Chương 1: Tổng Quan Về Ứng Suất Và Biến Dạng Hàn

Vaên Phoøng: 69 Nguyeãn Thi, Phöông 13, Quaän 5, TP.HCM - Tel : 08.9506618 - Fax: 08.
9506617
R Nhaø Maùy: E4/ 48 Quoác Loä 1A -P. Bình Trò Ñoâng B, Q.Bình Taân - TPHCM - Tel: 08.8760427 - Fax: 08.7507673
Email: Kim-metal@hcm.vnn.vn Website: www.kimtingroup.com
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ ỨNG SUẤT VÀ BIẾN DẠNG HÀN
1.1_ Giíi thiÖu lý thuyÕt øng suÊt vμ biÕn d¹ng hμn.

1.2_Ph©n lo¹i øng suÊt vμ biÕn d¹ng hμn.
1.3_T×m hiÓu mét sè nguyªn nh©n g©y øng suÊt vμ biÕn d¹ng hμn.
1.4_Giíi thiÖu tr−êng nhiÖt ®é khi hμn.
1.1. Lý thuyÕt øng suÊt vμ biÕn d¹ng hμn vμ ý nghÜa cña nã.
• Khi hμn: çc phÇn tö cña kÕt cÊu hμn bÞ nung kh«ng ®ång ®Òu tíi nhiÖt ®é cao ⇒ g©y nªn
øng suÊt vμ biÕn d¹ng.
• Tuú theo møc ®é truyÒn nhiÖt vμ c©n b»ng nhiÖt ®é, x¶y ra sù thay ®æi øng suÊt vμ biÕn
d¹ng mét çch liªn tôc t¹i çc ®iÓm kh¸c nhau cña çc chi tiÕt ®−îc hμn (nãi çch kh¸c: sù
thay ®æi cña çc tr−êng øng suÊt vμ biÕn d¹ng).
So víi tr−êng nhiÖt ®é, çc tr−êng øng suÊt vμ biÕn d¹ng kh«ng hoμn toμn mÊt ®i sau khi hμn,
tøc lμ qu¸ tr×nh h×nh thμnh øng suÊt vμ biÕn d¹ng kh«ng ph¶i lμ çc qu¸ tr×nh cã thÓ ®¶o ng−îc
®−îc(ta gäi lμ øng suÊt vμ biÕn d¹ng cßn l¹i trong vËt hμn sau khi hμn lμ øng suÊt vμ biÕn d¹ng
d−).
• ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu qu¸ tr×nh h×nh thμnh øng suÊt vμ biÕn d¹ng hμn.
1.§Ó ®¸nh gi¸ x¸c suÊt cã vÕt nøt khi chÕ t¹o kÕt cÊu.
2.§Ó x¸c ®Þnh tr−êng øng suÊt d− nh»m ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng lμm viÖc cña kÕt cÊu (liªn quan ®Õn ®é bÒn
c«ng nghÖ).
3.§Ó gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ®é chÝnh x¸c trong chÕ t¹o kÕt cÊu hμn (t−¬ng
®−¬ng ®é bÒn sö dông).
• Çc vÊn ®Ò nãi trªn hái cã çc çch tiÕp cËn kh¸c nhau.
• ad1: Ph¶i ph©n tÝch çc hiÖn t−îng trong vïng nhiÖt ®é cao xung quanh nguån nhiÖt hμn.
§iÒu nμy ®ßi hái çch ®Æt vÊn ®Ò mét çch tæng qu¸t vμ phøc t¹p nhÊt.
• ad2: §Ó x¸c ®Þnh tr−êng øng suÊt vμ biÕn d¹ng d−, khi xem xÐt qu¸ tr×nh nung khi hμn
ng−êi ta ®−a ra çc gi¶ thiÕt ®¬n gi¶n ho¸ vÒ nguån nhiÖt hμn vμ vÒ tÝnh chÊt cña kim lo¹i
(lý t−ëng ho¸ chóng).
• ad3: Çc s¬ ®å tÝnh to¸n cßn ®−îc ®¬n gi¶n ho¸ h¬n n÷a (VÝ dô: bá qua çc ®¨c tr−ng cña
tr¹ng th¸i øng suÊt khi b¾t ®Çu vμ kÕt thóc mèi hμn nÕu nã ®ñ dμi) ⇒ néi dung chñ yÕu mμ
ta ®Ò cËp tíi.
• VÊn ®Ò biÕn d¹ng d− ¶nh h−ëng tiªu cùc ®Õn qu¸ tr×nh chÕ t¹o kÕt cÊu vμ chÊt l−îng cña nã.
Trong nhiÒu tr−êng hîp, ta ph¶i khö nã (lo¹i bá) th«ng qua nhiÒu biÖn ph¸p nh−:
- Cã qui tr×nh c«ng nghÖ l¾p ghÐp vμ hμn ®óng
- Chän chÕ ®é hμn hîp lý
- T¹o biÕn d¹ng ng−îc s¬ bé, v.v.
Nh− vËy míi cã thÓ khèng chÕ ®−îc biÕn d¹ng d− trong ph¹m vi cho phÐp.
• Sù biÕn ®æi h×nh d¹ng vμ kÝch th−íc cña vËt trong nhiÒu tr−êng hîp cã ¶nh h−ëng tiªu cùc
®Õn chÊt l−îng sö dông chóng. VÝ dô çc kÕt cÊu d¹ng trô bÞ cong cßn lμm xuÊt hiÖn thªm
øng suÊt uèn bæ sung.
Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 1/9
Vaên Phoøng: 69 Nguyeãn Thi, Phöông 13, Quaän 5, TP.HCM - Tel : 08.9506618 - Fax: 08.9506617
• V× vËy vÊn ®Ò lμ ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc biÕn d¹ng d−, ¶nh h−ëng cña nã tíi kh¶ n¨ng lμm viÖc
cña kÕt cÊu, ®−a ra ®−îc çc biÖn ph¸p t¨ng ®é chÝnh x¸c khi hμn chÕ t¹o chóng. §iÒu nμy
cã ý nghÜa quan träng ®èi víi çc kh©u thiÕt kÕ vμ chÕ t¹o kÕt cÊu hμn.
• VÊn ®Ò øng suÊt vμ biÕn d¹ng hμn ®· ®−îc nghiªn cøu çch ®©y 70 n¨m.
• Ngμy nay lý thuyÕt øng suÊt vμ biÕn d¹ng hμn lμ mét nh¸nh øng dông cña lý thuyÕt øng
suÊt nhiÖt.
• Lý thuyÕt øng suÊt biÕn d¹ng hμn cã hai h−íng:
1. Hoμn thiÖn çc ph−¬ng ph¸p tÝnh gÇn ®óng dμnh cho kü s−, ®Ó gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò
vÒ mÆt ®é chÝnh x¸c trong chÕ t¹o kÕt cÊu hμn.
2. §−a ra çc gi¶i ph¸p tÝnh to¸n chÆt chÏ h¬n n÷a trong viÖc gi¶i bμi to¸n biÕn d¹ng
dÎo-nhiÖt víi sù kÕt hîp sö dông çc thμnh tùu míi nhÊt cña lý thuyÕt tÝnh to¸n (m¸y tÝnh
®iÖn tö) nh»m nghiªn cøu toμn diÖn h¬n çc qu¸ tr×nh c¬-nhiÖt khi hμn (dμnh cho giíi
nghiªn cøu).
1.2_Ph©n lo¹i øng suÊt vμ biÕn d¹ng

• øng suÊt h×nh thμnh trong qu¸ tr×nh hμn thuéc lo¹i øng suÊt riªng.
• §Þnh nghÜa øng suÊt riªng: lμ øng suÊt tån t¹i trong kÕt cÊu khi kh«ng cã ngo¹i lùc t¸c ®éng
vμo kÕt cÊu.
(Çc tªn gäi kh¸c cña øng suÊt riªng: néi øng suÊt, øng suÊt ban ®Çu, øng suÊt d−).
• Chóng xuÊt hiÖn khi chÕ t¹o kÕt cÊu: çn, c¾t, mμi, uèn, hμn v.v.
• Ph©n lo¹i øng suÊt riªng hμn (H×nh 1-1).

-Theo ph¹m vi t¸c ®éng:
+øng suÊt lo¹i 1: nÕu nã t¸c ®éng vμ c©n b»ng trong ph¹m vi cì kÝch th−íc cña vËt hoÆc
tõng phÇn (chi tiÕt) cña nã. §©y lμ ®èi t−îng nghiªn cøu cña chóng ta.
+øng suÊt lo¹i 2: nÕu nã t¸c ®éng vμ c©n b»ng trong pham vi mét hoÆc mét sè h¹t tinh
thÓ. Cßn ®−îc gäi lμ øng suÊt tÕ vi (øng suÊt lo¹i 1: øng suÊt th« ®¹i). Kh¸c øng suÊt lo¹i 1,
chóng kh«ng cã h−íng x¸c ®Þnh so víi trôc cña vËt hμn.
+øng suÊt lo¹i 3: nÕu nã t¸c ®éng gi÷a çc phÇn tö cña m¹ng tinh thÓ kim lo¹i (øng suÊt
tÕ vi). Chóng còng kh«ng cã h−íng x¸c ®Þnh so víi trôc cña vËt hμn hoÆc mèi hμn.
+Chó thÝch: → Víi øng suÊt riªng lo¹i 1: vËt liÖu ®−îc coi lμ ®¼ng h−íng.
→ Víi øng suÊt riªng lo¹i 2: vËt liÖu kh«ng ®¼ng h−íng.
→ øng suÊt hμn ®−îc liÖt vμo lo¹i øng suÊt riªng th« ®¹i (tøc lμ
øng suÊt lo¹i 1).
- Theo h−íng ph©n bè trong kh«ng gian:
+ øng suÊt mét chiÒu (→çc chi tiÕt d¹ng thanh).
+ øng suÊt hai chiÒu (ph¼ng): çc chi tiÕt d¹ng tÊm vμ vá.
+ øng suÊt ba chiÒu (kh«ng gian): çc chi tiÕt cã c¶ ba chiÒu kÝch th−íc.
Gi¶ thiÕt ë ®©y lμ cã thÓ so s¸nh ®−îc gi¸ trÞ çc thμnh phÇn øng suÊt víi nhau.
-Theo thêi gian tån t¹i:

+ øng suÊt tøc thêi: chØ tån t¹i trong qu·ng thêi gian nhÊt ®Þnh cña qu¸ tr×nh nung →
nguéi (øng suÊt nhiÖt).
+ øng suÊt d−: tån t¹i c¶ sau khi vËt hμn ®· nguéi hoμn toμn.
- Theo h−íng t¸c ®éng so víi trôc mèi hμn:
+ øng suÊt däc: song song víi trôc mèi hμn.
+ øng suÊt ngang: cã h−íng vu«ng gãc víi trôc mèi hμn.
• Chó thÝch vÒ øng suÊt riªng lo¹i 1:
1.→ V× øng suÊt riªng tån t¹i trong vËt khi kh«ng cã ngo¹i lùc (t¶i träng bªn ngoμi) nã ph¶i
tù c©n b»ng trong vËt.
→ V× vËy, bÊt kÓ ®Õn ®Æc tr−ng ph©n bè cña nã, øng suÊt riªng trong tiÕt diÖn bÊt kÓ cña
vËt, bao giê còng c©n b»ng vÒ mÆt lùc vμ m«men (®iÒu kiÖn c©n b»ng tÜnh). VÝ dô xÐt tiÕt
diÖn vu«ng gãc víi trôc x:
∫ σ x .dF =0; ∫ σ y . y.dF =0; ∫ σ x .z.dF =0
F F F
(1.1)
trong ®ã: σx-øng suÊt ph¸p tuyÕn t¹i ®iÓm cã täa ®é (y,z) n»m trªn tiÕt diÖn F.
2._ Cã thÓ chia øng suÊt riªng lo¹i 1 thμnh:
a) øng suÊt t¸c ®éng (b»ng øng suÊt s¬ cÊp) vμ
b) øng suÊt ph¶n kh¸ng (b»ng øng suÊt thø cÊp)
ad a): xuÊt hiÖn trong vïng kim lo¹i ®−îc nung, n¬i x¶y ra biÕn d¹ng dÎo nÐn çc thí
kim lo¹i khi nung bëi nguån nhiÖt hμn. Sau khi nguéi, trong çc thí ®ã sÏ xuÊt hiÖn øng
suÊt t¸c ®éng d− kÐo.
ad b): xuÊt hiÖn t¹i çc vïng l©n cËn víi vïng bÞ nung nãng, chóng chèng l¹i biÕn d¹ng
tù do cña vïng bÞ nung nãng. Chóng xuÊt hiÖn ®ång thêi víi øng suÊt t¸c ®éng vμ t¹o cïng
víi øng suÊt t¸c ®éng mét hÖ thèng tr¹ng th¸i c©n b»ng lùc khÐp kÝn.
NÕu cã ngo¹i liªn kÕt (ngo¹i lùc) th× cßn cã c¶ øng suÊt ph¶n kh¸ng do ngo¹i liªn kÕt.
(H×nh 1-2)
a) b) c) d)
H×nh 1-2

• Ph©n lo¹i biÕn d¹ng hμn:

- biÕn d¹ng hμn khã ph©n lo¹i h¬n v× ngay c¶ víi vËt hμn ®¬n gi¶n, biÕn d¹ng cã thÓ rÊt
phøc t¹p.
- Lμm râ vÒ mét sè kh¸i niÖm: thÝ dô vÒ mét thanh chÞu lùc kÐo (H×nh 1_3).
L
x
0 1 2
x P
0 1 2
Ux1 Ux2
L+ L
H×nh 1-3
+ D−íi t¸c ®éng cña lùc kÐo däc trôc P, ®iÓm 1 cã chuyÓn vÞ ux1 so víi ®iÓm cè ®Þnh O.
§iÓm 2 còng cã chuyÓn vÞ ux2.
+ ChiÒu dμi ®o¹n gi÷a 1 vμ 2 lμ L, d−íi t¸c dông cña lùc P, t¨ng thªm mét gi¸ trÞ ΔL.
+ §Þnh nghÜa biÕn d¹ng
ΔL u x 2 − u x1
εx = = . Trong tr−êng hîp tæng qu¸t:
L L
ΔL Δu x ∂u x
εx= lim = lim = (1.2)
Δx → 0 Δx
L
L→0
x
+ Ta thÊy chuyÓn vÞ cã thø nguyªn lμ chiÒu dμi, biÕn d¹ng lμ ®¹i l−îng kh«ng thø
nguyªn.
+ Trong lý thuyÕt øng suÊt biÕn d¹ng hμn, ®«i khi ng−êi ta kh«ng ph©n biÖt râ nh− vËy
vμ trªn thùc tÕ khi nãi ®Õn biÕn d¹ng, ng−êi ta hμm ý c¶ biÕn d¹ng riªng, lÉn chuyÓn vÞ (vÝ
dô ®é vâng, gãc quay, v.v.).
- Ph©n lo¹i biÕn d¹ng hμn theo thêi gian tån t¹i (H×nh 1-4)
+ Tøc thêi
+ D−
- Ph©n lo¹i biÕn d¹ng hμn theo h−íng t¸c ®éng:
+ Däc: biÕn d¹ng song song víi trôc mèi hμn
+ Ngang: biÕn d¹ng vu«ng gãc víi trôc hμn
- Ph©n lo¹i biÕn d¹ng hμn (tøc thêi hoÆc d−) theo ph¹m vi t¸c ®éng trong kÕt cÊu:
+ BiÕn d¹ng toμn phÇn: lμ biÕn d¹ng g©y nªn sù biÕn ®æi h×nh d¹ng vμ kÝch th−íc cña
toμn bé phÇn tö hoÆc toμn bé kÕt cÊu (H×nh 1-4a). §ã lμ sù thay ®æi kÝch th−íc çc chiÒu
(dμi, réng, cao) cña kÕt cÊu vμ sù uèn cong trôc cña nã theo h−íng däc vμ ngang (so víi
trôc mèi hμn).

+ BiÕn d¹ng côc bé (H×nh 1-4b,c,d,e,f): chØ tån t¹i trong çc phÇn tö riªng biÖt cña kÕt
cÊu. §ã lμ biÕn d¹ng cña çc phÇn tö do chóng bÞ mÊt æn ®Þnh vμ biÕn d¹ng gãc (h×nh m¸i
nhμ, l−în sãng ).
f
B- B
H - β
L- L b)
H
a)
c) d)
β
e)
f)
H ×nh 1-4
1.3_Nguyªn nh©n ph¸t sinh biÕn d¹ng vμ øng suÊt hμn
1.Sù ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu cña biÕn d¹ng kh«ng dÎo
2.Do ¶nh h−ëng cña lùc tõ bªn ngoμi khi hμn
3.Do thay ®æi vÒ cÊu tróc kim lo¹i khi hμn
• ad1: Nguyªn nh©n do sù ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu cña biÕn d¹ng kh«ng dÎo.
- biÕn d¹ng kh«ng dÎo cã thÓ lμ biÕn d¹ng ®μn håi hoÆc biÕn d¹ng nhiÖt (khi hμn).
XÐt mét tÊm máng ®−îc nung nãng däc trôc x (H×nh 1-5).
y y
x T
O
σx σx ( d− )
L b)
K hi nung K hi nguéi
a) H ×nh 1- 5 c) d)

- TÊm ®−îc coi nh− gåm çc d¶i kim lo¹i (a).
- Do nhiÖt ®é ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu (b), sù d·n në nhiÖt tù do cña çc d¶i còng kh¸c
nhau.
- Gi¶ sö çc d¶i nμy cã thÓ tù do thay ®æi chiÒu dμi, ®é d·n dμi tù do cña mçi d¶i sÏ lμ:
ΔL=α.T.l (1.3)
T_nhiÖt ®é trung b×nh cña d¶i ®ã.
α_hÖ sè dμn në nhiÖt cña vËt liÖu cña d¶i
l_chiÒu dμi ban ®Çu cña d¶i.
- Trªn thùc tÕ: çc d¶i liªn kÕt víi nhau, sÏ x¶y ra sù ph©n bËc nh− trªn h×nh (a). Çc d¶i bÞ
nung Ýt h¬n (n»m xa ®−êng x) sÏ d÷ çc d¶i bÞ nung nhiÒu h¬n.
- Gi¶ thiÕt vÒ tiÕt diÖn ph¼ng ®−îc ¸p dông, biÕn d¹ng däc thùc tÕ cña çc d¶i lμ nh− nhau
(Δlo).
- Sù kh¸c nhau gi÷a gi¸ trÞ d·n në nhiÖt tù do vμ d·n në nhiÖt thùc tÕ cña çc d¶i kim lo¹i
däc: nguyªn nh©n xuÊt hiÖn néi lùc vμ h×nh thμnh tr¹ng th¸i øng suÊt trong tÊm.
- Trong qu¸ tr×nh nung nãng: çc d¶i bÞ nung nãng víi Δl > Δlo sÏ bÞ nÐn, çc d¶i bÞ nung
nãng víi Δl < Δlo sÏ bÞ kÐo (h×nh c). Thùc tÕ khi hμn: çc d¶i l©n cËn mèi hμn sÏ bÞ biÕn
d¹ng dÎo nÐn.
- Khi nguéi: nhiÖt ®é trong tÊm gi¶m, kÐo theo sù co cña çc d¶i. BiÕn d¹ng co däc ë nh÷ng
d¶i ®· tr¶i qua nhiÖt ®é cao nhÊt vμ tõng chÞu biÕn d¹ng dÎo nÐn (khi nung) sÏ lín nhÊt. Tuy
nhiªn xuÊt ph¸t tõ gi¶ thiÕt vÒ tiÕt diÖn ph¼ng, biÕn d¹ng co däc thùc tÕ cña tÊt c¶ çc d¶i
ph¶i nh− nhau. V× vËy, sau khi tÊm ®· nguéi hoμn toμn, phÇn kim lo¹i tõng co Δl > Δlo (khi
nung) sÏ chÞu kÐo. Çc phÇn cßn l¹i (Δl < Δlo khi nung) sÏ chÞu nÐn (v× ph¶i chèng l¹i sù co
däc tù do cña çc d¶i kia).
- Më réng: vÒ mÆt to¸n häc, cã thÓ biÓu diÔn tr−êng hîp nμy nh− sau:
σz=0: gi¶ thiÕt (v× tÊm máng).
εx=ε'x+εx"; εy=ε'y+εy"; γxy=γ'xy+γ"xy (1.4)
trong ®ã εx, εy, γxy: çc thμnh phÇn cña biÕn d¹ng toμn phÇn.
ε'x, ε'y, γ'xy: çc thμnh phÇn ®μn håi cña biÕn d¹ng.
εx", εy", γ"xy: çc thμnh phÇn kh«ng ®μn håi cña biÕn d¹ng.
1
ε'x= (σ x − γ .σ y )
E
1
ε'y= (σ y − γ .σ x ) (1.5)
E
1
γ xy' = .τ xy
G
εx"=εy"=α.ΔT (1.6)
γ xy=0
"
ΔT: chªnh lÖch nhiÖt ®é so víi nhiÖt ®é ban ®Çu.

øng suÊt tháa m·n ®iÒu kiÖn c©n b»ng:

∂σ x ∂τ xy ∂σ y ∂τ xy
+ = 0 vμ + =0 (1.7)
∂x ∂y ∂y ∂x
biÕn d¹ng toμn phÇn tháa m·n ®iÒu kiÖn:
⎡ ∂ 2 ε x' ∂ 2 ε y' ∂ 2γ xy ⎤ ⎡ ∂ 2 ε x" ∂ 2 ε "y ∂ 2γ xy
"
⎤
⎢ 2 + − ⎥ + ⎢ + − ⎥ =0 (1.8).
⎣⎢ ∂y ∂x 2 ∂x∂y ⎦⎥ ⎢⎣ ∂y 2 ∂x 2 ∂x∂y ⎦⎥
øng suÊt d− tån t¹i khi:
⎡ ∂ 2 ε x" ∂ 2 ε "y ∂ 2γ xy
"
⎤
R=- ⎢ 2 + 2 − ⎥ ≠0 (1.9)
⎢⎣ ∂y ∂x ∂x∂y ⎥⎦
NÕu biÕn d¹ng kh«ng ®μn håi lμ hμm tuyÕn tÝnh cña vÞ trÝ:
εx"=a+bx+dy.
εy"=e+fx+gy. (1.10)
γ xy=k+lx+my.
"
th× R=0 lóc ®ã sÏ kh«ng xuÊt hiÖn øng suÊt d−.
• ad2: Do ¶nh h−ëng cña ngo¹i lùc:

- XÐt tr−êng hîp trªn h×nh 1.6: Ba thanh thÐp cacbon gièng nhau bÞ kÑp chÆt tõ hai phÝa.
MPd
250 E
430
170 D
A 540 600 T
C 545
B'
a) -250 B
170
b)
H×nh 1-6
- Thanh thø hai ®−îc nung ®Òu, thanh 1 vμ 3 kh«ng thay ®æi nhiÖt ®é. Sau ®ã thanh 2 ®−îc
lμm nguéi tíi nhiÖt ®é b×nh th−êng.
- V× thanh 1 vμ 3 ng¨n biÕn d¹ng nhiÖt cña thanh 2, øng suÊt trong chóng bao giê còng
b»ng 1/2 øng suÊt cña thanh 2 nh−ng cã dÊu ng−îc l¹i.
- Sù thay ®æi øng suÊt trong thanh 2 ®−îc biÓu diÔn trªn h×nh 1-6.b:
+ Khi nung, v× kh«ng thÓ d·n ®−îc, øng suÊt cña nã thay ®æi theo ®−êng AB. §iÓm B lμ
giíi h¹n ch¶y nÐn t¹i nhiÖt ®é ®ã (1700C)
+ §−êng BC: ®−êng giíi h¹n ch¶y nÐn cho (170÷595)0C vμ còng lμ giíi h¹n øng suÊt
thanh gi÷a.

+ Khi nhiÖt ®é gi¶m tõ 5950C, thanh 2 trë vÒ tr¹ng th¸i ®μn håi ⇒ øng suÊt nÐn gi¶m
nhanh (CD) vμ ®æi dÊu, ®¹t tíi giíi h¹n ch¶y kÐo ë ®iÓm DC (4300C).
+ Sau ®ã øng suÊt trong nã bÞ giíi h¹n ë çc nhiÖt ®é theo ®−êng DE.
+ §−êng EB': øng suÊt d− cïng ®é lín, b»ng øng suÊt ch¶y (giíi h¹n ch¶y) cho 200C,
xuÊt hiÖn ë thanh 2, cho mçi nhiÖt ®é cao h¬n 3150C.
• ad3: Do sù thay ®æi pha:
Mét sè kim lo¹i: thÐp hîp kim thÊp, hîp kim Titan v.v. cã thay ®æi cÊu tróc pha khi nhiÖt
®é thay ®æi (vÝ dô t¹i vïng ¶nh h−ëng nhiÖt), kÌm theo sù thay ®æi thÓ tÝch (vÝ dô sù xuÊt
hiÖn Martenzit), t¹o nªn øng suÊt trong kim lo¹i.
1.4_Tr−êng nhiÖt ®é khi hμn

• Nh− ®· nãi ë phÇn tr−íc øng suÊt vμ biÕn d¹ng hμn xuÊt hiÖn do ba nguyªn nh©n mμ ®Òu
liªn quan ®Õn sù thay ®æi nhiÖt ®é kh«ng ®ång ®Òu trong vËt hμn bëi cã viÖc sö dông nguån
nhiÖt hμn cã møc ®é tËp trung cao (hå quang). Nãi çch kh¸c, sù truyÒn nhiÖt hay lμ tr¹ng
th¸i nhiÖt lμ nguyªn nh©n s©u xa nhÊt øng suÊt vμ biÕn d¹ng hμn (ngoμi ra cßn cã çc yÕu tè
kh¸c nh− tr¹ng th¸i øng suÊt cña kim lo¹i tr−íc khi hμn).
• VÊn ®Ò lμ ta biÕt dù ®o¸n tr−íc (b»ng tÝnh to¸n) sù truyÒn nhiÖt ®ã víi ®é chÝnh x¸c nh− thÕ
nμo ®Ó cã thÓ gi¶i çc bμi to¸n vÒ øng suÊt vμ biÕn d¹ng hμn.
• Tr−êng nhiÖt ®é vμ ph−¬ng tr×nh truyÒn nhiÖt
- Tr−êng nhiÖt ®é: tËp hîp çc ®iÓm víi çc nhiÖt ®é t−¬ng øng. Nã ®−îc biÓu diÔn th«ng
qua çc ®−êng ®¼ng nhiÖt vμ mÆt ®¼ng nhiÖt (nh÷ng ®iÓm cã cïng nhiÖt ®é) H×nh 1-7.
T1 = const
®−êng ( mÆt )
®¼ng nhiÖt
nguån nhiÖt
T2 = const
H×nh 1- 7
- Ph−¬ng tr×nh truyÒn nhiÖt c¬ b¶n trong vËt r¾n, cho phÐp tÝnh tr−êng nhiÖt ®é lμ ph−¬ng
tr×nh Rosenthat, cßn gäi lμ ph−¬ng tr×nh vi ph©n cho truyÒn nhiÖt Fourrier:
∂T ∂ ∂T ∂ ⎛ ∂T ⎞ ∂ ∂T
ρc =W+ ⎛⎜ λ ⎞⎟ + ⎜⎜ λ ⎟⎟ + ⎛⎜ λ ⎞⎟ (1.11)
∂t ∂x ⎝ ∂x ⎠ ∂y ⎝ ∂y ⎠ ∂z ⎝ ∂z ⎠
⎡ ∂ 2T ∂ 2T ∂ 2T ⎤ ∂λ ⎡⎛ ∂T ⎞ ⎛ ∂T ⎞ ⎛ ∂T ⎞ ⎤
2 2 2
=W+ λ ⎢ 2 + 2 + 2 ⎥ + ⎢⎜ ⎟ + ⎜⎜ ⎟⎟ + ⎜ ⎟ ⎥
⎣ ∂x ∂y ∂z ⎦ ∂T ⎢⎣⎝ ∂x ⎠ ⎝ ∂y ⎠ ⎝ ∂z ⎠ ⎥⎦
trong ®ã: ρ_khèi l−îng riªng kim lo¹i (g/cm3)
c_nhiÖt dung cña kim lo¹i (cal/g. 0 C )

λ_hÖ sè truyÒn nhiÖt cña kim lo¹i (cal/cm.s. 0 C )
T_nhiÖt ®é ( 0 C)
t_thêi gian (s)
W_c−êng ®é nguån nhiÖt ( 0 C.cal/s.cm3)
λ
- NÕu gi¶ thiÕt λ=const khi nhiÖt ®é thay ®æi (sù thùc λ=f(t) cã thay ®æi), tøc lμ =0 th×
∂T
ph−¬ng tr×nh (1.12) cã d¹ng tuyÕn tÝnh:
∂T ⎡ ∂ 2T ∂ 2T ∂ 2T ⎤
ρc = W+ λ ⎢ 2 + 2 + 2 ⎥ (1.13)
∂t ⎣ ∂x ∂y ∂z ⎦
-NÕu nguån nhiÖt ®−îc gi¶ thiÕt kh«ng bÞ hao tæn th× t¹i phÇn tö xÐt tíi, W=0, tøc lμ
∂T ⎡ ∂ 2T ∂ 2T ∂ 2T ⎤
=a ⎢ 2 + 2 + 2 ⎥ (1.14)
∂t ⎣ ∂x ∂y ∂z ⎦
λ
trong ®ã a= : hÖ sè truyÒn nhiÖt ®é (cm2/s)
cρ
- §Ó tr¸nh çc phøc t¹p trong viÖc gi¶i ph−¬ng tr×nh (1.12) ng−êi ta gi¶ thiÕt:
∂λ
+ Çc tÝnh chÊt nhiÖt cña kim lo¹i kh«ng thay ®æi: =0, (vÝ dô λ, ρ, c, a) hoÆc b»ng
∂T
gi¸ trÞ ban ®Çu hay gi¸ trÞ trung b×nh cña chóng trong kho¶ng nhiÖt ®é xÐt tíi.
+ Nh− vËy ta sÏ chØ ph¶i gi¶i ph−¬ng tr×nh (1.13) hoÆc (1.14).
+ Cã nhiÒu çch gi¶i, nh−ng phæ biÕn nhÊt lμ ph−¬ng ph¸p nguån nhiÖt (Rykalin).
+ §Ó lμm c¬ së cho viÖc tÝnh øng suÊt vμ biÕn d¹ng hμn, ta chØ xÐt mét sè néi dung sau:
→ Tr−êng nhiÖt ®é khi hμn tÊm máng.
→ Tr−êng nhiÖt ®é khi hμn tÊm rÊt dμy (vËt b¸n v« h¹n).
→ Tr−êng nhiÖt ®é khi hμn tÊm dμy (h÷u h¹n), tr−êng hîp trung gian.
→ X¸c ®Þnh tèc ®é nguéi cña kim lo¹i khi hμn.
→ Sù thay ®æi c¬ tÝnh cña kim lo¹i khi hμn.
• Tr−êng nhiÖt ®é khi hμn tÊm máng

- §Þnh nghÜa tÊm máng: lμ chi tiÕt d¹ng tÊm mμ khi hμn mét l−ît th× sù ph©n bè nhiÖt ®é
theo chiÒu dμy cña nã ®−îc coi lμ ®ång ®Òu Tz(xo,yo)=const.
- Víi thÐp cacbon thÊp, cã thÓ coi tÊm máng lμ tÊm cã chiÒu dμy δ<20 mm.
- Ta sÏ kh¶o s¸t 3 tr−êng hîp:
+ Nguån nhiÖt di ®éng,
+ Nguån nhiÖt ®øng yªn,
+ Nguån nhiÖt di ®éng víi tèc ®é lín.
- Nguån nhiÖt di ®éng:
+ Gi¶ sö ta nung nãng mét tÊm máng. H×nh 1-8, theo ®−êng x-x víi tèc ®é v>0.
Kh¸i niÖm:

+ Khi cã nguån nhiÖt t¸c ®éng, nhiÖt ®é ë çc ®iÓm trong tÊm t¨ng lªn, h×nh d¹ng cña
tr−êng nhiÖt ®é thay ®æi liªn tôc. Ta gäi ®ã lμ tr−êng nhiÖt ®é kh«ng æn ®Þnh.
+ Sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh, nhiÖt ®é cña çc ®iÓm ®¹t tíi giíi h¹n nhÊt ®Þnh vμ kh«ng
thay ®æi n÷a, tøc lμ t¹i mçi ®iÓm kh¶o s¸t, l−îng nhiÖt do nguån nhiÖt cÊp vμo sÏ b»ng l−îng
nhiÖt táa ra xung quanh; ta gäi tr−êng nhiÖt ®é nh− vËy lμ tr−êng æn ®Þnh.
+ Khi hμn hå quang, tr−êng nhiÖt ®é æn ®Þnh xuÊt hiÖn kh¸ nhanh (vμi gi©y ®Õn vμi
phót).
+ V× nguån nhiÖt di ®éng (v>0) nªn tr−êng nhiÖt ®é còng chuyÓn ®éng cïng víi nã. So
víi t©m nguån nhiÖt th× tr−êng nhiÖt ®é lμ æn ®Þnh. Nh−ng so víi ®iÓm cè ®Þnh bÊt k× cña tÊm
th× tr−êng nhiÖt ®é kh«ng æn ®Þnh (liªn hÖ: xe cøu háa ró cßi. NÕu ngåi trªn xe, ta nghe tiÕng
ró to nh− nhau ë mäi thêi ®iÓm. Nh−ng nÕu ngåi trong nhμ, lóc tiÕng ró to nhÊt lμ lóc xe ch¹y
qua cæng nhμ ta, lóc ®Çu h¬i nhá, to dÇn, to nhÊt lóc qua cæng, råi nhá dÇn lóc xe ®· ch¹y xa).
Ta gäi tr−êng nhiÖt ®é nh− vËy lμ tr−êng nhiÖt ®é gi¶ æn ®Þnh, chuyÓn ®éng víi vËn tèc v cïng
víi t©m nguån nhiÖt.
+ Khi hμn çc tÊm máng, ta coi tÊt c¶ çc l−îng nhiÖt cña nguån nhiÖt ®−îc truyÒn ®i tõ
'
OO (H×nh 1-8d) vμ nhê kim lo¹i cã kh¶ n¨ng dÉn nhiÖt mμ çc líp kim lo¹i l©n cËn ®−îc dÇn
dÇn nung nãng. S¬ ®å truyÒn nhiÖt nh− vËy ®−îc gäi lμ s¬ ®å nguån nhiÖt ®−êng. Gi¶ thiÕt kÌm
theo nã lμ tr−êng nhiÖt ®é trong tÊm lμ tr−êng nhiÖt ®é ph¼ng (täa ®é x,y lμ ®ñ), ®−îc biÓu diÔn
b»ng çc mÆt trô ®¼ng nhiÖt khÐp kÝn víi çc ®−êng sinh cã ®é lín b»ng chiÒu dμy tÊm (H×nh
1-8a)_ trªn bÒ mÆt tÊm ®ã lμ çc ®−êng ®¼ng nhiÖt khÐp kÝn vμ bÞ kÐo dμi vÒ phÝa sau nguån
nhiÖt, bÞ sÝt l¹i ë phÝa tr−íc nguån nhiÖt. §iÒu nμy thÓ hiÖn sù chªnh lÖch nhiÖt ®é rÊt lín gi÷a
çc ®iÓm gÇn nhau phÝa tr−íc nguån nhiÖt (H×nh 1-8c). Sù chªnh lÖch còng thÓ hiÖn t−¬ng ®èi
râ theo chiÒu y-y (H×nh 1-8b): vÒ phÝa sau nguån nhiÖt, nhiÖt ®é chªnh lÖch Ýt h¬n so víi phÝa
tr−íc.
+ Nh− vËy, tr−êng nhiÖt ®é ph¼ng xuÊt hiÖn khi hμn ngÊu hÕt mét l−ît suèt chiÒu dμy
tÊm (vÝ dô hμn tù ®éng d−íi líp thuèc víi δ=16÷20 mm).
+ C«ng thøc tÝnh Rykalin:
q −
vx ⎛ v2 b ⎞⎟
T(r,x)= e 2a
.K 0 ⎜ r + (1.15)
2πλδ ⎜ 4a 2 a ⎟
⎝ ⎠
Trong ®ã:
r= x 2 + y 2 : kho¶ng çch tõ ®iÓm cÇn kh¶o s¸t ®Õn t©m nguån nhiÖt (cm).
q: c«ng suÊt h÷u Ých cña nguån nhiÖt (cal/s)
víi hå quang hμn q=0,24UI.η (cal/s)
⎧η = 0,70 ÷ 0,80⎫ ⎧- hμn hå quang tay
⎨ ⎬ hiÖu suÊt hå quang ⎨
⎩η = 0,75 ÷ 0,90⎭ ⎩- hμn d−íi líp thuèc
v: tèc ®é dÞch chuyÓn cña nguån nhiÖt theo trôc x-x (cm/s).
b: hÖ sè mÊt nhiÖt ®é (1/s).
2k m
b= , víi km=(cal/ cm2.s. 0 C) lμ hÖ sè mÊt nhiÖt bÒ mÆt do bøc x¹.
cρδ
v2 b
K0(U): hμm Bessel, víi biÕn sè U=r +
4a 2
a
Tra b¶ng sæ tay to¸n cao cÊp hoÆc tÝnh trong Microsoft exel (hμm Bessel bËc kh«ng lo¹i hai).

+KÕt luËn tõ c«ng thøc (1.15):

a)NÕu c«ng suÊt nguån nhiÖt cμng lín vμ tèc ®é dÞch chuyÓn cμng nhá (q vμ v), nhiÖt ®é (T) t¹i ®iÓm
kh¶o s¸t bÊt k× cμng lín.
vx
−
2a
b)PhÇn lín l−îng nhiÖt cña hå quang tËp trung xung quanh nguån nhiÖt (tøc lμ x vμ r t¨ng th× e vμ
K0(U) cμng nhá):
U 0 0,02 0,06 0,1 0,4 0,7 1 1,2 1,4

K0(U) ∞ 4,02 2,93 2,44 1,11 0,56 0,42 0,32 0,24
U 1,5 1,6 2 2,4 3 4 6 8

K0(U) 0,13 0,14 0,11 0,07 0,038 0,011 0,0012 0,00015
- Nguån nhiÖt ®øng yªn v=0

+ §−êng ®¼ng nhiÖt sÏ lμ çc ®−êng trßn ®ång t©m, cã t©m nguån nhiÖt lμ gèc täa ®é.
+ Gradian nhiÖt ®é vÒ mäi phÝa (x,y) sÏ nh− nhau.
+ C«ng thøc:
q b
T r= .K 0 .r
2πλδ a
+ Vïng t©m nguån nhiÖt cã nhiÖt ®é cao nhÊt, cμng xa cμng gi¶m (r t¨ng → u t¨ng → K0 gi¶m).
-Nguån nhiÖt di ®éng víi tèc ®é lín:

+ Trong tr−êng nhiÖt ®é ph¼ng do nguån nhiÖt di ®éng t¹o ra ®Æc ®iÓm thay ®æi nhiÖt ®é cña çc ®iÓm
trong tÊm phô thuéc vμo tèc ®é v (H×nh 1-9). Tèc ®é cμng lín çc ®−êng ®¼ng nhiÖt cμng bÞ thu hÑp l¹i, vïng kim
lo¹i ®−îc nung tíi nhiÖt ®é cao cμng hÑp.
+ Khi hμn tèc ®é lín, vïng kim lo¹i ®−îc nung nãng ®Õn nhiÖt ®é cao tËp trung thμnh mét d¶i hÑp däc
trôc Ox. Çc ®iÓm n»m çch trôc Ox mét kho¶ng nh− nhau sÏ cã nhiÖt ®é nh− nhau. C«ng thøc:
y2
q − −bt
T(y,t)= .e 4 at
(1.17)
vδ 4πcρλt
y_kho¶ng çch tõ trôc mèi hμn Ox (cm).
t_thêi gian tÝnh tõ thêi ®iÓm nguån nhiÖt ®i qua tiÕt diÖn Oy chøa ®iÓm cÇn kh¶o s¸t (s).
C«ng thøc nμy gióp ta x¸c ®Þnh ph©n bè nhiÖt ®é çc tiÕt diÖn Oy vμ n»m phÝa sau nguån nhiÖt hμn. Hμn tù ®éng
d−íi líp thuèc.
dT
+ NÕu trong (1.17), ®Æt = 0 , ta cã nhiÖt ®é cùc ®¹i cña çc ®iÓm, sau khi rót gän vμ bá qua tæn thÊt
dt
nhiÖt vμo m«i tr−êng xung quanh:
0,484.q
Tmax= (1.18)
2.v.δ .ρ .c. y
2
Chó thÝch: 0,484=
πe
• Tr−êng nhiÖt ®é khi hμn vËt b¸n v« h¹n
- §Þnh nghÜa vËt b¸n v« h¹n: lμ nh÷ng tÊm cã chiÒu dμy lín (δ>50 mm) vμ cã mét nguån nhiÖt ®iÓm t¸c dông
lªn mét bÒ mÆt giíi h¹n.
- Lý do ®Þnh nghÜa nh− vËy:
+ Khi hμn, tr−êng nhiÖt ®é lμ tr−êng kh«ng gian T(x,y,z).
+ S¬ ®å tÝnh to¸n: s¬ ®å nguån nhiÖt ®iÓm.
+ NhiÖt ®é çc ®iÓm ph©n bè rÊt kh«ng ®ång ®Òu theo chiÒu dμy tÊm.

- So s¸nh víi tr−êng hîp hμn tÊm máng:

+ Víi tÊm máng, hiÖn t−îng mÊt nhiÖt bÒ mÆt cã vai trß quan träng. Víi vËt b¸n v« h¹n, ¶nh h−ëng nμy
kh«ng ®¸ng kÓ.
+ Trong tr−êng nhiÖt ®é kh«ng gian, møc ®é tËp trung nhiÖt xung quanh nguån nhiÖt lμ lín h¬n so víi
tr−êng hîp cña tr−êng nhiÖt ®é ph¼ng. HÇu nh− toμn bé n¨ng l−îng nhiÖt cña nguån ®−îc truyÒn vμo kim
lo¹i cña vËt b¸n v« h¹n xuÊt hiÖn sím h¬n so víi khi hμn tÊm máng.
- C«ng thøc tÝnh nhiÖt ®é cña ®iÓm bÊt k× cña tr−êng nhiÖt ®é gi¶ æn ®Þnh trong vËt b¸n v« h¹n (bá qua hiÖn
t−îng mÊt nhiÖt):
vR vx
q − −
T(R,x)= .e 2a 2a
(1.19)
2πλR
trong ®ã: x: kho¶ng çch tõ ®iÓm cÇn kh¶o s¸t tíi t©m nguån nhiÖt di ®éng theo h−íng hμn Ox (cm).
R= x 2 + y 2 + z 2 : kho¶ng çch tõ ®iÓm cÇn kh¶o s¸t tíi t©m nguån nhiÖt (cm).
v: vËn tèc di chuyÓn cña nguån nhiÖt (cm/s).
q: c«ng suÊt h÷u Ých cña nguån nhiÖt (cal/s).
a: hÖ sè truyÒn nhiÖt ®é (cm2/s).
- Trªn h×nh 1-9 lμ biÓu diÔn cña tr−êng nhiÖt ®é (tíi h¹n) nãi trªn trong ®ã: a)Trªn mÆt giíi h¹n xOy
b)Trong çc tiÕt diÖn vu«ng gãc víi trôc Oy
c)Trong çc tiÕt diÖn vu«ng gãc víi trôc Ox
d)Trªn mÆt ph¼ng yoz
- Gi¶i thÝch c«ng thøc (1.19) vμ h×nh 1-9:
+ NhiÖt ®é cña mét ®iÓm bÊt k× phô thuéc kh«ng nh÷ng vμo kho¶ng çch R cña nã so víi nguån nhiÖt, mμ
cßn c¶ vμo vÞ trÝ cña nã so víi mÆt ph¼ng yoz (tøc lμ täa ®é x).
+ Gradient nhiÖt ®é lμ tèi ®a ë phÝa tr−íc nguån nhiÖt theo h−íng trôc x trong mÆt ph¼ng xOz.
- KÕt luËn rót ra tõ c«ng thøc (1.19):
1.Khi x=0, nhiÖt ®é cña çc ®iÓm trªn mÆt ph¼ng yoz:
vR
q −
T(x=0)= .e 2a
(1.20)
2πλR
2.Khi y=0, nhiÖt ®é cña çc ®iÓm thuéc mÆt ph¼ng xoz lμ:
+T¹i ®iÓm x=R n»m phÝa tr−íc nguån nhiÖt (x>0):
vR
q −
T(x=R)= .e a
(1.21)
2πλR
+T¹i çc ®iÓm thuéc trôc x-x vμ ë phÝa sau nguån nhiÖt (x<0):
q
T(x=-R)= (1.22)
2πλR
3.Vïng réng nhÊt ®−îc nung nãng cã Gradient nhiÖt ®é tèi thiÓu n»m phÝa sau nguån nhiÖt di ®éng. T¹i
vïng nμy, nhiÖt ®é cña çc ®iÓm trªn trôc x-x kh«ng phô thuéc vμo vËn tèc di chuyÓn cña hå quang mμ chØ phô
thuéc vμo kho¶ng çch R theo c«ng thøc (1.22)
4.Khi nguån nhiÖt cã c«ng suÊt lín, di chuyÓn nhanh, nhiÖt ®é cña çc ®iÓm l©n cËn trôc Ox lμ:
r2
q −
T(r,t)= .e 4 at
(1.23)
2πλvt
víi r= y 2 + z 2 : kho¶ng çch tõ ®iÓm cÇn kh¶o s¸t ®Õn trôc x-x
t: thêi gian tÝnh tõ lóc nguån nhiÖt ®i qua tiÕt diÖn y'O'z' chøa ®iÓm cÇn kh¶o s¸t.
Tõ ®ã suy ra c«ng thøc tÝnh nhiÖt ®é cùc ®¹i cña çc ®iÓm trong vËt hμn b¸n v« h¹n:
q 0,736.q
Tmax= = (1.24)
π πvcρr 2
e. v.cρ .r 2
2
5.NÕu nguån nhiÖt ®øng yªn, v=0:
q
T= (1.25)
2πλR
çc mÆt ®¼ng nhiÖt sÏ lμ çc nöa mÆt cÇu ®ång t©m cã t©m lμ t©m nguån nhiÖt.
• Tr−êng nhiÖt ®é khi hμn çc tÊm dμy:
- Kh¸i niÖm vÒ tÊm dμy

+ Khi hμn vËt b¸n v« h¹n (chiÒu dμy δ>50 mm), vïng kim lo¹i cã nhiÖt ®é cao tËp trung
xung quanh nguån nhiÖt. T¹i çc ®iÓm xa nguån nhiÖt, nhiÖt ®é t¨ng lªn kh«ng ®¸ng kÓ.
+ Khi hμn çc tÊm thÐp cã chiÒu dμy δ=20÷50 mm, sù ph©n bè nhiÖt ®é trong çc ®iÓm
n»m gÇn nguån nhiÖt kh«ng gièng víi tr−êng hîp cña nhiÖt ®é ph¼ng (tÊm máng δ<20
mm) vμ tr−êng nhiÖt ®é kh«ng gian (vËt b¸n v« h¹n δ>50 mm) mμ ta ®· t×m hiÓu.
+ Víi tÊm dμy, ta ph¶i tÝnh to¸n theo s¬ ®å nguån nhiÖt ®iÓm t¸c ®éng lªn bÒ mÆt vμ
chÞu ¶nh h−ëng cña hiÖn t−îng mÊt nhiÖt bÒ mÆt giíi h¹n.
- S¬ ®å truyÒn nhiÖt trong tÊm dμy khi hμn (H×nh 1-10). Cã thÓ coi tÊm dμy, ®−îc nguån
nhiÖt ®iÓm cã vËn tèc v t¸c ®éng trªn bÒ mÆt giíi h¹n trªn, gåm ba vïng víi çc ®Æc
®iÓm ph©n bè nhiÖt ®é kh¸c nhau:
O
I
III
II
δ
Z ®−êng truyÒn
nhiÖt
H×nh 1- 10
+Vïng I: (n»m s¸t nguån nhiÖt): sù ph©n bè nhiÖt ®é vÒ c¶ ba h−íng x,y,z ®Òu nh− nhau,
gièng nh− tr−êng hîp vËt b¸n v« h¹n.
+ Vïng II: gåm çc ®iÓm n»m trªn trôc z vμ çch nguån nhiÖt mét kho¶ng lín h¬n. Quy
luËt ph©n bè nhiÖt ®é kh¸c víi vËt b¸n v« h¹n.
+ Vïng III: çc ®iÓm n»m kh¸ xa trôc oz. NhiÖt ®é cña chóng t−¬ng ®èi ®ång ®Òu theo
chiÒu dμy tÊm, cã sù ph©n bè t−¬ng tù nh− khi hμn tÊm máng (tr−êng nhiÖt ®é ph¼ng).
- C«ng thøc tÝnh nhiÖt ®é cho çc ®iÓm n»m trªn trôc oz:
+ Ta sö dông c«ng thøc cña tr−êng nhiÖt ®é kh«ng gian cã kÕt hîp víi hÖ sè hiÖu chØnh
k:

vz
q −
T(z,0)=k .e 2a
(1.26)
1πλz
+ HÖ sè k biÓu thÞ tû sè gi÷a nhiÖt ®é cña ®iÓm cã täa ®é z cña tÊm dμy vμ còng cña
vδ
®iÓm ®ã khi hμn vËt b¸n v« h¹n. Nã phô thuéc vμo 2 tham sè kh«ng thø nguyªn lμ vμ
2a
z
. H×nh 1-11.
δ
+ Tõ h×nh 1-11 vμ c«ng thøc (1-26) ta thÊy:
a) Nh÷ng ®iÓm n»m s¸t nguån nhiÖt (z→0) th× k→1.
vδ
b) VËn tèc v t¨ng → t¨ng → k gi¶m. NhiÖt ®é cña çc ®iÓm trªn trôc oz cμng
2a
gièng víi tr−êng hîp vËt b¸n v« h¹n.
c) Víi z=δ thuéc bÒ mÆt giíi h¹n d−íi ta cã tr−êng hîp ngo¹i lÖ.NhiÖt ®é t¹i ®©y cã
thÓ lín h¬n nhiÖt ®é çc ®iÓm cã cïng ®é s©u trong vËt b¸n v« h¹n ®Õn 2 lÇn hoÆc h¬n n÷a
(tïy vËn tèc v).
- C«ng thøc tÝnh nhiÖt ®é tíi h¹n cña tÊt c¶ çc ®iÓm kh«ng n»m trªn trôc oz:
+ Ta sö dông c«ng thøc cho tr−êng nhiÖt ®é ph¼ng (c«ng thøc 1.15) kÕt hîp víi hÖ sè
hiÖu chØnh m:
vx
q − vr
T(x,y,z)=m .e 2a
.K 0 .( ) (1.27)
2πλδ 2a
vr
trong ®ã K0 ( ) _hμm Bessel mμ ta ®· biÕt tr−íc ®ã.
2a
r= x 2 + y 2 _vÐct¬ b¸n kÝnh cña çc ®iÓm xÐt tíi.
vδ r z
+ X¸c ®Þnh m (H×nh 1-12) trªn c¬ së 3 tham sè kh«ng thø nguyªn , vμ :
2a δ δ
a) MÆt trùc tiÕp bÞ nung z=0.
δ
b) Líp kim lo¹i ë gi÷a z= .
2
c) MÆt kh«ng bÞ nung nãng z=δ.
+ ý nghÜa hÖ sè m: Nã biÓu thÞ tÝnh tËp trung cña nguån nhiÖt. Víi çc ®iÓm l©n cËn nguån
nhiÖt, nhiÖt ®é çc ®iÓm thuéc bÒ mÆt trªn lín h¬n nhiÖt ®é çc ®iÓm t−¬ng øng thuéc bÒ
mÆt giíi h¹n d−íi. Víi çc ®iÓm çch xa nguån nhiÖt, gi¸ trÞ m→ 1, tøc lμ kh«ng ¶nh
h−ëng g× ®Õn sù thay ®æi nhiÖt ®é theo chiÒu dμy. Khi r≥4δ th× sù chªnh lÖch nhiÖt ®é cña
çc bÒ mÆt trªn vμ d−íi ≤5%.
• Tãm t¾t vÒ tr−êng nhiÖt ®é khi hμn:

- Víi tÊm máng δ≤ 20 mm, s¬ ®å tÝnh to¸n lμ nguån nhiÖt ®−êng, tr−êng nhiÖt ®é lμ tr−êng
ph¼ng T(x,y)
- Víi vËt b¸n v« h¹n δ≥50 mm, s¬ ®å tÝnh to¸n lμ nguån nhiÖt ®iÓm, tr−êng nhiÖt ®é lμ
tr−êng kh«ng gian T(x,y,z).
- Víi tÊm dμy δ thuéc (20; 50 mm) ta cã 2 tr−êng hîp:

1.Víi çc ®iÓm thuéc trôc oz, s¬ ®å nguån nhiÖt ®iÓm, tr−êng nhiÖt ®é lμ tr−êng kh«ng
gian, cã dïng hÖ sè hiÖu chØnh k.
2.Víi çc ®iÓm cßn l¹i, dïng s¬ ®å nguån nhiÖt ®−êng, tr−êng nhiÖt ®é lμ tr−êng nhiÖt
®é lμ tr−êng ph¼ng, víi hÖ sè hiÖu chØnh m
ch−¬ng 2: tÝnh to¸n øng suÊt vμ biÕn d¹ng däc do co däc g©y ra khi hμn
2.1_Ph−¬ng ph¸p tÝnh theo néi lùc t¸c ®éng (theo lùc co).
2.2_Ph−¬ng ph¸p tÝnh theo biÕn d¹ng thùc.
2.3_øng suÊt vμ biÕn d¹ng däc do co däc g©y ra trong liªn kÕt gi¸p mèi.
HiÖn ch−a cã mét ph−¬ng ph¸p duy nhÊt ®Ó tÝnh øng suÊt biÕn d¹ng hμn. Hai ph−¬ng ph¸p ®¬n
gi¶n trong c«ng nghiÖp lμ 2.1 vμ 2.2. Ph−¬ng ph¸p 2.2 cã tÝnh ®Õn tÝch luü liªn tôc biÕn d¹ng dÎo trong
qu¸ tr×nh hμn.
2.1_Ph−¬ng ph¸p tÝnh theo néi lùc t¸c ®éng.
C¬ së tÝnh to¸n: coi néi lùc t¸c ®éng (cßn gäi lμ lùc co) nh− lμ nh÷ng lùc tËp trung t¸c ®éng lªn vËt hμn
t¹i vÞ trÝ mèi hμn. Çc c«ng thøc tÝnh dùa trªn lý thuyÕt ®μn håi vμ søc bÒn vËt liÖu.
• Bèn gi¶ thuyÕt cña ph−¬ng ph¸p:
1) Coi vïng t¸c ®éng cña lùc co (b»ng vïng néi lùc t¸c ®éng) cã øng suÊt kÐo däc trôc ph©n bè ®Òu
vμ b»ng giíi h¹n ch¶y cña kim lo¹i σ=σT H×nh 2-1.
néi lùc ph¶n kh¸ng
néi lùc t¸c ®éng
néi løc ph¶n kh¸ng
Néi lùc t¸c ®éng øng suÊt t¸c ®éng

Néi lùc ph¶n kh¸ng øng suÊt ph¶n kh¸ng
2) ë çc vïng cßn l¹i bªn c¹nh, h×nh thμnh H×nh
øng suÊt2ph¶n
- 1 kh¸ng do sù ®μn håi víi lùc co, gäi lμ vïng
néi lùc ph¶n kh¸ng.
3) Víi çc chi tiÕt d¹ng tÊm cã chiÒu réng nhá vμ trung b×nh, ta dïng gi¶ thiÕt tiÕt diÖn ph¼ng, tøc lμ
sau khi biÕn d¹ng, tiÕt diÖn vÉn gi÷ nguyªn h×nh d¹ng, chØ thay ®æi kÝch th−íc (vÝ dô: kh«ng cã
chuyÖ vªnh theo h−ín z-z).
4) Trong tÝnh to¸n, ta sö dông çc liªn kÕt gi¶ t¹o vμo çc c¹nh däc cña tÊm, khi ®é vâng cña tÊm
®æi dÊu (=0). Kh«ng cã sù t¨ng ®é cøng v÷ng cña chi tiÕt, còng kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn sù thay ®æi gi¸
trÞ vïng øng suÊt t¸c ®éng. Gi¶i thÝch: H×nh 2-2b ®Ó cã thÓ tÝnh to¸n ®−îc gi¸ trÞ ®é co däc, ta ®Æt
çc h¹n chÕ gi¶ t¹o t¹i thêi ®iÓm h×nh thμnh biÕn d¹ng dÎo nÐn, tÊm chuyÓn sang tr¹ng th¸i ®μn håi
khi nguéi (f=0) sao cho nã kh«ng bÞ uèn theo h−íng ng−îc l¹i nh−ng vÉn cã thÓ co däc. Trªn thùc tÕ
khi nung b»ng nguån nhiÖt hμn lªn mÐp tÊm, do tiÕt d¹ng ngang cña nã bÞ nung kh«ng ®ång ®Òu,
dÉn tíi viÖc co d·n kh¸c nhau trong tõng thí, tÊm bÞ uèn (H×nh 2-2a), sau ®ã f=0 (H×nh 2-2b) vμ uèn
ng−îc l¹i khi nguéi (H×nh 2-2c). Cßn muèn tÝnh ®Õn ®é vâng, ta vÉn cã thÓ dïng m«men uèn ®Ó tÝnh.
f=0
a) b) c)
H×nh 2 - 2
• Tr−êng hîp hμn ®¾p lªn mÐp tÊm (H×nh 2-3):
δ L
H×nh 2-3
- §©y lμ tr−êng hîp t−¬ng ®èi ®¬n gi¶n, nh−ng cã ý nghÜa c¬ b¶n v× nã cã thÓ ¸p dông cho nhiÒu liªn
kÕt hμn (gi¸p mèi, ch÷ T)
- Ta t×m hiÓu tr−íc hÕt øng suÊt vμ biÕn d¹ng d− xuÊt hiÖn nh− thÕ nμo sau ®ã më réng vμ tÝnh to¸n
cô thÓ.
- Khi hμn ®¾p lªn mÐp tÊm, do t¸c ®éng cña nguån nhiÖt hμn, çc d¶i n»m gÇn nguån nhiÖt kh«ng
thÓ d·n në tù do cho phï hîp víi tr¹ng th¸i nhiÖt cña chóng, do bÞ çc thí l©n cËn gi÷ l¹i. V× vËy
chóng sÏ bÞ nÐn → tÊm bÞ uèn cong låi vÒ phÝa cã nguån nhiÖt (h×nh vÏ chÊm chÊm).
+ TiÕt diÖn 1-1 bÊt k× sÏ quay ®i mét gãc tíi vÞ trÝ 1'-1'. Ta sÏ t×m hiÓu nã.
+ T¹i thêi ®iÓm khi nguån nhiÖt cßn çch nã mét kho¶ng nμo ®ã nhiÖt ®é cña çc thí trªn cïng
T≥6000C (kim lo¹i thÐp bÞ biÕn d¹ng dÎo). Nh−ng do kh«ng t¨ng chiÒu dμi mét çch tù do nªn chóng
bÞ nÐn. Vïng nμy cßn hÑp.
+ T¹i thêi ®iÓm khi nguån nhiÖt dÞch chuyÓn ®Õn tiÕt diÖn 1-1, çc thí trªn cïng bÞ nãng ch¶y,
vïng tiÕp theo bÞ nung ®Õn tr¹ng th¸i dÎo. So víi thêi ®iÓm tr−íc, chiÒu réng cña nã t¨ng lªn (vïng
bÞ nÐn).
+ Do tr¹ng th¸i dÎo, øng suÊt cña çc thí trªn cïng gi¶m dÇn tíi kh«ng. Çc thí bÞ nÐn sÏ
chuyÓn dÇn xuèng d−íi.
+ Vïng (cña çc thí) kim lo¹i ë d−íi (bÞ nung Ýt h¬n) sÏ bÞ kÐo.
+ Cßn vïng kim lo¹i ë mÐp d−íi sÏ bÞ nÐn do hiÖn t−îng uèn g©y ra (H×nh 2-4a).
+ Khi nguån nhiÖt ®i khái tiÕt diÖn 1-1, nhiÖt ®é ë ®ã sÏ c©n b»ng dÇn. Khi nhiÖt ®é gi¶m xuèng
d−íi 6000C, çc thí bÞ nung nãng cao nhÊt sÏ chuyÓn dÇn sang tr¹ng th¸i ®μn håi. Khi T=6000C, øng
suÊt nÐn trong vïng nμy gi¶m ®Õn kh«ng. §é vâng gi¶m dÇn trong qu¸ tr×nh nguéi.

1 1'
br
m m
x x
f
1' 1
y a) b ) y c)
H ×nh 2 - 4
+ Qu¸ tr×nh nguéi tiÕp theo: Çc thí ®· tõng bÞ biÕn d¹ng dÎo nÐn (®· tõng cã nhiÖt ®é cao nhÊt)
kh«ng thÓ co l¹i mét çch tù do nªn sÏ bÞ kÐo (bëi chóng liªn kÕt víi phÇn cßn l¹i cña tÊm. Sau khi
c©n b»ng nhiÖt ®é trong tiÕt diÖn, trong chóng xuÊt hiÖn øng suÊt kÐo. TÊm bÞ uèn cong theo h−íng
ng−îc l¹i (H×nh 2-4b). Sù ph©n bè øng suÊt d−: H×nh 2-4c, trong ®ã σ1=σT=const, phï hîp víi çc
gi¶ thiÕt ®· ®−a ra, f lμ ®é vâng d− (mét ®Æc tr−ng cña biÕn d¹ng d−) vμ bn lμ vïng øng suÊt t¸c ®éng
(ta sÏ tÝnh sau).
- TÝnh to¸n cô thÓ cho tr−êng hîp hμn ®¾p lªn mÐp tÊm (H×nh 2-5).
δt δt
P
bn
h
δ 1 2 3 4 5
L
H×nh 2- 5
+ V× ta gi¶ thiÕt cã çc h¹n chÕ gi¶ t¹o ë mÐp nªn kh«ng cã hiÖn t−îng uèn ngang (vÉn cã øng
suÊt uèn).
+ øng suÊt do néi lùc däc trôc (lùc co, néi lùc t¸c ®éng) sinh ra sÏ t¹o ra nh− trªn h×nh 1. Trong
vïng øng suÊt t¸c ®éng, øng suÊt d− tèi ®a lμ σT nÕu bn≤ 0,5h.
+ Néi lùc t¸c ®éng d− lμ:
P=σT.bn.δ (2.1)
+ V× trong vËt, néi lùc c©n b»ng, ta cã néi lùc t¸c ®éng b»ng néi lùc ph¶n kh¸ng (nh−ng kh¸c
dÊu):
P=σT.bn.δ = σ2.(h-bn).δ (2.2)

+ V× vËy øng suÊt nÐn ph¶n kh¸ng σ2 sÏ lμ:

σ .b
σ2 = T n (2.3)
h − bn
+M«men uèn do cÆp néi lùc t¸c ®éng-néi lùc ph¶n kh¸ng g©y ra sÏ lμ:
P.h
M= (2.4)
2
+ NÕu bá qua çc h¹n chÕ gi¶ t¹o ®i, ®é vâng d− tÊm do momen nμy g©y uèn sÏ lμ:
Ml
f= (2.5)
8EJ
1 Ph
víi J= δh 3 ; M= ; P=σT.bn.δ suy ra
12 2
3σ .b .l 2 3.σ 2 (h −b n ).l 2
f= T n 2 = (2.6)
4.E.h 4.E.h 2
+ øng suÊt uèn sÏ lμ (H×nh 2-5(2)):
M 6 Ph 3σ T .bn
σu= = = (2.7)
W 2δh 2 h
1
trong ®ã W= δh 2
6
+ Sau khi bá qua çc h¹n chÕ gi¶ t¹o, øng suÊt d− sÏ nh− h×nh 3.
+ T¹i h×nh 4 lμ tr−êng hîp cña øng suÊt d− khi kh«ng dïng çc h¹n chÕ gi¶ t¹o, tÊm ®−îc hμn
®¾p ë tr¹ng th¸i tù do nªn øng suÊt d− vμ ®é vâng d− ®−îc tÝch lòy tõ tõ. V× vËy tÊt c¶ çc thí cña vïng
øng suÊt t¸c ®éng cã øng suÊt d− lμ σT (giíi h¹n ch¶y).
+ T¹i h×nh 5 lμ tr−êng hîp cã thÓ x¶y ra khi çc líp kim lo¹i trªn cïng (mÐp hμn) nguéi nhanh
vμ chuyÓn sang tr¹ng th¸i ®μn håi sím h¬n so víi çc líp d−íi. V× vËy çc thí nμy cã øng suÊt kÐo d−
nhá h¬n σT, thËm chÝ lμ øng suÊt nÐn. Çc thí trªn cïng, mÆt kh¸c khi bn lín còng cã thÓ bÞ nÐn do tÊm
bÞ uèn.
- Mét sè më réng cho tr−êng hîp hμn ®¾p lªn mÐp tÊm:
1. Khi bn t¨ng th× P,M,f ®Òu t¨ng. Chóng ®¹t tíi gi¸ trÞ cùc ®¹i khi bn= 0,5h. Lóc ®ã theo (2.6) ta
cã:
3σ .h.l 2 3σ .l 2
f= T 2 = T (2.8)
8.E.h 8.E.h
Khi bn> 0,5h th× øng suÊt kÐo d− trong vïng bn sÏ nhá h¬n giíi h¹n ch¶y σT v× sù ph¶n kh¸ng cña phÇn
cßn l¹i cña tÊm sÏ yÕu ®i. H×nh 2-6.
bn/h
0,5 1
H×nh 2 - 6
2. NÕu sau khi hμn ®¾p ta c¾t däc tÊm t¹i vïng cã chiÒu réng bn (t¸ch vïng bn ra khái vïng øng
suÊt ph¶n kh¸ng) c¶ hai d¶i ®Òu duçi th¼ng vμ kh«ng cßn øng suÊt d− n÷a. D¶i d−íi sÏ trë vÒ kÝch th−íc l0
ban ®Çu do ®μn håi. D¶i trªn sÏ ng¾n ®i mét gi¸ trÞ so víi l0 lμ: (H×nh 2-7).
Ln
ΔL1 ΔL2
KÝch th−íc
Ln : Chung cho c¶ tÊm sau
khi hμn , tr−íc khi c¾t
Lo : Tr−íc khi hμn
ΔL
Lo H×nh 2 - 7
σT σ2
Δl=Δl1+Δl2= ln + l0 (2.9)
E E
3. NÕu chiÒu dμi cña tÊm t−¬ng ®èi lín (H×nh 2-8) vμ tèc ®é di chuyÓn cña nguån nhiÖt nhá th× sù
thay ®æi ®é vâng trong qu¸ tr×nh hμn cã ®Æc ®iÓm l−în sãng. Nh−ng sau khi hμn xong vμ nguéi hoμn
toμn, sù ph©n bè øng suÊt vμ biÕn d¹ng d− trong nã vÉn nh− víi çc tÊm cã chiÒu dμi nhá.
f
Nguéi Nung
H×nh
- Trªn ®©y lμ ph−¬ng ph¸p néi lùc t¸c ®éng ®Ó 2tÝnh
- 8 øng suÊt vμ biÕn d¹ng d− cho tr−êng
hîp hμn ®¾p lªn mÐp tÊm. §¹i l−îng bn chóng ta ch−a biÕt.
• X¸c ®Þnh vïng øng suÊt t¸c ®éng (gi¸ trÞ bn):
- Kh¸i niÖm vïng øng suÊt t¸c ®éng:
1) Vïng øng suÊt t¸c ®éng lμ vïng bao gåm kim lo¹i mèi hμn vμ kim lo¹i c¬ b¶n n»m
c¹nh nã, ®· tõng chÞu biÕn d¹ng dÎo nÐn khi bÞ nung nãng bëi nguån nhiÖt hμn.
2) Cã hai ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh bn lμ ph−¬ng ph¸p ®å thÞ vμ ph−¬ng ph¸p tuÇn tù xÊp xØ.
3) Çc gi¶ thiÕt cho tÝnh to¸n gi¸ trÞ bn:
a. øng suÊt t¸c ®éng kÐo d− däc trôc lμ nh− nhau trong mäi thí cña vïng øng suÊt
t¸c ®éng vμ b»ng giíi h¹n ch¶y σT víi ®iÒu kiÖn lμ bn< 0,5h.
b. NhiÖt ®é cña çc ®iÓm çch trôc mèi hμn mét kho¶ng (täa ®é y) nh− nhau th×
®Òu nh− nhau, tøc lμ ta bá qua ¶nh h−ëng cña chiÒu réng vμ chiÒu dμy tÊm.
- Ph−¬ng ph¸p ®å thÞ ®Ó tÝnh bn:

+ Ta xÐt H×nh 2-9: mét liªn kÕt hμn gi¸p mèi tù do. Vïng øng suÊt t¸c ®éng cã chiÒu
réng b0=2bn.
+ Ta chia bn thμnh hai vïng b1 vμ b2.
+ Vïng b1: n»m gÇn nguån nhiÖt hμn vμ bao gåm kim lo¹i mèi hμn vμ phÇn kim lo¹i c¬
b¶n ®· tr¶i qua tr¹ng th¸i biÕn d¹ng dÎo khi hμn (víi thÐp cacbon nhiÖt ®é tèi ®a cña chóng
khi hμn v−ît 550÷600 0 C).
+ Vïng b2: lμ vïng kim lo¹i c¬ b¶n ®· tr¶i qua tr¹ng th¸i ®μn håi-dÎo khi hμn. NhiÖt ®é
tèi ®a cña çc thí trong vïng nμy khi hμn kh«ng v−ît qu¸ 550÷600 0 C, nh−ng do bÞ nung
kh«ng ®ång ®Òu, chóng vÉn bÞ biÕn d¹ng dÎo nÐn.
P/2
bn
P
ho
b2 b1
h
P/2
δ bo = 2bn
bn = b1 + b2
H×nh 2 - 9
+ Çch tÝnh gi¸ trÞ vïng b1: khi hμn vïng b1 ë tr¹ng th¸i nãng ch¶y-dÎo. Nã phô thuéc vμo
nhiÒu yÕu tè nh−:
b1=f(q,v,c,ρ )
Trong phÇn 1, ta ®· biÕt çch x¸c ®Þnh nhiÖt ®é tèi ®a cña çc ®iÓm l©n cËn mèi hμn (c«ng thøc
1-18). NÕu ta thay Tmax=550 0 C (nhiÖt ®é khi thÐp ®¹t tíi tr¹ng th¸i dÎo vμ y=b1, ta cã:
0,484.q
b 1= (2.10)
2.v.δ .cρ .550
Trong tr−êng hîp tæng qu¸t, thay v× gi¸ trÞ chiÒu dμy 2δ trong c«ng thøc (2.10) ta cã gi¸ trÞ Σδ, gäi lμ tæng chiÒu
dμy truyÒn nhiÖt (cm) H×nh 2-10. Lóc ®ã c«ng thøc (2.10) sÏ trë thμnh:
0,484.q
b 1= (2.11)
∑ δ .v.cρ .550

δ1
δ2
δ1
δ2
Σδ = δ Σδ = δ1 + δ2
Σδ = δ1 + 2δ2
δ1
δ2
δ1
δ3
δ2
Σδ = δ1 + δ2
Σδ = δ1 + δ2 + δ3
H×nh 2 - 10
+ Çch tÝnh gi¸ trÞ vïng b2: ChiÒu réng b2 phô thuéc vμo sù ph©n bè nhiÖt ®é theo chiÒu
réng liªn kÕt hμn cïng ®é cøng v÷ng cña nã. §é cøng v÷ng cña tÊm ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së
momen qu¸n tÝnh cña tiÕt diÖn ngang vμ ®é bÒn cña vËt liÖu. Nãi çch kh¸c b2 phô thuéc vμo
σT vμ chiÒu réng h. Cßn sù ph©n bè nhiÖt ®é theo tiÕt diÖn ngang phô thuéc vμo n¨ng l−îng
riªng cña nguån nhiÖt q0:
q
q0= (cal/cm2) (2.12)
v ∑δ
lμ l−îng nhiÖt mμ mçi cm2 thuéc tiÕt diÖn n»m däc theo trôc mèi hμn nhËn ®−îc vμ chuyÓn s©u
vμo kim lo¹i c¬ b¶n. Ta cã thÓ viÕt:
b2=f(q0,h,σT)
b2 gi¶m khi σT t¨ng vμ khi q0, h gi¶m.
b2=k2(h-b1) (2.13)
trong ®ã: h_chiÒu réng tÝnh to¸n cña tÊm.
k2_hÖ sè phô thuéc vμo q0 vμ σT. HÖ sè nμy x¸c ®Þnh theo ®å thÞ trªn H×nh 2-11.
K2 1 : δτ = 2200 kg /cm2
0,28 2 : δτ = 2800 kg / cm2
0,24
1
0,20
2
0,16
0,12
go [ cal /cm2 ]
1000 2000 3000

H×nh 2 - 11

Khi biÕt k21 cho thÐp cã giíi h¹n ch¶y σT1, ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc k22 cho thÐp cã giíi
h¹n ch¶y σT2 víi ®iÒu kiÖn q01=q02:
k 21 .σ T 1
k22= (2.14)
σT2
Gi¶i thÝch vÒ chiÒu réng tÝnh to¸n (H×nh 2-12): kim lo¹i kh«ng ph¶i lμ vËt ®μn håi tuyÖt ®èi nªn víi çc tÊm cã
chiÒu réng lín, do lùc côc bé, sù biÕn d¹ng sÏ bÞ t¾t dÇn nÕu cμng xa trôc hμn. Tøc lμ sù biÕn d¹ng thùc tÕ sÏ
kh«ng phï hîp víi gi¶ thiÕt vÒ tiÕt diÖn ph¼ng n÷a. V× vËy khi tÝnh to¸n, ta kh«ng ph¶i lÊy toμn bé gi¸ trÞ chiÒu
réng tÊm mμ chØ lÊy gi¸ trÞ tÝnh to¸n cña nã nh− sau (nªó chiÒu réng thùc lín h¬n chiÒu réng tÝnh to¸n):
bo
ho
bn
h
δτ δ2
h= 300÷350 mm_hμn d−íi lípH×nh
thuèc.2 - 12
h= 250 mm_hμn hå quang tay.
+ Tãm l¹i: bn=b1+b2.
q
b1=f(q0,cρ)=f(q,v, cρ) v× q0= .
v. ∑ δ
b2=f(k2,b1,h) vμ k2 ∼ chÕ ®é hμn (q,v)
∼ cρ, σT (tÝnh chÊt vËt liÖu)
- Ph−¬ng ph¸p tuÇn tù xÊp xØ ®Ó tÝnh bn:
+ Ph−¬ng ph¸p nμy dùa trªn c¬ së lý thuyÕt vÒ sù ph¸t triÓn øng suÊt nÐn trong çc thí
kim lo¹i vμ lý thuyÕt truyÒn nhiÖt khi hμn
+ C«ng thøc tÝnh:
h bn2
bn= vμ m= 1- 0,008 (2.15)
h.δ T ∑δ
1+
9,68.q 0 .m
trong ®ã:
h- chiÒu réng tÝnh to¸n [cm]
q0- n¨ng l−îng riªng [cal/cm2]
∑ δ - tæng chiÒu dμy truyÒn nhiÖt [cm]
m_ hÖ sè tÝnh ®Õn sù tiªu hao n¨ng l−îng
do mÊt nhiÖt bÒ mÆt
Çch tÝnh: lÊy tr−íc mét gi¸ trÞ m= 0,6 ÷ 0,9 (hoÆc 0,7÷0,8 ) vμ thay vμo c«ng thøc tÝnh
bn (c«ng thøc 2.15), ta sÏ cã bn1. Sau ®ã thay bn1 vμo c«ng thøc tÝnh m (trong c«ng thøc 2.15).

NÕu gi¸ trÞ tÝnh ®−îc cña m b»ng gi¸ trÞ ®· chän, bn= b1 . NÕu kh«ng, ta lÆp l¹i qu¸ tr×nh nμy
cho ®Õn khi nμo trïng th× th«i.
NÕu bá qua hiÖn t−îng mÊt nhiÖt bÒ mÆt, tøc lμ m=1
h
bn= (2.16)
h.σ T
1+
9,68.q 0
2.2_Ph−¬ng ph¸p tÝnh theo biÕn d¹ng thùc
• §Æc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p: x¸c ®Þnh ®é cong cña liªn kÕt hμn theo biÕn d¹ng thùc cña çc
thí, cã tÝnh ®Õn sù tÝch lòy biÕn d¹ng dÎo liªn tôc cña chóng trong qu¸ tr×nh nung nãng vμ
nguéi sau khi hμn.
• Tr−êng hîp ®iÓn h×nh_hμn ®¾p lªn mÐp tÊm.
- Khi hμn ®¾p lªn mÐp tÊm, nhiÖt ®é ph©n bè trong tiÕt diÖn ngang cã thÓ ®−îc biÓu diÔn
nh− trªn h×nh 2-13a.
- Gi¶ thö çc thí däc (theo chiÒu dμi, còng tøc lμ theo chiÒu hμn ®¾p) kh«ng phô thuéc vμo
nhau, biÕn d¹ng nhiÖt tù do t−¬ng ®èi cña chóng sÏ lμ (t¹i täa ®é y-vÞ trÝ cña thí):
Δl y
= λ y = α .T y (2.17)
l
- Trªn thùc tÕ, biÕn d¹ng thùc cña mçi thí kim lo¹i mμ ta kÝ hiÖu lμ Δy, phô thuéc vμo sù
liªn kÕt cña nã víi çc thí cßn l¹i cña tÊm.
- NÕu c«ng nhËn gi¶ thuyÕt vÒ tiÕt diÖn ph¼ng, tiÕt diÖn Oy sÏ ph¶i quay ®Õn vÞ trÝ Δ nμo ®ã.
- BiÕn d¹ng thùc cña mét thí bÊt k× sÏ ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau:
Δ 0 + Δh
Δy=Δ0- .y (2.18)
h
+ Gi¶i thÝch c«ng thøc (xem H×nh 2-13b). Khi xÐt 2 tam gi¸c ®ång d¹ng ABC vμ DEC:
AB DE
= ; AB=h; AC=⏐Δ0⏐+⏐Δh⏐ v× Δ0 cã dÊu céng (biÕn d¹ng kÐo khi nung) vμ Δh cã
AC DC
dÊu trõ (biÕn d¹ng co khi nung) H×nh 2-13c.
Cho nªn AC=Δ0- Δh
DE= y; DC= Δ0- Δy. VËy ta cã c«ng thøc (2.18).
+ Trong c«ng thøc (2.18):
Δ0_biÕn d¹ng thùc cña thí ë mÐp hμn.
Δh_ biÕn d¹ng thùc cña thí ë mÐp ngoμi cïng d−íi.
h_chiÒu réng cña tÊm.
Δy_biÕn d¹ng thùc cña thí cÇn kh¶o s¸t, çch hμn lμ y.
- Do biÕn d¹ng nhiÖt tù do λ=f(y) vμ biÕn d¹ng thùc (®−êng th¼ng Δ) cña çc thí cã gi¸
trÞ kh¸c nhau (H×nh 2-13b) nªn trong tÊm sÏ xuÊt hiÖn øng suÊt .

+λ
T = f(y) λ600 λ = f(y)

λ500
ετ
C
Δo
D E
T(y)
y y
Δy
0
0 h Y1 A
λy
B
x a) Y2
Δh
Δ
Y3
-λ Y
h
b)
y
H×nh 2 - 13
c)
- T¹i çc n¬i mμ λy>Δy (biÕn d¹ng nhiÖt lín h¬n biÕn d¹ng thùc) çc thí sÏ bÞ nÐn khi nung.
NÕu λy<Δy, çc thí t−¬ng øng sÏ bÞ kÐo.
- VËy trong mét thí y bÊt k×, biÕn d¹ng t−¬ng ®èi lμ:
εy=εy.E=(Δy-λy)E (2.20)
- V× kh«ng cã ngo¹i lùc, néi lùc trong tiÕt diÖn ®ang kh¶o s¸t sÏ ph¶i c©n b»ng:
h
+Néi lùc: ∫σ
0
y .dy =0 (2.21).
h
+Momen: ∫σ
0
y . y.dy =0 (2.22).
h
Thay (2.20) vμo ta cã ∫ (Δy − λ y ) Edy =0 hay lμ:
0
h h
∫ Δy.dy = ∫ λ
0 0
y .dy (2.23)
h h h
vμ ∫ (Δy − λ y ).E. ydy =0 hay lμ ∫ Δy. y.dy = ∫ λ y . y.dy (2.24)
0 0 0
+ VÕ ph¶i cña ph−¬ng tr×nh (2.23) lμ biÕn d¹ng nhiÖt (tæng biÕn d¹ng tù do) cña toμn bé tiÕt diÖn ®ang
kh¶o s¸t (ë ®©y hiÓu lμ biÕn d¹ng t−¬ng ®èi %). VÕ ph¶i cña (2.24) lμ tæng m«men biÕn d¹ng nhiÖt cña tiÕt diÖn
nμy.
+ Çc vÕ tr¸i cña (2.23) vμ (2.24) lμ tæng biÕn d¹ng thùc vμ tæng m«men biÕn d¹ng thùc
®−îc x¸c ®Þnh theo ®−êng th¼ng Δ.
- V× ta cã thÓ biÕt qui luËt ph©n bè nhiÖt ®é nªn cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc tæng biÕn d¹ng nhiÖt ∑λF
t¹i tiÕt diÖn cô thÓ.

- Çc ph−¬ng tr×nh (2.23) vμ (2.24) cho phÐp x¸c ®Þnh ®−îc vÞ trÝ ®−êng th¼ng Δ, cô thÓ (øng
suÊt biÕn d¹ng ë thí bÊt k× cña tiÕt diÖn).
+ ë (h-y3) trªn h×nh 2-13b, chØ cã biÕn d¹ng ®μn håi v× ë thí bÊt k× trong ®ã εy< εT (víi
εT lμ biÕn d¹ng t−¬ng ®èi t−¬ng øng víi σT), øng suÊt trong çc thí cña ®o¹n nμy sÏ nhá h¬n
σT.
+ ë ®o¹n y3-y2: cã biÕn d¹ng ®μn håi εT vμ c¶ biÕn d¹ng dÎo εd v× εy>εT. biÕn d¹ng dÎo ë
®©y lμ εd=εy- εT=(Δy-λy)- εT.
+ ë ®o¹n y1-0: nhiÖt ®é lín h¬n 600 0 C, chØ x¶y ra biÕn d¹ng dÎo vμ kim lo¹i ë vïng nμy
mÊt tÝnh ®μn håi. Trong tõng thí (d¶i) cña ®o¹n nμy sÏ kh«ng cßn øng suÊt vμ biÕn d¹ng dÎo
t−¬ng ®èi sÏ lμ:
εd=Δy-λy (2.25)
- C¨n cø vμo ®ã, ta triÓn khai ph−¬ng tr×nh (2.21) vμ (2.22):
+ Tõ ph−¬ng tr×nh (2.21):
h
1
− σ T ( y 2 − y1 ) − σ T ( y 3 − y 2 ) + ∫ (Δy − λ y ) Edy = 0 (2.26)
2 y3
+ Tõ ph−¬ng tr×nh (2.21):

h
1 ⎡ 2 ⎤ ⎡ 1 ⎤
− σ T ( y 2 − y1 ) ⎢ y1 + ( y 0 − y1 )⎥ − σ T ( y 3 − y 2 ) ⎢ y 2 + ( y 3 − y 2) ⎥ + ∫ (Δy − λ y ) E. y.dy = 0
2 ⎣ 3 ⎦ ⎣ 2 ⎦ y3
(2.27)
- Ngoμi ra, thí kim lo¹i n»m çch mÐp hμn mét kho¶ng y3 cã øng suÊt b»ng giíi h¹n ch¶y σT
vμ kh«ng cã biÕn d¹ng dÎo, tøc lμ:
(Δy3-λy3)E = -σT (nÐn) (2.28)
- Khi thay c«ng thøc (2.18) vμo çc c«ng thøc (2.26), (2.27) vμ (2.28) vμ çc gi¸ trÞ y1, y2 vμ λy
= αTy (çc gi¸ trÞ nμy ®−îc tÝnh theo qui luËt ph©n bè nhiÖt ®é ®· biÕt) ta sÏ t×m ®−îc Δ0, Δh vμ
y3.
- V× vËy, sÏ t×m ®−îc øng suÊt trong çc thí cña vïng biÕn d¹ng ®μn håi lμ σy=εy.E=(Δy-λy).E.
- §Ó t×m biÕn d¹ng dÎo cña çc thí trong vïng dÎo vμ vïng ®μn håi dÎo ta còng dùa vμo çc
gi¸ trÞ Δ0, Δh vμ y3 võa t×m ®−îc.
- §é cong cña tÊm ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau:
Δ 0 − Δh
C= (2.29)
h
- Nh− vËy, tõ sù c©n b»ng néi lùc trong çc tiÕt diÖn cña tÊm trong çc thêi ®iÓm t¨ng nhiÖt ®é khi nung nãng bëi
nguån nhiÖt hμn, ta cã thÓ x¸c ®Þnh biÕn d¹ng dÎo cña çc thí.
- Khi qu¸ tr×nh nung nãng kÕt thóc, nhiÖt ®é trong tiÕt diÖn b¾t ®Çu gi¶m.
- biÕn d¹ng dÎo nÐn do qu¸ tr×nh nung nãng g©y ra sÏ ¶nh h−ëng ®Õn øng suÊt vμ biÕn d¹ng sau
®ã trong qu¸ tr×nh nguéi.
- NÕu çc thí cã thÓ thay ®æi tù do chiÒu dμi khi nguéi th× çc thí ®· tõng bÞ biÕn d¹ng dÎo khi
nung nãng sÏ ph¶i ng¾n ®i mét ®o¹n b»ng gi¸ trÞ cña biÕn d¹ng dÎo nÐn. §−êng cong BD nhiÖt
tù do khi nguéi (kÝ hiÖu lμ λ') sÏ kh¸c víi ®−êng cong λ mμ ta ®· xÐt khi nung mét gi¸ trÞ b»ng
®óng biÕn d¹ng dÎo tr−íc kia cña çc thí ®ã. Tøc lμ:
λ'=λy-εdy (2.30)

trong ®ã εdy lμ biÕn d¹ng dÎo cña thí çch trôc mét kho¶ng y ë t¹i thêi ®iÓm tr−íc lóc chóng ta
kh¶o s¸t qu¸ tr×nh nguéi vμ cã tÝnh ®Õn dÊu cña nã.
- Trªn thùc tÕ, çc thí cã liªn quan víi nhau nªn ®¸ng lÏ x¶y ra biÕn d¹ng nhiÖt tù do khi nguéi
λ' th× chóng l¹i cã biÕn d¹ng thùc Δy x¸c ®Þnh bëi ®−êng th¼ng Δ.
- Khi ®ã, theo çc c«ng thøc (2.26) vμ (2.27) ta x¸c ®Þnh ®−êng th¼ng Δ nh− tr−íc, chØ kh¸c ë
chç thay v× λy, ta dïng gi¸ trÞ λ'=λy-εdy (tøc lμ ta dïng c«ng thøc 2.30).
- Khi ®· biÕt vÞ trÝ ®−êng th¼ng Δ, ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc biÕn d¹ng ®μn håi vμ biÕn d¹ng dÎo
cña thí cã nhiÖt ®é ≥ 600 0 C (t¹i thêi ®iÓm nguéi ®ang kh¶o s¸t).
- Qua ®ã ta cã thÓ biÕt ®−îc biÕn d¹ng dÎo d−, vÝ dô t¹i thêi ®iÓm T=600 0 C, gi¸ trÞ biÕn d¹ng
dÎo nÐn lμ -εd t¹i mét thí nμo ®ã. Trong qu¸ tr×nh nguéi tiÕp theo, sÏ xuÊt hiÖn biÕn d¹ng dÎo
kÐo lμ +εd. biÕn d¹ng dÎo d− cña thí nμy t¹i mét thêi ®iÓm nguéi nμo ®ã sÏ lμ:
ε0d=-εd+εd' (2.31)
- NÕu nghiªn cøu hμng lo¹t thêi ®iÓm trong qu¸ tr×nh nguéi, ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc gi¸ trÞ biÕn d¹ng dÎo d− cña
tõng thí khi tÊm ®· nguéi hoμn toμn.
- Nhê biÕt ®−îc biÕn d¹ng dÎo d− cña tõng thí nªn víi çc c«ng thøc (2.26) vμ (2.27), ta cã thÓ
x¸c ®Þnh ®−îc vÞ trÝ cña ®−êng th¼ng Δ' t−¬ng øng.
- Qua ®ã ta biÕt ®−îc biÕn d¹ng thùc cßn d− cña tÊt c¶ çc thí cÇn kh¶o s¸t thuéc tiÕt diÖn. Sau
®ã cã thÓ x¸c ®Þnh ®é vâng d− vμ sù ph©n bè øng suÊt d− cña tÊm.
• ¦u ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p tÝnh theo biÕn d¹ng thùc
1. C¬ së lý thuyÕt ch¾c ch¾n.

2. Cho phÐp nghiªn cøu tØ mØ nh÷ng biÕn ®æi vÒ lùc vμ thÓ tÝch trong qu¸ tr×nh nung vμ
nguéi khi hμn.
3. §é chÝnh x¸c trong tÝnh to¸n phô thuéc vμo viÖc x¸c ®Þnh quy luËt ph©n bè nhiÖt ®é theo
tiÕt diÖn ngang cña liªn kÕt hμn ë tõng giai ®o¹n tÝnh to¸n.
• Nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p tÝnh theo biÕn d¹ng thùc: cã khèi l−îng tÝnh to¸n lín, ngay
c¶ víi tr−êng hîp ®¬n gi¶n.
• Ph−¬ng ph¸p rót gän theo biÕn d¹ng thùc:

- Ph−¬ng ph¸p nμy cho phÐp x¸c ®Þnh biÕn d¹ng d− mét çch gÇn ®óng mμ kh«ng cÇn tÝnh to¸n
c«ng phu mét lo¹t tr¹ng th¸i trung gian trong qu¸ tr×nh nung vμ nguéi.
- Ta ®· biÕt lμ biÕn d¹ng d− phô thuéc chñ yÕu vμo tæng biÕn d¹ng dÎo nÐn mμ phÇn tö
tr¶i qua khi hμn.
- Trong phÇn lín liªn kÕt hμn vμ chÕ ®é hμn thùc tÕ, tæng biÕn d¹ng dÎo nÐn cã quan hÖ
tuyÕn tÝnh víi n¨ng l−îng ®−êng cña nguån nhiÖt ( tû sè gi÷a q/v ) .
- C«ng thøc gÇn ®óng ®Ó x¸c ®Þnh ®é co t−¬ng ®èi Δt cña trôc träng t©m liªn kÕt hμn (
thÐp ) vμ ®é cong cña nã nh− sau:
v ak
Δt =
F

v ak
C= . yt
J
Víi vak lμ thÓ tÝch t−¬ng ®èi cña ®é co d− ( cm2 ), nã chØ phô thuéc vμo biÕn d¹ng dÎo
khi nung.
F lμ tiÕt diÖn ngang cña tÊm ( cm2 ).
yt lμ kho¶ng çch tõ trôc träng t©m tiÕt diÖn tÊm tíi träng t©m thÓ tÝch co ( trôc mèi hμn
) (cm).
J lμ m«men qu¸n tÝnh tiÕt diÖn ngang cña tÊm ( cm4 ).
q
Δt = 3,6.10 −6. ( 2.32 )
v.F
q
C = 3,6.10 −6. (cm-1 ) ( 2.33)
v.J
- Tõ søc bÒn vËt liÖu ta cã c«ng thøc :
M
C= , trong ®ã M lμ m«men uèn.
E.J
- Do ®ã ®é vâng d− :
Ml 2 C.E.J .l 2 C.l 2
f= = =
8.E.J 8.E.J 8
q.l 2
f = 3,6.10 −6. ( cm ) ( 2.34)
8.v.J
- Gi¸ trÞ tuyÖt ®èi cña ®é co lμ:
l
Δl = ∫ Δt.dx = Δt.l
0
q.l
Δl = 3,6.10 −6. ( cm ) (2.35)
v.F
- NÕu ta chØ hμn ®¾p lªn mét ®o¹n l0 < l cña mÐp tÊm:
q.l 0
Δl= 3,6.10 −6.
v.F
- T−¬ng tù, ta cã thÓ tÝnh ®−îc gãc quay θ ( H×nh 2-14 ) cña mét ®Çu tÊm:
q.l 0
θ = C.l = 3,6.10 −6. . yt (2.36)
v.J
θ
H×nh 2 - 14

- Chó thÝch: çc c«ng thøc (2.34), (2.35) vμ (2.36) dïng cho çc tÊm t−¬ng ®èi réng
khi chiÒu réng vïng biÕn d¹ng dÎo bs ≤ 0,15h, cã sö dông gi¶ thuyÕt tiÕt diÖn ph¼ng.
-
• Ph−¬ng ph¸p rót gän theo biÕn d¹ng thùc, cã sö dông ®å thÞ:
- Trªn H×nh 2-15 lμ ®å thÞ t−¬ng ®èi chÝnh x¸c ®Ó x¸c ®Þnh biÕn d¹ng (®é co) t−¬ng ®èi
Δt.
K2
Δt = Vak /F
0,0006
0,0004
0,0002
q /vF {cal /cm-3}
α
200 400 600
H×nh 2 - 15
q
- PhÇn tr¸i cña ®å thÞ lμ ®−êng th¼ng víi ≤ 150.
v.F
- Víi çc gi¸ trÞ lín h¬n 150 (cal/cm3), mèi quan hÖ kh«ng cßn tuyÕn tÝnh n÷a (khi bs>
0,15h).
• Më réng cho ph−¬ng ph¸p tÝnh theo biÕn d¹ng thùc:
- ¶nh cña hai mèi hμn song song:
+ Khi mèi thø hai song song víi mèi thø nhÊt, ngoμi biÕn d¹ng do mèi hμn thø hai nμy
g©y ra, cßn cã biÕn d¹ng do tr¹ng th¸i øng suÊt sau khi mèi hμn thø nhÊt g©y ra.
+ VÝ dô hμn ®¾p lªn mÐp 1. Sau ®ã hμn ®¾p lªn mÐp ®èi diÖn hai th× sau khi nguéi, vÉn
cßn ®é vâng øng víi ¶nh h−ëng cña mèi hμn thø nhÊt. Tøc lμ sau khi mèi hμn thø nhÊt, tiÕt
diÖn ngang quay ®i mét gãc α. Khi nung bëi nguån nhiÖt mèi hμn hai, gãc nμy t¨ng tíi gi¸
trÞ α +Δα, v× m«men chèng uèn cña tiÕt diÖn tÊm gi¶m ®i mét phÇn do çc thí däc ë tr¹ng
th¸i dÎo. NÕu gi¶ thuyÕt mèi hμn hai sau khi nguéi còng g©y biÕn d¹ng gièng nh− mèi hμn
mét g©y ra (nh−ng theo h−íng ng−îc l¹i), tøc lμ -α, lóc ®ã biÕn d¹ng d− lμ:
α + Δα - α = Δα, vμ tÊm sÏ bÞ cong theo h−íng sau khi hμn mèi hμn mét.
+ Çc c«ng thøc nªu ë trªn kh«ng cho phÐp tÝnh tíi ¶nh h−ëng cña nh÷ng mèi hμn ®·
thùc hiÖn tr−íc (v× kh«ng xÐt tíi tr¹ng th¸i øng suÊt ban ®Çu).
- ¶nh h−ëng cña g¸ kÑp:

+ NÕu trong qu¸ tr×nh hμn ®¾p lªn mÐp tÊm t−¬ng ®èi réng, ta kÑp nã gi÷a hai g¸ sao
cho nã kh«ng uèn ®−îc nh−ng vÉn gi·n vμ co theo chiÒu dμi ®−îc th× biÕn d¹ng d− sau khi
bá g¸ kÑp sÏ nhá h¬n so víi khi kh«ng cã g¸ kÑp.
+ Nguyªn nh©n: trong tÊm kh«ng cã g¸ kÑp, trong qu¸ tr×nh nguéi ®· x¶y ra biÕn d¹ng
dÎo kÐo lín h¬n.
+ L−u ý: khi vïng biÕn d¹ng dÎo bs > 0,15h th× g¸ kÑp l¹i cã thÓ lμm t¨ng chø kh«ng
gi¶m ®é cong sau khi bá g¸ kÑp.
+ Nguyªn nh©n: xuÊt hiÖn vïng biÕn d¹ng dÎo nÐn réng khi nung. Do ®ã khi tÊm hÑp,
vïng bs lín, g¸ kÑp lμm t¨ng biÕn d¹ng dÎo (tÊm réng vμ vïng bs nhá, g¸ kÑp lμm gi¶m biÕn
d¹ng dÎo).
- ¶nh h−ëng cña hμn nhiÒu líp vμ hμn gi¸n ®o¹n:

+ ViÖc x¸c ®Þnh biÕn d¹ng trong tr−êng hîp hμn nhiÒu líp cÇn xÐt tíi viÖc çc vïng biÕn
d¹ng dÎo cña tõng ®−êng hμn phñ chång lªn nhau. §· cã ph−¬ng ph¸p ®Æc biÖt cho nh÷ng
tr−êng hîp nh− vËy. Nãi chung khi hμn hai hoÆc ba l−ît th× thÓ tÝch co t−¬ng ®èi (vμ biÕn
d¹ng d−) sÏ ®−îc x¸c ®Þnh bëi ®−êng hμn thø nhÊt, khi ph¶i dïng n¨ng l−îng ®−êng lín
nhÊt.
+ Khi hμn mèi hμn gãc (liªn kÕt ch÷ T) tõ hai phÝa ch¼ng h¹n, mèi hμn thø hai phñ lªn
vïng øng suÊt t¸c ®éng cña mèi hμn thø nhÊt kh«ng ph¶i hoμn toμn mμ chØ mét phÇn vμ
biÕn d¹ng d− sau khi hμn mèi hμn thø hai sÏ t¨ng. Khi ®ã cã thÓ tÝnh to¸n nh− víi mét mèi
hμn cã n¨ng l−îng ®−êng nhiÒu h¬n 15 ÷ 20% (so víi n¨ng l−îng ®−êng cña tõng mèi hμn
1, 2).
+Víi hμn gi¸n ®o¹n, ®Æc biÖt khi ®−êng hμn ng¾n, chÕ ®é nhiÖt kh«ng æn ®Þnh. Do ®ã ®é
co d− kh«ng ®ång ®Òu trªn chiÒu dμi mèi hμn. §é cong cña tÊm sÏ phô thuéc vμo chiÒu
réng tÊm. Do chÕ ®é nhiÖt kh«ng æn ®Þnh, cßn xuÊt hiÖn biÕn d¹ng dÎo kÐo d− ë ®Çu vμ
cuèi mèi hμn.
+ Cã thÓ coi chÕ ®é nhiÖt lμ æn ®Þnh, thÓ tÝch co t−¬ng ®èi cho mèi hμn gi¸n ®o¹n ®−îc
x¸c ®Þnh nh− sau:
a
v'ak = vak. (2.37)
t
trong ®ã: v'ak_thÓ tÝch co t−¬ng ®èi cña mèi hμn gi¸n ®o¹n.
a_chiÒu dμi ®o¹n hμn.
t_b−íc hμn.
+ Trªn thùc tÕ, biÕn d¹ng d− cßn phô thuéc vμo c¶ thø tù thùc hiÖn mèi hμn.
2.3_øng suÊt vμ biÕn d¹ng däc do co däc g©y ra trong liªn kÕt gi¸p mèi
• Hai tÊm cã chiÒu réng nh− nhau (H×nh 2-16):

93
bo
ΔL Thùc tÕ
- §©y lμ tr−êng hîpLhμn gi¸p mèi hai tÊm cã kÝch th−ícLý thuyÕt
l*h* δ theo chiÒu dμi l.
H×nh 2 - 16
- ë thêi ®iÓm nung nãng, çc thí cã nhiÖt ®é cao h¬n kh«ng thÓ gi·n në tù do v× bÞ liªn kÕt víi çc
thí nguéi h¬n. Trong çc thí nãng h¬n ®ã sÏ xuÊt hiÖn øng suÊt nÐn däc trôc. Chóng sÏ nhanh
chãng ®¹t tíi gi¸ trÞ σT vμ g©y ra øng suÊt ph¶n kh¸ng σ2 ë çc thí nguéi h¬n.
- Do nhiÖt ®é t¨ng, trong vïng øng suÊt t¸c ®éng bn sÏ x¶y ra biÕn d¹ng dÎo nÐn. NhiÖt ®é tiÕp tôc
t¨ng th× kim lo¹i ®−îc nung nãng nhÊt trong vïng øng suÊt t¸c ®éng sÏ chuyÓn sang tr¹ng th¸i dÎo
vμ øng suÊt nÐn trong nã sÏ mÊt ®i.
- øng suÊt nÐn t¸c ®éng cμng gi¶m th× øng suÊt ph¶n kh¸ng còng gi¶m theo.
- Trong qu¸ tr×nh nguéi, phÇn kim lo¹i ®· tr¶i qua tr¹ng th¸i dÎo (hoÆc nãng ch¶y) sÏ chuyÓn dÇn
sang tr¹ng th¸i ®μn håi. NhiÖt ®é cμng gi¶m th× kim lo¹i cμng co l¹i, nh−ng chóng kh«ng thÓ co l¹i
mét çch tù do v× bÞ çc thí ®· tõng bÞ nung nãng Ýt h¬n (trong qu¸ tr×nh nung tr−íc ®ã) c¶n l¹i.
- Trong vïng øng suÊt t¸c ®éng sÏ xuÊt hiÖn øng suÊt kÐo däc trôc vμ lμm cho øng suÊt nÐn ph¶n
kh¸ng nÐn xuÊt hiÖn (trong çc thí ®· tõng bÞ nung nãng Ýt h¬n).
- Saukhi nguéi h¼n, trong vïng øng suÊt t¸c ®éng sÏ cã øng suÊt kÐo σT nÕu b0 ≤ 0,3h0 (b0 = 2bn; h0
= 2h). T¹i çc thí cßn l¹i sÏ xuÊt hiÖn øng suÊt nÐn ph¶n kh¸ng däc trôc σ2.
- Néi lùc t¸c ®éng däc trôc sÏ lμ:
P = σT.Fc = σT.b0.δ (2.38)
trong ®ã Fc lμ tiÕt diÖn vïng øng suÊt t¸c ®éng.
- Theo ®iÒu kiÖn c©n b»ng néi lùc:
σT.Tc = σ2(F - Fc) (2.39)
víi F = h0. δ lμ tiÕt diÖn ngang cña liªn kÕt hμn.
- V× vËy: σ 2 = σ T .Fc = σ T .b0 (2.40)
F − Fc h0 − b0
- Trong liªn kÕt nμy sÏ kh«ng cã hiÖn t−îng uèn v× néi lùc t¸c ®éng trïng víi trôc chÝnh cña liªn
kÕt (M = 0; f = 0).
- BiÕn d¹ng co däc sÏ lμ:
σ2
Δl = .l (2.41)
E
• Hai tÊm cã chiÒu réng kh¸c nhau (H×nh 2-17).

c
σu + σ2
bnc
L2
bo
σT
L1
bna
a
ΔL σu σ2 σu - σ2
L b) a) c)
H×nh 2 - 17
- Ta hμn gi¸p mèi däc chiÒu dμi l hai tÊm.
+ TÊm 1: l*h1*δ.
+ TÊm 2: l*h2*δ.
+ Cho tr−íc h1 > h2.

- Khi hμn, vung øng suÊt t¸c ®éng sÏ n»m lÖch so víi trôc cña liªn kÕt hμn.
- Gi¶ sö cã h¹n chÕ gi¶ t¹o trªn hai mÐp däc liªn kÕt th× kh«ng cã hiÖn t−îng uèn vμ biÓu ®å øng
suÊt sÏ lμ nh− trªn h×nh 2-17a.
- Néi lùc ph¶n kh¸ng trong tÊm 1 vμ 2 sÏ lμ:
Pa = σ2.a.δ; Pc = σ2.c. δ (2.43)
- Theo ®iÒu kiÖn c©n b»ng néi lùc:
P = Pa + Pc ⇒ σT.b0.δ = σ2.δ.(a+c)
σ .b σ .b
⇒σ2 = T 0 = T 0 (2.44)
a + c h0 − b0
- Nh− vËy cã hai m«men Ma vμ Mc:
a + b0 c + b0
Ma = Pa. vμ Mc = Pc. (2.45)
2 2
- Ma vμ Mc cã h−íng ng−îc nhau vμ kh¸c nhau vÒ gi¸ trÞ (v× a ≠ c)
- NÕu bá ®i h¹n chÕ gi¶ t¹o trªn 2 mÐp, sÏ x¶y ra hiÖn t−îng uèn do m«men M g©y ra:
a + b0 c + b0 σ 2 .a.δ .(a + b0 ) σ 2 .c.δ (c + b0 ) P(a − c)h0
M = Ma - Mc = Pa. - Pc. = − =
2 2 2 2 2(h0 − b0 )
(2.46)
- øng suÊt uèn (biÓu ®å b trªn h×nh 2-17) lμ:
M 6.P.h0 .(a − c) 3.σ T .b0 .(a − c)
σT = = = (2.47)
¦ W 2.(h0 − b0 ).δ .h0 2
h0 .(h0 − b0 )
- Khi ®ã cã thÓ dùng biÓu ®å øng suÊt d− (biÓu ®å c, H×nh 2-17).
- Trªn thùc tÕ, do cã sù tÝch lòy biÕn d¹ng d¹ng dÎo nÐn liªn tôc trong qu¸ tr×nh nguéi nªn biÓu ®å øng
suÊt d− sÏ cã d¹ng nh− trªn h×nh 2-18.
H×nh 2 - 18
σT
- §é vâng d− ®−îc tÝnh theo ph−¬ng tr×nh:

M .x.(l − x)
fx = (2.48)
2.E.J
víi x lμ täa ®é cña ®iÓm nÕu tÝnh tõ mÐp tr¸i cña liªn kÕt vμ sÏ lμ:
M .l 2 P.h0 .(a − c).l 2 3.σ T .b0 .(a − c).l 2
fx = = = (2.49)
8.E.J 2.(h0 − b0 ).8.E.J 4.E.h02 .(h0 − b0 )
khi x = 0,5l.
2.4_øng suÊt vμ biÕn d¹ng ngang do co däc g©y ra trong mèi hμn gi¸p mèi.
• Tr−êng hîp hμn gi¸p mèi hai tÊm réng nh− nhau.(h×nh 2.19):
- NÕu sau khi hμn, ta c¾t liªn kÕt däc theo trôc cña nã th× xÈy ra hiÖn t−îng uèn ngang trong
mçi tÊm (h×nh 2.19b).
- Ta coi chóng lμ hai tÊm ®−îc hμn ®¾p ë hai mÐp.

- Do çc lùc däc trôc trong vïng øng suÊt t¸c ®éng bn=0,5bo, mçi tÊm sÏ uèn cong l¹i sau khi
c¾t.
- Râ rμng lμ trong liªn kÕt hμn nμy, tr¹ng th¸i duçi th¼ng cña nã lμ tr¹ng th¸i c−ìng bøc, do
liªn kÕt chung cña hai tÊm gi÷ l¹i.
ho
bo
a)
h
H×nh 2 - 19
h
S
b)
br
=
bo
/2
- B©y giê, ®Ó ®−a çc tÊm nμy trë l¹i tr¹ng th¸i duçi th¼ng nh− tr−íc khi c¾t, cÇn cã lùc
ngang S ®Ó m« men uèn do nã g©y ra cã thÓ c©n b»ng víi m« men uèn do néi lùc t¸c ®éng
g©y ra sau khi c¾t.
- Nh− vËy, tr−íc khi c¾t, çc lùc ngang S ®· sinh ra øng suÊt ngang cã h−íng vu«ng gãc víi
trôc mèi hμn.
- Tãm l¹i, khi hμn gi¸p mèi tÊm do t¸c ®éng cña néi lùc t¸c ®éng, trong vïng øng suÊt t¸c
®éng sÏ xuÊt hiÖn lùc ngang S vu«ng gãc víi trôc mèi hμn. Nh÷ng lùc nμy g©y ra øng suÊt
ngang.
- Ta thö t×m ®Æc tr−ng ph©n bè øng suÊt ngang do co däc mèi hμn g©y ra.
+ Ta theo dâi chuyÓn vÞ ngang (theo h−íng vu«ng gãc víi trôc mèi hμn) cña çc ®iÓm cña
mèi hμn khi chóng chuyÓn tõ tr¹ng th¸i th¼ng sau khi hμn sang tr¹ng th¸i uèn sau khi c¾t, vμ
ng−îc l¹i.
+ §−êng cong cña mçi tÊm sau khi c¾t ®−îc biÓu diÔn nh− sau (h×nh 2.20)
M 1 .x.(l − x )
f (x ) = (2.50)
2.E . J 1

y = yk
x
x dx
yk
H×nh 2 -20
J1_m« men qu¸n tÝnh cña tiÕt diÖn tÊm xÐt tíi.
P1 .h
M1_m« men uèn tÊm sau khi c¾t ( M 1 = ).
2
+ Gi¶ sö ®−êng cong cña mÐp tõng tÊm sau khi c¾t lμ gièng nhau nh− ®−êng cong cña trôc
tÊm vμ còng ®−îc biÓu diÔn b»ng c«ng thøc (2.50).
+ Khi ®ã, sù chuyÓn vÞ ngang cña mçi ®iÓm trªn mÐp cña tÊm khi ph¶i uèn th¼ng ®Ó ®iÓm ®ã
trïng víi c¹nh cña tÊm cßn l¹i theo ®−êng th¼ng song song víi trôc x vμ n»m çch trôc x mét
kho¶ng yk sÏ lμ (h×nh 2.20):
M 1 .x.(l − x )
y = f (x ) − y k = − yk (2.51)
2.E.J 1
Trong ®ã: y_to¹ ®é cña chuyÓn vÞ ngang cña ®iÓm trªn mÐp cong cña tÊm khi n¾n th¼ng.
yk_ chuyÓn vÞ ngang lín nhÊt mμ çc ®iÓm cuèi ph¶i cã.
+ Khi ch−a c¾t liªn kÕt hμn, çc lùc ngang xuÊt hiÖn do çc h¹t kim lo¹i bÞ kÐo theo h−íng
ngang. Trong kho¶ng biÕn ®æi ®μn håi cña kim lo¹i th× çc lùc ngang S sÏ tû lÖ víi to¹ ®é cña
chuyÓn vÞ y = f(x) – yk vμ øng suÊt ngang còng vËy.
+ §Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña y, ta ®· biÕt gi¸ trÞ cña f(x), cßn ph¶i t×m nèt gi¸ trÞ yk.
+ Tõ ®iÒu kiÖn tæng çc h×nh chiÕu lùc ngang trªn trôc y = 0, hay lμ trªn h×nh 2.20, tæng diÖn
tÝch çc phÇn g¹ch däc ph¶i b»ng kh«ng.
l l
⎡ M 1 .x.(l − x ) ⎤
∫0 y.dx = ∫0 ⎢⎣ 2.E.J 1 − y k ⎥⎦.dx = 0 (2.52)
M 1 .l 2
Suy ra: yk = (2.53)
12.E.J 1
+ B©y giê ta biÓu diÔn σknh− lμ øng suÊt ngang ë çc ®iÓm cuèi cña tÊm, tøc lμ t¹i çc ®iÓm
cã chuyÓn vÞ yk khi n¾n th¼ng sau khi c¾t.
+ Lóc ®ã øng suÊt cña çc ®iÓm (trªn mÐp c¾t) bÊt kú, cã kho¶ng çch x tÝnh tõ c¹nh tr¸i lμ:
y ⎡ M 1 .x.(l − x ) ⎤ ⎡ 6 x.(l − x ) ⎤
σx =σk. ⎢ − y k ⎥ = σ k .⎢ − 1⎥ (2.54)
y k ⎣ 2. E . J 1 ⎦ ⎣ l
2
⎦

+ Trong tÊm ®−îc n¾n th¼ng, m« men uèn M do lùc ngang t¸c ®éng lªn mét nöa liªn kÕt sÏ
b»ng m« men uèn do néi lùc däc cïng trªn mét nöa liªn kÕt ®ã g©y ra:
0 , 5l
∫σ
0
x .δ .x.dx = M 1 (2.55)
+ Ta cã (sau khi thay σx vμo c«ng thøc nμy):

⎡ 6 x.(l − x ) ⎤
0 , 5l
σ k .δ ∫0
⎢ l2
⎣
− 1⎥x.dx = M 1
⎦
(2.56)
P1 .h
Víi: M 1 = ta sÏ cã sau khi rót gän:
2
32.P.h 16.σ T .bn .h
σk = = (2.57)
2.δ .l 2 l2
+ Nghiªn cøu cho thÊy, øng suÊt ngang do co däc g©y ra:
8 p.h
σk = (2.58)
l
Trong ®ã p_lùc co däc mèi hμn, tÝnh trªn mét ®¬n vÞ chiÒu dμi:
P 2σ T .bn .δ
p= = (2.59)
δ .l δ .l
chÝnh v× vËy ta cã c«ng thøc (2.57)
+ Khi ®ã øng suÊt ngang t¹i ®iÓm bÊt kú theo chiÒu dμi vïng øng suÊt t¸c ®éng ë kho¶ng
çnh x sÏ lμ:
16.σ T .bn .h ⎡ 6 x(l − x ) ⎤
σx = .⎢ − 1⎥ (2.60)
l2 ⎣ l ⎦
2
- NÕu x = 0,5l th× trªn h×nh 2.21 ta cã:

8.σ T .bn .h
σx =σc = (2.61)
l2
- T¹i nh÷ng ®iÓm kh«ng cã chuyÓn vÞ khi n¾n th¼ng (h×nh 2.21), øng suÊt ngang sÏ b»ng
kh«ng :
6 x.(l − x )
σx= 0 suy ra: −1 = 0 (2.62)
l2
Do ®ã x1= 0,24l ; x2= 0,76l
- Ta thÊy tõ h×nh 2.21, øng suÊt ngang sÏ bÞ nÐn t¹i hai ®Çu vμ bÞ kÐo ë gi÷a. Tõ c«ng thøc
2.60 ta thÊy: L
σc
0,24L
0,5L
σk
0,76L
H×nh 2 -21
+ øng suÊt ngang σx do co däc g©y ra tû lÖ thuËn víi chiÒu réng h cña tÊm. Ngoμi ra nã còng
tû lÖ thuËn víi,
+ Vïng øng suÊt t¸c ®éng bn vμ
+ Tû lÖ nghÞch víi b×nh ph−¬ng chiÒu dμi tÊm.
- Do ®ã khi tÊm hÑp, øng suÊt ngang t−¬ng ®èi nhá. §iÒu nμy ®ång nghÜa víi ®é cøng v÷ng
cña tÊm lμ nhá, lùc ngang t¹o ra co ngang nh−ng øng suÊt ngang kh«ng lín.
- Theo c«ng thøc (2.57) th× øng suÊt nÐn ë ®Çu vμ cuèi çc tÊm réng ph¶i t¨ng lªn. Tuy
nhiªn, khi chiÒu réng tÊm (h) t¨ng, sù biÕn d¹ng do uèn gi¶m ®i v× m« men qu¸n tÝnh t¨ng,
lμm cho øng suÊt ngang gi¶m theo ®é cong cña tÊm.
• Hμn gi¸p mèi hai tÊm cã chiÒu réng kh¸c nhau:

- Ta võa t×m hiÓu ph©n bè øng suÊt ngang do co däc khi hμn hai tÊm réng nh− nhau.
- B©y giê ta kh¶o s¸t tr−êng hîp hμn hai tÊm cã chiÒu réng kh¸c nhau_h×nh 2.22:
- Sau khi hμn song, liªn kÕt sÏ bÞ cong lªn ë phÝa tÊm hÑp h¬n (lâm vμo).
- §Ó hiÓu øng suÊt vμ biÕn d¹ng ngang do co däc g©y ra, ta chia vïng øng suÊt t¸c ®éng bo
thμnh 2 phÇn sao cho ®−êng cong biÓu thÞ ®é vâng ë c¶ hai phÇn ®Òu nh− nhau sau khi c¾t
fa= fc.
- Sau khi c¾t, chóng sÏ bÞ uèn nh− trªn h×nh 2.22.
bc
c
ho
bo
ba
a
δ
L
fa
ba
fc
bc
H×nh 2- 22
- Theo c«ng thøc tÝnh ®é vâng (2.50) ta cã thÓ viÕt:

M .x.(l − x )
f (x ) = (2.63)
2 E.J
δ .h0 3
Víi : J= vμ
12

σ T .b0 .δ (a − c ).h0 P.h0 .(a − c )

M = Ma − Mc = = (2.64)
2(h0 − b0 ) 2(h0 − b0 )
- NÕu thay x = 0,5l, ta tÝnh ®−îc fa vμ fc:
M a .l 2 σ T .ba .δ (a + ba ).l 2 .12 3 σ T .ba .l 2
fa = = = . (2.65)
8 E. J a 16.E.δ (a + ba ) 4 E.(a + ba )2
3
3 σ .b .l 2
- T−¬ng tù: fc = . T c 2 (2.66)
4 E.(c + bc )
ba bc
- Tõ ®ã suy ra : = (2.67)
(a + ba ) 2
(c + bc )2
- Do : ba+bc=bo, ta sÏ x¸c ®Þnh ®−îc ba vμ bc, tøc lμ vÞ trÝ mÆt c¾t.
- §−êng cong biÓu thÞ ®é vâng cña tÊm d−íi (tÊm réng h¬n) sau khi c¾t liªn kÕt lμ:
M a .x.(l − x ) σ T .ba .δ (a + ba ) δ (a + ba )3
f ax = víi M a = vμ J a = (2.68)
2 E.J a 2 12
- Ta biÕt r»ng, sau khi hμn, d¹ng uèn vμ ®é vâng cña tÊm d−íi còng nh− cña liªn kÕt lμ:
M .x(l − x ) 1
fx = víi J = .δ .h0 3 (2.69)
2 E.J 12
- To¹ ®é chuyÓn vÞ cña çc ®iÓm ®Çu vμ cuèi cña tÊm d−íi ya(sau khi c¾t liªn kÕt) vμ cña
®−êng cong vâng cña liªn kÕt hμn yk(sau khi hμn) cã thÓ ®−îc x¸c ®Þnh (h×nh2.23) nh− sau:
ya - yk
H×nh 2- 23
Sau khi c¾t
Sau khi hμn

ya
yk
fx
fax
+ Theo c«ng thøc tÝnh ®é vâng tõ m« men uèn ta cã thÓ viÕt:

M a .l 2
ya = (2.70)
12 E.J a
M .l 2
vμ yk = (2.71)
12 E.J

- NÕu so s¸nh víi vÞ trÝ duçi th¼ng (®−êng x-x) cña tÊm d−íi th× mçi ®iÓm mÐp cña nã (sau
khi hμn vμ tr−íc khi c¾t) ®· thùc hiÖn mét chuyÓn vÞ:
fx-fk
- Sau khi c¾t, mÐp cña tÊm d−íi sÏ cong ®i theo ®−êng fax. Nh− vËy, so víi tr¹ng th¸i duçi
th¼ng (x-x) th× mçi ®iÓm trªn mÐp däc cña tÊm d−íi ®· thùc hiÖn mét chuyÓn vÞ:
y = ( f ax − y a ) − ( f x − y k ) = ( f ax − f x ) − ( y a − y k ) (2.72)
- NÕu c«ng nhËn gi¶ thuyÕt: øng suÊt ngang tû lÖ víi chuyÓn vÞ cña çc ®iÓm trªn mÐp tÊm tõ
vÞ trÝ liªn kÕt ®Õn vÞ trÝ sau khi c¾t, nÕu gäi øng suÊt ngang ë çc ®iÓm ®Çu vμ cuèi lμ σk, th×
y
øng suÊt t¹i mäi ®iÓm trªn mÐp tÊm sÏ lμ: σx =σk.
ya − yk
(2.73)
- Thay gi¸ trÞ y tõ c«ng thøc (2.72) ta cã:(cã xÐt tíi c«ng thøc 2.68).
⎡ 6 x.(l − x ) ⎤
σ x = σ k .⎢ − 1⎥ (2.74)
⎣ l ⎦
2
- Tõ ®iÒu kiÖn c©n b»ng çc m« men do lùc ngang S (gi÷ cho çc tÊm n»m trong vÞ trÝ cña
liªn kÕt) víi m« men uèn do çc lùc däc t¹o nªn, ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc σk:
⎡ 6 x.(l − x ) ⎤
0 , 5l 0 , 5l
∫0
σ x .δ .x.dx = σ k .δ ∫0
⎢ l2
⎣
− 1⎥.x.dx = M a − M (2.75)
⎦
.(M a − M )
32
Do ®ã σk = (2.76)
δ .l 2
⎡ 6 x.(l − x ) ⎤
σ x = 2 .(M a − M ).⎢
32
Vμ − 1⎥ (2.77)
δ .l ⎣ l
2
⎦
Më réng:
+ NÕu c = a th× M = 0. §ã lμ tr−êng hîp mμ ta ®· xÐt tíi.
+ NÕu gi¶m chiÒu réng cña 1 trong 2 tÊm th× hiÖu sè (Ma-M) gi¶m, do ®ã σx gi¶m.
+ Khi hμn ®¾p lªn mÐp tÊm: M = Ma, do ®ã trong vïng bn cã σx= 0. Lóc nμy kh«ng cã c¶n trë
sù co ngang kim lo¹i khi nguéi.
+ Sù ph©n bè øng suÊt ngang do co däc phô thuéc vμo to¹ ®é x:
khi x = 0 vμ x = l th× σx= σk
khi x = 0,5l th× σx= σc (h×nh 2.24)
σc = 16 ( M a - M )
δ L .L
σ
k
σ k = 32 ( M a - M )
δ L .L
H ×n h 2 - 2 4

- KÕt luËn:
+ Khi hμn gi¸p mèi tÊm, quy luËt ph©n bè øng suÊt ngang do co däc g©y ra lμ nh− nhau, vïng
gi÷a bÞ kÐo, hai phÇn ®Çu vμ cuèi bÞ nÐn.
+ Nªu c¾t tÊm b»ng ngän löa khÝ ch¸y (h×nh 2.25), tøc lμ 2 mÐp cña tÊm ®−îc nung tr−íc ®ã
tíi tr¹ng dÎo th× sau khi nguéi, ta cã t×nh tr¹ng ng−îc l¹i.
C ¾t
1
C ¾t
bn 1a bn C ¾t sau Ph ©n bè
c¾t k h Ý su Êt ng ang
h ai vÕt c¾t 1
H ×nh 2 - 25
2.5_Gi¶m biÕn d¹ng do co däc khi hμn b»ng biÖn ph¸p kÐo s¬ bé.
• Ta xÐt tr−êng hîp hμn gi¸p mèi hai tÊm tù do cã chiÒu réng nh− nhau. Do hiÖn t−îng co
däc, vïng øng suÊt t¸c ®éng sÏ bÞ kÐo sau khi nguéi, çc vïng cßn l¹i bÞ nÐn.
- NÕu chiÒu dμy cña çc tÊm nμy nhá (çc tÊm máng) vμ kh«ng cã ngo¹i liªn kÕt nh− ®· nãi
(tøc lμ hai tÊm tù do), th× phÇn bÞ nÐn th−êng bÞ mÊt æn ®Þnh vμ liªn kÕt hμn sÏ bÞ vªnh.
- Lý do vªnh cña çc liªn kÕt tÊm máng lμ do co däc mèi hμn.øng suÊt nÐn trong nhiÒu
tr−êng hîp ®¹t tíi gi¸ trÞ tíi h¹n, lμm cho çc phÇn tö nμy mÊt æn ®Þnh (t−¬ng tù mét thanh
máng chÞu nÐn däc tíi møc nhÊt ®Þnh sÏ bÞ o»n), lμm liªn kÕt hμn biÕn h×nh.
• ViÖc n¾n l¹i çc kÕt cÊu bÞ vªnh lμ qu¸ tr×nh phøc t¹p vμ tèn kÐm, nhiÒu khi kh«ng thùc
hiÖn ®−îc.
• §Ó gi¶m vªnh cho kÕt cÊu tÊm máng, ngay trong qu¸ tr×nh hμn cÇn ph¶i cã çc biÖn ph¸p
gi¶m øng suÊt ph¶n kh¸ng nÐn do co däc trôc mèi hμn g©y ra.
• Mét trong nh÷ng biÖn ph¸p gi¶m øng suÊt vμ biÕn d¹ng d− trong liªn kÕt hμn lμ kÐo s¬ bé
çc tÊm.Ta thö xem xÐt sù h×nh thμnh øng suÊt vμ biÕn d¹ng d− khi hμn gi¸p mèi çc tÊm
®· ®−îc kÐo s¬ bé.
• Ta cã hai tÊm, mçi tÊm cã kÝch th−íc: l×h×δ nh− trªn h×nh 2.26.
- Tr−íc khi hμn, ta kÐo chóng theo h−íng hμn (h−íng l) ®Ó trong chóng cã øng suÊt kÐo σn
(biÓu ®å a).
- Çc ®Çu cña chóng ®−îc ngμm chÆt.

- Sau khi kÐo vμ ngμm nh− vËy, chiÒu dμi l t¨ng thªm mét ®o¹n:
σn
Δl = .l (2.78)
E
σn σn
σ T σ' σ
1
ho bo
L σ' = σt - σr
H×nh 2- 26
- Trong qu¸ tr×nh hμn, cã sù thay ®æi øng suÊt trong vïng øng suÊt t¸c ®éng bo. T¹i ®©y øng
suÊt kÐo σn gi¶m dÇn theo thêi gian do çc d¶i kim lo¹i bÞ d·n ra d−íi t¸c dông cña nhiÖt
hμn.
- Trong nh÷ng vïng xa mèi hμn, øng suÊt kÐo s¬ bé hÇu nh− kh«ng ®æi trong qu¸ tr×nh hμn v×
nhiÖt ®é t¹i ®ã t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ.
- Sau khi nguéi hoμn toμn, liªn kÕt hμn nμy sÏ cã øng suÊt (vÉn ®ang cßn bÞ kÑp chÆt) kÐo
b»ng giíi h¹n ch¶y σT ë vïng øng suÊt t¸c ®éng bo(biÓu ®å b). Lý do lμ sù d·n në nhiÖt tù
do khi nung εt= αT v−ît qua sù d·n në t−¬ng ®èi εT(øng víi biÕn d¹ng dÎo trong kim lo¹i)
rÊt nhiÒu, do ®ã cßn v−ît qu¸ sù d·n në t−¬ng ®èi do kÐo s¬ bé εn h¬n n÷a.
- Çc ®o¹n cßn l¹i cña liªn kÕt hμn, n¬i kh«ng xÈy ra biÕn d¹ng dÎo sÏ gi÷ nguyªn øng suÊt
kÐo σn.
- Trªn biÓu ®å b ta thÊy tÊt c¶ çc d¶i cña liªn kÕt hμn bÞ kÐo v× néi lùc t¸c ®éng do co däc
g©y ra kh«ng lμm cho mèi hμn hμn ng¾n l¹i ®−îc (bëi bÞ ngμm chÆt).
- Sau khi bá ngo¹i liªn kÕt(ngμm) th× tÊt c¶ çc d¶i cña liªn kÕt sÏ cã su h−íng co l¹i tèi ®a.
- §Ó tiÖn h×nh dung, ta coi qu¸ tr×nh thay ®æi øng suÊt sau khi bá g¸ kÑp bao gåm 2 giai ®o¹n
ng¾n:
+ ë giai ®o¹n 1: TÊt c¶ çc d¶i cña liªn kÕt tho¸t khái øng suÊt kÐo σn vμ co l¹i mét gi¸ trÞ Δl.
ë cuèi giai ®o¹n nμy, øng suÊt kÐo σ’=σT-σn chØ tån t¹i trong vïng øng suÊt t¸c ®éng, tøc lμ
vïng b0 (biÓu ®åc).
+ ë giai ®o¹n 2: Do cã néi lùc:
P = σ '.Fc = σ '.b0 .δ (2.79)
nªn sÏ xÈy ra sù ph©n bè l¹i øng suÊt trong tiÕt diÖn ngang cña liªn kÕt hμn vμ sÏ h×nh thμnh sù
c©n b»ng néi lùc (biÓu ®å d):
σ 1 .b0 .δ = σ ' 2 .(h0 − b0 ).δ (2.80)

- Ta h·y thö tÝnh gi¸ trÞ σ1:

+ Gi¸ trÞ: σ '= σ1 + σ 2 ' (2.81)
+ Do ®ã σ2’= σ’-σ1
+ C«ng thøc 2.80 sÏ cho ta:
σ 1 .b0 .δ = (σ '−σ 1 )(h0 − b0 )δ
+ Tõ ®ã suy ra :
σ '.(h0 − b0 ).δ
σ1 = (2.82)
h0 .δ
Nh−ng v× σ’= σT-σn vμ F = hoδ = F2+Fc= (ho-bo)δ + boδ
(σ T − σ n ).F2
Nªn: σ1 = (2.83)
F
Trong ®ã: F2_tiÕt diÖn ngang vïng øng suÊt ph¶n kh¸ng.
F_tiÕt diÖn ngang cña liªn kÕt.
- Gi¸ trÞ cña øng suÊt ph¶n kh¸ng d− σ2’ sÏ lμ:
Fc (σ T − σ n ).Fc
σ 2 '= σ. = (2.84)
F2 F
Trong ®ã:Fc_tiÕt diÖn ngang vïng øng suÊt t¸c ®éng.
- NÕu so s¸nh σ2’ víi gi¸ trÞ σ2 khi kh«ng dïng biÖn ph¸p kÐo s¬ bé tr−íc khi hμn, ta sÏ cã
sau khi biÕn ®æi:
Fc
1+
σ2 F2
= =k (2.85)
σ2' σ
1− n
σT
tøc lμ khi dïng kÐo s¬ bé, øng suÊt d− nÐn σ2’ sau khi bá g¸ kÑp sÏ nhá h¬n so víi khi hμn vËt
tù do lμ k lÇn.
- ThËm chÝ khi σn=0, tøc lμ khi ta kh«ng kÐo s¬ bé nh−ng cã kÑp chÆt th× sau khi bá g¸ kÑp,
øng suÊt d− nÐn däc trôc còng gi¶m ®i (1 + Fc/F2) lÇn.
• Khi hμn trong g¸ kÑp cã kÐo s¬ bé b»ng øng suÊt lμ σn=0,25σT th× øng suÊt nÐn d− sau khi
3⎛ F ⎞
bá g¸ kÑp sÏ gi¶m ®i ⎜⎜1 + c ⎟⎟ lÇn.
4 ⎝ F2 ⎠
• NÕu còng nh− vËy nh−ng σn= 0,5σT th× gi¸ trÞ gi¶m ®i cña øng suÊt nÐn d− sÏ lμ
2(1+Fc/F2)lÇn, tøc lμ h¬n 50%.
§ång thêi øng suÊt d− trong vïng øng suÊt t¸c ®éng còng gi¶m ®i mét çch t−¬ng øng.
• Khi hμn çc tÊm hÑp vμ t−¬ng ®èi réng th× lùc kÐo s¬ bé Q:
Q = σn.F (2.86)
• Víi çc tÊm réng th× viÖc biÕn d¹ng do lùc tËp trung g©y ra ®· ph¸ vì gi¶ thuyÕt tiÕt diÖn
ph¼ng vμ khi ®ã kÐo s¬ bé chØ cã ®Æc tr−ng côc bé (c«ng thøc 2.86 kh«ng dïng ®−îc).
• Cã 3 çch kÐo s¬ bé: h×nh 2.27.

Q Q Q Q
1 2
H ×n h 2 - 2 8 Q
1. Tr−íc khi hμn ta kÐo çc tÊm b»ng lùc Q vμm cè ®Þnh çc ®Çu cña chóng.
2. Ta kÐo tÊm b»ng lùc Q nh−ng cho phÐp nã thay ®æi tuú theo biÕn d¹ng däc trong qu¸ tr×nh
hμn.
3. Ta kÐo çc tÊm b»ng lùc Q nh−ng lùc nμy kh«ng thay ®æi trong qu¸ tr×nh hμn.
• Nghiªn cøu cho thÊy, cã thÓ coi lùc Q ®Æt trªn trôc hμn lμ:
Q = k.600.F [kg] (2.87)
Trong ®ã : k_hÖ sè møc ®é kÐo çc d¶i cña c¹nh hμn.
F_tiÕt diÖn ngang tÊm [cm2]
εk
k= (2.88)
εT
εk_®é d·n dμi t−¬ng ®èi cña d¶i ngoμi cïng cña mÐp hμn.
εT_®é d·n dμi t−¬ng ®èi øng víi σT.
- Theo 3 s¬ ®å tÝnh to¸n trªn (h×nh 2.27), çc tr−êng hîp t−¬ng øng lμ:
1. k = 1 (®é co d− b»ng kh«ng)
2. k = 0,5.
3. K = 0,3 (tr−êng hîp cã nhiÒu kÕt qu¶ nhÊt).
ch−¬ng 3: øng suÊt vμ biÕn d¹ng do co ngang g©y ra khi hμn gi¸p mèi
3-1_Kh¸i niÖm
• Co ngang lμ hiÖn t−îng co rót kim lo¹i mèi hμn vμ l©n cËn theo h−íng vu«ng gãc víi trôc
mèi hμn.
• NÕu gi¸ trÞ co ngang cña tÊt c¶ çc thí trªn tiÕt diÖn mèi hμn trong qu¸ tr×nh nguéi lμ nh−
nhau th× biÕn d¹ng ë ®ay chØ lμ sù gi¶m kÝch th−íc theo chiÒu ngang cña liªn kÕt hμn, cßn
h×nh d¹ng cña nã vÉn ph¼ng ( kh«ng ®æi).
• NÕu gi¸ trÞ co ngang cña çc thí theo chiÒu dÇy mèi hμn kh«ng ®ång ®Òu th× ngoμi biÕn
d¹ng ngang cßn cã biÕn d¹ng gãc: H×nh 3-1.
BiÕn d¹nggãc do co ngang th−êng x¶y ra ë çc liªn lÕt hμn gi¸p mèi cã v¸t mÐt ch÷ V vμ hμn tõ
mét phÝa.
• Nh÷ng yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn sù t¹o thμnh biÕn d¹ng vμ ®Æc ®iÓm ph©n bè øng suÊt do co ngang
g©y ra lμ:

L
Δ
δ
A
B
B L
Δho /2 A
bo Δho /2 β/2 β
ho
/2 Δho /2
ho - Δho
1. §é cøng v÷ng cña liªn lÕt hμn.
ho
2. Sù ph©n bè nhiÖt ®é khi nung vμ nguéi. H×nh 3 - 1
3. §Æc ®iÓm g¸ kÑp ( ngo¹i liªn kÕt ) khi nung nãng
• TrÞ sè biÕn d¹ng ngang phô thuéc chñ yÕu vμo chiÒu réng tiÕt diÖn ngang cña mèi hμn.
• TrÞ sè øng suÊt ngang phô thuéc chñ yÕu vμo ®Æc ®iÓm g¸ kÑp ( cã t¸c dông c¶n trë hiÖn t−îng co
ngang tù do cña mèi hμn trong qu¸ tr×nh nguéi).
• øng suÊt lín nhÊt do co ngang g©y ra lμ ë trªn trôc mèi hμn vÇ gi¶m dÇn ë nh÷ng ®iÓm n»m xa
mèi hμn.
• Sù ph©n bè øng suÊt ngang cßn thay ®æi theo kü thuËt hμn, ®Æc ®iÓm vμ ®iÒu kiÖn g¸ kÑp ban
®Çu.
3-2_øng suÊt vμ biÕn d¹ng do co ngang khi hμn gi¸p mèi çc tÊm tù do.
• Ta xÐt tr−êng hîp hμn çc tÊm kh«ng bÞ kÑp chÆt, sù nung nãng x¶y ra ®«ng ®Òu theo chiÒu dμy
mèi hμn ( kh«ng cã biÕn d¹ng gãc ).
- NÕu mèi hμn ng¾n, tèc hμn cao, ta coi nh− qu¸ tr×nh nguéi x¶y ra ®ång thêi trªn suèt chiÒu dμi mèi hμn .
- Sù co chiÒu réng kh«ng gÆp c¶n trë, v× vËy øng suÊt do co ngang g©y ra ®−îc coi lμ b»ng kh«ng, vμ chØ cã
biÕn d¹ng do co ngang ( gi¸ trÞ Δho trªn h×nh 3.1 ).
- NÕu mèi hμn dμi, qu¸ tr×nh nguéi sÏ kh«ng ®ång ®Òu theo chiÒu dμi mèi hμn:
+ Trªn h×nh 3.2, ta quy −íc chia mèi hμn thμnh ba phÇn.
Khi phÇn 1 ( phÇn ®Çu mèi hμn ) nguéi tíi tr¹ng th¸i ®μn håi ( T< 600 0C ) th× phÇn 2 cßn ë tr¹ng
th¸i dÎo ( T > 600 0C ) vμ phÇn 3 lμ châ ®©ng hμn, kim lo¹i t¹i ®è ë tr¹ng th¸i nãng ch¶y.
+ Sù co ngang ë phÇn 1 trong qu¸ tr×nh gi¶m nhiÖt ®é kh«ng gÆp ph¶i sù c¶n trë tõ phÝa phÇn
2vμ phÇn 3 ( ®ang ë tr¹ng th¸i dÎo hoÆc nãng ch¶y ). øng suÊt do co ngang sÏ kh«ng suÊt hiÖn ë
phÇn 1 vμ biÕn d¹ng do co ngang t¹i ®ã chØ lμ sö gi¶m chiÒu réng cña liªn kÕt hμn.
+ ë phÇn 2: SuÊt hiÖn sù nÐn dÎo ngang cña kim lo¹i mèi hμn do phÇn 1 co ngang. Khi tiÕp tôc
nguéi, kim lo¹i ë phÇn 2 chuyÓn sang tr¹ng tth¸i ®μn håi ( T < 600 0C ), Sù co ngang trong phÇn 2
kh«ng thÓ x¶y ra tù do ®−îc do nã bÞ ®o¹n cã nhiÖt ®é thÊp h¬n ( tøc lμ phÇn 1 ) c¶n l¹i. V× vËy t¹i

phÇn 2 sÏ suÊt hiÖn øng suÊt ngang kÐo. Do ¶nh h−ëng cña øng suÊt nμy, chç cuèi phÇn 1 vμ chç
®Çu phÇn 2 sÏ bÞ nÐn vμ cç ®Çu phÇn 1 sÏ bÞ kÐo ( biÓu ®å a trªn h×nh 3.2 ).
+ Khi hμn xong, nhiÖt ®é mèi hμn trong phÇn 3 sÏ gi¶m vμ kim lo¹i t¹i ®ã chuyÓn sang traÞng
th¸i ®μn håi. Nh− vËy, kim lo¹i mèi hμn t¹i phÇn 3 sÏ cã øng suÊt ngang kÐo t−¬ng tù nh− ®· xuÊt
hiÖn ë chç cuèi phÇn 2 mμ ta võa m« t¶.
Do néi lùc co ngang, mèi hμn ë phÇn 3 sÏ ph©n bè l¹i øng suÊt ngang, nh−ng quy luËt chung
gièng nh− biÓu diÔn trªn biÓu ®å a h×nh 3.2 ( tøc lμ khi ta hμn mét l−ît ). Sau khi ngué hoμn toμn,
phÇn gi÷a mèi hμn bi nÐn vμ çc phÇn ®Çu vμ cuèi cña nã bÞ kÐo ( biÓu ®å b h×nh 3.2 ) .
a) b) c) d)
H×nh 3 - 2
• ¶nh h−ëng cña tr×nh tù hμn:
+ khi hμn tõ hai ®Çu vμo gi÷a, vïng g÷a mèi hμn nguéi sau cïng vμ sau khi c©n b»ng nhiÖt ®é, do co
ngang, nã sÏ bÞ kÐo vμ hai ®Çu sÏ bi nÐn ( biÓu ®å d h×nh 3.2 ).
+ Khi hμn tõ gi÷a ra hai ®Çu còng t−¬ng tù nh− hμn mét l−ît, biÓu ®å øng suÊt sÏ ng−îc l¹i (
biÓu ®å c vμ b h×nh 3.2 ).
- So s¸nh biÓu ®å øng suÊt ngang do co däc vμ co ngang g©y ra:
Trªn h×nh 3.3 ta thÊy: a lμ biÓu ®å øng suÊt ngang do co däc mèi hμn g©y ra, b lμ biÓu ®å øng
suÊt ngang do co ngang khi hμn mét l−ît g©y ra, c vμ d lμ çc biÓu ®å øng suÊt ngang do co ngang
g©y ra khi hμn tõ gi÷a vÒ hai phÝa vμ tõ hai phÝa vμo gi÷a.
a) b) c) d)
H ×n h 3 - 3
+ Ta thÊy t¹i mçi ®iÓm, øng suÊt ngang do co ngang g©y ra cã dÊu ng−îc víi øng suÊt ngang
do co däc g©y ra nÕu hμn mét l−ît hoÆc hμn tõ gi÷a ra hai ®Çu. Do ®ã cã thÓ nãi øng suÊt ngang
®−îc gi¶m xuèng. V× øng suÊt ngang do co däc g©y ra kh«ng phô thuéc vμo tr×nh tù hμn, hai tr×nh
tù hμn võa nªu ®−îc coi lμ hîp lý trong s¶n suÊt.
+ NÕu hμn tõ hai ®Çu vμo gi÷a, vïng gi÷a sÏ cã øng suÊt kÐo gia t¨ng, vïng hai ®Çu sÏ cã øng
suÊt nÐn gia t¨ng. V× vËy biÖn ph¸p nμy kh«ng nªn ¸p dông trong thùc tÕ.
• ¶nh h−ëng cña hμn ®Ýnh:
- NÕu cã hμn ®Ýnh, vÞ trÝ cña çc mèi hμn ®Ýnh trªn chiÒu dμi mãi hμn sÏ ¶nh huëng ®¸ng kÓ tíi ph©n bè
øng suÊt do co ngang g©y ra.
- Çc mèi hμn ®Ýnh lμ nh÷ng liªn kÕt ®μn håi c¶n trë mèi hμn co tù do d−íi t¸c ®éng cña co ngang.
- NÕu ta xÐt tr−êng hîp hμn ®Ýnh hai ®Çu cña liªn kÕt hμn gi¸p mèi ( h×nh 3.4 ) mμ khi hμn gi¸p mèi (
hμn nèi chÝnh thøc ) ta kh«ng hμn ®ñ ngÊu çc mèi hμn ®Ýnh ®ã ( tøc lμ kh«ng nung ch¶y l¹i chóng mét çch
hoμn toμn ) th× sau khi nguéi mèi hμn, øng suÊt do co ngang g©y ra sÏ ®−îc ph©n bè nh− trªn biÓu ®å a h×nh
3.4. Tøc lμ, phÇn gi÷a mèi hμn chÞu kÐo, hai ®Çu mèi hμn chÞu nÐn.
- Còng nh− trªn nÕu trong qu¸ tr×nh hμn gi¸p mèi, ta hμn ®ñ ngÊu çc mèi hμn ®Ýnh, ph©n bè øng suÊt d−
do co ngang khi hμn mét l−ît ( hoÆc hμn tõ gi÷a ra hai ®Çu ) sÏ gièng nh− tr−êng hîp kh«ng cã çc mèi hμn
®Ýnh biÓu ®å b h×nh 3.4.
a) b)
H ×n h 3 - 4
- Râ rμng lμ khi cã c¶ hai yÕu tè:
1. Hμn gi¸p mèi kh«ng ®ñ ngÊu çc mèi hμn ®Ýnh.
2. Hμn tõ hai ®Çu vμo gi÷a tÊm.
Th× phÇn gi÷a mèi hμn cã øng suÊt kÐo lín. V× däc mèi hμn, øng usuÊt d− kÐo th−êng ®¹t tíi
gi¸ trÞ giíi h¹n ch¶y σT do hiÖn t−îng co däc vμ co ngang, vïng gi÷a mèi hμn sÏ ë trong tr¹ng th¸i
øng suÊt ph¼ng ( tøc lμ øng kÐo t¹i h−íng x lÉn h−íng y ).
§iÒu nμy cã thÓ g©y nøt phÇn gi÷a mèi hμn. Trong tr−êng hîp cã ®ñ hai yÕu tè võa nªu (
1vμ 2 ), biÕn d¹ng uèn çc c¹nh ngoμi còng t¨ng lªn ( h×nh vÏ chÊm chÊm tªn h×nh 3.4 ).

- NÕu t¨ng sè l−îng mèi hμn ®Ýnh, sù ph©n bè øng suÊt d− do co ngang sau khi hμn gi¸p mèi kh«ng ®ñ ngÊu
hÕt çc mèi hμn ®Ýnh ( gi¶ sö lμ 3 mèi hμn ®Ýnh nh− trªn h×mh 3.5 ) sÏ cã d¹ng nh− tren biÓu ®å øng suÊt
h×nh 3.5 .
H ×n h 3 - 5
+ NÕu hμn tõ gi÷a ra hai ®Çu hoÆc hμn mét l−ît.
+ hμn gi¸p mèi ®ñ ngÊu çc mèi hμn ®Ýnh.
Th× ¶nh h−ëng cña chóng tíi sù ph©n bè øng suÊt d− do co ngang hÇu nh− kh«ng cã.
- Tr−êng hîp hμn b»ng tr×nh tù hμn ph©n ®o¹n 1 ( xem h×nh 3.6 ) ®Æc ®iÓm ph©n bè øng suÊt ngang ( d− ) do
co ngang g©y ra sÏ cã sè b−íc sãng b»ng sè ®o¹n hμn ( biÓu ®å øng suÊt d− ).
Hμn ph©n ®o¹n

1
H−íng hμn chung
2
1 2 3 4
H×nh 3 - 6
+ Ta thÊy ®Æc tr−ng ph©n bè øng suÊt d− ë ®©y t−¬ng tù nh− khi sö dông mét vμi mèi hμn
®Ýnh ( sè mèi hμn ®Ýnh ®−îc bè trÝ phï hîp víi sè ®o¹n hμn ) vμ hμn gi¸p mèi kh«ng ®ñ ngÊu çc
mèi hμn ®Ýnh ®ã.
+ Hμn ph©n ®o¹n nghÞch kh«ng gi¶m ®−îc øng suÊt d− do co ngang, nh−ng cã t¸c dông
gi¶m biÕn d¹ng ngang.

+ ¦u ®iÓm cña tr×nh tù hμn nμy lμ vïng øng suÊt ngang cã cïng dÊu kh«ng lín l¾m vμ biÕn
d¹ng toμn phÇn cña liªn kÕt gi¶m xuèng. Trong mét sè tr−êng hîp, ta cßn cã thÓ gi¶m ®−îc ®«
vâng çc mÐp ngoμi vμ lo¹i trõ kh¶ n¨ng vªnh tÊm ë çc vïng chÞu nÐn ( do mÊt æn ®Þnh ).
• X¸c ®Þnh øng suÊt d− do co ngang g©y ra vÒ mÆt lý thuyÕt lμ vÊn ®Ò t−¬ng ®èi phøc t¹p do t¸c ®éng cña
nhiÒu yÕu tè.
- NÕu thùc hiÖ mèi hμn mét çch liªn tôc, øng suÊt d− do co ngang mèi hμn gi¸p nèi çc tÊm kh«ng
kÑp chÆt lμ t−¬ng ®èi nhá.
+ Gi¶i thÝch:
Khi mèi hμn nguéi xuèng d−íi 600 0C tíi tr¹ng t¸i ®μn håi, sù ph©n bè nhiÖt ®é theo chiÒu dμi
mèi hμn lμ ®ång ®Òu h¬n nhiÒu so víi lóc nã bÞ nguån nhiÖt hμn nung nãng.
- NÕu mèi hμn nμy nguéi qu¸ nhanh ( chiÒu dÇy tÊm lín, cã b¨ng tuyÕt ) th× øng suÊt d− do co
ngang t¨ng lªn vμ cã thÓ g©y nøt.
• X¸c ®Þnh biÕn d¹ng do co ngang :
- TrÞ sè biÕn d¹ng ngang do co ngang khi hμn gi¸p mèi çc tÊm tù do phô thuéc tr−íc hÕt vμo
c−êng ®é nung vμ ®Æc ®iÓm nung kim lo¹i khi hμn.
- NÕu bá qua hiÖn t−îng mÊt nhiÖt bÒ mÆt, khi hμn gi¸p mèi çc tÊm b»ng nguån nhiÖt ®−êng c«ng
suÊt lín, cã thÓ biÓu diÔn tr−êng nhiÖt ®é theo c«ng thøc ( 1.17 ) ®· biÕt ( h×nh 3.7 ):
y2
q − −bt
T ( y, t ) = .e 4. a .t
( 1.17 )
v.δ . 4π .cρ .λ .t
Víi b = 0 vμ t lμ thêi gian tÝnh tõ thêi ®iÓm nguån nhiÖt ®i qua tiÕt diÖn O’y’ chøa ®iÓm mμ
ta xÐt tíi ( A ).
x
- Víi mét ®iÓm bÊt kú n»m phÝa sau nguån nhiÖt, ta cã t = , trong ®ã x lμ to¹ ®é cña ®iÓm xÐt tíi
v
so víi hÖ sè to¹ ®é di ®éng, hay lμ qu·ng ®−êng mμ nguån nhiÖt ®· ®i qua sau thêi gian t.
- Tõ c«ng thøc ( 1.17 ) víi b = 0 cã thÓ ®−îc biÓu diÔn nh− sau:
vy 2
q −
T ( y, x ) = .e 4. a . x
(3.1 )
δ . 4πλ.cρ .v.x
- Víi çc ®iÓm n»m trªn trôc mèi hμn ( y = 0 ), ta cã:
q
T (0, x ) = (3.2 )
δ . 4πλ.cρ .v.x
- Khi hμn gi¸p mèi çc tÊm tù do b¨ng nguån nhiÖt ®−êng, sù co ngang phô thuéc vμo møc ®é co
ngang cña kim lo¹i mèi hμn vμ cña vïng ¶nh h−ëng nhiÖt trong qu¸ tr×nh nguéi, vμ c¶ vμo ®é vâng cña
tÊm trong mÆt ph¼ng cña chóng d−íi t¸c ®éng cña lùc co däc trôc.
- Khi hμn gi¸p mèi çc tÊm cã chiÒu réng lín sù d·n në nhiÖt cña çc mÐp ®−îc nung theo h−íng
däc lμ kh«ng ®¸ng kÓ do tiÐet diÖn ngang cña mçi tÊm ®Òu cã ®é cøng v÷ng rÊt lín. V× vËy hiÖn t−îng
uèn trong mÆt ph¼ng tÊm hÇu nh− kh«ng x¶y ra vμ cã thÓ bá qua.
+ Trongqu¸ tr×nh nung, biÕn d¹ng dÎo nÐn çcmÐp hμn cña tÊm chñ yÕu dÉn ®Õn sù t¨ng
chiÒu dμy cña çc mÐp nμy vμ sö gi¶m khe hë gi÷a çc mÐp hμn.
+ Trong qu¸ tr×nh nguéi, thÓ tÝch vïng kim lo¹i ®−îc nung nãng sÏ gi¶m th«ng qua sù gi¶m
chiÒu dμy cña nã.
+ Khi nhiÖt ®é ®−êng hμn gi¶m tíi 600 0C , kim lo¹i tõ tr¹ng th¸i dÎo sÏ chuyÓn qua tr¹ng
th¸i ®μn håi vμ sö gi¶m thÓ tÝch tù do th«ng qua biÕn d¹ng dÎo ( co ngang ) theo nhiÖt ®é sÏ chÊm
døt.
+ Tõ thêi ®iÓm ®ã, b¾t ®Çu cã t¸c ®éng ®μn håi cña hiÖn t−îng co ngang.
+ TiÕt diÑn ngang mμ t¹i ®ã khi nguéi mèi hμn ®· b¾t ®Çu sù t¸c ®éng ®μn håi do co ngang,
sÏ n»m phÝa sau nguån nhiÖt di ®éng mét kho¶ng x1 ( h×nh 3.7 ).
q2
x1 = ( 3.3 )
600 2.δ 2 .4.πλ.cρ .v
v y
O
1
x y'
O' A
δ
H ×n h 3 - 7
+ Cïng víi sù tiÕp tôc gi¶m nhiÖt ®é, sù tiÕp tôc co ngang mèi hμn cã thÓ x¶y ra hoÆc do d·n
ngang çc vïng l©n cËn mèi hμn, hoÆc do dÞch chuyÓn ngang cña çc tÊm trong liªn kÕt d−íi t¸c
dông cña lùc co.
+ BiÕn d¹ng do co ngang Δ y0 sÏ b»ng møc ®é co tù do theo nhiÖt ®é cña kim lo¹i theo
h−íng y ( h−íng vu«ng gã víi trôc mèi hμn ) kÓ tõ thêi ®iÓm nguéi ®Õn 600 0C cho ®Õn khi nã
nguéi hoμn toμn.
+ Nãi çch kh¸c, ®ã lμ tæng biÕn d¹ng co tù do cña toμn bé tiÕt diÖn ngang kÓ tõ khi kim lo¹i
chuyÓn tõ tr¹ng th¸i dÎo sang tr¹ng th¸i ®μn håi, cho ®Õn khi nhiÖ ®é cña nã xuèng b»ng víi nhiÖt
®é m«i tr−êng xung quanh.

+ BiÕn d¹ng co ngang ë hai phÝa sÏ nh− nhau v× nhiÖt ®é ph©n bè ®èi xøng theo h−íng +y vμ
-y.
+ Ta cã thÓ viÕt:
∞ ∞
Δy0 = 2. ∫ ε t .dy = 2.∫ α .T ( y, x ).dy (3. 4 )
0 0
Trong ®ã:
εT lμ biÕn d¹ng nhiÖt ngang ®μn håi t−¬ng ddoois cña phÇn tö dy cho tíikhi phÇn tö nμy
nguéi hoμn toμn.
T(y, x) lμ nhiÖt ®é cña çc ®iÓm trªn tiÕt diÖn ngang ( lÊy tÝch ph©n ®Õn ∞ v× ta xts tr−êng
hîp tÊm réng nãi chung ) .
+ Trªn h×nh 3.8 lμ ®−êng cong biÓu thÞ ®é co tù do t−¬ng ®èi cña tiÕt diÖn ngang x1 ë çc
thêi ®iÓm nguéi kh¸c nhau.
T °C A 1
1 400
1 200
t1
1 000
C
8 00
6 00
4 00 t2
2 00 y [cm ]
B 2
0 B 14
1 2 3 5
y m in
1 2 3
H ×n h 3 - 8
Gi¶i thÝch h×nh vÏ: A1B1 lμ ph©n bè nhiÖt ®é sau t = 7s
A2B2 lμ ph©n bè nhiÖt ®é sau t =12s, sau khi nguån nhiÖt ®i qua tiÕt diÖn .
+ NÕu kh«ng xÐt ®Õn sù mÊt nhiÖt ra m«i tr−êng xung quanh, nhiÖt dung cña çc d¶i dμi vo
tËn cã chiÒu réng Δx, n»m sau nguån nhiÖt vμ ®−îc giíi h¹n bëi çc mÆt ph¼ng song song víi trôc
y, cã thÓ coi lμ kh«ng ®æi. L−îng nhiÖt ®−a vμ mçi d¶i nh− vËy bëi nguån nhiÖt cc«ng suÊt lín
chuyÓn ®éng nhanh, sÏ chØ ph©n bè theo h−íng trôc y vμ lμm thay ®æi nhiÖt ®é çc ®iÓm trong d¶i
®ã.

+ Trªn h×nh 3.9: Sù gi¶m nhiÖt ®é nh÷ng vïng l©n cËn mèi hμn ( OA ) vμ xa h¬n nòa, tøc lμ
sù co rót kim lo¹i ë ®o¹n OA sÏ ®i liÒn víi sù d·n në ë çc ®o¹n AB c¹nh ®ã.
+ T¸c dông ®μn håi cña hiÖn t−înh co ngang trong bÊt kú tiÕt diÖn ngang nμo cña mèi hμn sÏ
b¾t ®Çu tõ thêi ®iÓm mμ nhiÖt ®é trªn trôc mèi hμn gi¶m xuèng tíi 600 0C ( tøc lμ tõ khi kim lo¹i
mèi hμn b¾t ®Çu chuyÓn tõ tr¹ng th¸i dÎo sang ®μn håi ).
+ TiÕt diÖn ®ã, nh− ®· nãi, n»m sau nguån nhiÖt mét kho¶ng lμ x1. BiÕn d¹ng co ngang ë tiÕt
diÖn nμy sÏ lμ:
⎛ v. y 2 ⎞
∞ −⎜ ⎟
α .q ⎜ 4 a. x ⎟
Δy 0 = 2 ∫ .e ⎝ ⎠
.dy 1
( 3.5 )
0 δ . 4πλcρ .v.x1
T 8 00 D
λy = C
x
λy1 E
x x
O A B y
x1 y1
x2
H ×n h 3 - 9 N g an g
Däc
+ Trong c«ng thøc 3.5 ta ch−a biÕt gi¸ trÞ cña y. Sau khi ®ua çc hμng sè ra khái tÝch ph©n,
ta cã:
∞
2.α .q
Δy 0 = .∫ e − ky .dy
2
( 3.6 )
δ . 4πλ.cρ .v.x1 0
v v.cρ
Trong ®ã: k = = ( 3.7 )
4a.x1 4λ .x1
+ VÒ m¹t to¸n häc:

∞
1 π 1 4π .λ .x1
∫ e .dy =
− ky
=
2
( 3.8 )
0
2 k 2 cρ .v
+ Thay c«ng hóc 3.8 vμo c«ng thøc 3.6 ta cã:
2.α .q 1 4πλ.x1 α q
Δy 0 = . = . ( 3.9 )
δ . 4πλ.cρ .v.x1 2 cρ .v cρ v.δ

+ Tõ c«ng thøc 3.9 ta thÊy:
1. BiÕn d¹ng co ngang Δy0 cña liªn kÕt hμn tû lÖ thuËn víi n¨ng l−îng ®−êng q/v.
2. Tû lÖ nghich víi chiÒu dμy cña tÊm.
q
+ Còng cã thÓ biÓu diÔn biÕn d¹ng co ngang th«ng qua n¨ng l−îng riªng q 0 = ( theo
v.2δ
c«ng thøc 2.12 ) nh− sau:
α
Δy 0 = 2. .q 0 ( 3.10 )
cρ
+ Víi thÐp çc bon ( ThÊp vμ trung b×nh ):
α
= (11,5 ÷ 13,5).10 −6 [cm2/cal]
cρ
- C«ng thøc gÇn ®óng cho Δy0:
+ Sau 1s khèi l−îng kim lo¹i ®¾p lμ:
G = F®. v. ρ [ g/s] ( 3.11 )
Trong ®ã: F® : TiÕt diªn ngang kim lo¹i ®¾p [ cm2 ].
V : Tèc ®é hμn [ cm/s ] .
ρ : Khèi l−îng riªng kim lo¹i ®¾p [g/cm3 ].
+ MÆt kh¸c, theo ®Þnh nghÜa, hÖ sè ®¾p α® [g/Ah] ta cã:
α d .I
G= ( 3.12 )
3600
chý ý: HÖ sè 3600 lμ sè gi©y trong mét giê.
+ V× vËy:
α d .I 3600.Fd .v.ρ
F®.v.ρ = ⇒I= ( 3.13 )
3600 αd
Trong ®ã I [ A ] lμ c−êng ®é dßng ®iÖn hμn.
+ Theo ®Þnh nghÜa, c«ng suÊt h÷u Ých cña hå quang hμn lμ:
q = η . 0,24. U . I [ cal/ s ] ( 3.14 )
+ N¨ng l−îng ®−êng:

q 3600.Fd . ρ .U
qd = = η .0,24. [ cal/cm] (3.15 )
v αd
Víi U lμ ®iÖn ¸p hμn [ V ]
+ Víi hμn d−íi líp thuèc, nÕu coi hiÖu suÊt hå quang η = 0,8, α® = 13 g/Ah vμ ®iÖn ¸p hμn U
= 35 V, ta cã:
α q α qd
Δy 0 = . = . ( 3.16)
cρ v.δ cρ δ
α Fd
Tøc lμ Δy 0 = 15500. . ( 3.17)
cρ δ
+ Víi hμn hå quang tay η = 0,7 ; α® = 9 g/Ah ; U = 20 V :
α Fd
Δy 0 = 11000. . (3.18)
cρ δ
+ Ngoμi ra còng cã thÓ dïng trÞ sè Tmax ®èi voÐi çc ®iÓm thuéc tr−êng nhiÖt ®é ph¼ng ®Ó
x¸c ®Þnh Δy0 ( theo c«ng 1.18):
0,484.q
Tmax = ( 1.18 )
2. y max .δ .v.cρ
q T .y
Suy ra = max max (3. 19 )
cρ .v.δ 0,242
Tõ c«ng thøc ( 3.9 ) ta cã:
α .Tmax . y max
Δy 0 = (3.20 )
0,242
Trong ®ã :
Tmax : NhiÖt ®é tèi ®a cña kim lo¹i khi nã cßn tr¹ng th¸i ®μn håi ( 600 0C cho thÐp çc
bon thÊp)
ymax: Kho¶ng çch tõ trôc mèi hμn ®Õn ®iÓm xa nhÊt ë tr¹ng th¸i dÎo.
3-3_øng suÊt vμ biÕn d¹ng do co ngang khi hμn gi¸p mèi cã g¸ kÑp.
• Ta ®· biÕt, biÕn d¹ng ngang cña mèi hμn xuÊt hiÖn do néi lùc ngang(lùc co ngang) khi çc chi tiÕt cã thÓ
dÞch chuyÓn tù do theo h−íng vu«ng gãc víi trôc mèi hμn.
• Trong thùc tÕ chÕ t¹o kÕt cÊu, sù dÞch chuyÓn ngang dè bÞ h¹n chÕ bëi çc yÕu tè nh−:

- Çc mèi hμn ®Ýnh.
- Çc bé ®å g¸.
- Çc mèi hμn ®· thùc hiÖn tr−íc ®ã,...
• Trong ®iÒu kiÖn thùc tÕ nh− vËy, sÏ xuÊt hiÖn øng suÊt kÐo ngang cßn d− rÊt lín. Chóng cã thÓ g©y nøt mèi
hμn.
• V× øng suÊt d− kÐo do co däc g©y ra th−êng ®¹t tíi gi¸ trÞ σT, khi kÕt hîp víi øng suÊt kÐo ngang do co
ngang g©y ra, sÏ xuÊt hiÖn tr¹ng th¸i øng suÊt ph¼ng(hai chiÒu vu«ng gãc nhau), vμ cã thÓ lμm gi¶m kh¶
n¨ng lμm viÖc cña liªn kÕt hμn.
• Do ®ã trong ®iÒu kiÖn thùc tÕ, ng−êi ta lu«n t×m çch ®Ó liªn kÕt gi¸p mèi cã thÓ tù do dÞch chuyÓn trong
mÆt ph¼ng cña nã d−íi t¸c dông cña lùc co ngang.
• §Ó ®¸nh gi¸ ¶nh h−ëng cña møc ®é g¸ kÑp ®Õn øng suÊt ngang th× ph¶i tiÕn hμnh nhiÒu nghiªn cøu lý
thuyÕt vμ thÝ nghiÖm phøc t¹p.
• Chóng ta sÏ chØ xÐt mét sè tr−êng hîp cã ý nghÜa thùc tiÔn.
• Gi¶ sö ta cã kÕt cÊu nh− h×nh 3.10. ChiÒu dμy cña nã δ lμ ®ñ nhá ®Î cã thÓ hμn mét l−ît xong. Khi cã thÓ
dïng s¬ ®å nguån nhiÖt ®−êng.
σy
a - N guéi ®Òu
theo chiÒu dμi
y1 b - N guéi kh«ng
v
L ®Òu theo chiÒu
dμi
B
a) b)
H ×nh 3 - 10
- Víi tèc ®é hμn cao, ta coi sù nung nãng suèt chiÒu dμi mèi hμn lμ ®ång thêi vμ kim lo¹i ë çc ®iÓm trªn
mèi hμn chuyÓn tõ tr¹ng th¸i dÎo sang ®μn håi cïng mét lóc.
- NÕu çc tÊm kh«ng bÞ kÑp chÆt th× sau khi hμn, chiÒu réng cña liªn kÕt gi¶m ®i mét l−îng Δyo theo c«ng
thøc (3.9 ).
- Nh−ng ë ®©y, çc tÊm bÞ kÑp chÆt nªn chóng kh«ng thÓ tù do dÞch chuyÓn ngang ®−îc vμ trong liªn kÕt sÏ
xuÊt hiÖn øng suÊt kÐo ngang:
Δy o .E
σy = ( 3.21)
B
B: Kho¶ng çch gi÷a hai gÝa kÑp.
- NÕu bá liªn kÕt kÑp chÆt ®i th× øng suÊt ngang ( do co ngang ) sÏ mÊt vμ chiÒu réng liªn kÕt sÏ gi¶m ®i Δyo
.
- Gi¸ trÞ Δyo khi hμn çc tÊm kÑp chÆt phô thuéc vμo sù ph©n bè nhiÖt ®é theo tiÕt diÖn ngang cña liªn kÕt ë
thêi ®iÓm mμ nhiÖt ®é cña mèi hμn trong qu¸ tr×nh nguéi gi¶m ®Õn 600oC.
- Gi¶ sö ë thêi ®iÓm nμy, nhiÖt ®é chuyÓn vμo kim lo¹i trªn chiÒu réng y1(h×nh 3.10). Kim lo¹i trªn trôc mèi
hμn ë thêi ®iÓm ®ã cã nhiÖt ®é cùc ®¹i lμ 600oC. Cμng xa trôc mèi hμn, nhiÖt ®é cμng thÊp vμ ë nh÷ng
®iÓm çch xa trôc mét kho¶ng lín h¬n y1, nhiÖt ®é sÏ gièng nh− nh÷ng ®iÓm kh«ng bÞ nung nãng.
- Ngoμi çc c«ng thøc trªn, ®Ó x¸c ®Þnh biÕn d¹ng co ngang, cã thÓ tÝnh gÇn ®óng. Khi ®ã ta gi¶ thiÕt sù
ph©n bè nhiÖt ®é trong kho¶ng Oy1 lμ tuyÕn tÝnh(biÓu ®å nhiÖt ®é trªn h×nh 3.10).
Tmax − TO
- Khi ®ã l−îng co ngang Δ1 cña phÇn y1 sau khi bÞ nguéi hoμn toμn: Δ 1 = α .Ttb . y1 = α . y1
2
(3.22)
Ttb: NhiÖt ®é trung b×nh
To: NhiÖt ®é m«i tr−êng
- BiÕn d¹ng co ngang cña liªn kÕt sau khi nguéi hoμn toμn:
Δ=2Δ1= α.(Tmax-To).y1 (3.23)
- V× çc tÊm bÞ kÑp chÆt nªn trong liªn kÕt sÏ xuÊt hiÖn øng suÊt kÐo ngang. Tuú theo kho¶ng çch B vμ chÕ
®é nung, øng suÊt kÐo ngang d− sÏ lμ:
Δo (T − To )
σy = E = α max .E (3.24)
B B
3-4_BiÕn d¹ng gãc do co ngang trong liªn kÕt hμn gi¸p mèi
• BiÕn d¹ng gãc trong liªn kÕt hμn gi¸p mèi th−êng x¶y ra khi hμn çc tÊm tõ mét phÝa, vμ do lùc co ngang,
çc tÊm quay so víi nhau mét gãc β_h×nh 3.11a.
- Nguyªn nh©n c¨n b¶n lμ sù nung kim lo¹i kh«ng ®Òu theo h−íng chiÒu dμy tÊm.
- BiÕn d¹ng gãc thÓ hiÖn râ nhÊt ë çc liªn kÕt ch÷ V.
- V× çc líp kim lo¹i ®¾p ®−îc nung tíi nhiÖt ®é cao(h×nh 3.11b) cã chiÒu réng y kh¸c nhau(phô thuéc
vμo to¹ ®é z cña nã theo chiÒu dμy), khi nguéi, chóng sÏ cã çc gi¸ trÞ co ngang Δy kh¸c nhau. D−íi
t¸c dông cña co ngang Δy, çc tÊm v−ît ra khái mÆt ph¼ng ban ®Çu cña chóng, vμ t¹o nªn gãc β.
- Ngoμi tr−êng hîp hμn gi¸p mèi çc mèi hμn cã r·nh hμn ch÷ V nh− kÓ trªn, khi r·nh hμn ch÷ Y còng
cã thÓ cã gãc β v× chiÒu réng çc líp nung ®Õn nhiÖt ®é cao ë phÝa trªn lμ lín h¬n ë phÝa ®¸y.
• §Ó tÝnh ®−îc gi¸ trÞ biÕn d¹ng gãc β, ta gi¶ thiÕt(h×nh 3.11b):
ϕ
z
β
y m ax b
y y m ax y om ax
dz ⎯Δ b
ϕ /2 dz
β/ y
Δb z
δ 2 Δb Δb y y
2b β 2b
a)
z
H ×nh 3 - 11 b)
- Khi ®−îc nung tíi nhiÖt ®é cao, kim lo¹i c¬ b¶n bÞ biÕn d¹ng dÎo nÐn, kh«ng phô thuéc vμo to¹
®é líp ®−îc nung theo chiÒu dμy(chiÒu z). Vïng biÕn d¹ng dÎo nÐn ®ã réng lμ b vÒ mçi phÝa.
- Sù co ngang kim lo¹i c¬ b¶n trªn ®o¹n b trong qu¸ tr×nh nguéi cña kim lo¹i ®· qua biÕn d¹ng dÎo
nÐn khi nung, lμ sù co ngang Δb trong mÆt ph¼ng cña çc tÊm hμn.
- T¹i çc vïng xa h¬n (theo chiÒu y), nhiÖt ®é nung kim loai c¬ b¶n theo chiÒu dμy d−îc c©n b»ng
vμ khi nguéi sÏ kh«ng cã ¶nh h−ëng nμo ®Õn biÕn d¹ng gãc .
• Tæng biÕn d¹ng co ngang mçi líp kim lo¹i (theo chiÒu dμy z) cña mèi hμn gi¸p mèi gåm 2phÇn :
1. PhÇn kh«ng ®æi Δbo=2Δb, lμ biÕn d¹ng co ngang kim lo¹i c¬ b¶n t¹i vïng ¶nh h−ëng nhiÖt .
2. PhÇn biÕn ®æi (theo chiÒu z):Δyo=2Δy,lμ biÕn d¹ng co ngang cña mçi líp kim lo¹i ®¾p t−¬ng øng víi
to¹ ®é zcña nã theo chiÒu dÇy mèi hμn.
• phÇn kh«ng ®æi cña co ngang tù do sÏ lμm cho çc tÊm hμn xÝch l¹i gÇn nhau mét gi¸ trÞ Δbo, lμm gi¶m ®i
khe ®¸y (r·nh hμn).
• PhÇn kh«ng ®æi Δbophô thuéc chñ yÕu vμo chiÒu réng b cña phÇn biÕn d¹ng dÎo cña vïng ¶nh h−ëng nhiÖt.
• Khi hμn gi¸p mèi mét l−ît, gi¸ trÞ Δbo x¸c ®Þnh gÇn ®óng theo c«ng thøc (3.9) khi ta xem xÐt sù truyÒn
nhiÖt vμo kim lo¹i c¬ b¶n t¹i çc líp gÇn víi ®¸y mèi hμn.

• T¹i ®¸y mèi hμn z = 0, phÇn biÕn ®æi Δyo= 0.
• PhÇn biÕn ®æi Δyo cña líp bÊt kú cña kim lo¹i ®¾p :
Δyo= 2 α .T TB.y (3.25)
Víi : α - HÖ sè d·n në nhiÖt cña kim lo¹i

Ttb - NhiÖt ®é trung b×nh cña líp kim lo¹i ®¾p tr−íc lóc chuyÓn tiÕp cña çc ®iÓm ®−îc nung nhiÒu
nhÊt, tõ tr¹ng th¸i dÎo sang tr¹ng th¸i ®μn håi.
Y - ChiÒu réng líp kim lo¹i ®¾p øng víi to¹ ®é z cña nã theo chiÒu dμy mèi hμn.
ϕ
y = z.tg . ( 3.26 )
2
- Víi thÐp çc bon thÊp α = 12.10-6 [1/0C]
Ttb =600 0C
Do ®ã Δy0 = 2.12.10-6.600.y = 0,0144y ( 3.27 )
• Víi líp trªn cïng ( z = δ ):
Δymax = 2.α.Ttb. ymax = 2.α.Ttb.δ. tgϕ/2 ( 3.28 )

- Trong tr−êng hîp thÐp çc bon thÊp, ta cã thÓ viÕt
Δymax = 0,0144. δ.tgϕ/2 ( 3.29 )

* NÕu gãc quay β cña tÊm do co ngang ( h×nh 3-11b ) ®−îc biÓu diÔn theo gi¸ trÞ ymax, ta cã thÓ viÕt.
ϕ
2.α .Ttb .δ .tg
β Δy max 2 = α .T .tg ϕ
tg = = ( 3.30 )
2.δ 2.δ
tb
2 2
- Do gãc β th−êng nhá ( vμi ®é ) nªn cã thÓ coi
β β
tg = ( tÝnh theo radian ) ( 3.31)
2 2
β
- Khi ®ã β = 2.α.Ttb.tg ( 3. 32)
2
β
víi kÕt cÊu β = 0,0144.tg ( 3.33 )
2
• Còng cã thÓ x¸c ®Þnh biÕn d¹ng gãc b»ng lý thuyÕt (h×nh 3.12):
z
ym ax y dy
θ
dθ
δ ϕ dβ
hy
O
H ×n h 3 - 1 2

- Ta xÐt biÕn d¹ng gãc cña tam gi¸ c¬ b¶n cã ®¸y n»m trªn ®−êng y = z vμ ®Ønh n»m t¹i ®¸y mèi hμn (
tam gi¸c AOB ). Tam gi¸c nμy cã ®¸y lμ dy vμ gãc ®Ønh ®èi diÖn lμ dθ
- BiÕn d¹ng co ngang cña ®¸y tam gi¸c AOB sÏ lμ:
Δ = α.Ttb.dy (3.34)
- BiÕn d¹ng gãc cña tam gi¸c do hiÖn co ngang g©y ra:
Δ. cos θ
tg(dβ) = (3.35)
hy
Chøng minh:
AE
tg (dβ ) = ; AO = hy
AO
AE = AC .cos (EAC ) = Δ . cosθ
Δ. cos θ
Do ®ã tg ( dβ ) =
hy
V× gãc dβ rÊt bÐ nªn cã thÓ coi tg (dβ) = dβ
hy = y2 + δ 2 ( tam gi¸c OAF cã FA = y vμ FO = δ )
Δ. cos θ α .Ttb .dy. cos θ
nªn dβ = tg (dβ) = =
hy hy
α .Ttb .δ
dβ = .dy ( 3.36)
y2 + δ 2
- Tæng biÕn d¹ng gãc cña çc tam gi¸c c¬ b¶n nh− AOB sÏ lμ biÐn d¹ng gãc cña toμn bé liªn kÕt:
y max
α .T .δ
β = 2 ∫ 2 tb 2 .dy ( 3.37 )
0 y +δ
+ VÒ mÆt to¸n häc:
y2
dy 1 y
∫y
y 21
= .arctg ( 3.38 )
y1
2
+δ 2
δ δ y1
+ Do ®ã biÕn d¹ng gãc cña mçi tÊm so víi trôc y sÏ lμ:
1 y y max
β1 = 2. α.δ.Ttb . .arctg ( 3.39 )
δ δ 0
+ V× tgx = m ⇒ arctgm = x
y
+ Nh−ng max = tg ϕ2
δ
⎛ϕ ⎞ ϕ
+ Nªn arctg ⎜ ⎟ =
⎝2⎠ 2
ϕ
+ suy ra β1 = α .Ttb .
2
β = 2β1 = α .Ttb .ϕ ( 3.40 )
β lμ gãc quay cña hai tÊm so víi nhau.

- Më réng:
+ Trong thùc tÕ khi gãc ϕ < 600, hai c«ng thøc ( 3.32 ) vμ (3.40 ) cho gi¸ trÞ gÇn nh− nhau .
+ khi gãc ϕ > 600 vËy c«ng thøc ( 3.40 ) cho gi¸ trÞ nhá h¬n so víi c«ng thøc ( 3.32 ) . Gi¸ trÞ
nμy cã thÓ nªn tíi 20% khi ϕ = 900.
+ Tuy nhiªn trong thùc tÕ ϕ = 60÷ 700 nªn hai c«ng thøc ®od cod gi¸ trÞ nh− nhau.
- võa råi ta ®· xÕt tr−êng hîp hμn çc tÊm cã chiÒudμy lín vμ cã v¸t mÐp.
• Tr−êng hîp gi¸p mèi çc tÊm cã chiÒu dμy lín vμ kh«ng v¸t mÐp ( hμn tõ mét phÝa ):
- NhiÖt ®é kim lo¹i gÇn nguån nhiÖt sÔ ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu.
- çc líp ë phÝa trªn sÏ bÞ nung nãng nhiÒu h¬n çc líp ¬dr phÝa d−íi.
- do ®ã møc ®é biÕn d¹ng do co ngang cña çc líp sau khi liªn kÕt nguéi hoμn toμn còng sÏ kh¸c
nhau, dÉn tíi tÊm nμy quay t−¬ng ®èi so víi tÊm kia, t¹o thμnh biÕn d¹ng gãc β.
- Muèn x¸c ®Þnh ®−îc β, ta ph¶i biÕt ®−îc quy luËt ph©n bè nhiÖt ®é theo chiÒu dÇy ë çc tiÕt diÖn
ngang n»m phÝa sau nguån nhiÖt mét kho¶ng x1, noqi mμ nhiÖt ®é lín h¬n hoÆc b»ng 6000C ( n¬i
kim lo¹i ®ang nguéi chuuyÓn tr¹ng th¸i tõ dÎo sang ®μn håi ).
- Cã thÓ x¸c ®Þnh gÇn ®óng quy luËt ph©n bè nhiÖt ®é ë ®ay trªn c¬ së çc c«ng thøc truyÒn nhiÖt
khi nung kim lo¹i b»ng nguån nhiÖt ®iÓm cènguÊt lín, di chuyÓn nhanh, cã sö dông hÖ sè hiÖu chØnh
( tøc lμ cã xÐt tíi sù nung nãng kh«ng ®ång ®Òu theo chiÒu dÇy ).
- Khi ®ã, nhiÖt ®é cña mét ®iÓm bÊt kú gÇn trôc mèi hμn sÏ lμ:
vy 2
q −
T ( x, y , z ) = m .e 4.ax1
( 3.41 )
δ . 4πλ.cρ .vx1
y1 lμ kho¶ng çch tõ ®iÓm ®ã tíi trôc mèi hμn.
x1 lμ kho¶ng çch tõ nguån nhiÖt tíi tiÕt diÖn ngang n¬i kim lo¹i b¾t ®Çu chuyÓn tõ tr¹ng th¸i dÎo
sang ®μn håi.
δ lμ chiÒu dμy mèi hμn ( hai tÊm dμy nh− nhau ).
M lμ hÖ sè hiÖu chØnh cã xÐt tíi ®Æc ®iÓm ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu cña nguån nhiÖt theo chiÒu dμy
mμ ta ®· biÕt çch x¸c ®Þnh tõ h×nh 1.12.
- Cã thÓ nãi m lμ tû sè cña nhiÖt ®é t¹i mét ®iÓm bÊt kú nμo ®ã trong vËt hμn víi nhiªt j ®é trung
b×nh cña tiÕt diÖn chøa nã mμ ta ®ang kh¶o s¸t .
v.δ r z
- m phô thuéc vμo ba tham sè , , , trong ®ã r = x 2 + y 2 .
2.a δ δ
z
- NhiÖt ®é t¹i ®iÓm xÐt tíi sÏ lín nhÊt ë çc thía thuéc bÒ mÆt trªn khi = 0 , tøc lμ z = 0. Khi ®ã
δ
m>1
- Víi çc thí thuéc bÒ mÆt d−íi z = δ, nhiÖt ®é sÏ nhá nhÊt khi ®ã m < 1.
- cμng xa trôc mèi hμn, nhiÖt ®é ph©n bè theo chiÒu dμy sÏ Ýt trªnh lÖch h¬n.
- Thùc tÕ cho thÊy, khi y0 > 4δ ( h×nh 3.14 ) th× trªnh lÖch nhiÖt ®é çc ®iÓm cïng tiÕt diÖn theo chiÒu dμy lμ
nhá h¬n 5% , tøc lμ biÕn d¹ng co ngang cña çc thí nh− nhau vμ kh«ng ¶nh h−ëng g× ®Õn biÕn d¹ng gãc.
- Khi ®ã, nguyªn nh©n g©y ra biÕn d¹ng gãc cña liªn kÕt lμ sù ph©n bè nhiÖt ®é khong ®ång ®Òu
theo chiÒu dÇy liªn kÕt hμn trong ph¹m vi réng 8δ vÒ hai phÝa trôc mèi hμn .
- Phï hîp víi tr¹ng th¸i nhiÖt ®é cña çc thí:
Δ1 lμ biÕn d¹ng co ngang lín nhÊt cña çc thí trªn cïng
Δ2 lμ biÕn d¹ng co ngang lín nhÊt cña çc thí d−íi cïng .

- Víi çc thí bÊt kú trªn tiÕt diÖn x1, biÕn d¹ng co ngang tù do sÏ lμ:
y 0 = 4δ 4δ v. y 2
q −
Δ=2 ∫ α .T .dy = 2 ∫ m.α . 4 ax1
.e .dy ( 3.42 )
0 0 δ . 4πλ.cρ .v.x1
4δ vy 2
q −
- tõ ®ã ta cã Δ 1 = 2.α .m1 . ∫e
4 ax1
.dy ( 3.43 )
δ . 4πλ.cρ .v.x1 0
4δ vy 2
q −
Δ 2 = 2.α .m2 . ∫e
4 ax1
.dy ( 3.44)
δ . 4πλ.cρ .v.x1 0
Δ1
δ β
Δ2
yo = 4δ yo = 4δ
víi: m1 – lμ hÖ sè hiÖu chØnh øng víi çc thí kim lo¹i trªn cïng ( khi z = 0 víi gèc to¹ ®é lμ nguån
nhiÖt hμn ).
m2 -lμ hÖ sè hiÖu chØnh øng víi çc thí kim lo¹i d−íi cïng ( z = δ ).
- Sù chªnh lÖch gi¸ gi÷a Δ1 vμ Δ2 sÏ t¹o ra hiÖn t−îng quay quanh trôc mèi hμn vμ t¹o ra biÕn d¹ng
gãc β.
β Δ1 − Δ 2
tg = ( 3.45 )
2 2.δ
β β β
+ v× tg nhá nªn tg = ( radian )
2 2 2

β Δ1 − Δ 2 Δ − Δ2
+ Do ®ã = ⇒β = 1 ( 3.46)
2 2.δ δ
4δ vy 2
2.α .q −
β = ( m1 − m2 ). ∫e
4 ax1
.dy ( 3.47 )
δ 2 . 4πλ.cρ .v.x1 0
Trong ®ã x1 tÝnh theo c«ng thøc (3.3).
- Víi møc ®é chÝnh x¸c võa ®ñ, ta cã thÓ dïng c«ng thøc gÇn ®óng sau;
β = 8.αTg.( m1 – m2 ) ( 3.48)
δ
víi Tg lμ nhiÖt ®é thí gi÷a thuéc tiÕt diÖn x1 ( khi z = ).
2
+ Víi thÐp çc bon thÊp Tg = 6000C
α = 12.10-6 [ 0C-1]
+ V× vËy β = 0,06 ( m1 – m 2) [ rad ] ( 3.49 )
- Võa råi ta ®· xÐt hai tr−êng hîp hμn gi¸p mèi çc tÊm tù do cã v¸t m¸p vμ kh«ng v¸t mÐp. B©y
giê ta t×m hiÓu ¶nh h−ëng cña ngo¹i liªn kÕt ®Õn biÕn d¹ng gãc.
• ¶nh h−ëng cña ngo¹i liªn kÕt ®Õn biÕn d¹ng gãc:
- Ta ®· biÕt, khi hμn gi¸p mèi tÊm, do co ngang mμ cã thÓ suÊt hÞªn:
+ BiÕn d¹ng co ngang: sù gi¶m kÝch th−íc ngang gña liªn kÕt hμn
+ BiÕn d¹ng gãc β: sù quay t−¬ng®èi cña tÊm nμy so víi tÊm kia quanh trôc mèi hμn.
- Khi hμn çc tÊm bÞ kÑp chÆt ( theo chiÒu réng ), phÇn kim lo¹i c¬ b¶n bÞ nung nãng chØ cã thÓ bÞ d·n vÒ
phÝa trôc mèi hμn. Khi ®ã khe hë l¾p r¸p tr−íc mèi hμn ( khe ®¸y ) bÞ gi¶m.
- Khi mèi hμn ®ã bÞ nguéi, vïng l©n cËn kim lo¹i nãng ch¶y ( tøc lμ vïng ¶nh h−ëng nhiÖt nãi chung,
hay lμ vïng ®· ®−îc nung tíi tr¹ng th¸i dÎo, ®μn håi) lÏ ra ph¶i trë vÒ kÝch th−íc ban ®Çu.
- Nh−ng do kim lo¹i bÞ c¶n trë tõ phÝa ngoμi liªn kÕt ( kÑp chÆt ) lÉn do t¸c ®éng cña mèi hμn ( bÞ c¶n trë
tõ phÝa mèi hμn ), çc tÊm kh«ng thÓ co ngang mét çch tù do. Nãi çch kh¸c, sÏ xuÊt hiÖn øng suÊt
kÐo ngang. NÕu kim lo¹i bÞ nung nãng kh«ng ®ång ®Òu theo chiÒu dÇy, çc thí kim lo¹i nãng ch¶y (
h−íng theo z ) cã chiÒu dÇy kh¸c nhau. Do ®ã khi nguéi chóng sÏ co gi·n kh¸c nhau. Do ®ã khi nguéi
chóng sÏ co kh¸c nhau, dÉn ®Õn biÕn d¹ng gãc.
- Trªn h×nh 3-15a lμ biÕn d¹ng gãc cña çc tÊm máng bÞ kÑp chÆt, h×nh 3-15b lμ biÕn d¹ng gãc cña çc
tÊm máng réng nh−ng kh«ng bÞ kÑp chÆt.
- Cã thÓ nãi, biÕn d¹ng gãc gÆp ph¶i sù ph¶n kh¸ng quay tù do cña çc tÊm sÏ t¹o ra hiÖn t−îng uèn
trong c¶ hai tÊm cña liªn kÕt nh− trong h×nh 3-15.

a)
b)
H×nh 3 - 15
- §é lín cña biÕn d¹ng gãc β khi çc tÊm bÞ kÑp chÆt lμ nhá h¬n nhiÒu so víi khi chóng tù do ( tr−êng
hîp h×nh 3-15a ).
- Khi chiÒu réng çc tÊm máng lín ( tr−êng hîp h×nh 3-15b), träng l−îng cña cACS tÊm lμ lín, vμ cã t¸c
dông nh− viÖc ph¶n kh¸ng quay tù do. V× vËy biÕn d¹ng gãc t¹o ra sù uèn côc bé vμ d¹ng lμn sãng.
- S¬ ®å tÝnh to¸n - h×nh 3 -16:
σn σu
M M
Pn Pn
H×nh 3 - 16 a) b)
+ Khi kÑp chÆt, xuÊt hiÖn øng suÊt kÐo ngang. Gi¸ trÞ cña nã tû lÖ víi n¨ng l−îng riªng q0 (
c«ng thøc 2. 12 ) cña nguån nhiÖt vμ chiÒu dμy δ cña tÊm.
+ Trong tr−êng hîp nay, biÕn d¹ng co ngang còng gåm hai thμnh phÇn kh«ng ®æi Δb0 = 2.Δb (
thÓ hiÖn qua biÓu ®å øng suÊt trªn h×nh 3 -16b ) vμ thμnh phÇn biÕn ®æi ( thÓ hiÖn qua biÓu ®å øng
suÊt trªn h×nh 3 -16b ).

+ Cã thÓ viÕt víi thμnh phÇn nh− sau:
Tmax − T0
Δb0 = 2.α .Ttb .b = 2.α . .b = α .b.(Tmax − T0 ) ( 3. 50 )
2
Trong ®ã lμ Ttb lμ gi¸ trÞ trung b×nh cña nhiÖt ®é ë vïng bÞ nung nãng nhÊt cña líp kim lo¹i chotíi
khi nã chuyÓn tõ tr¹ng th¸i dÎo sang tr¹ng th¸i ®μn håi kÕt cÊu, ®ã lμ nhiÖt ®é Tmax = TdÎo = 6000C )
so víi nhiÖt ®é ban ®Çu T0. Trong c«ng thøc nμy, ta coi nhiÖt ®é thay ®æi tuyÕn tÝnh theo trung b×nh
cña çc ®iÓm cña vïng b so víi nhiÖt ®é ban ®Çu T0.
V× bÞ kÑp chÆt, çc tÊm kh«ng thÓ co tù do, dÉn ®Õn sù h×nh thμnh øng suÊt ngang:
Δ.b0 α .b.(Tmax − T0 )
σn = .E = .E ( 3.51)
B B
§Ó gi¸ trÞ δn kh«ng v−ît qu¸ giíi h¹n, kho¶ng çch B gi÷a çc gi¸ trÞ kÑp ph¶i tèi thiÓu lμ:
α .b.(Tmax − T0 )
B≥ .E ( 3.52 )
σT
Néi lùc sinh ra trªn mét ®¬n vÞ chiÒu dμi míi hμn [kg/cm] lμ:
α .b.δ .(Tmax − T0 )
Pn = δ .σ n = .E ( 3.53 )
B
Néi lùc nμy g©y ra ph¶n lùc R = Pn t¹i gi¸ kÑp.
+ Víi thμnh phÇn biÐn®æi ta cã:
Δy0 = 2.α. Ttb. Y = 2.α . Td. Y ( 3.54 )
Trong ®ã Td ®−îc sö dông thay cho Ttb ®Ó tr¸nh nhÇm lÉn víi c«ng thøc ( 3.50)
Td lμ nhiÖt ®é cao nhÊt mμ kim ®· tõng nãng ch¶y ( tøc lμ kim lo¹i mèi hμn ) chuyÓn tõ tr¹ng th¸i
dÎo sang ®μn håi.
Td = 500 ÷ 6000C víi thÐp kÕt cÊu gi¸ trÞ 5000C øng víi q0 nhá vμ v lín 6000C øng víi q0
lín vμ v nhá.
ϕ
Y = z. tg ( th«ng th−êng ϕ < 900 ). Do ®ã víi líp trªn cïng:
2
ϕ
Δy 0 max = 2.α .Td .δ .tg ( 3.55 )
2
Do bÞ kÑp chÆt, øng suÊt ngang t−¬ng øng ( kÐo ) ë t−êng líp do thμnh phÇn co ngang biÕn ®æi Δy0
g©y ra sÏ lμ:

ϕ
2.α .Td .z.tg
Δy 2 .E
σ = 0 .E = ( 3.56 )
B B
E ϕ
σ max = .α .δ .Td .z.tg ( 3.57 )
B 2
NÕu sau khi hμn ta bá g¸ kÑp, øng suÊt kÐo ngang σn vμ σ sÏ mÊt ®i vμ sÏ xuÊt hiÖn BD d− co ngang
vμ BD d− gãc:
B
ΔB = σ n . = α .b.(Tmax − To ) (3.58)
E
Ta biÕt tõ phÇn tr−íc (c«ng thøc 3.45):
β β Δ. y o max
= tg =
2 2 2.δ
β ϕ ϕ
= α .Td .tg ⇒ β = 2.α .Td .tg (3.59)
2 2 2
M« men uèn do thμnh phÇn øng suÊt thay ®æi g©y ra trªn mét ®¬n vÞ chiÒu dμi mèi hμn so víi
®iÓm O (ch©n mèi hμn) ®−îc x¸c ®Þnh b»ng çch t×m tæng m« men cña néi lùc g©y ra trong tõng
líp kim lo¹i nãng ch¶y:
ϕ ϕ
δ 2α .Td .tg .E δ 2α .Td .tg .E.δ 3
z3
M = ∫ σ .z.dz = 2 . = 2 (3.60)
0
B 3 0 3.B
Còng cã thÓ cã c«ng thøc (3.60) tõ biÓu ®å σ (h×nh 3.16b):
σ max .δ 2
M = . .δ (3.61)
2 3
- Trong thùc tÕ, ®Ó gi¶m biÕn d¹ng gãc, ng−êi ta dïng g¸ kÑp t¹o ra m« men uèn chèng l¹i hiÖn
t−îng quay cña çc tÊm. Khi çc tÊm kh«ng réng l¾m, cã thÓ g¸ s¬ bé b»ng çch quay ng−îc l¹i
mét gãc β (h×nh 3.17)
H×nh 3 - 17

CHƯƠNG 4: ỨNG SUẤT VÀ BIẾN DẠNG KHI HÀN CÁC MỐI HÀN GÓC
4.1_øng suÊt vμ biÕn d¹ng trong çc liªn kÕt hμn gãc.
4.2_øng suÊt vμ biÕn d¹ng trong çc liªn kÕt hμn chång.
4.3_øng suÊt vμ biÕn d¹ng trong çc liªn kÕt hμn ch÷ T.
4.4_øng suÊt vμ biÕn d¹ng do co däc çc dÇm hμn ch÷ I.
• Më ®Çu: Çc kh¸i niÖm
- Mèi hμn gãc
- Liªn kÕt hμn gãc (h×nh 4.1a)
- Liªn kÕt hμn chång (h×nh 4.1b)
- Liªn kÕt hμn ch÷ T (h×nh 4.1c)
(trang 10 – Ch−¬ng 1 – Gi¸o tr×nh Hμn nãng chÈy).
Çc lo¹i liªn kÕt võa nªu : phæ biÕn nhÊt(víi mèi hμn gãc).
b)
a)
H ×nh 4 - 1 c)
4.1_øng suÊt vμ biÕn d¹ng trong liªn kÕt hμn gãc.
Ta h·y xÐt mét liªn kÕt hμn gãc. ViÖc tÝnh to¸n øng suÊt vμ biÕn d¹ng hμn sÏ gåm 5 b−íc sau:
• B−íc 1: X¸c ®Þnh vïng øng suÊt t¸c ®éng bnvμ tiÕt diÖn vïng øng suÊt t¸c ®éng Fc:
- Vïng øng suÊt t¸c ®éng (h×nh 4.2)

bn M
h - M1 M1
b n
σT σT
θ
σ2
σ2 θ
M = M 1 + M1
H ×nh 4 - 2
+ Ph−¬ng ph¸p tuÇn tù xÊp xØ hoÆc ph−¬ng ph¸p ®å thÞ, c«ng thøc (2.15); (2.11); (2.13);
(2.14):
−1
⎛ σ T .h ⎞ b2n
bn = h⎜⎜1 + ⎟⎟ vμ m = 1 − 0,008.
⎝ 9,86 .q o .m ⎠ ∑δ
b1 = 0,484.q.(∑ δ .cρ .v.550)
−1
b2 = k 2 (h − b1 ); k 2 = f .(q 0 , σ T ) _®å thÞ
bn=b1+b2
- TiÕt diÖn vïng øng suÊt t¸c ®éng:
Fc=2.bn.δ (4.1)
• B−íc 2: X¸c ®Þnh néi lùc vμ øng suÊt ph¶n kh¸ng:
- néi lùc: P =σT.Fc =2.bn.δσT
- øng suÊt ph¶n kh¸ng:
P 2.bn .δ .σ T σ .b
σ2 = = = T n (4.2)
F − Fc 2.δ .(h − bn ) h − bn
Tõ ®ã ta dùng ®−îc biÓu ®å σT vμ σ2(h×nh 4.2)
• B−íc 3: X¸c ®Þnh øng suÊt uèn vμ ®é vâng:
- øng suÊt uèn:

+ Trong mÆt ph¼ng chøa tõng tÊm sÏ cã mét m« men uèn M1 do néi lùc sinh ra trong tÊm ®ã:
h
M 1 = P1 . (4.3)
2
Trong ®ã néi lùc t¸c ®éng P1 = 0.5P
+ Tæng h×nh häc M = M1 + M1 (4.4)
θ P1 .h θ P.h θ
M = 2.M 1 . cos =2 . cos = . cos ( 4.5)
2 2 2 2 2
θ
Theo c«ng thøc 4.5 Khi gãc θ t¨ng, M gi¶m, vμ khi θ = 1800 thi cos = 0. Lóc ®ã M = 0, lμ tr−êng
2
hîp hμn gi¸p mèi.
+ øng suÊt do m« men uèn g©y ra trong liªn kÕt:
M
σ= ( 4.6)
W
Trong ®ã W lμ m« men trèng uèn cña tiÕt diÖn ngang cña liªn kÕt.
- §é vâng d− ( h×nh 4.3 ):
+ Khi ta céng biÓu ®å øng suÊt do néi lùc däc trôc vμ m«men uèn g©y ra trong tiÕy diÖn ngang
tõng tÊm, ta sÏ ç biÓu ®å øng suÊt d−.
+ §é vâng d−:
M .l 2
f = ( 4.7 )
8 E.J
• B−íc 4: X¸c ®Þnh øng suÊt ngang do co däc vμ co ngang:
- So víi liªn kÕt hμn gi¸p mèi, gi¸ trÞ cña nã nhá h¬n v× nÕu sau khi hμn, ta c¾t liªn kÕt theo trôc mèi
hμn, sù biÕn d¹ng cña c¶ hai tÊm sau khi c¾t lμ kg«ng ®¸ng kÓ so víi tr−íc lóc c¾t ( tøc lμ néi lùc cÇn thiÕt
®Ó kh«i phôc l¹i tr¹ng th¸i ban ®Çu tr−íc khi c¾t lμ nhá ).
- øng suÊt ngang do co ngang g©y ra ( v× mèi hμn kh«ng thÓ nguéi ®ång thêi trªn suèt chiÒu dμi) trong
çc liªn kÕt hμn gãc còng cã gi¸ trÞ nhá h¬n so víi khi hμn gi¸p mèi.
Lý do: Çc chi tiÕt trong liªn kÕt hμn gãc dÔ bÞ biÕn d¹ng theo h−íng vu«ng gãc víi trôc mèi hμn.
H×nh d¹ng biÓu ®å øng suÊt ngang do co ngang g©y ra còng t−¬ng tù nh− trong çc liªn kÕt hμn
gi¸p mèi nh−ng gi¸ trÞ ë tõng thí lμnhá h¬n v× lý do ®· nªu.
+ øng suÊt ngang do co ngang g©y ra phô thuéc vμo gãc θ:
khi t¨ng gãc θ øng suÊt ngang t¨ng. θ = 1800 ( gi¸p mèi ): σxmax

Khi θ gi¶m, øng suÊt ngang gi¶m. θ = 00 ( hμn ®¾p ): σx= 0 .
• B−íc 5: BiÕn d¹ng gãc:
- Trong liªn kÕt hμn gãc biÕn d¹ng gãc β thÓ hiÖn qua sù t¨ng gãc θ gi÷a çc tÊm ( hinh 4.3b ).
+ Gãc β t¨ng nÕu møc ®é ngÊu ch©n mèi hμn lμ nhá.
+ Gãc β gi¶m nÕu møc ®é ng¸u ch©n mèi hμn lμ lín.
- Th«ng qua biÖn ph¸p thiÕt kÕ quy tr×nh c«ng nghÖ víi chÕ ®é hμn hîp lý, ta cã thÓ lo¹i trõ ®−îc biÕn d¹ng
gác trong liªn kÕt hμn gãc.
bn
f
θ
θ
b)
a)
H ×nh 4 - 3 β /2
4.2_ øng suÊt vμ biÕn d¹ng trong liªn kÕt hμn chång.
• Tuú theo vÞ trÝ cña çc mèi hμn gãc trong liªn kÕt hμn chång so víi h−íng t¸c dông cña ngo¹i lùc, ta cã
thÓ chia çc liªn kÕt hμn chång thμnh bèn lo¹i sau:
a. Mèi hμn vu«ng gãc víi ngoai lùc ( h×nh 4.4a ).
b. Mèi hμn song song víi ngo¹i lùc ( h×nh 4.4b ).
c. Mèi hμn chÐo víi ngo¹i lùc( h×nh 4.4c ).
d. Liªn kÕt hμn chång tæ hîp ( h×nh 4.4d ).

δ P P
P P
a) b)
P P P P
c) H ×n h 4 - 4 d)
• Khi thùc hiªn liªn kÕt hμn chång, ta h×nh dung tr−êng hîp hμn ®¾p lªn bÒ mÆt mät tÊm vμ lªn mÐp cña t¸m
kia.
• Vïng øng suÊt t¸c ®éng trong liªn kÕt hμn chång sÏ bao gåm vïng l©n cËn nhiÖt tÝnh c¶ vÒ hai phÝa cña
t¸m thø nhÊt ( gièng nh− hμn ®¾p lªn bÒ mÆt tÊm )vμ vÒ mét phÝa cña tÊm thø hai ( gièng nh− hμn ®¾p lªn
mÐp tÊm ).
• X¸c ®Þnh vïng øng suÊt t¸c ®éng – h×nh 4.5:
bn = b1 + b2
0,484.q
b1 = (4.8)
(2.δ 1 + δ 2 ).v.cρ .550
trong ®ã b1 lμ chiÒu réng vïng ®−îc nung tíi tr¹ng tth¸i dÎo.
- ChiÒu réng vïng ®−îc nung tíi tr¹ng th¸i dÎo - ®μn håi lμ b21vμ b’21 vμ b22 ®−îc x¸c ®Þnh riªng cho tõng
tÊm ( cã chiÒu réng h kh¸c nhau ).
b n1 k
b 22 b 1
δ2
δ1
b'21 b1 b1 b 21
b' n2 b n2
H ×nh 4 - 5
- DiÖn tÝch tiÕt diÖn ngang vïng øng suÊt t¸c ®«ng:
Fc= δ1.b’n2+ δ2.bn1 + δ1 . bn2 + k2/2 ( 4.9)
• Th«ng th−êng, ng−êi ta gi¶m kho¶ng chiÒu dμi a mμ çc tÊm chång lªn nhau ( h×nh 4.6 ) nh»m môc ®Ých
tiÕt kiÖm vËt liÖu.
P P
a
H×nh 4 - 6
- ViÖc gi¶m gi¸ trÞ a tíi møc ®é nhÊt ®Þnh sÏ lμm suÊt hiÖn sù lÖch çc tÊm do t¶i trong.
- §Ó ng¨n ngõa hiÖn t−îng nμy, cÇn ®¶m b¶o:
a ≥ 4δ, th−êng lμ a = (4 ÷ 5).δ ( 4.10)
• Trong liªn kÕt hμn chång çc tÊm cã chiÒu dμy trung b×nh vμ nhá, ng−êi ta th−êng dïng chÕ ®é hμn sao
cho chiÒu réng vïng øng suÊt t¸c ®éng cña mét mèi hμn n»m ë phÝa bÞ chång sÏ lín h¬n 0,5a. V× vËy, çc
vïng øng suÊt t¸c ®éng do c¶ 2 mèi hμn g©y ra sÏ chång lªn nhau mét phÇn.
- V× thÕ, diÖn tÝch chung Fc sÏ nhá h¬n 2 lÇn diÖn tÝch Fc1do mét mèi hμn g©y ra.
• Trªn h×nh 4.7a lμ sù ph©n bè øng suÊt do co däc g©yn ra trong liªn kÕt hμn chång:
P σ .F
σ= = T c (4.11)
F − Fc F − Fc
• ChiÒu dμy tÊm cμng lín th× kho¶ng çch a cμng ph¶i lín. Lóc ®ã çc vïng øng suÊt t¸c ®éng do mçi mèi
hμn g©y ra sÏ cã thÓ n»m çch xa nhau (h×nh 4.7b).
bo bo bo
δ δ
bo bo bo
σΤ σΤ
a ) σ2 H ×n h 4 - 7 b ) σ2
• Tr−êng hîp hμn chång çc chång çc tÊm cã chiÒu réng kh¸c nhau (h×nh 4.8):
ho bo
H ×n h 4 - 8 a ) b ) c)
- VÞ trÝ cña vïng øng suÊt t¸c ®éng sÏ lÖch vÒ 1 phÝa so víi trôc ®èi xøng cña tiÕt diÖn ngang cña liªn
kÕt.
- Do ®ã, ngoμi biÕn d¹ng vμ øng suÊt do co däc cßn cã biÕn d¹ngvμ øng suÊt do hiÖn t−îng uèn trong
mÆt ph¼ng g©y ra(gièng nh− tr−êng hîp hμn gi¸p mèi çc tÊm cã chiÒu réng kh¸c nhau).
H×nh 4.8a: øng suÊt däc mèi hμn
H×nh 4.8b: øng suÊt uèn do néi lùc g©y ra
H×nh 4.8c: øng suÊt tæng hîp cña a vμ b.
- M«men uèn:
M = Ma − Mc =
P
.h0 .
(a − c ) (4.12)
2 h0 − b0
M
- øng suÊt uèn: σ =
W
Víi W lμ m« men chèng uèn cña toμn bé tiÕt diÖn ngang liªn kÕt.
• NÕu çc mèi hμn n»m song song víi ngo¹i lùc, vïng øng su¸t t¸c ®éng còng ®−îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc
®· biÕt.
- H×nh 4.9: BiÓu ®å øng suÊt d− do co däc.

H×nh 4 - 9
- øng suÊt ngang do co däc g©y ra trong liªn kÕt hμn chång nhá h¬n nhiÒu so víi khi hμn gi¸p mèi.
- øng suÊt ngang do co ngang g©y ra l¹i cã thÓ kh¸ cao:
+ Lý do: biÕn d¹ng co ngang cña mét mèi hμn kh«ng thÓ x¶y ra mét çch tù do ®−îcv× bÞ mèi
hμn c¶n l¹i.
• BiÕn d¹ng gãc do co ngang trong liªn kÕt hμn chång(h×nh 4.10a):
- Ta coi tiÕt diÖn mèi hμn lμ tam gi¸c vu«ng c©n:
β Δ 1 Δ 2.Δ
tg = . = ⇒ β= (4.13)
2 2 b b b
2
víi Δ: gi¸ trÞ co ngang cña líp kim lo¹i ngoμi cïng.
Δ=α.Ttb.b
víi b: c¹nh huyÒn cña mèi hμn.
Ttb: nhiÖt ®é khi kim lo¹i ®¾p chuyÓn tõ tr¹ng th¸i dÎo sang ®μn håi (thÐp kÕt cÊu cã Ttb=600oC).
- Gãc quay tù do β do co ngang:
2.Δ 2α .Ttb .b
β= = = 2.α .Ttb (4.14)
b b
Khi α = 12.10-6[oC-1]
Ttb=600oC
Th× víi thÐp kÕt cÊu β =0,0144[rad]

- NÕu gi÷ chÆt kh«ng cho chi tiÕt trªn quay tù do, ta lo¹i trõ ®−îc biÕn d¹ng gãc β, nh−ng sÏ xuÊt hiÖn
øng suÊt kÐo ngang cã gi¸ trÞ t−¬ng ®èi lín(cã thÓ d¹t tíi σT).
- ChiÒu réng cña çc tÊm cμng t¨ng th× kho¶ng çch gi÷a mèi hμn t¨ng, vμ øng suÊt kÐo(d−) ngang cμng
gi¶m.
- Tr¹ng th¸i øng suÊt ph¼ng (do øng suÊt däc vμ ngang t¹o ra) cña liªn kÕt hμn chång nguy hiÓm h¬n so
víi tr−êng hîp hμn gi¸p mèi v× øng suÊt d− kÐo do co ngang sinh ra cã gi¸ trÞ rÊt lín.
- Ngoμi ra, nÕu tÝnh tíi sù tËp trung øng suÊt do ngo¹i lùc g©y ra, tr¹ng th¸i øng suÊt cßn thÓ hiÖn ë møc
®é cao h¬n.
§ã lμ nguyªn nh©n t¹i sao çc liªn kÕt hμn chång bÞ gi¶m kh¶ n¨ng lμm viÖc khi dïng t¶i träng
®éng hoÆc xung(so víi tr−êng hîp hμn gi¸p mèi).
• Khi çc tÊm máng, biÕn d¹ng gãc gièng nh− trªn h×nh4.10b. Muèn gi¶m biÕn d¹ng gãc, ph¶i hμn ngÊu tèt.
δ b
Δ
β β
a) b)
H×nh 4 - 10
4.3_øng suÊt vμ biÕn d¹ng trong liªn kÕt hμn ch÷ T.
• øng suÊt vμ biÕn d¹ng do co däc g©y ra:
- Cã thÓ nãi liªn kÕt hμn ch÷ T gåm 2 thμnh phÇn, tÊm biÕn(tÊm ngang, tÊm ®Õ) vμ tÊm v¸ch (tÊm døng,
tÊm bung).
- Khi hμn, nguån nhiÖt truyÒn tõ trôc mèi hμn vμo tÊm biªn theo hai h−íng vμ vμo tÊm v¸ch theo mét
h−íng(tõ kh¸i niÖm tæng chiÒu ®μy truyÒn nhiÖt).
- XÐt h×nh 4.11 ta cã:

b2
2 h2
b1
k
δ1
b21 b1 δ2 b1 b21
h1 h1
H ×nh 4 - 11
+ Hai mèi hμn gãc trong liªn kÕt hμn ch÷ T.
+ Vïng øng suÊt t¸c ®éng n»m ®èi xøng qua trôc ®øng cña v¸ch.
+ Trªn thùc tÕ, çc mèi hμn ®−îc thùc hiÖn kh«ng ®ång thêi, v× vËy khi x¸c ®Þnh vïng øng
suÊt t¸c ®éng, cÇn xÐt tíi kh¶ n¨ng vïng øng suÊt t¸c ®éng do tõng mèi hμn t¹o ra sÏ chång mét
phÇn lªn nhau
+ Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh vÉn nh− cò:
Tæng chiÒu dμy truyÒn nhiÖt:
∑ δ = 2δ 1 + δ2 (4.16)
Tæng tiÕt diÖn vïng øng suÊt t¸c ®éng:
Fc = (2b1 + 2b21 + δ 2 ).δ 1 + (b1 + b22 ).δ 2 + k 2 (4.17)
Néi lùc däc trôc (h×nh 4.12 )
δ2
P2 y2
o
P
yo δ1
y1
P1 2P1 P1
H ×n h 4 - 1 2
P = σT . Fc (4.18 )
øng suÊt ph¶n kh¸ng däc trôc
σ T .Fc
σ2 = ( 4.19)
F − Fc
F: tiÕt diÖn ngang cña liªn kÕt.
- Tõ ®ã ta dùng ®−îcçc biÓu ®å øng suÊt:
+ H×nh 4.13a; 4.13b: biÓu ®å øng suÊt do néi lùc däc trôc g©y ra.
+ H×nh 4.13c: biÓu ®å øng suÊt uèn do néi lùc däc trôc g©y ra.

+ H×nh 4.13d; 4.13e: biÓu ®å tæng øng suÊt d− t¹i çc tÊm v¸ch vμ biªn.
σT
σ2
a) d)
c)
b)
H×nh 4 - 13
e)
- T¹i liªn kÕt ch÷ T, vïng øng suÊt t¸c ®éng cã träng t©m OclÖch so víi träng t©m cña tiÕt diÖn liªn kÕt
hμn O. §ã lμ nguyªn nh©n g©y uèn.
- GØa sö cã çc h¹n chÕ gi¶ t¹o(ngo¹i liªn kÕt) ë çc mÐp trªn vμ d−íi, khiÕn liªn kÕt kh«ng thÓ uèn
ngang ®−îc, theo ®iÒu kiÖn c©n b»ng néi lùc(h×nh 4.12) ta cã:
P = 2P1+P2 (4.20)
Trong ®ã P1_néi lùc ph¶n kh¸ng däc trôc, t¸c ®éng vμo çc phÇn cßn l¹i cña mçi nöa tÊm biªn.
P2_néi lùc ph¶n kh¸ng cña v¸ch.
⎛ δ ⎞
P1 = σ 2 .⎜ h1 − b1 − b21 − 2 ⎟.δ 1 (4.21)
⎝ 2 ⎠
P2 = σ 2 .(h2 − b1 − b22 ).δ 2 (4.22)
- §Ó t×m m« men uèn, ta thÊy c¶ hai néi lùc ph¶n kh¸ng P1b»ng mét lùc tËp trung 2P1 vμ ®Æt nã vμo
träng t©m cña tÊm biªn(h×nh4.12). Cßn néi lùc t¸c ®éng P ®Æt vμo träng t©m Oc cña vïng øng suÊt
t¸c ®éng vμ chia nã thμnh 2 phÇn lμ 2 P1 vμ P2. Lóc ®ã ta sÏ cã hai cÆp lùc t¹o ra hai m« men
uèn t¸c ®éng theo chiÒu ng−îc nhau trong liªn kÕt lμ 2P1y1 vμ P2y2, trong ®ã y1vμ y2 lμ kho¶ng çch
tõ ®iÓm ®Æt lùc ph¶n kh¸ng tíi t©m cña vïng øng suÊt t¸c ®éng(®iÓm ®Æt cña néi lùc t¸c ®éng P).
- M« men uèn toμn phÇn sÏ lμ:
M = P2 y 2 − 2 F1 y1 (4.23)
hoÆc M = Po y o = (σ T + σ 2 ).Fe . y o ( 4.24)

- NÕu ta bá çc h¹n chÕ gi¶ t¹o ®i, do t¸c ®éng cña m«men uèn M, liªn kÕt sÏ bÞ uèn ngang vμ g©y
ra øng suÊt uèn:
M .y
σu = (4.25 )
J
Trong ®ã y lμ kho¶ng çchtwf thí ®ang xÐt ®Õn träng t©m O cña liªn kÕt.
J lμ m« men qu¸n tÝnh cña tiÕt diÖn ngang cña liªn kÕt ®èi víi trong t©m cña nã.
- §é vâng d−:
M .l 2
f = ( 4.26)
8EJ
Víi l lμ chiÒu dμi mèi hμn.
- C¨n cø vμo gi¸ trÞ tÝnh to¸n, cã thÓ dùng ®−îc biÓu ®å øng suÊt uèn σu.
- Trªn thùc tÕ, kh«ng cã çc h¹n chÕ gi¶ t¹o vμ biÕn d¹ng uèn d− h×nh thμnh tõ sù tÝch lòy dÇn dÇn
trong qu¸ tr×nh nguéi mèi hμn ( tÝch luü biÕn d¹ng dÎo ).
+ §ång Thêi trong qu¸ tr×nh ngu«i mèi hμn sÏ cã sù ph¸t triÓn øng suÊt kÐo bëi co däc trong
çc thí cña vïng øng suÊt t¸c ®éng ( cho tíi 6000C, tøc lμ nhiÖt ®é khi mμ kim lo¹i ®ang nguéi
chuyÓn tõ tr¹ng th¸i dÎo sang ®μn håi ).
+ Sù cc©n b»ng nhiÖt ®é tiÕp theo sÏ ¶nh h−ëng rÊt Ýt ®Õn biÕn d¹ng d− vμ øng suÊt kÐo.
Sau khi nhiÖt ®é ®· c©n b»ng hoμn toμn, øng suÊt kÐo toμn phÇn ë vïng øng suÊt t¸c ®éng lμ σT.
- Trong thùc tiÔn, ®Ó t¨ng ®é cøng v÷ng cña liªn kÕt, Ng−êi ta lÊy chiÒu cao cña tÊm v¸ch lín h¬n chiÒu
réng cña tÊm biªn vμ bè trÝ vÞ trÝ mèi hμn sao cho träng t©m cña liªn kÕt n»m cao h¬n träng t©m cña vïng
øng suÊt t¸c ®éng ( h×nh 4.14 ).
+ khi ®ã ®é vâng cña liªn kÕt sÏ låi tõ phÝa tÊm v¸ch vμ lâm tõ phÝa tÊm biªn.
+ NÕu t¨ng chiÒu dμy cña tÊm biªn vμ gi¶m chiÒu cao cña t¸m v¸ch, träng t©m cña tiÕt diÖn sÏ bÞ
h¹ thÊp, cã thÓ lμm cho tiÕt diÖn ngang vïng øng suÊt t¸c ®«ng cã träng t©m trïng víi träng t©m
liªn kÕt ( M = 0, f = 0 ).
o
oc o = oc
oc
o
o c a o h ¬ n oc
o t r ï n g v í i co o t h Ê p h ¬ n co
H ×n h 4 - 1 4
+ NÕu träng t©m tiÕt diÖn n»m thÊp h¬n träng t©m vóng øng suÊt t¸c ®éng , sau khi hμn, kiªn kÕt sÏ
bÞ uèn theo chiÒu ng−îc l¹i.
- Trong liªn kÕt ch÷ T: çc mèi hμn gãc n»m ®èi xøng víi nhau qua v¸ch ®øng.
+ NhiÖt ®é theo chiÒu dμy tÊm v¸ch lμ ®ång ®Òu vμ v¸ch sÏ bÞ uèn ngang khi ta hμn ®¾p däc mÐp
cña nã.
+ NÕu sau khi hμn ta c¾t tÊm v¸ch ra khái tÊm biªn ( h×nh 4.15 ) th× ®Æc ®iÓm uèn cña nã còng
gièng nh− tr−íc khi c¾t. Cßn tÊm biªn, do cã vïng øng suÊt t¸c ®éng n»m lÖch, sÏ bÞ uèn theo
h−íng ng−îc l¹i.
H×nh 4 - 15
• øng suÊt vμ biÕn d¹ng do co ngang g©y ra:
- Çc liªn kÕt ch÷ T th−êng ®−îc hμn lÇn l−ît.
- Gi¶ sö ta hμn mèi hμn bªn ph¶i ( h×nh 4.16 ) Tr−íc vμ qu¸ tr×nh nguéi cña toμn bé mèi hμn lμ ®«ng ®Òu
trªn suèt chiÒu dμi vμ chiÒu dÇy.
- Do hiÖn t−îng co ngang, tÊm v¸ch quay ®i mét gãc β so víi vÞ trÝ ban ®Çu:
Δ= α .Ttb . b = α. Ttb . 1,4k (4.27)
β Δ
tg = = α .Ttb (4.28 )
2 2
β β
v× = tg nªn β = 2.α. Ttb ( 4.29 )
2 2
b
K 0,7k
Δ
H×nh 4 - 16
- Khi thùc hiÖn mèi hμn thø hai(phÝa ®èi diÖn) th× sù co tù do cña nã bÞ c¶n trë ®μn håi tõ phÝa mèi hμn thø
nhÊt.
- Do ®ã trong kim lo¹i ®¾p cña mèi hμn thø hai sÏ xuÊt hiÖn øng suÊt ngang.
- øng suÊt kÐo ngang còng xuÊt hiÖn trong mèi hμn thø nhÊt do chèng l¹i sù quay tù do cña mèi hμn thø hai.
- NÕu hai mèi hμn gièng nhau, do néi lùc c©n b»ng, øng suÊt kÐo ngang còng nh− nhau. Tøc lμ tÊm v¸ch sÏ
quay vÒ vÞ trÝ ban ®Çu vμ ®−îc gi÷ ë tr¹ng th¸i nμy bëi çc néi lùc giμng co nhau trong hai mèi hμn. GÝa trÞ
øng suÊt nμy cã thÓ rÊt lín.
+ Lý gi¶i: ch¼ng h¹n ta cã thÓ tÝnh ®é co t−¬ng ®èi:
Δ
ε= = α .Ttb = 12.10 −6.600 = 0,0072
b
σT 2500kg / cm 2
vμ víi thÐp, t¹i giíi h¹n ®μn håi: εT = = = 0,0012
E 2,1.10 6 kg / cm 2
Nh− vËy øng suÊt kÐo do co ngang çc mèi hμn nμy cã thÓ v−ît qu¸ giíi h¹n ch¶y rÊt nhiÒu(vÒ mÆt
lý thuyÕt):
ε 72.10 −4
= = 6 lÇn
ε T 12.10 = 4
- Tuy nhiªn do vËt liÖu thÐp kÕt cÊu cã kh¶ n¨ng biÕn d¹ng dÎo tèt nªn øng suÊt kÐo d− chØ ®¹t tíi giíi h¹n
ch¶y σT.
- Do cã øng suÊt kÐo ngang, 2 phÇn biªn sÏ bÞ kÐo quay ®i mét gãc θ nμo ®ã (2 nöa cña biªn bÞ uèn nh− dÇm
c«ng x«n) h×nh 4.17.
A B
y
β
δb b1
σ
k
y
δv
H×nh 4 - 17

- NÕu gäi yAlμ chuyÓn vÞ cña ®iÓm A (®Çu nót cña tÊm biªn) vμ θ lμ gãc quay cña nöa biªn sau khi hμn, ta
cã:
0,075.(b1 + δ b )
tgθ = (4.30)
k .δ b
3
b1 (0,075.b1 + δ b ) + 3 3
b1
B
yA = .tgθ (4.31)
2
trong ®ã: k_c¹nh mèi hμn gãc
b1_ chiÒu réng kim lo¹i ®¾p
δv
b1 = k + (hμn d−íi líp thuèc) (4.32)
2
b1= k+1 [cm] (hμn tay) (4.33)
δb_chiÒu ®μy tÊm biªn
δv_chiÒu dμy tÊm v¸ch.
4.4_øng suÊt vμ biÕn d¹ng do co doc dÇm hμn ch÷ I:
• DÇm hμn ch÷ I gåm 2 tÊm biªn vμ 1 tÊm v¸ch, cã 4 mèi hμn gãc.
- ViÖc x¸c ®Þnh vïng øng suÊt t¸c ®éng vμ néi lùc t¸c ®éng: nh− víi liªn kÕt hμn ch÷ T.
- Gäi Fc lμ tiÕt diÖn vïng øng suÊt t¸c ®éng do mét cÆp mèi hμn (t¹i hai bªn v¸ch vÒ cïng mét phÝa biªn
trªn, hoÆc biªn d−íi) g©y ra, néi lùc t¸c ®éng cña nã lμ (h×nh 4.18):
P = Fc.σT (4.34)
σ 2
σ Τ
σ Τ
σ 2
F c
F c
σ 2
H ×n h 4 -1 8
σ Τ

- Néi lùc t¸c ®éng cña mçi cÆp mèi hμn khi thùc hiÖn víi chÕ ®é hμn nh− nhau, sÏ gièng nhau vÒ gi¸ trÞ
lÉn h−íng cña øng suÊt ph¶n kh¸ng däc trôc:
P
σ 2 = 2. (4.35)
(F − 2 Fc )
F_tiÕt diÖn ngang cña dÇm.
- Néi lùc t¸c ®éng toμn phÇn, nÕu çc mèi hμn d−îc thùc hiÖn nh− nhau(lùc 2P), sÏ ®Æt ë träng t©m tiÕt
diÖn ngang cña dÇm. V× vËy m« men uèn vμ ®é vâng d− toμn phÇn ®Òu b»ng kh«ng.
- Saun khi hμn song, dÇm sÏ ng¾n ®i mét ®o¹n:
σ 2 .l
Δl = = ε .l (4.36)
E
ε_biÕn d¹ng co däc t−¬ng ®èi.
l_chiÒu dμi cña dÇm (cña mèi hμn).
- Trong thùc tÕ, ®é vâng d− f = 0 nÕu c¶ 4 mèi hμn ®−îc thùc hiÖn ®ång thêi, hoÆc ®−îc thùc hiÖn theo
mét thø tù sao cho biÕn d¹ng uèn do çc mèi hμn tr−íc g©y ra ®−îc triÖt tiªu hoμn toμn bëi biÕn d¹ng
ng−îc chiÒu do çc mèi hμn sau g©y ra. §©y lμ ®iÒu khã thùc hiÖn, v× vËy thùc sù sau khi hμn, çc dÇm
nμy th−êng cã mét ®é vâng d− nhÊt ®Þnh.
- BiÕn d¹ng hμn thay ®æi theo chiÒu dμi mèi hμn. Cßn biÕn d¹ng d− d−îc tÝch luü dÇn dÇn trong qu¸ tr×nh
hμn vμ l¾p r¸p.
- §é lín cña biÕn d¹ng d− chñ yÕu phô thuéc vμo thø tù c«ng nghÖ cña qu¸ tr×nh hμn vμ l¾p r¸p.
• §Ó gi¶m ®é vâng d− suèng møc tèi thiÓu, thø tù hμn ®−îc coi lμ hîp lý khi ®é vâng d− do mét mèi hμn
ho¹c mét lo¹t mèi hμn ®· thùc hiÖn, ®−îc triÖt tiªu bëi ®é vâng ng−îc l¹i cña mét hoÆc mét lo¹t mèi hμn
®−îc thùc hiÖn sau. Ta xÐt thö mét sè tr−êng hîp:
• Ph−¬ng ¸n 1: Hμn tõng cÆp mèi hμn gi¸p biªn(h×nh 4.19):
1 1
1 1
H ×nh 4 - 19

- Tõ khÝa c¹nh gi¶m c«ng viÖc xoay lËt, ®©y lμ mét ph−¬ng ¸n thuËn lîi.
- M« men uèn do néi lùc t¸c ®éng däc trôc cña mèi hμn 1 vμ 2 g©y ra sÏ t¸c ®éng trong mÆt ph¼ng tÊm
v¸ch vμ cã gi¸ trÞ ®· biÕt:
M1= P2y2-2P1y1 (4.23)
Nh− tr−êng hîp hμn dÇm ch÷ T.
- Biªn trªn cña dÇm ®−îc hμn ®Ýnh víi tÊm v¸ch nªn ta coi nh− chóng kh«ng cã ¶nh h−ëng ®¸ng kÓ tíi
hiÖn t−îng uèn cña dÇm vμ thùc chÊt th× m« men uèn M1do çc mèi hμn sè 1 vμ sè 2 g©y ra chØ t¸c
dông lªn phÇn tiÕt diÖn ch÷ T võa hμn xong.
- §é vâng d− f1sau khi hμn cÆp mèi hμn gi¸p biªn sè 1 vμ sè 2 sÏ lμ:
M 1 .l 2
f1 = (4.37)
8.E.J 1
trong ®ã:
M1_m« men uèn do néi lùc t¸c ®éng cña çc mèi hμn sè 1 vμ sè 2 g©y ra.
l_chiÒu dμi cña dÇm (cña mèi hμn).
J1_m« men qu¸n tÝnh cña phÇn dÇm gåm tÊm v¸ch vμ tÊm biªn d−íi.
E_m« ®un ®μn håi cña vËt liÖu.
- B−íc tiÕp theo sau khi hoμn thμnh 2 mèi hμn nãi trªn lμ xoay dÇm 1800(lËt ng−îc dÇm) vμ thùc hiÖn nèt
cÆp mèi hμn sè 3 vμ sè 4 cßn l¹i.
- Ta coi kho¶ng çch träng t©m vïng øng suÊt t¸c ®éng cña cÆp mèi hμn sè 3 vμ sè 4 tíi träng t©m tiÕt
diÖn ngang dÇm ch÷ I lμ gÇn b»ng mét nöa chiÒu cao cña dÇm (0,5h).
- Ta sÏ cã m« men uèn M2 do néi lùc cña çc mèi hμn sè 3 vμ sè 4 g©y ra:
P02 .h
M2 = (4.38)
2
trong ®ã: P02_lùc ban ®Çu quy −íc cña çc mèi hμn 3 vμ 4.
P02 = σ 0 .bn .δ = (σ T + σ 2 )bn .δ = (σ T + σ 2 )Fc 2 (4.39)
víi Fc2_tiÕt diÖn vïng øng suÊt t¸c ®éng cña cÆp mèi hμn 3 vμ 4.
Chó ý: Lùc co ban ®Çu P02 ®−îc dïng trong s¬ ®å tÝnh ®é vâng d−, víi gi¶ thiÕt vïng øng suÊt t¸c
®éng bn cã øng suÊt lμ σ0=σT+σ2 vμ çc thí cßn l¹i cña tÊm kh«ng cã øng suÊt.
- M« men M2 sÏ t¸c ®éng theo h−íng ng−îc víi M1.

- M« men qu¸n tÝnh J tiÕt diÖn ngang cña toμn bé liªn kÕt dÇm hμn ch÷ I (lín h¬n J1) sÏ chèng l¹i t¸c
dông uèn cña m« men M2.
- §é vâng d− do M2 g©y ra:
M 2 .l 2
f2 = (4.40)
8.E.J
- V× chÕ ®é hμn nh− nhau nªn:
P01= P02 vμ Fc1= Fc2
f1 M .J M J P . y .J 2 y .J
= 1 = 1 . = 01 01 = 01 (4.41)
f 2 M 2 .J 1 M 2 J 1 P02 .0,5.h.J 1 J 1 .h
M1 J
- Th«ng th−êng: = 0,5 ÷ 0,66 vμ 〉 2
M2 J1
1 1
[y01=( ÷ ).h]
4 3
f1 f
- nh− vËy 〉 (0.5 ÷ 0.66 ).2 hay lμ 1 〉1
f2 f2
- khi ®ã, sau khi hμn,®é vâng d− f0 = f1 - f2 ( 4.42 )
- Tøc lμ dÇm bÞ lâm vÒ phÝa çc mèi hμn 1vμ 2.
• Ph−¬ng ¸n 2: h×nh 4.20. Çc mèi hμn ®−îc thùc hiÖn theo thø tù chÐo nhau .
3 2
3
2
1
4
1 4
a) b)
H×nh 4 - 20

- Lóc nμy, chØ cã néi lùc cña mèi hμn ®Çu tiªn ( sè1 ) g©y ra hiÖn t−îng uèn cña dÇm ch÷ T ( gåm biªn
d−íi vμ v¸ch) .
- Néi lùc cña ba mèi hμn cßn l¹i sÏ t¸c ®éng lªn toμn bé tiÕt diÖn cña dÇm ch÷ I.
M 1 .l 2 M 2,3 .l 2
- V× vËy ®é vâng d− cuèi cïng kh«ng ®¸ng kÓ do çc ®é vâng d−: f1 = ; f 2,3 = ;
8 E.J 1 8 E.J 2
M 4 .l 2
f4 = ( 4.43 )
8 E.J
triÖt tiªu lÉn nhau.
- Theo ph−¬ng ¸n nμy, ph¶i lËt dÇm nhiÒu lÇn ( hai lÇn quay 1800 ).
- NÕu hμn d−íi líp thuèc, hîp lý nhÊt lμ ®Ó çc mèi hμn ë vÞ trÝ hμn sÊp ( h×nh 4.20b ), sÏ b¶o ®¶m nung
®ång ®Òu çc taams v¸ch vμ biªn, ch©n mèi hμn ngÊu tèt vμ d÷ thuèc hμn thuËn tiÖn. Tuy nhiªn, sè lÇn
lËt dÇm l¹i t¨ng lªn ( ba lÇn ) .
• Phu¬ng ¸n 3: h×nh 4.21.

1 2
3 4
H ×n h 4 - 2 1
- §Çu tiªn ng−êi ta hμn çc mèi hμn 1vμ 2.
- Sau ®ã xoay lËt 1800 vμ hμn çcmèi hμn 3 vμ 4.
- §é vâng d− f hÇu nh− kh«ng ®¸ngkÓ v× çc lý do sau:
+ Néi lùc cña hai cÆp mèi hμn ( 1vμ 2 ) vμ ( 3vμ 4 ) t¸c ®éng lªn toμn bé dÇm ch÷ I nªn ®é
vâng do mçi mèi hμn g©y ra ®Òu bÞ triÖt tiªu bëi çc mèi hμn kh¸c.
+ Cô thÓ: trong mÆt ph¼ng tÊm v¸ch:
f1 bÞ f2 khö ( M1 = - M2; J1 = J2 = J )
f3 bÞ f4 khö ( M3 = - M4 ; J3 = J4 =J )
+ Trong mÆt ph¼ng vu«ng gãc víi v¸ch:
f1’ bÞ f’3 khö ; f’2 bÞ f’4 khö .
• §Ó t¨ng kh¶ n¨ng chÞu t¶i cña kÕt cÊu dÇm hμn ch÷ I , còng nh− dÇm hép ng−êi ta t¨ng chiÒu cao cña tÊm
v¸ch.

MÆt kh¸c, gi¶m chiÒu dμy v¸ch vμ t»ng chiÒu dÇy hai tÊm biªn còng cã t¸c dông tiÕt kiÖm vËt liÖu.
V× vËy sau khi hμn, do máng qu¸, tÊm v¸ch dÔ bÞ mÊt æn ®Þnh do kh«ng chÞu ®−îc øng suÊt nÐn cña
çc mèi hμn gi¸p biªn g©y ra, vμ cã thÓ suÊt hiÖn çc chç låi lâm trªn tÊm v¸ch.
• §Ó chèng l¹i hiªn t−îng nãi trªn, ng−êi ta th−êng tiªn hμnh kÐo s¬ bé tÊm v¸ch tr−íc khi hμn vμ chÕ t¹o
nh− sau:
1. TÊm v¸ch ®−îc ®−a lªn thãªt bÞ kÐo ®Ó kÐo dμi thªm mét ®o¹n ( biÕn d¹ng ®μn håi ).
2. GhÐp nã víi çc tÊm biªn.
3. Hμn ®Ýnh b»ng hai m¸y hμn tù ®éng. KÝch th−íc çc mèi hμn ®Ýnh lμ nhá.
4. Th¸o dÇm ®· l¾p ghÐp ra khái thiÕt bÞ kÐo s¬ bé.
5. Hμn b»ng hai m¸y hμn tù ®éng theo ph−¬ng ¸n 3 võa nªu.
§ã lμ ph−¬ng ph¸p s¶n suÊt víi quy m« hμng lo¹t víi dÇm hμn ch÷ I.
ch−¬ngi 5: BiÕn d¹ng d− trong kÕt cÊu hμn
5-1_Çc lo¹i biÕn d¹ng trong kÕt cÊu hμn.
Trong bμi 1, chóng ta ®· t×m çch ph©n lo¹i biÕn d¹ng hμn(H×nh 1- 4) theo thêi gian tån t¹i
(biÕn d¹ng tøc thêi vμ biÕn d¹ng d−), theo h−íng t¸c ®éng(biÕn d¹ng däc vμ biÕn d¹ng ngang),
theo ph¹m vi t¸c ®éng trong kÕt cÊu(biÕn d¹ng toμn phÇn vμ biÕn d¹ng côc bé).
Trong bμi nμy chóng ta bæ xung thªm mét çch ph©n lo¹i n÷a, theo nguyªn nh©n xuÊt hiÖn vμ
h×nh thμnh cña biÕn d¹ng:
- BiÕn d¹ng nhiÖt: lμ sù thay ®æi kho¶ng çch gi÷a çc nguyªn tö trong çc h¹t kim lo¹i,
g©y ra sù thay ®æi çc kÝch th−íc vμ thÓ tÝch mμ kh«ng lμm ph¸ vì sù ph©n bè t−¬ng ®èi
cña çc nguyªn tö trong m¹ng tinh thÓ. Do ®ã sau khi c©n b»ng nhiÖt ®é, trong liªn kÕt
vμ chi tiÕt hμn sÏ kh«ng cã sù biÕn ®æi nμo vÒ kÝch th−íc vμ h×nh d¹ng. Quy luËt ë ®©y lμ
sù d·n në nhiÖt trong vïng ®μn håi.
- Néi biÕn d¹ng: lμ sù thay ®æi kÝch th−íc vμ h×nh d¹ng kim lo¹i do biÕn d¹ng dÎo - ®μn
håi vμ biÕn d¹ng dÎo.
Ngoμi ra, chóng ta lμm râ thªm vÒ biÕn d¹ng toμn phÇn vμ biÕn d¹ng côc bé theo ph¹m vi t¸c
®éng trong kÕt cÊu(nãi çch kh¸c, lμ theo ®Æc tr−ng thay ®æi h×nh d¹ng vμ kÝch th−íc kÕt cÊu):
- BiÕn d¹ng côc bé: lμ biÕn d¹ng g©y nªn sù thay ®æi h×nh d¹ng vμ kÝch th−íc cña mét
phÇn kÕt cÊu nh−ng kh«ng lμm thay ®æi râ rÖt h×nh d¹ng vμ kÝch th−íc cña toμn bé kÕt
cÊu:
+ BiÕn d¹ng låi lâm çc phÇn tö d¹ng tÊm trong kÕt cÊu hμn do chóng bÞ mÊt æn ®Þnh
d−íi t¸c ®éng cña néi lùc nÐn(lùc co däc mèi hμn).
+ Sù l−în sãng çc phÇn tö tÊm(H×nh5-1a) do ph©n bè kh«ng ®Òu néi lùc, kÕt hîp víi
biÕn d¹ng gãc.
+ BiÕn d¹ng uèn ngang do lùc co ngang khi hμn ®¾p lªn bÒ mÆt tÊm, kÕt hîp víi biÕn
d¹ng gãc.
+ BiÕn d¹ng uèn ngang çc phÇn tö liªn kÕt hμn vμ kÕt cÊu hμn do lùc co ngang çc mèi
hμn gi¸p biªn trong liªn kÕt hμn ch÷ T.
+ BiÕn d¹ng gãc trong çc liªn kÕt gãc chång, ch÷ T vμ gi¸p mèi.
+ BiÕn d¹ng h×nh m¸i nhμ(H×nh 5-1b) trong phÇn cuèi çc mèi hμn gi¸p mèi çc tÊm
máng, vμ t¹i chç çc mèi hμn giao nhau, do mÊt æn ®Þnh t¹i çc vïng tÊm bÞ nÐn(d−íi t¸c
®éng cña néi lùc nÐn vμ sù ph¸t triÓn biÕn d¹ng gãc).
a)
H×n h 5 - 1
b)
- BiÕn d¹ng toμn phÇn: g©y nªn sù biÕn ®æi kÝch th−íc chungvμ h×nh d¹ng cña toμn bé liªn
kÕt hoÆc kÕt cÊu hμn so víi thiÕt kÕ;
+ BiÕn d¹ng co theo chiÒu dμi, chiÒu réng vμ chiÒu cao kÕt cÊu hμn.
+ BiÕn d¹ng uèn ngang(uèn cong, vâng) kÕt cÊu hμn so víi trôc träng t©m cña nã.
+ BiÕn d¹ng xo¾n kÕt cÊu hμn so víi trôc träng t©m cña nã(H×nh 5-2).
+ BiÕn d¹ng vªnh kÕt cÊu khi bÞ mÊt æn ®Þnh ë çc tÊm bÞ nÐn ®−îc bè trÝ ®èi xøng theo
chiÒu dμi kÕt cÊu(vªnh çc dÇm hép v.v...).
α
H×nh 5 - 2
5-2_Çc lo¹i biÕn d¹ng ngang c¬ b¶n do co däc mèi hμn g©y ra trong kÕt cÊu hμn.
• Co däc lμ sù co cña mèi hμn d−íi t¸c dông cña néi lùc t¸c ®éng däc trôc.
• §Æc tr−ng cña biÕn d¹ng toμn phÇn do co däc g©y ra phô thuéc vμo tiÕt diÖn vμ sù ph©n bè
çc mèi hμn so víi trôc träng t©m cña kÕt cÊu, chÕ ®é nung khi hμn, tr×nh tù hμn, còng nh−
kÝch th−íc vμ h×nh d¹ng kÕt cÊu.
• Ta cã thÓ chia nã thμnh ba d¹ng c¬ b¶n víi ba nhãm kÕt cÊu t−¬ng øng:

1) BiÕn d¹ng co chiÒu dμi, chiÒu réng vμ chiÒu cao kÕt cÊu.
1) BiÕn d¹ng uèn ngang (vâng) kÕt cÊu hμn.
2) Vªnh kÕt cÊu do çc phÇn tö chÞu nÐn bÞ mÊt æn ®Þnh.
• Nhãm kÕt cÊu thø nhÊt:
- Çc mèi hμn n»m song song víi trôc träng t©m cña kªt cÊu, vμ ®−îc ph©n bè ®èi xøng
quanh trôc ®ã.
- Çc kÕt cÊu tiªu biÓu thuéc lo¹i nμy:
+ DÇm hμn ch÷ I (H×nh 5-3a)
+ DÇm hμn h×nh hép (H×nh 5-3b)
+ KÕt cÊu hμn h×nh trô rçng víi hai mèi hμn ®èi xøng vμ bèn g©n ®èi xøng
(H×nh 5-3c)
+ KÕt cÊu trô rçng gåm hai phÇn nèi víi nhau b»ng mét mèi hμn theo chu vi
(H×nh 5-3d)
d)
c)
a) b)
H×nh 5 - 3
- Do çc mèi hμn ®−îc bè trÝ ®èi xøng, tæng néi lùc t¸c ®éng sÏ n»m t¹i trôc träng t©m
cña kÕt cÊu, kÕt cÊu sÏ kh«ng bÞ uèn vμ kh«ng cã ®é vâng d−(vÒ mÆt lý thuyÕt). Thùc tÕ
cã thÓ cã ®é vâng d− do nguyªn nh©n c«ng nghÖ(tr×nh tù hμn).
- §Ó khö ®é vâng d−, cÇn thùc hiÖn ®ång thêi çc mèi hμn ®èi xøng.
- BiÕn d¹ng d− do co däc cña toμn bé kÕt cÊu:
σ2
- Δl = ε 2 .l = .l (5.1)
E
- Gi¸ trÞ:
+ Δl = 1mm trªn 1m chiÒu dμi hoÆc chiÒu cao kÕt cÊu(mèi hμn) khi chiÒu réng
kÕt cÊu ≤ 500÷600 mm vμ chiÒu dμy tÊm ≤15 mm.
+ NÕu chiÒu réng lín h¬n, biÕn d¹ng co däc mang ®Æc tr−ng côc bé t¹i vïng
cña mçi mèi hμn.
+ Çc mèi hμn ngang, g©n ngang v.v... lμm gi¶m chiÒu dμi liªn kÕt 1mm/1mèi
nèi.
• Nhãm kÕt cÊu thø hai:
- Çc liªn kÕt vμ kÕt cÊu hμn cã çc mèi hμn song song, cã tiÕt diÖn nh− sau nh−ng ®−îc
ph©n bè kh«ng ®èi xøng so víi trôc träng t©m cña kÕt cÊu, hoÆc cã çc mèi hμn sonh
song, ®èi xøng nh−ng cã tiÕt diÖn kh¸c nhau.

- Träng t©m tiÕt diÖn ngang vïng øng suÊt t¸c ®éng cña çc mèi hμn song song bÞ lÖch so
víi trôc träng t©m cña kÕt cÊu.
- Çc kÕt cÊu tiªu biÓu thuéc lo¹i nμy:
+ DÇm hμn ch÷ T (H×nh 5-4a)
+ ¤ng hμn cã mèi hμn däc ®−êng sinh(H×nh 5-4b)
+ DÇm hμn d¹ng hép më dïng cho khung toa xe(Hinh 5-4c)
b)
a)
H×nh 5 - 4 c)
- Néi lùc t¸c ®éng d− theo chiÒu dμi mèi hμn vμ øng suÊt ph¶n kh¸ng nÐn däc trôc σ2
®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së gi¶ thuyÕt r»ng trong qu¸ tr×nh hμn, kÕt cÊu ®−îc gi÷ cho khái
uèn bëi çc h¹n chÕ gi¶ t¹o(çch tÝnh t−¬ng tù nh− víi nhãm kÕt cÊu lo¹i 1).
- X¸c ®Þnh m« men uèn do néi lùc d−, ®é vâng d− cña kÕt cÊu, sù ph©n bè øng suÊt d−
trong tiÕt diÖn ngang cña kÕt cÊu:
+ Cã hai çch ®Ó x¸c ®Þnh m« men uèn do néi lùc d− däc trôc g©y ra trong kÕt cÊu.
1) Céng h×nh häc(céng vÐc t¬) çc m« men uèn cña çc néi lùc däc trôc cña
tõng mèi hμn, hoÆc
2) X¸c ®Þnh m« men uèn t−¬ng ®−¬ng do tæng lùc quy −íc (néi lùc däc trôc
quy −íc) ban ®Çu Po cña tÊt c¶ çc mèi hμn song song víi trôc träng t©m.
+ Çch thø nhÊt: dïng cho çc liªn kÕt ph¼ng.
+ Çch thø hai: dïng cho çc liªn kÕt kh«ng gian(dÇm,èng )
Po= σo.ΣFc=(σt+σo).ΣFc (5.2)
Trong ®ã: ΣFc_tæng vïng øng suÊt t¸c ®éng cña çc mèi hμn song song.
+ M« men uèn :
M = Po.yo (5.3)
Trong ®ã: yo_kho¶ng çch tõ träng t©m tiÕt diÖn ngang çc vïng øng suÊt t¸c ®éng(n¬i
®Æt lùc Po) tíi träng t©m tiÕt diÖn kÕt cÊu.
+ §é vâng d−:
M .l 2
f = (5.4)
8.E.J
Trong ®ã: l_chiÒu dμi hoÆc chiÒu cao kÕt cÊu hμn.

J_m« men qu¸n tÝnh tiÕt diÖn ngang cña nã.

+ Ph©n bè øng suÊt trong tiÕt diÖn ngang kÕt cÊu ®−îc x¸c ®Þnh b»ng çch céng øng suÊt
do néi lùc däc trôc vμ uèn g©y ra.
∗ Nhãm kÕt cÊu thø ba:
- Cã øng suÊt ph¶n kh¸ng nÐn däc trôc σ2 trong çc phÇn tö tÊm máng ®¹t tíi gi¸ trÞ tíi
h¹n, lμm cho çc phÇn tö ®ã bÞ mÊt æn ®Þnh, dÉn ®Õn vªnh. §ã còng cã thÓ lμ çc kÕt cÊu
thuéc nhãm 1, nh−ng cã çc phÇn tö tÊm máng víi øng suÊt nÕn ph¶n kh¸ng ë gi¸ trÞ
cao.
- KÕt cÊu tiªu biÓu thuéc nhãm nμy, h×nh 5-5.
1 1
H×n h 5 - 5
- ¦/suÊt ph¶n kh¸ng d− lμ tæng øng suÊt ph¶n kh¸ng theo hai chiÒu tÊm:
σ 2 = σ x2 + σ y2 (5.5)
Trong ®ã: σx_øng suÊt ph¶n kh¸ng nÐn theo trôc x
σy_øng suÊt ph¶n kh¸ng nÐn theo trôc y
_ GÝa trÞ øng suÊt tíi h¹n g©y mÊt æn ®Þnh tÊm máng (H×nh 5-6) lμ:
π 2 .E.δ 2
σ th = k .
12(1 − μ 2 ).h 2
(5.6)
Trong ®ã : k_hÖ sè phô thuéc vμo tû lÖ chiÒu dμi l vμ chiÒu réng h cña tÊm, vμ ®Æc tr−ng
kÑp chÆt mÐp tÊm.
δ_chiÒu dμi tÊm,cm
E_m« dun ®μn håi
μ_=0,3 hÖ sè Poisson cña thÐp
+ HÖ sè k víi c¹nh mÐp kÑp chÆt tõ 4 phÝa(H×nh 5-6a):
l
: 0,4___0,6___0,8___1,0___1,2___1,4___1,6___1,8___2___2,4
h
k : 8,41__5,14__4,20__4,0___4,13__4,47__4,20__4,04__4,00_4,13
+ HÖ sè k víi c¹nh mÐp kÑp chÆt tõ 3 phÝa (H×nh 5-6b):
l
: 0,5___1,0___1,2___1,4___1,6___1,8___2,0___2,5___3
h

k : 4,04__1,44__1,14__0,95___0,84__0,75__0,70__0,61__0,56
+ Trong thùc tÕ, nªn b¶o ®¶m:
σ th ≥ 1,7σ 2 (5.7)
C¹nh tùa
L C¹nh tùa
δ
C¹nh tùa C¹nh tù do

a) H×nh 5 - 6 b)
5-3_TÝnh to¸n biÕn d¹ng toμn phÇn trong liªn kÕt hμn:
• Çc kÕt cÊu hμn th−êng cã mét sè l−îng lín çc mèi hμn, tuú theo quy m« cña çc kÕt cÊu.
• Çc mèi hμn cã thÓ n»m ë çc vÞ trÝ kh«ng gian kh¸c nhau, th−êng lμ song song víi çc trôc
to¹ ®é kh«ng gian, chñ yÕu do yªu cÇu c«ng nghÖ vμ tÝnh kinh tÕ trong chÕ t¹o, còng nh− çc
yªu cÇu vÒ h×nh d¹ng kÕt cÊu.
• Çc mèi hμn còng cã thÓ n»m h−íng t©m so víi trôc träng t©m cu¶ kÕt cÊu.
• X¸c ®Þnh biÕn d¹ng hμn cña kÕt cÊu cã nhiÒu mèi hμn vÒ mÆt lý thuyÕt lμ bμi to¸n khã vμ
phøc t¹p.
• Cã thÓ x¸c ®Þnh b»ng çc ph−¬ng ph¸p gÇn ®óng mμ chóng ta ®· t×m hiÓu tr−íc ®ã.
• Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh biÕn d¹ng toμn phÇn nh− sau(H×nh 5-7):
- Ta biÓu diÔn çc biÕn d¹ng toμn phÇn(co vμ uèn) mét çch gÇn ®óng theo çc trôc to¹ ®é cña
kÕt cÊu trªn h×nh 5-7a theo s¬ ®å trªn h×nh 5-7b nh− sau:
- BiÕn d¹ng toμn phÇn theo h−íng trôc x gåm:
1. §é co däc cña kÕt cÊu hμn : ΔL
2. BiÕn d¹ng uèn ngang víi ®é vâng zx do quay quanh trôc y cña çc tiÕt diÖn
song song víi mÆt ph¼ng yOz.
3. BiÕn d¹ng uèn ngang víi ®é vâng yx do quay quanh trôc z cña çc tiÕt diÖn
song song víi mÆt ph¼ng yOz.

ΔS Yx
Xz
L Yz
S Xy Zx
ΔL
ΔH
Z Zy H
Y L
S
b)
a) H×nh 5 - 7
H
+ T−¬ng tù, víi trôc y, ta cã:

1.ΔH lμ biÕn d¹ng co ngang theo chiÒu réng H cña kÕt cÊu.
2.xy lμ ®é vâng do uèn ngang(çc tiÕt diÖn song song víi mÆt
ph¼ng xOz quay quanh trôc z).
3.zy lμ dé vâng do uèn ngang (çc tiÕt diÖn song song víi mÆt
ph¼ng quay quanh trôc y).
+ Víi trôc z, ta còng cã:
1.ΔS lμ biÕn d¹ng co theo chiÒu cao S.
2.BiÕn d¹ng uèn ngang do çc tiÕt diÖn song song víi mÆt ph¼ng
xOy quay quanh trôc y, tøc lμ ®é vâng xz.
3.BiÕn d¹ng uèn ngang (®é vâng yz) cña çc tiÕt diÖn song song víi
mÆt ph¼ng xOy quay quanh trôc x.
+ Ngoμi ra, cßn cã thÓ cã c¶ biÕn d¹ng xo¾n(H×nh 5-2) cña kÕt cÊu hμn so víi
çc trôc x, y, z.
- NÕu trong kÕt cÊu, çc mèi hμn ®èi xøng víi nhau qua çc trôc chÝnh vμ ®−îc
vμ ®−îc hoμn thμnh cïng mét lóc th× biÕn d¹ng hμn toμn phÇn chØ thuÇn tuý lμ biÕn d¹ng
co çc kÝch th−íc chÝnh cña kÕt cÊu theo h−íng çc trôc to¹ ®é:
+ BiÕn d¹ng ΔL theo chiÒu dμi L sÏ bao gåm:
1. BiÕn d¹ng co do hiÖn t−îng co däc cña çc mèi hμn n»m song song
víi trôc Ox, tøc lμ gi¸ trÞ Δx.
2. Tæng biÕn d¹ng co ngang theo h−íng Ox cña çc mèi hμn n»m song
song víi trôc Oy, tøc lμ gi¸ trÞ ∑Δyx.
3. Tæng biÕn d¹ng co ngang theo h−íng Ox cña çc mèi hμn n»m song
song víi trôc Oz, tøc lμ gi¸ trÞ ∑Δzx, tøc lμ:
ΔL = Δx + ΣΔyx + ΣΔzx (5.8)
+ T−¬ng tù, biÕn d¹ng co ΔH theo chiÒu réng H sÏ lμ:
ΔH = Δy + ΣΔxy + ΣΔzy (5.9)

+ Vμ biÕn d¹ng co ΔS theo chiÒu cao S sÏ lμ:

ΔS = Δz + ΣΔxz + ΣΔyz (5.10)
+ §Ó x¸c ®Þnh çc gi¸ trÞ trªn, xuÊt ph¸t tõ néi lùc t¸c ®éng cña çc mèi hμn, ta
tÝnh theo thø tù sau:
1. X¸c ®Þnh néi lùc t¸c ®éng do co däc çc mèi hμn.
2. X¸c ®Þnh øng suÊt ph¶n kh¸ng däc trôc σ2 do co däc cña çc mèi
hμn n»m song song víi çc trôc to¹ ®é t−¬ng øng g©y ra. Sau ®ã x¸c ®Þnh Δx, Δy, Δz :
σ 2x σ 2y σ 2z
Δx = .L; Δy = .H ; Δz = .S (5.11)
E E E
3. T×m gi¸ trÞ co ngang cña çc mèi hμn theo c«ng thøc ®· biÕt:
α q
Δ ky = . (5.12)
cρ v.δ
4. X¸c ®Þnh tæng ∑Δk theo h−íng cña tõng trôc to¹ ®é do co ngang
kh«ng n»m song song víi trôc to¹ ®é ®ang xÐt.
5. X¸c ®Þnh ΔL, ΔH vμ ΔS theo çc c«ng thøc ®· biÕt.
• Ph−¬ng ¸n chÕ t¹o trong ®ã tÊt c¶ çc mèi hμn ®−îc tiÕn hμnh cïng mét lóc chØ cã ý nghÜa vÒ
lý thuyÕt.
• Trªn thùc tÕ, cã thÓ chän 1 trong 2 ph−¬ng ¸n sau:
- Ph−¬ng ¸n 1:
+ L¾p ghÐp vμ thùc hiÖn tÊt c¶ çc mèi hμn gi¸p mèi tõ çc tÊm riªng lÎ.
+ Sau ®ã l¾p ghÐp thμnh kÕt cÊu hoμn chØnh vμ thùc hiÖn çc mèi hμn gãc.
- Ph−¬ng ¸n 2:
+ L¾p ghÐp çc chi tiÕt riªng lÎ thμnh mét kÕt cÊu trän vÑn b»ng çc mèi hμn
®Ýnh.
+ TiÕn hμnh tÊt c¶ çc mèi hμn gi¸p mèi vμ çc mèi hμn gãc.
- Ph©n tÝch ph−¬ng ¸n 1(H×nh 5-7a):
+ BiÕn d¹ng toμn phÇn chØ do néi lùc cña çc mèi hμn gãc g©y ra.
+ HiÖn t−îng co däc vμ co ngang cña çc mèi hμn gi¸p mèi ®· thùc hiÖn tr−íc
®ã kh«ng cã ¶nh h−ëng g× ®Õn sù h×nh thμnh biÕn d¹ng toμn phÇn.
+ §Æc ®iÓm cö biÕn d¹ng toμn phÇn phô thuéc vμo thø tù thùc tiÔn çc mèi hμn
gãc song song víi trôc Oy.
+ NÕu çc mèi hμn gãc ®−îc thùc hiÖn theo thø tù chÐo nhau th× biÕn d¹ng uèn
cña trôc x hÇu nh− kh«ng ®¸ng kÓ.
+ BiÕn d¹ng co theo chiÒu dμi (ΔL) chØ lμ sù co däc cña çc mèi hμn gãc song
song víi trôc Ox:
σ 2x
ΔL = Δx = .L
E
+ BiÕn d¹ng co theo chiÒu réng(ΔH) vμ chiÒu cao (ΔS) sÏ lμ ®é co ngang cña
çc mèi hμn gãc theo h−íng trôc Oy vμ trôc Oz.

+ NÕu ®Çu tiªn thùc hiÖn çc mèi hμn gãc gi¸p tÊm biªn d−íi, sau ®ã lÇn l−ît
®Õn tÊm gi÷a vμ biªn trªn th× biÕn d¹ng hμn toμn phÇn cña kÕt cÊu hμn do co däc g©y ra
cßn thÓ hiÖn ë hiÖn t−îng uèn ngang cña trôc x víi ®é vâng zx.
Lóc nμy dÇm lâm vÒ phÝa biªn ®−îc hμn ®Çu tiªn.
+ Hîp lý h¬n c¶ lμ ®Çu tiªn hμn tÊm gi÷a víi hai tÊm v¸ch. Sau ®ã hμn hai tÊm
biªn d−íi vμ trªn theo thø tù chÐo nhau .
+ NÕu nh− ®Çu tiªn hμn c¶ 3 tÊm ngang víi mét tÊm v¸ch, sau ®ã hμn tiÕp tÊm
v¸ch cßn l¹i th× sÏ sÈy ra hiÖn t−îng uèn ngang cña trôc x víi ®é vâng yx. DÇm sÏ lâm ë phÝa
v¸ch ®−îc hμn tr−íc.
• Ph©n tÝch ph−¬ng ¸n 2:
+ BiÕn d¹ng toμn phÇn sÏ phô thuéc vμo thø tù thùc hiÖn çc mèi hμn gi¸p mèi vμ gãc.
+ Ngoμi biÕn d¹ng co, çc mèi hμn gi¸p mèi cßn cã ¶nh h−ëng ®Õn sù uèn ngang cña kÕt
cÊu hμn.
• KÕt luËn:
1.VÒ mÆt lý thuyÕt, khi çc mèi hμn n»m ®èi xøng qua trôc chÝnh cña kÕt cÊu, biÕn d¹ng
toμn phÇn chØ ®¬n thuÇn lμ sù gi¶m kÝch th−íc dμi, réng, cao cña kÕt cÊu.
2. HiÖn t−îng uèn ngang kh«ng sinh ra v× tæng m« men uèn do çc néi lùc t¸c ®éng däc
trôc g©y ra sÏ b»ng kh«ng.
3. Do kh¶ n¨ng chÕ t¹o thùc tÕ, ta kh«ng thÓ thùc hiÖn tÊt c¶ çc mèi hμn cïng mét lóc,
c«ng nghÖ hμn(tr×nh tù hμn) cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp®Õn hiÖn t−îng uèn ngang cña kÕt cÊu.
4. Do ®ã cÇn ph¶i tÝnh to¸n vμ ph©n tÝch cô thÓ ®Ó chän ph−¬ng ¸n hμn tèt nhÊt
ch−¬ng 6: Çc biÖn ph¸p gi¶m øng suÊt vμ biÕn d¹ng hμn
6.1_Çc biÖn ph¸p gi¶m øng suÊt khi hμn

• Trong hÇu hÕt tr−êng hîp thùc tÕ, øng suÊt kÐo d− trong vïng øng suÊt t¸c
®éng ®Æt tíi gi¸ trÞ ghíi h¹n ch¶y σt.. Do ®ã, çc biÖn ph¸p tr−íc vμ trong khi hμn, ngoμi çc
biÖn ph¸p kÐo s¬ bé hoÆc nung nãng s¬ bé ®Õn nhiÖt ®é cao, sÏ kh«ng lo¹i bá ®−îc sù suÊt
hiÖn, cÜng nh− kh«ng gi¶m ®¸ng kÓ ®−îc gi¸ trÞ øng suÊt d− do co däc.
• Tuy nhiªn, cã thÓ gi¶m ®−îc nhiÒu øng suÊt ngang do co ngang, tøc lμ gi¶m tr¹ng th¸i øng
suÊt hai chiÒu vμ ba chiÒu, vμ gi¶m biÕn d¹ng dÎo kÐo khi mèi hμn nguéi ®i. §iÒu nμy ®¶m
b¶o ®é bÒn vμ kh¶ n¨ng lμm viÖc cña kÕt cÊu.
• Cã thÓ chia çc biÖn ph¸p ®ã thμnh :
- Çc biÖn ph¸p kÕt cÊu
- Çc biÖn ph¸p c«ng nghÖ trong khi hμn
• Çc biÖn ph¸p kÕt cÊu ®Ó gi¶m øng suÊt khi hμn.
+Lùa chän kim lo¹i c¬ b¶n vμ vËt liÖu hμn cho kÕt cÊu.
- Kim lo¹i c¬ b¶n kh«ng nªn dÔ bÞ t«i t¹i vïng ¶nh h−ëng nhiÖt khi hμn.
- VËt liÖu hμn nªn b¶o ®¶m kim lo¹i mèi hμn cã ®é dÎo kh«ng thÊp h¬n tÝnh dÎo cña kim
lo¹i c¬ b¶n.

- Kh«ng nªn ®Ó çc mèi hμn giao nhau nhiÒu ®Ó tr¸nh vμ gi¶m øng suÊt nhiÒu chiÒu, ®Æc
biÖt víi çc kÕt cÊu chÞu t¶i träng ®éng vμ va ®Ëp.
- Kh«ng nªn dïng çc mèi hμn t¹o thμnh çc biªn d¹ng kÝn kh«ng lín (hμn çc tÊm t¨ng
cøng..) v× chóng cã thÓ lμm t¨ng tr¹ng th¸i øng suÊt ph¼ng.
- Sè l−îng vμ kÝch th−íc mèi hμn chØ nªn võa ®ñ, kh«ng nªn lín qu¸ møc cÇn thiÕt (trªn
c¬ së tÝnh to¸n thiÕt kÕ).
- Çc g©n cøng v÷ng nªn ®−îc bè trÝ sao cho khi hμn kim lo¹i c¬ b¶n ®−îc nung nãng t¹i
cïng vÞ trÝ, ®Ó ®¶m b¶o gi¶m ®−îc co ngang tÊm v¸ch ®øng (H×nh 6-1).
a ) §óng Sai
H×nh 6 - 1 b)
- Nªn −u tiªn sö dông çc mèi hμn gi¸p mèi v× chóng cã møc ®é tËp chung øng suÊt nhá
h¬n çc mèi hμn gãc.
- Khi hμn gi¸p mèi çc tÊm cã chiÒu dμy kh¸c nhau, ®Ó d¶m b¶o nung nãng ®ång ®Òu,
hμn ngÊu çc mÐp vμ tr¸nh møc ®é tËp trung øng suÊt cao, cμn v¸t tÊm dμy h¬n cho
thÝch hîp ( H×nh 6-2).
- Khi thiÕt kÕ çc kÕt cÊu hμn thÝch hîp, cÇn xem xÐt kh¶ n¨ng hμn chóng d−íi d¹ng çc
khèi riªng rÏ, sau ®ã míi hμn chóng l¹i thμnh kÕt cÊu hoμn chØnh. §iÒu nμy lμm gi¶m
rμng buéc lªn co ngang mèi hμn vμ gi¶m tr¹ng th¸i øng suÊt ph¼ng.
- Çc kÕt cÊu hμn cã h×nh d¹ng phøc t¹p nªn dïng çc chi tiÕt tõ thÐp tÊm dËp vμ çc khèi
thÐp ®óc. Çc kÕt cÊu ®ã ®−îc hμn víi çc kÕt cÊu kh¸c ®Ó lμm nªn çc kÕt cÊu hμn hoμn
chØnh.
- CÇn tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng b¶o ®¶m viÖc dÔ dμng viÖc c¬ giíi ho¸ c«ng viÖc hμn(th«ng qua
bè trÝ çc mèi hμn).
- CÇn t¨ng c−êng sö dông ®å g¸ hμn ®Ó ®¶m b¶o chÝnh x¸c trong l¾p ghÐp vμ thùc hiÖn
®óng tr×nh tù hμn.
a ) §óng Sai
b)
H×nh 6 - 2
• Çc biÖn ph¸p c«ng nghÖ ®Ó gi¶m øng suÊt khi hμn:
+ Çc biÖn ph¸p nμy rÊt ®a d¹ng vμ phô théc vμo ®Æc tr−ng vμ lo¹i kÕt cÊu, ph−¬ng ph¸p
hμn, chÕ ®é hμn, c¬ tÝnh vμ thμnh phÇn ho¸ häc cña kim lo¹i c¬ b¶n.
+ Cã thÓ chia chóng thμnh hai lo¹i:
# Çc biÖn ph¸p thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh hμn.
# Çc biÖn ph¸p thùc hiÖn sau khi hμn.
# Çc biÖn ph¸p c«ng nghÖ gi¶m øng suÊt, thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh hμn:
- T¨ng chÕ ®é nhiÖt (n¨ng l−îng ®−êng) khi hμn çc chi tiÕt kh«ng kÑp vμ thÐp dÔ t«i
nh»m tr¸nh nøt(lμm t¨ng thÓ tÝch vïng kim lo¹i ®−îc nung, gi¶m tèc ®é nguéi).
- Nung nong s¬ bé khi hμn tÊm dμy vμ thÐp dÔ t«i.
- Gi¶m chÕ ®é nhiÖt khi hμn çc chi tiÕt ®−îc kÑp chÆt nh»m tr¸nh nøt.
- Víi çc chi tiÕt ®−îc kÑp chÆt vμ cã chiÒu dμy lín, nªn hμn nhiÒu líp. Kim lo¹i ®¾p nªn
cã tÝnh dÎo cao.
- Tr×nh tù hμn nªn ®¶m b¶o cho çc chi tiÕt ë tr¹ng th¸i tù do, ®Æc biÖt víi çc mèi hμn
gi¸p mèi( cã gi¸ trÞ co ngang lín). Tr−íc tiªn hμn çc mèi hμn gi¸p mèi, sau ®ã míi ®Õn
çc mèi hμn gãc. Víi çc vËt hμn cã d¹ng trô rçng, tr−íc hÕt hμn çc mèi hμn däc tr−íc,
sau ®ã ®Õn çc mèi hμn theo chu vi.
- Mçi mèi hμn nªn thùc hiÖn mét l−ît hoÆc thùc hiÖn tõ gi÷a ra ®©ï.
- Kh«ng bè trÝ çc mèi hμn ®Ýnh t¹i chç çc mèi hμn giao nhau.
- §Ó gi¶m ¶nh h−ëng cña co ngang, cÇn gi¶m khe hë hμn cña çc mèi hμn gi¸p mèi vμ
hμn ngÊu ch©n mèi hμn.
- CÇn hμn nhanh ®Ó ®¶m b¶o kim lo¹i nguéi ®Òu theo chiÒu dμy vμ chiÒu dμi mèi hμn(hμn
tù ®éng vμ b¸n tù ®éng).
- §Ó gi¶m øng suÊt riªng, trong mét sè tr−êng hîp, nªn nung nãng côc bé vïng l©n cËn
mèi hμn(H×nh 6-3). VÝ dô trªn h×nh 6-3 cho thÊy, khi hμn vÕt nøt, nªn nung nãng s¬ bé
vïng A vμ B. Khi ®ã, lóc c©n b»ng nhiÖt ®é, çc ®−îc nung sÏ co theo h−íng co mèi
hμn. Tr−íc khi hμn nªn khoan çc ®Çu vÕt nøt.
1 1
2 2
1 1
H×nh 6 - 3
# Çc biÖn ph¸p c«ng nghÖ gi¶m øng suÊt, thùc hiÖn sau khi hμn:
Víi çc kÕt cÊu quan träng, ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng lμm viÖc cña chóng, ng−êi ta th−êng tiÕn
hμnh khö øng suÊt riªng sau khi hμn, ®Æc biÖt khi ®ã lμ thÐp hîp kim hay thÐp cã hμm
l−îng cacbon trung b×nh. Çc biÖn ph¸p ®ã lμ:
- Ram cao toμn phÇn trong lß. NhiÖt ®é ram 600 ÷650°C. Thêi gian gi÷ ë nhiÖt ®é cao
3min/1mm chiÒu dμi. Sau ®ã chi tiÕt ®−îc ®Ó nguéi tù do trong lß.
- Ram côc bé tíi 600°C vïng quanh mèi hμn b»ng ph−¬ng ph¸p nung cao tÇn hoÆc má
nung khÝ ch¸y. Ph−¬ng ph¸p nμy kh«ng lo¹i bá hoμn toμn nhung lμm gi¶m øng suÊt d−.
- Khö øng suÊt d− b»ng ph−¬ng ph¸p c¬ häc nh− kÐo kÕt cÊu tíi giíi h¹n ch¶y, hoÆc dïng
rung ®éng ®Ó ph©n bè l¹i øng suÊt d−.
6.2_ Çc biÖn ph¸p gi¶m biÕn d¹ng khi hμn.

• Sù h×nh thμnh øng suÊt vμ biÕn d¹ng d− khi hμn lμ do sù t¸c ®éng cña néi lùc khi kim lo¹i
®−îc nung côc bé.
- Trong çc kÕt cÊu kh«ng cã hiÖn t−îng vªnh râ rÖt, øng suÊt d− kÐo th−êng ®¹t tíi çc
gi¸ trÞ cao.
- Ng−îc l¹i, trong çc kÕt cÊu bÞ biÕn d¹ng m¹nh sau khi hμn, øng suÊt d− kÐo cã thÓ
kh«ng lín l¾m.
- V× vËy, mét sè biÖn ph¸p gi¶m biÕn d¹ng d− sÏ ®èi nghÞch l¹i çc biÖn ph¸p gi¶m øng
suÊt d−.
-
• Cã thÓ chia çc biÖn ph¸p gi¶m biÕn d¹ng d− thμnh ba lo¹i:
1/ BiÖn ph¸p kÕt cÊu
2/ BiÖn ph¸p c«ng nghÖ trong qu¸ tr×nh hμn
3/ BiÖn ph¸p c«ng nghÖ sau khi hμn
• Çc biÖn ph¸p kÕt cÊu gi¶m biÕn d¹ng hμn:

- Kh«ng thiÕt kÕ tiÕt diÖn mèi hμn lín h¬n møc cÇn thiÕt (xuÊt ph¸t tõ khÝa c¹nh ®é bÒn)
v× sÏ lμm t¨ng vïng øng suÊt t¸c ®éng vμ néi lùc t¸c ®éng.
- Ph©n bè çc mèi hμn c»ng gÇn çc trôc ®i qua träng t©m kÕt cÊu cμng tèt, hoÆc ngay t¹i
çc trôc ®ã ®Ó gi¶m m« men uèn do néi lùc t¸c ®éng g©y ra.
- Mçi cÆp mèi hμn song song cÇn ®−îc bè trÝ trªn cïng mét mÆt ph¼ng ®i qua trôc träng
t©m cña vËt, sao cho m« men cña çc néi lùc t¸c ®éng cña çc mèi hμn ®ã c©n b»ng
nhau vμ kh«ng g©y vªnh kÕt cÊu so víi trôc ®ã.
- Sè l−îng mèi hμn trong kÕt cÊu cμng Ýt cμng tèt ®Ó gi¶m çc lùc co t¸c ®éng lªn kÕt cÊu.
- L−îng d− cho co mèi hμn ph¶i b¶o ®¶m sau khi hμn, çc kÝch th−íc cña kÕt cÊu ®−îc
nh− thiÕt kÕ.
- §Ó h¹n chÕ biÕn d¹ng gãc,cÇn gi¶m gãc v¸t mÐp çc mèi hμn v¸t mÐp ch÷ V, hoÆc dïng
çc mèi hμn v¸t mÐp ch÷ X khi chiÒu dμy chi tiÕt lín.
• Çc biÖn ph¸p c«ng nghÖ gi¶m biÕn d¹ng trong khi hμn:
- Chän chÕ ®é hμn sao cho chiÒu réng vïng øng suÊt t¸c ®éng lμ nhá nhÊt. §Ó nung ®Òu
kim lo¹i theo chiÒu dμy, cÇn t¨ng mËt ®é dßng ®iÖn hμn ®Ó hμn ngÊu s©u.
+ ViÖc hμn ngÊu s©u çc mèi hμn gi¸p biªn vμ çc liªn kÕt hμn gi¸p mèi sÏ c©n b»ng co
ngang theo chiÒu dμy mèi hμn vμ gi¶m biÕn d¹ng gãc.

+ Trong mét sè tr−êng hîp, khi thùc hiÖn mèi hμn thø hai trong cÆp mèi hμn ®èi xøng qua
trôc cña vËt hμn, nªn t¨ng chÕ ®é hμn ®Ó t¨ng vïng øng suÊt t¸c ®éng ®Ó cho lùc co cña mèi
hμn nμy khö hoμn toμn ®é vâng d− do mèi hμn thø nhÊt g©y ra.
- Tr×nh tù thùc hiÖn çc mèi hμn nªn b¶o ®¶m cho biÕn d¹ng cña mèi hμn tr−íc ®ã ®−îc
biÕn d¹ng cña mèi hμn sau(cã h−íng ng−îc l¹i) khö hÕt.
Çc mèi hμn ®èi xøng hoÆc song song nªn ®−îc hμn ®ång thêi hoÆc hμn theo thø tù
tõng ®o¹n xen kÏ.
- Ph−¬ng ph¸p hμn ph©n ®o¹n nghÞch t¹o biÕn d¹ng nhá h¬n.
- ViÖc rÌn çc mèi hμn trong qu¸ tr×nh hμn lμm gi¶m ®¸ng kÓ biÕn d¹ng. Sau khi hμn líp
lãt trªn cïng th× kh«ng cÇn rÌn v× cã thÓ g©y nøt bÒ mÆt.
- Nung nãng s¬ bé toμn bé vËt hμn sÏ gi¶m øng suÊt vμ biÕn d¹ng d−.
- Cã thÓ uèn ng−íc bé ®Ó gi¶m ®é vâng d−.
- Çc mèi hμn gi¸p mèi cña liªn kÕt hμn tÊm máng cho çc bÓ chøa nªn hμn trªn çc bμn
g¸ tõ tÝnh(chóng kh«ng c¶n trë co ngang nh−ng ng¨n ®−îc biÕn d¹ng gãc).
- Khi hμn çc tÊm máng theo biªn d¹ng kÝn, ®Ó tr¸nh mÊt æn ®Þnh tÊm do nÐn, cã thÓ nung
côc bé phÇn gi÷a tÊm tr−íc khi hμn
• Çc biÖn ph¸p c«ng nghÖ gi¶m biÕn d¹ng sau khi hμn:
- N¾n nguéi:
+ Dùa trªn c¬ së kÐo çc ®o¹n kÕt cÊu ®· bÞ co, tíi kÝch th−íc vμ h×nh d¹ng thiÕt kÕ.
+ Çc ®o¹n vμ çc chç bÞ co trong kÕt cÊu hμn: vïng øng suÊt t¸c ®éng cña çc mèi hμn mμ
t¹i ®ã sau khi hμn suÊt hiÖn øng suÊt kÐo cã gi¸ trÞ σt(giíi h¹n ch¶y).
+ Khi n¾n nguéi kÕt cÊu hμn: xÈy ra d·n dÎo çc vïng øng suÊt t¸c ®éng mèi hμn.
+ Cã thÓ xÈy ra nøt khi n¾n nguéi, lμm ¶nh h−ëng tíi kh¶ n¨ng lμm viÖc cña kÕt cÊu.
+ ChØ cã thÓ gi¶m øng suÊt d− khi n¾n nguéi nÕu kÕt cÊu hμn ®−îc kÐo tíi øng suÊt b»ng
giíi h¹n chÈy σt. Tuy nhiªn khi ®ã lμm t¨ng biÕn cøng kim lo¹i vïng øng suÊt t¸c ®éng cña
çc mèi hμn(cã thÓ g©y nøt).
+ §©y lμ qu¸ tr×nh c«ng nghÖ khã thùc hiÖn(cÇn cã çc m¸y Ðp thuû lùc c«ng suÊt lín vμ ®å
g¸ lín).
+ Do ®ã kh¶ n¨ng øng dông h¹n chÕ.
- N¾n nãng:
+ Lμ nung b»ng ®iÖn hoÆc b»ng ngän löa(cña má nung) vμ®−îc sö dông réng r·i trong thùc
tÕ.
+ B¶n chÊt ph−¬ng ph¸p: dïng biÖn ph¸p nung côc bé ®Ó lμm co çc ®o¹n, çc vïng cña kÕt
cÊu mμ t¹i ®ã chiÒu dμi cña chóng lín h¬n chiÒu dμi vïng øng suÊt t¸c ®éng cña çc mèi
hμn t−¬ng øng trong kÕt cÊu.
+ T¹i çc chç ®−îc nung nãng cña kÕt cÊu hμn khi n¾n nãng, còng nh− khi hμn, sÏ h×nh
thμnh biÕn d¹ng dÎo nÐn. Khi nguéi sau ®ã, çc chç nμy sÏ co l¹i vμ c©n b»ng chç bÞ biÕn
d¹ng.
+ Do ®Æc ®iÓm ®¬n gi¶n, rÎ tiÒn, dÔ thao t¸c, ph−¬ng ph¸p nμy cho phÐp n¾n mäi lo¹i biÕn
d¹ng d−.
+ ViÖc n¾n nãng hiÖn nay chñ yÕu dùa vÇãcc nghiªn cøu vμ sè liÖu thùc nghiÖm.

+ Cã thÓ sö dông mét çch cã hiÖu qu¶ ®Ó khö øng suÊt d− uèn vμ n¾n th¼ng trôc träng t©m
kÕt cÊu hμn(ho¾c çc khèi cña chóng), ®Ó khö çc hiÖn t−îng lâm, l−în sãng t¹i çc vïng
chÞu nÐn cña çc phÇn tö d¹ng tÊm trong kÕt cÊu.
+ §Ó khö ®é vâng d− trong kÕt cÊu hμn, cÇn t¹o ra m« men uèn ng−îcchiÒu b»ng çch nung
mét d¶i kim lo¹i däc ®−êng mm (H×nh 6-4a)hoÆc nung tÊm theo h×nh nªm(H×nh 6-4b).
Tr−êng hîp ®Çu sö dông co däc, tr−êng hîp thø hai sö dông co ngang chç nung côc bé.
+ Träng t©m tiÕt diÖn ngang vïng øng suÊt t¸c ®éng cña nung doc ph¶i n»m trong mÆt
ph¼ng uèn(H×nh 6-4a).
m m
a)
b)
H×nh 6 - 4
+ Trong çc kÕt cÊu cã tiÕt diÖn ngang kh«ng ®èi xøng, mÆt ph¼ng uèn ®i qua träng t©m
vïng øng suÊt t¸c ®éng cña çc mèi hμn Oa vμ träng t©m tiÕt diÖn ngang kÕt cÊu O(H×nh 6-
5a vμ 6-5b). Nèi ®iÓm O víi ®iÓm Oa ta cã ®−êng O Oa trªn mÆt ph¼ng uèn.
+ Trªn h×nh 6-4 vμ 6-5 ta thÊy khi n¾n nãng nªn nung d¶i mm n»m gÇn r×a kÕt cÊu.
+ Çch tÝnh to¸n cho tr−êng hîp dïng ph−¬ng ph¸p trªn h×nh 6-4a:
1)TiÕt diÖn cÇn thiÕt cña vïng øng suÊt t¸c ®éng do nung côc bé khi n¾n nãng
®−îc x¸c ®Þnh xuÊt ph¸t tõ m« men uèn M g©y vâng d− sau khi hμn(M = Po*yo) hoÆc tõ ®é
vâng d− (f = M*l*l/8*E*J).
2) Néi lùc quy −íc ban ®Çu Pon b¶o d¶mm vïng øng suÊt t¸c ®éng cña nung côc
bé khi n¾n(H×nh 6-5a vμ 6-5b) ®−îc x¸c ®Þnh tõ c«ng thøc:
Pon=M/yn (6.1)
m m
m m
yn
om om
yo
o bn o bn
yn
oa
yo
a) H×nh 6 - 5 b)

Trong ®ã yn lμ kho¶ng çch tõ t©m tiÕt diÖn vïng øng suÊt t¸c ®éng nung khi n¾n Om ®Õn
träng t©m tiÕt diÖn ngang O cña kÕt cÊu.
3) TiÕt diÖn vïng øng suÊt t¸c ®éng khi n¾n nãng Fn :
Fn = Pon/σon (6.2)
Trong ®ã σon øng suÊt ban ®Çu cña vïng øng suÊt t¸c ®éng nung khi n¾n nãng, ®−îc coi nh−
gÇn b»ng giíi h¹n chÈy σt . Khi ®ã
Fn= Pon/σt=M/yn*σt (6.3)

4) ChiÒu réng vïng øng suÊt t¸c ®éng bon sÏ lμ:
bon=Fn/δ (6.4)
5) C«ng suÊt h÷u Ých cña nguån nhiÖt nung khi n¾n nãng (q), ®−îc x¸c ®Þnh tõ
c«ng thøc tÝnh chiÒu réng vïng øng suÊt t¸c ®éng theo ph−¬ng ph¸p tuÇn tù xÊp xØ gÇn ®óng
®· biÕt:
q =(bn*v*δo*σt*h)/9,86*(h-bn) (6-5)
Trong ®ã:
bn_chiÒu réng vïng øng suÊt t¸c ®éng vÒ mét bªn trôc nung, vμ b»ng 0,5bon
v_tèc ®é dÞch chuyÓn cña nguån nhiÖt nung, cm/s.
δo_tæng chiÒu dμy cña çc tÊm nhËn nhiÖt tõ nguån nhiÖt(tæng chiÒu dμy truyÒn nhiÖt).
h_chiÒu réng tÝnh to¸n cña tÊm ®−îc nung.
+ Trong tr−êng hîp mÆt ph¼ng uèn kh«ng c¾t th©n kÕt cÊu hμn t¹i phÝa n»m ng−îc víi çc mèi
hμn(H×nh 6-6), ®Ó t¹o nªn m« men uèn ng−îc trong mÆt ph¼ng uèn, cÇn ph¶i nung hai d¶i n»m
çch träng t©m kÕt cÊu xa h¬n lμ t¹i ®iÓm m1 vμ m2 . §Ó x¸c dÞnh vïng øng suÊt t¸c ®éng cña
mçi d¶i, ta nèi chóng víi träng t©m tiÕt diÖn ngang cña kªt cÊu(®iÓm O) vμ chia m« men uèn
M ra thμnh 2 thμnh phÇn M1vμ M2 theo hai h−íng Om1 vμ Om2. BiÕt ®−îc gi¸ trÞ cña M1vμ M2,
ta cã thÓ x¸c dÞnh ®−îc vïng øng suÊt t¸c ®éng cña mçi d¶id−îc nung theo çc c«ng thøc(6.3)
vμ (6.4), còng nh− x¸c ®Þnh ®−îc c«ng suÊt nguån nhiÖt nung khi n¾n theo c«ng thøc ®·
biÕt(6.5).
+ Mét sè nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p n¾n theo d¶i(H×nh 6-4a):
M1
M
oa M M2
H×nh 6 - 6

1) Trong mét sè tr−êng hîp lμm cho vïng øng suÊt t¸c ®éng cña çc mèi hμn bÞ biÕn
d¹ng dÎo kÐo vμ t¨ng øng suÊt d−.
2) Çc vïng bÞ nÐn xunh quanh mèi hμn g©y t¸c ®éng chèng l¹i co däc cña çc d¶i
®−îc nung khi n¾n nãng, lμm gi¶m hiÖu qu¶ n¾n nãng çc d¶i däc.
3) GÝa trÞ co däc mèi hμn th−êng vμo kho¶ng 0,2÷0,5 mm trªn mét mÐt chiÒu dμi
mèi hμn, do ®ã t¸c ®éng g©y biÕn d¹ng khi nung mét d¶i däc lμ t−¬ng ®èi nhá.
NÕu t¨ng sè l−îng çc d¶i däc ®−îc nung lªn(hoÆc chiÒu réng d¶i) hiÖu qu¶ nung
sÏ gi¶m ®i v× khã thùc hiÖn(hiÖu qu¶ chØ t¨ng khi t¨ng kho¶ng çch yn).
+ Mét sè −u ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p n¾n theo h×nh nªm(H×nh 6-4b):
1) Çc d¶i ngang ®−îc nung ®−îc ph©n bè trong vïng cã øng suÊt nÐn, vμ chØ phÇn
nμo trong vïng cã øng suÊt kÐo cña liªn kÕt hμn. Do ®ã sù co ngang cña chóng
®ång thêi víi sù ng¾n l¹i cña çc vïng ®−îc nung sÏ dÉn ®Õn sù gi¶m øng suÊt d−
trong kÕt cÊu hμn.
2) §é co ngang cña mét mèi hμn th−êng lín h¬n ®é co däc cña nã 3 ®Õn 5 lÇn, tÝnh
theo chiÒu dμi 1 mÐt mèi hμn.
GÝa trÞ t−¬ng ®èi lín cña ®é co ngang, chiÒu dμi nhá cña çc mèi hμn ngang vμ
kh¶ n¨ng gi¶m øng suÊt d− khiÕn cho ph−¬ng ph¸p nμy cã øng dông réng r·i
trong thùc tÕ.
+ Çch tÝnh to¸n theo tr−êng hîp dïng ph−¬ng phÊp trªn h×nh (6-4b):
(xem h×nh 6-7a)
1) §Ó khö ®é vâng d− sau khi hμn, cÇn t¹o ra biÕn d¹ng co lμ Δ trong çc d¶i
cña tÊm réng h¬n(tr−êng hîp liªn kÕt gåm hai tÊm cã chiÒu réng kh¸c
nhau). Sù co ®ã ph¶i t¨ng theo kho¶ng çch tÝnh tõ vïng øng suÊt t¸c ®éng
cña mèi hμn. GÝa trÞ co lín nhÊt Δmaxcña d¶i bªn ngoμi cña mÐp låi trong
liªn kÕt:
Δma x=L1-Lm (6.6)
Trong ®ã L1_chiÒu dμi cña d¶i ngoμi cïngcña mÐp låi cña liªn kÕt hμn.
Lm_chiÒu dμi cña mèi hμn.
§Ó ®¶m b¶o co cho mçi d¶i(gi¸ trÞ Δ), cÇn nung t¹o biÕn d¹ng dÎo trong chóng
t¹i çc ®o¹n cã chiÒu dμi t−¬ng øng.
2) Tæng chiÒu dμi trªn mÐp ngoμi cïng cña çc nªm nhiÖt nãi trªn ®−îc x¸c
®Þnh tõ c«ng thøc tÝnh ®é co ngang;
ln=Δma x/α*Ttb=(L1-Lm)/α*Ttb (6.7)
Trong ®ã α_hÖ sè gi·n në nhiÖt cña kim lo¹i
Ttb_gi¸ trÞ trung b×nh cña nhiÖt ®é ®o¹n ®−îc nung ë thêi ®iÓm nã chuyÓn tõ
tr¹ng th¸i dÎo sang ®μn håi.
ViÖc nung theo h×nh nªm cã ®¸y lμ ln b¶o ®¶m cho çc d¶i co tù do theo chiÒu
dμi Lm, cÇn thiÕt cho viÖc khö ®é vâng d− sau khi hμn. ViÖc nung theo h×nh
nªm nh− vËy,víi ®Ønh nªm n»m trªn ®−êng giíi h¹n cña vïng øng suÊt t¸c
®éng mèi hμn, cã ¶nh h−ëng nhá ®Õn sù gi¶m øng suÊt d− trong vïng øng suÊt
t¸c ®éng, do cã lùc ph¶n kh¸ng cña vïng kim lo¹i c¬ b¶n chÞu nÐn l©n cËn.

3)V× øng suÊt d− kÐo trong vïng øng suÊt t¸c ®«ng th−êng b»ng σt, ®Ó gi¶m gi¸ trÞ
cña chóng, cÇn t¹o ra sù co do nung tÊt c¶ çc d¶i cña liªn kÕt hμn Δ2, ngoμi çc d¶i
cña vïng øng suÊt t¸c ®éng:
Δ2=ξT*Lm (6.8)
Trong ®ã ξT_®é co t−¬ng ®èi øng víi øng suÊt t¹i σt.
4) ChiÒu dμi nung cÇn thiÕt lt cña tÊt c¶ çc d¶i liªn kÕt hμn, ngoμi çc d¶i cña vïng
øng suÊt t¸c ®éng, ®−îc x¸c ®Þnh t−¬ng tù nh− víi ln:
lt=Δ2/α*Ttb=ξT*Lm/α*Ttb (6.9)
5) Do ®ã tæng chiÒu dμi nung cña çc ®o¹n h×nh nªm theo mÐp lèi ngoμi cïng cña
liªn kÕt lμ:
lo=ln+lt ( )
§Ó n¾n ®Òu tõ gi¸ trÞ ®é vâng d− cho tr−íc sau khi hμn, vμ ®Ó gi¶m øng suÊt d− sau
khi n¾n, cÇn chän kÝch th−íc çc nªm nhiÖt nhá vμ t¨ng sè l−îng cña chóng(trªn c¬
së thùc nghiÖm).
6) Sè l−îng çc ®o¹n ®−îc nung, xuÊt ph¸t tõ tæng chiÒu dμi nung lo, x¸c ®Þnh theo
c«ng thøc:
n =lo/bn=(ln+lt)/bn (6.10)
+ N¾n nãng cÇn ®−îc thùc hiÓntong thêi gian ng¾n. NhiÖt ®é nung vμo kho¶ng
800÷850°C. Cã thÓ nung côc bé b»ng hå quang cña ®iÖn cùc kh«ng nãng chÈy, hoÆc
b»ng ngän löa khÝ ch¸y. Nªn b¾t ®Çu nung tõ phÝa ®Ønh nªm(n¬i kim lo¹i ë tr¹ng th¸i
nÐn).
Chó ý:
Thay v× çc gi¸ trÞ ®o d−îc cña L1vμ L2kÓ trªn, cã thÓ dïng gi¸ trÞ ®é vâng d− ®o
®−îc f. BiÕt ®é vâng d−, ta x¸c ®Þnh m« men uèn:
M =8*E*J*f/l*l (6.11)
Sau ®ã x¸c dÞnh gãc xoay tiÕt diÖn khi uèn:
ϕ =M*l/2*E*J (6.12)
Gýa trÞ co cña d¶i ngoμi cña mÐp låi cña liªn kÕt, cÇn cho viÖc khö ®é vâng d−:
Δma x=2*ϕ*h (6.13)
Trong ®ã: h_chiÒu réng tÊm ®−îc nung tÝnh tõ vïng øng suÊt t¸c ®éng mèi hμn ®Õn
mÐp ngoμi cïng .
Theo c«ng thøc 6.7 ta x¸c ®Þnh ln vμ tÝnh çc th«ng sè cßn l¹i nh− ®Ò cËp ë trªn.
+ Ngoμi hai ph−¬ng ph¸p nªu trªn h×nh 6-4a vμ 6-4b, ®Ó xö lý hiÖn t−îng låi lâm,
l−în sãng, t¹i çc phÇn tö tÊm chÞu nÐn, ng−êi ta sö dông ph−¬ng ph¸p n¾n nãng
theo ®iÓm.
B¶n chÊt cña ph−¬ng ph¸p nμy lμ viÖc nung çc ®iÓm nhÊt ®Þnh tíi tr¹ng th¸i dÎo lμm
nã në ra vμ gÆp ph¶i sù ph¶n kh¸ng tõ phÝa xung quanh cã nhiÖt ®é thÊp h¬n. Trong
kim lo¹i cña çc ®iÎm ®ã x¶y ra biÕn d¹ng dÎo nÐn. Khi nguéi, vïng kim lo¹i ®−îc
nung sÏ co l¹i vμ gÆ ph¶i sù ph¶n kh¸ng tõ xung quanh. Do ®ã t¹i çc ®iÓm ®ã h×nh
thμnh øng suÊt kÐo, ®¹t tíi gi¸ trÞ σt. Vïng kim lo¹i ®−îc nung sÏ co h−íng t©m, lμm
gi¶m kÝch th−íc ngang cña nã vμ t¸c ®éng ®Õn vïng bÞ nÐn l©n cËn, lμm cho çc chç
bÞ låi ®−îc dÑt bít ®i. L−îng kim lo¹i cÇn ®−îc nung cã thÓ ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau:
NÕu bÒ mÆt phÇn låi lμ F1,diÖn tÝch ®¸y(h×nh chiÕu n»m) cña nã lμ F2, th× diÖn
tÝnh ΔF mμ khi nung ph¶i chÞu biÕn d¹ng dÎo nÐn lμ; ΔF = F1- F2 (6.14)
Khi vÕt låi cã d¹ng mÆt cÇu, çc ®iÓm nung ®−îc bè trÝ theo çc ®−êng trßn ®ång t©m
(H×nh 6-7b).
Çc gi¸ trÞ t vμ a ®−îc x¸c ®Þnh b»ng thùc nghiÖm.
bn t
ΔMax/n Ln/n HÕt
LT/2n
L1
ho
a
LT/n σT b)
Lm
a)
H×nh 6 - 7

Chương 1: Tổng Quan Về Ứng Suất Và Biến Dạng Hàn

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chương 1: Tổng Quan Về Ứng Suất Và Biến Dạng Hàn

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Vaên Phoøng: 69 Nguyeãn Thi, Phöông 13, Quaän 5, TP.HCM - Tel : 08.9506618 - Fax: 08.

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ ỨNG SUẤT VÀ BIẾN DẠNG HÀN

1.1_ Giíi thiÖu lý thuyÕt øng suÊt vμ biÕn d¹ng hμn.

1.2_Ph©n lo¹i øng suÊt vμ biÕn d¹ng

• Ph©n lo¹i øng suÊt riªng hμn (H×nh 1-1).

Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 2/9

Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 3/9

• Ph©n lo¹i biÕn d¹ng hμn:

Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 4/9

1.3_Nguyªn nh©n ph¸t sinh biÕn d¹ng vμ øng suÊt hμn

Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 5/9

ΔT: chªnh lÖch nhiÖt ®é so víi nhiÖt ®é ban ®Çu.

Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 6/9

th× R=0 lóc ®ã sÏ kh«ng xuÊt hiÖn øng suÊt d−.

• ad2: Do ¶nh h−ëng cña ngo¹i lùc:

Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 7/9

1.4_Tr−êng nhiÖt ®é khi hμn

c_nhiÖt dung cña kim lo¹i (cal/g. 0 C )

• Tr−êng nhiÖt ®é khi hμn tÊm máng

Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 9/9

Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 10/9

+KÕt luËn tõ c«ng thøc (1.15):

U 0 0,02 0,06 0,1 0,4 0,7 1 1,2 1,4

U 1,5 1,6 2 2,4 3 4 6 8

- Nguån nhiÖt ®øng yªn v=0

-Nguån nhiÖt di ®éng víi tèc ®é lín:

Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 11/9

- So s¸nh víi tr−êng hîp hμn tÊm máng:

• Tr−êng nhiÖt ®é khi hμn c¸c tÊm dμy:

- Kh¸i niÖm vÒ tÊm dμy

Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 13/9

• Tãm t¾t vÒ tr−êng nhiÖt ®é khi hμn:

- Víi tÊm dμy δ thuéc (20; 50 mm) ta cã 2 tr−êng hîp:

néi lùc ph¶n kh¸ng

néi lùc t¸c ®éng

néi løc ph¶n kh¸ng

Néi lùc t¸c ®éng øng suÊt t¸c ®éng

Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 16/9

Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 17/9

+ V× vËy øng suÊt nÐn ph¶n kh¸ng σ2 sÏ lμ:

- Ph−¬ng ph¸p ®å thÞ ®Ó tÝnh bn:

Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 19/9

Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 20/9

1000 2000 3000

Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 21/9

Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 22/9

2.2_Ph−¬ng ph¸p tÝnh theo biÕn d¹ng thùc

Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 23/9

T = f(y) λ600 λ = f(y)

Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 24/9

+ Tõ ph−¬ng tr×nh (2.21):

Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 25/9

• ¦u ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p tÝnh theo biÕn d¹ng thùc

1. C¬ së lý thuyÕt ch¾c ch¾n.

• Ph−¬ng ph¸p rót gän theo biÕn d¹ng thùc:

Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 26/9

Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 27/9

200 400 600

- ¶nh h−ëng cña g¸ kÑp:

- ¶nh h−ëng cña hμn nhiÒu líp vμ hμn gi¸n ®o¹n:

• Hai tÊm cã chiÒu réng nh− nhau (H×nh 2-16):

• Hai tÊm cã chiÒu réng kh¸c nhau (H×nh 2-17).

Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 30/9