3/1/2015

Tài liệu tham khảo

Nguyên lý hệ điều hành
Nguyễn Hải Châu
Khoa Công nghệ thông tin
Trường Đại học Công nghệ
1 2
z Abraham Silberschatz, Peter Baer Galvin, Greg Gagne, Operating
z
System Concepts, 7th edition, John Wiley & Sons, Inc., 2005.
William Stallings, Operating Systems: Internals and Design Principles
7th edition, Prentice-Hall, 2005.
z Andrew S. Tanenbaum, Modern Operating Systems, 2nd edition,
Prentice-Hall, 2001.
z Andrew S. Tanenbaum, Albert S Woodhull, Operating Systems: Design
and Implementation, 3rd edition, Prentice-Hall. 2006. (Có mã nguồn kèm
theo).
z Hà Quang Thụy, Nguyên lý hệ điều hành, NXB KHKT, 2002.
z Robert Love, Linux Kernel Development, Sams Publishing, 2003.
z Daniel P. Bovet, Marco Cesati, Understanding Linux Kernel, 2nd edition,
O'Reilly & Associates, 2002.
z W. Richard Stevens, Advanced Programming in the UNIX Environment,
Addison-Wesley, 1992.

Mục tiêu của môn học
z Cung cấp những nguyên lý cơ bản của hệ điều
hành máy tính
z Khi kết thúc môn học, sinh viên có thể: Vận
dụng các nguyên lý vào việc phân tích, thiết
kế, xây dựng và phát triển các hệ thống máy
tính nói chung
Yêu cầu đối với sinh viên
z Yêu cầu sinh viên: Nắm vững các nguyên lý
cơ bản, làm tốt các bài tập để lấy đó làm cơ
sở - nguyên lý cho các vấn đề khác trong
thiết kế và cài đặt các hệ thống thông tin
z Chú ý liên hệ nội dung môn học với các tình
huống thực tế về khía cạnh quản lý, tổ chức
z Các hệ thống máy tính đa người dùng,
z Có nhiều tài nguyên được dùng chung

3 4

Giáo trình Bản điện tử của giáo trình

z Website của Bộ môn Các hệ thống thông tin:
http://coltech.vnu.edu.vn/httt
z Chọn “Góc học tập” ở menu bên trái
z Chọn “Nguyên lý hệ điều hành” ở phần nội
dung chính của trang web
z Download sách theo chỉ dẫn
z Hoặc có thể download sách tại trang web
môn học http://bbc.vnu.edu.vn
5 6

1
 3/1/2015

Thi và kiểm tra

Kiểm tra giữa kỳ: viết, 45-60 phút
z
z Là điều kiện bắt buộc để được thi cuối kỳ
Giới thiệu
z Sau phần quản lý bộ nhớ/lưu trữ
z Được sử dụng tài liệu
z Thi cuối kỳ:
z Thi viết/vấn đáp/trắc nghiệm từ 60-90 phút

7 8

Máy tính - tài nguyên máy tính Hệ điều hành là gì?

z Tài nguyên:
z CPU
Hệ
z Bộ nhớ trong điều
z Đĩa cứng
hành
z Thiết bị ngoại vi (máy in,
màn hình, bàn phím, card
giao tiếp mạng, USB...) z Hệ điều hành là một chương trình “trung gian”
(nhân – kernel) giữa NSD và máy tính :
z Quản lý phần cứng máy tính (các tài nguyên)
z Cung cấp cho NSD môi trường làm việc tiện lợi và
hiệu quả
9 10

Hệ thống máy tính Hai cách nhìn hệ điều hành

Phần cứng Hệ Người

Các sử
điều
chương dụng
Hệ hành
trình
điều
hệ thống
hành
và z Phần cứng: Quản lý & cấp phát tài nguyên để
Phần cứng ứng dụng
sử dụng tối đa năng lực phần cứng
z Người sử dụng: Dễ sử dụng, hiệu quả, ứng
Người sử dụng
11
dụng phong phú 12

2
 3/1/2015

Một số loại hệ điều hành Các hệ xử lý theo lô đơn giản

z Xử lý theo lô (batch processing) z Thuật ngữ: Batch processing
z Đa chương trình (multiprogramming) z Các chương trình được đưa vào hàng chờ
z Phân chia thời gian (time-sharing/multitasking)
z Máy tính thực hiện tuần tự các chương trình
z Hệ điều hành cho máy cá nhân
của người sử dụng
z Xử lý song song (parallel)
z Chương trình không có giao tiếp với người
z Thời gian thực (real-time)
sử dụng
z Nhúng (embedded)
z Cầm tay (portable)
z Đa phương tiện (multimedia)
z Chuyên dụng (special-purpose) 13 14

Đa chương trình Phân chia thời gian/đa nhiệm

z Thuật ngữ: Multiprogramming z Thuật ngữ: time-sharing hoặc multitasking
z Các chương trình được xếp hàng Người sử dụng Thời gian
z Một chương trình được thực hiện và chiếm
giữ CPU cho đến khi (1) có yêu cầu vào/ra,
hoặc (2) kết thúc
Trạm làm việc
z Khi (1) hoặc (2) xảy ra, chương trình khác sẽ
được thực hiện
Trạm làm việc Máy tính
z Tận dụng CPU tốt hơn xử lý theo lô đơn giản
15 16

Một số hệ điều hành Một số hệ điều hành

z UNIX (UNiplexed Information and Computing z Windows (Microsoft): Windows 3.x, Windows
Service): (1) AT&T System V (2) Berkeley 95, Windows 98, Windows 2000, Windows
(BSD) NT, Windows XP, Windows Vista
z AIX dựa trên System V (IBM) z Mac OS, Mac OS X (Apple Inc.)
z HP-UX dựa trên BSD (Hewlett-Packard) z BeOS
z IRIX dựa trên System V (Silicon Graphics Inc.)
z OS 9
z Linux
z OS/2
z Solaris, SunOS (Sun Microsystems)
z Minix z DOS
17
z PalmOS, Symbian 18

3
 3/1/2015

Các thành phần của hệ thống

Quản lý tiến trình
Cấu trúc hệ điều hành z

z Quản lý bộ nhớ trong

z Quản lý tệp
z Quản lý vào/ra
z Quản lý lưu trữ trên bộ nhớ ngoài
z Liên kết mạng
z Bảo vệ và an ninh
z Thông dịch lệnh
19 20

Các dịch vụ của hệ điều hành Các hàm hệ thống

z Giao diện với người sử dụng z Các hàm hệ thống (system calls) cung cấp
z Thực hiện các chương trình giao diện lập trình tới các dịch vụ do hệ điều
z Thực hiện các thao tác vào/ra hành cung cấp
z Quản lý hệ thống tệp z Ví dụ trong hệ điều hành Unix:
z Truyền thông z Tạo một tiến trình mới: fork();
z Phát hiện lỗi z Thoát khỏi tiến trình đang thực hiện: exit(1);
z Cấp phát tài nguyên z fork và exit là các hàm hệ thống (Hàm HT)
z “Kế toán”
z Đưa ra các cơ chế bảo vệ và an ninh
21 22

Hàm HT điều khiển tiến trình Hàm HT quản trị tệp

z Kết thúc tiến trình bình thường/bất thường z Tạo, xóa tệp
z Nạp, thực hiện tiến trình z Đóng, mở tệp
z Tạo, kết thúc tiến trình z Đọc, ghi, định vị con trỏ tệp
z Đọc hoặc thiết lập các thuộc tính cho tiến z Đọc, thiết lập thuộc tính của tệp
trình
z Yêu cầu tiến trình vào trạng thái chờ
z Cấp phát và giải phóng bộ nhớ
z Xử lý các sự kiện không đồng bộ
23 24

4
 3/1/2015

Hàm HT quản trị thiết bị Hàm HT bảo trì thông tin

z Yêu cầu sử dụng hoặc thôi sử dụng thiết bị z Đọc, thiết lập thời gian hệ thống
z Đọc, ghi, định vị con trỏ z Đọc, ghi dữ liệu về hệ thống
z Đọc, thiết lập thuộc tính cho thiết bị z Đọc thuộc tính tệp, thiết bị, tiến trình
z Attach/detach thiết bị về mặt logic z Thiết lập thuộc tính tệp, thiết bị, tiến trình

25 26

Hàm HT về truyền thông Các chương trình hệ thống

z Tạo, hủy các kết nối mạng
z Truyền nhận các thông điệp
z Lấy thông tin trạng thái truyền thông
z Attach/detach các thiết bị ở xa
27
z Các chương trình hệ thống cung cấp môi trường
thuận tiện cho việc thực hiện và phát triển
chương trình. Chúng được phân loại như sau:
z Thao tác với tệp
z Thông tin về trạng thái của hệ thống
z Sửa đổi tệp
z Hỗ trợ ngôn ngữ lập trình
z Nạp và thực hiện chương trình
z Truyền thông
z Cách nhìn HĐH của NSD được xác định qua các
chương trình hệ thống, không thực sự qua các hàm
hệ thống (system calls).
28

Cấu trúc HĐH: Đơn giản Cấu trúc HĐH: Phân tầng
z Thuật ngữ: Simple approach z Thuật ngữ: Layered apparoach
z Ví dụ MS-DOS. (tương tự: UNIX thời gian
đầu) Chương trình ứng dụng

Chương trình resident

Điều khiển thiết bị

Điều khiển thiết bị của

ROM-BIOS
29 30

5
 3/1/2015

Cấu trúc HĐH: Phân tầng Cấu trúc HĐH: Vi nhân

z Ví dụ UNIX z Thuật ngữ: Microkernel
z Giữ cho nhân có các đủ các chức năng thiết
yếu nhất để giảm cỡ
z Các chức năng khác được đưa ra ngoài
nhân
z Ví dụ: Mach, Tru64 UNIX, QNX

31 32

Cấu trúc HĐH: Module Máy ảo

z Thuật ngữ: Module approach z Thuật ngữ (Virtual Machine)
z Hiện tại đây là cách tiếp cận tốt nhất (sử z Ví dụ: VMware (sản phẩm thương mại)
dụng được các kỹ thuật lập trình hướng đối
tượng). Ví dụ: Solaris của Sun Microsystem:

33 34

Tóm tắt Tìm hiểu thêm

z Khái niệm HĐH, nhân z Bổ sung một hàm hệ thống mới vào nhân
z Hai cách nhìn HĐH từ NSD và hệ thống Linux và sử dụng hàm đó:
z Các khái niệm xử lý theo lô, đa chương trình z Đọc hướng dẫn trong giáo trình từ trang 74-78
và phân chia thời gian z Thử nghiệm trên RedHat Fedora hoặc
Ubuntu/Debian
z Các thành phần và dịch vụ của HĐH
z Các hàm hệ thống
z Một số cấu trúc phổ biến của HĐH
z Máy ảo
35 36