Eenheden, grootheden en symbolen

Alfabetische lijst van symbolen en eenheden te hanteren in Intechni-

um-uitgaven
Grootheid/coëfficiënt Eenheid

symbool naam symbool naam

a autoriteit - dimensie één

2
a versnelling m/s meter per seconde kwadraat
2
a temperatuurvereffenings- m /s meterkwadraat per seconde
coëfficiënt
2
A oppervlak(te) m vierkante meter
b breedte m meter
B barometerstand (atmosferische Pa pascal
druk)
c snelheid (licht, geluid) m/s meter per seconde
cv soortelijke warmte bij J/(kg.K) joule per kilogram.kelvin
constante volume
cp soortelijke warmte bij J/(kg.K) joule per kilogram.kelvin
constante druk
C warmtecapaciteit J/K joule per kelvin
C capaciteit F farad
d relatieve (massa)dichtheid - dimensie één
d vaste lengtemaat, dikte m meter
2
D Krischer-waarde W/(m .K) watt per vierkante meter
kelvin
d inwendige middellijn m meter
D uitwendige middellijn m meter
2
D diffusiecoëfficiënt m /s vierkante meter per seconde
E energie J joule
e grondtal van de natuurlijke - dimensie één
logaritmen
E verlichtingssterkte lx lux
2
E bestralingssterkte W/m watt per vierkante meter
E elektromotorische kracht V volt
E elektrische veldsterkte N/C newton per coulomb
E elasticiteitsmodus Pa pascal
ƒ frequentie Hz hertz
ƒ vormfactor - dimensie één
F kracht N newton
g sterkte van het zwaarteveld N/kg newton per kilogram
2
versnelling van de vrije val; m/s meter per seconde kwadraat
2
genormeerd: 9,80655 (9,81) m/s
G geleiding S siemens
G gewicht N newton
Gd graaddagen K.d kelvin.dag
Gh graaduren K.h kelvin.uur
h hoogte m meter
h soortelijke enthalpie J/kg joule per kilogram
H enthalpie J joule
H belichting lx.s lux.seconde
H magnetische veldsterkte A/m ampère per meter
Grootheid/coëfficiënt Eenheid

symbool naam symbool naam

3
Hi calorische onderwaarde J/kg;J/m joule per kilogram
joule per kubieke meter
3
Hs calorische bovenwaarde J/kg; J/m joule per kilogram
joule per kubieke meter
I (elektrische) stroom A ampère
2
I geluidsintensiteit W/m watt per vierkante meter
I lichtsterkte Cd candela
2
Iclo kledingweerstand clo (0,155 m .K/W)
2
J stroomdichtheid A/m ampère per vierkante meter
k wandruwheid m meter
3 ½
kv doorstroomcoëfficiënt van een (m /h)/bar -
afsluiter
3 ½
kvs doorstroomcoëfficiënt van een (m /h)/bar -
afsluiter bij max. lichthoogte
K overdrachtsfactor van regelkring * *
2
K warmtedoorgangscoëfficiënt van W/(m .K) watt per vierkante meter kelvin
warmtewisselaars
l lengte m meter
L elektrische zelfinductie H henry
2
L luminantie Cd/m candela per vierkante meter
Lp geluidsdrukniveau dB decibel
Li geluidsintensiteitsniveau dB decibel
Lw geluidsvermogenniveau dB decibel
m massa kg kilogram
M moment van een kracht N.m newton.meter
M molaire massa kg/mol kilogram per mol
Mr relatieve molecuulmassa - dimensie één
3 3
n ventilatievoud m (m /h) kubieke meter lucht per uur
per kubieke meter ruimte-in
houd
-1
n aantal per tijdseenheid s per seconde
n hoeveelheid stof mol mol
n brekingsindex (straling) - dimensie één
n luchtfactor - dimensie één
n polytropische exponent - dimensie één
-1
n rotatiefrequentie s per seconde
N aantal windingen, moleculen - dimensie één
N aantal uren - dimensie één
p druk; momentane geluidsdruk Pa pascal; newton per vierkante
meter
∆p drukverschil, drukverlies Pa pascal
pdyn snelheids-, dynamische, stuwdruk Pa pascal
patm atmosferische druk Pa pascal
pabs absolute druk Pa pascal
pc condensatiedruk (abs) Pa pascal
po verdampingsdruk (abs) Pa pascal
ph hydrostatische, hoogtedruk Pa pascal
ps statische druk Pa pascal
P vermogen; energiestroom W watt
Pa asvermogen W watt
Pel opgenomen vermogen W watt
Pf wrijvingsvermogen W watt
Pe effectief vermogen W watt
Pi geïndiceerd (inwendig) vermogen W watt
2
q warmtestroomdichtheid W/m watt per vierkante meter

* Afhankelijk van de situatie

Grootheid/coëfficiënt Eenheid

symbool naam symbool naam

qm massastroom kg/s kilogram per seconde

3
qv volumestroom m /s kubieke meter per seconde
Q hoeveelheid warmte; stralingsenergie J joule
Q hoeveelheid licht lm.s lumen.seconde
Q lading C coulomb
r kromtestraal (van een gebogen m meter
oppervlak)
R universele gasconstante J/(kmol,K) joule per kilomol.kelvin
R drukverval, stromingsweerstand Pa/m pascal per meter
per strekkende meter buislengte
R (elektrische) weerstand Ω ohm
R regelfactor - dimensie één
2
R warmteweerstand m .K/W meterkwadraat.kelvin per watt
2
Rc warmteweerstand constructie m .K/W meterkwadraat.kelvin per watt
2
Re warmteovergangsweerstand buiten m .K/W meterkwadraat.kelvin per watt
2
Ri warmteovergangsweerstand binnen m .K/W meterkwadraat.kelvin per watt
2
Rl warmteweerstand lucht op lucht m .K/W meterkwadraat.kelvin per watt
Rs specifieke gasconstante J/(kg.K) joule per kilogram.kelvin
2
Rsp warmteweerstand spouw m .K/W meterkwadraat.kelvin per watt
s afgelegde weg m meter
s soortelijke entropie J/(kg.K) joule per kilogram.kelvin
S entropie J/K joule per kelvin
t tijd s seconde
tc tijdconstante s seconde
td dode tijd s seconde
ti integratietijd s seconde
tv vereffeningstijd s seconde
tw wachttijd s seconde
T periode(duur), trillingstijd s seconde
T absolute temperatuur K kelvin
T celsiustemperatuur °C graden celsius
Tc condensatietemperatuur K of °C kelvin of graden celsius
To verdampingstemperatuur K of °C kelvin of graden celsius
∆T temperatuurverschil K kelvin
∆To overtemperatuur K kelvin
U (elektrische) spanning V volt
2
U warmtedoorgangscoëfficiënt van W/(m .K) watt per vierkante meter kelvin
bouwkundige constructies
v snelheid m/s meter per seconde
vgem gemiddelde snelheid m/s meter per seconde
3
v soortelijk volume m /kg kubieke meter per kilogram
3
V volume m kubieke meter
3
Vm molair volume m /mol kubieke meter per mol
Vo kringversterking - dimensie één
3
W wobbe-index J/m joule per kubieke meter
W arbeid J joule
x (variabele) lengtemaat m meter
x absolute vochtigheid van kg/kg kilogram per kilogram
vochtige lucht
x dampgehalte in koudemiddel kg/kg kilogram per kilogram
x geregelde grootheid * *
xd regeldifferentie * *
xi gemeten waarde * *
xs gewenste waarde * *

* Afhankelijk van de situatie

Grootheid/coëfficiënt Eenheid

symbool naam symbool naam

xs absolute vochtigheid van kg/kg kilogram per kilogram

verzadigde vochtige lucht
xw statische regelafwijking * *
Xh regelbereik * *
Xp proportionele band * *
y corrigerende grootheid * *
Yh werkgebied corrigerende grootheid * *
z storende grootheid * *
z aantal cilinders compressor - -
z verdunning - dimensie één
Z drukverlies door plaatselijke weerstanden pascal
Z impedantie Ω ohm
α absorptie-coëfficiënt - dimensie één
α, β hoek rad radiaal
-1
α lineaire uitzettingscoëfficiënt K per kelvin
2
α warmteoverdrachtscoëfficiënt W/(m .K) watt per vierkante meter.kelvin
2
αc warmteoverdrachtscoëfficiënt W/(m .K) watt per vierkante meter.kelvin
voor convectie
2
αe warmteoverdrachtscoëfficiënt buiten W/(m .K)
2
αi warmteoverdrachtscoëfficiënt binnen W/(m .K)
2
αs warmteoverdrachtscoëfficiënt W/(m .K) watt per vierkante meter.kelvin
-1
β kubieke uitzettingscoëfficiënt K per kelvin
δ dikte van de 'laminaire' m meter
grenslaag bij turbulente
stroming
∆ symbool waarmee een 'verandering' (operator)
van een grootheid wordt aangegeven
ε emissiecoëfficiënt voor - dimensie één
straling van een oppervlak
ε koudefactor - dimensie één
ε relatieve wandruwheid - dimensie één
ζ weerstandscoëfficiënt voor - dimensie één
stroming door een plaatselijke
weerstand (afsluiter, en dergelijke)
η dynamische viscositeit Pa.s pascal.seconde
η rendement - dimensie één
λ golflengte m meter
λ weerstandsfactor voor wrijving - dimensie één
3 3
λ volumetrisch rendement m /m kubieke meter per kubieke
meter
λ warmtegeleidingscoëfficiënt W/(m.K) watt per meter.kelvin
2
v kinematische viscositeit m /s meterkwadraat per seconde
ξ massaverhouding kg/kg kilogram per kilogram
π verhouding tussen omtrek - dimensie één
en middellijn van een cirkel -
π partiële druk van de waterdamp Pa pascal
in vochtige lucht
πs partiële druk van de waterdamp Pa pascal
in vochtige lucht bij verzadiging
3
ρ (massa)dichtheid kg/m kilogram per kubieke meter
ρ reflectiecoëfficiënt (straling) - dimensie één
ρ soortelijke weerstand Ω.m ohm.meter
2 4
υ stralingsconstante van W/m .K watt per vierkante meter.
Stefan Boltzmann kelvin tot de vierde
Σ som(matie)teken (operator)

* Afhankelijk van situatie

Grootheid/coëfficiënt Eenheid
symbool naam symbool naam

τ transmissiecoëfficiënt - dimensie één

_ relatieve vochtigheid - dimensie één
_ faseverschuiving rad radicaal
Φ lichtstroom lm lumen
Φ warmtestroom W watt
Φc warmtestroom door de condensor W watt
Φo warmtestroom door de verdamper W watt
2
Φ massastroomdichtheid kg/(s.m ) kilogram per seconde meter
kwadraat
Ψ vochtigheidsgraad - dimensie één
Ψ elektrische flux C coulomb
ω hoeksnelheid rad/s radiaal per seconde
Ω ruimtehoek sr sterradiaal
Lijst van toegestane niet SI-eenheden
Grootheid Eenheid (naam) Symbool Definitie
6
energie kilowattuur kWh 1kWh = 3,6.10 J
tijd minuut min 1 min = 60 s
uur h 1h = 60 min
dag d 1d = 24 h
vlakke hoek graad ° 1° = (1/180) rad
minuut ' 1' = (1/60)°
seconde " 1" = (1/60)'
3
volume liter l (of L) 1l = 1 dm
massa ton t 1t = 1000 kg
5
druk in medium bar bar 1 bar = 10 Pa
-1 -1 -1
toerental omw/min min 1 min = (1/60)s

Indices voor koudetechniek

Bij grootheden voor de koudetechniek worden de volgende standaardindices
gebruikt:
c voor condensor
o voor verdamper