É¡ÑJôjh
:ìÎ ŸG Ö«JÎdG ‘ Ö°SÉæŸG ÆGôØdG ‘ Ö°SÉæŸG
.… > .… > .… > .…
139
IPÉà°SC’Gh PÉà°SC’G «dóH (2) ºbQ »ægòdG ÜÉ°ù G ábQh á Ä°SCG :»ægòdG ÜÉ°ù G
¡fCG (I)º ©àe c .zGƒ £fG{ :(I)PÉà°SC’G øe IQÉ°TEÉH øjôªàdG CGóÑj . FÉbO 5 ‘ RÉ‚E’G Ióe Oóëj .(I)º ©àe µd
z¥GQhC’G GƒJÉg , ¡àfG{ (I)PÉà°SC’G ƒ j FÉbO 5 ó©H .(I)º ©àŸG º°SG (I)PÉà°SC’G é°ùj ,(I)PÉà°SCÓd ¬àbQh ó j ¬ ªY
.É¡©ªéjh
.AÉ«°TC’G øe áYƒªéŸ Éeƒ°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj
«ãªàd ¿ÉÑ°†bh äÉÑ©µe øY IQÉÑY hC’G º°SôdG
ÚàÑ Y øY IQÉÑY ÊÉãdG º°SôdGh ;24h 21 øjOó©dG
º°SôdGh ;17h 19 øjOó©dG øe c «ãªàd ¢†«ÑdG øe
23 øjOó©dG «ãªàd ÓbCG áYƒª› øY IQÉÑY ådÉãdG
OóY ÈcCG áWÉMEG ƒg (I)º ©àŸG øe Üƒ £ŸGh .19h
.º°SQ ádÉM c ‘ §îH
«ãªàd ¿ÉÑ°†bh äÉÑ©µe ƒ°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj

:¬æe Üƒ £ŸGh .17h 21h 18 OGóYC’G
;ö†NCG §îH OóY ô¨°UCG áWÉMEG
;ôªMCG §îH OóY ÈcCG áWÉMEG
¤EG ô¨°UC’G øe 17h 21h 18 OGóYC’G Ö«JôJ
Ö°SÉæŸG ÆGôØdG ‘ Ö°SÉæŸG Oó©dG áHÉàµH dPh ÈcC’G
:ìÎ ŸG Ö«JÎdG ‘
...… > ..… > ..…
õ«cÎdG ” .É¡d º¡ª¡a øe (I)PÉà°SC’G ócCÉàjh É¡æY ¿hÈ©jh “ôcòJCG” Iô a ÚeÉ°†e äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ßMÓj :ôcòJnCG
(21h 19 øjOó©dG áfQÉ e) hC’G ÉãŸG .ÚdÉãe ÈY ÚªbQ øe øjOóY áfQÉ e »JóYÉb RGôHEG Y ÒcòàdG Gòg ‘
…hÉ°ùJ ádÉM ‘ äGóMƒdG áfQÉ Ã áfQÉ ŸG á °UGƒŸ (26h 28 øjOó©dG áfQÉ e) ÊÉãdG ÉãŸG ºK äGöû©dG áfQÉ Ã AóÑ d
.äGöû©dG
140
14 2
141
,á«Ñ°ûN ™£b : ¬jód áaƒdCÉe äGhOCG É¡«a ª©à°ùj ä’hÉæeh á£°ûfCG Y Ø£dG óæY AÉ°†ØdÉH á£ÑJôŸG º«gÉØŸG AÉæH õµJôj
Èà©Jh .É¡JÉ«°UÉN ¢†©H Yh É¡« Y ±ô©àdGh äÉª°ùéŸG ±É°ûàcG Ø£ d í«àJ »àdG J á£°ûfC’G òg ÚH øeh .Ö Y
.á MÓdG á«°SGQódG äGƒæ°ùdG ‘ Ø£dG iód AÉ°†Ø d »°Sóæg Qƒ°üJ AÉæÑd á«°SÉ°SCG á MôŸG òg
ª°ùJh) (áë£°ùe) á«FGƒà°ùe É¡gƒLh c »àdG äÉª°ùéŸG ÚH õ«‰h ,OÉ©HCG áKÓK ¬d AÉ°†ØdG øe AõL º°ùéŸG Èà©f
,IôµdÉc á«FGƒà°ùe ÒZ É¡gƒLh ¢†©H »àdG Jh ô¡dGh ƒLƒdG »YÉHQh äÓ«£à°ùŸG …RGƒàeh Ö©µŸÉc (äÉ«gƒLh
.»WhôîŸGh áfGƒ£°SC’Gh
«ãªàdG ¿ƒµd dPh ,äÉª°ùéª d iƒà°ùŸG ‘ »°Sóæg «ã“ c ™e ¢VôØjo É«dGõàNG ’ƒ©Øe ¿CG ¤EG IQÉ°TE’G QóŒh
»àdG äÉHƒ©°üdG QÉÑàY’G Ú©H òNC’G »¨Ñæj dòd .AÉ°†ØdG øe Gõ«M òNCÉj º°ùéŸG ¿CG ÚM ‘ iƒà°ùŸG ‘ ºàj »°Sóæ¡dG
ó°ùŒ iƒà°ùe ‘ ã‡ º°ù› ™e É¡«a eÉ©àj á«©°Vh ¤EG É°Sƒª e Éª°ù› Ø£dG É¡«a hÉæàj á«©°Vh øe É àf’G É¡Mô£j
.IQƒÑ°ùdG hCG á°SGôµdG ábQh Óãe
.É¡JÉ«°UÉN ¢†©H Y ±ô©àjh äÉª°ùéŸG Ø£dG °ûàµj ¢SQódG Gòg ‘ áMÎ ŸG á£°ûfC’G ÓN øe
áfGƒ£°SC’Gh »WhôîŸGh IôµdÉa : iôNCG ¿hO äÉª°ùéŸG ¢†©H É¡µ “ »àdG êôMóàdG á« HÉb äÉ«°UÉÿG òg ÚH øe ô ocòfh
á HÉb É¡fCG ’EG êôMóà d á HÉb ÒZ äÓ«£à°ùŸG …RGƒàeh ƒLƒdG »YÉHQh ô¡dGh Ö©µŸG Éªæ«H êôMóà d á HÉb äÉª°ù› »g
¢†©H Éægh . dP øe ócCÉà d ¬°ùØæH áHôéàdÉH ƒ j ¿CG Ø£ d øµÁh .áë£°ùe ƒLh »g »àdG É¡gƒLh óMCG Y ¥’õfÓd
OóY »g äÉ«°UÉÿG ògh äÉ«gƒLh ÉgÉæ«ª°S »àdGh áë£°ùŸG ƒLƒdG äGP äÉª°ùéŸG õ«“ »àdG iôNC’G á«°Sóæ¡dG äÉ«°UÉÿG
: dP ÚÑj ’hóL » j Éª«a ìÎ fh º°ù› c É¡« Y ôaƒàj »àdG ¢ShDhôdG OóY dòch ±hô G OóYh ƒLƒdG
: »gh ,äÉ«gƒLƒ d áÑ°ùædÉH ƒLƒdG OóYh ±hô G OóYh ,¢ShDhôdG OóY ÚH ábÓY Éæg ¿CG ôcòf ¿CG ¢SCÉH ’h
(Euler ÒdhCG ábÓY ábÓ©dG òg ª°ùJ) S + F – A = 2
.±hô G OóY »g A , ƒLƒdG OóY »g F ,¢ShDhôdG OóY »g S å«M

Ée Óãe »°Sóæ¡dG õ««ªàdG º¡« Y Ö©°üj å«ëH ,á«dƒª°T á«Ø«µH á£«°ùÑdG á«°Sóæ¡dG Éµ°TC’G Y (I)º ©àŸG ±ô©àj ób
äGQób õ««ªàdG Gòg Ö £àj . «£à°ùeh ´Ó°VC’G …RGƒàe ÚH hCG ,™Hôeh Ú©e ÚH hCG , «£à°ùeh …OÉY »YÉHQ ÚH
¢SÉ« dG äGhOCG Éª©à°SG ;ájRGƒàŸG ´Ó°VC’G ójó– ; GƒWC’G ¢SÉ«b ;ÉgDhÉ°ûfEGh áªFÉ dG ÉjGhõdG ±ô©J :á°UÉN á«JÉ«°VÉjQ
.IGhõŸGh Iô£°ùŸG ãe º°SôdGh
142
øª°V ôcòfh á«ª« à°ùe ´Ó°VCG ¬d …òdG µ°ûdG ƒg ™ °†ŸÉa .äÉ© °†ŸG ÒZh äÉ© °†ŸG É¡æªa ,á«°Sóæ¡dG Éµ°TC’G Oó©àJ
c Y …ƒàëj …òdG µ°ûdG ƒg ÜóëŸÉa .Üófi ÒZh Üófi ƒg Ée dòc É¡æeh .IôFGódG hCG ¢Uô dG äÉ© °†ŸG ÒZ
. µ°ûdG Gòg É¡æª°†àj Ú°SCGQ øe ¿ƒµàJ á©£b
:á«dÉàdG jQÉ©àdG ,áæµ‡ «°U IóY øe ,ìÎ fh ,á£«°ùÑdG äÉ© °†ŸG ÚH õ««ªàdG Y ÒcòàdG Gòg ‘ öüà fh
¬ µ°T ¬Øjô©J ™ °†e
´Ó°VCG 3h ¢ShDhQ 3 å ãe
´Ó°VCG 4h ¢ShDhQ 4 »YÉHQ
¿ÉjRGƒàe ¿É© °V ¬d »YÉHQ ±ôëæe ¬Ñ°T
á HÉ àŸG ´Ó°VC’G ¬d »YÉHQ

´Ó°VC’G …RGƒàe
ájRGƒàe
áªFÉb ÉjGhRh ´Ó°VC’G …RGƒàe «£à°ùe
¬YÓ°VCGh ´Ó°VC’G …RGƒàe

Ú©e
á°ùjÉ àe
áªFÉb ÉjGhRh Ú©e ™Hôe
143
Éª©à°SÉH Úà£ f ÚH É£N º°Sôj , ô¡dG) äÉª°ùéŸG ¢†©H ±ô©àj ;AÉ°†ØdG ‘ ™°VƒªàdG
;Iô£°ùŸG …RGƒàe ,Ö©µŸG ,áfGƒ£°SC’G äÉ«°UÉN Ö°ùM AÉ«°TC’G «æ°üJ
øe É¡d á ãeCG »£©jh ,(äÓ«£à°ùŸG ; µ°ûdG
Éª©à°SÉH áª« à°ùe ÉWƒ£N º°Sôj
;öTÉÑŸG ¬£«fi äÉ«°UÉN Ö°ùM AÉ«°TC’G «æ°üJ
;Iô£°ùŸG
É¡æ«H õ«Áh äÉª°ù› ±ô©àj ;ºé G
á ë á«æëæe ÉWƒ£N ¿QÉ j ;É¡JÉØ°UGƒeh É¡dÉµ°TCG e ÉbÓ£fG ;á ¨ŸGh áMƒàØŸG •ƒ£ÿG ±ô©J
ÉWƒ£Nh á ë Iöùµæe ÉWƒ£Nh Éµ°TC’G äGõ«‡ ¢†©H Oóëj ;É¡Ø«æ°üJh
á«ª« à°ùe ÉWƒ£Nh áMƒàØe á«æëæe ;á«°Sóæ¡dG .äÉ¡÷Gh ƒîàdG ójó–
;É¡ª°Sôjh øe ÉbÓ£fG »°Sóæ¡dG µ°ûdG »ª°ùj
;¬°üFÉ°üN
Y á«°Sóæg ’Éµ°TCG º°Sôj
á«°Sóæ¡dG Éµ°TC’G ¿QÉ jh ±ô©àj
§ÿG ,º« à°ùŸG §ÿG :äÉ©«HÎdG
, «£à°ùŸG ,™HôŸG ,º« à°ùŸG §ÿG)
, «£à°ùŸG ,™HôŸG ,»æëæŸG ;(å ãŸG
..å ãŸG ÉbÓ£fG ájƒà°ùe á«°Sóæg ’Éµ°TCG õ«Á
, µ°T) áXƒë e ¢üFÉ°üN øe
.(...´Ó°VCG
.IôaƒàŸG RGƒ dG Ö°ùM ò«eÓJ 6 ¤EG 4 øe äÉYƒª› ‘ äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ª©j : ª©dG á¨«°U
»ØJ »àdG RGƒ dG øe ÉgÒZh (ájòMC’G Ö Y ,Ò°TÉÑ£dG Ö Y) Ö ©dG àfl , c ,äGôc :ájQhö†dG RGƒ dG
.¢Vô¨dÉH
É¡dÉµ°TCG ´ƒæJ á¶MÓe LCG øe É¡àdhÉæeh äÉª°ùéŸG àfl IógÉ°ûe äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG øe (I)PÉà°SC’G Ö £j
.É¡æ«H Éª«a äÉfQÉ e AGôLEGh
.º¡¡Lƒjh (I)PÉà°SC’G ºgóYÉ°ùj
144
.É¡æe áªFÓŸG Y õcôjh É¡fƒeó j »àdG äÉMGÎb’G ™«ªL (I)PÉà°SC’G Ñ àj
.äÉª°ùéŸG òg «æ°üJ º¡æe (I)PÉà°SC’G Ö £j
hCG êôMóà d á« HÉ dG á«°UÉN òNCÉj …òdG «æ°üàdG Y (I)PÉà°SC’G õcôjh º¡JÉMGÎbG äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ó j
.(I)PÉà°SC’G É¡MÎ j äÉ«°UÉÿG òg óªà©J äÉMGÎbG OƒLh óY ádÉM ‘h .QÉ«©ªc ƒLƒ d »°Sóæ¡dG µ°ûdG
: » j Éªc IQƒÑ°ùdG Y èFÉàædG àfl (I)PÉà°SC’G ó j
.áØ àfl äÉeGôgCG , ƒLƒdG äÉ«YÉHQ ,iôNCG Ö Yh Ò°TÉÑ£dG Ö Y :ájQhö†dG RGƒ dG

. RGƒ dG øe ôaƒàe ƒg Ée Ö°ùM »YÉªL µ°T Y hCG äÉYƒªéÃ ÉØWC’G ¨à°ûj : ª©dG á¨«°U
¿CG …CG êôMóà d á HÉb ÒZ äÉª°ùéŸG òg ¿CG Y ócDƒjh äÉª°ùéŸG àfl äÉª ©àŸGh Úª ©àª d (I)PÉà°SC’G ó j
.áë£°ùe É¡gƒLh c
É¡gƒLh iôNCGh á©Hôe É¡gƒLh äÉª°ùéŸG òg ¢†©H : äÉª°ùéŸG òg ƒLh ±ô©J º¡æe (I)PÉà°SC’G Ö £j
…áã ãe É¡gƒLh áãdÉKh á «£à°ùe
. ƒLƒdG òg µ°T øY ô¶ædG ¢†¨H É¡gƒLh OóY Ö°ùM äÉª°ùéŸG òg «æ°üJ º¡æe Ö £j
: hóL µ°T Y IQƒÑ°ùdG Y èFÉàædG º ©ŸG ó j
: » j Éªc IQƒÑ°ùdG Y èFÉàædG àfl (I)PÉà°SC’G ó j
5 4 6 6
145
Oó©dG áaÉ°VEGh »°übÉæJ Ö«JôJ ‘ ºK …ójGõJ Ö«JôJ ‘ 10 ¤EG 0 øe) OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb :»ægòdG ÜÉ°ù G
(10) IQƒÑ°ùdG Y ÜƒàµŸG
áaƒdCÉŸG äÉª°ùéŸG ¢†©H (I)º ©àŸG ßMÓj
É¡ µ°T ÜƒK áØd) á«eƒ«dG IÉ« G ‘ ádhGóàŸGh
;Iôc »°Sóæ¡dG É¡ µ°T ó dG Iôc ;áfGƒ£°SCG »°Sóæ¡dG
É¡ µ°T áª«N ;Ö©µe »°Sóæ¡dG É¡ µ°T …É°T áÑ Y
…RGƒàe »°Sóæ¡dG É¡ µ°T ôµ°S áÑ Y ; ôg »°Sóæ¡dG
.•hôfl »°Sóæ¡dG ¬ µ°T ôµ°S ÖdÉbh äÓ«£à°ùŸG
;äÓ«£à°ùŸG …RGƒàe ; ôg) á«°Sóæg äÉª°ù›h
§HQ ªµjh (Ö©µeh Iôc ;•hôfl ;áfGƒ£°SCG
‘ Éªc Ö°SÉæŸG »°Sóæ¡dG º°ùéŸÉH ±ƒdCÉe º°ù› c
.(áfGƒ£°SC’ÉH ÜƒãdG áØd §HQ) ÉãŸG
Ö©µe) äÉª°ù› áKÓK (I)º ©àŸG ßMÓj
(»YÉHQ ¬JóYÉb ôgh äÓ«£à°ùŸG …RGƒàeh
:º°ù› c ƒLh OóY Öàµjh
; ƒLh 6 ¬d Ö©µŸG
; ƒLh 6 ¬d äÓ«£à°ùŸG …RGƒàe
. ƒLh 5 ¬d »YÉHQ ¬JóYÉb ôg
º°SôJ á ØW IQƒ°Uh ƒLƒdG »YÉHQ ¬Lh º°Sôj ØW IQƒ°Uh Ö©µe ¬Lh º°SôJ á ØW IQƒ°U (I)º ©àŸG ßMÓj
ƒg Üƒ £ŸG .å ãe º°SQh ™Hôe º°SQh «£à°ùe º°SQ iôNCG á¡L øe ßMÓjh á¡L øe äÓ«£à°ùŸG …RGƒàe ¬Lh
å ãŸGh äÓ«£à°ùŸG …RGƒàŸ áÑ°ùædÉH «£à°ùŸGh Ö©µª d áÑ°ùædÉH ™HôŸG) Ö°SÉæŸG »°Sóæ¡dG µ°ûdÉH º°ù› ¬Lh c §HQ
.( ƒLƒdG »YÉHôd áÑ°ùædÉH
146
.(20) IQƒÑ°ùdG Y ÜƒàµŸG
™HôŸG ÖdÉbh ¢UÉ°UôdG º b (I)º ©àŸG ª©à°ùj
IÒNC’G áëØ°üdG øe ¬©«£ J ” …òdG) ÒÑµdG
AÉ°ûfEG ó«©jh (iƒ e ¥Qh Y ¬bÉ°üdEGh á°SGôµdÉH
Éª©à°SÉH) ™HôŸG GƒWCG ¿QÉ j ºK .QÉWEG NGO
áfQÉ e –10¢SQódG ‘ É¡ª ©J ” ,Ée á «°Sh
. ƒ£dG ¢ùØf É¡d ™HôŸG ´Ó°VCG Öàµjh ( GƒWC’G
É°Sôeh ¢UÉ°UôdG º b (I)º ©àŸG ª©à°ùj
áëØ°üdG øe ¬©«£ J ” …òdG) ÒÑµdG «£à°ùŸG
ó«©jh (iƒ e ¥Qh Y ¬bÉ°üdEGh á°SGôµdÉH IÒNC’G
«£à°ùŸG GƒWCG ¿QÉ j ºK .QÉWEG NGO AÉ°ûfEG
–10¢SQódG ‘ É¡ª ©J ” ,Ée á «°Sh Éª©à°SÉH)
á HÉ àŸG «£à°ùŸG ´Ó°VCG Öàµjh ( GƒWC’G áfQÉ e
. ƒ£dG ¢ùØf É¡d
…RGƒàe c ¿ƒ jh (áfGƒ£°SCG ;´Ó°VC’G äÉjRGƒàe 4 ;¿ÉÑ©µe 2) á«°Sóæg Éµ°TCG 7 ƒ°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj
.ôªMC’ÉH Ö©µe ch ¥QRC’ÉH ´Ó°VC’G
147
•É°ûædG ¢ùØf OÉ©j ,zábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG øe 1 ìôW{`H dPh ,¢Vhô©ŸG Oó© d HÉ°ùdG Oó©dG äÉª ©àŸGh
…òdG) Ò¨°üdG ™HôŸG ÖdÉbh ¢UÉ°UôdG º b (I)º ©àŸG ª©à°ùj
¥Qh Y ¬bÉ°üdEGh á°SGôµdÉH IÒNC’G áëØ°üdG øe ¬©«£ J ”
‘h z FÉe{ ÉŒG ‘ hC’G QÉWE’G NGO AÉ°ûfEG ó«©jh (iƒ e
.OÉà©ŸG z…Oƒª©dG-» aC’G{ ÉŒ’G ‘ ÊÉãdG QÉWE’G
()
)
« » (
. « - »
9h (ö†NCG ™Hôeh ¥QRCG ¢Uôbh ôØ°UCG å ãeh ôªMCG «£à°ùe) áfƒ e 4 ,á«°Sóæg Éµ°TCG ƒ°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj
.¬°ùØf ¿ƒ dÉH ¬°ùØf µ°ûdG ¬d Ée øjƒ J :¬æe Üƒ £ŸGh ,(¿Éã ãeh ¿É°Uôbh ¿Ó«£à°ùeh äÉ©Hôe 3) áfƒ e ÒZ
148
.É¡©ªéjh
™Hôe øe Öcôe) óé°ùe º°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj
(äÉfGƒ£°SCG 3h ôgh ´Ó°VC’G äÉjRGƒàe 3h
Ö©µe) äÉª°ùéŸG ¿ƒd Ö°ùM ¬fƒ jh áYƒªéŸ
áfGƒ£°SCGh ‹É JôH äÓ«£à°ùŸG …RGƒàeh ôªMCG
.(ö†NCG ôgh AGôØ°U
™Hôe) á«°Sóæg Éµ°TCG 4 ƒ°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj
,äÉbÉ£H 4 CGô jh ( «£à°ùeh å ãeh ¢ùªflh
áÑ°SÉæŸG ábÉ£ÑdÉH »°Sóæg µ°T c §HQ ¬æe Üƒ £ŸG
; ƒ£dG ¢ùØf É¡d ´Ó°VCG 4 ¬d µ°T - ™HôŸG)
- å ãŸG ;´Ó°VCG 5h ¢ShDhQ 5 ¬d µ°T - ¢ùªîŸG
¢ShDhQ 4 ¬d µ°T - «£à°ùŸG ;¢ShDhQ 3 ¬d µ°T
.(É©Hôe ¢ù«dh
ÖdÉ dGh ¢UÉ°UôdG º b (I)º ©àŸG ª©à°ùj
øe ¬©«£ J ” …òdG) Úã ãŸG øe µd Ö°SÉæŸG
¥Qh Y ¬bÉ°üdEGh á°SGôµdÉH IÒNC’G áëØ°üdG
.QÉWEG NGO Úã ãŸG AÉ°ûfEG ó«©jh (iƒ e
õ«cÎdG ” .É¡d º¡ª¡a øe (I)PÉà°SC’G ócCÉàjh É¡æY ¿hÈ©jh “ôcòJCG” Iô a ÚeÉ°†e äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ßMÓj ôcòJnCG
á«°Sóæ¡dG Éµ°TC’G ƒ°SQh ( ôgh äÓ«£à°ùŸG …RGƒàe h áfGƒ£°SCGh Ö©µe) äÉª°ùéŸG ƒ°SQ Y ÒcòàdG Gòg ‘
. «£à°ùŸGh ™HôŸG øe c ´Ó°VCG á«°UÉN RGôHEG ™e (å ãeh «£à°ùeh º« à°ùe §Nh ™Hôe)
149
15 3
150
:99 ¤EG 31 øe OGóYC’G ±ô©J ájOÉ«àY’G á«æ àdG (I)º ©àŸG ±ô©àj 30 ¤EG 0 øe OGóYC’G ±ô©J
;á«aôMh á«ªbQ áHÉàch á«ª°ùJ ;É¡ØXƒjh ®ÉØàMG ¿hóH ™ªé d ;á«ªbQ áHÉàch á«ª°ùJ :É¡Ø«XƒJh
ÜÉ°ù ájOÉ«àY’G á«æ àdG Éª©à°SG ÜÉ°ù ájOÉ«àY’G á«æ àdG ª©à°ùj RhÉéàj ’ øjOóY ´ƒª› ÜÉ°ùM
‘ ®ÉØàMG ¿hóH øjOóY ´ƒª› ‘ ®ÉØàMG ¿hóH øjOóY ´ƒª› ;9 Éª¡Yƒª›
;99 ¤EG 0 øe OGóYC’G ¥É£f .30 ¤EG 0 øe OGóYC’G ¥É£f
(I)º ©àŸG ÎaOh º b :ájQhö†dG RGƒ dG

.IôaƒàŸG RGƒ dG Ö°ùM ò«eÓJ 6 ¤EG 4 øe äÉYƒª› ‘ äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ª©j : ª©dG á¨«°U
Ée ,áYQõŸÉH ÉahôN 13h IÒ¶ G NGO ÉahôN 15 óªMCG ìÓØdG Á{ ãe áÑ°SÉæe ÉgGôj ádCÉ°ùe (I)PÉà°SC’G ìÎ j
.zóªMCG É¡µ Á »àdG ¿ÉaôÿG OóY ƒg
;¬ jôa AÉ°†YCG ™e É¡°ûbÉæjh ádCÉ°ùŸG á jôW ìÎ jh ¬JÉÑ°ùàµe øe (I)º ©àe c £æj
;¿ÉÑ°† dGh äÉÑ©µŸG hCG RƒeôdG hCG ƒ°SôdÉH äÓ«ãªàdG Éª©à°SG Y äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG (I)PÉà°SC’G åëj
hóéH ºK ¿ÉÑ°† dGh äÉÑ©µŸÉH ádCÉ°ùŸG ‘ IOQGƒdG OGóYC’G «ãªàH äÉYƒªéŸG ‘ É¨°TC’G èFÉàf (I)PÉà°SC’G êƒàj
:IQƒÑ°ùdG Y ó©dG
+ 1 5
1 3
èdÉ©jh áë«ë°üdG äÉMÎ ŸG c (I)PÉà°SC’G øªãjh ádCÉ°ùŸG øjOó©dG ™ªL á jôW äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ¢ûbÉæj
;á ªàëŸG AÉ£NC’G
â– äGóMƒdG ™°Vh :ó©dG hóL Éª©à°SÉH ™ªé d ájOÉ«àY’G á«æ àdG Éª©à°SÉH ™ª÷G á jôW (I)PÉà°SC’G ó j
äGóMƒdG (QGO ‘ hCG) â– ´ƒªéŸG áHÉàch äGóMƒdG ™ªL ºK äGöû©dG â– äGöû©dG ™°Vhh äGóMƒdG
.äGöû©dG (QGO ‘ hCG) â– ™ª÷G áHÉàch äGöû©dG ™ªLh
151
(10 ) IQƒÑ°ùdG Y ÜƒàµŸG
.ÉªgQO 16 óªMCG Á{ :ádCÉ°ùŸG (I)º ©àŸG CGô j
ßMÓj .z? ¬jód íÑ°UCG ºc .ÉªgQO 12 ¬àNCG ¬à£YCG
™e z¬àNCG ¬à£YCG …òdG ÑŸG{ ƒ J á ØW IQƒ°U
ØW IQƒ°Uh ¿ÉÑ°† dGh äÉÑ©µŸÉH 16 Oó©dG «ã“
12 Oó©dG «ã“ ™e zóªMCG Á …òdG ÑŸG{ ƒ j
hóL ‘ ™ª÷G á« ªY «ã“h ¿ÉÑ°† dGh äÉÑ©µŸÉH
äGóMƒdG OƒªY ‘ äGóMƒdG â– äGóMƒdG :ó©dG
.äGöû©dG OƒªY ‘ äGöû©dG â– äGöû©dGh
äGóMƒdG â– 8 ´ƒªéŸG Öàµjh äGóMƒdG ™ªéj
â– 2 ´ƒªéŸG Öàµjh äGöû©dG ™ªéjh
¢ü°üîŸG ÆGôØdG ‘ 28 :áé«àædG Öàµj .äGöû©dG
:ÜGƒ÷G ‘ É¡àHÉàµd
... ƒg ºgGQO øe óªMCG ¬µ Á Ée ´ƒª›{
.zÉªgQO
z... …óæY{ ƒ jh Ö«°†b µ°T Y ÉjOƒªY É¡æe IöûY ™«ªŒ ” ÉªgQO 13 ¬eÉeCG ØW IQƒ°U (I)º ©àŸG ßMÓj
Éª¡JQƒ°Uh .z... …óæY{ ƒ Jh Ö«°†b µ°T Y ÉjOƒªY É¡æe IöûY ™«ªŒ ” ÉªgQO 14 É¡eÉeCG á ØW IQƒ°U h
Ø£dG ¬µ Á Ée áHÉàc ƒg (I)º ©àŸG øe Üƒ £ŸG .13h 14 øjOó©dG ™ª÷ ó©dG hóL ™e ´ƒªéŸG Ö°ùëf{ ¿’ƒ j É©e
´ƒªéŸG ÜÉ°ùM ºK z... …óæY{ ÆGôØdG ‘ 14 Oó©dG áHÉàµH á Ø£dG ¬µ “ Éeh z... …óæY{ ÆGôØdG ‘ 13 Oó©dG áHÉàµH
.27 Oó©dG áHÉàch ó©dG hóL ‘
152
.(20 ) IQƒÑ°ùdG Y ÜƒàµŸG
3+15 ´ƒªéŸG ÜÉ°ùM á jôW (I)º ©àŸG ßMÓj

øe £æj ¿CÉH dPh …Oó©dG §jöûdG Éª©à°SÉH
ºK .18 ;17 ;16 : ( ó©H OGóYCG 3) ó©jh 15 Oó©dG
™«eÉéŸG á jô£dG ¢ùØæHh » aC’G ™°VƒdÉH Ö°ùëj
.3+16=...h 4+13=...h 2+17=...
äGöûYh äGóMh ¤EG ÚªbQ øe Oó©dG «µØJ á«æ àH
20 øjOó©dG ´ƒª› ¤EG 23 Oó©dG µØj ¿CÉH dPh
ºK 7+20 ´ƒªéŸGh 3+4 ´ƒªéŸG Ö°ùëjh 3h
.4+13=... ´ƒªéŸG á jô£dG ¢ùØæH Ö°ùëj
øe £æj ¿CÉH dPh …Oó©dG §jöûdG Éª©à°SÉH
OGóYCG 10) ó©jh 10+17 ’hCG Ö°ùëjh 17 Oó©dG
øe ÉbÓ£fG ºK 27 ;17 : (10 «°†j hCG , ó©H
hCG , ó©H øjOóY 2) ó©jh 2+27 É«fÉK Ö°ùëj 27
ºK 2+17=19 ÜÉ°ùëH CGóÑj hCG .29 ;28 :(2 «°†j
.…Oó©dG §jöûdG Éª©à°SÉH 10+19=29
hóL Éª©à°SÉH 15+14 (I)º ©àŸG Ö°ùëj
øjOó©dG «ãªàH hó÷G A e ’hCG ªµj .ó©dG
ó©dG hóL A e ªµj ºK ¿ÉÑ°† dGh äÉÑ©µŸÉH
.15+14=29 ´ƒªéŸG Öàµjh
153
•É°ûædG ¢ùØf OÉ©j ,zábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG øe 1 ìôWzÜ dPh ,¢Vhô©ŸG Oó© d HÉ°ùdG Oó©dG äÉª ©àŸGh

10 øjOó©dG ´ƒª› ¤EG 16 Oó©dG µØj ¿CÉH dPh
ºK 9+10 ´ƒªéŸGh 3+6 ´ƒªéŸG Ö°ùëjh 6h
.2+27=... ´ƒªéŸG á jô£dG ¢ùØæH Ö°ùëj
30 ¤EG 14 øe …Oó©dG §jöûdG (I)º ©àŸG ßMÓj
QÉ«àNÉH dPh 13+15 ´ƒªéŸG ÜÉ°ù ¬ ª©à°ùjh
áaÉ°VEG ºK ’hCG 15 ¤EG 10 áaÉ°VEG :Úà jô£dG ióMEG
10 áaÉ°VEG ºK ’hCG 15 ¤EG 3 áaÉ°VEG hCG áé«àædG ¤EG 3
.áé«àædG ¤EG
¿Gô¡¶j ØWh á ØW IQƒ°U (I)º ©àŸG ßMÓj
™ª÷G á«dOÉÑJh 2h 7 øjOó©dG ™ª÷ äÉbÉ£H
¿hóH) ™ª÷G hóL ßMÓjh (7+2=9h 2+7=9)
Üƒ £ŸGh .10 ´ƒªéŸG ¥ƒØj ’ å«ëH (®ÉØàMG
¿hóH ™ª÷G hóL AõL) hó÷G A e ƒg ¬æe
™ª÷G º ©J ó©H ºà«°S ÊÉãdG Aõ÷G ,®ÉØàMG
.(®ÉØàM’ÉH
hC’G ,ó©dG hGóL á©HQCG (I)º ©àŸG ßMÓj
…OƒªY ‘ á« ª©dG ™°Vh ¿Éë°Vƒj ÊÉãdGh
¿Éë°Vƒj ’ ™HGôdGh ådÉãdGh äGöû©dGh äGóMƒdG
13+13h 3+13 :™«eÉéŸG Ö°ùëjh ,™°VƒdG Gòg
.10+15h 12+14h
154
.É¡©ªéjh
Oó©dG øe £æj ¿CÉH dPh …Oó©dG §jöûdG Éª©à°SÉH
¢ùØæH Ö°ùëj ºK .18 ;17 : ( ó©H øjOóY) ó©jh 16
12+3=... ™«eÉéŸG …Oó©dG §jöûdG Éª©à°SÉH á jô£dG
.16+3=...h 13+5=...h
É°Uôb 13 óªMCG iód{ ádCÉ°ùŸG ¢üf (I)º ©àŸG CGô j
´ƒª› ƒg Ée .öùjC’G ¬Ñ«éH É°Uôb 16h øÁC’G ¬Ñ«éH
(I)º ©àŸG Ö°ùëj ,z? óªMCG É¡« Y ôaƒàj »àdG ¢UGôbC’G
hCG …Oó©dG §jöûdG Éª©à°SÉH 16h 13 øjOó©dG ´ƒª›
.™ªé d ájOÉ«àY’G á«æ àdG Éª©à°SÉH
Iô a ÚeÉ°†e äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ßMÓj :ôcòJnCG
º¡ª¡a øe (I)PÉà°SC’G ócCÉàjh É¡æY ¿hÈ©jh “ôcòJCG”
¿hóH ™ª÷G hóL Y ÒcòàdG Gòg ‘ õ«cÎdG ” .É¡d
™°Vh á«Ø«c Yh .10 ´ƒªéŸG ¥ƒØj ’ å«ëH ®ÉØàMG
.16h 12 øjOó©dG ´ƒª› ÜÉ°ùMh ™ª÷G á« ªY
155
16 4
156
jôØJ ¿EÉa ,äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG äÉÑ°ùàµe Ëƒ Jh 16 ¤EG 13 øe á HÉ°ùdG ¢ShQódG á£°ûfCG ´ƒª› RÉ‚EG ôKEG Y
äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG ¬LGƒJ âdGR Ée »àdG äÉHƒ©°üdG °ûc Y (I)PÉà°SC’G óYÉ°ù«°S ájOôØdG Ëƒ àdG äÉbÉ£H á£°SGƒH èFÉàædG
‘ áÑ°ùf YCG â é°S »àdG äGQó dGh äGQÉ¡ª d ºYódG á£°ûfCG QÉ«àNG ‘ ájƒdhC’G AÉ£YEG LCG øe dPh .ÖfGƒ÷G ¢†©H ‘
¿ÉÑ°† dGh äÉÑ©µŸÉH «ãªàdG (I)º ©àŸG ßMÓj

áHÉàµdG «ã“ c â– ¿ƒ ªµjh OGóYCG á©HQC’
10+10+9 h 10+2+10h 10+3) OóY µd á«©ª÷G
29h 22h 13) ãªŸG Oó©dG ¿ƒÑàµj ºK 10+10+10 h
.(30h
;öûY ÉæKG) ±hô ÉH OGóYC’G (I)º ©àŸG CGô j
á©Ñ°S ;¿höûYh á©°ùJ ;¿ƒKÓK ;¿höûYh óMGh
;29 ;30 ;21 ;12) ±hô ÉH É¡Ñàµjh (¿höûYh
.(27
Öàµjh äÉ© °†e á°ùªN ƒ°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj
.(4 ;6 ;3 ;4 ;4) É¡æe µ°T c ´Ó°VCG OóY
157
z?(10 ¤EG 1 øe) ábÉ£ÑdG Y ÜƒàµŸG Oó©dG Ñb IöTÉÑe »JCÉj …òdG Oó©dG ƒg Ée{ (I)PÉà°SC’G ƒ j :»ægòdG ÜÉ°ù G
OÉ©j ,zábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG øe 1 ìôWzÜ dPh ,¢Vhô©ŸG Oó© d HÉ°ùdG Oó©dG äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ƒ j
.¢Vhô©ŸG Oó©dG ó©H IöTÉÑe ¢ùJCÉj …òdG Oó© d áÑ°ùædÉH •É°ûædG ¢ùØf
ô¡¶j .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj .zábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG ¤EG 10 «°†f{ (I)PÉà°SC’G ƒ j
òg QôµJ .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj .(»°übÉæJ Ö«JôJ ‘ ºK …ójGõJ Ö«JôJ ‘) á«dGƒŸG ábÉ£ÑdG
.Iôe 11 á« ª©dG
Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj .zábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG ¤EG 20 «°†f{ (I)PÉà°SC’G ƒ j :»ægòdG ÜÉ°ù G
QôµJ .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj .(»°übÉæJ Ö«JôJ ‘ ºK …ójGõJ Ö«JôJ ‘) á«dGƒŸG ábÉ£ÑdG ô¡¶j .QƒØdG
.Iôe 11 á« ª©dG òg
•É°ûædG ¢ùØf OÉ©j ,zábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG øe 1 ìôWzÜ dPh ,¢Vhô©ŸG Oó© d HÉ°ùdG Oó©dG äÉª ©àŸGh
.¢Vhô©ŸG Oó©dG ó©H IöTÉÑe ¢ùJCÉj …òdG Oó© d áÑ°ùædÉH
´Rƒj .äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG Oó©H É¡î°ùæà°ùjh (I)PÉà°SC’G «dO øe (5) ºbQ »ægòdG ÜÉ°ù G ábQh (I)PÉà°SC’G ™Ñ£j
¡fCG (I)º ©àe c .zGƒ £fG{ :(I)PÉà°SC’G øe IQÉ°TEÉH øjôªàdG CGóÑj . FÉbO 5 ‘ RÉ‚E’G Ióe Oóëj .(I)º ©àe µd ábQh
.É¡©ªéjh
17) ä’ÉM ™HQCG ‘ øjOóY (I)º ©àŸG ¿QÉ j

õeôdG Öàµjh (13h 16 ;23h 27 ;18h 30 ;21h
.< hCG >
(15 ;21 ;3 ;30 ;19 ;25) OGóYC’G (I)º ©àŸG CGô j
ÈcC’G ¤EG ô¨°UC’G øe É¡ÑJôjh
Ö©µe) äÉª°ù› 5 ƒ°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj
…RGƒàeh Iôch áfGƒ£°SCGh •hôflh
êôMóàJ »àdG J §îH §«ëjh (äÓ«£à°ùŸG
.(Iôch áfGƒ£°SCGh •hôfl)
áKÓKh IóªYCG á©HQCG øe ’hóL (I)º ©àŸG ßMÓj
É¡µ«µØJh ( hC’G Oƒª©dG) OGóYCG áKÓK «ãªàd Qƒ£°S
(ÊÉãdG Oƒª©dG) äGóMh ºK Iöû©dG ƒ J IöûY
(ådÉãdG Oƒª©dG) äGóMhh äGöûY ¤EG É¡µ«µØJh
.(™HGôdG Oƒª©dG) á«ªbQ áHÉàc É¡àHÉàch
ÜÉ°ù ™ªé d ájOÉ«àY’G á«æ àdG (I)º ©àŸG ª©à°ùj
:™«eÉéŸG
158
4 5
159
99 31
,É«aôMh É«ªbQ É¡àHÉàch É¡à«ª°ùJ ÓN øe 99 ¤EG 31 øe OGóYC’G Y ±ô©àdG Y ¢SQódG á£°ûfCG ‘ õ«cÎdG ºàj
Ú©e OóY «ã“ ºàj Éªc ó©dG hóL ‘ É¡ «ã“ ¤EG É àf’G Ñb ¿ÉÑ°† dGh äÉÑ©µŸGh äÉÑ©µŸG Éª©à°SÉH É¡ «ãªàH dPh
hGóL Éª©à°SÉH áØ àfl á jô£H OGóYCG «µØJh Ö«cÎd º ©àª d á°UôØdG áMÉJEG ºàjh ƒ°SQ hCG äGOôØe hCG êPÉ‰ Éª©à°SÉH
.á«©ª÷G äÉHÉàµdGh
0 øe OGóYC’G ±ô©J á«ªbQ áHÉàch á«ª°ùJ :É¡ØXƒjh 99 ¤EG 31 øe OGóYC’G ±ô©àj 0 øe OGóYC’G
á«fÉãdG áæ°ùdÉH 99 ¤EG ;á«aôMh IAGôb 30 ¤EG
:Óãe) ,ÚªbQ øe Ú«©«ÑW øjOóY ÚH ™ J á«©«ÑW GOGóYCG Ú©j Ó«ã“h áHÉàc
;(43h 38 ÚH ™ J »àdG á«©«Ñ£dG OGóYC’G
;Oó©dG ¢ùØæd áØ àfl äÉHÉàc ±ô©àj
;™ª÷G É¡«a ª©à°ùj áØ àfl ¥ô£H Éë«ë°U GOóY µØjh Öcôj
§jöûdG :É¡æe ,áØ àfl FÉ°Sh Éª©à°SÉH í«ë°U OóY ™bƒe Ú©j
;...áµÑ°ûdG ,…Oó©dG
. ƒ°SQ hCG äGOôØe hCG êPÉ‰ Éª©à°SÉH GOóY ãÁ
99 31
:•É°ûædG ÒHóJh ájQhö†dG RGƒ dG
øe OóY Y á ªà°ûe áÑ Y Y áYƒª› c ôaƒàJ . ÉØWCG áKÓK ¤EG Ú ØW øe äÉYƒª› ¤EG ÉØWC’G ™jRƒJ ºàj
.(… Éµ°TCG QÉéMCG ,äÉÑ«°ûN hCG ¢UGôbCG) (99 h 31 ÚH Ée) IÒ¨°üdG AÉ«°TC’G
Éb Ée «ã“ Y ÊÉãdG Ø£dG IóYÉ°ùŸ (Iöû©dÉH ™«ªéàdG) ájQhö†dG ä’hÉæŸÉH áYƒª› c øe hC’G Ø£dG µj
.AÉ«°TCÓd » µdG Oó© d áHÉàc ¤EG Ó«eR- õ‚CG Ée áªLôJ øe ådÉãdG Ø£dG øµªà«d ,¿ÉÑ°† dG h äÉÑ©µŸG á£°SGƒH ¬ «eR ¬H
7 3
160
.IQƒÑ°ùdG Y hóL ‘ áYƒª› c èFÉàf øjhóJ ºàj
.¿ƒ©Ñ°S h áKÓK CGô f ,73 »g äGöûY ™Ñ°S h äGóMh çÓK ¿CG ócDƒf
AGôLEG ó©H OGóYC’G áëF’ øjhóJ ºàj h .ìGƒdC’G Y 73 h 64 ÚH IQƒ°üëŸG OGóYC’G áHÉàµH ÉØWC’G ÖdÉ£f
: ‹ÉàdG µ°ûdG Y Ö«JôJ ¿hO OGóYC’G òg øe ¢†©ÑdG «µØJ ºàj h äÉë«ë°üàdG
10 + 10 + 10 + 10 + 10 + 10 + 4 = 64 ; 60 + 4 = 64 äGöûY 6 h äGóMh ™HQCG »g 64
10 + 10 + 10 + 10 + 10 + 10 + 10 + 3 = 73 ; 70 + 3 =73 äGóMh çÓK h äGöûY ™Ñ°S »g 73
10 + 10 + 10 + 10 + 10 + 10 + 9 = 69 ; 60 + 9 = 69 äGóMh ™°ùJ h äGöûY â°S »g 69
¿hO h AÉ«°TCG á£°SGƒH ä’hÉæŸG ¤EG Aƒé dG ¿hO ájOó©dG º¡JÉÑ°ùàµe «XƒàH ádCÉ°ùe M Ö £àJ á«©°Vh ÉØWCÓd ó f
.á«©°VƒdG «ãªàd ¿ÉÑ°† dG h äÉ©HôŸG Éª©à°SG
¢Uôb øe óLƒj ºc (I)PÉà°SC’G CÉ°ùj ,GôØ°UCG É°Uôb 32 ØW «°†j h áÑ Y NGO GôªMCG É°Uôb 53 (I)PÉà°SC’G ™°†j
? áÑ ©dG NGO
á°ûbÉæe º«¶æJh ,º¡ ªY èFÉàf ¢Vô©H º¡àÑdÉ£Ÿ IÒ°üb IóŸ IÒ¨°U äÉYƒª› NGO ª© d ÉØWCÓd ÉéŸG í°ùØj
.¿ÉÑ°† dGh äÉÑ©µŸG á£°SGƒH á«©°VƒdG «ã“ h ä’hÉæŸG ¤EG Aƒé dÉH èFÉàædG øe ëà d
ÉfOƒ J h ádƒ¡°ùH G OÉéjEG øe øµ“ »àdG äÉHÉàµdG QÉàîf É¡« Y °üëŸG èFÉàædG ÚH øe h ,IQƒÑ°ùdG Y èFÉàædG ¿hóJ
10 + 10 + 10 + 10 + 10 + 3 + 10 + 10 + 10 + 2 : ájOÉ«àY’G áHÉàµdG ¤EG
.äGóMƒdG h äGöû©dG óY ó©H hó÷G ‘ áé«àædG ¿hóJ
8 5
161
Y Üƒ``````àµŸG Oó©dG áaÉ°VEGh (…ójGõJ Ö«JôJ ‘ 10 ¤EG 0 øe) OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb :»ægòdG ÜÉ°ù G
(30) IQƒÑ°ùdG
ábÉ£ÑdG ô¡¶j .…óYÉ°üJ Ö«JôJ ‘ ¢†©ÑdG É¡°†©H Y áYƒ°Vƒe »gh , Qó°U ÉŒG äÉbÉ£ÑdG ™«ªL (I)PÉà°SC’G º°†j
ábÉ£ÑdG ô¡¶j .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj .zábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG ¤EG 30 «°†f{ ƒ jh ¤hC’G
.Iôe 11 á« ª©dG òg QôµJ .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj .á«dGƒŸG
c äÉ©«ªéàd Qƒ°U Ëó J ‘ •É°ûædG ãªàj
º ©àŸG ó©j ¿CG ƒg Üƒ £ŸGh ,Iöû©H äGDƒdDƒdh
äÉ©«ªéàdG ó©H dPh .äGóMƒdGh äGöû©dG (I)
á« ÑàŸG äGDƒdDƒ dGh á« ÑàŸG µdG ó©j ¿CG ºK ,Iöû©H
øY j ÉgOóY ¿C’ dPh .™«ªŒ ¿hóH dòc
OóY «ãªàd ó©dG hóL dP ó©H CÓÁ .IöûY
.ôNBG ºbôH äGöû©dG OóY «ã“h ºbôH äGóMƒdG
ºàj .36 ƒg µdG Oó©a ¤hC’G áYƒªéª d áÑ°ùædÉH
ºbôdG Éª©à°SÉH ó©dG hóL ‘ Oó©dG Gòg «ã“
3 hCG á c30 «ãªàd 3 ºbôdGh äGóMh 6 «ãªàd 6
ÒHÉ©J Éª©à°SÉH «ãªàdG Gòg øY ÒÑ©àdG ºàj äGöûY
.äGöûY3 + äGóMh 6= á c 36
ÓbC’Gh 10 øe ÓbC’G Ö Y Qƒ°U ßMÓj
øcÉeC’G ‘ OóY c áHÉàc ºãjh Ö ©dG êQÉN
Oó© d á«©ªL áHÉàc ¤EG Qƒ°üdG áªLÎd áZQÉØdG
.¿ƒ°ùªNh á«fÉªK 50+8=58
162
(40) IQƒÑ°ùdG Y Üƒ``````àµŸG áaÉ°VEGh (…ójGõJ Ö«JôJ ‘ 10 ¤EG 0 øe) OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb :»ægòdG ÜÉ°ù G
‘ ¬Ñàµjh OóY ™bƒe Ú«©àd áµÑ°ûdG ª©à°ùj

¬àfÉN
áHÉàc ¬Ñàµjh ±hô ÉH Üƒàµe OóY c CGô j
¬Ñàµjh ÉbQC’ÉH Üƒàµe OóY c CGô jh á«ªbQ
±hô ÉH
äÉfÉN øe É àf’Gh áµÑ°ûdG (I)º ©àŸG ª©à°ùj
áëØ°U 45 Ëôe äCGôb :á«dÉàdG ádCÉ°ùª d M OÉéjE’
ƒg Ée .áëØ°U 15 É¡d Ñjh äÉfGƒ« G á°üb øe
?á°ü dG äÉëØ°U OóY
¿CG ¤EG 45 øe áµÑ°ûdG Y É àf’G ƒg Üƒ £ŸÉa
.60 Oó©dG áfÉN …CG á f 15 ó©H áfÉN ƒ°UƒdG ºàj
ºàj .¤hC’G Iô¶ædG øe ÉgOóY ±ô©J Qò©àj µdG øe GOóY ãÁ …òdG º°SôdÉH GAóH ÒcòàdG äÉjƒàfi IAGôb ºàj :ÒcòJ
.§îH É¡àWÉMEGh c IöûY c ™«ªŒ …CG Iöû©H ™«ªéàdÉH dP øe ëàdG ºàj .70 hCG 80 hCG 90 ƒg g ÉgOóY ôjó J
äGöûY+9 äGóMh 9 = á c 99 Öàµfh ™«ªŒ ¿hO c øe ÑJ Ée ó©fh 10 Ü äÉ©«ªŒ ó©f â«ëH
163
:á«dÉàdG äGAGôLE’G Éª©à°SÉH É¡Ñ«JôJh ,É¡à àµd É©ÑJ AÉ«°TCG áfQÉ e øe áMÎ ª`dG á£°ûfC’G øµ“
…C’ áLÉM ‘ ¢ù«d ¬fCGh Ò°TÉÑ£dG áÑ Y øe KCG É¡« Y ¢ù éj »àdG ádhÉ£dG ¿CG Óãe Ø£dG Qój :öTÉÑŸG GQOE’G •
. dP GQOE’ ôNBG AGôLEG
ÉæfEÉa ,…öüÑdG GQOE’G jôW øY (ôJÉaO áYƒª›h ÜÉàc Óãe) Úà àc ÚH áfQÉ e AGôLEG Qò©J GPEG :ó«dÉH ª G •
jôW øY ¬cGQOEG øµÁ µ°ûH GRQÉH ¥ôØdG ¿ƒµj ¿CG á£jöT ,Éª¡«à àc áfQÉ e LCG øe ó«dÉH Éª¡ ªM ¤EG CÉé f
.§ a ó«dÉH ª G
áfQÉ e øe á HÉ°ùdG äGAGôLE’G É¡«a Éææµ“ ’ »àdG ádÉ G ‘ ¿Gõ«ª`dG Éª©à°SG IQhöV ÚÑJ áMÎ ŸG iôNC’G á£°ûfC’G
dP ó©Hh É¡fƒ ª©à°ùjh á«WÉÑàYG äGóMh ájGóÑdG ‘ ÉØWC’G °ûàµj .¬à«ªgCGh ¢SÉ« dG IQhöV ÚÑj Gògh .ÚÄ«°T »à àc
.á MÓdG äGƒæ°ùdG ‘ àµdG ¢SÉ« d É¡dÉª©à°SGh GôZƒ «µdGh Gô¨dÉc àµdG ¢SÉ« d ájOÉ«àY’G äGóMƒdG ¢†©H ±ô©J ºàj
:É¡æe ôcòf MGôe ÈY ºàj øeõdG hCG ƒ£dG hCG á àµdÉc Ú©e QGó Ÿ Ø£dG GQOEG ¿CG ¤EG dòc IQÉ°TE’G QóŒh
™«£à°ùj ÉeóæY á MôŸG òg Ø£dG RÉàéj :iôNC’G äÉ«°UÉÿG øY á à°ùe á«°UÉN QGó ŸG ¿ƒc º¡J ¤hC’G á MôŸG
.A»°ûdG IOÉeh ºé Gh ¿ƒ dGh µ°ûdÉc iôNC’G äÉ«°UÉÿG øY à°ùe µ°ûH É¡Ñ«JôJh É¡à àµd É©ÑJ AÉ«°TCG «æ°üJ
.¬ µ°T hCG ¬©°Vƒe ÉfÒZ GPEG Óãe A»°T á àc Ò¨àJ ’ :QGó ŸG Y ®ÉØ G ¢üîJ á«fÉãdG á MôŸG
.É¡Ñ«JôJ OGôŸG AÉ«°TC’G É¡µ “ iôNCG äÉ«°UÉN QÉÑàYG ¿hO Ú©ŸG QGó ª d É©ÑJ AÉ«°TCG Ö«JÎH §ÑJôJ áãdÉãdG á MôŸG
¢SÉ« d äGóMh Éª©à°SÉH Oó©dÉH QGó e §HQ á«fÉµeEG ‘ á MôŸG òg éàJ :QGó e ¢SÉ«b ¢üîJ á©HGôdG á MôŸG
.ájOÉ«àYG dP ó©H ºK á«WÉÑàYG ájGóÑdG ‘ ¿ƒµJ
.á«fÉãdG áæ°ùdÉH àµdG ¢SÉ«b Éª¡dh øe NCGh øe KCG ÚH õ«Á 99 ¤EG 0 øe OGóYC’G
.á àµdG ¢ùØf
KC’G øe É¡ÑJôjh öUÉæY ¿QÉ j
.¢ùµ©dGh NC’G ¤EG
.øjRGƒe øe ôaƒàe ƒg Ée Ö°ùM áYÉªL hCG äÉYƒª› ‘ ÉØWC’G ¨à°ûj : ª©dG á¨«°U
.ÚàØc äGP øjRGƒe … ,Ò°TÉÑ£dG Ö Y ,QÉéMCG ,ôJÉaO ,Öàc ,á«°SQóe äGhOCG :ájQhö†dG RGƒ dG
164
NC’G øe É¡Ñ«JôJh ÓYCG IQƒcòŸG RGƒ dG ÚH øe AÉ«°TC’G øe áYƒª› áfQÉ e ÉØWC’G øe (I)PÉà°SC’G Ö £j
. KC’G ¤EG
.º¡ ªY ‘ º¡¡Lƒjh ºgóYÉ°ùjh äÉª ©àŸGh Úª ©àª d ‘ÉµdG âbƒdG (I)PÉà°SC’G Îj
.É¡fƒ°ûbÉæjh É¡«dEG Gƒ °UƒJ »àdG èFÉàædG ÉØWC’G ¢Vô©j
: ÉØWC’G ±ôW øe á ª©à°ùŸG äGAGôLE’G Y (I)PÉà°SC’G õcôj
.(Óãe Ò°TÉÑ£dG øe á©£bh IAƒ ‡ Ò°TÉÑW áÑ Y) öTÉÑŸG GQOE’G jôW øY IöTÉÑŸG áfQÉ ŸG
.ó«dÉH ª G jôW øY áfQÉ ŸG
¿Éà àµdG ¿ƒµJ ÉeóæY dPh § a ó«dÉH ª G jôW øY áfQÉ ŸG É¡«a Ö©°üJ »àdG ádÉ G ‘ ¿Gõ«ŸG Éª©à°SG
.ÚàHQÉ àe
: ¿Gõ«ŸG Éª©à°SG á«Ø«c Y dòc (I)PÉà°SC’G ócDƒj
.§°SƒdG ‘ ájOƒªY hCG ,QÉ°ù«dG ¤EG á FÉe hCG ,Úª«dG ¤EG á FÉe : ¿Gõ«ª`dG IôHEG ™°Vh •
.á FÉe ÒZh ájƒà°ùe ¿ƒµJ ¿CG Öéj ¿Gõ«ŸG É¡« Y ™°Vƒj »àdG á«°VQC’G •
. ÉØWC’G É¡°VôY »àdG èFÉàædG ÓN øe AÉ«°TC’G àîŸ í«ë°üdG Ö«JÎdG (I)PÉà°SC’G ó j •
.
.øjRGƒe øe ôaƒàe ƒg Ée Ö°ùM áYÉªL hCG äÉYƒª› ‘ ÉØWC’G ¨à°ûj : ª©dG á¨«°U
.äGóMƒc É¡dÉª©à°SG æ°ùàj àM ¿GRhC’G áØ àfl QÉéMCG ¤EG áaÉ°VE’ÉH HÉ°ùdG •É°ûædG RGƒd :ájQhö†dG RGƒ dG
øY hCG öTÉÑe µ°ûH Éª¡àfQÉ e Ö©°üj å«ëH ,¿ÉàHQÉ àe ¿Éà àc Éª¡d ,º°ù dG ‘ ÚfÉµe ‘ ÚÄ«°T (I)PÉà°SC’G ™°†j
.ó«dÉH ª G jôW
.ÚÄ«°ûdG »à àc áfQÉ e ÉØWC’G øe (I)PÉà°SC’G Ö £j
.º¡æe Üƒ £ŸG Gƒª¡a ÉØWC’G ¿CG (I)PÉà°SC’G ócCÉàj
. dP ‘ á ª©à°ùŸG á jô£dGh É¡«dEG Gƒ °UƒJ »àdG èFÉàædGh ÉØWC’G ±ôW øe á©ÑàŸG äGAGôLE’G (I)PÉà°SC’G ßMÓj
.á©ÑàŸG á jô£dGh É¡«dEG Gƒ °UƒJ »àdG èFÉàædG ÉØWC’G ¢Vô©j
QÉéMCG) á«WÉÑàYG äGóMhh ¿Gõ«ŸG Éª©à°SG ¤EG Aƒé dG ‘ ãªàj …òdGh Ö°SÉæŸG AGôLE’G Y (I)PÉà°SC’G õcôj
.Úà àµdG áfQÉ Ÿ á «°Sƒc (Óãe
: dP ‘ º¡cöûjh ÉØWC’G ÉeCG áfQÉ ŸG AGôLE’ áÑ°SÉæŸG á«Ø«µdG Éª©à°SG (I)PÉà°SC’G ó«©j
Qó H iôNC’G áØµdG ‘ (…ÊÉ£ dG äÉÑM ,QÉéMCG) AÉ«°TCG ™°Vhh ¿Gõ«ŸG áØc ‘ Úà àµdG ióMEG ™°Vh ºàj •
.ÚàØµdG ¿RGƒJ ëj
.á«fÉãdG á àµdG ¬H óLƒJ …òdG ¿ÉµŸG ¤EG äGóMƒdG …CG ,ÊÉ£ dG äÉÑMh QÉéMC’Gh ¿Gõ«ŸG f ºàj •
.iôNC’G ¬àØc ‘ äGóMƒdGh ¿Gõ«ŸG áØc ‘ á àµdG òg ™°VƒJ •
‘ ¿RGƒàdG « ëàd äGóMh ¿ƒÑë°ùj hCG ¿ƒØ«°†j hCG ÚàjhÉ°ùàe ¿Éà àµdG âfÉc GPEG ÚàØµdG ¿RGƒJ ÉØWC’G ßMÓj
.Úà àµdG áfQÉ e ¿ƒéàæà°ùj ºK iôNC’G ä’É G
.Úà àµdG áfQÉ ª`d á£«°Sh á «°Sƒc QÉéMC’G ¤EG Aƒé dG á« ªY Y (I)PÉà°SC’G ócDƒj
165
(50) IQƒÑ°ùdGY ÜƒàµŸG Oó©dG áaÉ°VEGh (…ójGõJ Ö«JôJ ‘ 10 ¤EG 0 øe) OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb
ô¡¶j .…ójGõJ Ö«JôJ ‘ ¢†©ÑdG É¡°†©H Y áYƒ°Vƒe »gh , Qó°U ÉŒG äÉbÉ£ÑdG ™«ªL (I)PÉà°SC’G º°†j
.QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj .zábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG ¤EG 50 «°†f{ ƒ jh ¤hC’G ábÉ£ÑdG
.Iôe 11 á« ª©dG òg QôµJ .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj .á«dGƒŸG ábÉ£ÑdG ô¡¶j
(60) IQƒÑ°ùdGY ÜƒàµŸG Oó©dG áaÉ°VEGh (…ójGõJ Ö«JôJ ‘ 10 ¤EG 0 øe) OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb
ô¡¶j .…ójGõJ Ö«JôJ ‘ ¢†©ÑdG É¡°†©H Y áYƒ°Vƒe »gh , Qó°U ÉŒG äÉbÉ£ÑdG ™«ªL (I)PÉà°SC’G º°†j
.QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj .zábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG ¤EG 60 «°†f{ ƒ jh ¤hC’G ábÉ£ÑdG
.Iôe 11 á« ª©dG òg QôµJ .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj .á«dGƒŸG ábÉ£ÑdG ô¡¶j
Ée ¿ƒÑàµjh IQƒ°üdG äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ßMÓj

»àÑM øe KCG âØ dG øë°U :ádÉM c ‘ Ö°SÉæj
.âØ dG ¥hóæ°U øe NCG âØ dG øë°U .âØ dG
.áKÓãdG äÉéæ°üdG á àc ¢ùØf ¬d âØ dG øë°U
áfÉÿG ‘ x áeÓY ¿ƒÑàµjh Qƒ°üdG ¿ƒ¶MÓj

áMÉØJ øe KCG ìÉØàdG á °S :ádÉM c ‘ áÑ°SÉæŸG
´ô dG áÑM øe KCG IÒÑµdG ´ô dG áÑM .IóMGh
øe AõL øe KCG ôªMC’G ï«£ÑdG áÑM .IÒ¨°üdG
.ï«£ÑdG áÑM
:Ö°SÉæj Ée ¿ƒÑàµjh ¿Gõ«e c ¿ƒ¶MÓj

øe NCG É JÈdG .ºWÉª£dG á àc ¢ùØf ¬d ìÉØàdG
ócCÉàj .¿É‚PÉÑdG øe KCG ¢ùWÉ£ÑdGh Qõ÷G
¤EG Gƒ¡ÑàfG äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG ¿CG øe (I)PÉà°SC’G
¿CG GƒÑYƒà°SGh ¿Gõ«ŸG Üô Y ¤EGh ¿Gõ«ŸG »àØc
ƒëf «Á Üô ©dGh NC’G »g á©ØJôŸG áØµdG
. KC’G áØµdG
166
ábQh »£©j .äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG Oó©H É¡î°ùæà°ùjh (I)PÉà°SC’G «dO øe (6) ºbQ »ægòdG ÜÉ°ù G ábQh (I)PÉà°SC’G ™Ñ£j
.É¡©ªéjh
3h 2h 1 OGóYC’G äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Öàµj

NC’G øe ±hôÿGh áLÉLódGh á ëædG Ö«JÎd
. KC’G ¤EG
c ‘ Üô ©dGh ¿Gõ«e c »àØc ¿ƒ¶MÓj

:Üƒàµe ƒg Ée ¿hCGô jh ¿ƒ¶MÓjh ¿Gõ«e
áÑ ©dGh AÉbQõdG áÑ ©dG øe NCG AGö†ÿG áÑ ©dG
¿ƒfƒ jh AGôØ°üdG áÑ ©dG á àc ¢ùØf É¡d AGôª G
.¿Gõ«e c »àÑ Y dòd É©ÑJ
‘ Ú ØW c ™°Vh äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ßMÓj

‘ x áeÓ©dG ¿ƒ©°†jh IóM Y áMƒLQCG c
.í«ë°U :áéjóN øe NCG IQÉ°S :áÑ°SÉæŸG áfÉÿG
: NC’G »g áéjóN .CÉ£N :…ó¡e øe KCG IQÉ°S
»g IQÉ°S .IQÉ°S øe KCG áéjóN ¿C’ .CÉ£N
»µd .…ó¡e øe NCG IQÉ°S ¿C’ .CÉ£N : KC’G
¿ƒµj ¿CG »¨Ñæj NC’G ƒg (á ØW hCG) ØW ¿ƒµj
dP ó©H ¿ƒÑJôj .IóM Y ØW c øe NCG
…ó¡e : NC’G ¤EG KC’G øe äÓØ£dGh ÉØWC’G
KC’G ƒg ¿PEG IQÉ°S øe KCGh áéjóN øe KCG
ÉØWC’G Ö«JôJ ¿PEG .IQÉ°S øe KCG áéjóNh
- …ó¡e :ƒg NC’G ¤EG KC’G øe äÓØ£dGh
.IQÉ°S - áéjóN
äGQÉWEG NGO ôjÉë ¿ƒ H (I)º ©àŸG ¬£Ñ°†j ¿CG Öéj Ée ch óYGƒ dGh äÉë £°üŸGh º«gÉØŸG øcôdG Gòg øª°†àj :ôcòJnCG
167
18 17 6
168
Ö«JôJh áfQÉ e ;RƒeôdGh äGOôØŸG Éª©à°SÉH Úë«ë°U øjOóY ¿QÉ j Ö«JôJh áfQÉ e
99 ¤EG 0 øe OGóYC’G ;É«°übÉæJh ÉjójGõJ áë«ë°üdG OGóYC’G øe áYƒª› ÖJôj 30 ¤EG 0 øe OGóYC’G
á«fÉãdG áæ°ùdÉH ;Úë«ë°U øjOó©H Éë«ë°U GOóY ôWDƒj
;(=h >h <) áfQÉ ŸG RƒeQ Éª©à°SÉH øjOóY ÖJôjh ¿QÉ j
…OóY ÒÑ©J øª°V) ádƒ¡éŸG á« ª©dG hCG ƒ¡éŸG Oó©dG ±ô©àj
.(OGóYC’G øe á °ù °S / hóL hCG
.™«eÉ› áfQÉ e ◆
.äÉª«àæ°S 5 h äÉª«àæ°S 10 ,Éª«àæ°S 20 ,Éª«àæ°S 50 áÄa øe ájó f ™£b :ájQhö†dG RGƒ dG
.»FÉæK ªY : ª©dG á¨«°U
: » j Éªc ájó ædG ™£ dG øe áYƒª› «µ°ûàH ádhÉ£dG ÚÁ Y ¢ù éj á ØW hCG ØW c ÖdÉ£j : •É°ûædG ÒHóJ
: » j Éªc ájó ædG ™£ dG áYƒª› «µ°ûàH ádhÉ£dG QÉ°ùj Y ¢ùdÉ÷G Ø£dG ÖdÉ£j h
Ö°SÉæŸG õeôdG ™°Vhh á«©°Vƒ d á ãªŸG ™«eÉéŸG áHÉàch äÉª«àæ°ùdG øe OóY ÈcCG Y ôaƒàj øe OÉéjEÉH ÉØWC’G áÑdÉ£e
50 + 20 + 10 + 10 > 20 + 20 + 20 + 10 + 10 : ìGƒdC’G Y dPh
.º¡àHƒLCG ôjÈàH ÉØWC’G áÑdÉ£e ™e É«YÉªL •É°ûædG QÉªãà°SG
É«°übÉæJh ÉjójGõJ OGó©àdG ◆

; 90 ¤EG 40 øe 2 `H ÉjójGõJ ó©dÉH ÉØWC’G áÑdÉ£e ; 99 ¤EG 50 øe 1 `H ÉjójGõJ ó©dÉH ÉØWC’G áÑdÉ£e
; 90 ¤EG 10 øe 10`H ÉjójGõJ ó©dÉH ÉØWC’G áÑdÉ£e ; 70 ¤EG 30 øe 5 `H ÉjójGõJ ó©dÉH ÉØWC’G áÑdÉ£e
; 45 ¤EG 95 øe 1 `H É«°übÉæJ ó©dÉH ÉØWC’G áÑdÉ£e ; 92 ¤EG 2 øe 10 `H ÉjójGõJ ó©dÉH ÉØWC’G áÑdÉ£e
.1 ¤EG 91 øe 10 `H É«°übÉæJ ó©dÉH ÉØWC’G áÑdÉ£e ; 35 ¤EG 85 øe 5 `H É«°übÉæJ ó©dÉH ÉØWC’G áÑdÉ£e
◆
õeôdG Éª©à°SÉH ÉjójGõJ É¡Ñ«JôJ dP ó©H h ¬àMƒd Y É¡àHÉàµH ØW c áÑdÉ£e h ,100 øe ô¨°UCG OGóYCG 5 AÓeEG
.ÉjójGõJ h É«°übÉæJ É¡Ñ«JÎH äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG áÑdÉ£eh iôNCG OGóYCG AÓeEG ™e äGôe IóY •É°ûædG IOÉYEG .Ö°SÉæŸG
169
(70) IQƒÑ°ùdG Y ÜƒàµŸG Oó©dG áaÉ°VEGh (…ójGõJ Ö«JôJ ‘ 10 ¤EG 0 øe) OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb
ábÉ£ÑdG ô¡¶j .…ójGõJ Ö«JôJ ‘ ¢†©ÑdG É¡°†©H Y áYƒ°Vƒe »gh , Qó°U ÉŒG äÉbÉ£ÑdG ™«ªL (I)PÉà°SC’G º°†j
Ëôc ÓbCG OóYh áéjóN ÓbCG OóY º ©àŸG ó©j
ÓbC’G óYh ÓbCG IöûY øe Ö ©dG óY ÓN øe
.OóY ÈcCG §«ëjh øjOó©dG ¿QÉ jh ,á« ÑàŸG
ØW c iód ºgGQódG OGó©J ‘ •É°ûædG ãªàj

10 áÄa øe ájó ædG ™£ dG óY ÓN øe á ØW hCG
c óæY óMGh ºgQO áÄa øe ájó ædG ™£ dG ºK ºgGQO
ºgGQódG Ñe QÉÑàYÉH OóY c Öàµjh ØW hCG á ØW
ÈcCG ¬jód øe º°SG §îH §«ëjh dÉÑŸG ÚH ¿QÉ jh
øe dÉÑŸG ÖJôj ºK ºgGQódG øe OóY ÈcCG …CG Ñe
ÚÑàj áeó ŸG ádÉ°ùŸG ÓN øe .ô¨°UC’G ¤EG ÈcC’G
OóY ÈcCG øe ÉªFGO ¿ƒµàj ’ ‹Ée Ñe ÈcCG ¿CG
OÉ©J ºgGQO 10 á©£ dG ¿CG dP ájó ædG ™£ dG øe
81 Oó©dG ‘ 8 ºbôdÉa Gòµg óMGh ºgQO øe ™£b10
»g ¬àª«b 68 Oó©dG ‘ 8 ºbôdG Éªæ«H 80 »g ¬àª«b
.§ a 8
170
(80) IQƒÑ°ùdG Y ÜƒàµŸG Oó©dG áaÉ°VEGh (…ójGõJ Ö«JôJ ‘ 10 ¤EG 0 øe) OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb .2
øjOóY c áfQÉ Ÿ ¿ÉÑ°† dGh äÉÑ©µŸG ª©à°ùj
.= hCG > hCG < RƒeôdG Éª©à°SÉH
áÑJôe OGóYCG á °ù °S ‘ ƒ¡éŸG Oó©dG ±ô©àj

.áÑ°SÉæŸG áfÉÿG ‘ ¬Ñàµjh ,ÈcC’G ¤EG ô¨°UC’G øe
dPh ,áfÉN c ‘ Ö°SÉæŸG Oó©dG Öàµj

Üƒ £ŸGh .Úë«ë°U øjOó©H í«ë°U OóY ÒWCÉàd
90 Oó©dÉH CGóÑf ,IóMGh Iôe OóY c Éª©à°SG ƒg
‘ ¬Ñ£°ûf ºK ,¬æe ÈcCG QÉÑàYÉH 85 ÒWCÉàd ¬Ñàµfh
.áëFÓdG
ÒWCÉàd ¬ÑàµJh 80 ƒgh ÊÉãdG Oó©dG ¤EG àæJh

Oó©dG ¤EG àæf ºK áëFÓdG ‘ ¬Ñ£°ûf ºK 76 Oó©dG
...Gòµgh 70
OóY ¢ùØf øjOó© d ¿ƒµj ÉeóæYh äGöû©dG áfQÉ Ã CGóÑJ å«M ÚªbQ øe øjOóY áfQÉ e á jôW ÒcòàdG hÉæàj :ôcòJCG
.á«°ùfôØdG á¨ dÉH É¡ HÉ j Éeh á«Hô©dG á¨ dÉH äÉë £°üe º°†j Éªc .äGóMƒdG ¿QÉ f äGöû©dG
171
Ö £àj Ée ƒgh ,Iô£°ùŸG Éª©à°SG É¡«a ºàj á« ªY äGAGôLEG jôW øY á©£ dGh º« à°ùŸG ±ô©J øe (I)º ©àŸG øµªàj
ºFÓŸG Éª©à°S’G Y (I)º ©àe c IóYÉ°ùe »¨Ñæj Gò¡d .ø°ùdG Gòg ‘ ¬d áÑ°ùædÉH äÉHƒ©°U IóY ìô£jh ácô G ‘ ábódG
Éµ°TCG º°SQ Y º¡JGQóbh º¡JGQÉ¡e ¿ƒª ©àŸG É¡«a Qƒ£«°S á£°ûfC’ áeó e ¢SQódG Gògh .áª« à°ùe •ƒ£N º°SQ ‘ ,É¡d
.á«°Sóæg
»àdG ádhÉ£dG ¿ƒµJ ¿CGh Ió«L ádÉM ‘ (…,¢UÉ°UôdG º b ,Iô£°ùŸG) äGhOC’G ¿ƒµJ ¿CG Y (I)PÉà°SC’G ¢Uôëj
hCG ôJÉaO Y º¡JGhOCG ™°VƒH äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ¿É©à°SG ’EGh ôØ G øe á«dÉNh dòc Ió«L ádÉM ‘ (I)º ©àŸG Öàµj
.Öàc
‘h Qôµàe µ°ûH Iô£°ùŸG Éª©à°SÉH ÉgRhÉŒ øµÁ Iô£°ùŸG Éª©à°SG ‘ (I)º ©àŸG É¡aOÉ°üj ób »àdG äÉHƒ©°üdG ¿EG
: äÉHƒ©°üdG òg ÚH øe êPÉ‰ » j Éª«ah …,ïjQÉàdG â– ,¿Gƒæ©dG â– ô£°S ™°Vh : IOó©àe äÉÑ°SÉæe
: ºFÓe µ°ûH Úà£ ædG Y Iô£°ùŸG (I)º ©àŸG ™°†j ’
.Iô£°ùŸG RhÉéàj ™HÉ°UC’G óMCG : ºFÓe µ°ûH Iô£°ùŸG Y ¬©HÉ°UCG ™°†j ’
.ÊÉãdG Aõ÷G º°Sôj ºK bƒàjh hC’G Aõ÷G º°Sôj : Úà Môe Y º« à°ùŸG º°Sôj
.Iô£°ùŸG áaÉM Y º dG ¢SCGQ Ñ£æj ’
:äÉ©«HÎdG Y á«°Sóæg Éµ°TCG º°SQ Úà£ f ÚH É£N (I)º ©àŸG º°Sôj Éµ°TC’G äGõ«‡ ¢†©H ójó–
,»æëæŸG §ÿG ,º« à°ùŸG §ÿG ;Iô£°ùŸG Éª©à°SÉH ;á«°Sóæ¡dG
.å ãŸG , «£à°ùŸG ,™HôŸG Éª©à°SÉH áª« à°ùe ÉWƒ£N º°Sôj øe ÉbÓ£fG »°Sóæ¡dG µ°ûdG á«ª°ùJ
;Iô£°ùŸG ;¬°üFÉ°üN
á ë á«æëæe ÉWƒ£N ¿QÉ j á«°Sóæ¡dG Éµ°TC’G áfQÉ eh ±ô©J
ÉWƒ£Nh á ë Iöùµæe ÉWƒ£Nh , «£à°ùŸG ,™HôŸG ,º« à°ùŸG §ÿG)
áª« à°ùe ÉWƒ£Nh áMƒàØe á«æëæe ;(å ãŸG
.É¡ª°Sôjh ÉbÓ£fG ájƒà°ùe á«°Sóæg Éµ°TCG õ««“
, µ°T) áXƒë e ¢üFÉ°üN øe
.(...´Ó°VCG
172
(I)º ©àŸG ÎaO hCG AÉ°†«H ábQh ,IÉë‡ ,º b ,Iô£°ùe :ájQhö†dG RGƒ dG
.…Oôa ªY : ª©dG á¨«°U
? äGhOC’G òg í °üJ ⁄ n p : äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG (I)PÉà°SC’G CÉ°ùj
;Iô£°ùŸG QhO Y õcôjh ÒÑ©à d á°UôØdG º¡d Îj
§ ædG Y ócDƒjh º¡¡Lƒjh ºgóYÉ°ùj ºK ,¢UÉ°UôdG º bh Iô£°ùŸG Éª©à°SÉH áª« à°ùe •ƒ£N º°SQ º¡æe Ö £j
: á«dÉàdG
.§°SƒdG ‘ É¡« Y ó«dG ™HÉ°UCG ¿ƒ©°†jh ábQƒdG Y Iô£°ùŸG ¿ƒ©°†j
.áª« à°ùe ÉWƒ£N ¿ƒª°Sôjh Iô£°ùŸG ÖfÉL Y º dG ¢SCGQ ¿ƒ©°†j
: á«dÉàdG § ædG Y õcôjh (I)º ©àe c äÉLÉàfEG (I)PÉà°SC’G ßMÓj
•ƒ£ÿG òg ¿ƒµJ ¿CG øµÁ ábQƒdG OhóM hCG ÖfGƒL ÉŒG ‘ IQhö†dÉH â°ù«d É¡ª°SQ »¨Ñæj »àdG •ƒ£ÿG
.á FÉe
.Iô£°ùŸG áaÉM ¤EG ƒ°UƒdG Ñb º dG ™aQ Öéj
.AGQƒdG ¤EG GhOƒ©j ¿CG ¿hóHh á«fÉK Iôe §ÿG ¢ùØf º°SQ IOÉYEG ¿hóHh bƒJ ¿hóH É£N ÉØWC’G º°Sôj
(I)º ©àŸG ÎaO hCG AÉ°†«H ábQh ,IÉë‡ ,º b ,Iô£°ùe :ájQhö†dG RGƒ dG
ÉgQÉàîj Éµ°TCG º°Sôd Iô£°ùŸGh ¢UÉ°UôdG º b Éª©à°SÉH ÎaódG ábQh § f §HQ (I)º ©àe c øe (I)PÉà°SC’G Ö £j
.ôM µ°ûH ÉØWC’G
.á KÉ‡ ’Éµ°TCG (I)º ©àe c º°Sôjh .Iô£°ùŸG Éª©à°SG á«Ø«µH ÒcòàdG ó«©jh Ú µ°T hCG Óµ°T ìÎ j
.AÉ£NC’G íë°üjh º¡¡Lƒjh Úª ©àŸG ªY ßMÓj
.º°ù dG »bÉH Y º¡JÉLÉàfEG ¢†©H ¢Vô©j
¢†©H É¡aOÉ°U »àdG äÉHƒ©°üdG Y õ«cÎdG ™e iôNCG á£ æe ábQh Éª©à°SÉH ìÎ ŸG •É°ûædG IOÉYEG É°†jCG »¨Ñæj
.É HÉ°S äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG
173
IQƒÑ°ùdG Y ÜƒàµŸG Oó©dG áaÉ°VEGh (…ójGõJ Ö«JôJ ‘ 90 ¤EG 0 øe) OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb :»ægòdG ÜÉ°ù G
.(90)
.(9 ¤EG 0 øe) äGôe 10 á« ª©dG òg QôµJ .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj .á«dGƒŸG
QÉé°TCG É¡«a á jóM ó````¡°ûe (I)º ©àŸG ßMÓj

ÖgCÉàj ØWh ÉØWC’G ÜÉ©dC’ ÖfÉLh QÉgRCGh
á£ f 11 È©j ôªŸG Gòg .ô‡ ÈY á jó G ƒNód
áKÓãdG § ædG §Hôd Ú£N º°SQ ” .É¡æ«H §Hôjh
º°SQ É“E’ á °üàe ÒZ § f ¿ÉªK â« Hh ¤hC’G
º°SQ ªµj ¿CG ƒg (I)º ©àŸG øe Üƒ £ŸG .ôªŸG
•ƒ£N 8 º°SÒ°S å«ëH .Iô£°ùŸG Éª©à°SÉH ôªŸG
¿CG »¨Ñæj .Úà£ f É¡æe óMGh c §Hôj áª« à°ùe
º b ª©à°ùj ¿CG (I)º ©àe c øe (I)PÉà°SC’G Ö £j
hC’G §ÿG º°SQ Y öüà j ¿CGh ¢UÉ°UôdG
dPh º°SôdG á °UGƒŸ (I)PÉà°SC’G IQÉ°TEG QÉ¶àfGh
(I)º ©àe c ªY áÑbGôe øe (I)PÉà°SC’G øµªàd
‘ ÉgQôµj ’ àM ¬FÉ£NCG í«ë°üJh ¬JóYÉ°ùeh
.‹GƒŸG §ÿG º°SQ
Üö†ŸG Iôc Ö© J á ØW IQƒ°U (I)º ©àŸG ßMÓj

Ö© j ØW IQƒ°Uh á °ùdG Iôc Ö© j ØW IQƒ°Uh
.áLGQO Üƒcôd ÖgCÉàJ á ØW IQƒ°Uh ó dG Iôc
c ÚH º« à°ùe §N º°SQ ƒg (I)º ©àŸG øe Üƒ £ŸG
;Üö†ŸG Iôch Üö†ŸG) ¬°ùØf ¿ƒ dG Éª¡d Úà£ f
áLGQódG ; ó dG Iôch Ø£dG ób ;á °ùdG Iôch á °ùdG
4 QÉ«àNG •É°ûædG Gòg ‘ Éfóª©J óbh .á Ø£dGh
FÉe ;» aCG ;…OƒªY :áØ àfl äÉgÉŒG ‘ •ƒ£N
.QÉ°ù«dG øY FÉe ;Úª«dG øY
174
?9 Oó©dG Y Éª¡H ƒ°ü G øµÁ ¿Gò dG ¿GOó©dG Éªg Ée :»ægòdG ÜÉ°ù G
.É¡©ªéjh
ÒZ áª« à°ùe •ƒ£N 5 º°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj
É“EG ¬æe Üƒ £ŸG .É¡£°Sh ƒfi ” å«ëH á ªàµe
.Iô£°ùŸG Éª©à°SÉH •ƒ£ÿG º°SQ
§N øe Öcôe ™£ àe §N º°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj
§ÿG ÚH õ««ªàdG ¬æe Üƒ £ŸG .øëæe §Nh öùµæe
Iô£°ùŸÉH áª« à°ùŸG •ƒ£ÿG º°SQh »æëæŸGh º« à°ùŸG
.»æëæŸG §ÿG º°Sôd § a º dÉH º°SôdG É“EGh
øY QÉWEG NGO »YÉHQ º°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj
dPh QÉ°ù«dG øY º°SôdG ¢ùØf ªµjh , Éãªc Úª«dG
Úà£ f ÚH É¡æe c §Hôj áª« à°ùe •ƒ£N 3 º°SôH
.Iô£°ùŸG Éª©à°SÉH ÚJOófi
ªàµe ÒZ º« à°ùe §N º°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj
øY º°SôdG É“EGh QÉ°ù«dG øY ¬£°Sh ƒfi ” å«ëH
•ƒ£ÿG ÚH ábóH §HôdG ºàj ⁄) CÉ£N ¬«a Úª«dG
í«ë°üJ ¬æe Üƒ £ŸG .(óMGh §N Y ƒ°üë d
.EÉ£ÿG
õ«cÎdG ” .É¡d º¡ª¡a øe (I)PÉà°SC’G ócCÉàjh É¡æY ¿hÈ©jh “ôcòJCG” Iô a ÚeÉ°†e äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ßMÓj :ôcòJCG
.Úà£ f ÚH §N º°Sôd É¡©°Vh øe ëàdGh Iô£°ùŸG Éª©à°SG á«Ø«c Y ÒcòàdG Gòg ‘
175
20 19 7
176
¤hC’G áæ°ùdG øe AGóàHG (I) º ©àŸG iód Égôjƒ£J »¨Ñæj »àdG á«°SÉ°SC’G äÉjÉØµdG ºgCG øe ™ªé d ájOÉ«àY’G á«æ àdG Èà©J
Ú©H òNCÉj ¿CG »¨Ñæj Ëó àdG Gòg ¿CG ÒZ ,™ªL äÉ« ªY RÉ‚EG ÈY É¡ M ºàj äÉ«©°Vh Ëó J CGóÑj ‹ÉàdÉHh ,á«FGóàH’G
:Ú«°SÉ°SCG øjCGóÑe QÉÑàY’G
áé«àf á«æ àdG òg ¿ƒµJ ¿CG æ©Ã ,¬jód ád’O (I) º ©àŸG ±ôW øe á ª©à°ùŸG ™ªé d ájOÉ«àY’G á«æ à d ¿ƒµj ¿CG »¨Ñæj
;É« « M æ©e ¬ëæe Y óYÉ°ùJ ä’hÉæŸ á«FÉ¡f
Rƒ©J ÉeóæY á«æ àdG òg ¤EG (I) Ø£dG CÉé j .á£«°ùH äÉHÉ°ùM RÉ‚E’ Ió«MƒdG IGOC’G ÉªFGO â°ù«d ájOÉ«àY’G á«æ àdG
»¨Ñæj Óa ,äÉHÉ°ù G ò¡d ¿ƒµJ ¿CG »¨Ñæj á«dhC’Éa ÜÉ°ùë d iôNCG äÉ«fÉµeEG äôaƒJ GPEG ÉeCG ,iôNC’G äÉHÉ°ù G
äGóMh ¤EG øjOó©dG «µØJ ¤EG Aƒé dGh » aC’G ÜÉ°ù G Ëó J »¨Ñæj Gò¡d ,10+39 ÜÉ°ùM RÉ‚EG Ö £f ¿CG Óãe
.ájOÉ«àY’G á«æ àdG ™e IGRGƒe dPh äGöûYh
:á«é«JGÎ°SE’Gh á«é¡æŸG ±GógC’Gh ™HÉ£dG äGP äÉª« ©àdG QÉ°†ëà°SG »¨Ñæj
;(á«JÉ«°VÉjQ áHÉàc ¤EG ádCÉ°ùŸG ¢üf ‘ ájƒ¨d äGQÉÑY áªLôJ ) ádCÉ°ùe ¢üf áLò‰
;á Môe ‘ ¬ M ÖLƒà°ùj á«JÉ«°VÉjQ ádCÉ°ùe øª°V , GDƒ°S øY áHÉLEÓd §«£îàdG
.IóMƒH á°UÉÿG º ©àdG äÉYƒ°Vƒe øe º ©J ´ƒ°Vƒe øe ÌcCG «XƒJ »Yóà°ùJ ádCÉ°ùe M
®ÉØàMÉH øjOóY ´ƒª› ÜÉ°ùM Y ®ÉØàMG ¿hóH ™ª÷G á«æ J «XƒJ ¿hóH ájOÉ«àY’G á«æ àdG ±ô©J
99 ¤EG 0 øe OGóYC’G ¥É£f ‘ ;ó©dG hóL É¡Ø«XƒJh ®ÉØàMG
.ájOÉ«àY’G á«æ àdG Éª©à°SÉH ¿hóH ™ªé d ájOÉ«àY’G á«æ àdG ±ô©J ájOÉ«àY’G á«æ àdG Éª©à°SG
;É¡Ø«XƒJh ®ÉØàMG ¿hóH øjOóY ´ƒª› ÜÉ°ù
0 øe OGóYC’G ¥É£f ‘ ®ÉØàMG
´ƒª› ÜÉ°ù ájOÉ«àY’G á«æ àdG Éª©à°SG
30 ¤EG
OGóYC’G ¥É£f ‘ ®ÉØàMG ¿hóH øjOóY
99 ¤EG 0 øe
177
◆
ƒ°SQh ¿ÉÑ°†bh äÉÑ©µe :ájQhö†dG RGƒ dG
»YÉªL ªY : ª©dG á¨«°U
ÉÑ©µe 15 OGó©àH (I)Éª ©àe ÖdÉ£j ºK ,GóMGh GóMGh Égó©j ƒgh áÑ Y NGO ÉÑ©µe 23 (I)PÉà°SC’G ™°†j :•É°ûædG ÒHóJ
.áÑ ©dG ¢ùØf NGO É¡©°Vh ™e
hó÷G É¡« Y ƒ°Sôe IÒÑc ábÉ£H Ëó J ºàj ¿CG ó©H .áÑ ©dG NGO äÉÑ©µŸG ´ƒª› OÉéjEÉH Úª ©àŸG (I)PÉà°SC’G ÖdÉ£j
.IQƒÑ°ùdG Y ¬ª°SQ hCG ‹ÉàdG
23 15
28
°ü e µ°T Y ábÉ£H Ëó J ºàj dP ó©H .áKÓãdG OGóYC’G ÚH äÉbÓ©dGh äÉfÉÿG ‘ OGóYC’G áHÉàc ƒM ¢TÉ f íàa ºàj
:‹ÉàdG µ°ûdG Y IQƒÑ°ùdG Y º°SQ hCG
É°Uôb 28 hC’G º°Sôj . hó÷G YCG ÚàfÉÿG øe áfÉN c ‘ ¢UGôbC’G øe OóY º°SôH Úª ©àŸG (I)PÉà°SC’G ÖdÉ£j
«¡°ùàd 10 `H ™«ªéàdG ìGÎbG ºàjh ,áYƒª› c ‘ ¢UGôbC’G OGó©àH øjôNB’G øe ÖdÉ£jh .É°Uôb 23 ÊÉãdG º°Sôjh
:»JB’Éc áÑ°SÉæŸG áfÉÿG ‘ OóY c áHÉàc ºàJh OGó©àdG á« ªY
28 24
52
.º¡JÉMÎ e Ëó àd Úª ©àª d á°UôØdG ìÉàJ ¢UGôbC’G ´ƒª› ÜÉ°ù
178
0) IQƒÑ°ùdG Y ÜƒàµŸG Oó©dG áaÉ°VEGh (…ójGõJ Ö«JôJ ‘ 10 ¤EG 0 øe) OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb :»ægòdG ÜÉ°ù G
ô¡¶j .…ójGõJ Ö«JôJ ‘ ¢†©ÑdG É¡°†©H Y áYƒ°Vƒe »gh , Qó°U ÉŒG äÉbÉ£ÑdG ™«ªL (I)PÉà°SC’G º°†j .(1 ºK
ô¡¶j .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj .zábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG ¤EG 0 «°†f{ ƒ jh ¤hC’G ábÉ£ÑdG
Oó©dG ¤EG 1 áaÉ°VEÉH •É°ûædG OÉ©j .Iôe 11 á« ª©dG òg QôµJ .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éjh á«dGƒŸG ábÉ£ÑdG
.ábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG
IQƒÑ°ùdG Y É« aCG ™ªL á« ªY (I)PÉà°SC’G Öàµj
.É¡ë°ùÁ IÒ°üb IÎa ó©H .23+34=57 :»JB’Éc
¢†©H áé«àf OÉéjEG øµÁ ¬fCG Úª ©àª d ìöüj ºK
áHÉàc ó«©j .ÉjOƒªY äÉ« ª©dG AGôLEG ¿hóH ´ƒª÷G
ÉªcE’ º¡JÉMGÎbG AGóHEÉH º¡ÑdÉ£jh .23+34=...
IQƒÑ°ùdG Y äÉMÎ ŸG øjhóJ ºàj .á« ª©dG òg
äÉÑ©µŸG Óãe ÉØWC’G ª©à°SG å«M äÉ« ª©dG ƒÑbh
dP ó©H (I)PÉà°SC’G ìô£j .ÉgÒZ hCG hGó÷G hCG
¥ô£dG ióMEG ¤EG Aƒé dG ¿hO G OÉéjEG øµÁ ¬fCG
º ©àe c ¿ƒµj ¿CG •öûH IQƒÑ°ùdG Y áfhóŸG
ádÉ G òg ‘h ,™ª÷G hóL øe Éæµªàe áª ©àeh
™°Vh ¿CG ÉÃ øµdh ,É«ægP õéæJ ™ª÷G á« ªY ¿EÉa
iód äÉHƒ©°üdG ¢†©H ìô£J ™ª÷G á« ªY RÉ‚EGh
á« ª©dG òg á÷É©e ø°ùëà°ùj ¬fEÉa .Úª ©àŸG ¢†©H
.ó©H Éª«a á«æ àdG ò¡H ºµëà d ÉjOƒªY
Y º¡JÉ°SGôc íàØH ÉØWC’G (I)PÉà°SC’G ÖdÉ£j
¢†©H ™°Vhh ádCÉ°ùŸG ¢üf IAGôb ºàJ .94 áëØ°üdG
íàa ™e , RÉ‚EG Üƒ £ŸG º¡a øe ócCÉà d á Ä°SC’G
ƒ°üë d É¡YÉÑJG »¨Ñæj »àdG äGAGôLE’G ƒM ¢TÉ f
.áHƒ £ŸG áé«àædG Y
IQƒÑ°ùdG Y áZQÉa óY hGóL 3 (I)PÉà°SC’G º°Sôj
º¡æe c øjhóàH ÉØWCG 3 ÖdÉ£jh ,ádCÉ°ùŸG «ãªàd
ºàj ,Ö°SÉæŸG ¬fÉµe ‘ OóY c ÉbQCG ™°Vhh á« ªY
32+40 :‹ÉàdG µ°ûdG Y É«YÉªL äÉ« ª©dG RÉ‚EG
.¿ÉJóMh »g IóMh 0 óFGR ¿ÉJóMh : ƒ f
.IóMh 70 …CG äGöûY 7 »g äGöûY 4h äGöûY 3
ÜÉH ‘ äGóMƒdG ºbQ ™°Vh Y õ«cÎdG ºàj
äGöû©dG ÜÉH ‘ äGöû©dG ºbQ ™°Vhh äGóMƒdG
¤EG É àf’Gh äGóMƒdÉH AóÑdG ºàj ¿CGh ,Gòµgh
.äGöû©dG
.É« aCGh ÉjOƒªY 24+72 ´ƒª› ÜÉ°ù ó©dG hGóLh ¿ÉÑ°† dGh äÉÑ©µŸG (I)º ©àŸG ª©à°ùj
179
(0) IQƒÑ°ùdG Y ÜƒàµŸG Oó©dG áaÉ°VEGh (…ójGõJ Ö«JôJ ‘ 10 ¤EG 0 øe) OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb :»ægòdG ÜÉ°ù G
.Iôe 11 á« ª©dG òg QôµJ .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éjh á«dGƒŸG
äÉÑ°ùàµŸG Ëƒ J áHÉãÃ •É°ûædG Gòg QÉÑàYG øµÁ

øjOóY ´ƒª› ÜÉ°ùëH ©àj Éª«a ÉØWC’G
9 Oó©dG ¤EG ™ª÷G hóL hCG 9 ¥ƒØj ’ Éª¡Yƒª›
OGóYC’G äÉµ«µØJ dòch 5+4 hCG 4+5 ¤EG 0+0 øe
: ãe
9=9+0 ; 9=8+1 ; 9=7+2; 9=3+6 ; 9=5+4....
8=8+0 ; 8=7+1 ; 8=6+2 ; 8=5+3 ; 8=4+4....
23 áYQõŸG áÑMÉ°U âYÉH :ádCÉ°ùŸG ¢üf IAGôb ºàJ

,AÉKÓãdG ƒj á°†«H 23 âYÉH ºK ,ÚæK’G ƒj á°†«H
Úeƒ«dG ‘ É¡àYÉH »àdG äÉ°†«ÑdG ´ƒª› Ö°ùMCG
Úª ©àª d á°UôØdG ìÉàJ ádCÉ°ùŸG º¡a øe ócCÉàdG ó©H .É©e
.Ö°SÉæŸG ¿ÉµŸG ‘ ´ƒªéŸG áHÉàch ÜÉ°ù
.ôcòJCG øcQ äÉjƒàfi IAGôb ºàJ dP ó©H
äGöû©dG â– äGöû©dGh äGóMƒdG â– äGóMƒdG ™°VCG ,ÉjOƒªY ™ª÷G á« ªY ™°VCG 32+25 ÜÉ°ù
äGöûY äGóMh
3 2
+ 2 5
5 7
32 äGóMh 7=äGóMh5 +äGóMh 2 :äGóMƒdG ™ªLCG

äGöûY 5=äGöûY 2 +äGöûY 3 :äGöû©dG ™ªLCG
25+34 42+36 13+26 :á«JB’G ™ª÷G äÉ« ªY RÉ‚EGh ™°VƒH Úª ©àŸG áÑdÉ£e ájÉ¡ædG ‘ ºàJh
180
Iõ«cQ , ƒ°SôdG ¢Uƒ°üÿÉHh ,RƒeôdG ã“ Éªc .áaô©ª d É«°SÉ°SCG Éfƒµe äÓ«ãªàdG Èà©J ,…ô¶ædG iƒà°ùŸG Y
.IQOÉf FÉ°ùŸG M ‘h º¡ØdG ‘ äÓ«ãªàdG QhO hÉæàJ »àdG çÉëHC’G øµd .äÉ«°VÉjôdG ¢ùjQóJ ‘ á«°SÉ°SCG
Éªc , G OÉéjEG Y óYÉ°ùj º¡a AÉæH ‘ äÓ«ãªàdG á«ªgCG ÚHh FÉ°ùŸG á«aô©ŸG äÉ« ª©dÉH (1995) ƒdƒL ¿ƒL ºàgG
FÉ°Shh ƒ°SQh á¨d øe äÓ«ãªàdG º¶f àfl ÚH §HôdG ìÎbGh äÓ«ãªàdG òg IQƒ H ‘ …ƒØ°ûdG ÒÑ©àdG QhO Y ócCG
.äÓ«ãªàdG ò¡d æ©e AÉ£YE’ äÉHÉàch ájOÉe
:» j Ée äÓ«ãªàdG »æ©J
ÉØWCÓd á«°üî°ûdG ƒ°SôdG
òg Ö £àJh .äÉYƒªéŸÉH «ãªàdG Éª©à°SGh …Oó©dG §jöûdG hCG …Oó©dG º« à°ùŸG ãe IOô› á«JÉ«°VÉjQ FÉ°Sh
. FÉ°ùŸG M ‘ É¡dÉª©à°SG ó©H Éª«a Gƒ©«£à°ùj »µd É¡æe äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG øµ“ Y óYÉ°ùJ á°UÉN äÉª ©J FÉ°SƒdG
äÉ«æëæŸGh äÉ££îŸGh hGó÷G
.á«HöV hCG á«MôW hCG á«©ªL äÉ«æH øYÈ©J »àdG äÓ«ãªàdG hCG ájÈ÷G äÉHÉàµdG ãe RƒeôdG
‘ ¬dÉª©à°SG øe ¬°ùØæH Ø£dG øµ“ GPEG ’EG FÉ°ùe M ‘ ’É©ah (I)º ©àª d GóYÉ°ùe Ú©e «ã“ Éª©à°SG íÑ°üj ’
Éª©à°SG jƒ–h f Ö £àjh . «ãªàdG Gòg ÜÉ°ùàcG ‘ Iôe hC’ (I) Ø£dG âæµe »àdG á«©°VƒdG øY áØ àfl äÉ«©°Vh
´ƒf Éª©à°SG ¿EG .É¡ LCG øe CÉÑ©J »àdG FÉ°ùŸGh äÉ«©°Vƒ d É¡àeAÓeh äÓ«ãªàdG òg ™jƒæJ iôNCG äÉ«©°Vh ‘ äÓ«ã“
«ãªàdG áeAÓe IÉYGôe »¨Ñæj Éªc , FÉ°ùŸG M ‘ ¬JÉ«fÉµeEG øe óëjh º ©àŸG öüëj ¿CG ¬fCÉ°T øe äÓ«ãªàdG øe óMGh
» îàdG øµÁh áÑ°SÉæŸG áaô©ŸG AÉæH LCG øe á« Môe Iƒ£N äÓ«ãªàdG Éª©à°SG ¿ƒc ¤EG dòc Ò°ûf .É¡ M OGôŸG á«©°Vƒ d
.ó©H Éª«a É¡æY
äÓã“ AÉæH Y óYÉ°ùJ äGhOCÉc hCG ádCÉ°ùe M Y óYÉ°ùJ äGhOCÉc hCG ádCÉ°ùe ¢üf øY ÒÑ©à d ÉÑdÉZ äÓ«ãªàdG ª©à°ùJ
.ádCÉ°ùª d áÑ°SÉæe äGQƒ°üJh
. FÉ°ùŸG IóYÉ°ùe IGOCÉc äÓ«ãªàdG Éª©à°SG Y Éæ°üîj Éª«a õcôf
181
¥ôa c
AõL AõL : FÉ°ùe M ‘ É¡Ø«XƒJ ºàj äÓ«ãªàd á ãeCG » j Éª«ah
äÉjƒà°ùŸGh á«fÉãdG áæ°ùdÉH FÉ°ùŸG M É¡ «ã“h ádCÉ°ùe M 99 ¤EG 0 øe OGóYC’G

iôNC’G AÉ«°TC’G «æ°üJ
¿ÉµŸG ‘ ™°VƒªàdG
àµdGh GƒWC’G áfQÉ e
Éµ°TC’Gh äÉª°ùéŸG ±ô©J
OGóYC’G ™ªL
. ÓbCGh ¥GQhCGh É«Hƒd äÉÑMhCG IÒ¨°U ájôéM ™£b hCG ¢UGôbCG : ájQhö†dG RGƒ dG
…Oôa : ª©dG á¨«°U
hCG AÉ«°TCÉH É¡æY ÒÑ©àdGh º¡d É¡«µë«°S »àdG á°ü dG ¤EG ´Éªà°S’G äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG øe (I)PÉà°SC’G Ö £j
.äÉeƒ°SQ
.zÉ¡eCG øe Ék ªgQO 13h É¡«HCG øe ºgGQO 6 Y áéjóN â °üM ÉgOÓ«e ó«Y áÑ°SÉæÃ{
Qób øY É¡«a È©j »àdG Jh á°ü dG øY IÈ©ŸG äÉLÉàfE’G ¢†©H (I)PÉà°SC’G QÉàîjh á «bO 15 IóŸ ÉØWC’G ¨à°ûj
.á«©°VƒdÉH ábÓY É¡d â°ù«d »àdG J hCG É¡eCG øeh É¡«HCG øe áéjóN É¡« Y â °üM »àdG ºgGQódG
ádhÉW Y á ª©à°ùŸG AÉ«°TC’G ™°Vh ºàj :»YÉªL µ°ûH äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG É¡°ûbÉæjh äÉLÉàf’G òg ¢Vô©J
.IQƒÑ°ùdG Y äÉeƒ°SôdG ™°Vhh
?É©e É¡eCGh É¡«HCG øe áéjóN É¡« Y â °üM ºgGQódG øe ºc :äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG Y ‹ÉàdG GDƒ°ùdG (I)PÉà°SC’G ìô£j
»àdG äÉeƒ°SôdGh AÉ«°TC’G IQƒÑ°ùdG Yh ádhÉ£dG Y á°Vhô©ŸG äÉLÉàfE’G ÚH øe äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Oóëj
.É¡eCG øeh É¡«HCG øe áéjóN É¡« Y â °üM »àdG ºgGQódG OóY RÈJ
hCG áeƒ°SôŸG ºgGQódG OóY È©j ¿CG »¨Ñæj Éªc ,áéjóN É¡« Y â °üM »àdG ºgGQódG ÚÑJ ’ »àdG äÉLÉàf’G ádGREG »¨Ñæj
.á°ü dG ‘ äôcP »àdG ºgGQódG øY AÉ«°TCÉH É¡æY È©ŸG
182
ÓbCGh ¥GQhCG : ájQhö†dG RGƒ dG
.§ a äÉeƒ°SôH É¡æY ÒÑ©àdGh á°ü d äÉ°üfE’G äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG øe Ö £j
.zAGö†N äÉMÉØJ 7h AGôªM áMÉØJ 12 áéjóN ÜCG iÎ°TG {
äÉMÉØàdG OóYh AGö†ÿG äÉMÉØàdG OóY øY È©J »àdG äÉLÉàfE’G (I)PÉà°SC’G QÉàîjh FÉbO 10 IóŸ ÉØWC’G ¨à°ûj
. äÉLÉàfE’G òg äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ¢ûbÉæjh .IQƒÑ°ùdG Y É¡°Vô©jh AGôª G
:‹ÉàdG GDƒ°ùdG (I)PÉà°SC’G ìô£j
?áéjóN ÜCG ÉgGÎ°TG »àdG äÉMÉØàdG OóY ƒg Ée
. GDƒ°ùdG Y áHÉLE’G øe øµ“ »àdG äÉLÉàfE’G (I)PÉà°SC’G IóYÉ°ùÃ äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Oóëj
‹hC’G •É°ûæ d áÑ°ùædÉH Éeó J (I)PÉà°SC’G ßMÓ«°S .ìhô£ŸG GDƒ°ùdG øY áHÉLE’G ºàJh iôNC’G äÉLÉàfE’G ádGREG »¨Ñæj
.äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG äÉLÉàfEG iƒà°ùe Y
¥GQhCGh ÓbCG : ájQhö†dG RGƒ dG

.ìhô£ŸG GDƒ°ùdG øY áHÉLE’G Y óYÉ°ùJ äÓ«ã“ º°SQh á°ü d äÉ°üfE’G äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG øe (I)PÉà°SC’G Ö £j
?É©e õYÉŸGh ±GôÿG OóY ƒg ºc .14 ƒg õYÉŸG OóYh 11 ƒg óªMCG ÜCG áYQõe ‘ ±GôÿG OóY
ÉÑàfG IQÉKEGh äÉLÉàfE’G òg á°ûbÉæe ºàJ .º¡JÉLÉàfEG (I)PÉà°SC’G ¢Vô©jh FÉbO 10 IóŸ äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ¨à°ûj
äÉeƒ°SQ ‘ ºµjCGQ Ée :á«dÉàdG á Ä°SC’G ìôWh õYÉŸGh ±GôÿG ã“ »àdG äÉeƒ°SôdG ¤EG äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG
?õYÉŸG äÉeƒ°SQh ±GôÿG
?õYÉŸGh ±Gôî d á« « M äÉeƒ°SQ RÉ‚EG …Qhö†dG øe g
±hôN c ã‰ ¿CÉc äÉeƒ°SôdG óH õYÉŸGh ±Gôî d äÓ«ã“ RÉ‚EÉH Éæªb GPEG ÒaƒJ ºà«°S …òdG âbƒdG GQOEG »¨Ñæj
.ìhô£ŸG GDƒ°ùdG øY áHÉLE’G ºàJ ºK .¢Uô H õYÉe c hCG §îH
183
(10 ºK 1)IQƒÑ°ùdG Y ÜƒàµŸG Oó©dG áaÉ°VEGh (…ójGõJ Ö«JôJ ‘ 10 ¤EG 0 øe) OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb
¢Vhô©ŸG Oó©dG ¤EG 10 áaÉ°VEÉH •É°ûædG OÉ©j .Iôe 11 á« ª©dG òg QôµJ .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éjh á«dGƒŸG
.ábÉ£ÑdG Y
ádGREG ™e 1 ºK 10) IQƒÑ°ùdG Y ÜƒàµŸG Oó©dG áaÉ°VEGh (…ójGõJ Ö«JôJ ‘ 10 ¤EG 0 øe) OGóYC’G äÉbÉ£H IAGôb
(10 ábÉ£ÑdG
•É°ûædG OÉ©j ºK ,áaÉ°VEÉH •É°ûædG OÉ©j .Iôe 11 á« ª©dG òg QôµJ .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éjh á«dGƒŸG
.1 áaÉ°VEÉH
¿ƒæ«©à°ùjh ádCÉ°ùŸG ¢üf äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG CGô j

‘ á ØW hCG ØW c º°SG ¿ƒÑàµjh ìÎ ŸG «ãªàdÉH
.äÓØ£dGh ÉØWC’G Ö«JÎd Ö°SÉæª`dG ¿Éµª`dG
hCG •É°ûædG ¢ùØf ìGÎbG øµÁ «ãªàdG á«ªgCG áaô©ª`d
äÉHƒ©°üdG á¶MÓe ºK «ã“ ¿hO ¬d ¬HÉ°ûe •É°ûf
. «ã“ ¿hóH ádCÉ°ùŸG ÉØWC’G ¬LGƒà°S »àdG
ÉØWC’G AÉª°SCG ¿ƒÑàµjh ¢üædG ¿hCGô j

.áÑ°SÉæª`dG ä’hÉ£dG ‘ äÓØ£dGh
…ój ‘ ¢UGôbC’G ¿ƒª°Sôjh ádCÉ°ùŸG ¢üf ¿hCGô j

. QÉ«àNG ” …òdG ÜGƒ÷G øe Gƒ ëà«d …ó¡e
184
z¥GQhC’G GƒJÉg , ¡àfG{ (I)PÉà°SC’G ƒ j FÉbO 5 ó©H .(I)º ©àŸG º°SG (I)PÉà°SC’G é°ùj .(I)PÉà°SCÓd ¬àbQh ó j ¬ ªY
.É¡©ªéjh
¿ƒ ª©à°ùjh ádCÉ°ùŸG ¢üf äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG CGô j

OGóYC’G ¿ƒÑàµjh áMÎ ŸG áWöTC’ÉH ádCÉ°ùŸG «ã“
¿ƒÑ°ùëj ºK §jöûdG Y áÑ°SÉæŸG øcÉeC’G ‘
.á°ûFÉY É¡µ “ »àdG Ö© dG OóY ¿ƒÑàµjh
áHƒàµª`dG OGóYC’Gh áWöTC’ÉH «ãªàdG ¿ƒ¶MÓj

áHÉàµH á ªL c ¿ƒ ªµjh §jöT c ¬ ãÁÉeh
.Ö°SÉæª`dG Oó©dG
¿Éµª`dG ‘ 13 Oó©dG ¿ƒÑàµjh ádCÉ°ùŸG ¢üf ¿hCGô j

‘ áeó ŸG ¢ShDƒµdG OóY ¿ƒÑ°ùëjh Ö°SÉæª`dG
.á ª÷G ¿ƒ ªµj ºK ƒ«dG
185
22 21 8
186
1 99 0 23 ‫ا ﱠَﻟﺪ ْر ُس‬
á£°ûfCG ÓN (I)º ©àŸG äÉÑ°ùàµe Y AÉæH 10 `H ™«ªéàdG á«é«JGÎ°SG ôjƒ£J Y ª©dG Y ¢SQódG Gòg ‘ õ«cÎdG ºàj
äGóMƒdG OGó©J hCG óY ºK 10 hCG øjƒµàd øjOó©dG óMCG «µØJ Y ÜQóàdGh ºFÓŸG «µØàdG QÉ«àNG ºK .á HÉ°ùdG ¢ShQódG
.10 øe ÉbÓ£fG á« ÑàŸG
OóY c «ãªàd 10 Oó©dG äÉbÉ£ÑH áfÉ©à°S’G ºàJ á« ª©dG óg «¡°ùàd
FÉ°ùŸG M ®ÉØàMÉH øjOóY ´ƒª› Ö°ùëj 99 ¤EG 0 øe OGóYC’G

»FGóàHG á«fÉãdG áæ°ùdÉH OGóYC’G ™ªL 99 ¤EG 0 øe OGóYC’G ¥É£f ‘ ¿hO 99 ¤EG 0 øe OGóYC’G ™ªL
;ájOÉ«àY’G á«æ àdG Éª©à°SÉH ®ÉØàMG
;9+9 ¤EG ™ª÷G hóL øe øµªàj
:•É°ûædG ÒHóJh ájQhö†dG RGƒ dG

AÉ«°TC’G øe OóY Y á ªà°ûe áÑ Y Y áYƒª› c ôaƒàJ : ÉØWCG áKÓK øe äÉYƒª› ¤EG ÉØWC’G ™jRƒJ ºàj
.(… Éµ°TCG ,QÉéMCG ,äÉÑ«°ûN hCG ¢UGôbCG) (99 h 31 ÚH Ée) IÒ¨°üdG
Éb Ée «ã“ Y ÊÉãdG Ø£dG IóYÉ°ùŸ (Iöû©dÉH ™«ªéàdG) ájQhö†dG ä’hÉæŸÉH áYƒª› c øe hC’G Ø£dG µj
.AÉ«°TCÓd » µdG Oó©dG áHÉàc ¤EG Ó«eR õ‚CG Ée áªLôJ øe ådÉãdG Ø£dG øµªà«d ,¿ÉÑ°† dG h äÉÑ©µŸG á£°SGƒH ¬ «eR ¬H
hCG ¥Qh øe ¢UGôbCG ,äÉfÉN 10 øe Oó©dG äÉbÉ£H :ájQhö†dG RGƒ dG .®ÉØàM’ÉH óMGh ºbQ øe øjOóY ™ªL
.OGôaCG 5 ¤EG 3 øe äÉYƒª› ‘ ª©dG õéæj : ª©dG á¨«°U ñÉ°ùæà°S’G äÉëØ°U ‘ áLQóe FÉ°SƒdG .ÉgÒZ
7+6 = ... ; 5+8 = ... :á«JB’G ™ª÷G äÉ« ªY RÉ‚EG ‘ É¡ ª©à°ùJh áeRÓdG FÉ°SƒdG Y áYƒª› c ôaƒàJ
8+9 = ...
187
¤EG GÒNCG °Uƒà d áYƒª› c øe á©ÑàŸG äGAGôLE’G á°ûbÉæe ºàjh G OÉéjE’ äÉYƒªéŸG OGôaC’ ¢UôØdG ìÉàJ
äÉfÉN 8 ‘ ¢UGôbCG 8 ™°Vh æ©Ã ,OóY c «ãªàd 10 Oó©dG ábÉ£H ª©à°ùf 5+8 ´ƒª› ÜÉ°ù :á«JB’G á¨«°üdG OÉªàYG
á jôW ¡°SCÉa Gòµgh áZQÉa äÉfÉN 5 á«fÉãdG ábÉ£ÑdG ‘h ¿ÉàZQÉa ¿ÉàfÉN É¡H ¤hC’G ábÉ£ÑdG ¿CG É« L ô¡¶j :á«fÉãdG ábÉ£ÑdG
â« H ¢UGôbCG 3 ¤EG 5 Oó©dG Éæµµa ¿CG ó©H dPh ,IöûY ÉªcE’ ábÉ£ÑdG ‘ áYƒ°VƒŸG ¢UGôbCG 8 ¤EG Ú°Uôb áaÉ°VEG »g
.á«fÉãdG ábÉ£ÑdG ‘ 10 Y ƒ°üë d 8 ¤EG ÉªgÉæØ°VCG Ú°Uôbh á«fÉãdG ábÉ£ÑdG ‘
.äÉ« ª©dG »bÉÑd áÑ°ùædÉH ¬°ùØf ª©dG õéæj
188
.(9 ¤EG 0 øe) ábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG ¤EG 9 áaÉ°VEG :»ægòdG ÜÉ°ù G
™e ¢üf øe ádCÉ°ùe Ëó J ‘ •É°ûædG ãªàj
6h áÑ ©dG ‘ äÉ°†«H 9 …ód :»JB’Éc Qƒ°üdG
?¢†«ÑdG ´ƒª› ƒg Ée ,iôNCG äÉ°†«H
ªà°ûJ ¿CG øµÁ áÑ Y ‘ äÉ°†«H IQƒ°üdG ô¡¶Jo
.ÉÑfÉL áYƒ°Vƒe äÉ°†«H 6h 10 Y
áaÉ°VEG ºàJ 1+5 ¤EG 6 Oó©dG «µØJ ƒg Üƒ £ŸG
äÉ°†«ÑdG øe á°†«H ™°Vh ôNBG æ©Ã 9 ¤EG 1 Oó©dG
íÑ°üjh áÑ ©dG A eh ÆQÉØdG ¿ÉµŸG ‘ â°ùdG
ÉÑfÉL äÉ°†«H5h áÑ ©dG ‘ äÉ°†«H 10 ƒg ™°VƒdG
.15 …CG ´ƒªéŸG ƒgh
Éª©à°SÉH 8+5 ´ƒª› ÜÉ°ùM ƒg •É°ûædG
¤EG ¬àaÉ°VEGh OóY ô¨°UCG «µØJ Y ª©dGh ìƒ dG
.10 øjƒµàd ôNB’G Oó©dG
‘ ´ƒª› c Öàµjh ™ª÷G hóL ª©à°ùj
áZQÉØdG áfÉÿG
ô¨°UC’G Oó©dG «µØJh ¢UGôbC’G ƒ°SQ ª©à°ùj
¤EG ÑJ Ée áaÉ°VEG ºK 10 ¤EG ÈcC’G Oó©dG ÉªcEGh
.áfƒµŸG Iöû©dG
189
.ábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG ¤EG 8 áaÉ°VEG :»ægòdG ÜÉ°ù G
.Iôe 10 á« ª©dG òg QôµJ .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éjh (»°übÉæJ Ö«JôJ ‘ ºK …ójGõJ Ö«JôJ ‘) á«dGƒŸG
äÉMÉØàdG OóY ,áMÉØJ 13 Y ÖæjR ôaƒàJ
äÉMÉØàdG (I)º ©àŸG ¿ƒ j ¿CG ƒg Üƒ £ŸG .AGôØ°üdG
™ª÷G ªµjh ,Iôe c ‘ ôØ°UC’Gh ôªMC’ÉH
»¨Ñæj ¬fCG ¤EG IQÉ°TE’G QóŒh hó÷G Éª©à°SÉH
.óMGh ºbQ øe OGóYCÉH AÉØàc’G
™ªL á« ªY RÉ‚E’ äÉeƒ°SQ º ©àŸG ª©à°ùj
ÉªFGO ô¨°UC’G Oó©dG «µØJ jôW øY øjOóY
.á« ª©dG ÉªcEGh Iöû©dG øjƒµJh
ÓN øe øjOóY ™ªL á« ª©H á£°ûfC’G êƒàJ :ôcòJCG
.Iöû©dG øjƒµJh OóY «µØJh ƒ°SôdG
190
»æ©j .áfQÉ ŸGh ±É°ûµà°S’G Y IQó dG Y ôaƒàj ¿CG »¨Ñæj ,É¡Ñ«JôJh AÉ«°TCG «æ°üJh Rôa (I) º ©àŸG ™«£à°ùj »µd
Ö £àjh , GDƒ°S hCG á«©°Vh hCG µ°T hCG ¢üf ÖfGƒL àfl ¢üëah äÉeƒ ©ŸG ™«ªL QÉ°†ëà°SGh QÉÑàYG ±É°ûµà°S’G
øjöüæY QÉÑàYG áfQÉ ŸG »æ©Jh .¬¡«LƒJh ´Éaóf’G ‘ ºµëàdG Y IQó dG ¬ c dP Ñbh « ëàdG Y IQó dG áÄÑ©J dP
»æ©j Éªc . « ëàdG Y IQó dG Ö £àj É‡ ±ÓàN’G § fh ¬HÉ°ûàe ƒg Éeh Éª¡æ«H Î°ûe ƒg Ée ójóëàd ÖæL ¤EG ÉÑæL
±É°ûµà°S’Gh « ëàdGh áfQÉ ŸG äGQób ÉªYEG RôØdG Ö £àj .É¡dõ©d öUÉæY IóY ÚH õ««ªàdGh QÉ«àN’G Y IQó dG RôØdG
ácÎ°ûe ÒjÉ©Ÿ É©ÑJ AÉ«°TCG ™«ªŒ »æ©«a «æ°üàdG ÉeCG .É¡ª«¶æJh äÉeƒ ©ŸG á÷É©Ÿ QÉ«©e õY Y IQó dG »æ©j Éªc
õ««ªàdGh äÉYƒª› º«¶æàd øjQƒ¶æe QÉÑàYG «æ°üàdG Ö £àj .‹hCG Rôa Ö°ùM Ú©e Ö«JôJ ‘ äÉÄa ¤EG É¡©jRƒJh
ójó– øµÁ .áYƒªéŸG ¢ùØf öUÉæY ÚH DƒaÉµàdG hCG ¬HÉ°ûàdGh ±ÓàN’G § f ójó– Y óªà©J «æ°üàdG á£°ûfCG ¿EG .É¡æ«H
öUÉæ©d Iõ«‡ á«°UÉN AÉ£YEÉH hCG ,ÊGh’G hCG á«°SQóŸG äGhOC’G hCG ìÉØàdG :Óãe ƒ f ¿CÉc áYƒªéŸG öUÉæY ôcòH æ°U
. «°SƒŸG …OÉf AÉ°†YCG hCG IÒ°ùŸG á°SQóe ò«eÓJ :Óãe ƒ f ¿CÉc áYƒª›
Úª ©àŸG IóYÉ°ùŸ .±ƒdCÉe ƒg ÉŸ ôjÉë Qƒ¶æe øe ™bGƒdG GQOEG Y óYÉ°ùjh ÒµØàdG á« ªY º«¶æJ øe «æ°üàdG øµÁ
:» j Ée QÉ°†ëà°SG (I)¢SQóª d øµÁ «æ°üàdGh RôØdGh áfQÉ ŸGh ±É°ûµà°S’G Y º¡JGQób á«ªæJ Y
.äÉ°üfE’Gh á¶MÓŸGh º«¶æàdG á jôW Y õ«cÎdG
.ÉjƒØ°T É¡æY ÒÑ©àdGh ±ÓàN’G § f áZÉ«°U
.õ«cÎdG Y ÖjQóàdG
¢ùØf ¿CG dP ÚÑj .iôNCG ÒjÉ©e hCG ƒ£dGh ºé Gh ¿ƒ dGh µ°ûdG Ö°ùM RôØ d áYƒæàe äÉ«©°Vh ìGÎbG
ƒg ÉŸ É©ÑJ iôNCG ¿hO á«©°Vh ‘ äÉ«°UÉÿG òg ióMEG Y õ«cÎdÉH ƒ fh áØ àfl äÉ«°UÉN àÁ A»°ûdG
.Üƒ £e
Y äGQób Ö £àj É‡ ójôéàdGh «ãªàdG ¤EG É àfÓd öTÉÑŸG GQOE’G øe áaÉ°ùe òNCG Y Úª ©àŸG IóYÉ°ùe
.ábódGh « ëàdG
öUÉæY ÚH àfl ƒg Éeh Î°ûe ƒg Ée ójó– …CG á«FÉæãdG áfQÉ ŸG ,Ú«©àdG : ’óà°S’G á jôW Y õ«cÎdG
.ÚàYƒª›
.Ú Nóe äGP hGóL ,¢SÉ« dG hGóL ,ó©dG hGóL AÉæH Y Úª ©àŸG IóYÉ°ùe
OGóYC’G óMGh QÉ«©e Ö°ùM AÉ«°TCG «æ°üJ á«eƒ«dG º¡JÉ«M ‘ ÉØWC’G äÉÑ°ùàµe
FÉ°ùŸG M
á°Sóæ¡dG
191
¬cGƒØdGh ö†ÿG øe ´GƒfC’ äÉbÉ£H :ájQhö†dG RGƒ dG

äÉYƒª› ‘ äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ¨à°ûj : ª©dG á¨«°U
.äÉbÉ£ÑdG ¢ùØf Y áYƒª› c ôaƒàJ
.º¡°ùØfCÉH ¬fhQÉàîj QÉ«©e Ö°ùM ÚàYƒª› ¤EG äÉbÉ£ÑdG «æ°üJ äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG øe (I)PÉà°SC’G Ö £j
.¬«dEG Gƒ °UƒJ …òdG «æ°üàdG Ëó àd ÉgOGôaCG óMCG áYƒª› c ÜóàæJh FÉbO 10 IóŸ äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ¨à°ûj
hCG) ö†N - ¬cGƒa : ãe óMGh QÉ«©e Y ¥ÉØJ’G LCG øe É¡à°ûbÉæeh äÉLÉàfE’G º°SÉ J Y (I)PÉà°SC’G ô¡°ùj
.ájQhö†dG äÉë«°VƒàdG Ëó Jh á ªàëŸG AÉ£NC’G í«ë°üJh (ö†ÿG ÒZh ö†ÿG hCG ¬cGƒØdG ÒZh ¬cGƒØdG
.áØ«dCG ÒZ hCG áØ«dCG äÉfGƒ« G øe áØ àfl ´GƒfC’ äÉbÉ£H :ájQhö†dG RGƒ dG

.º¡°ùØfCÉH ¬fhQÉàîj QÉ«©e Ö°ùM äÉfGƒ« G «æ°üJ äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG øe (I)PÉà°SC’G Ö £j
äÉbÉ£ÑdG ¢ùØf Y áYƒª› c ôaƒàJ
.áYƒªéŸG êÉàfE’G Ëó àd ÉgOGôaCG óMCG áYƒª› c ÜóàæJh FÉbO 10 IóŸ äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ¨à°ûj
øe á ªàëŸG AÉ£NC’G íë°üjh ájQhö†dG äÉë«°VƒàdG ó jh É¡à°ûbÉæeh äÉLÉàfE’G º°SÉ J Y (I)PÉà°SC’G ô¡°ùj
...áªM’ hCG áÑ°TÉY - áØ«dCG ÒZ h áØ«dCG äÉfGƒ«M : ãe «æ°üà d óMGh QÉ«©e Y ¥ÉØJ’G LCG
.äGöûM ,äÉJÉÑf ,äÉfGƒ«M ,á«°SQóe äGhOCG ,ÊGhCG :á«M ÒZh á«M AÉ«°TC’ äÉbÉ£H :ájQhö†dG RGƒ dG
.»M ÒZh »M : «æ°üà d óMGh QÉ«©e ¤EG ƒ°Uƒ d HÉ°ùdG •É°ûædÉH RÉ‚E’G Ò°S ¢ùØf :•É°ûædG ÒHóJ
192
.ábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG ¤EG 7 áaÉ°VEG
.Iôe 11 á« ª©dG òg QôµJ .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éjh (…ójGõJ Ö«JôJ ‘) á«dGƒŸG
.ábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG ¤EG 6 áaÉ°VEG
.Iôe 11 á« ª©dG òg QôµJ .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éjh (…ójGõJ Ö«JôJ ‘) á«dGƒŸG
¢†©H Qƒ°U äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ßMÓj
ö†ÿÉH á°UÉN IóMGh ÚàØbh ¬cGƒØdGh ö†ÿG
Iö†N c §HQ ¿ƒ ªµjh ¬cGƒØdÉH á°UÉN á«fÉãdGh
.áÑ°SÉæŸG áØ dÉH á¡cÉa hCG
¿ƒ£Hôjh äÉJÉÑfh äÉfGƒ«M Qƒ°U ¿ƒ¶MÓj
.áÑ°SÉæŸG ábÉ£ÑdÉH IQƒ°U c ÉãŸG ‘ Éªc
áeÓY â©°Vh å«M hC’G ÉãŸG ¿ƒ¶MÓj
AÉ«°TC’G øY àîJ É¡fƒµd ¿Éæ°SC’G IÉ°Tôa Y x
»g »àdGh QÉWE’G ¢ùØf ‘ É¡©e »àdG iôNC’G
x ™°VƒH ¿ƒeƒ jh ,á«°SQóe äGhOCG øY IQÉÑY
¢ùØf ‘ É¡ c iôNC’G AÉ«°TC’G øY àîj Ée Y
.iôNC’G ä’É G øe ádÉM c ‘ ,QÉWE’G
193
.É¡©ªéjh
AÉfE’ÉH QR c ÉãŸG ‘ Éªc §îH ¿ƒ£Hôj
ö†NC’G AÉfE’ÉH ÚÑ K äGP QGQRC’G : Ö°SÉæŸG
‹É JÈdG AÉfE’ÉH Ö K çÓK äGP RGQRC’Gh
.¥QRC’G AÉfE’ÉH Ö K 4 äGP RGQRC’Gh
Ö ãdG OóY QÉ«©e Ö°ùM ádÉ G òg ‘ «æ°üàdG ºàj
.QR µH
¤hC’G áÑ°SÉæŸG ábÉ£ÑdÉH ÊGhC’G ¿ƒ£Hôj
.á«fÉãdG áÑ°SÉæŸG ábÉ£ÑdÉH ædG FÉ°Shh
É¡æe c §HôJ º¡°SCG Éª©à°SÉH ä’ƒcCÉeh á«°SQóe äGhOCG ¤EG É¡Ø«æ°üJ ” AÉ«°TCG áYƒª› ¿ƒª ©àŸG ßMÓj :ôcòJCG
.áÑ°SÉæŸG ábÉ£ÑdÉH
194
24 23 9
195
‘ ,áfƒ e ÓbCG Ö Y 3 º°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj

ÓbC’G OóY Öàµjh ÓbCG 5h ÓbCG 10 áÑ Y c
.(35)
ô¨°UC’G øe É¡ÑJôjh OGóYC’G (I)º ©àŸG ¿QÉ j
ÈcC’G ¤EG
.49 < 59 < 78 < 87 < 94
¿Gõ«e c IôHEGh øjRGƒe áKÓK (I)º ©àŸG ßMÓj
.äGôc 7 á àc ¢ùØf É¡d AGôª G áÑ ©dG ¿CG èàæà°ùj ºK
Éãªc öùµæe §N º°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj

Éª©à°SÉH QÉ°ùj øY ªàµe ÒZ Éª°SQ ¬ ãe ªµjh
Éª°SQ ¬ ãe ªµjh Éãªc øëæe §N º°SQh Iô£°ùŸG
.¢UÉ°UôdG º b Éª©à°SÉH QÉ°ùj øY ªàµe ÒZ
196
.‹GƒàdG Y ó©H Ée ºK 1 ºK ábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG ¤EG 0 áaÉ°VEG :»ægòdG ÜÉ°ù G
.1 áaÉ°VEÉH •É°ûædG ó«©j ºK
‹GƒàdG Y 10 ºK ábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG ¤EG 0 áaÉ°VEG
‹GƒàdG Y 10 ºK ábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG ¤EG 1 áaÉ°VEG :»ægòdG ÜÉ°ù G
‹GƒàdG Y 1 ºK ábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG ¤EG 10 áaÉ°VEG
™ªé d ájOÉ«àY’G á«æ àdG (I)º ©àŸG ª©à°ùj
™«eÉéŸG ®ÉØàM’ÉH ó©dG hóL Y Ö°ùëjh
.(9+35 ;6+52 ;25+48)
OóY ÜÉ°ùëH É¡ ëjh ádCÉ°ùe ¢üf (I)º ©àŸG CGô j
.8+17 µdG
øY ºK Úª«dG øY AÉ«°TCG ƒ°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj
ÉÑ©µe 12h Úª«dG øY äÉÑ©µe 10) ô£°S c ‘ QÉ°ù«dG
6h Úª«dG øY ºgGQO 7 ; hC’G ô£°ùdG ‘ QÉ°ù«dG øY
øY á °S äGôc 6 ;ÊÉãdG ô£°ùdG ‘ QÉ°ù«dG øY ºgGQO
(ådÉãdG ô£°ùdG ‘ QÉ°ù«dG øY á °S äGôc 6h Úª«dG
ÚH zøe KCG{h äÉÑ©µŸG ÚH zøe NCG{ Öàµjh
.äGôµdG ÚH zá àc ¢ùØf ¬d{h ºgGQódG
á©HQCGh IóªYCG á©HQCG øe ’hóL (I)º ©àŸG ßMÓj
87h 93) OGóYC’G øe µd áØ àfl äÉHÉàµd Qƒ£°S
( hC’G Oƒª©dG) äGóMƒdGh äGöû©dG ,(65h 78h
(2 Oƒª©dG) äGóMh ºK Iöû©dG ƒ J IöûY É¡µ«µØJh
É¡àHÉàch (3 Oƒª©dG) äGóMhh äGöûY ¤EG É¡µ«µØJh
.(4 Oƒª©dG) á«ªbQ áHÉàc
òØæbh §bh ôFÉW) ƒ°SQ á©HQCG (I)º ©àŸG ßMÓj
dPh Ò£j ¿Gƒ«M â– × áeÓY ™°†jh (Ö ch
Ö°ùM AÉ«°TC’G «æ°üJ Y ¬JQób ióe Ëƒ àd
.óMGh QÉ«©e
197
5 10
198
2 90 0 25 ‫ا ﱠَﻟﺪ ْر ُس‬
¥É£f ‘ ,®ÉØàM’ÉH øjOóY ´ƒª› ÜÉ°ùM ‘ (I)º ©àŸG äGQÉ¡e ôjƒ£J ‘ ¢SQódG Gòg øe »°ù«FôdG ±ó¡dG ãªàj
äÉ«©°Vhh FÉ°ùe M ‘ ájOÉ«àY’G á«æ àdG Éª©à°SG ¿CÉH GQÉÑàYGh ,ájOÉ«àY’G á«æ àdG Éª©à°SÉH 99 ¤EG 0 øe OGóYC’G
RÉµJQ’ÉH ” GPEG ÌcCG IóFÉa GP ¿ƒµ«°S dP ¿EÉa ,¤hC’G áæ°ùdG øe º ©àŸG iód Égôjƒ£J »¨Ñæj »àdG äGQÉ¡ŸG øe á«©ªL
äÉ« ª© d æ©e AÉ£YE’ dPh (™°VƒdÉH ó©dGh ádOÉÑŸGh 10Ü ™«ªéàdG) ájöû©dG ó©dG áª¶f §Ñ°†J »àdG óYGƒ dG º¡a Y
.OGóYC’G Y …ôŒ »àdG
®ÉØàM’ÉH øjOóY ´ƒª› ÜÉ°ùM ‘ ®ÉØàMÉH øjOóY ´ƒª› Ö°ùëj ¥É£f ‘ ™ªé d ájOÉ«àY’G á«æ àdG
¬fhóHh 99 ¤EG 0 øe OGóYC’G ¥É£f 99 ¤EG 0 øe OGóYC’G
9+9 ¤EG ™ª÷G hóL øe øµªàj
äÉëØ°U ‘ áLQóe »gh ájó ædG ™£ dG äÉbÉ£Hh ¿ÉÑ°†bh äÉÑ©µe :•É°ûædG ÒHóJh ájQhö†dG RGƒ dG
. «dódG Gò¡H ñÉ°ùæà°S’G
øe …ODƒj ¿CG ¬« Y ºc.ÉªgQO 36 øªãH ¬cGƒah ,ÉªgQO 28 øªãH Gö†N ÜC’G iÎ°TG :á«dÉàdG ádCÉ°ùŸG Ëó J ºàj
.´ƒªéŸG 36+28 =.… ºgGQO
™e ájó ædG ™£ dG äÉbÉ£Hh ƒ°SQ Éª©à°SÉHh ,ÉgQÉ«àNG øe á jôW ´ÉÑJÉH áé«àædG øY åëÑdÉH áYƒª› c ÖdÉ£J
.ó©dG hóL ‘ øjOó©dG áHÉàch ¿ÉÑ£ dGh äÉÑ©µŸG á£°SGƒH øjOó©dG «ã“
á«©°VƒdG ¢ü«î°ûJ ºàjh É¡«dEG °UƒàŸG áé«àædG áYƒª› c Qô e ó j áYƒªéŸG NGO á jôW c á°ûbÉæe ó©H
.¿ÉÑ°† dGh äÉÑ©µŸGh ájó ædG ™£ dG äÉbÉ£H Éª©à°SÉH
199
ábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG ¤EG 1 áaÉ°VEG :»ægòdG ÜÉ°ù G
.Iôe 11 á« ª©dG òg QôµJ .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éjh (10 ¤EG 0 øe …ójGõJ Ö«JôJ ‘) á«dGƒŸG
:»JB’Éc ádCÉ°ùe øY IQÉÑY hC’G •É°ûædG
AGôªM áNÉØf 37 ó«°TQ iÎ°TG OÓ«e ó«©H ÉØàMÓd
?äÉNÉØædG ´ƒª› ƒg Ée ,AÉbQR áNÉØf 25h
ÉªcEGh ¿ÉÑ°† dGh äÉÑ©µŸG Éª©à°SG ƒg Üƒ £ŸG
á Ä°SCG ™°Vh ™e ádCÉ°ùŸG IAGôb ºàJ .á« ª©dG MGôe
Üƒ £ŸG µ°ûdG Y É¡ª¡a LCG øe ¢TÉ f íàah
á« ª©dG äÓ«ã“ ƒ°SQ á¶MÓe ¤EG É àf’G ºà«d
‘ á ãªàŸG ¤hC’G á MôŸG øe AGóàHG MGôe ÈY
‘ äGóMƒdG áHÉàch ÉjOƒªY ™ª÷G á« ªY ™°Vh
‘h .äGöû©dG QGO ‘ äGöû©dGh äGóMƒdG QGO
= 12 äGóMƒdG ™ªL Y ª©dG ºàj á«fÉãdG á MôŸG
5+7
äGóMƒdG QGO ‘ ¬fCG ÉÃh .IóMh 12 Y °üëf
™«ªŒ ƒg ¿PEG Üƒ £ŸÉa GóMGh ÉªbQ § a Öàµf
QGO ‘ IóMGh Iöû©H É¡àdOÉÑeh äGóMh öûY
Ö«°† H äÉÑ©µe öûY OÉÑf «ãªàdG ‘ .äGöû©dG
.äGöû©dG QGO ‘ óMGh
¢ü«î°ûJ ºàjh ,äGöû©dG ™ª‚ áãdÉãdG á MôŸG ‘
äÉbÉ£H Éª©à°SÉH á« ª©dG ¢ùØf RÉ‚EGh á«©°VƒdG
.ºgGQO IöûYh óMGh ºgQO áÄa øe ájó ædG ™£ dG
c õéæjh ¿ÉÑ°† dGh äÉÑ©µŸG º ©àŸG ª©à°ùj
.™ªL á« ªY
200
c Ö°ùëjh ¿ÉÑ°† dGh äÉÑ©µŸG º ©àŸG ª©à°ùj

õ«cÎdG ™e áYƒ°Vƒe á« ªY c RÉ‚EÉH ´ƒª›
IóMGh Iöû©H É¡àdOÉÑeh äGóMh 10 ™«ªŒ Y
.äGöû©dG QGO ¤EG É¡ jƒ–h
™ªL á« ªY RÉ‚EG ‘ ãªàj ìÎ ŸG •É°ûædG

øjOó©dG óMCG «µØJ Éª©à°SÉH ÚªbQ øe øjOóY
ÜôbC’G Iöû©dG ¤EG 18 Oó©dG ÉªcE’ .18+15
¤EG Oó©dG «µØJ »¨Ñæj ‹ÉàdÉHh 2 ¤EG êÉàëf 20 …CG
15+18=13+18+2
13+20 = 33
™ªL á« ªY ‘ øjOó©dG óMCG «µØJ º ©àŸG ª©à°ùj

…Oó©dG º« à°ùŸG Éª©à°SGh ,ÚªbQ øe øjOóY
29+16 ÜÉ°ù :ôcòJCG

QGO ‘ äGóMƒdG Öàµfh ÉjOƒªY á« ª©dG ™°†f
™ª‚ .äGöû©dG QGO ‘ äGöû©dGh äGóMƒdG
10 OÉÑf .IóMh 15 Y °üëfh äGóMƒdG
™ª‚ ºK äGöû©dG QGO ‘ IóMGh Iöû©H äGóMh
.äGöû©dG
201
…ôéj hCG »°VÉŸG ‘ äõ‚CG AGƒ°S ,ÖJôe µ°ûH çGóMC’Gh ™FÉbƒdG ¬«a ™°VƒªàJ …òdG §°SƒdG ƒg øeõdG Èà©j
.™FÉbƒdG òg ÚH É¡ª« f »àdG äÉbÓ©dG Y ƒ¡ØŸG Gòg AÉæH óæà°ùjh ,ÓÑ à°ùe õéæà°S hCG ’ÉM É¡ « –
.É«°SÉ°SCG íÑ°üj «ãªàdG Éµ°TCG ¤EG Aƒé dG ¿EÉa ójôéàdÉH º°ùàJ øeõdG ¢SÉ«b äGóMh ¿CG ÉÃh
ÓN Égôjƒ£Jh É¡à«ªæJ øµÁ ’ ¬àbh º«¶æJ á«é¡æŸ º ©àŸG ÜÉ°ùàcGh ¿ÉeõdG ‘ ™bƒªàdG äÉjÉØc ¿EÉa Qƒ¶æŸG Gòg øeh
áª¶æe á«eƒj á£°ûfCG ÓN øe äÉjÉØµdG òg á«ªæJ ºàj É‰EGh ,á«°SGQO áæ°S ÓN àM hCG ¢ShQódG øe áYƒª› hCG ¢SQO
.áÄWÉÿG º¡JÓã“ jó©Jh ƒª ©J Ée á«ª°ùàd º¡JOÉ« d ÉØWC’G ¬aô©j É‡ £æJ
äÉ«©°VƒdG «XƒàH ¿ÉeõdG ‘ ™bƒªàdG äÉjÉØc á«ªæJ hôJ »àdG á£°ûfC’G ájQGôªà°SG Y õµJôJ áHQÉ e ÉfóªàYG Gòµgh
.É«eƒj QôµàJ »àdG
¬Ñ«JôJh …QÉ÷G ƒ«dG º°SG áHÉàµH ÉØWC’G ¬«a ƒ j AÉæÑdGh ¢†«jÎdG á£°ûfCG ájGóH ‘ á«eƒ«dG Éæ«ª°S ÉWÉ°ûf Éæ°ü°üNh
. ó©H hCG ¬ Ñb …òdG ô¡°ûdG hCG …QÉ÷G ô¡°ûdG ‘ ¬Ñ«JôJh ó©H …òdGh ¬ Ñb …òdG ƒ«dG º°SGh ô¡°ûdG ‘
.kÉÑ°SÉæe (I)PÉà°SC’G Gôj Ée Ö°ùM øeõdG ‘ ¬ °ù °ùJh á«eƒ«dG Éæ«ª°S …òdG •É°ûæ d êPÉ‰ ògh
:…QÉ÷G ô¡°ûdG áfÉNh ô¡°ûdG ‘ ¬Ñ«JôJh Ö°SÉæŸG ƒ«dG »àfÉN ¿ƒfƒ j
óMC’G âÑ°ùdG á©ª÷G ¢ù«ªÿG AÉ©HQC’G AÉKÓãdG ÚæK’G
31 30 29 28 27 26 25 24 23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1
ÈæLO Èfƒf ôHƒàcCG Èæà°T â°ûZ Rƒ«dƒj ƒ«fƒj …Ée jôHCG ¢SQÉe ôjGÈa ôjÉæj
:…QÉ÷G ô¡°ûdG áfÉNh ô¡°ûdG ‘ ¬Ñ«JôJ áfÉN ¿ƒfƒ jh ƒ«dG ¿ƒÑàµj

.................... : ƒ«dG
31 30 29 28 27 26 25 24 23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1
ÈæLO Èfƒf ôHƒàcCG Èæà°T â°ûZ Rƒ«dƒj ƒ«fƒj …Ée jôHCG ¢SQÉe ôjGÈa ôjÉæj
:…QÉ÷G ô¡°ûdG º°SGh ô¡°ûdG ‘ ¬Ñ«JôJh Ö°SÉæŸG ƒ«dG ¿ƒÑàµj
.......................... :ô¡°ûdG ................ :ô¡°ûdG ‘ ¬Ñ«JôJ .......................... : ƒ«dG
: ÉbQC’ÉH ô¡°ûdG ‘ ƒ«dG Ö«JôJh áæ°ùdGh ±hô ÉH ô¡°ûdGh ƒ«dG : ƒ«dG ïjQÉJ ¿ƒÑàµj
....................................... ......... ................. ................. : ƒ«dG ïjQÉJ ÖàcCG
º°ù dG ¤EG ÉgQÉ°†MEG øµÁ »àdG äÉ«eƒ«dG á¶MÓe øe £æJ ¢SQódG Gò¡d áMÎ ŸG ¢†«jÎdGh AÉæÑdG á£°ûfCG ¿EÉa Gò¡dh
Ñ°S »àdG OGóYC’G á«dÉààe ¢UÓîà°SÉH Úª ©àª d íª°ùJ äÉ«eƒ«dG òg ¿EG .É¡fƒÄ°ûæ«°S »àdG J hCG (I)PÉà°SC’G ±ôW øe
Óãe 16h AÉKÓãdÉH Óãe ÚæK’G Ò«¨Jh ¬ Ñb …òdG ƒ«dG ïjQÉJ øe ¥Ó£f’ÉH dPh ,ïjQÉà d º¡àHÉàc ÓN ÉgƒØXh ¿CG
.17`H
202
IOÉjR . ƒ ª©à°ùjh ¬« Y Gƒaô©àj ¿CG »¨Ñæj áHÉàµdG øe ÉYƒf ã“ »¡a , ÉØWCÓd áÑ°ùædÉH á«ªgCG ¬d á«eƒ«dG ±É°ûàcG ¿EG
´ƒÑ°SC’G ájQhO ô¡¶J å«M ,¿ÉeõdG ‘ ™bƒªàdG Y IóYÉ°ùe á «°Sh »gh .º¡e »YÉªàLG Éª©à°SG É¡d á«eƒ«dG ¿CG Y
…P hóL µ°T Y áª¶æŸG äÉeƒ ©ŸG IAGôb Y É°UÉN Éfô“ í«àj hóL NGO ™°VƒdG ¿CG Éªc .áæ°ùdGh Qƒ¡°ûdGh
.IójóL ájOóY á£°ûfCG RÉ‚E’h ójóL ¥É«°S ‘ OGóYC’G Éª©à°S’ á°Uôa »gh .Ú Nóe
FÉbO ¿hO áeÉàdG áYÉ°ùdG IAGôb øe øµªàjh ´ƒÑ°SC’G ÉjCG »ª°ùj 99 ¤EG 0 øe OGóYC’G
.É¡àHÉàch É¡JAGôb
Qƒ¡°ûdG Öàµjh CGô jh »ª°ùj
.É¡Ñ«JôJ øe øµªàjh ájOÓ«ŸG
.áæ°ùdG Qƒ¡°T OóY ±ô©àj
.IôaƒàŸG äÉ«eƒ«dG Ö°ùMh OGôaCG 5 øe äÉYƒª› NGO •É°ûædG õéæj : ª©dG á¨«°U
:áYƒª› µd ájQhö†dG RGƒ dG
.(I)PÉà°SC’G ±ôW øe hCG Úª ©àŸG ±ôW øe ÉgQÉ°†MEG ºàj á«°VÉe äGƒæ°ùd áYƒæàe äÉ«eƒj
:á«dÉàdG § ædG ƒëf Éªàg’G ¬«LƒJ ºàjh ,¢TÉ f íàn Øjo Ióe ó©Hh äÉ«eƒ«dG á¶MÓÃ ÉØWC’G (I)PÉà°SC’G ÖdÉ£j
;Qƒ¡°ûdG ã“ »àdG hGó÷G hCG äÉëØ°üdG OóY ;(...Qƒ°U ,QÉ¡°TEG) áYƒæàŸG äÉHÉàµdG
;áæ°ùdG Qƒ¡°Th ™«HÉ°SC’G , ÉjC’G QÉ¡XEG ;Qƒ¡°ûdG Ö«JôJ
.(áÑJôe ÉjCG 7) ¬°ùØf Ö«JÎdG Y ÉjC’G ®ÉØMh ,™«HÉ°SC’G ájQhO ¢UÓîà°SG
áYÉªL •É°ûædG õéæj : ª©dG á¨«°U

HÉ°ùdG •É°ûædG ‘ ¬dÉª©à°SG ” Ée :áYƒª› µd ájQhö†dG RGƒ dG
hCG ¿Éc GPEÉa .Ú©e ô¡°T QÉ«àNGh IôaƒàŸG á«eƒ«dG øe ÉbÓ£fG iôNCG á«eƒj AÉ°ûfEÉH ÉØWC’G µàj :•É°ûædG ÒHóJ
§HQh ,´ƒÑ°SC’G ÉjCG ƒM ¢TÉ f íàØjh . ÉjC’G á«dÉààe áHÉàc ‘ ¬æe £æf ,AÉ©HQC’G ƒg Óãe z jôHCG{ ô¡°T ‘ ƒj
.29-22-15-8-1 »g ô¡°ûdG Gòg ‘ AÉ©HQC’G ÉjCG Ö«JôJ ÉbQCÉa .á«eƒ« d …Oó©dG ô¡¶ŸÉH ÉjC’G á«dÉààe
203
ô¡°ûdG ‘ ¬Ñ«JôJ ƒ«dG ô¡°ûdG ‘ ¬Ñ«JôJ ƒ«dG ô¡°ûdG ‘ ¬Ñ«JôJ ƒ«dG
21 AÉKÓãdG 11 âÑ°ùdG 1 AÉ©HQC’G
22 AÉ©HQC’G 12 óMC’G 2 ¢ù«ªÿG
23 ¢ù«ªÿG 13 ÚæK’G 3 á©ª÷G
24 á©ª÷G 14 AÉKÓãdG 4 âÑ°ùdG
25 âÑ°ùdG 15 AÉ©HQC’G 5 óMC’G
26 óMC’G 16 ¢ù«ªÿG 6 ÚæK’G
27 ÚæK’G 17 á©ª÷G 7 AÉKÓãdG
28 AÉKÓãdG 18 âÑ°ùdG 8 AÉ©HQC’G
29 AÉ©HQC’G 19 óMC’G 9 ¢ù«ªÿG
30 ¢ù«ªÿG 20 ÚæK’G 10 á©ª÷G
7 «°†f 8 ¤EG 1 øe É àfÓd
(´ƒÑ°SC’G ÉjCG OóY ƒg 7)
7 «°†f 15 ¤EG 8 øe É àfÓd
7 «°†f 22 ¤EG 15 øe É àfÓd
7 «°†f 29 ¤EG 22 øe É àfÓd
.1 áaÉ°VEÉH ºàj ¬« j …òdG ¤EG ƒj øe É àf’G ¿CG êÉàæà°SGh ô¡°ûdG Gòg ‘ ¢ù«ªÿG ÉjCG Ö«JôJ ÉbQC’ áÑ°ùædÉH ¬°ùØf ª©dG õéæf

¤hC’G á°ü G ÓN á ª©à°ùŸG RGƒ dG :áYƒª› µd ájQhö†dG RGƒ dG
OÓ«e ó«Y ójó– ádÉM ‘h .¢SQódG RÉ‚EG ô¡°T ÓN GhOGORG øjòdG ÉØWC’G øY(I)PÉà°SC’G CÉ°ùj :•É°ûædG ÒHóJ
´ƒÑ°SC’G ÉjCG í°ùe ó©H , HÉ°ùdG hó÷G øe ÉbÓ£fG ô¡°ûdG á«eƒj (I)PÉà°SC’G IóYÉ°ùÃ ÉØWC’G Å°ûæj , ÉØWC’G óMCG
ºbQ ójó–h ,ô¡°ûdG ‘ ¬Ñ«JôJ ºbQh •É°ûædG RÉ‚EG ƒj º°SG øe AGóàHG áÑ°SÉæŸG AÉª°SC’ÉH ÉjC’G OƒªY A e ‘ ´höûdGh
.É«°VÉe hCG ÓÑ à°ùe AGƒ°S ¢SQódG RÉ‚EG ƒj øY ¬ °üØJ »àdG ÉjC’G Ú«©Jh Ø£dG OÓ«e ó«Y ƒj Ö«JôJ
.AÉ°†«H ¥GQhCG ,áYƒæàe äÉ«eƒj :ájQhö†dG RGƒ dG
OÓ«e OÉ«YCG ÉjCG ójó–h RÉ‚E’G ƒj ïjQÉJ øe ÉbÓ£fG ,¢SQódG RÉ‚EG ô¡°T á«eƒj ¿ƒª ©àŸG Å°ûæj :•É°ûædG ÒHóJ
hó÷G ¤EG ´ƒLôdG øµÁ ¢†©Ñ d áÑ°ùædÉH OÉjOR’G ïjQÉJ ôcòJ óY ádÉM ‘) ,ô¡°ûdG Gòg ÓN GhOGORG øjòdG ÉØWC’G
:» j Éªc ÚLPƒ‰ Éª©à°SG øµÁh ,( dP øe ócCÉà d ò«eÓàdG «é°ùJ FÉKh ¤EG hCG »°SGQódG
204
:1
óMC’G âÑ°ùdG á©ª÷G ¢ù«ªÿG AÉ©HQC’G AÉKÓãdG ÚæK’G

7 6 5 4 3 2 1
14 13 12 11 10 9 8
21 20 19 18 17 16 15
28 27 26 25 24 23 22
31 30 29
:2
29 22 15 8 ÚæK’G
1
30 23 16 9 AÉKÓãdG
2
31 24 17 10 AÉ©HQC’G
3
25 18 11 ¢ù«ªÿG
4
26 19 12 á©ª÷G
5
27 20 13 âÑ°ùdG
6
28 21 14 óMC’G
7
,ÉgÒZ hCG á £Y hCG »æWh ó«Y hCG ÉØWC’G óMCG OÓ«e ó«©c áæ«©e áÑ°SÉæŸ áÑ°ùædÉH ™bƒªàdÉH ©àj dP ó©H ¢TÉ f íàØj
á«æjódG OÉ«YC’Gh äÉÑ°SÉæŸG §HQh ,É«°VÉe hCG ÓÑ à°ùe AGƒ°S É¡æY ¢SQódG RÉ‚EG ƒj °üØJ »àdG ÉjC’G ójó–h
:áÑ°SÉæŸG É¡îjQGƒàH
.á HÉ°ùdG á°ü G RGƒd :ájQhö†dG RGƒ dG
. ƒ°üØdGh áæ°ùdG Qƒ¡°T OóY ƒM ¢TÉ f íàa ºàj ,áYƒæàe äÉ«eƒj Éª©à°SÉH
¿ƒµj …òdG ôjGÈa ô¡°Th 30 É¡eÉjCG OóY »àdG iôNC’Gh 31 É¡eÉjCG OóY »àdG Qƒ¡°ûdG ójó– Y ¢SÉ°SC’ÉH õ«cÎdG ºàj
:» j Éªc øjó«dÉH áfÉ©à°S’ÉH dPh ,29 hCG 28 ¬eÉjCG OóY
:‹ÉàdG hó÷G áÄÑ©J Y ÉØWC’G IóYÉ°ùe Y ª©dGh
ÈæLO Èfƒf ôHƒàcCG Èæà°T â°ûZ Rƒ«dƒj ƒ«fƒj …Ée jôHCG ¢SQÉe ôjGÈa ôjÉæj ô¡°ûdG º°SG
12 ... ... ... ... ... ... 5 4 3 2 1 áæ°ùdG ‘ ¬Ñ«JôJ
... 30 31 30 ... 31 30 ... 30 31 29 hCG 28 31 ¬eÉjCG OóY
205
ábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG ¤EG 3 áaÉ°VEG
:Qƒ°U çÓK äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ßMÓj

IQƒ°üdGh á°SQóŸG ¤EG ÖgGP Ø£d ¤hC’G IQƒ°üdG
Ø£d áãdÉãdG IQƒ°üdGh á°SQóŸG øe óFÉY Ø£d á«fÉãdG
« dG :áÑ°SÉæŸG ábÉ£ÑdÉH IQƒ°U c ¿ƒ£Hôjh .ºFÉf
.ìÉÑ°üdG hCG AÉ°ùŸG hCG
5h 4h 3h 2 áHÉàµH ´ƒÑ°SC’G ÉjCG Ö«JôJ ¿ƒ ªµj

:É¡«a ¿ƒ°SQój »àdG á« ©ØdG á°SGQódG ÉjCG ¿ƒfƒ jh 6h
‘h) á©ª÷Gh ¢ù«ªÿGh AÉ©HQC’Gh AÉKÓãdGh ÚæK’G
.( dòc âÑ°ùdG ä’É G ¢†©H
ô¡°TCG Ö«JÎd á°übÉædG OGóYC’G áHÉàc ¿ƒ©HÉàj

Rƒ«dƒj :á«Ø«°üdGá £©dG …ô¡°T ¿ƒfƒ jh áæ°ùdG
.â°ûZh
206
»£©j .äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG Oó©H É¡î°ùæà°ùjh (I)PÉà°SC’G «dO øe (11) ºbQ »ægòdG ÜÉ°ù G ábQh (I)PÉà°SC’G ™Ñ£j
.É¡©ªéjh
hCG áMQÉÑdG º°SG áHÉàc äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ªµj

.ádÉM µd É©ÑJ ó¨dG º°SG hCG …QÉ÷G ƒ«dG
áæ°ùdG ô¡°TCG OóYh ´ƒÑ°SC’G ÉjCG OóY ¿ƒÑàµj

ºbQ hCG ô¡°ûdG º°SG áHÉàµH hó÷G A e ¿ƒ ªµjh
.¬Ñ«JôJ
‘ Éªc Ö°SÉæŸG ô¡°ûdG ábÉ£ÑH IQƒ°U c ¿ƒ °üj

ô¡°ûH Úª«dG øY ¤hC’G IQƒ°üdG ¿ƒ °üj . ÉãŸG
IQƒ°üdGh ôjÉæj ô¡°ûH É¡« J »àdG IQƒ°üdGh â°ûZ
. jôHG ô¡°ûH QÉ°ù«dG øY IÒNC’G
äGQÉWEG NGO ôjÉë ¿ƒ H (I)º ©àŸG ¬£Ñ°†j ¿CG Öéj Ée ch óYGƒ dGh äÉë £°üŸGh º«gÉØŸG øcôdG Gòg øª°†àj :ôcòJCG
207
26 25 11
208
.á«FGóàH’G ¤hC’G áæ°ùdG ‘ äÉHƒ©°üdG ¢†©H ìô£J »àdG ¢ShQódG øe zìô£dG{ Èà©j
IOÉjõH ÌµJ AÉ«°TC’G øe áYƒª› É¡«a ¿hôj á£«°ùH FÉ°ùe M ¤EG ,¤hC’G áæ°ùdG òæe ,äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ¥ô£àj
áaô©ŸG òg ï«°SôJ ¤EG ¢SQódG Gòg ‘ ¤hC’G á£°ûfC’G »eôJ .öUÉæ©dG øe OóY ¿É°ü æH J hCG AÉ«°TC’G øe ôNBG OóY
äÉHÉàc QÉ°üàNG ‘ »HÉàc hCG »ægP AGôLEÉH É« dÉHh ,z-{ õeô d ád’O AÉ£YEÉH dPh áYƒæàe äÉ«©°Vh ‘ á« ªY É¡ ©Lh
ÚH §HôdG hCG .…Oó©dG º« à°ùŸG Y AGQƒdG ¤EG ´ƒLôdGh z–{ õeôdG ÚH §HôdG : ãe á£«°ùH äÉ«©°Vh ‘ á«MôW
.»°ùµ©dG ó©dGh z–{ õeôdG
á«©°Vh øe …CG ,™bGƒdG øe ¥Ó£f’G »°†à J áHQÉ e ÉfóªàYG , FÉ°ùª d á©LÉf äÓ«ã“ AÉæH Y Úª ©àŸG IóYÉ°ùŸh
.RƒeôH dP ó©H É¡fƒdóÑà°ùj äÉª c Éª©à°SÉH äGAGôLEG øY ÒÑ©à d Úª ©àª d á°Uôa ÉgQÉÑàYÉH á°Sƒª e
,(... ,ádGREG ,IQÉ°ùN) Öë°ùdG á« ª©H (áë«ë°üdG á«©«Ñ£dG OGóYC’G Éª©à°SÉH) ìô£dG ©àj ,¤hC’G äÉ«©°VƒdG ‘
.™ª÷ÉH ¬WÉÑJQG ‘ ìô£dG ¤EG ô¶ædG ‘ IÒÑc á«HÉéjEG Éæg .áaÉ°VE’G hCG IOÉjõdG »æ©j …òdG ™ªé d á«°ùµY á« ªY »gh
... + 3 = 9 h 3 + ... = 9 Qój ¿CG ¬« Y ¡°ùdG øe ¿EÉa 3 + 6 = 9 áHÉàµdG æ©e øe Éæµªàe áª ©àŸGh º ©àŸG ¿Éc GPEÉa
.6 + ... = 9 h ... + 6 = 9 h
»¨Ñæj äÓµ°ûe ¿ƒª ©àŸG É¡«a ¬LGƒj äÉ«©°Vh øe ÉbÓ£fG ¥ôØdG ƒ¡ØÃ §ÑJôŸG ìô£dG Ëó J øµÁ Gòµgh
.á«MôW áHÉàµH ádGRE’G hCG Öë°ùdG É©aCG áªLôJ …CG á£«°ùH äÉ«©°Vh áªLÎH z-{ õeô d æ©e AÉ£YEG ó°üb É¡ M
ÜÉ°ùM Ñb á«©°Vh c ºLÎJ »àdG áHÉàµdG OÉéjEG ºK ,á«©°VƒdG «ã“ Y Úª ©àŸG õØëj µ°ûH äÉ«©°VƒdG òg ó J
.áé«àædG
á« ªY RÉ‚EGh øjOóY ÚH ¥ôØdG øY åëÑdG á«fÉµeEG í«àJ äÉ«©°Vh øe ¥Ó£f’G ºàj ¥ôØdG ƒ¡ØŸ æ©e AÉ£YE’
‘ êQóàdG OÉªàYG »¨Ñæj Gòdh .Úª ©àŸG Y É¡Mô£J »àdG áHƒ©°üdG å«M øe àîJh áYƒæàe äÉ«©°VƒdG òg .ìô£dG
:ÚYƒf ¤EG É¡Ø«æ°üJ øµÁ »àdG äÉ«©°VƒdG òg hÉæJ
; ƒ– ¿hóH äÉ«©°Vh …CG ,á«fƒµ°S äÉ«©°Vh
.É¡« Y jƒ– AGôLEG ó©H á«FÉ¡f ádÉM ¤EG á«dhCG ádÉM øe ô“ ,ádƒëàe …CG ,á«eÉæjO äÉ«©°Vh
‘ ìô£dG hCG ™ª÷G Ö £àJ »àdG äÉ«©°VƒdG òîàJ Éªc .Éª¡æ«H Éª«a ÒÑc µ°ûH Úà£ÑJôe Úà« ªY ìô£dGh ™ª÷G Èà©j
:» j Éª«a Égôcòf ,Gérard Vergnaud ƒ«fÒa QGÒL «°üØàH É¡«dEG ¥ô£J áØ àfl ’Éµ°TCG É¡ M
: dPh É¡©e ¿ƒ YÉØàj »àdG äÉ«©°VƒdG ´ƒæàH äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG É¡aOÉ°üj »àdG äÉHƒ©°üdG ´ƒæàJ
;iôNC’ á«©°Vh øe
;äÉ«©°VƒdG òg É¡æª°†àJ »àdG ábÓ©dG hCG jƒëàdG á©«ÑW Ö°ùM
,¢SÉ« d Ójƒ– É¡Yƒ°Vƒe ¿ƒµj »àdG äÉ«©°VƒdG Óãe ÉfÈàYG GPEGh
209
;(ÖdÉ°S hCG ÖLƒe) jƒëàdÉH äÉHƒ©°üdG §ÑJôJ
áé«àf ƒM hCG jƒëàdG ƒM hCG á«dhC’G ádÉ G ¢SÉ«b ƒM GDƒ°ùdG ìôW øµÁ) ìhô£ŸG GDƒ°ùdÉH dòc §ÑJôJh
.( jƒëàdG
(äÉeƒ ©ŸG ¬H ó J …òdG Ö«JÎdGh á ª©à°ùŸG äÉª µdG) á«©°VƒdG áZÉ«°üH á ©àŸG J äÉHƒ©°üdG òg ¤EG ±É°†jh
.á«©°VƒdG ¥É«°S dòch É¡æª°†àJ »àdG OGóYC’G QGó e dòch
:ìô£dG ƒ¡Øe AÉæH ‘ á«µ«àcGójO äGÒ¨àe IóY Ö°ùM êQóàdG QÉÑàY’G Ú©H òNC’G É°†jCG Öéj
;(IÒ¨°U hCG IÒÑc) OGóYC’G QGó e
;(.ïdG ;85-16 ;29-27 ;16-2 ;8-1 IÒ¨°U hCG IÒÑc) ¥ôØdG áª«b
;äÉ«æ àdG LC’ Ö b ô¡X øY áXƒØfi á°UÉN ä’ÉM
;(äÉë £°üŸG ,ƒëædG) ¢üædG ÒÑ©J
.äÉ«£©ŸG Ö«JôJ
á«fÉ«ÑŸG ƒ°SôdG àfl Éª©à°SG Y º¡ãMh º¡JóYÉ°ùeh ™jöùdG »ægòdG ÜÉ°ù G Y Úª ©àŸG ÖjQóJ Öéj Éªc
:ádCÉ°ùe hCG á«©°Vh µd áªFÓŸG
;ájOóY áWöTCG
;äÉYƒªéŸÉH á« «ã“ ƒ°SQ
;…Oó©dG º« à°ùŸG
.ó©dG áª¶æH ©àJ á«fÉ«Ñe äÓ«ã“
¿hO ìô£dG á«æ J .ÉgÒZ hCG á«©ª÷G äÉHÉàµdG ¢†©H øe ÉbÓ£fG ¥ôØdG ƒ¡Øe ÜQÉ j ¤EG 0 øe OGóYC’G
.®ÉØàMG Góîà°SÉH 9 Oó©dG àM ™ª÷G á« ª©d á«°ùµY á« ª©c ìô£dG ±ô©àj OGóYC’G ™ªLh 99
.RƒeôdGh Éµ°TC’G
. Úà« ªY ÚH ábÓY ájCG hCG ádOÉ©e øª°V ƒ¡éŸG ó G Oóëj
4+5 = ìô£dGh ™ª÷G
. ÉØWCG 6 ¤EG 4 øe äÉYƒª› NGO •É°ûædG õéæj : ª©dG á¨«°U

;áÑ Y hCG Ò¨°U ¢ù«c
.39h 31 ÚH Ohófi ÉgOóY ,(... Ò°TÉÑW ™£b hCG IÒ¨°U QÉéMCG hCG) ÊÉ£ dG øe äÉÑM
210
;áÑ ©dG hCG ¢ù«µdG NGO É¡©°†Jh (Óãe 33) ÊÉ£ dG äÉÑM áYƒª› c ó©J
»àdG äÉÑ G OóY Y ±ô©àdG º¡æe Ö £jh ,¬FÓeR øY É¡«Øîjh äÉÑ G øe á«ªc áYƒªéŸG OGôaCG óMCG Öë°ùj
;¢ù«µdG ‘ á« ÑàŸG ÊÉ£ dG äÉÑM OGó©J øe ÉbÓ£fG É¡Ñë°S
;iôNCG ¤EG áYƒª› øe àîJ ób »àdGh á°UÉÿG º¡JGAGôLEÉH Gƒeƒ «d ÉØWCÓd ‘ÉµdG âbƒdGh ájô G (I)PÉà°SC’G Îj
;É¡«dEG â °UƒJ »àdG áé«àædG øe áYƒª› c ëàJ
; dP « ©J ™e É¡«dEG â °UƒJ »àdG áé«àædG ó «°S øe áYƒª› c ÜóàæJ
: ãe IQƒÑ°ùdG Y hóL NGO áYƒª› c äGAGôLEGh èFÉàf (I)PÉà°SC’G ¿hój
Öë°S Ée äGAGôLE’G Öë°ùdG ó©H »bÉÑdG ¢ù«µdG NGO äÉÑ G áYƒªéŸG
: RÉ‚EG ” Ée ád’óH z-{ õeôdG ÉNOE’h á«fÉ«ÑŸG äÓ«ãªàdG ¢†©H ôjôªàd äGAGôLE’G ™«ªL ôªãà°ùj ºK
33 - 17=... áHÉàµH á« ª© d õeôj ; ...+ 17=33 ;17 +...=33
.…Oó©dG §jöûdG Y É àf’G

;9 ¤EG 0 øe OGóYC’G äÉbÉ£H
.Ò°TÉÑ£dGh º°ù dG IQƒÑ°S
:10 Oó©dG ÉeCG áeÓY ™°†jh ‹ÉàdG µ°ûdG Y ÚjOóY Ú£jöT IQƒÑ°ùdG Y (I)PÉà°SC’G º°Sôj
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 23 24 25 26 27
211
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 23 24 25 26 27
;(Óãe º°ù dG QÉ°ùjh ÚÁ) ÚàYƒª› ¤EG ÉØWC’G º°ù æj

;20 Oó©dG ¤EG ƒ°UƒdG ó°üb …Oó©dG §jöûdG Y É àf’G :áÑ© dG ‘ É¡ ãÁ GOôa áYƒª› c ÜóàæJ
Ö«JôJ ‘h Égô¡X Y ájOó©dG äÉbÉ£ÑdG (I)PÉà°SC’G Öàµe Y ¿É©°†jh IQƒÑ°ùdG ÉeCG ÚàYƒªéŸG Óã‡ j
;IQƒÑ°ùdG Y ƒ°SôŸG …Oó©dG ¬£jöT óMGh c QÉàîj , »FGƒ°ûY
»¨Ñæj »àdG äÉª« ©àdG Y ¥ÉØJÓd ¬àYƒª› ƒëf ¬Lƒàjh (9 ¤EG 0 øe) ájOóY ábÉ£H ‹GƒàdG Y óMGh c Öë°ùj
hCG ,áHƒë°ùŸG ábÉ£ÑdG Ö°ùM dPh 20 Oó©dG áfÉN ÉŒG ‘ äÉfÉÿG øe Oó©H ó àj ¿CG »æ©Jh zóFGR{) É¡YÉÑJG ¬« Y
ã“ áHƒë°ùŸG ábÉ£ÑdG âfÉc GPEG) ,(áHƒë°ùŸG ábÉ£ÑdG Ö°ùM dPh 20 Oó©dG áfÉN ƒëf ™LGÎj ¿CG »æ©Jh z¢übÉf{
,19 Oó©dG áfÉN â– IQÉ°TEG º°Sôjh äÉfÉN ™°ùàH ó àj ¬fEÉa (20 øe Üô à d) zóFGR{ áYƒªéŸG ƒ à°S 9 Oó©dG
áYƒªéŸG ¿EÉa 20 øe ÈcCG OóY áfÉN ‘ ¿Éc GPEG ,á«dGƒŸG äGôŸG ‘h ;(1 Oó© d á ãªŸG ábÉ£ÑdG êôîJ ¿CG æªà«a)
;20 áfÉÿG øe Üô àdGh ´ƒLô d z¢übÉf{ ¬d ƒ à°S
.IõFÉa 20 Oó©dG ¤EG (Éª¡ °UƒJ óY ádÉM ‘ ÜôbC’G hCG) §Ñ°†dÉH É¡ ã‡ °Uh »àdG áYƒªéŸG Èà©J
212
ábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG øe 1 ìôW :»ægòdG ÜÉ°ù G
ábÉ£ÑdG ô¡¶j .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éj .zábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG øe 1 ìô£f{ (I)PÉà°SC’G ƒ j
ÜÉH ÉeCG ÉØWCG 9 äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ßMÓj
ÉØWC’G A’Dƒg ƒM ¤hCG á°üb ¿hCGô jh á°SQóŸG
ÒÑ©àdGh 6 » Hh º¡JÉLGQO Y ÉØWCG 3 ÖcQ :
:‹ÉàdG «ãªàdÉH dP øY
9
6 3
9-3 =6 h 6+3 =9: ÚàHÉàµdÉHh
¿ÓØW : ÉØWC’G ¢ùØf ƒM á«fÉK á°üb ¿hCGô j ºK
øY ÒÑ©àdGh äGQÉ¶f ¿hóH 7h äGQÉ¶f ¿É©°†j
9 : ‹ÉàdG «ãªàdÉH dP
7 2
9-2 =7 h 7+2 =9: äÉHÉàµdÉHh
á¶MÓÃ dP ó©H äÉª ©àª`dGh ¿ƒª ©àª`dG ƒ j
ÉØWC’G ¢ùØf ƒM á°üb áHÉàµHh ójóL øe IQƒ°üdG
:á«dÉàdG »g á°ü dG ògh 1 h 8 h 9 OGóYC’G Éª©à°SÉH
äÉ©Ñb ¿hóH 8h ¬°SCGQ Y á©Ñb ™°†j óMGh ØW
: » j Éª`H dP ¿ƒ ãÁh
9
8 1
øe 5 : á«dÉàdG á°ü dÉc iôNCG á°üb áHÉàµH ¿ƒeƒ j ºK

¿ƒ ãÁhQƒcP 4 »bÉÑdGh çÉfEG á©°ùàdG ÉØWC’G ÚH
9 : » j Éª`H dP
5 4

Y É¡«a Ö«£°ûàdG ” ¢UGôbCG 5 ¿ƒ¶MÓj
5-2 =3 áHÉàµdÉH dP øY ÒÑ©àdG ”h Ú°Uôb
”Éeh iôNC’G ¢UGôbC’G á¶MÓÃ ¿ƒeƒ j
áHÉàµdG ÉªcE’ ¬« Y Ö«£°ûàdG
6-2=... áHÉàµdGh, 3-2=...
213
ábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG øe 2 ìôW
5-2 =3: ¿ƒÑàµjh áZQÉØdG áfÉÿG ‘ 3 Oó©dG áHÉàµH

IÒÑc 3 äÉØë °S 7 dòc ¿ƒ¶MÓj .5-3 = 2 h
áHÉàµH «ãªàdG ¿hCÓÁh IÒ¨°U (äÉØë °S 4 ) »bÉÑdGh
=3 hCG 7-3 =4 : ¿ƒ ªµjh áZQÉØdG áfÉÿG ‘ 4 Oó©dG
7-4
¿ƒ ªµjh É¡« Y Ö£°T 3 É¡æe äGôc 9¿ƒ¶MÓj
9-3 =6 : áHÉàµdG
h 2 OGóYC’G IöSCG ¿ƒ ªµjh IQƒ°üdG ¿ƒ¶MÓj

: 8h6
,2+6 =8 ,6+2 =8
8-2 =6 hCG 8-6 =2
ÚàHÉàµdG ¿ƒ ªµj 5
É¡ c ôJÉaódG OóY áaô©Ã 5-... =2 h 3+... =5
.3 ƒgh É¡æe á«FôŸG ôJÉaódG áaô©Ãh 5 ƒgh
áHÉàc ¿ƒ ªµjh …Oó©dG §jöûdG ¿ƒ ª©à°ùj

ájhÉ°ùàŸG ‘ OGóYC’G
... -... =...
¤EG °üfh ÿG ¤EG äGõØb 5 õØ fh 9 øe £æf
: ¿PEG 4 áfÉÿG É¡ c É¡« Y Ö«£°ûàdG ” Ö©d 4 äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ßMÓj
9- 5 =4 4-4 =0 ¿CG »æ©j Ée ƒgh É¡æe IóMGh c Y x áeÓ©dG ™°VƒH
äÉë £°üŸGh º«gÉØŸG øcôdG Gòg øª°†àj Gògh É¡æe …CG Y Ö«£°ûàdG ºàj ⁄ äÉ«eO 3 ¿ƒ¶MÓj Éªc .
(I)º ©àŸG ¬£Ñ°†j ¿CG Öéj Ée ch óYGƒ dGh .3-0 =3 áHÉàµdÉH ¬æY ÒÑ©àdG ºàjÉe
º«gÉØŸG dòch äGQÉWEG NGO ôjÉë ¿ƒ H
Éeh á«Hô©dG á¨ dÉH á«ª ©dG äÉë £°üŸGh ÚÑfQC’Gh QÉ°ù«dG ƒëf Úª«dG øe Ò°ùJ 3 ÖfGQCG 5 ¿ƒ¶MÓj
.á«°ùfôØdG á¨ dÉH äÉë £°üe øe É¡ HÉ j «ãªàdG ¿hCÓÁ ºK Úª«dG ƒëf QÉ°ù«dG øe ¿GÒ°ùj øjôNB’G
5
2 ..
214
Éª©à°SGh ,É¡à÷É©eh äÉfÉ«ÑdG º«¶æJ ƒM º¡JÓã“ AÉæÑd äÉª ©àŸGh Úª ©àª d á°UôØdG áMÉJEG ¿ÉµÃ á«ªgC’G øe
dP ó©Hh á°Sƒª e AÉ«°TCG Éª©à°SÉH äÉ«£©ŸG «ã“ É¡«a ºàj á°Sƒª e äÉ«©°Vh øe ÉbÓ£fG , dP ‘ äÉ££îŸGh hGó÷G
º¶æJ äÉ«©°Vh ìGÎbG »¨Ñæj ÒNC’G ‘h .äÉeƒ°SQ hCG Qƒ°U Éª©à°SÉH AÉ«°TC’G «ã“ É¡«a ºàj äÉ«©°Vh ¤EG É àf’G ºàj
.RƒeQ Éª©à°SÉH ã“h äÉ«£©ŸG É¡«a
RƒeQ Éª©à°SÉH äÓ«ã“h Qƒ°U Éª©à°SÉH äÓ«ã“h á°Sƒª e äÓ«ã“
ºàj ºK á«°üî°T äGAGôLEG Éª©à°SÉH É¡à÷É©eh äÉfÉ«ÑdG º«¶æJ ƒM º¡JÓ«ã“ øY ájGóÑdG ‘ äÓØ£dGh ÉØWC’G È©j
¤EG °Uƒà d áÑ°SÉæe á Ä°SCG ìôW jôW øY PÉà°SC’Gh IPÉà°SC’G IóYÉ°ùÃ É¡« Y ±QÉ©àe äGAGôLEG ¤EG dP ó©H É àf’G
.äGAGôLE’G òg
: Y ôaƒàj hóL c
¿GƒæY
äÉÄØdG ã“ Qƒ£°S hCG IóªYCG
.¬dÉª©à°SG OGôª`dG hó÷G Ö°ùM RƒeQ hCG ƒ°SQ hCG á°Sƒª e AÉ«°TCG Éª©à°SÉH äÉ«£©ª d Ó«ã“
hóL ‘ É¡°VôYh äÉfÉ«H º«¶æJ hóL ‘ É¡°VôYh äÉfÉ«H º«¶æJ 99 ¤EG 0 øe OGóYC’G
É¡ jhCÉJh óMGh QÉ«©e Ö°ùM AÉ«°TCG «æ°üJ
äÉfÉ«H Éª©à°SÉH FÉ°ùe M
hóL øe IPƒNCÉe
......É«Hƒd äÉÑM , c ,áfƒ e ÓbCG ,¢UGôbCG : ájQhö†dG RGƒ dG

:Oó©dG äÉeÓY
215
1 2 3 4 5
6 7 8 9 10
:‹ÉàdG hó÷G
Oó©dG ó©dG äÉeÓY AÉ«°TC’G

¢UGôbCG
áfƒ e ÓbCG
c
É«Hƒd äÉÑM
: ª©dG á¨«°U
.öUÉæY 4 øe äÉYƒª› ‘ äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ¨à°ûj
.á HÉ°ùdG hGó÷G Yh Oó©dG ¢ùØæHh AÉ«°TC’G ¢ùØf Y áYƒª› c ôaƒàJ
OÉªàYÉH hó÷G A e ºK ,AÉ«°TC’G àîŸ á °üØæe äÉYƒª› øjƒµJ äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG øe (I)PÉà°SC’G Ö £j
.OGóYC’Gh ó©dG äÉeÓY
.¬«dEG â °UƒJ …òdG hó÷G áYƒª› c ¢Vô©J
.áeRÓdG äÉë«°VƒàdG Ëó Jh AÉ£NC’G í«ë°üàd (I)PÉà°SC’G Nóàjh hGó÷G àfl äÉYƒªéŸG ¢ûbÉæJ
.¬à aQ ábQƒdG :ájQhö†dG RGƒ dG

. hó÷Gh äÉeƒ°SôdG øª°†àJ »àdG ábQƒdG ¢ùØf Y áYƒª› c ôaƒàJ :•É°ûædG ÒHóJ
.AÉ«°TC’G øe ´ƒf c OóY Qó H äÉfÉÿG øjƒ àH dPh hó÷G A e ÉªcEG äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG øe (I)PÉà°SC’G Ö £j
AÉ£NC’G í«ë°üàd Nóàjh dP Y PÉà°SC’G ô¡°ùjh É¡fƒ°ûbÉæjh º¡JÉLÉàfEG ¿ƒª°SÉ àjh FÉbO 10 IóŸ ¿ƒª ©àŸG ¨à°ûj
. hó÷G A e á«Ø«c º¡a ™«ª÷G ¿ƒc øe ócCÉàjh . ÉØWC’G ªY ¬«LƒJh
216
¿ƒ ªµjh IQƒ°üdG äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ßMÓj

OGóYC’G áHÉàµHh óu ©dG äÉeÓY º°SôH hó÷G A e
.ïÑ£ŸG äGhOCG øe ´ƒf µd áÑ°SÉæŸG
hó÷G äÉfÉN ¿ƒfƒ jh IQƒ°üdG ¿ƒ¶MÓj

.ÖfGQC’Gh äGhÉ¨ÑÑdGh §£ dGh §ÑdG Qó H
217
.É¡©ªéjh
º°SôH hó÷G A e ¿ƒ ªµjh IQƒ°üdG ¿ƒ¶MÓj

IöûM µd Ö°SÉæŸG Oó©dG áHÉàch Oó©dG äÉeÓY
.Ö ch §bh QƒØ°üYh áµª°Sh
øjƒ J ¿ƒ ªµjh äGöû G IQƒ°U ¿ƒ¶MÓj

¿ƒ¶MÓj .äGöû G øe ´ƒf c Qó H äÉfÉÿG
áÑJôe É¡æjƒ J ºàj »àdG äÉfÉÿG ¿CG hó÷G Gòg ‘
ÊÉãdG •É°ûædÉH ìÎ ŸG hóé d ÉaÓN » aCG µ°ûH
äÉfÉÿG òg âÑJQ å«M QÉªãà°S’G á£°ûfCG ‘
.…OƒªY µ°ûH
NGO ôjÉë ¿ƒ H (I)º ©àŸG ¬£Ñ°†j ¿CG Öéj Ée ch óYGƒ dGh äÉë £°üŸGh º«gÉØŸG øcôdG Gòg øª°†àj
.á«°ùfôØdG á¨ dÉH äÉë £°üe øe É¡ HÉ j Éeh á«Hô©dG á¨ dÉH á«ª ©dG äÉë £°üŸGh º«gÉØŸG dòch äGQÉWEG
218
28 27 12
219
IOÉYEG , «æ°üJ ,Rôa : RÉ‚EG Üƒ £e ƒg Ée Ö°ùM É¡ª ©Jh á°Sóæ¡dG á°SGQO ‘ äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG á£°ûfCG ´ƒæàJ
,papier pointé § æe ¥Qh Y AÉ°ûfEG ,äÉ©«HÎdG Y º°SQ , «ã“ , °Uh ,(äÉ©«HÎdG Éª©à°SÉH :Óãe) êÉàfEG
.(á æŸG hCG QÉcÈdG hCG IGhõŸG hCG Iô£°ùŸG) á«°Sóæ¡dG äGhOC’G Éª©à°SÉH AÉ°ûfEG
Papier pointé Quadrillage
Éª¡e ÉWÉ°ûf äÉ©«HÎdG OÉªàYÉH É¡ª°SQ hCG (å ãŸGh «£à°ùŸGh ™HôŸGh º« à°ùŸG §ÿG) á«°Sóæg Éµ°TCG êÉàfEG IOÉYEG Èà©f
;ÉgOhóMh •ƒ£ÿG ÉŒG ,ÉgOóYh ¢ShDhôdG ™bGƒe) »°Sóæ¡dG µ°ûdG ‘ á°UÉN § f áª ©e á«fÉµeEG øe ¬ë«àj ÉŸ ,ájÉ¨ d
ô¶f äÉ¡Lh øe IOÉØà°S’G É°†jCG í«àjh ,(äÉ©«HÎdG óY OÉªàYÉH ´Ó°VC’G hCG •ƒ£ÿG ƒW ¢SÉ«b ;§ ædG á«eÉ à°SG
á``````ZQÉØdG áMÉ°ùŸG ¤EG Iô``````¶fh µ°ûdG øjƒ J ó````©H (vision-surface) IAƒ````` ªŸG áMÉ°ùŸG ¤EG Iô¶f :áØ àfl
. µ°ûdG §«fi º°Sôd º dG Éª©à°SÉH (vision-ligne) §ÿG ¤EG Iô¶fh µ°ûdG êQÉN øjƒ J ” GPEG (vision-évidée)
Y º°SôdGh äÉ©«HÎdG Y º°SôdG ÚH ¥ôØdG QÉ°†ëà°SG »Øµj äÉ©«HÎdG OÉªàYÉH º°SôdG º ©J á«ªgCG Y ±ƒbƒ d
.äÉ©«HôJ ¿hO AÉ°†«H ábQh
.á«FGóàH’G áãdÉãdG áæ°ùdG ¢ShQO á«°Sóæg ’Éµ°TCG (I)º ©àŸG º°Sôj á«°Sóæ¡dG Éµ°TC’G áfQÉ eh ±ô©J
,º« à°ùŸG §ÿG : äÉ©«HÎdG Y , «£à°ùŸG ,™HôŸG ,º« à°ùŸG §ÿG)
;(å ãŸG
, «£à°ùŸG ,™HôŸG ,»æëæŸG §ÿG
Éª©à°SÉH Úà£ f ÚH §N º°SQ
.å ãŸG ;Iô£°ùŸG
Éª©à°SÉH áª« à°ùe •ƒ£N º°SQ
;Iô£°ùŸG
•ƒ£Nh á ë á«æëæe •ƒ£N áfQÉ e
á«æëæe •ƒ£Nh á ë Iöùµæe
.É¡ª°SQh áª« à°ùe •ƒ£Nh áMƒàØe
220
(I)º ©àŸG ÎaO hCG äÉ©«HÎdÉH ábQh ,IÉë‡ ,¢UÉ°UôdG º b ,Iô£°ùe :ájQhö†dG RGƒ dG
:Óãe » j Éªc IQƒÑ°ùdG Y º°Sôj hCG (É Ñ°ùe ó©jo ) äÉ©«HÎdG Y Éª°SQ (I)PÉà°SC’G °ü j
? äÉ©«HÎdG òg í °üJ ⁄ n p : äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG (I)PÉà°SC’G CÉ°ùj

;Iô£°ùŸG Éª©à°SÉH º°SôdG ¢ùØf êÉàfEG IOÉYEG ‘ ÉgQhO Y õcôjh ÒÑ©à d á°UôØdG º¡d Îj
;Úª ©àŸG º¡Ød Öjôb ÒÑ©àH á FÉe »g Éeh á« aCG »g Éeh ájOƒªY »g Ée É¡æªa •ƒ£ÿG ÉŒG á¶MÓe Y º¡ãëj
hCG á©«HôJ §°Sh øe §N …CG CGóÑj ’ å«ëH äÉ©«HÎdG •ƒ£N ™WÉ J Y ™ J •ƒ£ÿG OhóM ¿CG É°†jCG ¿ƒ¶MÓj
;É¡£°Sh »¡àæj
Iô£°ùŸG Éª©à°SÉH ( dP Qò©J GPEG ÎaódG äÉ©«HôJ Y hCG) äÉ©«HÎdG Y º°SôdG ¢ùØf êÉàfEG IOÉYEG º¡æe Ö £j
: á«dÉàdG § ædG Y ócDƒjh º¡¡Lƒjh ºgóYÉ°ùj ,¢UÉ°UôdG º bh
ƒM 20 ¢SQódG äÉÑ°ùàµÃ ºgôcòjh §°SƒdG ‘ É¡« Y ó«dG ™HÉ°UCG ¿ƒ©°†jh ábQƒdG Y Iô£°ùŸG ¿ƒ©°†j
.Iô£°ùŸG Éª©à°SG
.áª« à°ùe ÉWƒ£N ¿ƒª°Sôjh Iô£°ùŸG ÖfÉL Y º dG ¢SCGQ ¿ƒ©°†j
: á«dÉàdG § ædG Y õcôjh (I)º ©àe c äÉLÉàfEG (I)PÉà°SC’G ßMÓj
òg ¿ƒµJ ¿CG øµÁ ábQƒdG OhóM hCG ÖfGƒL ÉŒG ‘ IQhö†dÉH â°ù«d É¡ª°SQ »¨Ñæj »àdG •ƒ£ÿG -
.á FÉe •ƒ£ÿG
.Iô£°ùŸG áaÉM ¤EG ƒ°UƒdG Ñb º dG ™aQ Öéj -
.AGQƒdG ¤EG GhOƒ©j ¿CG ¿hóHh á«fÉK Iôe §ÿG ¢ùØf º°SQ IOÉYEG ¿hóHh bƒJ ¿hóH É£N ÉØWC’G º°Sôj -
221
‘ ÉØWCG á©HQCG É¡«a á jóM ó¡°ûe (I)º ©àŸG ßMÓj

.ádhÉW ƒM ó© e Y Iôé°T â– ¿ƒ°ù éj ágõf
¤EG Ò°ûJ áÄ«ÑdG Y á¶aÉëŸG Y å– áMƒdh
.É¡H á°UÉÿG øcÉeC’G ‘ ÉHRC’G »eQ IQhöV
øY IQÉÑY »gh äÉ©«HÎdG Y áeƒ°Sôe áMƒ dG
É©Hôeh Éã ãeh áª« à°ùe ÉWƒ£N º°†J áÑcôe ƒ°SQ
å ó¡°ûŸG Gòg áÑ°SÉæe QÉªãà°SG »¨Ñæj .Ó«£à°ùeh
øY åjó Gh ¬æY ÒÑ©àdG Y äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG
.áÄ«ÑdG Y á¶aÉëŸG
áMƒd º°Sôd ªàµe ÒZ Éª°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj
É“EG ƒg ¬æe Üƒ £ŸG .äÉ©«HÎdG Y ó¡°ûŸG
áfQÉ e Ú°übÉædG å ãŸGh º« à°ùŸG §ÿG º°SôH º°SôdG
.áMƒ dG º°SQ ™e
º°Sôd ªàµe ÒZ ôNBG Éª°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj
É“EG ƒg ¬æe Üƒ £ŸG .äÉ©«HÎdG Y ó¡°ûŸG áMƒd
«£à°ùŸGh (2×2 äÉ©«HôJ 4) ™HôŸG º°SôH º°SôdG
º°SQ ™e áfQÉ e Ú°übÉædG (2×3 äÉ©«HôJ 6)
,á eÉc áMƒ dG º°SQ ºàj º°SôdG Gòg ó©Hh .áMƒ dG
.ö†NC’ÉH É¡æjƒ J øµÁh
222
OÉªàYÉH º« à°ùe §N º°SQ (I)º ©àŸG ß`````MÓj

.äÉ©«HÎdG Y ¬ ãe º°Sôjh äÉ©«HÎdG
äÉ©«HÎdG OÉªàYÉH å ãe º°SQ (I)º ©àŸG ß`````MÓj
.äÉ©«HÎdG Y ¬ ãe º°Sôjh
øY ™Hôe º°SQ á```````jGóH (I)º ©àŸG ß`````MÓj
OÉªàYÉH º°SôdG ºªàjh QÉ°ù«dG øY «£à°ùeh Úª«dG
.äÉ©«HÎdG
É¡ ª©à°ùjh äÉ©«HÎdG Y § f 5 (I)º ©àŸG ßMÓj
.å ãeh º« à°ùe §N º°Sôd
Ú©Hôeh Ú «£à°ùe º°SQ ájGóH (I)º ©àŸG ßMÓj
ºK µ°T c º°SG CGô jh äÉ©«HÎdG OÉªàYÉH Úã ãeh
.áà°ùdG Éµ°TC’G òg º°SQ ªµj
»°†à j . «£à°ùeh ™Hôeh å ãe º°Sôd É¡ ª©à°ùjh äÉ©«HÎdG OÉªàYÉH áª¶àæe á jô£H á£ f 20 º°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj
.»°Sóæ¡dG µ°ûdG äÉ«°UÉN QÉÑàY’G Ú©H òNC’G Ú©e »°Sóæg µ°T º°Sôd § ædG QÉ«àNG ø°ùM
223
:ôcòf FÉ°ùŸG M ‘ ÉØWC’G ¬LGƒJ »àdG äÉHƒ©°üdG ÚH øe
¢üædG øe áÑ°SÉæŸG äÉeƒ ©ŸGh OGóYC’G êGôîà°SG ádCÉ°ùŸG ¢üf IAGôb
M Y óYÉ°ùJ áÑ°SÉæe á«é¡æe äGAGôLEG «XƒJ M øe øµ“ »àdG á«aô©ŸG äGAGôLE’G «Ñ£Jh áaô©e
ádCÉ°ùŸG ádCÉ°ùŸG
ÖbGôj .™ØJôe äƒ°üHh dP øY È©jh á¡HÉ°ûe á«©°Vh ‘ äGAGôLE’G òg «XƒàH QhóH dP ó©H (I) º ©àŸG ƒ j
:ádCÉ°ùŸ º¡ M AÉæKCG …ƒØ°ûdG ÒÑ©àdG Y Úª ©àŸG øjô“ LCG øe º°ù dG NGO á«dÉàdG äGƒ£ÿG ´ÉÑJG (I) ¢SQóŸG
»é¡æŸGh ‘ô©ŸG iƒà°ùŸG Y ádCÉ°ùe M ‘ É¡ ª©à°ùj »àdG MGôŸGh äGAGôLE’G öùØjh (I)PÉà°SC’G ó j
¬à©HÉàe øe Úª ©àŸGh äÉª ©àŸG c øµªàj »µd ™ØJôe äƒ°üH äGAGôLE’G òg øY (I)PÉà°SC’G È©j
á«©°VƒdG òg ‘ MGôŸGh äGAGôLE’G òg (I) º ©àŸG Ñ£jh á¡HÉ°ûe á«©°Vh (I)PÉà°SC’G ìÎ j
,É«éjQóJ (I)PÉà°SC’G Öë°ùæj ºK (I) º ©àŸG ±ôW øe MGôŸGh äGAGôLE’G òg «Ñ£J Ëƒ àd (I)PÉà°SC’G Nóàj
. MGôŸGh äGAGôLE’G òg øe ¬æµ“ Y (I) º ©àŸG øgÈj Ée Qó H , OôØÃ •É°ûædG Gòg ¢SQÉÁ º ©àŸG Î«d
¢SQóŸG øµ“h . dP ‘ ºgAGOCG ø°ù– Éªc FÉ°ùŸG M ‘ º¡JÉHƒ©°U RhÉŒ Y (I) Úª ©àŸG á°SQÉªŸG òg óYÉ°ùJ
AÉæKoCG áÑµJôŸG AÉ£NC’G dòch ,Úª ©àŸGh äÉª ©àŸG ±ôW øe á ª©à°ùŸG á«é¡æŸGh á«aô©ŸG äGAGôLE’G ´ƒf ójó– øe (I)
.ádCÉ°ùŸ º¡ M
¤hC’G áæ°ùdÉH FÉ°ùŸG M ºàj »àdG ƒ G ìöT 99 ¤EG 0 øe OGóYC’G

á MÓdG äGƒæ°ùdÉHh ÉjƒØ°T ÉgQÉ«àNG «æ°üJh ìô£dG ƒ¡Øeh OGóYC’G ™ªL
àµdGh GƒWC’G áfQÉ eh AÉ«°TC’G
...É«Hƒd äÉÑM hCG ¢UGôbCG hCG IÒ¨°üdG QÉéMC’G øe ™£b :ájQhö†dG RGƒ dG
öUÉæY 4 ¤EG 3 øe äÉYƒª› : ª©dG á¨«°U
.87 ƒg ¢ù«c µH ¢UGôbC’G OóY .Óãe ¢UGôbC’G øe ¢ù«c Y áYƒª› c ôaƒàJ
. dP ‘ ª©à°ùŸG Üƒ °SC’G ìöTh ¢ù«µdÉH ¢UGôbC’G ós Y áYƒª› c øe (I)PÉà°SC’G Ö £j
224
.á ª©à°ùŸG á jô£dG ÉjƒØ°T ìöû«d ÉgOGôaCG óMCG áYƒª› c ÜóàæJh á «bO 15 IóŸ äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ¨à°ûj
.É¡æ«H Éª«a ¥ô£dG àfl ¿ƒfQÉ jh áÑµJôŸG AÉ£NC’Gh á ª©à°ùŸG ¥ô£dG äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ¢ûbÉæj
:ôcòf ,ó©dG á« ªY ‘ äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG É¡ ª©à°ùj »àdG äGAGôLE’G ÚH øe
¤EG 1 øe OGóYC’G á«dÉààe øe äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG øµ“ á jô£dG òg Ö £àJ .óMGƒH GóMGh AÉ«°TC’G áYƒª› óY
°üØd É¡H ƒ j »àdG ájhó«dG ácô G ÚHh ó©dG á« ª©H ƒ j …òdG (I)º ©àŸG ¬dƒ j OóY c ÚH ÉæeGõJ Ö £àJ Éªc 99
óY óY : ãe AÉ£NCG Ió©d GQó°üe dP µ°ûj ,ÉgöUÉæY óY Oó°üH ƒg »àdG áYƒªéŸG øY ÉgóY ºàj »àdG ¢UGôbC’G
.ÚJôe óY hCG áYƒªéŸG øe öüæY
´ƒªéªc °UC’G áYƒªéŸG öUÉæY OóY êÉàæà°SGh IóM Y áYƒª› c ó©H É« dG ºK ,á«FõL äÉYƒª› øjƒµJ
IóëH ƒdh AGôLE’G Gò¡d áÑ°ùædÉH IOQGh ÑJ hC’G AGôLEÓd áÑ°ùædÉH IOQGƒdG AÉ£NC’G .á«Fõ÷G äÉYƒªéŸG öUÉæY
á£ÑJôŸG AÉ£NC’G ¤EG áaÉ°VEG . °UC’G áYƒªéŸG öUÉæY øe bCG ƒg á«FõL áYƒª› c öUÉæY OóY ¿C’ bCG
.Üƒ £ŸG Oó©dG Y ƒ°üë d á«Fõ÷G äÉYƒªéŸG öUÉæY OGóYCG ™ªL á« ª©H
äGöû©dG OóY ÜÉ°ùM :ó©dG hóL Éª©à°SGh ,¬« Y õ«cÎdG »¨Ñæj …òdG Üƒ £ŸG AGôLE’G ƒgh Iöû©H ™«ªéàdG
:Üƒ £ŸG Oó©dG êÉàæà°SG ºK á« ÑàŸG äGóMƒdGh
´ h
8 7 äGöûY 8 äGóMh 7
87 : ƒg Üƒ £ŸG Oó©dG
í«°VƒJh ¢TÉ ædG º«¶æàd (I)PÉà°SC’G Nóàjh á«°üî°ûdG º¡JGAGôLEG øY ÒÑ©à d äÉª ©àŸGh Úª ©àª d á°UôØdG áMÉJEG »¨Ñæj
á¨ dG ¿ƒµJ ’ »µd á«eƒ«dG º¡JÉ«M ‘ É¡fƒ ª©à°ùj »àdG á¨ dÉH ÒÑ©àdG Y äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG ™«é°ûJh áÑµJôŸG AÉ£NC’G
.º¡JÉMGÎbG øY ÒÑ©àdG øY º¡©æÁ GõLÉM
225
õeôj .IQƒ°üdG äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ßMÓj
. µ d » µdG Oó©dG ¤EG áÑ ©dG Y Üƒàµª`dG Oó©dG
¿ƒÑàµj .É¡ëàa óæY áÑ ©dG øe c 8 â£ °S
Üƒ °SC’G ¿ƒMöûjh áÑ ©dG ‘ á« ÑàŸG µdG OóY
Gƒ °UƒJ «c ÉjƒØ°T ¿ƒª ©àª`dG öùØj . óîà°ùª`dG
.áé«àædG¤EG
« ëàd ÚYƒª› ¿ƒÑàµjh äÉbÉ£ÑdG ¿ƒ ª©à°ùj

OGóYC’G ™ªéH 16 Oó©dG Y ƒ°üë d …CG eôŸG
ÚHƒ £ŸG ÚYƒªéŸG .äÉbÉ£ÑdG Y áHƒàµŸG
:Éªg
Y õ«cÎdG »¨Ñæj . h
.á©ÑàŸG á jô£dG Ò°ùØJ ‘ …ƒØ°ûdG ÒÑ©àdG
Y É¡àaÉ°VEG »¨Ñæj »àdG äÉ©ª°ûdG OóY ¿ƒÑ°ùëj

IQƒ°üdG ¥ƒa Öàc Ée ¿hCGô j .iƒ G á©£b
iƒ G á©£b Y á©HQC’G äÉ©ª°ûdG ¿hó©jh
É¡àaÉ°VEG »¨Ñæj »àdG äÉ©ª°ûdG OóY ¿ƒéàæà°ùjh
¿ƒMöûjh 9 :ƒg ÉgOóYh iƒ G á©£b Y
. G OÉéjEG ‘ á ª©à°ùª`dG á jô£dG ÉjƒØ°T
226
ó j ¬ ªY ¡fCG (I)º ©àe c .zGƒ £fG{ :(I)PÉà°SC’G øe IQÉ°TEÉH øjôªàdG CGóÑj . FÉbO 5 ‘ RÉ‚E’G Ióe Oóëj .(I)º ©àe µd
.É¡©ªéjh z¥GQhC’G GƒJÉg , ¡àfG{ (I)PÉà°SC’G ƒ j FÉbO 5 ó©H .(I)º ©àŸG º°SG (I)PÉà°SC’G é°ùj ,(I)PÉà°SCÓd ¬àbQh
¿hó©jh ª °S ¬dƒ JÉeh ø°ùM ¬dƒ jÉe ¿hCGô j

ôªYh ø°ùM ,ôªY ¿ƒéàæà°ùjh äÉ©ª°ûdG
. á ª©à°ùŸG á jô£dG ÉjƒØ°T ¿ƒMöûj . ª °S
º¡JGAGôLEG øY ÒÑ©àdG ÉØWCÓd (I)PÉà°SC’G í«àj
.á«°üî°ûdG
á« « M äÉ©ª°T hCG äÉÑ«°ûN hCG ¢UGôbCG Éª©à°SG øµÁ
. G ¤EG ƒ°Uƒ d ä’hÉæÃ É« dGh
. G ¤EG ƒ°UƒdG ‘ äÓ«ã“ Éª©à°SG dòc øµÁ
IóM Y º°ùb c ‘ äÓØ£dG OóY ójóëàd
OóY dòch IóM Y º°ùb c ‘ ÉØWC’G OóYh
‘ ºK hC’G º°ù dG ‘ Ék ©e äÓØ£dGh ÉØWC’G
ábÉ£H ádÉM c ‘ ÉØWC’G QÉàîj ,ÊÉãdG º°ù dG
.ÉjƒØ°T dP ¿ƒMöûjh áMÎ ŸG äÉbÉ£ÑdG øe
ÚàÑ© dG »ª°SG áHÉàc ,É«¡Ø°T ¿ƒMöûjh ¿ƒ ªµj
.ºgGQO øe É¡d » H Ée ºK C’G Éª¡JÎ°TG Úà dG
.ÉjƒØ°T G OÉéjE’ á ª©à°ùŸG á jô£dG ¿ƒMöûjh
227
30 29 13
228
,É«fÉKh .™ª÷G hóL øe ÉØWC’G øµªàj ¿CG ,’hCG ,Öéj .É¡æY æZ ’ á«dhCG äÉÑ°ùàµe Y ¢SQódG Gòg »æÑæj
òg ¿CÉ°T øªa .™jöùdG »ægòdG ÜÉ°ù G ‘ GƒbƒØàj ¿CG ,ÉãdÉKh .10 ¤EG ƒ ©e Oó©d ªµŸG Oó©dG ÜÉ°ùM øe Gƒæµªàj ¿CG
.ájOÉ«àY’G ìô£dG á«æ J ÜÉ©«à°S’ ÆôØàdG äÉª ©àŸGh Úª ©àª d í«àJ ¿CG áÑ°ùàµŸG äÉjÉØµdG
Gòg ‘ ®ÉØàMG ¿hO ìô£dG øe êQóàdG ó°üb dPh ,®ÉØàMG ¿hO ìô£dG Y ¢SQódG Gòg ‘ (I)PÉà°SC’G õcôj
.á«dGƒŸG áæ°ùdG ‘ ®ÉØàM’ÉH ìô£dG ¤EG ¢SQódG
,á HÉ°ùdG ¢ShQódG ‘ áLQóàŸG äÉªcGÎdG øe ócCÉà d áaÉ°VEG ,™ª÷G á«æ J Góîà°SG ¢ShQO ‘ ôcP Éæd Ñ°S Éªch
IóYÉbh äGöû©dGh äGóMƒdG ÉbQCG ád’Oh …öû©dG ó©dG áª¶f ‘ ™°VƒdG IóYÉb äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG º¡Øj ¿CG Öéj
.É¡ªµ– »àdG ä’OÉÑŸG
áæ°ùdÉH ìô£ d ájOÉ«àY’G á«æ àdG ìô£ d ájOÉ«àY’G á«æ àdG ±ô©àj ƒ¡Øe h 99 ¤EG 0 øe OGóYC’G
á«fÉãdG øe OGóYC’G ¥É£f ‘ ®ÉØàMG ¿hóH ìô£dG
.99 ¤EG 0
á«YÉªL á°ûbÉæeh …Oôa : ª©dG á¨«°U

.º bh ¥Qh ,¿ÉÑ°† dG :ájQhö†dG RGƒ dG
Ée .ÉahôN 32 É¡æe ´ÉH ,ÉahôN 76 óªMCG ìÓØdG Á{ ãe áÑ°SÉæe ÉgGôj ádCÉ°ùe (I)PÉà°SC’G ìÎ j :•É°ûædG ÒHóJ
?óªMCG É¡µ Á íÑ°UCG »àdG ¿ÉaôÿG OóY ƒg
ÜÉ°ùëŸG Éª©à°SG á«Ø«c ,IQƒÑ°ùdG Y ,º¡d ÚÑjh äÉª ©àŸGh Úª ©àŸG äÉMGÎbG øe (I) PÉà°SC’G £æj
76-32 IQƒÑ°ùdG Y á« ª©dG Öàµj
: hC’G ÜÉ°ùëŸG ‘ hC’G Oó©dG ™°†j
7 6
229
:ÊÉãdG ÜÉ°ùëŸG ‘ ÊÉãdG Oó©dG ™°†j
3 2
ºgÒÑ©àH ,º¡°†©H Ö«éj ób .¿ÉaôÿG OóY ÜÉ°ù ådÉK ÜÉ°ùfi Éª©à°SG á«Ø«c ÉØWC’G øe (I)PÉà°SC’G Ö £j
äGóMƒdG ÚH ¥ôØdG Ö°ùëj å«ëH ,áë«ë°üdG á jô£dG ¤EG °üj àM ,äÉMGÎb’G c PÉà°SC’G øªã«a ,¢UÉÿG
äGöû©dG áfÉN ‘ É¡©°†jh äGöû©dG ÚH ¥ôØdG Ö°ùëjh äGóMƒdG áfÉN ‘ É¡©°†jh
7-3 6-2
™°VƒdÉH ºK ÜÉ°ùëŸG Éª©à°SÉH ºK ¿ÉÑ°† dGh äÉ©«HÎdG Éª©à°SÉH IQƒÑ°ùdG Y ìô£dG á«æ J (I)PÉà°SC’G Öàµj
…Oƒª©dG
: dòch
7 6
3 2 -
4 4 =
7 6 …Oƒª©dG ™°VƒdG GÒNCGh

¯ 3 2
4 4
230
.Iôe 11 á« ª©dG òg QôµJ .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éjh.(10 ¤EG 0 øe …ójGõJ Ö«JôJ ‘) á«dGƒŸG
á jôW ¿ƒ ªµjh ádCÉ°ùŸG ¢üf ¿ƒª ©àŸG CGô j
dPh ,ºgGQO øe …ó¡Ÿ » H Ée ÜÉ°ù óªMCG
á jôW ¿ƒ ªµj ºK .…Oó©dG §jöûdG Éª©à°SÉH
dPh ,ºgGQO øe …ó¡Ÿ » H Ée ÜÉ°ù áéjóN
IóªYCG 6 `H 67 Oó©dG «ã“h ó©dG hóL Éª©à°SÉH
.á« Ñàe äGóMh 7`Hh äGöû© d
58-7 :…Oó©dG §jöûdG Éª©à°SÉH ¿ƒÑ°ùëj
áfÉîH áfÉN ,äÉfÉN 7 AGQƒdG ¤EG ´ƒLôdÉH dPh
: ¿EÉa ¬« Yh 51 áfÉÿG àM 58 Oó©dG øe ÉbÓ£fG
.58-7=51
…Oó©dG §jöûdG Éª©à°SÉH 85-42 ¿ƒÑ°ùëj Éªc
¤EG ¤hC’G äGõØb ™HQC’G IôŸG òg øµd ÉªFGO
ºK 10 OÉ©J IõØb c ¿C’ 40 OÉ©J AGQƒdG
:¿EÉa ¬« Yh 43 Oó©dG ¤EG ƒ°Uƒ d 2 OÉ©J IõØb
85-42=43
OGóYC’G «ãªàHh ó©dG hóL Éª©à°SÉH ¿ƒÑ°ùëj
:äGóMƒdÉHh äGöû©dG IóªYCÉH
231
«ã“ Éª©à°SÉH äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö°ùëj
hC’G øe ¿ƒÑ£°ûj ºK .63 Oó© d «ã“h 38 Oó© d
» H Ée ¿ƒÑ°ùëjh ÚJöûY ÊÉãdG øeh äGóMh 7
.á« ªY c áé«àf ¿ƒÑàµj ºK
øµÁ øjÌ©àª d áÑ°ùædÉH .¥ôa c ¿ƒÑ°ùëj
.äGóMƒdÉHh äGöû©dG IóªYCÉH OGóYC’G «ã“
óªMC’ » H …òdG ÑŸG ¿ƒÑ°ùëjh ádCÉ°ùŸG ¿hCGô j
.á« ª©dG ™°VƒH hCG …Oó©dG §jöûdG Éª©à°SÉH
c ‘ á°übÉædG ÉbQC’G áHÉàµH á« ªY c ¿ƒ ªµj
.á« ªY
á« ª©dG .áÄWÉÿG á« ª©dG §`````îH ¿ƒ£````«ëj
â– óLƒj ’ 5 äGóMƒdG ºbQ ¿C’ áÄWÉN ¤hC’G
74-2=72 á``«fÉãdG á« ª©dGh 7 äGóMƒdG ºbQ
ÜÉ°ùM IOÉYEÉH áÄWÉÿG á« ª©dG ¿ƒëë°üj .áë«ë°U
.ÆQÉa hóL ‘ …Oƒª©dG ™°VƒdÉH 87-5
NGO ôjÉë ¿ƒ H (I)º ©àŸG ¬£Ñ°†j ¿CG Öéj Ée ch óYGƒ dGh äÉë £°üŸGh º«gÉØŸG øcôdG Gòg øª°†àj :ôcòJCG
232
®É «à°S’G) º¡JÉ«M øe á«eƒ«dG äGÎØdG ‘ IOófi á£°ûfCG ÓN øe øeõdG ¿ÉjôL øY É«æª°V GQƒ°üJ ÉØWC’G ¿ƒµ q jo
º¡fEÉa dP ™eh .(.ïdG ; õæŸG ¤EG ´ƒLôdG ;áMGÎ°S’G ;á°SQóŸG ¤EG ÜÉgòdG ;á«FGò¨dG äÉÑLƒdG hÉæJ ; ƒædG øe
¥ô¨à°ùj{ ,zöübCG Éàbh ¥ô¨à°ùj{ ,z ƒWCG Éàbh ¥ô¨à°ùj{ : á«dÉàdG ÒHÉ©à d í°VGh æ©e AÉ£YEG ‘ äÉHƒ©°U ¿ƒ¡LGƒj
.É¡°SÉ«bh á«æeR áÑ M Y ±ô©àdG ‘ dòch É¡JAGôbh áYÉ°ùdG Éª©à°SG ‘h ,z¬°ùØf âbƒdG
ƒ¡ØŸ í°VGhh íjöU AÉæH LCG øe ¬ª«¶æJh øeõdG ƒM á°SQóŸG êQÉN ÉØWC’G ¬Ñ°ùàcG Ée AÉæZEG Öéj ‹ÉàdÉHh
.øeõdG ‘ ™bƒªà d ÉØWC’G äÉjÉØc »ªæJ áYƒæàeh áØ àfl á£°ûfCG ìGÎbÉH dPh øeõdG
FÉbódÉH áYÉ°ùdG CGô j FÉbO ¿hO áeÉàdG áYÉ°ùdG CGô j 99 ¤EG 0 øe OGóYC’G
: ìÎ ŸG RGƒ dG
á«fhÎµdEG áYÉ°S ÜQÉ ©H iƒ e ¥Qh Y áeƒ°Sôe áYÉ°S ÜQÉ Y äGP á«£FÉM áYÉ°S
.¥Qh øe äÉbÉ£H á«fhÎµdEG áYÉ°S ¬« Y º°SôJ iƒ e ¥Qh
»YÉªL : ª©dG á¨«°U
? áYÉ°ùdG ºc á«£FÉ G áYÉ°ùdG ¤EG Ò°ûj ƒgh (I)PÉà°SC’G CÉ°ùj á°ü G ájGóH ‘
ìöûj ¿CG áë«ë°U ¬àHÉLEG ¿ƒµJ …òdG Ø£dG øe Ö £j h .»FÉ J µ°ûH GhÈ©j »µd ÉØWCÓd ÉéŸG (I)PÉà°SC’G í°ùØj
ÜQÉ Y á«©°Vh °Uh ™e , áHÉLE’G ¬°ùØæH »£©j hCG ,áYÉ°ùdG ¬«dEG Ò°ûJ …òdG âbƒdG Y ±ô©J «c øjôNBÓd
.áYÉ°ùdG
. FÉbO ¿hO áWƒÑ°†e áYÉ°S ¤EG Ò°ûJ áYÉ°ùdG ÜQÉ ©d áØ àfl äÉ«©°Vh ‘ •É°ûædG ¢ùØf (I)PÉà°SC’G Qôµj
.áæ«©e áYÉ°S ¤EG Ò°ûJ iƒ e ¥Qh Y áeƒ°Sôe áYÉ°S Y áYÉ°ùdG ÜQÉ Y º°SQ ÉØWC’G óMCG øe (I)PÉà°SC’G Ö £j
¬H ƒ j …òdG •É°ûædG ôcP ™e ÜQÉ ©dG É¡«dEG Ò°ûJ »àdG áYÉ°ùdG ÚH §HôJ á ªL ÉØWC’G óMCG øe (I)PÉà°SC’G Ö £j
.º°ù dG ¤EG Nóf áæeÉãdG áYÉ°ùdG ‘ : Öàµj ¿CÉc áYÉ°ùdG J ™e øeGõàj …òdG h ƒ«dG ÓN
¿CG IÉYGôe ™e áYÉ°ùdG ¤EG Ò°ûj …òdG ƒg ¬ HÉ j …òdG ºbôdG h Ò¨°üdG Üô ©dG ÉŒG ¿CG ÉØWCÓd (I)PÉà°SC’G í°Vƒj
.12 ¤EG Ò°ûj ÒÑµdG Üô ©dG ¿ƒµj
233
»àdG áYÉ°ùdG ¤EG Ò°ûj …òdG Oó©dG áHÉàc ¿ƒ ªµj

‘ Éªc IQƒ°U c ‘ á«Hô ©dG áYÉ°ùdG É¡« Y óJ
. ÉãŸG
á«ªbôdG áYÉ°ùdÉH ÜQÉ Y äGP áYÉ°S c ¿ƒ£Hôj

. ÉãŸG ‘ Éªc áÑ°SÉæŸG
Üô ©dG ¿ƒª°Sôjh á«ªbQ áYÉ°S c ¿ƒ¶MÓj

áYÉ°ùdG Y ád’ó d á«Hô ©dG áYÉ°ùdG ‘ Ò¨°üdG
. ÉãŸG ‘ Éªc á«ªbôdG áYÉ°ùdG É¡«dEG Ò°ûJ »àdG
234
.É¡©ªéjh
äÉYÉ°S çÓK äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ßMÓj

Ò°ûj …òdG Üô ©dG ôªMC’ÉH ¿ƒfƒ jh á«Hô Y
.áYÉ°ùdG ¤EG
Üô ©dG ¿ƒª°Sôjh á«Hô ©dG äÉYÉ°ùdG ¿ƒ¶MÓj

ÒÑµdG Üô`` ©dG hCG ô``ªMC’ÉH Ò``¨°üdG ¢``übÉædG
.ádÉM c ‘ ¥QRC’ÉH
á«Hô Y äÉYÉ°S çÓKh Qƒ°U çÓK ¿ƒ¶MÓj

¿ƒ£Hôj .áÑ°SÉæŸG IQƒ°üdÉH áYÉ°S c ¿ƒ£Hôjh
áYÉ°ùdG ¤EG Ò°ûJ »àdG Úª«dG øY ¤hC’G áYÉ°ùdG
ô¡¶J »àdG QÉ°ù«dG øY IÒNC’G IQƒ°üdÉH á©°SÉàdG
á«fÉãdG áYÉ°ùdG ¿ƒ£Hôjh º°ù dG ‘ »gh á Ø£dG
¤hC’G IQƒ°üdÉH IóMGƒdG áYÉ°ùdG ¤EG Ò°ûJ »àdG
áÑLh ‘ ¢ùµ°ùµdG hÉæàJ »gh á Ø£dG ô¡¶J å«M
¤EG Ò°ûJ »àdG áãdÉãdG áYÉ°ùdG ¿ƒ£Hôj ºK AGó¨dG
á Ø£dG É¡«a ô¡¶J »àdG IQƒ°üdÉH á©HÉ°ùdG áYÉ°ùdG
. ƒædG øe â¶ «à°SG óbh É¡°TGôa ‘ »gh
¿ƒÑJôj ºK áYÉ°S c ¥ƒa áHƒàµŸG ƒ«dG äGÎa ¿hCGô jh ™HQC’G äÉYÉ°ùdG ÚH øe áYÉ°S c â«bƒJ ¿ƒ¶MÓj
. 4h 3h 2h 1 ÉbQC’G áHÉàµH á«eƒ«dG äGÎØdG
4 1 2 3 :» j Éªc QÉ°ù«dG ¤EG Úª«dG øe äÉbÉ£ÑdG ‘ ÉbQC’G ÖàµJ
NGO ôjÉë ¿ƒ H (I)º ©àŸG ¬£Ñ°†j ¿CG Öéj Ée ch óYGƒ dGh äÉë £°üŸGh º«gÉØŸG øcôdG Gòg øª°†àj
235
32 31 14
236
¿É©Hôe) ÉÑcôe Éª°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj

•ƒ£Nh áª« à°ùe •ƒ£Nh äÓ«£à°ùeh
Éµ°TC’G ¿ƒ jh äÉ©«HÎdG OÉªàYÉH (á«æëæe
¬°ùØf ¿ƒ dÉH á¡HÉ°ûàŸG
:™«eÉéŸG ÜÉ°ù ™ªé d ájOÉ«àY’G á«æ àdG (I)º ©àŸG ª©à°ùj

2 0 1 4 5 2 4 8
+ 4 0 + 2 9 + 3 0 + 7
6 0 4 3 8 2 5 5
237
òg QôµJ .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éjh (10 ¤EG 0 øe …ójGõJ Ö«JôJ ‘) á«dGƒŸG ábÉ£ÑdG ô¡¶j .QƒØdG
.Iôe 11 á« ª©dG òg QôµJ .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éjh (10 ¤EG 0 øe …ójGõJ Ö«JôJ ‘) á«dGƒŸG ábÉ£ÑdG
òg QôµJ .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éjh (10 ¤EG 0 øe …ójGõJ Ö«JôJ ‘) á«dGƒŸG ábÉ£ÑdG ô¡¶j .QƒØdG
8) Qƒ«£dG øe ´GƒfCG 5 º°SQ (I)º ©àŸG ßMÓj
¿ÉµjO ;äÉLÉLO 4 ;äÉeÉªM 6 ;äÉ£H 8 ;ÒaÉ°üY
ó©dG äÉeÓ©H hC’G hó÷G CÓÁh (¿É«ehQ
.Qƒ«£dG ´ƒf Qó H ¢UGôbCG º°SôH ÊÉãdG hó÷Gh
ƒ«dG AÉª°SCG øe ÚæKG áHÉàµH) hó÷G (I)º ©àŸG CÓÁ
c »Hô Y ßMÓjh (ÉgóMCG áaô©Ã ó¨dGh áMQÉÑdGh
;3:00) É¡æe c â– áYÉ°ùdG Öàµjh á«Hô Y áYÉ°S
Qƒ¡°T Ö«JÎH ©àj ’hóL CÓÁh (12:00 ;6:00
ô¡°ûdG ;ôjÉæj :áæ°ùdG ‘ ô¡°T hCG) ájOÓ«ŸG áæ°ùdG
Ñb »JCÉj …òdG ô¡°ûdG ; jôHCG :¢SQÉe » j …òdG
ô¡°ûdG ;ÈæLO :áæ°ùdG ‘ ô¡°T ôNBG ;â°ûZ :Èæà°T
.(12 :áæ°ùdG Qƒ¡°T OóY ;ƒ«fƒj :6 ¬Ñ«JôJ …òdG
á aÉ G óYÉ e OóY{ ádCÉ°ùe ¢üf (I)º ©àŸG CGô j
OóY Ö°ùMCG ,É¡æe 37 ¿hôaÉ°ùŸG ÖcQ ,45 ƒg
¥ôØdG Ö°ùëj ºK É¡ ãÁh záZQÉa â« H »àdG óYÉ ŸG
:45 ¤EG ºK 40 ¤EG ÉªcE’ÉH
;37+3=40
;40+5=45
;3+5=8 ƒg 45h 37 ÚH ¥ôØdG
.45-37=8
:øjOóY ÚH ¥ôØdG ÜÉ°ù ®ÉØàMG ¿hóH ìô£ d ájOÉ«àY’G á«æ àdG (I)º ©àŸG ª©à°ùj
4 1 7 1 9 2 8 3
- 3 - 1 - 7 - 7 1
1 1 0 1 2 2 1 2
238
6 15
äÉ« ªY ™HQCG ÖàcCG øe ÉbÓ£fG
239
2 ‫اَﻷﺳﺪوس‬
.ábÉ£ÑdG Y ¢Vhô©ŸG Oó©dG ¤EG 5 áaÉ°VEG :»ægòdG
ò G ÜÉ°ù
É G
.Iôe 11 á« ª©dG òg QôµJ .QƒØdG Y äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG Ö«éjh (10 ¤EG 0 øe …ójGõJ Ö«JôJ ‘) á«dGƒŸG ábÉ£ÑdG
:Ö°SÉæj ÉÃ ÆGôØdG CÓÁh 64h 46 øjOó© d áØ àfl äÉHÉàc (I)º ©àŸG ßMÓj
10+10+10+10+6 40+6 46
4 6
10+10+10+10+10+10+4 60+4 64
6 4
eÉµdG º°SôdG (I)º ©àŸG ßMÓj

Éª©à°SÉH ªàµŸG ÒZ º°SôdG ªµjh
áª« à°ùŸG •ƒ£ÿG º°Sôd Iô£°ùŸG
º°Sôd § a ¢UÉ°UôdG º b Éª©à°SÉHh
. Ó¡ d á«æëæŸG •ƒ£ÿG
240
Èfƒf ô¡°T á«eƒj IöTÉÑe (I)º ©àŸG CGô j
ó«````Y ƒj º°SG Öàµj ºK 2018 áæ°S øe
º```°SGh zÈfƒf 6 AÉKÓãdG{ AGö†ÿG IÒ°ùŸG
zÈfƒf 1 ¢ù«ªÿG{ ô`````¡°ûdG ‘ ƒj hCG
30 á©ª÷G{ ô¡°ûdG ‘ ƒj ôNBG º°SGh
18 óMC’G{ Ó à°S’G ó«Y ƒj º°SGh zÈfƒf
.zÈfƒf
ô¡°T øe hC’G ƒ«dG º°SG (I)º ©àŸG èàæà°ùj
;zÈæLO 1 âÑ°ùdG{ (Èfƒf ó©H) ÈæLO
10 ô¡°T øe ÒNC’G ƒ«dG º°SG É°†jCG èàæà°ùjh
.zôHƒàcCG 31 AÉ©HQC’G{ (Èfƒf Ñb ôHƒàcCG)
30 > 27 > 14 > 9 :ô¨°UC’G ¤EG ÈcC’G øe 9h 30h 27h 14 OGóYC’G (I)º ©àŸG ÖJôj
-14=12 h 29-5=24h 37-5=32h 38-7=31) ®ÉØàMG ¿hóH ìôW á« ªY c ‘ á°übÉædG OGóYC’G (I)º ©àŸG óéj
.(26
:áHÉàµdG ªµjh (AGôª Gh AGö†ÿGh AGôØ°üdG) Ö Y çÓK á àc ¤EG Ò°ûJ øjRGƒe áKÓK (I)º ©àŸG ßMÓj
;äÉjôc 6 K ¢ùØf É¡d AGö†ÿG áÑ ©dG ;äÉjôc 5 K ¢ùØf É¡d AGôØ°üdG áÑ ©dG
¿ƒ jh z KC’G »g ... áÑ ©dG{ á ª÷G ‘ áfƒ e ÒZ áÑ Y ôªMC’ÉH ¿ƒ j ºK ;äÉjôc 7 K ¢ùØf É¡d AGôª G áÑ ©dG
z NC’G »g ... áÑ ©dG{ á ª÷G ‘ áfƒ e ÒZ áÑ Y ôØ°UC’ÉH
241
16
äÉ« ªY ™HQCG ÖàcCG øe ÉbÓ£fG
242
243
244
245
Références bibliographiques
(1999 ) øjƒµàdGh á«HÎdÉH á°UÉÿG áæé dG ,á«Hô¨ŸG áµ ªŸG

øjƒµàdGh á«HÎ d »æWƒdG ¥Éã«ŸG
(2018 ¢SQÉe) ègÉæŸG ájôjóe
( 1973 ) ø°ùM ¢SÉÑY

.
BIDEAUD, J. et MELJAC, Cl. Et FISCHER, JP. (1991).

Les chemins du nombre. - Lille : Presses Universitaires de Lille.
BISSONNETTE, S. et RICHARD, M. (2001).
Montréal : Chenelière/Mc Graw. Comment construire des compétences en classe.
BKOUCHE, R (1991).
Enseigner la géométrie, pourquoi ? in faire des mathématiques : le plaisir du sens, Armand colin, pp 155-168
BOULE, F. (1994).
Manipuler, organiser, représenter. -Paris : Armand Colin.
BRISSIAUD, R. (1989).
Comment les enfants apprennent à calculer. - Paris : Editions RETZ.
BROUSSEAU, Guy (1980).
«Les problèmes de l’enseignement des décimaux». -Recherches en didactique des mathématiques, Vol, n° 1,
pp 11-56.
BROUSSEAU, G. (1982).
Ingénierie didactique : d’un problème à l’étude a priori d’une situation didactique. cours donné à la 2ème Ecole
de didactique des mathématiques, olivet (France), 5-17 Juillet 1982.
Les obstacles épistémologiques et les problèmes en mathématiques. Recherches en didactique des
mathématiques, Volume 4/2. Grenoble : éditions pensée sauvage.
« Processus de mathématisation »
Bulletin de liaison de I’APMEP, 5eme année, n° 282, pp. 428-457.
Fondements et méthodes de la didactique des mathématiques. Recherches en didactique des mathématiques,
Volume 7/2, pp. 33-115. Grenoble : éditions pensée sauvage.
246
CAZZARO J-P. et all. (2001)
Structurer l’enseignement des mathématiques par les problèmes. – Bruxelles : Editions de Boeck.
CERQUETTI-ABERKANE, E et BERDOUNEAU, C. (1996).
Enseigner les mathématiques à la maternelle. -Paris : Hachette. Col. Pédagogies pour demain, didactique.
CONNE, François (1992).
«Savoir et connaissance dans la perspective de la transposition didactique». -Recherches en didactique des
mathématiques, Vo112, n° 23, pp 221-270.
DESCAVES, A. (1996).
Comprendre des énoncés, résoudre des problèmes. -Paris : Hachette. Col. Pédagogies pour demain, didactique.
DIENES, Z.P. et GOLDING, E.W. (1975).
Les premiers pas en mathématiques. Exploration de I’espace et pratique de la mesure. - Paris : O.C.D.L.
DOUADY, R., (1986).
«Jeux de cadres et dialectique outil-objet». -Recherches en didactiques des mathématiques, Vol 7, n° 2, pp
5-31.
DOUADY, R. (1997).
Didactique des mathématiques. - in Encyclopaedia Universalis.
DUBOIS, C. et FENICHEL, M. et PAUVERT, M. (1993).
Se former pour enseigner les mathématiques : 1. Problèmes, géométrie. - Paris : Armand Colin.
DUBOIS, C. et FENICHEL, M. et PAUVERT, M. (1993).
Se former pour enseigner les mathématiques : 2. Maternelle, grandeur et mesure. -Paris : Armand Colin.
EL BOUAZZAOUI, H. (1982).
Etude de situations scolaires des enseignements du nombre et de la numération. Thèse de 3eme cycle, Université
de Bordeaux I.
ERMEL. (1977).
Apprentissages mathématiques à l’école élémentaire cycle préparatoire. - Paris : Hatier.
ERMEL. (1978).
Apprentissages mathématiques à l’école élémentaire, Cycle élémentaire. Tome1. Paris : O.C.D.L.
ERMEL (1978)
Apprentissages mathématiques à l’école élémentaire, cycle élémentaire. Tome2. Paris : O.C.D.L.
JOOST, E. (1979).
Tangram, le vieux jeu de formes chinois. - Paris : Editions Chêne.
LEMAY, F. (1969)
«La notion d’aire «. - Bulletin de l’A.M. Q, janvier 1969, pp. 62-77.
REY, B. (1996).
Les compétences transversales en question. - Paris : ESF éditeur.
SCHUBAUER-LEONI M-L, (1991)
247
La place du maître dans le système didactique : esquisse d’une analyse didactique avec un regard de
psychologue social des situations didactiques. Actes de la 6ème école d’été de didactique des mathématiques (29
Aout-7 Septembre 1991), Edition coordonnée par Régis Gras.
VERGNAUD, G (1990)
«La théorie des champs conceptuels ». - recherches en didactique des mathématiques Vol 10 n° 2/3 pp 133-170.
VERGNAUD, G. (1994)
L’enfant, la mathématique et la réalité. - Suisse : Peter Lang.
á«°Sóæg Éµ°TCG ™«£ àd (I)º ©àŸG á°SGôc ‘ ÚàëØ°U É¡ LCG øe ÉæLQOCG ,á«µ«àcGójO RGƒd ‘ FÉ°SƒdG òg ãªàJ
á jƒW IóŸ É¡dÉª©à°SG æ°ùàj àM iƒ e ¥Qh Y É¡bÉ°üdEG ºàj .»ægòdG ÜÉ°ù G á£°ûfCG ‘ ª©à°ùJ OGóYC’G äÉbÉ£Hh
.áØ àfl á£°ûfCG ‘h
:iôNCG FÉ°Sh êGQOEG ”h
(réglettes de cuisenaire) 10 ¤EG 1 øe OGóYC’G ã“ Éµ°TC’Gh ¿GƒdC’G áYƒæàe áWöTCG - 1
GƒWC’G ¢SÉ« d äGóMƒc Éª©à°SÓd ¿É£jöT - 2
ÚØ àfl ÚªéM äGPh áØ àfl ¿GƒdCG áKÓãH ( «£à°ùŸGh ,™HôŸGh ,å ãŸGh ,¢Uô dG) á«°Sóæg Éµ°TCG á©HQCG - 3
(´Ó°VCG …RGƒàeh Ú©e) ¿É«°Sóæg ¿Óµ°T - 4
(10 ¤EG 0 øe) ÉbQC’ÉH OGóYC’G äÉbÉ£H - 5

á«©«HôJ äÉµÑ°T - 6
äÉÄŸGh äGöû©dGh äGóMƒdG «ãªàd íFÉØ°Uh ¿ÉÑ°†bh äÉÑ©µe - 7
ádhGóàŸG Oƒ ædG ã“ ájó f ™£bh ¥GQhCG äÉbÉ£H - 8
248

1 Dalil Fadae Eriyadiyate 1AP

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

1 Dalil Fadae Eriyadiyate 1AP

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

1 Dalil Fadae Eriyadiyate 1AP

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

:‘ éàJ á«é¡æe áHQÉ e ah «dódG Gòg OGóYEG ” ,ájƒHÎdG ègÉæŸG ìÓ°UEG QÉWEG ‘

:» j Éª«a Ëƒ àdG ´GƒfCG OóëàJ

ájÉØµdG ¢üf iƒà°ùŸG

»FGóàH’G º« ©àdG øe ¤hC’G áæ°ùdÉH äÉ«°VÉjôdG ¢ShQód »YƒÑ°SC’G ™jRƒàdG

«dƒàdGh ºYódGh Ëƒ àdG ™«HÉ°SCG ÓN ¢ü°ü G ™jRƒJ

O 55 â«ÑãJh ºYO á«fÉãdG

O 55 â«ÑãJh ºYO áãdÉãdG

O 55 ºYódG ôKCG Ëƒ àd äÉ«©°Vh á©HGôdG

O 55 äÉª ©àdG AÉæZEGh Iõcôe á÷É©e á°ùeÉÿG

º ©àdG ±GógCGh QhÉëŸG

äÉYƒª› É¡jƒà– AÉ«°TC’G øe ºc øY ÒÑ©J Oó©dG ¿CG Qój ¤EG 5 øe OGóYC’G Ëó J

;ôØ°U Oó©dG ƒ¡Øe ±ô©àj 10h 0 ¿GOó©dG

;10 ¤EG 0 øe É«°übÉæJh ÉjójGõJ OGóYC’G ÖJôj øjOó©dG Ö«JôJh áfQÉ e

;á«ªbQ áHÉàch á«ª°ùJ :É¡ØXƒjh 30 ¤EG 11 øe OGóYC’G ±ô©àj 30 ¤EG 0 øe OGóYC’G

á«ªbQ áHÉàch á«ª°ùJ :É¡ØXƒjh 99 ¤EG 13 øe OGóYC’G ±ô©àj 31 øe OGóYC’G ±ô©J

;Úë«ë°U øjOó©H Éë«ë°U GOóY ôWDƒj

;9 Éª¡Yƒª› RhÉéàj ’ øjOóY ´ƒª› Ö°ùëj øjOóY) ´ƒª› ÜÉ°ùM

.Úë«ë°U øjOóY ´ƒª› Qó j

;Iô£°ùŸG Éª©à°SÉH Úà£ f ÚH §N º°SQ Éª©à°SÉH º« à°ùŸG º°SQ

;zøe öübCG{h zøe ƒWCG{ ÚH õ«Á ƒWCG) GƒWCG áfQÉ e ¢SÉ« dG

;á àµdG ¢ùØf Éª¡dh NCGh KCG ÚH õ«Á KCG) àc áfQÉ eh ôjó J

;É¡àHÉàch É¡JAGôb øe øµªàjh ´ƒÑ°SC’G ÉjCG »ª°ùj , ƒ«dG ±ô©J :¿ÉeõdG

; FÉbO ¿hO áeÉàdG áYÉ°ùdG CGô j FÉbO ¿hO áYÉ°ùdG IAGôb

;¿ƒ dG á«°UÉN Ö°ùM AÉ«°TC’G õ«Á Ö°ùM AÉ«°TC’G «æ°üJ

;É¡ «ã“h ádCÉ°ùe M FÉ°ùŸG M

äÉª ©àdG «dƒJh ºYOh Ëƒ J 6

äÉª ©àdG «dƒJh ºYOh Ëƒ J 11

äÉª ©àdG «dƒJh ºYOh Ëƒ J 16

.»°üî°ûdG êÉàfE’G : C5 .áªFÓŸG á«JÉ«°VÉjôdG ±QÉ©ŸG áÄÑ©J : C2

äÉgGôcE’G IÉYGôÃ äGhOC’G Éª©à°SG: C6 .ádCÉ°ùŸG – á«©°Vƒ d Ö°SÉæe M IQƒ H: C3

: ãe µc á«°SGQódG áæ°ù d á É°U áàHÉK ÒjÉ©e OÉªàYG øµÁ ¬fCG Éªc

.IóMƒdG QÉ«àNG .ádCÉ°ùŸG – á«©°Vƒ d Ö°SÉæe M IQƒ H : C3

:á«Ä««¡àdG á£°ûfC’G .CG

: «dƒàdGh ºYódGh Ëƒ àdG á£°ûfCG .Ü

Úª ©àŸG äÉÑ°ùàµe ¢ü«î°ûJ ¤EG •É°ûædG Gòg ±ó¡j

Qƒ£a áÑLh òNCG :Ú ª©H ƒ j ÓØW ã“ IQƒ°U 11

.OGôaCG 6 ¤EG 4 øe äÉYƒª› ‘ ÉØWC’G ª©j : ª©dG á¨«°U

§ÿGh IQƒ°üdG äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ßMÓj

¿ƒ£«ëj hCG ÒÑc ™HÉW c ôªMCG §îH ¿ƒ£«ëj

äÉjƒ ë d áÑ°ùædÉH ¬°ùØf µ°ûdG ábÉ£H ¿ƒfƒ j

¿ƒ dG É¡d dòH íÑ°üJh ôªMC’ÉH äÉã ãŸG ¿ƒfƒ j

ÒÑc µ°T c äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG §«ëj

Î°ûJ .Ò¨°U µ°T c ö†NCG §îH ¿ƒ£«ëj

òg ‘ ƒ£dG Èà©j . jƒW µ°T c ¿ƒ£«ëj

¿ƒ£Hôjh GQƒ°U äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ßMÓj

ô£°ùdG AÉ«°TCG áYƒª› äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG §Hôj

ÊGhC’G Y x áeÓY äÉª ©àŸGh ¿ƒª ©àŸG ™°†j

¿ƒ£Hôj .Ö°SÉæj ÉÃ AÉ«°TCG áYƒª› c ¿ƒ£Hôj

äÉfƒdÉÑdG áYƒª› ÚH ÓHÉ J º ©àŸG õéæj

øe áYƒª› ã“ IQƒ°U º`````` ©àŸG ßMÓj

™e IQOÉ àe áYƒª› öUÉæY º ©àŸG º°Sôj

3h ÖfGQCG áYƒª› ã“ IQƒ°U º ©àŸG ßMÓj

,ÚàYƒª› ã“ IQƒ°U (I)º ©àŸG ßMÓj

äÉcƒ°Th ¿ƒë°U É¡« Y ádhÉW (I)º ©àŸG ßMÓj

;¥hóæ°üdÉH áYƒªéŸG AÉ«°TCÓd Éª°SQ ã“ ábÉ£H ™°VƒJ hC’G ¬LƒdG Y

á©HQCG ±hô`ë`dÉH áHƒàµe ábÉ£H ™°VƒJ ™HGôdG ¬LƒdG Y

¿CG GQOEG Y (I)º ©àŸG IóYÉ°ùe LCG øe

¿ƒ°ù éj IöSCG OGôaCG ã“ IQƒ°U º ©àŸG ßMÓj

áfÉN ¿ƒ jh ¬cGƒa áYƒª› c OóY (I)º ©àŸG ó©j