25.03.

2015

Alternatif Akım Devreleri
• Alternatif akım sürekli yönü ve şiddeti değişen bir akımdır. 
• Alternatif akımda bazı devre elemanları (bobin, kapasitör, yarı iletken
devre elemanları) doğru akım devrelerinde olduğundan farklı
davranırlar.
• Örneğin bir kondansatör doğru akım devresinde üzerinden geçen
akımın miktarına bağlı olarak belli bir zaman sonra dolar. Dolduktan
sonra da üzerinden akım geçirmez. Oysa alternatif akım devresinde
akım sürekli yön değiştirdiğinden bir kapasitörden sürekli akım geçer.

25.03.2015 1

Alternatif Akım Devrelerinde Bobinler
• Bobinler alternatif akımdaki
özelliğinden dolayı A.C motorlar, 
transformatörler, doğrultma
devreleri, flüoresan lambalar, 
endüksiyon fırınları vb. yerlerde
ve elektroniğin farklı dallarında
farklı amaçlar için
kullanılmaktadır.

25.03.2015 2

1
 25.03.2015

Endüktans
• Doğru akım devrelerinde bobin, devreye enerji verildiği ilk anda büyük
bir zorluk gösterir. 
• Ancak kısa bir süre sonra bu zorluk telin direncinden ibaret olur. 
• Alternatif akım devrelerinde bobinin uçlarında yönü ve şiddeti sürekli
değişen bir manyetik alan oluşturur. 
• Bu manyetik alan bobin üzerinden geçen akım yönüne ters yönde bir
akım geçirmek ister. Bu nedenle bobin uçlarında akım aniden
yükselmez.
• Buna telin endüktans etkisi ya da bobinin endüktansı denir. 
• Endüktans birimi Henry (H)’dir.

25.03.2015 3

Endüktans
• Bobinden geçen akım sabit bir akımsa bobin etrafında oluşan
manyetik alanın şiddeti de sabittir. 
• Bir bobinden geçen akım değişkense bobinde oluşan alan şiddeti de
değişken olacaktır. 
• Bir bobin, kendi değişken alanının etkisi ile kendi üzerinde bir EMK 
(elektromotor kuvvet) indükler. İndüklenen bu EMK’ye zıt EMK denir.
• Endüktans, bir bobinin fiziksel özellikleri ve üzerinden geçen akımın
değişim hızına (amper/saniye) bağlı olarak üzerinde enerji depolama
ya da kendi üzerinde EMK endükleme kapasitesi olarak da
tanımlanabilir.
25.03.2015 4

2
 25.03.2015

Endüktans
• Bir bobinin endüktansı aşağıdaki gibi hesaplanır.

Burada,
• L : bobin endüktansını, Henry (H),
• µ : manyetik geçirgenliği Henry/metre (H/m),
• N : sarım sayısını,
• A : Bobin kesit alanı, metrekare ( ),
• : Tel uzunluğunu, metre ( ) ifade eder.
25.03.2015 5

Endüktans
• Örnek:  Nüvesinin bağıl geçirgenliği 200 olan bir bobinin sarım
sayısı 10, bobin kesit yarıçapı 1 , tel uzunluğu 10 , 
havanın manyetik geçirgenliği 1,256. 10 / ise bobinin 
endüktansını hesaplayınız.
• 3,14. 0,01 314. 10
• 200.1,256. 10
• 251,2. 10 /
, . . . .
•
.
• 78,87
25.03.2015 6

3
 25.03.2015

Alternatif Akımda Bobin
• Bobin gerilimi, devrenin toplam gerilimine, bobin akımı da devrenin
akımına eşittir.
• Ancak bobin gerilimi ve akımı arasında faz farkı vardır.  
• Bobin akımı bobin geriliminden 90 ( /2) geridedir.

25.03.2015 7

Alternatif Akımda Bobin
• Saf endüktif devrede ani güç ani
akım ve ani gerilim değerlerinin
çarpımıyla ( p = v.i ) bulunur. 
• Ani akım ve ani gerilimin her ikisi
de pozitif veya negatif
olduğunda ani gücün pozitif, 
herhangi birinin negatif
olduğunda ani gücün negatif ve
herhangi birinin sıfır olduğunda
ani gücün sıfıra eşit olduğu
görülür.

25.03.2015 8

4
 25.03.2015

Endüktif Reaktans
• Her bobin, alternatif akım devrelerinde frekansla doğru orantılı olarak
değişen bir direnç gösterir. 
• Bu dirence endüktif reaktans denir. 
• Endüktif reaktans ile gösterilir ve birimi ohm (Ω)’dur. 
• A.C devrelerde endüktif reaktans;
2 formülü ile hesaplanır.
Burada;
• : endüktif reaktansı, ohm (Ω),
• : A.C geriliminin frekansını, Hertz ( Hz ),
• : bobin endüktansını, Henry (H) ifade eder.
25.03.2015 9

Endüktif Reaktans
• Örnek: Şekildeki devrede bobinin endüktif reaktansı ve devre akımını
hesaplayınız.
• 2 2.3,14.50.10. 10
• 3,14 Ω
• 3,18
,

25.03.2015 10

5
 25.03.2015

Bobinlerin Seri ve Paralel Bağlanması
• Seri Bağlama
• Alternatif akım devrelerine bobinler devreye seri bağlandıklarında
devrenin toplam endüktansı her bir bobin endüktansının toplanması
ile bulunur.

25.03.2015 11

Bobinlerin Seri ve Paralel Bağlanması
• Örnek: Seri bağlı üç bobinin endüktansları sırası ile
2 ,  2. 10 ,  5 şeklindedir. 
Devrenin toplam endüktansını hesaplayınız.

• 2. 10 20
• 2 20 5 27 elde edilir.

25.03.2015 12

6
 25.03.2015

Bobinlerin Seri ve Paralel Bağlanması
• Paralel Bağlama
• Bir devredeki paralel bağlı bobinlerin toplam endüktansı, paralel bir
direnç devresinin toplam direncinin bulunduğu gibi bulunur.  

25.03.2015 13

Bobinlerin Seri ve Paralel Bağlanması
• Örnek: Paralel bağlı üç bobinin endüktansları sırası ile 2 mH, 4 mH ve
6 mH’dir. Devrenin toplam endüktansını hesaplayınız.
1 1 1 1

1 1 1 1 6 3 2
2. 10 4. 10 6. 10 12. 10

12. 10
1,09
11
25.03.2015 14

7
 25.03.2015

Alternatif Akım Devrelerinde Kondansatörler
• Kapasitans, elektronikte yükleri depo edebilme kabiliyeti ya da 
elektrik enerjisinin depolanmasında bir ölçü olarak tanımlanabilir. 
Elektrik enerjisini depolayabilme özelliğine sahip devre elemanlarına
da kapasitör ya da kondansatör denir. 
• Elektrik enerjisini depolayabilmenin en yaygın yöntemi birbirine
paralel iki metal plaka kullanmaktır.
• Bu şekilde bir kapasitörde depolanan elektrik enerjisi plakaların yüzey
alanı ile doğru orantılı, plakalar arası mesafe ile ters orantılıdır. 
• Kondansatör birimi Farad (F)dır.

25.03.2015 15

Alternatif Akım Devrelerinde Kondansatörler
• A.C devrelerde kapasitörler elektrik yüklerini şarj etme özelliklerinden
dolayı gerilimdeki değişimlere karşı zorluk gösterir.

25.03.2015 16

8
 25.03.2015

Alternatif Akım Devrelerinde Kondansatörler
• Paralel plakalı bir kapasitör için kapasitans değeri:
ε
• Burada,
• C : Kapasitans değerini, Farad (F),
• ε : Plakalar arasındaki yalıtkan malzemenin dielektrik katsayısını, 
Farad/metre (F/m),
• A : Plakaların alanını, metrekare (m2),
• d : Plakalar arası mesafeyi, metre (m), ifade eder.

25.03.2015 17

Alternatif Akım Devrelerinde Kondansatörler
• Örnek: Alanı 0,1 olan plakaların birbirine uzaklığı 0,01 m ve
plakalar arasında bağıl dielektrik katsayısı 2 olan bir malzeme (havanın
dielektrik katsayısı ε 8,854. 10 F/m) varsa kapasitans değerini 
hesaplayınız.
•ε ε ε 2.8,854. 10 17,708. 10 F/m
,
• ε 17,708. 10 17,708. 10 177,08
,

25.03.2015 18

9
 25.03.2015

Alternatif Akım Devrelerinde Kondansatörler
• Kapasitörler A.C  gerilimin
değişimine karşı zorluk gösterir.  
• Şekilde saf kapasitif devrede
kapasitör üzerinddeki geçen akım
toplam devre akımıdır ve kapasitör
gerilimi kaynak gerilimine eşittir. 
• Ancak kondansatör gerilimi devre
akımı ile aynı fazda değildir. Gerilim 
akımı 90 derece geriden takip eder. 
Bu durum vektörel olarak
gösterilmiştir.
25.03.2015 19

Alternatif Akım Devrelerinde Kondansatörler
• Saf kapasitif devrelerde akım, 
gerilim ve güç ilişkisi saf endüktif
devrelerle aynıdır. Ani güç, ani akım
ve ani gerilimin çarpımına eşittir. 
• Akım ve gerilimden herhangi birisi
sıfır olduğunda güç sıfır, herhangi
birisi negatif olduğunda güç negatif
ve her ikisi de pozitif olduğunda
güç pozitif olur. Gücün pozitif
olması kapasitörün devreden güç
çektiği, negatif olması da devreye
güç verdiği anlamına gelir

25.03.2015 20

10
 25.03.2015

Kapasitif Reaktans
• Her kapasitör, alternatif akım devrelerinde frekansla ters orantılı olarak değişen
bir direnç gösterir. 
• Bu dirence kapasitif reaktans denir. 
• Kapasitif reaktans ile gösterilir, birimi ohm (Ω) dur. 
• A.C devrelerde kapasitif reaktans;
1
2
• Burada;
• :Kapasitif reaktansı, ohm (Ω),
• f : A.C geriliminin frekansını, Hertz ( Hz ),
• C :  Kapasitansı, Farad ( F ) ifade eder.

25.03.2015 21

Kapasitif Reaktans
• Örnek: Şekilde görülen devrede kondansatörün kapasitif reaktansı ve
devre akımı hesaplayınız.
1 1
31,84 Ω
2 2.3,14.50.100. 10

10
0,314
31,84

25.03.2015 22

11
 25.03.2015

Kondansatörlerin Seri ve Paralel Bağlanması
• Seri Bağlama

25.03.2015 23

Kondansatörlerin Seri ve Paralel Bağlanması
• Paralel Bağlama

25.03.2015 24

12
 25.03.2015

Empedans
• Alternatif akım devrelerinde, direnç, kondansatör ve bobinlerden 
oluşan seri ve paralel devrelerin yerine geçebilecek, aynı özellikleri 
verebilen tek bir eş değer dirence «empedans» denir.
• Empedans Z harfi ile gösterilir ve birimi ohm’dur.
• Buna göre alternatif akım devrelerinde Ohm kanunu,

olur.

25.03.2015 25

Alternatif Akım Devreleri
Seri Devreler
• Seri R‐L Devresi
• Seri R‐L devresinde direnç ve bobin
elemanları alternatif gerilim kaynağı ile seri
bağlanır.
• Toplam gerilim direnç ve bobin gerilimlerinin
vektöre toplamına eşittir.
• Devre akımı hem direnç hem de bobin
üzerinden geçer.
• Direnç akımı ve gerilimi arasında faz farkı
yoktur.
• Bobin akımı bobin gerilimini 90 geriden takip
eder. 
• Direnç gerilimi  ile bobin gerilimi 
vektörel olarak toplanırsa devre gerilimi 
bulunur.

25.03.2015 26

13
 25.03.2015

Alternatif Akım Devreleri
Seri Devreler
• Pisagor teoremine göre,

veya 

Burada,
.

.
25.03.2015 27

Alternatif Akım Devreleri
Seri Devreler
• Ohm kanununa göre,  .

. .   .

bulunur.
25.03.2015 28

14
 25.03.2015

Alternatif Akım Devreleri
Seri Devreler

tan

cos
Gerilim ve Empedans Üçgeni
sin

25.03.2015 29

Alternatif Akım Devreleri
Seri Devreler
• Örnek: Direnci 40Ω ve endüktansı 95,5mH olan bir bobin seri 
bağlanmıştır. Devreye etkin değeri 220V ve frekansı 50Hz olan bir 
alternatif gerilim uygulanmaktadır.
• a.) Devrenin empedansını
• b.) Bobinden geçen akımı
• c.) Direnç ve bobin üzerindeki gerilimleri
• d.) Akım ile gerilim arasındaki faz açısını bulunuz.

25.03.2015 30

15
 25.03.2015

Alternatif Akım Devreleri
Seri Devreler
• Bobinin endüktif reaktansı,

2.3,14.50.95,5. 10

30 Ω

• Devrenin empedansı,

40 30

50 Ω

25.03.2015 31

Alternatif Akım Devreleri
Seri Devreler
• Devrenin akımı,

220
4,4
50
• Direnç gerilimi,
. 4,4.40 176

• Bobin gerilimi,
. 4,4.30 132

25.03.2015 32

16
 25.03.2015

Alternatif Akım Devreleri
Seri Devreler
• Akım ile gerilim arasındaki faz
açısı,
30
tan 0,75
40

α tan 0,75

37

25.03.2015 33

Alternatif Akım Devreleri
Seri Devreler
• Seri R‐C Devresi
• Seri R‐C devresinde direnç ve kondansatör 
alternatif gerilim kaynağı ile seri bağlanır.
• Toplam gerilim, direnç ve kondansatör 
gerilimlerinin vektöre toplamına eşittir.
• Devre akımı hem direnç hem de 
kondansatör üzerinden geçer.
• Direnç akımı ve gerilimi arasında faz farkı
yoktur.
• Kondansatör gerilimi, kondansatör 
akımını 90 geriden takip eder. 
• Direnç gerilimi  ile kondansatör gerilimi 
vektörel olarak toplanırsa devre 
gerilimi  bulunur.

25.03.2015 34

17
 25.03.2015

Alternatif Akım Devreleri
Seri Devreler
• Pisagor teoremine göre,

veya 

Burada,
.

.
25.03.2015 35

Alternatif Akım Devreleri
Seri Devreler
• Ohm kanununa göre,  .

. .   .

bulunur.
25.03.2015 36

18
 25.03.2015

Alternatif Akım Devreleri
Seri Devreler

tan

cos

sin Gerilim ve Empedans Üçgeni

25.03.2015 37

Alternatif Akım Devreleri
Seri Devreler
• Örnek: 50 Ω’luk bir direnç ile 150 µF değerinde bir kondansatör seri 
bağlanmıştır. Devreye 50 Hz frekanslı 220V’lu bir gerilim 
uygulanmaktadır.
• a.) Devrenin empedansını,
• b.) Devre akımını,
• c.) Akım ile gerilim arasındaki faz açısını bulunuz.

25.03.2015 38

19
 25.03.2015

Alternatif Akım Devreleri
Seri Devreler
• Kondansatörün kapasitif
reaktansı,
1
2

1
2.3,14.50.150. 10

21,34 Ω

25.03.2015 39

Alternatif Akım Devreleri
Seri Devreler
• Devrenin empedansı,

50 21,34 54,36Ω

25.03.2015 40

20
 25.03.2015

Alternatif Akım Devreleri
Seri Devreler
• Devrenin akımı,

220
4,05
54,36

• Direnç gerilimi,
. 4,05.50 202,5

• Kondansatör gerilimi,
. 4,05.21,34 86,5

25.03.2015 41

Alternatif Akım Devreleri
Seri Devreler
• Akım ile gerilim arasındaki faz
açısı

21,34
tan
50

tan 0,42 Gerilim ve Empedans Üçgeni

tan 0,42 22,78

25.03.2015 42

21
 25.03.2015

Alternatif Akım Devreleri
Seri Devreler
• Seri R‐L‐C Devresi
• Seri R‐L‐C devresinde direnç, bobin ve
kondansatör A.C gerilim kaynağı ile
seri bağlanır.
• Direnç gerilimi akım ile aynı fazdadır.
• Bobin gerilimi, bobin akımında 90
ileri fazdadır.
• Kondansatör akımı, kondansatör 
geriliminde 90 ileri fazdadır.
• Devrenin vektör diyagramında bobin  • Bu vektör diyagramı  kabul 
gerilimi ile kondansatör gerilimi aynı  edilerek çizilmiştir.
doğrultuda fakat aralarında 180 faz 
farkı vardır.

25.03.2015 43

Alternatif Akım Devreleri
Seri Devreler
• Pisagor teoremine göre,

veya 

Burada,
.

. • Bu vektör diyagramı  kabul 
edilerek çizilmiştir.
.

25.03.2015 44

22
 25.03.2015

Alternatif Akım Devreleri
Seri Devreler
• Ohm kanununa göre,  .

.   . .

• Bu vektör diyagramı 
bulunur. kabul edilerek çizilmiştir.

25.03.2015 45

Alternatif Akım Devreleri
Seri Devreler
a.) Endüktif reaktansın kapasitif
reaktanstan büyük olması durumunda 
devre endüktif özellik gösterir. Yani akım 
gerilimden geridedir.
olması durumunda,

• Empedans üçgeni

• tan

25.03.2015 46

23
 25.03.2015

Alternatif Akım Devreleri
Seri Devreler
b.) Kapasitif reaktansın endüktif
reaktanstan büyük olması durumunda 
devre kapasitif özellik gösterir. Yani 
gerilim akımdan geridedir.
olması durumunda,

• Empedans üçgeni

• tan

25.03.2015 47

Alternatif Akım Devreleri
Seri Devreler
c.) Kapasitif reaktansın endüktif
reaktanstansa eşit olması durumunda,
olması durumunda,

• Empedans üçgeni
• Bu durum rezonans konusunda 
işlenecektir.

25.03.2015 48

24
 25.03.2015

Alternatif Akım Devreleri
Seri Devreler
• Örnek: Direnci 15Ω, endüktansı 0,2H olan bobin ve kapasitesi 300µF 
olan kondansantör seri bağlanmıştır.
• a.) Devrenin empedansını,
• b.) Devre akımını,
• c.) Bobin uçlarındaki gerilimi,
• d.) Kondansatör uçlarındaki gerilimi bulunuz.

25.03.2015 49

Alternatif Akım Devreleri
Seri Devreler
• 2 2.3,14.50.0,2
• 62,8Ω
•
. , . . .
• 10,61Ω
•
• 15 62,8 10,61
• 54,3Ω

25.03.2015 50

25
 25.03.2015

Alternatif Akım Devreleri
Seri Devreler
• Devrenin akımı,
220
4,05
54,3
• Direnç gerilimi,
. 4,05.15 60,75

• Bobin gerilimi,
. 4,05.62,8 254,34

• Kondansatör gerilimi,
. 4,05.10,61 42,97

25.03.2015 51

Alternatif Akım Devreleri
Seri Devreler
olduğu için 

, ,
• tan
• tan 3,48
• tan 3,48
• 74 Empedans üçgeni

25.03.2015 52

26
 25.03.2015

Alternatif Akım Devreleri
Paralel Devreler
• Paralel R‐L Devresi
• Paralel R‐L devresinde direnç ve
bobin elemanları A.C gerilim 
kaynağı ile paralel bağlanır. 
• Direnç ve bobin uçlarında aynı
genlikte ve fazda kaynak
gerilimi vardır.
• Bobin akımı, toplam devre
akımından 90 derece geri
fazdadır.
tan
• Toplam akım ile gerilim arasında 
α açısı kadar faz farkı vardır.
25.03.2015 53

Alternatif Akım Devreleri
Paralel Devreler
• Örnek: Yandaki şekilde bir paralel 
R‐L devresi verilmiştir. 
• A.) Direnç üzerinden akan akımı 
hesaplayınız.
• B.) Bobin üzerinden akan akımı 
hesaplayınız.
• C.) Devrenin ana kol akımını 
hesaplayınız.
• D.) Devrenin empedansını 
hesaplayınız.
• E.) Akım ile gerilim arasındaki faz 
açısını hesaplayınız.

25.03.2015 54

27
 25.03.2015

Alternatif Akım Devreleri
Paralel Devreler
2 2.3,14.60.10. 10
3,77Ω
10
2
5
10
2,65
3,77

2 2,65 2,65
tan tan 53
2
3,32
10
3,01Ω
3,32

25.03.2015 55

Alternatif Akım Devreleri
Paralel Devreler
• Paralel R‐C Devresi
• Paralel R‐C devresinde direnç ve
kondansatör, A.C gerilim kaynağı
ile paralel bağlanır. 
• Direnç ve kondansatör 
uçlarında aynı genlikte ve fazda
kaynak gerilimi vardır.
• Kondansatör akımı, toplam
devre akımından 90 derece ileri tan
fazdadır.
• Toplam akım ile gerilim arasında 
α açısı kadar faz farkı vardır.
25.03.2015 56

28
 25.03.2015

Alternatif Akım Devreleri
Paralel Devreler
• Örnek: Yandaki şekilde bir paralel 
R‐C devresi verilmiştir. 
• A.) Direnç üzerinden akan akımı 
hesaplayınız.
• B.) Kondansatör üzerinden akan 
akımı hesaplayınız.
• C.) Devrenin ana kol akımını 
hesaplayınız.
• D.) Devrenin empedansını 
hesaplayınız.
• E.) Akım ile gerilim arasındaki faz 
açısını hesaplayınız.

25.03.2015 57

Alternatif Akım Devreleri
Paralel Devreler
1 1
2 2.3,14.100.100. 10
15,9Ω
10
2
5
10
0,63
15,9
0,63
2 0,63 tan tan 17,5
2
2,1
10
4,76Ω
2,1

25.03.2015 58

29
 25.03.2015

Alternatif Akım Devreleri
Paralel Devreler
• Paralel R‐L‐C Devresi
• Paralel R‐L‐C devresinde direnç, bobin 
ve kondansatör, A.C gerilim kaynağı ile
paralel bağlanır. 
• Direnç akımı, devre gerilimi ile aynı 
fazdadır. 
• Bobin akımı, devre geriliminde 90 
derece geri fazdadır.
• Kondansatör akımı, devre akımından
90 derece ileri fazdadır.
tan
• Toplam akım ile gerilim arasında α 
açısı kadar faz farkı vardır.

25.03.2015 59

Alternatif Akım Devreleri
Paralel Devreler
• Örnek:  Yandaki şekilde bir paralel R‐L‐C 
devresi verilmiştir. 
• A.) Direnç üzerinden akan akımı 
hesaplayınız.
• B.) Bobin üzerinden akan akımı 
hesaplayınız.
• C.) Kondansatör üzerinden akan akımı 
hesaplayınız.
• D.) Devrenin ana kol akımını hesaplayınız.
• E.) Devrenin empedansını hesaplayınız.
• F.) Akım ile gerilim arasındaki faz açısını 
hesaplayınız.

25.03.2015 60

30
 25.03.2015

Alternatif Akım Devreleri
Paralel Devreler
2 2.3,14.100.650. 10 408,4Ω
1 1
1061Ω
2 2.3,14.100.1,5. 10
120
0,48
250
120 120
0,29 235,3Ω
408,4 0,51
120
0,11 0,29 0,11
1061 tan tan
0,48
tan 0,375 20,55
0,48 0,29 0,11 0,51

25.03.2015 61

31