TEMEL İLK YARDIM

• OLAY YERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Düzenleyen: Öğr. Gör. Kadir ŞEKER

Mail: kadirseker@beykoz.edu.tr
HASTA/YARALININ VE OLAY YERİNİN
DEĞERLENDİRİLMESİ
•
 OLAY YERİNİ DEĞERLENDİRMENİN AMACI

➢Olay yerinde tekrar kaza olma riskini

ortadan kaldırmak,

➢Olay yerindeki hasta/yaralı sayısını ve

türlerini belirlemek.

➢ Olay yerinin hızlı bir şekilde

değerlendirilmesinin ardından yapılacak
müdahaleler planlanır
 Olay Yerini Değerlendirme Basamakları

1- Kendisi ve hasta/yaralının can güvenliğini sağlamak için gerekli

önlemleri almak
➢ Kazaya uğrayan araç mümkünse yolun dışına ve güvenli bir alana
alınmalı
➢Üçgen reflektör ve uyarı işaretlerini koymak
➢Kontak anahtarlarını kapatmak
➢Gaz kaçağını kontrol etmek
➢LPG’li aracın bagajında bulunan tüpün vanası kapatılmalıdır
 Olay Yerini Değerlendirme Basamakları

2- Hasta/yaralılar arasında ise önce kendi durumunu gözden

geçirmek
3- Sakin olma, telaşa kapılmamak
4- Etkinliği ele alıp çevredeki kişileri organize etmek
5- Hasta/yaralı hızla yaşam bulguları (ABC) yönünden
değerlendirilmeli
6- 112’ yi aramak
7- Hasta/yaralıyı sakinleştirme, şikayetlerini sormak
8- Olay ortamında sigara içilmesini önlemek
9- Patlama, zehirlenme tehlikesi yoksa hasta/yaralı
yerinden hareket ettirilmemeli.
 Olay Yerini Değerlendirme Basamakları

10- Patlama, zehirlenme tehlikesi varsa olay yerinden herkesin

uzaklaşmasını sağlamak
11- Ortam havalandırılmalıdır
12- Meraklı kişilerin toplanmasını önlemek
13- Olay yerindeki tüm yaralıların organizasyonunu sağlamak
 Olay Yerini Değerlendirme Basamakları

14- Hasta/yaralı kırık ve kanama yönünden değerlendirilmeli

15- Hasta/yaralı sıcak tutulmalı
16- Hasta/yaralının bilinci kapalıysa ağızdan hiçbir şey verilmemeli
17- Hasta/yaralının paniğe kapılmasını engellemek için yarasını görmesine izin
verilmemeli
 Olay Yerini Değerlendirme Basamakları

18- Olay hakkında bilgileri kaydetmek

19- Kendisi hasta/yaralının hayatını tehlikeye sokacak
davranışlardan kaçınmak
20- Yardım ekibi gelene kadar olay yerini terk etmeme ve
gelen yardım ekibine olay ve hasta/yaralılar hakkında bilgileri
aktarmak
Olay Yerini Değerlendirme Basamakları
 İnsan Vücudunu Oluşturan Temel Yapılar

Hücre: İnsan vücudunun en küçük temel yapısıdır.

Doku: Hücreler bir araya gelip dokuları oluşturur.(kas
dokusu, sinir dokusu)

Deri dokusu Kan dokusu

 İnsan Vücudunu Oluşturan Temel
Yapılar

Organ: Çeşitli dokular bir araya gelerek organları oluşturur. ( kalp,

akciğer)

Sistem: Kendine özgü görevleri olan organların oluşturduğu vücut

yapılarıdır.(solunum sistemi, dolaşım sistemi)
 İnsan Vücudu Sistemleri

Sistemler:
1-Hareket sistemi (iskelet, eklemler, kaslar)

2-Dolaşım sistemi (kalp, damarlar, kan)

3-Solunum sistemi (burun, yutak, gırtlak, soluk borusu, bronşlar,

bronşçuklar, akciğerler)

4-Sindirim sistemi (ağız boşluğu, sindirim kanalı organları ve yardımcı

sindirim organları)
 İnsan Vücudu Sistemleri

5-Sinir sistemi (beyin, beyincik, omurilik soğanı, omurilik ve sinirler)

6- Boşaltım sistemi (idrar borusu, idrar kesesi, idrar kanalları,

böbrekler)

7- Üreme sistemi

8-Endokrin sistemi (İç salgı sistemi)

 Vücudu Oluşturan Sistemler

• Hareket sistemi: Vücudun hareketini,

desteklenmesini sağlar ve koruyucu
görev yapar.

➢Kemikler
➢Eklemler
➢Kaslar
 Vücudu Oluşturan Sistemler
• Dolaşım sistemi: Dokulara oksijen, besin, hormon, bağışıklık
elemanı ve benzeri elemanları taşır ve toplar.

➢Kalp
➢Kan damarları
➢Kan
 DOLAŞIM SİSTEMİ

➢Büyük Dolaşım: Kalp ile vücut dokuları arasında gerçekleşir. Sol

ventrikülde (karıncık) bulunan oksijenden zengin kan (arterial) aort
yolu ile dokulara pompalanır. Daha sonra venöz kan olarak vena cava
inferior ve vena cava süperior aracılığı ile sağ atriuma (kulakçık) gelir.

➢Küçük Dolaşım: Kalp ile akciğer arasında gerçekleşir. Sağ atriuma gelen
venöz kan triküspit kapak aracılığıyla sağ ventriküle geçer. Buradan da
arteria pulmonalis ile akciğerlere ulaşır. Akciğerlerde gaz değişimine
uğradıktan sonra vena pulmonalislerle arterial kan olarak sol atriuma
döner.
DOLAŞIM SİSTEMİ
 Vücudu Oluşturan Sistemler

➢Sinir sistemi: Bilinç, anlama, düşünme, algılama,

hareketlerinin uyumu, dengesi ve solunum ile dolaşımı sağlar.
Sinir sistemi şu yapılardan oluşur:
➢Beyin
➢Beyincik
➢Omurilik
➢Omurilik soğanı
SİNİR SİSTEMİ

Beyin

Omurilik

Sinir
Dalları
 Vücudu Oluşturan Sistemler

➢Solunum sistemi: Vücuda gerekli olan gaz alışverişi

görevini yaparak hücre ve dokuların
oksijenlenmesini sağlar. Solunum sistemi şu
organlardan oluşur:

➢Solunum yolları
➢Akciğerler
 Vücudu Oluşturan Sistemler

➢Boşaltım sistemi: Kanı süzerek gerekli maddelerin vücutta

tutulması, zararlı olanların atılması görevlerini yaparak
vücutta iç dengeyi korur.
➢İdrar borusu
➢İdrar kesesi
➢İdrar kanalları
➢Böbrekler
 Vücudu Oluşturan Sistemler

➢Sindirim sistemi: Ağızdan alınan besinlerin öğütülerek

sindirilmesi ve kan dolaşımı vasıtasıyla vücuda dağıtılmasını
sağlar.
➢Dil ve dişler
➢Yemek borusu, mide
➢Safra kesesi,pankreas
➢Bağırsaklar
 Yaşam Bulguları

Hasta yaralıyı değerlendirmeden önce yaşam bulgularının

anlamlarının bilinmesi gerekir.Bulguların varlığı yada yokluğu
yapacağımız müdahalede önem taşımaktadır.

-BİLİNÇ

-SOLUNUM

-DOLAŞIM

-VUCUT ISISI

-KAN BASINCI
 Bilinç Durumunun
Değerlendirilmesi

Bilinç: Bireyin kendisinin ve çevresinin farkında olma

durumudur.

➢Öncelikle, hasta/yaralının bilinç durumu değerlendirilir.

➢Normal bir kişi kendine yöneltilen tüm uyarılara cevap
verir. Bilinç düzeyi yaralanmanın ağırlığını gösterir.
Bilinç Durumunun Değerlendirilmesi
 Solunumun Değerlendirilmesi

Ventilasyon: Oksijenin organizmaya girip karbondioksitin dışarı çıkmasına

ventilasyon denir. İki aşamada gerçekleşir.
İnspirasyon (Soluk alma): Atmosferdeki havanın akciğerlere alınmasıdır.
Ekspirasyon (Soluk verme): Akciğerlerdeki havanın atmosfere geri
atılmasıdır.
 Solunumun Değerlendirilmesi
Solunum değerlendirilirken;
1.Solunum sayısına
Yetişkinlerde: 12-20
Çocuklarda: 16-25
Yenidoğanda: 30-35
2.Solunumun derinliğine
Yüzeysel, normal, derin olarak ifade edilir.
3.Solunumun ritmine
Kesintisiz, düzenli ve ritmiktir.
4.Solunumun niteliğine bakılır.
 Solunum Çeşitleri

➢Apne: Solunumun durmasıdır.

➢Dispne: Güçlükle soluk alıp verme.
➢Bradipne: Solunum sayısının normal sınırların altında olması.
➢Taşipne: Solunum sayısının normal sınırların üstünde olması.
➢Hiperpne: Solunum derinliğinin artması.
➢Hipopne: Solunum derinliğinin azalması.
 Dolaşımın (Nabzın) Değerlendirilmesi

➢Nabız: Kalbin sol ventrikülünün sistoli sırasında aorta’ya attığı kanın,

damar duvarına yaptığı basıncın deri yüzeyinden hissedilmesidir. Nabız
hız, ritm ve volüm açısından değerlendirilir.
➢Nabız hızı;
Yetişkinlerde: 60-100/dk
Çocuklarda: 80-120/dk
Yenidoğanda: 100-140/dk
 Dolaşımın (Nabzın) Değerlendirilmesi

➢Nabız sayısının dakikada 60’ ın altına inmesine bradikardi denir.

➢Nabız sayısının dakikada 100’ün üstüne çıkmasına taşikardi denir.

➢Nabız normalde ritmiktir, bunun bozulmasına aritmi denir.

 Vücutta nabız alınabilen bölgeler

Temporal Arter: Şakak atardamarı

Karotis Arter: Şah damarı
Brakial Arter: Kol atardamarı
Radial Arter: El bileği atardamarı
Femoral Arter: Kasık atardamarı
Popliteal Arter: Diz ardı çukur atardamarı
Dorsalis Pedis Arteri: Ayak atardamarı
Posterior Tibial Arter: Bacak atardamarı
➢Hasta ve yaralıların dolaşımını değerlendirirken, çocuk ve
yetişkinlerde karotis arterden, bebeklerde brakial arterden
nabız alınır.
VÜCUTTAKİ NABIZ NOKTALARI

Şakak Bölgesi
Köprücük Kemiği Üzeri Boyun

Üst Kol Dirsek İç Kısmı

El Bileği

Kasık Bölgesi
Bacağın İç Kısmı

Ayak Bileği
Diz Kapağı Arkası
 Vücut ısısının değerlendirilmesi

➢Normal vücut ısısı 36,5 C’dir.

➢Normal değerin üstünde olmasına hipertermi (yüksek ateş),
altında olmasına hipotermi (düşük ateş) olarak belirtilir.
➢Vücut sıcaklığının 41 C’ye yükselmesine hiperpireksi denir.
➢41-42 C üstü ve 34,5 C tehlike olduğunu ifade eder
➢31.0 C ve altı ölümcüldür.
 Vücut ısısının değerlendirilmesi

Ateş, vücut ısısının normal sınırların üstüne çıktığını gösterir. Vücut ısısı
yükseldiği zaman;
➢Yüz kızarır,
➢Deri nemli ve sıcak olur,
➢Susuzluk hissi vardır,
➢Nabız hızlıdır,
➢Mide bulantısı ve kusma olabilir,
➢Vücutta ağrı vardır,
➢Ateşin 40.5 C üstüne çıkması durumunda deliryum ve konvülziyon
görülebilir.
 Vücut Sıcaklığının Ölçüldüğü Bölgeler
ve
Normal Değerleri
BÖLGELER NORMAL DEĞERLER ORTALAMA

Oral 36,5-37,5 °C 37 °C

Rektal 37-38 °C 37,5 °C

Aksiller 36-37 °C 36,5 °C

Timpanik Yol 36,5-37,5 °C 37 °C

 Yaşam Bulguları

Kan Basıncı: Kalbin kasılma ve gevşeme anında arter duvarına

yaptığı basınçtır. Kalbin kanı pompalama gücünü gösterir.
Sistolik Kan Basıncı: Sol ventrikül sistolde (kasılma) iken kanın
büyük bir basınçla, aorta geçerken arter duvarında
oluşturduğu maksimal basınçtır.
Diastolik Kan Basıncı: Ventriküllerin diyastolü (gevşediği)
sırasında arter duvarında oluşturduğu minimal basınçtır.
Erişkinlerde normal kan basıncı;
Sistolik kan basıncı 100/140mm/Hg
Diastolik kan basıncı 60/90mm/Hg
 Yaşam Bulguları

Kan basıncının normal değerlerin üstünde olmasına

hipertansiyon denir.
Yetişkin: sistolik 140mm/Hg üstünde
diastolik 90mm/Hg üstünde
Kan basıncının normal değerlerin altında olmasına hipotansiyon
denir.
Yetişkin: sistolik 90mm/Hg
diastolik 60mm/Hg
Kan basıncını etkileyen faktörler
Yaş, cinsiyet, sempatik sinir sisteminin uyarılması, gün boyunca
görülen değişiklikler ve pozisyon.
Hasta/yaralının değerlendirilmesinin amacı nedir?

➢Hastalık yada yaralanmanın ciddiyetini değerlendirmek

➢İlkyardım önceliklerini belirlemek

➢Yapılacak ilkyardım yöntemini belirlemek

➢Güvenli bir müdahale sağlamak

HASTA VE YARALININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Birinci değerlendirme;

Bilinç durumu değerlendirmesi yapılır.

➢A- Hava yolu açıklığı

➢B- Solunum

➢C- Dolaşım
Hasta/yaralının ilk değerlendirilme aşamaları nelerdir?

➢Hastaya sözel, dokunarak veya ağrılı uyaran verilerek bilinç

düzeyi anlaşılabilir. Bilinç düzeyini belirlemek için AVPU
kısaltması kullanılır.

➢Hasta/Yaralıya sözlü uyaran ya da hafifçe omzuna dokunarak

‘’iyi misiniz?’’ diye sorularak bilinç durumu değerlendirilmesi
yapılır. Bilinç durumunun değerlendirilmesi daha sonraki
aşamalar için önemlidir.
 Bilinç Durumunun Değerlendirilmesi

➢A (Allert) = Uyanık, bilinçli

➢V (Verbal) = Sözel uyarılara yanıt var
➢P (Painful) = Ağrılı uyarana yanıt var
➢U (Unresponsive) = Bilinci kapalı, uyarılara yanıt vermiyor.
 A. Havayolu Açıklığının Değerlendirilmesi

➢Özellikle bilinç kaybı olanlarda dil geri kaçarak solunum yolunu

tıkayabilir ya da kusmuk, yabancı cisimlerle solunum yolu
tıkanabilir. Havanın akciğerlere ulaşabilmesi için hava yolunun
açık olması gerekir.

➢Hava yolu açıklığı sağlanırken hasta/yaralı baş, boyun, gövde

ekseni düz olacak şekilde yatırılmalıdır.
 A. Havayolu Açıklığının Değerlendirilmesi

➢Bilinç kaybı belirlenmiş kişide; ağız içine önce göz ile bakılmalı,
eğer yabancı cisim var ise işaret parmağı yandan ağız içine
sokularak cisim çıkartılmalıdır.

➢Daha sonra bir el hasta/yaralının alnına, diğer elin 2 parmağı çene

kemiğinin üzerine koyulur, alından bastırılıp çeneden kaldırılarak
baş geriye doğru itilip Baş geri-Çene yukarı pozisyonu verilir. Bu
işlemler sırasında sert hareketlerden kaçınılmalıdır.
 A. Havayolu Açıklığının Değerlendirilmesi

➢Çene itme manevrası: Travma hastalarında sağlık personeli

olan kurtarıcılar hava yolunu açmak için öncelikle bu
manevrayı kullanacaklardır. Bu manevra için eller hastanın
başının iki yanına yerleştirilir. Hastanın alt çene köşelerinden
tutulur ve parmaklarla çekilir. Dudaklar kapalıysa,
başparmaklarla alt dudak açılarak gergin tutulur. Bu teknik
hava yolunun açılması için oldukça etkindir, ancak yorucu ve
kurtarıcı için zordur.
HAVA YOLUNUN AÇILMASI İÇİN
YAPILAN UYGULAMALAR

Baş geri-Çene yukarı

pozisyonu verilmesi
HAVA YOLUNUN AÇILMASI İÇİN
YAPILAN UYGULAMALAR

Çene itme manevrası

A. Havayolu Açıklığının Değerlendirilmesi
A. Havayolu Açıklığının Değerlendirilmesi
B. Solunumun Değerlendirilmesi

➢İlkyardımcı, başını hasta/yaralının göğsüne bakacak şekilde

yan çevirerek yüzünü hasta/yaralının ağzına yaklaştırır, Bak-
Dinle-Hisset yöntemi ile solunum yapıp yapmadığını 10 saniye
süre ile değerlendirir.

➢Göğüs kafesinin solunum hareketine bakılır,

➢Eğilip kulağını hastanın ağzına yaklaştırarak solunum dinlenir

ve hastanın soluğunu yanağında hissetmeye çalışılır,

➢Solunum yoksa derhal yapay solunuma başlanır.

SOLUNUMUN DEĞERLENDİRİLMESİ
BAK - DİNLE - HİSSET
 C. Dolaşımın Değerlendirilmesi

➢Dolaşımın değerlendirilmesi için ilkyardımcı; çocuk ve

yetişkinlerde karotis arterden, bebeklerde brakial arterden
3 parmakla 5 saniye süre ile nabız almaya çalışılır.
➢İlk değerlendirme sonucu hasta/yaralının bilinci kapalı fakat
solunum ve nabzı varsa derhal koma pozisyonuna getirerek
diğer yaralılar değerlendirilir.
Koma Pozisyonu Nasıl Verilir
Hasta/Yaralının İkinci Değerlendirilme Aşamaları

İlk muayene ile hasta/yaralının yaşam belirtilerinin

varlığı güvence altına alındıktan sonra ilkyardımcı
ikinci muayene aşamasına geçerek baştan aşağı
muayene yapar.

İkinci değerlendirme aşamaları şunlardır:

 Hasta/Yaralının İkinci
Değerlendirilme Aşamaları

➢ Görüşerek bilgi edinme

➢ Kendini tanıtır,
➢ Hasta/yaralının ismini öğrenir ve adıyla hitap eder,
➢ Olayın mahiyeti, koşulları, kişisel özgeçmişleri,
➢ Sonuç olarak ne yedikleri, kullanılan ilaçlar ve alerjinin varlığı
sorularak öğrenilir.
➢ Hasta/yaralının endişelerini gidererek rahatlatır,
➢ Hoşgörülü ve nazik davranarak güven sağlar,
 Hasta/Yaralının İkinci Değerlendirilme
Aşamaları

➢ Baştan aşağı kontrol yapılır:

➢ Bilinç düzeyi, anlama, algılama,

➢ Solunum sayısı, ritmi, derinliği
➢ Nabız sayısı, ritmi, şiddeti
➢ Vücut veya cilt ısısı, nemi, rengi.
 Hasta/Yaralının İkinci Değerlendirilme
Aşamaları

➢Baş : Saç, saçlı deri, baş ve yüzde morluk olup olmadığı, kulak ve
burundan sıvı ya da kan gelip gelmediği ve ağız içi kontrolleri
yapılır.
➢Boyun : Ağrı, hassasiyet, şişlik, şekil bozukluğu araştırılır.
➢Göğüs kafesi: Saplanmış cisim, açık yara, hafif baskı ile ağrı olup
olmadığı, göğüs kafesi genişliğinin normal olup olmadığı araştırılır.
➢Karın boşluğu: Saplanmış cisim, açık yara, karın yumuşaklığı
değerlendirilmelidir. Kalça kemiklerinde de aynı araştırma
yapılarak kırık veya yara olup olmadığı kontrol edilir.
➢Kol ve bacaklar: Kuvvet, his kaybı, ağrı, şişlik, kırık olup olmadığı
değerlendirilir.
Hasta/yaralının ikinci değerlendirmesi nasıl
olmalıdır?
Olay yerini değerlendirmenin Hasta/yaralı değerlendirmesi amacı
amacı

H/Y ya müdahale etmeden önce: İlkyardımda önceliklerin belirlenmesi

Tekrar kaza olma riskini ortadan H/Y nın ciddiyetini değerlendirmek

kaldırmak

Olay yerindeki H/Y sayısı ve Yapılacak ilkyardım yöntemlerini belirlemek

türlerini belirlemek

Öncelikli olanları belirlemek Güvenli bir müdahalenin sağlanması

 Teşekkür ederiz.

66