bjhl¡f¡ fšé MÁça® g£la¤ nj®Î #&‹ 2018

Kjyh« M©L - m¿éaš f‰Ã¤jš (112) -éil¡F¿¥òfŸ

gFÂ – m (ghl¥bghUŸ)
nfŸé
éil¡F¿¥òfŸ kÂ¥bg©fŸ
v©
01 t.
czÎ¥bghUŸfŸ ml§»ÍŸs r¤JfŸ ga‹fŸ
v©
1 mçÁ,nfhJik, fh®nghicw£nu£ r¤Âaë¥git
r®¡fiu,
1+1
cUis¡»H§F
2 v©bzŒ, bt©bzŒ, beŒ bfhG¥ò r¤Âaë¥git
02 1. FHªij ÃwªjÎl‹ Mu«ãiyænyna jhŒ¥ghiy ãW¤Â, mj‰F¥gÂyhf òuj¢r¤J
äf¡ Fiwªj czÎ¥bghUis tH§Ftjhš Fthînah®f® k‰W« kuh°k° M»a
nehŒfŸ c©lh»wJ. 2x1
2. nehæ‹ m¿F¿fŸ bkèªj njh‰w«, ts®¢Á jilgLjš, _is ts®¢Á F‹Wjš, if,
fhšfëš Å¡f« V‰gLjš ngh‹wit.
03 twŸãy¤ jhtu§fë‹ jftik¥òfshtd:
tw©l kz‰gh§fhd Ïl§fëš tsU« jhtu§fŸ twŸ ãy¤ jhtu§fŸ vd¥gL«.
Ïitfis¥ ghiytd¤ jhtu§fŸ v‹W« miH¡fyh«. 2
jftik¥òfshtd:
1. mÂf bt¥gãiy, xë¢br¿Î, fh‰W Å¢R k‰W« Fiwªj Ú®
04 1. thfd§fŸ k‰W« bjhê‰rhiyfëš ÏUªJ btënaW« òif.
2. kåjå‹ brašghLfëdhš (F¥igfŸ, Ãsh°o¡ bghU£fŸ, la® vç¤jš) fh‰¿š fh®gå‹
(CO,CO2 ) M¡irLfŸ mÂfç¡f¡ fhuz§fŸ MF«. 1
3. éisÎfŸ
1. Xnrh‹ gly« gh¡f¥gLjš
2. mäykiH bghêjš
3. cyf bt¥gkakhjš ngh‹wit V‰gL»wJ. 1
05 flš Úç‹ ct®¤j‹ik
1. Úç‹ äf¥bgça Ïa‰if Mjhu« flyhF«.
2. flš Úçš 3.5 rjÅj« c¥òfŸ fiuªJŸsd. mt‰¿š (nrhoa« FnshiuL 2.8 rjÅj« 2
nkY« bgh£lhÁa«, fhšÁa«, bk¡ÜÁa«, M»at‰¿‹ c¥òfS« ml§»ÍŸs
fhuz¤Âdhš flš Ú® ct®¥ò¢RitÍilajhf cŸsJ.
06 Ïu¤j btŸis mQ¡fŸ IªJ tif¥gL« mitfshtd:
1. ãô£nuhÚfŸ
2. <ÁndhÚfŸ
3. ngnrhÚfŸ 2
4. è«nghir£LfŸ
5. nkhndhir£LfŸ

07 Fë®fhy¤Â‰F V‰w Milahf f«gë Mil mâa nt©L«. Vbd‹whš Fë®fhy¤Âš e«

2
clš bt¥g¤ij btëna‰whkš, e« clè‹ bt¥gãiyia Óuhf it¤ÂU¡f f«gë Mil cjλwJ.
08 1. Ábk©£, kzš, behW¡f¥g£l fš, Ú®, M»at‰iw¡ bfh©L f‰fhiu
jahç¡fyh«.
2. Ábk©£ ÏWF« bghGJ f‰fhiu äfΫ fodkhfΫ, cWÂahfΫ khW»wJ. 2
3. f£ol§fŸ, rhiyfŸ, miz¡f£LfŸ, ghy§fŸ f£Ltj‰F¡ f‰fhiu
ga‹gL¤j¥gL»wJ.
09 cnyhf¥nghè v‹gJ:
cnyhf§fë‹ g©òfisÍ«, mnyhf§fë‹ g©òfisÍ« bg‰WŸsit cnyhf¥nghè 2
v‹»nwh«. v.fh. M‹okå, M®rå¡
10 1. rikaš nrhlh fhu¤j‹ikÍilaJ.
2
2. ÏJ Át¥ò è£k° jhis Úy ãwkhf kh‰W«.
(f‰Ã¡F« Kiw)
(M) mid¤J édh¡fS¡F« 100 th®¤ijfS¡F äfhkš éil më¡fΫ.
11 bghJ neh¡f§fŸ Áw¥ò neh¡f§fŸ
m¿éaèš mid¤J¥ m¿éaèš F¿¥Ã£l
ghl¥gFÂfisÍ« f‰wË f ghl¥gFÂia, F¿¥Ã£l
2x1
‰gtçl« v® gh®¡f¥gL« fhy¤Âš f‰wË, f‰gtçl«
V‰òila kh‰w§fŸ v®gh®¡f¥gL« V‰òila
kh‰w§fŸ
12 1. m¿éaš fU¤Jfis¢ nrh®é‹¿, M®tKl‹ bjëthf¡ f‰W¡ bfhŸs cjÎtš Ïit
bgU«g§F t»¡»‹wd.
2. m¿éaš Kiwfëš bghUŸfis¢ nrfç¤jš, ifahSjš, gF¤jš, bjhF¤jš,
kÂ¥ÕLbrŒjš, gÂÎ brŒjš, bghUŸfë‹ khÂçfis cUth¡Fjš, gil¤jš,
nrhjidfis¢ brŒjš ngh‹w gšntW brašghLfëš FHªijfŸ neuoahf 4 x 1/2
<LgL¤j¥gL»‹wd®.
3. m¿éaš Kiwfis¡ ifahS«nghJ MÁça® X® VJthsuhfΫ, xU têfh£oahfΫ
brašgL»wh®.
4. m¿éašKiwæš FHªijfŸ k»œÎl‹, Rikæ‹¿¡ f‰f cjÎtjhš, j‰nghija fšé¤
£l¤Âš Ï«KiwfŸ bgçJ« tèÍW¤j¥gL»‹wd.
13 1. m¿éaš kd¥gh‹ikÍl‹ Âwªj kd neh¡nfhL ÏU¥gh®.
2. c©ikia¤ njLtš M®tKŸstuhf ÏU¥gh®.
3. eLãiynahL ãfœÎfis MŒÎ brŒth®. 4 x 1/2
4. _l¥gH¡ftH¡f§fŸ m‰wtuhf ÏU¥gh®.
5. rh‹Wfë‹ mo¥gilæš m¿éaš ó®tkhf brašg£L Ãu¢rid¡fhd
Koéid¡ fh©gh®.
14 1. f‰ngh®, jh§fŸ czU« Ãu¢rid¡F Ka‹W ԮΠfhz K‰gLt®.
2. RjªÂukhf¢ brašgLtjhš M®t¤njhL mDgt« thæyhf¡ f‰W ãiy
ãW¤Â¡ bfhŸt®.
3. nrhjid brŒJ f‰gjhš, f‰wš M®tK« j‹d«Ã¡ifÍ« mÂfç¡F«. 4 x 1/2
4. m¿éaš c©ikfis bkŒ¥Ã¡fΫ òÂa c©ikfis¡ f©l¿aΫ K‰gLt®.
5. m¿éaš Kiwæš Âw‹fisÍ«, gæ‰ÁiaÍ« bgWt®.
6. jftš nrfç¤J c©ikfis¡ f©l¿Í« EQ¡f§fëš nj®¢Á bgWt®. (VnjD«
eh‹F k£L«)
15 brŒJ f‰wš v‹gJ xU cséaš fiy.mDgt§fŸ _y« f‰W¡ bfhŸtnj (Learn by
Experience) “brŒJ f‰wš” vd¥gL«. M¿éaš é¤jf® k‰W« ϪÂa fšéahs®
Kidt® o.v°.nfh¤jhç mt®fŸ brŒJ f‰gnj Áwªj m¿éaš f‰wš (To Learn 2
Science is to do Science) v‹W T¿ÍŸs®. vdnt m¿éaš f‰Ã¥gš,brŒJ f
‰wiy¥ ngh‹w Áwªj Kiw ntbwJΫ Ïšiy.
16 x‹W Kjš eh‹F bjhl¡f ãiy tF¥òfëš ÁyªÂ m£il – brŒJ gh® v‹w F¿¥ig¤
jU»‹wd. Ϫj m£ilia¥ ga‹gL¤J« ãiyia khzt®fŸ milÍ«nghJ, mªjªj m£ilæš
2
F¿¥Ãl¥g£Lss brŒKiwia¥ go¤J bghUŸfis¢ nrfç¤J khzt®fŸ mªj¢ brašfis¤
jh§fshfnt brŒJ m¿ªJ bfhŸ»‹wd®.
17 brŒKiw rh®ò x¥gilé‰fhd vL¤J¡fh£L.
1. Ïiyfë‹ tot§fis nrfç¤J tu¢brŒjš.
2. c©Q« czéš cŸs r¤Jfis g£oaèLjš.
3. Úçš _œF« _œfhj bghU£fis ntWgL¤Jf.
4. ä‹ fl¤J«, ä‹ fl¤jhj bghUŸfis tif¥gL¤Jf. 2x1
5. m‹whl thœéš gŒdgL¤j¡ Toa mäy§fŸ, fhu§fŸ, c¥òfŸ.
6. bghU£fëš _‹W ãiyfŸ.
7. khRgLjš (Ú®, fh‰W, ãy«) g‰¿a jftšfis nrfç¤jš.
8. m‹whl« ga‹gL¤j¡ Toa ä‹rhjd§fŸ g‰¿a jftšfis nrfç¤jš.
9. M‰wš Mjhu§fŸ. (VnjD« Ïu©L k£L«)
18 xU r§f« mšyJ xU mik¥Ãdhš njÁa mséš el¤j¥gL« fU¤ju§f«
njÁa¡ fU¤ju§f« vd¥gL«. fU¤ju§»‹ ika¡ fU¤Âš òyik bg‰w tšYe®fŸ
2
miH¡f¥gL»wh®fŸ. fU¤ju§»‹ bray® fU¤ju§»‹ fhy m£ltiz, fU¤J, fhy«,
njÂfŸ, k‰W« Ïl¤ij jahç¡»wh®.
19 1. fhyãiy m£ltizia khzt®fŸ FG¡fshf¢ brŒtj‹ _y«, khzt®fsJ FG
brašgh£L¤Âw‹ ts®»‹wJ.
2. khzt®fŸ tF¥giwiaé£L btëna br‹W fhyãiy kh‰w¤ij m¿ªJ¡ bfhŸtj‹
_ykhf r_f T£LwÎ k‰W« f‰wš Âw‹ nk«gl thŒ¥òŸsJ. 2 x1
3. khzt®fëilna éthj«brŒJ bghUŸ bjçªJ bfhŸS« Âw‹ tsu thŒ¥òŸsJ.
4. ÂdK« fhiy, khiy ÏU ntisfëY« fhyãiymséL« Âwid ts®¤J¡ bfhŸ»‹wd®.
5. vªj xU braiyÍ« Kiwahf brŒÍ«bghGJ Kiw¥gL¤Jjš Âw‹ tsu thŒ¥òŸsJ.
(VnjD« Ïu©L k£L«)
20 1. flš Úç‹ ct®¥ò¤j‹ik --------- rjÅj«.
2. Úçdhš guΫ nehŒ vJ?
(1) fhyuh (2) Á‹d«ik (3)vŒ£° (4)khuil¥ò
2
3. tæ‰W¥ ngh¡F mR¤jkhd Úçdhš V‰gL»wJ (rç / jtW)
4. mid¤J¡ fiu¥gh‹ v‹gtj‰fhd (v.fh) vJ ?
Ú® (VnjD« Ïu©L k£L«)
 gFÂ – M (ghl¥bghUŸ)
21 it£lä‹fë‹ mtÁa«
it£lä‹fŸ mtÁa« / gâ Fiwp£L nehŒ
f©fŸ,nuhk«,njhš M»ait khiy¡f©nehŒ
A Mnuh¡»akhf ÏU¡f cjλwJ. Ónuh¥¤jhšäah

czÎ k©ly«, eu«ò k©ly« Óuhf bgç- bgç

B1 brašgl cjλwJ

njhš k‰W« thŒ¥gF jil¥g£l ts®¢Á,

Mnuh¡»akhf ÏU¡f cjλwJ Mnuh¡»ak‰w njhš
B2

Ïu¤j« cUthfΫ, Ïu¤j Át¥gQ¡fŸ Ïu¤j nrhif (måäah)

B12 cUthfΫ cjλwJ
4x1
nehŒ v®¥ò r¡Â¡F«, g‰fŸ, °f®é
<WfŸ, Ïiz¥ò¤ÂR Mnuh¡»a¤Â
C ‰F« cjλwJ.

vY«òfë‹ Ïašghd ts®¢Á¡F«, ß¡f£° (ÁWt®fS¡F)

tèik¡F« cjλwJ M°onah knyîah
D (bgçat®fS¡F)

Ïd¥bgU¡f brašgh£o‰F cjλwJ ky£L¤j‹ik

E
K Ïu¤j« ciwjY¡F cjλwJ. fha«g£l Ïl¤Âš mÂf
Ïu¤j¥bgU¡F

22 tsçs« gUt ey« k‰W« kh‰w§fŸ:

tsçs« gUt¤Âš clš tsh¢ÁÍ« clš vilÍ« TL»‹wd. M©fisél¥ bg©fë‹ clš ts®¢Á
ntf« Ïu©L M©LfŸ K‹ghfnt V‰g£L éL»‹wJ. Mdhš M©fë‹ ts®¢Á ntf« mÂf
tUl§fŸ Úo¡»wJ.
1. cUt mik¥Ãš V‰gL« khWjšfŸ / kh‰w§fŸ
2. Kf¤ njh‰w¤Âš V‰gL« kh‰w§fŸ
4x1
3. jir k‰W« bfhG¥ò¤ÂRéš V‰gL« kh‰w§fŸ
4. ghš cW¥ò kh‰w§fŸ
(nk‰f©l x›bthU c£jiy¥Ã‰fhd és¡f¤Â‰F jyh 1 kÂ¥bg©)
23 éy§F brš mik¥ò gl«:

2
 2

1. éy§F brš bršRtiu¥ bg‰¿U¥gšiy.

2. jhtu bršnyhL x¥ÃL«nghJ éy§F brš Á¿aJ.
3. éy§F brš bghJthf th¡Fnthšfis¥ bg‰¿U¥gšiy. m›thW bg‰¿Uªjhš, Ïit
mséš äfΫ Á¿adthf cŸsd.
4. mid¤J éy§F bršfS« br‹£nuhnrh«fis¥ bg‰WŸsd.
5. mid¤J éy§F bršfëY« iynrhnrh«fŸ fhz¥gL»‹wd.
6. fâf§fŸ fhz¥gLtšiy.
7. »is¡nfh#‹ nrä¥ò¥ bghUshF«.
24 1. ntçèUªJ bgw¥gL« kUªJfŸ:
uhΚ@Ãah r®g‹ildh : mnghrandÁ (r®¥gfhªÂ)
(m) uhΚ@Ãah r®g‹ildhéDila cyu it¡f¥g£l
nt®fŸ Ïu¤j mG¤j¤ij¡ Fiw¡fΫ kd nehia¤
Ô®¡fΫ ga‹gL»‹wd. rÛg fhy¤Âš ÏJ
brhçahÁ° Kjèa gy tifahd njhš éahÂfŸ, 4x1
msΡfÂfkhd éa®¤jš k‰W« mç¥ò,
M»at‰iw Fz¥gL¤j ga‹gL¤j¥gL»wJ.
(M) é‹fhnuhÁah jhtu¤Â‹ nt®fŸ Ïu¤j¥ò‰W, njhš
k‰W« M°Jkh nehia Fz¥gL¤j¥
ga‹gL»‹wd. Ϫj¤ jhtu¤Â‹ ntçèUªJ
bgw¥gL« xènah buÁ‹ ÁWÚ® bgU¡f¤ij¤
Jh©L« bghUshf¥ ga‹gL»wJ.
2. k£lãy¤ j©Lfëš ÏUªJ bgw¥gL« kUªJfŸ :
gy k£lãy¤ j©LfŸ, ãy¤Â‰F nkš tsU« j©LfŸ, gy tifahd M§»y kUªJ
bghUŸfŸ k‰W« eh£L kUªJ bghUŸfŸ jahç¥gš ga‹gL»‹wd.
(m) l®kç¡ : kŠrŸ fhkhiy, mR¤j Ïu¤j¤ij R¤j¥gL¤Jjš, fšÄuš
nehŒfŸ, k‰W« ÁWÚuf nehŒfis Fz¥gL¤j¥ ga‹gL»wJ.
(M) mšèa« Ógh (èšènaÁ) : Ïj‹ fõha« ÏUkiy¡ Fiw¡f¥ ga‹gL»wJ.
(Ï) mšè (Ï) mšèa« rilt« : fhŒ¢rš, ÏUkš, eu«ò k©ly¡ nfhshWfŸ _¢R¡FHš bjhl®ghd
nehŒfŸ M»at‰¿‰F kUªjhf¡ bfhL¡f¥gL»wJ.

3. ku¥g£ 3. g£ilæèUªJ bgw¥gL« kUªJfŸ:

Féid Féid‹ : Á‹nfhdh fhèìna (%Ãnaì) – bfhŒdh ku« : Féid‹, knyçah #&u¤Â‰F«,
mÛgh tæ‰W¥ ngh¡»‰F« kUªjhF«.
4.j©LfëèUªJ« ku¡f£ilfëèUªJ« bgw¥gL« kUªJfŸ:
vãuh b#uh®oahdh : M°Jkhit¡ f£L¥gL¤j¥ ga‹gL»wJ.
rªjd ku« : ÏJ gy tifahd njhšéahÂfisÍ« jiytè k‰W« fhŒ¢riyÍ« f£L¥ gL¤J»wJ.
5.ÏiyfëèUªJ bgw¥gL« kUªJfŸ :
Mnyh : Mnyh@gh®gbl‹° - (mnfntì) – f‰whiH
fšÄuš Å¡f« k‰W« k©Ùuš nehŒfS¡F ešy kUªjhF«.
 ó¡fŸ : ôb#åah fhçnahÚny£lh : ÏJ gš tè¡F Áwªj kUªjhf brašgL»wJ.
fåfS« éijfS« : v«èfh mÃzdhè°- Íngh®ÃnaÁ : (bešèku«) bešè¡få °f®é nehia
Fz¥gL¤j cjλwJ. ÏÂèUªJ vL¡f¥gL« bešè¡fhŒ ijy« kyäs¡»ahf
ga‹gL»wJ. (VnjD« eh‹F k£L«)
25 fh‰¿‹ Ïiaò
të k©ly« 78 rjÅj« ie£u#‹, 21 rjÅj« M¡ì#‹,
1 rjÅj« k‰w thÍ¡fŸ (M®fh‹ kªjthÍ 0.9 rjÅj« fh®g‹ilM¡i[L 0.03 rjÅj« k‰W« 2
khWgl¡Toa Úuhé).
fh‰¿‹ g©òfŸ
 cæ®thH äf K¡»akhdJ fh‰W
 fh‰¿‰F vilÍ©L, ãiwÍ©L, Ïl¤ij mil¤J¡ bfhŸS« j‹ikÍ©L.
 fh‰¿‰F F¿¥Ã£l tot«, gUk‹ »ilahJ.
 fh‰¿‰F ghÍ« j‹ikÍ«, éuΫ g©ò« bfh©lJ. 2

26 vçkiy _y¥ bghUis (mšyJ) Jiz¥bghUis Ábk©lhf¥

ga‹gL¤Âd®. vçªj Áènf£LfŸ, R©zh«ò bfh©l
fyitna Ïa‰ifæš »il¡F« Ábk©£ MF«. 1824-š n#hr¥ m°Ão‹ v‹w br§fš brŒÍ« 2
M§»nya® Kj‹ Kjèš Ábk©£il¡ f©LÃo¤jh®. ngh®£ny©£ eh£oYŸs
R©zh«ò¡ fšèid Ï¥bghUŸ x¤ÂUªjjhš, mt® f©Lão¤j Ábk©£ ngh®£ny‹£
Ábk©£ v‹W miH¤jh®. Ábk©£ v‹whY« ngh®£ny‹£ Ábk©£ v‹whY«
Ïu©L« x‹nw v‹gJ F¿¥Ãl¤j¡fJ.
Ábk©o‹ ga‹fŸ : -
1. fhiu : fhiu v‹gJ Ábk©L«, kzY« 3 : 1 é»j¤Âš njitahd ÚUl‹ fyªj fyitna
MF«. Ábk©£ fhiu f£ol§fŸ f£Ltj‰F njitahd bghUŸfshd br§fš, f‰fŸ
ngh‹wt‰Wl‹ nr®ªJ, Á¿J neu« br‹wË mit ÏW» fodkil»wJ. 2
2. f‰fhiu : Ábk©£, kzš, behW¡f¥g£l fš, Ú® M»ait fyªj fyit¡F f‰fhiu
v‹W bga®. Ábk©£ ÏWF« bghGJ f‰fhiu äfΫ fodkhfΫ, cWÂahfΫ
khW»wJ. ÏJ f£ol§fŸ, rhiyfŸ miz¡f£LfŸ, ghy§fŸ M»ad f£Ltj‰F
ga‹gL¤j¥gL»wJ.
3. tYñ£l¥g£l fhiu : ÏU«ò¤ j©LfŸ mšyJ v~F tiffis f‰fhiuæDŸ òF¤J¥
bgw¥gLtnj tYñ£l¥ g£lfhiuahF«. ÏWF« nghJ mJ äfΫ fodkhdjhfΫ,
cWÂahfΫ khW»wJ. ÏJ miz¡f£LfŸ, ghy§fŸ, TiufŸ k‰W« Jh©fŸ
f£Ltj‰F ga‹gL»wJ. Ïš ga‹gL¤j¥gL« ntW Áy bghUŸfŸ f«Ãtiy,
fšeh®, _§»š ngh‹witahF«. cUis tot¡ f«Ã tiyia¢ R‰¿Y« ga‹gL¤j¥gL«
tYñ£l¥g£l fhiu, Ú® k‰W« fêÎ Úiu vL¤J¢ bršY« FHhŒfŸ
jahç¡f¥ga‹gL»wJ.

27 gu¥ò ÏGéir
Âut§fŸ mt‰¿‹ nk‰gu¥ig ÁWk mséš RU¡»¡ bfhŸS« j‹ik bfh©l ÏG
éirÍl‹ cŸsd. Âut§fë‹ Ïªj g©ò gu¥ò ÏGéir vd¥gL«.
gu¥ò ÏGéir¡fhd vL¤J¡fh£LfŸ Âut§fë‹ gu¥ò ÏG éiria ËtU« brašfŸ
_y«bjëthf és¡fyh«. 2
 nrhjid : 1
gl¤Âš fh£oathW xU f«Ã tisa¤Â‹ FW¡nf Á¿a Ehš tisa¤ij cUth¡F. Ϫj mik¥ig
nrh¥ò¡ fiurèš m䜤 bkJthf btëna vL¡fΫ. f«Ã tisa¤Â‹ c£gu¥Ãš nrh¥ò gly«
fhz¥gL«. Ï¥gly¤Â‹ ÛJ jhWkhwhf tisªj Ehš tisa¥gly¤ij cUth¡fΫ. Ehš tisa¤Âš
cŸ nrh¥ò¥ gly¤ij X® CÁahš F¤Â cil¤jhš, Ehštisa« t£l totkhf khWtij¡ fhzyh«. 2
Ïj‰F¡ fhuz« mÂYŸs Âut¥ glykhdJ Ehš tisa¤ij (m«ò¡F¿ahš F¿¡f¥g£lthW)
Mu¤Âiræš btëneh¡» ÏG¥gnj gu¥ò ÏGéir.
nrhjid : 2
xU l«sçš mj‹ éë«ò tiu Úiu ãu¥òf. Ú® k£l« r‰W caU«go mš Áy Mâfis¥
nghLf. nkY« Áy Mâfis äFªj ftd¤Jl‹ mš nr®¡f. Ï¥nghJ ÚuhdJ l«sç‹ éë«ò tiu
Ï‹D« ca®tijÍ«, têahkš ÏU¥gijÍ« fhzyh«. Ú® nkny caUk nghJ Úç‹ gu¥ghdJ
ÏG¡f¥gLtnj Ïj‰F¡ fhuz« MF«.
nrhjid : 3
xU Jhçifia ÚU¡FŸ m䜤Jf. Jhçifæ‹ KidæYŸs ÏiHfŸ ÚU¡FŸ éçªJ fhz¥gL«.
Mdhš Jhçifia Úçš ÏUªJ btëna vL¤jhš mj‹ ÏiHfŸ mUfUnf mikªJ x‹Wl‹ x‹W
x£o¡ bfhŸtij¡ fhzyh«.

(nk‰f©lt‰¿š VnjD« xU nrhjid¡F k£L« kÂ¥bg© tH§fΫ)

28

MilfŸ

mid¤J fhy§fëY« 4
nfhilæš mâgit Fë®fhy¤Âš
mâgit mâgitmâgit

(v.fh) (v.fh) (v.fh)

gU¤Â f«gë gU¤Â, g£L, nuah‹
g£L MilfŸ MilfŸ ieyh‹, èd‹ MilfŸ
 (f‰Ã¡F« Kiw)
29 (M) f‰Ã¡F« Kiwfis¤ nj®ªbjL¥gj‰F kd¤Âš bfhŸs nt©Ltd
f‰Ã¡F« neh¡f§fS¡Fça f‰Ã¡F« Kiwfis¤ nj®ªbjL¥gš MÁça® mÂf¡ ftd«
brY¤j nt©L«. m¥nghJ mt® ãidéš bfhŸs nt©oait
 f‰Ã¤jš neh¡f§fis ikakhf¡ bfh©L ÏU¡f nt©L«.
 eilKiwæYŸs tF¥giw¢ NHèš ifahs¡ TLgitfshf ÏU¡f nt©L«.
 F¿¥Ã£l fhy¤Âš v®gh®¡f¥gL« f‰wš éisÎfis V‰gL¤Jgitfshf mika 4x1
nt©L«.
 f‰ghç‹ ju« k‰W« mt®fë‹ bghUshjhu¢ Nœãiy¡nf‰òilajhf ÏU¡f
nt©L«.
 tF¥giw, gŸë k‰W« cŸq® ts§fis¥ ga‹gL¤Jgitfshf ÏU¡f nt©L«.
30 m¿éaš MÁçaç‹ g§F:
1. Ãu¢ridia czu¤ njitahd NHiy V‰gL¤Â¤ jUjš.
2. njitahd jftšfis v§F v›thW nrfç¡fyh« v‹gj‰F têfh£Ljš
3. nrfç¤j jftšfis tifghL brŒJ gF¤jhŒªÂl cjÎjš
4x1
4. fUJnfhŸ mik¤ÂlΫ nrh¤ÂlΫ braš és¡f« jUjš.
5. fUJnfhis¢ nrh¤J, KoÎ f©L m¿¡if jahç¤Âl¥ gæ‰Áaë¤jš.
6. thœ¡if¢ NHiy¡ bfhL¤J Koéid¥ ga‹gL¤Â¤ Ô®Î
fhz¢ brŒjš.
31 ca® bjhl¡f tF¥òfS¡nf‰w VnjD« eh‹F x¥gilÎfis cjhuz¤Jl‹ és¡Ff.
1. g¡f« mšyJ g¤Â x¥gilÎ -
v.fh. mäy, fhu ntWghLfŸ, Âl, Âut thÍ bghU£fŸ
2. m¤Âaha x¥gilÎ – v.fh. mäy§fŸ, fhu§fŸ, c¥òfŸ
3. jiy¥ò rh® x¥gilÎ – v.fh. khRgLjš (fh‰W, Ú®, ãy«)
4. Á¡fš rh® x¥gilÎ – v.fh kiHÚ® nrfç¥ò
5. mDgt x¥gilÎ – v.fh Å£oš m‹whl« ga‹gL¤j¡ Toa ä‹rhjd¥bghU£fis g£oaèLf.
6. jå mšyJ FG x¥gilÎ – 4x1
v.fh.1.nehgš gçR bg‰wt®fë‹ jftš nrfç¥ò
2.m‹whl czÎ¥bghU£fëš cŸs it£lä‹fis
g£oaèLf.
7.myF x¥gilÎ – v.fh xëæaš, mQ mik¥ò , éy§F tif k‰W« jhtu tif¥g£oaš.
8. brŒKiw x¥gilÎ – v.fh. g£L¥òG ts®¥ò, nfhê ts®¥ò, njÜ ts®¥ò
9. gæ‰Á x¥gilÎ – v.fh. khzt®fis brŒÍŸ gFÂia kd¥ghl« brŒa¢ brŒjš, vëa
T£lš fz¡Ffëš ca®ãiy miltj‰fhf bjhl® x¥gilÎ bfhL¤jš. (VnjD« eh‹F k£L«)
32 ä‹ fl¤J« - ä‹ fl¤jh bghUŸfS¡fhd nrhjid
jh§»Íl‹ Toa ä‹és¡F, rhé, jh§»Íl‹ Toa gir ä‹fy« k‰W« Ïiz¥ò f«Ãfis
vL¤J¡ bfhŸs nt©L«. Ëd® gir ä‹fy«, ä‹ és¡Fl‹ Toa ä‹ R‰¿id V‰gL¤j
nt©L«. Ï¥bghGJ rhéia brUF«nghJ ädés¡F xë®tij eh« fhzyh«. mL¤jhf ä‹ R‰
¿èUªJ rhéia vL¤Jé£L, rhéÏUªj Ïl¤Âš Ô¡F¢Áia Ïiz¡F«nghJ ä‹és¡F xëuhjij eh«
fhzyh«. Ïj‹ _y« Ô¡F¢Áia ä‹fl¤jh¥ bghUŸ v‹gij m¿ªJ bfhŸsyh«. Ïnjngh‹W 2
mê¥gh‹, Ãsh°o¡, ik¡fh,»uhig£ ngh‹w bghUŸfis it¤J nrhjid brŒJ gh®¡F«nghJ
V‰gL« kh‰w§fë‹ mo¥gilæš bfhL¡f¥g£LŸs bghU£fëš ä‹fl¤J«, ä‹ fl¤jh
bghUŸfis Ï¢nrhjidæ‹ _y« ntWgL¤Â m¿ayh«.
gl«
 2

33 MÁça® fU¤Âš bfhŸs nt©oa goãiyfŸ:

1. ghl¥ò¤jf¤ij mo¥gilahf¡ bfh©nl x¥gilÎ mikjš nt©L«.
2. F¿¥Ã£l x¥gilé‰fhf ghl¥ò¤jf¤Â‹ v¥gFÂia¥ go¡f nt©L« v‹gij rçahf és¡»¡
Tw nt©L«.
3. vªj ika¡ fU¤ij mo¥gilahf¡ bfhzL Ϫj x¥gilÎ vGj¥gl nt©L« v‹gijÍ« bjëthf
és¡»Ljš nt©L«.
4. bfhL¡f¥g£l x¥giléš cŸs fod¥ gFÂfS¡F¤ njitahd rçahd és¡f§fis tH§»Ljš
nt©L«.
5. x¥gilé‰F¤ bjhl®Ãšyhj gFÂfis v›thW f©l¿ªJ Ú¡»Ltj‰F khzt®fS¡F
têfh£Ljš nt©L«.
6. x¥gilé‰F¤ njitahd édh¡fisÍ« khzt®fS¡F tH§»Ljš nt©L«. mªj édh¡fŸ 4x1
Ñœ¡f©lthW totik¡f¥gLjš nt©L«.
 x¥gilé‰fhd gFÂfis khzt®fŸ go¤JŸsh®fsh, Ïšiyah v‹gij m¿Í« éjkhf
édh mikjš nt©L«.
 khzt®fŸ ÁWÁW éilfis më¡F« éjkhf édh mikjš nt©L«.
 khzt®fŸ njitahd Ïl§fëš njitahd gl§fis tiuÍ« éjkhfΫ édh mikjš nt©L«.
 MŒtf¥gâ¡F¤ njitahd fUéfis milahs« f©L g£oaèL« éjkhfΫ édh¡fŸ
mikjš nt©L«.
gh®it Ehšfë‹ v¥gF bfhL¡f¥g£l x¥gil¥Ã‰fhd KG¤jftšfisÍ« jU»wJ
mšyJ x¥gilÎ bjhl®òila jiy¥òfS¡fhd jftšfis¤ jU»wJ v‹gij MÁça® khzt®fS¡F
és¡»¡ TWjš nt©L«.
34 fU¤ju§f mk®Î¤ jiytç‹ gâ (Role of Chair Person of Technical Session )
(1) fU¤ju§»‹ ika¡ fU¤J k‰W« c£ fU¤Jfëš òyik¥ bg‰wt® mk®Î¤
jiytuhf ÏU¡f nt©L«.
(2) jiyt® brašgL¤j¥gl nt©oa gâfisÍ« flikfisÍ« e‹F m¿ªjtuhf ÏU¡f nt©L«
mk®é‹ mid¤J¢ brašfisÍ« brŒa¡ Toatnu mk®Î¤ jiytuhf ÏU¡f
nt©L«.
(3) Ït® g§nf‰ghs®fis¡ f£Liuahs® thÁ¤j f£Liuæ‹ fU¤J F¿¤J éth¡f
C¡f¥gL¤j nt©L«.
(4) fU¤ju§»‹ fU¤ij tèÍW¤Â ãiy ãW¤j nt©L«. x›bthU g§nf‰ghsU«
éthj¤Âš g§F bgw rk thŒ¥ò tH§»l cjél nt©L«.
4x1
(5) f£Liuahs® és¡f« jUtš Ïl®ghL milÍ« neu¤Âš g§nf‰ghsç‹
éthj¤Âš jhD« g§F bg‰W jFªj és¡f« më¤J xU Áwªj jiytuhf brašgl
nt©L«.
(6) f£Liuahsç‹ fU¤Jl‹ njit¥go‹ g§nf‰ghs® ngh‹W éthj¤ÂY«fyªJ
bfhŸsyh«. Mdhš ÏtuJ fyªJ bfhŸsš g§nf‰ghsiuÍ«, f£LiuahsiuÍ«
C¡Fé¡F« éj¤Âny mikjš mtÁa«.
(7) Ït® mk®é‹ ÏWÂæš thÁ¡f¥g£l f£LiufŸ F¿¤j rhuh«r¤ij RU¡fkhf
Tw nt©L«. f£Liu thÁ¤jt®fŸ, g§nf‰ghs®fŸ, c‰W neh¡Fgt®
ngh‹w midtU¡F«, mt®fŸ më¤j fU¤J¡F« x¤JiH¥g‰F« e‹¿ Tw
nt©L«. (VnjD« eh‹F k£L«)
35 x›bthU f‰wšgoæY« gytif¡ f‰wš brašghLfŸ, tçir¡»ukkhf, vëikahdÂèUªJ 4x1
fodkhdjhf mL¡f¥g£L mik¡f¥g£LŸsJ.
 1. Âw‹ ts®¢Á¡fhd bjhl¡f ãiy¢ brašghLfŸ:
v.fh. t©z¤J¥ó¢Á F¿pLŸs brašgh£oš Âwid¥g‰¿ KGikahf m¿»wh®fŸ.
2. m¿Kf¥gL¤j¥g£l ÂwD¡fhd tYñ£lš brašghLfŸ :
v.fh. fu¥gh‹ó¢Á (fijfŸ) bgh«kyh£l« / nfhkhë (tif¥gL¤Jjš) vW«ò«
ój¡ f©zhoÍ« (fs¥gaz«).
3. Âwid x£oa gæ‰Á brašghLfŸ :
v.fh. njÜ (jftš Âu£Ljš) ÁyªÂ k‰W« njŸ (m¿éaš brašghLfŸ),
ghl¥ò¤jf¤ÂYŸs gæ‰ÁfŸ.
4. kÂ¥Õ£L¢ brašghLfŸ : v.fh. òŸë t©L m£ilia¡ bfh©L kÂ¥ÕL
brŒa¥gL»wJ. J«Ã F¿pL – fhyh©L, miuah©L, KG M©L¤nj®Î m£il.
5. FiwÚ¡F brašghLfŸ : kÂ¥ÕL brŒÍ«nghJ, khzt®fŸ jtWfŸ brŒÍ«g£r¤Âš
mj‰fhd brašghLfis MÁça® f©l¿ªJ nkY« gæ‰Á më¡f¥gL»wJ.
6. ts« bgU¡F« brašghLfŸ:
v.fh Âwid x£oa TLjš fU¤Jfis, Fu§F« mâY« ( FG eo¥ò) fhyãiy
m£ltiz, Ïiy¥ó¢Á (f‰gidÍ«, if¤ÂwD«), óuh‹ (tif¥gL¤Jjš), vW«ò
(m£ltiz¥gL¤Jjš) nkY« RHY« fh‰whoæš mikªj f‰wš goæš ãu¥g¥glhj gofëš
TLjš brašghLfŸ bfhL¤J¡ Fiwfis¡ fisayh«.
(VnjD« eh‹F k£L«)
36 bjhF¤j¿ k‰W« ts®¢Á m¿Í« kÂ¥ÕLfS¡fhd ntWghL
g©òfŸ bjhF¤j¿ kÂ¥ÕL ts®¢Á m¿Í« kÂ¥ÕL
Summative Evaluation Formative Evaluation
j‹ik fšé M©o‹ ÏWÂæš khzt®fë‹ ts®¢Áia mÂf¥gL¤JtJ
(Nature) Âwid k¥ãL bt‰¿, njhšé
vd¤ Ô®¥gë¥gJ
ika¡ fU¤J milΤÂwid f‰wš, f‰Ã¤jš ãfœÎfis
(Focus) më¥gJ nk«gl¢ brŒtJ 4x1
K¡»a neh¡f« rh‹wë¤jš (m) ju tçir¥gL¤Jjš khzt®fŸ f‰wiy¡ ftå¤J
(Objective) MÁça®fŸ khzt® f‰wiy
nk«gl¢ brŒtJ.
fhy msÎ fšé M©o‹ ÏWÂæš khzt®fŸ fšé M©L KGtJ« khzt®fŸ
(Duration) nrh¡f¥gL»wh®fŸ. nrh¡f¥gL»wh®fŸ.

gFÂ – Ï
37 (m) nehŒfS« jL¥òKiwfS« v‹w ghl¤ij m¿éaš Kiwia ga‹gL¤Â és¡Ff.
1. m¿Kf«
2. m¿éaš Kiw – tiuaiw.
3. neh¡f§fŸ
4. m¿éaš Kiwæ‹ goãiyfŸ 2
I. Ãu¢ridia cz®jš
II. Ãu¢ridia tiuaW¤jš
III. Ãu¢ridia gF¤jhŒjš 6
IV. jftšfis nrfç¤jš
V. jftšfis gF¤jhŒjš
VI. fUJnfhŸ mik¤jš
VII. fUJnfhis¢ rçgh®¤jš
VIII. KoÎfhzš
IX. Koéid thœ¡if¢NHšfëš ga‹gL¤Jjš
(nehŒfS«,jL¥òKiwfS« nk‰f©l goãiyfëš étç¤jš)
5. m¿éaš Kiwæ‹ ãiwfŸ
6. m¿éaš Kiwæ‹ FiwfŸ
 1
1
10
(M) bghUŸfë‹ _‹W ãiyfŸ k‰W« ãiy kh‰w« v‹w ghl¤ij 5M« tF¥ò khzt®fS¡F
brŒJ f‰wš Kiw _y« és¡Ff.

1. m¿Kf«
2. brŒJ f‰wš – tiuaiw 2
3. neh¡f§fŸ
4. brŒJ f‰wš Kiwæ‹ IªJ go ãiyfŸ
bghUŸfë‹ _‹W ãiyfŸ k‰W« ãiy kh‰w« v‹w ghl¤Â‰F gl¤Jl‹ Ñœ¡f©l
goãiyfis¡ bfh©L étç¤jš

I. braiy mDgé¤jš
II. g»®ªJ bfhŸsš
III. braiy ãfœ¢ brŒjš 6
IV. bghJé cUth¡Fjš
V. ga‹gL¤Jjš

5. brŒJ f‰wš Kiwæ‹ e‹ikfŸ

6. brŒJ f‰wš Kiwæ‹ tu«òfŸ 2

10
38 (m) ckJ gŸëæš X® fU¤ju§if gšntW goãiyfëš
£lä£L cjhuz¤Jl‹ és¡Ff.

1. fU¤ju§f Kiw m¿Kf«

2. neh¡f§fŸ 2
3. fU¤ju§f Kiwæ‹ Áw¥ÃašòfŸ

4. fU¤ju§»‹ tiffŸ
I. ÁW fU¤ju§f«
II. bgça fU¤ju§f« 2
III. njÁa fU¤ju§f«
IV. g‹dh£L¡ fU¤ju§f«

5. Ñœ¡f©l fU¤ju§f Kiwæ‹ goãiyfis cjhuz¤Jl‹ étç¤jš

I. fU¤ju§F el¤Jtj‰F K‹ãiy
II. fU¤ju§f« el¤J« ãiy
III. fU¤ju§f« el¤Âa Ë ãiy 6
6.e‹ikfŸ
7. tu«òfŸ

10
(M) 5« tF¥Ãš VnjD« X® ghl¤Â‰F vëik¥gL¤j¥g£l gil¥gh‰wš fšé (SALM)
Kiwæš j¡f goãiyfSl‹ ghl¤Â£l« jah® brŒf.

goãiyfŸ:
1. ghl¤jiy¥ò
2. my»‹ j‹ik
3
3. f‰F« Kiw
4. my»‹ xU§fik¥ò
5. f‰wš Âw‹fŸ
6. m¿Kf«
3
7. thÁ¤jš
8. òÂa th®¤ijfŸ
9. fU¤J tiugl«
10. bjhF¤jš
11. tH§Fjš
4
12. tYñ£Ljš
13. vGJjš
14. kÂ¥ÕL
15. FiwÔ® f‰Ã¤jš
16. Å£L¥ghl«

10