- Karakteristike muzike

Muzika je pojam, koji označava vrstu umjetnosti koja kao medij koristi zvuk organizovan u
vremenu po određenom planu ili bez njega. Osnovni elementi muzike su: 
 ton (koji određuje melodiju i harmoniju),
 ritam (i njemu pridruženi koncepti: tempo, metrika i artikulacija),
 dinamika i
 karakteristike zvuka kao što su boja i punoća.

Većina zvukova su talasi koji su nastali oscilovanjem (vibracijama) materijalnih objekata. U

klaviru, violini i gitari zvuk se proizvodi žicama koje vibriraju; u saksofonu on nastaje zbog
vibriranja piska od trske, u flauti zbog vibriranja stuba vazduha.

Karakteristike muzičkih tonova

Muzičari obično govore o muzičkim tonovima koji imaju tri osnovne karakteristike:
1. visina (pitch),
2. jačina (glasnost) i
3. kvalitet.

Visina tona
Kada se tipka a udari na klaviru, onaj drveni bat u klaviru udari dvije ili tri žice od kojih svaka
zatreperi 440 puta u sekundi, što znači da visini zvuka note a odgovara frekvencija od 440 Hz.

Subjektivna visina tona je ona visina koju čulo sluha registruje. Čovjek osjeća promjenu
visine tona, s tim što se subjektivni osećaj visine ne poklapa u potpunosti sa skalom u
hercima. Eksperimentalno je ustanovljeno da intervali koji melodijski izgledaju isti (jedna
oktava, na primjer), nisu u skladu sa promjenom visine u hercima. Zbog toga je uvedena
subjektivna jedinica za visinu koja se naziva mel. Herci i meli su isti do oko 500 Hz, dok za
više frekvencije jednakim promjenama u melima odgovara sve veća promjena u hercima.

19
U muzici je, za podešavanje visine tona (štimovanje), uvedena posebna skala koja se zasniva na
podjeli oktave na 12 polutonova. To je tzv. temperovana skala prema kojoj se podešavaju
visine tonova na klaviru i na svim instrumentima koji imaju fiksirane visine tonova.

Boja tona
Pri slušanju čulo sluha razlikuje ton iste visine ali različite boje. Odmah ćemo reći da je ton
proizveden na klaviru ili na violini, iako imaju istu osnovnu frekvenciju. Svi prirodni tonovi,
bez obzira na kom muzičkom instrumentu su proizvedeni ili su otpjevani, imaju određenu
boju.
Boju tona određuju: broj harmonika i njihove amplitude (nivoi). Isti osnovni ton može da ima
vrlo različit broj harmonika: od nekoliko (frula, flauta), pa do dvadesetak i više (gudački
instrumenti, klavir). Zahvaljujući boji tona dobija se i zvuk sasvim različit, zavisno od toga koji
su instrumenti uključeni u izvođenje neke kompozicije.
Boja tona ima, pored ritma i dinamike, u muzici presudnu ulogu pri stvaranju određenog
ambijenta i atmosfere. Potpuno drugi zvuk, drugu boju ima grupa duvačkih instrumenata, od
grupe gudačkih, što su kompozitori umjeli vejšto da iskoriste.

Zanimljivo: Priča je iz autobiografske knjige

“Od pašnjaka do naučenjaka“ - Mihaila Pupina,
nagrađena prestižnim Pulicerom.

"Svaki dečko imao je bricu, nož sa dugom drvenom drškom", piše Pupin na
21. strani autobiografije u prevodu Aleksandra Marinčića. "Taj bi se nož
zabadao duboko u zemlju, zatim bi se udaranjem po njegovoj drvenoj dršci
proizvodio zvuk, a dečaci su, ležeći na zemlji, prislonjeni uhom, imali zadatak
da odrede pravac i rastojanje zvučnog izvora. Vežbanjem smo postali
stručnjaci za ovaj posao. Zapazili smo da se zvuk mnogo brže prostire kroz
zemlju nego kroz vazduh, i da tvrda i čvrsta zemlja prenosi zvuk mnogo bolje
od rastresite uzorane zemlje", objašnjava Pupin.

Pitanja 7.

1. Šta je muzika?
2. Koje su osnovni elementi muzike?
3. Na koje sve načine pojedini instrumenti proizvode zvuk?
4. Koje tri osnovne karakteristike imaju muzički tonovi?
5. Šta je subjektivna visina tona i koja je njena jedinica?
6. Šta određuje boju tona?
7. Šta u muzici ima presudnu ulogu pri stvaranju određenog ambijenta i atmosfere?

20