Rusya-Slav

Statüko Ortamında Lukaşenko Fenomeni

23.09.2010 -Dr. Ali ASKER

Belarus Cumhurbaşkanı Lukaşenko eski Sovyet bloku ülkelerinin en “kıdemli”

cumhurbaşkanlarındandır. Bunun önemli bir nedeni göreve nispeten genç yaşlarda
başlamasıdır.Çünkü bu ülkelerin ekseriyetinde bu makam sadece cumhurbaşkanı öldükten
sonra boşalabilir.

ABD siyasal demokrasisini örnek alarak başlatılmıştır. Sadece “iki defa seçilebilme”
sınırlaması halkoylaması veya parlamento tarafından kaldırılmış ve “ömürlük seçilebilme”
olanağı sunmuştur. Bazılarında devrimle (Kırgızistan, Gürcistan vs.) veya “modern miras
bırakma” yoluyla (Yeltsin-Putin-Medvedev) değişebilir. Makamı demokratik seçimle
devretmek kültürü bir şekilde Ukrayna, Moldova ve Gürcistan’da oturmuş bir kültür haline
gelmektedir. Belarusve benzeri ülkelerde cumhurbaşkanlığı, Maurice Duverger’in tabiriyle,
“seçimle gelen krallar” tanımlamasıyla birebir uyuşmaktadır. . 1994 yılından itibaren

www.21yyte.org 1
 Statüko Ortamında Lukaşenko Fenomeni
Dr. Ali ASKER

cumhurbaşkanlığı koltuğunda oturan Aleksandr Lukaşenko her defasında görev süresi

bitmeden gelecek seçimlere aday olarak katılacağını beyan etmektedir. 2006 yılında
yapılan son seçimlerin sonuçları halk tarafından protesto edilmiş ve gösteriler yapılmıştır.
Lukaşenko rejimi bu gösterileri bastırmış ve birçok muhalif hapse atılmıştır.

19 Aralık 2010’da Belarus’ta cumhurbaşkanı seçimleri yapılacak. Bu konudaki karar 14

Eylülde parlamentonun alt kanadında alındı. Toplantıya katılan 108 milletvekilinin tümü
seçimlerin 19 Aralık olarak belirlenmesi lehine oy kullandılar. Belarus Cumhurbaşkanının
görev süresi 6 Nisan 2011’de sona erecektir. Belarus anayasasına göre cumhurbaşkanlığı
seçimleri aslında 6 Şubat 2011 yılı Şubat ayında yapılacaktır. Fakat Lukaşenko bu süreyi
beklemeden görev süresinin bitmesine çok az kala cumhurbaşkanlığı görevini “tazelemeye”
karar verdi. Merkezi Seçim Komisyonunun kararına göre adayla bu hafta içinde, 24 Eylüle
dek başvuru dilekçelerini vermek zorundalar. 30 Eylülden itibaren adayları destekleyen
inisiyatif gruplarının imza toplama kampanyası başlayacak.

Lukaşenko neden görev süresinin bitmesini beklemeden seçimlere gidiyor?

Bu seçimlerin sonuçları nasıl olabilir?

Eski Sovyetler Birliği mekanında Lukaşenko gibi birçok cumhurbaşkanı Batı ve Rusya
arasında denge politikası sağlayarak kendi iktidarını çifte güvence altına almaktadır. Söz
konusu cumhurbaşkanları genelde her iki tarafla iyi ilişkiler kurarak ve bir şekilde memnun
ederek denge politikalarını sürdürmekteler. Fakat Lukaşenko’nun farkı bu dengeyi iyi
ilişkiler üzerinden değil, kötü ilişkiler üzerinden sağlamasıdır. Sovyetler Birliğinin
dağılmasından sonra Rusya ve Belarus arasındaki yakınlaşmalar iki ülkeyi 26 Ocak
2000’den itibaren “İttifak Devleti” adı altında bir araya getirdi. Fakat bugüne kadar iki devlet
arasındaki ilişkilerin ittifak değil, hatta iyi komşuluk düzeyinde olduğu bile söylenemez.
Kremlin Lukaşenko’dan kurtulmak istiyor. İki ülke arasındaki sorunlu konulardan biri de
enerji güvenliği konusudur. Rusya Belarus’u doğalgaz borcundan dolayı köşeye
sıkıştırırken Azerbaycan tarafından sağlanan kredi Lukaşenko’ya rahat nefes aldırmıştır.
Fakat Lukaşenko’nun enerji güvenliği konusundaki inisiyatifleri sonuç vermediği sürece
Rusya’yla aynı sorunların tekrar gündeme geleceği söylenebilir. Zaten seçimleri daha
erkene almanın bir nedeni de yeni bir “doğalgaz krizi meydana gelmeden önce bu işi
bitirmektir.”

Lukaşenko ve Putin’in birbirlerinden nefret duydukları bilinen bir gerçekliktir. Rusya ve Batı
arasında “denge oyunu” kurmak isteyen Lukaşenko Batıda en fazla eleştirilen
liderlerdendir. Buna rağmen Lukaşenko’nun iktidardan gitmesini Batı kendi açısından riskli
bulmaktadır. Lukaşenko’nun gitmesi sonuç olarak Batı yanlısı, liberal çizgili muhalefetin
iktidara gelmesi sonucunu doğurmayabilir. Yeni iktidar daha fazla Rusya yanlısı bir kişi
veya grup da olabilir.

www.21yyte.org 2
 Statüko Ortamında Lukaşenko Fenomeni
Dr. Ali ASKER

Belarus cumhurbaşkanı eski adaylarından Aleksandr Milinkeviç seçimlere katılmayacağını

açıkladı. Batının Belarus muhalefetine güvenmediğini de söylemek gerekir. Her ne kadar
Avrupa’nın son diktatörü Lukaşenko Batıda sevilmese de onun mühalefetle ilgili çizdiği
güvensizlik tablosunu da okumadan geçemiyorlar. Lukaşenko “halk düşmanları” olarak
adlandırdığı muhalefet konusunda şöyle der: “Nerede devletimize kötülük yapılıyor, onlar
ordalar. Dün Avrupa, Amerika bize baskı yapıyordu. Onlar oradaydı. Bugün Rusya baskı
yapıyor. Onlar oradalar.”

Görünen şu ki Lukaşenko bu yıl yeniden cumhurbaşkanlığı koltuğuna oturacak.

Lukaşenko’nun tutumu kendi iktidarına karşı yönelik uç unsuru da önemli ölçüde etkisiz
kılmaktadır: yurtiçi muhalefet, Rusya ve Batı. Aslında bu Lukaşenko’nun başarısından
ziyade yirmi yıl içinde oluşmuş statükodan kaynaklanmaktadır.

www.21yyte.org 3