Ryszard Bryła

Ryszard Bryła
Bezpieczne stanowisko pracy

OCENA RYZYKA
INSTRUKCJE STANOWISKOWE
LISTY KONTROLNE
Ryszard Bryła

OCENA RYZYKA
INSTRUKCJE STANOWISKOWE
LISTY KONTROLNE
Koordynator projektu
Ilona Rybak

Redaktor techniczny
Zbigniew Cholewa

Redakcja i korekta
Magdalena Anioł

Projekt okładki
Marcin Korus

Skład, łamanie i przygotowanie do druku

Tomasz Pisarek, Michał Furmaniuk

Recenzenci
Marta Łyczba
Józef Kazior
Roman Kończyk

Copyright © by Wydawnictwo Elamed, 2007

Elamed E. i R. Cholewa Spółka jawna

40-203 Katowice, al. Roździeńskiego 188
www.elamed.pl
e-mail: poligrafia@elamed.pl
tel. 032 788 51 28

Druk
Drukarnia Wers Design, Bydgoszcz

Przedruk, kopiowanie lub powielanie w jakiejkolwiek formie, w części lub całości,

bez pisemnej zgody firmy Elamed jest zabronione.
 Spis treści
Cel pracy .................................................................................................................................................................. 6
I. Podstawowe definicje ......................................................................................................................................... 7
II. Ocena ryzyka zawodowego ................................................................................................................................ 11
II.1. Podstawowe pojęcia ............................................................................................................................... 12
II.2. Cele oceny ryzyka ................................................................................................................................... 12
II.3. Zasady przygotowania oceny ryzyka ...................................................................................................... 12
II.4. Informacje potrzebne do oceny ryzyka zawodowego ........................................................................... 13
II.5. Identyfikacja zagrożeń ............................................................................................................................ 13
II.6. Metodyka oceny ryzyka zawodowego .................................................................................................... 14
II.7. Ocena ryzyka według Polskiej Normy PN-N 18002:2000 ................................................................... 14
II.8. Ocena ryzyka według metody Risk SCORE .......................................................................................... 15
II.9. Ocena ryzyka według metody PHA ....................................................................................................... 16
II.10. Ocena ryzyka oparta na normie MIL STD 882
– Systems Safety Manual– nazwanej tutaj „Vademecum Bezpieczeństwa” (VB) .................................. 16

III. Wymagania dotyczące pomieszczeń i stanowisk pracy ................................................................................ 19

IV. Organizacja stanowisk pracy ............................................................................................................................ 25
IV.1. Uwagi ogólne .......................................................................................................................................... 26
IV.2. Organizacja pracy dla wybranego stanowiska – spawacza ................................................................. 28

V. Czynniki zagrożenia środowiska pracy ............................................................................................................. 31

V.1. Podział czynników środowiska pracy ..................................................................................................... 32
V.2. Metody ograniczenia lub likwidacji wpływu
czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych, występujących w środowisku pracy ............ 33

VI. Badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia ................................................................................ 35

VII. Lista kontrolna zagrożeń – czynników środowiska pracy występujących na stanowisku ......................... 37
VIII. Dokumentowanie oceny ryzyka zawodowego .............................................................................................. 41
IX. Oceny ryzyka zawodowego dla poszczególnych stanowisk pracy ................................................................. 43
IX.1. Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska chemika-laboranta .......................................................... 44
IX.2. Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska elektryka w zakładzie ..................................................... 44
IX.3. Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska kierowcy wózków widłowych ........................................... 44
IX.4. Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska magazyniera .................................................................... 45
IX.5. Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska montera nawierzchni drogowych ................................... 46
 IX.6. Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska piekarza-cukiernika ...................................................... 46
IX.7. Ocena ryzyka zawodowego dla prac ziemnych
dla stanowiska operatora koparko-ładowarki .................................................................................... 46
IX.8. Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska pracownika warsztatu mechanicznego ....................... 47
IX.9. Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska pracownika stacji paliw ................................................ 47
IX.10. Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska ślusarza-mechanika ..................................................... 47
IX.11. Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska kierowcy ........................................................................ 48
IX.12. Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska elektromontera ............................................................. 48
IX.13. Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska kucharza ....................................................................... 48
IX.14. Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska
maszynisty urządzeń oczyszczalni mechaniczno-biologicznej .......................................................... 49
IX.15. Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska obróbki skrawaniem metali ......................................... 49
IX.16. Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska posadzkarza-glazurnika ............................................... 49
IX.17. Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska pracownika administracyjno-biurowego ..................... 50
IX.18. Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska spawacza ...................................................................... 50
IX.19. Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska pracownika warsztatu samochodowego ..................... 50
IX.20. Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska zbrojarza-betoniarza .................................................... 50
IX.21. Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska murarza-tynkarza ......................................................... 51
IX.22. Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska sprzątaczki biurowej ..................................................... 51
IX.23. Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska blacharza-lakiernika samochodowego ....................... 51
IX.24. Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska przedstawiciela handlowego ....................................... 51
IX.25. Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska nauczyciela chemii ....................................................... 52
IX.26. Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska
żołnierza zasadniczej służby zawodowej ............................................................................................ 52
IX.27. Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska malarza budowlanego .................................................. 52
IX.28. Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska dekarza ......................................................................... 52
IX.29. Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska sprzedawcy-kasjera
w sklepie spożywczym ......................................................................................................................... 52
IX.30. Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska pielęgniarki ................................................................... 52
IX.31. Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska informatyka ................................................................... 53
IX.32. Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska portiera ......................................................................... 53
IX.33. Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska stolarza ......................................................................... 53

X. Instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy ..................................................................................................... 115

X.1. Uwagi ogólne ........................................................................................................................................ 116
X.2. Instrukcja producenta ......................................................................................................................... 117
X.3. Instrukcja ogólna (ramowa) bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowisku (szkic, schemat) ....... 117
X.4. Instrukcja BHP dla stanowiska kucharza ........................................................................................... 119
X.5. Instrukcja BHP dla stanowiska piekarza-cukiernika .......................................................................... 120
X.6. Instrukcja BHP dla stanowiska posadzkarza-glazurnika ................................................................... 121
X.7. Instrukcja BHP dla stanowiska pracownika obsługującego stację paliw ......................................... 123
X.8. Instrukcja BHP dla stanowiska ślusarza-mechanika ......................................................................... 124
X.9. Instrukcja BHP dla prac zbrojarskich i betonowych ........................................................................... 125
X.10. Instrukcja BHP podczas spawania lub cięcia palnikiem
wewnątrz zbiorników oraz w pomieszczeniach zagrożonych pożarem lub wybuchem .................... 126
X.11. Instrukcja BHP przy pracach murarskich i tynkarskich ..................................................................... 128
X.12. Instrukcja BHP dla stanowiska frezera ............................................................................................... 129
X.13. Instrukcja BHP dla stanowiska blacharza-lakiernika samochodowego ........................................... 130
X.14. Instrukcja BHP dla stanowiska dekarza ............................................................................................. 131
X.15. Instrukcja BHP podczas prac przy komputerze .................................................................................. 132
 X.16. Instrukcja bezpiecznej obsługi betoniarki BMK-500 ......................................................................... 133
X.17. Instrukcja „Bezpieczna podróż” .......................................................................................................... 134
X.18. Instrukcja bezpieczeństwa dla opiekuna szkolnej wycieczki autokarowej ....................................... 136

XI. Oświadczenie sprawcy kolizji drogowej ......................................................................................................... 137

XII. Pierwsza pomoc przedmedyczna ................................................................................................................. 139
XII.1. Zasady udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej ..................................................................... 140
XII.2. Apteczka pierwszej pomocy ................................................................................................................ 141
XIII. Literatura ....................................................................................................................................................... 143
XIV. Załączniki ....................................................................................................................................................... 147
XIV.1. Listy kontrolne do identyfikacji zagrożeń
Opracowano na podstawie kart oceny ryzyka zawodowego
Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy ................................................................... 148
XIV.2. Hałas i drgania mechaniczne .............................................................................................................. 169
XIV.3. Oświetlenie miejsc pracy. Miejsca pracy we wnętrzach
– omówienie Polskiej Normy PN-EN 12464-1. Część 1 .................................................................... 171
CEL PRACY
Celem pracy jest:
1. Zebranie w całość informacji dotyczących oceny ryzyka
zawodowego, z uwzględnieniem najnowszych zmian
dotyczących tego tematu, wprowadzonych w Rozporzą-
dzeniu MP i PS z dn. 26 września 1997 r. w sprawie
ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
(tekst jednolity Dz.U. nr 169 z 2003 r., poz. 1650).
Zmiany zawarte są w Dzienniku Ustaw – Dz.U. nr 49
z 2007 r., poz. 330.
2. Podanie podstawowych informacji dotyczących po-
mieszczeń i stanowisk pracy.
3. Omówienie (dodatkowo na 33 przykładach, z których
większość jest podwójna) najpopularniejszych me-
tod oceny ryzyka – według PN-N 18002:2000, Risk
SCORE, a także PHA.
4. Wprowadzenie metody oceny ryzyka opartej na normie
MIL STD 882 (popartej także przykładami). Podana
tu metoda ma tę zaletę, że pozwala dość precyzyjnie
wyznaczyć ryzyko, gdyż na każdym jego poziomie
podane są dodatkowe wskaźniki ryzyka.
5. Przedstawienie szczegółowej listy kontrolnej zagro-
żeń, przydatnej do szacowania ryzyka praktycznie na
każdym stanowisku pracy. W liście tej, obok zagro-
żeń, czyli czynników środowiska pracy, w niektórych
przypadkach podano także niebezpieczne zdarzenia.
Przyczyną tychże zdarzeń mogą być właśnie wymienio-
ne już wcześniej zagrożenia. Wskazanie ich jest o tyle
istotne, że jedno z zadań oceny ryzyka zawodowego
polega na określeniu zagrożeń w środowisku pracy
i zapoznaniu z nimi pracowników zakładu. Ten fakt
wymaga precyzji w doborze słów. Norma nie zawsze
jest tutaj precyzyjna, a niektórych zagrożeń po prostu
nie ujmuje.
6. Przedstawienie wymagań, jakie powinna spełniać in-
strukcja bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcja
bezpieczeństwa w podróży, na podstawie kilkunastu
przykładów.
7. Przedstawienie zagadnień dotyczących pierwszej
pomocy przedmedycznej, w tym najnowszych zaleceń
dotyczących reanimacji.
Publikacja skierowana jest m.in. do pracodawców, pracow-
ników służby BHP oraz studentów i uczniów (słuchaczy)
kierunków nauczania związanych z bezpieczeństwem
i higieną pracy.
Ryszard Bryła
 I
Podstawowe definicje
Pomieszczenie pracy – rozumie się przez to pomiesz-
czenie przeznaczone do pobytu pracowników, w którym
wykonywana jest praca. Nie uważa się za przeznaczone
do pobytu pracowników pomieszczeń, w których:
a) łączny czas przebywania tych samych pracowników
w ciągu jednej zmiany roboczej jest krótszy niż 2 godzi-
ny, a wykonywane czynności mają charakter dorywczy
bądź praca polega na krótkotrwałym przebywaniu
związanym z dozorem lub konserwacją urządzeń albo
utrzymaniem czystości i porządku;
b) mają miejsce procesy technologiczne nie pozwalające
na zapewnienie odpowiednich warunków przebywania
pracowników w celu ich obsługi, bez zastosowania
środków ochrony indywidualnej i zachowania specjal-
nego reżimu organizacji pracy;
c) jest prowadzona hodowla roślin lub zwierząt, nieza-
leżnie od czasu przebywania w nich pracowników
zajmujących się obsługą.
Pomieszczenie stałej pracy – to pomieszczenie pracy,
w którym łączny czas przebywania tego samego pracow-
nika w ciągu jednej doby przekracza 4 godziny.
Pomieszczenie czasowej pracy – rozumie się przez to
pomieszczenie pracy, w którym łączny czas przebywania
tego samego pracownika w ciągu jednej doby trwa od
2 godzin do 4 godzin.
Ryzyko zawodowe – to prawdopodobieństwo wystąpienia
niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą,
powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pra-
cowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku
zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy
lub sposobu wykonywania pracy.
Ocena ryzyka – jest to proces analizowania ryzyka i wy-
znaczania jego dopuszczalności.
Stanowisko pracy – rozumie się przez to przestrzeń
pracy wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy,
w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje
pracę.
8
Środki ochrony indywidualnej – rozumie się przez to
środki przeznaczone do ochrony człowieka przed nie-
bezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami występującymi
pojedynczo lub łącznie w środowisku pracy. Do środków
ochrony indywidualnej zalicza się odzież ochronną oraz
środki ochrony: kończyn dolnych i górnych, głowy, twarzy
i oczu, układu oddechowego, słuchu, a także sprzęt
chroniący przed upadkiem pracownika z wysokości oraz
środki izolujące cały organizm.
Środki ochrony zbiorowej – to środki przeznaczone do
jednoczesnej ochrony grupy ludzi, w tym pojedynczych
osób, przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami
występującymi pojedynczo lub łącznie w środowisku pracy,
będące rozwiązaniami technicznymi stosowanymi w po-
mieszczeniach pracy, maszynach i innych urządzeniach.
Środowisko pracy – rozumie się przez to warunki środo-
wiska materialnego (określonego czynnikami fizycznymi,
chemicznymi i biologicznymi), w którym odbywa się proces
pracy.
Urządzenia ochronne – rozumie się przez to osłony lub
takie urządzenia, które spełniają jedną lub więcej z niżej
wymienionych funkcji:
– zapobiegają dostępowi do stref niebezpiecznych;
– powstrzymują ruchy elementów niebezpiecznych, za-
nim pracownik znajdzie się w strefie niebezpiecznej;
– nie pozwalają na włączenie ruchu elementów nie-
bezpiecznych, jeśli pracownik znajduje się w strefie
niebezpiecznej;
– zapobiegają naruszeniu normalnych warunków pracy
maszyn i innych urządzeń technicznych;
– nie pozwalają na uaktywnienie innych czynników nie-
bezpiecznych lub szkodliwych.
Zagrożenie – rozumie się przez to stan środowiska pracy
mogący spowodować wypadek lub chorobę.
Awaria – zdarzenie powstałe w wyniku niekontrolowa-
nego rozwoju sytuacji w czasie eksploatacji materiałów,
urządzeń lub instalacji, prowadzące do powstania
natychmiast lub z opóźnieniem, na terenie organizacji lub
poza jej terenem, poważnego zagrożenia dla zdrowia ludz-
kiego i/lub środowiska, takie jak: duża emisja substancji
szkodliwych lub niebezpiecznych, pożar, wybuch itp.
Narażenie – ekspozycja, podleganie oddziaływaniu czyn-
ników niebezpiecznych, szkodliwych lub uciążliwych, zwią-
zanych z wykonywaniem pracy. Narażenie jest wyrażanym
ilościowo lub jakościowo pojęciem charakteryzującym
zagrożenie na stanowisku pracy.
Najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) – wartość
średnia ważona stężenia, którego oddziaływanie na pra-
cownika w ciągu 8-godzinnego, dobowego i przeciętnego
tygodniowego wymiaru czasu pracy, określonego w Ko-
deksie pracy, przez okres jego aktywności zawodowej,
nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie
zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.
Najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCh)
– wartość średnia stężenia, które nie powinno spowodo-
wać ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika, jeżeli
występuje w środowisku pracy nie dłużej niż 15 minut i nie
częściej niż 2 razy w czasie zmiany roboczej, w odstępie
czasu nie krótszym niż 1 godzina.
Najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe (NDSP)
– które ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pra-
cownika nie może być w środowisku pracy przekroczone
w żadnym momencie.
Najwyższe dopuszczalne natężenie (NDN) – wartość
średnia natężenia, którego oddziaływanie na pracownika
w ciągu 8-godzinnego, dobowego i przeciętnego tygodnio-
wego wymiaru czasu pracy, określonego w Kodeksie pra-
cy, przez okres jego aktywności zawodowej, nie powinno
spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz
w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.
Audyt (audit) systemu zarządzania bezpieczeństwem
i higieną pracy – jest to systematyczne i niezależne ba-
danie, mające na celu określenie, czy działania podejmo-
wane w ramach systemu zarządzania bezpieczeństwem
i higieną pracy oraz osiągnięte rezultaty odpowiadają pla-
nowym ustaleniom, i czy te ustalenia zostały skutecznie
wdrożone oraz czy są odpowiednie do realizacji polityki
bezpieczeństwa i higieny pracy, a także do osiągnięcia
celów organizacji w tym zakresie.
Bezpieczeństwo i higiena pracy – stan warunków i orga-
nizacji pracy oraz zachowań pracowników zapewniający
wymagany poziom ochrony zdrowia i życia przed zagroże-
niami występującymi w środowisku pracy.
System zarządzania bezpieczeństwem pracy – część
ogólnego systemu zarządzania organizacją, która obejmu-
je strukturę organizacyjną, planowanie, odpowiedzialność,
zasady postępowania, procedury, procesy i zasoby potrzeb-
ne do opracowania, wdrożenia, realizowania, przeglądu
i utrzymywania polityki bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wypadek przy pracy – nagłe zdarzenie wywołane przy-
czyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które
nastąpiło w związku z pracą.
Zdarzenie potencjalnie wypadkowe – niebezpieczne
zdarzenie związane z wykonywaną pracą, podczas którego
nie dochodzi do urazów lub pogorszenia stanu zdrowia.
Polityka bezpieczeństwa i higieny pracy wyraża zobo-
wiązania organizacji do:
– zapobiegania wypadkom przy pracy, chorobom zawo-
dowym oraz zdarzeniom potencjalnie wypadkowym;
– dążenia do stałej poprawy stanu bezpieczeństwa
i higieny pracy;
– spełnienia przepisów prawnych oraz innych wymagań
dotyczących organizacji;
– ciągłego doskonalenia działań w zakresie bezpieczeń-
stwa i higieny pracy;
– zapewnienia odpowiednich zasobów i środków do
wdrażania tej polityki;
– podnoszenia kwalifikacji oraz uwzględniania roli
pracowników i ich angażowania do działań na rzecz
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Organizacja (wg PN-N 18001) – grupa ludzi i infra-
struktura, z przypisaniem odpowiedzialności, uprawnień
i powiązań. Może to być np.: spółka, korporacja, firma,
przedsiębiorstwo, instytucja, organizacja charytatywna,
samodzielny handlowiec, stowarzyszenie lub jego część
albo kombinacja wymienionych. Organizacja może być
państwowa lub prywatna.
9
 II
Ocena ryzyka zawodowego
II.1.
PODSTAWOWE POJĘCIA
Jedną z dróg wiodących do poprawy bezpieczeństwa
i higieny pracy jest prowadzenie w zakładzie oceny ryzyka
zawodowego. Pojęcie ryzyka zawodowego zostało wpro-
wadzone do prawa krajów Unii Europejskiej Dyrektywą
Ramową nr 391/89/EWG z dn. 12 czerwca 1989 r.
W ustawie niemieckiej „ryzyko” zastępuje wyraz „zagroże-
nie”. Działania zapobiegawcze podjęte przez pracodawcę
powinny koncentrować się przede wszystkim na:
– unikaniu ryzyka;
– ocenie ryzyka, którego nie można uniknąć;
– usuwaniu przyczyn ryzyka.
O ocenie ryzyka zawodowego mówi znowelizowa-
ne Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
z dn. 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepi-
sów bezpieczeństwa i higieny pracy: „Pracodawca jest
obowiązany oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe,
występujące przy określonych pracach, oraz stosować
niezbędne środki zmniejszające ryzyko”.
W Kodeksie pracy w art. 226 znajdują się następujące
stwierdzenia: „Pracodawca ocenia i dokumentuje ryzyko
zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz stosuje
niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko”,
a także „informuje pracowników o ryzyku zawodowym,
które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz zasadach
ochrony przed zagrożeniami”.
II.2.
CELE OCENY RYZYKA
Przeprowadzanie oceny ryzyka zawodowego ma na celu:
– sprawdzenie, czy występujące na stanowiskach pracy
zagrożenia zostały zidentyfikowane i czy jest znane
związane z nimi ryzyko zawodowe;
– wykazanie – zarówno pracownikom, jak i ich przedsta-
wicielom oraz organom nadzoru i kontroli – że prze-
prowadzono analizę zagrożeń i zastosowano właściwe
środki ochronne;
12
– dokonanie odpowiedniego wyboru wyposażenia sta-
nowisk pracy, materiałów oraz organizacji pracy;
– ustalenie priorytetów w działaniach zmierzających do
eliminowania lub ograniczenia ryzyka zawodowego;
– zapewnienie ciągłej poprawy bezpieczeństwa i higieny
pracy.
Nie bez znaczenia jest także fakt, że ocena ryzyka
zawodowego wymusza niejako podjęcie działań napraw-
czych w zakładzie pracy. Wnioski, które wynikają z oceny
ryzyka zawodowego, są bardzo przydatne w szkoleniu
załogi. Dotyczy to zarówno szkolenia wstępnego ogólnego
i stanowiskowego, jak i szkolenia okresowego.
II.3.
ZASADY PRZYGOTOWANIA
OCENY RYZYKA
Zaleca się przeprowadzać ocenę ryzyka zawodowego
okresowo i zawsze wówczas, gdy wykorzystywane do jego
oceny informacje straciły swoją aktualność, a zwłaszcza
w następujących sytuacjach:
– przy tworzeniu nowych stanowisk pracy;
– przy wprowadzaniu zmian na stanowiskach pracy (np.
technologicznych lub organizacyjnych);
– po zmianie obowiązujących wymagań odnoszących
się do ocenianych stanowisk pracy;
– po wprowadzeniu zmian w stosowanych środkach
ochronnych.
Sposób przeprowadzania i dokumentowania oceny
ryzyka zawodowego zależy przede wszystkim od wielkości
zakładu i rodzaju występujących w nim zagrożeń. Zaleca
się, aby proces przygotowania oceny ryzyka zawodowego
obejmował:
– zapewnienie zasobów niezbędnych do przeprowadze-
nia oceny ryzyka;
– wyznaczenie odpowiednich osób;
– określenie potrzeb szkoleniowych i zapewnienie szko-
lenia osobom przeprowadzającym ocenę ryzyka;
– określenie sposobu dokumentowania wyników oceny
ryzyka zawodowego;
– zapewnienie udziału pracowników w ocenie ryzyka
zawodowego;
– zapewnienie osobom oceniającym ryzyko zawodowe
dostępu do odpowiednich informacji;
– przeprowadzenie analizy struktury organizacyjnej za-
kładu w celu sporządzenia wykazu stanowisk pracy;
– określenie sposobu informowania pracowników o wy-
nikach oceny ryzyka zawodowego;
– wyznaczenie osoby odpowiedzialnej za planowanie
i koordynowanie działań związanych z oceną ryzyka
zawodowego.
Osoby przeprowadzające ocenę ryzyka powinny znać
i rozumieć jej zasady, powinny mieć wiedzę niezbędną do
identyfikowania zagrożeń na ocenianych stanowiskach,
a także umieć ocenić szkodliwe następstwa występują-
cych zagrożeń.
Rys. 1. Ocena ryzyka zawodowego oraz wynikające z niej działania
II.4.
INFORMACJE POTRZEBNE
DO OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
Zaleca się, aby do oceny ryzyka zawodowego były wyko-
rzystywane informacje dotyczące:
– lokalizacji stanowiska pracy i/lub realizowanych na
nim zadań;
– osób pracujących na stanowisku, ze szczególnym
uwzględnieniem tych osób, dla których przyjmuje się
inne szczególne kryteria, takich jak np. jak kobiety
w ciąży, młodociani lub osoby niepełnosprawne;
– stosowanych środków pracy, materiałów i wykonywa-
nych operacji technologicznych;
– wykonywanych czynności oraz sposobu i czasu ich
wykonywania przez pracujące na stanowisku osoby;
– wymagań przepisów prawnych i norm, odnoszących
się do analizowanego stanowiska;
– zagrożeń, które już zostały zidentyfikowane, i ich źró-
deł;
– możliwych skutków występujących zagrożeń;
– stosowanych środków ochronnych;
– wypadków przy pracy, zdarzeń potencjalnie wypad-
kowych, chorób zawodowych oraz innych związanych
z warunkami pracy, a także awarii.
Źródłami tych informacji mogą być:
– dane techniczne o stosowanych na stanowisku ma-
szynach i urządzeniach;
– dokumentacja techniczno-ruchowa i instrukcje stano-
wiskowe;
– wyniki pomiarów czynników szkodliwych i/lub nie-
bezpiecznych, a także uciążliwych, występujących na
stanowisku pracy;
– dokumentacja dotycząca wypadków przy pracy, zda-
rzeń potencjalnie wypadkowych, chorób zawodowych
oraz awarii;
– przepisy prawne i inne dokumenty normatywne;
– literatura naukowo-techniczna;
– karty charakterystyk substancji chemicznych itp.
Informacji o analizowanym stanowisku mogą dostar-
czyć również:
– obserwacja środowiska pracy;
– obserwacja zadań wykonywanych na stanowisku
pracy;
– obserwacja zadań wykonywanych poza stanowiskiem
pracy;
– wywiad z pracownikami;
– obserwacja czynników zewnętrznych, które mogą
wpłynąć na stanowisko pracy (np. prace wykonywane
przez pracowników na innych stanowiskach pracy,
czynniki atmosferyczne);
– analiza działań, których celem jest zapewnienie wła-
ściwych warunków pracy.
II.5.
IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ
Zagrożenia można zidentyfikować na podstawie analizy
informacji zebranych w poprzednim podrozdziale. Metodę
przeprowadzania analizy ustala zespół oceniający ryzyko
zawodowe.
Do identyfikacji zagrożeń można zastosować metodę
list kontrolnych, które mogą być opracowywane na przy-
kład z wykorzystaniem wykazów czynników szkodliwych
i/lub niebezpiecznych, zawartych w odpowiednich prze-
pisach i normach. W niektórych przypadkach może się
okazać potrzebne przyjęcie bardziej zaawansowanych
metod identyfikacji zagrożeń.
Na etapie identyfikacji przydatna jest przede wszystkim
dotychczasowa wiedza na temat zagrożeń występujących
13
na analizowanym stanowisku. W każdym przypadku
zaleca się sprawdzić, czy wszystkie zagrożenia zostały
zidentyfikowane i czy dostępne na ich temat informacje
(np. wyniki pomiarów i obliczeń wartości wielkości cha-
rakteryzujących zagrożenie) są wystarczające do oceny
ryzyka zawodowego.
II.6.
METODYKA OCENY
RYZYKA ZAWODOWEGO
Ocena ryzyka zawodowego obejmuje wyznaczenie
poziomu ryzyka i porównanie go z poziomem uzna-
nym za dopuszczalny. Nie ma tutaj stałych wzorców
odniesienia, tak jak ma to miejsce przy pomiarach
fizycznych. Nie można też zastosować typowych na-
rzędzi pomiarowych. Wyznaczanie poziomu ryzyka
wymaga ustalenia stałych kryteriów odniesienia i ich
odpowiedniego uporządkowania, a więc stworzenia
swoistej skali pomiarowej. Brak powszechnie przyjętej
i stosowanej skali jest dużym utrudnieniem dla wszyst-
kich, którzy chcą wyznaczyć poziom ryzyka w swoim
przedsiębiorstwie i porównać go z ryzykiem w innych
zakładach danej branży. Pewne jest, że prawdopodo-
bieństwo wystąpienia niebezpiecznych zdarzeń może
się zmieniać w zakresie od 0% do 100%. Prawdopodo-
bieństwo jednoprocentowe będzie już jednak znaczne.
Podobnie jest z ciężkością przewidywanych następstw
niebezpiecznych zdarzeń, która może zmieniać się tak-
że w szerokim zakresie. Zakres występującego ryzyka
dzieli się zwykle na kilka poziomów, z których każdy
należy opisać w jednoznaczny sposób.
W trakcie przeprowadzania oceny ryzyka zawodo-
wego przygotowujemy kartę oceny ryzyka dla danego
stanowiska. W karcie tej wymieniamy – w pierwszej
kolumnie – zagrożenie (niebezpieczny, szkodliwy
lub uciążliwy czynnik środowiska pracy). Możemy
podać także (w celu uściślenia) zdarzenie związane
z występowaniem tego czynnika, ale nie jest to ko-
nieczne, gdyż w tabeli dokumentującej ocenę ryzyka
(tabela XV, s. 42) podajemy w zasadzie tylko czynnik
środowiska pracy. W następnych kolumnach karty
wymieniamy m.in.: możliwe źródła zagrożenia, możliwe
skutki zagrożenia, oceniamy ryzyko przed korektą, wy-
mieniamy środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko,
ryzyko po korekcie.
Stopień Ciężkość następstw (C)
prawdopodobieństwa (P) 1. Mała (M) 2. Średnia (S) 3. Duża (D)
1. Mało
Małe (1) Małe (1) Średnie (2)
prawdopodobne (M)
2. Prawdopodobne (S) Małe (1) Średnie (2) Duże (3)
3. Wysoce
Średnie (2) Duże (3) Duże (3)
prawdopodobne (D)
Tabela I. Szacowanie ryzyka w skali trójstopniowej
według normy PN-N 18002:2000
14
Ryzyko zawodowe zawiera zwykle dwa najważniejsze
elementy:
1) stopień prawdopodobieństwa wystąpienia niebez-
piecznego zdarzenia (oznaczmy przez „P”);
2) ciężkość przewidywanych następstw tego niebezpiecz-
nego zdarzenia (oznaczmy przez „C”).
Ryzyko zawodowe stanowi więc funkcję tych dwu ele-
mentów: R = f(P,C). Przyjmuje się, że ryzyko zawodowe jest
iloczynem stopnia prawdopodobieństwa i przewidywanej
ciężkości następstw zdarzenia: R = P x C. Ocena ryzyka
zawodowego obejmuje wyznaczenie poziomu ryzyka
i porównanie go z poziomem uznanym za dopuszczalny.
Wartość tego wskaźnika decyduje o poziomie ryzyka i jed-
nocześnie o koniecznych środkach zaradczych.
W tym opracowaniu przedstawiono na przykładach
kilka metod oceny ryzyka: według PN-N 18002:2000,
Risk SCORE, PHA i MIL STD 882. W naszych zakładach
pracy najczęściej stosowane metody oceny ryzyka to
Risk SCORE oraz PN-N 18002:2000 i rzadziej – PHA.
W niniejszej pracy przedstawiono metodę opartą na
normie MIL STD 882 (nazwanej przez nas „Vademecum
Bezpieczeństwa” – VB). Zaletą tej metody jest – naszym
zdaniem – dość rozsądne oszacowanie stopni ryzyka
– zarówno „P”, jak i „C”. Wskaźniki ryzyka w poszcze-
gólnych kategoriach (duże, średnie, małe, bardzo małe)
są uszeregowane od ryzyka największego do najmniej-
szego. Priorytet przy ustalaniu kolejności wskaźników
nadano w tym opracowaniu przewidywanej ciężkości
następstw. Nazewnictwo poszczególnych stopni oceny
ryzyka dostosowano tutaj do używanego najczęściej
w naszym kraju.
Karty oceny ryzyka, które tutaj przedstawiono,
należy traktować wyłącznie jako przykładowe, gdyż
w każdym zakładzie pracy i na każdym stanowisku
występują specyficzne, zależne od wielu uwarunkowań,
zagrożenia.
II.7.
OCENA RYZYKA
WEDŁUG POLSKIEJ NORMY
PN-N 18002:2000
Ocena ryzyka zawodowego według Polskiej Normy
PN-N 18002:2000 jest metodą matrycową. Wykorzy-
stuje się dane zawarte w tabeli (tabela I lub II). Należy
dodać, że Polskie Normy, zgodnie z Ustawą o normalizacji
Stopień Ciężkość następstw (C)
prawdopodobieństwa (P) 1. Mała (M) 2. Średnia (S) 3. Duża (D)
1. Mało Bardzo
Małe (2) Średnie (3)
prawdopodobne (M) małe (1)
2. Prawdopodobne (S) Małe (2) Średnie (3) Duże (4)
3. Wysoce Bardzo
Średnie (3) Duże (4)
prawdopodobne (D) duże (5)
Tabela II. Szacowanie ryzyka w skali pięciostopniowej,
według normy PN-N 18002:2000
 Dopuszczalność ryzyka
Ryzyko zawodowe (R) Niezbędne działania
zawodowego
Jeżeli ryzyko zawodowe jest związane z pracą już wykonywaną, działania w celu
jego zmniejszenia należy podjąć natychmiast (np. przez zastosowanie środków
Duże Niedopuszczalne ochronnych). Planowana praca nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia
zagrożeń do poziomu akceptowalnego
Średnie Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka
zawodowego
Dopuszczalne
Małe Konieczne jest zapewnienie tego, by ryzyko zawodowe pozostało co najwyżej na
tym samym poziomie
Tabela III. Szacowanie ryzyka i określenie działań korygujących według normy PN-N 18002:2000

z dn. 12 września 2002 r. (Dz.U. nr 162/02, poz. 1386), są cza wartość NDS lub NDN. Ryzyko jest małe, jeśli parametr
stosowane dobrowolnie (art. 5, ust. 3). We wspomnianej charakteryzujący narażenie nie przekracza połowy warto-
normie zaleca się szacowanie ryzyka zawodowego w skali ści NDS lub NDN. Zależności te pokazuje tabela III.
trójstopniowej, zgodnie z zasadami przedstawionymi w ta- W przebiegu oceny ryzyka zawodowego najważniejsze
beli I. Wspomniana norma podaje także pięciostopniową czynności to:
skalę szacowania ryzyka zawodowego. – zebranie informacji i identyfikacja zagrożeń,
Przy oszacowaniu ryzyka przyjmuje się podane niżej – poinformowanie pracowników o występujących zagro-
kryteria: żeniach,
Stopień prawdopodobieństwa zaistnienia zdarzenia (P): – oszacowanie ryzyka zawodowego,
– mało prawdopodobne – to te następstwa zagrożeń, – ocena dopuszczalności ryzyka,
które nie powinny wystąpić podczas całej aktywności – zaplanowanie działań korygujących lub zapobiegaw-
zawodowej pracownika; czych,
– prawdopodobne – to te następstwa zagrożeń, które – realizacja zaplanowanych działań,
mogą wystąpić nie więcej niż kilkakrotnie podczas – okresowa kontrola ryzyka.
aktywności zawodowej pracownika;
– wysoce prawdopodobne – to te następstwa zagrożeń,
które mogą wystąpić wielokrotnie podczas aktywności II.8.
zawodowej pracownika. OCENA RYZYKA
Ciężkość szkodliwych następstw (C): WEDŁUG METODY RISK SCORE
– mała – urazy i choroby, które nie powodują długotrwa-
łych dolegliwości i absencji w pracy; Metoda Risk SCORE jest metodą wskaźnikową. W tej
– średnia – urazy i choroby, które powodują niewielkie, metodzie wartość ryzyka zawodowego określa iloczyn
ale długotrwałe lub nawracające dolegliwości i są trzech parametrów. Wzór określający wartość ryzyka ma
związane z krótkimi okresami absencji; następującą postać:
– duża – urazy i choroby, które powodują ciężkie i stałe R=S x E x P
dolegliwości lub śmierć. gdzie:
Ważnym dodatkowym źródłem informacji dotyczącej S – potencjalne skutki zdarzenia,
oceny ryzyka zawodowego są wymagania określone w obo- E – ekspozycja na zagrożenie,
wiązujących przepisach i normach technicznych, a także P – prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia.
opinie pracowników obsługujących dane stanowisko. Po
oszacowaniu ryzyka należy ocenić jego dopuszczalność Wartość S Szacowanie straty Straty ludzkie
i określić niezbędne działania, potrzebne do usunięcia 100 Poważna katastrofa Wiele ofiar śmiertelnych
zagrożeń (tabela II) 40 Katastrofa Kilka ofiar śmiertelnych
Tam, gdzie jest to możliwe, zaleca się oszacowanie 15 Bardzo duża Jedna ofiara śmiertelna
ryzyka zawodowego na podstawie wielkości charakteryzu- 7 Duża Ciężkie uszkodzenie ciała

jących narażenie: NDS (najwyższe dopuszczalne stężenie) 3 Średnia Absencja

1 Mała Udzielenie pierwszej pomocy
lub NDN (najwyższe dopuszczalne natężenie). Pomiarów
Tabela V. Potencjalne skutki zdarzenia
tych parametrów dokonują zwykle wyspecjalizowane
jednostki (np. stacje SANEPID-u). Ryzyko przyjmujemy za
Wartość E Charakterystyka
duże, jeżeli parametr charakteryzujący narażenie przekra-
10 Stała
6 Częsta (codziennie)
Wartość wielkości Oszacowanie ryzyka
charakteryzującej narażenie (N) zawodowego (R) 3 Sporadyczna (raz w tygodniu)
N > Nmax Duże 2 Okazjonalna (raz w miesiącu)
Nmax ≥ N ≥ 0,5 Nmax Średnie 1 Minimalna (kilka razy rocznie)
N < 0,5 Nmax Małe 0,5 Znikoma (raz do roku)
Tabela IV. Szacowanie ryzyka zawodowego na podstawie wartości wielkości Tabela VI. Ekspozycja na zagrożenie
charakteryzujących narażenie. Nmax – wartość dopuszczalna NDS lub NDN

15
 Wartość P Opis Szansa w % – 4-9 oznacza akceptowalny poziom ryzyka, przy jedno-
50 czesnym podjęciu działań mających na celu poprawę
10 Bardzo prawdopodobne (1 na 2) stanu bezpieczeństwa (ryzyko średnie – S);
10
6 Całkiem możliwe (1 na 10) – 10-25 (36) oznacza nieakceptowalny poziom ryzyka,
Mało prawdopodobne, 1 co wymusza natychmiastową poprawę stanu bezpie-
3 ale możliwe (1 na 100) czeństwa (ryzyko duże – D).
0,1
1 Tylko sporadycznie możliwe (1 na 1000) Stopnie oceny i szacowanie ryzyka opisano w tabe-
0,01 lach IX i X (według metody PHA).
0,5 Możliwe do pomyślenia (1 na 10 000)
0,001
0,2 Praktycznie niemożliwe (1 na 100 000)
0,1 Tylko teoretycznie możliwe 0,0001 II.10.
(1 na 1 000 000) OCENA RYZYKA
Tabela VII. Prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia
OPARTA NA NORMIE MIL STD 882
Kategorie Dopuszczal- Niezbędne
– SYSTEMS SAFETY MANUAL
Wartość [R]
ryzyka ność ryzyka działania – NAZWANEJ TUTAJ
Bardzo
małe R<20
Wskazana kon-
trola
„VADEMECUM BEZPIECZEŃSTWA” (VB)
Dopuszczal- Potrzebna kon- Ciężkość przewidywanych następstw norma MIL STD 882
Małe 20≤R<70 ne trola
podaje w czterech stopniach, przewidując następujące
Potrzebna po-
Średnie 70≤R<200 prawa określenia stopnia ciężkości następstw:
Potrzebna 1) duże – bardzo ciężkie wypadki lub zachorowania, po-
Duże 200≤R<400 natychmiastowa wodujące niezdolność do pracy dłuższą niż 16 tygodni
Niedopusz- poprawa
czalne lub śmierć;
Wskazane wstrzy-
Bardzo duże R≥400 manie pracy 2) średnie – wypadki lub zachorowania powodujące
Tabela VIII. Wartość ryzyka niezdolność do pracy od 2 tygodni do 16 tygodni;
3) małe – wypadki lub zachorowania powodujące nie-
Metoda Risk SCORE została opracowana w Stanach zdolność do pracy od 1 tygodnia do 2 tygodni.
Zjednoczonych na potrzeby marynarki. Stopień ekspo- 4) bardzo małe – wypadki i zachorowania, których wyni-
zycji E = 10 może więc występować tylko wtedy, gdy kiem jest niezdolność do pracy krótsza niż tydzień.
osoba jest w sposób ciągły narażona na zagrożenie, np. Według normy MIL STD 882 Systems Safety Manual
na wypadnięcie za burtę statku (okrętu) lub utonięcie ustala się następujące poziomy prawdopodobieństwa:
w wyniku zatopienia się statku (okrętu). W zakładach 1) bardzo duże – prawdopodobieństwo większe niż
pracy ten stopień ekspozycji praktycznie nie występuje. 1/100;
W Stanach Zjednoczonych oprócz szkód, które ponoszą 2) duże – prawdopodobieństwo od 1/100 do 1/10 000;
ludzie, w większym niż u nas stopniu uwzględnia się 3) średnie – prawdopodobieństwo od 1/10 000 do
straty materialne związane z wypadkami przy pracy. 1/100 000;
W parametrze dotyczącym szacowania skutków zdarzenia 4) małe – prawdopodobieństwo od 1/100 000 do
straty podawane są w dolarach amerykańskich (u nas 1/1 000 000;
w przeliczeniu na złotówki). 5) bardzo małe – prawdopodobieństwo mniejsze niż
1/1 000 000.
Liczba przyjmowanych stopni prawdopodobieństwa
II.9. występowania następstw zagrożeń i ich ciężkości i opis
OCENA RYZYKA ustalający zakres zdarzeń, których one dotyczą, jest sprawą
WEDŁUG METODY PHA umowną. Dyrektywa Ramowa 391/89 powołuje się tutaj
na prawo krajowe i praktykę.
Ocena ryzyka zawodowego na podstawie metody Norma MIL STD 882 dzieli przewidywane prawdopodo-
Wstępnej Analizy Zagrożeń – PHA (Preliminaty Hazard bieństwo wystąpienia szkodliwych zdarzeń na pięć kategorii
Analysis) – polega na zidentyfikowaniu zagrożeń i sy- (stopni), natomiast ciężkość następstw – na cztery. Na ich
tuacji niebezpiecznych, określeniu wartości ryzyka, podstawie wyznacza się wskaźnik ryzyka (tabela. XI). Na
a następnie zaprojektowaniu oraz wdrożeniu działań podstawie ustalonego wskaźnika ryzyka ustala się ryzyko
korygujących. zawodowe. Kryteria oceny tego ryzyka podaje tabela XII. Za-
Ryzyko zawodowe jest iloczynem dwu parametrów: letą tej metody, jak już wspomniano, jest m.in. to, że w każdej
R = S x P. Wyniki oceny ryzyka zawodowego w metodzie kategorii ryzyka występuje kilka jego wskaźników, począwszy
PHA odczytujemy następująco: od najwyższego do najniższego. Przy ustalaniu kolejności
– 1-3 oznacza akceptowalny poziom ryzyka, przy jedno- wskaźników ryzyka w poszczególnych kategoriach priorytet
czesnym jego monitoringu (ryzyko małe – M); nadano w tej pracy przewidywanej ciężkości następstw.

16
 Poziom Stopień szkód – S Prawdopodobieństwo – P
1. Znikome urazy, lekkie szkody Bardzo nieprawdopodobne
2. Lekkie uszkodzenia, wymierne szkody Mało prawdopodobne, zdarzające się raz na 10 lat
3. Ciężkie uszkodzenia ciała, znaczne szkody Doraźne wydarzenie (np. raz w roku)
4. Pojedyncze wypadki śmiertelne, ciężkie szkody Dosyć częste wydarzenia (np. raz w miesiącu)
Zbiorowe wypadki śmiertelne, szkody na bardzo dużą skalę na
5. Częste, regularne wydarzenie (np. raz w tygodniu)
terenie zakładu
Zbiorowe wypadki śmiertelne, szkody na dużą skalę poza
6. Duże prawdopodobieństwo wydarzenia
terenem zakładu
Tabela IX. Stopnie oceny ryzyka w metodzie PHA

P – prawdopodobieństwo szkód
Poziom 1 2 3 4 5 6
1 1 2 3 4 5 6
2 2 4 6 8 10 12
S 3 3 6 9 12 15 18
– stopień
szkód 4 4 8 12 16 20 24
5 5 10 15 20 25 30
6 6 12 18 24 30 36
Tabela X. Szacowanie ryzyka wg metody PHA

Przewidywana ciężkość następstw

Przewidywane prawdopodobieństwo 1 2 3 4
Duża (D) Średnia (S) Mała (M) Bardzo mała (BM)
A) Bardzo duże (BD) 1A 2A 3A 4A
B) Duże (D) 1B 2B 3B 4B
C) Średnie (S) 1C 2C 3C 4C
D) Małe (M) 1D 2D 3D 4D
E) Bardzo małe (BM) 1E 2E 3E 4E
Tabela XI. Wskaźniki oceny ryzyka według MIL STD 882

Wskaźnik ryzyka Ryzyko Proponowane kryteria oceny

1A, 1B, 1C, 2A, 2B, 3A Duże (D) Niedopuszczalne
Niepożądane, warunkowo akceptowalne – podjąć działania naprawcze
1D, 2C, 2D, 3B, 3C Średnie (S) i zaostrzyć procedury kontrolne
1E, 2E, 3D, 3E, 4A, 4B Małe (M) Dopuszczalne, akceptowalne przy stałej kontroli
4C, 4D, 4E Bardzo małe (BM) Dopuszczalne, akceptowalne przy dorywczej kontroli
Tabela XII. Kryteria oceny ryzyka według MIL STD 882 (tutaj – „Vademecum Bezpieczeństwa” – VB)

17
 III
Wymagania dotyczące
pomieszczeń i stanowisk pracy
Pomieszczenia pracy i ich wyposażenie powinny zapew-
niać pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki
pracy. Przede wszystkim w pomieszczeniach pracy należy
zapewnić oświetlenie naturalne i sztuczne, odpowiednią
temperaturę, wymianę powietrza oraz zabezpieczenie
przed wilgocią, niekorzystnymi warunkami cieplnymi
i nasłonecznieniem, drganiami oraz innymi czynnikami
szkodliwymi dla zdrowia i uciążliwościami.
W pomieszczeniach pracy, w których występują czyn-
niki szkodliwe dla zdrowia (wysoka temperatura, hałas,
drgania, promieniowanie, gazy, pyły, pary itp.), powinny być
zastosowane rozwiązania techniczne uniemożliwiające
przedostawanie się tych czynników do innych pomieszczeń
pracy oraz do pomieszczeń higieniczno-sanitarnych.
Ściany i sufity pomieszczeń pracy, w których wydzielają
się substancje szkodliwe dla zdrowia pracowników lub
pyły niebezpieczne pod względem wybuchowym, powinny
mieć pokrycie ochronne, zabezpieczające przed adsorpcją
i gromadzeniem się pyłu, oraz powinny być przystosowane
do łatwego czyszczenia lub zmywania.
Jeżeli ze względu na rodzaj wykonywanych robót lub rodzaj
stosowanych urządzeń może zachodzić niebezpieczeństwo
wybuchu, stropy, dachy i ściany pomieszczeń pracy powinny
być wykonane zgodnie z wymaganiami bezpieczeństwa dla
tego rodzaju robót lub znajdujących się tam urządzeń oraz
zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi.
W pomieszczeniach oraz na drogach znajdujących się
w obiektach budowlanych podłogi powinny być równe,
nieśliskie, niepylące i odporne na ścieranie oraz nacisk,
a także powinny być przystosowane do łatwego utrzyma-
nia w czystości.
W pomieszczeniach, w których mogą wystąpić mie-
szaniny wybuchowe palnych par, pyłów lub gazów z po-
wietrzem, powierzchnie podłóg powinny być wykonane
z materiału nie powodującego iskrzenia mechanicznego
lub wyładowań elektrostatycznych.
Jeżeli podłoga jest wykonana z materiału będącego
dobrym przewodnikiem ciepła lub jeżeli przy wykonywaniu
pracy występuje jej zamoczenie, w przejściach oraz w miej-
scach przeznaczonych do stania i siedzenia powinny znajdo-
wać się podesty izolujące od zimna lub wilgoci albo powinny
być stosowane inne środki izolujące. Podesty muszą być
20
stabilne, wytrzymałe, zabezpieczające przed poślizgiem
i potknięciem się oraz łatwe do utrzymania w czystości.
Powierzchnia i wysokość pomieszczeń pracy powinny
zapewniać spełnienie wymagań bezpieczeństwa i higie-
ny pracy, z uwzględnieniem rodzaju wykonywanej pracy,
stosowanych technologii oraz czasu przebywania pracow-
ników w tych pomieszczeniach.
Na każdego z pracowników jednocześnie zatrudnio-
nych w pomieszczeniach stałej pracy powinno przypa-
dać co najmniej 13 m3 wolnej objętości pomieszczenia
oraz co najmniej 2 m2 wolnej powierzchni podłogi (nie
zajętej przez urządzenia techniczne, sprzęt itp.).
Wysokość pomieszczenia stałej pracy nie może być
mniejsza niż:
– 3 m w świetle – jeżeli w pomieszczeniu nie występują
czynniki szkodliwe dla zdrowia;
– 3,3 m w świetle – jeżeli w pomieszczeniu prowa-
dzone są prace mogące powodować występowanie
substancji szkodliwych dla zdrowia.
Wysokość podana wyżej może być zmniejszona do:
– 2,5 m w świetle:
• jeżeli w pomieszczeniu zatrudnionych jest nie
więcej niż 4 pracowników, a na każdego z nich
przypada co najmniej po 15 m3 wolnej objętości
pomieszczenia;
• w pomieszczeniu usługowym lub produkcyjnym
drobnej wytwórczości, mieszczącym się w budyn-
ku mieszkalnym, jeżeli przy wykonywanych pra-
cach nie występują pyły lub substancje szkodliwe
dla zdrowia, hałas nie przekracza dopuszczalnych
wartości poziomu dźwięku w budynkach miesz-
kalnych, określonych w Polskich Normach, a na
jednego pracownika przypada co najmniej 15 m3
wolnej objętości pomieszczenia;
– 2,2 m w świetle – w dyżurce, portierni, kantorze,
kiosku ulicznym, dworcowym i innym oraz w po-
mieszczeniu usytuowanym na antresoli otwartej do
większego pomieszczenia.
Wysokość pomieszczenia czasowej pracy nie może
być mniejsza niż:
– 2,2 m w świetle – jeżeli w pomieszczeniu nie wystę-
pują czynniki szkodliwe dla zdrowia;
– 2,5 m w świetle – jeżeli w pomieszczeniu prowa-
dzone są prace mogące powodować występowanie
substancji szkodliwych dla zdrowia.
W pomieszczeniu o stropie pochyłym omówione
wymagania stosuje się do średniej wysokości pomiesz-
czenia, przy czym w najniższym miejscu wysokość
pomieszczenia nie może być mniejsza w świetle niż
1,9 m (licząc od poziomu podłogi do najniżej położonej
części konstrukcyjnej sufitu).
Do pomieszczeń i stanowisk pracy położonych na
różnych poziomach powinny prowadzić bezpieczne doj-
ścia stałymi schodami lub pochylniami. Nawierzchnie
schodów, pomostów i pochylni nie powinny być śliskie,
a w miejscach, w których może występować zaleganie
pyłów, powinny być ażurowe. Zamocowane na stałe
drabiny lub klamry mogą być stosowane jako dojścia
dodatkowe oprócz schodów, a zamiast schodów – tylko
w wyjątkowych przypadkach uzasadnionych względami
użytkowymi lub gdy nie ma technicznych możliwości ich
zastosowania. Pomiędzy pomieszczeniami nie należy
wykonywać progów, chyba że warunki techniczne wyma-
gają ich zastosowania. W takich przypadkach należy je
oznaczyć w widoczny sposób.
W pomieszczeniach stałej pracy należy zapewnić
oświetlenie dzienne, chyba że jest to niemożliwe lub nie-
wskazane ze względu na technologię produkcji, a na sto-
sowanie oświetlenia wyłącznie elektrycznego pracodawca
uzyskał zgodę właściwego państwowego wojewódzkiego
inspektora sanitarnego wydaną w porozumieniu z okrę-
gowym inspektorem pracy.
Oświetlenie dzienne na poszczególnych stanowiskach
pracy powinno być dostosowane do rodzaju wykony-
wanych prac i wymaganej dokładności oraz spełniać
wymagania określone w Polskiej Normie. Niezależnie od
oświetlenia dziennego w pomieszczeniach pracy należy
zapewnić oświetlenie elektryczne o parametrach zgod-
nych z Polskimi Normami.
Stosunek wartości średnich natężenia oświetlenia
w pomieszczeniach sąsiadujących ze sobą, przez które
odbywa się komunikacja wewnętrzna, nie powinien być
większy niż 5:1. Stosunek powierzchni okien do po-
wierzchni podłogi nie powinien być mniejszy niż 1:8.
Przy wyjściu z pomieszczeń, w których ze względów
technologicznych praca jest wykonywana w ciemności
(np. ciemnie optyczne), powinny być zapewnione warunki
umożliwiające stopniową adaptację wzroku. W pomiesz-
czeniach i miejscach pracy, w których w razie awarii
oświetlenia mogą wystąpić zagrożenia dla życia lub zdro-
wia pracowników, należy zapewnić oświetlenie awaryjne
o odpowiednim natężeniu, zgodnie z Polską Normą.
W pomieszczeniach pracy należy zapewnić tempera-
turę odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy (metod
pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wyko-
nania), nie niższą niż 14°C (287 K), chyba że względy
technologiczne na to nie pozwalają. W pomieszcze-
niach pracy, w których jest wykonywana lekka praca
fizyczna, i w pomieszczeniach biurowych temperatura
nie może być niższa niż 18°C (291 K).
Pomieszczenia i stanowiska pracy powinny być za-
bezpieczone przed niekontrolowaną emisją ciepła na
drodze promieniowania, przewodzenia i konwekcji oraz
przed napływem chłodnego powietrza z zewnątrz. W po-
mieszczeniach pracy powinna być zapewniona wymiana
powietrza wynikająca z potrzeb użytkowych i funkcji tych
pomieszczeń, bilansu ciepła i wilgotności oraz zanieczysz-
czeń stałych i gazowych. Niezbędna wymiana powietrza
w pomieszczeniach pracy, w których wydzielają się sub-
stancje szkodliwe dla zdrowia, powinna zapewnić czystość
powietrza co najmniej w granicach nie przekraczających
wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń tych sub-
stancji, przy czym:
– jeżeli w pomieszczeniu wydzielają się dwie lub więcej
substancji szkodliwych, a działanie każdej z nich na or-
ganizm jest inne i niezależne od działania pozostałych
substancji, wymiana powinna zapewnić co najmniej
ilość powietrza niezbędną do rozcieńczenia stężenia
tej substancji, która wymaga największej objętości
powietrza do rozcieńczenia do wartości najwyższego
dopuszczalnego stężenia;
– jeżeli w pomieszczeniu wydzielają się dwie lub więcej
substancji szkodliwych, a ich działanie na organizm
jest analogiczne, lub gdy jednoczesne ich występo-
wanie wzmaga działanie poszczególnych substancji,
wymiana powinna zapewnić co najmniej ilość po-
wietrza równą sumie jego objętości potrzebnych do
rozcieńczenia stężenia każdej z tych substancji do
wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia.
W nieklimatyzowanych pomieszczeniach pracy powin-
na być zapewniona stała wymiana powietrza nie mniejsza
niż 0,5-krotna w ciągu godziny. Za stałą wymianę nie
uważa się wymiany uzyskiwanej wyłącznie na drodze wen-
tylacji mechanicznej. Wymagania dotyczące parametrów
powietrza w pomieszczeniach pracy określają odrębne
przepisy i Polskie Normy.
Odległość do ustępów nie powinna być większa
niż 75 m od stanowiska pracy. Odległość ta może być
większa jedynie dla pracowników pracujących stale
na otwartej przestrzeni, lecz nie powinna przekraczać
125 m od najdalszego stanowiska pracy. Dla osób
niepełnosprawnych nie powinna ona przekraczać
50 m.
Na każdych dziesięciu pracowników najliczniejszej
zmiany w umywalni powinna przypadać co najmniej jed-
na umywalka indywidualna, a przy pracach brudzących
i w kontakcie z substancjami szkodliwymi lub zakaź-
nymi – co najmniej jedna umywalka na każdych pięciu
pracowników – lecz nie mniej niż jedna przy mniejszej
liczbie zatrudnionych. W przypadku zastosowania
umywalek szeregowych do mycia zbiorowego (np. na
placach budowy) powinno przypadać co najmniej jedno
stanowisko do mycia (zawór czerpalny wody) na każdych
pięciu pracowników jednocześnie zatrudnionych.
21
 Na każdych trzydziestu mężczyzn lub na każde
dwadzieścia kobiet jednocześnie zatrudnionych przy
pracach biurowych lub w warunkach zbliżonych do tych
prac powinna przypadać co najmniej jedna umywalka,
lecz nie mniej niż jedna umywalka przy mniejszej licz-
bie zatrudnionych. Umywalki powinny być instalowane
w pomieszczeniach ustępów lub w ich przedsionkach
izolacyjnych.
Na każdych trzydziestu mężczyzn zatrudnionych
na jednej zmianie powinna przypadać co najmniej
jedna miska ustępowa i jeden pisuar, lecz nie mniej
niż jedna miska i jeden pisuar przy mniejszej liczbie
zatrudnionych. Na każde dwadzieścia kobiet zatrud-
nionych na jednej zmianie powinna przypadać jedna
miska ustępowa, lecz nie mniej niż jedna miska przy
mniejszej liczbie zatrudnionych.
Pracodawca zatrudniający powyżej dwudziestu
pracowników na jednej zmianie powinien zapewnić
pracownikom pomieszczenie do spożywania posiłków
– jadalnię. Nie dotyczy to zakładów pracy, w których
wykonywane są prace wyłącznie o charakterze biuro-
wym. Obowiązek wydzielenia jadalni dotyczy również
pracodawców zatrudniających dwudziestu i mniej pra-
cowników, jeżeli narażeni są na kontakt ze środkami
chemicznymi lub promieniotwórczymi, materiałami
biologicznie zakaźnymi albo przy pracach szczególnie
brudzących. W jadalni należy umieścić w widocznych
miejscach napisy lub znaki informujące o zakazie pa-
lenia tytoniu.
Stanowiska pracy powinny być urządzone stosow-
nie do rodzaju wykonywanych na nich czynności oraz
psychofizycznych właściwości pracowników, przy czym
wymiary wolnej (nie zajętej przez urządzenia) powierzch-
ni stanowiska pracy powinny zapewnić pracownikom
swobodę ruchu wystarczającą do wykonywania pracy
w sposób bezpieczny, z uwzględnieniem wymagań
ergonomii.
Stanowiska pracy, na których występuje ryzyko poża-
ru, wybuchu, upadku lub wyrzucenia przedmiotów albo
wydzielenia się substancji szkodliwych dla zdrowia lub
niebezpiecznych, powinny być zaopatrzone w urządzenia
ochronne, zapewniające ochronę pracowników przed
skutkami tego ryzyka.
Stanowiska pracy, na których wykonywane prace po-
wodują występowanie czynników szkodliwych dla zdrowia
lub niebezpiecznych, powinny być usytuowane i zorganizo-
wane w taki sposób, aby pracownicy zatrudnieni na innych
stanowiskach nie byli narażeni na te czynniki.
Na stanowiskach pracy należy zapewnić wynikającą
z technologii powierzchnię oraz odpowiednie urządzenia
pomocnicze przeznaczone na składowanie materiałów,
wyrobów, przyrządów, narzędzi i odpadów.
Na stanowiskach pracy nie wolno przechowywać
surowców, gotowych wyrobów, materiałów pomocni-
czych i odpadów w ilościach większych od wynikających
z potrzeb technologicznych, umożliwiających utrzymanie
22
ciągłości pracy na danej zmianie. Odpady produkcyjne
powinny być sukcesywnie usuwane.
Szmaty, tampony, trociny itp. materiały, nasycone lub
zanieczyszczone substancjami łatwo zapalnymi, utleniają-
cymi się lub szkodliwymi dla zdrowia albo wydzielającymi
uciążliwe zapachy, należy przechowywać w zamkniętych
naczyniach z materiału niepalnego oraz co najmniej raz
na dobę usuwać z pomieszczeń pracy i niszczyć w sposób
określony w instrukcjach.
Do każdego stanowiska pracy powinno być zapew-
nione bezpieczne i wygodne dojście, przy czym jego
wysokość na całej długości nie powinna być mniejsza
w świetle niż 2 m. W przypadkach uzasadnionych
względami konstrukcyjnymi maszyn i innych urządzeń
technicznych dopuszcza się zmniejszenie wysokości
dojścia do 1,8 m przy jego odpowiednim zabezpiecze-
niu i oznakowaniu znakami bezpieczeństwa zgodnymi
z Polską Normą.
Przejścia między maszynami a innymi urządzeniami
lub ścianami przeznaczone tylko do obsługi tych urzą-
dzeń powinny mieć szerokość co najmniej 0,75 m; jeżeli
w przejściach tych odbywa się ruch dwukierunkowy,
szerokość ich powinna wynosić co najmniej 1 m.
Pracodawca zatrudniający pracowników niepełno-
sprawnych powinien zapewnić dostosowanie stanowisk
pracy oraz dojść do nich do potrzeb i możliwości tych pra-
cowników, wynikających ze zmniejszonej sprawności.
Przy wykonywaniu pracy nie wymagającej stale po-
zycji stojącej należy zapewnić pracownikom możliwość
siedzenia. Przy wykonywaniu pracy wymagającej stale
pozycji stojącej lub chodzenia należy zapewnić pracow-
nikom możliwość odpoczynku w pobliżu miejsca pracy
w pozycji siedzącej.
W określonych przypadkach pracodawca powinien tak-
że zapewnić pracownikom pomieszczenia przeznaczone
do wypoczynku. Dotyczy to głównie sytuacji, w których są
one niezbędne ze względu na bezpieczeństwo i zdrowie
pracowników (wymóg zapewnienia takich pomieszczeń
określony jest w Dyrektywie Wspólnot Europejskich
89/654/EWG), szczególnie wtedy, gdy:
– wykonywana praca wymaga stosowania indywidual-
nych środków ochrony układu oddechowego;
– prace okresowe, w szczególności montażowe, konser-
wacyjne i remontowe, są wykonywane przez pracow-
ników w pomieszczeniach ciasnych lub niskich, nie
spełniających wymagań określonych w rozporządzeniu
dla pomieszczeń stałej pracy (dotyczących minimalnej
wysokości, powierzchni i objętości pomieszczenia);
– praca wykonywana jest w pomieszczeniach, w których
temperatura spowodowana procesami technologicz-
nymi jest stale wyższa niż 30°C (303 K).
Pomieszczenia przeznaczone do wypoczynku powinny
być wyposażone w stoły oraz krzesła z oparciami, speł-
niające wymagania ergonomii. Liczba miejsc siedzących
powinna być nie mniejsza niż jedno miejsce na pięciu pra-
cowników korzystających z pomieszczenia, zatrudnionych
na najliczniejszej zmianie. Odległość od najdalszego
stanowiska pracy do pomieszczenia przeznaczonego do
wypoczynku nie powinna przekraczać 75 m.
W pomieszczeniach przeznaczonych do wypoczynku
należy zapewnić przynajmniej dwukrotną wymianę po-
wietrza w ciągu godziny.
Pomieszczenia do wypoczynku dla pracowników
wykonujących prace w pomieszczeniach, w których tem-
peratura spowodowana procesami technologicznymi jest
stale wyższa niż 30°C, powinny być klimatyzowane (nie
dotyczy to pomieszczeń przeznaczonych do wypoczynku
dla pracowników zatrudnionych w podziemnych zakładach
górniczych). Jako pomieszczenia przeznaczone do wypo-
czynku mogą być wykorzystane jadalnie, o ile spełniają
wymagania określone wcześniej.
Pracownikom zatrudnionym w warunkach, o których
mowa wyżej (przy których pracodawca powinien zapewnić
pomieszczenia do wypoczynku), należy stworzyć moż-
liwość umycia ciała – szczególnie w ciepłej porze roku
– poprzez umieszczenie w pobliżu pomieszczeń pracy
natrysków ręcznych na giętkich przewodach, z doprowa-
dzeniem zimnej i ciepłej wody.
23
 IV
Organizacja stanowisk pracy
IV.1.
UWAGI OGÓLNE
Wyposażenie stanowiska roboczego powinno być przygotowa-
ne w taki sposób, aby pracownik nie był zmuszony do wyko-
nywania zbędnych ruchów. W przypadku obsługi obrabiarki,
np. tokarki, przedmiot do obróbki, który tokarz obejmuje lewą
ręką, powinien znajdować się z lewej strony tokarki. Natomiast
przedmioty, którymi tokarz często posługuje się w pracy, np.
narzędzia pomiarowe, klucze itp., powinny znajdować się w za-
sięgu jego prawej ręki. Szafkę narzędziową należy więc ustawić
z prawej strony. Przedmioty i narzędzia używane najczęściej
powinny znajdować się najbliżej, natomiast te używane rza-
dziej mogą być położone nieco dalej. Po prawej stronie powin-
no być także miejsce na gotowe elementy oraz odpadki. Na
stanowisku pracy należy unikać obciążeń statycznych, które
są znacznie groźniejsze od obciążeń dynamicznych.
W organizacji stanowiska pracy, obok temperatury
i innych parametrów, ważną rolę odgrywa poziom hałasu
i oświetlenie.
Hałas i oświetlenie
Pomiaru hałasu należy dokonywać:
– na stanowiskach pracy w przemyśle, wewnątrz środ-
ków transportowych itd.;
– w pomieszczeniach budynków, na miejscach pasaże-
rów wewnątrz środków transportu itd.;
– na zewnątrz budynków w miejscach wypoczynku itd.
Wyniki pomiarów można wykorzystywać:
– do ogólnej informacji o warunkach akustycznych;
– do porównania zmierzonych wartości parametru
hałasu z wartościami dopuszczalnymi określonymi
w normach sanitarnych, Polskich Normach i innej
dokumentacji normatywno-technicznej;
– do oceny efektywności planowanych i zrealizowanych
przedsięwzięć zmniejszających hałas w pomieszcze-
niach i środowisku.
W wyniku pomiarów powinny być określone podsta-
wowe parametry akustyczne niezbędne do oceny hała-
su. Dopuszcza się także określenie innych dodatkowych
parametrów hałasu i warunków akustycznych.
Parametry akustyczne hałasu w miejscach przeby-
wania ludzi to:
– poziom dźwięku A, zmierzony zgodnie z zadaną meto-
dą pomiaru;
– poziom ciśnienia akustycznego;
– rozkład poziomu dźwięku A w czasie i przestrzeni,
jeżeli jest to potrzebne;
– równoważne poziomy dźwięku A dla hałasów nie ustalo-
nych w przedziałach czasowych określonych w Polskich

1 1

2 2
3 3
6 5
4
1. Obrabiarka
2. Miejsce na półwyroby
3. Miejsce na klucze 5 1. Prasa
4
4. Miejsce na wyroby gotowe 2. Stół na półwyroby
5. Pojemnik na odpadki 3. Pojemnik na wyroby (wytłoczki)
6. Miejsce dla obsługującego maszynę 4. Pojemnik na odpadki
Rys. 2. Przykładowa organizacja stanowiska roboczego 5. Miejsce dla pracownika
obróbki skrawaniem (np. tokarza) Rys. 3. Przykładowa organizacja stanowiska roboczego przy prasie

26
 Normach dla poszczególnych rodzajów maszyn i środo-
wiska; dopuszcza się dodatkowo określenie poziomu
równoważnego według innych wzorów.
Definicje:
– hałas ustalony – jest to hałas, którego poziom dźwięku
A mierzony w określonym miejscu zmienia się podczas
obserwacji nie więcej niż o 5 dB;
– hałas nie ustalony – jest to hałas, którego poziom
dźwięku A mierzony w określonym miejscu zmienia
się podczas obserwacji więcej niż o 5 dB;
– hałas impulsowy – jest to hałas składający się z jed-
nego lub wielu zdarzeń dźwiękowych, każde o czasie
trwania mniejszym niż 1 s;
– poziom ciśnienia akustycznego L, w dB – jest okre-
ślony wzorem:
2
§ p ·
L 10 lg¨¨ ¸¸ 
© p0 ¹
gdzie:
p – ciśnienie akustyczne (Pa),
p0 = 20 μPa – ciśnienie akustyczne odniesienia;
– poziom dźwięku A, LA, w dB – jest to poziom ciśnienia
akustycznego skorygowany według charakterystyki
częstotliwościowej A;
– poziom dźwięku C, Lc, w dB – jest to poziom ciśnienia
akustycznego skorygowany według charakterystyki
częstotliwościowej C;
– maksymalny poziom dźwięku A, LA max, w dB – jest to
maksymalna wartość skuteczna poziomu dźwięku A,
występująca w czasie obserwacji;
– szczytowy poziom dźwięku C, Lcpeak, w dB – jest
to maksymalna wartość chwilowa poziomu dźwię-
ku C występująca w czasie obserwacji.
Dopuszczalne wartości hałasu ze względu na ochro-
nę słuchu obowiązujące jednocześnie:
– Poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzin-
nego dnia pracy nie powinien przekraczać 85 dB,
a odpowiadająca mu ekspozycja dzienna nie może
być wyższa niż 3,64 x 103 Pa2 x s.
– W przypadku hałasu oddziałującego na organizm
człowieka w sposób nierównomierny w poszczególnych
dniach tygodnia poziom ekspozycji na hałas odnie-
siony do tygodnia pracy nie powinien przekraczać
85 dB, a odpowiadająca mu ekspozycja tygodniowa
nie powinna przekraczać 18,2 x 103 Pa2 x s.
– Maksymalny poziom dźwięku A nie powinien przekra-
czać wartości 115 dB.
– Szczytowy poziom dźwięku C nie powinien przekraczać
135 dB.
Wartość progu działania w przypadku hałasu dla
poziomu ekspozycji odniesionego do 8-godzinnego do-
bowego wymiaru czasu pracy lub poziomu ekspozycji na
hałas odniesionego do tygodnia pracy wynosi 80 dB.
Dopuszczalne wartości hałasu, ze względu na moż-
liwość realizacji przez pracownika jego podstawowych
zadań, obowiązujące jednocześnie, są następujące:
– W kabinach bezpośredniego sterowania bez łączno-
ści telefonicznej, w laboratoriach ze źródłami hała-
su, w pomieszczeniach z maszynami i urządzeniami
liczącymi, maszynami do pisania, dalekopisami
i w innych pomieszczeniach o podobnym przezna-
czeniu: 75 dB.

Lp. Rodzaj wnętrz, zadania lub czynności Em [lx] UGRL Ra Uwagi

1. Kucie swobodne 200 25 60
2. Kucie matrycowe 300 25 60
3. Spawanie 300 25 60
4. Zgrubna i średnia obróbka mechaniczna; tolerancja obróbki ≥ 0,1 mm 300 22 60
5. Precyzyjna obróbka mechaniczna, szlifowanie; tolerancja obróbki < 0,1 mm 500 19 60
6. Trasowanie, kontrola 750 19 60
7. Produkcja narzędzi, wyrób sprzętu do skrawania 750 19 60
Montaż:
– zgrubny, 200 25 80
8. – średni, 300 25 80
– dokładny, 500 22 80
– precyzyjny 750 19 80
9. Przygotowanie powierzchni, malowanie 750 25 80
Wyrób narzędzi, wzorników, szablonów, przyrządów do obróbki, mechanika
10. 1000 19 80
precyzyjna, mikromechanika
11. Segregowanie, kopiowanie dokumentów 300 19 80
Pisanie ręczne, pisanie na maszynie, czytanie i obsługiwanie klawiatury
12. 500 19 80
komputera, przetwarzanie danych
13. Kreślenie 750 16 80
14. Stanowiska projektowania wspomagane komputerowo 500 19 80
Zaleca się
15. Sale posiedzeń i konferencyjne 500 19 80 oświetlenie
regulowane
Tabela XIII. Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Miejsca pracy we wnętrzach (dodatkowe informacje podano w załącznikach na s. 169-171)
Objaśnienia: Em – natężenie oświetlenia; UGRL – ujednolicona ocena olśnienia, w skład której wchodzi m.in. luminancja tła, luminancja świecących części oprawy
świetlnej, położenie oprawy względem wzroku; Ra – wskaźnik oddawania barw, którego maksymalna wartość wynosi 100

27
– W kabinach dyspozytorskich, obserwacyjnych i zdal-
nego sterowania z łącznością telefoniczną używaną
w procesie sterowania, w pomieszczeniach do wyko-
nywania prac precyzyjnych i w innych pomieszczeniach
o podobnym przeznaczeniu: 65 dB.
– W pomieszczeniach administracyjnych, biur projek-
towych, do prac teoretycznych, opracowania danych
i innych, o podobnym przeznaczeniu: 55 dB.
IV.2.
ORGANIZACJA PRACY
DLA WYBRANEGO STANOWISKA
– SPAWACZA
Wymagania dotyczące pracownika:
– Prace spawalnicze powinny być wykonywane przez
osoby posiadające „Zaświadczenie o ukończeniu
szkolenia” albo „Świadectwo egzaminu spawacza” lub
„Książkę spawacza”, wystawiane w trybie określonym
w odrębnych przepisach i Polskich Normach. Osoby
wykonujące: ręczne cięcie termiczne, zgrzewanie,
ręczne lutowanie, zmechanizowane i automatyczne
wykonywanie prac spawalniczych powinny wykazać
się co najmniej zaświadczeniem o ukończeniu szko-
lenia w zakresie określonym w odrębnych przepisach
i Polskich Normach.
– Pracownik powinien poddać się wymaganym dla da-
nego stanowiska badaniom lekarskim.
– Pracownik powinien przejść wymagane szkolenie z za-
kresu BHP – wstępne ogólne, wstępne stanowiskowe
i okresowe (zgodnie z harmonogramem).
Wymagania dotyczące spawalni
i stanowisk spawalniczych
Przez spawalnię rozumie się odpowiednio przystoso-
wane pomieszczenie lub wydzieloną część pomiesz-
czenia, w którym są zlokalizowane stałe stanowiska
spawalnicze. Spawalnia powinna być wykonana zgodnie
z obowiązującymi ogólnymi przepisami techniczno-bu-
dowlanymi, ochrony przeciwpożarowej, bezpieczeństwa
i higieny pracy.
Ściany i strop spawalni oraz wnętrza kabiny spawal-
niczej powinny być pomalowane farbami matowymi.
Ścianki lub parawany kabiny spawalniczej powinny być
wykonane z materiału niepalnego lub trudno zapalnego,
tłumiącego szkodliwe promieniowanie optyczne. Powin-
ny one mieć wysokość co najmniej 2 m, z zachowaniem
szczeliny wentylacyjnej przy podłodze. W spawalni na
każdego pracownika najliczniejszej zmiany powinno
przypadać co najmniej 15 m3 wolnej objętości pomiesz-
czenia, nie zajętej przez urządzenia i sprzęt. Wysokość
pomieszczenia spawalni powinna wynosić co najmniej
3,75 m. Na każde stanowisko spawalnicze powinny przy-
padać co najmniej 2 m2 wolnej powierzchni podłogi, nie
zajętej przez urządzenia i sprzęt. Podłoga w spawalni
28
i na stanowisku spawalniczym powinna być wykonana
z materiałów niepalnych. Pomieszczenia spawalni
powinny być wyposażone w wentylację zapewniającą
skuteczne usuwanie zanieczyszczeń szkodliwych dla
zdrowia. Stałe stanowisko spawalnicze, na którym ist-
nieje możliwość emisji szkodliwych pyłów i gazów, pra-
codawca powinien wyposażyć w instalację wentylacji
stanowiskowej. Stosowanie w spawalni stacjonarnych
urządzeń do podgrzewania przedmiotów przed lub po
poddaniu ich procesom spawalniczym jest dopuszczal-
ne pod warunkiem, że urządzenia te będą wyposażone
w wentylację miejscową. Stałe stanowisko spawalnicze
powinno być wyposażone w stół spawalniczy i (lub) od-
powiednie oprzyrządowanie, umożliwiające bezpieczne
wykonanie prac spawalniczych. Zgodnie z obowiązującą
normą natężenie oświetlenia na stanowisku spawacza
powinno wynosić min. 300 lx.
Na stałym stanowisku spawalniczym przedmioty
o dużych wymiarach lub o masie ponad 25 kg powinny
być przemieszczane za pomocą urządzeń do transportu
pionowego lub poziomego. Stanowisko spawalnicze, na
którym są stosowane ręczne palniki gazowe, powinno być
wyposażone w:
– osprzęt umożliwiający bezpieczne odłożenie lub za-
wieszenie palnika,
– naczynie z wodą do okresowego lub awaryjnego schła-
dzania palnika.
Stanowisko spawalnicze, na którym są stosowane
ręczne uchwyty spawalnicze, powinno być wyposażone
w osprzęt umożliwiający bezpieczne odłożenie lub zawie-
szenie uchwytu. Stanowisko spawalnicze do spawania
łukowego elektrodami otulonymi powinno być wyposażone
w pojemnik na resztki (ogarki) elektrod. W spawalni i na
stanowisku spawalniczym nie powinny być przechowy-
wane materiały łatwo palne. Stanowiska, na których
wykonywane są prace spawalnicze powodujące rozprysk
iskier, żużla lub gorących cząstek stałych, powinny być
zabezpieczone przed możliwością wywołania pożaru
w strefie rozprysku, z uwzględnieniem przestrzeni poniżej
stanowiska spawalniczego. Rozmieszczenie wyposażenia
oraz obrabianych przedmiotów powinno umożliwiać szyb-
kie i bezpieczne opuszczenie stanowiska spawalniczego
przez pracowników.
Zasilanie stanowiska spawalniczego w gazy może
następować z generatorów gazów, przenośnych wytwornic
acetylenu, butli, baterii bądź wiązek butli, rurociągów ga-
zowych. Na stałym stanowisku spawalniczym niedopusz-
czalne jest stosowanie przenośnych wytwornic acetylenu.
Butle do gazów stosowanych w spawalnictwie powinny
odpowiadać pod względem budowy, stanu technicznego,
barwy, zezwoleń na eksploatację, składowania i trans-
portu wymaganiom określonym w odrębnych przepisach
i Polskich Normach. W spawalni mającej nie więcej niż
10 stanowisk spawalniczych, na których są stosowane
gazy palne, dopuszcza się indywidualne wyposażenie
każdego stanowiska w butle niezbędne do prowadzenia
procesu technologicznego oraz w jedną zapasową butlę
każdego rodzaju gazu stosowanego na tym stanowisku.
Butle zapasowe powinny być przechowywane w wyod-
rębnionych pomieszczeniach wykonanych z materiałów
niepalnych bądź w wydzielonych miejscach spawalni,
wyraźnie oznakowanych i zabezpieczonych. W spawalni
mającej ponad 10 stanowisk spawalniczych, na których
są stosowane gazy palne, zaopatrzenie w te gazy powin-
no odbywać się z instalacji centralnego zasilania.
W każdym przypadku zasilania urządzenia spawalni-
czego gazem pobieranym ze źródła, w którym ciśnienie
gazu jest zmienne lub większe niż znamionowe ciśnienie
zasilania odbiornika, w punkcie poboru należy stosować
reduktor ciśnienia. Węże do gazów powinny być stosowane
zgodnie z ich przeznaczeniem, rodzajem gazu i ciśnie-
niem znamionowym. W przypadku mieszanek gazowych
należy stosować wąż odpowiedni do gazu dominującego
w mieszance.
Minimalna długość węży spawalniczych powinna
wynosić co najmniej 5 m, a maksymalna, mierzona
od punktu pomiaru ciśnienia do punktu odbioru gazu
(palnika), nie powinna przekraczać 20 m. W razie po-
trzeby zastosowania dłuższych węży ciśnienie zasilania
powinno być skorygowane o spadki ciśnienia występu-
jące w wężu.
Dopuszczalne jest przedłużanie węży, pod warun-
kiem zastosowania znormalizowanych dwuzłączek
metalowych o średnicy zgodnej ze średnicą znamio-
nową węża. Minimalna długość każdego z łączonych
odcinków węży powinna wynosić co najmniej 4 m.
Szczelność i wytrzymałość eksploatowanych węży powinny
być kontrolowane w okresach ustalonych stosownie do wa-
runków eksploatacji, lecz nie rzadziej niż raz na kwartał.
W przypadku zasilania urządzenia spawalniczego
gazem palnym pobieranym z baterii butli, z wiązki butli,
z generatora gazu lub z rurociągu w każdym punkcie po-
boru gazu powinien być stosowany bezpiecznik.
Wymagania dotyczące prac spawalniczych
Przy użytkowaniu elektrycznych urządzeń spawalniczych
i osprzętu należy w szczególności przestrzegać następu-
jących wymagań bezpieczeństwa:
– Prace związane z instalowaniem, demontażem,
naprawami i przeglądami elektrycznych urządzeń
spawalniczych powinni wykonywać pracownicy mający
uprawnienia określone w odrębnych przepisach.
– Połączenie kilku spawalniczych źródeł energii nie
powinno powodować przekroczenia, w stanie bez ob-
ciążenia, dopuszczalnego napięcia między obwodami
wyjściowymi połączonych źródeł energii.
– Obwód prądu spawania nie powinien być uziemiony,
z wyjątkiem przypadków, gdy przedmioty spawane są
połączone z ziemią.
– Przewody spawalnicze łączące przedmiot spawany ze
źródłem energii powinny być połączone bezpośrednio
z tym przedmiotem lub oprzyrządowaniem, jak najbli-
żej miejsca spawania.
– Poziom cieczy w bezpieczniku wodnym powinien być
sprawdzany każdorazowo przed rozpoczęciem pra-
cy i po każdym cofnięciu się płomienia do palnika,
a w ruchu ciągłym – co najmniej raz w ciągu zmiany.
– Niedopuszczalne jest dokonywanie jakichkolwiek zmian
w określonych przez producenta ustawieniach układów
regulacji ciśnienia i zaworów bezpieczeństwa.
Przy użytkowaniu butli z gazami należy w szczególności
przestrzegać następujących wymagań bezpieczeństwa:
– Transport i magazynowanie butli powinny odbywać
się zgodnie z zasadami określonymi w odrębnych
przepisach.
– Ręczne przetaczanie butli jest dopuszczalne tylko
w obrębie stanowiska spawalniczego.
– Butle powinny być ustawiane w pozycji pionowej lub
zbliżonej do pionowej, zaworem do góry, i zabezpie-
czone przed przewróceniem się.
– Butle powinny być chronione przed nagrzaniem do
temperatury przekraczającej 35°C oraz przed bezpo-
średnim oddziaływaniem płomienia, iskier i gorących
cząstek stałych.
– Butle z gazami palnymi cięższymi od powietrza nie po-
winny być użytkowane i przechowywane w miejscach
usytuowanych poniżej poziomu terenu, a zwłaszcza
w pobliżu kanałów i studzienek; ograniczenia te nie
odnoszą się do butli zintegrowanych z palnikiem.
– Zawory butli z pokrętłami powinny być otwierane bez uży-
cia narzędzi; do otwierania i zamykania zaworu butli bez
pokrętła powinien być stosowany odpowiedni klucz.
– Naprawy butli, w tym naprawa zaworów, powinny być
wykonywane przez osoby posiadające uprawnienia
określone w odrębnych przepisach.
Podczas wykonywania prac spawalniczych niedopusz-
czalne jest zawieszanie przewodów i węży spawalniczych
na ramionach lub kolanach oraz prowadzenie ich bezpo-
średnio przy innych częściach ciała.
Prace spawalnicze na zbiornikach i rurociągach po
środkach chemicznych i innych, stwarzających zagrożenie
dla życia lub zdrowia ludzi i środowiska, z wyjątkiem robót
gazoniebezpiecznych na czynnych gazociągach przesy-
łowych pod ciśnieniem, mogą być podjęte wyłącznie po
dokładnym oczyszczeniu zbiorników i rurociągów z tych
środków.
29
 V
Czynniki zagrożenia
środowiska pracy
V.1.
PODZIAŁ CZYNNIKÓW
ŚRODOWISKA PRACY
Z punktu oddziaływania na organizm człowieka czyn-
niki te dzieli się na: niebezpieczne, szkodliwe lub
uciążliwe.
Czynnik niebezpieczny to taki, którego oddziaływa-
nie może doprowadzić do urazu lub innego istotnego,
natychmiastowego pogorszenia stanu zdrowia człowie-
ka lub jego śmierci.
Czynnik szkodliwy to taki, którego oddziaływanie
może prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia czło-
wieka.
Czynnik uciążliwy nie stanowi wprawdzie zagrożenia
dla życia i w zasadniczy sposób nie prowadzi do pogor-
szenia stanu zdrowia, lecz utrudnia pracę i wpływa na
zmniejszenie jej wydajności.
W zależności od poziomu oddziaływania (natężenia lub
stężenia) albo innych warunków czynnik uciążliwy może
stać się szkodliwym, a szkodliwy – niebezpiecznym.
Czynniki niebezpieczne
Do czynników niebezpiecznych (urazowych) zaliczamy
m.in.:
– poruszające się maszyny i mechanizmy;
– ruchome części maszyn, urządzeń lub narzędzi;
– przemieszczające się materiały, wyroby i półwyroby;
– przemieszczające się osoby;
– powierzchnie, na których możliwy jest upadek osób;
– położenie stanowiska pracy w stosunku do powierzchni
ziemi lub podłogi pomieszczenia, tj. różnice poziomów;
– poruszające się środki transportu;
– spadające przedmioty i materiały, tąpnięcia;
– ograniczone przestrzenie (dojścia, przejścia);
– prąd elektryczny;
– gorące powierzchnie;
– zimne powierzchnie;
– ostrza, ostre krawędzie, wystające i chropowate ele-
menty przedmiotów, wyrobów, urządzeń, narzędzi;
– naruszenie konstrukcji;
– wysoką temperaturę;
32
– otwarty ogień;
– niską temperaturę;
– ciśnienie gazów;
– pożar;
– wybuch;
– płyny (ciśnienie, zalanie, zatopienie).
Czynniki szkodliwe i uciążliwe
A. Czynniki fizyczne:
– mikroklimat;
– hałas ustalony i nieustalony, hałas infradźwiękowy
i ultradźwiękowy;
– wibracja (ogólna i miejscowa);
– promieniowanie świetlne (widzialne, podczerwień
nadfiolet);
– promieniowanie jonizujące (głównie promienie
Roentgena i promienie gamma);
– promieniowanie laserowe;
– pole elektromagnetyczne;
– pyły przemysłowe.
B. Czynniki chemiczne:
– toksyczne (np. alkohol metylowy, chlor, związki
ołowiu i rtęci);
– duszące (np. tlenek węgla, siarkowodór, cyjano-
wodór);
– drażniące (np. kleje, rozpuszczalniki, detergenty);
– żrące (np. kwasy i zasady);
– uczulające (np. związki chromu i niklu, formalina,
fenol, rozpuszczalniki, detergenty);
– rakotwórcze (np. azbest, pył drewna twardego);
– mutagenne (np. benzen, formalina, niektóre barw-
niki);
– upośledzające funkcje rozrodcze (np. ołów i jego
związki, rtęć i jego związki, dwusiarczek węgla).
Przenikanie tych czynników do organizmu odbywa
się poprzez: drogi oddechowe, przewód pokarmowy oraz
skórę.
C. Czynniki biologiczne:
– mikroorganizmy zwierzęce i roślinne (np. bakterie,
wirusy, grzyby) oraz wytwarzane przez nie toksyny;
– makroorganizmy zwierzęce i roślinne (np. robaki
pasożytnicze, owady, gryzonie).
D. Czynniki psychofizyczne:
– obciążenie fizyczne pracą (statyczne i dynamiczne);
– obciążenie psychonerwowe (stres).
V.2.
METODY OGRANICZENIA
LUB LIKWIDACJI WPŁYWU
CZYNNIKÓW NIEBEZPIECZNYCH,
SZKODLIWYCH I UCIĄŻLIWYCH,
WYSTĘPUJĄCYCH
W ŚRODOWISKU PRACY
A. Eliminacja źródeł tych czynników poprzez:
– dobór odpowiednich procesów technologicznych;
– dobór odpowiednich nośników energii i procesów
spalania;
– dobór odpowiednich maszyn, urządzeń i środków
transportu;
– dobór takich surowców i prefabrykatów, które są
nieszkodliwe lub mało szkodliwe dla zdrowia czło-
wieka;
– dobór odpowiednich zabezpieczeń ograniczających
działanie na człowieka dużych lub niebezpiecznych
energii (prądu elektrycznego, promieniowania itd.).
B. Przygotowanie ergonomicznych stanowisk pracy po-
przez dostosowanie warunków i procesów pracy do
możliwości pracownika, w szczególności przez odpo-
wiednie projektowanie i organizowanie stanowisk pra-
cy, dobór maszyn i innych urządzeń technicznych oraz
narzędzi pracy, a także metod produkcji – z uwzględ-
nieniem zmniejszenia jej uciążliwości. Dotyczy to
zwłaszcza pracy monotonnej i w ustalonym z góry
tempie, poprzez dążenie do ograniczenia negatywnego
wpływu takiej pracy na zdrowie pracowników.
C. Ograniczenie skuteczności czynników w wyniku osło-
nięcia źródła, poprzez:
– hermetyzację procesów technologicznych;
– stosowanie różnego typu osłon itp.
D. Ograniczenie oddziaływania czynników wskutek od-
sunięcia pracownika z obszaru ich oddziaływania,
poprzez:
– automatyzację (zdalne sterowanie) i robotyzację
(zastąpienie człowieka przez roboty);
– optymalne rozmieszczenie stanowisk pracy wzglę-
dem źródeł groźnych czynników;
– rotację pracowników i skrócenie czasu ich przeby-
wania na zagrożonym stanowisku.
E. Ograniczenie wpływu czynników na zdrowie pra-
cownika w wyniku stosowania ochron osobistych,
a w szczególności poprzez:
– właściwy dobór, prawidłowe stosowanie i odpo-
wiednią konserwację;
– wycofanie ich z użycia zgodnie z instrukcją produ-
centa.
F. Ograniczenie wpływu tych czynników, dzięki zastoso-
waniu ochron zbiorowych, poprzez:
– stosowanie środków uniemożliwiających prze-
nikanie emitowanych czynników na stanowiska
pracy;
– stosowanie różnego typu barierek ochronnych.
Ochrony zbiorowe powinny mieć priorytet przed
środkami ochrony indywidualnej.
G. Ograniczenie zagrożeń spowodowanych zachowaniem
ludzi, poprzez:
– zachowanie szczególnej uwagi i ostrożności;
– zachowanie czystości i porządku w miejscu pracy;
– właściwą organizację pracy;
– prowadzenie wymaganych szkoleń, również z dzie-
dziny BHP;
– przestrzeganie wymagań instrukcji stanowisko-
wych, dokumentacji techniczno-ruchowej i przyję-
tych procedur;
– stosowanie się przez pracowników do znaków
i sygnałów bezpieczeństwa;
– przestrzeganie norm podnoszenia i przenoszenia
ciężarów;
– włączanie pracowników do działań w zakresie
usprawnienia własnego stanowiska pracy;
– wyrabianie postawy zaangażowania i motywacji do
pracy;
– podnoszenie kwalifikacji kadry kierowniczej w za-
kresie metod kształtowania stosunków międzyludz-
kich;
– opracowanie przejrzystych regulaminów wynagra-
dzania oraz karania pracowników;
– higieniczny tryb życia.
33
 VI
Badania i pomiary
czynników szkodliwych
dla zdrowia
Pomiary przeprowadza się w przypadku występowania
w środowisku pracy czynnika o działaniu rakotwórczym
lub mutagennym:
– co najmniej raz na 3 miesiące, przy stwierdzeniu
w ostatnio przeprowadzonym badaniu lub pomiarze
stężenia czynnika rakotwórczego lub mutagennego
powyżej 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego
stężenia określonego w przepisach wydanych na
podstawie Kodeksu pracy;
– co najmniej raz na 6 miesięcy, przy stwierdzeniu
w ostatnio przeprowadzonym badaniu lub pomiarze
stężenia czynnika rakotwórczego lub mutagennego
powyżej 0,1 do 0,5 wartości najwyższego dopuszczal-
nego stężenia określanego w przepisach wydanych na
podstawie Kodeksu pracy;
– w każdym przypadku wprowadzenia zmiany w warun-
kach występowania tego czynnika.
Jeżeli w środowisku pracy występuje inny czynnik
szkodliwy dla zdrowia niż określony wyżej, wtedy ba-
dania i pomiary przeprowadza się:
– co najmniej raz w roku, przy stwierdzeniu w ostatnim
przeprowadzonym badaniu lub pomiarze stężenia lub
natężenia czynników powyżej 0,5 wartości najwyższego
dopuszczalnego stężenia lub natężenia określonego
w przepisach;
– co najmniej raz na dwa lata, przy stwierdzeniu w ostat-
nio przeprowadzonym badaniu lub pomiarze stężenia
lub natężenia czynnika szkodliwego dla zdrowia powy-
żej 0,1 do 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego
stężenia lub natężenia określonego w przepisach;
– w każdym przypadku wprowadzenia zmiany w warun-
kach występowania tego czynnika;
36
– w przypadku występowania w środowisku pracy
szkodliwego dla zdrowia czynnika chemicznego, dla
którego określono wartość najwyższego dopuszczal-
nego stężenia pułapowego, przeprowadza się pomiary
ciągłe tego czynnika.
Jeżeli wyniki dwóch ostatnio przeprowadzonych
badań i pomiarów nie przekroczyły 0,1 wartości naj-
wyższego dopuszczalnego stężenia lub natężenia okre-
ślonego w przepisach, a w procesie technologicznym
lub w warunkach występowania danego czynnika nie
dokonała się zmiana mogąca wpływać na wysokość stę-
żenia lub natężenia czynnika szkodliwego dla zdrowia,
badań i pomiarów nie przeprowadza się.
Wyniki wykonywanych pomiarów i badań pracodawca
wpisuje na bieżąco do rejestru wyników badań i pomiarów
czynników szkodliwych dla zdrowia występujących na
stanowisku pracy oraz do kart pomiarów czynników szko-
dliwych dla zdrowia. Rejestry oraz karty przechowywane
są przez okres 40 lat, licząc od daty ostatniego wpisu,
a wyniki badań i pomiarów przechowuje się przez okres
3 lat, licząc od daty ostatniego wpisu.
W przypadku likwidacji zakładu pracy pracodawca
niezwłocznie przekazuje rejestr oraz kartę właściwemu
miejscowo państwowemu inspektorowi sanitarnemu
(w jednostkach organizacyjnych podległych ministrowi
obrony narodowej, w policji, Państwowej Straży Pożar-
nej, Straży Granicznej, jednostkach wojskowych pod-
ległych ministrowi spraw wewnętrznych i administracji
oraz w jednostkach organizacyjnych Urzędu Ochrony
Państwa – właściwemu państwowemu inspektorowi
sanitarnemu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Ad-
ministracji).
 VII
Lista kontrolna zagrożeń
– czynników środowiska
pracy występujących
na stanowisku
Lista kontrola zagrożeń podana w tabeli XIV powinna
ułatwić nam ustalenie zagrożeń występujących na
konkretnym stanowisku pracy. Ustalając zagrożenia na
poszczególnych stanowiskach, opierano się tutaj głów-
nie na Polskiej Normie PN-80-Z-08052, odpowiednio ją
uzupełniając. To oczywiście nie są jeszcze wszystkie
zagrożenia, które mogą pojawić się na stanowiskach
pracy. Osoby oceniające ryzyko mają jednak w tym
względzie odpowiednią wiedzę, dotyczącą stanowisk,
które oceniają.
Określając zagrożenia i czas narażenia na nie
pracownika, możemy ocenić ryzyko zawodowe na
stanowisku, wykorzystując jedną z metod podanych
i omówionych w tej pracy. W następnej kolejności przy-
stępujemy do dokumentacji oceny ryzyka zawodowego,
zgodnie z tabelą XV (s. 42).

Czy w czasie
Czy w czasie pracy występuje (może wystą- Czy w czasie pracy występuje (może wystąpić) pracy występuje Czas
Lp. pić) wymienione zagrożenie? wymienione zdarzenie? (może wystąpić)? narażenia
TAK
Obciążenie fizyczne – dynamiczne. Wysiłek
1. Przeciążenie układu kostno-stawowego
fizyczny
Praca w wymuszonej pozycji ciała, przeciążenie
2. Obciążenie fizyczne – statyczne układu kostno-stawowego
3. Obciążenie narządu głosu Przeciążenie strun głosowych
4. Wybuch
5. Pożar
Poruszające się (przemieszczające się) Uderzenie, potrącenie, przygniecenie przez
6. maszyny i mechanizmy. Inne ruchome i stałe ruchome obiekty, wypadek komunikacyjny
obiekty
Uderzenie, pochwycenie przez ruchome elementy
7. Ruchome elementy maszyn i urządzeń maszyn i urządzeń
Przemieszczające się wyroby, półwyroby, Uderzenie, potrącenie, przygniecenie przez wyro-
8. materiały, narzędzia i inne przedmioty by, półwyroby, materiały, inne przedmioty
Powierzchnie, na których możliwy jest
9. Upadek na tym samym poziomie
upadek
10. Różnica poziomów Upadek na niższy poziom
11. Naruszenie konstrukcji
12. Obrywanie się ziemi, mas skalnych, tąpnięcia
Ostrza, ostre krawędzie, wystające i chropo-
13. wate elementy
Ograniczone przestrzenie (dojścia, przejścia,
14. Uderzenie się o nieruchome przedmioty
dostęp)
Wysoka temperatura, gorące powierzchnie
15. Oparzenie termiczne, przegrzanie organizmu
(wyroby, elementy wyrobów itp.)
Niska temperatura, zimne powierzchnie Zetknięcie z zimnymi powierzchniami, wyziębie-
16. (elementy) nie organizmu
17. Hałas
18. Wibracje
19. Infradźwięki
Tabela XIV. Lista kontrolna zagrożeń

38
cd. tabeli XIV
Czy w czasie
Czy w czasie pracy występuje (może wystą- Czy w czasie pracy występuje (może wystąpić) pracy występuje Czas
Lp. pić) wymienione zagrożenie? wymienione zdarzenie? (może wystąpić)? narażenia
TAK
20. Ultradźwięki
21. Nadmierny ruch powietrza
22. Zmienne warunki atmosferyczne
23. Nieodpowiedni mikroklimat
24. Płyny Ciśnienie, zalanie, zatopienie
Nieodpowiednie oświetlenie (niskie natęże-
25. nie, luminancja, olśnienie, nieodpowiedni Przeciążenie narządu wzroku
kontrast, tętnienie strumienia)
Nieodpowiednie wyświetlanie obrazu
26. Przeciążenie narządu wzroku
na monitorze
27. Promieniowanie jonizujące
28. Promieniowanie laserowe
29. Promieniowanie nadfioletowe
30. Promieniowanie podczerwone
31. Pola elektromagnetyczne
32. Pole elektrostatyczne
33. Elektryczność statyczna
Porażenie prądem elektrycznym,
34. Prąd elektryczny oparzenia termiczne
35. Pyły i odpryski materiału Zapylenie
36. Dymy
37. Ciśnienie gazów
38. Czynniki chemiczne – duszące
39. Czynniki chemiczne – toksyczne Zatrucia
40. Czynniki chemiczne – drażniące Podrażnienie
41. Czynniki chemiczne – uczulające Uczulenie
42. Czynniki chemiczne – żrące Oparzenie chemiczne
43. Czynniki chemiczne – rakotwórcze
44. Czynniki chemiczne – mutagenne
Czynniki chemiczne – upośledzające funkcje
45. rozrodcze
Czynniki biologiczne (mikroorganizmy) – wi-
46. Infekcje chorobowe
rusy, bakterie, riketsje, grzyby, inne
Toksyny lub alergeny wytworzone przez
47. mikroorganizmy
Czynniki biologiczne (makroorganizmy) – ro-
48. baki pasożytnicze, owady, gryzonie, inne
49. Obciążenie umysłu Praca wymagająca dużego wysiłku umysłowego
50. Niedociążenie percepcyjne Praca, przy której może wystąpić zaśnięcie osoby
Praca, w czasie której występuje monotypia
51. Przeciążenie percepcyjne ruchów
Praca, w czasie której występuje monotonia
Stres zawodowy
52. Obciążenie emocjonalne (psychonerwowe)

Napad rabunkowy, uderzenie przez osoby,

53. Agresja osób, broń postrzelenie (samopostrzelenie)
54. Agresja zwierząt Pogryzienie
55. Inne

39
 VIII
Dokumentowanie oceny
ryzyka zawodowego
W rozporządzeniu zmieniającym Rozporządzenie MP i PS pracy występujące na stanowisku pracy” należy wpisać
z dn. 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów wszystkie zidentyfikowane zagrożenia, które mogą powodo-
bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2007 r., nr 49, wać występowanie urazów lub chorób pracowników (można
poz. 330) określono wymagania, jakie powinien spełniać przy tym skorzystać z tabeli XIV – s. 38-39 – niniejszej pracy,
dokument podsumowujący ocenę ryzyka zawodowego. która została przygotowana właśnie w tym celu). W następ-
Musi się w nim znaleźć opis ocenianego stanowiska pracy, nej rubryce wpisuje się datę przeprowadzonej oceny ryzyka,
w tym wyszczególnienie: a w kolejnej – oszacowanie/ocenę ryzyka zawodowego. Wpi-
– stosowanych maszyn, narzędzi i materiałów; suje się tutaj – dla każdego zidentyfikowanego zagrożenia
– wykonywanych zadań; – wynik oszacowania ryzyka zawodowego, po zastosowaniu
– występujących na stanowisku niebezpiecznych, szko- wymienionych środków ochrony, np. ryzyko „małe” – do-
dliwych i uciążliwych czynników środowiska pracy; puszczalne, ryzyko „średnie” – warunkowo dopuszczalne,
– stosowanych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej; ryzyko „duże” – niedopuszczalne. W ostatniej rubryce
– osób pracujących na tym stanowisku; „zastosowane środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko”
– wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego dla należy wpisać działania podjęte w celu zmniejszenia ryzyka.
każdego z czynników środowiska pracy oraz niezbędne W przypadku, gdy ryzyko jest niedopuszczalne, działania te
środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko; muszą zostać zrealizowane w jak najkrótszym terminie.
– data przeprowadzonej oceny oraz nazwiska i imiona Przykład:
osób dokonujących oceny ryzyka. Zob. podrozdz. IX.1 (s. 54). „Ocena ryzyka zawodowego
W tabeli XV przedstawiono przykładowy wzór dokumen- dla stanowiska chemika-laboranta (metoda według PN-N
tu, który może być stosowany, zgodnie ze wspomnianym 18002:2000); tabela XV”.
wcześniej Rozporządzeniem, do dokumentowania oceny – Punkt 2a; powierzchnie, na których możliwy jest upadek;
ryzyka i zastosowanych środków profilaktycznych. W punkcie – punkt 3a; 30 maja 2007 r.;
4 należy ująć wyposażenie techniczne stanowiska pracy. – punkt 4a; ryzyko „małe”;
W punkcie 5 trzeba wyszczególnić rodzaje prac wykonywa- – punkt 5a; Utrzymywać porządek w pomieszczeniu
nych na stanowisku i stosowane środki ochrony zbiorowej i na korytarzach. Rozlane ciecze natychmiast usuwać
oraz indywidualnej. W punkcie 6 należy podać liczbę osób z podłogi. Stosować odpowiednie obuwie z podeszwą
pracujących na stanowisku. W rubryce „czynniki środowiska antypoślizgową. Zapewnić właściwe oświetlenie.

1. Nazwa i adres zakładu pracy
4. Stosowane na danym stanowisku
maszyny i inne urządzenia, narzędzia
i materiały
Czynniki środowiska pracy
Lp.
występujące na stanowisku pracy
1a 2a
2. Nazwa stanowiska pracy 3. Nazwa komórki organizacyjnej
5. Wyszczególnienie zadań wykonywanych na stanowisku 6. Liczba osób pracujących
pracy oraz stosowanych środków ochrony zbiorowej i indy- na stanowisku
widualnej
Data przeprowadzonej Zastosowane środki profilaktyczne
Ocena ryzyka zawodowego
oceny ryzyka zmniejszające ryzyko
3a 4a 5a

7. Ocenę przeprowadzili:
1) .................................................................................................................................................................................................................. imię i nazwisko, podpis
2) ................................................................................................................................................................................................................. imię i nazwisko, podpis
3) ................................................................................................................................................................................................................. imię i nazwisko, podpis
8. Dane osób pracujących na stanowisku pracy, potwierdzające zapoznanie się z wynikami oceny ryzyka zawodowego oraz ze środkami profilak-
tycznymi zmniejszającymi ryzyko:
1) .................................................................................................................................................................................................................. imię i nazwisko, podpis
2) ................................................................................................................................................................................................................. imię i nazwisko, podpis
3) ................................................................................................................................................................................................................. imię i nazwisko, podpis
Tabela XV. Karta dokumentowania oceny ryzyka zawodowego

42
 IX
Oceny ryzyka zawodowego
dla poszczególnych
stanowisk pracy
Uwaga: Przedstawione tutaj oceny ryzyka należy traktować jako przykładowe
IX.1.
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA
CHEMIKA-LABORANTA
Uwagi ogólne
Zakres obowiązków chemika-laboranta zmienia się w zależ-
ności od miejsca jego pracy. Chemik-laborant może praco-
wać w laboratorium zakładowym (m.in. przemysł spożywczy
i chemiczny), stacji SANEPID-u, ośrodku zdrowia, laborato-
rium szkolnym i in. Rozpatrując zagadnienia bezpieczeń-
stwa w pracy chemika-laboranta, należy zwrócić szczególną
uwagę na dwie bardzo ważne sprawy: znajomość postę-
powania w sytuacjach awaryjnych (poparzenia, oblanie
ciała niebezpiecznymi substancjami, pożar, wybuch) oraz
zaopatrzenie stanowiska pracy w odpowiednio wyposażoną
apteczkę pierwszej pomocy i sprzęt gaśniczy.
Charakterystyka stanowiska pracy
Chemik-laborant:
– przygotowuje odczynniki do analiz chemicznych;
– przeprowadza analizy i porównuje otrzymane wyniki
z normami;
– pobiera próbki surowców, półproduktów i gotowych
produktów do badania;
– pobiera materiał do badania mikrobiologicznego;
– hoduje drobnoustroje na pożywkach, pobiera rozmazy
i bada je pod mikroskopem.
Zatrudnienie: pełny etat, praca zmianowa.
Karty oceny ryzyka zawodowego na s. 54, 55
IX.2.
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA ELEKTRYKA
W ZAKŁADZIE
Charakterystyka stanowiska pracy
Elektryk:
– wykonuje prace naprawcze urządzeń elektrycznych,
– wykonuje prace konserwacyjne urządzeń elektrycznych,
– zakłada instalacje elektryczne,
44
– przeprowadza stałe i okresowe kontrole urządzeń
i instalacji elektrycznych.
Zatrudnienie: pełny etat, praca zmianowa.
Karty oceny ryzyka zawodowego na s. 56, 57
IX.3. OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA KIEROWCY
WÓZKÓW WIDŁOWYCH
Uwagi ogólne
W transporcie wewnętrznym zakładów pracy często sto-
sowane są wózki widłowe, które stanowią jedną z odmian
wózków jezdniowych o napędzie silnikowym. Obsługa
i konserwacja wózków oraz przeprowadzanie okresowych
przeglądów i napraw powinny być wykonywane zgodnie
z dokumentacją techniczno-ruchową opracowaną przez
producenta.
Do obsługi wózka może być dopuszczony pracownik,
który ukończył 18 lat i uzyskał uprawnienia operatora,
zgodnie z odrębnymi przepisami, lub imienne zezwolenie
na obsługę wózka wystawione przez pracodawcę, ważne
na terenie zakładu pracy tego pracodawcy. Zezwolenie
to może być wydane pracownikowi po ukończeniu, z wy-
nikiem pozytywnym, szkolenia dla kierowców wózków,
zorganizowanego przez pracodawcę według programu
opracowanego lub zatwierdzonego przez jednostkę or-
ganizacyjną wyznaczoną przez ministra właściwego do
spraw gospodarki. Kierowcy posiadający uprawnienia do
prowadzenia wózków jezdniowych mogą obsługiwać rów-
nież wózki zasilane gazem, pod warunkiem, że wymiany
butli gazowych dokonywać będą pracownicy posiadający
uprawnienia do wykonywania tych czynności (o ile sami
kierowcy takich uprawnień nie posiadają).
Przed przekazaniem wózka do użytkowania pracodaw-
ca powinien zapewnić kontrolę jego stanu technicznego,
w tym kontrolę elementów, układów i mechanizmów;
przede wszystkim należy sprawdzić prawidłowość działa-
nia układu kierowniczego, hamulcowego i napędowego,
mechanizmów podnoszenia oraz osprzętu, a także spraw-
ność oświetlenia i sygnalizacji, prawidłowość działania
urządzeń pomiarowo-kontrolnych oraz elementów i urzą-
dzeń zabezpieczających kierowcę i osoby współuczestni-
czące w czynnościach transportowych. Przeprowadzenie
kontroli powinno być odnotowane w dokumentach eks-
ploatacyjnych wózka.
Przed przystąpieniem do pracy z użyciem wózka
pracodawca lub jego przedstawiciel powinien przekazać
kierowcy wózka aktualne informacje o warunkach pra-
cy, a zwłaszcza o masie ładunków, ich właściwościach
fizycznych i chemicznych oraz rodzajach opakowań tych
ładunków, zagrożeniach pożarowych, wybuchowych,
chemicznych i innych, mogących wystąpić w pomieszcze-
niach, w których wózek ma być eksploatowany. Kierowca
powinien uzyskać również informacje o stanie technicz-
nym dróg i trasie przejazdu wózka, wymaganiach dotyczą-
cych organizacji pracy związanej z użytkowaniem wózka,
w tym środkach, jakie należy stosować dla zachowania
bezpieczeństwa podczas pracy. Informacje dotyczące
bezpieczeństwa pracy na stanowisku należy przekazywać
kierowcy wózka m.in. podczas szkolenia z zakresu BHP,
określonego w odrębnych przepisach, oraz każdorazowo
w przypadku zmiany warunków wykonywania pracy.
Ładunki transportowane wózkami powinny być roz-
mieszczone i zamocowane tak, aby nie stwarzały zagrożeń
wypadkowych.
Niedopuszczalne jest używanie w pomieszczeniach
pracy wózków z silnikami spalinowymi zasilanymi benzyną
etylizowaną lub zawierającą inne substancje toksyczne.
Niedopuszczalne jest m.in.: używanie wózków w miej-
scach o nawierzchni i jej nachyleniu nie odpowiadającym
warunkom określonym w dokumentacji techniczno-rucho-
wej wózka, używanie wózków w miejscach o niesprawdzo-
nej wytrzymałości podłoża lub o wytrzymałości mniejszej
niż wymagana dla obciążonego wózka, używanie wózków
w miejscach nieoświetlonych, chyba że wózek wyposażony
jest w światła odpowiednie do rodzaju i miejsca wykony-
wanej pracy, obciążanie wózka ponad jego dopuszczalną
ładowność, a także używanie wózków w warunkach nie-
stabilnego lub śliskiego podłoża uniemożliwiającego bez-
pieczne manewrowanie transportowanym ładunkiem.
Charakterystyka stanowiska pracy
Kierowca wózka widłowego wykonuje swoją pracę w ma-
gazynie wysokiego składowania. Do jego obowiązków
należy transport towarów pomiędzy samochodem do-
stawczym a magazynem i układanie towaru na półkach
lub w stosach. Kierowca przewozi także towary pomiędzy
poszczególnymi halami na terenie zakładu. Pracownik
obsługuje wózki z silnikiem elektrycznym oraz z silnikiem
spalinowym – zasilanym benzyną lub gazem propan-butan
albo gazem ziemnym. Do obowiązków kierowcy należy co-
dzienna obsługa techniczna wózka, w tym ładowanie aku-
mulatorów. Operator posiada odpowiednie uprawnienia
i przeszedł wymagane badania lekarskie oraz szkolenie
BHP. Praca na stanowisku jest pracą na pełnym etacie
i stanowi pracę zmianową.
Karty oceny ryzyka zawodowego na s. 58, 59
IX.4.
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA MAGAZYNIERA
Uwagi ogólne
Magazyn to miejsce składowania materiałów: nośników
energii, surowców, półproduktów i produktów. Magazyn
może być zlokalizowany w pomieszczeniach zamkniętych
bądź na wydzielonym terenie otwartym.
Pomieszczenie magazynowe powinno spełniać wyma-
gania w zakresie ogólnych przepisów BHP, dotyczących
obiektów budowlanych i pomieszczeń pracy.
Przy składowaniu materiałów w magazynie należy
przede wszystkim:
– określić dla każdego rodzaju składowanego materiału
miejsce, sposób i dopuszczalną wysokość składowania;
– zapewnić, aby masa składowanego ładunku nie prze-
kraczała dopuszczalnego obciążenia urządzeń przezna-
czonych do składowania (regałów, podestów itp.);
– zapewnić, aby masa umieszczonego ładunku, łącznie
z masą urządzeń przeznaczonych do jego składowa-
nia i transportu, nie przekraczała dopuszczalnego
obciążenia podłóg i stropów, na których odbywa się
składowanie;
– wywiesić czytelne informacje o dopuszczalnym obcią-
żeniu podłóg, stropów i urządzeń przeznaczonych do
składowania;
– dbać o to, by regały miały odpowiednio wytrzymałą
i stabilną konstrukcję oraz były zabezpieczone przed
przewróceniem się;
– pamiętać o tym, że szerokość odstępów między regała-
mi powinna być odpowiednia do stosowanych środków
transportowych oraz że musi zapewnić bezpieczne
operowanie tymi środkami i ładunkami;
– dbać o to, by sposób układania materiałów na rega-
łach, w stosach, na paletach lub w kontenerach nie
stwarzał zagrożeń dla bezpieczeństwa pracowników.
Wymagania dotyczące magazyniera
Pracownik musi mieć ukończone 18 lat, przejść wymagane
profilaktyczne badania lekarskie oraz ukończyć potrzebne
szkolenia w zakresie BHP. Do obsługi wózka widłowego
lub obsługi innych środków transportu i składowania
(dźwignice, układnice itp.) zatrudniony powinien posiadać
odpowiednie uprawnienia. Magazynier jest zobowiązany
do podpisania deklaracji odpowiedzialności materialnej
za powierzone materiały i zapasy magazynowe, zgodnie
z przyjętą procedurą w danym zakładzie pracy i odpowied-
nimi przepisami prawnymi.
Charakterystyka stanowiska pracy
Pracownik zatrudniony jest w magazynie przemysłowo-
-budowlanym. Do jego obowiązków należy:
– przyjmowanie do magazynu i wydawanie z magazynu
materiałów na podstawie obowiązujących dowodów
obrotu materiałowego;
45
– prowadzenie komputerowej ewidencji materiałów
i kontroli stanu faktycznego magazynu;
– należyte rozmieszczenie w magazynie materiałów we-
dług grup, asortymentu, rodzajów i wymiarów oraz czę-
stotliwości wydawania – w transporcie indywidualnym
i zmechanizowanym – przy użyciu wózka widłowego;
– utrzymanie magazynu w należytym porządku oraz
przestrzeganie przepisów w zakresie BHP i ppoż.;
– zabezpieczenie przechowywanych materiałów przed
zniszczeniem, uszkodzeniem bądź zanieczyszczeniem;
– zabezpieczenie pomieszczeń magazynowych przed
włamaniem i kradzieżą;
– umieszczenie w widocznym miejscu instrukcji oraz wszel-
kich wymaganych znaków – m.in. bezpieczeństwa.
Karty oceny ryzyka zawodowego na s. 60, 61
IX.5.
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA MONTERA
NAWIERZCHNI DROGOWYCH
Opis stanowiska
Pracownik wykonuje następujące prace:
– niweluje teren i przygotowuje potrzebne wykopy;
– zabezpiecza i oznakowuje miejsca robót;
– transportuje materiał w obrębie stanowiska pracy;
– przygotowuje podłoże pod nawierzchnię i ubija podkład;
– układa, naprawia lub rozbiera (ręcznie albo mecha-
nicznie) różnego rodzaju nawierzchnie drogowe,
takie jak: bruk, kostka, beton, asfaltobeton, asfalt na
nawierzchniach różnych typów;
– tnie kostkę na odpowiedni wymiar.
Czas pracy wynosi średnio 8 godzin na dobę.
Pracownik posługuje się m.in. następującymi urządze-
niami i maszynami:
– przecinarką do cięcia kostki brukowej,
– młotem wibracyjnym,
– maszynami do rozkładania mas betonowych i bitu-
micznych.
Karty oceny ryzyka zawodowego na s. 62, 63
IX.6.
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA
PIEKARZA-CUKIERNIKA
Opis stanowiska
Zatrudnienie: pełny etat, praca zmianowa.
Pracownik wykonuje następujące prace:
– dokonuje transportu wewnątrz zakładu i magazynowa-
nia półproduktów (mąki, tłuszczów, dodatków itp.);
– przygotowuje produkcję i wytwarza ciasto;
– przeprowadza i kontroluje procesy dzielenia ciasta na
kęsy, formowania i rozrostu, a następnie dokonuje ich
46
znakowania, natłuszczania, zwilżania i posypywania
przyprawami;
– dokonuje wypieku wyrobów piekarsko-cukierniczych;
– obsługuje różnego typu urządzenia i maszyny, w tym:
piece piekarskie, miesiarki, ubijarki i miksery, dzieże,
przesiewacze do mąki, trójwalcówki, wydłużarki, myjki
i czyszczarki, dzielarko-zaokrąglarki, smażarki do
pączków, żelownice, krajalnice, pakowaczki itd.;
– sortuje i studzi wytworzone wyroby;
– dokonuje transportu i składowania gotowych wyrobów,
– myje i konserwuje formy, narzędzia, urządzenia i ma-
szyny;
– utrzymuje czystość na terenie pomieszczeń produk-
cyjnych.
Karty oceny ryzyka zawodowego na s. 64, 65
IX.7.
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA PRAC ZIEMNYCH
– DLA STANOWISKA OPERATORA
KOPARKO-ŁADOWARKI
Uwagi ogólne
Podczas prac ziemnych podstawowe zadania związane
z wykonywaniem wykopu spoczywają z reguły na operato-
rze koparki. Znaczna część przedsiębiorstw wykonujących
roboty ziemne posiada nowoczesny sprzęt, głównie produkcji
zachodniej. Sprzęt ten ma odpowiednio wyciszoną kabinę
(poziom hałasu wewnątrz – 82÷83 dB) oraz posiada certyfi-
kat CE. Siedzisko w kabinie jest wyposażone w amortyzator
drgań i pasy bezpieczeństwa. Kabina jest dobrze izolowana
pod względem elektrycznym od ziemi. W niektórych typach
koparko-ładowarek istnieje możliwość zamontowania do-
datkowego wyposażenia (młota hydraulicznego). Operator
ma do dyspozycji ochronniki słuchu. Do jego konkretnych
zadań należy w tym przypadku wykonywanie wykopów, ła-
dowanie urobku, zgarnianie ziemi, przewożenie materiałów
budowlanych itp. Operator w razie potrzeby przemieszcza się
w terenie, często po drogach publicznych. Prace mogą być
wykonywane w obszarze zabudowanym, uzbrojonym, gdzie
istnieje duże prawdopodobieństwo natrafienia na kable elek-
tryczne, kable telekomunikacyjne, przewody gazowe, prze-
wody sieci wodociągowej itp. Zdarza się również, że prace
koparko-ładowarką są wykonywane w obszarze niezabudo-
wanym, gdzie istnieje pewne niebezpieczeństwo natrafienia
na niezidentyfikowane przedmioty, np. niewypały.
Operator powinien posiadać uprawnienia do obsługi
sprzętu, uzyskane w wyniku ukończenia odpowiedniego
kursu, zakończonego egzaminem. Przy zlecaniu przez
przełożonego prac ziemnych należy brać pod uwagę staż
pracy operatora i stopień uzyskanych przez niego umie-
jętności. W niektórych przedsiębiorstwach, szczególnie
tych mniejszych, prace wykonywane są jeszcze przy uży-
ciu starego sprzętu. W tym przypadku operator koparki
narażony jest na zwiększone zagrożenia.
 W każdym przypadku przed rozpoczęciem robót, w czasie
odprawy codziennej, bezpośredni przełożony powinien przeka-
zać informacje o zagrożeniach występujących na stanowisku,
a także powinien przypomnieć podstawowe zasady bezpie-
czeństwa. Prace ziemne należy wykonywać według projektu
robót. Przy wykonywaniu koparką prac ziemnych w miejscach,
w których zgodnie z planem znajduje się instalacja (elektrycz-
na, gazowa, wodna), należy zostawić warstwę ochronną gleby
(30 cm). Tę pozostawioną warstwę ziemi trzeba zebrać ręcznie,
przy użyciu odpowiedniego sprzętu. Gdy istnieją podejrzenia,
że instalacja nie jest zaznaczona na planie, należy dokonać
próbnych wykopów, również ręcznie.
Zatrudnienie: pełny etat, praca zmianowa.
Karty oceny ryzyka zawodowego na s. 66, 67
IX.8.
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA PRACOWNIKA
WARSZTATU MECHANICZNEGO
Charakterystyka stanowiska
Pracownik rozważanego warsztatu mechanicznego wyko-
nuje następujące czynności:
– przeprowadza obróbkę ręczną i mechaniczną mate-
riałów, m.in. poprzez cięcie, piłowanie, gwintowanie,
wiercenie i szlifowanie;
– dokonuje łączenia elementów poprzez spawanie elek-
tryczne i gazowe oraz lutowanie i klejenie;
– przeprowadza czynności demontażu zespołów maszyn
lub urządzeń na podzespoły, a te z kolei na poszcze-
gólne części i elementy;
– dokonuje montażu maszyn, urządzeń i konstrukcji.
Należy stwierdzić, że o bezpieczeństwie i higienie
pracy decydują przede wszystkim czynniki niebezpieczne
i szkodliwe. Spośród czynników niebezpiecznych wystę-
pujących w warsztacie mechanicznym należy wyróżnić
przede wszystkim ruchome części maszyn i urządzeń,
które mogą być przyczyną poważnych wypadków przy pra-
cy. Do czynników uciążliwych, które mają duże znaczenie
w omawianym zakładzie, należy zaliczyć hałas. Źródłem
hałasu są przede wszystkim maszyny stosowane do ob-
róbki skrawaniem, wiertarki, sprężarki, a także spawarki
elektryczne. Przyczyną szkodliwych drgań – dźwięków
i infradźwięków – może też być m.in. złe posadowienie ma-
szyn i urządzeń, niezgodne z dokumentacja techniczną.
Karty oceny ryzyka zawodowego na s. 68, 69
IX.9.
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA PRACOWNIKA STACJI PALIW
Charakterystyka stanowiska pracy
Miejscem zatrudnienia pracownika jest stacja paliw
płynnych. Stacja paliw to obiekt budowlany, w skład
którego mogą wchodzić: budynek, podziemne zbiorniki
magazynowe paliw płynnych, podziemne lub naziemne
zbiorniki gazu płynnego, odmierzacze paliw płynnych i ga-
zu płynnego, instalacje technologiczne, w tym urządzenia
do magazynowania i załadunku paliw płynnych oraz gazu
płynnego, instalacje wodno-kanalizacyjne i energetyczne,
podjazdy i zadaszenia oraz inne urządzenia usługowe,
a także pomieszczenia pomocnicze.
Na stacji paliw odbywa się:
– tankowanie pojazdów benzyną i olejem napędowym;
– sprzedaż produktów w opakowaniach stałych;
– tankowanie gazem płynnym pojazdów samochodowych,
przystosowanych technicznie do zasilania tym paliwem;
– wymiana butli opróżnionych z gazu płynnego na butle
napełnione gazem o masie do 11 kg.
Czas pracy pracownika wynosi średnio 8 godzin na
dobę (praca zmianowa).
Przydział czynności
Stacja paliw, którą obsługuje pracownik, jest przeznaczo-
na zarówno do dystrybucji silnikowych paliw płynnych,
jak i olejów oraz gazu płynnego. Pracownik jest odpowie-
dzialny m.in. za:
– przyjęcie dostaw produktów sprzedawanych na stacji,
– sprzedaż tych produktów,
– wypisywanie faktur na komputerze,
– kontrolę i konserwację urządzeń stacji,
– pomoc klientom, o ile zachodzi taka potrzeba.
Zatrudnienie: pełny etat, praca zmianowa.
Karty oceny ryzyka zawodowego na s. 70, 71
IX.10.
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA
ŚLUSARZA-MECHANIKA
Charakterystyka stanowiska pracy
Pracownik jest zatrudniony na pełnym etacie (średnio 8
godzin na dobę), w systemie pracy zmianowej. Przeszedł
wymagane badania lekarskie i potrzebne szkolenia BHP.
Posiada aktualne uprawnienia do obsługi maszyn obróbki
skrawaniem oraz uprawnienia spawacza.
Wykonuje następujące czynności:
– używa narzędzi ręcznych i elektronarzędzi podczas
obróbki materiałów w trakcie cięcia, piłowania, gwin-
towania, wiercenia i szlifowania;
– obsługuje maszyny, m.in. takie jak tokarka, wiertarka,
szlifierka, przecinarka i inne;
– dokonuje łączenia elementów poprzez spawanie ga-
zowe i elektryczne oraz lutowanie i klejenie;
– przeprowadza czynności demontażu zespołów maszyn
lub urządzeń na podzespoły, a te z kolei na poszczególne
części i elementy w celu ich konserwacji lub naprawy;
– dokonuje montażu urządzeń, maszyn i konstrukcji.
Karty oceny ryzyka zawodowego na s. 72, 73
47
IX.11.
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA KIEROWCY
Charakterystyka stanowiska
Kierowca zatrudniony jest w przedsiębiorstwie produk-
cyjno-handlowo-usługowym. Posiada on prawo jazdy ka-
tegorii B oraz kategorii C. Przedsiębiorstwo, w którym jest
zatrudniony kierowca, ma filie i magazyny w różnych punk-
tach miasta. Kierowca przewozi samochodem osobowym
lub osobowo-ciężarowym przedstawicieli kierownictwa
zakładu, pracowników administracyjno-biurowych, doku-
menty i niewielkie partie towaru do poszczególnych filii,
a także do zakładów i instytucji znajdujących się zarówno
w obrębie miasta, jak i poza nim. W razie konieczności
transportuje samochodem ciężarowym większe ładunki.
Do jego obowiązków należy odbiór towaru, transport do
miejsca przeznaczenia i przekazanie ładunku odbiorcy.
Kierowca, zgodnie z przydzielonym zakresem obowiąz-
ków, uczestniczy jednocześnie w załadunku i rozładunku
towaru. Dokonuje także przeglądu codziennego, drobnych
napraw i potrzebnej konserwacji używanego przez siebie
aktualnie pojazdu.
W przedstawionej tutaj ocenie ryzyka podaliśmy tyl-
ko najważniejsze, według nas, zagrożenia występujące
w pracy kierowcy. Każdy zakład posiada inną specyfikę,
dlatego też podaną tutaj ocenę ryzyka zawodowego należy
traktować jako przykładową.
Zatrudnienie: pełny etat, praca zmianowa.
Karty oceny ryzyka zawodowego na s. 74, 75
IX.12.
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA ELEKTROMONTERA
Uwagi ogólne
W zależności od zastosowanych metod i środków zapew-
niających bezpieczeństwo pracy prace przy urządzeniach
i instalacjach elektroenergetycznych mogą być wykony-
wane:
– przy całkowicie wyłączonym napięciu,
– w pobliżu napięcia,
– pod napięciem.
Przed przystąpieniem do wykonywania prac przy
urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych wyłą-
czonych spod napięcia należy:
– zastosować odpowiednie zabezpieczenie przed przy-
padkowym załączeniem napięcia;
– wywiesić tablicę ostrzegawczą w miejscu wyłączenia
obwodu o treści: „Nie załączać”;
– sprawdzić brak napięcia w wyłączonym obwodzie;
– uziemić wyłączone urządzenia; uziemienia należy
wykonać tak, aby miejsce pracy znajdowało się w stre-
fie ograniczonej uziemieniami, a co najmniej jedno
uziemienie powinno być widoczne z miejsca pracy;
48
w razie wielostronnego zasilania uziemienia powinny
być wykonane od każdej strony;
– zabezpieczyć i oznaczyć miejsce pracy odpowiednimi
znakami i tablicami ostrzegawczymi.
Charakterystyka stanowiska pracy
Elektromonter wykonuje następujące czynności:
– konserwuje urządzenia i instalacje elektryczne we-
wnątrz budynków i na zewnątrz;
– montuje, kontroluje i naprawia urządzenia i instalacje
elektryczne;
– zakłada linie napowietrzne, wykonuje przyłącza do
budynków;
– układa kable elektroenergetyczne;
– obsługuje elektronarzędzia oraz maszyny i urządzenia
elektryczne;
– dokonuje pomiarów elektrycznych.
Elektromonter może podejmować prace bez polecenia
lub na polecenie ustne (proste czynności lub czynności uję-
te w instrukcjach stanowiskowych) i na polecenie pisemne
(m.in. przy urządzeniach pod napięciem, w pobliżu urządzeń
pod napięciem, w pomieszczeniach zagrożonych pożarem
lub wybuchem). Niektóre prace zlecone do wykonania elek-
tromonterowi, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy
i Polityki Socjalnej z dn. 28 maja 1996 r. (Dz.U. nr 62/1996 r.,
poz. 288), powinny być wykonywane przez dwie osoby. Wykaz
takich prac zobowiązany jest przygotować pracodawca.
Zatrudnienie: pełny etat, praca zmianowa.
Karty oceny ryzyka zawodowego na s. 76, 77
IX.13.
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA KUCHARZA
Opis stanowiska
Zatrudnienie: pełny etat, praca zmianowa.
Pracownik wykonuje następujące prace:
– dokonuje transportu wewnątrz zakładu i magazynowa-
nia artykułów spożywczych, surowców, półproduktów,
produktów kulinarnych oraz napojów;
– ocenia pod względem towaroznawczym surowce, pół-
produkty i produkty oraz ich przydatność kulinarną;
– przygotowuje produkcję kulinarną i wytwarza gotowe
potrawy zgodnie z odpowiednimi recepturami;
– oblicza wartość odżywczą i energetyczną potraw;
– dokonuje gastronomicznego rozbioru mięsa różnych
zwierząt;
– porcjuje, wykańcza i dekoruje potrawy;
– kształtuje optymalne warunki pracy, dbając przy tym
o to, by nie krzyżowały się ciągi technologiczne surowców
i produktów, a także naczyń czystych oraz brudnych;
– utrzymuje porządek i czystość na stanowisku pracy;
– przestrzega przepisów sanitarnych, bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz przeciwpożarowych.
Karty oceny ryzyka zawodowego na s. 78, 79
IX.14.
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA MASZYNISTY
URZĄDZEŃ OCZYSZCZALNI
MECHANICZNO-BIOLOGICZNEJ
Uwagi ogólne
Główne zagrożenia, jakie występują na wskazanym stanowi-
sku pracy, są spowodowane czynnikami chemicznymi – czyli
pojawiającymi się tutaj metanem i siarkowodorem – oraz
czynnikami biologicznymi – działaniem mikroorganizmów
znajdujących się w ściekach. Rozwiązania konstrukcyjne
oczyszczalni mechaniczno-biologicznej są z reguły podobne do
siebie, różnią się jednak w szczegółach, głównie ze względu na
dobową objętość oczyszczanych ścieków oraz rodzaj i stężenia
zanieczyszczeń. Ścieki są oczyszczane wstępnie w budynku
krat mechanicznych. Znajduje się tutaj system ruchomych krat
zbierających zanieczyszczenia, umieszczonych w studniach
przepływowych. Najważniejszym procesem w oczyszczalni
jest jednak zmineralizowanie zanieczyszczeń dzięki działaniu
mikroorganizmów (głównie bakterii tlenowych), występujących
w tzw. osadach czynnych. Dokonuje się tego najpierw w osad-
nikach wstępnych, w których bakterie są „głodzone” wskutek
niedostatecznej ilości tlenu, a następnie w osadnikach wtór-
nych, gdzie w wyniku napowietrzenia te „wygłodzone” bakterie
powodują przyspieszone mineralizowanie zanieczyszczeń.
Opis stanowiska
Maszynista urządzeń oczyszczalni:
– obsługuje urządzenia oczyszczania mechanicznego,
m.in. w budynku krat mechanicznych;
– dokonuje przeglądu piaskowników, urządzeń napowie-
trzających, osadników, składowisk osadu odwodnio-
nego;
– obsługuje pompę pobierającą osad z dna osadnika
do koryta wypływowego;
– obsługuje prasy taśmowe osadu;
– dokonuje przeglądu studzienek pomiarowych i stu-
dzienek z zasuwami na wodociągach;
Zatrudnienie: pełny etat, praca zmianowa.
Karty oceny ryzyka zawodowego na s. 80, 81
IX.15.
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA OBRÓBKI
SKRAWANIEM METALI
Uwagi ogólne
Przez obrabiarki skrawające do metali rozumie się ma-
szyny służące do nadawania obrabianym przedmiotom
żądanego kształtu metodą skrawania, m.in.: tokarki,
frezarki, strugarki, wiertarki i szlifierki.
Montaż i eksploatacja obrabiarek powinna być zgod-
na z dokumentacją techniczno-ruchową. Należy przede
wszystkim dbać o właściwe posadowienie maszyn.
Obrabiarki powinny być wyposażone w osłony chroniące
przed urazami, w tym powodowanymi przez wióry, oraz
przed rozbryzgiem cieczy chłodzących. Podczas przerw
w pracy obrabiarki narzędzia skrawające muszą być
odsunięte od obrabianego przedmiotu. Stanowisko pracy
przy obrabiarce powinno znajdować się na powierzchni
równej, bez progów i śliskich nawierzchni. Na stanowisku
musi znajdować się aktualna instrukcja BHP. Ważne, by
na stanowisku dokonywać, zgodnie z odpowiednimi prze-
pisami, pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia.
Transport zmechanizowany przedmiotów przeznaczonych
do obróbki skrawaniem i ich odbiór po wykonanej obróbce
powinien być zorganizowany w taki sposób, aby nie powo-
dował zagrożenia bezpieczeństwa dla ruchu pracowników
i transportu wewnętrznego. Drogi transportowe w pomiesz-
czeniu lub hali fabrycznej, w której zainstalowano obrabiarki,
powinny spełniać wymagania określone w przepisach.
Opis stanowiska
Miejscem zatrudnienia pracownika jest pomieszczenie
warsztatowe, w którym znajdują się obrabiarki skrawające do
metali. Zatrudniony posiada uprawnienia do obsługi tych ma-
szyn, przeszedł wymagane badania lekarskie oraz szkolenie
w zakresie BHP. Pracownik, w zależności od potrzeb, oprócz
toczenia wykonuje także frezowanie i struganie elementów
metalowych. Dokonuje również wiercenia oraz szlifowania
detali na przeznaczonych do tego celu maszynach.
Zatrudnienie: pełny etat, praca zmianowa.
Karty oceny ryzyka zawodowego na s. 82, 83
IX.16.
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA
POSADZKARZA-GLAZURNIKA
Opis stanowiska
Posadzkarz-glazurnik przygotowuje materiały do prac
posadzkarskich i nakłada na podkład kleje oraz zaprawy.
Układa posadzki wykonane z płytek ceramicznych, płytek
PCV, wykładzin, deszczułek lub płyt mozaikowych, nakła-
da płytki na ściany pomieszczeń. Dokonuje zgrzewania
wykładzin i listew przypodłogowych wykonanych z two-
rzyw sztucznych. Układa posadzkę z cementu, marmuru
lub kamienia. Naprawia i uzupełnia płytkami posadzki.
Dokonuje cięcia i szlifowania płytek ceramicznych oraz
posadzek cementowych. Szlifuje i cyklinuje płytki parkieto-
we. Prace wykonuje w większości wewnątrz modernizowa-
nych, remontowanych lub nowo wznoszonych budynków
i obiektów. Zdarza się, że niektóre roboty są wykonywane
na zewnątrz tychże budynków lub obiektów. Praca prowa-
dzona jest w cyklu 8-godzinnym, dwuzmianowym.
Opis warunków pracy
W czasie mechanicznego szlifowania lastrika lub cementu
pracownik narażony jest przede wszystkim na hałas, wibracje
49
i zapylenie pyłem cementowym oraz wapniowym. Podczas
cyklinowania lub szlifowania parkietu występuje narażenie
głównie na pył drewna twardego oraz hałas i wibracje. Przy
układaniu linoleum oraz płytek PCV na gorąco dochodzi do
narażenia na działanie par związków toksycznych. Takie
narażenie występuje również w trakcie pokrywania parkietów
substancjami zawierającymi rozpuszczalniki. Praca posadz-
karza-glazurnika wykonywana jest zwykle w pozycji stojącej
prostej lub stojącej pochylonej, często także w pozycji klęczą-
cej. Roboty prowadzone są częściowo w pomieszczeniach
nieogrzewanych – we wstępnej fazie prac wykończeniowych
– a częściowo w pomieszczeniach ogrzewanych. Podczas
prac na wolnym powietrzu panuje temperatura otoczenia
– często zmienna. W trakcie szlifowania płytek ceramicznych
lub posadzek cementowych zwykle następuje przekroczenie
dopuszczalnych wartości NDS pyłów wolnej krzemionki.
Podczas szlifowania parkietów może wystąpić przekroczenie
dopuszczalnej wartości stężenia pyłów drewna.
Karty oceny ryzyka zawodowego na s. 84, 85
IX.17.
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA PRACOWNIKA
ADMINISTRACYJNO-BIUROWEGO
Charakterystyka stanowiska pracy
Pracownik administracyjno-biurowy:
– zajmuje się sprawami wyposażenia przedsiębiorstwa
w sprzęt i materiały eksploatacyjne;
– utrzymuje kontakt z urzędami, gdy zachodzi potrzeba,
również osobisty;
– w załatwianiu powierzonych mu spraw korzysta z samo-
chodu służbowego lub środków komunikacji miejskiej;
– przygotowuje oferty handlowe, wystawia faktury, utrzy-
muje kontakt z klientami, uczestniczy w przetargach;
– zajmuje się sprawami pracowniczymi;
– w pomieszczeniu biurowym pracuje kilka osób; często przy-
chodzą tutaj pracownicy zakładu oraz klienci; w szafkach,
na półkach znajdują się dokumenty; pracownicy korzystają
z zainstalowanych w pokoju biurowym komputerów, tele-
fonów, faksu, drukarki laserowej i kserokopiarki.
Zatrudnienie: pełny etat, praca zmianowa.
Karty oceny ryzyka zawodowego na s. 86, 87
IX.18. OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA SPAWACZA
Charakterystyka stanowiska pracy
Spawacz wykonuje następujące czynności:
– przygotowuje stanowisko pracy do spawania elektrycz-
nego, gazowego, do cięcia łukiem lub tlenem; stanowi-
sko to może znajdować się wewnątrz hali produkcyjnej
lub na zewnątrz; często stanowisko pracy spawacza
umieszczone jest na wysokości;
50
– spawa elektrycznie, gazowo, tnie łukiem lub tlenem;
– przygotowując do pracy i porządkując stanowisko po zakoń-
czeniu czynności spawalniczych, przemieszcza m.in. butle
gazowe, urządzenia spawalnicze i elementy spawane.
Zatrudnienie: pełny etat, praca zmianowa.
Karty oceny ryzyka zawodowego na s. 88, 89
IX.19.
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA PRACOWNIKA
WARSZTATU SAMOCHODOWEGO
Charakterystyka stanowiska
Pracownik warsztatu zatrudniony jest na pełny etat,
posiada wymagane badania profilaktyczne i przeszedł
potrzebne szkolenia w zakresie BHP. W warsztacie wy-
konuje następujące czynności:
– przeprowadza konieczną obróbkę ręczną i mechanicz-
ną materiałów poprzez cięcie, piłowanie, gwintowanie,
wiercenie i szlifowanie;
– dokonuje łączenia elementów poprzez spawanie elek-
tryczne;
– przeprowadza czynności demontażu pojazdu na podze-
społy, a te z kolei na poszczególne części i elementy;
– dokonuje montażu pojazdu lub jego elementów po
naprawie;
– przeprowadza diagnostykę komputerową pojazdu;
– dokonuje naprawy źle funkcjonujących elementów
pojazdu;
– dokonuje potrzebnych uzupełnień i wymian (m.in. wymia-
ny oleju, filtra oleju, filtra powietrza, filtra paliwa itp.);
– przeprowadza jazdę próbną.
Zatrudnienie: pełny etat, praca zmianowa.
Karty oceny ryzyka zawodowego na s. 90, 91
IX.20.
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA
ZBROJARZA-BETONIARZA
Uwagi ogólne
Praca prowadzona jest w hali, pod wiatą lub na wolnym
powietrzu. Podczas robót betonowych zapylenie może
przekroczyć wartości NDS, zwłaszcza w chwili dozowania
cementu. Przy prefabrykacji, w okresie formowania beto-
nów, włączone są wibratory różnego typu, powodujące ob-
ciążenie nadmiernym hałasem. Praca stołu wibracyjnego
może powodować hałas przekraczający 100 dB (A). Hałas
ten obejmuje krótkie odcinki czasowe 8-godzinnego dnia
pracy. Jednak ponieważ w hali produkcyjnej są inne tego
typu stanowiska (np. zgrzewarek wielopunktowych), gdzie
hałas pojawia się w różnym czasie, obciążenie hałasem
przedłuża się. Podczas pracy wibratorów powstaje
znaczne narażenie na działanie wibracji, zwłaszcza na
rękojeści wibratora. Podobny efekt występuje podczas
pracy szlifierek i przecinarek ręcznych.
W czasie pracy zagrożenie może stanowić także sama
masa betonowa, mająca działanie żrące i uczulające.
Szkodliwe efekty wywołują również dodatki do cementu,
m.in. olej techniczny, który ma działanie uczuleniowo-tok-
syczne. Substancje chemiczne stosowane jako domieszki
do betonu mają działanie uplastyczniające i upłynniające
mieszankę betonową, ułatwiające równe odrywanie be-
tonu od formy, napowietrzające beton, przyspieszające
wiązanie i twardnienie betonu, przeciwmrozowe.
Opis stanowiska
Zbrojarz-betoniarz oczyszcza pręty i konstrukcje stalowe
z rdzy oraz zanieczyszczeń przy pomocy szczotek lub czyni
to mechanicznie. Przeprowadza prostowanie, cięcie oraz
gięcie drutu zbrojeniowego – ręcznie i mechanicznie.
Obsługuje prościarki, giętarki, nożyce do cięcia stali,
wciągarki oraz elektronarzędzia. Przenosi stal zbrojeniową
i elementy zbrojenia. Wykonuje deskowanie oraz wiązanie
i ustawianie zbrojenia w deskowaniu. Prowadzi proces
zgrzewania przy pomocy zgrzewarek. Obsługuje i konser-
wuje betoniarki oraz inny sprzęt stosowany przy robotach
betonowych. Składa masę betonową w elementach zbro-
jonych konstrukcji. Obsługuje agregaty formująco-zagęsz-
czające, przeznaczone do formowania prefabrykatów.
Zatrudnienie: pełny etat, praca zmianowa.
Karty oceny ryzyka zawodowego na s. 92, 93
IX.21. OCENA RYZYKA
ZAWODOWEGO DLA STANOWISKA
MURARZA-TYNKARZA
Opis stanowiska
Murarz-tynkarz wykonuje następujące czynności:
– wykonuje mury budynków z cegły i pustaków;
– przycina ręcznie lub mechanicznie materiał budowlany;
– transportuje, w razie konieczności, materiał na budowę
– ręcznie lub przy użyciu urządzeń pomocniczych;
– przygotowuje, w razie konieczności, zaprawę budow-
laną;
– dokonuje tynkowania ścian wewnątrz i na zewnątrz
budynków.
Zatrudnienie: średniodobowo – 8 godzin, praca
zmianowa.
Karty oceny ryzyka zawodowego na s. 94, 95
IX.22.
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA
SPRZĄTACZKI BIUROWEJ
Opis stanowiska pracy
Sprzątaczka biurowa:
– utrzymuje porządek i czystość w wyznaczonych po-
mieszczeniach, m.in. poprzez czyszczenie mebli, lam-
perii i sprzętu;
– myje szyby okien i parapetów;
– odkurza pomieszczenia i myje podłogi;
usuwa zgromadzone odpadki.
Zatrudnienie: pełny etat, praca świadczona wcześnie
rano lub po południu.
Karty oceny ryzyka zawodowego na s. 96, 97
IX.23.
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA
BLACHARZA-LAKIERNIKA
SAMOCHODOWEGO (PN, PHA)
Charakterystyka stanowiska pracy
Pracownik:
– ma ukończone 18 lat, zatrudniony jest na pełnym etacie
(średnio 8 godzin na dobę) w systemie dwuzmianowym;
– poddał się wymaganym badaniom lekarskim i odbył
szkolenie wstępne ogólne, instruktaż stanowiskowy
oraz szkolenie okresowe (zgodnie z przyjętym harmo-
nogramem), posiada wymagane uprawnienia potrzebne
do wykonywania zleconych mu prac na stanowisku.
Czynności wykonywane przez pracownika:
– wymiana zniszczonych części i elementów pojazdu;
– prostowanie wgnieceń miejscowych;
– prostowanie całej konstrukcji nadwozia;
– naprawa skorodowanych części pojazdu;
– przeprowadzanie koniecznej obróbki ręcznej i mecha-
nicznej elementów;
– łączenie elementów poprzez spawanie elektryczne
i gazowe;
– oczyszczanie i przygotowywanie powierzchni pod po-
włoki lakiernicze;
– nakładanie powłok lakierniczych różnymi metodami.
Karty oceny ryzyka zawodowego na s. 98, 99
IX.24.
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA
PRZEDSTAWICIELA HANDLOWEGO
Charakterystyka stanowiska pracy
Przedstawiciel handlowy:
– przygotowuje w biurze materiały dotyczące ofert han-
dlowych;
– utrzymuje kontakty telefoniczne i e-mailowe z klientami;
– bierze udział w spotkaniach z klientami poza siedzibą
firmy;
– uczestniczy w konferencjach, targach itp. poza siedzi-
bą firmy.
Karty oceny ryzyka zawodowego na s. 100, 101
51
IX.25. – posługuje się sprzętem, narzędziami i urządzeniami
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO potrzebnymi do wykonywania prac podstawowych i po-
DLA STANOWISKA mocniczych;
NAUCZYCIELA CHEMII – posługuje się sprzętem pomiarowym;
– przygotowuje i wykonuje podkłady pod izolacje budow-
Opis stanowiska lane oraz pokrycia dachowe;
Nauczyciel chemii: – pokrywa dachy o różnych kształtach i konstrukcji, przy
– prowadzi lekcje w sali wykładowej; zastosowaniu papy i wyrobów z papy, blachy i wyrobów
– prowadzi ćwiczenia w laboratorium; z blachy, dachówki, wyrobów z tworzyw sztucznych,
– dyżuruje na korytarzach w czasie przerw lekcyjnych; gontów i innych;
– prowadzi dokumentację pedagogiczną; – instaluje rynny i rury spustowe;
– prowadzi spotkania z rodzicami – wywiadówki; – montuje okna dachowe i wyłazy;
– uczestniczy w szkoleniach i konferencjach. – wykonuje podstawowe prace związane z obróbką
Zatrudnienie: pełny etat. blacharską;
Karty oceny ryzyka zawodowego na s. 102, 103 – przeprowadza naprawy pokryć dachowych;
– przeprowadza rozbiórki pokryć dachowych, w tym
wykonanych z materiałów zawierających azbest.
IX.26. Zatrudnienie: pełny etat, praca zmianowa.
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO Wymagania dotyczące pracownika:
DLA STANOWISKA – ukończone 18 lat,
ŻOŁNIERZA ZASADNICZEJ – uzyskanie uprawnień do wykonywania zawodu,
SŁUŻBY ZAWODOWEJ (PN, VB) – stan zdrowia odpowiedni do wykonywanej pracy (w tym
do pracy na wysokości), potwierdzony świadectwem
Opis stanowiska lekarskim.
Żołnierz z zasadniczej służby zawodowej: Karty oceny ryzyka zawodowego na s. 108, 109
– uczestniczy w szkoleniach;
– uczestniczy w ćwiczeniach sprawnościowych;
– odbywa zajęcia polowe; IX.29.
– odbywa ćwiczenia na strzelnicy; OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO
– przemieszcza się środkami transportu: transporterami DLA STANOWISKA SPRZEDAWCY-
opancerzonymi i samochodami. -KASJERA W SKLEPIE SPOŻYWCZYM
Karty oceny ryzyka zawodowego na s. 104, 105
Opis stanowiska
Sprzedawca-kasjer:
IX.27. – przyjmuje towar do sklepu;
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO – układa towar na półkach regałów;
DLA STANOWISKA – podaje opakowany towar klientom;
MALARZA BUDOWLANEGO (PN, VB) – kroi nożem lub krajalnicą elektryczną wyroby mięsno-
-wędliniarskie, sery itp. oraz – po zważeniu i zapako-
Opis stanowiska waniu – podaje je klientom;
Malarz budowlany: – obsługuje kasę fiskalną;
– wykonuje malowanie ścian wewnątrz pomieszczeń; – utrzymuje czystość na stanowisku pracy.
– wykonuje malowanie konstrukcji stalowych; Karta oceny ryzyka zawodowego na s. 110
– szlifuje ściany i sufity.
Czas pracy: średnio 8 godzin na dobę. Praca zmianowa.
Karty oceny ryzyka zawodowego na s. 106, 107 IX.30.
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA PIELĘGNIARKI
IX.28.
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO Opis stanowiska
DLA STANOWISKA DEKARZA (PN, PHA) Pielęgniarka:
– przygotowuje i wydaje lekarstwa pacjentom;
Opis stanowiska – wykonuje zlecone przez lekarza zabiegi, w tym m.in.
Pracownik wykonuje następujące czynności: zastrzyki;
– przygotowuje, składuje, a następnie transportuje na – pilnuje porządku na oddziale;
stanowisko pracy materiały oraz sprzęt budowlany; – przygotowuje potrzebną dokumentację medyczną;

52
– transportuje podręcznym sprzętem chorych na potrzeb-
ne zabiegi;
– wydaje posiłki dostarczone przez kuchnię.
Karta oceny ryzyka zawodowego na s. 111
IX.31.
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA INFORMATYKA
Charakterystyka stanowiska pracy
Informatyk (pracujący w firmie wydawniczej):
– utrzymuje w sprawności sieć informatyczną na terenie
przedsiębiorstwa;
– dokonuje składu komputerowego czasopism i książek;
– wykonuje polecenia kierownictwa dotyczące czynności
informatycznych.
Zatrudnienie: pełny etat, praca jednozmianowa.
Karta oceny ryzyka zawodowego na s. 112
IX.32.
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA PORTIERA (VB)
Charakterystyka stanowiska pracy
Portier wykonuje swoje czynności w portierni umieszczo-
nej w parterowym, wolno stojącym budynku, obok wejścia
i jednocześnie wjazdu do zakładu produkcyjnego. Zakład
wytwarza wyroby metalowe oraz konstrukcje.
Do zadań pracownika należy:
– legitymowanie i rejestrowanie osób wchodzących
z zewnątrz do zakładu;
– kontrola pojazdów wjeżdżających i opuszczających
zakład;
– odbieranie telefonów;
– utrzymywanie czystości przed budynkiem, a zimą
odśnieżanie dojść do budynku portierni;
– przekazywanie dokumentacji do sekretariatu firmy,
umieszczonego na drugim piętrze budynku głównego,
w którym nie ma windy;
– pilnowanie mienia zakładu, m.in. w czasie codziennych
obchodów terenu przedsiębiorstwa.
Pracownik ma do dyspozycji psa obronnego.
Zatrudnienie: pełny etat, praca zmianowa – 12 godzin
pracy i 24 godziny odpoczynku.
Karta oceny ryzyka zawodowego na s. 113
IX.33.
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA STOLARZA
Charakterystyka stanowiska pracy
Do zadań stolarza należy:
– transport materiałów z magazynu na stanowisko
pracy;
– obsługa obrabiarek do drewna, m.in. pilarek tarczo-
wych, pilarek taśmowych, strugarek-wyrówniarek
i innych;
– wykonywanie stolarki okiennej i drzwiowej;
– wykonywanie mebli;
– konserwacja i renowacja wytwarzanych wyrobów.
Zatrudnienie: praca zmianowa, pełny etat.
Karta oceny ryzyka zawodowego na s. 114
53
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA CHEMIKA-LABORANTA WEDŁUG PN-N 18002:2000
Przed Uwagi
Po korekcie
Zagrożenie Możliwe Możliwe skutki korektą o reali-
Lp. zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) źródła zagrożenia zacji
C* P* R* C* P* R* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Potłuczenia,
Powierzchnie, na Śliskie lub nierówne Utrzymywać porządek w pomieszczeniu
złamania
których możliwy podłogi wewnątrz la- kończyn, i na korytarzach, rozlane ciecze natych-
urazy
1. jest upadek boratorium, w sąsied- wewnętrzne, S S S miast usuwać z podłogi, stosować odpo- S M M
(upadek na tym nich pomieszczeniach wstrząśnienie wiednie obuwie z podeszwą antypoślizgo-
samym poziomie) i na korytarzach wą, zapewnić właściwe oświetlenie
mózgu

Ostre krawędzie,
wystające Zatarasowane przej-
elementy ścia, źle ustawione Zapewnić prawidłową, niekolizyjną organi-
2. Potłuczenia S S S S M M
(uderzenie się stoły laboratoryjne zację stanowisk pracy, dbać o porządek
o nieruchome i sprzęt
przedmioty)

Obciążenie fizycz-
ne – statyczne Wymuszona pozycja Bóle mięśniowe, Przygotować stanowiska pracy zgodnie
3.
(przeciążenie ciała podczas prze- zwyrodnienia S D D
z wymaganiami ergonomii, stosować S M M
narządu ruchu prowadzania analiz kręgosłupa okresowe przerwy w pracy i zmiany rodzaju
układu mięśniowo- i badań i stawów zajęć
-kostnego)

Wysoka tempe- Stosować się do zaleceń instrukcji stano-

Urządzenia stosowa-
ratura, gorące wiskowej, zachować szczególną ostrożność
ne do wyjaławiania:
4. powierzchnie Rany, wstrząs D S D podczas prac laboratoryjnych, w czasie M M M
autoklawy, aparaty
(oparzenia oparzenia termicznego stosować się do
Kocha
termiczne) zalecanych procedur

Stosować się do zaleceń instrukcji stanowi-

skowej, zachować szczególną ostrożność,
Czynniki chemicz- Odczynniki w czasie oparzenia chemicznego stosować
ne – żrące
5. stosowane Rany, wstrząs D S D się do zalecanych procedur, stosować S M M
(oparzenia che- w laboratorium środki ochrony indywidualnej, m.in. ręka-
miczne) wice i okulary ochronne, kontrolować stan
sprzętu – szczególnie szklanego
Kontrolować stan izolacji przewodów,
stosować właściwe ochrony przeciwpo-
Zły stan przewodów
Prąd elektryczny elektrycznych, rażeniowe w zakładzie (m.in. wyłączniki
przebicie
6. (porażenie prą- elektryczne do obudo- Śmierć D S D różnicowo-prądowe), okresowo kontrolo- S M M
dem elektrycznym) wy urządzenia wać instalację elektryczną, przestrzegać
przepisów dotyczących obsługi urządzeń
elektrycznych

Zachować szczególną ostrożność podczas

Stłuczony sprzęt
pracy, a także podczas uprzątania stłu-
7. Ostre przedmioty laboratoryjny Rany cięte S S S czonego szkła laboratoryjnego, w razie S M M
skaleczenia ranę zdezynfekować i założyć
jałowy opatrunek

Przy pracach ze szkodliwymi gazami i pa-

Czynniki chemicz- Spożycie szkodliwych rami nosić maskę z pochłaniaczem, pracę
substancji, wdycha- Choroby układu z rozpuszczalnikami wykonywać pod wycią- S
8. ne – trujące pokarmowego D S D M M
nie szkodliwych par giem, podczas prac z substancjami niebez-
(zatrucia) i oddechowego
i gazów piecznymi zakładać rękawice ochronne, nie
spożywać posiłków w laboratorium
Ściśle stosować się do zaleceń instrukcji
stanowiskowej, pracę z substancjami łatwo
Praca z substancjami palnymi przeprowadzać pod wyciągiem,
łatwo palnymi i wybu- ogrzewania cieczy łatwo palnych dokonywać
chowymi, gromadze- Śmierć, kalec- tylko za pośrednictwem łaźni, palniki utrzy- S
9. Pożar, wybuch D D D S S
nie się w pomieszcze- two, poparzenia mywać w czystości i porządku, stosować
niu gazów oraz par środki ochrony indywidualnej, butle z ga-
łatwo palnych zami umieścić z dala od źródeł ciepła, na
miejscu umieścić sprzęt gaśniczy i właściwie
wyposażoną apteczkę pierwszej pomocy
Oblanie skóry rąk lub
innych części ciała ho- Stosować środki ochrony indywidualnej,
Czynniki biologicz- dowlą drobnoustrojów zachować szczególną ostrożność, znać pro-
ne – mikroorga- lub materiałem po- Przewlekłe lub cedury postępowania w razie zaistnienia S
10. nizmy branym od chorego, nieuleczalne D S D M M
niebezpiecznego zdarzenia, poddawać się
(zakażenia drob- zakłucia igłą strzykaw- obecnie choroby szczepieniom ochronnym i badaniom
noustrojami) ki podczas pobierania lekarskim
materiału do badań
od chorego
* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

54
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA CHEMIKA-LABORANTA WEDŁUG METODY RISK SCORE
Przed korektą Po korekcie Uwagi
Zagrożenie Możliwe źródła Możliwe skutki o reali-
Lp. zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) zagrożenia zacji
S* E* P* R* S* E* P* R* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Powierzchnie, na Śliskie lub nierówne Potłuczenia, Utrzymywać porządek w pomieszczeniu

108 małe

54 małee
których możliwy podłogi wewnątrz złamania i na korytarzach, rozlane ciecze natych-
jest upadek laboratorium, kończyn, urazy 3
1. 6 6 miast usuwać z podłogi, stosować odpo- 3 6 6
(upadek na tym w sąsiednich po- wewnętrzne, wiednie obuwie z podeszwą antypoślizgo-
samym pozio- mieszczeniach i na wstrząśnienie wą, zapewnić właściwe oświetlenie
mie) korytarzach mózgu
Ostre krawę-

108 średnie
dzie, wystające Zatarasowane przej-

54 małe
elementy ścia, źle ustawione Zapewnić prawidłową, niekolizyjną organi- 3
2. Potłuczenia 3 6 6 6 3
(uderzenie się stoły laboratoryjne zację stanowisk pracy, dbać o porządek
o nieruchome i sprzęt
przedmioty)

Obciążenie
fizyczne – sta- Wymuszona pozycja Bóle mięśnio-

252 duże
Przygotować stanowiska pracy zgodnie

54 małe
tyczne ciała podczas prze- we, zwyrodnie- 7 z wymaganiami ergonomii, stosować okre- 3
3. (przeciążenie 6 6 6 3
narządu ruchu prowadzania analiz nia kręgosłupa sowe przerwy w pracy i zmiany rodzaju
i badań i stawów zajęć
układu mięśnio-
wo-kostnego)

Wysoka tempe- Urządzenia stosowa- Stosować się do zaleceń instrukcji

18 b. małe
252 duże

ratura, gorące ne do wyjaławiania: stanowiskowej, zachować szczególną

4. powierzchnie
autoklawy, aparaty Rany, wstrząs
7 6 6 ostrożność podczas prac laboratoryjnych, 3 6 1
(oparzenia w czasie oparzenia termicznego stosować
Kocha
termiczne) się do zalecanych procedur
Stosować się do zaleceń instrukcji stano-
wiskowej, zachować szczególną ostroż-
252 duże

Czynniki che-

54 małe
ność, w czasie oparzenia chemicznego
miczne – żrące Odczynniki stosowa- Rany, wstrząs
5. 7 6 6 stosować się do zalecanych procedur, sto- 3 6 3
(oparzenia che- ne w laboratorium sować środki ochrony indywidualnej, m.in.
miczne) rękawice i okulary ochronne, kontrolować
stan sprzętu – szczególnie szklanego
Kontrolować stan izolacji przewodów,
stosować właściwe ochrony przeciwpo-
270 duże

Prąd elektryczny Zły stan przewodów

42 małe
rażeniowe w zakładzie (m.in. wyłączniki
(porażenie prą- elektrycznych, prze-
6. Śmierć 15 6 3 różnicowo-prądowe), okresowo kontrolo- 7 6 1
dem elektrycz- bicie elektryczne do wać instalację elektryczną, przestrzegać
nym) obudowy urządzenia przepisów dotyczących obsługi urządzeń
elektrycznych
108 średnie

Zachować szczególną ostrożność podczas

54 małe
pracy, a także podczas uprzątania stłu-
Ostre przedmioty Stłuczony sprzęt
7. Rany cięte 3 6 6 czonego szkła laboratoryjnego, w razie 3 6 3
laboratoryjny skaleczenia ranę zdezynfekować i założyć
jałowy opatrunek
Przy pracach ze szkodliwymi gazami
i parami nosić maskę z pochłaniaczem,
252 duże

Czynniki che- Spożycie szkodliwych Choroby ukła-

54 małe

pracę z rozpuszczalnikami wykonywać

substancji, wdycha- du pokarmowe- 7
8. miczne – trujące 6 6 pod wyciągiem, podczas prac z substan- 3 6 3
nie szkodliwych par go i oddecho-
(zatrucia) cjami niebezpiecznymi zakładać rękawice
i gazów wego ochronne, nie spożywać posiłków w labo-
ratorium
Ściśle stosować się do zaleceń instrukcji
stanowiskowej, pracę z substancjami
Praca z substancja- łatwo palnymi przeprowadzać pod wycią-
126 średnie

mi łatwo palnymi giem, ogrzewania cieczy łatwo palnych

540 duże

i wybuchowymi, Śmierć, kalec- dokonywać tylko za pośrednictwem łaźni,

9. Pożar, wybuch gromadzenie się two, poparze- 15 6 6 palniki utrzymywać w czystości i porządku, 7 6 3
w pomieszczeniu nia stosować środki ochrony indywidual-
gazów oraz par łatwo nej, butle z gazami umieścić z dala od
palnych źródeł ciepła, na miejscu umieścić sprzęt
gaśniczy i właściwie wyposażoną apteczkę
pierwszej pomocy
Oblanie skóry rąk lub
innych części ciała
hodowlą drobno- Stosować środki ochrony indywidualnej,
Czynniki biolo- ustrojów
252 duże

lub mate- Przewlekłe lub zachować szczególną ostrożność, znać

54 małe

giczne – mikro- riałem pobranym od nieuleczalne 7 procedury postępowania w razie zaistnie- 3

organizmy 6 6 6 3
(zakażenia drob- chorego,
10. zakłucia obecnie cho- nia niebezpiecznego zdarzenia, poddawać
igłą strzykawki roby się szczepieniom ochronnym i badaniom
noustrojami) podczas pobierania lekarskim
materiału do badań
od chorego
* S – skutki, E – ekspozycja P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

55
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA ELEKTRYKA W ZAKŁADZIE WEDŁUG PN-N 18002:2000
Przed Uwagi
Po korekcie
Zagrożenie Możliwe źródło Możliwe skutki korektą o reali-
Lp. zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) zagrożenia zacji
C* P* R* C* P* R* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Prace naprawcze przy
Wszelkie prace przy urządzeniach elektrycznych
urządzeniach elektrycz-
wykonywać po odłączeniu napięcia, zastosować
nych bez odłączenia
odpowiednie zabezpieczenie przed przypadkowym
napięcia lub bez właści- Śmierć D D D S S S
załączeniem – zgodnie z instrukcją stanowiskową,
wego zabezpieczenia
omawiać zagadnienie podczas odpraw codziennych
przed przypadkowym
z pracownikami
załączeniem
Zabezpieczyć przewody przed przypadkowymi uszko-
Uszkodzenia izolacji prze-
Śmierć D S D dzeniami mechanicznymi, kontrolować okresowo S M M
wodów wiodących prąd
stan izolacji przewodów
Możliwość natrafienia
na przewody elektryczne Wyłączać zagrożone obwody spod napięcia, stosować
Śmierć,
pod napięciem podczas D S D detektory napięcia, korzystać z dokumentacji S M M
urazy ciała
Prąd elektryczny wiercenia wiertarką elek- budowlano-montażowej
1. (porażenie prądem tryczną w ścianach
elektrycznym) Kontrolować stan techniczny wyłączników różnicowo-
-prądowych, sprawdzać ich działanie każdorazowo
Kontakt z metalowymi
przed przystąpieniem do pracy, przeprowadzać
obudowami maszyn,
okresową kontrolę zerowań i uziemień, stosować
urządzeń i elektronarzę- Śmierć D M S S M M
elektronarzędzia wyposażone w sprawne uchwyty
dzi, które mogą znaleźć
wykonane z materiałów izolacyjnych, nie eksploato-
się pod napięciem
wać elektronarzędzi na zewnątrz budynków podczas
opadów atmosferycznych
Prace z użyciem lamp
przenośnych i elektro-
narzędzi w warunkach Stosować w takich przypadkach zasilanie napięciem
Śmierć D S D M M M
dużej wilgotności lub bezpiecznym 24 V
dokonywane w metalo-
wych zbiornikach
Powierzchnie, na
których możliwy jest Nierówne i śliskie po-
Złamania, zwich- Utrzymywać porządek na stanowisku pracy, zabezpie-
2. upadek (upadek wierzchnie, zatarasowa- S S S S M M
nięcia, potłuczenia czyć właściwy stan dróg transportowych
na tym samym ne przejścia
poziomie)
Złamania, zwich- Stosować odpowiednio dobrane i zabezpieczone
Różnica poziomów Prace na źle ustawionych
nięcia, potłuczenia, drabiny oraz zwyżki, w razie konieczności stosować
3. (upadek na niższy i zabezpieczonych drabi- D S D S M M
urazy wewnętrzne, uprzęże bezpieczeństwa, w razie potrzeby stosować
poziom) nach oraz zwyżkach
śmierć asekurację prowadzoną przez drugiego pracownika

Pyły i odpryski metali Urazy oczu, zapy-

Wiercenie i cięcie mate-
(powstawanie pyłów lenie płuc – możli-
4. riałów przy niespełnio- D S D Stosować okulary ochronne i półmaski M M M
oraz odprysków wość wystąpienia
nych wymaganiach BHP
metali) pylicy
Prace instalacyjne na Stosować odpowiednią rotację pracowników przy
Obciążenie fizyczne
drabinach i zwyżkach, wykonywaniu prac wymagających wymuszonej
– statyczne Zwyrodnienia
5. prace instalacyjne wyko- D S D pozycji ciała, stosować nakolanniki przy pracach S M M
(praca w wymuszonej kostno-stawowe
nywane na tym samym uzasadniających korzystanie z tego rodzaju ochron
pozycji ciała)
poziomie kończyn dolnych

Nieodpowiednie Stosować zgodne z normami źródła oświetlenia

Brak lub źle dobrane źró-
oświetlenie Uszkodzenie sztucznego, dbać o właściwe oświetlenie naturalne
6. dła światła, źle dobrane S S S M M M
(zbyt małe natężenie wzroku stanowisk pracy, m.in. poprzez zapewnienie czystości
oprawy oświetleniowe
oświetlenia) okien, świetlików i naświetli

Źle dobrane parametry

Stosować właściwie dobrane zabezpieczenia
instalacji elektrycznej,
7. Pożar Poparzenia, śmierć D S D nadprądowe, prace instalacyjne wykonywać zgodnie S M M
niedbale wykonane
z instrukcją stanowiskową
prace instalacyjne
Zły stan narzędzi
Przemieszczające ręcznych (tępe ostrza, Stosować prawidłowo oprawione narzędzia w trzonki
się narzędzia i inne źle oprawione rękojeści), z twardego drewna, stosować właściwie zaostrzone
Skaleczenia, potłu-
8. przedmioty brak lub uszkodzone D S D narzędzia o wymiarach dostosowanych do rodzaju S M M
czenia, śmierć
(uderzenie przed- osłony ruchomych pracy, przestrzegać właściwego zamocowania osłon
miotem) elementów maszyn ruchomych elementów maszyn i urządzeń
i narzędzi
Ruchome elementy Niezamierzone uru-
maszyn i urządzeń chomienie maszyny Zachować szczególną ostrożność, przenosić na inne
(uderzenie, pochwy- lub rządzenia, brak lub Obrażenie ciała, miejsce elektronarzędzia wyłączone spod napięcia,
9. D S D D M S
cenie przez będące uszkodzenie osłony śmierć przestrzegać właściwego zamocowania osłon rucho-
w ruchu elementy ruchomych elementów mych elementów maszyn i urządzeń
maszyn i urządzeń) maszyn i urządzeń
Choroby narządu
Wiercenie i cięcie mate-
słuchu, zwyrod- Stosować w razie potrzeby ochronniki słuchu, stoso-
10. Hałas riałów przy niespełnio- S S S S M M
nienia kostno-sta- wać sprawne technicznie elektronarzędzia
nych wymaganiach BHP
wowe
* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

56
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA ELEKTRYKA W ZAKŁADZIE WEDŁUG METODY RISK SCORE
Przed korektą Po korekcie Uwagi
Zagrożenie Możliwe źródło Możliwe skutki o reali-
Lp. zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) zagrożenia zacji
S* E* P* R* S* E* P* R* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Prace naprawcze przy
Wszelkie prace przy urządzeniach elektrycznych
urządzeniach elektrycz-

126 średnie
wykonywać po odłączeniu napięcia, zastosować

540 duże
nych bez odłączenia
odpowiednie zabezpieczenie przed przypadkowym
napięcia lub bez właści- Śmierć 15 6 6 7 6 3
załączeniem – zgodnie z instrukcją stanowiskową,
wego zabezpieczenia
omawiać zagadnienia podczas odpraw codziennych
przed przypadkowym
z pracownikami
załączeniem

270 duże

42 małe
Zabezpieczyć przewody przed przypadkowymi uszko-
Uszkodzenia izolacji prze-
Śmierć 15 6 3 dzeniami mechanicznymi, kontrolować okresowo 7 6 1
wodów wiodących prąd
stan izolacji przewodów

Możliwość natrafienia

270 duże

42 małe
na przewody elektryczne Wyłączać zagrożone obwody spod napięcia, stoso-
Śmierć,
pod napięciem podczas 15 6 3 wać detektory napięcia, korzystać z dokumentacji 7 6 1
Prąd elektryczny urazy ciała
wiercenia wiertarką elek- budowlano-montażowej
1. (porażenie prądem tryczną w ścianach
elektrycznym)
Kontrolować stan techniczny wyłączników różnico-
wo-prądowych, sprawdzać ich działanie każdorazo-
Kontakt z metalowymi

18 b. małe
wo przed przystąpieniem do pracy, przeprowadzać

270 duże
obudowami maszyn, urzą-
okresową kontrolę zerowań i uziemień, stosować
dzeń i elektronarzędziami, Śmierć 15 6 3 3 6 1
elektronarzędzia wyposażone w sprawne uchwyty,
które mogą znaleźć się
wykonane z materiałów izolacyjnych, nie eksploato-
pod napięciem
wać elektronarzędzi na zewnątrz budynków podczas
opadów atmosferycznych
Prace z użyciem lamp

18 b. małe
przenośnych i elektro-
270 duże

narzędzi w warunkach Stosować w takich przypadkach zasilanie napięciem

Śmierć 15 6 3 3 6 1
dużej wilgotności lub bezpiecznym 24 V
dokonywane w metalo-
wych zbiornikach
Powierzchnie, na
126 średnie

42 małe
których możliwy jest Nierówne i śliskie po-
Złamania, zwich- Utrzymywać porządek na stanowisku pracy, zabez-
2. upadek wierzchnie, zatarasowane 7 6 3 7 6 1
nięcia, potłuczenia pieczyć właściwy stan dróg transportowych
(upadek na tym przejścia
samym poziomie)
Złamania,
Stosować odpowiednio dobrane i zabezpieczone
270 duże

42 małe
Różnica poziomów Prace na źle ustawionych zwichnięcia,
drabiny oraz zwyżki, w razie konieczności stosować
3. (upadek na niższy i zabezpieczonych drabi- potłuczenia, 15 6 3 7 6 1
uprzęże bezpieczeństwa, w razie potrzeby stosować
poziom) nach oraz zwyżkach urazy wewnętrzne,
asekurację prowadzoną przez drugiego pracownika
śmierć
Pyły i odpryski metali Urazy oczu, zapy-
252 duże

54 małe
Wiercenie i cięcie mate-
(powstawanie pyłów lenie płuc – możli-
4. riałów przy niespełnionych 7 6 6 Stosować okulary ochronne i półmaski 3 6 3
oraz odprysków wość wystąpienia
wymaganiach BHP
metali) pylicy
Prace instalacyjne na Stosować odpowiednią rotację pracowników przy
Obciążenie fizyczne
252 duże

54 małe
drabinach i zwyżkach, wykonywaniu prac wymagających wymuszonej
– statyczne Zwyrodnienia
5. prace instalacyjne wyko- 7 6 6 pozycji ciała, stosować nakolanniki przy pracach 3 6 3
(praca w wymuszo- kostno-stawowe
nywane na tym samym uzasadniających korzystanie z tego rodzaju ochron
nej pozycji ciała)
poziomie kończyn dolnych
18 b. małe

Nieodpowiednie Stosować zgodne z normami źródła oświetlenia

średnie

Brak lub źle dobrane źró-

oświetlenie Uszkodzenie sztucznego, dbać o właściwe oświetlenie naturalne
108

6. dła światła, źle dobrane 3 6 6 1 6 3

(zbyt małe natężenie wzroku stanowisk pracy, m.in. poprzez zapewnienie czysto-
oprawy oświetleniowe
oświetlenia) ści okien, świetlików i naświetli
Źle dobrane parametry
270 duże

42 małe

Stosować właściwie dobrane zabezpieczenia

instalacji elektrycznej, Poparzenia,
7. Pożar 15 6 3 nadprądowe, prace instalacyjne wykonywać zgodnie 7 6 1
niedbale wykonane prace śmierć
z instrukcją stanowiskową
instalacyjne
Zły stan narzędzi ręcznych
Przemieszczające Stosować prawidłowo oprawione narzędzia w trzonki
(tępe ostrza, źle opra-
270 duże

42 małe

się narzędzia i inne z twardego drewna, stosować właściwie zaostrzone

wione rękojeści), brak Skaleczenia, potłu-
8. przedmioty 15 6 3 narzędzia, o wymiarach dostosowanych do rodzaju 7 6 1
lub uszkodzone osłony czenia, śmierć
(uderzenie przedmio- pracy, przestrzegać właściwego zamocowania osłon
ruchomych elementów
tem) ruchomych elementów maszyn i urządzeń
maszyn i narzędzi
Ruchome elementy Niezamierzone uru-
maszyn i urządzeń chomienie maszyny Zachować szczególną ostrożność, przenosić na inne
270 duże

42 małe

(uderzenie, pochwy- lub rządzenia, brak lub Obrażenie ciała, miejsce elektronarzędzia wyłączone spod napięcia,
9. 15 6 3 7 6 1
cenie przez będące uszkodzenie osłony rucho- śmierć przestrzegać właściwego zamocowania osłon rucho-
w ruchu elementy mych elementów maszyn mych elementów maszyn i urządzeń
maszyn i urządzeń) i urządzeń
126 średnie

18 b. małe

Choroby narządu
Wiercenie i cięcie mate-
słuchu, zwyrodnie- Stosować w razie potrzeby ochronniki słuchu, stoso-
10. Hałas riałów, przy niespełnio- 7 6 3 3 6 1
nia kostno-sta- wać sprawne technicznie elektronarzędzia
nych wymaganiach BHP
wowe

* S – skutki, E – ekspozycja P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

57
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA KIEROWCY WÓZKÓW WIDŁOWYCH WEDŁUG PN-N 18002:2000
Przed Uwagi
Po korekcie
Zagrożenie Możliwe źródła Możliwe skutki korektą o reali-
Lp. zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) zagrożeń zacji
C* P* R* C* P* R* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Powierzchnie, na Śliskie, nierówne po- Potłuczenia, zła- Stosowanie przez pracownika właściwego
których możliwy wierzchnie na terenie mania kończyn, S obuwia, zapewnienie porządku na stano-
1. jest upadek dojścia do pojazdu S S S M M
zwichnięcia, ura- wisku pracy i w przejściach, omawianie
(upadek na tym i w miejscu wykony- zy wewnętrzne zagrożeń w czasie odpraw codziennych
samym poziomie) wania prac
Zachowanie szczególnej ostrożności, prze-
Poruszające strzeganie wymagań instrukcji stanowisko-
się maszyny, Inne wózki jezdniowe, wej, prawidłowe układanie przewożonych
2.
mechanizmy i inne przemieszczające się Śmierć, kalectwo D S D
materiałów, przewożenie ładunku w ilości S M M
obiekty przewożone towary, nie przekraczającej dopuszczalnej nośno-
(uderzenie, przy- przewrócenie wózka ści wózka, dostosowanie prędkości wózka
gniecenie) do rodzaju i ukształtowania drogi transpor-
towej, stosowanie hełmu ochronnego
Gorące elementy sil-
nika spalinowego, łuk
Wysoka tempe- elektryczny występu- Rany oparzenio-
ratura Przestrzeganie procedur, stosowanie
3. jący podczas zwarcia we, uszkodzenie D S D S M M
(oparzenia ter- ochron osobistych oczu i ciała
w przewodach narządu wzroku
miczne) przyłączeniowych
akumulatora
Zaprószenie ognia
podczas pracy w ma- Zachowanie szczególnej ostrożności,
gazynie materiałów Urazy, oparzenia, D przestrzeganie procedur, systematyczna
4. Pożar, wybuch S D kontrola sprawności instalacji gazowej, S M M
łatwo palnych, nie- śmierć
szczelność instalacji omawianie zagrożeń podczas odpraw
gazowej codziennych

Ostre lub szorstkie Obsługa bieżąca wóz-

przedmioty ka, ostre, szorstkie
5. (zetknięcie z ostry- krawędzie przewożo-
Stosowanie rękawic ochronnych, zachowa- M
Urazy dłoni S S S M M
nie szczególnej ostrożności
mi lub szorstkimi nych towarów, palet,
przedmiotami) opakowań
Obciążenie fizycz- Zbyt duży wysiłek Przestrzeganie norm transportu indywi-
ne – statyczne Przepuklina,
fizyczny, niewygodna choroby dualnego, zapewnienie ergonomicznych
6. (przeciążenie pozycja narządu S S S S M M
podczas jazdy i bezpiecznych warunków pracy w kabinie
układu mięśniowo- ruchu
wózkiem kierowcy
-kostnego)

Niestosowanie wózków z silnikami spali-

Czynniki chemicz- Spaliny, kwas akumu- Bóle głowy, nowymi, zasilanymi benzyną etylizowaną,
7. ne – toksyczne, rany oparzeń D S D S M M
latorowy w pomieszczeniach pracy, odpowiednia
żrące chemicznych wentylacja pomieszczeń

Stanowisko ładowa- Sprawne zabezpieczenia przeciwporaże-

Prąd elektryczny nia akumulatorów, Śmierć, urazy niowe, przestrzeganie instrukcji stano-
8. (porażenie prą- urządzenia zasilane D S D S M M
ciała wiskowej, systematyczna kontrola stanu
dem elektrycznym) prądem elektrycznym instalacji elektrycznej
230/400 V

Maszyny i urządzenia Uszkodzenia Podejmowanie działań zmniejszających

9. Hałas produkcyjne, pojazdy narządu słuchu S S S emisję hałasu, stosowanie w razie koniecz- M M M
silnikowe ności ochronników słuchu

Urazy ciała
Źle dobrane punkty spowodowane Dostosowanie poziomu natężenia oświetle-
Nieodpowiednie
10. oświetlenie miej-
świetlne, praca nia do rodzaju wykonywanej pracy, zgodnie S
wypadkami przy D S D M M
w miejscach nie- z normami, sprawne oświetlenie własne
sca pracy pracy, osłabienie
oświetlonych pojazdu w miejscach nieoświetlonych
wzroku

Wysokie lub niskie Przegrzanie lub

Zmienne warunki temperatury, Stosowanie ubrania odpowiedniego do
w zależ- przeziębienie
11. atmosfe- S S S warunków otoczenia, profilaktyczne posiłki M M M
ności od pory roku,
ryczne organizmu i napoje
opady atmosferyczne

Zbyt duże wymaga- Dostosowanie wymagań do możliwości psy-

nia w stosunku do chofizycznych pracownika, przestrzeganie
Obciążenie emo- możliwości pracow- Choroby ogól- norm dotyczących czasu pracy, doskonale-
12. cjonalne nika, praca w nocy noustrojowe, S S S nie metod instruktażu i szkoleń, ustalenie S M M
(stres) i w godzinach nad- nerwice jasnych zasad wynagradzania, premiowa-
liczbowych, konflikty, nia i kar regulaminowych, częste rozmowy
mobbing kierownictwa zakładu z pracownikami
* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

58
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA KIEROWCY WÓZKÓW WIDŁOWYCH WEDŁUG METODY RISK SCORE
Przed korektą Po korekcie Uwagi
Zagrożenie Możliwe Możliwe skutki o reali-
Lp. zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) źródła zagrożeń zacji
S* E* P* R* S* E* P* R* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

108 średnie
Powierzchnie, na Śliskie, nierówne Potłuczenia, Stosowanie przez pracownika właściwego

54 małe
których możliwy powierzchnie na złamania obuwia, zapewnienie porządku na stano- 3
1. jest upadek terenie dojścia do kończyn, zwich- 3 6 6 6 3
wisku pracy i w przejściach, omawianie
(upadek na tym pojazdu i w miejscu nięcia, urazy zagrożeń w czasie odpraw codziennych
samym poziomie) wykonywania prac wewnętrzne
Zachowanie szczególnej ostrożności, prze-
Poruszające się Inne wózki jezdnio- strzeganie wymagań instrukcji stanowisko-

540 b. duże
maszyny, me- wej, prawidłowe układanie przewożonych

54 małe
chanizmy i inne we, przemieszczają-
ce się przewożone Śmierć, kalec- 15 6 6
materiałów, przewożenie ładunku w ilości 3 6 3
2.
obiekty two nie przekraczającej dopuszczalnej nośno-
towary, przewrócenie
(uderzenie, ści wózka, dostosowanie prędkości wózka
wózka
przygniecenie) do rodzaju i ukształtowania drogi trans-
portowej, stosowanie hełmu ochronnego
Gorące elementy
silnika spalinowe-

18 b. małe
252 duże
Wysoka tempe- go, Rany oparze-
łuk elektryczny niowe,
ratura uszko- 7 Przestrzeganie procedur, stosowanie
3. występujący podczas 6 6 3 6 1
(oparzenia dzenie narządu ochron osobistych oczu i ciała
zwarcia w przewo-
termiczne) wzroku
dach przyłączenio-
wych akumulatora
Zaprószenie ognia Zachowanie szczególnej ostrożności,
270 duże
podczas pracy w ma-

42 małe
przestrzeganie procedur, systematyczna
Pożar, wybuch gazynie materiałów Urazy, oparze- 15 6
4. 3 kontrola sprawności instalacji gazowej, 7 6 1
łatwo palnych, nie- nia, śmierć omawianie zagrożeń podczas odpraw
szczelność instalacji codziennych
gazowej
Ostre lub szorst- Obsługa bieżąca
108 średnie

18 b. małe
kie przedmioty wózka, ostre, szorst-
(zetknięcie Stosowanie rękawic ochronnych, zachowa- 1
5. kie krawędzie prze- Urazy dłoni 3 6 6 6 3
z ostrymi lub nie szczególnej ostrożności
szorstkimi przed- wożonych towarów,
palet, opakowań
miotami)
Obciążenie
108 średnie

18 b. małe
fizyczne – sta- Zbyt duży wysiłek Przestrzeganie norm transportu indywi-
Przepuklina,
tyczne fizyczny, niewygodna choroby dualnego, zapewnienie ergonomicznych 1
6. narzą- 3 6 6 6 3
(przeciążenie pozycja podczas i bezpiecznych warunków pracy w kabinie
du ruchu
układu mięśnio- jazdy wózkiem kierowcy
wo-kostnego)
252 duże

Bóle głowy, Niestosowanie wózków z silnikami spali-

54 małe
Czynniki Spaliny, kwas aku- rany w wyniku 7 nowymi, zasilanymi benzyną etylizowaną, 3
7. chemiczne – tok- 6 6 6 3
mulatorowy oparzeń che- w pomieszczeniach pracy, odpowiednia
syczne, żrące micznych wentylacja pomieszczeń

Prąd elektryczny Stanowisko ładowa- 18 b. małe

270 duże

Sprawne zabezpieczenia przeciwporaże-

nia akumulatorów, Śmierć, urazy
(porażenie prą- urządzenia niowe, przestrzeganie instrukcji stano-
8. zasilane 15 6 3 3 6 1
dem elektrycz- ciała wiskowej, systematyczna kontrola stanu
prądem elektrycz-
nym) instalacji elektrycznej
nym 230/400 V
126 średnie

18 b. małe

Maszyny i urządzenia Uszkodzenia Podejmowanie działań zmniejszających

9. Hałas produkcyjne, pojazdy narządu słuchu 7 6 3 emisję hałasu, stosowanie w razie ko- 3 6 1
silnikowe nieczności ochronników słuchu

Urazy ciała
18 b. małe
270 duże

Nieodpowiednie Źleświetlne,
dobrane punkty spowodowane Dostosowanie poziomu natężenia oświetle-
praca wypadkami 15 6 nia do rodzaju wykonywanej pracy, zgodnie 3
10. oświetlenie 3 6 1
w miejscach nie- przy pracy, z normami, sprawne oświetlenie własne
miejsca pracy oświetlonych osłabienie pojazdu w miejscach nieoświetlonych
wzroku
126 średnie

18 b. małe

Wysokie lub niskie Przegrzanie lub

Zmienne warun- temperatury, Stosowanie ubrania odpowiedniego do
w zależ-
ki atmosfe- ności od pory roku, przeziębienie
11. 7 6 3 warunków otoczenia, profilaktyczne posiłki 3 6 1
ryczne opady atmosferyczne organizmu i napoje

Dostosowanie wymagań do możliwości

Zbyt duże wyma- psychofizycznych pracownika, przestrze-
108 średnie

gania w stosunku ganie norm dotyczących czasu pracy,

54 małe

Obciążenie do możliwości Choroby ogól- doskonalenie metod instruktażu i szkoleń, 3

12. emocjonalne pracownika, praca noustrojowe, 3 6 6
ustalenie jasnych zasad wynagradzania,
6 3
(stres) w nocy i w godzinach nerwice premiowania i kar regulaminowych, częste
nadliczbowych, kon- rozmowy kierownictwa zakładu z pracow-
flikty, mobbing nikami
* S – skutki, E – ekspozycja P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

59
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA MAGAZYNIERA WEDŁUG PN-N 18002:2000
Przed Uwagi
Po korekcie
Zagrożenie Możliwe Możliwe skutki korektą o reali-
Lp. zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) źródła zagrożeń zacji
C* P* R* C* P* R* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Powierzchnie, na Śliskie i nierówne po-
Potłuczenia,
których możliwy jest wierzchnie przy dojściu Stosowanie przez pracowników wzmocnionego
złamania kończyn,
1. upadek do magazynu i w samym S S S obuwia z antypoślizgową podeszwą, zapewnienie S M M
zwichnięcia, urazy
(upadek na tym magazynie, zatarasowa- porządku i czystości w miejscu pracy
wewnętrzne
samym poziomie) ne przejścia

Wchodzenie na drabiny Potłuczenia,

Różnica poziomów oraz schodzenie z nich złamania kończyn, Stosowanie sprawnych technicznie drabin i za-
2. (upadek na niższy podczas układania lub zwichnięcia, urazy D S D chowanie ustalonych zasad bezpieczeństwa M M M
poziom) zdejmowania towarów kręgosłupa, urazy przy ich ustawianiu
z regałów wewnętrzne

Przewrócenie się regału,

Właściwe oznaczenie wytrzymałości regałów
upadek składowanych
i przestrzeganie podanych obciążeń, układanie
przedmiotów, niestabilne
najcięższych przedmiotów na najniższych pół-
Przemieszczające ułożenie materiałów
kach, zabezpieczenie regałów przed przewróce-
się przedmioty i inne w stosie lub na paletach,
niem, układanie stosów i palet w ten sposób, by
obiekty poruszające się środki
3. Urazy ciała, śmierć D S D zachować ich stabilność, prowadzenie rozładun- S S S
(przygniecenie, transportu ręcznego
ku począwszy od najwyższych warstw, prawidłowe
uderzenie, lub mechanicznego,
rozplanowanie dróg transportowych, właściwe
potrącenie) przemieszczające się to-
ułożenie materiałów na wózku i dostosowanie
wary przewożone wózkiem
prędkości do istniejących warunków, stosowanie
widłowym, przewrócenie
hełmu ochronnego
się wózka
Ostre krawędzie przeno-
szonych lub przewożo-
Przedmioty ostre Rany cięte i kłute, Zachowanie szczególnej ostrożności, stosowanie
4. nych towarów, palet, S S S S M M
lub szorstkie otarcia naskórka prawidłowo dobranych rękawic ochronnych
opakowań lub odłamki
szkła
Stosowanie szczelnego ogrodzenia do wysokości co
Produkty sypkie, luzem Choroby układu najmniej 0,5 m powyżej składowanego materiału,
Pyły
5. przechowywane oddechowego S S S stosowanie ochron osobistych przy przesypywaniu M M M
(zapylenie)
w magazynie i narządu wzroku materiału – w tym masek przeciwpyłowych i okula-
rów ochronnych, stosowanie urządzeń odpylających
Nieużywanie wózków jezdniowych z silnikiem spa-
Spaliny, związki tok-
Uszkodzenia linowym wewnątrz pomieszczeń magazynowych,
Czynniki chemiczne syczne przechowywane
6. wewnętrzne organi- D S D właściwe oznakowanie pojemników zawierają- S M M
– toksyczne, żrące w magazynie,
zmu, śmierć cych trucizny, zachowanie wymaganych procedur
kwas akumulatorowy
przy kontaktach z chemikaliami

Wysoka temperatura, Łuk elektryczny wystę-

Rany oparzeniowe,
otwarty ogień pujący podczas zwarcia Przestrzeganie ustalonych procedur, stosowanie
7. uszkodzenie narzą- S S S M M M
(oparzenia w przewodach przyłącze- ochron osobistych ciała i oczu
du wzroku
termiczne) niowych akumulatora

Środki transportu,
Podjęcie działań zmniejszających działanie hała-
urządzenia i maszyny Uszkodzenie narzą-
8. Hałas S S S su, stosowanie w razie konieczności ochronników M M M
pracujące na zewnątrz du słuchu
słuchu
magazynu
Obciążenie fizyczne
– dynamiczne i sta- Zbyt duży wysiłek fizycz- Przepuklina, uraz Przestrzeganie norm transportu indywidualnego,
9. tyczne ny, wymuszona pozycja kręgosłupa, choro- D D D stosowanie przerw i rotacji pracowników zatrud- S S S
(przeciążenie układu ciała podczas pracy by narządu ruchu nionych przy uciążliwych robotach
mięśniowo-kostnego)
Stosowanie sprawnych zabezpieczeń przeciwpo-
Prąd elektryczny rażeniowych, stosowanie sprawnego technicznie
Niesprawna instalacja Urazy,
10. (porażenie prądem D M S osprzętu elektrycznego i przewodów doprowadza- M M M
elektryczna śmierć
elektrycznym) jących prąd elektryczny, systematyczna kontrola
instalacji elektrycznej
Urazy spowodo- Dbanie o czystość okien i świetlików, dostoso-
Nieodpowiednie Słabe oświetlenie
wane wypadkami wanie poziomu natężenia oświetlenia do rodzaju
11. oświetlenie miejsca naturalne, źle dobrane D M S M M M
przy pracy, choroby wykonywanej pracy, także przy komputerze
pracy punkty świetlne
narządu wzroku – zgodnie z normami

Zaprószenie ognia Zachowanie szczególnej ostrożności, przestrzega-

w miejscu magazyno- Oparzenia ciała, nie przyjętych w magazynie procedur, wyposaże-
12. Pożar, wybuch D S D S M M
wania materiałów łatwo urazy, śmierć nie stanowiska w wymagany sprzęt ppoż., syste-
palnych matyczna konserwacja i przegląd tego sprzętu

Ustalenie przejrzystych zasad odpowiedzialności

Odpowiedzialność
Wystąpienie za powierzone mienie, stworzenie warunków
Obciążenie emocjo- finansowa za bezpie-
choroby nerwowej umożliwiających zapewnienie bezpieczeństwa
13. nalne czeństwo magazynowa- S D D S M M
lub chorób ogólno- magazynowanych towarów, ustalenie sprawiedli-
(stres) nych towarów, konflikty
ustrojowych wego regulaminu nagradzania i karania, właściwy
międzyludzkie
dobór pracowników
* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

60
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA MAGAZYNIERA WEDŁUG METODY RISK SCORE
Przed korektą Po korekcie Uwagi
Zagrożenie Możliwe Możliwe skutki o reali-
Lp. zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) źródła zagrożeń zacji
S* E* P* R* S* E* P* R* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Powierzchnie, na Śliskie i nierówne

108 średnie
Potłuczenia, zła-

54 małe
których możliwy powierzchnie przy Stosowanie przez pracowników wzmocnionego
mania kończyn,
1. jest upadek dojściu do magazynu 3 6 6 obuwia z antypoślizgową podeszwą, zapewnie- 3 6 3
zwichnięcia, ura-
(upadek na tym i w samym magazynie, nie porządku i czystości w miejscu pracy
zy wewnętrzne
samym poziomie) zatarasowane przejścia
Wchodzenie na drabiny Potłuczenia, zła-

252 duże

42 małe
Różnica poziomów oraz schodzenie z nich mania kończyn, Stosowanie sprawnych technicznie drabin
2. (upadek na niższy podczas układania lub zwichnięcia, urazy 7 6 6 i zachowanie ustalonych zasad bezpieczeństwa 7 6 1
poziom) zdejmowania towarów kręgosłupa, urazy przy ich ustawianiu
z regałów wewnętrzne
Przewrócenie się regału,
upadek składowa-
nych przedmiotów,
niestabilne ułożenie Właściwe oznaczenie wytrzymałości regałów
Przemieszczające
materiałów w stosie i przestrzeganie podanych obciążeń, układanie

126 średnie
540 b. duże
się przedmioty
lub na paletach, najcięższych przedmiotów na najniższych pół-
i inne obiekty Śmierć,
3. (przygniecenie, poruszające się środki 15 6 6 kach, zabezpieczenie regałów przed przewróce- 7 6 3
kalectwo
transportu ręcznego lub niem, układanie stosów i palet w ten sposób, by
uderzenie,
mechanicznego, prze- zachować ich stabilność, prowadzenie rozładun-
potrącenie)
mieszczające się towary ku począwszy od najwyższych warstw
przewożone wózkiem
widłowym, przewrócenie
się wózka
Ostre krawędzie przeno-
54 średnie

6 b. małe
szonych lub przewożo- Rany cięte
Przedmioty ostre Zachowanie szczególnej ostrożności, stosowanie
4. nych towarów, palet, i kłute, 3 6 3 1 6 1
lub szorstkie prawidłowo dobranych rękawic ochronnych
opakowań lub odłamki otarcia naskórka
szkła
Stosowanie szczelnego ogrodzenia do wysokości
108 średnie

18 b. małe
co najmniej 0,5 m powyżej składowanego
Produkty sypkie, luzem Choroby układu
Pyły materiału, stosowanie ochron osobistych przy
5. przechowywane w ma- oddechowego 3 6 6 1 6 3
(zapylenie) przesypywaniu tego materiału – w tym masek
gazynie i narządu wzroku
przeciwpyłowych i okularów ochronnych, stoso-
wanie urządzeń odpylających
Nieużywanie wózków jezdniowych z silnikiem
Spaliny, związki tok-
270 duże

42 małe
Czynniki chemicz- Uszkodzenia spalinowym wewnątrz pomieszczeń magazy-
syczne przechowywane
6. ne – toksyczne, wewnętrzne orga- 15 6 3 nowych, właściwe oznakowanie pojemników 7 6 1
w magazynie,
żrące nizmu, śmierć zawierających trucizny, zachowanie wymaganych
kwas akumulatorowy
procedur przy kontaktach z chemikaliami
Łuk elektryczny
126 średnie

18 b. małe
Wysoka temperatu-
występujący podczas Rany oparzenio-
ra, otwarty ogień Przestrzeganie ustalonych procedur, stosowanie
7. zwarcia w przewodach we, uszkodzenie 7 6 3 3 6 1
(oparzenia ochron osobistych ciała i oczu
przyłączeniowych aku- narządu wzroku
termiczne)
mulatora
18 b. małe
Środki transportu,
średnie

Podjęcie działań zmniejszających działanie

108

urządzenia i maszyny Uszkodzenie

8. Hałas 3 6 6 hałasu, stosowanie w razie konieczności ochron- 1 6 3
pracujące na zewnątrz narządu słuchu
ników słuchu
magazynu
Obciążenie fizyczne
– dynamiczne Przepuklina, Przestrzeganie norm transportu indywidualnego,
252 duże

54 małe

Zbyt duży wysiłek fizycz-

i statyczne uraz kręgosłupa, zapewnienie ergonomicznych warunków pracy,
9. ny, wymuszona pozycja 7 6 6 3 6 3
(przeciążenie choroby narządu stosowanie przerw i rotacji pracowników zatrud-
ciała podczas pracy
układu mięśniowo- ruchu nionych przy uciążliwych robotach
-kostnego)
126 średnie 90 średnie

Stosowanie sprawnych zabezpieczeń przeciwpo-

18 b. małe 9 b. małe

Prąd elektryczny
Niesprawna instalacja rażeniowych, stosowanie sprawnego technicznie
(porażenie prądem Urazy, śmierć 15 6 1 3 6 0,5
10. elektrycznym) elektryczna osprzętu elektrycznego, systematyczna kontrola
instalacji elektrycznej
Urazy spowodo- Dbanie o czystość okien i świetlików, dostoso-
Nieodpowiednie Słabe oświetlenie
wane wypadkami wanie poziomu natężenia oświetlenia do rodzaju
11. oświetlenie miej- naturalne, źle dobrane
przy pracy, osła-
7 6 3
wykonywanej pracy, także przy komputerze
3 6 1
sca pracy punkty świetlne
bienie wzroku – zgodnie z normami
Zachowanie szczególnej ostrożności, prze-
Zaprószenie ognia
270 duże

42 małe

strzeganie przyjętych w magazynie procedur,

w miejscu magazyno- Oparzenia, urazy
12. Pożar, wybuch 15 6 3 wyposażenie stanowiska w wymagany sprzęt 7 6 1
wania materiałów łatwo ciała, śmierć
ppoż., systematyczna konserwacja i przegląd
palnych
tego sprzętu
Ustalenie przejrzystych zasad odpowiedzialności
Odpowiedzialność
Wystąpienie cho- za powierzone mienie, stworzenie warunków
252 duże

54 małe

Obciążenie emocjo- finansowa za bezpie-

roby nerwowej umożliwiających zapewnienie bezpieczeństwa
13. nalne czeństwo magazynowa- 7 6 6 3 6 3
lub chorób ogól- magazynowanych towarów, ustalenie sprawie-
(stres) nych towarów, konflikty
noustrojowych dliwego regulaminu nagradzania i karania,
międzyludzkie
właściwy dobór pracowników
* S – skutki, E – ekspozycja P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

61
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA MONTERA NAWIERZCHNI DROGOWYCH WEDŁUG PN-N 18002:2000
Przed Uwagi
Po korekcie
Zagrożenie Możliwe Możliwe skutki korektą o reali-
Lp. zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) źródła zagrożeń zacji
C* P* R* C* P* R* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Powierzchnie, na
których możliwy Śliskie i nierówne po- Potłuczenia, zła-
mania kończyn, S Wyposażenie pracownika w odpowiednie
1. jest upadek wierzchnie w miejscu zwichnięcia, S S obuwie, utrzymywanie porządku na terenie S M M
ura-
(upadek na tym wykonywania prac wykonywanych prac
zy wewnętrzne
samym poziomie)
Potłuczenia, zła-
Różnice poziomów Zabezpieczenie wykopów zgodnie z pro-
Wpadnięcie do mania kończyn, S
2. (upadek na niższy S S jektem robót, zachowanie szczególnej S M M
wykopu zwichnięcia, ura-
poziom) ostrożności
zy wewnętrzne

Przemieszczające Materiały brukarskie Uszkodzenie Stosowanie sprawnych technicznie urzą-

się przedmioty w trakcie transportu, ciała,
3. złamania D D D dzeń, używanie dostosowanych do wykony- S M M
(uderzenie przed- obróbki lub układania kończyn, śmierć wanej pracy ochron osobistych
miotem)

Zachowanie przez pracownika szcze-

Poruszające się gólnej uwagi przy układaniu chodników,
maszyny i mecha- Przemieszczające się odbywającym się w czasie ruchu ulicznego
nizmy pojazdów, zabezpieczenie i właściwe ozna- D
(uderzenie przez pojazdy
4. samochodo- Śmierć, kalectwo D S D M S
kowanie prac podczas układania bruku
ruchome obiekty) we lub budowlane na jezdni – przy wyłączeniu ulicy z ruchu
– używanie przez pracownika kamizelki
odblaskowej
Ruchome elemen- Brak lub uszkodzone
ty maszyn i urzą- osłony ruchomych Przestrzeganie właściwego zamocowania
dzeń (pochwy-
cenie, zranienie elementów
5.
urządzeń, Obrażenia ciała, D S D
osłon ruchomych elementów urządzeń, M M M
niedostateczna śmierć przestrzeganie procedur i wymagań in-
przez będące
w ruchu elementy ostrożność podczas strukcji stanowiskowej
wykonywania prac
urządzeń)
Praca w wymuszonej
Obciążenie fizycz- pozycji ciała, w więk- Stosowanie rotacji pracowników przy wyko-
ne – statyczne szości wykonywana Bóle lub uszko- nywaniu uciążliwych prac, stosowanie okre-
i dynamiczne
6. w pozycji klęczącej, dzenia stawów D S D sowych przerw w pracy, używanie ochron S M M
(przeciążenie przenoszenie zbyt du- i kręgosłupa osobistych (nakolanników), przestrzeganie
układu kostno-sta- żych ciężarów lub ich norm transportu indywidualnego
wowego) ręczne przewożenie
Sprzęt używany Uszczerbek
podczas wykonywania słuchu, Stosowanie sprzętu spełniającego określo-
uszko-
prac, m.in.: zagęsz- ne wymagania techniczne, rotacja pracow-
dzenia układu
7. Hałas i wibracje czarki, przecinarki, D D D ników przy wykonywaniu szkodliwych prac S S S
kostno-stawo-
młoty wibracyjne, ze względu na hałas i wibracje, stosowanie
dźwięki dochodzące wego, choroba ochronników słuchu
wibracyjna
z otaczającego terenu

Przeziębienie, Stosowanie przez pracowników właściwie

Opady deszczu,
Zmienne warunki przegrzanie dobranego obuwia i ubrania roboczego
8. chłód, promieniowa- organizmu, S S S M M M
atmosferyczne pora- oraz ochronnego, prawidłowa organizacja
nie słoneczne żenie słoneczne pracy

Stosowanie ochron osobistych podczas

Czynniki biologicz- Bakterie znajdujące prac ziemnych, w tym rękawic ochronnych,
9. ne – bakterie się w glebie – głównie Śmierć D S D zapewnienie skutecznej pomocy medycz- S M M
(infekcje) laseczki tężca nej w razie zanieczyszczenia rany i jej
zabrudzenia

Gorący asfalt, piasek Przestrzeganie instrukcji stanowiskowej,

z podsypki Choroby układu stosowanie środków ochrony układu
10. Dymy i pyły D D D S M M
oddechowego oddechowego, przestrzeganie wymaganych
badań profilaktycznych

Wysoka tempera- Stosowanie wymaganych środków ochrony

Odpryski gorącej
tura, Rany oparze- indywidualnej, przestrzeganie wymagań
11. masy asfaltowej lub D S D S M M
gorące elementy niowe karty charakterystyki substancji niebez-
jej zapłon
materiałów piecznej

W miejscach zagrożenia porażeniem

Prąd elektryczny Elektronarzędzia, stosować zasilanie urządzeń napięciem
12. (porażenie prą- przetarte przewody Śmierć D S D
bezpiecznym, poprzez transformator S M M
dem) wiodące prąd separacyjny, stosować wymagane środki
ochrony indywidualnej, na bieżąco kontro-
lować stan przewodów

* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

62
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA MONTERA NAWIERZCHNI DROGOWYCH WEDŁUG METODY RISK SCORE
Przed korektą Po korekcie Uwagi
Zagrożenie Możliwe Możliwe skutki o reali-
Lp. zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) źródła zagrożeń zacji
S* E* P* R* S* E* P* R* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

108 średnie
Powierzchnie, na Potłuczenia,

54 małe
których możliwy Śliskie i nierówne po- złamania Wyposażenie pracownika w odpowiednie
1. jest upadek wierzchnie w miejscu kończyn, zwich- 3 6 6 obuwie, utrzymywanie porządku na tere- 3 6 3
(upadek na tym wykonywania prac nięcia, urazy nie wykonywanych prac
samym poziomie) wewnętrzne

108 średnie
Potłuczenia,
Różnice pozio-

54 małe
złamania Zabezpieczenie wykopów zgodnie z pro-
mów Wpadnięcie do
2. kończyn, zwich- 3 6 6 jektem robót, zachowanie szczególnej 3 6 3
(upadek na wykopu nięcia, urazy ostrożności
niższy poziom) wewnętrzne

Przemieszczają- Materiały brukarskie Uszkodzenie

252 duże

54 małe
ce się przed- Stosowanie sprawnych technicznie
w trakcie trans- ciała, złamania 7
3. mioty 6 6 urządzeń, używanie dostosowanych do 3 6 3
portu, obróbki lub kończyn,
(uderzenie wykonywanej pracy ochron osobistych
układania śmierć
przedmiotem)
Zachowanie przez pracownika szcze-
Poruszające się gólnej uwagi przy układaniu chodników

252 duże
maszyny i me- Przemieszczające się odbywającym się w czasie ruchu ulicznego

54 małe
chanizmy pojazdy samochodo- Śmierć, kalec- 7 6 6
pojazdów, zabezpieczenie i właściwe ozna- 3 6 3
4.
(uderzenie two kowanie prac podczas układania bruku
we lub budowlane
przez ruchome na jezdni – przy wyłączeniu ulicy z ruchu
obiekty) – używanie przez pracownika kamizelki
odblaskowej
Ruchome ele-
menty maszyn Brak lub uszkodzone
252 duże

i urządzeń osłony ruchomych Przestrzeganie właściwego zamocowania

54 małe
(pochwycenie, elementów urządzeń, Obrażenia 7 6 6
osłon ruchomych elementów urządzeń, 3 6 3
5.
zranienie przez niedostateczna ciała, śmierć przestrzeganie procedur i wymagań
będące w ruchu ostrożność podczas instrukcji stanowiskowej
elementy urzą- wykonywania prac
dzeń)
Praca w wymuszonej
Obciążenie fi- Stosowanie rotacji pracowników przy
pozycji ciała, w więk-
252 duże

zyczne – statycz- wykonywaniu uciążliwych prac, stosowa-

54 małe
szości wykonywana Bóle lub uszko-
ne i dynamiczne nie okresowych przerw w pracy, używanie 3
6. w pozycji klęczącej, dzenia stawów 7 6 6 6 3
(przeciążenie ochron osobistych (nakolanników), prze-
przenoszenie zbyt du- i kręgosłupa
układu kostno- strzeganie norm transportu
żych ciężarów lub ich
-stawowego) indywidualnego
ręczne przewożenie
Sprzęt używany pod-
czas wykonywania Uszczerbek Stosowanie sprzętu spełniającego
252 duże

prac – m.in.: zagęsz- słuchu, uszko-

54 małe
określone wymagania techniczne, rotacja
czarki, przecinarki, dzenia układu 7
7. Hałas i wibracje 6 6 pracowników przy wykonywaniu szkodli- 3 6 3
młoty wibracyjne kostno-stawo- wych prac ze względu na hałas i wibracje,
– dźwięki dochodzą- wego, choroba stosowanie ochronników słuchu
ce z otaczającego wibracyjna
terenu
108 średnie

Przeziębienie,
18 b. małe

Stosowanie przez pracowników właściwie

Opady deszczu, przegrzanie
Zmienne warun- dobranego obuwia i ubrania roboczego 1
ki atmosferyczne chłód,
8. promieniowa- organizmu, 3 6 6 6 3
oraz ochronnego, prawidłowa organizacja
nie słoneczne porażenie pracy
słoneczne
Stosowanie ochron osobistych podczas
18 b. małe
270 duże

Czynniki Bakterie znajdujące prac ziemnych, w tym rękawic ochron-

biologiczne
9. się w glebie – głów- Śmierć 16 6 3 nych, zapewnienie skutecznej pomocy 3 6 1
– bakterie nie laseczki tężca medycznej w razie zranienia i zanieczysz-
(infekcje) czenia rany
252 duże

Przestrzeganie instrukcji stanowiskowej,

54 małe

Gorący asfalt, piasek Choroby ukła- stosowanie środków ochrony układu od-
10. Dymy i pyły du oddecho- 7 6 6 3 6 3
z podsypki dechowego, przestrzeganie wymaganych
wego badań profilaktycznych
252 duże

Wysoka tempe- Stosowanie wymaganych środków ochrony

54 małe

Odpryski gorącej
ratura, Rany oparze- indywidualnej, przestrzeganie wymagań 3
gorące elementy masyjej
11. asfaltowej lub 7 6 6 6 3
niowe karty charakterystyki substancji niebez-
zapłon
materiałów piecznej, przestrzeganie procedur
W miejscach zagrożenia porażeniem
18 b. małe
270 duże

stosować zasilanie urządzeń napięciem

Prąd elektryczny Elektronarzędzia, bezpiecznym, poprzez transformator
12. (porażenie przetarte przewody Śmierć 15 6 3 3 6 1
separacyjny, stosować wymagane środki
prądem) wiodące prąd ochrony indywidualnej, na bieżąco kontro-
lować stan przewodów
* S – skutki, E – ekspozycja P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

63
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA PIEKARZA-CUKIERNIKA WEDŁUG PN-N 18002:2000
Przed Uwagi
Po korekcie
Zagrożenie Możliwe Możliwe skutki korektą o reali-
Lp. zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) źródła zagrożeń zacji
C* P* R* C* P* R* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Powierzchnie, na
Potłuczenia, zła- Stosowanie przez pracownika właściwego
których możliwy jest Śliskie i nierówne po-
mania kończyn, obuwia, utrzymywanie porządku na stano-
1. upadek wierzchnie na terenie S S S S M M
zwichnięcia, urazy wisku pracy i w jego otoczeniu, zachowanie
(upadek na tym zakładu
wewnętrzne szczególnej ostrożności
samym poziomie)
Stosowanie rotacji pracowników przy wykony-
Obciążenie fizyczne
waniu uciążliwych prac, przestrzeganie norm
– statyczne i dyna- Podnoszenie lub prze- Uszkodzenia (zwy-
transportu indywidualnego, stosowanie urzą-
miczne noszenie zbyt dużych rodnienia) stawów
2. D S D dzeń pomocniczych, w tym wózków ręcznych, S M M
(przeciążenie ładunków, praca w wy- lub kręgosłupa,
zapewnienie ergonomicznych warunków pracy
układu kostno-sta- muszonej pozycji ciała przepuklina
podczas ręcznego dzielenia kęsów, w tym
wowego)
odpowiedniej wysokości stołu
Gorące powierzchnie
pieca i wyjmowane pie-
Wysoka temperatu- czywo, palnik gazowy Stosowanie odpowiednich do zagrożenia
ra, otwarty ogień, ubijarki, gorące umyte Rany ochron osobistych, w tym rękawic i okularów
3. D S D S M M
gorące powierzch- elementy wyjmowane oparzeniowe ochronnych, zachowanie ostrożności i prze-
nie i wyroby z komory myjki, odpry- strzeganie procedur
ski gorących produktów
z żelownicy
Środki transportu
Poruszające się
wewnętrznego, łopata
obiekty i przed-
(łycha) do wkładania Właściwe przeszkolenie pracowników
mioty, ruchome
i wyjmowania pieczywa, Śmierć, uszkodze- wykonujących określone prace, zachowanie
4. elementy maszyn D S D D M S
ruchome elementy nia ciała szczególnej ostrożności i przestrzeganie
i urządzeń,
urządzeń – ubijarek, przyjętych procedur
(uderzenie, pochwy-
miesiarek, czyszczarek
cenie)
do blach i in.

Ostrza, ostre kra- Stosowanie środków ochrony indywidualnej

Ostre krawędzie blach, Rany cięte, cięż-
wędzie, (w tym rękawic ochronnych i obuwia antypo-
5. noże krajalnic do kie uszkodzenia D S D S M M
(zetknięcie z ostry- ślizgowego), przestrzeganie instrukcji obsługi
pieczywa ciała
mi przedmiotami) krajalnicy

Stosowanie odpowiednich zabezpieczeń

Urządzenia elektryczne
Prąd elektryczny, antyporażeniowych i bieżąca ich kontro-
wykorzystywane przy
6. (porażenie elek- Śmierć D M S la, kontrola stanu instalacji elektrycznej, M M M
produkcji pieczywa
tryczne) okresowe sprawdzanie skuteczności ochrony
i ciast
przeciwporażeniowej

Urządzenia produk-
cyjne stosowane Uszczerbek Stosowanie, w razie potrzeby, ochronników
7. Hałas S S S M M M
w zakładzie oraz myjki słuchu słuchu
i czyszczarki do blach

Niesprawna gazowa
instalacja podłącze- Bieżąca kontrola instalacji gazowej, wydziele-
8. Wybuch i pożar niowa do ubijarki, pył Śmierć D S D nie stref zagrożenia wybuchem i bezwzględny S M M
mąki nagromadzony zakaz używania ognia w tych strefach
w powietrzu
Systematyczne badania profilaktyczne pra-
Uczulenia, cowników, stosowanie w miejscach narażenia
Pyły
9. Pył mąki choroby układu S S S na pył środków ochrony układu oddechowego M M M
(zapylenie)
oddechowego – półmasek – m.in. w trakcie obsługi przesie-
wacza do mąki i dozowania mąki do dzieży
Nieodpowiednie Zapewnienie w miarę możliwości dobrego
Źle dobrane punkty Osłabienie wzro-
oświetlenie oświetlenia naturalnego (dbanie o czystość
10. świetlne ku, bóle oczu, S S S M M M
(przeciążenie narzą- okien, świetlików, naświetli), właściwy dobór
łzawienie
du wzroku) oświetlenia sztucznego
Przestrzeganie instrukcji opracowanej przez
producenta środków (karty charakterystyki
Substancje che- Środki służące do Oparzenia che-
substancji niebezpiecznej), przestrzeganie ba-
11. miczne – żrące, mycia i czyszczenia, miczne, objawy S S S M M M
dań profilaktycznych pracowników i procedur
uczuleniowe dodatki do pieczywa uczuleniowe
dotyczących kontaktu osób z substancjami
potencjalnie uczulającymi
Przestrzeganie norm dotyczących czasu pracy
i przewidzianego odpoczynku, doskonalenie
Choroby nerwowe, metod instruktażu i szkoleń, ustalenie przej-
Obciążenie emocjo- Praca w nocy i w godzi-
układu krążenia, rzystych zasad wynagradzania, premiowania
12. nalne nach nadliczbowych, D S D S M M
układu pokarmo- i kar regulaminowych, ustalenie jasnego
(stres zawodowy). konflikty międzyludzkie
wego i inne przydziału obowiązków, częste spotkania
kierownictwa z pracownikami i wyjaśnianie
zaistniałych nieporozumień
* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

64
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA PIEKARZA-CUKIERNIKA WEDŁUG METODY RISK SCORE
Przed korektą Po korekcie Uwagi
Zagrożenie Możliwe Możliwe skutki o reali-
Lp. zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) źródła zagrożeń zacji
S* E* P* R* S* E* P* R* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

108 średnie
Powierzchnie, na Potłuczenia,
Stosowanie przez pracownika właściwego

54 małe
których możliwy Śliskie i nierówne po- złamania
obuwia, utrzymywanie porządku na stano-
1. jest upadek wierzchnie na terenie kończyn, zwich- 3 6 6 3 6 3
wisku pracy i w jego otoczeniu, zachowanie
(upadek na tym zakładu nięcia, urazy
szczególnej ostrożności
samym poziomie) wewnętrzne
Stosowanie rotacji pracowników przy wyko-
Obciążenie fizycz-
Podnoszenie lub Uszkodzenia nywaniu uciążliwych prac, przestrzeganie

252 duże
ne – statyczne

54 małe
przenoszenie zbyt (zwyrodnienia) norm transportu indywidualnego, stosowa-
i dynamiczne
2. dużych ładunków, stawów lub 7 6 6 nie urządzeń pomocniczych, w tym wózków 3 6 3
(przeciążenie
praca w wymuszonej kręgosłupa, ręcznych, zapewnienie ergonomicznych
układu kostno-
pozycji ciała przepuklina warunków pracy podczas ręcznego dzielenia
-stawowego)
kęsów, w tym odpowiedniej wysokości stołu
Gorące powierzchnie
pieca i wyjmowane
Wysoka tempe- pieczywo, palnik

252 duże
Stosowanie odpowiednich do zagrożenia

54 małe
ratura, otwarty gazowy ubijarki, go-
Rany oparze- ochron osobistych, w tym rękawic i okularów
3. ogień, rące umyte elementy 7 6 6 3 6 3
niowe ochronnych, zachowanie ostrożności i prze-
gorące powierzch- wyjmowane z komory
strzeganie procedur
nie i wyroby myjki, odpryski
gorących produktów
z żelownicy
Środki transportu
Poruszające się
wewnętrznego, łopata

126 średnie
540 b. duże

obiekty i przed-
(łycha) do wkładania Właściwe przeszkolenie pracowników
mioty, ruchome
i wyjmowania pieczy- Śmierć, uszko- wykonujących określone prace, zachowanie
4. elementy maszyn 15 6 6 7 6 3
wa, ruchome elementy dzenia ciała szczególnej ostrożności i przestrzeganie
i urządzeń
urządzeń – ubijarek, przyjętych procedur
(uderzenie,
miesiarek, czyszczarek
pochwycenie)
do blach i in.
Ostrza, ostre
252 duże

Stosowanie środków ochrony indywidual-

54 małe
krawędzie Ostre krawędzie Rany cięte, cięż-
nej (w tym rękawic ochronnych i obuwia
5. (zetknięcie blach, noże krajalnic kie uszkodzenia 7 6 6 3 6 3
antypoślizgowego), przestrzeganie instrukcji
z ostrymi przed- do pieczywa ciała
obsługi krajalnicy
miotami)
Stosowanie odpowiednich zabezpieczeń
108 średnie 90 średnie

6 b. małe
Urządzenia elektrycz-
Prąd elektryczny antyporażeniowych i bieżąca ich kontro-
ne wykorzystywane
6. (porażenie elek- Śmierć 15 6 1 la, kontrola stanu instalacji elektrycznej, 1 6 1
przy produkcji pieczy-
tryczne) okresowe sprawdzanie skuteczności ochrony
wa i ciast
przeciwporażeniowej

18 b. małe
Urządzenia produk-
cyjne stosowane Uszczerbek Stosowanie, w razie potrzeby, ochronników
7. Hałas 3 6 6 1 6 3
w zakładzie oraz myjki słuchu słuchu
i czyszczarki do blach
Niesprawna gazowa
270 duże

Bieżąca kontrola instalacji gazowej,

42 małe
instalacja podłącze-
wydzielenie stref zagrożenia wybuchem
8. Wybuch i pożar niowa do ubijarki, pył Śmierć 15 6 3 7 6 1
i bezwzględny zakaz używania ognia w tych
mąki nagromadzony
strefach
w powietrzu
Systematyczne badania profilaktyczne
108 średnie

18 b. małe

pracowników, stosowanie w miejscach

Uczulenia,
Pyły narażenia na pył środków ochrony układu
9. Pył mąki choroby układu 3 6 6 1 6 3
(zapylenie) oddechowego – półmasek – m.in. w trakcie
oddechowego
obsługi przesiewacza do mąki i dozowania
mąki do dzieży
108 średnie

18 b. małe

Nieodpowiednie Zapewnienie, w miarę możliwości, dobrego

Osłabienie
oświetlenie Słabe oświetlenie oświetlenia naturalnego (dbanie o czystość
10. wzroku, bóle 3 6 6 1 6 3
(przeciążenie stanowiska pracy okien, świetlików, naświetli), właściwy dobór
oczu, łzawienie
narządu wzroku) oświetlenia sztucznego
Przestrzeganie instrukcji opracowanej przez
108 średnie

18 b. małe

producenta środków (karty charakterystyki

Substancje che- Środki służące do Oparzenia che-
substancji niebezpiecznej), przestrzeganie
11. miczne – żrące, mycia i czyszczenia miczne, objawy 3 6 6 1 6 3
badań profilaktycznych pracowników i pro-
uczuleniowe dodatki do pieczywa uczuleniowe
cedur dotyczących kontaktu osób z substan-
cjami potencjalnie uczulającymi
Przestrzeganie norm dotyczących czasu pracy
i przewidzianego odpoczynku, doskonalenie
Choroby nerwo-
252 duże

Praca w nocy metod instruktażu i szkoleń, ustalenie przejrzy-

54 małe

Obciążenie emo- we, układu krą-

i w godzinach nad- stych zasad wynagradzania, premiowania i kar
12. cjonalne, żenia, układu 7 6 6 3 6 3
liczbowych, konflikty regulaminowych, ustalenie jasnego przydziału
(stres zawodowy) pokarmowego
międzyludzkie obowiązków, częste spotkania kierownictwa
i inne
z pracownikami i wyjaśnianie zaistniałych
nieporozumień
* S – skutki, E – ekspozycja P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

65
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA OPERATORA KOPARKO-ŁADOWARKI WEDŁUG PN-N 18002:2000
Ryzyko przed Ryzyko po
Uwagi
Zagrożenie Możliwe skutki korektą korekciet
o reali-
Lp. Źródło zagrożenia zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) zacji
C* P* R* C* P* R* zadań

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Powierzchnie, na Złamanie koń-

których możliwy Śliskie i nierówne po- czyn, Utrzymywanie porządku, wyposażenie pra-
potłuczenie, S
1. jest upadek wierzchnie na terenie zwichnięcia, S S cownika w odpowiednie obuwie, omawia- S M M
ura-
(upadek na tym wykonywanych prac zy wewnętrzne nie zagrożeń w czasie odprawy codziennej
samym poziomie)

Nieostrożne wcho- Śmierć, kalec- Stosowanie przez pracowników właściwego

Różnice poziomów dzenie i schodzenie two, złamanie obuwia, zwrócenie uwagi pracownikom, by
2. (upadek na niższy z koparki – upadek kończyn, potłu- D S D nie wykonywali swych czynności w sposób S M M
poziom) na ziemię, wpadnię- czenie, urazy rutynowy i zachowali szczególną ostroż-
cie do wykopu wewnętrzne ność
Koparka w czasie pracy powinna być
ustawiona w odległości co najmniej
Przemieszczające 0,6 m poza granicą klina naturalnego
się maszyny odłamu gruntu, którego rozmiary zależą
Przewrócenie się Śmierć, kalec-
3. (przygniecenie D S D od jakości gleby; operator nie może prze- D M S
koparki two, zranienie
operatora przez bywać pomiędzy ścianą wykopu a koparką
koparkę) w czasie jej postoju; operator w czasie
pracy koparki powinien mieć zapięte pasy
bezpieczeństwa

Obrywanie się
zwałów ziemi Wpadnięcie opera- W zależności od rodzaju gruntu i głęboko-
(zasypanie Śmierć,
4. tora do źle zabezpie- D S D ści wykopy powinny być szalowane (szczel- S M M
operatora przez kalectwo
czonego wykopu nie lub ażurowo) zgodnie z projektem robót
osuwające się
zwały ziemi)

Przenoszenie drgań Uszkodzenie

z pracującej koparki układu kostno- S Stała kontrola układu amortyzującego
5. Wibracje i dodatkowego S S S M M
wyposażenia (młota -stawowego, cho- w kabinie operatora
roba wibracyjna
wibracyjnego)

Dźwięki wywołane
przez pracującą ko- Kontrola wyciszenia kabiny i systematyczny
parkę i jej dodatkowe Uszczerbek pomiar natężenia dźwięku w jej wnętrzu
6. Hałas wyposażenie (młot S S S S M M
słuchu podczas pracy, w razie potrzeby stosowanie
hydrauliczny), dźwięki przez operatora ochronników słuchu
dochodzące z terenu
budowy

Uszkodzenie instalacji Śmierć, poparze- Wykonywanie prac zgodnie z projektem,

7. Pożar, wybuch gazowej, natrafienie nia, ciężkie urazy D M S
przerwanie robót w razie natrafienia na nie- S M M
na niewypały zidentyfikowane przedmioty, zachowanie
szczególnej ostrożności

Upały (lato) i mrozy Udary cieplne,

Zmienne warunki (zima), Stosowanie właściwej odzieży i obuwia,
mgła, burza, odmrożenia,
8. atmosferyczne opady śniegu, D S D zachowanie wymogów bezpiecznej pracy D M S
opady przeziębienia,
i siły przyrody – zgodnie z instrukcją stanowiskową
deszczu, wiatr, zmrok urazy ciała

Ruchome ele-
menty maszyn
i urządzeń Ruchome elementy Niewykonywanie zbędnych prac w czasie
9. (pochwycenie lub koparki lub sprzętu Śmierć, kalectwo D S D działania urządzenia, stosowanie się do S M M
uderzenie przez pomocniczego instrukcji stanowiskowej
elementy będące
w ruchu)
Inne pojazdy i przed-
mioty znajdujące się
na drodze lub obok
drogi, nieostrożne Zachowanie szczególnej ostrożności,
Ruchome i stałe przemieszczanie się zachowanie ograniczonego zaufania do
obiekty po drogach publicz- Śmierć, kalectwo
10. D S D S M M
innych użytkowników jezdni, przeprowadza-
(wypadek drogowy) nych oraz nieostrożne nie okresowych przeglądów sprzętu
przejeżdżanie przez
tory kolejowe i tram-
wajowe
* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

66
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA OPERATORA KOPARKO-ŁADOWARKI WEDŁUG METODY RISK SCORE
Przed korektą Po korekcie Uwagi
Zagrożenie Możliwe skutki o reali-
Lp. Źródło zagrożenia zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) zacji
S* E* P* R* S* E* P* R* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Powierzchnie, na

108 średnie
Złamanie
których możliwy Śliskie i nierówne Utrzymywanie porządku, wyposażenie

54 małe
kończyn, potłu-
jest upadek powierzchnie na pracownika w odpowiednie obuwie,
1. czenie, zwich- 3 6 3 3 6 3
(upadek na tym terenie wykonywa- omawianie zagrożeń w czasie odprawy
nięcia, urazy
samym pozio- nych prac codziennej
wewnętrzne
mie)

Nieostrożne wcho- Śmierć, kalec- Stosowanie przez pracowników właści-

252 duże
Różnice pozio-

54 małe
dzenie i schodzenie two, złamanie wego obuwia, zwrócenie uwagi pracowni-
mów
2. z koparki – upadek kończyn, potłu- 7 6 6 kom, by nie wykonywali swych czynności 3 6 3
(upadek na na ziemię, wpadnię- czenie, urazy w sposób rutynowy i zachowali szczególną
niższy poziom) cie do wykopu wewnętrzne ostrożność

Koparka w czasie pracy powinna być

ustawiona w odległości co najmniej
Przemieszczają- 0,6 m poza granicą klina naturalnego

90 średnie
270 duże
ce się maszyny odłamu gruntu, którego rozmiary zależą
Przewrócenie się Śmierć, kalec- 15 6
3. (przygniecenie 3 od jakości gleby; operator nie może prze- 15 6 1
koparki two, zranienie
operatora przez bywać pomiędzy ścianą wykopu a koparką
koparkę) w czasie jej postoju; operator w czasie
pracy koparki powinien mieć zapięte pasy
bezpieczeństwa
Obrywanie się
270 duże

zwałów ziemi W zależności od rodzaju gruntu i głębo-

42 małe
Wpadnięcie opera- Śmierć, kalec-
(zasypanie kości wykopy powinny być szalowane
operatora przez tora
4. do źle zabezpie- 15 6 3 7 6 1
two (szczelnie lub ażurowo) – zgodnie z projek-
czonego wykopu
osuwające się tem robót
zwały ziemi)
126 średnie

Przenoszenie drgań Uszkodzenie

42 małe
z pracującej koparki układu kostno- Stała kontrola układu amortyzującego
5. Wibracje i dodatkowego -stawowego, 7 6 3 7 6 1
w kabinie operatora
wyposażenia (młota choroba wibra-
wibracyjnego) cyjna

Dźwięki wywołane
126 średnie

przez pracującą Kontrola wyciszenia kabiny i systema-

42 małe
koparkę i jej dodat- tyczny pomiar natężenia dźwięku w jej
Uszczerbek
6. Hałas kowe wyposażenie 7 6 3 wnętrzu podczas pracy, w razie potrzeby 7 6 1
słuchu
(młot hydrauliczny), stosowanie przez operatora ochronników
dźwięki dochodzące słuchu
z terenu budowy
126 średnie 90 średnie

Wykonywanie prac zgodnie z projektem,

21 małe
Uszkodzenie instala- Śmierć, popa- przerwanie robót w razie natrafienia na 7
7. Pożar, wybuch cji gazowej, natrafie- rzenia, ciężkie 15 6 1 6 0,5
niezidentyfikowane przedmioty, zachowa-
nie na niewypały urazy nie szczególnej ostrożności
18 b. małe

Upały (lato) i mrozy Udary cieplne,

Zmienne warun- (zima), Stosowanie właściwej odzieży i obuwia,
mgła, burza, odmrożenia, 7
8. ki atmosferyczne 6 3 zachowanie wymogów bezpiecznej pracy 3 6 1
opady śniegu, opady przeziębienia,
i siły przyrody deszczu, – zgodnie z instrukcją stanowiskową
wiatr, zmrok urazy ciała

Ruchome ele-
menty maszyn
270 duże

42 małe

i urządzeń Ruchome elementy Śmierć, kalec- Niewykonywanie zbędnych prac w czasie

9. (pochwycenie koparki lub sprzętu 15 6 3 działania urządzenia, stosowanie się do 7 6 1
two
lub uderzenie pomocniczego instrukcji stanowiskowej
przez elementy
będące w ruchu)

Inne pojazdy i przed-

mioty znajdujące się
na drodze lub obok
drogi,
270 duże

Ruchome i stałe nieostrożne Zachowanie szczególnej ostrożności,

42 małe

prze-
obiekty mieszczanie się po Śmierć, kalec- 15 6 3
zachowanie ograniczonego zaufania do 7 6 1
10.
(wypadek dro- drogach two innych użytkowników jezdni, przeprowa-
publicznych
gowy) dzanie okresowych przeglądów sprzętu
oraz nieostrożne
przejeżdżanie przez
tory kolejowe i tram-
wajowe

* S – skutki, E – ekspozycja P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

67
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA PRACOWNIKA WARSZTATU MECHANICZNEGO WEDŁUG PN-N 18002:2000
Przed Uwagi
Po korekcie
Zagrożenie Możliwe skutki korektą o reali-
Lp. Źródło zagrożenia zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) zacji
C* P* R* C* P* R* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Ruchome ele-
menty maszyn
i urządzeń, prze- Brak lub uszkodzenie Przestrzeganie zaleceń dokumentacji
mieszczające się osłony ruchomych techniczno-ruchowej maszyny lub urzą-
materiały elementów maszyny dzenia, dokonanie przydziału odzieży oraz
(urazy spowodo- lub urządzenia, brak Śmierć, ciężkie ochron osobistych zgodnie z rozdzielnikiem
1. wane będącymi odpowiedniej odzieży obrażenia ciała D D D i kontrolowanie ich stosowania, sprawdza- D M S
w ruchu elemen- roboczej i ochron nie, czy stosowane są okulary przeciwod-
tami maszyn osobistych, nieprze- pryskowe (lub osłony twarzy w przypadku
i urządzeń oraz strzeganie instrukcji szlifierek), omawianie zagrożeń w czasie
odpryskami stanowiskowej odprawy codziennej
obrabianego
materiału)

Posadowienie maszyn i urządzeń zgodnie

Maszyny i urządzenia z dokumentacją (DTR), używanie tylko
stosowane w zakła- Choroby narządu D
2. Hałas S D w pełni sprawnych technicznie maszyn, S M M
dzie, narzędzia ręczne słuchu urządzeń i elektronarzędzi, stosowanie
i elektronarzędzia ochronników słuchu (wkładki lub nauszniki)
Uszkodzenie izolacji
przewodów wiodących Stosowanie wyłączników różnicowo-prądo-
prąd, kontakt z me- wych i kontrolowanie ich stanu technicz-
Prąd elektryczny talowymi obudowami nego, przeprowadzanie okresowej kontroli
3. (porażenie prą- Śmierć D S D S M M
dem elektrycznym) maszyn, urządzeń zerowań i uziemień, stosowanie elektrona-
i elektronarzędzi, rzędzi wyposażonych w sprawne uchwyty
które mogą być pod wykonane z materiałów izolacyjnych
napięciem
Używanie sprawnych technicznie narzędzi
Poruszające się Narzędzia ręczne, ręcznych, stosowanie rękawic chroniących
Złamania koń-
narzędzia i inne obrabiane przedmio- czyn, przed lekkimi urazami mechanicznymi,
potłucze-
4. przedmioty ty, demontowane lub nia, urazy S D D dokładne mocowanie obrabianych przed- S M M
dłoni,
(uderzenie przed- montowane urządze- miotów zarówno podczas obróbki ręcznej,
skaleczenia
miotami) nia i konstrukcje jak i mechanicznej, stosowanie obuwia
chroniącego przed uderzeniem

Nieodpowied- Stosowanie źródła światła dającego

nie oświetlenie Brak lub źle dobrane natężenie oświetlenia zgodne z normami,
źródła światła, źle Uszkodzenie
5. stanowiska pracy S S S dbałość o właściwe oświetlenie naturalne M M M
dobrane oprawy wzroku
(przeciążenia stanowisk pracy, m.in. przez zapewnienie
oświetleniowe
narządu wzroku) czystości okien, świetlików i naświetli

Niesprawna instalacja
elektryczna, używanie Systematyczne kontrolowanie sprawności
otwartego ognia instalacji elektrycznej, zachowanie wymo-
w pobliżu materia- gów bezpieczeństwa ppoż., wyposażenie
łów łatwo palnych Śmierć, opa- stanowiska w sprzęt gaśniczy, stosowanie
6. Pożar, wybuch D S D S M M
i wybuchowych, nie- rzenia sprawnych technicznie zaworów i re-
szczelność instalacji duktorów podczas spawania gazowego,
w czasie spawania przestrzeganie przepisów dotyczących
gazowego, cofnięcie składowania butli gazowych
płomienia
Zatrucia,
Czynniki che- Przestrzeganie procedur obchodzenia się
miczne – trujące, Rozpuszczalniki, pyły, schorzenia dróg z substancjami niebezpiecznymi, stoso-
7. oddechowych, S S S M M M
żrące, drażniące, kleje wanie rękawic ochronnych, zapewnienie
efekty uczule-
uczulające skutecznej wentylacji stanowiska pracy
niowe

Wysoka tempe- Stosowanie ochron osobistych podczas ob-

ratura, źródło Rozgrzane odpryski róbki mechanicznej i procesów spawania,
Rany oparze-
8. otwartego ognia, metali, płomień S S S wykonywanie prac w ubraniu kompletnym, M M M
niowe
gorące elementy palnika czystym i nieuszkodzonym, zachowanie
materiałów szczególnej ostrożności
Długotrwałe prace
Obciążenie fizycz- związane Przystosowanie stanowiska do wymogów
z obróbką
ne – statyczne ergonomii, stosowanie przerw w pracy
9. (praca w wymu-
ręczną i mecha- Zwyrodnienia D D D i dokonywanie czasowych zmian wykonywa- S S S
niczną, montaż kostno-stawowe
szonej pozycji nych czynności, w razie potrzeby stosowa-
i demontaż urządzeń
ciała) nie nakolanników
i konstrukcji

Powierzchnie, na
których możliwy Śliskie i nierówne po- Potłuczenia, zła- Wyposażenie stanowiska w obuwie ochron-
mania kończyn, S ne, posiadające podeszwy antypoślizgowe, S
10. jest upadek wierzchnie w miejscu zwichnięcia, S S M M
ura- natychmiastowe usuwanie z podłogi wszel-
(upadek na tym wykonywania prac zy wewnętrzne kich plam oleju i wody
samym poziomie)

* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

68
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA PRACOWNIKA WARSZTATU MECHANICZNEGO WEDŁUG METODY RISK SCORE
Przed korektą Po korekcie Uwagi
Zagrożenie Możliwe skutki o reali-
Lp. Źródło zagrożenia zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) zacji
S* E* P* R* S* E* P* R* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Ruchome ele-
menty maszyn
i urządzeń, prze- Brak lub uszkodzenie Przestrzeganie zaleceń dokumenta-
mieszczające się osłony ruchomych cji techniczno-ruchowej maszyny lub

126 średnie
540 b. duże
materiały elementów maszyny urządzenia, dokonanie przydziału odzieży
(urazy spowodo- lub urządzenia, brak Śmierć, ciężkie oraz ochron osobistych zgodnie z rozdziel-
1. wane będącymi odpowiedniej odzieży obrażenia 15 6 6 nikiem i kontrolowanie ich stosowania, 7 6 3
ciała
w ruchu elemen- roboczej i ochron sprawdzanie, czy stosowane są okulary
tami maszyn osobistych, nieprze- przeciwodpryskowe (lub osłony twarzy
i urządzeń oraz strzeganie instrukcji w przypadku szlifierek), omawianie zagro-
odpryskami stanowiskowej żeń w czasie odprawy codziennej
obrabianego
materiału)
Posadowienie maszyn i urządzeń zgodnie
Maszyny i urządzenia

252 duże
z dokumentacją (DTR), używanie tylko

54 małe
stosowane w za-
kładzie, narzędzia Choroby narzą- 7 w pełni sprawnych technicznie maszyn, 3
2. Hałas 6 6 6 3
du słuchu urządzeń i elektronarzędzi, stosowa-
ręczne i elektrona- nie ochronników słuchu (wkładki lub
rzędzia nauszniki)
Uszkodzenie izolacji
przewodów wiodą- Stosowanie wyłączników różnicowo-prądo-

18 b. małe
270 duże
Prąd elektryczny cych prąd, kontakt wych i kontrolowanie ich stanu technicz-
(porażenie prą- z metalowymi nego, przeprowadzanie okresowej kontroli 3
3. Śmierć 15 6 3 6 1
dem elektrycz- obudowami maszyn, zerowań i uziemień, stosowanie elektrona-
nym) urządzeń i elektro- rzędzi wyposażonych w sprawne uchwyty
narzędzi, które mogą wykonane z materiałów izolacyjnych
być pod napięciem
Używanie sprawnych technicznie narzędzi
Poruszające się Narzędzia ręczne, Złamania ręcznych, stosowanie rękawic chroniących

18 b. małe
252 duże

narzędzia i inne obrabiane przedmio- kończyn, przed lekkimi urazami mechanicznymi,

4. przedmioty ty, demontowane lub potłuczenia, 7 6 6 dokładne mocowanie obrabianych przed- 3 6 1
(uderzenie montowane urządze- urazy dłoni, miotów zarówno podczas obróbki ręcznej,
przedmiotami) nia i konstrukcje skaleczenia jak i mechanicznej, stosowanie obuwia
chroniącego przed uderzeniem
126 średnie

Nieodpowiednie Brak lub źle dobrane Stosowanie źródła światła dającego

18 b. małe
oświetlenie sta- źródła światła, źle natężenie oświetlenia zgodne z normami,
Uszkodzenie
5. nowiska pracy 7 6 3 dbałość o właściwe oświetlenie naturalne 3 6 1
dobrane oprawy wzroku
(przeciążenia stanowisk pracy, m.in. przez zapewnienie
oświetleniowe
narządu wzroku) czystości okien, świetlików i naświetli
Niesprawna insta-
lacja elektryczna, Systematyczne kontrolowanie sprawności
używanie otwartego instalacji elektrycznej, zachowanie wymo-
270 duże

ognia w pobliżu gów bezpieczeństwa ppoż., wyposażenie

42 małe
materiałów łatwo Śmierć, stanowiska w sprzęt gaśniczy, stosowanie 7
6. Pożar, wybuch 15 6 6 6 1
palnych i wybucho- oparzenia sprawnych technicznie zaworów i re-
wych, nieszczelność duktorów podczas spawania gazowego,
instalacji w czasie przestrzeganie przepisów dotyczących
spawania gazowego, składowania butli gazowych
cofnięcie płomienia
126 średnie 108 średnie

Czynniki Zatrucia, Przestrzeganie procedur obchodzenia się

54 małe

chemiczne schorzenia
Rozpuszczalniki, pyły, z substancjami niebezpiecznymi, stoso- 3
7. – trujące, żrące, dróg oddecho- 3 6 6 6 3
kleje wanie rękawic ochronnych, zapewnienie
drażniące, uczu- wych, efekty skutecznej wentylacji stanowiska pracy
lające uczuleniowe
Wysoka tempe- Stosowanie ochron osobistych pod-
18 b. małe

ratura, źródło Rozgrzane odpryski czas obróbki mechanicznej i procesów

Rany oparze-
8. otwartego ognia, metali, płomień 7 6 3 spawania, wykonywanie prac w ubraniu 3 6 1
niowe
gorące elementy palnika kompletnym, czystym i nieuszkodzonym,
materiałów zachowanie szczególnej ostrożności
Obciążenie Długotrwałe prace
126 średnie

Przystosowanie stanowiska do wymogów

252 duże

fizyczne – sta- związane z obróbką Zwyrodnienia ergonomii, stosowanie przerw w pracy

tyczne ręczną i mecha-
9. kostno-sta- 7 6 6 i dokonywanie czasowych zmian wyko- 7 6 3
(praca w wymu- niczną, montaż wowe nywanych czynności, w razie potrzeby
szonej pozycji i demontaż urządzeń stosowanie nakolanników
ciała) i konstrukcji
Powierzchnie, na
126 średnie

których możliwy Śliskie i nierówne po- Potłuczenia, Wyposażenie stanowiska w obuwie

42 małe

złamania
jest upadek wierzchnie w miejscu kończyn, ochronne posiadające podeszwy anty-
10. (upadek na tym
zwich- 7 6 3 7 6 1
poślizgowe, natychmiastowe usuwanie
wykonywania prac nięcia, urazy
samym pozio- z podłogi wszelkich plam oleju i wody
wewnętrzne
mie)

* S – skutki, E – ekspozycja P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

69
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA PRACOWNIKA OBSŁUGUJĄCEGO STACJĘ PALIW WEDŁUG PN-N 18002:2000
Przed Uwagi
Po korekcie
Zagrożenie Możliwe skutki korektą o reali-
Lp. Źródło zagrożenia zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) zacji
C* P* R* C* P* R* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Powierzchnie, na
Potłuczenia,
których możliwy jest Śliskie i nierówne po-
złamania kończyn, Zapewnienie porządku na terenie stacji, stosowa-
1. upadek wierzchnie, zastawione S S S S M M
zwichnięcia, urazy nie przez pracowników odpowiedniego obuwia
(upadek na tym przejścia
wewnętrzne
samym poziomie)
Środki transportu za-
Poruszające się ma- opatrujące się na stacji
Zachowanie szczególnej ostrożności, właściwe
szyny i mechanizmy w potrzebne produkty, Śmierć, kalectwo,
2. D M S oznakowanie terenu stacji, w razie konieczności S M M
(uderzenie przez środki transportu przywo- urazy
umieszczenie progu zwalniającego
ruchome obiekty) żące towar do dalszej
dystrybucji
Zachowanie ostrożności w kontaktach ze szkodli-
Substancje che- Spaliny, benzyna, olej na- Zatrucia, choroby wymi czynnikami, w razie konieczności stosowa-
3. miczne – trujące, pędowy, pary produktów układu oddechowe- D S D nie rękawic ochronnych, właściwe zamontowanie S M M
uczulające naftowych go, alergie przewodów oddechowych, służących do odprowa-
dzania par produktów naftowych na stacji
Przestrzeganie instrukcji ppoż. i BHP, zakaz używania
otwartego ognia, spełnianie konkretnych wymagań
określonych w przepisach: zbiorniki powinny być
zabezpieczone przed dostaniem się ognia do wnę-
trza oraz posiadać sprawne urządzenia spustowe,
pomiarowe i oddechowe, przewody wlewowe do
Nieostrożność klientów
zbiorników magazynowych paliw płynnych powinny
w czasie pobierania
być wyposażone w sprawne zamknięcia hydrauliczne
paliwa, nieostrożność
i urządzenia zabezpieczające przed przepełnieniem
obsługi, niesprawność
Śmierć, oparzenia zbiornika, zainstalowane w zbiorniku lub autocy-
4. Pożar i wybuch lub brak odpowiednich D S D D M S
ciała sternie, należy zapewnić właściwe uziemienia autocy-
systemów zabezpiecza-
stern i odmierzaczy paliw, butle z gazem płynnym
jących, elektryczność
składować zgodnie z przepisami, przeprowadzać wy-
statyczna, wyładowania
magane kontrole szczelności zaworów odcinających,
atmosferyczne
przestrzegać stref zagrożenia wybuchem, pracownicy
powinni stosować ubrania antyelektrostatyczne,
w czasie burzy wyłączać zasilanie elektryczne
dystrybutorów, uaktualnić instrukcję bezpieczeństwa
pożarowego, zapewnić wymagany sprzęt gaśniczy
i okresowe przeglądy tego sprzętu

Pojazdy zaopatrujące się Właściwe wyciszenie pomieszczeń stacji, spraw-

Nerwice, choroby
5. Hałas w potrzebne produkty, S S S na organizacja dystrybucji (zwiększenie zakresu M M M
narządu słuchu
ruch uliczny obok stacji samoobsługi)

Zmienne warunki Niskie temperatury, Stosowanie odpowiedniej odzieży. Prawidłowe

6. Przeziębienia S S S M M M
atmosferyczne wiatr, deszcz, śnieg zadaszenie dystrybutorów

Przetarte przewody
elektryczne, uszkodzony Okresowe sprawdzanie skuteczności ochrony
Prąd elektryczny osprzęt (gniazdka, wtycz- przeciwporażeniowej, bieżąca kontrola stanu
7. Śmierć D S D S M M
(porażenie prądem) ki), przebicie elektryczne instalacji elektrycznej, systematyczna kontrola
do obudowy stosowanych zabezpieczeń różnicowo-prądowych
urządzeń
Nieodpowiednie
oświetlenie – niskie Źle zorganizowane
Osłabienie wzroku,
natężenie, olśnienie, stanowisko pracy przy Przestrzeganie instrukcji stanowiskowej doty-
bóle oczu, łza-
8. migotanie obrazu komputerze, S S S czącej m.in. ustawienia monitora, wymaganego M M M
wienie
na ekranie monitora nieodpowiedni dobór oświetlenia i in.
(przeciążenie narzą- punktów świetlnych
du wzroku)

Obciążenie fizyczne Źle zorganizowane pod

Bóle mięśniowe, Zapewnienie zgodnych z wymogami ergonomii
– statyczne względem ergonomicz-
9. zwyrodnienia krę- S S S stołu i krzesła, okresowa zmiana wykonywanych M M M
(przeciążenie narzą- nym stanowisko pracy
gosłupa i stawów zajęć
du ruchu) przy komputerze

Właściwe szkolenie i odpowiednie do zagrożeń

Agresja osób Śmierć, kalectwo,
10. Przestępcy D S D środki ostrożności, monitoring, system antyna- D M S
(napad rabunkowy) urazy
padowy

Praca zmianowa, Przestrzeganie norm czasu pracy, dostosowa-

Przeciążenie emo- nerwowość i pośpiech Choroby układu nie wymagań do możliwości psychofizycznych
11. cjonalne przy wykonywaniu zadań, nerwowego i choro- S S S pracownika, wyjaśnianie nieporozumień przez S M M
(stres). konflikty, kumulacja by ogólnoustrojowe kierownictwo, opracowanie i stosowanie procedur
zagrożeń zapewniających bezpieczeństwo w pracy

* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

70
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA PRACOWNIKA OBSŁUGUJĄCEGO STACJĘ PALIW WEDŁUG METODY RISK SCORE
Przed korektą Po korekcie Uwagi
Zagrożenie Możliwe źródła Możliwe skutki o reali-
Lp. zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) zagrożeń zacji
S* E* P* R* S* E* P* R* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Powierzchnie,

108 średnie
Potłuczenia, zła-

54 małe
na których możliwy Śliskie i nierówne po- Zapewnienie porządku na terenie stacji,
mania kończyn,
1. jest upadek wierzchnie, zastawione 3 6 6 stosowanie przez pracowników odpowiedniego 3 6 3
zwichnięcia, ura-
(upadek na tym przejścia obuwia
zy wewnętrzne
samym poziomie)
Środki transportu za-
Poruszające się

90 średnie
opatrujące się na stacji

21 małe
maszyny i mecha- Zachowanie szczególnej ostrożności, właściwe
w potrzebne produkty, Śmierć, kalectwo,
2. nizmy 15 6 1 oznakowanie terenu stacji, w razie konieczności 7 6 0,5
środki transportu przy- urazy
(uderzenie przez umieszczenie progu zwalniającego
wożące towar do dalszej
ruchome obiekty)
dystrybucji
Zachowanie ostrożności w kontaktach
Zatrucia, choroby ze szkodliwymi czynnikami, w razie konieczno-

252 duże

54 małe
Substancje che- Spaliny, benzyna, olej
układu oddecho- ści stosowanie rękawic ochronnych, właściwe
3. miczne – trujące, napędowy, pary produk- 7 6 6 3 6 3
wego, alergie zamontowanie przewodów oddechowych,
uczulające tów naftowych
służących do odprowadzania par produktów
naftowych na stacji
Przestrzeganie instrukcji ppoż. i BHP, zakaz
używania otwartego ognia, spełnianie konkretnych
wymagań określonych w przepisach: zbiorniki
powinny być zabezpieczone przed dostaniem się
ognia do wnętrza oraz posiadać sprawne urządze-
nia spustowe, pomiarowe i oddechowe, przewody
Nieostrożność klientów wlewowe do zbiorników magazynowych paliw
w czasie pobierania płynnych powinny być wyposażone w sprawne za-
paliwa, nieostrożność mknięcia hydrauliczne i urządzenia zabezpieczają-

126 średnie
540 b. duże

obsługi, niesprawność ce przed przepełnieniem zbiornika, zainstalowane

Śmierć, oparze-
4. Pożar i wybuch lub brak odpowiednich 15 6 6 w zbiorniku lub autocysternie, należy zapewnić 7 6 3
nia ciała
systemów zabezpiecza- właściwe uziemienia autocystern i odmierzaczy
jących, elektryczność paliw, butle z gazem płynnym składować zgodnie
statyczna, wyładowania z przepisami, przeprowadzać wymagane kontrole
atmosferyczne szczelności zaworów odcinających, przestrzegać
stref zagrożenia wybuchem, pracownicy powinni
stosować ubrania antyelektrostatyczne, w czasie
burzy wyłączać zasilanie elektryczne dystrybu-
torów, uaktualnić instrukcję bezpieczeństwa
pożarowego, zapewnić wymagany sprzęt gaśniczy
i okresowe przeglądy tego sprzętu

18 b. małe 18 b. małe
Pojazdy zaopatrują-
średnie

Właściwe wyciszenie pomieszczeń stacji, spraw-

108

ce się w potrzebne Nerwice, choroby

5. Hałas 3 6 6 na organizacja dystrybucji (zwiększenie zakresu 1 6 3
produkty, ruch uliczny narządu słuchu
samoobsługi)
obok stacji
średnie
108

Zmienne warunki Niskie temperatury, Stosowanie odpowiedniej odzieży, prawidłowe

6. Przeziębienia 3 6 6 1 6 3
atmosferyczne wiatr, deszcz, śnieg zadaszenie dystrybutorów

Przetarte przewody
18 b. małe

elektryczne, uszkodzo- Okresowe sprawdzanie skuteczności ochrony

270 duże

Prąd elektryczny
ny osprzęt (gniazdka, przeciwporażeniowej, bieżąca kontrola stanu
7. (porażenie prą- Śmierć 15 6 3 3 6 1
wtyczki), przebicie instalacji elektrycznej, systematyczna kontrola
dem)
elektryczne do obudowy zabezpieczeń różnicowo-prądowych
stosowanych urządzeń
Nieodpowied-
nie oświetlenie
108 średnie

– niskie natężenie, Źle zorganizowane

54 mae

Osłabienie wzro- Przestrzeganie instrukcji stanowiskowej doty-

olśnienie, migo- stanowisko pracy przy
8. tanie obrazu na ku, bóle oczu, 3 6 6 czącej m.in. ustawienia monitora, wymaganego 3 6 3
komputerze, słabe
łzawienie oświetlenia i in.
ekranie monitora oświetlenie
(przeciążenie na-
rządu wzroku)
18 b. małe

Obciążenie fizyczne Bóle mięśniowe,

średnie

Źle zorganizowane Zapewnienie zgodnych z wymogami ergonomii

108

– statyczne zwyrodnienia
9. stanowisko pracy przy 3 6 6 stołu i krzesła, okresowa zmiana wykonywanych 1 6 3
(przeciążenie kręgosłupa
komputerze zajęć
narządu ruchu) i stawów
średnie

Właściwe szkolenie i odpowiednie do zagrożeń

540 b.
duże

126

Agresja osób Śmierć, kalectwo,

Przestępcy 15 6 6 środki ostrożności, monitoring, system antyna- 7 6 3
10. (napad rabunkowy) urazy
padowy

Praca zmianowa, ner- Przestrzeganie norm czasu pracy, dostosowa-

108 średnie

Choroby układu
54 małe

Przeciążenie emo- wowość i pośpiech przy nie wymagań do możliwości psychofizycznych

nerwowego
11. cjonalne wykonywaniu zadań, 3 6 6 pracownika, wyjaśnianie nieporozumień przez 3 6 3
i choroby ogólno-
(stres) konflikty międzyludzkie, kierownictwo, opracowanie i stosowanie proce-
ustrojowe
kumulacja zagrożeń dur zapewniających bezpieczeństwo w pracy

* S – skutki, E – ekspozycja P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

71
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA ŚLUSARZA-MECHANIKA WEDŁUG PN-N 18002:2000
Zagrożenie
Lp. Źródło zagrożenia
(zdarzenie)
1 2 3 4
Ruchome elementy Brak lub uszkodzenie
maszyn i urządzeń osłony ruchomych
(urazy spowodowane elementów maszyny lub
będącymi w ruchu urządzenia, brak odpo-
1.
elementami maszyn wiedniej odzieży roboczej
i urządzeń oraz od- i ochron osobistych, nie-
pryskami obrabiane- przestrzeganie instrukcji
go materiału) stanowiskowej
Maszyny i urządzenia
stosowane w zakładzie,
2. Hałas
narzędzia ręczne i elek-
tronarzędzia
Uszkodzenie izolacji prze-
wodów wiodących prąd,
Prąd elektryczny kontakt z metalowymi
3. (porażenie prądem obudowami maszyn,
elektrycznym) urządzeń i elektronarzę-
dzi, które mogą być pod
napięciem
Przemieszczające się Narzędzia ręczne,
narzędzia, urządze- obrabiane przedmioty, Złamania kończyn,
4. nia i inne przedmioty demontowane lub potłuczenia, urazy
(uderzenie przedmio- montowane urządzenia dłoni, skaleczenia
tami) i konstrukcje
Brak lub źle dobrane źró-
Nieodpowiednie
dła światła, źle dobrane
oświetlenie stanowi-
5. oprawy oświetleniowe,
ska pracy, promienie
łuk elektryczny powstają-
ultrafioletowe
cy w trakcie spawania
Niesprawna instalacja
elektryczna, używanie
otwartego ognia w po-
bliżu materiałów łatwo
6. Pożar, wybuch
palnych i wybuchowych,
nieszczelność instalacji
w czasie spawania gazo-
wego, cofnięcie płomienia
Przed Uwagi
Po korekcie
Możliwe skutki korektą o reali-
zagrożenia Środki profilaktyczne
zacji
C* P* R* C* P* R* zadań
5 6 7 8 9 10 11 12
Przestrzeganie zaleceń dokumentacji techniczno-
-ruchowej maszyny lub urządzenia, dokonanie
przydziału odzieży oraz ochron osobistych
zgodnie z rozdzielnikiem i kontrolowanie ich sto-
Śmierć, ciężkie sowania, sprawdzanie, czy stosowane są okulary
D D D D M S
obrażenia ciała przeciwodpryskowe (lub osłony twarzy w przy-
padku szlifierek), omawianie zagrożeń w czasie
codziennej odprawy, zwracając szczególną uwagę
na prawidłowe mocowanie obrabianego przed-
miotu i unikanie ręcznego usuwania wiórów
Posadowienie maszyn i urządzeń zgodnie z do-
kumentacją, używanie tylko w pełni sprawnych
Choroby narządu
D D D technicznie maszyn, urządzeń i elektronarzędzi, S S S
słuchu
stosowanie w razie potrzeby ochronników słuchu
(wkładki lub nauszniki)
Stosowanie wyłączników różnicowo-prądowych
i kontrolowanie ich stanu technicznego, przepro-
wadzanie okresowej kontroli zerowań i uziemień,
Śmierć D S D S M M
stosowanie elektronarzędzi wyposażonych
w sprawne uchwyty wykonane z materiałów
izolacyjnych
Używanie sprawnych technicznie narzędzi ręcz-
nych, stosowanie rękawic chroniących przed lekki-
mi urazami mechanicznymi, właściwe wyposażenie
S D D stołu ślusarskiego, dokładne mocowanie obrabia- S S S
nych przedmiotów zarówno podczas obróbki ręcz-
nej, jak i mechanicznej, stosowanie wzmocnionego
obuwia chroniącego przed uderzeniem
Stosowanie źródła światła dającego natężenie
oświetlenia zgodne z normami, dbałość o właści-
Uszkodzenie we oświetlenie naturalne stanowisk pracy, m.in.
S S S M M M
wzroku przez zapewnienie czystości okien, świetlików
i naświetli, stosowanie prawidłowo dobranych
ochron oczu w trakcie spawania
Systematyczne kontrolowanie sprawności insta-
lacji elektrycznej, zachowanie wymogów bezpie-
czeństwa ppoż., wyposażenie stanowiska w sprzęt
Śmierć, oparzenia D S D gaśniczy, stosowanie sprawnych technicznie S M M
zaworów, reduktorów i bezpieczników wodnych
podczas spawania gazowego, przestrzeganie prze-
pisów dotyczących składowania butli gazowych

Zatrucia, scho- Przestrzeganie procedur obchodzenia się z sub-

Czynniki chemiczne
rzenia dróg odde- stancjami niebezpiecznymi, stosowanie rękawic
7. – trujące, drażniące, Rozpuszczalniki, kleje S S S M M M
chowych, efekty ochronnych i ochrony dróg oddechowych, zapew-
uczulające
uczuleniowe nienie skutecznej wentylacji stanowiska pracy

Stosowanie ochron osobistych podczas obróbki

Wysoka temperatura,
Gorące odpryski metali, mechanicznej i procesów spawania, wykonywanie
8. gorące elementy, Rany oparzeniowe S S S M M M
płomień palnika prac w ubraniu kompletnym, czystym i nieuszko-
otwarte źródło ognia
dzonym, zachowanie szczególnej ostrożności

Długotrwałe prace zwią-

Obciążenie fizyczne Przystosowanie stanowiska do wymogów ergo-
zane z obróbką ręczną
– statyczne Zwyrodnienia nomii, stosowanie przerw w pracy i dokonywanie
9. i mechaniczną, montaż S D D S S S
(praca w wymuszonej kostno-stawowe czasowych zmian wykonywanych czynności,
i demontaż urządzeń
pozycji ciała) w razie potrzeby stosowanie nakolanników
i konstrukcji

Potłuczenia, Wyposażenie stanowiska w obuwie ochronne

Różnica poziomów Śliskie i nierówne
złamania kończyn, posiadające podeszwy antypoślizgowe, natych-
10. (upadek na tym powierzchnie w miejscu S S S S M M
zwichnięcia, urazy miastowe usuwanie z podłogi wszelkich plam
samym poziomie) wykonywania prac
wewnętrzne oleju i wody

Bóle głowy, dusz- Zapewnienie skutecznej wentylacji, właściwa

Pyły Nieskuteczna wentylacja
ności, schorzenia organizacja stanowiska spawalniczego, w razie
11. (nadmierne zapy- stanowiskowa lub jej S D D M S M
dróg oddechowych, potrzeby stosowanie środków ochrony dróg
lenie) brak
w tym pylica płuc oddechowych

Wystąpienie prze- Przestrzeganie norm obowiązujących podczas trans-

Podnoszenie lub prze- pukliny, zawału ser- portu indywidualnego, przeprowadzanie terminowo
Obciążenie fizyczne
12. noszenie zbyt dużych ca lub uszkodzenie D S D wymaganych badań profilaktycznych, stosowanie S M M
pracą – dynamiczne
ciężarów układu kostno-sta- sprzętu pomocniczego (m.in. wózków ręcznych),
wowego stosowanie pracy grupowej podczas transportu

* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

72
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA ŚLUSARZA-MECHANIKA WEDŁUG METODY PHA
Przed Po Uwagi
Możliwe skutki korektą korekcieo reali-
Lp. Zagrożenie Źródło zagrożenia zagrożenia Środki profilaktyczne
zacji
S* P* R* S* P* R* zadań

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Ruchome elementy Przestrzeganie zaleceń dokumentacji techniczno-ru-
maszyn i urządzeń Brak lub uszkodzenie osłony chowej maszyny lub urządzenia, dokonanie przydziału
(urazy spowodowa- ruchomych elementów odzieży oraz ochron osobistych zgodnie z rozdzielni-
ne będącymi w ru- maszyny lub urządzenia, kiem i kontrolowanie ich stosowania, sprawdzanie, czy

16D
Śmierć, ciężkie

8S
1. chu elementami brak odpowiedniej odzieży
obrażenia ciała
4 4 stosowane są okulary przeciwodpryskowe (lub osłony 4 2
maszyn i urządzeń roboczej i ochron osobistych, twarzy w przypadku szlifierek), omawianie zagrożenia
oraz odpryskami nieprzestrzeganie instrukcji w czasie odprawy codziennej, zwracając szczególną
obrabianego stanowiskowej uwagę na prawidłowe mocowanie obrabianego przed-
materiału) miotu i unikanie ręcznego usuwania wiórów

Posadowienie maszyn i urządzeń zgodnie z doku-

Maszyny i urządzenia stoso- mentacją (DTR), używanie tylko w pełni sprawnych

15D
Choroby narządu

4S
2. Hałas wane w zakładzie, narzędzia 3 5 technicznie maszyn, urządzeń i elektronarzędzi, stoso- 2 2
słuchu
ręczne i elektronarzędzia wanie w razie potrzeby ochronników słuchu (wkładki
lub nauszniki)

Uszkodzenie izolacji przewo-

Stosowanie wyłączników różnicowo-prądowych i kon-
dów wiodących prąd, kontakt
Prąd elektryczny trolowanie ich stanu technicznego, przeprowadzanie

12D
z metalowymi obudowami

2M
3. (porażenie prądem maszyn, urządzeń i elektro-
Śmierć 4 3 okresowej kontroli zerowań i uziemień, stosowanie 2 1
elektrycznym) elektronarzędzi wyposażonych w sprawne uchwyty
narzędzi, które mogą być pod
wykonane z materiałów izolacyjnych
napięciem

Używanie sprawnych technicznie narzędzi ręcznych,

Przemieszczające
stosowanie rękawic chroniących przed lekkimi
się narzędzia, Narzędzia ręczne, obrabiane Złamania koń-
urazami mechanicznymi, właściwe wyposażenie stołu
12D

urządzenia i inne przedmioty, demontowane czyn, potłucze-

6S
4. 3 4 ślusarskiego, dokładne mocowanie obrabianych 2 3
przedmioty lub montowane urządzenia nia, urazy dłoni,
przedmiotów zarówno podczas obróbki ręcznej, jak
(uderzenie przed- i konstrukcje skaleczenia
i mechanicznej, stosowanie obuwia chroniącego przed
miotami)
uderzeniem
Stosowanie źródła światła dającego natężenie
Nieodpowied-
Brak lub źle dobrane źródła oświetlenia zgodne z normami, dbałość o właściwe
nie oświetlenie
światła, źle dobrane oprawy Uszkodzenie oświetlenie naturalne stanowisk pracy, m.in. przez

2M
6S

5. stanowiska pracy, oświetleniowe, łuk elektryczny wzroku

2 3
zapewnienie czystości okien, świetlików i naświetli,
1 2
promienie ultrafio-
powstający w trakcie spawania stosowanie prawidłowo dobranych ochron oczu w trak-
letowe
cie spawania
Niesprawna instalacja elek- Systematyczne kontrolowanie sprawności instalacji
tryczna, używanie otwartego elektrycznej, zachowanie wymogów bezpieczeństwa
ognia w pobliżu materiałów ppoż., wyposażenie stanowiska w sprzęt gaśniczy, sto-
15D

Śmierć, opa-

2M
6. Pożar, wybuch łatwo palnych i wybuchowych, 5 3 sowanie sprawnych technicznie zaworów, reduktorów 2 2
rzenia
nieszczelność instalacji i bezpieczników wodnych podczas spawania gazowe-
w czasie spawania gazowego, go, przestrzeganie przepisów dotyczących składowania
cofnięcie płomienia butli gazowych
Zatrucia, scho- Przestrzeganie procedur obchodzenia się z substancja-
Czynniki chemicz-
rzenia dróg odde- mi niebezpiecznymi, stosowanie rękawic ochronnych
2M
9S

7. ne – trujące, draż- Rozpuszczalniki, kleje

chowych, efekty
3 3
i ochrony dróg oddechowych, zapewnienie skutecznej
1 2
niące, uczulające
uczuleniowe wentylacji stanowiska pracy

Wysoka tempe- Stosowanie ochron osobistych podczas obróbki

ratura, gorące Gorące odpryski metali, pło- Rany oparze- mechanicznej i procesów spawania, wykonywanie prac
2M
9S

8. elementy, otwarte 3 3 1 2
mień palnika niowe w ubraniu kompletnym, czystym i nieuszkodzonym,
źródło ognia zachowanie szczególnej ostrożności

Obciążenie fizyczne Długotrwałe prace związane Przystosowanie stanowiska do wymogów ergonomii,

15D

– statyczne z obróbką ręczną i mecha- Zwyrodnienia stosowanie przerw w pracy i dokonywanie czasowych
6S

9. (praca w wymuszo- 3 5 2 3
niczną, montaż i demontaż kostno-stawowe zmian wykonywanych czynności, w razie potrzeby
nej pozycji ciała) urządzeń i konstrukcji stosowanie nakolanników

Potłuczenia, zła-
Różnica poziomów Wyposażenie stanowiska w obuwie ochronne posia-
Śliskie i nierówne powierzchnie mania koń czyn,
3M
9S

(upadek na tym 3 3 dające podeszwy antypoślizgowe, natychmiastowe 1 3

10. samym poziomie) w miejscu wykonywania prac zwichnięcia, ura- usuwanie z podłogi wszelkich plam oleju i wody
zy wewnętrzne

Bóle głowy, dusz-

Pyły ności, schorzenia Zapewnienie skutecznej wentylacji, właściwa organi-
12D

Nieskuteczna wentylacja
2M

11 (nadmierne zapy- stanowiskowa lub jej brak

dróg oddecho- 3 4 zacja stanowiska spawalniczego, stosowanie w razie 1 2
lenie) wych, w tym potrzeby środków ochrony dróg oddechowych
pylica płuc
Wystąpienie
Przestrzeganie norm obowiązujących podczas trans-
przepukliny,
Obciążenie fizyczne portu indywidualnego, przeprowadzanie terminowo wy-
16D

Podnoszenie lub przenoszenie zawału serca

2M

12 pracą 4 4 maganych badań profilaktycznych, stosowanie sprzętu 1 2

zbyt dużych ciężarów lub uszkodzenie
– dynamiczne pomocniczego (m.in. wózków ręcznych), stosowanie
układu kostno-
pracy grupowej podczas transportu
-stawowego
* S – skutki, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

73
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA KIEROWCY WEDŁUG PN-N 18002:2000
Przed Uwagi
Po korekcie
Zagrożenie Możliwe skutki korektą o reali-
Lp. Źródło zagrożenia zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) zacji
C* P* R* C* P* R* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Powierzchnie, na Śliskie i nierówne po-
Potłuczenia, zła- Stosowanie przez pracownika właściwego
których jest możliwy wierzchnie na terenie
mania kończyn, obuwia, zapewnienie porządku na stanowisku
1. upadek dojścia do pojazdu S S S S M M
zwichnięcia, urazy pracy i w przejściach, usuwanie z podłoża
(upadek na tym i w miejscu wykonywa-
wewnętrzne wszelkich plam oleju
samym poziomie) nia prac
Nieostrożne wchodze- Stosowanie przez pracownika odpowiedniego
Różnica poziomów nie i schodzenie z ka- Potłuczenia, zła- obuwia i przestrzeganie ogólnych zasad bez-
2. (upadek na niższy biny samochodu cięża- mania kończyn, S S S pieczeństwa, zapewnienie prawidłowych zejść S M M
poziom) rowego, wpadnięcie do urazy wewnętrzne do kanału naprawczego oraz odpowiedniego
kanału naprawczego przykrycia tego kanału, właściwe oświetlenie
Przestrzeganie wymaganych szkoleń w zakre-
Przemieszczają- Ruchome środki
sie BHP, zapewnienie właściwej kwalifikacji
ce się maszyny, transportu poziomego
osób obsługujących sprzęt oraz pełnej spraw-
mechanizmy i mate- i pionowego (m.in. wóz- Śmierć, kalectwo,
3. D S D ności środków transportu wewnętrznego, D M S
riały ki widłowe, podnośniki urazy
zapewnienie dobrej widoczności, właściwe
(uderzenie przez i inne) oraz transporto-
oznakowanie dróg transportowych, prawidło-
ruchome obiekty) wane materiały
we rozmieszczenie transportowanych towarów
Przestrzeganie podstawowych zasad obowiązu-
Zderzenie z przemiesz- jących w ruchu drogowym, m.in. zasady ogra-
Ruchome i stałe
czającymi się pojazda- niczonego zaufania oraz zasady zachowania
4. obiekty Śmierć, kalectwo D S D D M S
mi lub nieruchomymi szczególnej ostrożności, zapewnienie pełnej
(wypadek drogowy)
obiektami sprawności pojazdu poprzez terminowe prze-
glądy, właściwą konserwację i bieżące naprawy
Używanie pojazdu
nadmiernie wyeks-
Choroby narządu
ploatowanego, słabe Zapewnienie pełnej sprawności używanego
słuchu i układu
5. Hałas i wibracje wyciszenie kabiny, nie- S S S pojazdu, przestrzeganie normatywów czasu M M M
mięśniowo-kost-
właściwy fotel kierowcy, pracy kierowcy
nego
przekroczenie dozwolo-
nego czasu pracy
Przetarte przewody
Okresowe sprawdzanie skuteczności ochrony
elektryczne, uszkodzo-
przeciwporażeniowej, bieżąca kontrola stanu
Prąd elektryczny ny osprzęt (gniazdka,
6. Śmierć, kalectwo D M S instalacji elektrycznej, stosowanie zabezpie- M M M
(porażenie prądem) wtyczki), przebicie elek-
czeń różnicowo-prądowych i ich systematyczny
tryczne do obudowy
przegląd
urządzeń
Niesprawna instalacja
Przeprowadzanie okresowej kontroli instalacji
elektryczna pojazdu,
elektrycznej pojazdu, zachowanie środków
nieostrożne obcho-
ostrożności podczas załadunku, transportu
dzenie się z materia-
i wyładunku substancji łatwo palnych, wypo-
łami łatwo palnymi
Śmierć, oparzenia sażenie pojazdu oraz obiektów budowlanych
7. Pożar i wybuch i wybuchowymi, pożar D S D S M M
ciała we właściwy sprzęt ppoż. oraz przygotowanie
magazynu, w którym
przez pracodawcę instrukcji postępowania na
składowane są towary
wypadek zaistnienia pożaru, znajomość zasad
przeznaczone do trans-
postępowania w czasie zaistnienia pożaru lub
portu, elektryczność
wybuchu
statyczna
Wystąpienie Przestrzeganie norm obowiązujących podczas
Obciążenie fizyczne przepukliny, transportu indywidualnego, przeprowadzanie
Podnoszenie i prze-
pracą zawału serca wymaganych lekarskich badań profilaktycz-
8. noszenie zbyt dużych D S D S M M
(nadmierny wysiłek lub uszkodzenie nych, stosowanie sprzętu pomocniczego
ciężarów
fizyczny) układu kostno- (m.in. wózków ręcznych) oraz przestrzeganie
-stawowego podstawowych zasad ergonomii
Zapewnienie sprawnego systemu ogrzewania
Występowanie, w za-
kabiny kierowcy, stosowanie przez pracow-
leżności od pory roku, Przeziębienie
Zmienne warunki nika odzieży przystosowanej do warunków
9. niskich lub wysokich lub przegrzanie S S S S M M
atmosferyczne zewnętrznych (mikroklimatu), zapewnienie
temperatur, opady organizmu
posiłków profilaktycznych i napojów, zgodnie
deszczu lub śniegu
z obowiązującymi przepisami w tym zakresie
Zapewnienie dobrej izolacji kabiny kierowcy
Substancje che- Śmiertelne
od otoczenia, unikanie włączania silnika
miczne – trujące, Spaliny, benzyna, olej zatrucie, choroby
10. D S D w zamkniętym pomieszczeniu, stosowanie S M M
drażniące, uczu- napędowy, smary układu oddecho-
środków ochrony indywidualnej (rękawice
lające wego, alergie
ochronne)
Przestrzeganie norm dotyczących czasu pracy
i przewidzianego odpoczynku, doskonalenie
metod instruktażu i szkoleń, ustalenie przej-
Choroby nerwowe,
Obciążenie emocjo- Praca w nocy i w godzi- rzystych zasad wynagradzania, premiowania
układu krążenia,
11. nalne nach nadliczbowych, D S D i kar regulaminowych, ustalenie jasnego S M M
pokarmowego
(stres zawodowy) konflikty międzyludzkie przydziału obowiązków, dbałość o poprawne
i inne
stosunki międzyludzkie, m.in. poprzez częste
spotkania kierownictwa z pracownikami i wy-
jaśnianie zaistniałych nieporozumień
* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

74
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA KIEROWCY WEDŁUG METODY RISK SCORE
Przed korektą Po korekcie Uwagi
Zagrożenie Możliwe źródła Możliwe skutki o reali-
Lp. zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) zagrożeń zacji
S* E* P* R* S* E* P* R* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Powierzchnie, na Śliskie i nierówne

126 średnie

42 średnie
Potłuczenia, zła- Stosowanie przez pracownika właściwego obu-
których jest możli- powierzchnie na terenie
mania kończyn, wia, zapewnienie porządku na stanowisku pracy
1. wy upadek dojścia do pojazdu 7 6 3 7 6 1
zwichnięcia, ura- i w przejściach, usuwanie z podłoża wszelkich
(upadek na tym i w miejscu wykonywa-
zy wewnętrzne plam oleju
samym poziomie) nia prac

Nieostrożne wchodzenie Stosowanie przez pracownika odpowiedniego

126 średnie

42 średnie
Potłuczenia,
Różnica poziomów i schodzenie z kabiny obuwia i przestrzeganie ogólnych zasad bez-
złamania
2. (upadek na niższy samochodu ciężaro-
kończyn, urazy
7 6 3 pieczeństwa, zapewnienie prawidłowych zejść 7 6 1
poziom) wego, wpadnięcie do do kanału naprawczego oraz odpowiedniego
wewnętrzne
kanału naprawczego przykrycia tego kanału, właściwe oświetlenie

Przestrzeganie wymaganych szkoleń w zakresie

Przemieszczają- Ruchome środki
BHP, zapewnienie właściwej kwalifikacji osób

126 średnie
ce się maszyny, transportu poziomego

252 duże
obsługujących sprzęt oraz pełnej sprawności
mechanizmy i pionowego (m.in. wózki Śmierć, kalectwo,
3. 7 6 6 środków transportu wewnętrznego, zapewnienie 7 6 3
i materiały widłowe, podnośniki urazy
dobrej widoczności, właściwe oznakowanie dróg
(uderzenie przez i inne) oraz transporto-
transportowych, prawidłowe rozmieszczenie
ruchome obiekty) wane materiały
transportowanych towarów
Przestrzeganie podstawowych zasad obowią-
540 b. duże

90 średnie
Zderzenie z przemiesz- zujących w ruchu drogowym, m.in. zasady
Ruchome i stałe
czającymi się pojazdami ograniczonego zaufania oraz zasady zachowa-
4. obiekty Śmierć, kalectwo 15 6 6 15 6 1
lub nieruchomymi nia szczególnej ostrożności, zapewnienie pełnej
(wypadek drogowy)
obiektami sprawności pojazdu poprzez terminowe przeglą-
dy, właściwą konserwację i bieżące naprawy
Używanie pojazdu nad-
miernie wyeksploatowa-
126 średnie

18 b. małe
Choroby narządu
nego, słabe wyciszenie Zapewnienie pełnej sprawności używanego
słuchu i układu
5. Hałas i wibracje kabiny, niewłaściwy fotel 7 6 3 pojazdu, przestrzeganie normatywów czasu 3 6 1
mięśniowo-kost-
kierowcy, przekroczenie pracy kierowcy
nego
dozwolonego czasu
pracy
Przetarte przewody
Okresowe sprawdzanie skuteczności ochrony
90 średnie

elektryczne, uszkodzo-

9 b. małe
Prąd elektryczny przeciwporażeniowej, bieżąca kontrola stanu
ny osprzęt (gniazdka,
6. (porażenie prą- Śmierć, kalectwo 15 6 1 instalacji elektrycznej, stosowanie zabezpie- 3 6 0,5
wtyczki), przebicie
dem) czeń różnicowo-prądowych i ich systematyczny
elektryczne do obudowy
przegląd
urządzeń
Niesprawna instalacja Przeprowadzanie okresowej kontroli instalacji
elektryczna pojazdu elektrycznej pojazdu, zachowanie środków
Nieostrożne obchodze- ostrożności podczas załadunku, transportu
nie się z materiałami ła- i wyładunku substancji łatwo palnych, wypo-
270 duże

42 małe
two palnymi i wybucho- Śmierć, oparze- sażenie pojazdu oraz obiektów budowlanych
7. Pożar i wybuch 7 6 3 7 6 1
wymi, pożar magazynu, nia ciała we właściwy sprzęt ppoż. oraz przygotowanie
w którym składowane przez pracodawcę instrukcji postępowania na
są towary przeznaczone wypadek zaistnienia pożaru, znajomość zasad
do transportu, elektrycz- postępowania w czasie zaistnienia pożaru lub
ność statyczna wybuchu
Wystąpienie Przestrzeganie norm obowiązujących podczas
Obciążenie fizyczne przepukliny, transportu indywidualnego, przeprowadzanie
252 duże

54 małe

Podnoszenie i prze-
pracą zawału serca wymaganych lekarskich badań profilaktycznych,
8. (nadmierny wysiłek noszenie zbyt dużych 7 6 6 3 6 3
lub uszkodzenie stosowanie sprzętu pomocniczego (m.in. wóz-
ciężarów
fizyczny) układu kostno- ków ręcznych) oraz przestrzeganie podstawo-
-stawowego wych zasad ergonomii
Zapewnienie sprawnego systemu ogrzewania
Występowanie, w za-
126 średnie

18 b. małe

kabiny kierowcy, stosowanie przez pracownika

leżności od pory roku, Przeziębienie
Zmienne warunki odzieży przystosowanej do warunków zewnętrz-
9. niskich lub wysokich lub przegrzanie 7 6 3 3 6 1
atmosferyczne nych (mikroklimatu), zapewnienie posiłków
temperatur, opady organizmu
profilaktycznych i napojów zgodnie z obowiązują-
deszczu lub śniegu
cymi przepisami w tym zakresie

Substancje che- Śmiertelne Zapewnienie dobrej izolacji kabiny kierowcy

270 duże

42 małe

miczne – trujące, Spaliny, benzyna, olej zatrucie, choroby od otoczenia, unikanie włączania silnika w za-
10. drażniące, uczu- 15 6 3 7 6 1
napędowy, smary układu oddecho- mkniętym pomieszczeniu, stosowanie środków
lające wego, alergie ochrony indywidualnej (rękawice ochronne)

Przestrzeganie norm dotyczących czasu pracy

i przewidzianego odpoczynku, doskonalenie
metod instruktażu i szkoleń, ustalenie przejrzy-
Choroby ner-
252 duże

54 małe

Obciążenie emocjo- Praca w nocy i w godzi- stych zasad wynagradzania, premiowania i kar
wowe, układu
11 nalne nach nadliczbowych, 7 6 6 regulaminowych, ustalenie jasnego przydziału 3 6 3
krążenia, pokar-
(stres zawodowy) konflikty międzyludzkie obowiązków, dbałość o poprawne stosunki
mowego i inne
międzyludzkie, m.in. poprzez częste spotkania
kierownictwa z pracownikami i wyjaśnianie
zaistniałych nieporozumień
* S – skutki, E – ekspozycja P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

75
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA ELEKTROMONTERA WEDŁUG PN-N 18002:2000
Przed Uwagi
Po korekcie
Możliwe skutki korektą o reali-
Lp. Zagrożenie Źródło zagrożenia zagrożenia Środki profilaktyczne
zacji
C* P* R* C* P* R* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Powierzchnie, na których
jest możliwy upadek Śliskie i nierówne powierzchnie, Złamania kończyn, Utrzymywanie porządku na stanowisku pracy, zabezpieczenie
1. (upadek na tym samym zatarasowane przejścia zwichnięcia, potłuczenia
S S S
właściwego stanu dróg transportowych
S M M
poziomie)

Stosowanie odpowiednio dobranych i zabezpieczonych drabin

Złamania, zwichnięcia, oraz pomostów roboczych, w razie konieczności stosowanie
Różnica poziomów Prace montażowe i naprawcze
2. (upadek na niższy poziom) wykonywane na wysokości
potłuczenia, urazy D S D sprzętu zabezpieczającego, m.in. słupołazów i uprzęży bezpie- S M M
wewnętrzne, śmierć czeństwa, w razie potrzeby stosowanie asekuracji prowadzonej
przez drugiego pracownika

Wiercenie, szlifowanie i cięcie Urazy oczu, choroby

3. Pyły i odpryski materiałów
materiałów układu oddechowego
S S S Stosowanie okularów ochronnych, osłon twarzy i półmasek M M M

Stosowanie prawidłowo oprawionych narzędzi ręcznych, dobór

Zły stan narzędzi ręcznych (tępe
Przemieszczające się na- rozmiarów i typów narzędzi do rodzaju wykonywanej pracy,
ostrza, źle oprawione rękojeści),
rzędzia i inne przedmioty, przestrzeganie właściwego zamocowania osłon ruchomych
brak lub uszkodzone osłony
ruchome elementy maszyn elementów maszyn i urządzeń, przenoszenie na inne miejsce
4. i urządzeń
ruchomych elementów maszyn Obrażenia ciała, śmierć D S D
elektronarzędzi po uprzednim wyłączeniu ich spod napięcia,
D M S
i urządzeń, niezamierzone
(uderzenie spowodowane przestrzeganie właściwego zamocowania osłon ruchomych
uruchomienie maszyny lub
ruchomymi przedmiotami) elementów maszyn i urządzeń, zachowanie szczególnej
urządzenia
ostrożności

Stosowanie odpowiedniej rotacji pracowników przy wykonywa-

Obciążenie fizyczne pracą Prace instalacyjne i remontowe
niu prac wymagających wymuszonej pozycji ciała, stosowanie
– statyczne wykonywane na wysokości (dra- Zwyrodnienia kostno-
5. (praca w wymuszonej biny, słupy elektryczne, podesty) -stawowe
S S S odpowiednich do zagrożeń i ergonomicznych ochron oso- S M M
bistych, m.in. nakolanników przy pracach uzasadniających
pozycji ciała) oraz na tym samym poziomie
korzystanie z tego rodzaju wyposażenia

Dbałość o właściwe oświetlenie naturalne stanowisk pracy,

Brak lub źle dobrane źródła m.in. poprzez zapewnienie czystości okien, świetlików i naświe-
Niedostateczne oświe- Osłabienie
6. tlenie
światła, źle dobrane oprawy
lub uszkodzenie wzroku
S S S tli, stosowanie zgodnego z normami sztucznego oświetlenia M M M
oświetleniowe stanowisk pracy, stosowanie oświetlenia stanowiskowego
oprócz oświetlenia ogólnego

Źle dobrane parametry

instalacji elektrycznej, niedbale
Wykonywanie prac wykonywać ściśle według zatwierdzonego
wykonane prace instalacyj-
projektu robót, stosowanie właściwie dobranych zabezpieczeń
7. Pożar ne, materiały łatwo palne Oparzenia, śmierć D M S
nadprądowych, wyposażenie stanowiska w wymagany sprzęt
S M M
umieszczone obok rozgrzanych
ppoż., zachowanie szczególnej ostrożności
przedmiotów lub obok urządzeń
elektrycznych

Wiercenie i cięcie materiałów,

Choroby narządu słuchu, Stosowanie w razie potrzeby ochronników słuchu, stosowanie
8. Hałas i wibracje odgłosy dochodzące z innych
zwyrodnienia stawów
S S S
sprawnych technicznie elektronarzędzi
S M M
stanowisk pracy i z ulicy

Wyposażenie pracownika w odpowiednią do warunków atmos-

ferycznych odzież ochronną, zapewnienie napojów i posiłków
Zmienne warunki atmos- Niskie lub wysokie temperatury, Przeziębienie lub prze-
9. feryczne opady deszczu lub śniegu grzanie organizmu
S S S profilaktycznych w czasie prac na otwartej przestrzeni lub w nieko- S M M
rzystnym mikroklimacie, zgodnie z wymogami
Rozporządzenia R.M. (Dz.U. nr 60/1996, poz. 279)

Zbyt duże wymagania w stosun- Dostosowywanie wymagań do możliwości psychofizycznych

ku do możliwości pracownika, pracownika, przestrzeganie norm dotyczących czasu pracy,
Obciążenie emocjonalne praca w nadgodzinach, obawa Choroby ogólnoustrojo- doskonalenie metod instruktażu i szkoleń z położeniem szczegól-
10. (stres) o własne życie i zdrowie pod- we, nerwice
S D D
nego nacisku na sposoby ograniczenia zagrożeń na stanowisku,
S M M
czas pracy w warunkach zagro- ustalenie jasnych zasad wynagradzania, premiowania i nakłada-
żenia, konflikty międzyludzkie nia kar regulaminowych

Unikanie prac prowadzonych pod napięciem, a jeśli są

one konieczne – stosowanie środków do bezpiecznego ich
Prace naprawcze lub montażo-
wykonywania, stosowanie sprawnego sprzętu ochronnego
we przy urządzeniach elektrycz-
i nieuszkodzonych narzędzi – drążków i kleszczy izolacyjnych,
nych bez odłączenia napięcia
Śmierć D S D wskaźników napięcia, rękawic dielektrycznych, izolacyjnych na- D M S
lub bez właściwego
rzędzi monterskich, zastosowanie odpowiednich zabezpieczeń
zabezpieczenia przed
przed przypadkowym załączeniem – zgodnie z instrukcją stano-
przypadkowym załączeniem
wiskową, omawianie zagadnień podczas odpraw codziennych
z pracownikami
Prace z użyciem lamp
przenośnych i elektronarzędzi
Stosowanie w takich przypadkach zasilania napięciem
w warunkach dużej wilgotności Śmierć D S D M M M
bezpiecznym 24 V
lub dokonywane w metalowych
zbiornikach
Prąd elektryczny (poraże-
11. nie prądem elektrycznym) Kontrolowanie stanu technicznego wyłączników różnicowo-
-prądowych, sprawdzanie ich działania każdorazowo przed
Kontakt z metalowymi
przystąpieniem do pracy, przeprowadzanie okresowej kontroli
obudowami maszyn, urządzeń
Śmierć D M S zerowań i uziemień, stosowanie elektronarzędzi wyposażonych S M M
i elektronarzędzi, które mogą
w sprawne uchwyty wykonane z materiałów izolacyjnych, nieek-
znaleźć się pod napięciem
sploatowanie elektronarzędzi na zewnątrz budynków podczas
opadów atmosferycznych
Możliwość natrafienia na prze-
Wyłączanie zagrożonych obwodów spod napięcia, stosowanie
wody elektryczne pod napięciem
Śmierć, urazy ciała D S D detektorów napięcia, korzystanie z dokumentacji budowlano- S M M
podczas wiercenia wiertarką
-montażowej
elektryczną w ścianach

Zabezpieczenie przewodów przed przypadkowymi uszkodze-

Uszkodzenia izolacji przewodów
Śmierć D S D niami mechanicznymi, kontrolowanie okresowo stanu izolacji S M M
wiodących prąd
przewodów

* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

76
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA ELEKTROMONTERA WEDŁUG METODY RISK SCORE
Przed korektą Po korekcie Uwagi
Zagrożenie Możliwe źródła Możliwe skutki o reali-
Lp. zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) zagrożeń zacji
S* E* P* R* S* E* P* R* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Powierzchnie, na których

54 małe
średnie
Śliskie i nierówne powierzch- Złamania kończyn,
jest możliwy upadek Utrzymywanie porządku na stanowisku pracy, zabezpieczenie

108
1. (upadek na tym samym
nie, zatarasowane przejścia zwichnięcia, potłu- 3 6 6
właściwego stanu dróg transportowych
3 6 3
czenia
poziomie)
Stosowanie odpowiednio dobranych i zabezpieczonych drabin

540 b duże

54 małe
Różnica poziomów Złamania, zwichnię- oraz pomostów roboczych, w razie konieczności stosowanie
Prace montażowe i naprawcze
2. (upadek na niższy
wykonywane na wysokości
cia, potłuczenia, urazy 15 6 6 sprzętu zabezpieczającego, m.in. słupołazów i uprzęży 3 6 3
poziom) wewnętrzne, śmierć bezpieczeństwa, w razie potrzeby stosowanie asekuracji
prowadzonej przez drugiego pracownika

średnie

18 b.
małe
Pyły i odpryski mate- Wiercenie, szlifowanie i cięcie Urazy oczu, choroby

180
3. riałów materiałów układu oddechowego
3 6 10 Stosowanie okularów ochronnych, osłon twarzy i półmasek 1 6 3

Stosowanie prawidłowo oprawionych narzędzi ręcznych, dobór

Przemieszczająe się na- Zły stan narzędzi ręcznych
rozmiarów i typów narzędzi do rodzaju wykonywanej pracy,
rzędzia i inne przedmio- (tępe ostrza, źle oprawione rę-
przestrzeganie właściwego zamocowania osłon ruchomych

252 duże

54 małe
ty, ruchome elementy kojeści), brak lub uszkodzone
Obrażenia ciała, elementów maszyn i urządzeń, przenoszenie na inne miejsce
4. maszyn i urządzeń osłony ruchomych elementów
śmierć
7 6 7
elektronarzędzi po uprzednim wyłączeniu ich spod napięcia,
3 6 3
(uderzenie spowo- maszyn i urządzeń, niezamie-
przestrzeganie właściwego zamocowania osłon ruchomych
dowane ruchomymi rzone uruchomienie maszyny
elementów maszyn i urządzeń, zachowanie szczególnej
przedmiotami) lub urządzenia
ostrożności

Prace instalacyjne i remonto- Stosowanie odpowiedniej rotacji pracowników przy wykonywa-

108 średnie

18 b. małe
Obciążenie fizyczne
we wykonywane na wysokości niu prac wymagających wymuszonej pozycji ciała, stosowanie
pracą – statyczne Zwyrodnienia kostno-
5. (praca w wymuszonej
(drabiny, słupy elektryczne,
-stawowe
3 6 6 odpowiednich do zagrożeń i ergonomicznych ochron osobi- 1 6 3
podesty) oraz na tym samym stych, m.in. nakolanników, przy pracach uzasadniających
pozycji ciała)
poziomie korzystanie z tego rodzaju wyposażenia
Dbałość o właściwe oświetlenie naturalne stanowisk pracy,
108 średnie

18 b. małe
Brak lub źle dobrane źródła m.in. poprzez zapewnienie czystości okien, świetlików i na-
Niedostateczne Osłabienie lub
6. oświetlenie
światła, źle dobrane oprawy
uszkodzenie wzroku
3 6 6 świetli, stosowanie zgodnego z normami sztucznego oświetle- 1 6 3
oświetleniowe nia stanowisk pracy, stosowanie oświetlenia stanowiskowego
oprócz oświetlenia ogólnego
Źle dobrane parametry
instalacji elektrycznej, niedbale

18 b. małe
Wykonywanie prac ściśle według zatwierdzonego projektu
270 duże

wykonane prace instalacyjne,

robót, stosowanie właściwie dobranych zabezpieczeń nadprą-
7. Pożar materiały łatwo palne umiesz- Oparzenia, śmierć 15 6 3
dowych, wyposażenie stanowiska w wymagany sprzęt ppoż.,
3 6 1
czone obok rozgrzanych przed-
zachowanie szczególnej ostrożności
miotów lub obok urządzeń
elektrycznych

54 małe
średnie

Wiercenie i cięcie materiałów, Choroby narządu

Stosowanie w razie potrzeby ochronników słuchu, stosowanie
126

8. Hałas i wibracje odgłosy dochodzące z innych słuchu, zwyrodnienia 7 6 3

sprawnych technicznie elektronarzędzi
3 6 3
stanowisk pracy i z ulicy stawów

Wyposażenie pracownika w odpowiednią do warunków atmos-

180 średnie

54 małe
ferycznych odzież ochronną, zapewnienie napojów i posiłków
Zmienne warunki Niskie lub wysokie temperatu- Przeziębienie lub prze-
9. atmosferyczne ry, opady deszczu lub śniegu grzanie organizmu
3 6 10 profilaktycznych w czasie prac na otwartej przestrzeni lub w nie- 3 6 3
korzystnym mikroklimacie, zgodnie z wymogami Rozporządzenia
R.M. (Dz.U. nr 60/1996, poz. 279)

Zbyt duże wymagania

Dostosowywanie wymagań do możliwości psychofizycznych
w stosunku do możliwości
pracownika, przestrzeganie norm dotyczących czasu pracy,
252 duże

54 małe
pracownika, praca w nad-
Obciążenie emocjonalne Choroby ogólnoustro- doskonalenie metod instruktażu i szkoleń, z położeniem
10. (stres)
godzinach, obawa o własne
jowe, nerwice
7 6 6
szczególnego nacisku na sposoby ograniczenia zagrożeń na
3 6 3
życie i zdrowie podczas pracy
stanowisku, ustalenie jasnych zasad wynagradzania, premio-
w warunkach zagrożenia,
wania i nakładania kar regulaminowych
konflikty międzyludzkie

Unikanie prac prowadzonych pod napięciem, a jeśli są one

konieczne, stosowanie środków do bezpiecznego ich wykonywa-
Prace naprawcze lub mon-
nia, stosowanie sprawnego sprzętu ochronnego i nieuszkodzo-
126 średnie
540 b. duże

tażowe przy urządzeniach

nych narzędzi – drążków i kleszczy izolacyjnych, wskaźników
elektrycznych bez odłączenia
Śmierć 15 6 6 napięcia, rękawic dielektrycznych, izolacyjnych narzędzi 7 6 3
napięcia lub bez właściwego
monterskich, zastosowanie odpowiednich zabezpieczeń przed
zabezpieczenia przed przypad-
przypadkowym załączeniem – zgodnie z instrukcją stanowi-
kowym załączeniem
skową – omawianie zagadnień podczas odpraw codziennych
z pracownikami

Prace z użyciem lamp

18 b. małe
270 duże

przenośnych i elektronarzędzi
Stosowanie w takich przypadach zasilania napięciem
w warunkach dużej wilgotności Śmierć 15 6 3 3 6 1
bezpiecznym 24 V
lub dokonywane w metalowych
Prąd elektryczny
zbiornikach
(porażenie prądem
11. elektrycznym) Kontrolowanie stanu technicznego wyłączników różnicowo-
-prądowych, sprawdzanie ich działania każdorazowo przed
540 b. duże

Kontakt z metalowymi
42 małe

przystąpieniem do pracy, przeprowadzanie okresowej kontroli

obudowami maszyn, urządzeń
Śmierć 15 6 6 zerowań i uziemień, stosowanie elektronarzędzi wyposażonych 7 6 1
i elektronarzędzi, które mogą
w sprawne uchwyty, wykonane z materiałów izolacyjnych, nieek-
znaleźć się pod napięciem
sploatowanie elektronarzędzi na zewnątrz budynków podczas
opadów atmosferycznych
Możliwość natrafienia
18. b. małe
270 duże

na przewody elektryczne pod Wyłączanie zagrożonych obwodów spod napięcia, stosowanie

napięciem podczas wiercenia Śmierć, urazy ciała 15 6 3 detektorów napięcia, korzystanie z dokumentacji budowlano- 3 6 1
wiertarką elektryczną -montażowej
w ścianach
270 duże

54 małe

Zabezpieczenie przewodów przed przypadkowymi uszkodze-

Uszkodzenia izolacji przewo-
Śmierć 15 6 3 niami mechanicznymi, kontrolowanie okresowo stanu izolacji 3 6 3
dów wiodących prąd
przewodów

* S – skutki, E – ekspozycja P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

77
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA KUCHARZA WEDŁUG PN-N 18002:2000
Przed Uwagi
Po korekcie
Zagrożenie Możliwe źródła Możliwe skutki korektą o reali-
Lp. zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) zagrożenia zacji
C* P* R* C* P* R* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Potłuczenia,
Powierzchnie, na
złamania kończyn, Utrzymywanie porządku w pomieszczeniu i na
których jest możliwy Śliskie powierzchnie
zwichnięcia, drogach komunikacji wewnętrznej, stosowanie
1. upadek podłóg, nierówności S S S S M M
urazy wewnętrzne, odpowiedniego obuwia, zachowanie szczególnej
(upadek na tym i wgłębienia
wstrząśnienie ostrożności
samym poziomie)
mózgu
Złamania kończyn, Stosowanie przez pracownika odpowiedniego
Różnica poziomów
Przemieszczanie się po uszkodzenia kręgo- obuwia, zachowanie ostrożności przy wchodzeniu
2. (upadek na niższy S S S S M M
schodach słupa, potłuczenia, i schodzeniu ze schodów, zapewnienie właściwe-
poziom)
urazy go oświetlenia

Ograniczone prze-
Zatarasowane przejścia, Dbanie o czystość i porządek na drogach trans-
strzenie
3. źle ustawione stoły Potłuczenia M D S portu wewnętrznego, M S M
(uderzenie się o nie-
i sprzęt właściwa organizacja stanowiska pracy
ruchome przedmioty)

Wymuszona pozycja ciała

Obciążenie fizyczne Bóle mięśniowe,
podczas pracy,
– statyczne i dyna- zwyrodnienia Stosowanie przerw w pracy, okresowa zmiana
przenoszenie zbyt dużych
4. miczne kręgosłupa i sta- S D D rodzaju zajęć, przestrzeganie norm transportu M M M
ciężarów lub ich prze-
(przeciążenie narzą- wów, wystąpienie wewnętrznego
wożenie w transporcie
du ruchu) przepukliny
ręcznym

Bieżąca kontrola stanu izolacji przewodów, sto-

Przetarte przewody
Prąd elektryczny zasilające urządzenia
5. (porażenie prądem elektryczne, przebicie
elektrycznym) elektryczne do obudowy
urządzenia
sowanie właściwej ochrony przeciwporażeniowej
w zakładzie (m.in. wyłączników różnicowo-prądo-
Śmierć D M S M M M
wych), okresowa kontrola instalacji elektrycznej,
przestrzeganie przepisów dotyczących obsługi
urządzeń elektrycznych

Zapalenie się rozgrza-

nego tłuszczu, zwarcie Przestrzeganie instrukcji ppoż., właściwe zabez-
instalacji elektrycznej, pieczenie pomieszczeń w sprzęt przeciwpożarowy
6. Pożar, wybuch niekontrolowany wypływ Śmierć, oparzenia D S D – zgodnie z przepisami – przestrzeganie wymaga- S M M
gazu z kuchenki gazowej, nych procedur przy obsłudze urządzeń zasilanych
niesprawna instalacja gazem, zachowanie szczególnej ostrożności
gazowa

Przestrzeganie przyjętych procedur podczas prac

Ostrza z ostrymi narzędziami i w czasie obsługi niebez-
(kontakt ciała Ostrza noży, ruchome piecznych urządzeń,
7. z niebezpiecznymi elementy mikserów, ma- Urazy, kalectwo D S D dbanie o to, by urządzenia mechaniczne miały S M M
elementami narzędzi szynek do mięsa itd. sprawne osłony, stosowanie specjalnych dociska-
ręcznych lub maszyn) czy przy mechanicznym mieleniu lub krojeniu,
właściwe wyposażenie apteczki pierwszej pomocy

Czynniki biologiczne Stosowanie się do wskazań przepisów kulinar-

Zła obróbka termiczna
– mikroorganizmy Zatrucia pokar- nych, zapewnienie sprawnego wychładzania,
8. produktów, nieświeże D S D S M M
(zatrucia wywołane mowe wycofywanie z użycia produktów przeterminowa-
potrawy
mikroorganizmami) nych, przestrzeganie zasad higieny

Słabe oświetlenie
Urazy ciała spowo-
naturalne, źle dobrane Dostosowanie poziomu natężenia oświetlenia do
Nieodpowiednie dowane zdarzenia-
9. punkty świetlne przy S S S rodzaju wykonywanej pracy, dbanie o czystość M M M
oświetlenie mi wypadkowymi,
oświetleniu ogólnym okien
osłabienie wzroku
i miejscowym

Wysoka temperatura,
Nieodpowiedni mi- Zapewnienie prawidłowej wentylacji, stosowanie
nadmierne promienio- Osłabienie organi-
10. kroklimat środowiska D S D rotacji pracowników przy wykonywaniu uciążli- M M M
wanie cieplne, duża zmu, udar cieplny
pracy wych zadań
wilgotność względna
Dbanie o właściwy ubiór roboczy, przestrzeganie
Rozgrzane powierzchnie
przyjętych procedur przy wykonywaniu czynności
Wysoka temperatura, urządzeń kuchennych,
związanych z narażeniem na oparzenie ciała,
11. gorące powierzchnie, gorące naczynia i potra- Rany oparzeniowe D D D S M M
dbanie o to, by po oparzeniu ciała w pierwszej
potrawy, ciecze i pary wy, gorąca woda i para
kolejności powierzchnię skóry zmyć natychmiast
wodna oraz tłuszcz
bieżącą, zimną wodą
Właściwie prowadzone szkolenia m.in. z zakresu
Zbyt duże wymagania
bezpieczeństwa i higieny pracy, dostosowanie
w stosunku do umie-
Obciążenie emocjo- Choroby nerwowe, wymagań do możliwości psychofizycznych pra-
jętności pracownika,
12. nalne choroby ogólno- S S S cownika, częste rozmowy kierownictwa zakładu M M M
pośpiech w czasie wyko-
(stres zawodowy) ustrojowe z pracownikami na temat istniejących problemów
nywania prac, konflikty
w zakładzie, których celem jest łagodzenie i roz-
międzyludzkie
wiązywanie konfliktów
* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

78
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA KUCHARZA WEDŁUG METODY RISK SCORE
Przed korektą Po korekcie Uwagi
Zagrożenie Możliwe źródła Możliwe skutki o reali-
Lp. zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) zagrożeń zacji
S* E* P* R* S* E* P* R* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Potłuczenia, zła-
Powierzchnie, na

108 średnie
mania kończyn, Utrzymywanie porządku w pomieszczeniu

54 małe
których jest możli- Śliskie powierzchnie
zwichnięcia, i na drogach komunikacji wewnętrznej, sto-
1. wy upadek podłóg, nierówności 3 6 6 3 6 3
urazy wewnętrz- sowanie odpowiedniego obuwia, zachowanie
(upadek na tym i wgłębienia
ne, wstrząśnienie szczególnej ostrożności
samym poziomie)
mózgu

Złamania koń-

108 średnie
Stosowanie przez pracownika odpowiedniego

54 małe
Różnica poziomów czyn, uszkodze-
Przemieszczanie się obuwia, zachowanie ostrożności przy wcho-
2. (upadek na niższy po schodach
nia kręgosłupa, 3 6 6
dzeniu i schodzeniu ze schodów, zapewnienie
3 6 3
poziom) potłuczenia,
właściwego oświetlenia
urazy

Ograniczone prze-

108 średnie

18 b. małe
strzenie Zatarasowane przejścia, Dbanie o czystość i porządek na drogach trans-
3. (uderzenie się źle ustawione stoły Potłuczenia 3 6 6 portu wewnętrznego, 3 6 1
o nieruchome i sprzęt właściwa organizacja stanowiska pracy
przedmioty)

Wymuszona pozycja
Obciążenie fizyczne Bóle mięśniowe,
ciała podczas pracy,
252 duże

54 małe
– statyczne i dyna- zwyrodnienia Stosowanie przerw w pracy, okresowa zmiana
przenoszenie zbyt
4. miczne kręgosłupa i sta- 7 6 6 rodzaju zajęć, przestrzeganie norm transportu 3 6 3
dużych ciężarów lub ich
(przeciążenie wów, wystąpienie wewnętrznego
przewożenie w transpor-
narządu ruchu) przepukliny
cie ręcznym
Bieżąca kontrola stanu izolacji przewodów, sto-
Przetarte przewody
90 średnie

18 b małe
sowanie właściwej ochrony przeciwporażeniowej
Prąd elektryczny zasilające urządzenia
w zakładzie (m.in. wyłączników różnicowo-prądo-
5. (porażenie prądem elektryczne, przebicie Śmierć 15 6 1
wych), okresowa kontrola instalacji elektrycznej,
1 6 1
elektrycznym) elektryczne do obudowy
przestrzeganie przepisów dotyczących obsługi
urządzenia
urządzeń elektrycznych
Zapalenie się rozgrzane-
Przestrzeganie instrukcji ppoż., właściwe za-
go tłuszczu, zwarcie
bezpieczenie pomieszczeń w sprzęt przeciwpo-
270 duże

42 małe
instalacji elektrycznej,
Śmierć, opa- żarowy – zgodnie z przepisami, przestrzeganie
6. Pożar, wybuch niekontrolowany 15 6 3 7 6 1
rzenia wymaganych procedur przy obsłudze urządzeń
wypływ gazu z kuchenki
zasilanych gazem, zachowanie szczególnej
gazowej, niesprawna
ostrożności
instalacja gazowa
Przestrzeganie przyjętych procedur podczas
Ostrza prac z ostrymi narzędziami i w czasie obsługi
(kontakt ciała niebezpiecznych urządzeń,
252 duże

54 małe
Ostrza noży, ruchome
z niebezpieczny- dbanie o to, by urządzenia mechaniczne
7. mi elementami elementy mikserów, Urazy, kalectwo 7 6 6 3 6 3
miały sprawne osłony, stosowanie specjalnych
maszynek do mięsa itd.
narzędzi ręcznych dociskaczy przy mechanicznym mieleniu lub
lub maszyn) krojeniu, właściwe wyposażenie apteczki
pierwszej pomocy
Czynniki biolo-
18 b. małe

Stosowanie się do wskazań przepisów kulinar-

252 duże

giczne Zła obróbka termiczna

Zatrucia pokar- nych, zapewnienie sprawnego wychładzania,
8. – mikroorganizmy produktów, nieświeże mowe
7 6 6
wycofywanie z użycia produktów przeterminowa-
3 6 1
(zatrucia wywołane potrawy
nych, przestrzeganie zasad higieny
mikroorganizmami)
Urazy ciała
Słabe oświetlenie
108 średnie

18 b. małe

spowodowane
naturalne, źle dobrane Dostosowanie poziomu natężenia oświetlenia do
Nieodpowiednie zdarzeniami
9. punkty świetlne przy 3 6 6 rodzaju wykonywanej pracy, dbanie o czystość 1 6 3
oświetlenie wypadkowymi,
oświetleniu ogólnym okien
osłabienie
i miejscowym
wzroku
Wysoka temperatura,
252 duże

54 małe

Nieodpowiedni Osłabienie Zapewnienie prawidłowej wentylacji, stosowanie

nadmierne promienio-
mikroklimat organizmu, udar 7 6 6 rotacji pracowników przy wykonywaniu uciążli- 3 6 3
10. środowiska pracy wanie cieplne, duża
cieplny wych zadań
wilgotność względna
Dbanie o właściwy ubiór roboczy, przestrzeganie
Wysoka tempe- Rozgrzane powierzchnie
18. b. małe

przyjętych procedur przy wykonywaniu czynności

252 duże

ratura, urządzeń kuchennych,

Rany oparze- związanych z narażeniem na oparzenie ciała,
11. gorące powierzch- gorące naczynia i potra-
niowe
7 6 6
dbanie o to, by po oparzeniu ciała w pierwszej
1 6 3
nie, potrawy, ciecze wy, gorąca woda i para
kolejności powierzchnię skóry zmyć natychmiast
i pary wodna i tłuszcz
bieżącą, zimną wodą
Właściwie prowadzone szkolenia m.in. z zakresu
Zbyt duże wymagania
bezpieczeństwa i higieny pracy, dostosowanie
108 średnie

w stosunku do umie- Choroby ner-

54 małe

Obciążenie emocjo- wymagań do możliwości psychofizycznych pra-

jętności pracownika, wowe,
12. nalne 3 6 6 cownika, częste rozmowy kierownictwa zakładu 3 6 3
pośpiech w czasie wyko- choroby ogólno-
(stres zawodowy) z pracownikami na temat istniejących proble-
nywania prac, konflikty ustrojowe
mów w zakładzie, których celem jest łagodzenie
międzyludzkie
i rozwiązywanie konfliktów
* S – skutki, E – ekspozycja P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

79
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO DLA STANOWISKA MASZYNISTY URZĄDZEŃ
OCZYSZCZALNI MECHANICZNO-BIOLOGICZNEJ WEDŁUG PN-N 18002:2000
Przed Uwagi
Po korekcie
Zagrożenie Możliwe skutki korektą o reali-
Lp. Źródło zagrożenia zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) zacji
C* P* R* C* P* R* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Powierzchnie, na Wyposażenie pracowników w odpowiednie

Potłuczenia, zła-
których jest możli- Śliskie i nierówne po- obuwie, utrzymywanie porządku na terenie
mania kończyn,
1. wy upadek wierzchnie na terenie S S S zakładu, omawianie zagrożeń w czasie S M M
zwichnięcia, ura-
(upadek na tym oczyszczalni odprawy codziennej
zy wewnętrzne
samym poziomie)

Wpadnięcie do
Stosowanie przez pracowników właściwego
studzienek-krat, Złamania
obuwia i zachowanie szczególnej ostroż-
Różnica poziomów pomiarowych lub z za- kończyn, potłu-
ności, wzajemna asekuracja pracowników
2. (upadek na niższy suwami na wodocią- czenia, urazy D S D S M M
podczas prac szczególnie niebezpiecznych,
poziom) gach, wpadnięcie do wewnętrzne,
wyposażenie stanowisk pracy przy komo-
kanału piaskownika utonięcie
rach osadników w koła ratunkowe i liny
lub komory osadnika

Ruchome ele-
menty maszyn
Maszyny i urządzenia
i urządzeń
pracujące w budynku Zachowanie szczególnej ostrożności, sys-
(uderzenie, Obrażenia ciała,
3. krat mechanicznych, D S D tematyczna kontrola sprawności zabezpie- S M M
pochwycenie przez śmierć
pompowniach, budyn- czeń ochronnych maszyn i urządzeń
ruchome elementy
ku pras taśmowych
maszyn lub urzą-
dzeń)
Używanie detektora gazu podczas prac,
przy których mogą pojawić się niebezpiecz-
ne gazy,
Czynniki che- Ulatniające się
sprawna wentylacja zagrożonych pomiesz-
miczne – trujące, niebezpieczne gazy, Zatrucie gazami,
4. D D D czeń, a w razie konieczności stosowanie S S S
duszące m.in. metan i siarko- śmierć
sprzętu ochrony dróg oddechowych,
wodór
wzajemna asekuracja pracowników, stoso-
wanie szelek i statywów bezpieczeństwa
podczas prac w studzienkach i kanałach

Stosowanie ochron osobistych, rękawic

Oblanie skóry rąk lub Przewlekłe za-
Czynniki biologicz-
innych części ciała każenia, ropień,
ne – mikroorga-
5. ściekami, wdychanie schorzenia
nizmy
zakażonego drobno- układu oddecho-
ustrojami powietrza wego, alergie
podgumowanych i okularów ochronnych,
znajomość procedur postępowania na
wypadek zaistnienia niebezpiecznego zda-
S S S rzenia, poddawanie się przez pracownika S M M
wymaganym badaniom lekarskim, mikro-
biologiczne badanie powietrza i ścieków,
dokonywanie dezynfekcji urządzeń, m.in.
przy pomocy wapna chlorowego

Bieżąca kontrola stanu izolacji przewodów,

Zły stan przewo-
Prąd elektryczny dów elektrycznych,
6. (porażenie elek- możliwość przebicia
tryczne) elektrycznego do obu-
dowy urządzenia
Pracujące urządzenia
w budynkach krat
7. Hałas mechanicznych,
dmuchaw i pras
taśmowych
Opady deszczu lub
Zmienne warunki śniegu, woda z uszko-
8. atmosferyczne, dzonego rurociągu,
woda wpadnięcie do wyko-
pu z wodą
* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko
Stosowanie właściwej ochrony przeciwpo-
rażeniowej w zakładzie, m.in. wyłączników
Śmierć D M S różnicowo-prądowych, systematyczna S M M
kontrola stanu zabezpieczeń przeciwpo-
rażeniowych, okresowa kontrola stanu
instalacji elektrycznej
Stosowanie ochronników słuchu, rotacja
Uszczerbek
S D D pracowników przy obsłudze „głośnych” S M M
słuchu
urządzeń
Wyposażenie pracownika w przystosowaną
do warunków odzież i odpowiednie obuwie,
zabezpieczenie techniczne prac wykony-
Przeziębienia S D D wanych w czasie awarii, tzn. armatury, S M M
materiałów, pomp, przestrzeganie ogólnych
zasad bezpieczeństwa przyjętych na tere-
nie oczyszczalni

80
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO DLA STANOWISKA MASZYNISTY URZĄDZEŃ
OCZYSZCZALNI MECHANICZNO-BIOLOGICZNEJ WEDŁUG METODY RISK SCORE
Przed korektą Po korekcie Uwagi
Zagrożenie Możliwe skutki o reali-
Lp. Źródło zagrożenia zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) zacji

R*

R*
S* E* P* S* E* P* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Powierzchnie,
Potłuczenia,
na których jest Wyposażenie pracowników w odpowiednie

252 duże

54 małe
Śliskie i nierówne złamania
możliwy upadek obuwie, utrzymywanie porządku na tere-
1. powierzchnie na kończyn, zwich- 7 6 6 3 6 3
(upadek na tym nie zakładu, omawianie zagrożeń w czasie
terenie oczyszczalni nięcia, urazy
samym pozio- odprawy codziennej
wewnętrzne
mie)

Wpadnięcie do
Stosowanie przez pracowników właści-
studzienek-krat,
Złamania wego obuwia i zachowanie szczególnej
Różnica pozio- pomiarowych lub

270 duże

42 małe
kończyn, potłu- ostrożności, wzajemna asekuracja
mów z zasuwami na wodo-
2. czenia, urazy 15 6 3 pracowników podczas prac szczególnie 7 6 1
(upadek na ciągach, wpadnięcie
wewnętrzne, niebezpiecznych, wyposażenie stanowisk
niższy poziom) do kanału piaskow-
utonięcie pracy przy komorach osadników w koła
nika lub komory
ratunkowe i liny
osadnika

Ruchome ele-
menty maszyn Maszyny i urządzenia
i urządzeń pracujące w budynku
270 duże

42 małe
Zachowanie szczególnej ostrożności,
(uderzenie, po- krat mechanicznych, Obrażenia
3. 15 6 3 systematyczna kontrola sprawności zabez- 7 6 1
chwycenie przez pompowniach, ciała, śmierć
pieczeń ochronnych maszyn i urządzeń
ruchome ele- budynku pras taśmo-
menty maszyn wych
lub urządzeń)

Używanie detektora gazu podczas prac,

przy których mogą pojawić się niebez-
pieczne gazy,
Czynniki che- Ulatniające się

18 b. małe
270 duże

sprawna wentylacja zagrożonych pomiesz-

miczne – trują- niebezpieczne gazy, Zatrucie gaza-
4. 15 6 3 czeń, a w razie konieczności stosowanie 3 6 1
ce, duszące m.in. metan i siarko- mi, śmierć
sprzętu ochrony dróg oddechowych,
wodór
wzajemna asekuracja pracowników, stoso-
wanie szelek i statywów bezpieczeństwa
podczas prac w studzienkach i kanałach
Stosowanie ochron osobistych, rękawic
podgumowanych i okularów ochronnych,
Przewlekłe
Oblanie skóry rąk lub znajomość procedur postępowania na
126 średnie

Czynniki biolo- zakażenia,

innych części ciała wypadek zaistnienia niebezpiecznego zda- 18 b. małe
giczne – mikro- ropień, scho-
5. ściekami, wdychanie 7 6 3 rzenia, poddawanie się przez pracownika 3 6 1
organizmy rzenia układu
zakażonego drobno- wymaganym badaniom lekarskim, mikro-
oddechowego,
ustrojami powietrza biologiczne badanie powietrza i ścieków,
alergie
dokonywanie dezynfekcji urządzeń, m.in.
przy pomocy wapna chlorowego
Bieżąca kontrola stanu izolacji przewodów,
Zły stan przewo- stosowanie właściwej ochrony przeciwpo-
90 średnie

21 małe

Prąd elektryczny dów elektrycznych, rażeniowej w zakładzie, m.in. wyłączników

6. (porażenie elek- możliwość przebicia
tryczne) elektrycznego do
obudowy urządzenia
Pracujące urządze-
Śmierć 15 6 1 różnicowo-prądowych, systematyczna 7 6 0,5
kontrola stanu zabezpieczeń przeciwpo-
rażeniowych, okresowa kontrola stanu
instalacji elektrycznej
252 duże

54 małe

nia w budynkach Stosowanie ochronników słuchu, rotacja

Uszczerbek
7. Hałas krat mechanicznych, 7 6 6 pracowników przy obsłudze „głośnych” 7 6 3
słuchu
dmuchaw i pras urządzeń
taśmowych
Wyposażenie pracownika w przystoso-
Opady deszczu waną do warunków odzież i odpowiednie
252 duże

36 małe

Zmienne warun- lub śniegu, woda obuwie, zabezpieczenie techniczne prac

8. ki atmosferycz- z uszkodzonego ruro- Przeziębienia 7 6 6 wykonywanych w czasie awarii, tzn. arma- 3 6 3
ne, woda ciągu, wpadnięcie do tury, materiałów, pomp, przestrzeganie
wykopu z wodą ogólnych zasad bezpieczeństwa przyjętych
na terenie oczyszczalni
* S – skutki, E – ekspozycja P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

81
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA OBRÓBKI SKRAWANIEM METALI WEDŁUG PN-N 18002:2000
Przed Uwagi
Po korekcie
Zagrożenie Możliwe skutki korektą o reali-
Lp. Źródło zagrożenia zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) zacji
C* P* R* C* P* R* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Wyposażenie pracownika w odpowiednie obuwie,
Powierzchnie, na
Potłuczenia, utrzymywanie porządku na terenie zakładu,
których jest możliwy Śliskie i nierówne
złamania kończyn, a szczególnie na drogach transportu wewnętrz-
1. upadek powierzchnie na terenie S S S S M M
zwichnięcia, urazy nego, natychmiastowe usuwanie z podłoża plam
(upadek na tym zakładu
wewnętrzne oleju, płynu chłodzącego, wody – jeżeli takie się
samym poziomie)
pojawią
Stosowanie wymaganych w dokumentacji
sprawnych osłon, używanie podczas pracy na
obrabiarce wyłącznie narzędzi skrawających
i przyrządów dostosowanych do określonych pro-
cesów skrawania, prowadzenie prac w zapiętym
ubraniu, bez luźnych części; z nakryciem głowy,
Ruchome elementy podczas wiercenia otworów przy użyciu wiertarki
maszyn i urządzeń niedopuszczalne jest trzymanie w dłoni przedmio-
(uderzenie, pochwy- Narzędzia skrawające, Uszkodzenia ciała, tu poddawanego wierceniu, przed przystąpieniem
2. D D D S S S
cenie przez ruchome mechanizmy napędowe śmierć do czyszczenia lub konserwacji obrabiarki należy
elementy maszyn lub wyłączyć jej napęd i zabezpieczyć przed przypad-
urządzeń) kowym załączeniem, wokół strugarki podłużnej,
w krańcowym położeniu jej stołu i obrabianego
przedmiotu, należy zapewnić wolną przestrzeń,
przy ustawianiu strugarki poprzecznej należy
uwzględnić wolną przestrzeń o szerokości co
najmniej 0,6 m za tylnym i przednim końcem
suwaka lub w jego krańcowych położeniach
Prawidłowe mocowanie obrabianego materiału,
właściwe mocowanie narzędzi skrawających
w uchwycie, stosowanie urządzeń pomocniczych
do podnoszenia i zakładania ciężkich elemen-
Źle zamocowany obra- tów na obrabiarkę, wyposażenie obrabiarek
biany materiał lub źle zaopatrzonych w uchwyt hydrauliczny lub
Przemieszczające się
umocowane narzędzia pneumatyczny w sprawne urządzenie blokujące,
materiały, narzędzia Uszkodzenie ciała,
3. skrawające, pęknięta D D D uniemożliwiające wyrwanie zamocowanego S S S
(uderzenie przed- śmierć
tarcza ścierna w szlifier- przedmiotu w przypadku zaniku ciśnienia w ukła-
miotem)
ce, wióry powstające dzie zasilania, nieusuwanie bezpośrednio ręcznie
podczas pracy obrabiarki wiórów – wykorzystywanie do tego celu szczotki
lub środków technicznych, stosowanie sprawnych
osłon zabezpieczających, w razie potrzeby sto-
sowanie środków ochrony indywidualnej, w tym
okularów ochronnych i osłon twarzy
Obrabiarka powinna być wyposażona w ochrony
Wysoka temperatura, chroniące obsługującego przed urazami spowo-
gorące elementy Rozgrzane wióry, ciecz dowanymi przez wióry oraz przed rozbryzgiem
4. Rany oparzeniowe S S S M M M
ciał stałych i gorące chłodząca cieczy chłodzących; podczas usuwania wiórów
ciecze należy stosować szczotkę lub wymagane środki
techniczne
Zapewnienie sprawności technicznej stosowa-
Maszyny służące do
nych maszyn i właściwego ich posadowienia,
skrawania materiałów, Uszkodzenia
przy wartościach progowych (80 dB) wyposa-
5. Hałas dźwięki dochodzące z in- narządu słuchu, S D D M M M
żenie pracowników w ochronniki słuchu, a przy
nych stanowisk i środków nerwice
przekroczeniu NDN (85 dB) zapewnienie kontroli
transportu
stosowania tychże ochronników
Okresowe sprawdzanie skuteczności ochrony
przeciwporażeniowej, bieżąca kontrola stanu
Przetarte przewody, instalacji elektrycznej, systematyczne sprawdza-
Prąd elektryczny
6. uszkodzony osprzęt, Śmierć D S D nie działania zabezpieczeń różnicowo-prądowych, S M M
(porażenie prądem)
przebicie elektryczne stosowanie lamp elektrycznych przeznaczonych
do oświetlania bezpośredniego, zasilanych
napięciem 24 V

Nieodpowiednie Osłabienie wzroku, Zapewnienie, w miarę możliwości, oświetlenia

Źle dobrane
7. oświetlenie stanowi- bóle oczu, łza- S D D naturalnego, stosowanie oświetlenia sztucznego M M M
punkty świetlne
ska pracy wienie zgodnie z normami

Zapewnienie pracownikowi możliwości siedzenia

Obciążenie fizyczne przy wykonywaniu pracy nie wymagającej stale
Źle zorganizowane sta- Bóle mięśniowe,
– statyczne pozycji stojącej, przy wykonywaniu pracy wyma-
8. nowisko pracy – nadmiar zwyrodnienia krę- D S D S M M
(przeciążenie narzą- gającej stale pozycji stojącej lub chodzenia za-
pracy w pozycji stojącej gosłupa i stawów
du ruchu) pewnienie pracownikowi możliwości odpoczynku
w pozycji siedzącej w pobliżu miejsca pracy
Dostosowanie wymagań do możliwości psychofi-
Zbyt duże wymagania zycznych, wykształcenia i praktyki zawodowej pra-
Obciążenie emocjo-
w stosunku do możliwo- Choroby ogólno- cownika, ustalenie jasnych zasad wynagradzania,
9. nalne S S S S M M
ści pracownika, konflikty ustrojowe, nerwice premiowania i kar regulaminowych, wyjaśnianie
(stres)
międzyludzkie zaistniałych nieporozumień i łagodzenie konflik-
tów przez kierownictwo zakładu
* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

82
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA OBRÓBKI SKRAWANIEM METALI WEDŁUG METODY RISK SCORE
Przed korektą Po korekcie Uwagi
Zagrożenie Możliwe źródła Możliwe skutki o reali-
Lp. zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) zagrożeń zacji
S* E* P* R* S* E* P* R* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Wyposażenie pracownika w odpowiednie obu-
Powierzchnie, na

108 średnie
Potłuczenia, zła- wie, utrzymywanie porządku na terenie zakładu,

54 małe
których jest możli- Śliskie i nierówne
mania kończyn, a szczególnie na drogach transportu wewnętrz-
1. wy upadek powierzchnie na terenie 3 6 6 3 6 3
zwichnięcia, ura- nego, natychmiastowe usuwanie z podłoża plam
(upadek na tym zakładu
zy wewnętrzne oleju, płynu chłodzącego i wody – jeżeli takie
samym poziomie)
się pojawią
Stosowanie wymaganych w dokumentacji
sprawnych osłon, podczas pracy na obrabiarce
używanie wyłącznie narzędzi skrawających
i przyrządów dostosowanych do określonych pro-
cesów skrawania, prowadzenie prac w zapiętym
ubraniu, bez luźnych części, z nakryciem głowy,
Ruchome elementy
podczas wiercenia otworów przy użyciu wiertarki
maszyn i urządzeń

108 średnie
niedopuszczalne jest trzymanie w dłoni przedmio-

252 duże
(uderzenie,
Narzędzia skrawające, Uszkodzenia tu poddawanego wierceniu, przed przystąpieniem
2. pochwycenie przez mechanizmy napędowe ciała, śmierć
7 6 6
do czyszczenia lub konserwacji obrabiarki należy
7 6 3
ruchome elementy
wyłączyć jej napęd i zabezpieczyć przed przypad-
maszyn lub urzą-
kowym załączeniem, wokół strugarki podłużnej,
dzeń)
w krańcowym położeniu jej stołu i obrabianego
przedmiotu, należy zapewnić wolną przestrzeń,
przy ustawianiu strugarki poprzecznej uwzględnić
wolną przestrzeń o szerokości co najmniej
0,6 m za tylnym i przednim końcem suwaka lub
w jego krańcowych położeniach

Prawidłowe mocowanie obrabianego materiału,

właściwe mocowanie narzędzi skrawających
w uchwycie, stosowanie urządzeń pomocniczych
do podnoszenia i zakładania ciężkich elementów
Źle zamocowany
na obrabiarkę, wyposażenie obrabiarek zaopa-
obrabiany materiał
Przemieszczające trzonych w uchwyt hydrauliczny lub pneumatycz-

108 średnie
lub źle umocowane
252 duże

się materiały, ny w sprawne urządzenie blokujące, uniemoż-

narzędzia skrawające,
3. narzędzia
pęknięta tarcza ścierna
(uderzenie przed-
w szlifierce, wióry po-
miotem)
wstające podczas pracy
obrabiarki
Uszkodzenie
7 6 6 liwiające wyrwanie zamocowanego przedmiotu 7 6 3
ciała, śmierć
w przypadku zaniku ciśnienia w układzie zasila-
nia, nieusuwanie bezpośrednio ręcznie wiórów
– wykorzystywanie do tego celu szczotki lub środ-
ków technicznych, stosowanie sprawnych osłon
zabezpieczających, w razie potrzeby stosowanie
środków ochrony indywidualnej, w tym okularów
ochronnych i osłon twarzy

Obrabiarka powinna być wyposażona w ochrony

Wysoka tempe-
108 średnie

chroniące obsługującego przed urazami spowo-

6 b. małe
ratura,
Rozgrzane wióry, ciecz Rany oparze- dowanymi przez wióry oraz przed rozbryzgiem
4. gorące elementy chłodząca niowe
3 6 6
cieczy chłodzących, podczas usuwania wiórów
1 6 1
ciał stałych i gorą-
należy stosować szczotkę lub wymagane środki
ce ciecze
techniczne
Zapewnienie sprawności technicznej stosowa-
Maszyny służące do
nych maszyn i właściwego ich posadowienia,
252 duże

54 małe

skrawania materiałów, Uszkodzenia

przy wartościach progowych (80 dB) wyposa-
5. Hałas dźwięki dochodzące narządu słuchu, 7 6 6 3 6 3
żenie pracowników w ochronniki słuchu, a przy
z innych stanowisk nerwice
przekroczeniu NDN (85 dB) zapewnienie kontroli
i środków transportu
stosowania tychże ochronników
Okresowe sprawdzanie skuteczności ochrony
przeciwporażeniowej, bieżąca kontrola stanu
540 b. duże

42 małe

Prąd elektryczny Przetarte przewody, instalacji elektrycznej, systematyczne spraw-

6. (porażenie prą- uszkodzony osprzęt, Śmierć 15 6 6 dzanie działania zabezpieczeń różnicowo- 7 6 1
dem) przebicie elektryczne -prądowych, stosowanie lamp elektrycznych,
przeznaczonych do oświetlania bezpośredniego,
zasilanych napięciem 24 V
Nieodpowiednie Osłabienie wzro- Zapewnienie, w miarę możliwości, oświetlenia
małe
duże
252

Nieodpowiednio dobra-
54

7. oświetlenie stano- ne punkty świetlne

ku, bóle oczu, 7 6 6 naturalnego, stosowanie zgodnego z normami 3 6 3
wiska pracy łzawienie oświetlenia sztucznego

Przy wykonywaniu pracy nie wymagającej stale po-

Obciążenie fizyczne Źle zorganizowane Bóle mięśniowe, zycji stojącej zapewnienie pracownikowi możliwości
252 duże

54 małe

– statyczne stanowisko pracy – nad- zwyrodnienia siedzenia, przy wykonywaniu pracy wymagającej
8. 7 6 6 3 6 3
(przeciążenie miar pracy w pozycji kręgosłupa stale pozycji stojącej lub chodzenia zapewnienie
narządu ruchu) stojącej i stawów pracownikowi możliwości odpoczynku w pobliżu
miejsca pracy w pozycji siedzącej

Dostosowanie wymagań do możliwości psycho-

108 średnie

Zbyt duże wymagania fizycznych, wykształcenia i praktyki zawodowej

54 małe

Obciążenie emocjo- Choroby ogól-

w stosunku do możliwo- pracownika, ustalenie jasnych zasad wynagra-
9. nalne noustrojowe, 3 6 6 3 6 3
ści pracownika, konflikty dzania, premiowania i kar regulaminowych,
(stres) nerwice
międzyludzkie wyjaśnianie zaistniałych nieporozumień i łago-
dzenie konfliktów przez kierownictwo zakładu
* S – skutki, E – ekspozycja P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

83
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA POSADZKARZA-GLAZURNIKA WEDŁUG PN-N 18002:2000
Przed Uwagi
Po korekcie
Możliwe źródła Możliwe skutki korektą o reali-
Lp. Zagrożenie zagrożenia Środki profilaktyczne
zagrożeń zacji
C* P* R* C* P* R* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Powierzchnie, na Stosowanie przez pracownika obuwia z anty-
Potłuczenia, zła-
których jest możliwy poślizgową podeszwą, utrzymywanie porząd-
Śliskie, mokre i nierów- mania kończyn,
1. upadek S S S ku na stanowisku pracy i w jego otoczeniu, S M M
ne powierzchnie zwichnięcia, urazy
(upadek na tym zachowanie szczególnej ostrożności w trakcie
wewnętrzne
samym poziomie) wykonywania prac
Praca na drabinach Używanie sprawnych technicznie drabin
Różnica poziomów i zwyżkach, nieza- i zwyżek, w razie potrzeby stosowanie sprzętu
2. (upadek na niższy bezpieczone otwory Śmierć, kalectwo D S D przewidzianego do prac na wysokości, zabez- S M M
poziom) konstrukcyjne w budo- pieczenie otworów konstrukcyjnych budynku
wanym obiekcie w trakcie wykonywania prac
Stosowanie sprawnych technicznie maszyn
i urządzeń, wyłączanie elektronarzędzi (np.
Brak lub uszkodzo-
przecinarki tarczowej) spod napięcia, gdy
Ruchome elementy ne osłony maszyn
Obrażenia ciała, są one przenoszone lub przez dłuższy czas
3. maszyn i elektrona- lub elektronarzędzi, D D D S M M
śmierć nieużywane, przestrzeganie przyjętych proce-
rzędzi nieostrożność w trakcie
dur w czasie konserwacji maszyn i urządzeń
pracy
(przede wszystkim odłączenie zasilania),
przestrzeganie wymaganych szkoleń BHP
Przemieszczające
Dbanie o dobry stan techniczny stosowanych
się narzędzia,
narzędzi ręcznych i zachowanie ostrożno-
materiały i inne Narzędzia ręczne, ma-
Obrażenia ciała, ści w trakcie ich użytkowania, układanie
4. przedmioty gazynowane materiały D D D M S M
urazy wewnętrzne materiałów potrzebnych do prac (m.in. płytek,
(uderzenie przed- używane w trakcie prac
zaprawy itd.) zgodnie z przepisami, czyli tak,
miotem, przygniece-
by zachować stabilność środka ciężkości
nie ciała)
Stosowanie okularów ochronnych i środków
Uszkodzenia
ochrony układu oddechowego (półmasek),
Pyły, odpryski Szlifowanie podłóg, narządu wzroku,
5. D D D dbanie o dobrą wentylację w miejscu pracy, S M M
materiału ścian i sufitów choroby układu
przestrzeganie okresowych badań profilak-
oddechowego
tycznych
Elektronarzędzia, m.in.
szlifierki, przecinarki, Napięcie nerwo- Używanie sprawnych technicznie maszyn
6. Hałas i wibracje wiertarki), maszyny we, uszczerbek S S S i urządzeń, stosowanie w razie potrzeby M M M
i urządzenia używane słuchu ochronników słuchu
na budowie
Obciążenie fizyczne
Uszkodzenia Przestrzeganie norm podnoszenia i prze-
pracą – dynamicz- Przenoszenie zbyt
stawów lub kręgo- noszenia ładunków, stosowanie sprzętu
ne i statyczne dużych ciężarów, praca
7. słupa, przepukli- D D D pomocniczego (taczek i wózków), a także od- M S M
(przeciążenie w wymuszonej pozycji
na, dolegliwości powiednich drabin i zwyżek, w razie potrzeby
układu kostno-sta- ciała
bólowe używanie nakolanników
wowego)
Uszkodzenie instalacji
elektrycznej pod napię-
Prowadzenie prac zagrażających porażeniem
ciem ułożonej w ścia-
przy wyłączonym napięciu, bieżąca kontrola
nie, w trakcie wiercenia
Prąd elektryczny stanu izolacji przewodów doprowadzających
8. otworów, niezabez- Śmierć D S D M M M
(porażenie prądem) prąd oraz sprawdzanie stanu osprzętu elek-
pieczone gniazdka,
trycznego, systematyczna kontrola zabezpie-
uszkodzone przewody,
czeń antyporażeniowych
przebicie elektryczne
do obudowy urządzeń
Urazy ciała w trak-
Źle dobrane punkty cie wykonywania Dostosowanie poziomu natężenia oświetlenia
Nieodpowiednie
9. świetlne w miejscu pracy przy słabym S S S do rodzaju wykonywanej pracy – dotyczy to S M M
oświetlenie
wykonywania prac oświetleniu, osła- szczególnie oświetlenia miejscowego
bienie wzroku

Przestrzeganie przyjętych procedur i zasad

Czynniki chemiczne Kleje, cement, wapno, Zatrucia, rany
bezpieczeństwa, stosowanie właściwie dobra-
10. – trujące, drażnią- farby, lakiery, rozpusz- oparzeniowe oraz D S D M M M
nych środków ochrony indywidualnej, w tym:
ce, uczulające czalniki uczuleniowe
obuwia, rękawic, okularów ochronnych

Przestrzeganie przyjętych procedur, a w szcze-

Farby, lakiery, rozpusz-
11. Pożar Oparzenia D M S gólności zakazu używania otwartego ognia M M M
czalniki
w trakcie prac zagrożonych pożarem

Praca w różnych Stosowanie przez pracowników prawidłowo

Zmienne warunki
porach roku, wewnątrz dobranego do warunków otoczenia ubrania
atmosferyczne
12. i na zewnątrz obiektów, Przeziębienia S S S roboczego, dążenie do zapewnienia – w miarę S M M
i mikroklimatyczne
zmiany temperatury, możliwości – komfortu cieplnego w miejscu
w środowisku pracy
wilgotności i przeciągi pracy

* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

84
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA POSADZKARZA-GLAZURNIKA WEDŁUG METODY RISK SCORE
Przed korektą Po korekcie Uwagi
Zagrożenie Możliwe źródła Możliwe skutki o reali-
Lp. zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) zagrożeń zacji
S* E* P* R* S* E* P* R* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Powierzchnie, Potłuczenia, Stosowanie przez pracownika obuwia

108 śred-

54 małe
na których jest złamania z antypoślizgową podeszwą, utrzymywanie
Śliskie, mokre i nie-

nie
1. możliwy upadek równe powierzchnie
kończyn, zwich- 3 6 6 porządku na stanowisku pracy i w jego oto- 3 6 3
(upadek na tym nięcia, urazy czeniu, zachowanie szczególnej ostrożności
samym poziomie) wewnętrzne w trakcie wykonywania prac

540 b. duże
Praca na drabinach Używanie sprawnych technicznie drabin
Różnica pozio-

54 małe
i zwyżkach, nieza- i zwyżek, w razie potrzeby stosowanie sprzętu
mów Śmierć, kalec-
2. (upadek na niższy bezpieczone otwory two
15 6 6 przewidzianego do prac na wysokości, zabez- 3 6 3
konstrukcyjne w budo- pieczenie otworów konstrukcyjnych budynku
poziom)
wanym obiekcie w trakcie wykonywania prac
Stosowanie sprawnych technicznie maszyn
i urządzeń, wyłączanie elektronarzędzi (np.

540 b. duże
Brak lub uszkodzone
Ruchome ele- przecinarki tarczowej) spod napięcia, gdy

54 małe
osłony maszyn lub
menty Obrażenia ciała, są one przenoszone lub przez dłuższy czas
3. maszyn i elektro- elektronarzędzi, nie- śmierć
15 6 6
nieużywane, przestrzeganie przyjętych proce-
3 6 3
ostrożność w trakcie
narzędzi dur w czasie konserwacji maszyn i urządzeń
pracy
– przede wszystkim odłączenie zasilania,
przestrzeganie wymaganych szkoleń BHP
Przemieszczające
Dbanie o dobry stan techniczny stosowanych
się narzędzia,

18 b. małe
Narzędzia ręczne, ma- 252 duże narzędzi ręcznych i zachowanie ostrożności
materiały i inne Obrażenia
gazynowane materiały w trakcie ich użytkowania, układanie ma-
4. przedmioty ciała, urazy 7 6 6 3 6 1
używane w trakcie teriałów potrzebnych do prac (m.in. płytek,
(uderzenie przed- wewnętrzne
prac zaprawy itd.) zgodnie z przepisami, czyli tak,
miotem, przygnie-
by zachować stabilność środka ciężkości
cenie ciała)
Stosowanie okularów ochronnych i środków
252 duże

Uszkodzenia

54 małe
ochrony układu oddechowego (półmasek),
Pyły, odpryski Szlifowanie podłóg, narządu wzroku,
5. 7 6 6 dbanie o dobrą wentylację w miejscu pracy, 3 6 3
materiału ścian i sufitów choroby układu
przestrzeganie okresowych badań profilak-
oddechowego
tycznych
Elektronarzędzia,

18 b. małe
108 śred-

m.in. szlifierki, Napięcie nerwo- Używanie sprawnych technicznie maszyn

nie

6. Hałas i wibracje przecinarki, wiertarki), we, uszczerbek 3 6 6 i urządzeń, stosowanie w razie potrzeby 1 6 3
maszyny i urządzenia słuchu ochronników słuchu
używane na budowie
Obciążenie
Uszkodzenia
fizyczne pracą Przestrzeganie norm podnoszenia i prze-
252 duże

Przenoszenie zbyt stawów lub

54 małe
– dynamiczne noszenia ładunków, stosowanie sprzętu
dużych ciężarów, kręgosłupa,
7. i statyczne 7 6 6 pomocniczego (taczek i wózków), a także 3 6 3
praca w wymuszonej przepuklina,
(przeciążenie odpowiednich drabin i zwyżek, w razie potrze-
pozycji ciała dolegliwości
układu kostno- by używanie nakolanników
bólowe
-stawowego)
Uszkodzenie instalacji
elektrycznej pod
napięciem, ułożonej Prowadzenie prac zagrażających porażeniem,
18 b. małe
270 duże

w ścianie, w trakcie przy wyłączonym napięciu, bieżąca kontrola

Prąd elektryczny
wiercenia otworów, stanu izolacji przewodów doprowadzających
8. (porażenie prą- niezabezpieczone
Śmierć 15 6 3
prąd oraz sprawdzanie stanu osprzętu
3 6 1
dem)
gniazdka, uszkodzone elektrycznego, systematyczna kontrola
przewody, przebicie zabezpieczeń antyporażeniowych
elektryczne do obudo-
wy urządzeń
Urazy ciała
126 średnie

w trakcie wyko-
18 b. małe

Źle dobrane punkty nywania pracy Dostosowanie poziomu natężenia oświetle-

Nieodpowiednie
9. świetlne w miejscu przy słabym 7 6 3 nia do rodzaju wykonywanej pracy – dotyczy 3 6 1
oświetlenie
wykonywania prac oświetleniu, to szczególnie oświetlenia miejscowego
osłabienie
wzroku
Zatrucia, rany Przestrzeganie przyjętych procedur i zasad
54 małe

Czynniki chemicz- Kleje, cement, wapno,

duże
252

oparzeniowe bezpieczeństwa, stosowanie właściwie dobra-

ne – trujące, draż- farby, lakiery, rozpusz- 7 6 6 3 6 3
10. oraz uczule- nych środków ochrony indywidualnej, w tym:
niące, uczulające czalniki
niowe obuwia, rękawic, okularów ochronnych
średnie

Przestrzeganie przyjętych procedur, a w

18 b.
małe
126

Farby, lakiery, rozpusz-

11. Pożar Oparzenia 7 6 3 szczególności zakazu używania otwartego 3 6 1
czalniki
ognia w trakcie prac zagrożonych pożarem
Praca w różnych
108 średnie

Zmienne warunki Stosowanie przez pracowników prawidłowo

porach roku, we-
54 małe

atmosferyczne dobranego do warunków otoczenia ubrania

wnątrz i na zewnątrz
12. i mikroklimatycz- obiektów, zmiany tem- Przeziębienia 3 6 6 roboczego, dążenie do zapewnienia, w miarę 3 6 3
ne w środowisku możliwości, komfortu cieplnego w miejscu
peratury, wilgotności
pracy pracy
i przeciągi
* S – skutki, E – ekspozycja P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

85
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA PRACOWNIKA ADMINISTRACYJNO-BIUROWEGO WEDŁUG PN-N 18002:2000
Przed Uwagi
Po korekcie
Zagrożenie Możliwe skutki korektą o reali-
Lp. Źródło zagrożenia zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) zacji
C* P* R* C* P* R* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Potłuczenia,
Powierzchnie, na
których jest możli- Śliskie lub nierówne złamania Utrzymywanie porządku w pomieszczeniu
podłogi wewnątrz kończyn, urazy i na drogach komunikacji wewnętrznej,
1. wy upadek S S S S M M
(upadek na tym lub powierzchnie na wewnętrzne, stosowanie odpowiedniego obuwia, zacho-
samym poziomie) zewnątrz budynku wstrząśnienie wanie szczególnej ostrożności
mózgu
Przemieszczanie Stosowanie przez pracownika odpowied-
Złamania koń-
się po schodach, niego obuwia, zachowanie ostrożności
Różnica poziomów korzystanie czyn,
2. (upadek na niższy
z drabiny przy wchodzeniu i schodzeniu ze schodów,
uszkodzenia S S S S M M
przy wyszukiwaniu do- korzystanie ze sprawnych drabin przy
poziom) kręgosłupa, po-
kumentów na górnych tłuczenia, jednoczesnej asekuracji przez innego
urazy
półkach szaf pracownika

Ograniczone prze-
strzenie Zatarasowane przej- Dbanie o porządek, właściwa organizacja
3. (uderzenie się ścia, źle ustawione Potłuczenia M S M poszczególnych stanowisk w pomieszcze- M M M
o nieruchome stoły i sprzęt itp. niu
przedmioty)
Obciążenie fizycz-
ne – statyczne Bóle mięśniowe, Stosowanie przerw w pracy, okresowa
4.
(przeciążenie Długotrwała praca zwyrodnienia S D D zmiana rodzaju zajęć, ergonomiczne stano- S M M
narządu ruchu przy komputerze kręgosłupa wisko pracy zgodne z przepisami
wskutek wymuszo- i stawów
nej pozycji ciała)
Nieodpowiednie
oświetlenie, Zbyt intensywna pra-
nieodpowiednie ca przy komputerze, Przestrzeganie instrukcji stanowiskowej
wyświetlanie źle dobrane punkty Osłabienie wzro- dotyczącej pracy przy komputerze, m.in.
5. obrazu na świetlne, wadliwe ku, bóle oczu, S D D S M M
ustawienia monitora, właściwego oświetle-
monitorze kom- działanie łzawienie nia, właściwej częstotliwości obrazu itd.
putera komputera, m.in.
(przeciążenie migotanie obrazu
narządu wzroku)
Bieżąca kontrola stanu izolacji przewodów,
Przetarte przewody stosowanie właściwej ochrony przeciwpo-
Prąd elektryczny zasilające urządzenia rażeniowej w zakładzie (m.in. wyłączników
6. (porażenie prą- elektryczne, przebicie Śmierć D M S różnicowo-prądowych), okresowa kontrola S M M
dem elektrycznym) elektryczne do obudo- instalacji elektrycznej, przestrzeganie
wy urządzenia przepisów dotyczących obsługi urządzeń
elektrycznych
Duże ilości doku-
mentów, zwarcie Przestrzeganie instrukcji ppoż., właściwe
instalacji elektrycznej, Śmierć, popa- zabezpieczenie pomieszczeń w sprzęt prze- S
7. Pożar D S D M M
nieostrożne obcho- rzenia ciwpożarowy – zgodnie z przepisami
dzenie się z otwartym
ogniem

Napięcie ner- Dążenie do tego, by nie kumulowała się

Urządzenia zainsta- wowe, praca wszystkich „głośnych” urządzeń,
lowane w biurze, zmęczenie psy- ograniczenie hałasu – gdy to konieczne
8. Hałas S S S – dochodzącego z ulicy, dbanie o to, by S M M
Odgłosy dochodzące chiczne,
z zewnątrz uszczerbek natężenie hałasu w środowisku pracy biu-
słuchu rowej było zgodne z normami – 55 dB

Obawa przed Zapewnienie przez kierownictwo właściwej

niezadowoleniem atmosfery w pracy, częste życzliwe rozmo-
Obciążenie emo- kierownictwa zakładu Nerwice, bezsen- wy pomiędzy przełożonymi i podwładnymi,
cjonalne i zwolnieniem z pracy, ność, choroby
9. S S S wyjazdy integracyjne, zapewnienie przerw S M M
(stres) negocjacje i utarczki serca i układu w pracy i właściwego wypoczynku, zgodnie
z klientami, trudne pokarmowego z K.p. (dobowego oraz tygodniowego)
rozmowy z urzędni-
kami
Podróż służbowa
Ruchome i stałe samochodem, Przestrzeganie przepisów o ruchu drogo-
podróż Śmierć, kalec-
obiekty wym, zachowanie szczególnej ostrożności,
10. środkami komunikacji two, D M S S M M
(wypadek komuni- miejskiej, zachowanie ograniczonego zaufania do
przechodze- urazy
kacyjny) innych użytkowników drogi
nie przez jezdnię

Kontakty służbowe Poddawanie się szczepieniom ochronnym,

Czynniki biologicz- z wieloma osobami, Choroby układu przestrzeganie badań profilaktycznych,
11. ne – wirusy narażenie na zmienne oddechowego, S D D
stosowanie ubioru odpowiedniego do
S M M
warunki atmosfe- przeziębienia warunków pogodowych
ryczne
* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

86
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA PRACOWNIKA ADMINISTRACYJNO-BIUROWEGO WEDŁUG METODY RISK SCORE
Przed korektą Po korekcie Uwagi
Zagrożenie Możliwe skutki o reali-
Lp. Źródło zagrożenia zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) zacji
S* E* P* R* S* E* P* R* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Powierzchnie, Potłuczenia,

126 średnie
na których jest Śliskie lub nierówne złamania Utrzymywanie porządku w pomieszczeniu

42 małe
możliwy upadek podłogi wewnątrz kończyn, urazy 7 6 3
i na drogach komunikacji wewnętrznej, 7 6 1
1.
(upadek na tym lub powierzchnie na wewnętrzne, stosowanie odpowiedniego obuwia, zacho-
samym pozio- zewnątrz budynku wstrząśnienie wanie szczególnej ostrożności
mie) mózgu
Przemieszczanie Złamania

126 średnie
Stosowanie przez pracowników odpowied-
Różnica pozio- się po schodach, kończyn,

42 małe
niego obuwia, zachowanie ostrożności
mów korzystanie z drabiny uszkodzenia
2. 7 6 3 przy wchodzeniu i schodzeniu ze schodów, 7 6 1
(upadek na przy wyszukiwaniu kręgosłupa, korzystanie ze sprawnych drabin przy jed-
niższy poziom) dokumentów na gór- potłuczenia, noczesnej asekuracji innego pracownika
nych półkach szaf urazy
Ograniczone

6 b. małe
54 małe
przestrzenie Zatarasowane przej- Dbanie o porządek, właściwa organizacja
3. (uderzenie się ścia, źle ustawione Potłuczenia 3 6 3 poszczególnych stanowisk w pomiesz- 1 6 1
o nieruchome stoły i sprzęt itp. czeniu
przedmioty)
Obciążenie
fizyczne – sta-
252 duże
tyczne Bóle mięśnio-

54 małe
Stosowanie przerw w pracy, okresowa
(przeciążenie Długotrwała praca we, zwyrodnie- 7
4. 6 6 zmiana rodzaju zajęć, ergonomiczne sta- 3 6 3
narządu ruchu przy komputerze nia kręgosłupa nowisko pracy zgodne z przepisami
wskutek wymu- i stawów
szonej pozycji
ciała)
Nieodpowiednie
oświetlenie, Zbyt intensywna pra-
nieodpowiednie ca przy komputerze, Przestrzeganie instrukcji stanowiskowej
252 duże

54 małe
wyświetlanie źle dobrane punkty Osłabienie dotyczącej m.in. ustawienia monitora,
5. obrazu na świetlne, wadliwe wzroku, bóle 7 6 6 właściwego oświetlenia itd., stosowanie 3 6 3
monitorze kom- działanie oczu, łzawienie przerw w pracy, czasowa zmiana rodzaju
putera komputera, m.in. zajęć
(przeciążenie migotanie obrazu
narządu wzroku)
Bieżąca kontrola stanu izolacji przewodów,
Przetarte przewody stosowanie właściwej ochrony przeciwpo-

8,4 b. małe
90 średnie

Prąd elektryczny zasilające urządze- rażeniowej w zakładzie (m.in. wyłączników

(porażenie prą-
6. nia elektryczne, prze- Śmierć 15 6 1 różnicowo-prądowych), okresowa kontrola 7 6 0,2
dem elektrycz- bicie elektryczne do instalacji elektrycznej, przestrzeganie
nym) obudowy urządzenia przepisów dotyczących obsługi urządzeń
elektrycznych
Duże ilości doku-

8,4 b. małe
90 średnie

mentów, zwarcie Przestrzeganie instrukcji ppoż., właściwe

instalacji elektrycz- Śmierć, popa- 15 6 zabezpieczenie pomieszczeń w sprzęt
7. Pożar 1 7 6 0,2
nej, nieostrożne rzenia przeciwpożarowy zgodnie z przepisami
obchodzenie się
z otwartym ogniem
Dążenie do tego, by nie kumulowała się
Napięcie ner-
126 średnie

praca wszystkich „głośnych” urządzeń,

18 b. małe

Urządzenia zainsta- wowe, ograniczenie hałasu – gdy to konieczne

lowane w biurze, zmęczenie
8. Hałas 7 6 3 – dochodzącego z ulicy, dbanie o to, by 3 6 1
odgłosy dochodzące psychiczne, natężenie hałasu w środowisku pracy biu-
z zewnątrz uszczerbek rowej było zgodne z normami – 55 dB
słuchu

Obawa przed Zapewnienie przez kierownictwo właściwej

niezadowoleniem
126 średnie

Nerwice, atmosfery w pracy, częste życzliwe rozmo-

18 b. małe

Obciążenie kierownictwa zakła- bezsenność, wy pomiędzy przełożonymi i podwładnymi,

emocjonalne du i zwolnieniem
z pracy, negocjacje ichoroby
9. serca 7 6 3 wyjazdy integracyjne, zapewnienie przerw 3 6 1
(stres)
i utarczki z klienta- układu pokar- w pracy i właściwego wypoczynku, zgodnie
mowego z K.p. (dobowego oraz tygodniowego)
mi, trudne rozmowy
z urzędnikami
Uderzenie przez Podróż służbowa sa-
8,4 b. małe
90 średnie

ruchome obiekty Przestrzeganie przepisów o ruchu drogo-

mochodem, podróż Śmierć, kalec-
i kontakt z obiek- wym, zachowanie szczególnej ostrożności, 7
10. tami stałymi
środkami komunika- two, 15 6 1 6 0,2
zachowanie ograniczonego zaufania do
cji miejskiej, przecho- urazy
(wypadek komu- innych użytkowników drogi
dzenie przez jezdnię
nikacyjny)
Kontakty służbowe Choroby ukła-
252 duże

Poddawanie się szczepieniom ochronnym,

54 małe

Czynniki biolo- z wieloma osoba- du oddechowe-

przestrzeganie badań profilaktycznych, 3
11. giczne – wirusy mi, narażenie na 7 6 6 6 3
go, przezię- stosowanie ubioru odpowiedniego do
zmienne warunki bienia warunków pogodowych
atmosferyczne
* S – skutki, E – ekspozycja P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

87
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA SPAWACZA WEDŁUG PN-N 18002:2000
Przed Uwagi
Po korekcie
Zagrożenie Możliwe skutki korektą o reali-
Lp. Źródło zagrożenia zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) zacji
C* P* R* C* P* R* zadań

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Przemieszczanie Niewłaściwe mocowa- Stłuczenia, drob- Stosowanie rękawic ochronnych chronią-

1. się materiałów
(uderzenie, ukłucie nie elementów ciętych ne rany cięte, S S S cych przed ostrymi i szorstkimi krawędzia- S M M
lub spawanych skaleczenia mi, zachowanie szczególnej ostrożności
przedmiotami)

Roztopione krople
Wysoka tempera- metalu powstające Stosowanie ochron osobistych, w tym:
tura, Rany oparze-
2. gorące elementy w procesie spawania, niowe rąk, nóg, D D D odpowiedniej odzieży ochronnej, osłony S M M
gorące elementy twarzy, rękawic, obuwia, omawianie zagro-
materiałów i mate- twarzy i szyi
riały, otwarty ogień spawane, płomień żeń w czasie codziennych odpraw
palnika

Sprawdzenie połączeń elektrycznych spa-

Niewłaściwe podłącze- warki, wykonywanie wszelkich napraw przez
Prąd elektryczny nie przewodów elek-
D w upoważnionego
3. elektryka, stosowanie
(porażenie elek- trycznych, uszkodzony, Śmierć D S zakładzie wyłączników różnicowo-prądo- M M M
tryczne) przerwany przewód wych, systematyczne kontrole przewodów
ochronny lub roboczy elektrycznych

Napromienio-wa-
nie skóry nieosło-
niętych części Stosowanie przyłbic, kapturów, dokładne
Promieniowanie ciała, szyi, uszu, zapięcie ubrania roboczego, stosowanie
Promienie ultrafio- wydzielające się
4. letowe i podczer- z łuku elektrycznego nadgarstka, właściwych rękawic spawalniczych, stoso- S
zapalenie spo- S S S wanie M M
odpowiednio dobranych parawanów,
wone podczas procesu jówek, rogówki, omawianie zagrożeń w czasie codziennych
spawania zmiany na odpraw
siatkówce i dnie
oka

Nieskuteczna wenty- Bóle głowy, dusz- Zapewnienie skutecznej wentylacji stano-

Pyły lacja stanowiskowa, wiskowej, zachowanie właściwej wysokości
(nadmierne zapy- ciasne pomieszczenia ności,
5. schorzenia D D D i kubatury pomieszczeń spawalni, stosowa- S S S
spawalni, niestosowa- dróg wych
oddecho-
lenie) nie środków ochrony osobistej, stosowanie
nie ochron osobistych właściwych urządzeń do filtracji powietrza

Powierzchnie, na Brak porządku na Urazy, złama- Utrzymywanie porządku na stanowisku

których możliwy stanowisku
6. pracy i we- nia kończyn, pracy i w przejściach, należyte składowa-
jest upadek S D D S M M
(upadek na tym wnętrznych drogach zwichnięcia, nie materiału oraz narzędzi używanych
transportowych skaleczenia podczas pracy
samym poziomie)

Źle przygotowane
miejsce pracy na Śmierć, kalec- Odbiór stanowiska pracy na wysokości
Różnica poziomów wysokości,
7. (upadek na niższy nieostroż- two, potłucze- przez upoważnioną do tego osobę, stoso- D
D S D wanie M S
ne wchodzenie na nia, złamania uprzęży bezpieczeństwa, omawianie
poziom) konstrukcję i schodze- kończyn zagrożeń podczas odprawy codziennej
nie z niej

Nieszczelność instala- Stosowanie sprawnych technicznie

cji lub butli acetyle- Urazy mechanicz- zaworów, reduktorów, bezpieczników
8. Wybuch, pożar nowej, uszkodzenie ne, oparzenia, D S D i bezwzględne przestrzeganie przepisów S M M
palnika, cofnięcie śmierć dotyczących składowania butli z gazami
płomienia palnymi
Długotrwała praca
w wymuszonej pozycji Wyposażenie pracowników i stosowanie
ciała,
9. Obciążenie fizycz- brak lub niestosowa- Zwyrodnienia S D D przez nich nakolanników, prowadzenie S S S
ne – statyczne nie przez pracowników kostno-stawowe rotacji zatrudnienia przy wykonywaniu
czynności uciążliwych
wymaganych środków
ochrony indywidualnej

Wystąpienie Przestrzeganie norm obowiązujących pod-

czas transportu indywidualnego, przepro-
Podnoszenie lub prze- przepukliny lub
Obciążenie fizycz- D wadzanie
10. wymaganych badań profilaktycz-
ne – dynamiczne noszenie zbyt dużych uszkodzenie D S S M M
nych, stosowanie sprzętu pomocniczego
ciężarów układu kostno- (m.in. wózków ręcznych), stosowanie pracy
-stawowego grupowej podczas transportu
* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

88
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA SPAWACZA WEDŁUG METODY RISK SCORE
Przed korektą Po korekcie Uwagi
Możliwe skutki o reali-
Lp. Zagrożenie Źródło zagrożenia zagrożenia Środki profilaktyczne
zacji
S* E* P* R* S* E* P* R* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

108 średnie
Przemieszczanie

18 b. małe
Stłuczenia,
się materiałów Niewłaściwe moco- drobne Stosowanie rękawic ochronnych chronią-
1. (uderzenie, ukłu- wanie elementów cię-
rany 3 6 6 cych przed ostrymi i szorstkimi krawędzia- 1 6 3
cie przedmio- tych lub spawanych cięte, skale- mi, zachowanie szczególnej ostrożności
czenia
tami)

Wysoka tempe- Roztopione krople

252 duże
ratura, metalu powstające Rany oparze- Stosowanie ochron osobistych, w tym:

54 małe
gorące elementy w procesie spawania, niowe odpowiedniej odzieży ochronnej, osłony 3
2. rąk, nóg, 7 6 6 6 3
materiałów i ma- gorące elementy twarzy, rękawic, obuwia; omawianie zagro-
twarzy i szyi
teriały, otwarty spawane, płomień żeń w czasie codziennych odpraw
ogień palnika

Niewłaściwe podłą- Sprawdzenie połączeń elektrycznych

270 duże
czenie przewodów spawarki, wykonywanie wszelkich napraw

54 małe
Prąd elektryczny elektrycznych,
3. (porażenie elek-
uszko- przez upoważnionego elektryka, stoso-
Śmierć 15 6 3 wanie w zakładzie wyłączników różnico- 3 6 3
dzony, przerwany
tryczne) przewód ochronny wo-prądowych, systematyczne kontrole
lub roboczy przewodów elektrycznych

Napromienio-
-wanie skóry
nieosłoniętych Stosowanie przyłbic, kapturów, dokładne
108 średnie

Promieniowanie części ciała,

18 b. małe
zapięcie ubrania roboczego, stosowanie
Promienie wydzielające się szyi, uszu, właściwych rękawic spawalniczych, stoso- 3
4. ultrafioletowe z łuku elektrycznego nadgarstka, 3 6 6 6 1
wanie odpowiednio dobranych parawanów,
i podczerwone podczas procesu zapalenie omawianie zagrożeń w czasie codziennych
spawania spojówek, ro- odpraw
gówki, zmiany
na siatkówce
i dnie oka

Nieskuteczna wenty- Bóle głowy, Zapewnienie skutecznej wentylacji stano-

108 średnie
420 b. duże

lacja stanowiskowa, wiskowej, zachowanie właściwej wyso-

Pyły duszności,
ciasne pomieszcze- kości i kubatury pomieszczeń spawalni, 3
5. (nadmierne schorzenia 7 6 10 6 6
nia spawalni, nie- dróg stosowanie środków ochrony osobistej,
zapylenie) oddecho-
stosowanie ochron stosowanie właściwych urządzeń do filtra-
wych
osobistych cji powietrza

Powierzchnie, na
108 średnie

których możliwy Brak porządku na Urazy, złamania Utrzymywanie porządku na stanowisku

54 małe
jest upadek stanowisku pracy kończyn, pracy i w przejściach, należyte składowa-
(upadek na tym i wewnętrznych dro- zwichnięcia, 3
6. 6 6 3 6 3
nie materiału oraz narzędzi używanych
samym pozio- gach transportowych skaleczenia podczas pracy
mie)

Źle przygotowane
126 średnie
540 b. duże

Różnica pozio- miejsce pracy na wy- Śmierć, kalec- Odbiór stanowiska pracy na wysokości
mów sokości, nieostrożne two, potłucze- 15 6 przez upoważnioną do tego osobę, stoso- 7
7. 6 6 3
(upadek na wchodzenie na kon- nia, złamania wanie uprzęży bezpieczeństwa, omawianie
niższy poziom) strukcję i schodzenie kończyn zagrożeń podczas odprawy codziennej
z niej
126 średnie
540 b. duże

Nieszczelność insta- Stosowanie sprawnych technicznie

lacji lub butli acetyle- Urazy mecha- zaworów, reduktorów, bezpieczników
8. Wybuch, pożar nowej, uszkodzenie niczne, oparze- 15 6 6 i bezwzględne przestrzeganie przepisów 7 6 3
palnika, cofnięcie nia, śmierć dotyczących składowania butli z gazami
płomienia palnymi
Długotrwała praca
w wymuszonej pozycji
252 duże

ciała, Wyposażenie pracowników i stosowanie

42 małe

Obciążenie fizycz- brak lub niestosowa- Zwyrodnienia przez nich nakolanników, prowadzenie
9. kostno-sta- 7 6 6 7 6 3
ne – statyczne nie przez pracow- rotacji zatrudnienia przy wykonywaniu
wowe
ników wymaganych czynności uciążliwych
środków ochrony
indywidualnej
Wystąpienie Przestrzeganie norm obowiązujących pod-
250 duże

przepukliny lub czas transportu indywidualnego, przepro-

42 małe

Podnoszenie lub
Obciążenie fizycz- uszkodzenie wadzanie wymaganych badań profilaktycz- 3
10. ne – dynamiczne przenoszenie zbyt układu kostno- 7 6 6 nych, stosowanie sprzętu pomocniczego 6 3
dużych ciężarów -stawowego (m.in. wózków ręcznych), stosowanie pracy
grupowej podczas transportu
* S – skutki, E – ekspozycja P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

89
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA PRACOWNIKA WARSZTATU SAMOCHODOWEGO WEDŁUG PN-N 18002:2000
Przed Uwagi
Po korekcie
Możliwe źródła Możliwe skutki korektą o reali-
Lp. Zagrożenie zagrożenia Środki profilaktyczne
zagrożeń zacji
C* P* R* C* P* R* zadań

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Powierzchnie, na Śliskie i nierówne Stosowanie przez pracownika właściwego obuwia,
Potłuczenia,
których jest możliwy powierzchnie na terenie zapewnienie porządku na stanowisku pracy
złamania kończyn,
1. upadek dojścia do pojazdu S S S i przejściach, usuwanie z podłoża wszelkich plam S M M
zwichnięcia, urazy
(upadek na tym i w miejscu wykonywania oleju, omawianie zagadnień bezpieczeństwa
wewnętrzne
samym poziomie) prac podczas odpraw codziennych
Stosowanie przez pracownika odpowiedniego
Różnica poziomów Potłuczenia, złama- obuwia i przestrzeganie ogólnych zasad bezpie-
Wpadnięcie do kanału
2. (upadek na niższy nia kończyn, urazy S S S czeństwa, zapewnienie prawidłowych zejść do ka- S M M
naprawczego
poziom) wewnętrzne nału naprawczego oraz odpowiedniego przykrycia
tego kanału, właściwe oświetlenie
Poruszające się Przemieszczanie się
Zachowanie szczególnej ostrożności, maksymal-
obiekty pojazdów na terenie
3. Urazy, kalectwo D M S ne ograniczenie prędkości przemieszczanych S M M
(uderzenie przez warsztatu samochodo-
pojazdów
ruchome obiekty) wego
Zderzenie z przemieszcza- Przestrzeganie podstawowych zasad obowią-
Ruchome i stałe
jącymi się pojazdami lub zujących w ruchu drogowym, m.in. zasady
4. obiekty (wypadek Śmierć, kalectwo D M S S M M
nieruchomymi obiektami ograniczonego zaufania oraz zasady zachowania
komunikacyjny)
w trakcie jazdy próbnej szczególnej ostrożności
Używanie sprawnych technicznie narzędzi
ręcznych, dokładne mocowanie obrabianych
przedmiotów zarówno podczas obróbki ręcznej,
Przemieszczające się
Narzędzia ręczne, jak i mechanicznej, stosowanie właściwie dobra-
narzędzia, materiały Złamania kończyn,
obrabiane przedmioty, nych ochron osobistych (okulary, ochrony twarzy),
5. i inne przedmioty potłuczenia, skale- S D D S M M
demontowane lub monto- stosowanie właściwego, dobrze upiętego ubrania
(uderzenie przedmio- czenia
wane urządzenia roboczego i nakrycia głowy, kontrola sprawności
tami)
działania zabezpieczeń, w tym osłon mecha-
nicznych, stosowanie obuwia chroniącego przed
skutkami uderzeń
Posadowienie maszyn i urządzenia zgodnie
Maszyny i urządzenia Choroby narządu
z dokumentacją (DTR), używanie tylko w pełni
stosowane w zakładzie, słuchu i układu
6. Hałas i wibracje S S S sprawnych technicznie maszyn, urządzeń i elek- M M M
narzędzia ręczne i elek- mięśniowo-kost-
tronarzędzi, w razie konieczności stosowanie
tronarzędzia nego
ochronników słuchu (nauszników lub stoperów)
Okresowe sprawdzanie skuteczności ochrony prze-
Przetarte przewody
ciwporażeniowej, bieżąca kontrola stanu instalacji
elektryczne, uszkodzony
Prąd elektryczny elektrycznej, stosowanie zabezpieczeń różnicowo-
7. osprzęt (gniazdka, wtycz- Śmierć, kalectwo D M S M M M
(porażenie prądem) -prądowych i ich systematyczny przegląd,
ki), przebicie elektryczne
stosowanie bezpiecznego, przenośnego oświetle-
do obudowy urządzeń
nia o napięciu 24 V
Niesprawna instalacja
elektryczna naprawiane-
Wyposażenie obiektu we właściwy sprzęt ppoż.,
go pojazdu, nieostrożne
8. Pożar i wybuch Oparzenia ciała S S S znajomość zasad postępowania w czasie zaistnie- S M M
obchodzenie się z ma-
nia pożaru lub wybuchu
teriałami łatwo palnymi
i wybuchowymi
Wystąpienie Przestrzeganie norm obowiązujących podczas
przepukliny, zawału transportu indywidualnego, przeprowadzanie ter-
Obciążenie fizyczne Podnoszenie i przenosze-
9. serca lub uszkodze- S S S minowo wymaganych lekarskich badań profilak- S M M
– dynamiczne nie zbyt dużych ciężarów
nie układu kostno- tycznych, stosowanie sprzętu pomocniczego oraz
-stawowego przestrzeganie podstawowych zasad ergonomii
Występowanie, w za-
Stosowanie przez pracownika odzieży przystoso-
leżności od pory roku, Przeziębienie lub
Zmienne warunki wanej do warunków zewnętrznych, zapewnienie
10. niskich lub wysokich tem- przegrzanie orga- S S S S M M
atmosferyczne posiłków profilaktycznych i napojów, zgodnie
peratur, opady deszczu nizmu
z obowiązującymi przepisami w tym zakresie
lub śniegu
Śmiertelne zatru- Unikanie załączania silnika w zamkniętym
Substancje chemicz-
Spaliny, benzyna, olej cie, choroby układu pomieszczeniu, a w razie konieczności odprowa-
11. ne – trujące, drażnią- D S D D M S
napędowy, smary oddechowego, dzanie spalin na zewnątrz, stosowanie środków
ce, uczulające
alergie ochrony indywidualnej (rękawice ochronne)
Długotrwałe prace zwią- Przystosowanie stanowiska do wymogów
Obciążenie fizyczne
zane z obróbką ręczną ergonomii (stosowanie podnośnika, podestów
– statyczne Zwyrodnienia kost-
12. i mechaniczną, montaż S D D roboczych, urządzeń pomocniczych), stosowanie S S S
(praca w wymuszonej no-stawowe
i demontaż elementów przerw w pracy i dokonywanie czasowych zmian
pozycji ciała)
pojazdu wykonywanych czynności
Wysoka temperatura, Gorące odpryski metali, Stosowanie ochron osobistych podczas obróbki
gorące elementy, rozgrzane elementy mechanicznej i procesów spawania, wykonywanie
13. Rany oparzeniowe S S S M M M
materiały, gorące silnika, rury wydechowej, prac w ubraniu kompletnym, czystym i nieuszko-
ciecze gorący płyn z chłodnicy dzonym, zachowanie szczególnej ostrożności
Zachowanie szczególnej uwagi i ostrożności
podczas podnoszenia i opuszczania pojazdu na
Przygniecenie podnośniku (właściwe posadowienie pojazdu,
14. Przemieszczające się Naprawiany pojazd lub – urazy ciała, kalec- D S D unikanie przebywania pod pojazdem w czasie S M M
obiekty element tego pojazdu
two, śmierć jego przemieszczania), w trakcie przesuwania
elementów pojazdu korzystanie z pomocy współ-
pracowników i urządzeń pomocniczych
Nieodpowiednie Stosowanie prawidłowo dobranego oświetlenia
Źle dobrane punkty Osłabienie wzroku,
15. oświetlenie stanowi- S S S miejscowego oprócz oświetlenia ogólnego – doty- S M M
świetlne bóle oczu, łzawienie
ska pracy czy to także stanowiska komputerowego
* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

90
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA PRACOWNIKA WARSZTATU SAMOCHODOWEGO WEDŁUG METODY RISK SCORE
Możliwe Przed korektą Po korekcieUwagi
Zagrożenie o reali-
Lp. Możliwe źródła zagrożeń skutki zagro- Środki profilaktyczne
(zdarzenie) żenia zacji
S* E* P* R* S* E* P* R* zadań

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

135 średnie 126 średnie 108 średnie 108 średnie

Powierzchnie, na Potłuczenia, Stosowanie przez pracownika właściwego obuwia,
Śliskie i nierówne powierzch-

54 małe
których jest możli- złamania koń- zapewnienie porządku na stanowisku pracy i przej-
nie na terenie dojścia do
1. wy upadek
pojazdu i w miejscu wykony-
czyn, zwich- 3 6 6 ściach, usuwanie z podłoża wszelkich plam oleju, 3 6 3
(upadek na tym nięcia, urazy omawianie zagadnień bezpieczeństwa podczas
wania prac
samym poziomie) wewnętrzne odpraw codziennych
Stosowanie przez pracownika odpowiedniego obu-
Potłuczenia,

54 małe
Różnica poziomów wia i przestrzeganie ogólnych zasad bezpieczeń-
Wpadnięcie do kanału złamania
2. (upadek na niższy naprawczego kończyn, urazy
3 6 6 stwa, zapewnienie prawidłowych zejść do kanału 3 6 3
poziom) naprawczego oraz odpowiedniego przykrycia tego
wewnętrzne
kanału, właściwe oświetlenie

18 b. małe
Poruszające się
Przemieszczanie się pojaz-
obiekty Urazy, kalec- Zachowanie szczególnej ostrożności, maksymalne
3. (uderzenie przez
dów na terenie warsztatu
two
7 6 3
ograniczenie prędkości przemieszczanych pojazdów
3 6 1
samochodowego
ruchome obiekty)

9 b. małe
Zderzenie z przemieszcza- Przestrzeganie podstawowych zasad obowiązują-
Ruchome i stałe
jącymi się pojazdami lub Śmierć, cych w ruchu drogowym, m.in. zasady ograniczone-
4. obiekty (wypadek nieruchomymi obiektami kalectwo
15 3 3
go zaufania oraz zasady zachowania szczególnej
3 3 1
komunikacyjny)
w trakcie jazdy próbnej ostrożności
Używanie sprawnych technicznie narzędzi ręcznych,
dokładne mocowanie obrabianych przedmiotów za-
Przemieszczające
252 duże równo podczas obróbki ręcznej, jak i mechanicznej,
się narzędzia, Złamania

54 małe
Narzędzia ręczne, obrabiane stosowanie właściwie dobranych ochron osobistych
materiały i inne kończyn,
5. przedmioty
przedmioty, demontowane
potłuczenia,
7 6 6 (okulary, ochrony twarzy), stosowanie właściwego, 3 6 3
lub montowane urządzenia dobrze upiętego ubrania roboczego i nakrycia
(uderzenie przed- skaleczenia
głowy, kontrola sprawności działania zabezpieczeń,
miotami)
w tym osłon mechanicznych, stosowanie obuwia
chroniącego przed skutkami uderzeń
180 średnie

Choroby Posadowienie maszyny i urządzeń zgodnie z doku-

18 małe
Maszyny i urządzenia stoso- narządu słu- mentacją (DTR), używanie tylko w pełni sprawnych
6. Hałas i wibracje wane w zakładzie, narzędzia chu i układu 3 6 10 technicznie maszyn, urządzeń i elektronarzędzi, 1 6 3
ręczne i elektronarzędzia mięśniowo- w razie konieczności stosowanie ochronników
-kostnego słuchu (nauszników lub stoperów)
Okresowe sprawdzanie skuteczności ochrony prze-
Przetarte przewody elek-
90 średnie

9 b. małe
ciwporażeniowej, bieżąca kontrola stanu instalacji
tryczne, uszkodzony osprzęt
Prąd elektryczny Śmierć, elektrycznej, stosowanie zabezpieczeń różnicowo-
7. (porażenie prądem) (gniazdka, wtyczki), przebi- kalectwo
15 6 1
-prądowych i ich systematyczny przegląd,
3 6 0,5
cie elektryczne do obudowy
stosowanie bezpiecznego, przenośnego oświetlenia
urządzeń
o napięciu 24 V
252 duże 420 b. duże 540 b. duże 108 średnie 126 średnie 126 średnie

Niesprawna instalacja elek-

42 małe
tryczna naprawianego pojaz- Wyposażenie obiektu we właściwy sprzęt ppoż.,
Oparzenia
8. Pożar i wybuch du, nieostrożne obchodze-
ciała
7 6 3 znajomość zasad postępowania w czasie zaistnie- 7 6 1
nie się z materiałami łatwo nia pożaru lub wybuchu
palnymi i wybuchowymi
Wystąpienie
Przestrzeganie norm obowiązujących podczas

18 b. małe
przepukliny, za-
transportu indywidualnego, przeprowadzanie
Obciążenie fizyczne Podnoszenie i przenoszenie wału serca lub
9. – dynamiczne zbyt dużych ciężarów uszkodzenie
7 6 3 terminowo wymaganych lekarskich badań profilak- 3 6 1
tycznych, stosowanie sprzętu pomocniczego oraz
układu kostno-
przestrzeganie podstawowych zasad ergonomii
-stawowego
54 małe 108 średnie 126 średnie 18 b. małe

Występowanie, w zależności Stosowanie przez pracownika odzieży przystoso-

Przeziębienie
Zmienne warunki od pory roku, niskich lub wanej do warunków zewnętrznych, zapewnienie
lub przegrza- 3 6 6 1 6 3
10. atmosferyczne wysokich temperatur, opady posiłków profilaktycznych i napojów zgodnie z obo-
nie organizmu
deszczu lub śniegu wiązującymi przepisami w tym zakresie
Śmiertelne
Substancje che- Unikanie załączania silnika w zamkniętym pomiesz-
zatrucie, cho-
miczne – trujące, Spaliny, benzyna, olej napę- czeniu, a w razie konieczności odprowadzanie
11. drażniące, uczu- dowy, smary
roby układu 15 6 6
spalin na zewnątrz, stosowanie środków ochrony
7 6 3
oddechowego,
lające indywidualnej (rękawice ochronne)
alergie
Przystosowanie stanowiska do wymogów ergonomii
Obciążenie fizyczne Długotrwałe prace związane
Zwyrodnienia (stosowanie podnośnika, podestów roboczych, urzą-
– statyczne z obróbką ręczną i mecha-
12. (praca w wymuszo- niczną, montaż i demontaż kostno-sta- 7 6 10 dzeń pomocniczych), stosowanie przerw w pracy 3 6 6
wowe i dokonywanie czasowych zmian wykonywanych
nej pozycji ciała) elementów pojazdu
czynności
Wysoka tempera- Gorące odpryski metali, Stosowanie ochron osobistych podczas obróbki me-
tura, gorące ele- rozgrzane elementy silnika, Rany oparze- chanicznej i procesów spawania, wykonywanie prac
13. menty, materiały, rury wydechowej, gorący niowe
7 6 6
w ubraniu kompletnym, czystym i nieuszkodzonym,
3 6 3
gorące ciecze płyn z chłodnicy zachowanie szczególnej ostrożności
Zachowanie szczególnej uwagi i ostrożności
podczas podnoszenia i opuszczania pojazdu na
540 duże

Przygniecenie
42 małe

podnośniku (właściwe posadowienie pojazdu,

Przemieszczające Naprawiany pojazd – urazy ciała,
14. się obiekty lub element tego pojazdu kalectwo,
15 6 6 unikanie przebywania pod pojazdem w czasie jego 7 6 1
przemieszczania), w trakcie przesuwania elemen-
śmierć
tów pojazdu korzystanie z pomocy współpracowni-
ków i urządzeń pomocniczych
108 średnie

18 b. małe

Nieodpowiednie Osłabienie Stosowanie prawidłowo dobranego oświetlenia

Niedostateczne oświetlenie
15. oświetlenie stano- stanowiska pracy
wzroku, bóle 3 6 6 miejscowego oprócz oświetlenia ogólnego – 1 6 3
wiska pracy oczu, łzawienie dotyczy to także stanowiska komputerowego

* S – skutki, E – ekspozycja P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

91
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA ZBROJARZA-BETONIARZA WEDŁUG PN-N 18002:2000
Przed Uwagi
Po korekcie
Zagrożenie Możliwe źródła Możliwe skutki korektą o reali-
Lp. zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) zagrożeń zacji
C* P* R* C* P* R* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Powierzchnie, na Śliskie i nierówne Potłuczenia, zła- Stosowanie przez pracownika właściwego
których jest możli- powierzchnie w miej-
1. mania kończyn, obuwia, utrzymywanie porządku na stano- S
wy upadek scu wykonywania zwichnięcia, ura- S S S wisku M M
pracy i w jego otoczeniu, zachowanie
(upadek na tym prac, zatarasowane zy wewnętrzne szczególnej ostrożności
samym poziomie) przejścia
Montaż zbrojenia na Stosowanie sprzętu przewidzianego
Różnica poziomów zewnętrznych kra- do prac na wysokości, przestrzeganie
2. (upadek na niższy wędziach budynku, Śmierć, kalectwo D S D wymagań dotyczących rusztowań i barierek S M M
niezabezpieczone
poziom) ochronnych, przestrzeganie wymaganych
otwory konstrukcyjne szkoleń i badań profilaktycznych
budynku
Nieostrożne, nieumie-
jętne używanie pił
Przemieszczające tarczowych, młotków Organizacja stanowiska pracy zgodna
się przedmioty, i siekier, nieostrożny z wymogami instrukcji stanowiskowej,
ruchome elementy transport elementów przestrzeganie przyjętych procedur, prze-
maszyn i urządzeń
3. (uderzenie przed- zbrojenia, nieostroż- Obrażenia ciała, D D strzeganie właściwego zamocowania osłon S
D ruchomych M M
ność podczas obsługi śmierć elementów maszyn, stosowanie
miotem, urządzeń do prosto- odpowiednio dobranych ochron osobistych,
pochwycenie przez wania i gięcia drutu, stosowanie sprawnych i właściwie dobra-
ruchome elementy brak lub uszkodzone nych narzędzi
maszyn) osłony ruchomych
elementów maszyn
Obciążenie fizycz- Przenoszenie zbyt du- Przestrzeganie norm transportu indywidu-
Dolegliwości bó-
ne – dynamiczne żych ciężarów lub ich alnego, tam, gdzie to możliwe, zastąpienie
4. lowe, uszkodze- D
(przeciążenie S D transportu ręcznego transportem mecha- S M M
układu kostno-sta- przewożenie w trans- nia stawów lub nicznym, stosowanie rotacji pracowników
porcie ręcznym kręgosłupa
wowego) podczas transportu indywidualnego
Uszczerbek Stosowanie sprzętu spełniającego odpo-
Maszyny i urządzenia słuchu, uszko- wiednie wymagania techniczne, rotacja
stosowane na budo-
5. dzenia układu pracowników podczas wykonywania prac
Hałas, wibracje wie, w tym wibratory D D D S M M
kostno-stawo- szkodliwych ze względu na hałas i wibracje,
różnego typu oraz wego, choroba wyposażenie pracowników i stosowanie
elektronarzędzia wibracyjna przez nich ochronników słuchu
Przemieszczające Zachowanie szczególnej uwagi podczas
6. się obiekty Pojazdy transportowe Śmierć, kalectwo D wykonywania prac, odpowiednie oznako-
D D S M M
(uderzenie przez i budowlane wanie terenu budowy, omawianie zagrożeń
ruchome obiekty) podczas szkoleń i odpraw
Stosowanie przez pracowników właściwie
Przeziębienia,
Opady deszczu, dobranego obuwia i ubrania roboczego
7. Zmienne warunki przegrzanie
chłód, promieniowa- organizmu, pora- S S S oraz ochronnego, prawidłowa organizacja M M M
atmosferyczne nie słoneczne stanowiska pracy, zgodna z wymaganiami
żenie słoneczne instrukcji stanowiskowej
Stanowiska produkcji Przestrzeganie wymaganych procedur,
Choroby układu
masy cementowej, stosowanie środków ochrony układu odde-
8. oddechowego,
Pyły (zapylenie) stanowiska czyszcze- w tym przewlekle D D D chowego, stosowanie dozowników cemen- S M M
nia prętów i konstruk- tu, stosowanie wyciągów, przestrzeganie
nieżyty oskrzeli
cji stalowych wymaganych badań profilaktycznych
Stosowanie zabezpieczeń antyporażenio-
wych i ich systematyczna kontrola, bieżąca
Nieodpowiednia
Prąd elektryczny instalacja kontrola stanu izolacji przewodów dopro-
9. elektryczna
(porażenie prą- urządzeń mechanicz- Śmierć D D D wadzających prąd oraz sprawdzanie stanu M M M
dem) osprzętu elektrycznego, stosowanie zasilania
nych urządzeń napięciem bezpiecznym w miej-
scach zagrożenia porażeniem elektrycznym
Słabe oświetlenie Urazy ciała
naturalne, źle dobra- spowodowane Dostosowanie poziomu natężenia oświetle-
10. Nieodpowiednie ne punkty świetlne, nia do rodzaju wykonywanej pracy zgodnie M
wypadkami przy S S S M M
oświetlenie praca o zmroku przy pracy, z normami, dbanie o czystość okien,
osłabienie
niedostatecznym naświetli i świetlików
wzroku
oświetleniu
Rany oparzenio- Stosowanie właściwie dobranych środków
Czynniki chemicz- Płynna masa betono- we
11. ne – drażniące, i uczuleniowe D ochrony osobistej, w tym m.in.: butów
wa i dodatki do niej, kończyn S D gumowych, rękawic, okularów ochronnych, M M M
górnych,
uczulające cement, wapno dolnych i twarzy przyłbic, półmasek, masek
Zbyt duże wymagania Dostosowanie wymagań do możliwości psy-
w stosunku do moż- chofizycznych pracownika, przestrzeganie
liwości pracownika, Choroby ogól-
Obciążenie emo- nerwowość norm dotyczących czasu pracy, doskonale-
12. i pośpiech noustrojowe,
cjonalne choroby układu S S S nie metod instruktażu i szkoleń, ustalenie M M M
przy wykonywaniu
(stres) jasnych zasad wynagradzania, premiowa-
zadań, praca w godzi- nerwowego nia i kar regulaminowych, częste rozmowy
nach nadliczbowych, kierownictwa zakładu z pracownikami
konflikty, mobbing
* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

92
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA ZBROJARZA-BETONIARZA WEDŁUG METODY RISK SCORE
Przed korektą Po korekcieUwagi
Zagrożenie Możliwe źródła za- Możliwe skutki o reali-
Lp. zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) grożeń zacji
S* E* P* R* S* E* P* R* zadań

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

540 b. duże 108 średnie

Powierzchnie, Potłuczenia,
Śliskie i nierówne Stosowanie przez pracownika właściwego

54 małe
na których jest złamania
powierzchnie w miejscu obuwia, utrzymywanie porządku na stanowisku
1. możliwy upadek kończyn, zwich- 3 6 6 3 6 3
wykonywania prac, zata- pracy i w jego otoczeniu, zachowanie szczegól-
(upadek na tym nięcia, urazy
rasowane przejścia nej ostrożności
samym poziomie) wewnętrzne
Montaż zbrojenia na ze- Stosowanie sprzętu przewidzianego do prac
Różnica pozio-

54 małe
wnętrznych krawędziach na wysokości, przestrzeganie wymagań
mów Śmierć, kalec-
2. budynku, niezabezpie- 15 6 6 dotyczących rusztowań i barierek ochronnych, 3 6 3
(upadek na niższy two
czone otwory konstruk- przestrzeganie wymaganych szkoleń i badań
poziom)
cyjne budynku profilaktycznych
Nieostrożne, nieumie-
Przemieszczające
jętne używanie pił
się przedmio-
tarczowych, młotków Organizacja stanowiska pracy zgodna z wymo-
ty, ruchome

540 b. duże
i siekier, nieostrożny gami instrukcji stanowiskowej, przestrzeganie
elementy maszyn

54 małe
transport elementów przyjętych procedur, przestrzeganie właściwe-
i urządzeń Obrażenia ciała,
3. zbrojenia, nieostrożność 15 6 6 go zamocowania osłon ruchomych elementów 3 6 3
(uderzenie przed- śmierć
podczas pracy urządzeń maszyn, stosowanie odpowiednio dobranych
miotem,
do prostowania i gięcia ochron osobistych, stosowanie sprawnych
pochwycenie
drutu, brak lub uszko- i właściwie dobranych narzędzi
przez ruchome
dzone osłony ruchomych
elementy maszyn)
elementów maszyn
Obciążenie fizycz- Przestrzeganie norm transportu indywidu-
252 duże
Przenoszenie zbyt Dolegliwości

54 małe
ne – dynamiczne alnego, tam, gdzie to możliwe, zastąpienie
dużych ciężarów lub ich bólowe, uszko-
4. (przeciążenie 7 6 6 transportu ręcznego transportem mechanicz- 3 6 3
przewożenie w transpor- dzenia stawów
układu kostno- nym, stosowanie rotacji pracowników podczas
cie ręcznym lub kręgosłupa
-stawowego) transportu indywidualnego
Uszczerbek Stosowanie sprzętu spełniającego odpowied-
Maszyny i urządzenia
252 duże

słuchu, uszko- nie wymagania techniczne, rotacja pracowni-

54 małe
stosowane na budowie,
dzenia układu ków podczas wykonywania prac szkodliwych
5. Hałas, wibracje w tym wibratory różnego 7 6 6 3 6 3
kostno-stawo- ze względu na hałas i wibracje, wyposażenie
typu oraz elektrona-
wego, choroba pracowników i stosowanie przez nich ochron-
rzędzia
wibracyjna ników słuchu
108 średnie 540 b. duże

Przemieszczające Zachowanie szczególnej uwagi podczas

42 małe
Przemieszczające się
się obiekty Śmierć, kalec- wykonywania prac, odpowiednie oznakowanie
6. pojazdy transportowe 15 6 6 7 6 1
(uderzenie przez two terenu budowy, omawianie zagrożeń podczas
i budowlane
ruchome obiekty) szkoleń i odpraw
Przeziębienie Stosowanie przez pracowników właściwie

18 b. małe
Opady deszczu, chłód, lub przegrzanie dobranego obuwia i ubrania roboczego oraz
Zmienne warunki
7. promieniowanie sło- organizmu, 3 6 6 ochronnego, prawidłowa organizacja stanowi- 1 6 3
atmosferyczne
neczne porażenie ska pracy, zgodna z wymaganiami instrukcji
słoneczne stanowiskowej
Stanowiska produkcji Choroby układu Przestrzeganie wymaganych procedur, stoso-
252 duże

masy cementowej, oddechowego, wanie środków ochrony układu oddechowego, 54 małe

8. Pyły (zapylenie) stanowiska czyszczenia w tym przewle- 7 6 6 stosowanie dozowników cementu, stosowanie 3 6 3
prętów i konstrukcji kłe choroby wyciągów, przestrzeganie wymaganych badań
stalowych oskrzeli profilaktycznych
Stosowanie zabezpieczeń antyporażeniowych
i ich systematyczna kontrola, bieżąca kontrola
18 b. małe
270 duże

Prąd elektryczny Nieodpowiednia instala- stanu izolacji przewodów doprowadzających

9. (porażenie prą- cja urządzeń mecha- Śmierć 15 6 3 prąd oraz sprawdzanie stanu osprzętu elek- 3 6 1
dem) nicznych trycznego, stosowanie zasilania urządzeń na-
pięciem bezpiecznym w miejscach zagrożenia
porażeniem elektrycznym
Słabe oświetlenie
126 średnie

Urazy ciała
18 b. małe

naturalne, źle dobrane Dostosowanie poziomu natężenia oświetle-

spowodowane
Nieodpowiednie punkty świetlne, praca nia do rodzaju wykonywanej pracy zgodnie
wypadkami przy 7 6 3 3 6 1
10. oświetlenie o zmroku przy niedosta- z normami, dbanie o czystość okien, naświetli,
pracy, osłabie-
tecznym oświetleniu świetlików
nie wzroku

Rany oparzenio-
252 duże

Stosowanie właściwie dobranych środków

54 małe

Czynniki chemicz- Płynna masa betono- we i uczulenio-

ochrony osobistej, w tym m.in.: butów gumo-
11. ne – drażniące, wa i dodatki do niej, we kończyn gór- 7 6 6 3 6 3
wych, rękawic, okularów ochronnych, przyłbic,
uczulające cement, wapno nych, dolnych
półmasek, masek
i twarzy

Zbyt duże wymagania Dostosowanie wymagań do możliwości psycho-

108 średnie

w stosunku do możliwości fizycznych pracownika, przestrzeganie norm

Choroby ogól-
54 małe

Obciążenie emo- pracownika, nerwowość dotyczących czasu pracy, doskonalenie metod

noustrojowe,
12. cjonalne i pośpiech przy wykony- 3 6 6 instruktażu i szkoleń, ustalenie jasnych zasad 3 6 3
choroby układu
(stres). waniu zadań, praca w go- wynagradzania, premiowania i kar regulami-
nerwowego
dzinach nadliczbowych, nowych, częste rozmowy kierownictwa zakładu
konflikty, mobbing z pracownikami
* S – skutki, E – ekspozycja P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

93
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA MURARZA-TYNKARZA WEDŁUG PN-N 18002:2000
Przed Uwagi
Po korekcie
o re-
Możliwe źródła Możliwe skutki korektą
Lp. Zagrożenie zagrożenia Środki profilaktyczne ali-
zagrożeń
C* P* R* C* P* R* zacji
zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Powierzchnie, na Potłuczenia, zła- Stosowanie przez pracownika właściwego
których jest możli- Śliskie i nierówne po- mania kończyn, obuwia, utrzymywanie porządku na stano-
wy upadek wierzchnie w miejscu zwichnięcia, ura- S
1. S S S M M
wisku pracy i w jego otoczeniu, zachowanie
(upadek na tym wykonywania prac zy wewnętrzne szczególnej ostrożności
samym poziomie)
Stosowanie rusztowań zgodnych z wymaga-
niami technicznymi i dokonywanie ich odbio-
Zły stan techniczny ru przez nadzór, z potwierdzeniem tego faktu
rusztowań, zapisem w dzienniku budowy, systematyczna
niezabezpieczone kontrola stanu technicznego rusztowań,
Różnica poziomów otwory konstrukcyjne zachowanie szczególnej ostrożności, stoso-
2. (upadek na niższy budynku, Śmierć, kalectwo D D D wanie odpowiednich zabezpieczeń otworów D M S
poziom) źle dobrane i nieod- konstrukcyjnych w czasie budowy, m.in.
powiednio używane przez barierki ochronne, w razie konieczno-
drabiny i zwyżki, ści stosowanie sprzętu chroniącego przed
nieostrożność upadkiem z wysokości, stosowanie prawidło-
wo dobranych drabin i zwyżek, nieużywanie
drabin rozstawnych jako przystawnych
Przemieszczające Nieostrożne, nie- Organizacja stanowiska pracy zgodna z wy-
się przedmioty, umiejętne używanie mogami instrukcji stanowiskowej, przestrze-
ruchome elementy narzędzi ręcznych, ganie przyjętych procedur, przestrzeganie
maszyn i urządzeń
3. (uderzenie przed-
elektronarzędzi, Obrażenia ciała, D właściwego zamocowania osłon ruchomych S
D D elementów M M
urządzeń budowla- śmierć maszyn, stosowanie odpowiednio
miotem, nych, dobranych ochron osobistych, stosowanie
pochwycenie przez brak osłon w używa- sprawnych i właściwie dobranych elektrona-
ruchome elementy nych urządzeniach rzędzi i narzędzi ręcznych
maszyn)
Obciążenie fizycz- Przenoszenie zbyt Przestrzeganie norm transportu indywidu-
Dolegliwości bó-
ne – dynamiczne dużych ciężarów alnego, tam, gdzie to możliwe, zastąpienie
lowe, uszkodze- D
4. (przeciążenie lub ich przewoże- S D transportu ręcznego transportem mecha- S M M
nia stawów lub
układu kostno-sta- nie w transporcie nicznym, stosowanie rotacji pracowników
kręgosłupa
wowego) ręcznym podczas transportu indywidualnego
Brak koncen- Stosowanie sprzętu spełniającego odpowied-
Maszyny i urządze- tracji, nerwice, nie wymagania techniczne, wyposażenie
5. Hałas nia stosowane na S S S M M M
uszczerbek pracowników i stosowanie przez nich ochron-
budowie słuchu ników słuchu
Zachowanie szczególnej ostrożności podczas
Uderzenie przez Przemieszczające się wykonywania prac, odpowiednie oznako-
ruchome obiekty pojazdy
6. transporto- Śmierć, kalectwo D S D S M M
wanie terenu budowy, omawianie zagrożeń
we i budowlane podczas szkoleń i odpraw
Stosowanie przez pracowników właściwie
Przeziębienia,
Opady deszczu, dobranego obuwia i ubrania roboczego
Zmienne warunki chłód, przegrzanie
promieniowa- organizmu, pora- S
7. S S oraz ochronnego, prawidłowa organizacja M M M
atmosferyczne nie słoneczne stanowiska pracy, zgodna z wymaganiami
żenie słoneczne instrukcji stanowiskowej
Choroby układu Hermetyzacja procesu produkcji masy ce-
Pyły Stanowiska produkcji oddechowego, S
8. S S mentowej, stosowanie, w razie konieczności, M M M
(zapylenie) masy cementowej w tym przewlekłe półmasek i okularów ochronnych
nieżyty oskrzeli
Stosowanie zabezpieczeń antyporażenio-
Nieodpowiednia in- wych i ich systematyczna kontrola, bieżąca
stalacja elektryczna kontrola stanu izolacji przewodów dopro-
Prąd elektryczny urządzeń, przebicie wadzających prąd oraz sprawdzanie stanu S
9. (porażenie prą- Śmierć D S D osprzętu M M
elektryczne do elektrycznego, stosowanie zasilania
dem) obudowy urządzeń urządzeń napięciem bezpiecznym w miej-
i maszyn scach zagrożenia porażeniem elektrycznym
– w tym lamp oświetleniowych
Słabe oświetlenie na- Urazy ciała
turalne, źle dobrane spowodowane Dostosowanie poziomu natężenia oświetle-
Nieodpowiednie punkty świetlne,
10. wypadkami przy S S S nia do rodzaju wykonywanej pracy zgodnie M M M
oświetlenie praca o zmroku przy pracy, osłabienie z normami
niedostatecznym wzroku
oświetleniu
Rany oparzenio-
Czynniki chemicz- Płynna masa betono- we Stosowanie właściwie dobranych środków
11. ne – drażniące wa i dodatki do niej,
i uczuleniowe
kończyn górnych, D S D ochrony osobistej, w tym m.in.: rękawic, M M M
i uczulające cement, wapno okularów ochronnych, półmasek, masek
dolnych i twarzy
Zbyt duże wymaga-
nia w stosunku do Dostosowanie wymagań do możliwości
możliwości pracow- Choroby ogól- psychofizycznych pracownika, przestrzeganie
Obciążenie emo- nika, nerwowość norm dotyczących czasu pracy, doskonale-
noustrojowe,
cjonalne i pośpiech przy układu S
12. S S nie metod instruktażu i szkoleń, ustalenie M M M
(stres) wykonywaniu zadań, choroby jasnych zasad wynagradzania, premiowania
nerwowego
praca w godzinach i kar regulaminowych, częste rozmowy kie-
nadliczbowych, kon- rownictwa zakładu z pracownikami
flikty międzyludzkie
* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

94
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA MURARZA-TYNKARZA WEDŁUG METODY RISK SCORE
Przed korektą Po korekcieUwagi
Możliwe źródła za- Możliwe skutki o reali-
Lp. Zagrożenie zagrożenia Środki profilaktyczne
grożeń zacji
S* E* P* R* S* E* P* R* zadań

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

108 średnie
Powierzchnie, Potłuczenia,
Stosowanie przez pracownika właściwego

54 małe
na których jest Śliskie i nierówne złamania
obuwia, utrzymywanie porządku na stanowisku
1. możliwy upadek powierzchnie w miejscu kończyn, zwich- 3 6 6
pracy i w jego otoczeniu, zachowanie szczegól-
3 6 3
(upadek na tym wykonywania prac nięcia, urazy
nej ostrożności
samym poziomie) wewnętrzne
Stosowanie rusztowań zgodnych z wymaga-
niami technicznymi i dokonywanie ich odbioru
Zły stan techniczny przez nadzór, z potwierdzeniem tego faktu
rusztowań, zapisem w dzienniku budowy, systematycz-

126 średnie
540 b. duże
niezabezpieczone na kontrola stanu technicznego rusztowań,
Różnica pozio-
otwory konstrukcyjne zachowanie szczególnej ostrożności, stoso-
mów Śmierć, kalec-
2. (upadek na niższy budynku, 15 6 6 wanie odpowiednich zabezpieczeń otworów 7 6 3
two
źle dobrane i nieod- konstrukcyjnych w czasie budowy, m.in. przez
poziom)
powiednio używane barierki ochronne, w razie konieczności sto-
drabiny i zwyżki, nie- sowanie sprzętu chroniącego przed upadkiem
ostrożność z wysokości, stosowanie prawidłowo dobranych
drabin i zwyżek, nieużywanie drabin rozstaw-
nych jako przystawnych
Przemieszczające
Organizacja stanowiska pracy zgodna z wymo-
się przedmioty, Nieostrożne, nieumie-
gami instrukcji stanowiskowej, przestrzeganie
540 b. duże
ruchome elementy jętne używanie narzędzi
przyjętych procedur, przestrzeganie właściwe-

42 małe
maszyn i urządzeń ręcznych, elektronarzę-
Obrażenia ciała, go zamocowania osłon ruchomych elementów
3. (uderzenie przed- dzi, urządzeń budow-
śmierć
15 6 6
maszyn, stosowanie odpowiednio dobranych
7 6 1
miotem, lanych,
ochron osobistych, stosowanie sprawnych
pochwycenie przez brak osłon w używanych
i właściwie dobranych elektronarzędzi i narzę-
ruchome elementy urządzeniach
dzi ręcznych
maszyn)
Obciążenie fizycz- Przestrzeganie norm transportu indywidu-
108 średnie 108 średnie 540 b. duże 126 średnie 252 duże

Przenoszenie zbyt Dolegliwości

54 małe
ne – dynamiczne alnego, tam, gdzie to możliwe, zastąpienie
dużych ciężarów lub ich bólowe, uszko-
4. (przeciążenie 7 6 6 transportu ręcznego transportem mechanicz- 3 6 3
przewożenie w transpor- dzenia stawów
układu kostno- nym, stosowanie rotacji pracowników podczas
cie ręcznym lub kręgosłupa
-stawowego) transportu indywidualnego

18 b. małe
Brak koncen- Stosowanie sprzętu spełniającego odpowied-
Maszyny i urządzenia tracji, nerwice, nie wymagania techniczne, wyposażenie pra-
5. Hałas 7 6 3 3 6 1
stosowane na budowie uszczerbek cowników i stosowanie przez nich ochronników
słuchu słuchu

Zachowanie szczególnej ostrożności podczas

42 małe
Przemieszczające się
Uderzenie przez Śmierć, kalec- wykonywania prac, odpowiednie oznakowanie
6. ruchome obiekty pojazdy transportowe 15 6 6 7 6 1
two terenu budowy, omawianie zagrożeń podczas
i budowlane
szkoleń i odpraw
Przeziębienia, Stosowanie przez pracowników właściwie

18 b. małe
Opady deszczu, chłód, przegrzanie dobranego obuwia i ubrania roboczego oraz
Zmienne warunki
7. atmosferyczne promieniowanie sło- organizmu, 3 6 6 ochronnego, prawidłowa organizacja stano- 1 6 3
neczne porażenie wiska pracy zgodna z wymaganiami instrukcji
słoneczne stanowiskowej
Choroby układu
18 b. małe

oddechowego, Hermetyzacja procesu produkcji masy ce-

Pyły Stanowiska produkcji
8. w tym prze- 3 6 6 mentowej, stosowanie, w razie konieczności, 1 6 3
(zapylenie) masy cementowej
wlekle nieżyty półmasek i okularów ochronnych
oskrzeli
Stosowanie zabezpieczeń antyporażeniowych
Nieodpowiednia i ich systematyczna kontrola, bieżąca kontrola
18 b. małe
270 duże

Prąd elektryczny instalacja elektryczna stanu izolacji przewodów doprowadzających prąd

9. (porażenie prą- urządzeń, przebicie
dem) elektryczne do obudowy
urządzeń i maszyn
Śmierć. 15 6 3 oraz sprawdzanie stanu osprzętu elektrycznego, 3 6 1
stosowanie zasilania urządzeń napięciem bez-
piecznym w miejscach zagrożenia porażeniem
elektrycznym – w tym lamp oświetleniowych
252 duże 108 średnie

Słabe oświetlenie Urazy ciała

54 małe

naturalne, źle dobrane spowodowane Dostosowanie poziomu natężenia oświetle-

Nieodpowiednie
punkty świetlne, praca wypadkami przy 3 6 6 nia do rodzaju wykonywanej pracy zgodnie 3 6 3
10. oświetlenie
o zmroku przy niedosta- pracy, osłabie- z normami
tecznym oświetleniu nie wzroku
Rany oparzenio-
54 małe

Czynniki chemicz- Płynna masa betono- we i uczulenio- Stosowanie właściwie dobranych środków
11. ne – drażniące wa i dodatki do niej, we kończyn gór- 7 6 6 ochrony osobistej, w tym m.in.: rękawic, okula- 3 6 3
i uczulające cement, wapno nych, dolnych rów ochronnych, półmasek, masek
i twarzy
Zbyt duże wymaga-
Dostosowanie wymagań do możliwości psycho-
nia w stosunku do
108 średnie

fizycznych pracownika, przestrzeganie norm

możliwości pracownika, Choroby ogól-
54 małe

Obciążenie emo- dotyczących czasu pracy, doskonalenie metod

nerwowość i pośpiech noustrojowe,
12. cjonalne 3 6 6 instruktażu i szkoleń, ustalenie jasnych zasad 3 6 3
przy wykonywaniu za- choroby układu
(stres). wynagradzania, premiowania i kar regulami-
dań, praca w godzinach nerwowego
nowych, częste rozmowy kierownictwa zakładu
nadliczbowych, konflikty
z pracownikami
międzyludzkie
* S – skutki, E – ekspozycja P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

95
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA SPRZĄTACZKI BIUROWEJ WEDŁUG PN-N 18002:2000
Przed Uwagi
Po korekcie
o re-
Możliwe źródła Możliwe skutki korektą
Lp. Zagrożenie zagrożenia Środki profilaktyczne ali-
zagrożeń
zacji
C* P* R* C* P* R*
zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Powierzchnie, na Potłuczenia, zła-

których jest możli- Śliskie i mokre po- Stosowanie przez pracownika właściwego
1. mania kończyn,
wy upadek wierzchnie w miejscu zwichnięcia, ura- S S S obuwia o podeszwie antypoślizgowej, zacho- S M M
(upadek na tym wykonywania prac wanie szczególnej ostrożności
zy wewnętrzne
samym poziomie)

Używanie sprawnych technicznie drabin,

Wykonywanie prac mających zabezpieczenie przed poślizgiem
Różnica poziomów stojąc na wadliwej i rozsunięciem się ramion, wykonywanie prac
2. (upadek na niższy drabinie rozstawnej Śmierć, kalectwo D D D na wysokości powyżej 1,5 m przy asekuracji D M S
poziom) lub na parapecie drugiej osoby, przestrzeganie zaleceń nie
okna pozwalających czyścić okien przy staniu na
parapetach

Ograniczone prze- Nieostrożność, cha-

otycznie ustawione Potłuczenia, ura- Zachowanie szczególnej ostrożności, dbanie
3. strzenie meble w trakcie S S S o racjonalne ustawienie sprzętu i mebli M M M
(uderzenie zataraso- zy wewnętrzne
o przedmioty) sprzątania, w czasie sprzątania
wane przejścia

Zachowanie procedur dotyczących pakowa-

Czynniki chemicz- Rozpuszczalniki, de- Zatrucia, uczu- nia, oznakowania i używania niebezpiecz-
4. ne – drażniące tergenty, inne środki lenia, oparzenia D S D nych substancji, stosowanie gumowych S M M
i żrące czyszczące chemiczne rękawic ochronnych, prawidłowe wyposaże-
nie apteczki pierwszej pomocy

Urządzenia służące Rozdrażnienie, Stosowanie sprawnych technicznie urządzeń,

5. do czyszczenia
Hałas pomieszczeń – odku- brak koncentra- S S S okresowa zmiana rodzaju wykonywanych M M M
cji, nerwice zajęć
rzacze

Przestrzeganie przyjętych procedur, czysz-

czenie pomieszczenia w ten sposób, by nie
Czynniki biolo- powodować nadmiernego roznoszenia się
Choroby układu
6. giczne – mikro- kurzu,
Kurz, brud oddechowego, S S S M M M
organizmy, m.in. opróżnianie w porę pojemnika z kurzem
choroby skóry
roztocza umieszczonego w odkurzaczu, stosowanie
rękawic ochronnych, a w razie potrzeby
–półmaski

Prąd elektryczny Urządzenia elektrycz- Nieużywanie wilgotnych ścierek do czyszcze-

7. ne pod napięciem, nia urządzeń będących lub mogących być
(porażenie prą- Śmierć D S D pod napięciem (komputery, gniazda wtyko- S M M
sprzęt używany
dem) w trakcie sprzątania we, wyłączniki oświetleniowe itp.)

Dolegliwości
Obciążenie fizycz- Przesuwanie zbyt bólowe, uszko- Przy przesuwaniu mebli lub przenoszeniu
ne – dynamiczne ciężkich mebli lub dzenia stawów D ciężarów
8. korzystanie z pomocy drugiej osoby, S
(przeciążenie D S M M
przenoszenie zbyt lub kręgosłupa, przestrzeganie norm transportu indywidu-
układu kostno-sta- dużych ciężarów wystąpienie alnego
wowego) przepukliny

Przeziębienia,
Jednoczesne otwie- choroby układu Dbanie o to, by w czasie pracy nie tworzyć
9. Ruch powietrza ranie okien i drzwi oddechowego S S S przeciągów – szczególnie w okresie chłodów M M M
–przeciągi pomieszczeń i choroby reuma- i zimą
tyczne

Zbyt duże wymaga- Dostosowanie wymagań do możliwości

nia w stosunku do psychofizycznych pracownika, przestrzeganie
Obciążenie emo- możliwości pracow- Choroby ogól- norm dotyczących czasu pracy, doskonale-
10. nika, nerwowość noustrojowe,
cjonalne S S S nie metod instruktażu i szkoleń, ustalenie M M M
i pośpiech przy choroby układu
(stres) jasnych zasad wynagradzania, premiowania
wykonywaniu zadań, nerwowego i kar regulaminowych, częste rozmowy kie-
konflikty między- rownictwa zakładu z pracownikami
ludzkie

* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

96
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA SPRZĄTACZKI BIUROWEJ WEDŁUG METODY RISK SCORE
Przed korektą Po korekcieUwagi
Możliwe źródła za- Możliwe skutki o reali-
Lp. Zagrożenie zagrożenia Środki profilaktyczne
grożeń zacji
S* E* P* R* S* E* P* R* zadań

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Powierzchnie,

108 średnie
Potłuczenia,
na których jest

54 małe
Śliskie i mokre po- złamania Stosowanie przez pracownika właściwego
możliwy upadek
(upadek na tym wierzchnie
1. w miejscu kończyn, zwich- 3 6 6 obuwia o podeszwie antypoślizgowej, zacho- 3 6 3
wykonywania prac nięcia, urazy wanie szczególnej ostrożności
samym pozio- wewnętrzne
mie)

Używanie sprawnych technicznie drabin,

126 średnie
540 b. duże
mających zabezpieczenie przed poślizgiem
Różnica pozio- Wykonywanie prac i rozsunięciem się ramion, wykonywanie
mów stojąc na wadliwej dra- Śmierć, kalec- 15 6
2. 6 prac na wysokości powyżej 1,5 m przy 7 6 3
(upadek na binie rozstawnej lub two asekuracji drugiej osoby, przestrzeganie
niższy poziom) na parapecie okna zaleceń nie pozwalających czyścić okien
przy staniu na parapetach

126 średnie
Nieostrożność, cha-

18 b. małe
Ograniczone otycznie ustawione Potłuczenia, Zachowanie szczególnej ostrożności, dbanie
przestrzenie
3. meble w trakcie sprzą- urazy we- 7 6 3 o racjonalne ustawienie sprzętu i mebli 3 6 1
(uderzenie tania, zatarasowane wnętrzne w czasie sprzątania
o przedmioty) przejścia

Zachowanie procedur dotyczących pakowa-

252 duże

Zatrucia,

54 małe
Czynniki che- Rozpuszczalniki, nia, oznakowania i używania niebezpiecz-
uczulenia,
4. miczne – draż- detergenty, inne środki 7 6 6 nych substancji, stosowanie gumowych 3 6 3
oparzenia
niące i żrące czyszczące rękawic ochronnych, prawidłowe wyposaże-
chemiczne nie apteczki pierwszej pomocy
126 średnie

18 b. małe
Urządzenia służące do Rozdrażnienie, Stosowanie sprawnych technicznie urzą-
5. Hałas czyszczenia pomiesz- brak koncen- 7 6 3 dzeń, okresowa zmiana rodzaju wykonywa- 3 6 1
czeń – odkurzacze tracji, nerwice nych zajęć

Przestrzeganie przyjętych procedur, czysz-

czenie pomieszczenia w ten sposób, by nie
126 średnie

18 b. małe
Czynniki biolo- Choroby ukła- powodować nadmiernego roznoszenia się
giczne – mikro- du oddecho- kurzu,
Kurz, brud wego, choroby 7
6. 6 3 3 6 1
organizmy, m.in. opróżnianie w porę pojemnika z kurzem
roztocza skóry umieszczonego w odkurzaczu, stosowanie
rękawic ochronnych, a w razie potrzeby
–półmaski
270 duże

Prąd elektryczny Urządzenia elektrycz- Nieużywanie wilgotnych ścierek do czysz-

42 małe

ne pod napięciem, czenia urządzeń będących lub mogących

7. (porażenie Śmierć 15 6 3 7 6 1
sprzęt używany w trak- być pod napięciem (komputery, gniazda
prądem) cie sprzątania wtykowe, wyłączniki oświetleniowe itp.)

Obciążenie Dolegliwości
252 duże

fizyczne – dyna- Przesuwanie zbyt bólowe, uszko- Korzystanie z pomocy drugiej osoby przy
54 małe

miczne ciężkich mebli lub dzenia stawów przesuwaniu mebli lub przenoszeniu
lub kręgosłupa, 7
8. 6 6 3 6 3
(przeciążenie przenoszenie zbyt ciężarów, przestrzeganie norm transportu
układu kostno- dużych ciężarów wystąpienie indywidualnego
-stawowego) przepukliny
108 średnie

Przeziębienia,
18 b. małe

Jednoczesne otwie- choroby układu Dbanie o to, by w czasie pracy nie tworzyć
Ruch powietrza
9. ranie okien i drzwi oddechowego 3 6 6 przeciągów – szczególnie w okresie chłodów 1 6 3
– przeciągi pomieszczeń i choroby reu- i zimą
matyczne

Zbyt duże wymagania Dostosowanie wymagań do możliwości psy-

108 średnie

w stosunku do moż- Choroby ogól- chofizycznych pracownika, przestrzeganie

54 małe

Obciążenie liwości pracownika, norm dotyczących czasu pracy, doskonale-

noustrojowe, 3
10. emocjonalne nerwowość i pośpiech choroby 6 6 nie metod instruktażu i szkoleń, ustalenie 3 6 3
układu
(stres) przy wykonywaniu jasnych zasad wynagradzania, premiowania
nerwowego
zadań, konflikty mię- i kar regulaminowych, częste rozmowy
dzyludzkie kierownictwa zakładu z pracownikami

* S – skutki, E – ekspozycja P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

97
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA BLACHARZA-LAKIERNIKA SAMOCHODOWEGO WEDŁUG PN-N 18002:2000
Przed Uwagi
Po korekcie
Zagrożenie Możliwe źródła Możliwe skutki korektą o reali-
Lp. zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) zagrożeń zacji
C* P* R* C* P* R* zadań

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Powierzchnie, na Stosowanie przez pracownika właściwego obuwia,
Potłuczenia,
których jest możliwy Śliskie i nierówne zapewnienie porządku na stanowisku pracy i przej-
powierzchnie w miejscu złamania
1. kończyn,
upadek S S S ściach, usuwanie z podłoża wszelkich plam i zanie- S M M
zwichnięcia, urazy
(upadek na tym wykonywania prac czyszczeń, omawianie zagadnień bezpieczeństwa
wewnętrzne
samym poziomie) podczas odpraw codziennych
Stosowanie przez pracownika odpowiedniego obu-
Różnica poziomów Wpadnięcie do kanału Potłuczenia, złama- wia i przestrzeganie ogólnych zasad bezpieczeń-
2. (upadek na niższy naprawczego nia kończyn, urazy S S S stwa, zapewnienie prawidłowych zejść do kanału S M M
poziom) wewnętrzne naprawczego oraz odpowiedniego przykrycia tego
kanału, właściwe oświetlenie
Przemieszczające się
urządzenia, maszyny Przemieszczanie się Zachowanie szczególnej ostrożności, maksymal-
3. i inne obiekty pojazdów na terenie Urazy, kalectwo D M S ne ograniczenie prędkości przemieszczanych S M M
(uderzenie przez warsztatu pojazdów
ruchome obiekty)
Używanie sprawnych technicznie narzędzi ręcznych,
dokładne mocowanie obrabianych przedmiotów za-
Przemieszczające się równo podczas obróbki ręcznej, jak i mechanicznej,
Narzędzia ręczne,
narzędzia, wyroby, obrabiane stosowanie właściwie dobranych ochron osobistych
przedmioty, Złamania kończyn,
materiały i inne D (okulary,
4. ochrony twarzy), stosowanie właściwego, S
demontowane lub potłuczenia, skale- S D M M
przedmioty dobrze upiętego ubrania roboczego i nakrycia
(uderzenie przedmio- montowane elementy czenia głowy, kontrola sprawności działania zabezpieczeń,
samochodu
tami) w tym osłon mechanicznych, stosowanie obuwia
chroniącego przed skutkami uderzeń

Posadowienie maszyn i urządzeń zgodnie z doku-

Maszyny i urządzenia Choroby narządu mentacją,
5. stosowane w zakładzie, słuchu i układu
Hałas i wibracje S S S stosowanie tylko w pełni sprawnych technicznie M M M
narzędzia ręczne i elek- mięśniowo-kost- maszyn, urządzeń i elektronarzędzi, w razie ko-
tronarzędzia nego nieczności używanie ochronników słuchu
Przetarte przewody Okresowe sprawdzanie skuteczności ochrony prze-
elektryczne, uszkodzo- ciwporażeniowej, bieżąca kontrola stanu instalacji
Prąd elektryczny ny osprzęt (gniazdka, D elektrycznej,
6. stosowanie zabezpieczeń różnicowo- M
Śmierć, kalectwo D S M M
(porażenie prądem) wtyczki), przebicie -prądowych i ich systematyczny przegląd,
elektryczne do obudowy stosowanie bezpiecznego, przenośnego oświetlenia
urządzeń o napięciu 24 V
Nieostrożne obchodze- Przestrzeganie procedur w czasie transportu
nie się z materiałami i magazynowania substancji łatwo palnych i wybu-
łatwo palnymi i wybu- chowych,
chowymi, gromadzenie na stanowisku tylko niezbędnych
gromadzenie i przecho-
7. ilości materiałów (farb, lakierów, rozpuszczalników), D
Pożar i wybuch wywanie na stanowisku Rany oparzeniowe D S D wyposażenie wydzielonego M S
stanowiska lakiernicze-
większych ilości farb, go w sprawną wentylację oraz odciągi miejscowe,
lakierów i rozpuszczalni- wyposażenie obiektu we właściwy sprzęt ppoż.,
ków niż wynika to z po- znajomość zasad postępowania w czasie zaistnie-
trzeb technologicznych, nia pożaru lub wybuchu
niesprawna wentylacja
Przestrzeganie norm obowiązujących podczas
Wystąpienie
Podnoszenie i prze- transportu indywidualnego, przeprowadzanie
8. Nadmierny wysiłek przepukliny, uszko-
noszenie zbyt dużych S S S terminowo wymaganych lekarskich badań profilak- S M M
fizyczny dzenie układu
ciężarów tycznych, stosowanie sprzętu pomocniczego oraz
kostno-stawowego przestrzeganie podstawowych zasad ergonomii
Przechowywanie na stanowisku lakierniczym tylko
niezbędnych ilości materiałów,
Szkodliwe substancje Opary farb i lakierów, Śmiertelne zatru- unikanie załączania silnika w zamkniętym pomiesz-
9. chemiczne – trujące, spaliny, benzyna, olej
uczulające, draż-
cie, choroby układu D
oddechowego, S D czeniu, a w razie konieczności odprowadzanie S M M
napędowy, smary spalin na zewnątrz, stosowanie środków ochrony in-
niące alergie dywidualnej (półmaski, maski, rękawice ochronne)

Przystosowanie stanowiska do wymogów ergonomii

Obciążenie fizyczne (stosowanie podnośnika, podestów roboczych,
– statyczne
10. (praca Montaż i demontaż Zwyrodnienia S D D urządzeń pomocniczych), stosowanie przerw w pra- S S S
w wymuszonej elementów pojazdu kostno-stawowe cy i dokonywanie czasowych zmian wykonywanych
pozycji ciała) czynności, stosowanie nakolanników
Wysoka temperatura, Stosowanie ochron osobistych podczas obróbki
11. gorące materiały, źró- Odpryski metali, pło- mechanicznej oraz procesów spawania, wykonywa-
dło otwartego ognia mień palnika, rozgrzane Rany oparzeniowe S S S M M M
nie prac w ubraniu kompletnym, czystym i nieusz-
elementy silnika
(oparzenia) kodzonym, zachowanie szczególnej ostrożności
Zachowanie szczególnej uwagi i ostrożności
podczas podnoszenia i opuszczania pojazdu na
Przemieszczające się podnośniku (właściwe posadowienie pojazdu,
maszyny, urządzenia Pojazd lub element tego
12. unikanie przebywania pod pojazdem w czasie jego
i inne obiekty Śmierć, kalectwo D S D S M M
pojazdu przemieszczania), korzystanie z pomocy współ-
(przygniecenie ciała pracowników i urządzeń pomocniczych w trakcie
ciężkim obiektem) przesuwania elementów pojazdu

Nieodpowiednie Osłabienie wzroku, Stosowanie prawidłowo dobranego oświetlenia

oświetlenie
13. (przeciążenie Źle dobrane punkty bóle oczu, łza- S S S miejscowego zgodnego z normami oprócz oświetle- S M M
narzą- świetlne wienie nia ogólnego
du wzroku)
* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

98
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA BLACHARZA-LAKIERNIKA SAMOCHODOWEGO WEDŁUG METODY PHA
Przed Po korek-
Uwagi
Zagrożenie Możliwe źródła Możliwe skut- korektą cie o reali-
Lp. Środki profilaktyczne
(zdarzenie) zagrożenia ki zagrożenia zacji
S* P* R* S* P* R* zadań

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Powierzchnie, na Stosowanie przez pracownika właściwego obuwia,
Potłuczenia,
których jest możliwy Śliskie i nierówne zapewnienie porządku na stanowisku pracy i przej-

3M
powierzchnie w miejscu złamania kończyn,

9S
1. upadek zwichnięcia, urazy 3 3 ściach, usuwanie z podłoża wszelkich plam i zanie- 1 3
(upadek na tym wykonywania prac czyszczeń, omawianie zagadnień bezpieczeństwa
wewnętrzne
samym poziomie) podczas odpraw codziennych
Stosowanie przez pracownika odpowiedniego obu-
Różnica poziomów Wpadnięcie do kanału Potłuczenia, złama- wia i przestrzeganie ogólnych zasad bezpieczeń-

3M
9S
2. (upadek na niższy naprawczego nia kończyn, urazy 3 3 stwa, zapewnienie prawidłowych zejść do kanału 1 3
poziom) wewnętrzne naprawczego oraz odpowiedniego przykrycia tego
kanału, właściwe oświetlenie
Przemieszczające się
urządzenia, maszyny Przemieszczanie się Zachowanie szczególnej ostrożności, maksymal-

2M
8S
3. i inne obiekty pojazdów na terenie Urazy, kalectwo 4 2 ne ograniczenie prędkości przemieszczanych 2 1
(uderzenie przez warsztatu pojazdów
ruchome obiekty)
Używanie sprawnych technicznie narzędzi ręcznych,
dokładne mocowanie obrabianych przedmiotów za-
Przemieszczające się Narzędzia ręczne, równo podczas obróbki ręcznej, jak i mechanicznej,
narzędzia, wyroby, obrabiane przedmioty, Złamania kończyn, stosowanie właściwie dobranych ochron osobistych

12 D

3M
4. materiały i inne demontowane lub potłuczenia, skale- 3 4 (okulary, ochrony twarzy), stosowanie właściwego, 1 3
przedmioty
(uderzenie przedmio- montowane elementy czenia dobrze upiętego ubrania roboczego i nakrycia
samochodu głowy, kontrola sprawności działania zabezpieczeń,
tami) w tym osłon mechanicznych, stosowanie obuwia
chroniącego przed skutkami uderzeń
Posadowienie maszyn i urządzenia zgodnie z do-
Maszyny i urządzenia Choroby narządu kumentacją,

3M
stosowane w zakładzie, słuchu i układu
9S

5. Hałas i wibracje narzędzia ręczne i elek-
tronarzędzia
Przetarte przewody
elektryczne, uszkodzo-
mięśniowo-kost- 3 3 stosowanie tylko w pełni sprawnych technicznie 1 3
maszyn, urządzeń i elektronarzędzi, w razie ko-
nego nieczności używanie ochronników słuchu
Okresowe sprawdzanie skuteczności ochrony prze-
ciwporażeniowej, bieżąca kontrola stanu instalacji
12 D

2M
6. Prąd elektryczny ny osprzęt (gniazdka, elektrycznej, stosowanie zabezpieczeń różnicowo- 2
Śmierć, kalectwo 4 3 1
(porażenie prądem) wtyczki), przebicie -prądowych i ich systematyczny przegląd,
elektryczne do obudowy stosowanie bezpiecznego, przenośnego oświetlenia
urządzeń o napięciu 24 V
Nieostrożne obchodze- Przestrzeganie procedur w czasie transportu
nie się z materiałami i magazynowania substancji łatwo palnych i wybu-
łatwo palnymi i wybu- chowych,
chowymi, gromadzenie na stanowisku tylko niezbędnych
gromadzenie i przecho-
15 D

ilości materiałów (farb, lakierów, rozpuszczalników), 4

4S
7. Pożar i wybuch wywanie na stanowisku Rany oparzeniowe 5 3 wyposażenie wydzielonego stanowiska lakiernicze- 1
większych ilości farb, go w sprawną wentylację oraz odciągi miejscowe,
lakierów i rozpuszczalni- wyposażenie obiektu we właściwy sprzęt ppoż.,
ków niż wynika to z po- znajomość zasad postępowania w czasie zaistnie-
trzeb technologicznych, nia pożaru lub wybuchu
niesprawna wentylacja
Przestrzeganie norm obowiązujących podczas
Wystąpienie
Podnoszenie i prze- transportu indywidualnego, przeprowadzanie
2M
Nadmierny wysiłek przepukliny, uszko-
9S

8. fizyczny noszenie zbyt dużych dzenie układu 3 3 terminowo wymaganych lekarskich badań profilak- 2 1
ciężarów tycznych, stosowanie sprzętu pomocniczego oraz
kostno-stawowego przestrzeganie podstawowych zasad ergonomii
Przechowywanie na stanowisku lakierniczym tylko
niezbędnych ilości materiałów,
Szkodliwe substancje Opary farb i lakierów, Śmiertelne zatru- unikanie załączania silnika w zamkniętym pomiesz-
12 D

2M

9. chemiczne – trujące, spaliny, benzyna, olej

uczulające, draż-
cie, choroby układu 4
oddechowego, 3 czeniu, a w razie konieczności odprowadzanie 2 1
napędowy, smary spalin na zewnątrz, stosowanie środków ochrony in-
niące alergie dywidualnej (półmaski, maski, rękawice ochronne)

Przystosowanie stanowiska do wymogów ergonomii

Obciążenie fizyczne (stosowanie podnośnika, podestów roboczych,
12 D

2M

– statyczne
10. (praca Montaż i demontaż Zwyrodnienia 3 4 urządzeń pomocniczych), stosowanie przerw w pra- 1 2
w wymuszonej elementów pojazdu kostno-stawowe cy i dokonywanie czasowych zmian wykonywanych
pozycji ciała) czynności, stosowanie nakolanników
Wysoka temperatura,
gorące materiały, Odpryski metali, pło- Stosowanie ochron osobistych podczas obróbki
2M

mechanicznej oraz procesów spawania, wykonywa-

9S

11. źródło otwartego mień palnika, rozgrzane Rany oparzeniowe 3 3

nie prac w ubraniu kompletnym, czystym i nieusz- 2 1
ognia elementy silnika
(oparzenia) kodzonym, zachowanie szczególnej ostrożności

Zachowanie szczególnej uwagi i ostrożności

podczas podnoszenia i opuszczania pojazdu na
Przemieszczające się podnośniku (właściwe posadowienie pojazdu,
maszyny, urządzenia Pojazd lub element tego
15 D

3M

12. unikanie przebywania pod pojazdem w czasie jego

i inne obiekty Śmierć, kalectwo 5 3 3 1
pojazdu przemieszczania), korzystanie z pomocy współ-
(przygniecenie ciała pracowników i urządzeń pomocniczych w trakcie
ciężkim obiektem) przesuwania elementów pojazdu

Nieodpowiednie Osłabienie wzroku, Stosowanie prawidłowo dobranego oświetlenia

2M

oświetlenie Źle dobrane punkty

6S

13. (przeciążenie narzą- świetlne bóle oczu, łza- 2 3 miejscowego zgodnego z normami oprócz oświetle- 1 2
wienie nia ogólnego
du wzroku)
* S – skutki, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

99
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA PRZEDSTAWICIELA HANDLOWEGO WEDŁUG PN-N 18002:2000
Przed Uwagi
Po redukcji
Możliwe źródła Możliwe skutki redukcją o reali-
Lp. Zagrożenie zagrożenia Środki profilaktyczne
zagrożeń zacji
C* P* R* C* P* R* zadań

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Śliskie lub nierówne Potłuczenia,
Powierzchnie, na podłogi wewnątrz bu- złamania Utrzymywanie porządku w pomieszczeniu
których jest możli- dynku lub powierzch- kończyn, urazy i na drogach komunikacji wewnętrznej, sto- S
1. wy upadek S S S sowanie M M
nie na zewnątrz wewnętrzne, odpowiedniego obuwia, zachowanie
(upadek na tym i w miejscu dojścia wstrząśnienie szczególnej ostrożności
samym poziomie) do klienta mózgu
Złamania koń- Stosowanie przez pracownika odpowied-
Różnica poziomów czyn, niego obuwia, zachowanie ostrożności
Przemieszczanie się
2. (upadek na niższy uszkodzenia S S S przy wchodzeniu i schodzeniu ze schodów, S M M
po schodach
poziom) kręgosłupa, po- stosowanie zabezpieczeń antypoślizgowych
tłuczenia, urazy na schodach zewnętrznych
Ograniczone prze- Zatarasowane przej- Dbanie o porządek, właściwa organizacja
strzenie (uderze- ścia, źle ustawione
3. Potłuczenia
M D S poszczególnych stanowisk w pomieszczeniu, M S M
nie się o nierucho- stoły i sprzęt itp. we- zachowanie ostrożności
me przedmioty) wnątrz pomieszczeń
Obciążenie fizycz-
ne – statyczne Długotrwała praca Bóle mięśniowe, Stosowanie przerw w pracy, okresowa zmia-
(przeciążenie przy komputerze, zwyrodnienia na rodzaju zajęć, ergonomiczne stanowisko
4. S D D pracy S S S
narządu ruchu długotrwałe prowa- kręgosłupa biurowej zgodne z przepisami, ergono-
wskutek wymuszo- dzenie pojazdu i stawów micznie urządzone wnętrze samochodu
nej pozycji ciała)
Zbyt intensywna pra- Przestrzeganie instrukcji stanowiskowej
Nieodpowiednie ca przy komputerze, Osłabienie wzro- dotyczącej m.in. ustawienia monitora, wła-
oświetlenie złe oświetlenie, ściwego oświetlenia itd., stosowanie przerw
5. ku, bóle oczu, S D D S S S
(przeciążenie wielogodzinne w pracy, czasowa zmiana rodzaju zajęć,
łzawienie
narządu wzroku) prowadzenie samo- stosowanie odpowiednich przerw w trakcie
chodu długotrwałego prowadzenia pojazdu
Bieżąca kontrola stanu izolacji przewodów,
Przetarte przewody stosowanie właściwej ochrony przeciwpo-
Prąd elektryczny zasilające urządze- rażeniowej w zakładzie (m.in. wyłączników
6. (porażenie prą- nia elektryczne, prze- Śmierć D S D różnicowo-prądowych), okresowa kontrola S M M
dem elektrycznym) bicie elektryczne do instalacji elektrycznej, przestrzeganie
obudowy urządzenia przepisów dotyczących obsługi urządzeń
elektrycznych
Duże ilości doku-
mentów, zwarcie Przestrzeganie instrukcji ppoż., właściwe
instalacji elektrycz- zabezpieczenie w sprzęt przeciwpożarowy
nej, nieostrożne Śmierć, popa- D
7. Pożar S D – zgodnie z przepisami, dbanie o systema- S M M
obchodzenie się rzenia tyczne przeglądy samochodu i sprawność
z otwartym ogniem, instalacji elektrycznej
niesprawna instala-
cja w samochodzie
Urządzenia zainsta-
lowane w biurze, Dążenie, by nie kumulowała się praca
odgłosy dochodzące Napięcie nerwo- wszystkich „głośnych” urządzeń,
z zewnątrz, hałas ograniczenie hałasu – gdy to konieczne – do-
spowodowany przez we, zmęczenie S
8. Hałas S S chodzącego z ulicy, dbanie o to, by natężenie M M M
psychiczne
silnik własnego hałasu w środowisku pracy biurowej było
samochodu i inne zgodne z normami, dbanie o to, by używany
pojazdy w trakcie samochód był sprawny technicznie
podróży służbowej
Zapewnienie przez kierownictwo właściwej
Obawa przed nie- Nerwice, bezsen-
Obciążenie emo- zadowoleniem atmosfery w pracy, częste życzliwe rozmowy
kie-
cjonalne ność, choroby S pomiędzy przełożonymi i podwładnymi,
9. rownictwa zakładu, serca S S S M M
(stres) i układu zapewnienie przerw w pracy i właściwego
negocjacje i utarczki pokarmowego wypoczynku, zgodnie z K.p.,
z klientami spotkania integracyjne
Przestrzeganie przepisów o ruchu drogowym,
Ruchome i stałe Podróż służbowa sa- zachowanie szczególnej ostrożności, zacho-
obiekty mochodem, podróż Śmierć, wanie ograniczonego zaufania do innych
10. (wypadek komuni- środkami komunika- kalectwo, D S D D M S
użytkowników drogi,
kacyjny) cji miejskiej, przecho- urazy dbanie o właściwy stan techniczny używane-
dzenie przez jezdnię go samochodu
Kontakty służbowe Poddawanie się szczepieniom ochronnym,
Czynniki biolo- z wieloma osoba- Choroby układu przestrzeganie badań profilaktycznych, sto- S
11. giczne – wirusy mi, narażenie na oddechowego, S S S sowanie M M
ubioru odpowiedniego do warunków
chorobowe zmienne warunki przeziębienia pogodowych
atmosferyczne
Temperatura Dostosowanie mikroklimatu do subiektywne-
Niewłaściwe przekraczająca go odczucia komfortu cieplnego, zależnego
warunki mikro- Przeziębienia
zakres ustalony dla lub nie tylko od temperatury i wilgotności, ale
klimatyczne przegrzania,
12. komfortu cieplnego, S S S i od sposobu ubierania się i cech osobowych S M M
w pomieszczeniu choroby układu
nieodpowiednia pracowników, zapewnienie właściwej tempe-
pracy biurowej lub wilgotność, zła wen- oddechowego ratury i wentylacji w samochodzie w czasie
w samochodzie tylacja podróży
* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

100
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA PRZEDSTAWICIELA HANDLOWEGO WEDŁUG METODY RISK SCORE
Przed korektą Po korekcieUwagi
Możliwe źródła za- Możliwe skutki o reali-
Lp. Zagrożenie zagrożenia Środki profilaktyczne
grożeń zacji
S* E* P* R* S* E* P* R* zadań

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Potłuczenia,

108 średnie
Powierzchnie, Śliskie lub nierówne
złamania Utrzymywanie porządku w pomieszczeniu i na

54 małe
na których jest podłogi wewnątrz bu-
kończyn, urazy drogach komunikacji wewnętrznej, stosowanie
1. możliwy upadek dynku lub powierzchnie 3 6 6 3 6 3
wewnętrzne, odpowiedniego obuwia, zachowanie szczegól-
(upadek na tym na zewnątrz i w miejscu
wstrząśnienie nej ostrożności
samym poziomie) dojścia do klienta
mózgu
Złamania

108 średnie
Stosowanie przez pracownika odpowiedniego
Różnica pozio- kończyn,

54 małe
obuwia, zachowanie ostrożności przy wcho-
mów Przemieszczanie się po uszkodzenia
2. 3 6 6 dzeniu i schodzeniu ze schodów, stosowanie 3 6 3
(upadek na niższy schodach kręgosłupa,
zabezpieczeń antypoślizgowych na schodach
poziom) potłuczenia,
zewnętrznych
urazy
Ograniczone

18 b. małe
Zatarasowane przejścia,

36 małe
przestrzenie Dbanie o porządek, właściwa organizacja
źle ustawione stoły
3. (uderzenie się Potłuczenia 1 6 6 poszczególnych stanowisk w pomieszczeniu, 1 6 3
i sprzęt itp. wewnątrz
o nieruchome zachowanie ostrożności
pomieszczeń
przedmioty)
Obciążenie fizycz-
ne – statyczne

252 duże
Bóle mięśniowe, Stosowanie przerw w pracy, okresowa zmiana

54 małe
(przeciążenie Długotrwała praca przy
zwyrodnienia rodzaju zajęć, ergonomiczne stanowisko pracy
4. narządu ruchu komputerze, długotrwa- 7 6 6 3 6 3
kręgosłupa biurowej, zgodne z przepisami, ergonomicznie
wskutek wymu- łe prowadzenie pojazdu
i stawów urządzone wnętrze samochodu
szonej pozycji
ciała)
Przestrzeganie instrukcji stanowiskowej doty-
Zbyt intensywna praca
252 duże

Nieodpowiednie czącej m.in. ustawienia monitora, właściwego

54 małe
przy komputerze, złe Osłabienie wzro-
oświetlenie oświetlenia itd., stosowanie przerw w pracy,
5. oświetlenie, ku, bóle oczu, 7 6 6 3 6 3
(przeciążenie czasowa zmiana rodzaju zajęć, stosowanie
wielogodzinne prowa- łzawienie
narządu wzroku) odpowiednich przerw w trakcie długotrwałego
dzenie samochodu
prowadzenia pojazdu
Bieżąca kontrola stanu izolacji przewodów,
Przetarte przewody

18 b. małe
270 duże

Prąd elektryczny stosowanie właściwej ochrony przeciwpo-

zasilające urządzenia
(porażenie prą-
6. elektryczne, przebicie
dem elektrycz-
elektryczne do obudowy
nym)
urządzenia
Duże ilości dokumen-
tów, zwarcie instalacji
rażeniowej w zakładzie (m.in. wyłączników
Śmierć 15 6 3 3 6 1
różnicowo-prądowych), okresowa kontrola in-
stalacji elektrycznej, przestrzeganie przepisów
dotyczących obsługi urządzeń elektrycznych
Przestrzeganie instrukcji ppoż., właściwe

18 b. małe
270 duże

elektrycznej, nieostroż- zabezpieczenie w sprzęt przeciwpożarowy

Śmierć, popa-
7. Pożar ne obchodzenie się 15 6 3 – zgodnie z przepisami, dbanie o systematycz- 3 6 1
rzenia
z otwartym ogniem, ne przeglądy samochodu i sprawność instalacji
niesprawna instalacja elektrycznej
w samochodzie
Urządzenia zainstalo-
Dążenie, by nie kumulowała się praca wszyst-
wane w biurze, odgłosy
108 średnie

kich „głośnych” urządzeń,

dochodzące z zewnątrz, Napięcie nerwo-
54 małe

ograniczenie hałasu – gdy to konieczne – do-

hałas spowodowany we, zmęczenie
8. Hałas 3 6 6 chodzącego z ulicy, dbanie o to, by natężenie 3 6 3
przez silnik własnego psychiczne
hałasu w środowisku pracy biurowej było
samochodu i inne po-
zgodne z normami, dbanie o to, by używany
jazdy w trakcie podróży
samochód był sprawny technicznie
służbowej
Zapewnienie przez kierownictwo właściwej
108 średnie

Nerwice,
Obawa przed niezado- atmosfery w pracy, częste życzliwe rozmowy
54 małe

Obciążenie emo- bezsenność,

woleniem kierownictwa pomiędzy przełożonymi i podwładnymi, zapew-
9. cjonalne choroby serca 3 6 6 3 6 3
zakładu, negocjacje nienie przerw w pracy i właściwego wypoczyn-
(stres) i układu pokar-
i utarczki z klientami ku, zgodnie z K.p.,
mowego
spotkania integracyjne
Przestrzeganie przepisów o ruchu drogo-
126 średnie
540 b. duże

Podróż służbowa
Ruchome i stałe wym, zachowanie szczególnej ostrożności,
samochodem, podróż Śmierć, kalec-
obiekty zachowanie ograniczonego zaufania do innych
środkami komunikacji two, 15 6 6 7 6 3
10. (wypadek komuni- użytkowników drogi,
miejskiej, przechodzenie urazy
kacyjny) dbanie o właściwy stan techniczny używanego
przez jezdnię
samochodu
108 średnie

Kontakty służbowe Poddawanie się szczepieniom ochronnym,

54 małe

Czynniki biolo- Choroby układu

z wieloma osobami, Przestrzeganie badań profilaktycznych, sto-
11. giczne – wirusy oddechowego, 3 6 6 3 6 3
narażenie na zmienne sowanie ubioru odpowiedniego do warunków
chorobowe przeziębienia
warunki atmosferyczne pogodowych
Niewłaściwe Dostosowanie mikroklimatu do subiektywnego
108 średnie

Temperatura przekra-
warunki mikro- Przeziębienia odczucia komfortu cieplnego, zależnego nie
54 małe

czająca zakres ustalony

klimatyczne lub przegrzania, tylko od temperatury i wilgotności, ale i od
12. dla komfortu cieplnego, 3 6 6 3 6 3
w pomieszczeniu choroby układu sposobu ubierania się i cech osobowych pra-
nieodpowiednia wilgot-
pracy biurowej lub oddechowego cowników, zapewnienie właściwej temperatury
ność, zła wentylacja
w samochodzie i wentylacji w samochodzie w czasie podróży
* S – skutki, E – ekspozycja P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

101
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA NAUCZYCIELA CHEMII WEDŁUG PN-N 18002:2000
Przed Uwagi
Po korekcie
Możliwe skutki korektą o reali-
Lp. Zagrożenie Źródło zagrożenia zagrożenia Środki profilaktyczne
zacji
C* P* R* C* P* R* zadań

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Śliskie lub nierówne Potłuczenia,
Powierzchnie, na podłogi wewnątrz złamania Utrzymywanie porządku, natychmiastowe
których jest możli-
1. laboratorium i w sali kończyn, urazy usuwanie rozlanych cieczy z podłogi, stoso-
wy upadek S S S S M M
lekcyjnej oraz w są- wewnętrzne, wanie odpowiedniego obuwia, zapewnienie
(upadek na tym siednich pomieszcze- wstrząśnienie właściwego oświetlenia
samym poziomie) niach i na korytarzach mózgu
Ograniczone prze- Zatarasowane przej-
strzenie ścia, źle ustawione
S Zapewnienie
2. prawidłowej, niekolizyjnej orga-
(uderzenie się stoły i sprzęt w klasie Potłuczenia S S nizacji stanowisk pracy, dbałość o porządek S M M
o nieruchome i w laboratorium
przedmioty)
Potłuczenia,
Różnica poziomów Przemieszczanie się Zachowanie szczególnej ostrożności, stoso-
3. złamania
(upadek na niższy S S S wanie odpowiedniego obuwia o podeszwie S M M
po schodach kończyn, urazy
poziom) antypoślizgowej
wewnętrzne
Stosowanie się do zaleceń instrukcji
stanowiskowej, zachowanie szczególnej
ostrożności podczas prac laboratoryjnych,
Wysoka tempe- w razie oparzenia termicznego stosowanie
ratura, gorące Urządzenia stosowa- się do zalecanych procedur, stosowanie
4. powierzchnie ne do wyjaławiania: Rany oparze- się do zaleceń instrukcji stanowiskowej,
D S D zachowanie szczególnej ostrożności, w razie S S S
(oparzenia ter- autoklawy, aparaty niowe
miczne i chemicz- Kocha oparzenia chemicznego stosowanie się do
ne) zalecanych procedur, stosowanie środ-
ków ochrony indywidualnej, m.in. rękawic
i okularów ochronnych, kontrolowanie stanu
sprzętu – szczególnie szklanego
Kontrolowanie stanu izolacji przewodów,
stosowanie właściwych ochron przeciwpo-
Zły stan przewodów
Prąd elektryczny elektrycznych, rażeniowych w zakładzie (m.in. wyłączników
5. prze-
(porażenie prą- Śmierć D S D różnicowo-prądowych), okresowe kontrolo- D M S
bicie elektryczne do
dem elektrycznym) obudowy wanie instalacji elektrycznej, przestrzeganie
urządzenia przepisów dotyczących obsługi urządzeń
elektrycznych
Zachowanie szczególnej ostrożności
podczas pracy, a także podczas uprzątania
6. Stłuczony sprzęt
Ostre przedmioty Rany cięte S S S stłuczonego szkła laboratoryjnego, w razie S M M
laboratoryjny skaleczenia zdezynfekowanie rany i założe-
nie jałowego opatrunku
Noszenie maski z pochłaniaczem podczas
Spożycie szkodliwych Choroby układu prac ze szkodliwymi gazami i parami,
7. Czynniki chemicz- substancji, wdycha- D wykonywanie pracy z rozpuszczalnikami pod
ne – trujące, żrące nie szkodliwych par ipokarmowego D S wyciągiem, zakładanie rękawic ochronnych S S S
oddechowego
i gazów podczas prac z substancjami niebezpieczny-
mi, niespożywanie posiłków w laboratorium
Ścisłe stosowanie się do zaleceń instruk-
cji stanowiskowej, przeprowadzanie pod
wyciągiem pracy z substancjami łatwo
Praca z substancjami palnymi, dokonywanie ogrzewania cieczy
łatwo palnymi i wybu- łatwo palnych tylko za pośrednictwem łaźni,
8. chowymi, gromadze- Śmierć, kalec-
Pożar, wybuch D D D utrzymywanie palników w czystości i porząd- S S S
nie się w pomieszcze- two, poparzenia ku, stosowanie środków ochrony indywidu-
niu gazów oraz par alnej, umieszczenie butli z gazami z dala
łatwo palnych od źródeł ciepła, na miejscu umieszczenie
sprzętu gaśniczego i właściwie wyposażonej
apteczki pierwszej pomocy
Nadmierny wysiłek
głosowy Choroby narządu D D Stosowanie
9. metod aktywizujących młodzież S
Prowadzenie lekcji D M M
(przeciążenie głosu kosztem metod podających
strun głosowych)
10. Pobudzeni nerwowo Szkolenia z zakresu psychologii zachowań
Agresja osób Urazy ciała S S S S M M
rodzice lub młodzież i samokształcenie w tym zakresie
Ciągła koncentracja
uwagi, uspokajanie
młodzieży nadpobu-
dliwej, przeszkadza- Nerwice, choro-
Obciążenie emo- jącej na lekcjach, Szkolenia i samokształcenie pedagogiczne,
11. by ogólnoustro-
cjonalne konflikty między- D D D umiejętne rozplanowanie zajęć dodatko- S S S
jowe
(stres) ludzkie, nadmiar wych, asertywność
obowiązków, m.in.
dotyczących uzupeł-
nienia dokumentacji
pedagogicznej
* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

102
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA NAUCZYCIELA CHEMII WEDŁUG METODY RISK SCORE

Przed korektą Po korekcieUwagi

Możliwe skut- o reali-
Lp. Zagrożenie Źródło zagrożenia ki zagrożenia Środki profilaktyczne
zacji
S* E* P* R* S* E* P* R* zadań

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Śliskie lub nierówne Potłuczenia,

252 duże 108 średnie 108 średnie

Powierzchnie, podłogi wewnątrz złamania koń- Utrzymywanie porządku, natychmiastowe

54 małe
na których jest
1. możliwy upadek
laboratorium i w sali czyn, urazy usuwanie rozlanych cieczy z podłogi, stoso- 3
wewnętrzne, 3 6 6 6 3
lekcyjnej oraz w sąsied- wanie odpowiedniego obuwia, zapewnienie
(upadek na tym nich pomieszczeniach wstrząśnienie właściwego oświetlenia
samym poziomie) i na korytarzach mózgu
Ograniczone Zatarasowane przej-

54 małe
przestreznie ścia, źle ustawione Zapewnienie prawidłowej, niekolizyjnej orga- 3
(uderzenie się stoły i sprzęt w klasie Potłuczenia 3
2. 6 3 6 3
o nieruchome nizacj stanowisk pracy, dbałość o porządek
i w laboratorium
przedmioty)
Różnica pozio- Potłuczenia,

42 małe
Zachowanie szczególnej ostrożności, stoso-
mów Przemieszczanie się po złamania koń- 7
3. 6 6 wanie odpowiedniego obuwia o podeszwie 7 6 1
(upadek na schodach czyn, urazy antypoślizgowej
niższy poziom) wewnętrzne
Stosowanie się do zaleceń instrukcji
stanowiskowej, zachowanie szczególnej
ostrożności podczas prac laboratoryjnych,
Wysoka tempe- w razie oparzenia termicznego stosowanie
252 duże
ratura, gorące Urządzenia stosowane się do zalecanych procedur, stosowanie

54 małe
powierzchnie do wyjaławiania: auto- Rany oparze- 7 się do zaleceń instrukcji stanowiskowej,
4. 6 6 3 6 3
(oparzenia niowe zachowanie szczególnej ostrożności, w razie
termiczne i che- klawy, aparaty Kocha oparzenia chemicznego stosowanie się do
miczne) zalecanych procedur, stosowanie środ-
ków ochrony indywidualnej, m.in. rękawic
i okularów ochronnych, kontrolowanie stanu
sprzętu – szczególnie szklanego
Kontrolowanie stanu izolacji przewodów,
stosowanie właściwych ochron przeciwpo-
270 duże

Prąd elektryczny Zły stan przewodów

42 małe
rażeniowych w zakładzie (m.in. wyłączników
(porażenie prą- elektrycznych, przebicie
5. Śmierć 15 6 3 różnicowo-prądowych), okresowe kontrolo- 7 6 1
dem elektrycz- elektryczne do obudo- wanie instalacji elektrycznej, przestrzeganie
nym) wy urządzenia przepisów dotyczących obsługi urządzeń
elektrycznych
108 średnie

Zachowanie szczególnej ostrożności

54 małe
podczas pracy, a także podczas uprzątania
6. Ostre przedmioty
Stłuczony sprzęt labo- Rany cięte 3 6 6 stłuczonego szkła laboratoryjnego, w razie 3 6 3
ratoryjny skaleczenia zdezynfekowanie rany i założe-
nie jałowego opatrunku
Przy pracach ze szkodliwymi gazami
Choroby
252 duże

i parami noszenie maski z pochłaniaczem,

54 małe
Czynniki che- Spożycie szkodliwych układu
7. miczne – trują- substancji, wdychanie pokarmowego 7
wykonywanie pracy z rozpuszczalnikami pod
6 6 3 6 3
wyciągiem, zakładanie rękawic ochronnych
ce, żrące szkodliwych par i gazów i oddecho- podczas prac z substancjami niebezpieczny-
wego mi, niespożywanie posiłków w laboratorium
Ścisłe stosowanie się do zaleceń instrukcji sta-
nowiskowej, wykonywanie pracy z substancja-
Praca z substancjami mi łatwo palnymi pod wyciągiem, ogrzewanie
270 duże

łatwo palnymi i wybu- cieczy łatwo palnych tylko za pośrednictwem

42 małe

Śmierć,
chowymi, gromadzenie łaźni, utrzymywanie w czystości i porządku
8. Pożar, wybuch kalectwo, 15 6 3 7 6 1
się w pomieszczeniu palników, stosowanie środków ochrony indy-
poparzenia
gazów oraz par łatwo widualnej, umieszczenie butli z gazami z dala
palnych od źródeł ciepła, na miejscu umieszczenie
sprzętu gaśniczego i właściwie wyposażonej
apteczki pierwszej pomocy
108 średnie 252 duże

Nadmierny wysi-
54 małe

łek głosowy Choroby na- Stosowanie metod aktywizujących młodzież 3

9. Prowadzenie lekcji 7 6 6 6 3
(przeciążenie rządu głosu kosztem metod podających
strun głosowych)
18 b. małe

Pobudzeni nerwowo Szkolenia z zakresu psychologii zachowań

10. Agresja osób Urazy ciała 3 6 6 3 6 1
rodzice lub młodzież i samokształcenie w tym zakresie

Ciągła koncentracja uwa-

gi, uspokajanie młodzieży
126 średnie

nadpobudliwej, przeszka-
252 duże

Obciążenie dzającej na lekcjach, Nerwice, Szkolenia i samokształcenie pedagogiczne,

11 emocjonalne konflikty międzyludzkie, choroby ogól- 7 6 6 umiejętne rozplanowania zajęć dodatko- 7 6 3
(stres) nadmiar obowiązków, noustrojowe wych, asertywność
m.in. dotyczących uzu-
pełnienia dokumentacji
pedagogicznej
* S – skutki, E – ekspozycja P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

103
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA ŻOŁNIERZA ZASADNICZEJ SŁUŻBY ZAWODOWEJ WEDŁUG PN-N 18002:2000
Przed Uwagi
Po korekcie
Możliwe skutki korektą o reali-
Lp. Zagrożenie Źródło zagrożenia zagrożenia Środki profilaktyczne
zacji
C* P* R* C* P* R* zadań

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Powierzchnie, na
których jest możli- Śliskie lub nierówne Potłuczenia,
1. powierzchnie w po- złamania D D D Stosowanie prawidłowo dobranego obuwia,
wy upadek D M S
(upadek na tym mieszczeniach i na kończyn, urazy zachowanie szczególnej ostrożności
placach ćwiczeń wewnętrzne
samym poziomie)

Poruszające się Jazda w transporte-

mechanizmy i inne rze opancerzonym, Zachowanie szczególnej uwagi, właściwe
2. Śmierć, urazy
obiekty przemieszczające D S D szkolenie, bezwzględne używanie hełmu D M S
ciała
(uderzenie, potrą- się pojazdy w trakcie w trakcie ćwiczeń
cenie) ćwiczeń

Przemieszczanie się
po schodach, Potłuczenia, Zachowanie szczególnej ostrożności, stoso-
Różnica poziomów ćwiczenia sprawno-
3. (upadek na niższy ściowe na wysokości, złamania wanie odpowiedniego obuwia,
D D D D M S
pokonywanie prze- kończyn, urazy przestrzeganie instrukcji oraz odpowiednich
poziom) wewnętrzne procedur
szkód terenowych

Konserwacja broni,
4. Broń ćwiczenia na strzel- Śmierć D S D Właściwe szkolenie, przestrzeganie procedur D M S
(postrzelenie) nicy

Zły stan przewodów

elektrycznych, prze-
Prąd elektryczny
5. bicie elektryczne do
(porażenie prą-
obudowy urządzenia,
dem elektrycznym) uszkodzony osprzęt
elektryczny
Kontrolowanie stanu izolacji przewodów,
stosowanie właściwych ochron przeciw-
Śmierć D M S M M M
porażeniowych, przestrzeganie przepisów
dotyczących obsługi urządzeń elektrycznych

Ćwiczenia na Ubytek słuchu, S Przestrzeganie

6. procedur, stosowanie, w razie M
Hałas strzelnicy, pojazdy S S M M
nerwice konieczności, ochronników słuchu
mechaniczne

Przestrzeganie procedur, stosowanie

Elementy Rany cięte wymaganego wyposażenia, w tym rękawic,
7. ostre i chropowa- Ćwiczenia polowe i kłute, otarcie D D D zapewnienie skutecznej pomocy medycznej S S S
te, ziemia naskórka, tężec w razie zakażenia spowodowanego zanie-
czyszczeniem rany

Obciążenie fizycz- Przenoszenie zbyt

ne – kinetyczne
8. dużych ładunków, Urazy stawów Przestrzeganie norm transportu indywidual-
(przeciążenie D S D M M M
układu kostno-sta- ćwiczenia sprawno- i kręgosłupa nego, właściwie prowadzone szkolenie
ściowe
wowego)

Zaprószenie ognia, Śmier, popa- D Przestrzeganie

9. procedur, palenie papierosów M
Pożar np. przez niedopałek D S M M
rzenia w miejscach wydzielonych
papierosa

10. Przestrzeganie procedur, zachowanie szcze- M

Wybuch Ćwiczenia polowe Śmierć D S D M M
gólnej ostrożności

Ruchome i stałe Przestrzeganie przez kierowcę przepisów

Jazda w samocho-
11. obiekty ruchu drogowego, w tym zasad ograniczo-
dach i transporte- Urazy ciała D S D D M S
(wypadek komuni- nego zaufania i zachowania szczególnej
rach
kacyjny) ostrożności

* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

104
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO DLA ŻOŁNIERZA ZASADNICZEJ SŁUŻBY ZAWODOWEJ
WEDŁUG METODY MIL STD 82 – „VADEMECUM BEZPIECZEŃSTWA”
Przed Uwagi
Po korekcie
Możliwe skutki korektą o reali-
Lp. Zagrożenie Źródło zagrożenia zagrożenia Środki profilaktyczne
zacji
C* P* R* C* P* R* zadań

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Powierzchnie, na
których jest możli- Śliskie lub nierówne Potłuczenia,

D 1B

S 1D
1. powierzchnie w po- złamania D D Stosowanie prawidłowo dobranego obuwia,
wy upadek D M
(upadek na tym mieszczeniach i na kończyn, urazy zachowanie szczególnej ostrożności
placach ćwiczeń wewnętrzne
samym poziomie)

Poruszające się Jazda w transporte-

mechanizmy i inne rze opancerzonym, Zachowanie szczególnej uwagi, właściwe

D 1B

S 1D
2. Śmierć, urazy
obiekty przemieszczające D D szkolenie, bezwzględne używanie hełmu D M
ciała
(uderzenie, potrą- się pojazdy w trakcie w trakcie ćwiczeń
cenie) ćwiczeń

Przemieszczanie się
po schodach, Potłuczenia, Zachowanie szczególnej ostrożności, stoso-
Różnica poziomów ćwiczenia

D 1B

S 1D
3. (upadek na niższy sprawno- złamania wanie odpowiedniego obuwia,
D D D M
ściowe na wysokości, kończyn, urazy przestrzeganie instrukcji oraz odpowiednich
poziom) pokonywanie prze- wewnętrzne procedur
szkód terenowych

Konserwacja broni,
D 1C

S 1D
4. Broń ćwiczenia na strzel- Śmierć D S Właściwe szkolenie, przestrzeganie procedur D M
(postrzelenie) nicy

Zły stan przewodów

elektrycznych, prze- Kontrolowanie stanu izolacji przewodów,
Prąd elektryczny

M 3D
S 1D

5. bicie elektryczne do stosowanie właściwych ochron przeciw-

(porażenie prą- Śmierć D M M BM
obudowy urządzenia, porażeniowych, przestrzeganie przepisów
dem elektrycznym) uszkodzony osprzęt dotyczących obsługi urządzeń elektrycznych
elektryczny

Ćwiczenia na

M 3D
S 2C

6. Ubytek słuchu, Przestrzeganie procedur, stosowanie – w ra- M

Hałas strzelnic, pojazdy S S M
nerwice zie konieczności – ochronników słuchu
mechaniczne

Przestrzeganie procedur, stosowanie

Elementy Rany cięte wymaganego wyposażenia, w tym rękawic,
D 1B

S 2C
7. ostre i chropowa- Ćwiczenia polowe i kłute, otarcie D D zapewnienie skutecznej pomocy medycznej S S
te, ziemia naskórka, tężec w razie zakażenia spowodowanego zanie-
czyszczeniem rany

Obciążenie fizycz- Przenoszenie zbyt

ne – kinetyczne
D 1B

S 2C

8. dużych ładunków, Urazy stawów Przestrzeganie norm transportu indywidual-

(przeciążenie D D S S
układu kostno-sta- ćwiczenia sprawno- i kręgosłupa nego, właściwie prowadzone szkolenie
ściowe
wowego)

Zaprószenie ognia,
M 3D
D 1B

9. Śmierć, popa- Przestrzeganie procedur, palenie papierosów M

Pożar np. przez niedopałek D D M
rzenia w miejscach wydzielonych
papierosa
M 3D
D 1C

10. Przestrzeganie procedur, zachowanie szcze- M

Wybuch Ćwiczenia polowe Śmierć D S gólnej ostrożności M

Ruchome i stałe Przestrzeganie przez kierowcę przepisów

Jazda w samocho-
D 1C

S 1D

11. obiekty ruchu drogowego, w tym zasad ograniczo-

dach i transporte- Urazy ciała D S D M
(wypadek komuni- nego zaufania i zachowania szczególnej
rach
kacyjny) ostrożności

* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

105
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA MALARZA BUDOWLANEGO WEDŁUG PN-N 18002:2000
Przed Uwagi
Po korekcie
Zagrożenie Możliwe źródła Możliwe skutki korektą o reali-
Lp. zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) zagrożeń zacji
C* P* R* C* P* R* zadań

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Powierzchnie, na Stosowanie przez pracownika obuwia

których jest możli- Śliskie, mokre i nie- Potłuczenia, zła- z antypoślizgową podeszwą, utrzymywanie
1. mania kończyn, S
wy upadek S S porządku na stanowisku pracy i w jego oto- S M M
(upadek na tym równe powierzchnie zwichnięcia, ura- czeniu, zachowanie szczególnej ostrożności
zy wewnętrzne
samym poziomie) w trakcie wykonywania prac

Używanie sprawnych technicznie drabin

Różnica poziomów Praca na drabinach i zwyżek, w razie potrzeby stosowanie sprzę-
i zwyżkach, nieza-
2. (upadek na niższy tu przewidzianego do prac na wysokości,
bezpieczone otwory Śmierć, kalectwo D S D S M M
poziom) zabezpieczenie otworów konstrukcyjnych
konstrukcyjne w bu- budynku w trakcie wykonywania prac
dowanym obiekcie

Choroby narządu Stosowanie okularów ochronnych i środków

3. Pyły, odpryski Szlifowanie ścian wzroku, choroby
układu oddecho- D D D ochrony układu oddechowego (półmasek), M S M
materiału i sufitów dbanie o dobrą wentylację w miejscu pracy
wego

Obciążenie Uszkodzenia
fizyczne pracą Przenoszenie zbyt stawów lub Przestrzeganie norm podnoszenia i prze-
– dynamiczne
4. dużych ciężarów, kręgosłupa, noszenia ładunków, stosowanie sprzętu
i statyczne D D D M S M
praca w wymuszonej przepuklina, pomocniczego, stosowanie odpowiednich
(przeciążenie pozycji ciała dolegliwości drabin i zwyżek
układu kostno-sta- bólowe
wowego)

Uszkodzone gniazda Bieżąca kontrola stanu izolacji przewodów

Prąd elektryczny wtykowe, uszkodzo- doprowadzających prąd oraz sprawdzanie
5. (porażenie prą- ne przewody, prze- Śmierć D S D stanu osprzętu elektrycznego, systematycz- M M M
dem) bicie elektryczne do na kontrola zabezpieczeń antyporażenio-
obudowy urządzeń wych

Urazy ciała
w trakcie wyko-
Źle dobrane punkty nywania pracy Dostosowanie poziomu natężenia oświetle-
6. Nieodpowiednie świetlne w miejscu przy słabym S S S nia do rodzaju wykonywanej pracy – dotyczy S M M
oświetlenie wykonywania prac oświetleniu, to szczególnie oświetlenia miejscowego
osłabienie
wzroku

Przestrzeganie przyjętych procedur i zasad

Czynniki chemicz- Zatrucia, rany
Kleje, cement, bezpieczeństwa, stosowanie właściwie
7. ne – oparzenio- wapno, oparzeniowe
farby, lakiery, D S D dobranych środków ochrony indywidualnej, M M M
we, uczulające, oraz uczule-
rozpuszczalniki w tym: obuwia, rękawic, okularów ochron-
drażniące niowe nych

Przestrzeganie przyjętych procedur, w szcze-

8. Farby, lakiery, roz-
Pożar Oparzenia D M S gólności zakazu używania otwartego ognia M M M
puszczalniki w trakcie prac zagrożonych pożarem

Praca w różnych
Zmienne warunki Stosowanie przez pracowników prawidło-
porach roku, we-
atmosferyczne wnątrz wo dobranego do warunków otoczenia
9. i mikroklimatycz- i na zewnątrz Przeziębienia S S S ubrania roboczego, dążenie do zapewnienia S M M
obiektów, zmiany
ne w środowisku temperatury, – w miarę możliwości – komfortu cieplnego
wilgot-
pracy w miejscu pracy
ności i przeciągi

* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

106
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO DLA STANOWISKA MALARZA BUDOWLANEGO
WEDŁUG METODY MIL STD 82 – „VADEMECUM BEZPIECZEŃSTWA”
Przed Uwagi
Po korekcie
Możliwe skutki korektą o reali-
Lp. Zagrożenie Źródło zagrożenia zagrożenia Środki profilaktyczne
zacji
C* P* R* C* P* R* zadań

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Powierzchnie, na Stosowanie przez pracownika obuwia

których jest możli- Potłuczenia, zła- z antypoślizgową podeszwą, utrzymywanie

S 2D
S 2C
1. wy upadek Śliskie, mokre i nie- mania kończyn, S S porządku na stanowisku pracy i w jego oto- S M
(upadek na tym równe powierzchnie zwichnięcia, ura- czeniu, zachowanie szczególnej ostrożności
samym poziomie) zy wewnętrzne w trakcie wykonywania prac

Używanie sprawnych technicznie drabin

Różnica poziomów Praca na drabinach i zwyżek, w razie potrzeby stosowanie sprzę-
i zwyżkach, nieza-

D 1C

S 2D
2. (upadek na niższy tu przewidzianego do prac na wysokości,
bezpieczone otwory Śmierć, kalectwo D S S M
poziom) zabezpieczenie otworów konstrukcyjnych
konstrukcyjne w bu- budynku w trakcie wykonywania prac
dowanym obiekcie

Choroby narządu Stosowanie okularów ochronnych i środków

D 1B

S 3C
3. Pyły, odpryski Szlifowanie ścian wzroku, choroby
układu oddecho- D D ochrony układu oddechowego (półmasek), M S
materiału i sufitów dbanie o dobrą wentylację w miejscu pracy
wego

Obciążenie Uszkodzenia
fizyczne pracą Przenoszenie zbyt stawów lub Przestrzeganie norm podnoszenia i prze-
– dynamiczne
D 1B

S 3C
4. dużych ciężarów, kręgosłupa, noszenia ładunków, stosowanie sprzętu
i statyczne D D M S
praca w wymuszonej przepuklina, pomocniczego, stosowanie odpowiednich
(przeciążenie pozycji ciała dolegliwości drabin i zwyżek
układu kostno-sta- bólowe
wowego)

Uszkodzone gniazda Bieżąca kontrola stanu izolacji przewodów

Prąd elektryczny wtykowe, uszkodzo-

M 3D
D 1C

5. doprowadzających prąd oraz sprawdzanie

(porażenie prą- ne przewody, prze- Śmierć D S stanu osprzętu elektrycznego, systematyczna M M
dem) bicie elektryczne do kontrola zabezpieczeń antyporażeniowych
obudowy urządzeń

Urazy ciała
w trakcie wyko-
Źle dobrane punkty nywania pracy Dostosowanie poziomu natężenia oświetle-

S 2D
S 2C

6. Nieodpowiednie świetlne w miejscu przy słabym S S nia do rodzaju wykonywanej pracy – dotyczy S M
oświetlenie wykonywania prac oświetleniu, to szczególnie oświetlenia miejscowego
osłabienie
wzroku

Czynniki chemicz- Zatrucia, rany Przestrzeganie przyjętych procedur i zasad

Kleje, cement,
M 3D
D 1C

7. ne – oparzenio- wapno, oparzeniowe bezpieczeństwa, stosowanie właściwie dobra- M

farby, lakiery, D S M
we, uczulające, oraz uczule- nych środków ochrony indywidualnej, w tym:
rozpuszczalniki
drażniące niowe obuwia, rękawic, okularów ochronnych

Przestrzeganie przyjętych procedur, w szcze-

M 3D
S 1D

8. Farby, lakiery, roz-

Pożar Oparzenia D M gólności zakazu używania otwartego ognia M M
puszczalniki w trakcie prac zagrożonych pożarem

Praca w różnych
Zmienne warunki Stosowanie przez pracowników prawidło-
porach roku, we-
atmosferyczne wnątrz wo dobranego do warunków otoczenia
S 2D
S 2C

9. i mikroklimatycz- i na zewnątrz Przeziębienia S S ubrania roboczego, dążenie do zapewnienia S M

obiektów, zmiany
ne w środowisku temperatury, – w miarę możliwości – komfortu cieplnego
wilgot-
pracy w miejscu pracy
ności i przeciągi

* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

107
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA DEKARZA WEDŁUG PN-N 18002:2000
Przed Uwagi
Po korekcie
Zagrożenie Możliwe skutki korektą o reali-
Lp. Źródło zagrożenia zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) zacji
C* P* R* C* P* R* zadań

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Właściwe przeszkolenie pracowników i stały
Praca na wysokości nadzór nad nimi, organizowanie pracy na
– dachu, rusztowa-
Różnica poziomów niu, wysokości zgodnie z przyjętymi procedurami,
1. (upadek na niższy drabinie, wcho- Śmierć, ciężkie D D D stosowanie sprawnych technicznie drabin D M S
dzenie i schodzenie obrażenia ciała
poziom) i rusztowań, stosowanie sprzętu ochrony
z miejsc położonych indywidualnej, przeznaczonego do pracy na
na wysokości wysokości
Powierzchnie, na Potłuczenia, zła-
których jest możli- Śliskie i nierówne po- Utrzymywanie porządku na terenie wykony-
2. mania kończyn,
wy upadek wierzchnie w miejscu zwichnięcia, ura- S S S wania prac, stosowanie przez pracownika S M M
(upadek na tym wykonywania prac odpowiedniego obuwia
zy wewnętrzne
samym poziomie)
Spadające elementy
dachu, gruz, mate- Zachowanie szczególnej ostrożności, bez-
Ruchome przed- riały budowlane, na-
3. warunkowe stosowanie hełmu ochronnego,
rzędzia, przemiesz- Śmierć, kalectwo D D D S S S
mioty i obiekty prawidłowa organizacja prac i zachowanie
czające się pojazdy porządku
samochodowe lub
maszyny budowlane
Materiały budowla- Stosowanie środków ochrony osobistej,
4. Ostre elementy ne, w tym dachówki Rany cięte i kłute S D D w tym rękawic ochronnych, zachowanie M M M
i powierzchnie i blachy uwagi
Sprzęt mechaniczny
używany podczas Uszkodzenia Stosowanie sprawnych technicznie urządzeń,
5. Hałas i wibracje prac – wiertarki, słuchu, choroba S D D używanie – w razie potrzeby – ochronników M S M
młoty wibracyjne, wibracyjna słuchu
pilarki
Uszkodzenia
Zbyt intensywne skóry i wzroku, Odpowiedni dobór ubrania roboczego
6. Zmienne warunki promieniowanie udar słoneczny, S S S i ochron osobistych, w tym okularów ochron- M S M
atmosferyczne słoneczne, opady przeziębienia nych
deszczu, wiatr i choroby układu
oddechowego
Urządzenia zasilane Przestrzeganie przyjętych procedur bezpie-
gazem, stosowane
D czeństwa,
7. systematyczna kontrola i przegląd
Pożar, wybuch do podgrzewania Śmierć, kalectwo D S stosowanych urządzeń gazowych, zachowa- S M M
masy bitumicznej, nie szczególnej ostrożności
butle gazowe
Uszkodzenie izolacji Stosowanie zabezpieczeń antyporażenio-
przewodów wiodą- wych i kontrola ich stanu technicznego,
cych prąd, kontakt
systematyczne przeglądy stosowanych urzą-
z metalowymi
Prąd elektryczny obudowami dzeń i elektronarzędzi, stosowanie zasilania
8. urządzeń
(porażenie prą- Śmierć D S D napięciem bezpiecznym 24 V w miejscu S M M
i elektronarzędzi,
dem elektrycznym) które wystąpienia szczególnych zagrożeń, wyzna-
mogą być pod czenie strefy niebezpiecznej w pobliżu linii
napięciem, kontakt energetycznej pod napięciem i zakaz pracy
z energetyczną linią w tej strefie
napowietrzną
Wysoka tempera-
tura, Rozgrzana smoła
9. gorące ciała stałe Rany oparze- Zachowanie szczególnej uwagi, stosowanie
lub lepik, płomień S S S M M M
niowe odpowiednio dobranych ochron osobistych
i ciecze, otwarty palnika
ogień
Czynniki chemicz- Rozpuszczalniki, Przestrzeganie przyjętych zasad bezpie-
10. ne – trujące, uczu- preparaty uszczelnia- Zatrucia D S D czeństwa, stosowanie środków ochrony S M M
lające, drażniące jące i ich pary indywidualnej
Wykonywanie prac
mechanicznych
– cięcie, wiercenie,
szlifowanie płytek Choroby układu D Przestrzeganie
11. przyjętych procedur, stosowa-
Pyły (zapylenie) D S nie środków ochrony układu oddechowego S M M
i dachówek, rozbiór- oddechowego
ka pokryć dacho-
wych zawierających
azbest
Stosowanie rotacji pracowników przy
Obciążenie fizycz- Praca w wymuszonej Bóle, uszko- wykonywaniu uciążliwych robót i odpowied-
ne – statyczne pozycji ciała, pod- nich przerw w pracy, przestrzeganie norm
dzenie stawów
12. i dynamiczne noszenie i przeno- lub transportu indywidualnego, przestrzeganie
kręgosłupa, S D D S S S
(przeciążenie szenie zbyt ciężkich ergonomicznych zasad podnoszenia cięża-
wystąpienie
układu kostno-sta- lub nieporęcznych rów i ich transportu, stosowanie środków
przepukliny
wowego) przedmiotów wspomagających transport indywidualny (tj.
wózki, taczki)
* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

108
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA DEKARZA WEDŁUG METODY PHA
Przed Po korek-
Uwagi
Zagrożenie Możliwe źródła Możliwe skut- korektą cie o reali-
Lp. Środki profilaktyczne
(zdarzenie) zagrożenia ki zagrożenia zacji
S* P* R* S* P* R* zadań
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Właściwe przeszkolenie pracowników i stały
Praca na wysokości nadzór nad nimi, organizowanie pracy na
– dachu, rusztowa-
Różnica poziomów niu, wysokości zgodnie z przyjętymi procedurami,

16 D
drabinie, wcho- Śmierć, ciężkie

8S
1. (upadek na niższy 4 4 stosowanie sprawnych technicznie drabin 4 2
dzenie i schodzenie obrażenia ciała
poziom) i rusztowań, stosowanie sprzętu ochrony
z miejsc położonych indywidualnej, przeznaczonego do pracy na
na wysokości wysokości
Powierzchnie, na Potłuczenia, zła-
których jest możli- Śliskie i nierówne po- Utrzymywanie porządku na terenie wykony-

3M
mania kończyn,

9S
2. wy upadek wierzchnie w miejscu zwichnięcia, ura- 3 3 wania prac, stosowanie przez pracownika 3 1
(upadek na tym wykonywania prac odpowiedniego obuwia
zy wewnętrzne
samym poziomie)
Spadające elementy
dachu, gruz, mate- Zachowanie szczególnej ostrożności, bez-
Ruchome przed- riały budowlane, na-

16 D
warunkowe stosowanie hełmu ochronnego,

6S
3. rzędzia, przemiesz- Śmierć, kalectwo 4 4 2 3
mioty i obiekty prawidłowa organizacja prac i zachowanie
czające się pojazdy porządku
samochodowe lub
maszyny budowlane
Materiały budowla- Stosowanie środków ochrony osobistej,
15 D

3M
4. Ostre elementy ne, w tym dachówki Rany cięte i kłute 3 5 w tym rękawic ochronnych, zachowanie 1 3
i powierzchnie i blachy uwagi
Sprzęt mechaniczny
używany podczas Uszkodzenia Stosowanie sprawnych technicznie urządzeń,
15 D

3M
5. Hałas i wibracje prac – wiertarki, słuchu, choroba 3 5 używanie – w razie potrzeby – ochronników 1 3
młoty wibracyjne, wibracyjna słuchu
pilarki
Uszkodzenia
Zbyt intensywne skóry i wzroku, Odpowiedni dobór ubrania roboczego

3M
Zmienne warunki promieniowanie udar słoneczny, 2
8S

6. 4 i ochron osobistych, w tym okularów ochron- 1 3

atmosferyczne słoneczne, opady przeziębienia nych
deszczu, wiatr i choroby układu
oddechowego
Urządzenia zasilane Przestrzeganie przyjętych procedur bezpie-
gazem, stosowane
15 D

3M
7. czeństwa, systematyczna kontrola i przegląd 3
Pożar, wybuch do podgrzewania Śmierć, kalectwo 5 3 1
stosowanych urządzeń gazowych, zachowa-
masy bitumicznej, nie szczególnej ostrożności
butle gazowe
Uszkodzenie izolacji
przewodów wiodą- Stosowanie zabezpieczeń antyporażenio-
cych prąd, kontakt wych i kontrola ich stanu technicznego,
z metalowymi systematyczne przeglądy stosowanych urzą-
Prąd elektryczny obudowami dzeń i elektronarzędzi, stosowanie zasilania
12 D

2M
8. urządzeń
(porażenie prą- Śmierć 4 3 napięciem bezpiecznym 24 V, w miejscu 2 1
i elektronarzędzi,
dem elektrycznym) które wystąpienia szczególnych zagrożeń, wyzna-
mogą być pod
napięciem, kontakt czenie strefy niebezpiecznej w pobliżu linii
z energetyczną linią energetycznej pod napięciem i zakaz pracy
napowietrzną w tej strefie

Wysoka tempera-
tura, Rozgrzana smoła
2M

Rany oparze- Zachowanie szczególnej uwagi, stosowanie

9S

9. gorące ciała stałe lub lepik, płomień 3 3 1 2

niowe odpowiednio dobranych ochron osobistych
i ciecze, otwarty palnika
ogień
Czynniki chemicz- Rozpuszczalniki, Przestrzeganie przyjętych zasad bezpie-
12 D

2M

10. ne – trujące, uczu- preparaty uszczelnia- Zatrucia 4 3 czeństwa, stosowanie środków ochrony 2 1
lające, drażniące jące i ich pary indywidualnej
Wykonywanie prac
mechanicznych
– cięcie, wiercenie,
12 D

2M

11. szlifowanie płytek Choroby układu Przestrzeganie przyjętych procedur, stosowa- 2

Pyły (zapylenie) 4 3 1
i dachówek, rozbiór- oddechowego nie środków ochrony układu oddechowego
ka pokryć dacho-
wych zawierających
azbest
Stosowanie rotacji pracowników przy
Obciążenie fizycz- Praca w wymuszonej Bóle, uszko- wykonywaniu uciążliwych robót i odpowied-
ne – statyczne pozycji ciała, pod- nich przerw w pracy, przestrzeganie norm
dzenie stawów
15 D

i dynamiczne noszenie i przeno- lub transportu indywidualnego, przestrzeganie

6S

12. kręgosłupa, 3 5 2 3
(przeciążenie szenie zbyt ciężkich ergonomicznych zasad podnoszenia cięża-
wystąpienie
układu kostno-sta- lub nieporęcznych rów i ich transportu, stosowanie środków
przepukliny
wowego) przedmiotów wspomagających transport indywidualny (tj.
wózki, taczki)
* S – skutki, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

109
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA SPRZEDAWCY-KASJERA W SKLEPIE SPOŻYWCZYM WEDŁUG PN-N 18002:2000
Przed Uwagi
Po korekcie
Zagrożenie Możliwe skutki korektą o reali-
Lp. Źródło zagrożenia zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) zacji
C* P* R* C* P* R* zadań

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Powierzchnie, na Śliskie podłogi Potłuczenia, zła-

których jest możli- w sklepie Utrzymywanie czystości podłóg, stosowa-
1. i magazy- mania kończyn, S
wy upadek S S nie obuwia antypoślizgowego, zachowanie S M M
nie, zatarasowane zwichnięcia, ura-
(upadek na tym ostrożności
przejścia zy wewnętrzne
samym poziomie)

Złamania
Różnica poziomów Układanie towaru Stosowanie sprawnych technicznie drabin
2. kończyn, urazy
(upadek na niższy na półkach regałów D S D rozstawnych, asekuracja osoby układającej S S S
wewnętrzne,
poziom) towar na półkach przez drugiego pracownika
śmierć

Obciążenie fizycz- Dolegliwości Przestrzeganie norm transportu indywidual-

ne – dynamiczne bólowe, uszko-
3. Przenoszenie zbyt nego, korzystanie z urządzeń pomocniczych S
(przeciążenie dzenie stawów D S D (np. M M
dużych ciężarów wózków ręcznych), stosowanie transpor-
układu kostno-sta- i kręgosłupa, tu zbiorowego
wowego) przepuklina

Zachowanie szczególnej ostrożności, stoso-

Ostre przedmioty Otarcie naskór- wanie się do ustalonych procedur, używanie
Noże, krajalnica
(zetknięcie się ka, rany cięte, D popychacza
4. podczas korzystania z krajalnicy, S
elektryczna, opako- obcięcie D D S S
z ostrym przed- palców w razie potrzeby używanie rękawic robo-
wania towarów
miotem) dłoni czych, prawidłowe wyposażenie apteczki
pierwszej pomocy

Przetarte prze-
wody elektryczne
Prąd elektryczny Stoswanie sprawnych zabezpieczeń antypo-
5. uszkodzony osprzęt
(porażenie prą- Śmierć D S D rażeniowych, okresowy przegląd i bieżąca M M M
(gniazdka, wtyczki),
dem) kontrola stanu instalacji elektrycznej
przebicie do obudo-
wy urządzeń

Nieodpowiednie Dbanie o czystość szyb w oknach sklepu,

Osłąbienie wzro-
6. oświetlenie stosowanie prawidłowo dobranych punktów M
Słabe oświetlenie ku, bóle oczu, S S S M M
(przeciążenie świetlnych, w razie konieczności stosowanie
łzawienie
narządu wzroku) oświetlenia miejscowego

Prawidłowe mocowanie i ustawienie regałów,

Przemieszczające Regały, towar znajdu- Uszkodzenia
7. oznaczenie dopuszczalnego obciążenia
się przedmioty ciała, urazy D S D półek, prawidłowe rozmieszczenie towaru na S M M
(przygniecenie) jący się na regałach wewnętrzne półkach

Zachowanie ostrożności, nieużywanie otwar-

tego ognia w miejscu, gdzie znajdują się
Zaprószenie ognia, Śmierć, rany D materiały
8. łatwo palne (np. kartony), kontrola
Pożar niesprawna instala- D S sprawności instalacji elektrycznej – w tym D M S
oparzeniowe
cja elektryczna osprzętu, zapewnienie sprawnego sprzętu
ppoż.

Agersja osób Właściwe szkolenie, dotyczące zachowania

9. Obrażenia ciała, D
(napad rabun- Przestępcy S D się pracownika w sytuacjach ekstremalnych, D M S
śmierć
kowy) monitoring

Praca zmianowa,
pośpiech, utarczki Przestrzeganie norm czasu pracy. Dostoso-
Obciążenie emo- z klientami, konflikty Nerwice, choro-
10. wanie wymagań do możliwości psychofizycz- D
cjonalne międzyludzkie, nad- by ogólnoustro- D S D nych M S
pracownika, wyjaśnianie nieporozumień
(stres) mierne wymagania jowe przez kierownictwo sklepu
w stosunku do możli-
wości pracownika

* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

110
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA PIELĘGNIARKI WEDŁUG PN-N 18002:2000
Przed Uwagi
Po korekcie
Zagrożenie Możliwe skutki korektą o reali-
Lp. Źródło zagrożenia zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) zacji
C* P* R* C* P* R* zadań

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Powierzchnie, na Potłuczenia, zła- Zachowanie szczególnej ostrożności, stoso-

których jest możli- mania kończyn, S wanie
1. obuwia na podeszwie antypoślizgowej, M
wy upadek Śliskie podłogi zwichnięcia, ura- S S M M
zapewnienie czystości podłóg – bez plam
(upadek na tym zy wewnętrzne wody, tłuszczu itp.
samym poziomie)

Różnica poziomów Przemieszczanie się Złamania

2. (upadek na niższy kończyn, urazy S S S Zachowanie szczególnej uwagi M M M
po schodach
poziom) wewnętrzne

Czynniki biologicz-
ne – zagrożenie
mikroorganizmami
w wyniku zdarzeń Zakłucia, skalecze- Przewlekłe
wypadkowych nia, inne drogi prze- choroby ogólno- D Przestrzeganie
3. procedur ustalonych w jedno- S
i potencjalnie D D S S
nikania materiału ustrojowe, stce leczniczej, w tym rejestracji zakłuć
wypadkowych biologicznego śmierć
(kontakt z materia-
łem biologicznym
pochodzącym od
chorego)

Urządzenia zasilane
energią elektryczną,
Prąd elektryczny przewody dopro- Okresowe sprawdzanie skuteczności ochrony
4. (porażenie prą- wadzające prąd, Śmierć D S D przeciwporażeniowej, bieżąca kontrola stanu M M M
dem) osprzęt elektryczny instalacji elektrycznej
(gniazda wtykowe,
wtyczki itp.)

Ograniczone prze-
strzenie, Nieprawidłowo roz-
przemieszczające mieszczone meble Urazy zewnętrz-
5. Zachowanie szczególnej uwagi, prawidłowe
się obiekty (ude- i łóżka chorych, prze- ne i wewnętrzne S S S M M M
rozmieszczenie mebli i łóżek w salach
rzenie się o nie- mieszczanie wózków
ruchome obiekty, z chorymi
potrącenie)

Czynniki biologicz- Kontakt z dużą Choroby dróg Stosowanie szczepień ochronnych, prze-
ne – mikroorga-
6. nizmy chorobowe ilością osób, głównie oddechowych D strzeganie przyjętych w zakładzie leczniczym S
z chorymi pacjen- i choroby ogólno- D D S S
procedur,
przenoszone tami ustrojowe przestrzeganie badań profilaktycznych
drogą kropelkową

Nieodpowiednie Źle dobrane punkty Osłabienie wzro-

S Dbanie
7. o właściwy dobór punktów świetlnych M
oświetlenie w po- ku, bóle oczu, S S M M
świetlne w oświetleniu ogólnym i miejscowym
mieszczeniach łzawienie

Obciążenie fizycz- Uszkodzenia

ne – statyczne
i dynamiczne, Przesuwanie, podno- stawów i kręgo- Stosowanie odpowiednich urządzeń do
8. przeciążenie ukła- szenie i przenoszenie słupa, nade- D D podnoszenia pacjentów i ich transportu,
D korzystanie z pomocy drugiej osoby w wymie- S S S
du ruchu (układu chorych pacjentów rwanie mięśni,
wystąpienie nionych czynnościach
mięśniowo-kost- przepukliny
nego)

Niebezpieczne Odruchy bezwa- Zachowanie szczególnej uwagi, szkolenie

9. zachowanie się runkowe wywołane Urazy ciała S S S i samokształcenie w zakresie psychologii M M M
pacjenta bólem, agresja zachowań

Widok cierpiacych Odpowiednie szkolenie i samokształcenie,

osób, nadmiar
Obciążenie emo- Nerwice, choro- przestrzeganie norm czasu pracy, dostoso-
10. obowiązków, praca
cjonalne by ogólnoustro- D D D wanie wymagań do możliwości psychofizycz- S S S
zmianowa,
(stres) jowe nych pracowników, łagodzenie konfliktów
konflikty między- przez kierownictwo
ludzkie

* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

111
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA INFORMATYKA WEDŁUG PN-N 18002:2000
Przed Uwagi
Po korekcie
Zagrożenie Możliwe skutki korektą o reali-
Lp. Źródło zagrożenia zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) zacji
C* P* R* C* P* R* zadań

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Długotrwała praca Bóle mięśniowe, Stosowanie przerw w pracy, okresowa zmia-

Obciążenie fizycz- przy komputerze, zwyrodnienia
1. S D D na rodzaju zajęć, ergonomiczne stanowisko S S S
ne – statyczne źle zorganizowane kręgosłupa pracy zgodne z przepisami
stanowisko pracy i stawów

Przestrzeganie instrukcji stanowiskowej

Źle dobrane punkty Osłabienie wzro-
Nieodpowiednie dotyczącej m.in. ustawienia monitora, wła-
2. ku, bóle oczu, S D D S S S
oświetlenie świetlne ściwego oświetlenia itd., stosowanie przerw
łzawienie w pracy, czasowa zmiana rodzaju zajęć

Ograniczone prze-
strzenie Zatarasowane przej- Dbanie o porządek, właściwa organizacja
3. (uderzenie się ścia, źle ustawione Potłuczenia M D S poszczególnych stanowisk w pomieszczeniu, M S M
o nieruchome stoły i sprzęt itp. zachowanie ostrożności
przedmioty)

Potłuczenia,
Powierzchnie, na Śliskie lub nierówne złamania Utrzymywanie porządku w pomieszczeniu
których jest możli- podłogi wewnątrz lub kończyn, urazy i na drogach komunikacji wewnętrznej, sto- S
4. wy upadek S S S sowanie M M
powierzchnie wewnętrzne, odpowiedniego obuwia, zachowanie
(upadek na tym
samym poziomie) na zewnątrz budynku wstrząśnienie szczególnej ostrożności
mózgu

Złamania koń- Stosowanie przez pracownika odpowied-

Różnica poziomów Przemieszczanie się czyn, niego obuwia, zachowanie ostrożności przy
5. (upadek na niższy po schodach uszkodzenia S S S wchodzeniu i schodzeniu ze schodów, sto- S M M
poziom) kręgosłupa, po- sowanie mat antypoślizgowych na schodach
tłuczenia, urazy zewnętrznych

Bieżąca kontrola stanu izolacji przewodów,

Przetarte przewody
zasilające urządze-
Porażenie prądem nia
6. elektryczne, prze-
elektrycznym
bicie elektryczne do
obudowy urządzenia
okresowa kontrola ochrony przeciwporaże-
niowej w zakładzie (wyłączników różnicowo- M
Śmierć D M S M M
-prądowych), okresowa kontrola instalacji
elektrycznej, przestrzeganie przepisów
dotyczących obsługi urządzeń elektrycznych

Duże ilości doku- Przestrzeganie procedur, przestrzeganie in-

mentów, zwarcie strukcji ppoż., nieużywanie otwartego ognia
instalacji elektrycz- Śmierć, popa- w pomieszczeniu, właściwe zabezpieczenie
7. Pożar D M S S M M
nej, nieostrożne rzenia pomieszczeń w sprzęt przeciwpożarowy
obchodzenie się – zgodnie z przepisami
z otwartym ogniem

Dążenie, by nie kumulowała się praca

Urządzenia zainsta- Napięcie nerwo- wszystkich „głośnych” urządzeń,
lowane w biurze, we, zmęczenie ograniczenie hałasu – gdy to konieczne
8. Hałas S S S M M M
odgłosy dochodzące psychiczne – dochodzącego z zewnątrz, dbanie o to, by
z zewnątrz natężenie hałasu w środowisku pracy biuro-
wej było zgodne z normami

Zapewnienie przez kierownictwo właściwej

Obawa przed nie- Nerwice, bezsen- atmosfery w pracy, częste życzliwe rozmowy
Obciążenie emo- zadowoleniem kie- ność, choroby pomiędzy przełożonymi i podwładnymi,
cjonalne rownictwa zakładu, serca i układu S
9. S S S M M
zapewnienie przerw w pracy i właściwego
(stres) pośpiech pokarmowego wypoczynku, zgodnie z K.p.,
spotkania integracyjne

Kontakty służbowe Poddawanie się szczepieniom ochronnym,

Czynniki biologicz- z wieloma osoba- Choroby układu przestrzeganie badań profilaktycznych, sto- S
10. ne – mikroorgani- mi, narażenie na oddechowego, S S S sowanie ubioru odpowiedniego do warunków M M
zmy chorobowe zmienne warunki przeziębienia pogodowych
atmosferyczne

Temperatura
w pomieszczeniu Dostosowanie mikroklimatu do subiektywne-
przekraczająca Przeziębienia
Niewłaści- go odczucia komfortu cieplnego, zależnego
zakres ustalony dla lub przegrzania,
11. we warunki S S S nie tylko od temperatury i wilgotności, ale S M M
mikroklimatyczne komfortu cieplnego, choroby układu i od sposobu ubierania się i cech osobowych
nieodpowiednia oddechowego pracowników
wilgotność, zła wen-
tylacja

* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

112
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA PORTIERA WEDŁUG METODY MIL STD 82 – „VADEMECUM BEZPIECZEŃSTWA”
Przed Uwagi
Po korekcie
Możliwe źródła Możliwe skutki korektą o reali-
Lp. Zagrożenie zagrożenia Środki profilaktyczne
zagrożeń zacji
C* P* R* C* P* R* zadań

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Powierzchnie, na Zachowanie szczególnej ostrożności w trak-

których jest możli- Śliskie i nierówne Potłuczenia, zła- cie wykonywania prac,

S 2D
S 2C
1. wy upadek powierzchnie przy mania kończyn,
(upadek na tym wejściu do portierni zwichnięcia, ura- S S stosowanie przez pracownika obuwia S M
z antypoślizgową podeszwą, utrzymywanie
samym poziomie) i na terenie zakładu zy wewnętrzne porządku wokół portierni

Agresja osób Przestrzeganie procedur, zachowanie

D 1A

S 2C
2. (uderzenie lub Przestępcy czyhający Śmierć, ciężkie szczególnej ostrożności, w czasie obchodów
D BD S S
postrzelenie przez na mienie zakładu obrażenia ciała terenu zakładu korzystanie z pomocy psa
osoby) obronnego

Czynności porząd- Choroby stawów Przestrzeganie norm transportu indywidual-

S 1D

S 2C
3. Obciążenie fizycz- kowe, odśnieżanie i kręgosłupa, D M nego, używanie właściwie dobranego sprzętu S S
ne – dynamiczne zimą terenu wokół wystąpienie do prac porządkowych
portierni przepukliny

Niesprawna insta- Zachowanie szczególnej ostrożności, prze-

S 1D

S 2D
4. Ciężkie urazy
Pożar lacja elektryczna, D M strzeganie procedur, systematyczny przegląd S M
ciała, śmierć
podpalenie instalacji elektrycznej

Sprzęt używany do

M 3D
S 3B

5. Ostrza i chropowa- prac porządkowych, Skaleczenia, Zachowanie szczególnej ostrożności, stoso-

przenoszone przed- otarcia naskórka M D M M
te powierzchnie wanie rękawic ochronnych
mioty

Przebicie elektryczne
do obudowy urzą- Systematyczny przegląd instalacji elektrycz-
Prąd elektryczny dzeń, przetarcia prze-
M 3D
D 1C

6. nej, dbanie o właściwy stan przewodów

(porażenie prą- wodów, uszkodzony Śmierć D S i osprzętu elektrycznego, stosowanie spraw- M M
dem elektrycznym) osprzęt (gniazda nego zabezpieczenia antyporażeniowego
wtykowe, wtyczki)

Poruszające się Samochody wjeż-

mechanizmy i inne dżające Ciężkie uszko-
M 3D
D 1C

7. do zakładu dzenia Zachowanie szczególnej ostrożności, prze-

obiekty ciała, ura- D S M M
i opuszczające strzeganie procedur
(potrącenie przez zy wewnętrzne
zakład
ruchome obiekty)

Różnica poziomów Przemieszczanie się Ciężkie uszko-

M 3D
S 1D

8. Zachowanie szczególnej ostrożności, stoso-

(upadek na niższy dzenia ciała, D M M M
po schodach wanie obuwia antypoślizgowego
poziom) wstrząs mózgu

Obawa przed napa-

Obciążenie emo- Nerwice, choro- Przestrzeganie ustalonych procedur, zain-
D 1C

S 2D

9. dem,
cjonalne by ogólnoustro- D S teresowanie i pomoc udzielana ze strony S M
długotrwała praca
(stres) jowe kierownictwa firmy
zmianowa

* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

113
 KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
DLA STANOWISKA STOLARZA WEDŁUG PN-N 18002:2000
Przed Uwagi
Po korekcie
Zagrożenie Możliwe skutki korektą o reali-
Lp. Źródło zagrożenia zagrożenia Środki profilaktyczne
(zdarzenie) zacji
C* P* R* C* P* R* zadań

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Powierzchnie, na Śliskie i nierówne Potłuczenia, zła- Stosowanie przez pracownika właściwego

których jest możli- powierzchnie w miej-
1. mania kończyn, obuwia, utrzymywanie porządku na stano-
wy upadek scu wykonywania zwichnięcia, ura- S S S S M M
wisku pracy i w jego otoczeniu, zachowanie
(upadek na tym prac, zatarasowane zy wewnętrzne szczególnej ostrożności
samym poziomie) przejścia

Nadmierne ob- Przenoszenie zbyt

2. Urazy kręgosłu- Przestrzeganie norm transportu indywidual-
ciążenie fizyczne dużych ładunków D D D S M M
pa i stawów nego, transport zbiorowy materiałów
– dynamiczne – tarcicy, płyt itp.

Zachowanie szczególnej ostrożności, prze-

Ciężkie urazy strzeganie instrukcji stanowiskowej, dbanie
3. Ruchome elemen- Narzędzia skrawa- ciała – najczę- D D D o to, by maszyny służące do obróbki drewna S S S
ty urządzeń jące ściej palców miały sprawne urządzenia pomocnicze
dłoni i zabezpieczenia

Transport tarcicy
i płyt, wykonywanie Stosowanie rękawic roboczych w trakcie
Ostre i szorstkie operacji ręcznych Otarcia, skale- S transportu
4. materiału, stosowanie sprawnych
S S narzędzi ręcznych, zachowanie szczególnej S M M
powierzchnie przy składaniu i na- czenia
prawie mebli oraz ostrożności
stolarki okiennej

Przestrzeganie procedur przy stosowaniu

Czynniki chemicz- środków chemicznych – zgodnie z kartami
5. ne – trujące, draż- Farby, lakiery, roz- Zatrucia, alergie S S S charakterystyki tych substancji, właściwa S M M
puszczalniki
niące i uczulające wentylacja stanowiskowa, zachowanie szcze-
gólnej ostrożności

Stosowanie sprawnej wentylacji miejscowej,

Obróbka mechanicz- Choroby układu stosowanie właściwych zabezpieczeń – zgod-
6. Pyły oddechowego, D S D nie z instrukcją stanowiskową i dokumenta- S S S
(zapylenie) na drewna choroby oczu cją techniczno-ruchową urządzeń, stosowa-
nie ochron osobistych

Źle dobrane punkty Właściwy dobór natężenia oświetlenia do

świetlne lub ich
7. Nieodpowiednie niedostateczna Choroby oczu, rodzaju wykonywanych prac – zgodnie
ilość, S S S M M M
oświetlenie łzawienie z normą, systematyczne czyszczenie źródeł
zapylenie szkieł światła z pyłu drewna
punktów świetlnych

Stosowanie sprzętu spełniającego wyma-

Maszyny i urządzenia gania techniczne, rotacja pracowników
8. Uszczerbek
Hałas stosowane na stano- D D D podczas wykonywania prac szkodliwych ze S M M
słuchu
wisku pracy względu na hałas, wyposażenie pracowników
i stosowanie przez nich ochronników słuchu

Przebicie elektryczne
do obudowy urzą- Stosowanie sprawnej instalacji antyporaże-
Prąd elektryczny dzeń, przetarte prze-
9. niowej, systematyczne przeglądy i kontrola
(porażenie prą- wody elektryczne, Śmierć D M S M M M
instalacji elektrycznej, przestrzeganie
dem elektrycznym) uszkodzony osprzęt porządku na stanowisku pracy
(gniazda wtykowe
i wtyczki)

10. Odpryski obrabia- Obróbka mechanicz- Urazy oczu D D D Stosowanie ochron osobistych – w tym M M M
nych materiałów na drewna i twarzy okularów i tarcz ochronnych

Ruchome ele- Brak lub niestoso-

menty maszyn wanie wymaganych
i urządzeń zabezpieczeń, złe Przestrzeganie instrukcji stanowiskowej
11. (pochwycenie Urazy ciała,
mocowanie obrabia- D D D i wymaganych procedur, stosowanie dobrze S S S
przez mechani- śmierć
nych przedmiotów, upiętego ubrania roboczego
zmy, uderzenie niewłaściwe ubranie
przez obrabiane robocze
przedmioty)

* C – ciężkość, P – prawdopodobieństwo, R – ryzyko

114
 X
Instrukcja bezpieczeństwa
i higieny pracy
Uwaga: Podane tutaj instrukcje należy traktować jako przykładowe
X.1. UWAGI OGÓLNE
W niniejszej pracy zamieściliśmy informacje dotyczące
sposobu przygotowywania instrukcji BHP dla konkretnych
stanowisk pracy. O tym, jak przygotować instrukcję BHP,
mówią odpowiednie akty prawne.
Art. 2374 Kodeksu pracy zawiera następujące zapisy:
– Pracodawca jest obowiązany zaznajamiać pracowni-
ków z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy dotyczącymi wykonywanych prac.
– Pracodawca jest obowiązany wydawać szczegółowe
instrukcje i wskazówki dotyczące bezpieczeństwa
i higieny pracy na stanowiskach pracy.
– Pracownik jest obowiązany potwierdzić na piśmie
zapoznanie się z przepisami oraz zasadami bezpie-
czeństwa i higieny pracy.
W § 41 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeń-
stwa i higieny pracy z dn. 26 września 1997 r. (tekst
jednolity Dz.U. nr 169/2003 r., poz. 1650 ze zm.)
stwierdza się:
1. Pracodawca jest obowiązany udostępnić pracownikom
do stałego korzystania aktualne instrukcje bezpie-
czeństwa i higieny pracy, dotyczące:
– stosowanych w zakładzie procesów technologicz-
nych oraz wykonywania prac związanych z zagro-
żeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia
pracowników;
– obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych;
– postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdro-
wia i niebezpiecznymi;
– udzielania pierwszej pomocy.
2. Instrukcje, o których mowa, powinny w sposób
zrozumiały dla pracowników wskazywać czynności,
które należy wykonać przed rozpoczęciem danej
pracy, zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania
pracy, czynności do wykonania po jej zakończeniu
oraz zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych,
stwarzających zagrożenia dla życia lub zdrowia pra-
cowników.
Instrukcje dotyczące prac związanych ze stosowaniem
niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych
116
powinny uwzględniać informacje zawarte w kartach cha-
rakterystyki tych substancji i preparatów.
W Rozporządzeniu Rady Ministrów z dn. 2 września
1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny
pracy (Dz.U. nr 109/1997 r., poz. 704 ze zm. w Dz.U.
nr 246/2004 r., poz. 2468 ze zm.) zawarte jest stwier-
dzenie (§ 2.1.10.):
– Do zakresu działania służby BHP należy opiniowanie
szczegółowych instrukcji dotyczących bezpieczeń-
stwa i higieny pracy na poszczególnych stanowi-
skach.
Za sporządzenie instrukcji bezpieczeństwa i higieny
pracy odpowiedzialny jest więc bezpośrednio pracodaw-
ca. Pośrednio jednak za brak takiej instrukcji odpowiada
pracownik służby BHP. W myśl wspomnianego Rozporzą-
dzenia (§ 2.1.1. i § 2.1.2.) do zakresu działania służby
BHP należy bowiem:
– przeprowadzanie kontroli warunków pracy oraz prze-
strzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny
pracy;
– bieżące informowanie pracodawcy o stwierdzonych
zagrożeniach zawodowych, wraz z wnioskami zmie-
rzającymi do usuwania tychże zagrożeń.
Nie ma przecież co do tego żadnych wątpliwości, że
brak instrukcji BHP ma ujemny wpływ na bezpieczeństwo
i higienę pracy i może stanowić jedną z przyczyn organi-
zacyjnych zaistnienia wypadku przy pracy.
Przy opracowywaniu instrukcji BHP należy uwzględnić
dane przygotowane w celu dokonania oceny ryzyka za-
wodowego, w tym m.in. listę stanowisk pracy i czynności
wykonywane przez pracownika na danym stanowisku.
Wskazane jest także, by w opracowaniu instrukcji brali
czynny udział pracownicy obsługujący dane stanowisko.
Jest to ważne z dwu względów:
1) Pracownik – jako osoba bezpośrednio zaintereso-
wana – potrafi wskazać te zagrożenia, któych osoba
postronna może nie zauważyć.
2) Pracownik współuczestniczący w przygotowaniu
instrukcji BHP traci automatycznie argument, że do
ewentualnego wypadku przy pracy doszło, ponieważ
nie miał on możliwości zapoznania się z instrukcją
BHP lub instrukcja ta była niekompletna.
 Należy dodać, że treści instrukcji stanowiskowych po-
winny być na bieżąco uzupełniane – w przypadku zmiany
technologii, pojawienia się nowych zagrożeń itp.
Instrukcje podane przez nas w niniejszej publikacji
należy traktować jako przykładowe. Mają one tylko
przybliżyć sposób ich tworzenia. W tym celu umiesz-
czamy poniżej schemat tworzenia instrukcji stanowi-
skowej (ogólnej, ramowej). Podkreślamy, że jest to
tylko schemat i nie należy traktować go dosłownie!
W tworzeniu instrukcji bardzo ważną rolę odgrywają
przede wszystkim szczegółowe informacje dotyczące
konkretnego stanowiska, a tych nie da się przecież
ująć w schemacie.
Podaliśmy – także dla przykładu – instrukcję bezpiecz-
nej obsługi betoniarki. Instrukcję bezpiecznej obsługi
maszyny czy urządzenia zawsze powinien przygotowywać
specjalista z danej branży, przy konsultacji ze służbą BHP.
W takiej instrukcji w znacznym stopniu należy skupić się
na wymaganiach dokumentacji techniczno-ruchowej.
Poniżej podajemy także uwagi dotyczące instrukcji pro-
ducenta dotyczącej maszyny lub urządzenia.
Ponieważ, jak wynika z danych GUS-u, najwięcej wy-
padków śmiertelnych ma miejsce podczas transportu,
w tym także transportu zewnętrznego, przygotowaliśmy
również instrukcję dotyczącą bezpiecznej podróży. Oprócz
tego w pracy znajduje się „Oświadczenie sprawcy kolizji
drogowej”, które może być przydatne w niektórych przy-
padkach.
W opracowaniu, wśród innych kart oceny ryzyka, znaj-
duje się karta oceny ryzyka zawodowego dla nauczyciela
chemii. Tę ocenę uzupełniono tutaj dodatkowo instrukcją
bezpieczeństwa dla opiekuna szkolnej wycieczki autoka-
rowej. Instrukcja ta może być także przydatna podczas
wyjazdów integracyjnych załogi.
Wydaje się, że lepszy efekt można osiągnąć wtedy,
gdy w instrukcji BHP zwracamy się osobowo do pracow-
nika, zamiast – jak to jest najczęściej – bezosobowo.
Z psychologicznego punktu widzenia lepszy efekt daje
sformułowanie: „Sprawdź”, niż „Należy sprawdzić”.
Instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy, zawierając
najważniejsze wymagania związane z bezpieczeństwem,
powinna być ponadto zwięzła i konkretna. Istnieje bo-
wiem powiedzenie, że obszerne instrukcje czyta tylko ten,
kto je pisze! Wyjątek może stanowić, przytoczona także
tutaj, instrukcja dotycząca wykonywania prac szczególnie
niebezpiecznych (dotyczy prac spawalniczych).
X.2.
INSTRUKCJA PRODUCENTA
Do maszyn powinna być dołączona instrukcja producenta
zawierająca:
– informacje zamieszczone w oznaczeniu maszyny;
– informacje ułatwiające naprawę i konserwację maszy-
ny, takie jak: adres importera, serwisu;
– przewidywane zastosowanie maszyny;
– informacje o stanowisku lub stanowiskach roboczych,
które może zajmować operator;
– instrukcje dotyczące bezpiecznego przekazywania do
eksploatacji, użytkowania, przemieszczania maszyny
z podaniem jej masy i masy części maszyny, jeżeli
mają one być transportowane osobno, montażu i jej
demontażu, regulacji, konserwacji, obsługi i napraw;
– informacje o niedopuszczalnych sposobach użytko-
wania maszyny;
– wskazówki szkoleniowe;
– podstawowe charakterystyki elementów i narzędzi,
które mogą być stosowane w maszynie.
Instrukcja powinna być sporządzona przez producenta
lub jego upoważnionego przedstawiciela w jednym z języ-
ków państw członkowskich Unii Europejskiej.
Maszyny oddawane do eksploatacji powinny być
wyposażone w instrukcję w języku polskim. Tłumaczenie
instrukcji na język polski powinno być wykonane albo
przez producenta, albo przez jego upoważnionego przed-
stawiciela, albo przez osobę wprowadzającą maszynę
do obrotu. Do instrukcji powinny być dołączone rysunki
i schematy dotyczące uruchamiania, konserwacji, kontro-
li, sprawdzania prawidłowości działania maszyny, a także
– jeżeli ma to zastosowanie – naprawy maszyny oraz
wszelkie istotne zalecenia, w szczególności odnoszące
się do bezpieczeństwa.
W niezbędnych przypadkach instrukcja powinna
określać wymagania w zakresie instalowania i montażu,
zwłaszcza te dotyczące zastosowanych tłumików drgań,
rodzaju i masy płyt fundamentowych, mające na celu
zmniejszenie hałasu lub drgań.
Instrukcja powinna zawierać informacje dotyczące
hałasu emitowanego przez maszynę i podawać war-
tości rzeczywiste podanych niżej parametrów albo ich
wartości określone w wyniku pomiarów wykonanych na
identycznych maszynach. Jeżeli producent przewiduje,
że maszyna będzie użytkowana w atmosferze zagrożo-
nej wybuchem, instrukcja powinna zawierać wszelkie
informacje niezbędne do użytkowania maszyny w takich
warunkach.
X.3.
INSTRUKCJA OGÓLNA (RAMOWA)
BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY
NA STANOWISKU (SZKIC, SCHEMAT)
Przed rozpoczęciem pracy
1. Musisz posiadać wymagane przeszkolenie zawodowe
i przejść odpowiednie szkolenie w zakresie BHP.
2. Musisz posiadać aktualne, wymagane dla danego
stanowiska badania lekarskie.
3. Pamiętaj, by być trzeźwym i wypoczętym.
4. Wysłuchaj uważnie wskazówek i uwag twojego bez-
pośredniego przełożonego.
117
5. Zdejmij z rąk wszelkie zbędne przedmioty, takie jak
biżuteria.
6. Pamiętaj, że pracę musisz podjąć w odpowiednim
ubraniu i obuwiu roboczym.
7. Pamiętaj, by przygotować potrzebne ochrony osobiste,
narzędzia i materiały.
8. Sprawdź stan techniczny elektronarzędzi i maszyn,
w tym osłon i zabezpieczeń.
9. Sprawdź stan techniczny narzędzi ręcznych.
10. Sprawdź działanie maszyn i urządzeń bez obciążenia.
11. Przygotuj odpowiednio drogi transportowe, by nie było
na nich przeszkód i nierówności.
12. Sprawdź stan i ciągłość przewodów elektrycznych oraz
osprzętu elektrycznego.
13. Usuń wszystkie zbędne przedmioty znajdujące się na
stanowisku i upewnij się, czy podłoga wokół stanowi-
ska pracy jest sucha i czysta.
14. Upewnij się, czy rozpoczęcie pracy nie spowoduje za-
grożeń dla osób przebywających na twoim stanowisku
pracy lub w jego bezpośrednim otoczeniu.
15. Włącz wentylację i inne urządzenia gwarantujące
bezpieczną pracę.
16. Inne szczegółowe wymagania dotyczące stanowiska
pracy (bardzo ważne!)…………………………………..
W czasie pracy
1. Ściśle stosuj się do wskazówek twojego bezpośrednie-
go przełożonego, do zaleceń instrukcji stanowiskowej
BHP oraz dokumentacji technicznej.
2. Stosuj bezwzględnie wymagane ochrony osobiste
(tutaj wymienić ewentualnie, jakie to ochrony).
3. Koncentruj całą swoją uwagę wyłącznie na czynno-
ściach wykonywanych i wykonuj zadania z szybkością
odpowiadającą naturalnemu rytmowi pracy.
4. Materiały używane podczas procesu pracy składuj
w taki sposób, aby nie stwarzały zagrożeń wypadko-
wych, a używane narzędzia odkładaj na wyznaczone
miejsca.
5. Nie podejmuj żadnych prac, które nie zostały ci
zlecone i co do których nie wiesz, że wykonasz je
bezpiecznie.
6. Pilnuj, by osoby nieupoważnione nie uruchamiały
maszyn i urządzeń oraz nie przeszkadzały w pracy.
7. Podczas przenoszenia materiałów przestrzegaj wyma-
ganych norm. Stosuj ochrony osobiste (m.in. rękawice
ochronne) i sprzęt pomocniczy w czasie transportu
ręcznego. Załadunku wózka lub taczki dokonuj w taki
sposób, by zapewnić ich stabilność, przestrzegając
przy tym norm dotyczących przewożenia towarów.
8. Przy pracach montażowych i na obrabiarkach noś
dokładnie upięte ubranie robocze.
9. Przed uruchomieniem elektronarzędzi co pewien czas
sprawdzaj zamocowanie elementów roboczych (tarcz,
wierteł) w oprawach i dokręcaj obluzowane uchwyty.
10. Pamiętaj, by nie naprawiać urządzeń i maszyn, jeżeli
nie posiadasz do tego uprawnień.
118
11. Pamiętaj, że nie wolno ci usuwać osłon z urządzeń oraz
wszelkich znaków bezpieczeństwa w miejscu pracy.
12. By zabezpieczyć się przed nadmiernym hałasem,
stosuj ochronniki słuchu (jeżeli o tym nie wspomniano
wcześniej).
13. Pamiętaj, by nie używać kluczy o nieodpowiednim
rozmiarze, a tym bardziej kluczy wyrobionych. Nie
przedłużaj klucza innym kluczem.
14. W trakcie pracy używaj tylko sprawnych technicznie
drabin i zwyżek.
15. W czasie wykonywania określonych prac na wysokości
(wymienić je) stosuj szelki bezpieczeństwa z osprzętem.
16. Przenosząc elektronarzędzia (szlifierkę, wiertarkę,
przecinarkę itp.) na inne miejsce, odłącz je od zasila-
nia. Uczyń podobnie, gdy elektronarzędzie to nie jest
używane przez dłuższy czas.
17. Zabezpiecz przed uszkodzeniem przewody doprowa-
dzające prąd elektryczny do elektronarzędzi i innych
urządzeń.
18. Odłącz urządzenie od zasilania w czasie jego czysz-
czenia lub konserwacji.
19. Dobierz odpowiednie oświetlenie miejscowe do rodzaju
wykonywanej pracy, umieszczone w bezpiecznej opra-
wie. Zabezpiecz źródło światła przed uszkodzeniem.
Źródło światła ustaw tak, by zapobiec olśnieniu.
20. Przy oświetleniu miejsc wilgotnych i dużych powierzchni
metalowych stosuj lampy o zasilaniu bezpiecznym 24 V.
21. Podczas prac z materiałami łatwo palnymi nie używaj
ognia i nie pal papierosów na stanowisku pracy.
22. Pamiętaj, że palenie papierosów dozwolone jest tylko
poza strefą zagrożenia pożarowego.
23. Substancje chemiczne (farby, lakiery, rozpuszczal-
niki itp.) przechowuj tylko w szczelnie zamkniętych,
oryginalnych opakowaniach. Podczas prac z tymi
substancjami stosuj się do instrukcji producenta i do
wymagań karty charakterystyki substancji niebez-
piecznej i preparatu niebezpiecznego.
24. Pamiętaj, by zapewnić odpowiednią wentylację w po-
mieszczeniu podczas używania substancji chemicz-
nych, a także na stanowisku spawalniczym.
25. Nigdy nie zostawiaj obsługiwanej maszyny bez nad-
zoru. Przed odejściem – choćby na chwilę – od sta-
nowiska wyłącz maszynę (nie dotyczy to wszystkich
maszyn – np. niektórych maszyn włókienniczych).
26. Nigdy nie usuwaj wiórów z obrabianego przedmiotu
w trakcie ruchu maszyny lub urządzenia. W żadnym
przypadku nie wolno tego robić gołą ręką.
27. Pamiętaj, by nie obsługiwać urządzeń dźwignicowych
(dotyczy to m.in. wózków jezdniowych z napędem
silnikowym) nie mając odpowiednich uprawnień.
28. Posiłki spożywaj w wyznaczonym do tego celu miejscu,
pamiętając o zachowaniu podstawowych zasad higieny.
29. Nie lekceważ nawet drobnych skaleczeń, opatruj zra-
nienia.
30. Inne szczegółowe wymagania dotyczące stanowiska
pracy (bardzo ważne!).
Po zakończeniu pracy
1. Uporządkuj miejsce pracy. Oczyść, a następnie
zabezpiecz sprzęt, materiały, ochrony osobiste,
narzędzia.
2. Sprawdź, czy pozostawione materiały i urządzenia
nie stworzą zagrożenia po opuszczeniu przez ciebie
stanowiska pracy.
3. Powiadom bezpośredniego przełożonego o zakoń-
czeniu pracy i stanie zaawansowania wykonywanych
przez ciebie prac.
4. Inne uwagi (bardzo ważne!).
Postępowanie w sytuacji awaryjnej
1. W razie wystąpienia zagrożenia wstrzymaj prace,
zabezpiecz stanowisko i poinformuj o tym fakcie
przełożonego.
2. Każde zdarzenie wypadkowe zgłoś swemu przełożo-
nemu. Zabezpiecz miejsce wypadku. Udziel pomocy
poszkodowanemu.
3. W razie wystąpienia pożaru postępuj zgodnie z in-
strukcją przeciwpożarową. W pierwszej kolejności
zaalarmuj pozostałych pracowników i spróbuj ugasić
pożar w zarodku.
4. Inne uwagi (bardzo ważne!)
Opracował Zatwierdził
……………………. ……………………
X.4.
INSTRUKCJA BHP
DLA STANOWISKA KUCHARZA
Przed przystąpieniem do pracy
1. Pamiętaj, by mieć zawsze aktualne, wymagane bada-
nia lekarskie.
2. Wysłuchaj uważnie wskazówek swojego bezpośred-
niego przełożonego.
3. Ubranie wierzchnie zostaw w szatni.
4. Do pracy musisz przystąpić w odpowiednim obuwiu
o podeszwach antypoślizgowych, w czystym fartuchu,
z upiętymi włosami i z nakryciem głowy. Paznokcie
miej krótko przycięte i niepolakierowane.
5. Pamiętaj, że na rękach nie możesz mieć żadnej biżu-
terii ani zegarka.
6. Sprawdź, czy instalacje elektryczne maszyn i urządzeń
nie są uszkodzone i czy niebezpieczne elementy są
zabezpieczone osłonami.
7. Nie zdejmuj osłon zabezpieczających ruchome części
maszyn i urządzeń.
8. Sprawdź, czy na miejscu znajduje się wymagany
sprzęt przeciwpożarowy i apteczka pierwszej po-
mocy.
9. Sprawdź, czy przewody elektryczne, wtyczki i gniazdka
nie mają usterek.
W trakcie pracy
1. Przygotuj i na bieżąco uzupełniaj surowce oraz pół-
produkty potrzebne do produkcji. Dbaj o to, by były
one właściwie przechowywane i zabezpieczone.
2. W czasie pracy musisz zachować największą higie-
nę osobistą, przestrzegając przyjętych w tym celu
w zakładzie procedur. Często myj ręce, zwłaszcza po
wyjściu z toalety.
3. Po rozlaniu płynu, a zwłaszcza tłuszczu, natychmiast
usuń go z podłogi.
4. Odpady poprodukcyjne gromadź w pojemniku.
5. Stosuj „łapki” i rękawice ochronne przy przesuwaniu
garnków i pokryw.
6. Stosuj pokrywy naczyń przy smażeniu i gotowaniu.
7. Przy zdejmowaniu pokrywy odchylaj ją zawsze tak,
by nie poparzyć twarzy parą.
8. Uważaj, by nie potrącić gorących naczyń.
9. W trakcie działania maszyn i urządzeń ściśle prze-
strzegaj instrukcji ich obsługi podanej przez produ-
centa oraz stosuj się do wskazówek przekazanych ci
w tym zakresie przez twego bezpośredniego przeło-
żonego.
10. Nigdy nie zbliżaj dłoni do ruchomych elementów
sprzętu w trakcie jego pracy.
11. Stosuj odpowiednie dociskacze przy mechanicznym
mieleniu lub krojeniu.
12. Krój nożem na desce, umieszczonej na wilgotnej
ścierce.
13. Zachowuj ostrożność przy krojeniu, zginając palce
w tzw. „szpony”.
14. Najpierw zmontuj sprzęt, nim włożysz wtyczkę do
kontaktu. Wyjmij wtyczkę z kontaktu i dopiero roz-
montuj sprzęt gastronomiczny (np. maszynkę do
mięsa, robot kuchenny itp.).
15. Nie zostawiaj naczyń z podgrzanym tłuszczem bez
kontroli.
16. Nie dotykaj mokrymi rękami metalowych urządzeń
pod napięciem.
17. Dbaj o to, by maszyny i inne urządzenia techniczne
stosowane w procesach produkcyjnych były ustawio-
ne w niekrzyżujące się ciągi technologiczne, z wyklu-
czeniem krzyżowania się dróg surowców i gotowych
wyrobów oraz naczyń czystych i brudnych.
18. Pamiętaj o właściwym oświetleniu i wentylacji stano-
wiska pracy.
19. Pilnuj, by przejścia i drogi transportowe były bezpiecz-
ne, a zwłaszcza równe i niezatarasowane.
20. Przed rozpoczęciem pracy przy urządzeniach zasi-
lanych gazem sprawdź sprawność instalacji podłą-
czeniowej oraz palnika gazowego. Pilnuj, by płomień
palnika nie został zalany cieczą.
21. W trakcie transportu ręcznego towarów przestrze-
gaj wymaganych norm, wykorzystując przy tym
pomocnicze urządzenia transportowe (m.in. wózki
ręczne).
22. Nie pal tytoniu w pomieszczeniu produkcyjnym.
119
23. Nie pozwalaj na to, by w pomieszczeniu produkcyj-
nym przebywały osoby postronne.
24. Wszelkich czynności konserwacyjnych i czyszczących
poszczególnych maszyn i urządzeń, także w trakcie
prac produkcyjnych, dokonuj tylko po ich uprzednim
odłączeniu od zasilania.
25. Nie magazynuj na stanowisku roboczym zbędnych
materiałów lub nadmiernej ilości półproduktów
i produktów.
26. Pamiętaj, by surowce, półprodukty i produkty prze-
terminowane natychmiast wycofać z użycia.
27. Dbaj o właściwą temperaturę przechowywanych
produktów.
28. Zachowaj ostrożność podczas stosowania środków
chemicznych w celu utrzymania czystości i higieny
w zakładzie. Stosuj się do zaleceń producenta
tych środków, a w szczególności do wymagań
karty charakterystyki konkretnej substancji nie-
bezpiecznej.
Po zakończeniu pracy
1. Odłącz urządzenia spod napięcia i oczyść je.
2. Uporządkuj pomieszczenie produkcyjne i odpo-
wiednio zabezpiecz sprzęt, surowce, półprodukty
i produkty.
3. Upewnij się, że na stanowiskach roboczych nie
pojawią się żadne zagrożenia po opuszczeniu tych
miejsc.
Postępowanie w sytuacji awaryjnej
1. Każde zdarzenie wypadkowe zgłoś swemu przełożo-
nemu. Zabezpiecz miejsce wypadku. Udziel pomocy
poszkodowanemu.
2. Pamiętaj, że w razie wątpliwości co do warunków
bezpieczeństwa przy wykonywaniu pracy masz prawo
przerwać pracę, zabezpieczając stanowisko, i zwrócić
się do przełożonego w celu wyjaśnienia zaistniałej
sytuacji.
3. O wadach lub uszkodzeniach eksploatowanych ma-
szyn powiadom natychmiast swego przełożonego,
uprzednio wyłączając je z ruchu.
4. Pamiętaj, by płonącego tłuszczu nie gasić wodą.
Najlepiej w takim przypadku odciąć dopływ tlenu.
5. W przypadku zranień lub oparzeń przestrzegaj przyję-
tych procedur. Pamiętaj przy tym, że oparzone miej-
sce należy najpierw intensywnie wychłodzić zimną,
bieżącą wodą. Zranioną dłoń trzeba zabezpieczyć
dodatkowo rękawicą gumową.
6. W razie zauważenia pożaru postępuj zgodnie z in-
strukcją przeciwpożarową znajdującą się na terenie
zakładu. Przede wszystkim zaalarmuj otoczenie
i podejmij próbę ugaszenia pożaru w zarodku.
Opracował Zatwierdził
……………………. ……………………
120
X.5.
INSTRUKCJA BHP DLA STANOWISKA
PIEKARZA-CUKIERNIKA
Przed przystąpieniem do pracy
1. Zanim podejmiesz pracę, musisz przejść wymagane
dla danego stanowiska lekarskie badania profilak-
tyczne, instruktaż wstępny ogólny oraz instruktaż
stanowiskowy.
2. Do pracy musisz przystąpić w wymaganym obuwiu
i ubraniu roboczym wraz z nakryciem głowy oraz być
trzeźwym i wypoczętym.
3. Na rękach nie możesz mieć żadnej biżuterii ani ze-
garka.
4. Sprawdź, czy instalacje elektryczne maszyn i urzą-
dzeń nie są uszkodzone i czy niebezpieczne elementy
są zabezpieczone osłonami.
5. Nie zdejmuj osłon zabezpieczających ruchome części
maszyn i urządzeń.
W trakcie pracy
1. Stosuj się do uwag udzielonych ci przed rozpoczęciem
pracy przez twego bezpośredniego przełożonego,
wykonując prace zgodnie z zasadami i normami
technologicznymi.
2. Przygotuj i na bieżąco uzupełniaj surowce oraz
półprodukty potrzebne do produkcji pieczywa. Dbaj
o to, by były one właściwie przechowywane i zabez-
pieczone.
3. W czasie pracy musisz zachować największą higienę
osobistą, przestrzegając przyjętych w tym celu w za-
kładzie procedur.
4. W trakcie działania maszyn i urządzeń ściśle przestrze-
gaj instrukcji ich obsługi podanej przez producenta
oraz stosuj się do wskazówek przekazanych ci w tym
zakresie w czasie instruktażu stanowiskowego.
5. Dbaj o to, by maszyny i inne urządzenia techniczne
stosowane w procesach produkcyjnych były ustawio-
ne w niekrzyżujące się ciągi technologiczne, z wyklu-
czeniem krzyżowania się dróg surowców i gotowych
wyrobów.
6. Pamiętaj o prawidłowym oświetleniu stanowiska
pracy.
7. Podczas obsługi pieca piekarskiego zachowaj ostroż-
ność, przestrzegając przy tym ustalonych procedur.
Stosuj wymagany sprzęt pomocniczy.
8. Pamiętaj o tym, by w otoczeniu pieca była wolna
przestrzeń, umożliwiająca swobodne operowanie
łopatą do wkładania i wyjmowania pieczywa.
9. Stosuj zawsze środki ochrony indywidualnej (w tym
rękawice ochronne i okulary), jeżeli istnieje możli-
wość oparzenia nagrzanymi elementami lub odpry-
skami gorących substancji.
10. Stosuj zawsze rękawice ochronne, jeżeli istnieje moż-
liwość skaleczenia ostrymi krawędziami przedmiotów
(np. blach do pieczywa).
11. Dbaj o to, by podłoga na stanowiskach roboczych
była zawsze czysta i sucha. Jako dodatkowe zabez-
pieczenie przed poślizgnięciem się i upadkiem stosuj
obuwie o podeszwie antypoślizgowej.
12. Dbaj o to, by przejścia i drogi transportowe były
bezpieczne, a w szczególności równe i niezataraso-
wane.
13. W czasie przemieszczania urządzeń pomocniczych
i produkcyjnych pamiętaj o zachowaniu szczególnej
ostrożności.
14. Pamiętaj o tym, by ręczne przemieszczanie dzieży
ze składnikami lub gotową masą odbywało się na
przeznaczonym do tego celu wózku.
15. Podczas przemieszczania dzieży z surowcami lub
gotową masą pamiętaj o tym, by była ona zakryta
w celu ochrony jej zawartości przed przypadkowym
dostaniem się zanieczyszczeń.
16. Przed rozpoczęciem pracy przy urządzeniach zasila-
nych gazem sprawdź sprawność instalacji podłącze-
niowej oraz palnika gazowego.
17. W trakcie transportu ręcznego towarów przestrzegaj
wymaganych norm, wykorzystując przy tym pomocni-
cze urządzenia transportowe (m.in. wózki ręczne).
18. Nie pal tytoniu w pomieszczeniu produkcyjnym.
19. Nie pij alkoholu na terenie zakładu – grozi to natych-
miastowymi sankcjami dyscyplinarnymi!
20. Nie używaj ognia w strefach zagrożenia wybuchem,
a szczególnie w miejscach znacznego zapylenia
mąką.
21. W miejscach, w których występuje zapylenie mąką,
używaj półmasek.
22. Nie pozwalaj na to, by w pomieszczeniu produkcyj-
nym przebywały osoby postronne.
23. Wszelkich czynności konserwacyjnych i czyszczących
poszczególnych maszyn i urządzeń, także w trakcie
prac produkcyjnych, dokonuj tylko po ich uprzednim
odłączeniu od zasilania.
24. Magazynowania towarów dokonuj zawsze zgodnie
z zasadami, które przedstawiono ci w trakcie instruk-
tażu stanowiskowego. Nie magazynuj na stanowisku
roboczym zbędnych materiałów lub nadmiernej ilości
półproduktów i produktów.
25. Pamiętaj, że nie możesz ręcznie dozować i mieszać
półproduktów ani wykonywać ręcznych czynności
manipulacyjnych w pobliżu ruchomych elementów
maszyny lub urządzenia.
26. Odpady produkcyjne i zużyte materiały pomocnicze
(np. zaoliwione pakuły i szmaty) gromadź w oddziel-
nych pojemnikach, w zależności od ich własności
fizycznych, chemicznych i biologicznych, oraz składuj
je w wyznaczonym pomieszczeniu.
27. Zachowaj ostrożność podczas stosowania środków
chemicznych w celu utrzymania czystości i higieny
w zakładzie. Stosuj się do zaleceń producenta tych
środków, a w szczególności do wymagań karty cha-
rakterystyki konkretnej substancji niebezpiecznej.
Po zakończeniu pracy
1. Odłącz urządzenia spod napięcia i oczyść je.
2. Uporządkuj pomieszczenie produkcyjne i odpo-
wiednio zabezpiecz sprzęt, surowce, półprodukty
i produkty.
3. Upewnij się, że na stanowiskach roboczych nie
pojawią się żadne zagrożenia po opuszczeniu tych
miejsc.
Postępowanie w sytuacji awaryjnej
1. Każde zdarzenie wypadkowe zgłoś swemu przełożo-
nemu. Zabezpiecz miejsce wypadku. Udziel pomocy
poszkodowanemu.
2. W razie wątpliwości co do warunków bezpieczeń-
stwa przy wykonywaniu pracy masz prawo przerwać
pracę, zabezpieczając stanowisko, i zwrócić się
do przełożonego w celu wyjaśnienia zaistniałej
sytuacji.
3. Jeżeli wystąpi zanik napięcia, wyłącz urządzenie.
4. O wadach lub uszkodzeniach eksploatowanych ma-
szyn powiadom natychmiast swego przełożonego,
uprzednio wyłączając je z ruchu.
5. W przypadku zranień lub oparzeń przestrzegaj przy-
jętych procedur. Pamiętaj przy tym, że oparzone
miejsce należy najpierw intensywnie wychłodzić
zimną, bieżącą wodą.
6. W razie zauważenia pożaru postępuj zgodnie
z instrukcją przeciwpożarową znajdującą się na
terenie zakładu. Przede wszystkim zaalarmuj
otoczenie i podejmij próbę ugaszenia pożaru
w zarodku.
Opracował Zatwierdził
……………………. ……………………
X.6.
INSTRUKCJA BHP DLA STANOWISKA
POSADZKARZA-GLAZURNIKA
Przed rozpoczęciem pracy
1. Przed podjęciem pracy musisz przejść wcześniej
wymagane badania lekarskie oraz szkolenie
BHP.
2. Wysłuchaj uważnie wskazówek twojego bezpośred-
niego przełożonego przed rozpoczęciem prac.
3. Pracę musisz podjąć w dostosowanym do warunków
otoczenia ubraniu roboczym i w obuwiu o pode-
szwach antypoślizgowych.
4. Pamiętaj o przygotowaniu i sprawdzeniu potrzebnych
narzędzi pracy oraz sprzętu ochronnego.
5. Przygotuj potrzebne do pracy materiały.
6. Sprawdź przed użyciem stan techniczny elektronarzę-
dzi (m.in. szlifierki, przecinarki, wiertarki), a zwłasz-
cza stan izolacji przewodów doprowadzających prąd
elektryczny.
121
7. Sprawdź funkcjonowanie urządzeń bez obciążenia.
8. Sprawdź stan techniczny narzędzi ręcznych, m.in.
to, czy młotki, pobijaki itp. sprzęt jest prawidłowo
zaklinowany w uchwytach.
9. Przygotuj odpowiednio drogi transportowe, by nie
było na nich przeszkód i nierówności.
10. Przygotuj swe stanowisko pracy tak, by zminimalizo-
wać uciążliwości dla otoczenia.
W trakcie pracy
1. Nie podejmuj żadnych prac, których ci nie zlecono
i co do których nie jesteś pewny, że wykonasz je
bezpiecznie.
2. Pilnuj, by osoby nieupoważnione nie uruchamiały
maszyn i urządzeń oraz nie przeszkadzały w pracy.
3. Podczas przenoszenia towarów przestrzegaj wyma-
ganych norm. Stosuj sprzęt pomocniczy w czasie
transportu ręcznego. Załadunku wózka lub taczki
dokonuj w taki sposób, by zapewnić ich stabilność,
przestrzegając przy tym norm dotyczących przewo-
żenia towarów.
4. Podczas przycinania płytek ceramicznych i szlifowa-
nia materiałów stosuj wyposażenie zabezpieczające
oczy (okulary ochronne), dłonie (rękawice) i drogi
oddechowe (półmaski).
5. Przed uruchomieniem elektronarzędzi co pewien
czas sprawdzaj zamocowanie elementów roboczych
(tarcz, wierteł) w oprawach i dokręcaj obluzowane
uchwyty.
6. By zabezpieczyć się przed nadmiernym hałasem,
stosuj ochronniki słuchu.
7. Podczas długotrwałej pracy w pozycji klęczącej uży-
waj nakolanników.
8. W czasie mycia posadzek z substancjami żrącymi
stosuj okulary ochronne i rękawice gumowe.
9. W trakcie pracy używaj tylko sprawnych technicznie
drabin i zwyżek.
10. Przenosząc elektronarzędzia (szlifierkę, wiertarkę,
przecinarkę itp.) na inne miejsce, odłącz je od zasi-
lania. Podobnie uczyń, gdy elektronarzędzie to nie
jest używane przez dłuższy czas.
11. Zabezpiecz przed uszkodzeniem przewody doprowa-
dzające prąd elektryczny do elektronarzędzi i innych
urządzeń.
12. Odłącz urządzenie od zasilania w czasie jego czysz-
czenia lub konserwacji.
13. Podczas wiercenia w ścianach otworów wiertarką
elektryczną dopilnuj, by nie doszło do przebicia
przewodów doprowadzających prąd.
14. Podczas wszelkich prac prowadzonych obok instalacji
lub osprzętu elektrycznego zachowaj szczególną
ostrożność.
15. Dobierz odpowiednie oświetlenie miejscowe do
rodzaju wykonywanej pracy, umieszczone w bez-
piecznej oprawie. Zabezpiecz źródło światła przed
uszkodzeniem.
122
16. Przy oświetleniu miejsc wilgotnych stosuj lampy
o zasilaniu bezpiecznym 24 V.
17. Podczas prac z materiałami łatwo palnymi nie
używaj ognia i nie pal papierosów na stanowisku
pracy.
18. Pamiętaj, że przy pracach z substancjami łatwo pal-
nymi palenie papierosów dozwolone jest tylko poza
strefą zagrożenia pożarowego.
19. Substancje chemiczne (farby, lakiery, rozpuszczal-
niki itp.) przechowuj tylko w szczelnie zamkniętych,
oryginalnych opakowaniach. Podczas prac z tymi
substancjami stosuj się do instrukcji producenta
i do wymagań karty charakterystyki substancji nie-
bezpiecznej.
20. Pamiętaj, by zapewnić odpowiednią wentylację w po-
mieszczeniu podczas używania substancji chemicznych,
szczególnie lakierów, rozpuszczalników i farb. Pamiętaj
o rotacji pracowników przy wykonywaniu tychże prac.
21. Wiedz, że zbliżanie się lub używanie otwartego ognia
w ubraniu nasyconym klejem lub parami rozpuszczal-
ników jest zabronione.
22. Magazynowania materiałów potrzebnych do pracy
dokonuj zawsze zgodnie z przepisami, dbając przy
tym o zachowanie stabilności ich środka ciężkości,
jeżeli gromadzone są one w pryzmach.
23. Posiłki spożywaj w wyznaczonym do tego celu miej-
scu, pamiętając o zachowaniu podstawowych zasad
higieny.
24. Nie lekceważ nawet drobnych skaleczeń, opatrując
zranienia. Pamiętaj, że nawet drobne skaleczenie
może w konsekwencji doprowadzić do nieoczekiwa-
nych zmian chorobowych.
Po zakończeniu pracy
1. Uporządkuj miejsce pracy. Zabezpiecz sprzęt, mate-
riały, ochrony osobiste, narzędzia.
2. Sprawdź, czy pozostawione materiały i urządzenia
nie stworzą zagrożenia po opuszczeniu przez ciebie
stanowiska pracy.
3. Dokładnie umyj ręce i twarz oraz przepłucz wodą
jamę ustną.
Postępowanie w sytuacji awaryjnej
1. W razie wystąpienia zagrożenia wstrzymaj prace,
zabezpiecz stanowisko i poinformuj o tym fakcie
przełożonego.
2. Każde zdarzenie wypadkowe zgłoś swemu przełożo-
nemu. Zabezpiecz miejsce wypadku. Udziel pomocy
poszkodowanemu.
3. W razie wystąpienia pożaru postępuj zgodnie z in-
strukcją przeciwpożarową. W pierwszej kolejności
zaalarmuj pozostałych pracowników i spróbuj ugasić
pożar w zarodku.
Opracował Zatwierdził
……………………. ……………………
X.7. INSTRUKCJA BHP
DLA STANOWISKA PRACOWNIKA
OBSŁUGUJĄCEGO STACJĘ PALIW
Przed przystąpieniem do pracy
1. Pamiętaj, że podejmując pracę na stacji paliw mu-
sisz wcześniej przejść potrzebne badania lekarskie
i wymagane szkolenia BHP oraz ppoż.
2. Przystępując do pracy, należy być trzeźwym i wypo-
czętym.
3. Do pracy musisz przystąpić w wymaganym obuwiu
i ubraniu roboczym o własnościach antystatycz-
nych.
4. Usuń ze stanowiska wszelkie zbędne przedmioty,
które mogą przeszkadzać w pracy.
5. Upewnij się, że na stanowisku nie ma plam olejów,
benzyny itp.
6. Pamiętaj o zachowaniu porządku i czystości na tere-
nie stacji.
W trakcie pracy
1. Dopilnuj, by teren stacji był odpowiednio oświetlony
i oznakowany zgodnie z Polskimi Normami – dotyczy
to przede wszystkim miejsca dystrybucji paliw i cią-
gów komunikacyjnych.
2. Pamiętaj, że na terenie stacji obowiązuje zakaz uży-
wania otwartego ognia, w tym palenia papierosów.
3. Zachowaj szczególną ostrożność w kontakcie ze
szkodliwymi czynnikami chemicznymi, a w razie ko-
nieczności używaj ochron osobistych, w tym rękawic
ochronnych.
4. Sprawdź, czy zbiorniki paliwa są odpowiednio za-
bezpieczone przed dostaniem się ognia do wnętrza
i posiadają nieuszkodzone urządzenia spustowe,
pomiarowe i oddechowe.
5. Sprawdź stan techniczny dystrybutorów paliw oraz
sprzętu gaśniczego.
6. Pamiętaj, by sprzęt gaśniczy, w ilości zgodnej z prze-
pisami, był umieszczony w widocznym miejscu, obok
dystrybutorów, i w każdej chwili gotowy do natychmia-
stowego użycia.
7. Dbaj o to, by stanowisko komputerowe do sprzedaży
paliw było zorganizowane zgodnie z wymogami er-
gonomii, przedstawionymi ci w trakcie instruktarzu
stanowiskowego – dotyczy to zwłaszcza ustawienia
monitora, oświetlenia i siedziska.
8. Dopilnuj, by podczas wydawania paliw pojazdy były
ustawione w sposób umożliwiający łatwe manewro-
wanie nimi, a ich silniki były wyłączone.
9. Podczas napełniania paliwem zbiorników stacji pa-
miętaj, by:
– autocysterna została dodatkowo uziemiona,
– spuszczanie produktów naftowych przebiegało
bez zakłóceń,
– osoby postronne nie podchodziły do studzienek
zbiornika,
– żaden pojazd nie znajdował się w odległości
mniejszej niż 10 m od autocysterny spuszcza-
jącej produkt.
10. Dbaj o to, by na terenie stacji była sprawna instalacja
przeciwporażeniowa i aby nieupoważnione osoby
nie dokonywały żadnych prowizorycznych napraw
instalacji elektrycznej.
11. Dbaj o to, by nieupoważnione osoby nie dokonywały
żadnych prac przy urządzeniach technicznych stacji.
12. Pamiętaj, ze badaniom technicznym i próbom szczel-
ności podlegają zbiorniki i rurociągi przy przekazy-
waniu ich do eksploatacji i po każdym remoncie lub
naprawie. W przypadku stwierdzenia nieszczelności
lub awarii zbiorników albo rurociągów konieczne
jest przeprowadzenie badań skażenia gruntu i wód
gruntowych.
13. Pamiętaj, że zbiorniki przeznaczone do magazyno-
wania gazu płynnego mogą być eksploatowane tylko
po otrzymaniu decyzji zezwalającej na eksploatację,
wydanej przez właściwy organ dozoru technicznego.
Zapoznaj się z warunkami tej decyzji.
14. Dopilnuj, by wszystkie przyłącza i króćce na zbiorni-
kach przeznaczonych do magazynowania gazu płynne-
go były wyposażone w sprawne zawory odcinające.
15. Pamiętaj, że dystrybucja gazu płynnego w stacjach
paliw płynnych polega na:
– tankowaniu gazem płynnym pojazdów samo-
chodowych, przystosowanych technicznie do
zasilania tym paliwem;
– wymianie butli opróżnionych z gazu płynnego na
butle napełnione gazem, o masie do 11 kg.
16. Pamiętaj, ze niedopuszczalne jest napełnianie butli
gazem płynnym w stacjach lub stosowanie innych
niedozwolonych manipulacji przy tych butlach.
17. Wiedz o tym, że butli przeznaczonych do napełniania
gazem płynnym nie wolno używać i przechowywać
w warunkach wpływających ujemnie na ich wytrzy-
małość.
18. Pamiętaj, że butle z gazem płynnym mogą być skła-
dowane na utwardzonych placach otwartych, pod
zadaszeniem lub w budynkach przystosowanych
do tego celu. Butle składuje się w pozycji stojącej
i zabezpiecza przed upadkiem za pomocą barier,
przegród lub w inny sposób, a zawory butli o masie
gazu płynnego powyżej 5 kg zabezpiecza się kołpa-
kami lub odpowiednimi osłonami.
19. Wiedz o tym, że magazynowanie w jednym po-
mieszczeniu butli opróżnionych i butli napełnionych
dopuszcza się tylko pod warunkiem ich oddzielnego
składowania.
Po zakończeniu pracy
1. Uporządkuj stanowisko pracy.
2. Dokonaj przeglądu urządzeń technicznych i sprawdź,
czy nie będą stanowić zagrożenia po opuszczeniu
przez ciebie miejsca pracy.
123
3. Wyłącz zasilanie nieużywanych w czasie postoju
stacji urządzeń.
4. Zabezpiecz miejsce pracy zgodnie z przyjętymi pro-
cedurami.
5. Jeżeli po zakończeniu twojej pracy dyżur na stacji
obejmuje inny pracownik, przekaż mu wszelkie
niezbędne informacje, zwłaszcza te dotyczące bez-
pieczeństwa ogólnego i pożarowego.
W sytuacji awaryjnej
1. By ustrzec się szkód zdrowotnych i materialnych spo-
wodowanych ewentualnym napadem rabunkowym
na stację, stosuj się bezwzględnie do przyjętych
w tym celu procedur. Przestrzegaj tych procedur
także wtedy, gdy dojdzie do takiego zdarzenia.
2. W czasie gwałtownej burzy lub klęski żywiołowej w pierw-
szej kolejności wyłącz zasilanie dystrybutorów paliwa.
3. Każde zdarzenie wypadkowe zgłoś swemu przełożo-
nemu. Zabezpiecz miejsce wypadku. Udziel pomocy
poszkodowanemu. W razie potrzeby zawiadom pogo-
towie ratunkowe i policję.
4. O wadach lub uszkodzeniach eksploatowanych
urządzeń powiadom swego przełożonego, uprzednio
wyłączając te urządzenia i odpowiednio je zabezpie-
czając.
Opracował Zatwierdził
……………………. ……………………
X.8.
INSTRUKCJA BHP DLA STANOWISKA
ŚLUSARZA-MECHANIKA
Przed rozpoczęciem pracy
1. Zapoznaj się szczegółowo z obowiązującymi na sta-
nowisku przepisami.
2. Wysłuchaj uważnie wskazówek twojego bezpośred-
niego przełożonego przed rozpoczęciem prac.
3. Pracę musisz podjąć w odpowiednim ubraniu robo-
czym, we wzmocnionym obuwiu o podeszwach an-
typoślizgowych, stosując przydzielone do odpowied-
nich zadań ochrony osobiste. Pamiętaj szczególnie
o ochronie twarzy i oczu.
4. Pamiętaj o przygotowaniu i sprawdzeniu potrzebnych
narzędzi ręcznych i elektronarzędzi.
5. Przygotuj potrzebne do pracy materiały.
6. Sprawdź przed użyciem stan techniczny elektronarzę-
dzi (m.in. szlifierki, przecinarki, wiertarki), a w szcze-
gólności stan izolacji przewodów doprowadzających
prąd elektryczny.
7. Sprawdź funkcjonowanie maszyn i urządzeń bez
obciążenia.
8. Sprawdź stan techniczny narzędzi ręcznych, m.in. to,
czy młotki, pilniki i podobny sprzęt jest prawidłowo
zaklinowany w uchwytach. Usuń z głowic narzędzi
124
(np. młotki, przecinaki) tzw. rozklepy, których odpryski
są groźne dla twarzy i oczu.
9. Przygotuj odpowiednio drogi transportowe, by nie
było na nich przeszkód i nierówności.
10. Pamiętaj, że prawidłowo ustawione imadło powinno
sięgać do wysokości łokcia pracownika.
11. Przygotuj swe stanowisko pracy tak, by zapewnić
bezpieczeństwo i zminimalizować uciążliwości dla
otoczenia – dotyczy to szczególnie stanowiska spa-
walniczego.
W trakcie pracy
1. Stosuj pomost drewniany, chroniący nogi przed prze-
ziębieniem, przede wszystkim wtedy, gdy praca ma
charakter stojący, a podłożem jest beton, zwłaszcza
zimą.
2. Nie podejmuj żadnych prac, których ci nie zlecono i co do
których nie jesteś pewny, że wykonasz je bezpiecznie.
3. Pilnuj, by osoby nieupoważnione nie uruchamiały
maszyn i urządzeń oraz nie przeszkadzały w pracy.
4. Podczas przenoszenia materiałów przestrzegaj wy-
maganych norm. Stosuj sprzęt pomocniczy w czasie
transportu ręcznego. Załadunku wózka lub taczki
dokonuj w taki sposób, by zapewnić ich stabilność,
przestrzegając przy tym norm dotyczących przewo-
żenia towarów.
5. Przy pracach montażowych i na obrabiarkach noś
dokładnie upięte ubranie robocze. Na dłoniach nie
noś biżuterii.
6. Przed uruchomieniem elektronarzędzi co pewien czas
sprawdzaj zamocowanie elementów roboczych (tarcz,
wierteł) w oprawach i dokręcaj obluzowane uchwyty.
7. By zabezpieczyć się przed nadmiernym hałasem,
stosuj ochronniki słuchu.
8. Materiał w szczękach imadła mocuj tak, aby unie-
możliwić jego wypadnięcie.
9. Pamiętaj, by nie używać kluczy o nieodpowiednim
rozmiarze, a tym bardziej kluczy wyrobionych. Nie
przedłużaj klucza innym kluczem.
10. W trakcie pracy używaj tylko sprawnych technicznie
drabin i zwyżek.
11. Przenosząc elektronarzędzia (szlifierkę, wiertarkę,
przecinarkę itp.) na inne miejsce, odłącz je od zasi-
lania. Podobnie uczyń, gdy elektronarzędzie to nie
jest używane przez dłuższy czas.
12. Zabezpiecz przed uszkodzeniem przewody doprowa-
dzające prąd elektryczny do elektronarzędzi i innych
urządzeń.
13. Odłącz urządzenie od zasilania w czasie jego czysz-
czenia lub konserwacji.
14. Przy obrabianiu drobnych przedmiotów nigdy nie
trzymaj ich w ręku, lecz umieść je w uchwycie.
15. Dobierz odpowiednie oświetlenie miejscowe do rodzaju
wykonywanej pracy, umieszczone w bezpiecznej opra-
wie. Zabezpiecz źródło światła przed uszkodzeniem.
Źródło światła ustaw tak, by zapobiec olśnieniu.
16. Przy oświetleniu miejsc wilgotnych oraz dużych
powierzchni metalowych stosuj lampy o zasilaniu
bezpiecznym 24 V.
17. Podczas prac z materiałami łatwo palnymi nie używaj
ognia i nie pal papierosów na stanowisku pracy.
18. Pamiętaj, że palenie papierosów dozwolone jest tylko
poza strefą zagrożenia pożarowego.
19. Substancje chemiczne (farby, lakiery, rozpuszczal-
niki itp.) przechowuj tylko w szczelnie zamkniętych,
oryginalnych opakowaniach. Podczas prac z tymi
substancjami stosuj się do instrukcji producenta
i do wymagań karty charakterystyki substancji nie-
bezpiecznej.
20. Pamiętaj, by zapewnić odpowiednią wentylację
w pomieszczeniu podczas używania substancji che-
micznych, a także na stanowisku spawalniczym.
21. Nigdy nie zostawiaj obsługiwanej maszyny bez nadzo-
ru. Przed odejściem choćby na chwilę od stanowiska
wyłącz maszynę.
22. Nie zdejmuj zabezpieczeń i osłon.
23. Nidy nie usuwaj wiórów z obrabianego przedmiotu
w trakcie ruchu maszyny lub urządzenia. W żadnym
przypadku nie wolno tego robić gołą ręką.
24. Pamiętaj, by nie obsługiwać urządzeń dźwignicowych,
nie mając odpowiednich uprawnień.
25. Posiłki spożywaj w wyznaczonym do tego celu miej-
scu, pamiętając o zachowaniu podstawowych zasad
higieny.
26. Nie lekceważ nawet drobnych skaleczeń, opatruj zra-
nienia. Pamiętaj, że nawet drobne skaleczenie może
w konsekwencji doprowadzić do nieoczekiwanych
zmian chorobowych.
Po zakończeniu pracy
1. Uporządkuj miejsce pracy. Zabezpiecz sprzęt, mate-
riały, ochrony osobiste, narzędzia.
2. Sprawdź, czy pozostawione materiały i urządzenia
nie stworzą zagrożenia po opuszczeniu przez ciebie
stanowiska pracy.
3. Powiadom bezpośredniego przełożonego o zakoń-
czeniu pracy.
Postępowanie w sytuacji awaryjnej
1. W razie wystąpienia zagrożenia wstrzymaj prace,
zabezpiecz stanowisko i poinformuj o tym fakcie
przełożonego.
2. Każde zdarzenie wypadkowe zgłoś swemu przełożo-
nemu. Zabezpiecz miejsce wypadku. Udziel pomocy
poszkodowanemu.
3. W razie wystąpienia pożaru postępuj zgodnie z in-
strukcją przeciwpożarową. W pierwszej kolejności
zaalarmuj pozostałych pracowników i spróbuj ugasić
pożar w zarodku.
Opracował Zatwierdził
……………………. ……………………
X.9.
INSTRUKCJA BHP
DLA PRAC ZBROJARSKICH
I BETONOWYCH
Przed przystąpieniem do pracy
1. Podejmując pracę, musisz przejść wcześniej wyma-
gane dla danego stanowiska badania lekarskie oraz
instruktaż stanowiskowy udzielony przez bezpośred-
niego przełożonego.
2. Do pracy musisz przystąpić w kompletnym ubraniu
roboczym. Głowę należy chronić hełmem ochronnym,
oczy i twarz okularami lub przyłbicą, ręce za pomocą
rękawic ochronnych, a kończyny dolne przy pomocy
odpowiedniego obuwia – w przypadku robót betono-
wych powinny to być buty gumowe.
3. Pobierz i sprawdź potrzebne do pracy narzędzia.
Pracuj tylko ze sprzętem zalecanym przez twojego
przełożonego.
4. Sprawdź, czy instalacje elektryczne maszyn i urzą-
dzeń nie są uszkodzone i czy niebezpieczne elementy
zabezpieczone są osłonami.
5. Nie zdejmuj osłon zabezpieczających ruchome części
maszyn i urządzeń.
6. Sprawdź funkcjonowanie maszyn i urządzeń bez
obciążenia.
7. Pamiętaj o bezpiecznych metodach załadowywania,
transportu, wyładowywania i składowania materiałów.
W trakcie pracy
A) Roboty zbrojarskie
1. Stoły warsztatowe i maszyny zbrojarskie powinny
być instalowane w pomieszczeniach zbrojarni
lub pod wiatami. Na otwartej przestrzeni można
ustawiać stoły tylko do prac krótkotrwałych.
2. Stoły warsztatowe do przygotowywania zbrojenia
powinny być przymocowane do podłoża.
3. Poszczególne rodzaje elementów zbrojenia po-
winny być składowane oddzielnie na wyrównanym
i odwodnionym podłożu albo na podkładach.
4. Chodzenie po ułożonych elementach zbrojenia
jest zabronione.
5. Ręcznie można prostować stal zbrojeniową
o średnicy do 20 mm tylko na przymocowanej do
stołu zbrojarskiego płycie z osadzonymi na niej
sworzniami i z wyposażeniem w komplet kluczy.
6. Podczas prostowania drutu stalowego w krę-
gach za pomocą wciągarki należy pamiętać
o uprzednim ogrodzeniu strefy niebezpiecznej. Na
ogrodzonym terenie zabronione jest przebywanie
pracowników w czasie prostowania stali.
7. Przy przecinaniu ręcznym ręce należy trzymać
w odległości co najmniej 15 cm od noży. Przy
przecinaniu mechanicznym chwytanie ręką
ciętych prętów dozwolone jest w odległości co
najmniej 50 cm.
125
 8. Gięcie prętów stalowych odbywa się przy
pomocy giętarki elektrycznej. Podczas gięcia
krótkich odcinków prętów pracownik obsługu-
jący giętarkę powinien przebywać w miejscu,
w którym nie będzie narażony na uderzenie
prętem. Bezwzględnie należy przestrzegać ko-
lejności wykonywania poszczególnych faz gięcia
prętów.
9. Łączenia zbrojenia można dokonywać za pomocą
zgrzewania, spawania i przy pomocy wiązania
miękkim wyżarzonym drutem. Do wiązania siatek
i szkieletów należy stosować sprzęt pomocniczy,
np. kozły, co znacznie zmniejsza wysiłek fizyczny,
gdyż pozwala uniknąć ciągłego schylania się.
10. Stanowiska pracy zbrojarzy, jeżeli są rozmiesz-
czone po obu stronach stołu, należy oddzielić
siatką o wysokości co najmniej 1 m, przy
oczkach do 20 mm.
11. Montaż i scalanie uprzednio przygotowanych ele-
mentów zbrojenia wykonuje się już w deskowa-
niach. Prace takie do wysokości 3 m nad ziemią
można wykonywać z drabin, a przy większych
wysokościach – tylko z pomostów rusztowań.
12. Przy montażu zbrojeń na zewnętrznych ścianach
wykonywanych obiektów zbrojarze powinni być
zabezpieczeni przed upadkiem z wysokości przy
pomocy szelek bezpieczeństwa. Linki pasów
należy umocować do stałych elementów kon-
strukcji.
13. Montaż uzbrojenia słupów należy wykonywać
z pomostu o szerokości co najmniej 1 m,
będąc zabezpieczonym przed upadkiem z wy-
sokości. Do pomostu należy zapewnić dojście
po drabinie.
B) Roboty betonowe
1. Sprzęt należy przemieszczać tylko po odłączeniu
go od źródła prądu.
2. Przewody elektryczne trzeba zabezpieczyć przed
uszkodzeniem.
3. Do wykopów beton należy opuszczać rynnami
wspartymi o odpowiednio wytrzymały ruszt.
4. Należy zabezpieczyć pojemniki na beton przed
ich zsunięciem się do wykopu.
5. Beton z zasobnika trzeba wypuszczać powoli,
z zachowaniem ostrożności, wlewając go z wyso-
kości nie większej niż 1 m. Beton należy układać
w deskowaniu równomiernie, zabezpieczając
deskowanie przed uszkodzeniem.
6. Przy betonowaniu należy wykonać odpowiednie
pomosty robocze.
7. Otwory w stropach budynku muszą być nakryte
odpowiednio wytrzymałymi pokrywami lub za-
bezpieczone barierkami ochronnymi.
8. Należy przygotować drogi do przewozu betonu
taczkami. Drogi te powinny być na bieżąco
oczyszczane z betonu i innych materiałów.
126
9. Przy przenoszeniu ręcznym lub transporcie
taczkami materiałów należy przestrzegać do-
zwolonych norm.
10. Pomosty robocze mogą być obciążane tylko
w granicach ich dopuszczalnego obciążenia.
11. Przy betonowaniu elementów konstrukcyjnych
nie należy stosować dłuższych przerw.
12. Unikać chodzenia po zbrojeniu w trakcie pracy.
13. Zagęszczania betonu w ściankach i belkach
należy dokonywać z pomostów roboczych.
14. Podczas prac niebezpiecznych na wysokości
należy używać szelek bezpieczeństwa.
Po zakończeniu pracy
1. Odłącz sprzęt i urządzenia elektryczne od źródła
prądu.
2. Uporządkuj miejsce pracy. Zabezpiecz materiały,
sprzęt, narzędzia, ochrony osobiste.
3. Nie pozostawiaj materiałów i wyrobów na pomostach
rusztowań.
Postępowanie w sytuacji awaryjnej
1. Każde zdarzenie wypadkowe zgłoś swemu przełożo-
nemu. Zabezpiecz miejsce wypadku. Udziel pomocy
poszkodowanemu.
2. W razie wątpliwości co do warunków bezpieczeństwa
przy wykonywaniu pracy masz prawo przerwać pracę,
zabezpieczając stanowisko, i zwrócić się do przeło-
żonego w celu wyjaśnienia zaistniałej sytuacji.
3. W razie wystąpienia pożaru postępuj zgodnie z in-
strukcją przeciwpożarową.
Opracował Zatwierdził
……………………. ……………………
X.10.
INSTRUKCJA BHP
PODCZAS SPAWANIA LUB CIĘCIA
PALNIKIEM WEWNĄTRZ ZBIORNIKÓW
ORAZ W POMIESZCZENIACH
ZAGROŻONYCH POŻAREM
LUB WYBUCHEM
Cel instrukcji
Cel instrukcji to określenie zasad postępowania podczas
przygotowania prac spawalniczych oraz posługiwania się
otwartym ogniem (palnikiem) w pomieszczeniach zagro-
żonych niebezpieczeństwem pożaru lub wybuchu.
Osoby odpowiedzialne
Polecający odpowiada za:
– podjęcie decyzji o wykonaniu pracy w pomieszcze-
niach zagrożonych pożarem lub wybuchem;
– określenie terminu, miejsca i szczegółowego zakresu
wykonywanych prac;
– określenie wymagań dotyczących środków i warunków
wykonania pracy;
– uzgodnienie z służbami technologicznymi, BHP oraz
ppoż. warunków środowiskowych wykonania pracy;
– wyznaczenie kierującego zespołem;
– określenie liczby i imienny wykaz pracowników wyko-
nujących pracę;
– wydanie pisemnego pozwolenia na wykonanie pracy.
Dopuszczający odpowiada za:
– przygotowanie miejsca pracy i odpowiednich środków
technicznych do jej wykonania;
– sprawdzanie miejsca wykonywanej pracy wspólnie
z kierującym zespołem;
– pouczenie pracowników o warunkach pracy i wynika-
jących z tego zagrożeniach;
– dopuszczenie pracowników do rozpoczęcia prac oraz
przekazanie miejsca pracy;
– kontrolę wykonanej pracy po jej zakończeniu.
Kierujący zespołem odpowiada za:
– stwierdzenie, czy pracownicy posiadają odpowiednie
kwalifikacje i uprawnienia;
– sprawdzenie i przygotowanie miejsca wykonywanej
pracy pod względem technicznym i organizacyj-
nym;
– zapewnienie odpowiedniego sprzętu ochrony osobi-
stej pracowników oraz zabezpieczenia technicznego,
zgodnie z przepisami BHP;
– utrzymanie porządku w trakcie wykonywania pracy
oraz po jej zakończeniu;
– jakość pracy wykonywanej przez podległych mu pra-
cowników.
Pracownik wykonujący pracę odpowiada za:
– prawidłowe wykonanie pracy zgodnie z zasadami
technologicznymi oraz zgodnie z pisemną zgodą
określającą szczegółowy zakres wykonywanych
prac;
– wykonanie prac zgodnie z wymogami niniejszej in-
strukcji, szczegółowymi instrukcjami stanowiskowymi
i instrukcjami obsługi urządzeń, jeżeli takie są opra-
cowane, i ogólnymi zasadami BHP;
– ścisłe przestrzeganie zaleceń udzielonych przez
przełożonego zgodnie z ustalonym porządkiem
prac;
– końcową kontrolę stanowiska pracy oraz porządek po
jej zakończeniu.
Uwaga:
Przygotowanie do rozpoczęcia prac i wykonanie prac
może nastąpić tylko po wydaniu pisemnego polecenia.
Bez polecenia mogą być wykonywane tylko prace zwią-
zane z ratowaniem zdrowia lub życia ludzi oraz związa-
ne z ratowaniem przed zniszczeniem urządzeń dużej
wartości.
Czynności
Czynności przed rozpoczęciem pracy w pomieszczeniach
szczególnie zagrożonych wybuchem lub pożarem:
1. Należy dokonać komisyjnej oceny zagrożenia.
2. Trzeba określić niezbędne wymagania nie dopuszcza-
jące do wybuchu lub pożaru.
3. Należy sporządzić protokół zabezpieczenia ppoż.
prac spawalniczych, na podstawie którego kierownik
zainteresowanej komórki organizacyjnej lub kierownik
zakładu wydaje pisemne zezwolenie na prowadzenie
prac spawalniczych.
Zasady bezpiecznego wykonywania pracy
1. Przygotować obiekt do prac spawalniczych zgodnie
z założeniami protokołu.
2. Całkowicie usunąć ze zbiorników lub pomieszczeń
elementy łatwo palne, gazy oraz pary lub ciecze, które
mogłyby spowodować pożar lub wybuch.
3. Spawanie zbiorników lub naczyń, w których były prze-
chowywane ciecze lub gazy łatwo palne bądź trujące,
jest dozwolone jedynie po całkowitym oczyszczeniu
z resztek gazów, cieczy oraz ich par.
4. Oczyszczenie zbiornika lub naczynia powinno odbywać
się przez ich staranne wymycie wodnym roztworem
ługu sodowego lub trójzasadowego fosforu sodu
i przepuszczenie przez nie strumienia pary wodnej
lub przez napełnienie ich wodą i wygotowanie.
5. Zabezpieczyć przed przedostawaniem się ognia lub
rozprysków spawalniczych do tych miejsc i urządzeń,
których ze względów technicznych nie można usunąć
z pomieszczenia.
6. Przy spawaniu i cięciu wewnątrz zbiorników spawacze
i ich pomocnicy powinni być zabezpieczeni poprzez
przymocowanie szelkami do liny ochronnej i nadzoro-
wani przez innych pracowników znajdujących się na
zewnątrz zbiornika w jego bezpośredniej bliskości.
7. Wnętrza zbiorników i pomieszczeń podczas spawania
powinny mieć połączenie z otaczającą atmosferą, np.
przez otwarcie włazów oraz usunięcie z nich korków
lub pokryw, a także przez zastosowanie w tym czasie
nadmuchu powietrza, wymuszonego przez dmuchawy
lub wentylatory.
8. Pracownicy pracujący w wyżej określonych warunkach
powinni posiadać wszelkie środki ochrony osobistej
zgodnie z przepisami BHP wraz z aparatem ucieczko-
wym, jeśli jest konieczny.
Czynności po zakończeniu pracy
1. Należy przeprowadzić dokładną kontrolę pomieszcze-
nia, w którym wykonywana była praca, by stwierdzić, że
nie ma żadnego zagrożenia w postaci zarzewia ognia.
2. Sprawdzić, czy został zdemontowany i zabrany sprzęt
spawalniczy.
3. Sprawdzić, czy cały osprzęt został wyłączony ze źródeł
zasilania oraz zabezpieczony przed dostępem osób
postronnych.
127
4. W obiektach pożarowo lub wybuchowo niebezpiecz-
nych oraz w obiektach posiadających konstrukcje
łatwo palne należy ponowić kontrolę po upływie
4 godzin, a następnie po upływie 8 godzin od momen-
tu zakończenia prac.
Postępowanie w sytuacjach awaryjnych
1. W przypadku zasłabnięcia lub innej niedyspozycji
mogącej negatywnie oddziaływać na przebieg pracy
natychmiast przerwać wykonywaną pracę i powiado-
mić przełożonego.
2. W razie zagrożenia pożarowego natychmiast przerwać
pracę, powiadomić służbę BHP oraz przełożonego.
3. W razie wystąpienia pożaru należy podjąć próbę uga-
szenia go w zarodku, a jeżeli jest to niemożliwe – po-
stępować dalej zgodnie z instrukcją przeciwpożarową.
Wymagania
Wyposażenie w środki ochrony osobistej:
– sprzęt osobisty ochrony dróg oddechowych, maski
z pochłaniaczami lub maski z doprowadzeniem czy-
stego powietrza oraz aparat ucieczkowy – jeśli jest
konieczny;
– drabiny, szelki i linki bezpieczeństwa do zabezpiecze-
nia pracy w zbiornikach.
Wymagania specjalne w zakresie nadzoru:
Wszystkie prace objęte niniejszą instrukcją powinny być
wykonywane przez minimum dwie osoby, z których jedna
musi być wyznaczona jako prowadząca.
Terminologia
Poleceniodawca – osoba upoważniona do wydawania
poleceń wykonywania prac spawalniczych w pomieszcze-
niach zagrożonych pożarem lub wybuchem.
Dopuszczający – osoba spośród dozoru upoważniona
przez poleceniodawcę do przygotowania miejsca pracy
i dopuszczenia pracowników do wykonywania pracy.
Kierujący – osoba wyznaczona przez poleceniodawcę
z zespołu pracowników do kierowania pracą zespołu.
Opracował Zatwierdził
……………………. ……………………
X.11.
INSTRUKCJA BHP PRZY PRACACH
MURARSKICH I TYNKARSKICH
Przed rozpoczęciem pracy
1. Pamiętaj, że przystępując do pracy na stanowisku
powinieneś posiadać odpowiednie kwalifikacje za-
wodowe.
2. Musisz posiadać dobry stan zdrowia, pozwalający
na wykonywanie prac na wysokości, potwierdzony
świadectwem lekarskim.
128
3. Musisz legitymować się wymaganym szkoleniem
bezpieczeństwa i higieny pracy.
4. Musisz być trzeźwy i wypoczęty.
5. Powinieneś być ubrany w odzież i buty robocze oraz
kask i rękawice ochronne (zgodnie z zakładową ta-
belą norm przydziału środków ochrony indywidualnej,
odzieży i obuwia roboczego).
6. Zapoznaj się z zakresem i rodzajem robót.
7. Sprawdź, czy są wywieszone tablice informujące
o stanie rusztowania i o pracach prowadzonych na
rusztowaniu.
8. Sprawdź, czy materiały na stanowisku pracy są uło-
żone w sposób zapewniający swobodę ruchów.
9. Sprawdź, czy poziom rusztowania roboczego znajduje
się poniżej poziomu wznoszonego muru co najmniej
o 0,3 m.
10. Sprawdź stan rusztowania roboczego:
– stabilność podestów,
– bezpieczne wejście na rusztowanie,
– barierki ochronne (o wysokości 1,1 m z ba-
rierką pośrednią i krawężnikiem o wysokości
0,15 m).
11. W przypadku prac w wykopach sprawdź, czy ściany
wykopów są prawidłowo zabezpieczone.
W trakcie pracy
Przy ręcznym tynkowaniu
1. Tynkowanie zewnętrznych obramowań okiennych
wykonuj z rusztowań zewnętrznych zaopatrzonych
w poręcze.
2. Przy tynkowaniu ościeży okiennych wewnętrznych
otwór okienny zabezpiecz deską w celu ochrony
przed wypadnięciem.
3. Przy tynkowaniu klatek schodowych stosuj wyłącznie
rusztowania (nie wolno stosować drabin).
4. Wszelkie otwory w ścianach, stropach i inne, których
dolna krawędź znajduje się poniżej 0,8 m od poziomu
stropu lub pomostu, zabezpiecz barierką ochronną
o wysokości 1,1 m, z barierką pośrednią i krawężni-
kiem o wysokości 0,15 m.
5. Otwory pozostawione w czasie wykonywania robót
zabezpiecz lub szczelnie przykryj.
6. Pamiętaj, że doły na wapno gaszone powinny mieć
umocnione ściany oraz winny być ogrodzone barier-
kami ochronnymi o wysokości 1,1 m, znajdującymi
się w odległości minimum 1 m od krawędzi dołu.
7. Do pracy przy gaszeniu wapna używaj okularów
ochronnych oraz półmaski przeciwpyłowej.
Przy tynkowaniu mechanicznym
1. Pamiętaj, że podawanie masy betonowej lub zaprawy
za pomocą pompy powinno być zgodne z instrukcją
obsługi pompy.
2. Przed rozpoczęciem tynkowania sprawdź szczel-
ność przewodów i połączeń oraz stan aparatu
narzutowego.
3. Używaj agregatu wyposażonego w zawór i manometr.
W przypadku wzrostu ciśnienia ponad dopuszczalny
natychmiast wyłącz pompę.
4. Pamiętaj, że podczas przerw w pracy końcówka
tynkarska ma być zwrócona wylotem do dołu.
5. Podczas pracy agregatu nie dopuszczaj do załamań
i zagięć przewodu.
6. Natychmiast wyłącz agregat w przypadku powstania
tzw. „korków”. Rozkrusz „korek”, opukując przewód
drewnianym lub gumowym młotkiem.
7. Przy przenoszeniu, rozbieraniu lub przedłużaniu
przewodów wyłącz pompę i zredukuj ciśnienie w prze-
wodach do zera.
8. W razie stwierdzenia jakichkolwiek nieprawidłowości
w pracy pompy lub przewodów niezwłocznie wyłącz
pompę i jednocześnie zredukuj ciśnienie w przewo-
dach do zera.
9. Przy oczyszczaniu przewodu pompy tynkarskiej stosuj
okulary ochronne.
10. Pamiętaj, by nie opierać się o bariery oraz nie wychy-
lać się poza krawędzie konstrukcji bez dodatkowego
zabezpieczenia.
11. Pamiętaj, by nie chodzić po świeżo wykonanych
murach, sklepieniach, przykryciach otworów, niesta-
bilnych deskowaniach.
12. Pamiętaj, że nie wolno prowadzić jednocześnie robót
na dwóch lub więcej kondygnacjach w tym samym
pionie bez stropów lub innych zabezpieczeń. Sta-
nowiska pracy powinny być przesunięte wzajemnie
o około 1,5-2 m.
13. Pamiętaj, że nie wolno wykonywać prac fundamen-
towych, jeżeli odległość między skarpą wykopu
a wznoszoną ścianą jest mniejsza niż 0,7 m.
14. Pamiętaj, że nie wolno pozostawiać narzędzi, mate-
riałów i innych przedmiotów na krawędziach pomo-
stów rusztowań.
15. Pamiętaj, że nie wolno wspinać się po konstrukcjach
rusztowań.
16. Pamiętaj, że nie wolno nadmiernie obciążać ponad
dopuszczalne normy pomostów rusztowań.
Po zakończeniu pracy
1. Uporządkuj stanowisko pracy, oczyść narzędzia
i umieść je w wyznaczonych miejscach.
2. Przepłucz przewody pompy tynkarskiej.
3. Wyłącz pompę spod napięcia i zabezpiecz przewody.
4. Zgłoś zakończenie pracy swemu bezpośredniemu
przełożonemu.
Postępowanie w sytuacji awaryjnej
1. W razie wystąpienia zagrożenia wstrzymaj prace,
zabezpiecz stanowisko i poinformuj o tym fakcie
przełożonego.
2. Każde zdarzenie wypadkowe zgłoś swemu przełożo-
nemu. Zabezpiecz miejsce wypadku. Udziel pomocy
poszkodowanemu.
3. W razie wystąpienia pożaru postępuj zgodnie z in-
strukcją przeciwpożarową. W pierwszej kolejności
zaalarmuj pozostałych pracowników i spróbuj ugasić
pożar w zarodku.
Opracował Zatwierdził
……………………. ……………………
X.12.
INSTRUKCJA BHP
DLA STANOWISKA FREZERA
Przed przystąpieniem do pracy
1. Pamiętaj, że do samodzielnej pracy na stanowisku
frezera może przystąpić pracownik legitymujący się
dobrym stanem zdrowia potwierdzonym zaświad-
czeniem lekarskim, ukończonym szkoleniem BHP
i posiadający zezwolenie na wykonywanie tej pracy
od bezpośredniego przełożonego.
2. Pamiętaj, że przystępując do pracy musisz być trzeź-
wy i wypoczęty.
3. Musisz mieć na sobie odzież roboczą, która winna być
czysta, obcisła, bez luźno zwisających elementów.
Musisz mieć upięte włosy i nakrycie na głowie.
4. Przy pracach, przy których mogą wystąpić odpryski,
musisz założyć okulary ochronne.
5. Przed rozpoczęciem wykonywania zadań powinieneś
wysłuchać poleceń bezpośredniego przełożonego,
dotyczących przebiegu bezpiecznej pracy.
6. Przygotuj odpowiednio stanowisko pracy, usuwając
zbędne przedmioty, sprawdzając, czy podłoże wokół
maszyny nie jest śliskie i zatarasowane.
7. Sprawdź frezarkę, a w tym stan techniczny osłon
i urządzeń sterujących, działanie maszyny bez ob-
ciążenia, obieg smarowania frezarki i system chło-
dzenia, oświetlenie, stan frezów i stan zamocowania
narzędzi skrawających, stan włączników, ustawienie
zderzaków, położenie dźwigni przekładni biegów,
a także położenie dźwigni sprzęgła.
Czynności w trakcie pracy
1. Przed uruchomieniem frezarki sprawdź zamocowanie
frezu i przedmiotu obrabianego.
2. Najpierw uruchom wrzeciono, a następnie przed
dosunięciem frezu do przedmiotu włącz posuw.
3. Przy ręcznym posuwie uważaj, by nie dopuścić do
gwałtownych zmian głębokości i szybkości posuwu.
4. Koncentruj całą swoją uwagę na wykonywanych
czynnościach.
5. Używaj do pracy frezów i głowic frezowych w dobrym
stanie.
6. Przedmioty obrabiane mocuj tak, by w czasie obróbki
nie zmieniły swego położenia.
7. Pamiętaj, że mocowanie przedmiotów obrabianych
może się odbywać tylko przy zatrzymanej pracy
129
 urządzenia (frez musi być nieruchomy). Możesz to
czynić za pomocą różnego rodzaju uchwytów lub
bezpośrednio na stole frezarki za pomocą docisków
czy klocków oporowych.
8. Używaj tylko frezów i głowic frezowych w dobrym
stanie. Noże muszą być nieuszkodzone, końcówki
trzpienia frezarskiego winny być dopasowane do
gniazda stożkowego we wrzecionie, a stożek czysty.
9. Pamiętaj, że frezy należy mocować na sztywno,
nakrętki dokręcać ręcznie za pomocą klucza, przy
zatrzymanym silniku głównym. Podczas wykonywania
tej czynności należy uważać, by nie skaleczyć rąk
o krawędzie tnące.
10. Pamiętaj, że przy zakładaniu na trzpień frezarki
zespołu frezów należy ustawić je tak, by zęby sąsia-
dujących frezów były wzajemnie przesunięte.
11. Pamiętaj, że podczas zakładania i zdejmowania frezu
bezwzględnie należy wyłączyć silnik urządzenia.
12. Pamiętaj, że przedmioty obrabiane mocowane w ima-
dle należy sztywno uchwycić szczękami imadła, jak
najbliżej powierzchni obrabianej.
13. Pamiętaj, że w czasie mocowania przedmiotu stół
należy dosunąć na odpowiednią odległość, tak by
nie było możliwe skaleczenie ręki. Czynność tę należy
wykonywać przy wyłączonych obrotach wrzeciona.
14. Pamiętaj, że przedmioty i przyrządy zakładane na stół
frezarski muszą być oczyszczone ze smarów, olejów
i wiórów.
15. Pamiętaj, że wióry należy usuwać za pomocą odpo-
wiednich haczyków lub szczotek, przy wyłączonym
wrzecionie.
16. Pamiętaj, że obrabiarkę należy wyłączyć, gdy doko-
nuje się pomiarów przedmiotu obrabianego.
17. Pamiętaj, że obrabiarkę należy wyłączyć, gdy musisz,
nawet na chwilę, opuścić swoje stanowisko pracy.
18. Pamiętaj, że nie wolno ci samodzielnie naprawiać
maszyny, jej instalacji elektrycznej i oświetleniowej.
Czynności te mogą wykonywać osoby legitymujące
się odpowiednimi uprawnieniami.
Po zakończeniu pracy
1. Wyłącz frezarkę wyłącznikiem głównym i odłącz od
napięcia.
2. Dokładnie oczyść obrabiarkę.
3. Zabezpiecz urządzenie tak, by było niemożliwe uru-
chomienie go przez osoby postronne, a frezarka nie
stwarzała zagrożeń.
4. Oczyść ochrony osobiste i odłóż je na miejsce stałego
składowania.
Postępowanie w sytuacji awaryjnej
1. W razie zauważenia usterek lub jakichkolwiek za-
grożeń na stanowisku pracy lub przy działaniu fre-
zarki należy je natychmiast zgłosić bezpośredniemu
przełożonemu, by zostały natychmiast usunięte.
Do pracy możesz ponownie przystąpić dopiero
130
po ich usunięciu i ponownym sprawdzeniu pracy
urządzenia.
2. W razie wystąpienia zagrożenia wstrzymaj prace,
zabezpiecz stanowisko i poinformuj o tym fakcie
przełożonego.
3. Każde zdarzenie wypadkowe zgłoś swemu przełożo-
nemu. Zabezpiecz miejsce wypadku. Udziel pomocy
poszkodowanemu.
4. W razie wystąpienia pożaru postępuj zgodnie z in-
strukcją przeciwpożarową. W pierwszej kolejności
zaalarmuj pozostałych pracowników i spróbuj ugasić
pożar w zarodku.
Opracował Zatwierdził
……………………. ……………………
X.13.
INSTRUKCJA BHP
DLA STANOWISKA BLACHARZA-
-LAKIERNIKA SAMOCHODOWEGO
Przed przystąpieniem do pracy
1. Musisz posiadać:
– wymagane przeszkolenie zawodowe, potrzebne do
prac wykonywanych na stanowisku;
– szkolenie z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy;
– dobry stan zdrowia, potwierdzony świadectwem
lekarskim.
2. Musisz być trzeźwy i wypoczęty.
3. Wysłuchaj uważnie wskazówek twojego bezpośred-
niego przełożonego.
4. Pracę musisz podjąć w odpowiednim ubraniu roboczym
i obuwiu o podeszwach antypoślizgowych, stosując
przydzielone ochrony osobiste, pamiętając zwłaszcza
o ochronie oczu, dróg oddechowych i dłoni.
5. Przygotuj:
– w zakresie naprawy blacharki samochodu:
• młotki, śrubokręty, klucze, ściągacze;
• narzędzia i pomoce specjalne, niezbędne do
wykonania demontażu blacharki;
• części zapasowe do wymiany;
• smary, oleje, płyny do zmywania brudu, farby;
• pomoce do czyszczenia blach przed malowa-
niem;
• materiały zabezpieczające szyby i inne czę-
ści przed ich przypadkowym zabrudzeniem
farbami;
– w zakresie malowania i lakierowania:
• farby, lakiery, rozpuszczalniki;
• pomoce do nakładania lakierów na blacharkę
samochodu;
• zbiorniki z lakierami;
• pistolety do lakierowania;
• materiały do gruntowania blacharki;
• szczotki, papier ścierny.
W trakcie pracy
1. Po wprowadzeniu samochodu na stanowisko robocze
ustaw go i zabezpiecz tak, by nie stwarzał zagrożenia
dla osób i innych pojazdów.
2. Usuń wszystkie przedmioty ze stanowiska roboczego,
które utrudniają wykonywanie operacji przygotowy-
wania samochodu do lakierowania, i jednocześnie
sprawdź, czy narzędzia i urządzenia warsztatowe są
w dobrym stanie technicznym (w tym m.in. podno-
śniki samochodowe).
3. Podczas czyszczenia blacharki samochodowej lub
zdzierania zużytego lakieru z karoserii lub innych
części używaj ochronników górnych dróg oddecho-
wych – masek lub półmasek – a także rękawic
ochronnych.
4. Przy czyszczeniu i przygotowywaniu blacharki do
lakierowania zwróć szczególną uwagę na ostre, wy-
stające części i elementy samochodu, które mogą
przyczynić się do powstania skaleczeń.
5. Powłoki z zawartością bieli ołowiowej i siarczanu
ołowiu zeskrobuj z blachy tylko w stanie wilgot-
nym.
6. Zachowaj szczególną ostrożność przy myciu elemen-
tów samochodu za pomocą środków łatwo palnych.
7. Zanieczyszczone czyściwo przechowuj w zamkniętych
pojemnikach. Pojemniki te opróżniaj codziennie po
zakończonej pracy.
8. Plamy na podłodze z używanych rozpuszczalników,
olejów, ropy, nafty czy benzyny natychmiast neutra-
lizuj i likwiduj.
9. Malowanie natryskowe wykonuj w odpowiednim, ozna-
kowanym pomieszczeniu, przy pełnej wentylacji.
10. Na stanowisku roboczym przechowuj tylko takie ilości
materiałów potrzebnych do lakierowania (rozpusz-
czalniki, farby, lakiery), które będą zużyte podczas
jednego dnia pracy.
11. Pojemniki z farbami, lakierami i rozpuszczalnikami
oraz innymi materiałami łatwo palnymi przechowuj
z dala od źródeł ciepła, a także z dala od urządzeń
wentylacyjnych.
12. Pojemniki do przechowywania farb, lakierów, rozpusz-
czalników powinny być niepalne, nietłukące się, takie,
by można je było szczelnie zamykać. Na wierzchu
pojemnika powinna znajdować się czytelna etykieta
informująca o składzie chemicznym, właściwościach
chemicznych, a także stopniu zagrożenia dla zdrowia
i życia. Do tych substancji powinny być dołączone
karty charakterystyki substancji niebezpiecznej
i preparatu niebezpiecznego. Należy bezwzględnie
postępować zgodnie z podanymi w karcie zaleceniami
producenta.
13. W trakcie prac zagrożonych pożarem i wybuchem
stosuj narzędzia nieiskrzące.
14. Nie używaj otwartego ognia i nie pal papierosów
w pomieszczeniach, w których wykonywane jest
lakierowanie karoserii samochodowych.
Po zakończeniu pracy
1. Wyłącz spod napięcia wszystkie używane elektrona-
rzędzia i urządzenia elektryczne.
2. Uporządkuj swoje stanowisko pracy, zabezpiecz
narzędzia, materiały i ochrony osobiste.
3. Sprawdź, czy pozostawione stanowisko robocze nie
stwarza jakichkolwiek zagrożeń.
4. Powiadom bezpośredniego przełożonego o zakoń-
czeniu pracy.
Postępowanie w sytuacji awaryjnej
1. W przypadku powstania pożaru postępuj zgodnie
z instrukcją przeciwpożarową. W pierwszej kolejności
zaalarmuj pozostałych pracowników i spróbuj ugasić
pożar w zarodku.
2. W razie zaistnienia wypadku:
– udziel poszkodowanemu pierwszej pomocy,
– w razie potrzeby wezwij pomoc lekarską,
– powiadom przełożonych.
3. W razie zagrożenia lub pojawienia się wątpliwości co
do zachowania warunków bezpieczeństwa przerwij
pracę i poinformuj o tym fakcie swego przełożonego.
Opracował Zatwierdził
……………………. ……………………
X.14.
INSTRUKCJA BHP
DLA STANOWISKA DEKARZA
Przed rozpoczęciem pracy
1. Wysłuchaj uważnie wskazówek twojego bezpośred-
niego przełożonego przed rozpoczęciem prac.
2. Pracę musisz podjąć w dostosowanym do warunków
otoczenia ubraniu roboczym i w obuwiu o podeszwach
antypoślizgowych.
3. Pamiętaj o przygotowaniu i sprawdzeniu potrzebnych
narzędzi pracy oraz sprzętu ochronnego – hełmu,
okularów, masek, ochronników słuchu, szelek bez-
pieczeństwa z osprzętem i innych.
4. Przygotuj potrzebne do pracy materiały.
5. Sprawdź przed użyciem stan techniczny elektronarzędzi
(m.in. szlifierki, przecinarki, wiertarki), a zwłaszcza stan
izolacji przewodów doprowadzających prąd elektryczny.
6. Sprawdź funkcjonowanie urządzeń bez obciążenia.
7. Sprawdź stan techniczny narzędzi ręcznych, m.in. to,
czy młotki, pobijaki itp. sprzęt jest prawidłowo zakli-
nowany w uchwytach.
W trakcie pracy
1. Nie podejmuj żadnych prac, których ci nie zlecono
i co do których nie jesteś pewny, że wykonasz je
bezpiecznie.
2. Podczas przenoszenia towarów przestrzegaj wyma-
ganych norm. Stosuj sprzęt pomocniczy w czasie
131
 transportu ręcznego. Załadunku wózka lub taczki
dokonuj w taki sposób, by zapewnić ich stabilność,
przestrzegając przy tym norm dotyczących przewo-
żenia towarów.
3. Podczas przycinania i szlifowania materiałów stosuj
wyposażenie zabezpieczające oczy (okulary ochron-
ne), dłonie (rękawice) i drogi oddechowe (maski).
4. Pamiętaj o stosowaniu ochron osobistych podczas
wszelkich prac rozbiórkowych, szczególnie przy pracy
z eternitem, który zawiera azbest.
5. W czasie rozbioru pokryć dachowych zawierających
azbest pamiętaj o przestrzeganiu zasad przedsta-
wionych ci w oddzielnym instruktażu.
6. Przed uruchomieniem elektronarzędzi co pewien czas
sprawdzaj zamocowanie elementów roboczych (tarcz,
wierteł) w oprawach i dokręcaj obluzowane uchwyty.
7. By zabezpieczyć się przed nadmiernym hałasem,
stosuj ochronniki słuchu.
8. W trakcie pracy używaj tylko sprawnych technicznie
drabin. Drabiny linowe mocuj do stałych elementów,
naciągnij je i zakotwicz.
9. Przenosząc elektronarzędzia (szlifierkę, wiertarkę,
przecinarkę itp.) na inne miejsce, odłącz je od zasi-
lania. Podobnie uczyń, gdy elektronarzędzie to nie
jest używane przez dłuższy czas.
10. Zabezpiecz przed uszkodzeniem przewody doprowa-
dzające prąd elektryczny do elektronarzędzi i innych
urządzeń.
11. Odłącz urządzenie od zasilania w czasie jego czysz-
czenia lub konserwacji.
12. Podczas prac z materiałami łatwo palnymi nie używaj
ognia i nie pal papierosów na stanowisku pracy.
13. Pamiętaj, że przy pracach z substancjami łatwo pal-
nymi palenie papierosów dozwolone jest tylko poza
strefą zagrożenia pożarowego.
14. Substancje chemiczne (farby, lakiery, rozpuszczal-
niki itp.) przechowuj tylko w szczelnie zamkniętych,
oryginalnych opakowaniach. Podczas prac z tymi
substancjami stosuj się do instrukcji producenta
i do wymagań karty charakterystyki substancji nie-
bezpiecznej.
15. Pamiętaj, by na dachach, na których wytrzymałość
nie zapewnia bezpiecznego przebywania na nich
osób, wykonać stałe lub przenośne mostki i kładki
zabezpieczające.
16. Pamiętaj, by kotły do podgrzewania masy bitumicznej
były zaopatrzone w pokrywy i były szczelnie zamknięte.
17. Kotły i zbiorniki do podgrzewania oraz transportu
ręcznego mas bitumicznych wypełniaj nie więcej niż
do ¾ ich wysokości.
18. Pamiętaj, by nie rozgrzewać za pomocą otwartego
ognia smoły i innych materiałów w odległości mniej-
szej niż 5 m od obiektów lub składowisk z materia-
łami palnymi.
19. Dbaj o to, by nie pracować na dachu przy silnym
wietrze, oblodzeniu lub szronie.
132
20. Pamiętaj, by nie zrzucać z dachu materiałów, narzę-
dzi i innych przedmiotów.
21. Przy wykonywaniu pokryć i odbiorze materiałów
w pobliżu krawędzi dachu, niezależnie od jego na-
chylenia, oraz podczas mocowania rynien z drabin
sznurowych, używaj szelek bezpieczeństwa, z linką
bezpieczeństwa prawidłowo przymocowaną do
stałych elementów konstrukcji nad stanowiskiem
pracy.
22. Pamiętaj, że wykonując roboty na dachu o nachyleniu
powyżej 20%, jeżeli nie są stosowane inne zabez-
pieczenia, musisz bezwzględnie używać środków
ochrony indywidualnej, zabezpieczających przed
upadkiem z wysokości.
23. Pamiętaj, by nie pracować w strefie zagrożenia, w po-
bliżu linii energetycznej, przy włączonym napięciu.
24. Posiłki spożywaj w wyznaczonym do tego celu miej-
scu, pamiętając o zachowaniu podstawowych zasad
higieny.
25. Nie lekceważ nawet drobnych skaleczeń, opatrując
zranienia.
Po zakończeniu pracy
1. Uporządkuj miejsce pracy. Zabezpiecz sprzęt, mate-
riały, ochrony osobiste, narzędzia.
2. Sprawdź, czy pozostawione materiały i urządzenia
nie stworzą zagrożenia po opuszczeniu przez ciebie
stanowiska pracy.
Postępowanie w sytuacji awaryjnej
1. W razie wystąpienia zagrożenia wstrzymaj prace,
zabezpiecz stanowisko i poinformuj o tym fakcie
przełożonego.
2. Każde zdarzenie wypadkowe zgłoś swemu przełożo-
nemu. Zabezpiecz miejsce wypadku. Udziel pomocy
poszkodowanemu.
3. Pamiętaj, że dokonywanie zmian w miejscu wypadku
jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy zachodzi koniecz-
ność ratowania osób lub mienia albo zapobieżenie
grożącemu niebezpieczeństwu.
4. W razie wystąpienia pożaru postępuj zgodnie z in-
strukcją przeciwpożarową. W pierwszej kolejności
zaalarmuj pozostałych pracowników i spróbuj ugasić
pożar w zarodku.
Opracował Zatwierdził
……………………. ……………………
X.15.
INSTRUKCJA BHP
PODCZAS PRAC PRZY KOMPUTERZE
Podstawa prawna: Rozporządzenie MPiPS z 26 wrze-
śnia 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów BHP (tekst
jednolity Dz.U. nr 169/2003, poz. 1650 ze zm.) oraz
Rozporządzenie z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wypo-
sażonych w monitory ekranowe (Dz.U. nr 148/1998,
poz. 973).
Podstawowe czynności przed rozpoczęciem pracy
1. Stanowisko komputerowe powinno być obsługiwane
przez osoby przeszkolone w zakresie BHP i ergonomii
oraz posiadające aktualne badania lekarskie, bez
przeciwwskazań do pracy przy komputerze.
2. Należy uporządkować stanowisko pracy i przewie-
trzyć pomieszczenie.
3. Sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska
oraz to, czy nie ma widocznych uszkodzeń sprzętu.
4. Dostosować wysokość krzesła i ustawienie oparcia
do wymiarów swojego ciała. Krzesło powinno być typu
obrotowego, oparte na minimum pięciu rolkach.
5. Sprawdzić i ewentualnie poprawić ustawienie mo-
nitora, klawiatury oraz myszki. Odległość oczu od
ekranu powinna wynosić od 40 cm do 75 cm, zależnie
od przekątnej ekranu. Przed klawiaturą na stoliku
musi pozostawać wolna przestrzeń na podparcie rąk
(ok. 10 cm).
6. Przygotować komputer do pracy przez:
– włączenie go do sieci elektrycznej, tj. do gniazd-
ka z bolcem zerującym, najlepiej przez specjalną
listwę zasilającą z zabezpieczeniem przed prze-
pięciami;
– włączenie przycisku zasilania komputera i mo-
nitora;
– uregulowanie jasności i kontrastu pomiędzy
znakami i tłem;
– w razie potrzeby zastosowanie okularów korek-
cyjnych lub filtra ochronnego;
– uregulowanie oświetlenia na stanowisku, tak by
na ekranie nie pojawiały się refleksy świetlne,
a monitor, o ile to możliwe, był ustawiony bokiem
do okna (by płaszczyzna ekranu była prostopa-
dła do okna).
Zasady i sposoby bezpiecznego wykonania pracy
1. Klawiatura, dokumenty i monitor powinny być usta-
wione w linii prostej przed operatorem.
2. Należy operować myszką, mając rękę podpartą
w nadgarstku.
3. Podczas pracy należy zachowywać właściwą, ergo-
nomiczną pozycję ciała.
4. Stosować przerwy przy intensywnej pracy przy moni-
torze ekranowym – co najmniej 5 minut co godzinę.
5. Pilnować ładu i porządku na stanowisku pracy.
6. Pracując przy komputerze, nie należy jednocześnie
spożywać posiłków.
7. Nie wolno palić tytoniu w pomieszczeniu pracy.
8. Nie należy naprawiać samowolnie, nie mając do tego
uprawnień, urządzeń zestawu komputerowego. Mogą
to czynić tylko uprawnieni informatycy.
9. Nie należy czyścić na mokro klawiatury i innych elemen-
tów zestawu komputerowego w czasie jego pracy.
10. Do czyszczenia sprzętu komputerowego używać tylko
preparatów przystosowanych do tego celu.
11. Należy pamiętać o tym, że kobiety w ciąży nie mogą
pracować przy obsłudze monitorów ekranowych
powyżej 4 godzin na dobę.
Czynności do wykonania po zakończeniu pracy
1. Odłączyć sprzęt od zasilania energią elektryczną.
2. Uporządkować stanowisko pracy i schować doku-
menty.
3. Okresowo, przynajmniej raz na tydzień, czyścić ekran
monitora.
Zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych
1. Przerwać pracę w razie nieprawidłowego działania
sprzętu, m.in. w razie wystąpienia migotania lub
innych zakłóceń w wyświetlaniu obrazu.
2. W razie pożaru postępować zgodnie z instrukcją ppoż.
3. W przypadku wylania cieczy na klawiaturę bądź
obudowę komputera lub monitora urządzenia te
należy natychmiast odłączyć od zasilania w energię
elektryczną.
4. W razie porażenia współpracownika prądem w pierw-
szej kolejności należy odłączyć zasilanie, a następnie
udzielić współpracownikowi pierwszej pomocy.
5. O wszystkich nieprawidłowościach w czasie pracy na-
leży niezwłocznie informować swoich bezpośrednich
przełożonych.
Opracował Zatwierdził
……………………. ……………………
X.16.
INSTRUKCJA BEZPIECZNEJ OBSŁUGI
BETONIARKI BMK-500
Przeznaczenie
Betoniarka mieszadłowa na konstrukcji wsporczej prze-
znaczona jest do produkcji masy betonowej o dowolnej
konsystencji z kruszyw naturalnych lub łamanych, ce-
mentu i wody.
Budowa
a) mieszalnik, b) wyciągarka z koszem zasypowym,
c) konstrukcja nośna o wysokości 4 m – wyposażona
w pomost, bariery i inne mocowania konstrukcji; podłoga
wykonana jest z blachy żeberkowatej; konstrukcja oparta
jest na podporach, których wysokość umożliwia podjazd
lub montaż w zespole maszyn, d) drabinka, e) pulpit ste-
rowniczy, f) zasuwa zsypu – automatyczna.
Dane techniczne
Pojemność zasypowa – 500 dm3
Objętość jednego zasypu – 375 dm3
133
 Cykl pracy – 60 s
Wydajność – 20 m3
Maks. granulacja kruszywa naturalnego – 80 mm
Maks. granulacja kruszywa łamanego – 60 mm
Moc zainstalowana – 19,5 kW
Maks. ciśnienie układu hydraulicznego – 10 MPa
Napięcie zasilające – 230/400V
Masa – 500 kg.
Podstawowe czynności przed rozpoczęciem pracy
Pracownik obsługujący betoniarkę powinien:
1. Do wykonania powierzonej pracy przystąpić ubrany
w odzież roboczą obcisłą, bez luźno zwisających ele-
mentów.
2. Przygotować stanowisko do bezpiecznej obsługi beto-
niarki (odsunąć zbędne przedmioty itp.).
3. Wszystkie zauważone usterki i zagrożenia na stano-
wisku pracy lub przy działaniu betoniarki natychmiast
zgłaszać bezpośredniemu zwierzchnikowi w celu ich
szybkiego usunięcia, a po stwierdzeniu, że zostały
zlikwidowane, przystąpić do pracy.
Czynności podczas obsługi betoniarki
Przed wsypaniem suchych składników do mieszalnika
należy uruchomić mechanizm napędu mieszadeł oraz
zamknąć zasuwę opróżniającą. Po załadowaniu kosza
składnikami należy uruchomić wyciągarkę, która prze-
transportuje go w górne położenie toru, gdzie następuje
podanie suchych składników do mieszarki. Wysyp za-
wartości kosza następuje w ciągu 3-6 sekund. Po 6-12
sekundach od chwili rozpoczęcia wsypu składników
zostaje podana odpowiednia dawka wody odmierzona
na wodomierzu. Samo mieszanie składników betonu
trwa nie dłużej niż 25-40 sekund, w zależności od
konsystencji masy betonowej, przy czym dla betonów
ciekłych czas mieszania jest dłuższy niż dla gęsto
plastycznych.
Gotowa masa betonowa po otwarciu zasuwy opróżnia-
jącej zostaje wygarnięta z mieszalnika do podstawionego
środka transportu. Wszystkimi zespołami wykonującymi
odpowiednie czynności kieruje operator z pulpitu sterow-
niczego przy pomocy przycisków.
Pracownik obsługujący betoniarkę powinien:
– w sposób ciągły obserwować pracę betoniarki;
– ściśle przestrzegać technologii tworzenia betonu
według obowiązujących zasad i instrukcji;
– koniecznie używać ochron osobistych;
– w przypadku zaniku prądu natychmiast zatrzymać
betoniarkę;
– dopilnować, aby podczas pracy betoniarki nie zbliżały
się do niej osoby postronne;
– w czasie pracy betoniarki pod jej pomost dopuszczać
tylko pojazdy przeznaczone do odbioru masy betono-
wej;
– w przypadku pracy betoniarki o zmroku lub w porze
nocnej prawidłowo oświetlić miejsce pracy.
134
Pracownikowi obsługującemu betoniarkę zabrania się:
– uruchamiania betoniarki, jeżeli istnieją jakiekolwiek
zagrożenia lub jest ona niesprawna technicznie;
– usuwania usterek podczas pracy betoniarki;
– wchodzenia w obręb pracującego kosza zasypowego;
przy oczyszczaniu wykopu kosz należy zaryglować
sworzniami zamocowanymi na torze;
– pozostawiania betoniarki pod napięciem w czasie
nieobecności operatora;
– usuwania zabezpieczeń;
– pozostawiania betoniarki będącej w ruchu bez nadzoru.
Podstawowe czynności po zakończeniu pracy
Po zakończeniu pracy operator zobowiązany jest wykonać
następujące czynności:
1. Oczyścić dokładnie bęben mieszalnika z resztek be-
tonu.
2. Oczyścić wykop pod kosz zasypowy.
3. Opuścić kosz zasypowy w dolne położenie i dokładnie
go oczyścić z resztek cementu i piasku.
4. Zostawić zasuwę opróżniającą w stanie otwartym.
5. Zamknąć dopływ wody zaworem głównym.
6. Uporządkować całe stanowisko pracy, odkładając
używane pomoce i przedmioty na właściwe miejsce.
Postępowanie w sytuacji awaryjnej
1. W razie wystąpienia zagrożenia wstrzymaj prace,
zabezpiecz stanowisko i poinformuj o tym fakcie
przełożonego.
2. Każde zdarzenie wypadkowe zgłoś swemu przełożo-
nemu. Zabezpiecz miejsce wypadku. Udziel pomocy
poszkodowanemu.
3. W razie wystąpienia pożaru postępuj zgodnie z instrukcją
przeciwpożarową. W pierwszej kolejności zaalarmuj pozo-
stałych pracowników i spróbuj ugasić pożar w zarodku.
4. Inne uwagi.
Opracował Zatwierdził
……………………. ……………………
X.17.
INSTRUKCJA „BEZPIECZNA PODRÓŻ”
Podstawa prawna: Ustawa z dn. 20 czerwca 1997 r.
– Prawo o ruchu drogowym (Kodeks drogowy).
Przed rozpoczęciem podróży służbowej
1. Ustal trasę podróży, wykorzystując mapę, wyznacza-
jąc jednocześnie miejsca, w których mogą wystąpić
problemy.
2. Sprawdź stan techniczny pojazdu, który będziesz
prowadzić, i potrzebne dokumenty.
3. Miej przy sobie druk oświadczenia sprawcy kolizji
drogowej, dostępny w sekretariacie firmy oraz
w schowku samochodu służbowego.
W trakcie podróży
1. Uczestnik ruchu i inna osoba znajdująca się na dro-
dze są obowiązani zachować ostrożność albo – gdy
ustawa tego wymaga – szczególną ostrożność, uni-
kać wszelkiego działania, które mogłoby spowodować
zagrożenie bezpieczeństwa lub porządku ruchu dro-
gowego, ruch ten utrudnić albo w związku z ruchem
zakłócić spokój lub porządek publiczny oraz narazić
kogokolwiek na szkodę. Przez działanie rozumie się
również zaniechanie.
2. Uczestnik ruchu i inna osoba znajdująca się na
drodze mają prawo liczyć, że uczestnicy tego ruchu
przestrzegają przepisów ruchu drogowego, chyba że
okoliczności wskazują na możliwość odmiennego ich
zachowania. Należy wtedy ograniczyć zaufanie.
3. Kierujący pojazdem jest obowiązany jechać z pręd-
kością zapewniającą panowanie nad pojazdem,
z uwzględnieniem warunków, w jakich ruch się
odbywa, a w szczególności: rzeźby terenu, stanu
i widoczności drogi, stanu i ładunku pojazdu, warun-
ków atmosferycznych i natężenia ruchu oraz innych
– reagując niezwłocznie na każdą trudną sytuację.
4. Kierujący pojazdem jest obowiązany:
– jechać z prędkością nie utrudniającą jazdy
innym kierującym;
– hamować w sposób nie powodujący zagrożenia
bezpieczeństwa ruchu lub jego utrudnienia;
– utrzymywać odstęp niezbędny do uniknięcia
zderzenia w razie hamowania lub zatrzymania
się poprzedzającego pojazdu.
5. Kierujący pojazdem może zmienić kierunek jazdy lub
zajmowany pas ruchu tylko z zachowaniem szczegól-
nej ostrożności.
6. Kierujący pojazdem jest obowiązany zbliżyć się:
– do prawej krawędzi jezdni – jeżeli zamierza
skręcić w prawo, do środka jezdni lub na jezdni
o ruchu jednokierunkowym do lewej jej krawędzi
– jeżeli zamierza skręcić w lewo;
– przepisu powyższego nie stosuje się, jeżeli wy-
miary pojazdu uniemożliwiają skręcenie zgodnie
z zasadą określoną w tym przepisie lub dopusz-
czalna jest jazda wyłącznie w jednym kierunku.
7. Kierujący pojazdem, zmieniając zajmowany pas
ruchu, jest obowiązany ustąpić pierwszeństwa po-
jazdowi jadącemu po pasie ruchu, na który zamierza
wjechać, oraz pojazdowi wjeżdżającemu na ten pas
z prawej strony.
8. Kierujący pojazdem jest obowiązany zawczasu i wy-
raźnie sygnalizować zamiar zmiany kierunku jazdy
lub pasa ruchu oraz zaprzestać sygnalizowania nie-
zwłocznie po wykonaniu manewru.
9. Kierujący pojazdem jest obowiązany przed wyprze-
dzaniem upewnić się, czy:
– ma odpowiednią widoczność i dostateczne miej-
sce do wyprzedzania bez utrudnienia komukol-
wiek ruchu;
– kierujący jadący za nim nie rozpoczął wyprze-
dzania oraz kierujący jadący przed nim na tym
samym pasie ruchu nie zasygnalizował zamiaru
wyprzedzania innego pojazdu, zmiany kierunku
jazdy lub zmiany pasa ruchu.
10. Kierujący pojazdem jest obowiązany przy wyprzedza-
niu zachować szczególną ostrożność, a zwłaszcza
bezpieczny odstęp od wyprzedzanego pojazdu lub
uczestnika ruchu. W razie wyprzedzania pojazdu
jednośladowego lub kolumny pieszych odstęp ten
nie może być mniejszy niż 1 m.
11. Zatrzymanie i postój pojazdu są dozwolone tylko
w miejscu i w warunkach, w których jest on z dosta-
tecznej odległości widoczny dla innych kierujących
i nie powoduje zagrożenia bezpieczeństwa ruchu
drogowego lub jego utrudnienia:
– kierujący pojazdem, zatrzymując pojazd na
jezdni, jest obowiązany ustawić go jak najbliżej
jej krawędzi oraz równolegle do niej;
– w czasie postoju na drodze poza obszarem
zabudowanym pojazd powinien znajdować się,
jeżeli to tylko możliwe, poza jezdnią;
– kierujący pojazdem jest obowiązany stosować
sposób zatrzymania lub postoju wskazany zna-
kami drogowymi;
– kierujący pojazdem jest obowiązany w czasie
postoju zabezpieczyć pojazd przed możliwością
jego uruchomienia przez osobę niepowołaną
oraz zachować inne środki ostrożności niezbęd-
ne do uniknięcia wypadku.
Po zakończeniu podróży
1. Pojazd należy ustawić w dozwolonym przepisami
miejscu.
2. Pojazd i dokumenty pojazdu należy zabezpieczyć
przed kradzieżą.
Postępowanie w sytuacji awaryjnej
1. Kierujący pojazdem w razie uczestniczenia w wypad-
ku drogowym jest obowiązany:
– zatrzymać pojazd, nie powodując przy tym za-
grożenia bezpieczeństwa ruchu drogowego;
– przedsięwziąć odpowiednie środki w celu zapew-
nienia bezpieczeństwa ruchu w miejscu wypadku;
– usunąć pojazd z miejsca wypadku, aby nie po-
wodował on zagrożenia lub tamowania ruchu,
jeżeli nie ma zabitego lub rannego;
– podać swoje dane i dane personalne właściciela
lub posiadacza pojazdu oraz dane dotyczące
zakładu ubezpieczeń, z którym zawarta jest
umowa obowiązkowego ubezpieczenia od
odpowiedzialności cywilnej, na żądanie osoby
uczestniczącej w wypadku;
– zadbać o to, by uzyskać dokładne dane osobowe
uczestnika (uczestników) zdarzenia i ewentual-
nych świadków, a także ich numery telefonów;
135
 – wskazane jest także wykonanie fotografii na
miejscu zdarzenia; w razie jakichkolwiek wąt-
pliwości należy wezwać policję;
– jeżeli w wypadku jest zabity lub ranny, kierujący
pojazdem jest obowiązany udzielić niezbędnej
pomocy ofiarom wypadku oraz wezwać pogo-
towie ratunkowe i policję oraz nie podejmować
czynności, które mogłyby utrudnić ustalenie
przebiegu wypadku;
– pozostać na miejscu wypadku, a jeżeli wezwanie
pogotowia lub policji wymaga oddalenia się,
powrócić na to miejsce;
– niezwłocznie powiadomić kierownictwo firmy.
Opracował Zatwierdził
……………………. ……………………
X.18.
INSTRUKCJA BEZPIECZEŃSTWA
DLA OPIEKUNA SZKOLNEJ
WYCIECZKI AUTOKAROWEJ
Czynności przed rozpoczęciem podróży
1. Sprawdzić:
– czy mamy ze sobą potrzebne w trakcie wycieczki
dokumenty własne i te, które dotyczą wszyst-
kich uczestników, np. potwierdzenie rezerwacji,
bilety itp.;
– zgodnie z listą – obecność uczestników wycieczki;
– czy wszyscy uczestnicy wycieczki mają ważne
dokumenty (w tym paszporty, jeżeli są potrzeb-
ne);
– czy uczestnicy wycieczki, którzy pobierają leki
zapisane przez lekarza, posiadają przy sobie
lekarstwa i czy została przekazana przez opieku-
nów uczestnika wycieczki informacja dotycząca
sposobu zażywania tych leków.
2. Dopilnować, by bagaż uczestników wycieczki został
umieszczony w lukach bagażowych. Bagaż podręczny
uczniowie (słuchacze) zabierają ze sobą.
3. Zadbać o spokojne rozmieszczenie uczestników
wycieczki w autokarze. Pierwszeństwo przy wejściu
do autokaru mają najmłodsze lub najsłabsze osoby.
Opiekunowie powinni zająć miejsca w pobliżu drzwi.
4. Sprawdzić, czy w autokarze znajduje się pojemnik
z wodą, woreczki i worki foliowe na śmieci, papier
toaletowy oraz chusteczki higieniczne.
5. Sprawdzić, czy w autokarze znajdują się dobrze wy-
posażona apteczka oraz sprawna gaśnica i czy nie
są zastawione wyjścia bezpieczeństwa.
6. Sprawdzić, czy został zabrany doładowany telefon
komórkowy wraz z ładowarką.
7. Pamiętać o tym, by w razie wątpliwości co do stanu
technicznego autokaru lub trzeźwości kierowcy we-
zwać policję.
136
W trakcie podróży
1. Uczestnikom wycieczki zabrania się:
– przemieszczania się w obrębie autokaru w trak-
cie jazdy i podróżowania w pozycji stojącej;
– otwierania drzwi w trakcie jazdy, blokowania
w nich zamków;
– samowolnego otwierania okien w czasie jazdy;
– rzucania czymkolwiek w autokarze;
– wyrzucania czegokolwiek przez okno autokaru;
– palenia tytoniu, spożywania alkoholu czy stoso-
wania innych używek.
2. Zaleca się robienie przerw podczas jazdy. Czas przerwy
uczestnicy wycieczki mogą wykorzystać na spożycie po-
siłku, toaletę, przewietrzenie autokaru i krótki spacer.
3. Postój powinien być zarządzony wyłącznie w miej-
scach dozwolonych przepisami ruchu drogowego,
najlepiej na wyznaczonych parkingach lub przy sta-
cjach benzynowych. Podczas postoju nie wolno:
– samowolnie oddalać się;
– wchodzić na jezdnię;
– przechodzić na drugą stronę jezdni;
– zanieczyszczać miejsca, w którym znalazł się
autokar;
– wykonywać czynności mogących spowodować
pożar.
4. Po zakończeniu postoju należy sprawdzić listę obec-
ności uczestników wycieczki w autokarze.
Po zakończeniu podróży
Opiekun wycieczki powinien sprawdzić:
1. Czy wszyscy uczestnicy wycieczki zabrali swoje ba-
gaże i rzeczy osobiste.
2. Czy w autokarze pozostawiono porządek.
3. Czy dzieci mają zapewnioną opiekę rodziców (opie-
kunów), szczególnie wtedy, gdy powrót nastapił po
godzinie 21:00.
Postępowanie w sytuacjach awaryjnych
1. Ewakuować uczestników wycieczki, wykorzystując
wyjścia bezpieczeństwa, w bezpieczne miejsce poza
autokarem.
2. W razie potrzeby poszkodowanym udzielić pierwszej
pomocy, pamiętając o zasadzie:
– najpierw dokonać wstępnej segregacji poszko-
dowanych,
– w pierwszej kolejności udzielać pomocy ciężej ran-
nym, później kolejno według ciężkości zranień.
3. W tym samym czasie powiadomić o wypadku służby
ratunkowe – dzwoniąc pod numer 112 lub 999.
4. W razie potrzeby podjąć akcję gaśniczą, pamiętając
o tym, by część opiekunów pełniła dozór nad uczest-
nikami wycieczki, aby nie zbliżali się do płonącego
autokaru.
Opracował Zatwierdził
……………………. ……………………
 XI
Oświadczenie
sprawcy kolizji drogowej
 Miejscowość i data ..................................................................

Ja niżej podpisany(a) ............................................................................................ ................................................................

(imię i nazwisko sprawcy) (telefon)
Zamieszkały(a) .........................................................................................................................................................................
(dokładny adres z kodem)
Legitymujący(a) się dokumentem tożsamości: nazwa, seria i nr .........................................................................................
wydanym przez ................................................. ; posiadający(a) prawo jazdy kat..................................................................
nr ............................. wydane przez ........................................................................................................................................
w dniu ............................................... ; dowód rejestracyjny nr ..............................................................................................
wydany przez ........................................ w dniu .....................................................................................................................;
polisę OC nr ......................................................... zawartą w dniu ........................................................................................
z .............................................................................................................. ................................................................................
(nazwa zakładu ubezpieczeń) (z okresem ubezpieczenia)
Oświadczam,
że w dniu ................................................................ ok. godziny ...............................................................................................
ul ....................................................................................... w ...................................................................................................
(miejsce zdarzenia) (miejscowość)
kierując pojazdem ........................................ marki ........................................... nr rej ........................................................
(rodzaj pojazdu)
stanowiącym własność ............................................................................................................................................................
spowodowałem(am) kolizję drogową z pojazdem .......................................... marki ...........................................................
(rodzaj pojazdu)
nr rej ....................................... kierowanym przez .............................................................. .................................................
(imię i nazwisko pokrzywdzonego) (telefon)
w którym powstały następujące uszkodzenia:
...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................

Okoliczności wypadku Szkic sytuacyjny

...............................................................................
...............................................................................
...............................................................................
...............................................................................
...............................................................................
...............................................................................
...............................................................................
...............................................................................
...............................................................................
...............................................................................
...............................................................................
...............................................................................

Świadkami kolizji są:

1. .............................................. .................................................................. .............................................. ...........................
2. .............................................. .................................................................. .............................................. ...........................
(imię i nazwisko) (adres zamieszkania) (dokument tożsamości) (telefon)

................................................... .......................................................... ..................................................

Czytelne podpisy świadków Czytelny podpis poszkodowanego Czytelny podpis sprawcy

138
 XII
Pierwsza pomoc
przedmedyczna
XII.1. ZASADY UDZIELANIA
PIERWSZEJ POMOCY
PRZEDMEDYCZNEJ
Pierwszej pomocy powinna obowiązkowo udzielić
każda osoba znajdująca się na miejscu wypadku.
Nieudzielenie pomocy osobom poszkodowanym grozi
odpowiedzialnością karną. Po udzieleniu pierwszej
pomocy należy wezwać lekarza pogotowia (tel 112 lub
999) albo przewieźć rannego do szpitala.
Udzielający pomocy nie może pozostawić rannego
samego do czasu przybycia lekarza.
Podstawowymi zasadami przy udzielaniu pierwszej
pomocy są:
a) zabezpieczenie i natychmiastowe usunięcie poszkodo-
wanego z miejsca wypadku, jeżeli niebezpieczeństwo
zagraża mu w tym miejscu w dalszym ciągu;
b) przerwanie działania lub usunięcie czynnika szkodli-
wego;
c) pobieżne obejrzenie chorego i stwierdzenie, czy jest
on przytomny, czy oddycha, czy są oznaki krwawie-
nia itp.
Po wstępnych oględzinach ofiarę wypadku należy
położyć wygodnie na ziemi lub ławce i rozluźnić ubranie.
W razie wymiotów należy przechylić głowę chorego na
bok, by uniknąć blokady układu oddechowego. Podawa-
nie płynów, np. lekarstw, łykami jest dozwolone jedynie
wtedy, gdy chory jest przytomny i nie ma wyraźnych ob-
jawów uszkodzenia narządów przewodu pokarmowego
(żołądka, jelit).
U rannych, którzy stracili przytomność, należy
niezwłocznie stwierdzić, czy odbywają się czynności
oddechowe, a jeżeli oddechu brak, podjąć działania
reanimacyjne.
W przypadku krwawienia stosuje się opatrunki uci-
skowe. Na ranę należy nałożyć wyjałowioną gazę i dość
silnie przybandażować.
W przypadku krwotoku zewnętrznego stosuje się
zwykle ucisk krwawiącego naczynia, starając się przyci-
snąć naczynie do kości w tym miejscu, gdzie przebiega
ono powierzchownie. Do tego celu można użyć specjalnej
opaski elastycznej albo węża gumowego.
140
W przypadku oparzeń termicznych w pierwszej ko-
lejności należy oparzoną powierzchnię wychłodzić zimną
wodą.
W przypadku oparzeń chemicznych pierwsza pomoc
polega na zmywaniu oparzonej powierzchni strumieniem
zimnej wody przez kilka, a nawet kilkanaście minut. Pozo-
stałe resztki substancji staramy się zobojętnić. W przypad-
ku oparzenia kwasami spłukujemy oparzoną powierzchnię
płynami o charakterze zasadowym, np. mydlinami lub roz-
tworem sody oczyszczonej. W przypadku oparzenia ługami
powierzchnię oparzoną spłukujemy płynami o charakterze
kwasowym, np. octem lub sokiem cytrynowym.
Przy odmrożeniach postępowanie zależy od rodzaju
i stopnia odmrożenia. Odmrożoną część ciała, np. kończy-
nę, należy natychmiast ogrzewać albo przez zastosowa-
nie ciepłej kąpieli całego ciała w wodzie o temperaturze
25-30°C (po kilku minutach można podnieść temperaturę
wody do ok. 37°C – maksymalnie!), albo tylko odmro-
żonej kończyny, i lekko ją masować. Oczywiście chory
musi przebywać w ciepłym pomieszczeniu. Po ogrzaniu
odmrożone miejsce należy zaopatrzyć jałowymi opatrun-
kami z nawazelinowanej gazy i waty. Chory powinien wypić
kilka szklanek gorącej herbaty lub innych płynów. Może
też wypić 1-2 kieliszki białej wódki. Jeśli na skórze wystę-
pują pęcherze lub grożące martwicą sine przebarwienia,
chorego należy natychmiast przewieźć do szpitala. Wska-
zaniem do przewiezienia do szpitala jest też złe ogólne
samopoczucie chorego, duszność i osłabienie.
Podczas ratowania osoby poszkodowanej w wypadku
zwracamy uwagę na warunki bezpieczeństwa otoczenia.
Musimy być bowiem pewni, iż nic nam nie zagraża. Dopiero
wtedy przystępujemy do bezpośredniego udzielania pomocy.
Podchodząc do osoby poszkodowanej należy delikatnie nią
potrząsnąć, nachylić się i głośno wypowiedzieć formułę: „Co
się stało? Otwórz oczy! Czy mogę ci pomóc?”. Gdy osoba
poszkodowana nie reaguje, trzeba natychmiast wezwać po-
moc. Następnie należy upewnić się, czy poszkodowany ma
prawidłowy oddech. Dokonuje się tego po udrożnieniu dróg
oddechowych, poprzez odchylenie głowy do tyłu i podciągnię-
cie żuchwy ku górze i przyłożeniu ucha do ust i nosa osoby
poszkodowanej. Przez 5-10 sekund należy obserwować, czy
klatka piersiowa się unosi i czy czujemy powietrze wydechowe
oraz czy słyszymy prąd powietrza z ust poszkodowanego. Gdy
oddech jest prawidłowy, układamy poszkodowanego w pozycji
tzw. bocznej ustalonej i czekamy na pomoc medyczną.
W przypadku stwierdzenia nieprawidłowego oddechu
(okresowe próby westchnięć, chrapanie) lub całkowitego bra-
ku oddechu należy dokonać dwóch oddechów ratowniczych.
Nie reaguje na słowa i dotyk
Wezwij pomoc
Udrożnij drogi oddechowe
Sprawdź oddech
Brak prawidłowego oddechu
Wezwij pogotowie ratunkowe
dzwoniąc pod numer 112 lub 999
Wykonaj dwa oddechy ratownicze i 30 uciśnięć klatki
piersiowej
Powtarzaj wielokrotnie – dwa oddechy i 30 uciśnięć
klatki piersiowej, z częstotliwością 100 na minutę
– nieco mniej niż 2 na sekundę. Przerwij zabieg
resuscytacji, gdy poszkodowany zacznie prawidłowo
oddychać
Rys. 4. Algorytm BLS (Basic Life Support) – Podstawowe zabiegi reanimacyjne
Rys. 5. Początek reanimacji – udrożnienie dróg oddechowych i dwa oddechy
ratownicze
Przedtem palcem wskazującym i kciukiem dłoni zaciskamy
płatki nosa, a ustami obejmujemy usta poszkodowanego,
używając do tego celu specjalnych barier ochronnych (ma-
seczek ratowniczych). Powietrze powinno być wdmuchiwane
przez czas 1 s, a objętość wprowadzonego powietrza powin-
na spowodować wyraźne uniesienie się klatki piersiowej.
Tylko uniesienie się klatki piersiowej poszkodowanego jest
bowiem świadectwem prawidłowego oddechu zastępczego.
W przypadku niemożności wprowadzenia powietrza do płuc
poszkodowanego należy podjąć maksymalnie do dwóch prób
wykonania sztucznego oddechu, korygując w międzyczasie
udrożnienie dróg oddechowych. Jeżeli nawet wystąpią dwie
nieudane próby wykonania wentylacji zastępczej, to i tak
przystępujemy do dalszych czynności, polegających na
uciśnięciach klastki piersiowej.
Po wykonaniu dwóch oddechów ratowniczych przystę-
pujemy do 30 uciśnięć klatki piersiowej z częstotliwością
około 100 razy na minutę i głębokością od 4 cm do 5 cm.
Miejscem ucisku jest środek mostka lub punkt wyzna-
czony wzrokowo, łączący linię międzysutkową. W czasie
ucisków należy zwracać szczególną uwagę na ułożenie rąk
w stosunku do klatki piersiowej. Powinny one tworzyć kąt
prosty, tak aby siła ucisku była dokładnie przenoszona na
środek klatki piersiowej.
XII.2. APTECZKA PIERWSZEJ POMOCY
Należy zwrócić uwagę, że od 1 maja 2004 r. wyroby me-
dyczne, służące do poprawy stanu zdrowia, a nie będące
lekami, muszą posiadać znak CE. W myśl art. 233 K.p.
pracodawca jest obowiązany zapewnić zatrudnionym
środki udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku
– co oznacza, że pracownicy powinni mieć zapewniony
dostęp do odpowiednio wyposażonych apteczek pierwszej
pomocy. Liczba i usytuowanie apteczek powinny być takie,
by dostęp ten był możliwie łatwy i szybki. Obsługa apte-
czek na poszczególnych zmianach musi być powierzona
wyznaczonym pracownikom, przeszkolonym w udzielaniu
pierwszej pomocy przedlekarskiej. Zawartość apteczki
powinna być uzgodniona z lekarzem sprawującym pro-
filaktyczną opiekę medyczną nad pracownikami. Same
apteczki oraz miejsca usytuowania apteczek muszą być
oznakowane zgodnie z Polskimi Normami.
Przykładowe wyposażenie apteczki pierwszej po-
mocy: gaza opatrunkowa 1 m kw. – 1 szt., kompres
5 cm x 5 cm – 1 szt., kompres 7 cm x 7 cm – 1 szt., kom-
pres 9 cm x 9 cm – 1 szt., opaska elastyczna 4 m x 10 cm
– 2 szt., opaska opatrunkowa 4 m x 10 cm – 2 szt., zestaw
plastrów z opatrunkiem – 1 op., chusta trójkątna – 2 szt.,
wata 50 g – 1 szt., rękawice gumowe – 4 szt., ustnik do
sztucznego oddychania – 1 szt., agrafka – 3 szt., nożyczki
– 1 szt., instrukcja udzielania pierwszej pomocy – 1 szt.
W apteczce samochodowej powinien natomiast zna-
leźć się dodatkowo koc izotermiczny i kamizelka ostrze-
gawcza z paskiem fluoroscencyjnym.
141
 XIII
Literatura
1. Ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U.
z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.).
2. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz.U. z 2003 r.
nr 169, poz. 1650 ze zm. – Dz.U. z 2007 r. nr 49,
poz. 330).
3. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca
2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeń-
stwa i higieny pracy (Dz.U. nr 180 z 2004 r., poz. 1860
ze zm.).
4. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej
z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań
lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej
opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń
lekarskich wydawanych do celów przewidzianych
w kodeksie pracy (Dz.U. nr 69 z 1996 r. poz. 332 ze
zm.).
5. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki
Społecznej z 28 kwietnia 2003 r. w sprawie szcze-
gółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji
przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń,
instalacji i sieci (Dz.U. nr 89 z 2003 r., poz. 828
ze zm.).
6. Ustawa z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz.U.
z 2003 r. nr 207, poz. 2016, ze zm.).
7. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwiet-
nia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim
powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U.
nr 75 z 2003 r., poz. 690 ze zm).
8. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia
6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny
pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U.
nr 47 z 2003 r., poz. 401).
9. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dn.
23 czerwca 2003 r. w sprawie informacji dotyczą-
cej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu
bezpieczeń stwa i ochrony zdrowia (Dz.U. nr 120
z 2003 r., poz. 1126).
10. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia
26 czerwca 2002 r. w sprawie dziennika budowy,
montażu i rozbiórki, tablicy informacyjnej oraz
144
ogłoszenia zawierającego dane dotyczące bezpie-
czeństwa pracy i ochrony zdrowia (Dz.U. nr 108
z 2002 r., poz. 953).
11. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 20 wrze-
śnia 2001 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy
podczas eksploatacji maszyn i innych urządzeń tech-
nicznych do robót ziemnych, budowlanych i drogowych
(Dz.U. nr 118 z 2201 r., poz. 1263).
12. Rozporządzenie Rady Ministrów z 28 lipca 1998 r.
w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków
przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a także
zakresu informacji zamieszczanych w rejestrze wy-
padków przy pracy (Dz.U. nr 115 z 1998r., poz. 744
ze zm.).
13. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 27 kwiet-
nia 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy
przy pracach spawalniczych (Dz.U. nr 40 z 2000 r.,
poz. 470).
14. Ustawa z 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgod-
ności (t.j. Dz.U. 2004 r., nr 204, poz. 2087 ze zm.).
15. Rozporządzenie Ministrów Komunikacji oraz Admini-
stracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska
z dn. 10 lutego 1977 r. w sprawie bezpieczeństwa
i higieny pracy przy wykonywaniu robót drogowych
i mostowych (Dz.U. nr 7 z 1997 r., poz. 30 ze zm.).
16. Ustawa z 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym
(Dz.U. nr 122 z 2000 r., poz. 1321 ze zm.).
17. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 17 września
1999 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy
urządzeniach i instalacjach energetycznych (Dz.U.
nr 80 z 1999 r., poz. 912 ze zm.).
18. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
z 28 maja 1996 r. w sprawie rodzajów prac wymaga-
jących szczególnej sprawności psychofizycznej (Dz.U.
nr 62 z 1996 r., poz. 287).
19. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie rodzajów prac,
które powinny być wykonywane przez co najmniej
dwie osoby (Dz.U. nr 62 z 1996 r., poz. 288).
20. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki
Społecznej z dnia 14 stycznia 2004 r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy przy czyszczeniu
 powierzchni, malowaniu natryskowym i natryskiwaniu
cieplnym (Dz.U. nr 16 z 2004 r., poz.156).
21. Rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej
i Budownictwa z dnia 1 października 1993 r. w spra-
wie bezpieczeństwa i higieny pracy przy eksploatacji,
pracach remontowych i konserwacji sieci kanalizacyj-
nych (Dz.U. nr 96 z 1993 r., poz. 437).
22. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 10 maja
2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy
przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem
silnikowym (Dz.U. nr 70 z 2002 r., poz. 650 ze zm.).
23. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej
z 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i hi-
gieny pracy przy ręcznych pracach transportowych
(Dz.U. nr 26 z 2000 r., poz 313 ze zm.).
24. Rozporządzenie Rady Ministrów z 10 września 1996 r.
w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych
lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz.U. nr 114
z 1996 r., poz. 545 ze zm.).
25. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia
2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych mło-
docianym i warunków ich zatrudniania przy niektó-
rych z tych prac (Dz.U. nr 200 z 2004 r., poz. 2047
ze zm.).
26. Ustawa z 11 stycznia 2001 r. o substancjach i prepa-
ratach chemicznych (Dz.U. nr 11 z 2001 r. ze zm.).
27. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dn.
14 października 2005 r. w sprawie zasad bezpieczeń-
stwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu
wyrobów zawierających azbest oraz programu szko-
lenia w zakresie bezpiecznego użytkowania takich
wyrobów (Dz.U. nr 216 z 2005 r., poz. 1824).
28. Ustawa z 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji
pracy (Dz.U. nr 35 z 1983 r., poz. 163 ze zm.).
29. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 2 września 2003 r.
w sprawie oznakowania opakowań substancji niebez-
piecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz.U. nr 173
z 2003 r., poz. 1679).
30. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia
18 maja 2005 r. w sprawie samodzielnych funkcji
technicznych w budownictwie (Dz.U. nr 96 z 2005 r.,
poz. 817).
31. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki
Społecznej z dnia 10 kwietnia 2003 r. w sprawie
zasadniczych wymagań dla maszyn i elementów
bezpieczeństwa (Dz.U. nr 91 z 2003 r., poz. 858).
32. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki
Społecznej z dnia 29 października 2003 r. w sprawie
warunków technicznych dozoru technicznego w za-
kresie eksploatacji niektórych urządzeń transportu
bliskiego (Dz.U. nr 193 z 2003 r., poz. 1890).
33. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 paź-
dziernika 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań
dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakre-
sie użytkowania maszyn przez pracowników podczas
pracy (Dz.U. nr 191 z 2002 r., poz. 1596).
34. Ustawa z dn. 12 września 2002 r. o normalizacji
(Dz.U. nr 169 z 2002 r., poz. 1386 ze zm.).
35. Ustawa z dn. 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny
zgodności (t.j. Dz.U. nr 204 z 2004 r., poz. 2087
ze zm.).
36. Ustawa z dn. 28 października 2002 r. o przewozie
drogowym towarów niebezpiecznych (Dz.U. nr 199
z 2002 r. ze zm.).
37. Ustawa z dn. 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu
społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych (Dz.U. nr 199 z 2002 r. ze zm.).
38. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
z dn. 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa
i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych
w monitory ekranowe (Dz.U. nr 148 z 1998 r.,
poz. 973.).
39. Rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 30 lipca 2002 r.
w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegóło-
wych zasad postępowania w sprawach zgłaszania
podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób
zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych
sprawach (Dz.U. nr 132 z 2002 r., poz. 1115).
40. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej
z dn. 10 grudnia 2002 r. w sprawie klasyfikacji za-
wodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz
zakresu jej stosowania (Dz.U. nr 222 z 2002 r.,
poz. 1868).
41. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej
z dn. 19 grudnia 2002 r. w sprawie trybu uznawa-
nia zdarzenia powstałego w okresie ubezpieczenia
wypadkowego za wypadek przy pracy, kwalifikacji
prawnej zdarzenia, wzoru karty wypadku i terminu jej
sporządzenia (Dz.U. nr 236 z 2002 r., poz. 1992).
42. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej
z dn. 24 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych
zasad oraz trybu uznawania zdarzenia za wypadek
w drodze do pracy lub z pracy, sposobu jego do-
kumentowania, wzoru karty wypadku w drodze do
pracy lub z pracy oraz terminu jej sporządzania (Dz.U.
nr 237 z 2002 r., poz. 2015).
43. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki
Społecznej z dn. 3 października 2003 r. w sprawie wzo-
ru protokołu ustalania okoliczności i przyczyn wypadku
przy pracy (Dz.U. nr 182 z 2003 r., poz. 1783).
44. Rozporządzenie Rady ministrów z dn. 2 listopa-
da 2004 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 246
z 2004 r., poz. 2468).
45. Rozporządzenie ministra Gospodarki i Pracy
z dn. 8 grudnia 2004 r. w sprawie statystycznej karty
wypadku (Dz.U. nr 269 z 2004 r., poz. 2672).
46. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 1 grudnia
2004 r. w sprawie substancji, preparatów, czynników
lub procesów technologicznych o działaniu rakotwór-
czym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz.U.
nr 280 z 2004 r., poz. 2771).
145
47. Rozporządzenie Ministra zdrowia z dn. 30 grudnia
2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy
związanej z występowaniem w miejscu pracy czynni-
kow chemicznych (Dz.U. nr 11 z 2005 r., poz. 86).
48. Ustawa z dn. 11 maja 2001 r. o warunkach zdrowot-
nych żywności i żywienia (t.j. Dz.U. nr 31 z 2005 r.
poz. 265 ze zm.).
49. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 20 kwietnia
2005 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szko-
dliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. nr 73
z 2005 r., poz. 645).
50. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 22 kwietnia
w sprawie szkodliwych dla zdrowia czynnikow biolo-
gicznych w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia
pracownikow zawodowo narażonych na te czynniki
(Dz.U. nr 81 z 2005 r., poz. 718).
51. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dn.
5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higie-
ny pracy przy pracach związanych z narażeniem na
hałas i drgania mechaniczne (Dz.U. nr 157 z 2005 r.,
poz. 1318).
52. Rozporządzenie MSWiA z dn. 21 kwietnia 2006 r.
w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków,
innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U.
nr 80/2006, poz. 563).
53. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dn. 21 grud-
nia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla
środków ochrony indywidualnej (Dz.U. nr 259/2005,
poz. 2173).
54. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 14 grudnia
2004 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie cha-
rakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu
niebezpiecznego (Dz.U. nr 2/2005 r., poz. 8).
55. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dn. 14 kwiet-
nia 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny
pracy przy obsłudze obrabiarek do drewna (Dz.U.
nr 36/2000 r., poz.409).
56. Rozporządzenie RM z dn. 4 października 1974 r.
w sprawie wspólnej odpowiedzialności material-
nej pracowników za powierzone mienie (t.j. Dz.U.
nr 143/1996, poz. 663).
57. Rozporządzenie RM z dn. 10 października 1975 r.
w sprawie warunków odpowiedzialności materialnej
pracowników za szkody w powierzonym mieniu (t.j.
Dz.U. nr 143/1996, poz. 662).
58. Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlo-
wej artykułów rolno-spożywczych (Dz.U. nr 5/2001,
poz. 44).
59. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi
z dn. 4 grudnia 2002 r. w zakresie jakości handlo-
wej wyrobów kakaowych i czekoladowych (Dz.U.
nr 214/2002, poz. 1813).
60. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi
z dn. 16 grudnia 2002 r. w sprawie znakowania
146
środków spożywczych i dozwolonych substancji do-
datkowych (Dz.U. nr 220/2002, poz. 1856).
61. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 18 grudnia
2002 r. w sprawie warunków sanitarnych i higienicz-
nych w obrocie środkami spożywczymi, łatwo psują-
cymi się dietetycznymi środkami spożywczymi, syp-
kimi i nieopakowanymi środkami spożywczymi oraz
materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu
z tymi środkami spożywczymi (Dz.U. nr 234/2002,
poz. 1979).
62. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja
1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów
(Dz.U. nr 60/1996, poz. 279).
Polskie Normy
1. PN-N 18002:2000: Systemy zarządzania bezpieczeń-
stwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny
ryzyka zawodowego.
2. PN-N 18001:2004: Systemy zarządzania bezpieczeń-
stwem i higieną pracy. Wymagania.
3. PN-80-Z-08052: Niebezpieczne i szkodliwe czynniki
występujące w procesie pracy. Klasyfikacja.
4. PN-92-N-01255: Barwy bezpieczeństwa i znaki bez-
pieczeństwa.
5. PN-92-N-01256-01: Znaki bezpieczeństwa. Ochrona
przeciwpożarowa.
6. PN-92-N-01256-02: Znaki bezpieczeństwa. Ewaku-
acja.
7. PN-92-N-01256-03: Znaki bezpieczeństwa. Ochrona
i higiena pracy.
8. PN-P 84525:1998: Odzież robocza. Obuwie robo-
cze.
9. PN-EN 340:2004(U): Odzież ochronna. Wymagania
ogólne.
10. PN-88-E-08501: Znaki bezpieczeństwa. Urządzenia
elektryczne.
11. PN-IEC 60364-1:2000. Instalacje elektryczne
w obiektach budowlanych. Zakres, przedmiot i wy-
magania podstawowe.
12. PN-EN 12464-1:2004: Oświetlenie miejsc pracy.
Cz. 1. Miejsca pracy we wnętrzach.
13. PN-EN 730:2000: Sprzęt do spawania gazowego.
Urządzenia stosowane do spawania gazowego, cięcia
i procesów pokrewnych, urządzenia zabezpieczające
do gazów palnych i tlenu lub sprężonego powietrza.
Ogólne warunki techniczne, wymagania i badania.
14. PN-EN 60974 1:2002: Sprzęt do spawania łukowego.
Część 1: Spawalnicze źródła energii.
15. PN-N-01307: Hałas. Dopuszczalne wartości hałasu
w środowisku pracy. Wymagania dotyczące pomiarów.
16. PN-81-N-01306. Hałas: Metody pomiaru. Wymagania
ogólne.
17. PN-EN-12464-1. Światło i oświetlenie. Oświetlenie
miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach.
 XIV
Załączniki
XIV.1.
LISTY KONTROLNE DO IDENTYFIKACJI ZAGROŻEŃ
– OPRACOWANO NA PODSTAWIE KART OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO
EUROPEJSKIEJ AGENCJI BEZPIECZEŃSTWA I ZDROWIA W PRACY

Karta dokumentowania oceny ryzyka zawodowego

Data ................................ Numer karty ..............................

Nazwa i adres przedsiębiorstwa Sporządził (nazwisko)

............................................................................................. .............................................................................................

Stanowisko pracy (nazwa stanowiska) Nazwiska pracowników (pracujących na stanowisku pracy)

............................................................................................. .............................................................................................

Środki Ograniczające Ryzyko Oszacowanie Ryzyka Zawodo- Zalecenia Dotyczące Wprowadza-

Nr Zagrożenie Zawodowe wego nia Dodatkowych Środków Ochrony
1 2 3 4 5

Podpisy osób przeprowadzających ocenę ryzyka zawodowego

...................................................................................................................................................................................................
Podpisy osób pracujących na stanowisku pracy

...................................................................................................................................................................................................

148
CZĘŚĆ I: LISTY KONTROLNE DO IDENTYFIKACJI ZAGROŻEŃ

Lista kontrolna nr 1
Zagrożenie: nierówne i śliskie powierzchnie

Część A: Czy zagrożenie występuje na stanowisku pracy? Zaznacz odpowiedź TAK/NIE.

Jeżeli zaznaczyłeś odpowiedź w polu ze znakiem „x”, oznacza to, że zagrożenie występuje.
Uwaga: Przedstawione poniżej sytuacje nie wyczerpują wszystkich możliwych przypadków występowania zagrożenia

Pytanie TAK NIE

1. Czy na podłogach i drogach komunikacyjnych występują nierówności, dziury, rozlane płyny itp.? x
2. Czy podłogi i drogi komunikacyjne są śliskie? x
3. Czy podłogi i drogi komunikacyjne są czasami śliskie, np. mokre wskutek czyszczenia, rozlania cieczy (np. oleju), opadów
x
deszczu, osadzania szlamu lub pyłu powstającego w procesach pracy?
4. Czy na podłogach i drogach komunikacyjnych występują progi lub inne różnice poziomów? x
5. Czy po podłodze i przez drogi komunikacyjne są prowadzone kable elektryczne? x
6. Czy pracownicy mogą upaść lub poślizgnąć się wskutek noszenia nieodpowiedniego obuwia? x
7. Czy podłogi i drogi komunikacyjne są utrzymywane w czystości? x
8. Czy w pomieszczeniach pracy lub na drogach komunikacyjnych występują utrudniające przemieszczanie się przedmioty
x
(wyłączając te, które nie mogą być usunięte)?
9. Czy przeszkody, które nie mogą być usunięte, zostały oznakowane? x
10. Czy są drogi komunikacyjne bez odpowiedniego oznakowania? x
11. Czy pomieszczenia i drogi komunikacyjne są odpowiednio oświetlone? x

Część B: Przykłady środków ograniczających ryzyko zawodowe związane z zagrożeniem

– Regularne czyszczenie podłogi, szczególnie wtedy, – Zapewnienie odpowiedniego oznakowania pomiesz-

gdy może być mokra lub zapylona wskutek procesów
pracy; utrzymywanie powierzchni w stanie suchym.
– Stosowanie odpowiednich metod czyszczenia; jeśli to ko-
nieczne, chemiczne czyszczenie śliskich powierzchni.
– Zapewnienie regularnego sprawdzania stanu podłogi
i dróg komunikacyjnych.
– Usuwanie dziur, pęknięć, zużytych dywaników, wyciera-
czek itd.; utrzymywanie podłóg i dróg komunikacyjnych
w czystości.
– Usuwanie progów lub ograniczanie ich wysokości;
poprawianie widoczności.
– Sprawdzanie, czy pracownicy mają odpowiednie obuwie;
zapewnienie pracownikom odpowiedniego obuwia.
czeń i dróg komunikacyjnych.
– Zapewnienie równomiernego oświetlenia pomieszczeń
i dróg komunikacyjnych.
– Rozmieszczenie wyposażenia elektrycznego w taki
sposób, aby kable elektryczne nie przeszkadzały
w przemieszczaniu się i nie leżały na drogach dla
pieszych.
– Stosowanie na podłogi i drogi komunikacyjne materia-
łów zapobiegających poślizgnięciu się oraz łatwych do
czyszczenia.
– Zapewnienie właściwego odprowadzania cieczy z po-
wierzchni podłóg i dróg komunikacyjnych.

149
Lista kontrolna nr 2
Zagrożenie: ruchome pojazdy i maszyny

Część A: Czy zagrożenie występuje na stanowisku pracy? Zaznacz odpowiedź TAK/NIE.

Jeżeli zaznaczyłeś odpowiedź w polu ze znakiem „x”, oznacza to, że zagrożenie występuje.
Uwaga: Przedstawione poniżej sytuacje nie wyczerpują wszystkich możliwych przypadków występowania zagrożenia

Pytanie TAK NIE

1. Czy bywają kiedykolwiek używane uszkodzone lub wadliwie działające środki transportu? x
2. Czy środki transportu i sprzęt do załadunku/rozładunku (np. pojazdy, dźwigniki, platformy do podnoszenia) bywają przecią-
x
żone?
3. Czy na drogach transportu występują przeszkody? x
4. Czy pole widzenia na drogach transportu jest ograniczone? x
5. Czy środki transportu bywają kiedykolwiek używane przez osoby nieupoważnione? x
6. Czy ładunki są zawsze zabezpieczone prawidłowo i odpowiednio? x
7. Czy pole widzenia operatora bywa kiedykolwiek ograniczone przez ładunek (np. o dużej objętości)? x

Część B: Przykłady środków ograniczających ryzyko zawodowe związane z zagrożeniem

– Zapewnienie środków transportu odpowiednich do – Zapewnienie wystarczająco szerokich dróg transportu.

wykonywanej pracy. – Zapewnienie prawidłowego rozmieszczenia i zabez-
– Użytkowanie sprzętu roboczego z odpowiednimi cer- pieczenia ładunków.
tyfikatami/zezwoleniami. – Zapewnienie odpowiedniego wyszkolenia pracow-
– Użytkowanie sprzętu roboczego zgodnie z informacją ników.
producenta i DTR. – Zapewnienie w środkach transportu z własnym napę-
– Przeprowadzanie regularnej kontroli technicznej sprzę- dem urządzeń zapobiegających ich przypadkowemu
tu roboczego. uruchomieniu.
– Zapewnienie odpowiedniego oznakowania dróg trans-
portu i utrzymywanie porządku.

150
Lista kontrolna nr 3
Zagrożenie: ruchome części maszyn

Część A: Czy zagrożenie występuje na stanowisku pracy? Zaznacz odpowiedź TAK/NIE.

Jeżeli zaznaczyłeś odpowiedź w polu ze znakiem „x”, oznacza to, że zagrożenie występuje.
Uwaga: Przedstawione poniżej sytuacje nie wyczerpują wszystkich możliwych przypadków występowania zagrożenia

Pytanie TAK NIE

1. Czy występują jakieś części ruchome stwarzające zagrożenie (łącznie z częściami pomocniczymi) pozbawione technicznych x
środków ochronnych (np. osłon)?
2. Czy stosowane w maszynie techniczne środki ochronne (osłony) w wystarczającym stopniu zapobiegają kontaktowi dłoni x
i ramion pracownika z częściami ruchomymi stwarzającymi zagrożenie?
3. Czy wszystkie osłony w maszynie są pewnie przymocowane i nie mogą być łatwo usunięte? x
4. Czy na ruchome części maszyny może spaść jakiś przedmiot? x
5. Czy techniczne środki ochronne (np. osłony) powodują, że obsługa maszyny jest niewygodna lub utrudniona? x
6. Czy maszynę można nasmarować bez demontażu technicznych środków ochronnych? x
7. Czy można usunąć techniczne środki ochronne bez zatrzymania ruchów maszyny stwarzających zagrożenie? x
8. Czy wszystkie przekładnie zębate, koła łańcuchowe, koła pasowe lub koła zamachowe są osłonięte? x
9. Czy wszystkie paski napędowe lub łańcuchy napędowe są osłonięte? x
10. Czy wszystkie śruby dociskowe, rowki klinowe, kołnierze itd. są osłonięte? x
11. Czy operator może łatwo sięgnąć do elementów sterowniczych „włącz” i „wyłącz”? x
12. Czy jest taki układ sterowania, który jest obsługiwany przez więcej niż jednego operatora? x
13. Czy istnieje łatwo dostępna instrukcja producenta tłumaczona na język polski? x
14. Czy znajduje się na miejscu instrukcja bezpiecznej obsługi maszyny? x

Część B: Przykłady środków ograniczających ryzyko zawodowe związane z zagrożeniem

– Zapewnienie obsługi maszyn przez wyszkolonych
i upoważnionych pracowników.
– Zapewnienie odpowiednich, prawidłowo umieszczo-
nych i działających osłon.
– Stosowanie napisów i znaków przypominających
pracownikom o konieczności stosowania ochron oso-
bistych.
– Zapewnienie czystej powierzchni wokół maszyny, usu-
nięcie przedmiotów, które mogą być przeszkodami.
– Zapewnienie wystarczającej przestrzeni do swobod-
nego poruszania się pracowników.
– Stosowanie przez pracowników odpowiednich środków
ochrony indywidualnej.
– Zapewnienie wystarczającego oświetlenia maszyn
i miejsc dookoła maszyn.
– Stosowanie jasnego systemu informacji ostrzegaw-
czych, zapobiegającego przypadkowemu uruchomie-
niu maszyny niesprawnej.
– Zapewnienie konserwacji maszyn i szybkiego usuwa-
nia uszkodzeń.
– Zapewnienie wystarczającej wolnej przestrzeni mię-
dzy ruchomymi częściami maszyny i nieruchomymi
elementami znajdującymi się w pobliżu maszyny.
– Zapewnienie na miejscu instrukcji producenta, tłuma-
czonej na język polski.
– Zapewnienie na stanowisku pracy instrukcji bezpiecz-
nej obsługi maszyny.

151
Lista kontrolna nr 4
Zagrożenie: instalacje i wyposażenie elektryczne

Część A: Czy zagrożenie występuje na stanowisku pracy? Zaznacz odpowiedź TAK/NIE.

Jeżeli zaznaczyłeś odpowiedź w polu ze znakiem „x”, oznacza to, że zagrożenie występuje.
Uwaga: Przedstawione poniżej sytuacje nie wyczerpują wszystkich możliwych przypadków występowania zagrożenia

Pytanie TAK NIE

1. Czy jesteś pewien/pewna, że wszystkie przełączniki i urządzenia bezpieczeństwa są na miejscu i działają właściwie? x
2. Czy przewody mają jakieś uszkodzenia (np. supły lub nie izolowany drut)? x
3. Czy któraś z obudów sprzętu elektrycznego jest uszkodzona lub niezabezpieczona przed nieuprawnionym dostępem? x
4. Czy sprzęt elektryczny ma wymagane certyfikaty europejskie? x
5. Czy jakieś wtyczki lub gniazdka są uszkodzone? x
6. Czy istnieje możliwość użytkowania sprzętu elektrycznego w niewłaściwy sposób? x
7. Czy istnieje możliwość użytkowania mokrego sprzętu elektrycznego, użytkowania go mokrymi rękoma lub w mokrym ubraniu? x
8. Czy do oświetlenia miejscowego w miejscach zagrożenia stosuje się lampy o bezpiecznym napięciu? x
9. Czy istnieje możliwość pracy w niebezpiecznie bliskiej odległości od układów elektrycznych? x
10. Czy w pobliżu stanowisk pracy znajdują się jakieś elementy pod napięciem? x
11. Czy stwierdza się, że jakieś nieosłonięte elementy przewodzące nie są uziemione? x
12. Czy stwierdzono występowanie ładunków elektrostatycznych (np. przy tankowaniu paliwa)? x
13. Czy na miejscu jest instrukcja bezpiecznej obsługi sprzętu elektrycznego? x

Część B: Przykłady środków ograniczających ryzyko zawodowe związane z zagrożeniem

– Przeprowadzenie, przed rozpoczęciem pracy, wzrokowej
kontroli urządzeń pod kątem występowania uszko-
dzeń.
– Zapewnienie regularnych przeglądów sprzętu elektrycz-
nego przez osoby z odpowiednimi uprawnieniami.
– Użytkowanie sprzętu mającego wymagane certyfikaty.
– Natychmiastowe odłączenie zasilania, wyciągnięcie
wtyczki oraz udokumentowanie nieprawidłowości
w przypadku zniszczenia bądź uszkodzenia sprzętu.
– Zapewnienie wykonania naprawy uszkodzenia przez
osobę z uprawnieniami.
– Wybór i użytkowanie sprzętu odpowiedniego rodzaju,
jeżeli chodzi o klasę ochronności elektrycznej i ochrony
mechanicznej.
– Wykonywanie pracy zgodnie z wymaganymi instrukcja-
mi, które powinny znajdować się na stanowisku.
– Odłączanie przewodów od napięcia.
– Sprawdzanie sprzętu elektrycznego przed rozpoczęciem
użytkowania, po naprawach i okresowo.
– Zapewnienie sprawnej ochrony przeciwporażeniowej.
– Stosowanie do oświetlenia miejscowego (w miejscu
zagrożenia) lamp o bezpiecznym napięciu.

152
Lista kontrolna nr 5
Zagrożenie: pożar

Część A: Czy zagrożenie występuje na stanowisku pracy? Zaznacz odpowiedź TAK/NIE.

Jeżeli zaznaczyłeś odpowiedź w polu ze znakiem „x”, oznacza to, że zagrożenie występuje.
Uwaga: Przedstawione poniżej sytuacje nie wyczerpują wszystkich możliwych przypadków występowania zagrożenia

Pytanie TAK NIE

1. Czy stosujesz palne, łatwo palne, skrajnie łatwo palne, wysoce łatwo palne lub utleniające substancje/preparaty chemiczne,
x
np. farby, lakiery, rozpuszczalniki?
2. Czy przechowujesz łatwo palne lub utleniające substancje w pomieszczeniach wyposażonych w prawidłowo funkcjonujący
x
system wentylacji?
3. Czy masz karty charakterystyk wszystkich stosowanych niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych? x
4. Czy występują źródła zapłonu przy pracach z łatwo palnymi lub utleniającymi substancjami (np. otwarty ogień, sprzęt elek-
x
tryczny, ładunki elektrostatyczne i/lub wysoka temperatura)?
5. Czy miejsca zagrożone pożarem są prawidłowo oznakowane? x
6. Czy pracownicy stosujący w miejscu pracy palne, łatwo palne, skrajnie łatwo palne lub wysoce łatwo palne substancje lub
x
preparaty chemiczne są systematycznie informowani o niebezpiecznych właściwościach tych produktów?
7. Czy w miejscach zagrożenia pożarem jest odpowiedni sprzęt przeciwpożarowy? x
8. Czy sprzęt przeciwpożarowy jest sprawny i systematycznie sprawdzany? x
9. Czy sprzęt przeciwpożarowy jest łatwo dostępny? x
10. Czy są plany awaryjne i ewakuacyjne? x
11. Czy drogi ewakuacji są odpowiednio oznakowane? x
12. Czy jest zainstalowana sygnalizacja informująca o zagrożeniu pożarowym? x
13. Czy są prowadzone ćwiczenia przeciwpożarowe? x
14. Czy są prowadzone szkolenia przeciwpożarowe? x
15. Czy na stanowisku pracy znajdują się potrzebne instrukcje? x

Część B: Przykłady środków ograniczających ryzyko zawodowe związane z zagrożeniem

– Odpowiednie przechowywanie palnych i/lub łatwo
palnych substancji i preparatów (np. nieprzekroczona
maksymalna temperatura przechowywania).
– Przechowywanie oddzielnie palnych i/lub łatwo pal-
nych substancji i preparatów oraz innych niebezpiecz-
nych substancji i preparatów.
– Ograniczanie lub eliminowanie źródeł zapłonu (łącznie
z zakazem palenia tytoniu w miejscu pracy).
– Zapewnienie kart charakterystyk wszystkich palnych
substancji i preparatów chemicznych.
– Sprawdzenie, czy jest dopuszczalna praca z otwartym
źródłem ognia.
– Zapewnienie odpowiednich środków gaśniczych (do-
branych w zależności od rodzaju materiałów i miejsc
zagrożonych pożarem).
– Zapewnienie stałej kontroli wyposażenia elektrycznego.
– Zapewnienie odpowiedniego sprzętu przeciwpożaro-
wego.
– Systematyczne sprawdzanie i konserwowanie sprzętu
przeciwpożarowego.
– Instalowanie systemów alarmowych informujących
o stanie zagrożenia pożarem.
– Oznakowanie dróg ewakuacji i punktów ratownictwa
oraz utrzymywanie ich w odpowiednim stanie.
– Zapewnienie szkoleń pracowników w zakresie ppoż.
– Prowadzenie ćwiczeń sprawdzających gotowość pra-
cowników w stanie zagrożenia.
– Zapewnienie odpowiednich instrukcji BHP na stano-
wiskach pracy.

153
Lista kontrolna nr 6
Zagrożenie: wybuch

Część A: Czy zagrożenie występuje na stanowisku pracy? Zaznacz odpowiedź TAK/NIE.

Jeżeli zaznaczyłeś odpowiedź w polu ze znakiem „x”, oznacza to, że zagrożenie występuje.
Uwaga: Przedstawione poniżej sytuacje nie wyczerpują wszystkich możliwych przypadków występowania zagrożenia

Pytanie TAK NIE

1. Czy są stosowane substancje i/lub preparaty wybuchowe? x
2. Czy są dostępne karty charakterystyk wszystkich stosowanych wybuchowych substancji i preparatów chemicznych? x
3. Czy substancje i preparaty wybuchowe są prawidłowo oznakowane? x
4. Czy tworzą się wybuchowe mieszaniny w miejscu pracy (np. mieszaniny powietrza z gazami – wodorem, metanem – miesza-
x
niny powietrza z parami rozpuszczalników – benzenem, acetonem – mieszaniny powietrza z pyłem drewna)?
5. Czy są jakiekolwiek obszary, w których występuje zagrożenie wybuchem (np. pomieszczenia, w których są przechowywane
x
rozpuszczalniki lub farby, palne płyny lub gazy)?
6. Czy są jakiekolwiek obszary, w których występuje ryzyko wybuchu spowodowane obecnością zanieczyszczeń palnymi
substancjami, wzrostem temperatury lub przechowy¬waniem nadmiernych ilości palnych lub wybuchowych materiałów x
w magazynach?
7. Czy instalacje gazowe są szczelne i systematycznie sprawdzane? x
8. Czy wyposażenie elektryczne stosowane w obszarach zagrożonych wybuchem jest odpowiednio dobrane? x
9. Czy są jakiekolwiek źródła ognia w obszarze zagrożonym wybuchem? x
10. Czy są jakiekolwiek źródła ognia w obszarze zagrożonym wybuchem? x
11. Czy są jakiekolwiek źródła pól elektrostatycznych w obszarze zagrożonym wybuchem? x
12. Czy są prawidłowo funkcjonujące systemy wentylacji i czy są one regularnie sprawdzane i konserwowane? x
13. Czy obszary zagrożone wybuchem są oznakowane? x
14. Czy jest zapewnione ciągłe monitorowanie stężenia substancji wybuchowych w obszarze zagrożonym wybuchem? x
15. Czy aparaty do pomiaru stężeń substancji wybuchowych są systematycznie sprawdzane i konserwowane? x
16. Czy pracownicy stosujący w miejscu pracy wybuchowe substancje i/lub preparaty chemiczne są systematycznie informowa-
x
ni o niebezpiecznych właściwościach tych produktów?
17. Czy są dostępne instrukcje bezpiecznej pracy na stanowiskach zagrożonych wybuchem? x

Część B: Przykłady środków ograniczających ryzyko zawodowe związane z zagrożeniem

– Stosowanie prawidłowo funkcjonujących systemów – Usuwanie zanieczyszczeń, przechowywanie chemicz-

wentylacyjnych oraz monitorujących stężenia substan-
cji wybuchowych w powietrzu.
– Zapewnienie kart charakterystyk wszystkich wybucho-
wych substancji i preparatów chemicznych.
– Ograniczanie lub eliminowanie źródeł zapłonu.
– Stosowanie/przechowywanie substancji, które mogą
tworzyć mieszaniny wybuchowe z powietrzem z dala
od źródeł ognia otwartego, urządzeń elektrycznych,
urządzeń iskrzących itd.
– Przechowywanie minimalnych ilości substancji/prepara-
tów wybuchowych w magazynach i na stanowisku pracy.
– Nieprzechowywanie materiałów wybuchowych z innymi
produktami chemicznymi.
nych produktów w oryginalnych opakowaniach.
– Oznakowanie obszarów zagrożonych wybuchem.
– Sprawdzenie każdorazowo, czy jest dopuszczalna
praca z otwartym źródłem ognia.
– Oznakowanie dróg ewakuacji i punków ratownictwa
oraz utrzymywanie ich w odpowiednim stanie.
– Prowadzenie ćwiczeń sprawdzających gotowość
pracowników do podjęcia działań w razie zagrożenia
wybuchem.
– Zapewnienie szkoleń pracowników w zakresie ppoż.
– Zapewnienie na stanowisku pracy wymaganych in-
strukcji bezpieczeństwa.

154
Lista kontrolna nr 7
Zagrożenie: substancje chemiczne

Część A: Czy zagrożenie występuje na stanowisku pracy? Zaznacz odpowiedź TAK/NIE.

Jeżeli zaznaczyłeś odpowiedź w polu ze znakiem „x” – oznacza to, że zagrożenie występuje.
Uwaga: Przedstawione poniżej sytuacje nie wyczerpują wszystkich możliwych przypadków występowania zagrożenia

Pytanie TAK NIE

1. Czy stosujesz niebezpieczne substancje i/lub preparaty chemiczne, które zaklasyfikowane są przynajmniej do jednej
z następujących kategorii: bardzo toksyczne, toksyczne, szkodliwe, żrące, drażniące, rakotwórcze, mutagenne, szko- x
dliwie działające na rozrodczość?
2. Czy są dostępne karty charakterystyk wszystkich stosowanych w zakładzie niebezpiecznych substancji i preparatów? x
3. Czy wszystkie niebezpieczne substancje i preparaty są prawidłowo oznakowane? x
4. Czy wszystkie niebezpieczne substancje i preparaty są prawidłowo magazynowane? x
5. Czy wszyscy pracownicy są informowani o niebezpiecznych właściwościach substancji i preparatów chemicznych,
x
których używają?
6. Czy pracownicy młodociani oraz kobiety w ciąży i w okresie karmienia wykonują prace w kontakcie z substancjami
x
rakotwórczymi i/lub mutagennymi?
7. Czy są przeprowadzane pomiary stężeń substancji chemicznych, dla których są ustalone wartości najwyższych do-
x
puszczalnych stężeń w środowisku pracy (NDS)?
8. Czy stężenia substancji (rakotwórczych i mutagennych) w powietrzu na stanowiskach pracy przekraczają wartości
x
NDS?
9. Czy stężenia substancji rakotwórczych lub mutagennych w powietrzu na stanowiskach pracy przekraczają wartości
x
0,1 NDS?
10. Czy wszystkie stanowiska pracy, na których są stosowane niebezpieczne czynniki chemiczne, są wyposażone w pra-
x
widłowo funkcjonujące systemy wentylacji ogólnej i/lub miejscowej?
11. Czy systemy wentylacji są regularnie sprawdzane i konserwowane? x
12. Czy wszyscy pracownicy są wyposażeni w odpowiednio dobrane środki ochrony indywidualnej (np. rękawice i okulary
x
ochronne, sprzęt ochrony dróg oddechowych, maski, półmaski)?
13. Czy wszyscy pracownicy mają zapewnione okresowe badania lekarskie? x
14. Czy pracownicy narażeni na czynniki rakotwórcze lub mutagenne są pod specjalną opieką lekarską? x
15. Czy wszyscy pracownicy są przeszkoleni w zakresie bezpiecznej pracy i prawidłowego obchodzenia się ze stosowany-
x
mi substancjami i preparatami chemicznymi?
16. Czy na stanowiskach pracy są wymagane instrukcje bezpieczeństwa? x

Część B: Przykłady środków ograniczających ryzyko zawodowe związane z zagrożeniem

– Zastępowanie substancji bardzo toksycznych mniej – Zapewnienie pracownikom prawidłowo dobranych

toksycznymi.
– Eliminowanie czynników rakotwórczych i mutagen-
nych, jeżeli jest to możliwe.
– Stosowanie zautomatyzowanych systemów do do-
zowania niebezpiecznych substancji i preparatów
chemicznych.
– Zapewnienie kart charakterystyk niebezpiecznych
substancji i preparatów chemicznych.
– Zapewnienie prawidłowego oznakowania substancji
i preparatów chemicznych.
– Zapewnienie prawidłowego magazynowania substancji
i preparatów chemicznych.
– Oddzielenie substancji wybuchowych i palnych od
innych niebezpiecznych substancji.
– Przeprowadzanie pomiarów stężeń substancji che-
micznych w powietrzu na stanowiskach pracy.
– Instalowanie systemów wentylacji ogólnej i miejscowej.
środków ochrony indywidualnej.
– Przeprowadzanie systematycznej kontroli instalacji
chemicznych oraz systemów wentylacyjnych.
– Regularne kontrolowanie i czyszczenie systemu wenty-
lacji wyciągowej w celu utrzymania jego maksymalnej
skuteczności.
– Szkolenie pracowników w zakresie obsługi stosowa-
nych maszyn i urządzeń.
– Zapewnienie opieki medycznej pracownikom na-
rażonym na substancje i preparaty chemiczne, ze
szczególnym uwzględnieniem narażenia na czynniki
rakotwórcze i mutagenne.
– Systematyczne szkolenie pracowników w zakresie
ryzyka zawodowego związanego z czynnikami chemicz-
nymi oraz bezpieczeństwa pracy z tymi czynnikami.
– Zapewnienie na stanowiskach pracy, do stałego użyt-
kowania, instrukcji BHP.

155
Lista kontrolna nr 8
Zagrożenie: hałas

Część A: Czy zagrożenie występuje na stanowisku pracy? Zaznacz odpowiedź TAK/NIE.

Jeżeli zaznaczyłeś odpowiedź w polu ze znakiem „x”, oznacza to, że zagrożenie występuje.
Uwaga: Przedstawione poniżej sytuacje nie wyczerpują wszystkich możliwych przypadków występowania zagrożenia

Pytanie TAK NIE

1. Czy z procesami pracy (np. stosowanymi technologiami, maszynami, urządzeniami) jest nieodłącznie związany wysoki
x
poziom hałasu?
2. Czy z obszaru na zewnątrz budynku/pomieszczenia, w którym zlokalizowane jest stanowisko pracy, dociera hałas o wyso-
x
kim poziomie?
3. Czy hałas zagłusza sygnały bezpieczeństwa lub utrudnia ich odbiór? x
4. Czy poziom hałasu jest tak wysoki, że komunikowanie się z innymi pracownikami na stanowisku pracy jest możliwe tylko
x
podniesionym głosem?
5. Czy po opuszczeniu stanowiska pracy pracownik odruchowo rozmawia z innymi osobami podniesionym głosem? x

Część B: Przykłady środków ograniczających ryzyko zawodowe związane z zagrożeniem

– Ocena ekspozycji pracowników pod kątem wymagań
zawartych w obowiązujących przepisach.
– Wprowadzanie rozwiązań technicznych zmniejszają-
cych emisję hałasu przez źródło do środowiska (np.
stosowanie nowych, cichszych technologii, układów
wibroizolacyjnych, tłumików).
– Lokalizacja źródeł hałasu w jak największej odległości
od pracowników.
– Ograniczanie czasu przebywania pracowników w ha-
łaśliwych obszarach.
– Stosowanie obudów dźwiękoizolacyjnych redukujących
emisję hałasu do otoczenia.
– Montaż ekranów ograniczających hałas docierający
do pracowników bezpośrednio od jego źródeł.
– Identyfikacja i właściwe oznakowanie obszarów, w któ-
rych pracownicy powinni stosować środki ochrony
indywidualnej przed hałasem.
– Umieszczenie w miejscu pracy znaków nakazu, doty-
czących stosowania ochronników słuchu.
– Dostarczanie pracownikom właściwie dobranych
środków ochrony indywidualnej przed hałasem.
– Kontrola prawidłowego stosowania przez pracowników
środków ochrony indywidualnej przed hałasem.
– Utrzymywanie środków ochrony indywidualnej przed hała-
sem w stanie gwarantującym ich właściwości ochronne.
– Szkolenie i dostęp do informacji.
– Wykonywanie regularnych badań audiometrycznych
pracowników narażonych na nadmierny hałas.

156
Lista kontrolna nr 9
Zagrożenie: drgania mechaniczne

Część A: Czy zagrożenie występuje na stanowisku pracy? Zaznacz odpowiedź TAK/NIE.

Jeżeli zaznaczyłeś odpowiedź w polu ze znakiem „x”, oznacza to, że zagrożenie występuje.
Uwaga: Przedstawione poniżej sytuacje nie wyczerpują wszystkich możliwych przypadków występowania zagrożenia

Pytanie TAK NIE

1. Czy podczas wykonywania pracy w pozycji stojącej lub siedzącej (często lub w dłuższym czasie) pracownicy wyraźnie odczu-
x
wają drgania przenoszone do organizmu?
2. Czy wykonywana praca (często lub w dłuższym czasie) wiąże się z korzystaniem z narzędzi ręcznych, które generują drgania
x
mechaniczne?

Część B: Przykłady środków ograniczających ryzyko zawodowe związane z zagrożeniem

– Ocena ekspozycji pracowników na drgania mechanicz- – Zapewnienie właściwego przeszkolenia i dostępu do

ne pod kątem wymagań zawartych w obowiązujących
przepisach.
– Izolowanie elementów stanowiska pracy (siedzeń,
podestów) od drgań.
– Unikanie stosowania narzędzi i sprzętu wytwarzają-
cych drgania mechaniczne.
– Ograniczanie czasu pracy narzędziami generującymi
drgania mechaniczne.
– Stosowanie właściwych narzędzi (wyposażonych
w elementy redukujące drgania bądź izolujące od nich)
i zapewnienie ich właściwego stanu technicznego.
– Stosowanie się do instrukcji obsługi narzędzi i sprzętu,
która powinna być dostępna na miejscu.
informacji.
– Stosowanie rękawic wibroizolacyjnych w celu zmniej-
szenia narażenia na drgania przenoszone przez
ręce.
– Kontrola prawidłowego stosowania rękawic wibroizo-
lacyjnych oraz zapewnienie stanu gwarantującego ich
właściwości ochronne.
– Utrzymywanie właściwej temperatury, w szczególności
ciepła rąk (m.in. przez stosowanie ćwiczeń rąk).
– Zapewnienie ubrań ochronnych niezbędnych do ochro-
ny pracownika przed zimnem i wilgocią.
– Przeprowadzanie regularnych badań lekarskich.

157
Lista kontrolna nr 10
Zagrożenie: oświetlenie

Część A: Czy zagrożenie występuje na stanowisku pracy? Zaznacz odpowiedź TAK/NIE.

Jeżeli zaznaczyłeś odpowiedź w polu ze znakiem „x”, oznacza to, że zagrożenie występuje.
Uwaga: Przedstawione poniżej sytuacje nie wyczerpują wszystkich możliwych przypadków występowania zagrożenia

Pytanie TAK NIE

1. Czy w polu widzenia występują widoczne cienie, które mogą oddziaływać na sprawność i dokładność wykonywa-
x
nej pracy?
2. Czy oświetlenie w strefach komunikacyjnych, na korytarzach, schodach, magazynach itp., jest odpowiednie do
x
bezpiecznego przemieszczania się?
3. Czy jaskrawe źródła/powierzchnie występujące w otoczeniu stanowiska pracy zmniejszają zdolność widzenia
x
przedmiotów przez pracownika?
4. Czy pracownicy uskarżają się na słabą widoczność, olśnienie lub niewłaściwe oświetlenie stanowiska pracy? x
5. Czy w polu widzenia występują nadmierne kontrasty, które mogą powodować zmęczenie na skutek ciągłej readap-
x
tacji oczu (naprzemienna adaptacja oczu do ciemnych i jasnych powierzchni)?
6. Czy na powierzchniach występują odbicia dekontrastujące (odbicia kierunkowe światła od powierzchni polerowa-
x
nych, błyszczących, lustrzanych lub gładkich), które mogą wpływać na widoczność?
7. Czy występują duże przestrzenne zmiany oświetlenia wokół stanowiska pracy, które mogą prowadzić do wytężania
x
wzroku i braku komfortu widzenia?
8. Czy przy istniejącym oświetleniu sztucznym barwy otoczenia, przedmiotów i ludzkiej skóry są naturalne (tzn.
x
ludzie wyglądają atrakcyjnie i zdrowo, a barwy przedmiotów nie są zmienione)?
9. Czy przy istniejącym oświetleniu sztucznym są rozpoznawalne barwy bezpieczeństwa? x
10. Czy pracownicy widzą migotanie światła? x
11. Czy przy istniejącym oświetleniu sztucznym obrotowe ruchy elementów maszyn postrzegane są jako bezruch tych
x
elementów? (tzn. czy występuje efekt stroboskopowy)?

Część B: Przykłady środków ograniczających ryzyko zawodowe związane z zagrożeniem

– Okresowe pomiary natężenia oświetlenia w polu za-
dania i polu bezpośredniego otoczenia na stanowisku
pracy.
– Okresowe pomiary natężenia oświetlenia w strefach
komunikacyjnych, na korytarzach, schodach itp.
– Przestrzeganie zasad konserwacji, opracowanych
przez projektanta oświetlenia (częstotliwość wymiany
źródeł światła, czyszczenie opraw i pomieszczenia oraz
metody czyszczenia).
– Przestrzeganie założeń projektu oświetlenia, takich
jak: rozmieszczenie stanowisk pracy, rodzaj i dane
szczegółowe źródeł światła (moc, barwa światła
i wskaźnik oddawania barw), wykończenie powierzchni
(współczynniki odbicia, barwa, mat lub połysk).
– Stosowanie dodatkowego oświetlenia miejscowego
lub zlokalizowanego na stanowisku pracy, gdzie jest
wymagane duże natężenie oświetlenia.
– Stosowanie oświetlenia pośredniego lub miejscowego
w celu wyeliminowania cieni w polu zadania.
– Unikanie powierzchni połyskliwych na stanowisku
pracy (stół, inne meble itp).
– Eliminowanie migotania i efektu stroboskopowego
(np. poprzez stosowanie w oprawach wysokoczęsto-
tliwościowych elektronicznych układów stabilizująco-
-zapłonowych).
– Okresowe przeprowadzanie ankiety lub wywiadu
z pracownikami na temat problemów związanych
z oświetleniem.

158
CZĘŚĆ II: LISTY KONTROLNE DO IDENTYFIKACJI ZAGROŻEŃ, Z PRZYKŁADAMI DZIAŁAŃ
PREWENCYJNYCH DLA WYBRANYCH RODZAJÓW PRAC

Lista kontrolna: praca biurowa

Część A: Czy zagrożenie występuje na stanowisku pracy? Zaznacz odpowiedź TAK/NIE.

Jeżeli zaznaczyłeś odpowiedź w polu ze znakiem „x”, oznacza to, że zagrożenie występuje.
Uwaga: Przedstawione poniżej sytuacje nie wyczerpują wszystkich możliwych przypadków występowania zagrożenia

Pytanie TAK NIE

Środowisko pracy
Czy powierzchnia podłogi jest nieuszkodzona (bez dziur i przeszkód)? x
Czy mikroklimat pomieszczeń (temperatura, promieniowanie słoneczne, wilgotność względna, wymiana powietrza ) jest
x
zadowalający?
Czy wielkość pomieszczeń (objętość, powierzchnia podłogi) jest odpowiednia do liczby pracowników w nich pracujących? x
Czy jest zapewnione światło naturalne? x
Czy okna są wyposażone w zasłony bądź rolety, które ograniczają odbicia światła dziennego na ekranie monitora? x
Czy odbicia błyszczących elementów wyposażenia pomieszczenia (okna, drzwi, meble, ściany) są niewidoczne na ekranie? x
Czy poziom hałasu w pomieszczeniu jest dostatecznie niski, żeby była możliwość skupienia się i komunikowania? x
Czy przewody i kable umieszczane są w taki sposób, aby nie krępowały swobody ruchu pracowników i nie powodowały
x
potykania się?
Czy pracownicy mają na stanowisku pracy dostatecznie dużo miejsca, aby mogli zmieniać pozycję podczas pracy? x
Czy budynek i pomieszczenia pracy są utrzymane w czystości? x
Czy w razie wypadku zapewniona jest fachowa pierwsza pomoc? x
Czy drogi i wyjścia ewakuacyjne są dostępne i odpowiednio oznakowane? x
Monitory ekranowe i komputery
Czy obraz na monitorze jest wyraźny i czytelny? x
Czy obraz na monitorze jest wolny od drgań (bez tętnienia i niezamazany)? x
Czy jasność obrazu oraz kontrast między znakami i tłem są łatwe do ustawienia? x
Czy monitor może być ustawiany i stabilizowany zgodnie z wymaganiami użytkownika (obracany, odchylany itp.)? x
Czy ogólne i miejscowe oświetlenie zapewnia dobre światło oraz odpowiedni kontrast miedzy ekranem a tłem monitora? x
Czy odległość między oczami pracownika a ekranem wynosi 40-75 cm? x
Czy ekran ma odbicia, które mogą utrudniać widzenie? x
Czy klawiatura umożliwia przyjęcie wygodnej pozycji tułowia, ramion i dłoni? x
Czy powierzchnia przed klawiaturą i myszą jest wystarczająca do podparcia nadgarstka? x
Czy klawiatura i mysz są blisko siebie i na tym samym poziomie? x
Czy powierzchnia klawiatury jest matowa, co zapobiega odbiciom światła? x
Czy znaki na klawiaturze są czytelne i mogą być łatwo odróżnione przez osobę siedzącą przed monitorem? x
Wyposażenie stanowiska pracy x
Czy siedziska są stabilne i zapewniają swobodę ruchów oraz wygodną pozycje przy pracy? x
Czy wysokość siedziska można łatwo regulować? x
Czy wysokość oparcia siedziska jest regulowana? x
Czy jest zapewnione podparcie ramion, kiedy jest potrzebne? x
Czy jest zapewnione podparcie stóp (podnóżek), kiedy jest potrzebne? x
Czy można dosięgnąć do najczęściej używanych elementów wyposażenia stanowiska pracy bez skrętu głowy i tułowia? x
Czy wysokość biurka zapewnia możliwość zmiany pozycji nóg (stóp i ud)? x
Czy uchwyt na dokument można ustawić w odpowiedniej pozycji, zapewniającej wygodne czytanie tekstu? x
Ergonomia oprogramowania x
Czy programy są dostosowane do wykonywanych zadań? x
Czy programy są dostosowane do potrzeb osób początkujących? x
Czy są dostępne programy w języku polskim? x
Czy informacje zawarte w programach są przystępne dla użytkowników? x
Czy pracownicy mają zapewnioną pomoc w razie kłopotów z oprogramowaniem? x

159
 Pytanie TAK NIE
Organizacja pracy
Czy są możliwe krótkie (5-minutowe) przerwy w pracy ciągłej lub zmiana wykonywanych czynności? x
Czy rzeczywisty czas pracy przy monitorze przekracza 6 godzin dziennie? x
Czy pracownicy wykonują różnorodne zadania w trakcie dnia pracy? x
Czy pracownicy mogą decydować o sposobie wykonywania swojej pracy? x
Czy przeciwdziała się stresowi w pracy, wynikającemu z osiągania założonych celów czy dotrzymywania terminów? x
Czy pracodawca zapewnia odpowiednią informację, szkolenie i konsultacje związane z organizacją i usprawnianiem kompu-
x
terowych stanowisk pracy?
Narażenie zdrowia
Czy brane są pod uwagę skargi pracowników na kłopoty ze wzrokiem? x
Czy są zapewnione badania kontrolne wzroku pracowników (zgodnie z rozporządzeniem dotyczącym pracy z monitorami
x
ekranowymi)?
Czy pracodawca zapewnia środki na odpowiednie okulary, jeżeli z lekarskich badań kontrolnych wynika, że okulary dotych-
x
czas stosowane przez pracownika nie są dobre do pracy z monitorem ekranowym?
Czy jest przeprowadzana ergonomiczna ocena stanowisk pracy, jeżeli pracownicy narzekają na dolegliwości mięśniowo-
x
-szkieletowe (szyi, pleców, ramion, nóg)?
t

Część B: Przykłady środków ograniczających ryzyko zawodowe związane z zagrożeniem

Środowisko pracy – Stosowanie nowoczesnych rozwiązań (nowszych, po-

– Przeprowadzanie regularnej oceny ryzyka.
– Konsultacje z pracownikami na temat wprowadzenia
odpowiednich zmian w środowisku pracy.
– Pomiar i monitorowanie parametrów środowiska pracy.
– Zatrudnianie ekspertów przy projektowaniu (lub od-
nawianiu) stanowiska pracy.
Ekrany komputerowe
– Zapewnienie wyposażenia stanowiska pracy w odpo-
wiedni sprzęt.
– Uwzględnienie aspektu ergonomicznego przy projek-
towaniu (lub odnawianiu) stanowiska pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy
– Regularne sprawdzanie wyposażenia technicznego.
– Organizowanie miejsca pracy zgodnie z zasadami
ergonomii.
Interakcje człowiek – maszyna (programowanie ergo-
nomiczne)
– Szkolenie pracowników w zakresie użytkowania opro-
gramowania.
prawionych wersji programów).
Organizacja pracy
– Zapewnianie pracownikom dostępu do odpowiednich
instrukcji BHP.
– Stała ocena skuteczności środków zapobiegaw-
czych.
– Konsultowanie z pracownikami decyzji dotyczących
organizacji pracy.
– Kontrolowanie wpływu czasu i rozkładu godzin pracy
na stan zdrowia.
Zagrożenie zdrowia
– Poprawianie ergonomii wyposażenia stanowiska pracy,
zwłaszcza organizacji przestrzennej biurko – komputer
– krzesło.
– Poprawianie oświetlenia i eliminacja refleksów i odbić
światła na monitorze.
– Systematyczne sprawdzanie stanu zdrowia pracow-
ników (zwłaszcza wzroku i potencjalnych problemów
w obrębie układu kostno-szkieletowego).

160
Lista kontrolna: budownictwo

Część A: Czy zagrożenie występuje na stanowisku pracy? Zaznacz odpowiedź TAK/NIE.

Jeżeli zaznaczyłeś odpowiedź w polu ze znakiem „x”, oznacza to, że zagrożenie występuje.
Uwaga: Przedstawione poniżej sytuacje nie wyczerpują wszystkich możliwych przypadków występowania zagrożenia

Pytanie TAK NIE

Czy pracownicy mogą dojść bezpiecznie do stanowiska pracy? x
Czy stanowisko pracy jest zorganizowane w taki sposób, że osoby postronne mają do niego swobodny dostęp? x
Czy są dostępne środki ochronne dla osób postronnych (np. przechodzących przez stanowisko pracy)? x
Czy drogi komunikacyjne są czyste i wystarczająco oświetlone? x
Czy pojazdy są wyposażone w urządzenia do sygnalizacji dźwiękowej, które wysyłają sygnał podczas jazdy do tyłu? x
Czy stanowisko pracy jest czyste i właściwie utrzymane? x
Czy oświetlenie jest wystarczające? x
Czy na stanowisku pracy są odpowiednie oznakowania (np. dróg komunikacyjnych)? x
Czy zaplecze socjalne jest wystarczające? x
Czy są pomieszczenia dostosowane do spożywania posiłków przez pracowników? x
Czy jest zapewniona pierwsza pomoc i opieka medyczna? x
Czy pracownicy przenoszą ręcznie tylko takie przedmioty, których ciężar i masa nie przekraczają wartości dopuszczalnych? x
Czy pracownicy zostali poinstruowani i przeszkoleni w zakresie bezpiecznego podnoszenia ciężarów? x
Czy są zapewnione urządzenia pomocnicze do podnoszenia i przemieszczania ładunków? x
Czy zidentyfikowano istniejące linie elektroenergetyczne (kable ziemne lub napowietrzne)? x
Czy wyposażenie elektryczne jest konserwowane i systematycznie kontrolowane przez osoby mające wymagane uprawnienia? x
Czy montaż i demontaż rusztowań prowadzoną osoby mające wymagane uprawnienia? x
Czy stan rusztowań jest każdorazowo sprawdzany? x
Czy drabiny przenośne są stosowane tylko do krótkotrwałych prac lekkich i tylko wtedy, kiedy nie ma innego rozwiązania? x
Czy pracownicy wiedzą, w jaki sposób stosować drabiny przenośne? x
Czy szerokość pomostu na rusztowaniu jest zawsze większa niż 60 cm? x
Czy dźwigi i żurawie są właściwie instalowane i sprawdzane przez osoby mające wymagane uprawnienia? x
Czy praca na wysokości zawsze rozpoczyna się dopiero po zastosowaniu technicznych środków ochronnych – ochron zbio-
x
rowych lub indywidualnego sprzętu chroniącego przed upadkiem?
Czy pracownicy wiedzą (zdają sobie sprawę) o skutkach upuszczania z wysokości narzędzi, materiałów lub odpadów? x
Czy zastosowano właściwe środki ochrony zbiorowej do powstrzymania pracowników i przedmiotów przed upadkiem z wy-
x
sokości?
Czy na miejscu znajdują się odpowiednie instrukcje bezpieczeństwa? x
Czy substancje toksyczne i niebezpieczne są odpowiednio oznakowane? x
Czy substancje niebezpieczne są właściwie przechowywane i stosowane? x
Czy w miejscu pracy są odpowiednie środki ochrony przeciwpożarowej (np. gaśnice, wyznaczone i oznakowane drogi ewakuacji)? x
Czy wszystkie osoby w miejscu pracy stosują odpowiednie środki ochrony indywidualnej (np. obuwie ochronne, hełm
x
ochronny i inne)?
Czy są stosowane odpowiednie środki ochronne do zapobiegania lub redukcji narażenia na pył (np. drewna, cementu lub
x
krzemionki), hałas i drgania mechaniczne?
Czy wszystkie stosowane maszyny, urządzenia i wyposażenie (w tym środki ochrony indywidualnej) są prawidłowo oznako-
x
wane?
Czy każda maszyna i jej wyposażenie robocze są konserwowane w bezpiecznych warunkach? x
Czy funkcjonują techniczne środki ochronne maszyn (tzn. sygnały dźwiękowe, osłony)? x
Czy są stosowane zabezpieczenia ścian wykopów minimalizujące ryzyko zasypania? x
Czy operatorzy maszyn roboczych są odpowiednio przeszkoleni? x
Czy wszyscy pracownicy zostali poinformowani o potencjalnym ryzyku i zastosowanych środkach ochronnych w sposób dla
x
nich zrozumiały?
Czy są dostępne instrukcje bezpiecznej pracy? x

161
Część B: Przykłady środków ograniczających ryzyko zawodowe związane z zagrożeniem
Faza projektowania
– Zagwarantowanie projektu architektonicznego zapew-
niającego bezpieczeństwo.
– Eliminowanie ryzyka upadku przez zapewnienie odpo-
wiednich, stabilnych drabin o właściwym nachyleniu.
– Projektowanie i instalowanie wyposażenia zapewnia-
jącego dostęp do dachów.
– Zapewnienie tego, że wszystkie urządzenia podnoszą-
ce i elementy mechanizmów podnoszących, w tym ich
części składowe, zamocowania, zakotwienia i podpory,
będą odpowiednio zaprojektowane i skonstruowane,
właściwie zainstalowane i użytkowane, konserwowane
i utrzymywane w gotowości do pracy, badane i testowa-
ne przez kompetentne osoby – zgodnie z przepisami
prawa – oraz eksploatowane przez odpowiednio prze-
szkolonych pracowników.
– Zapewnienie wystarczającego oświetlenia na każdym
stanowisku pracy, na klatkach schodowych i w każdym
innym miejscu na budowie, w którym pracownik może
się znaleźć.
– Planowanie i wykonanie każdej rozbiórki tylko pod
nadzorem osoby kompetentnej.
– Organizowanie odpowiedniego usuwania odpadów
budowlanych.
– Uwzględnianie wszystkich środków ostrożności
– w przypadku pracy z azbestem.
– Zapewnienie odpowiedniej liczby sanitariatów, urzą-
dzeń do mycia i pomieszczeń do spożywania posiłków
oraz do odpoczynku podczas przerw w pracy.
– Zapewnienie na miejscu instrukcji bezpieczeństwa
i higieny pracy.
Faza organizacji
– Modyfikowanie harmonogramu pracy w celu redukcji
ryzyka, jeżeli zachodzi taka konieczność.
– Organizowanie pracy w taki sposób, aby czynności,
które wymagają podobnych zabezpieczeń (np. środków
ochrony zbiorowej), były wykonywane równocześnie.
– Upewnienie się, że wszyscy pracownicy, również obco-
krajowcy nie znający języka urzędowego, są poinformo-
wani o potencjalnym ryzyku na stanowisku pracy oraz
że zostały wprowadzone właściwe środki ochronne
zapewniające bezpieczeństwo i ochronę zdrowia.
– Zapewnienie pracownikom niezbędnych środków
ochrony indywidualnej (hełm ochronny, rękawice,
maski, obuwie ochronne).
– Przechowywanie na wyznaczonym miejscu materiałów
pierwszej pomocy (apteczek pierwszej pomocy).
– Zapewnienie pracownikom instrukcji bezpiecznej pracy.
162
Faza wykonania
– Wyznaczanie koordynatora ds. zdrowia i bezpieczeń-
stwa, przeszkolonego w zakresie BHP.
– Codzienne kontrolowanie stanu rusztowań przed roz-
poczęciem jakiejkolwiek pracy na nich.
– Dbanie o to, by rusztowania nie były demontowane
przed zakończeniem wszystkich prac.
– Zapewnienie pomostu na rusztowaniu o szerokości
nie mniejszej niż 60 cm.
– Dbanie o to, by nie wspinano się na rusztowania i sto-
sowano drabiny.
– Umieszczanie drabiny przenośnej pod właściwym
kątem nachylenia; wierzchołek drabiny powinien
znajdować się ponad powierzchnią, na którą wchodzi
pracownik.
– W miarę możliwości zapewnienie pokrycia stopni
drabiny materiałem antypoślizgowym oraz usunięcie
z niej przeszkód.
– Nieużywanie pojedynczych drabin o wysokości prze-
kraczającej 6 m.
Pamiętaj!
– Kiedy wnosisz lub znosisz drabinę przenośną, zawsze
trzymaj ją przed sobą obiema rękami. Zawsze noś swo-
je narzędzia w pasie narzędziowym; używaj urządzeń
podnoszących do stosowanych materiałów.
– Nie stosuj drabiny rozstawnej jako przystawnej.
– Kiedy pracujesz na drabinie przenośnej, nie wychylaj
się na boki.
– Nie pracuj na dachach w niesprzyjających warunkach
atmosferycznych.
– Używaj technicznych środków ochronnych podczas
pracy na wysokości, szczególnie podczas pracy na
dachu.
– Nie chodź, będąc na wysokości, po powierzchniach
kruchych (łamliwych).
– Codziennie kontroluj wyłącznik główny na stanowi-
sku pracy, każdy elektryczny kabel pod napięciem
i przyrządy, które są umieszczone poniżej i powyżej
stanowiska pracy lub na nim. Nie podejmuj pracy
przed wykonaniem rutynowych czynności kontrol-
nych przez osobę mającą wymagane uprawnienia.
Zapewnij kontrolę i dobre oznakowanie toksycznych
i niebezpiecznych produktów oraz materiałów wybu-
chowych.
– Zawsze utrzymuj miejsce pracy w należytym porządku.
– Nie ustawiaj przeszkód na przejściach oraz na dra-
binach.
– Stosuj się do instrukcji bezpiecznej pracy.
Lista kontrolna: przemysł spożywczy

Część A: Czy zagrożenie występuje na stanowisku pracy? Zaznacz odpowiedź TAK/NIE.

Jeżeli zaznaczyłeś odpowiedź w polu ze znakiem „x”, oznacza to, że zagrożenie występuje.
Uwaga: Przedstawione poniżej sytuacje nie wyczerpują wszystkich możliwych przypadków występowania zagrożenia

Pytanie TAK NIE

Wyposażenie robocze
Czy są stosowane ostre narzędzia (frezy, noże, siekiery itd.)? x
Czy wszystkie maszyny są wyposażone w osłony? x
Czy odzież pracowników może być uchwycona przez ruchome części maszyn i stać się w ten sposób przyczyną urazu? x
Czy są używane prowadnice? x
Czy pracownicy mają styczność z gorącymi lub zimnymi (zamrożonymi) materiałami i/lub wyposażeniem? x
Czy maszyny są czyszczone i konserwowane, kiedy są przyłączone do źródeł energii? x
Czy na stanowisku są wymagane instrukcje bezpieczeństwa? x
Zagrożenia chemiczne i biologiczne
Czy są stosowane substancje chemiczne uznawane za niebezpieczne (np. środki odkażające, środki konserwujące, rozpusz-
x
czalniki)?
Czy do chłodzenia jest stosowany amoniak lub inne chemikalia? x
Czy substancje chemiczne i preparaty są właściwie przechowywane i oznakowane? x
Czy jest konieczne wchodzenie do zamkniętych zbiorników i/lub cystern (np. podczas kontroli czy konserwacji)? x
Czy pracownicy mają bezpośredni kontakt z surowcami i/lub materiałami pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego (czynnik
x
biologiczny)?
Wybuchy
Czy w środowisku pracy jest zawieszony w powietrzu/osiadły pył (np. mąki)? x
Czy na stanowisku pracy są urządzenia ciśnieniowe? x
Jakość powietrza
Czy na stanowisku pracy występuje przykry zapach/odór, na który są narażeni pracownicy? x
Czy są eksploatowane wentylatory bez osłon łopatek? x
Czy, w razie potrzeby, pracownicy stosują odpowiednie maski chroniące układ oddechowy? x
Ryzyko zdrowotne
Czy pracownicy są narażeni na środowisko gorące i/lub zimne? x
Czy pracownicy przenoszą ciężary lub pracują w wymuszonych pozycjach? x
Czy wymagania dotyczące ergonomii pracy są przestrzegane? x
Czy pracownicy wykonują prace powtarzalne lub w rytmie narzuconym przez maszynę? x
Czy pracownicy pracują na nocne zmiany? x

163
Część B: Przykłady środków ograniczających ryzyko zawodowe związane z zagrożeniem
Wyposażenie robocze
– Zapewnienie regularnego i konsekwentnego nadzoru
pracowników, kontroli wyposażenia produkcyjnego
i stanowisk pracy.
– Instalowanie odpowiednich osłon, także na częściach
wyposażenia dodatkowego (mieszarki, krajarki itd.).
– Stosowanie wymaganych środków ochrony indywidu-
alnej.
– Przeprowadzanie regularnych szkoleń na temat ryzyka
charakterystycznego na danych stanowiskach pracy
oraz stosowanych środków ochrony.
– Szkolenie pracowników w zakresie właściwego użyt-
kowania i konserwowania maszyn oraz wyposażeń;
dopuszczanie do ich obsługi tylko przeszkolonych
pracowników.
– Zapewnienie użytkowania wyposażenia zgodnie z pro-
cedurami bezpieczeństwa.
– Regularne konserwowanie i czyszczenie wszystkich
elementów wyposażenia.
– Czyszczenie i konserwowanie maszyn tylko wówczas,
gdy są odłączone od źródeł energii.
– Zapewnienie na stanowisku instrukcji bezpieczeń-
stwa.
Zagrożenia chemiczne i biologiczne
– Stosowanie odpowiednich środków ochrony indywidu-
alnej podczas pracy z chemikaliami (rękawice, okulary
ochronne, osłony twarzy, maski).
– Zapewnienie właściwego oznaczenia stref prze-
chowywania preparatów chemicznych, stosowanie
właściwych procedur pracy, w tym odnoszących się
do bezpiecznego obchodzenia się z substancjami
chemicznymi.
– Uniemożliwienie wejścia do zamkniętych zbiorników,
cystern lub zbiorników otwartych bez asekuracji.
164
– Zapoznanie pracowników ze skutkami stosowania
chemikaliów, zasadami ochrony przed ich działaniem,
zapewnienie pierwszej pomocy i środków prewencyj-
nych.
– Zapewnienie kart charakterystyk wszystkich substan-
cji i preparatów niebezpiecznych.
– Zapewnienie pracownikom informacji na temat zasad
ochrony zdrowia na danym stanowisku pracy (ocena
medyczna).
Wybuchy
– Przeprowadzenie oceny bezpieczeństwa wyposażenia
chłodniczego i ciśnieniowego; badania techniczne
okresowe i doraźne.
– Zwrócenie szczególnej uwagi na czyszczenie i konser-
wację maszyn oraz wyposażenia w powietrzu zapylo-
nym, w którym istnieje ryzyko wybuchu.
Jakość powietrza
– Zainstalowanie, kontrolowanie i konserwacja syste-
mu wentylacji, jeżeli na stanowisku pracy występują
zanieczyszczenia powietrza.
– Wyposażenie wentylatorów umieszczonych w pobliżu
pracownika obsługującego maszynę w osłony łopa-
tek.
– Monitorowanie jakości powietrza na stanowisku pracy.
Ryzyko zdrowotne
– Respektowanie wszystkich obowiązujących norm
higieniczno-sanitarnych.
– Regularne szkolenie pracowników w zakresie ryzyka
na stanowisku pracy i zasad zdrowego stylu życia.
– Regularne badanie pracowników pod kątem zagrożeń
dla zdrowia na ich stanowiskach pracy.
– Zapewnienie bezpiecznych przerw w pracy i ustalenie
ich harmonogramu.
Lista kontrolna: obróbka drewna

Część A: Czy zagrożenie występuje na stanowisku pracy? Zaznacz odpowiedź TAK/NIE.

Jeżeli zaznaczyłeś odpowiedź w polu ze znakiem „x”, oznacza to, że zagrożenie występuje.
Uwaga: Przedstawione poniżej sytuacje nie wyczerpują wszystkich możliwych przypadków występowania zagrożenia

Pytanie TAK NIE

Wyposażenie robocze
Czy wszystkie maszyny są wyposażone w osłony? x
Czy są dostępne instrukcje BHP? x
Czy pracownicy są przeszkoleni w zakresie właściwego użytkowania maszyn? x
Czy kontrole i badania wyposażenia roboczego są prowadzone regularnie? x
Czy pracownicy używają popychaczy przy cięciu materiałów o małych wymiarach? x
Czy jest możliwe wciągnięcie pracownika przez ruchome części maszyn? x
Zagrożenia elektryczne
Czy maszyny o napędzie elektrycznym są uziemione? x
Czy wszystkie elektryczne przedłużacze, kable i wtyczki są utrzymywane w dobrym stanie? x
Czy wszystkie złącza i oprawy są izolowane? x
Czy wyposażenie elektryczne odpowiada potrzebom danego stanowiska pracy? x
Jakość powietrza
Czy istnieje system odciągania zanieczyszczeń, który uaktywniania się automatycznie, kiedy maszyny do obróbki drewna są
x
użytkowane?
Czy instalacje odciągające są regularnie sprawdzane? x
Czy sufity, ściany działowe, osłony kablowe itp. są regularnie czyszczone i odpylane? x
Czy jakość powietrza na stanowisku pracy jest oceniana? x
Czy podczas pracy w komorach lakierniczych są stosowane maski? x
Substancje chemiczne
Czy łatwo palne materiały, takie jak farby, materiały wykończeniowe, kleje i rozpuszczalniki, są przechowywane w oddziel-
x
nych, dobrze wentylowanych pomieszczeniach?
Czy są dostępne karty charakterystyk wszystkich stosowanych niebezpiecznych substancji chemicznych? x
Czy wszystkie niebezpieczne substancje chemiczne są właściwie oznakowane? x
Czy wszyscy pracownicy stosujący niebezpieczne substancje chemiczne są regularnie szkoleni? x
Czy podczas pracy ze szkodliwymi substancjami chemicznymi są stosowane odpowiednie środki ochrony indywidualnej
x
(rękawice, okulary ochronne, osłony twarzy, maski)?
Czy substancje chemiczne są przechowywane z daleka od źródeł ognia? x
Hałas i wibracje
Czy są oceniane poziomy hałasu na stanowisku pracy? x
Czy pracownicy narażeni na wysoki poziom hałasu stosują ochronniki słuchu? x
Czy są eliminowane drgania mechaniczne, które mogą być przekazywane z maszyn przez uchwyty do kończyn górnych? x
Ryzyko zdrowotne
Czy pracownicy są poddawani odpowiednim badaniom medycznym? x
Czy dla pracowników narażonych na wysoki poziom hałasu są prowadzone okresowe badania audiometryczne? x
Czy pracownicy są szkoleni w zakresie właściwego podnoszenia i przenoszenia ciężarów? x
Czy przy projektowaniu stanowisk pracy są uwzględniane szczególne potrzeby pracowników? x

165
Część B: Przykłady środków ograniczających ryzyko zawodowe związane z zagrożeniem
Wyposażenie robocze
– Wyposażenie zarówno pracownika, jak i maszyny w środ-
ki ochronne odpowiednie do zagrożeń występujących
podczas pracy.
– Stosowanie wyposażenia zgodnie z DTR lub instrukcją
obsługi, które powinny być dostępne na miejscu.
– Przeprowadzanie regularnych kontroli technicznych
wyposażenia.
– Instalowanie właściwych osłon.
– Szkolenie pracowników w zakresie obsługi i konser-
wacji wyposażenia.
– Konserwowanie i regularne czyszczenie wyposażenia
do obróbki drewna oraz osłon.
– Dopuszczenie do obsługi i konserwacji wyposażenia
tylko przeszkolonych pracowników.
Zagrożenia elektryczne
– Uziemianie wszystkich maszyn, w tym silników elek-
trycznych i korpusów.
– Regularne sprawdzanie wszystkich instalacji elektrycz-
nych.
– Zapewnienie sprawnej instrukcji antyporażeniowej.
Jakość powietrza
– Wyposażenie wszystkich maszyn do obróbki drewna
w stałe odciągi miejscowe i niezależne systemy wy-
ciągowe odpowiednie do prac podczas rozpylania,
malowania lub pokrywania powierzchni.
– Okresowo – ręczne czyszczenie stanowiska pracy.
– Regularne kontrolowanie i czyszczenie systemu wenty-
lacji wyciągowej w celu utrzymania jego maksymalnej
skuteczności.
– Niedopuszczanie do wydmuchiwania zgromadzonego
pyłu za pomocą sprężonego powietrza.
166
Niebezpieczne substancje chemiczne
– Oddzielanie palnych i łatwo palnych materiałów od
siebie i od źródeł zapłonu.
– Zastępowanie powłok i klejów na bazie rozpuszczalni-
ków powłokami i klejami mniej toksycznymi.
– Używanie zautomatyzowanych systemów podczas
nakładania powłok i klejów.
– Szkolenie pracowników w zakresie bezpiecznej pracy
z niebezpiecznymi substancjami chemicznymi.
– Zapewnienie kart charakterystyk wszystkich stosowa-
nych substancji niebezpiecznych.
Hałas i wibracje
– Zmniejszenie poziomów emisji hałasu za pomocą
różnych środków ochronnych (kontrola u źródła).
– Zmniejszenie poziomów hałasu przez izolowanie (obudo-
wy), blokowanie (przegrody), zmianę kierunku (odbicie),
absorbowanie (pochłanianie), sterowanie rozchodze-
niem się dźwięku.
– Stosowanie wibroizolatorów lub elementów i układów
izolujących i tłumiących drgania.
– Ograniczanie czasu pracy narzędziami wibracyjnymi.
– Zapewnienie pracownikom co godzinę 10-15-minuto-
wych przerw w celu odizolowania ich od źródeł drgań
mechanicznych.
Ryzyko zdrowotne
– Systematyczne szkolenia pracowników w zakresie BHP
i zdrowego stylu życia.
– Okresowe badania pracowników w związku z ryzykiem
występującym na ich stanowisku pracy.
– Zapewnienie przerw w pracy i ustalenie ich harmono-
gramu.
Lista kontrolna: mechanika pojazdowa

Część A: Czy zagrożenie występuje na stanowisku pracy? Zaznacz odpowiedź TAK/NIE.

Jeżeli zaznaczyłeś odpowiedź w polu ze znakiem „x”, oznacza to, że zagrożenie występuje.
Uwaga: Przedstawione poniżej sytuacje nie wyczerpują wszystkich możliwych przypadków występowania zagrożenia

Pytanie TAK NIE

Czy powierzchnie podłóg i kanału samochodowego są regularnie czyszczone? x
Czy pracodawca zobowiązał pracowników do czyszczenia stanowiska pracy? x
Czy podłogi są pomalowane farbą odporną na stosowane substancje (np. olej, ropę naftową, benzynę)? x
Czy nowy i zużyty olej jest przechowywany w przeznaczonych do tego celu pojemnikach? x
Czy schody w kanale samochodowym są wykonane z antypoślizgowego materiału? x
Czy pracownicy w warsztacie samochodowym noszą obuwie antypoślizgowe? x
Czy wszystkie wolne krawędzie pomostów są wyposażone w poręcze? x
Czy pracodawca przeszkolił pracowników, aby nie stawali na bębnach do sprawdzania skuteczności układu hamulcowego? x
Czy pracodawca przeszkolił pracowników, aby nie wchodzili pod podniesiony pojazd? x
Czy kanał samochodowy jest zakrywany po skończonej pracy? x
Czy kanał samochodowy jest oznakowany lub ogrodzony poręczami? x
Czy jakieś prace są wykonywane w ograniczonych przestrzeniach? x
Czy sygnały akustyczne lub inne są rozpoznawalne w ograniczonych przestrzeniach? x
Czy przewody elektryczne i hydrauliczne usytuowane są z dala od korytarzy przeznaczonych do ruchu pieszego? x
Czy jest zapewnione miejsce na narzędzia wykorzystywane podczas pracy? x
Czy są wyznaczone drogi komunikacyjne dla samochodów, np. na podłodze, prowadzące do stanowisk napraw? x
Czy jest instrukcja BHP dotycząca wjazdu samochodu na tor diagnostyczny i zjazdu z niej? x
Czy zastosowano działania eliminujące możliwość zranienia, szczególnie podczas prac spawalniczych czy lakierniczych? x
Czy są określone zasady bezpieczeństwa i higieny pracy dla prac montażowych, np. montażu elementów karoserii czy silnika? x
Czy są określone zasady bezpiecznej pracy przy zbiornikach paliwa (np. podczas ich naprawy)? x
Czy są określone zasady eliminowania upadku elementów z naprawianego pojazdu znajdującego się na podnośniku? x
Czy zastosowano osłony ograniczające możliwość pochwycenia pracownika przez obracające się części, np. podczas dynamicz- x
nego wyważania kół?
Czy zastosowano środki ochronne ograniczające możliwość pochwycenia pracownika przez obracające
x
się części, np. podczas ustawiania parametrów pracy silnika?
Czy istnieje możliwość zabezpieczenia drzwi warsztatowych przed samoczynnym zamykaniem się, wywołanym np. powiewem
x
wiatru?
Czy zastosowano środki ograniczające możliwość powstania pożaru na skutek kontaktu z agregatem do ogrzewania powietrza
x
w pomieszczeniach do mycia i osuszania pojazdów?
Czy są instrukcje ppoż. w pomieszczeniu do magazynowania akumulatorów? x
Czy zastosowano środki przeciw wybuchowe podczas ładowania akumulatorów? x
Czy zastosowano odpowiednie techniczne i organizacyjne środki zabezpieczające wyposażenie elektryczne przed wilgocią
x
i wodą?
Czy zapewniono odpowiednie środki ochronne przed wdychaniem przez pracowników pyłu i innych substancji podczas np.
x
szlifowania, spawania czy lakierowania?
Czy w kanale samochodowym jest zapewniona wystarczająca wentylacja? x
Czy w kanale samochodowym jest odpowiednie oświetlenie? x
Czy w kanale samochodowym używa się lamp przenośnych, zasilanych napięciem bezpiecznym? x
Czy temperatura w warsztacie samochodowym jest odpowiednia zarówno zimą, jak i latem? x
Czy jest zapewniona dobra wentylacja podczas naprawy karoserii samochodu, np. podczas spawania, szlifowania, lakierowania? x
Czy zadania przydzielane pracownikom są adekwatne do ich indywidualnych umiejętności i możliwości? x

167
Część B: Przykłady środków ograniczających ryzyko zawodowe związane z zagrożeniem
– Utrzymywanie powierzchni podłóg i kanału samocho-
dowego w bezpiecznym stanie; regularne czyszczenie
stanowiska pracy.
– Określenie sposobu czyszczenia stanowiska pracy po
każdej operacji wykonanej przez pracownika, np. po
szlifowaniu, lakierowaniu itd.
– Wykonanie powierzchni podłogi z materiałów nie po-
chłaniających płynnych substancji używanych w warsz-
tacie samochodowym (np. oleju, ropy, benzyny).
– Stosowanie właściwych procedur nalewania oleju
z beczki, a także przechowywania zużytego oleju
i czyszczenia oleju rozlanego na podłodze.
– Noszenie obuwia antypoślizgowego.
– Wykonanie schodów w kanale samochodowym z an-
typoślizgowego materiału.
– Zapewnienie podestów z balustradami o wysokości
1,1 m w celu wyeliminowania upadków z rampy.
– Wprowadzenie zakazu stawania na bębnach do spraw-
dzania hamulców, zachowanie bezpieczniej odległości
podczas testu układu hamulcowego.
– Wprowadzenie zakazu wchodzenia pod podniesiony
pojazd.
– Wprowadzenie zakazu wchodzenia do wyłączonych
przestrzeni i kanałów samochodowych.
– Przykrywanie kanału samochodowego lub zabezpie-
czanie go balustradami po skończonej pracy.
– Wprowadzenie zakazu wchodzenia do ograniczonych
przestrzeni i zainstalowanie odpowiednich tablic
ostrzegawczych.
– Zapewnienie możliwości rozpoznawania sygnałów
akustycznych.
– Układanie linii elektrycznych, hydraulicznych i pneu-
matycznych z dala od korytarzy przeznaczonych dla
ruchu pieszego.
– Wyznaczenie miejsca na narzędzia wykorzystywane
podczas pracy i zostawiane po pracy.
– Wytyczenie, np. na podłodze, dróg komunikacyjnych
dla pojazdów i ruchu pieszego.
– Zapewnienie bezpiecznego wjazdu samochodu na
ścieżkę diagnostyczną.
– Stosowanie środków ochrony indywidualnej.
– Opracowanie instrukcji BHP dla prac montażowych;
wymaganie jej stosowania.
168
– Niedopuszczanie nieupoważnionych pracowników
do strefy pracy maszyny służącej do dynamicznego
wyważania kół; stosowanie osłon oraz odpowiednich
środków ochrony indywidualnej; jeśli to możliwe, sto-
sowanie STOP awaryjnego.
– Zapewnienie prawidłowego umiejscowienia ramion
podnośników hydraulicznych; niedotykanie rękami
ruchomych części podnośnika.
– Zapewnienie wykonywania wszystkich czynności przez
dobrze przeszkolone i fachowo przygotowane osoby.
Przestrzeganie zasad BHP; utrzymywanie urządzenia
do ogrzewania i napełniania paliwem w dobrym stanie
technicznym.
– Używanie odpowiednich i zapewniających bezpieczeń-
stwo narzędzi podczas pracy przy akumulatorach.
– Zapewnienie właściwej wentylacji w celu uniknięcia
tworzenia się wybuchowych mieszanin par. Zakaz
palenia papierosów w strefie zagrożenia, nieużywanie
otwartego ognia.
– Zabezpieczenie wyposażenia elektrycznego przed
wilgocią i wodą.
– Wyposażenie pracowników w odpowiednie środki
ochrony indywidualnej (np. okulary, maski, obuwie).
– Stosowanie efektywnych systemów wentylacji szko-
dliwych substancji występujących na stanowiskach
pracy, np. benzyny. Stosowanie środków ochrony
indywidualnej układu oddechowego.
– Zastosowanie w kanale samochodowym właściwej
wentylacji, odpowiedniej do używanych substancji.
– Utrzymywanie w czystości lamp, w razie konieczności
używanie lamp przenośnych o napięciu bezpiecznym.
– Zainstalowanie oświetlenia w kanale samochodowym,
o napięciu bezpiecznym.
– Wyposażenie warsztatu samochodowego w urządze-
nia nagrzewające i chłodzące w celu zapewnienia
odpowiednich warunków pracy.
– Wyposażenie warsztatu samochodowego i kanału
samochodowego w system wentylacji.
– Ocena stanu zdrowia pracowników, m.in. przez wyko-
nywanie okresowych badań lekarskich, zapewnienie
szkoleń podnoszących kwalifikacje, sprawdzanie stanu
technicznego narzędzi.
XIV.2. HAŁAS I DRGANIA MECHANICZNE
Omówienie Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy
przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne (Dz.U. nr 157/05, poz. 1318)
Rozporządzenie to określa wymagania bezpieczeństwa
i higieny pracy dotyczące prac, podczas wykonywania
których, z przyczyn wynikających z cech miejsca pracy,
stosowanych środków lub procesów pracy, mogą wystąpić
szkodliwe czynniki fizyczne w środowisku pracy w postaci
hałasu lub drgań mechanicznych. Przepisy tego rozpo-
rządzenia wdrażają dyrektywy Parlamentu Europejskiego
i Rady Europy: 2002/44/WE z dn. 25 czerwca 2002 r.
w sprawie minimalnych wymagań w zakresie ochrony zdro-
wia i bezpieczeństwa, dotyczących narażenia pracowników
na ryzyko spowodowane czynnikami fizycznymi – wibracją
(16 dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 Dy-
rektywy 89/391/EWG – Dz.Urz. WE L 177 z 6.07.2002 r.);
2003/10/WE z dn. 6 lutego 2003 w sprawie minimalnych
wymagań w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa,
dotyczących narażenia pracowników na ryzyko spowo-
dowane czynnikami fizycznymi – hałasem (17 dyrektywa
szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 Dyrektywy
89/391/EWG – Dz.Urz. WE L 042 z 15.02.2003 r.).
Niektóre z użytych w Rozporządzeniu określeń ozna-
czają:
– drgania mechaniczne – drgania lub wstrząsy prze-
kazywane do organizmu człowieka przez części ciała
mające bezpośredni kontakt z drgającym obiektem;
jako czynnik szkodliwy dla zdrowia w środowisku
pracy występują w postaci drgań miejscowych (prze-
noszonych przez kończyny górne) albo drgań ogólnych
(przenoszonych przez stopy lub części tułowia);
– hałas – każdy niepożądany dźwięk, który może być
uciążliwy albo szkodliwy dla zdrowia lub może zwięk-
szać ryzyko wypadku przy pracy;
– narażenie indywidualne – rzeczywisty poziom nara-
żenia pracownika na hałas lub drgania mechaniczne,
po uwzględnieniu tłumienia uzyskanego w wyniku
stosowania środków ochrony indywidualnej;
– środki pracy – maszyny, instalacje, narzędzia, przyrzą-
dy i inne urządzenia techniczne służące do wykonywa-
nia pracy, które mogą być źródłem hałasu lub drgań
mechanicznych;
– wartości NDN – dopuszczalne wartości wielkości
charakteryzujących hałas lub drgania mechaniczne,
określone w przepisach w sprawie najwyższych do-
puszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych
dla zdrowia w środowisku pracy, a dla kobiet w ciąży
oraz młodocianych (grup szczególnego ryzyka) od-
powiednio w przepisach w sprawie prac szczególnie
uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet oraz
w przepisach w sprawie prac wzbronionych młodo-
cianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych
z tych prac;
– wartości progów działania – wartości wielkości
charakteryzujących hałas i drgania mechaniczne
w środowisku pracy (bez uwzględniania skutków sto-
sowania środków ochrony indywidualnej), określone
w załączniku do Rozporządzenia.
Pracodawca powinien dokonywać pomiarów wielko-
ści charakteryzujących hałas lub drgania mechaniczne
oraz porównywać wyniki tych pomiarów z wartościami
NDN i wartościami progów działania. Tryb, metody,
rodzaj i częstotliwość wykonywania pomiarów, sposób
rejestrowania i przechowywania wyników oraz ich udo-
stępniania pracownikom określają przepisy w sprawie
badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia
w środowisku pracy. W przypadku przekroczenia wartości
progów działania pracodawca musi zaplanować i podjąć
prace zmniejszające ryzyko zawodowe. Rozporządzenie
podkreśla obowiązek pracodawcy w zakresie oceny ryzy-
ka zawodowego, związanego z narażeniem pracowników
na hałas lub drgania mechaniczne, wynikające z cech
miejsca pracy oraz ze stosowanych w konkretnych wa-
runkach środków lub procesów pracy, ze szczególnym
uwzględnieniem:
– poziomu i rodzaju narażenia, włącznie z narażeniem
na hałas impulsowy lub drgania mechaniczne przery-
wane i powtarzające się wstrząsy;
– czasu trwania narażenia, w tym czasu pracy w godzi-
nach nadliczbowych, oraz obowiązujących u praco-
dawcy systemów i rozkładów czasu pracy;
– wartości NDN oraz wartości progów działania dla
hałasu lub drgań mechanicznych;
– skutków dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników,
w tym należących do grup szczególnego ryzyka;
– skutków dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników
wynikających z interakcji pomiędzy hałasem i drga-
niami mechanicznymi;
– informacji dotyczących poziomu emisji hałasu lub
drgań mechanicznych, dostarczanych przez produ-
centa środków pracy;
– istnienia alternatywnych środków pracy, zaprojek-
towanych do ograniczenia emisji hałasu lub drgań
mechanicznych;
– informacji uzyskanych w wyniku profilaktycznych ba-
dań lekarskich pracowników;
– pośrednich skutków dla zdrowia i bezpieczeństwa pra-
cownika, wynikających z interakcji pomiędzy hałasem
i sygnałami bezpieczeństwa lub innymi dźwiękami,
które pracownik powinien obserwować w celu ogra-
niczenia ryzyka wypadku przy pracy;
– skutków dla zdrowia i bezpieczeństwa pracownika, wyni-
kających z interakcji pomiędzy hałasem i substancjami
169
 chemicznymi o działaniu szkodliwym dla narządu słu-
chu (substancjami ototoksycznymi), jeżeli umożliwia
to stan wiedzy technicznej i medycznej;
– dostępności środków ochrony indywidualnej przed ha-
łasem lub drganiami mechanicznymi o odpowiedniej
charakterystyce tłumienia;
– pośrednich skutków dla zdrowia i bezpieczeństwa
pracownika, wynikających z oddziaływań drgań me-
chanicznych na środki pracy lub miejsce pracy, takich
jak zakłócenia stabilności konstrukcji lub złączy,
utrudnione operowanie elementami sterowniczymi,
nieprawidłowości w odczytach wskazań aparatury
kontrolno-pomiarowej;
– wpływu niskich temperatur i zwiększonej wilgotności
na pracowników narażonych na działanie drgań me-
chanicznych, a szczególnie drgań miejscowych.
Ocena ryzyka zawodowego musi być udokumentowana
w sposób przyjęty u danego pracodawcy oraz dokonywana
każdorazowo, gdy nastąpiły zmiany warunków wykonywa-
nia pracy lub jeśli konieczność weryfikacji wykażą wyniki
profilaktycznych badań lekarskich pracowników. Praco-
dawca powinien eliminować u źródła ryzyko zawodowe
związane z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne
albo ograniczyć je do możliwie najniższego poziomu,
uwzględniając dostępne rozwiązania techniczne oraz
postęp naukowo-techniczny – biorąc pod uwagę przyjęte
wartości NDN i progów działania. Pracodawca zobo-
wiązany jest ponadto do sporządzenia i wprowadzenia
w życie programu działań organizacyjno-technicznych,
zmierzających do ograniczenia narażenia na hałas lub
drgania mechaniczne, oraz dostosowania tych działań do
potrzeb pracowników należących do grup szczególnego
ryzyka (m.in. kobiet w ciąży i młodocianych). Program
ten powinien uwzględniać w szczególności działania
polegające na:
– unikaniu procesów lub metod pracy powodujących
narażenie na hałas lub drgania mechaniczne i zastępo-
waniu ich innymi, stwarzającymi mniejsze narażenia;
– dobieraniu środków pracy przeznaczonych do wykony-
wania określonej pracy, właściwie zaprojektowanych
pod względem ergonomicznym, o możliwie najniższym
poziomie emisji hałasu lub drgań mechanicznych;
– ograniczaniu narażenia na hałas lub drgania mecha-
niczne środkami technicznymi i organizacyjnymi;
– informowaniu i szkoleniu pracowników w zakresie po-
prawnego i bezpiecznego posługiwania się środkami
pracy;
– ograniczaniu czasu i poziomu narażenia oraz liczby
osób narażonych na hałas lub drgania mechaniczne
przez właściwą organizację pracy, w szczególności
stosowanie skróconego czasu lub przerw w pracy
i rotacji na stanowiskach.
170
W przypadku gdy uniknięcie lub wyeliminowanie ryzyka
zawodowego wynikającego z narażenia na hałas nie jest
możliwe za pomocą środków ochrony zbiorowej lub orga-
nizacji pracy – pracodawca udostępnia środki ochrony
indywidualnej słuchu, jeżeli wielkości charakteryzujące
hałas w środowisku pracy przekraczają wartości progów
działania; udostępnia środki ochrony indywidualnej słuchu
oraz nadzoruje prawidłowość ich stosowania, jeżeli wielko-
ści charakteryzujące hałas w środowisku pracy osiągają
lub przekraczają wartości NDN. Pracodawca oznacza zna-
kami bezpieczeństwa miejsca pracy, w których wielkości
charakteryzujące hałas w środowisku pracy przekraczają
wartości NDN, oraz wydziela strefy z takimi miejscami
i ogranicza do nich dostęp, jeżeli jest to technicznie wyko-
nalne i ryzyko wynikające z narażenia na hałas uzasadnia
takie wydzielenie. W pomieszczeniu przeznaczonym do od-
poczynku pracownika poziom hałasu nie może przekraczać
wartości dopuszczalnych, określonych w Polskiej Normie
dla pomieszczeń administracyjno-biurowych. W przypad-
ku gdy wielkości charakteryzujące drgania mechaniczne
przekraczają wartości progów działania oraz występuje
konieczność ochrony przed zimnem i wilgocią, pracodawca
zapewnia pracownikom narażonym na działanie drgań
ogólnych odzież ochronną, a pracownikom narażonym na
działanie drgań miejscowych – rękawice ochronne.
Załącznik do omawianego rozporządzenia, jak już
wspomniano, podaje wartości progów działania dla wiel-
kości charakteryzujących narażenie na hałas i drgania
mechaniczne w środowisku pracy. W przypadku hałasu:
– dla poziomu ekspozycji na hałas odniesionego do 8-go-
dzinnego dobowego wymiaru czasu pracy lub poziomu
ekspozycji na hałas odniesionego do tygodnia pracy
wartość progu działania wynosi 80 dB;
– dla szczytowego poziomu dźwięku C jako wartość
progu działania przyjmuje się wartość NDN wynoszącą
135 dB.
W przypadku drgań mechanicznych:
– jeżeli występują w postaci drgań miejscowych: dla
ekspozycji dziennej wyrażonej w postaci równoważnej
energetycznie dla 8 godzin działania sumy wektorowej
skutecznych, ważonych częstotliwościowo przyspie-
szeń drgań, wyznaczonych dla trzech składowych
kierunkowych (ahwx, ahwy, ahwz), wartość progu działania
wynosi 2,5 m/s2;
– jeżeli występują w postaci drgań ogólnych: dla ekspo-
zycji dziennej wyrażonej w postaci równoważnego
energetycznie dla 8 godzin działania skutecznego,
ważonego częstotliwościowo przyspieszenia drgań, do-
minującego wśród przyspieszeń drgań, wyznaczonych
dla trzech składowych kierunkowych z uwzględnieniem
właściwych współczynników (1,4awx, 1,4awy, awz), war-
tość progu działania wynosi 0,5 m/s2.
XIV.3. OŚWIETLENIE MIEJSC PRACY. MIEJSCA PRACY WE WNĘTRZACH
– OMÓWIENIE POLSKIEJ NORMY PN-EN 12464-1. CZĘŚĆ 1
Zalecenia podane w Normie są eksploatacyjnymi war-
tościami parametrów oświetlenia. Wartości te ustalono
dla takich czynników, jak: psychofizjologiczne aspekty
związane z wygodą widzenia i dobrym samopoczuciem,
wymaganiami dotyczącymi zadań wzrokowych, ergonomią
widzenia, bezpieczeństwem, ekonomią.
Wymagania oświetleniowe wynikają z uwzględnienia
trzech podstawowych potrzeb człowieka:
1) wygody widzenia, przy której pracownicy mają dobre
samopoczucie, co pośrednio wpływa także na wydaj-
ność pracy;
2) wydolności wzrokowej, przy której pracownicy są w sta-
nie wykonywać zadania wzrokowe, nawet w trudnych
warunkach;
3) bezpieczeństwa i higieny pracy.
Podstawowe parametry określające otoczenie świetlne
to: natężenie oświetlenia, rozkład luminancji (miara na-
tężenia światła padającego w danym kierunku w cd/m2),
olśnienie (doznanie wywołane jaskrawymi powierzchniami
występującymi w polu widzenia), kierunkowość światła,
oddawanie barw i wygląd barwy światła, migotanie,
światło dzienne.
W przypadku natężenia oświetlenia zalecana jest
następująca skala stopniowania tego parametru:
– 20 – 30 – 50 – 75 – 100 – 150 – 200 – 300 – 500
– 750 – 1000 – 1500 – 2000 – 3000 – 5000 [lx].
Zaleca się, aby wymagane eksploatacyjne natężenie
oświetlenia było zwiększone wtedy, gdy: praca wzrokowa
jest krytyczna, naprawa błędów jest kosztowna, duże
znaczenie ma dokładność lub wysoka wydajność pra-
cy, zdolność wzrokowa pracownika jest poniżej normy,
szczegóły zadania mają niezwykle małe wymiary lub
mały kontrast, zadanie wykonywane jest w niezwykle
długim czasie.
Wymagane eksploatacyjne natężenie oświetlenia
może być zmniejszone wtedy, gdy szczegóły zadania
mają niezwykle duże wymiary lub duży kontrast, zadanie
wykonywane jest w niezwykle krótkim czasie.
W miejscach stałego pobytu eksploatacyjne natęże-
nie oświetlenia nie powinno być mniejsze niż 200 lx.

Lp. Rodzaj wnętrz, zadania lub czynności Em [lx] UGRL Ra Uwagi

1.Natężenie oświetlenia na poziomie podłogi.
2. Ra i UGR jak w obszarach przyległych.
3. 150 lx – gdy na drodze są pojazdy.
1. Strefy komunikacyjne i korytarze w budynkach 100 28 40 4. Oświetlenie wyjść i wejść powinno być takie, aby
unikać nagłych zmian natężenia oświetlenia. Zaleca
się unikanie olśnienia kierowców i pieszych.
2. Schody, ruchome schody i chodniki 150 25 40
3. Stołówki, spiżarnie 200 22 80
4. Pokoje do odpoczynku 100 22 80
5. Pokoje do ćwiczeń fizycznych 300 22 80
6. Szatnie, umywalnie, łazienki, toalety 200 25 80
7. Składy i magazyny 100 25 60 200 lx, jeżeli stale przebywają ludzie
8. Strefy pakowania i wysyłania 300 25 60
9. Przejścia w magazynach z regałami (bez obsługi) 20 – 40 Natężenie oświetlenia na poziomie podłogi
10. Przejścia w magazynach z regałami (z obsługą) 150 22 60 Natężenie oświetlenia na poziomie podłogi
11. Stanowiska kontroli w magazynach 150 22 60
12. Laboratoria 500 19 80
13. Strefy sprzedaży w sklepach i domach towarowych 300 22 80
Strefa kasy i stół do pakowania w sklepach i domach
14. 500 19 80
towarowych
Sale lekcyjne, laboratoria językowe, pokoje nauczyciel-
15. 300 19 80 Zaleca się oświetlenie sterowane
skie w szkołach
Sale lekcyjne dla klas wieczorowych i nauki dorosłych,
16. 500 19 80 Zaleca się oświetlenie sterowane w przypadku sal
sale wykładowe, miejsca do czytania w bibliotekach
Ochrona przed lustrzanymi odbiciami światła w przy-
17. Tablice i stół demonstracyjny w szkołach 500 19 80 padku tablic
18. Pracownie rysunku technicznego 750 16 80

19. Pracownie zajęć praktycznych i laboratoria w szkołach 500 19 80

20. Hole wejściowe w szkołach 200 22 80

Przykładowe wymagania oświetleniowe dotyczące wnętrz (stref)
Objaśnienia: Em – natężenie oświetlenia; UGRL – ujednolicona ocena olśnienia, w skład której wchodzi m.in. luminancja tła, luminancja świecących części oprawy
świetlnej w kierunku oka obserwatora, położenie oprawy względem wzroku, Ra – wskaźnik oddawania barw, którego maksymalna wartość wynosi 100

171
NOTATKI
NOTATKI
NOTATKI
NOTATKI
 Miesięcznik
Safety Managera

bezpieczeństwo pracy
• ocena ryzyka zawodowego
• instrukcja stanowiskowa
• analiza wypadków

ergonomia
• zarządzanie ryzykiem
ergonomicznym
• ćwiczenia ergonomiczne

prawo pracy
• orzeczenia Sądu Najwyższego
• analiza nowych aktów prawnych
• kompendium prawa BHP

Zamów prenumeratę – taniej, niż myślisz

w w w . p r o m o t o r. e l a m e d . p l
Od 15 lat

Wysoki Wydajemy 18 czasopism:

650 000 egzemplarzy
POZIOM profesjonalnych magazynów rocznie!
Na naszym rynku wydawniczym trudno znaleźć taką pracę, która – podobnie jak opracowanie
Ryszarda Bryły – w praktyczny sposób poruszałaby kompleks zagadnień, o których mówi zarówno
Kodeks pracy, jak i znowelizowane Rozporządzenie MPiPS w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeń-
stwa i higieny pracy.
Józef Kazior
długoletni pracownik służby BHP

Patrząc z punktu widzenia pedagoga, którym jestem, muszę stwierdzić, że zawartość opracowania
układa się w logiczną całość. Na wstępie są podane podstawowe definicje, przydatne w nauczaniu
zagadnień BHP. Następnie w sposób przejrzysty i zwięzły omówiono zasady oceny ryzyka zawodo-
wego, poszerzając jednocześnie tradycyjne metody jego oceny o opartą na normie MIL STD 882
metodę, nazwaną w pracy „Vademecum Bezpieczeństwa”. Ta metoda, przystosowana przez autora
do naszych warunków, moim zdaniem, w sposób rozsądny, a zarazem przejrzysty określa i stopniu-
je wartości parametrów – ciężkości następstw i prawdopodobieństwa wystąpienia niebezpiecznych
zdarzeń.
Marta Łyczba
nauczyciel dyplomowany,
wykładowca przedmiotów związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy,
państwowy egzaminator w zawodzie technik BHP

Opracowanie, które przygotował Ryszard Bryła, oceniam bardzo dobrze (bardzo wysoko), z punktu
widzenia wieloletniego pracownika służby BHP, w szczególnie zagrożonym czynnikami środowiska
pracy dziale gospodarki, jakim jest budownictwo.
Roman Kończyk
kierownik zakładowej służy BHP