DAI HOC KINH TE QUOC DAN
BQ MON THUONG MAI QUOC TE
oink
Chai bién: TS. Tran Van Hoe
Gido trinh
THUONG MAI
DIEN TU CAN BAN
NHA XUAT BAN DAI HOC KINH TE QUOC DAN
HANOI- 2007LOI NOI DAU
Thuong mai dign tir dang tré thnk phuong thie kinh doanh
mang lai nhiéu loi ich cho nhén loai trén co sé sy phat trién
nhanh chéng cia cde nginh céng nghé, tude hét 1a cdng nghé
thdng tin. Thuong mai dign tir, vi vay, tro thinh phuong thie
Kinh doanh dai dign cho nén kinh té tri thite. Todn cu hoa 120
digu kign dé thuong mai dign tit phat buy nhitag diém manh nbur
day nhanh téc dé kinh doanh, gidm thiéu chi phi, vagt qua cde
tres ngai vé khong gian va thoi gian, v.v... Hign ti, khong 0
qude gia nao khéng tham gia vio thuong mai dign tir va mize 46
tap qrung cdc ngudn lye dé phat trién thuong mai dign ti ngay
cang cao. Sau lan xuat ban thir nhdt (nam 2006 tai Nha xudt ban
‘Théng ké), nhu cdu nghién ciru, hoc tap vé thuong mai dién tir
tra cho t§p thé tée gid phi hodn thign mot sO van dé cho lin
xuat ban nay. Tap thé tae gid thuge BG mon Thuong mai Quée
18, Dai hoc Kinh té Quée dan gbm:
1. TS. Tran Van Hoé choi bién va viét chong 1
2. TS. Neuyén Van Tuan viét ede chong 2, 10.
3. TS. Neuyén Dinh Tho viét churong 3.
4.ThS. Duong Thi Ngan viét chuong 4, chuong 5,
chuong 8.
5. ThS. Nguyén Hai Dot vi6t esc ehuomg 6, 7, 11, 12.
6. TS Trin Van Hoé va ThS. Dang Thi Thuy Hang viér
ehuong 9.
7. TS. Trin Ho’ vi TS. Nevyén Dinh Tho suu tap va bign
soan cic thuat ngét thuong mai dign wh.Gido trinh Thuong mai dién tir edn ban xudt bin lin nay di
duge chinh ly mt sé ndi dung & ee chong 2,3,5,7,11 cho phi,
hop véi mic 46 phat trién cua thuong mai dién ta, Cae s6 Ligu
va din chimg minh hoa dvoc cap nhat nhim dap mg nhu ciu va
nghién cttu, Dé phan biét véi ede gido trinh Thuong mei dign tir
khde ¢6 tinh chuyén sdu, tap thé the gid da nhat tri d4i tén gido
trinh “Giéo trinh Thuong mai dign tir can bin”, Gido trinh
duge sit dung trong viée giang day va hoc tép cia gidng vin vA
sinh vién nganh kinh té va quan trj kinh doanh, ddng thoi cé thé
ding lam tai ligu tham khao cho eac doanh nhan, ede nha nghién
ciu va quan ly. BO mén Thuong mai Quéc té xin chdn thanh
cam om su tiép we dong gép ¥ kién cia Hdi ding thim dinh
gido trinh Tarimg, ciia cdc gido vién Khoa Thuong mai, BO mon
‘Thuong mei Quéc té, Nha xuat ban Dai hoc Kinh & Quée déin
va te gid cia ede tai Ligu ma nhing ngudi bign sogn da tham
Khéo. BO mén xin chan thinh cam om su gidp dé ciia Ban Giam
higu Truéng Dai hoc Kinh té Quée dan, Phong Quan ly Dio tao
Dai hoc cing cae don vj cé lién quan dé gido trinh duge xuat
ban.
Thu gép ¥ xin giti vé BO mén Thuong mai quéc 18, Khoa
Thuong mai, Dai hoe Kinh t8 Qué dan, Phong 37 Nha 7, 207
Durbng Gidi Phong, Ha Noi. Email: kthuongmai@neu.edu.vn
B9 mon Thuong mai Quéc té
Trudng Bp min
Tién si Tran Van HoeChuong 1
TONG QUAN VE THUONG MAI BIEN TU
LLL. Khai nigm va dife tring cia throng mai dign tir
41.1. Khdi nigm tharong mai dign tie
Thuong mai dién tir sé tre thanh mot nhén t6 kinh té c6 ¥
nghia toin edu. Co so ha ting cia thuong mai dién te 1a mang
miy tinh khi ma né da dat dén trinh 46 tiéu chuan cho hoat dong
kkinh doanh, di séng gia dinh va hoat déng cia cée chinh phi.
Mang méy tinh lién két cde may tinh va cde thiét bi dign tir kha
théng qua mang vin théng, do dé ngudi sit dung c6 thé tiép can.
cae théng tin dug luu trit va giao tiép gitta cfc may tinh véi
nhau. Mac di mt sé ngudi van dang sit dung may tinh déc lap
nhung dai da sé da ndi két may tinh cia minh voi mang may
tinh (oan cau, dé 18 internet, hoe két ndi trong ndi bd cia mot
16 chic, dé 1a intranet. Intranet 1a mang céng ty thue hién
chite nang cdag nghé théng tin nur trinh duyét hoge sir dung
gino dign internet, Mt moi trudng may tinh khdc Id extranet, 1d
mang ndi két intranet ciia cdc déi tac kinh doanh véi intemet,
Vay, tai sao céc doanh nghiép Iai quan tim dén thuong mai dign
tit? Ly do la & ché céng nghé thong tin ndi chung va thong mai
ign tir néi rigng 44 tre thanh nhan 18 thic day co ban hoat dong
kink doanh. Thyong mai dién tir di to thanh yéu t6 xtie téc lam.
‘thay ddi co cdu hoat déng va quan Ly ciia ede 16 cinte.
Thuong mei dign ur (Electronic commerce - EC or
ECommerce) 1a mat khai niém duge ding dé m6 ta qué trinhmma vi ban hoge traa dai sin phim, dich vu va théng tin thong
qua mang may tinh, ké ca internet. Thuat ngit “Thuong mai
(Commercey” duge nhiéu ngudi_ hiéu la mét s6 giao dich duge
thuc hign gitta cdc déi tie kinh doanh. Vi vay, thuong mai dign
ur cting thudng duge hiéu theo nghia hep 1a mua va ban tn
mang, hay mua ban théng qua cac phyong tin dién tir. Ho déng
nghia E. commerce véi E, Trade.
Hinh 1.1: Thuong magi dign tir theo mire 46 +6 hod
Thame msi Thaongn
Senet Gene
ale wom
tm
i
sme | “Toro ot
‘ ager
' att
Sie gn
Sioa | Thong ma wey tng *
| 7 Roan
sto
si pin 1 1 ovata sho
ine 4
1 asia a
na
Tichie ——Taehie bts hac hag fo
Coat
Neguin: Choi fedit.): Kinh 18 hoc cha thang mai dién ti,
NXB kj thud Macmillan, 1997
Trén thue té ob nbiéu ngudi sir dung thudt ngir “Kink
doanh dign tt (Electronic business ~ e.business)" 4 chi mét
pham vi réng hon cua throng mai dign ti. Dé khong chi la quétrinh mua va bin mi edn la dich vy khach hang, két néi véi cae
d6i tée kinh doanh, thuc hign cae giao dich dign tr trong pham
vi mot t6 chic, Kinh doanh dign tir (E. business) 14 chu ky kinh
doanh, téc dé kinh doanh, ton céu hod, nang cao nang suat, tép
can khach hang méi va chia sé kién thie gitta cde 16 chite nhim
dat due loi thé cgnh tranh!, Thudt_ngt “Thuong mai
(Commerce)” trong cudn sich niy duge hiéu theo nghia rong, ka
cde hoat dong kinh té nbim mye tién sinh Joi eta cde chi thé
kinh doanh trén thi trung?. Vi vay, thuong mai dién tit (E.
commerce) ciing duge hiéu tong duong vis kink doanh dign tir
(E. business} «i c6 thé xem xét durdi cde goe d6 sau day:
= Xem xét tir géc dé s6 had: Thuong mai dign tr od thé
thye bién dudi nhiéu hinh thite phy thude vio mite d sé hoa
cia cde san phim/dich vu mua ban, qué tinh mua bén va co
quan van chuyén va giao nhan hing. Hinh 1.1. cho thy mite d}
86 hod ciia thuong mai dign tr. Mot san phim c6 thé la san
phim vgt chat hoge sin pham s6 hod, mét t8 chite c6 thé la mot
co quan cy thé hoge mot cor quan s6 hod va mOt qué trinh cing
bin khdi, méi hinh khéi cé ba Khia canh, Trong thuong mai
truyén thing, tit ed cdc khia cam nay déu 1 Adu hinh (Hioh
hoi phia duéi bén trai). Trong thuong mai dién ti thudn tuy, tit
eA cae Khia canh nay déu la sé hod (Hinh khéi phia trén bén
Phai). Tat cd cdc hinh khéi con Iai déu 1a hén hgp cha thuong
mai truyén théng va thuong mai dign wr thudn tuy, tuy thude vo
mite d6 shod cla cae hogt déng trong cac giao dich mi cd thé
Theo Lou Gerstner, IBM’s CEO
ito tinh Kinh té Thuemg mgi, GS.TS. Bang Dinh Dao - GS.TS. Hodng
Die Than (Chi bién), NXB Théng Ké, Treong Pai hoe Kinh té Quée dan,
2003.xem dé [a giao dich throng mai truyén wg hay giao dich
thuong mei dign ti, Chang han, mua hing thong qua mang
hung vige giao hang Iai duoe thye hign bing phuong tiga v4
tai truyén thong thi 46 khéng phai li thong mai dién ti thu:
tuy nhung néu vige mua hang, giao nhin hing va thanh todin déu
durge s6 hoa thi dé la thuong mai dign tir thudn tuy.
Nem xét tir géc d6 ode lah vec kink doank: Thuong mai
dign tir dign ra & haw khip cée linh vue kinh doanh, thic day ede
tinh vue d6 phit trién déng thoi two nén bin sie méi cia hoat
dong kinh doanh trén phom vi nén kink 1 thé gii
~ Tit gde do kinh doanh vién thong: Thuong mai dign tr a
vige chuyén giao théng tin, sin phim hay dich vu heac thanh
toan thong qua dién thoai, mang may tinh hoge bat kf phuong
(ign dign ut no khée.
~ Tit goc dé qué trink kinh doank: Thuong mai dign ti 1a
vige img dung céng nghé dé tu dong hoa cdc giao dich kinh
doanh va cée dong chu chuyén san phim.
- Tit géc dp kink doanh dich vu: Tewong mei dign tit 1
phuong tign dé cae doanh nghigp, nguii tiéu ding va nha quan
ly cét gidm chi phi dich vy trong khi van nang cao chat lung
hang hod, ting toc a} chuyén giao dich vu.
- Tit g6c d6 wre giip tre tupén: Taurong mai dign tit cung
cdp kha ning mua va ban san phém va théng tin trén internet Va
dich vu true tuyén khée.
11.2. Diic trung cia thieong mai dign tit
- Thuong mai dign tir khdng thé hign cdc van ban giao
dich ttén gidy (Paperless transactions). Tat ca cdc van ban du
v6 thé thé hign bling cae det ligu tin hoe, cde bang ghi dm, hay
ede phuong tign diga tir khée. Dac trmg nay lim thay déi canban win hod giao dich boi 1é d6 tin cy khong cén phy thude
vao cam két bang gidy tg ma bang niém tin Min nhaw site ede
tic. Giao dich khdng ding gidy cing lam gidm ding ké chi
phi va nhan Iue dé chu chuyén, lum trit vi tim kiém cde van ban
khi cdn thiét. Newdi sit dung thong tin co thé tim kiém ngay
trong ngan hang dit ligu cia minh ma khong can ngudi khic
tham gia nén bao vé duoc bi mae y tuGng va cach thite thye ign
y dé kinh doanh, Giao dich khéng ding gidy dai hoi kp thudt
bao dam an ninh va an toan dir ligu méi. Dé 1a an ninh va an
toin giao dich thuong mai dign tt
- Thuong mai dién tir phy thuge cng nghé va tinh 46
cOng nghé théng tin cia ngudi sir dung. Dé phat trién throng
mai dign tr can phai xdy dymg va khdng ngiag ning cao trinh
49 céng nghé thdng qua phat tién co sé ha tang ky thuat ctia
thuong mai dién tir nhu mang may tinh va kha nang tiép ndi cia
mang voi cae co sé dif liu thong tin ton cau. Cing voi co so
mang, thong mai dién tit edn ed doi ng nhan vin khong chi
thanh thao vé céng nghé ma cin co kién thie va ky nang vé
quan 1rj kinh doanh noi chung, vé thong mai néi riéng.
+ Thuong mai dign nr phy chuge misc 49 s6 hoa (Thuong
mai sé hoa). Tay thuge véo mite d6 36 hod ca nén kinh té va
kha nang hi nhép sé hoa véi nén kinh té toan edu ma thong,
mai dign tir c6 thé dat duoc cae cép dé tir thip dén cao. Cp a6
‘thap nbdt la sir dung thir dién tir, dén Internet dé tim kiém thong
tin, dén dat hang truc tuyén va dich vu tryc tuyén, dén xay dung
cdc website cho hoat ding kinh doanh va cudi cing 18 4p dang
cdc gidi phip todn dia vé thong mai dign tir (throng mai dién
tar thudn ty).
- Thuong mai dign ti c6 tée 46 nhanh. Nho dp dung ky
thuat sé nén tat cd ede buée cita qua trinh giao dich déu dugetién anh théng qua mang may tinh. Ng6n ngt ea cong nghé
théng tin cting cho phép rit ngan dé dai cia céc “van ban” giao
dich, Cac dich vu phan mém ngay céng hoan hao, téc a6 dudng.
truyén nhanh cho phép rit ngin thoi gian sogn théo, giao tiép vi
ky két cdc van ban giao dich dién tir, Té ca nhime diéu nay da
jam cho thuong mai dign ur dat téc dé nhanh nhit trong cde
phuong thie giao dich, tao nén tinh cdich mang trong giao dich
thuong mai.
1.2, Sy khée bigt cia thuung mai dign tir vA thong
mai truyén thong
Thuong mai dign ti, do nhiing dic trung cia n6, khie voi
thong mai trayén théng trén nhiéu phuong dién nur cong nghé
thye hién, dic diém thj trudng, tiéo tinh mua hang cia khach
hang.
412.1. Khdc bigt vé céng nghé
Thuong mai dign tur Hién ket céng nghé truyén thong va
cong nghé théng tin véi tién tinh kinh doanh eta doanh nghiép.
‘Méi quan hé nay diroe thé hign & bang 1.1.
Bang 1.1. Quan hé gitra cng nghé va qua trinh kinh doanh
trong throng mai dign tit
Linh vue Céug nghé (Qué trinh kink doank
™MbT
Tray cdip thong | Khach han Khich hang bio dam
tin (khéch hang | Co’ si dir ligu la tinh kip thai cia co sd
cho phép doanh | thdng tin dang tin | dirigu
naghigp truy cp | cy Khach hing bdo dim
co se dit fiéu Bite tuimg lira dé thOng bdo cho doanh
‘cita minh) kiém soat truy cp tir | nghiép nhtng thay 43
bén ngoai Doanh nghiép dong ¥ sir
Doanh nghigp: dung co sé dit ligu
May tind wi kdining tray efip mang.
Dich vw vién | Hethdngthist ke) Khach hing va doanh
thong (khach | bang mang may tinh | nghigp thoa thuan hop
hang vadoanh | c6 thé doc durge céc | tée trong thiée ke
files ctia nha
‘Cac img dung kiém
Chap nhdn mt bé thng,
thiét ké trén mang may
tra ban ve tinh phi hop. .
‘Dijo tg0 ce nhém thiét
Ké
Mua ban hing | Nguoi ban: ‘Ngudi ban:
hod qua trang | Trang Web ban hang | Kha nang gitt durge trang
Web ‘rye tuyén Web trong méi truimg
Bio dim an toan tren | thay di
duimg truyén ‘Neudi mua:
‘Newoi mua C6 hé théng dam ahiém
Kha mang trinh duygt | hoat dng mus hang tre
‘rang Web, tuyén
‘Cac mé hinh EDI ‘Xy dung tién crinh
inh doanh 40 | Email nip dom dat hing va he
(He thing cung | Mau bigu dién ar thong mua ban
img hop nhat - ‘Sur dyng nhan vién dé
Integrated gidi quyét cac cong vige
supply) phat sinh
1.2.2, Khée bigt vé tién trink mua bén
Bang 1.2: Tién trinh mua bin trong thuong mai truyén
théng va thong mai dign tir
Tién tri i in thd
wn we mu | ‘Phuong mai dign tie Thuong mat truyén thing
1. Thu nan Trang Web, ‘Tap chi, t8 roi,
théng tin Catalogue tryc tuyén | Catalogue gidy, vv.
2. Mé ta hang, ‘Céc mau bieu dién | Thu va cac mau biéu in
hoa, tit, e-mail, vv. trén gidy3 Kiem tra kha | Email, Web, EDI, ] Dign thos, the, fax, vv
ning cung img va | v.v.
hod thudn gid
4.Ta0don hang | Don hang dién wr | Dom hang trén giay, in
sin.
5. Trao 461 thong | E.mail, EDI Thur, Fa,
tin
6. Kiem hangtai | Cae mau biéu dign | Cac mau bieu in san,
ho. ti, EDI,email, viv. | Fax
7.Giao hing | Chnyén wang tre | Phuong tin van fai,
twyén, phuung tién
van tai,
8.Thing bao Exmail, EDI. ‘Thu, Fax., dign thoi,
9, Chimg tir Chimg tir dién tir ‘Chimg tir in trén gidy
10. Thanh toan | EDI, #180 dién tir, Cheque, H6i phiéu, tien
giao dich ngan hing | mit, thanh toin qua
sd hod ngan hang
Khée voi thuong mai truyén théng, tién trinh mua ban trong,
thuong mai dign tr thay déi ca vé hinh thite va ndi dung thy
hign (Xem Bang 1.2).
1.2.3, Khie bigt vé thi traing
Thi trudng dign tir 1a thi trudng durge phat trién trén co 30°
img dyng céng nghé intemet- Do mdi tring intemet Li moi
imudng 0, ¥6i nhimg dae wrung riéng, thj truong dién tir c6
nhigu diém khée bigt véi thi trong trong throng mai truyén
thing. Su khée bigt dé duge thé hién qua sir so sénh gitta thi
‘trong truyén théng va thj trdng dign ti trong bang 4.3.Sy khée biét gitra thi tradng dign tir va thi trum,
truyén théng
trutmg troyén thing ‘Thj trutng dién tw
Marketing va quing edo rong rai | Marketing va quing cao cé myc
tiéu, twong tae mot - mot
‘San xudt dai tr (San pham va Khach hang hod qua trinh sin
dich vu tigu chuan) xuat
‘M6 hinh giao tiép mét voi nhiéu | Mo hinh giao tiép nhiéo ngudi
nguati vai nhiéu ngubi
Tu duy thign vé phia cung. ‘Tu duy nghiéng vé phia cdu
Khach hang la muc téu Khach hang la doi tae
‘Thi trudmg phan téch ‘Thi trudng céng dong
San phdm va dich vu vat chat ‘San phim va dich vy 56 hod
‘han higu tn hang hoa pmo ta
‘Sir dung trung gian Khong sit dung trung gian hofc
Danh myc hang hoa trén gidy Danh myc hang hoa dign tir
1.3, Logi ich va tac Ggng ctta throug mai dign tit
1.3.1. Lgi ch va nhitng vén dé dit ra d6i voi thieong mai
Mipn tit
Loi ich ciia thacomg mai dign tir: Trong lich six nhan loai chi
6 mot vai ddi méi mang [gi nhiing loi ich tiém nang nh
thuong mai dign tk. D6 I8 igo ra ban chat toan cl cha eSng
nghé, cit giém chi phi, tao co hoi dé tiép odin hing trigu ngudi
trong mt théi gian ngan, tgo ra sy tuomg tic Hin nhau va kich
thich tinh ning dng, t20 ra nhiéu kha nding va khai thie ti da
cdc nguon lyc, tao ra sy tang truéng nhanh cia co sé ha ting try
giup lam tang gi ich tiém nang cia cée 16 chie va c4 phan vaoan xa hoi. Nhiing loi ich nay méi chi duge hign thy hod va s8
con duge tang lén ding ké khi thong mai dign tir duroe dp dung,
Ong ri hon,
Loi (ch aéi vi céie 16 chnte: Loi ich d6i voi cae 18 chite ctia
thurong mai dign tir bao gém:
- Thuong mai dign itr mo rng pham vi giao dich uén th)
‘trudng toan edu. Voi mét lugng vén tdi thiéu, cde doanh nghiép
dé dang va nhanh chéng tiép cfn duge véi nhiéu khéch han,
Iva chon duge nha cung img tt nhat va xae dinh duge a8 the:
inh doanh phit hop nhat. :
~ Thuong mai diga tir lam giam chi phi thu thap, xi ly,
phan phdi, uu trir va sir dung théng tin. Ching han, 4p dung dau
thiu mua sim dién ar, doanh nghiép c6 thé cét gidm chi phi
quan trj mua sim dén 85%, Trong than ton, nbg sit dung cae
phuong tign thanh toan din tir, cong ty 0d thé c&t giam chi phi
phat hanh séc bang gidy
+ Thuong mai dign tir tao ra kha nang chuyén mon hod cao
trong kinh doanh, de biét 1a adi voi cdc doanh nghigp thieong
mai. Nhiéu siéu thj dién tir qui m6 nhé va vita sé chuyén mon
hod vao bin mt hoje mét sé nxt hang, ching han cdc siu thi
www dogioys.com, hay www.cattoys.com.
+ Thuong mai dién tir gép phan gidm lugng tn kho va doi
hai vé cot se vat chat ky thugt théng qua viée 4p dung phuong
phip quan 1y day chayén cung mg “kéo” C*pull”-type supply
chain management). Qué trinh nay bit dau tir dat hing cua
khdch hing va sit dung phuong phap sin xuét ding thoi han.
Phuong phap kéo thic day sy tuong thich sau sic gitta nhu cau
ola kivich hing véi sin phim va dich vu ciia doanh nghiép va
tgo ra loi thé canh tranh khi marketing trén thj trong.