Univerzitet Crne Gore Arhitektonski fakultet Podgorica

ISTORIJA URBANIZMA CRNE GORE

DANILOVGRAD

Predmetni profesor: Prof. dr Svetislav G. Popović Asistent: Mr Nevena Đurović

Arhitektonski fakultet Podgorica Istorija urbanizma Crne Gore

Regionalni položaj opštine Danilovgrad

Predmetni profesor: Prof. dr Svetislav G. Popović Asistent: Mr Nevena Đurović

Arhitektonski fakultet Podgorica Istorija urbanizma Crne Gore

I kontaktna zona - Naselje Pažići;

relativno gusto izgrađene strukture
porodičnog individualnog stanovanja
sa poljoprivrednim obradivim
površinama; homogenost u pogledu
namjene objekata i površina; dobra
komunikacijska veza sa gradom;
II kontaktna zona - Bratske njive;
poljoprivredno obradivo zemljište; bez
izdefinisanih fizičkih struktura
objekata; atraktivna zona - izlaz na
rijeku, a sa druge strane i
problematična u pogledu izgradnje
zbog višemjesečnih poplavljenih
površina;
III kontaktna zona - Glavica;
najgušće naseljena kontaktna zona;
heterogena u pogledu namjene
objekata i povšina; individualno i
kolektivno stanovanje; mješovite
djelatnosti - uprava, komunalni
servisi; poslovanje - djelimično
trgovačko, djelimično uslužno;
atraktivna zona - ulaz u grad;
IV kontaktna zona - Naselje Grlić;
srednje izgrađene strukture
porodičnog individualnog stanovanja
sa poljoprivrednim obradivim
površinama; homogenost u pogledu
namjene objekata i površina; dobra
komunikacijska veza sa gradom;
V kontaktna zona - Naselje Landza;
manji broj objekata porodičnog
stanovanja, objekata poslovanja, kao
i poljoprivredne obradive površine
karakterišu ovu zonu u pogledu
namjene objekata i površina;
Uže urbano jezgro Danilovgrada u odnosu na kontakne zone

Predmetni profesor: Prof. dr Svetislav G. Popović Asistent: Mr Nevena Đurović

Arhitektonski fakultet Podgorica Nastanak i razvoj naselja Orja Luka kroz istoriju Istorija urbanizma Crne Gore

Urbanističke faze razvoja grada Danilovgrada od 1876. do 2008. god.

Predmetni profesor: Prof. dr Svetislav G. Popović Asistent: Mr Nevena Đurović

Arhitektonski fakultet Podgorica Nastanak i razvoj naselja Orja Luka kroz istoriju Istorija urbanizma Crne Gore

Period turske uprave

Tokom ovog perioda primjenjivao se

osmanlijski urbani model i pravna tradicija
pod uticajem islamskih pravnih koncepata
koje na drugim evropskim prostorima nije
bilo u toj mjeri.

Područje Bjelopavlićke ravnice u to vrijeme

sačinjavalo je pet cjelina na lijevoj i jedna
cjelina na desnoj obali Zete.

Najveći uticaj turske uprave trpjela je

sadašnja varoš Spuž. Do detalja se išlo
gdje se moglo, od položaja, preko
orjentacije objekata, prava na pogled,
urbanih struktura itd.

Bjelopavlići su i tada naseljeni sa

formiranim seoskim cjelinama koje i danas
kao takve traju.

Karta teritorije Bjelopavlića za vrijeme vladavine turske uprave

Predmetni profesor: Prof. dr Svetislav G. Popović Asistent: Mr Nevena Đurović

Arhitektonski fakultet Podgorica Istorija urbanizma Crne Gore

Period Knjaževine Crne Gore

Da bi i na takav način čvršće ujedinio crnogorska

plemena, "njen sjever i jug", Petar II Petrović
Njegoš je ozbiljno zagovarao prijestonu funkciju
na ovom prirodnom raskršću drumova.
Ideja nije ostvarena iz bezbjedonosnih razloga-
blizina Spuža i Podgorice, tadanjih turskih gradova.

Danilo Petrović, nakon bitke na Grahovu i

razgraničavanja od Turaka, pokušaće da realizuje
ideju njegovog prethodnika. Ali ratovi i dalje ne
prestaju i ideju ostavlja za neko mirnije vrijeme koje
neće dočekati jer biva ubijen od strane atentatora
1860. godine.

Nikola Petrović povlači konkretan potez angažujući

arhitektu Dragišu Milutinovića koji radi prvu
urbanističku matricu u Crnoj Gori, matricu
Danilovgrada, 1869. godine. Grad naziva u čast
svoga strica knjaza Danila-Danilovgrad.
Tradicionalna balkanska istorija i ratovi, oslobođenje
Podgorice i Nikšića od Turaka, čime je opao značaj
Danilovgrada, nijesu dozvolili da se zamisao o
prijestonici okonča po želji vladajuće kuće Petrovića

Remodelacija Danilovgrada od 1868. do 1918. god.

Predmetni profesor: Prof. dr Svetislav G. Popović Asistent: Mr Nevena Đurović
Arhitektonski fakultet Podgorica
Period Kraljevine Jugoslavije
U ovom periodu Danilovgrad nije trpio neke
bitnije izmjene u matrici grada. I dalje je nastavio
da se razvija kao trgovački centar i kao takav nije
služio samo svom plemenu već i drugim
plemenima.
U donjem dijelu grada skoncentrisane su sve
centralne gradske funkcije, a u središtu
stanovanje sa djelatnostima u prizemlju.
Zastupljena je linearna izgradnja sa
poluzatvorenim blokovima.
Primjetne su izmjene u mikrolokacijama koje su
vezane za nekadašnje veliko pazarište, sada
gradski trg. Strmi dio prema rijeci Zeti popločan
je velikim kamenim pločama, a drugi dio trga je
ravan i u obliku pravougaonika je i na njegovoj
granici sa strmim dijelom nalaze se objekti Dom
jedinstva, kasnije bioskop i "banja"-javno
kupatilo. Na oba nivoa prodavala se stoka,
građevinski materijal, ogrijevni i drugi kabasti
materijali. Treći nivo po sredini imao je bazen sa
vodom a sa njegove lijeve i desne strane vodile
su stepenice ka drugom nivou a koje su ujedno
izlazile i na kolovoznu traku koja vodi preko
mosta na rijeci Zeti prema naselju Pažići. U to
vrijeme ovaj prostor (današnji trg) oivičen je bio
betonskim tezgama za prodaju voća, povrća i
mlijeka, a pored bazena sa vodom, nalazila se i
česma sa kandelabrom i petrolejska lampa koja
se podizala na čekrk i osvjetljavala trg.
U ovom periodu sem trgovačke, grad poprima i
kulturno-prosvjetnu ulogu u regiji.
Predmetni profesor: Prof. dr Svetislav G. Popović
Istorija urbanizma Crne Gore
Period poslijeratne Jugoslavije
U godinama okupacije od 1941. do 1945. godine
nastupilo je zatišje u graditeljskom razvoju
grada.
U Danilovgradu se gotovo ništa nije gradilo.
Izražena je opšta kriza i materijalna oskudica.
Gradska teritorija je uobličena u malom prostoru
a kontakt zone su rasute ruralne aglomeracije.
Od oslobođenja pa do danas izgrađeno je više
obrazovnih institucija- osnovna i srednja škola i
dječiji vrtić, škola unutrašnjih poslova na mjestu
nekadašnje Gradske bolnice, objekat
zdravstvene stanice, hotel Zeta i objekat
Sreskog suda.
Najvažnije djelatnost grada nakon rata su
ostvareni industrijski kompleksi i objekti.
Sagrađeni su i kompleksi za preradu mermera i
ukrasnog kamena, fabrika radijatora i fabrika za
preradu kafe.
Opština Danilovgrad do danas ima osamdeset
naselja od kojih Spuž i Danilovgrad kao gradska
i 78 ruralna.
Do današnjih dana vidan je fizički proces
povezivanja naselja u ravničarskom prostoru
Bjelopavlićke ravnice. Uz glavni magistralni
koridor Podgorica-Nikšić na poljoprivrednom
zemljištu prisutna je tendencija formiranja
privredne skladišne i stambene individualne
zone. Može se pretpostaviti da će, u ne tako
dalekoj budućnosti, ovo biti prigradska naselja
orjentisana ka Pogdorici.
Asistent: Mr Nevena Đurović
Arhitektonski fakultet Podgorica Istorija urbanizma Crne Gore

Tipovi naselja opštine Danilovgrad

Naseljavanje

Period turske uprave- naselja na kotama od 100

do 600 m.n.v. – razlozi bezbjedonosni, zaštita od
plavljenja rijeke Zete kao i čuvanje obradivih
površina;

Tridesetih godina XX vijeka naselja se formiraju

na nešto nižim kotama od 50 do 100 m.n.v. U
podnožju brda sa manjim izlaskom na
poljoprivredno zemljište.

Pedesetih godina prošlog vijeka pa sve do

danas intenzivno je naseljavanje na plodnom
zemljištu, naročito uz potez magristalnog puta
Podgorica-Nikšić čime u velikoj mjeri počinje
devastacija Bjelopavlićke ravnice;

Geneza nastanka

Sva seoska naselja nastala su spontano, na

tradicionalnim i istorijskim temeljima, bez
konsolidovanih principa planiranja; gradska
naselja nastala su na prethodno urađenim i
planiranim dokumentacionim osnovama;

Struktura naselja

Razbijeni i zbijeni tip i međutipovi koji proizilaze

iz osnovnih oblika;

Tipovi naselja danilovgradske opštine

Predmetni profesor: Prof. dr Svetislav G. Popović Asistent: Mr Nevena Đurović

Arhitektonski fakultet Podgorica Istorija urbanizma Crne Gore

Prvobitni arhaični tip varoške kuće bio je tip "pozemljuše" ili plotnjače. Tipovi i materijalizacija varoške kuće

Od 1870., prvim urbanističkim planom, prisutni su novi tipovi prizemnih i

spratnih kuća od kamena, dvovodnog krova, građene u nizu a rijetko
samostalno, svijetle visine od 320 do 350cm.

Prizemne kuće su se isključivo koristile za stanovanje, dok se prizemlje kod

spratnih kuća koristilo za ekonomiju domaćinstva ili butike, knjižare, mesare
i sl.

Raspored prostorija i kod jednog i kod drugog tipa koncipiran je tako da je u

prizemlju kroz unutrašnjost objekta predviđena topla veza između ulične
partije sa dvorištem. Time je kuća bila podijeljena na dva kod prizemnih,
odnosno na četiri dijela kod spratnih kuća.

Materijali za gradnju su autohtoni, sa najčešćom upotrebom poluklesanog

kamena i kamena nepravilnog oblika. Drvo se koristilo za međuspratnu
konstrukciju, kanalica kao pokrivač, staklo za prozore, daske za podnu
oblogu i trska za plafonsku.

Predmetni profesor: Prof. dr Svetislav G. Popović Asistent: Mr Nevena Đurović

Arhitektonski fakultet Podgorica Istorija urbanizma Crne Gore
Tipovi i materijalizacija varoške kuće

Kuće se grade po planu, u nizu, linearno postavljene na krst koji čine dvije ulice upravne jedna na drugu. Time se formiraju poluotvoreni blokovi sa
unutrašnjim dvorištima.

Objekti su ujednačene spratnosti, oslanjaju se jedan na drugi, razlika u visini se pojavljivala samo u slučaju nagiba terena. Javne zgrade su se jedino
isticale pozicijom, visinom i arhitekturom.

Prizemlja objekata su uglavnom u ravni sa trotoarom ili sa svega 15cm izdignutog praga. Prozori su bili veličine 1/6 površine prostorije, minimalno široki
100cm i visoki 180cm, a vrata širine 125 a visine 220cm.

Dvorišta su sadržavala septičke jame, pomoćne ekonomske prostorije i manje bašte.

Predmetni profesor: Prof. dr Svetislav G. Popović Asistent: Mr Nevena Đurović

 Arhitektonski fakultet Podgorica
Izvod iz Regulacionog plana Dranilovgrada iz 1973. godine
Prvi put poslije 1869. godine opština Danilovgrad planski biva obuhvaćena
Regionalnim prostornim planom Južni Jadran iz 1968. godine. Ovim planom
obuhvaćen je razvoj grada do 1990. godine. Planom je predviđena i koncentracija
stanovništva u gradska naselja Danilovgrad i Spuž radi očuvanja ravničarskog
zemljišta kao razvojnog poljoprivrednog potencijala. Naslijeđena mreža naselja
bila je u suprotnodti sa ovakvom postavkom plana i uticala je na indukovanu
obimnu bespravnu gradnju, naročito u ruralnim cjelinama Bjelopavlićke ravnice;
Predmetni profesor: Prof. dr Svetislav G. Popović
Istorija urbanizma Crne Gore
Urbanistički planovi XX vijeka
Regulacioni plan "Danilovgrad-gradsko jezgro" iz 1995. godine
Model Regulacionog plana " Danilovgrad-gradsko jezgro" rađen je 1995. godine
za površinu od 40.23ha i zasnovan je na nasljeđu i postojećoj morfologiji.
Planiranom organizacijom prostora predviđa se povezivanje dva dijela grada,
urbanog jezgra i šireg okruženja, i to funkcionalnim sadržajima. Prostor starog
urbanog jezgra u visinskom dijelu izjednačen je igrom krovnih površina i
djelimičnim uvođenjem novih fizičkih struktura sa ciljem očuvanja autohtone
prostorne slike grada.
Asistent: Mr Nevena Đurović
Arhitektonski fakultet Podgorica Istorija urbanizma Crne Gore

Analiza stanja izgrađenih struktura-namjena objekata (2010. godina)

Predmetni profesor: Prof. dr Svetislav G. Popović Asistent: Mr Nevena Đurović
Arhitektonski fakultet Podgorica Istorija urbanizma Crne Gore

Analiza profila saobraćajnica (2010. godina)

Predmetni profesor: Prof. dr Svetislav G. Popović Asistent: Mr Nevena Đurović
Arhitektonski fakultet Podgorica Istorija urbanizma Crne Gore

Plan intervencija na postojećim izgrađenim strukturama (2010. godina)

Predmetni profesor: Prof. dr Svetislav G. Popović Asistent: Mr Nevena Đurović
Arhitektonski fakultet Podgorica Istorija urbanizma Crne Gore

Satelitski snimak Danilovgrada početak XXI vijeka

Predmetni profesor: Prof. dr Svetislav G. Popović Asistent: Mr Nevena Đurović
Arhitektonski fakultet Podgorica Istorija urbanizma Crne Gore

Literatura

1. Bakić, R., Specifična iskustva Crne Gore u planiranju prostora, Filozofski fakultet, Geografski institut Nikšić, 2012.
2. Bakić, R., Doderović, M., Mijanović, D., Naselja u prostoru, Filozofski fakultet, Geografski institut Nikšić, 2009.
3. Cvijić, J., Naselja i porijeklo stanovništva, knjiga 15, Srpska kraljevska akademija, Beograd, 1923.
4. Cvijić, J., Balkansko poluostrvo i južnoslovenske zemlje, knjiga 1, Državna štamparija Kraljevine Srba Hrvata Slovenaca , Beograd,
1922.
5. Đokić, V., Urbana morfologija: Grad i gradski trg, Arhitektonski fakultet, Beograd, 2004.
6. .Laličić, D., Folklorna i monumentalna arhitektura u Crnoj Gori, Kulturno-prosvjetna zajednica Podgorica, 1999.
7. Popović, S., Uticaj regulative na razvoj fizičke strukture Danilovgrada i okolnih naselja, doktorska disertacija, Arhitektonski fakultet,
Beograd, 2010.
8. Rovinski, P.A., Crna Gora u prošlosti i sadašnjosti, tom I-IV, Izdavački centar Cetinje, Centralna narodna biblioteka Đurađ Crnojević,
Cetinje, 1994.
9. Findrik, R., Narodna arhitektura-putevi čuvanja i zaštite, Društvo konzervatora Srbije- Republički zavod za zaštitu spomenika kulture,
Beograd, 1985.

Predmetni profesor: Prof. dr Svetislav G. Popović Asistent: Mr Nevena Đurović