‫מעדעם־ביבליאטעק‬

‫ָ‬ ‫ּפאריזער יִידיש־צענטער –‬

‫ּפובליקאציע ֿפון ַ‬
‫ַ‬ ‫ַא‬
‫‪Der yidisher‬‬ ‫דער יִידישער‬

‫ֿפאר יִידיש־לערנערס‬
‫ּפעריאדיש בלעטל ַ‬
‫ָ‬ ‫ַא‬
‫קטאבער ‪2016‬‬
‫ּתשע"ז‪/‬א ָ‬
‫ָ‬ ‫ּתישרי‬ ‫אײראס ‬
‫ָ‬ ‫‪2,50‬‬ ‫יאר ‪ ,22‬נומער ‪ )106( 1‬‬
‫ָ‬

‫טעאטער‬
‫ַ‬

‫גאלדענע מעׂשה (זז' ‪)5-4‬‬ ‫דילאן (זז' ‪ַ n )3-2‬א ָ‬

‫ַ‬ ‫באב‬‫‪ָ nnn‬‬
‫יִידיש־טעאטער (זז' ‪)7-6‬‬
‫ַ‬ ‫ניו־יארקער‬
‫ָ‬ ‫‪nnn‬‬
‫לאמיר זיך שּפילן‪( ...‬זז' ‪ n )9-8‬לידער ֿפון שלום־עליכם (ז' ‪)10‬‬ ‫‪ָ nnn‬‬
‫סאבינע בעליך (ז' ‪)11‬‬
‫‪ַ nnn‬‬
 ‫דילאן‬
‫ַ‬ ‫באב‬
‫ֿפאר ָ‬
‫נאבל־ּפרעמיע‪ַ 1‬‬
‫ָ‬
‫ליטעראטור‪ ,‬און‬
‫ַ‬ ‫ֿפאר‬‫נאבל־ּפרעמיע ַ‬ ‫ֿפאר גרויסע דיסקוסיעס ‪ :‬קודם־ּכל‪ ,2‬ווער עס וועט קריגן די ָ‬ ‫קטאבער קומען ָ‬‫יאר אין ָא ָ‬‫יעדעס ָ‬
‫נאך דעם ווי מע‬ ‫הַײיאר ‪ָ ,‬‬
‫‪4‬‬
‫ָ‬ ‫דאך געווען ֿפיל בעסער‪.‬‬ ‫וואלט ָ‬
‫וואס ָ‬
‫האט מען זי צוגעטיילט‪ 3‬דעם און ניט יענעם‪ָ ,‬‬ ‫וואס ָ‬ ‫ֿפאר ָ‬
‫דערנאך — ַ‬
‫ָ‬
‫נדאל ! מע גיט ַא‬‫סקא ַ‬
‫זאגן ‪„ :‬ס‘איז ַא ַ‬ ‫אויסגעבראכן ַא גרויסער שטורעם‪ .‬טייל ָ‬
‫ָ‬ ‫ורעאט ‪ ,‬איז‬
‫‪5‬‬
‫לא ַ‬ ‫נאמען ֿפונעם ַ‬‫האט זיך דערווּוסט דעם ָ‬ ‫ָ‬
‫נאבל־ּפרעמיע‬ ‫ֿפאלן ?“‪ .‬טייל טענהן  ‪„ :‬סוף־ּכל־סוף ַא ָ‬
‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬
‫נאך ַ‬‫ליטעראטור־ּפרַײז ! ווי נידעריק וועט מען ָ‬
‫ַ‬ ‫ּפאּפ־זינגער דעם וויכטיקסטן‬ ‫ָ‬
‫‪9‬‬
‫געלאזט ַא חותם‬
‫ָ‬ ‫דילאן זיכער‬
‫ַ‬ ‫באב‬
‫האט ָ‬ ‫זאל נישט זַײן‪ָ ,8‬‬
‫האבן וועגן אים געהערט‪ .“...‬ווי עס ָ‬ ‫וואס מער ווי ‪ 300‬מענטשן ָ‬ ‫ֿפאר עמעצן ָ‬ ‫ַ‬
‫דאס איז זייער שטים — צו ערשט אין דער צַײט‬ ‫האט געֿפילט ַאז ָ‬‫נאר אין ַאמעריקע‪ָ ,‬‬ ‫גאנצער דור ‪ ,‬נישט ָ‬
‫‪11‬‬
‫איבער זַײן ּתקוֿפה ‪ַ .‬א ַ‬
‫‪10‬‬

‫זאל אים‬‫ּכדאי‪ ,13‬מע ָ‬

‫טאריש‪ .‬איז ַ‬ ‫ווא ָ‬
‫נא ַ‬ ‫שטארק און ָ‬‫ַ‬ ‫יארן ֿפון ַאנטוישונג‪ .12‬זַײנע לידער זַײנען געווען‬‫דערנאך אין די ָ‬
‫ָ‬ ‫ּפראטעסט‪,‬‬
‫ֿפון ָ‬
‫איבערזעצן — און זינגען — אויך אויף יִידיש !‬
‫‪1. Prix Nobel/Nobel Prize 2. koydem-kol‬‬
‫‪tout d’abord/first of all 3. décerné/awarded‬‬
‫‪4. cette année/this year 5. lauréat/winner‬‬
‫‪6. taynen soutiennent/argue 7. sofkl-sof‬‬
‫‪enfin/finally! 8. quoi qu’il en soit/be that‬‬
‫דילאן‬
‫ַ‬ ‫באב‬
‫דרַײ לידער ֿפון ָ‬
‫‪as it may 9. khoysem empreinte/mark‬‬
‫‪10. tkufe époque/epoch 11. dor généra-‬‬
‫‪1‬‬
‫חֿבר־כיבאווסקי‬
‫ָ‬ ‫איבערגעזעצט ֿפון טל‬
‫‪ doyres 12. déception/‬דורות ‪tion, plur.‬‬
‫‪disappointment 13. keda’y cela vaut la‬‬
‫‪peine/it’s worthwhile.‬‬ ‫‪2‬‬
‫בלאזט שוין אינעם ווינט‬
‫דער ענטֿפער — ער ָ‬
‫דארף אויסגיין ַא מענטש‬ ‫זאג ‪ :‬וויֿפל וועגן ַ‬ ‫ָ‬
‫זאל הייסן ַא מענטש ?‬ ‫ּכדי‪ 3‬ער ָ‬
‫‪6‬‬
‫דארף זעגלען‪ַ 5‬א טויב‬ ‫יא‪ ,‬און דורך וויֿפל ימען‪ַ 4‬‬ ‫ָ‬
‫זאמד ֿפון ַא ברעג  ?‬
‫‪7‬‬
‫שלאֿפט אויֿפן ַ‬
‫ָ‬ ‫ביז זי‬
‫‪9‬‬
‫נאך ֿפלי‘ן‬‫דארֿפן קוילן‪ָ 8‬‬‫מאל ַ‬‫זאג ‪ :‬וויֿפל ָ‬ ‫יא‪ ,‬און ָ‬ ‫ָ‬
‫ֿפארווערט  ?‬
‫‪10‬‬
‫ביז זיי ווערן אויף אייביק ַ‬
‫‪ ‬‬
‫בלאזט שוין אינעם ווינט‪,‬‬ ‫דער ענטֿפער‪ ,‬מַײן ֿפרַײנד‪ ,‬ער ָ‬
‫בלאזט שוין אינעם ווינט‪.‬‬ ‫דער ענטֿפער‪ ,‬ער ָ‬

‫בארג‬‫יאר קען זיך שטיין ֿפעסט‪ַ 11‬א ַ‬ ‫זאג ‪ :‬וויֿפל ָ‬‫יא‪ ,‬און ָ‬ ‫ָ‬
‫ֿפארשווענקט‪ 12‬אים צום ים ?‬ ‫וואסער ַ‬‫דאס ַ‬ ‫ביז ָ‬
‫גאר‪ 13‬זַײן‬
‫יאר קענען מענטשן ָ‬ ‫זאג ‪ :‬וויֿפל ָ‬ ‫יא‪ ,‬און ָ‬ ‫ָ‬
‫לאזט זיי באמת‪ 15‬זַײן ֿפרַײ ?‬ ‫ביז מע ָ‬
‫קאּפ‬
‫ֿפארדרייען‪ 16‬דעם ָ‬ ‫מאל קענסט ַ‬ ‫זאג ‪ :‬וויֿפל ָ‬ ‫יא‪ ,‬און ָ‬ ‫ָ‬
‫גארנישט געזען‪...‬‬ ‫האסט ָ‬ ‫מיט דער טענה  ‪ָ :‬‬
‫‪17‬‬

‫​דער ענטֿפער…‬

‫”‪1. Tal Hever-Chybowski 2. “Blowin’ in the Wind‬‬ ‫דארֿפסטו קוקן ַארויף‬ ‫מאל ַ‬‫זאג ‪ :‬וויֿפל ָ‬
‫יא‪ ,‬און ָ‬ ‫ָ‬
‫‪3. kede’y afin que/in order to 4. yamen mers/seas,‬‬ ‫ביז דו זעסט ַאז דער הימל איז דאָ ?‬
‫‪ yam 5. naviguer/sail 6. colombe/dove 7. ri-‬ים ‪sing.‬‬ ‫קאּפ‬
‫האבן אין ָ‬ ‫דארֿפסט ָ‬ ‫זאג ‪ :‬וויֿפל אויערן ַ‬‫יא‪ ,‬און ָ‬ ‫ָ‬
‫‪vage/shore 8. balles, boulets/bullets, cannonballs‬‬
‫‪ֿ 10. interdits/banned 11. rester debout/‬פלִיען‪9. ‬‬ ‫אויף צו הערן דעם מענטשנס געוויין ?‬
‫‪stand fast 12. emporte/washes away 13. donc/‬‬ ‫מארד‬‫מאס‪ֿ 18‬פון רציחה‪ 19‬און ָ‬ ‫וואס איז די ָ‬‫יא‪ ,‬און ָ‬ ‫ָ‬
‫‪indeed 15. beemes véritablement/really 16. dé-‬‬ ‫ביז מע ווייסט ַאז צו ֿפיל זַײנען טויט ?‬
‫‪tourner/turn away 17. tayne argument‬‬
‫‪18. ampleur, degré/extent, degree 19. re-‬‬
‫‪tsikhe violence/violence‬‬ ‫דער ענטֿפער…‬

‫קטאבער ‪2016‬‬
‫ּתשע"ז‪/‬א ָ‬
‫ָ‬ ‫ּתישרי‬ ‫טעם־טעם‬ ‫‪2‬‬
‫־‬
‫‪20‬‬
‫קלאּפ אין עולם־הבאס טיר‬
‫איך ַ‬
‫מאמע‪ ,‬נעם מַײן שעריף־שטערן‪,‬‬ ‫ָא‪ַ ,‬‬
‫ֿפאר מיר‪.‬‬
‫ער קומט מער ניט צו ניץ ַ‬
‫לאמטערן ‪,‬‬
‫‪21‬‬
‫אויסגעגאנגען מַײן ַ‬
‫ַ‬ ‫שוין‬
‫קלאּפ אין עולם־הבאס טיר‪.‬‬
‫איך ַ‬

‫ראּפ‬
‫מאמע‪ ,‬לייג מַײן ביקס‪ַ 22‬א ָ‬
‫ָא‪ַ ,‬‬
‫ווַײל שיסן שוין ניט מער איך וועל‬
‫קאּפ‬
‫כמארע‪ 23‬אין מַײן ָ‬
‫קאלטע ַ‬ ‫ַא ַ‬
‫איך שטיי אויף עולם־הבאס שוועל ‪.‬‬
‫‪24‬‬

‫‪25‬‬
‫וואכטורעם‬
‫לענג־אויס דעם ַ‬
‫געזאגט דער לץ‪ 26‬צו אורקען‪.27‬‬
‫ָ‬ ‫האט‬‫דאנען“‪ָ ,‬‬
‫„ס‘מוז זײַן ַא וועג ַארויס ֿפון ַ‬
‫האט ער געמורקעט  —‬
‫‪29‬‬
‫ניטא קיין דערלַײכטערונג‪ָ — 28‬‬
‫ָ‬ ‫דאס צעמישעניש‪,‬‬ ‫„צו גרויס איז ָ‬
‫גראבן מיר די ערד‪,‬‬
‫געשעֿפטסלײַט טרינקען אויס מײַן ווײַן און ַאקערלײַט ‪ ,‬זיי ָ‬
‫‪30‬‬

‫ֿפאר ַא ווערט“‪.‬‬
‫דאס ַאלצדינג ַ‬
‫האט ָ‬‫וואס ָ‬
‫ֿפארשטיין ָ‬‫נאר קיינער הייבט נישט ָאן ַ‬ ‫ָ‬

‫הארצקייט עכטער‪: 32‬‬ ‫זאגט אורקע אים מיט ַ‬ ‫וואס צו זײַן צעמיירעט‪ָ ,“31‬‬
‫„נישטא אויף ָ‬
‫ָ‬
‫נאר ַא געלעכטער‪...‬‬
‫וואס מיינען ‪ :‬ס‘לעבן איז ָ‬
‫ראן בײַ אונדז ַא סך ָ‬ ‫„ֿפא ַ‬
‫ַ‬
‫באשערט ‪,‬‬
‫‪33‬‬
‫דאס איז אונדז ַ‬ ‫נאר נישט ָ‬‫ס‘דורכגעגאנגען‪ָ ,‬‬
‫ַ‬ ‫ווַײל דו און איך — מיר זײַנען‬
‫זאגן‪ .‬די צײַט — זי לויֿפט און שּפעט שוין ווערט“‪.‬‬‫ֿפאלשקייט ָ‬
‫לאמיר נישט קיין ַ‬‫איז ָ‬

‫הארן‪ 34‬זייער שמירה‪ 35‬הויך‪.‬‬ ‫האלטן ַ‬‫וואכטורעם ַ‬

‫נאכט‪ ,‬לענג־אויס דעם ַ‬ ‫בײַ ַ‬
‫בארוועסע‪ — 36‬זיי אויך‪.‬‬ ‫געגאנגען זײַנען ַאלע ווײַבער‪ ,‬און דינער ָ‬
‫ַ‬ ‫געקומען און‬
‫‪38‬‬
‫לדקאץ‪ 37‬שרײַען ַא געשריי ַא רויען‬
‫ַ‬ ‫ווא‬
‫אין דרויסן נעמט ַא ַ‬
‫רַײטער‪ 39‬צוויי — זיי נענטערן זיך‪ַ ,‬א שטורעמווינט הייבט ָאן צו ווויען ‪.‬‬
‫‪40‬‬

‫‪20. ... oylem-habes ... “Knockin’ on Heaven’s Door” 21. lanterne/lantern 22. fusil/gun 23. nu-‬‬
‫‪age ménaçant/dark cloud 24. seuil/threshold 25. “All Along the Watchtower” 26. lets bouffon/‬‬
‫‪clown 27. voleur/thief 28. soulagement/relief 29. grommelait/mumbled 30. laboureurs/plowmen‬‬
‫‪31. excité/excited 32. vrai cordialité/real kindness 33. destiné/fated 34. seigneurs/lords 35. shmire‬‬
‫‪garde/watch 36. serviteurs nu-pieds/barefoot servants 37. chat sauvage/wildcat 38. rude/harsh‬‬
‫‪39. cavaliers/riders 40. hurler/howl.‬‬

‫‪3‬‬ ‫טעם־טעם‬ ‫יאר ‪ ,22‬נומער ‪)106( 1‬‬

‫ָ‬
‫־‬
 ‫גאלדענע מעׂשה‪ 1‬אין דרַײ ַאקטן‬
‫ַא ָ‬
‫גאבי טויב‪ 2‬און רובי ָ‬
‫מאנעט‬ ‫ֿפון ַ‬

‫האט ַא סך געשריבן‬ ‫וואס ָ‬‫מּפאנירט יוסף רומשינסקי‪ָ ,19‬‬ ‫קא ָ‬

‫ָ‬ ‫ּפאריז דעם‬‫ֿפארגעקומען אין ַ‬ ‫ַא זעלטן געשעעניש‪ 3‬איז ָ‬
‫יארן‬
‫טעאטער‪ .‬אין די דרַײסיקער און ֿפערציקער ָ‬ ‫ַ‬ ‫ֿפארן יִידישן‬
‫ַ‬ ‫גאלדענע‬‫‪16‬טן סעּפטעמבער ‪ַ — 2016‬א יִידישע ָאּפערעטע‪ ,‬די ָ‬
‫‪21‬‬
‫סטראלירט די טרוּפע ַארום דער וועלט‪ ,‬שּפילנדיק אין צֿפון־‬
‫‪20‬‬
‫ָ‬ ‫גא‬ ‫ַ‬ ‫ֿפראנצייזישער לירישער טרוּפע אין ַאן‬
‫ַ‬ ‫ּכלה ‪ ,4‬געשּפילט ֿפון ַא‬
‫אייראּפע‪ .‬איר לעצטער טור‪ 23‬איז‬
‫ָ‬ ‫און דרום־‪ַ 22‬אמעריקע און אין‬ ‫ביזמארק צענטער ‪.‬‬
‫‪5‬‬
‫ַ‬ ‫נא‬
‫מא ַ‬
‫מעריקאנער קולטור־צענטער‪ ,‬דעם ָ‬
‫ַ‬ ‫ַא‬
‫ֿפארגעסן‪.‬‬
‫גאנצן ַ‬‫דערנאך ווערט די ּפיעסע אין ַ‬
‫ָ‬ ‫אין ‪.1948‬‬ ‫נאר די געשיכטע ֿפון‬
‫האבן געשּפילט איין איינציקן ָאוונט‪ָ ,‬‬‫זיי ָ‬
‫יאר ַאלט‪.‬‬
‫דער ּפיעסע‪ 6‬איז ּכמעט‪ 7‬הונדערט ָ‬
‫צווייטער ַאקט‬
‫וואס‬‫לאג ָ‬‫מוזיקא ָ‬
‫ָ‬ ‫יאר ‪ :‬מַײקל ָאקס ‪ַ ,‬א‬
‫‪24‬‬
‫ַא שּפרונג ֿפון ‪ָ 50‬‬ ‫ערשטער ַאקט‬
‫רווארד‬
‫הא ַ‬ ‫ביבליאטעק ֿפון ַ‬ ‫ָ‬ ‫מוזיקאלישער‬
‫ַ‬ ‫ַארבעט אין דער‬ ‫ניו־יארק‪ ,1923 ,‬די ּפרעמיערע ֿפון ַא נַײער ָאּפערעטע‪ ,‬די‬ ‫ַ‬
‫ֿפראגמענטן‬‫ַ‬ ‫אוניווערסיטעט‪ ,‬געֿפינט אין ַאן ַארכיוו עטלעכע‬ ‫סעקאנד עוועניו‬
‫ָ‬ ‫ֿפאר אין דוד קעסלערס‬ ‫גאלדענע ּכלה‪ ,‬קומט ָ‬ ‫ָ‬
‫ֿפון דער ָאּפערעטע (ווערטער און מוזיק)‪ .‬ער זעצט איבער‬ ‫האט ַא‬‫זאל‪ 9‬מיט ‪ּ 2000‬פלעצער‪ .‬זי ָ‬ ‫טעאטער‪ַ ,8‬א ריזיקער ַ‬ ‫ַ‬
‫די ווערטער אויף ענגליש און שטעלט עס ַארַײן אין ַאן‬ ‫וואכן ּכסדר‪ .11‬די מעׂשה איז ַא‬
‫גוואלדיקע הצלחה‪ ,10‬שּפילט ‪ָ 18‬‬ ‫ַ‬
‫דערנאך לייגט מען עס צוריק ַארַײן אין ַארכיוו‪.‬‬ ‫ָ‬ ‫אויסשטעלונג‪.25‬‬ ‫גאלדעלע לעבט אין ַא‬ ‫נאמען ָ‬‫ּפשוטע  ‪ַ :‬אן ָארעם מיידל מיטן ָ‬ ‫‪12‬‬

‫באווַײזט ער ‪ ,‬מיט דער הילף ֿפון‬

‫‪26‬‬
‫יאר ַ‬
‫אין די ווַײטערדיקע צען ָ‬ ‫רוסלאנד‪ .‬אירע עלטערן זַײנען שוין ֿפרִיער ַאוועק‬ ‫ַ‬ ‫שטעטל אין‬
‫ֿפאר‬
‫גאנצע ּפיעסע‪ .‬ער לייגט זי ָ‬ ‫מלאטעק‪ ,27‬צו געֿפינען די ַ‬
‫זלמן ָ‬ ‫טאטע איז‬‫טאג דערוויסט זי זיך ַאז איר ַ‬ ‫אין ַאמעריקע‪ .‬איין ָ‬
‫ניו־יארק — דער‬ ‫ָ‬ ‫טעאטער אין‬ ‫ַ‬ ‫דעם יִידישן‬ ‫איבערגעלאזט ַא גרויס‬
‫ָ‬ ‫געשטארבן און איר‬ ‫ָ‬
‫וואס שטעלט סוף־ּכל־סוף‪ַ 29‬א‬ ‫ֿפאלקסבינע‪ָ ,28‬‬ ‫ָ‬ ‫ֿפארן אין ַאמעריקע‬ ‫ֿפארמעגן ‪ .‬זי וויל ָ‬ ‫‪13‬‬
‫ַ‬
‫נַײע אויֿפֿפירונג ‪ ,‬אין ‪ 2015‬און אין ‪.2016‬‬
‫‪30‬‬
‫ָאּפנעמען איר ירושה און אויך געֿפינען איר‬
‫‪14‬‬

‫דערֿפאלג‪ ,31‬אי‬
‫ָ‬ ‫דאס ַא גרויסער‬‫מאל איז ָ‬ ‫ביידע ָ‬ ‫וואס מע ווייס ניט ווּו זי וווינט‪ .‬מיט‬ ‫מאמע‪ָ ,‬‬ ‫ַ‬
‫בַײ דער קריטיק‪ ,‬אי בַײם ּפובליקום‪.‬‬ ‫ֿפארליבן זיך ַאלע מענער ֿפון שטעטל‬ ‫מאל ַ‬ ‫ַא ָ‬
‫גאלדעלען‪ ,‬צווישן זיי מישע‪ַ ,‬א שיינער‬ ‫אין ָ‬
‫דריטער ַאקט‬ ‫האט אויך ליב‪.‬‬ ‫סטודענט‪ ,‬וועמען זי ָ‬
‫דירעקטאר‬
‫ָ‬ ‫ּפאריז‪ .2016 ,‬דוד שטערן ‪,‬‬
‫‪32‬‬
‫ַ‬ ‫אין דער ּפיעסע שּפילט מען ַא סך מיטן‬
‫קא‪ַ ,33‬א לירישע טרוּפע‪,‬‬‫ֿפוא ָ‬
‫ֿפון דער ָאּפערע ָ‬ ‫דאס‬‫גאלדעלע‪ָ ,‬‬ ‫נאמען ָ‬ ‫„גאלד“ ‪ :‬איר ָ‬ ‫ווארט ָ‬ ‫ָ‬
‫הערט וועגן דער ָאּפערעטע און מיינט ַאז‬ ‫האבן‪ ,‬און ַאמעריקע‪ ,‬די‬ ‫וואס זי וועט ָ‬ ‫גאלד ָ‬ ‫ָ‬
‫ֿפאר זַײן‬
‫ּפראיעקט ַ‬
‫ָ‬ ‫דאס וועט זַײן ַא גוטער‬ ‫ָ‬ ‫באקומט מען‬ ‫„גאלדענע מדינה‪ .“15‬דער עיקר‪ַ 16‬‬ ‫ָ‬
‫ֿפאר יונגע זינגערס‪ַ .‬אן ַאמביציעזע‬
‫רשטאט ַ‬
‫‪34‬‬
‫ַ‬ ‫ווא‬
‫ַ‬ ‫אימיגראציע‪,‬‬
‫ַ‬ ‫ַאן אויסבליק אויף דער יִידישער‬
‫אונטערנעמונג ‪ ,‬דער עיקר ַאז קיינער ֿפון די‬
‫‪35‬‬
‫נטראסטן צווישן מיזרח‪ 17‬און מערֿב ‪,‬‬
‫‪18‬‬
‫קא ַ‬ ‫די ָ‬
‫זינגערס קען ניט קיין יִידיש‪ .‬זיי שטעלן זיך אין‬ ‫האט‬ ‫שטאט‪ .‬די מוזיק ָ‬ ‫ָ‬ ‫צווישן שטעטל און‬

‫קטאבער ‪2016‬‬
‫ּתשע"ז‪/‬א ָ‬
‫ָ‬ ‫ּתישרי‬ ‫טעם־טעם‬ ‫‪4‬‬
‫־‬
‫מיטארבעטער ֿפון‬ ַ ‫נטאקט מיט צוויי‬ ַ ‫קא‬ָ
‫דעהאן־‬
ַ ‫נאדיא‬ ַ : ‫ּפאריזער יִידיש־צענטער‬ ַ
‫גאנצן‬ ַ ‫רעקארדירט דעם‬ ָ ‫וואס‬
ָ 36
‫ראטשילד‬ ָ
‫זאלן זיך קענען אויסלערנען‬ ָ ‫ זיי‬,‫ליברעטא‬
ָ
ָ 37‫ליּפאווסקי‬
‫וואס‬ ָ ‫די ווערטער ; און שורה‬
‫מאסטער־‬ ַ ‫ַארבעט מיט די זינגערס אין ַא‬
‫ אויסצובעסערן‬38‫ ּכדי‬,‫קלאס ֿפון ֿפינף טעג‬ ַ
.‫געזאנג‬
ַ ‫זייער ַארויסרעד און זייער‬
39

‫מיטארבעט איז‬ ַ ‫רעזולטאט ֿפון דער‬

ַ ‫דער‬
‫ שּפילן און‬,‫דאס זינגען‬ ָ — 40‫ּפרעכטיק‬
‫געהאט ַאן‬ ַ ‫האבן‬ ָ 42‫ די זשעסטן‬41‫ַאֿפילו‬
.44‫ יִידישן טעם‬43‫אמתן‬

‫ֿפארשטעלונג‬ ָ ‫ּפראבע ֿפון דער‬

ָ ‫ ַא‬: ‫רעכטס‬
.‫מעריקאן סענטער‬
ַ ‫ביסמארק ַא‬
ַ ‫נא‬ַ ‫מא‬
ָ ‫אינעם‬

1. mayse histoire/story 2. Gaby Taub 3. événement

rare/rare event 4. … kale La mariée en or/The Golden
Bride 5. Mona Bismarck American Center 6. pièce/play
7. kima’t presque/almost 8. dovid ... David Kessler’s
2nd Avenue Theater 9. immense salle/huge hall 10. …
hatslokhe grand succès/great success 11. keseyder
de suite/in a row 12. po’shete simple 13. fortune
14. yerushe héritage/inheritance 15. medine pays/
land 16. … iker surtout/mainly 17. mizrekh est/
east 18. mayrev ouest/west 19. yoysef Joseph
Rumshinsky 20. part en tournée/go on tour
21. tsofn du Nord/North 22. dorem du Sud/
South 23. tournée/tour 24. Michael Ochs
25. exposition/exhibition 26. il réus-
sit/succeeds in 27. zalmen Mlotek
28. Folksbiene National Yiddish
Theater 29. sofkl-sof enfin/at
last 30. production 31. succès/success 32. dovid David Stern 33. Opera Fuoco 34. atelier/
workshop 35. entreprise/undertaking 36. Nadia Déhan-Rotschild 37. shure Shura
Lipovsky 38. kede’y afin de/in order to 39. prononciation/pronunciation
40. superbe/splendid 41. afile même/even 42. gestes/gestures
43. e’mesn véritable/genuine 44. tam saveur/charm.

5 ‫טעם־טעם‬ )106( 1 ‫ נומער‬,22 ‫יאר‬

ָ
‫־‬
 ‫יִידיש־טעאטער‬
‫ַ‬ ‫ניו־יארקער‬
‫ָ‬
‫‪1‬‬
‫גאבי טויב‬
‫ֿפון ַ‬

‫בראדוויי“‪ 2‬איז‬ ‫ָ‬ ‫יִידיש־טעאטער ‪ֿ :‬פון בויערי ביז‬ ‫ַ‬ ‫„ניו־יארקער‬ ‫ָ‬
‫‪4‬‬
‫דער טיטל ֿפון ַא ּפרעכטיקער און ַא וויכטיקער אויסשטעלונג‬ ‫‪3‬‬

‫מארץ ביזן ‪16‬טן אויגוסט‬ ‫ֿפארגעקומען ֿפונעם ‪9‬טן ַ‬ ‫וואס איז ָ‬ ‫ָ‬
‫ניו־יארק‪ּ .‬פרעכטיק ווַײל זי‬ ‫ָ‬ ‫שטאט‬ ‫ָ‬ ‫‪ 2016‬אינעם מוזיי ֿפון דער‬
‫דאקומענטן און ָאביעקטן‬ ‫זאמלונג ָ‬ ‫האט געוויזן ַאן ַארומנעמיקע ַ‬ ‫ָ‬
‫ֿפארשיידענע מקורים‪ .5‬וויכטיק ווַײל זי קומט‬ ‫וואס קומען ֿפון ַ‬ ‫ָ‬
‫וואס איז ניט סּפעציֿפיש יִידיש‪ָ ,‬אבער‬ ‫ֿפאר אין ַאן אינסטיטוציע ָ‬ ‫ָ‬
‫שלאסן זיך ָאּפצושטעלן אויף די השּפעות ֿפון יִידישן‬
‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬
‫בא ָ‬ ‫האט ַ‬ ‫ָ‬
‫ניו־יארק‪.‬‬ ‫ָ‬ ‫שטאט‬ ‫ָ‬ ‫טעאטער אויף דער‬ ‫ַ‬
‫האט זיך‬ ‫יארהונדערט ָ‬ ‫ֿפון סוף‪19 8‬טן ביז מיטן ‪20‬סטן ָ‬
‫לאוער‬ ‫טעאטער־קולטור אויֿפן ָ‬ ‫ַ‬ ‫ֿפונאנדערגעבליט ַא יִידישע‬ ‫ַ‬
‫נדערטהאלבן‬ ‫ַ‬ ‫ֿפארווַײלט מער ווי ָא‬ ‫‪10‬‬
‫האט ַ‬ ‫וואס ָ‬ ‫איסט־סַײד ‪ָ ,‬‬
‫‪9‬‬

‫אימיגראנטן‬‫ַ‬ ‫‪12‬‬
‫מיליאן‪ 11‬יִידן ֿפונעם ערשטן און צווייטן דור‬ ‫ָ‬
‫געווארן‬
‫ָ‬ ‫„סעקאנד עוועניו“ איז‬
‫‪14‬‬
‫ָ‬ ‫־אייראּפע‪ .‬די‬ ‫ָ‬ ‫‪13‬‬
‫ֿפון מיזרח‬
‫האט זיך געֿפרייט‬ ‫בראדוויי‪ ,15‬ווּו דער עולם‪ָ 16‬‬ ‫ָ‬ ‫דער יִידישער‬
‫ֿפארשטעלונגען‪ 17‬און זיך בעסער אַײנגעלעבט אינעם‬
‫‪18‬‬
‫מיט די ָ‬
‫קאמעדיעס‬ ‫מוזיקאלישע ָ‬ ‫ַ‬ ‫דראמעס‪,‬‬ ‫דאנק ַ‬ ‫מעריקאנער לעבן ַא ַ‬ ‫ַ‬ ‫ַא‬
‫ּפאליטישע ּפיעסעס ‪ .‬מיט דער צַײט‬ ‫‪19‬‬
‫נגארדיסטישע ָ‬ ‫ווא ַ‬ ‫און ַא ַ‬
‫געווארן‬ ‫ָ‬ ‫‪20‬‬
‫קטיארן ֿפון דער יִידישער בינע‬ ‫זענען עטלעכע ַא ָ‬
‫טראכטן‪ 21‬ווי ַא חלק‪ֿ 22‬פון דער‬ ‫בא ַ‬ ‫זאל זיי ַ‬ ‫בארימט‪ ,‬מע ָ‬ ‫גענוג ַ‬
‫מעריקאנער קולטור‪.‬‬ ‫ַ‬ ‫ַאלגעמיין‪ַ 23‬א‬
‫טארשע‪ֿ 24‬פון דער אויסשטעלונג‪ ,‬עדנה נחשון‪,25‬‬ ‫קורא ָ‬ ‫ַ‬ ‫די‬
‫סעמינאר‪,‬‬
‫ַ‬ ‫לאגישן‬ ‫טעא ָ‬ ‫טעאטער אינעם יִידישן ָ‬ ‫ֿפעסארשע ֿפון ַ‬ ‫ָ‬ ‫ּפרא‬‫ָ‬
‫יִיווא‪ ,26‬מיט דער יִידישער ביכער־‬ ‫ָ‬ ‫צוזאמען מיטן‬ ‫ַ‬ ‫געארבעט‬ ‫האט ַ‬ ‫ָ‬
‫ֿפאלקסבינע ‪ .‬די אויסשטעלונג‬ ‫‪28‬‬
‫צענטראלע ‪ ,‬און מיט דער ָ‬ ‫‪27‬‬
‫ַ‬
‫יִידיש־טעאטער אין ניו־‬ ‫ַ‬ ‫אויסֿפארשונג‪ֿ 29‬פון‬ ‫ָ‬ ‫איז די ברייטסטע‬
‫ֿפארשיידענע‬ ‫יארק ביז ַאהער‪ ,30‬מיט איבער ‪ָ 250‬אביעקטן ֿפון ַ‬ ‫ָ‬
‫זאמלונגען און ַארכיוון‪.‬‬ ‫ַ‬
‫לאוער איסט־סַײד‪,‬‬ ‫עוואלוציע ֿפון ָ‬ ‫ָ‬ ‫די אויסשטעלונג ווַײזט די‬
‫וואס‬
‫טעאטער‪ָ ,‬‬ ‫ַ‬ ‫טאר“ ֿפון וועלכן ס'איז ַארויס ַא‬ ‫„אינקובא ָ‬
‫ַ‬ ‫ַאן‬
‫בראדוויי‪ .‬דער עולם זעט די געשיכטע‬ ‫ָ‬ ‫קאנקורירט מיט‬ ‫האט ָ‬ ‫ָ‬
‫מיזרח־אייראּפע ביזן‬
‫ָ‬ ‫אימיגראנטן ֿפון‬ ‫ַ‬ ‫‪31‬‬
‫כוואליעס‬ ‫ַ‬ ‫ֿפון די ערשטע‬
‫‪32‬‬
‫זשאנערס‬ ‫ֿפארשיידענע ַ‬ ‫ראמע ֿפון ַ‬ ‫נא ַ‬ ‫ּפא ָ‬ ‫טאג‪ .‬מע זעט ַא ַ‬ ‫הַײנטיקן ָ‬

‫‪1. Gaby Taub 2. New York Yiddish Theater: From the Bowery to Broad-‬‬
‫‪way, Museum of the City of NewYork 3. magnifique/magnificent 4. ex-‬‬
‫‪position/exhibition 5. mekoyrim sources 6. se pencher sur/dwell upon‬‬
‫‪7. hashpoes influences 8. sof fin/end 9. Lower East Side 10. diverti/‬‬
‫‪entertained 11. un million et demi/a million and a half 12. dor généra-‬‬
‫‪tion 13. mizrekh de l’Est/eastern 14. Second Avenue 15. Broadway‬‬
‫‪16. oylem public 17. spectacles/shows 18. habitué/felt more at home‬‬
‫‪19. pièces/plays 20. scène/stage 21. considérer/consider 22. kheylek‬‬
‫‪partie/part 23. général 24. curatrice/curator (fém.) 25. Edna Nahshon‬‬
‫‪26. YIVO 27. National Yiddish Book Center 28. Folksbiene National‬‬
‫‪Yiddish Theater 29. recherche/research 30. jusqu’à présent/until to-‬‬
‫‪day 31. vagues/waves 32. genres‬‬

‫קטאבער ‪2016‬‬
‫ּתשע"ז‪/‬א ָ‬
‫ָ‬ ‫ּתישרי‬ ‫טעם־טעם‬ ‫‪6‬‬
‫־‬
 ‫קונסטטעאטער‪,33‬‬ ‫ַ‬ ‫טעאטער‪,‬‬ ‫ַ‬ ‫ּפאּפולערער‬ ‫סעקאנד עוועניו ‪ָ :‬‬ ‫ָ‬ ‫ֿפון‬
‫טאג‪ .‬מע‬ ‫טעאטער ביז זייער ירושה הַײנט צו ָ‬ ‫‪34‬‬
‫ַ‬ ‫ּפאליטישער‬ ‫ָ‬
‫נאך‪ 35‬די ַאנטוויקלונג‪ֿ 36‬פון יִידישע טרוּפעס‪ֿ 37‬פון מיזרח־‬ ‫ֿפאלגט ָ‬ ‫ָ‬
‫ניו־יארק אין ָאנהייב‬ ‫ָ‬ ‫האבן אויֿפגעשטעלט אין‬ ‫וואס ָ‬ ‫אייראּפע ָ‬ ‫ָ‬
‫ֿפאר די‬ ‫ֿפארווַײלונג־צענטער ַ‬ ‫יארהונדערט ַא וויכטיקן ַ‬ ‫‪20‬סטן ָ‬
‫ּפושקארט־ּפעדלערס‪.39‬‬ ‫ַ‬ ‫־ארבעטער און‬ ‫סוועטשאּפ‪ַ 38‬‬ ‫ַ‬
‫ֿפארגעקומען אין ‪ .1882‬עס‬ ‫די ערשטע אויֿפֿפירונג איז ָ‬ ‫‪40‬‬

‫ּכישוף־מאכערין ‪ֿ 41‬פון ַאֿברהם‬ ‫ַ‬ ‫איז געווען ַאן ָאּפערעטע‪ ,‬די‬

‫טעאטער“‪.‬‬ ‫מאדערנעם יִידישן ַ‬ ‫„ֿפאטער ֿפונעם ָ‬ ‫לדֿפאדען‪ ,42‬דעם ָ‬ ‫ַ‬ ‫גא‬ ‫ָ‬
‫הויּפטשטאט‬
‫ָ‬ ‫געווארן די‬ ‫ָ‬ ‫ניו־יארק‬‫ָ‬ ‫יארן איז‬ ‫צוואנציקער ָ‬ ‫ַ‬ ‫ביז די‬
‫טעאטערס‪ַ ,‬א העלֿפט ֿפון זיי‬ ‫ַ‬ ‫ֿפון דער יִידיש־בינע מיט ֿפערצן‬
‫סעקאנד עוועניו‪.‬‬ ‫ָ‬ ‫אויף‬
‫ניו־יארקער‬ ‫ָ‬ ‫יִידיש־טעאטער איז געווען ַא טייל ֿפון‬ ‫ַ‬ ‫דער‬
‫ּפאליטישן לעבן‪ ,‬מיט ַאזעלכע‬ ‫ציאלן‪ ,‬קולטורעלן און ָ‬ ‫סא ַ‬ ‫ָ‬
‫ֿפאר ֿפרויען‪ַ ,‬ארבעטער־‬ ‫גלַײכבארעכטיקונג‪ַ 43‬‬ ‫ַ‬ ‫טעמעס ווי‬
‫האבן‬ ‫יארן ָ‬ ‫מעריקאניזירונג‪ .‬אין די דרַײסיקער ָ‬ ‫ַ‬ ‫שטרַײקן‪ 44‬און ַא‬
‫נגארד־ּפיעסעס זיך אינסּפירירט ֿפון געשעענישן אין‬ ‫ווא ַ‬ ‫ַא סך ַא ַ‬
‫קאלב ‪ַ ,46‬א ּפיעסע‬ ‫רבאנד‪ .45‬י ָאשע ַ‬ ‫טן־ֿפא ַ‬ ‫ַ‬ ‫רא‬ ‫דַײטשלאנד און אין ַ‬ ‫ַ‬
‫‪47‬‬
‫געמאכט ַא רושם‬ ‫ַ‬ ‫האט‬ ‫מאן‪ָ ,‬‬ ‫רא ַ‬ ‫דאּפטירט ֿפון י‪ .‬י‪ .‬זינגערס ָ‬ ‫ַא ַ‬
‫האט‬ ‫טשאּפלין‪ .‬אין ‪ָ 1944‬‬ ‫ַ‬ ‫טשארלי‬ ‫ַ‬ ‫אויף ַאלבערט אַײנשטיין און‬
‫־אויֿפשטאנד‪ֿ 48‬פון ‪ 1943‬מיט דער‬ ‫ַ‬ ‫געטא‬
‫ָ‬ ‫מאטיזירט דעם‬ ‫דרא ַ‬ ‫מען ַ‬
‫געטא‪.‬‬
‫ָ‬ ‫ווארשעווער‬ ‫ּפיעסע דער נס ֿפון ַ‬ ‫‪49‬‬

‫רכאּפט‪ֿ 51‬פון ַאזעלכע אוצרות‪ 52‬ווי‬ ‫ֿפא ַ‬ ‫דער צוקוקער‪ 50‬ווערט ַ‬

‫יאנקעלע און מזל־‬ ‫קאסטיומען ֿפון די ּפיעסעס ַ‬ ‫ּפיקאנס‪ָ 53‬‬ ‫ָ‬ ‫מאלי‬ ‫ָ‬
‫־קאסטיום ֿפון ֿפידלער‬ ‫ָ‬ ‫‪56‬‬
‫מאסטעלס טֿביה‬ ‫‪55‬‬
‫זירא ָ‬ ‫ָ‬ ‫מאלי ‪ ,54‬צי‬ ‫טוֿב ָ‬
‫קטיארן און‬ ‫בארימטע ַא ָ‬ ‫דערמאנט ַ‬ ‫ָ‬ ‫דאך ‪ .57‬עס ווערן‬ ‫אויֿפן ַ‬
‫‪58‬‬
‫שווארץ‪ ,‬יעקֿב‬ ‫ַ‬ ‫מאריס‬ ‫מאשעווסקי‪ָ ,‬‬ ‫טא ַ‬ ‫באריס ָ‬ ‫מאטורגן ווי ָ‬ ‫דרא ַ‬ ‫ַ‬
‫טאכטער‬ ‫סטעלא ַאדלער‪ ,‬די ָ‬ ‫ַ‬ ‫גארדין און די משּפחה‪ַ 59‬אדלער‪.‬‬ ‫ָ‬
‫האט ָאנגעהויבן אין יִידיש־‬ ‫קטיאר יעקֿב ַאדלער‪ָ ,‬‬ ‫ֿפונעם גרויסן ַא ָ‬
‫בארימטן‬ ‫דערנאך געווען צווישן די גרינדער ֿפונעם ַ‬ ‫ָ‬ ‫טעאטער און‬ ‫ַ‬
‫נדא‪,‬‬
‫ברא ָ‬ ‫רלאן ַ‬ ‫מא ָ‬ ‫האט אויסגעבילדט ַ‬ ‫וואס ָ‬ ‫רס־סטודיא“ ָ‬ ‫ָ‬ ‫קטא‬
‫„א ָ‬ ‫ַ‬
‫עדווארד ג‪.‬‬ ‫ַ‬ ‫ווארען ביטי און ַאנדערע‪ ...‬אויך‬ ‫דענירא‪ַ ,‬‬ ‫ָ‬ ‫ראבערט‬ ‫ָ‬
‫ּפאל מוני (ווַײזענֿפרוינד)‬ ‫גאלדענבערג) און ָ‬ ‫בינסאן (עמנואל‪ָ 60‬‬ ‫ָ‬ ‫רא‬ ‫ָ‬
‫קאריערעס אויף דער יִידישער בינע‪.‬‬ ‫האבן ָאנגעהויבן זייערע ַ‬ ‫ָ‬
‫מינא‬
‫ַ‬ ‫בולאוו‪,61‬‬ ‫ָ‬ ‫קטיארן יוסף‬ ‫האבן די ַא ָ‬ ‫יארן ָ‬ ‫אין שּפעטערדיקע ָ‬
‫וואס‬ ‫אימיגראנטן ָ‬ ‫ַ‬ ‫ֿפאר די‬ ‫בערן צי מרים קרעסין‪ 62‬געשּפילט ַ‬
‫טאג בלַײבט בלויז איין‬ ‫נאכן חורבן‪ .63‬הַײנט צו ָ‬ ‫זענען ָאנגעקומען ָ‬
‫יאר ַאלטע‬ ‫יארן‪ ,‬די הונדערט ָ‬ ‫גאלדענע ָ‬ ‫איינציקע טרוּפע ֿפון די ָ‬
‫‪64‬‬
‫שּפאגל נַײע‬ ‫ָ‬ ‫געשאֿפן ַא‬ ‫ַ‬ ‫האט זיך‬ ‫(אבער לעצטנס ָ‬ ‫ֿפאלקסבינע ָ‬ ‫ָ‬
‫האט וועגן‬ ‫וואס דער טעם־טעם ָ‬ ‫טרוּפע‪ ,‬דער ניו יִידיש רעּפ‪ָ ,65‬‬
‫איר געשריבן אינעם נומער ‪.)103‬‬
‫געהאט די מעגלעכקייט צו זען די אויסשטעלונג‪,‬‬ ‫ַ‬ ‫האט ניט‬ ‫אויב איר ָ‬
‫טעאטער אין ניו־‬‫ַ‬ ‫גראנד‬
‫ַ‬ ‫רעכטס ‪ :‬דער עולם אינעם יִידישן‬ ‫לאג אויף אינטערנעץ‪.‬‬ ‫טא ָ‬ ‫קא ַ‬ ‫קענט איר זיך קויֿפן דעם ַ‬
‫לאג ֿפון דער אויסשטעלונג‪.‬‬ ‫טא ָ‬
‫קא ַ‬
‫יארק (‪ .)1905‬אויבן ‪ :‬דער ַ‬ ‫ָ‬
‫שַײלאק‬
‫ָ‬ ‫ראלע ֿפון‬‫נידעריקער ‪ :‬יעקֿב ַאדלער (רעכטס) אין דער ָ‬
‫אינעם סוחר ֿפון ווענעדיג‪.‬‬
‫‪33. théâtre d’art/art theater 34. yerushe héritage 35. on suit/we follow 36. développement/development 37. troupes 38. atelier (où l’on exploite‬‬
‫‪le personnel)/sweatshop 39. vendeurs ambulants/pushcart peddlers 40. représentation/production 41. kishef-… La Sorcière/The Witch 42. av-‬‬
‫‪rom Goldfaden (1840-1908) 43. égalité des droits/equal rights 44. grèves/strikes 45. Union soviétique/Soviet Union 46. Yoshe le fou/Yoshe Kalb‬‬
‫‪47. royshem impression 48. soulèvement/uprising 49. nes miracle 50. spectateur/spectator 51. captivé/fascinated 52. oytsres trésors/trea-‬‬
‫‪sures 53. de/of Molly Picon 54. Mazl-tov, Molly 55. de/of Zero Mostel 56. tevye 57. Le Violon sur le toit/Fiddler on the Roof 58. yankev 59. mish-‬‬
‫‪pokhe famille/family 60. Emanuel 61. Yoysef Buloff 62. miryam Kressin 63. khurbm Shoah 64. tout neuf/brand new 65. New Yiddish Rep.‬‬

‫‪7‬‬ ‫טעם־טעם‬ ‫יאר ‪ ,22‬נומער ‪)106( 1‬‬

‫ָ‬
‫־‬
 ‫לאָמיר זיך שּפילן‪...‬‬

‫ֿפאר ָאנהייבערס‬
‫קאלירן — ַ‬
‫שּפיל אין ַאלע ָ‬
‫‪1‬‬
‫ֿפון שרון בר־ּכוכֿבא‬
‫דא אונטן שרײַבט‬ ‫אינעם מעשׂהלע‪ָ 2‬‬
‫אַרײַן די פּאַסיקע‪ 3‬קאָלירן אין די‬
‫שפּאַצן‪ 4‬לויטן בײַשפּיל‪( 5‬און פֿאַר‪-‬‬
‫געסט נישט צו דעקלינירן די ווער‪-‬‬
‫טער)‪ .‬דערנאָך געפֿינט וואָס איז‬
‫דאָס לעצטע וואָרט ‪ :‬עס שרײַבט זיך‬
‫וואס זַײנען אין‬
‫מיט אַלע אותיות‪ָ 6‬‬
‫האט‬
‫ווארט ָ‬‫דאס ָ‬ ‫די רויטע שפּאַצן‪ָ .‬‬
‫טאַקע‪ 7‬אויך צו טאָן מיט קאָלירן‪.‬‬
‫קלאנגען‪ 8‬פֿון צוויי אותיות אָדער‬ ‫ַ‬
‫מער (ווי „וו“ ָאדער „דזש“)‪ ,‬ווערן‬
‫געשריבן אין איין שפּאַץ‪.‬‬

‫רא‬
‫סא ַ‬
‫גיטל פֿאָרט צוריק קיין פּאַריז פֿון די וואַקאַציעס‪ .‬זי זיצט אין באַן‪ 9‬און קוקט אַרויס דורכן פֿענצטער אויף די פּייזאַזשן‪ַ .10‬‬
‫שיינע קאָלירן‪ 11‬האָט די נאַטור סוף‪ 12‬זומער ! דער ב ל וי ע ר הימל ציט זיך‪ 13‬ווײַט ווײַט ביזן האָריזאָנט‪ ,‬און אין אים שווימען‬
‫ווארעמע שטראַלן‪ ,17‬און‬‫ּפאמעלעך‪ _ _ _ _ 14‬וואָלקנס‪ ,15‬וואָס זעען אויס ווי גרויסע שאָף‪ .16‬אַ _ _ _ _ זון שיקט אַראָפּ אירע ַ‬ ‫ַ‬
‫באלעבן פֿלאַנצן און חיות ‪ .‬אין די גרויסע ביימער זעט גיטל פֿייגל צווישן די _ _ _ _ _ בלעטער ‪ .‬אפֿשר זינגען זיי‪ ,‬נאָר‬
‫‪20‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪18‬‬
‫זיי ַ‬
‫ֿפון דער באַן קען מען זיי נישט הערן‪.‬‬
‫עטלעכע פּויערים‪ 21‬אַרבעטן אין אַ פֿעלד מיט גרויסע מאַשינען‪ .‬זיי גייען ַארום אויף דער _ _ _ _ _ _ ערד‪ .‬אויפֿן ברעג‪ֿ 22‬פעלד‬
‫ראב און כאַפּט אַ וואָרעם‪.26‬‬
‫ווארטן געדולדיק‪ 23‬ראָבן‪ .24‬פֿון צײַט צו צײַט פֿליט צו‪ַ 25‬א _ _ _ _ _ _ _ ָ‬ ‫ַ‬
‫גיטל נעמט אַרויס פֿון איר בײַטל‪ 27‬אַ זעקל‪ ,_ _ _ _ 28‬זאַפֿטיקע‪ 29‬טרוסקאַֿפקעס ‪ .‬זיי זענען אַזוי געשמאַק אַז זי עסט זיי אויף‬
‫‪30‬‬

‫זייער גיך‪.‬‬
‫נאכן עסן ווערט זי ביסלעכווײַז אַנטשלאָפֿן‪ ...‬ווען זי כאַפּט זיך אויף איז דער הימל באַדעקט מיט _ _ _ ‪ _ ‬כמאַרעס ‪ ,‬און‬
‫‪33‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪31‬‬
‫ָ‬
‫אויף די שויבן‪ 34‬פֿון וואַגאָן זעט מען טראָפּנס‪ 35‬וואַסער — עס גייט אַ רעגן‪.‬‬
‫אַ שאָד‪ ! 36‬איצט זעט די וועלט אויס אין גאַנצן אַנדערש‪ ,‬כּמעט‪ 37‬טרויעריק‪ .38‬נאָר צום גליק געדויערט‪ 39‬דאָס נישט לאַנג‪ .‬די זון‬
‫קומט אַרויס און ברענגט מיט זיך אַ פּרעכטיקן‪ 40‬רונדן _ _ _ _־_ _ _ _‪.‬‬
‫סאַרא שיינע קאָלירן האָט די נאַטור סוף זומער !‬
‫ַ‬

‫‪1. Sharon Bar-Kochva 2. ma’ysele petite histoire/little‬‬

‫‪story 3. appropriés/suitable 4. espaces/spaces 5. selon‬‬
‫‪l’exemple/following the example 6. oysyses lettres/let-‬‬
‫‪ os 7. en effet/really 8. sons/sounds 9. train‬אות ‪ters, sing.‬‬
‫די ענטֿפערס ‪:‬‬ ‫‪10. paysages/landscape 11. quelles belles couleurs/what‬‬
‫ג‪ )12 .‬א‪.‬‬ ‫‪pretty colors 12. sof fin/end 13. s’étend/stretches 14. flot-‬‬
‫‪ )1‬ב‪ )2 .‬ב‪ )3 .‬א‪ )4 .‬ג‪ )5 .‬א‪ )6 .‬ב‪ )7 .‬ג‪ )8 .‬א‪ )9 .‬ב‪ )10 .‬א‪)11 .‬‬ ‫‪tent lentement/float slowly 15. nuages/clouds 16. moutons/‬‬
‫‪sheep 17. rayons/rays 18. ... khayes plantes et animaux/plants‬‬
‫‪and animals 19. feuilles/leaves 20. efsher peut-être/perhaps‬‬
‫די ענטֿפערס אויֿפן שּפיל ֿפון זַײט ‪: 9‬‬
‫‪21. des paysans/some peasants 22. bord/edge 23. patiemment/‬‬
‫גרויע‪ .‬די לייזונג ‪ :‬רעגן־בויגן‪.‬‬ ‫ראב ‪patiently 24. corbeaux/crows, sing.‬‬ ‫‪ 25. arrive (en volant)/‬דער ָ‬
‫ווײַסע — געלע — גרינע — ברוינער — שוואַרצער — רויטע —‬ ‫‪flies down 26. ver/worm 27. sac à main/handbag 28. petit sac/‬‬
‫‪little bag 29. juteux/juicy 30. fraises/strawberries 31. peu à peu/‬‬
‫‪slowly 32. se réveille/wakes up 33. nuages menaçants/threaten-‬‬
‫די ענטֿפערס אויֿפן שּפיל ֿפון זַײט ‪: 8‬‬
‫‪ing clouds 34. vitres/windows 35. gouttes/drops 36. dommage/a‬‬
‫‪pity 37. kima’t presque/almost 38. triste/sad 39. dure/lasts 40. su-‬‬
‫‪perbe/splendid.‬‬

‫קטאבער ‪2016‬‬
‫ּתשע"ז‪/‬א ָ‬
‫ָ‬ ‫ּתישרי‬ ‫טעם־טעם‬ ‫‪8‬‬
‫־‬
 ‫לאָמיר זיך שּפילן‪...‬‬

‫שלום־עליכם‪1‬־שּפיל‬
‫‪3‬‬
‫יארצַײט‬
‫ֿפאלט אויס דער הונדערטסטער ָ‬ ‫הַײיאר‪ַ 2‬‬
‫ָ‬
‫לאמיר זען‪ ,‬װיֿפל איר‬
‫ֿפונעם שרַײבער שלום־עליכם‪ָ .‬‬
‫שאֿפן‪.4‬‬
‫װײסט װעגן זַײן לעבן און ַ‬

‫געװארן אין ‪1859‬‬

‫ָ‬ ‫‪ .1‬דער צוקונֿפטיקער‪ 5‬שרַײבער איז געבוירן‬
‫שטאט‪...‬‬
‫ָ‬ ‫אין דער‬
‫דערציילט‬ ‫‪20‬‬
‫בלאנדזשענדע שטערן‬
‫ָ‬ ‫מאן‬
‫רא ַ‬
‫‪ .8‬שלום־עליכמס ָ‬
‫א‪ .‬קִיעוו‬
‫וועגן‪...‬‬
‫סלאוו‬
‫ּפערעיא ַ‬
‫ַ‬ ‫ב‪.‬‬
‫קטיארן‬
‫א‪ .‬יִידישע ַא ָ‬
‫ראנקע‬‫ווא ָ‬
‫ג‪ָ .‬‬
‫נאמען‬
‫סטרא ָ‬
‫ָ‬ ‫ב‪ .‬יונגע ַא‬
‫געניאלע ָארעמע סטודענטן‬
‫ַ‬ ‫ג‪.‬‬ ‫ליטערארישער‬
‫ַ‬ ‫באשריבן זַײן קינדהייט און יוגנט אין ַא‬‫האט ַ‬‫‪ .2‬ער ָ‬
‫גראֿפיע מיטן טיטל‪...‬‬‫ביא ַ‬
‫אויטא ָ‬
‫ָ‬
‫טראגט דעם טיטל‪...‬‬
‫קאמעדיעס ָ‬
‫בארימטע ָ‬ ‫‪ .9‬איינע ֿפון זַײנע ַ‬ ‫מארק‬ ‫א‪ .‬אויֿפן ַ‬
‫‪21‬‬
‫שּפאס‬
‫ַ‬ ‫א‪ .‬דער בלוטיקער‬ ‫‪6‬‬
‫ב‪ֿ .‬פונעם יריד‬
‫‪22‬‬
‫דאס גרויסע געווינס‬ ‫ב‪ָ .‬‬ ‫ג‪ַ .‬א שטוב מיט זיבן ֿפענצטער‬
‫דאס מעסערל‬ ‫ג‪ָ .‬‬
‫ֿפארלוירן זַײן ַארבעט ֿפון ַא‬
‫האט ער ַ‬ ‫מאן ָ‬ ‫‪ .3‬ווי ַא יונגער ַ‬
‫נאמען‪...‬‬
‫אויסגעטראכט ַא שטעטל מיטן ָ‬
‫ַ‬ ‫האט‬
‫‪ .10‬שלום־עליכם ָ‬
‫‪23‬‬
‫ּפריוואט־לערער ווַײל‪...‬‬
‫ַ‬
‫א‪ּ .‬כתריאלעווקע‬ ‫‪8‬‬
‫מאן‪ 7‬מיט זַײן ּתלמידה‬ ‫רא ַ‬
‫געהאט ַא ָ‬
‫ַ‬ ‫האט‬‫א‪ .‬ער ָ‬
‫טונעיאדעווקע‬
‫ַ‬ ‫ב‪.‬‬ ‫‪9‬‬
‫ב‪ .‬ער איז געווען זייער ֿפויל‬
‫ג‪ .‬גלוּפסק‬
‫ּפאליטיק‬
‫רַײנגעטאן אין ָ‬
‫ָ‬ ‫ג‪ .‬ער איז געווען ַא‬
‫‪ .11‬שלום־עליכמס קֿבר‪ 24‬געֿפינט זיך אין‪...‬‬
‫האט ָאנגעהויבן‬
‫וואס ער ָ‬
‫ּפסעוודאנים ָ‬
‫ָ‬ ‫‪ .4‬שלום־עליכם איז ַא‬
‫ווארשע‬
‫א‪ַ .‬‬
‫נאמען איז‪...‬‬‫ניצן אין ‪ .1883‬זַײן אמתער‪ָ 10‬‬
‫ב‪ָ .‬אדעס‬
‫מאוויטש‬‫ברא ָ‬‫א‪ .‬שלום ַא ַ‬
‫ניו־יארק‬
‫ָ‬ ‫ג‪.‬‬
‫שולימאוויטש‬
‫ָ‬ ‫ב‪ .‬שלום‬
‫מוזיקאלישע ּפיעסע‪ ,‬און שּפעטער ַא ֿפילם‬
‫ַ‬ ‫קאנטע‬ ‫בא ַ‬
‫‪ .12‬די ַ‬ ‫בינאוויטש‬‫רא ָ‬
‫ג‪ .‬שלום ַ‬
‫ּפטאציע ֿפון שלום־עליכמס‬ ‫דאך איז ַאן ַא ַ‬
‫דא ַ‬ ‫‪25‬‬
‫ֿפידלער אויֿפן ַ‬ ‫אויסלאנד ווַײל‪...‬‬
‫ַ‬ ‫געֿפארן אין‬
‫ָ‬ ‫‪ .5‬אין ‪ 1890‬איז ער‬
‫ווערק‪...‬‬ ‫גאנץ געלט אויף דער בערזע און‬
‫‪11‬‬
‫ֿפארלוירן זַײן ַ‬‫האט ַ‬ ‫א‪ .‬ער ָ‬
‫‪26‬‬
‫א‪ .‬טֿביה דער מילכיקער‬ ‫‪12‬‬
‫געהאט חוֿבות‬
‫ַ‬ ‫האט‬
‫ָ‬
‫ב‪ .‬סטעמּפעניו‬ ‫האט ָאנטייל גענומען אין ַאן ַארבעטער־שטרַײק און‬
‫‪13‬‬
‫ב‪ .‬ער ָ‬
‫לאוויי‬
‫סא ָ‬
‫יאסעלע ָ‬ ‫ג‪ָ .‬‬ ‫געהאט ַאז מע וועט אים ַארעסטירן‬
‫‪14‬‬
‫ַ‬ ‫האט מורא‬ ‫ָ‬
‫צאלטע ַארבעט‬ ‫בא ָ‬
‫צוגעזאגט ַא גוט ַ‬
‫ָ‬ ‫האט אים‬ ‫ג‪ .‬מע ָ‬
‫די ענטֿפערס אויף ז' ‪8‬‬ ‫בארימטע העלדן‪ 15‬הייסט‪...‬‬
‫‪ .6‬איינער ֿפון זַײנע ַ‬
‫‪1. Sholem-Aleykhem (1859-1916) 2. cette année/this year 3. anniver-‬‬ ‫באנטשע שווַײג‬ ‫א‪ָ .‬‬
‫‪saire de sa mort/anniversary of his death 4. œuvre/work 5. futur/fu-‬‬ ‫ב‪ .‬מנחם ־מענדל‬
‫‪16‬‬

‫‪ture 6. yari’d foire/fair 7. histoire d’amour/love affair 8. talmide élève/‬‬ ‫‪17‬‬

‫מאקס ַאשּכנזי‬‫ג‪ַ .‬‬
‫‪student (fem.) 9. paresseux/lazy 10. e’meser vrai/real 11. Bourse/‬‬
‫‪Stock Exchange 12. khoyves dettes/debts 13. grève/strike 14. moyre‬‬ ‫מאטל ּפייסע‬
‫מאן ָ‬‫רא ַ‬
‫דאס קליינע קינד אין שלום־עליכמס ָ‬ ‫‪ָ .7‬‬
‫‪… avait peur/was afraid 15. personnages/characters 16. menakhem‬‬
‫‪17. ashkenazi 18. … khazns Motl, fils du chantre Peyse/Motl, the can-‬‬ ‫זאץ „מיר איז גוט‪ ,‬איך‬
‫בארימטן ַ‬ ‫דעם חזנס ָ‬
‫זאגט ַארויס דעם ַ‬ ‫‪18‬‬

‫‪tor Peyse’s son 19. yosem orphelin/orphan 20. Étoiles errantes/Wan-‬‬ ‫בין ‪“...‬‬
‫‪dering Stars 21. Une Plaisanterie sanglante/The Bloody Hoax 22. Le‬‬ ‫עמיגראנט‬
‫ַ‬ ‫א‪ַ .‬אן‬
‫‪Gros Lot/The Jackpot 23. kasri’levke 24. keyver tombeau/tomb‬‬
‫‪25. Le Violon sur le toit/Fiddler on the Roof 26. tevye … Tevye le laitier/‬‬ ‫ב‪ַ .‬א יִינגל‬
‫‪19‬‬
‫‪Tevye the Dairyman.‬‬ ‫ג‪ַ .‬א יתום‬

‫‪9‬‬ ‫טעם־טעם‬ ‫יאר ‪ ,22‬נומער ‪)106( 1‬‬

‫ָ‬
‫־‬
 ‫‪1‬‬
‫צוויי לידער ֿפון שלום־עליכם‬
‫יאר ‪ 2016‬איז אין ַאלע יִידישע אינסטיטוציעס אויף דער וועלט געווידמעט שלום־עליכמען‪ ,‬צוליב זַײן הונדערטסטן‬ ‫דאס ָ‬ ‫ָ‬
‫ריסטיש־טראגישע‪,‬‬
‫ַ‬ ‫הומא‬
‫ָ‬ ‫מאל‬‫מאנען און דערציילונגען‪ָ ,‬אֿפט ָ‬ ‫רא ַ‬ ‫קאנט צוליב זַײנע ָ‬ ‫בא ַ‬‫יארצַײט ‪ .‬דער שרַײבער איז דער עיקר ַ‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫ָ‬
‫געשאֿפן ַארכעטיּפן ֿפון דער ַאשּכנזישער יִידישער וועלט ‪ :‬טֿביה דער מילכיקער ‪ַ ,‬א ָ‬
‫ֿפאלקסיִיד מיט זַײן‬ ‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬
‫ַ‬ ‫האט‬ ‫אין וועלכע ער ָ‬
‫‪9‬‬
‫מאטל ּפייסע דעם חזנס‪ ,8‬דער ֿפריילעכער יתום‬ ‫גאלדע און ַאלע זייערע טעכטער‪ ,‬מנחם‪6‬־מענדל דער לוֿפטמענטש‪ ,7‬צי ָ‬ ‫ווַײב ָ‬
‫וואס‬
‫„שלאף מַײן קינד“‪ָ ,‬‬ ‫ָ‬ ‫ּפאר לידער‪.‬‬
‫האט אויך ָאנגעשריבן ַא ָ‬ ‫רּפלאנטערט זיך אין ַא ריי ַאווענטורעס ‪ָ .‬אבער ער ָ‬
‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬
‫ָ‬ ‫ֿפא‬
‫וואס ַ‬ ‫ָ‬
‫וואס מע געֿפינט אויך אין‬ ‫עמיגראציע‪ָ ,‬‬
‫ַ‬ ‫האנדלט‪ 12‬די טעמע ֿפון‬ ‫בא ַ‬ ‫ֿפאלקסליד‪ַ ,‬‬‫בארימט ַאז מענטשן מיינען ַאז ס‘איז ַא ָ‬ ‫איז ַאזוי ַ‬
‫יארן‪ ,‬ווען ער איז‬ ‫האט ער ָאנגעשריבן אין זַײנע לעצטע ָ‬ ‫ּפארטרעט‪ָ ,‬‬ ‫אויטא ָ‬
‫ָ‬ ‫דאס צווייטע ליד‪ַ ,‬אן‬ ‫ּפראזעווערק‪ָ .‬‬ ‫ָ‬ ‫ַא סך ֿפון זַײנע‬
‫(ניו־יארק)‪ .‬ווי‬
‫ָ‬ ‫‪16‬‬
‫קראנק‪ .‬עס איז אויסגעקריצט אויף זַײן קֿבר אויֿפן ַארבעטער־רינג בית־עולם אין קווינס‬
‫‪15‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪13‬‬
‫ַ‬ ‫לאנג געווען‬ ‫שוין ַ‬
‫וואס די‬
‫דא זַײן אייגענע לעגענדע ָ‬ ‫שאֿפט ער ָ‬ ‫אין ַא סך ַאנדערע טעקסטן‪ַ ,‬‬
‫‪17‬‬
‫ּפראסטער‬
‫ֿפאר ווי ַא ָ‬‫טאקע איבערגענומען ‪ :‬ער שטעלט זיך ָ‬ ‫האט ַ‬ ‫וועלט ָ‬ ‫שלאף מַײן קינד‬ ‫ָ‬
‫מאדערנער‬ ‫כאטש‪ 18‬ער איז דווקא‪ 19‬געווען ַא ָ‬ ‫ֿפאלקסמענטש‪ָ ,‬‬ ‫יִיד‪ַ ,‬א ָ‬
‫שטארק ַאסימילירט צו דער רוסישער קולטור‪ .‬זַײן‬ ‫ַ‬ ‫אינטעלעקטואל‪,‬‬
‫ַ‬ ‫שלאף מַײן קינד‪ ,‬מַײן טרייסט‪ ,21‬מַײן שיינער‪,‬‬ ‫ָ‬
‫„לאכן דורך טרערן“‪.‬‬‫עּפיטאף ַאנטּפלעקט די טונקעלע זַײט ֿפון זַײן ַ‬
‫‪20‬‬
‫ַ‬ ‫שלאף זשע ‪ ,‬זונעניו  !‬
‫‪23‬‬ ‫‪22‬‬
‫ָ‬
‫שלאף מַײן לעבן‪ ,‬מַײן קדיש‪ 24‬איינער‪,‬‬ ‫ָ‬
‫ליולינקע‪ ,‬ליו־ליו ‪.‬‬
‫‪25‬‬

‫עּפיטאף‬
‫ַ‬ ‫מאמע‪,‬‬
‫בַײ דַײן וויגל‪ 26‬זיצט דַײן ַ‬
‫זינגט ַא ליד און וויינט‪,‬‬
‫‪27‬‬
‫דא ליגט ַא יִיד ַא ּפשוטער‬
‫‪36‬‬
‫ָ‬ ‫ֿפארשטיין מסּתמא‬ ‫מאל ַ‬
‫וועסט ַא ָ‬
‫ֿפאר ווַײבער‬
‫ַ‬ ‫‪37‬‬
‫געשריבן יִידיש־דַײטש‬ ‫האט געמיינט‪.‬‬
‫וואס זי ָ‬‫ָ‬
‫האט ער‪.‬‬‫ֿפאלק ָ‬ ‫ּפראסטן ָ‬
‫ֿפארן ָ‬ ‫און ַ‬
‫הומאריסט ַא שרַײבער‪.‬‬
‫ָ‬ ‫געווען ַא‬ ‫טאטע‬‫אין ַאמעריקע איז דער ַ‬
‫דַײנער‪ ,‬זונעניו‪,‬‬
‫אויסגעלאכט‪,‬‬
‫ַ‬ ‫גאנצע לעבן‬
‫דאס ַ‬‫ָ‬ ‫נאך ַא קינד לעת־עּתה‪,28‬‬ ‫דו ביסט ָ‬
‫געשלאגן מיט דער וועלט ּכּפרות ‪.‬‬
‫‪38‬‬
‫ָ‬ ‫שלאף‪ ,‬ליו־ליו !‬
‫ָ‬ ‫שלאף זשע‪,‬‬
‫ָ‬
‫געלאכט‪,‬‬
‫ַ‬ ‫האט גוט‬
‫גאנצע וועלט ָ‬ ‫די ַ‬
‫און ער — אוי וויי — געווען אויף צרות  !‬
‫‪39‬‬ ‫ֿפאר יעדן‪,‬‬
‫דאס ַאמעריקע איז ַ‬ ‫ָ‬
‫גאר ַא גליק‪,‬‬
‫זאגט מען‪ָ ,‬‬ ‫ָ‬
‫האט‬‫דעמאלט ווען דער עולם‪ָ 40‬‬ ‫ָ‬ ‫און דווקא‬ ‫ֿפאר יִידן ַא גן־עדן‪,29‬‬
‫און ַ‬
‫געקלאטשט ‪ ,‬און ֿפלעג זיך ֿפרייען‪,‬‬
‫‪41‬‬
‫ַ‬ ‫געלאכט‪,‬‬
‫ַ‬ ‫עּפעס ַאן ַאנטיק‪.30‬‬
‫גאט —‬‫נאר ָ‬ ‫דאס ווייס ָ‬
‫האט ער געקרענקט — ָ‬ ‫ָ‬
‫זאל ניט זען‪.‬‬‫בסוד ‪ַ ,‬אז קיינער ָ‬
‫‪42‬‬ ‫וואכן‬
‫דארטן עסט מען אין דער ָ‬ ‫ָ‬
‫חלה ‪ ,‬זונעניו‪,‬‬
‫‪31‬‬
‫‪1. sholem-aleykhem 2. anniversaire de sa mort/anniversary of his death 3. … iker sur-‬‬
‫‪tout/mainly 4. ashkena’zisher ashkénaze/ Ashkenazi 5. tevye … Tevye le laitier/Tevye the‬‬
‫קאכן‪.‬‬
‫יַײכעלעך‪ 32‬וועל איך דיר ָ‬
‫‪Dairyman 6. menakhem 7. personne sans occupation fixe/person with no steady occupa-‬‬ ‫שלאף‪ ,‬ליו־ליו‪.‬‬
‫ָ‬ ‫שלאף זשע‪,‬‬‫ָ‬
‫‪tion 8. … khazns Motl fils du chantre Peyse/Motl the Cantor Peyse’s Son 9. yosem orphe-‬‬
‫‪lin/orphan 10. s’emberlificote/gets mixed up in 11. une série d’aventures/a series of adven-‬‬
‫‪tures 12. traite/deals with 13. gravé/engraved 14. keyver tombeau/tomb 15. beys-oylem‬‬
‫דאלער‪,‬‬
‫צוואנציק ָ‬
‫ַ‬ ‫ער וועט שיקן‬
‫‪cimetière/cemetery 16. Queens 17. ordinaire/ordinary 18. bien que/although 19. dafke‬‬ ‫ּפארטרעט דערצו‪,‬‬ ‫זַײן ָ‬
‫‪en fait/in fact 20. révèle/reveals 21. consolation 22. dors donc/so sleep 23. fils (dim.)/little‬‬ ‫זאל ער‪,‬‬
‫און וועט נעמען‪ ,‬לעבן ָ‬
‫‪son 24. kadish ici mon fils/here my son 25. do do/traditional refrain of a lullaby 26. petit‬‬
‫‪berceau/little cradle 27. mistame sans doute/probably 28. lesate pour le moment/for‬‬
‫אונדז ַאהינצוצו‪.33‬‬
‫‪the time being 29. gan-eydn paradis/paradise 30. une merveille/a rare wonderful thing‬‬
‫)‪31. khale hala, brioche de shabbat/hallah, Sabbath loaf 32. bouillon (dim.)/broth (dim.‬‬ ‫דאס גוטע קוויטל‪,34‬‬ ‫ביז עס קומט ָ‬
‫‪33. là-bas/over there 34. ici la lettre de bonnes nouvelles/here good news letter 35. bon‬‬ ‫דארף מען‪ ,‬זונעניו‪,‬‬ ‫ַ‬
‫‪remède/good remedy 36. po’sheter simple 37. ici/here yiddish 38. ... kapores se moquait/‬‬
‫‪made fun of 39. ... tsores lui souffrait/he suffered 40. oylem public 41. applaudissait/ap-‬‬ ‫שלאֿפן‪ .‬ס'איז ַא טַײער מיטל‪,35‬‬‫ָ‬
‫‪plauded 42. beso’d en secret/in secret.‬‬ ‫שלאף‪ ,‬ליו־ליו‪.‬‬
‫ָ‬ ‫שלאף זשע‪,‬‬
‫ָ‬

‫קטאבער ‪2016‬‬
‫ּתשע"ז‪/‬א ָ‬
‫ָ‬ ‫ּתישרי‬ ‫טעם־טעם‬ ‫‪10‬‬
‫־‬
 ‫(‪)2016-1950‬‬ ‫‪1‬‬
‫סאבינע בעליך‬
‫ַ‬
‫‪2‬‬
‫וואלסקי‬
‫קא ַ‬
‫נקא ָ‬
‫דא ַ‬
‫ֿפון ַ‬

‫דאס‬ ‫זיך גענומען ָ‬ ‫קראנקייט‬ ‫ַ‬ ‫נאך ַא שווערער‬ ‫דעם ‪8‬טן אויגוסט ‪ 2016‬איז ָ‬
‫טאג‬ ‫ָ‬ ‫לעבן ַא‬ ‫‪3‬‬
‫ֿפארדינסטן‬ ‫סאבינע בעליך‪ַ ,‬א מענטש מיט ַא סך ַ‬ ‫געשטארבן ַ‬ ‫ָ‬
‫‪28‬‬
‫ֿפארשיקן‬ ‫ֿפארן ַ‬ ‫ַ‬ ‫שּפראך און קולטור‪ ,‬און די וויצע־‬ ‫ַ‬ ‫ֿפארשּפרייטן די יִידישע‬ ‫‪4‬‬
‫ֿפארן ַ‬ ‫ַ‬
‫לאגער‬ ‫ַ‬ ‫זיי אין‬ ‫געזעלשאֿפט‬
‫ַ‬ ‫האמבורגער שלמה־בירנבוים‬ ‫ֿפארזיצערין‪ֿ 5‬פון דער ַ‬ ‫ָ‬
‫טערעזיענשטאט‪.‬‬
‫ַ‬ ‫ֿפאר יִידיש ‪.‬‬
‫‪6‬‬
‫ַ‬
‫צווישן זיי איז‬ ‫סאבינע שטודירט אין מינכן‪ 7‬אויף‬ ‫האט ַ‬ ‫יארן ָ‬ ‫אין די יונגע ָ‬
‫סאבינעס‬ ‫ַ‬ ‫געווען‬ ‫ֿפארן ֿפילם איז בַײ איר‬ ‫דער ֿפילם־הויכשול‪ .‬דער אינטערעס ַ‬
‫ע ל טע ר ־ב ָא בע ‪,‬‬ ‫רויסבאוויזן אויך‬ ‫ַ‬ ‫האט זיך ַא‬ ‫גאנצן לעבן‪ ,‬און ָ‬ ‫ֿפארבליבן אויֿפן ַ‬ ‫ַ‬
‫שרַײבערין‬ ‫די‬ ‫ּפראיעקציעס ֿפון יִידישע ֿפילמען‬ ‫ָ‬ ‫גראמירן‬ ‫ּפרא ַ‬‫ָ‬ ‫שּפעטער‪ ,‬בַײם‬
‫‪29‬‬
‫און ּכלל־טוערין‬ ‫‪8‬‬
‫באגעגנט ערשט בשעת‬ ‫האט זי זיך ַ‬ ‫האמבורג‪ .‬מיט יִידיש ָ‬ ‫אין ַ‬
‫יאנסען‪.30‬‬ ‫ַ‬ ‫סאֿפי‬ ‫ָ‬ ‫טסדאם‪ .‬זי‬ ‫ַ‬ ‫ּפא‬
‫יודאִיסטיק‪9‬־ און רעליגיע־שטודיעס אין ָ‬ ‫ַ‬ ‫אירע‬
‫זאמלענדיק‬ ‫גאנצע טעג אין ַארכיוון‪ַ ,‬‬ ‫ֿפארברענגען ַ‬ ‫סאבינע ֿפלעגט ַ‬ ‫ַ‬ ‫קארל־עריך גרעצינגער ‪,‬‬
‫‪10‬‬
‫ֿפעסאר ַ‬ ‫ָ‬ ‫ּפרא‬‫ָ‬ ‫האט זיך געלערנט בַײם‬ ‫ָ‬
‫באגלייט ־‬
‫‪31‬‬
‫רגאניזירנדיק ַ‬ ‫טעריאלן צו דער אויסשטעלונג און ָא ַ‬ ‫ַ‬ ‫מא‬ ‫ַ‬ ‫גיסטער־ארבעט וועגן דעם‬ ‫ַ‬ ‫מא‬
‫האט ָאנגעשריבן איר ַ‬ ‫בַײ וועמען זי ָ‬
‫האט צוגעצויגן‬ ‫רעֿפעראטן‪ .32‬די אויסשטעלונג ָ‬ ‫ַ‬ ‫ַאקטיוויטעטן און‬ ‫יִידישן מיסטיציזם אינעם ווערק ֿפון דעם ניסּתר‪ .11‬די ַארבעט‪ ,‬אין‬
‫‪33‬‬
‫גוואלדיקן רושם‬ ‫געמאכט ַא ַ‬ ‫ַ‬ ‫האמבורגער אַײנוווינער און‬ ‫ַא סך ַ‬ ‫נאליזירט זַײן דערציילונג „נַײ־גַײסט“‪ ,‬איז‬ ‫האט ַא ַ‬ ‫וועלכער זי ָ‬
‫אויֿפן עולם‪.34‬‬ ‫בוכֿפארעם‪.12‬‬ ‫ָ‬ ‫שּפעטער ַארויס אין‬
‫רדאנקען‬ ‫ֿפא ַ‬‫האט ַא סך צו ַ‬ ‫שלמה־בירנבוים־געזעלשאֿפט ָ‬
‫ַ‬ ‫אונדזער‬ ‫ּפאליטישער און‬ ‫רַײנגעטאן אין ָ‬ ‫ָ‬ ‫סאבינע איז אויך געווען ַא‬ ‫ַ‬
‫ציאנעלע‬ ‫ניזא ָ‬‫רגא ַ‬ ‫צוגאנג און אירע ָא ַ‬ ‫ַ‬ ‫‪35‬‬
‫וויסנשאֿפטלעכן‬ ‫ַ‬ ‫איר‬ ‫יארן געווען‬ ‫לאנגע ָ‬ ‫געזעלשאֿפטלעכער טעטיקייט ‪ .‬זי איז ַ‬
‫‪13‬‬
‫ַ‬
‫האט זיי ַארויסגעוויזן‪ ,‬צווישן ַאנדערע‪ ,‬אין ‪,2015‬‬ ‫לאנטן‪ .‬זי ָ‬ ‫טא ַ‬ ‫ַ‬ ‫רלאמענט‪.‬‬ ‫ּפא ַ‬ ‫האמבורגער ַ‬ ‫ֿפארשטייערין‪ֿ 14‬פון די גרינע‪ 15‬אינעם ַ‬ ‫ָ‬
‫סעמינאר לּכֿבוד דעם ‪20‬סטן יוֿבל ֿפון‬
‫‪37‬‬ ‫‪36‬‬
‫ַ‬ ‫בַײם צוגרייטן דעם‬ ‫האט זי געגרינדט די‬ ‫מארטין שמידט‪ָ ,‬‬ ‫מאן‪ַ ,‬‬ ‫צוזאמען מיט איר ַ‬ ‫ַ‬
‫סעמינאר איז געווען געווידמעט‬ ‫ַ‬ ‫געזעלשאֿפט‪ .‬דער‬ ‫ַ‬ ‫אונדזער‬ ‫‪17‬‬
‫בלאנקענעזע‬ ‫ַ‬ ‫ֿפארשן‪ 16‬יִידישע געשיכטע אין‬ ‫געזעלשאֿפט צו ָ‬ ‫ַ‬
‫וואס איז‬ ‫טראן ‪ ,‬דעם לינגוויסט שלמה בירנבוים‪ָ ,‬‬ ‫‪38‬‬
‫ּפא ָ‬ ‫אונדזער ַ‬ ‫געווארן און ווּו‬ ‫ָ‬ ‫האמבורג ווּו זי איז געבוירן‬ ‫— ַא ֿפערטל‪ֿ 18‬פון ַ‬
‫יִידיש־לעקטאר אויף דער אוניווערסיטעט‬ ‫ָ‬ ‫געווען דער ערשטער‬ ‫געזעלשאֿפט‬
‫ַ‬ ‫דערוואקסענע‪ .‬די‬ ‫ַ‬ ‫האט זיך אומגעקערט ווי ַא‬ ‫זי ָ‬
‫דארטן געגעבן‬ ‫האט ָ‬ ‫אייראּפע)‪ .‬ער ָ‬ ‫ָ‬ ‫גאנץ‬ ‫האמבורג (און אין ַ‬ ‫ַ‬ ‫ֿפארנומען‪ ,‬צווישן ַאנדערע‪ ,‬מיט דער געשיכטע ֿפון דער‬ ‫האט זיך ַ‬ ‫ָ‬
‫נאציס זענען געקומען צו‬ ‫לעקציעס ֿפון ‪ 1922‬ביז ‪ .1933‬ווען די ַ‬ ‫האט געגרינדט‬ ‫וואס מע ָ‬ ‫בלאנקענעזע‪ָ ,‬‬ ‫יִידישער קינדערהיים אין ַ‬
‫ענגלאנד‪.‬‬ ‫ַ‬ ‫מאכט‪ ,‬איז ער ַאוועק אין‬ ‫דער ַ‬ ‫דאזיקער היים‬ ‫נאך דער צווייטער וועלט־מלחמה‪ .19‬דורך דער ָ‬ ‫ָ‬
‫ֿפארנומען מיט‬ ‫ַ‬ ‫‪39‬‬
‫סאבינע מיט ַא סך התמדה‬ ‫האט זיך ַ‬ ‫גלַײכצַײטיק ָ‬ ‫זענען ַאדורך‪ ,‬אויֿפן וועג קיין ארץ־יׂשראל ‪ ,‬הונדערטער קינדער‪,‬‬
‫‪20‬‬

‫וואס זענען געווען‬ ‫געטאס‪ָ ,‬‬

‫ָ‬ ‫דעשיֿפרירן ָאּפגעהיטענע בריוו ֿפון‬
‫‪40‬‬ ‫‪23‬‬
‫געראטעוועט‬ ‫ַ‬ ‫האבן זיך‬ ‫(א סך ֿפון זיי ָ‬ ‫ּפליטים‪ֿ 21‬פונעם חורבן‪ַ 22‬‬
‫ֿפארשטענדלעך‪ .‬אירע איבערזעצונגען ֿפון יִידיש אין דַײטש‬ ‫קוים ַ‬ ‫האט זיך‬ ‫געזעלשאֿפט ָ‬ ‫ַ‬ ‫לאגער בערגען־בעלזען)‪ .‬די‬ ‫ֿפונעם ַ‬
‫באנד געווידמעט דעם חורבן‪.‬‬
‫‪41‬‬
‫געווארן אין ַא ַ‬ ‫ָ‬ ‫זענען ָאּפגעדרוקט‬ ‫ניזאציע‬ ‫רגא ַ‬ ‫נטאקט מיט דער ָא ַ‬ ‫קא ַ‬ ‫דעמאלט געשטעלט אין ָ‬ ‫ָ‬
‫ענטוזיאזם‪,‬‬
‫ַ‬ ‫סאבינע ָאנגעהויבן‪ ,‬מיט גרויס‬ ‫האט ַ‬ ‫יאר ָ‬ ‫אינעם לעצטן ָ‬ ‫רעזולטאט‬
‫ַ‬ ‫בלאנקענעזע“ אין מדינת־יׂשראל‪ .24‬דער‬ ‫„קינדער ֿפון ַ‬
‫ליטעראטור אין דער יִידישער‬ ‫ַ‬ ‫געבן לעקציעס ֿפון יִידישער‬ ‫מאליקע‬ ‫האמבורג ֿפון ‪ַ 120‬א ָ‬ ‫באזוך אין ַ‬ ‫דערֿפון איז געווען ַא ַ‬
‫לקסהאכשולע‪.‬‬ ‫ָ‬ ‫ֿפא‬ ‫ָ‬ ‫געארבעט בַײם‬ ‫האט ַ‬ ‫סאבינע ָ‬ ‫„קינדער" און זייערע משּפחות ‪ַ .‬‬
‫‪25‬‬

‫‪43‬‬
‫ֿפארלוירן ַא שעֿפערישע‪ ,42‬איבערגעגעבענע‬ ‫ַ‬ ‫האבן‬ ‫ָ‬ ‫מיר‬ ‫מאל לעבן ‪ :‬דער יִידישער‬ ‫צוגרייטן די אויסשטעלונג‪ֿ„ 26‬פיר ָ‬
‫ֿפארשערין‪ ,‬און דער עיקר‪ַ — 44‬א‬ ‫טארין‪ַ ,‬אן ערנסטע ָ‬ ‫ניזא ָ‬ ‫רגא ַ‬ ‫ָא ַ‬ ‫דארטן געוויזן די געשיכטע‬ ‫האט ָ‬ ‫בלאנקענעזע“‪ .‬מע ָ‬ ‫גורל‪ 27‬אין ַ‬
‫טַײערע חֿברטע‪.45‬‬ ‫האבן‬ ‫וואס ָ‬ ‫בלאנקענעזע‪ָ ,‬‬ ‫ֿפון ֿפיר יִידישע ּפערזענלעכקייטן ֿפון ַ‬
‫‪1. Sabine Böhlich 2. Danka Kowalski 3. mérites/great merit 4. diffuser/in propagating 5. vice-présidente/vice-president (fem.) 6. shloyme ...‬‬
‫‪Salomo-Birnbaum-Gesellschaft für Jiddisch 7. Munich 8. … besha’s seulement lors de/only during 9. études juives/Jewish studies 10. Karl-Erich‬‬
‫‪Grözinger 11. … nister (Pinkhes Kahanovitsh, 1884-1950) 12. „Nay-Gayst“ : Mystische Traditionen in einer symbolistischen Erzählung des jid-‬‬
‫‪dischen Autors „Der Nister“ (Pinkhas Kahanovitsh), Harrassowitz Verlag, Wiesbaden, 2008 13. action sociale/social activism 14. représentante/‬‬
‫‪representative 15. les Verts/the Greens 16. rechercher/research 17. Blankenese 18. quartier/quarter 19. milkhome guerre/war 20. erets-yis-‬‬
‫‪ּ polet 22. khurbm Shoah 23. sauvés/rescued 24. medines-yisroel État d’Israël/State‬פליט ‪roel Palestine 21. pleytim réfugiés/refugees, sing.‬‬
‫‪of Israel 25. mishpokhes familles/families 26. exposition/exhibition 27. goyrl destin/fate 28. déporter/deport 29. klal-… militante associative/‬‬
‫‪activist 30. Sophie Jansen (1862-1942) 31. d’accompagnement/accompanying 32. conférences/lectures 33. … royshem forte impression/strong‬‬
‫‪impression 34. oylem public 35. scientifique/scientific 36. lekoved en l’honneur de/in honor of 37. yoyvl anniversaire/anniversary 38. pa-‬‬
‫)‪tron 39. hasmode zèle/diligence 40. conservés/preserved 41. volume consacré/volume devoted (Judenverfolgung - Holocaust Edition, Vol. 16‬‬
‫)‪42. créative 43. dévouée/devoted 44. … iker surtout/above all 45. kha’verte amie/friend (fem.‬‬

‫‪11‬‬ ‫טעם־טעם‬ ‫יאר ‪ ,22‬נומער ‪)106( 1‬‬

‫ָ‬
‫־‬
 ‫דער יִידישער‬

‫טעם־טעם‬
‫‪Der yidisher‬‬

‫־‬
‫ֿפאר יִידיש־לערנערס‬
‫ּפעריאדיש בלעטל ַ‬
‫ָ‬ ‫ַא‬

‫ּפובליקאציע ֿפון‬
‫ַ‬ ‫דער יִידישער טעם־טעם איז ַא‬
‫מעדעם־ביבליאטעק‪.‬‬
‫ָ‬ ‫ּפאריזער יִידיש־צענטער –‬
‫ַ‬
‫‪Der yidisher tam-tam est une publication de‬‬
‫– ‪la Maison de la culture yiddish‬‬
‫‪Bibliothèque Medem.‬‬

‫רעדאקציע‬
‫ַ‬
‫קציע־קאלעגיע‬
‫ָ‬ ‫רעדא‬
‫ַ‬
‫עװלין גרומבערג‬
‫מאנעט‬
‫רובי ָ‬
‫קריניצקא‬
‫ַ‬ ‫טאליע‬‫נא ַ‬
‫ַ‬

‫מיטארבעטער אין דעם נומער‬

‫ַ‬
‫שרון בר־ּכוכֿבא‬
‫ראװיטשיוטע‬‫גריגא ַ‬
‫ָ‬ ‫ַאקװילע‬
‫חֿבר־כיבאװסקי‬
‫ָ‬ ‫טל‬
‫(אויסשטעל־ּפראיעקט)‬
‫ָ‬
‫רייזע טורנער‬
‫(שּפראך־השגחה)‬
‫ַ‬ ‫ניבארסקי‬
‫ָ‬ ‫יצחק‬
‫ּפרימא (אויסשטעל)‬
‫ָ‬ ‫מארי‬
‫ַ‬
‫‪Rédaction‬‬
‫‪Comité de rédaction‬‬
‫‪Evelyne Grumberg‬‬
‫‪Natalia Krynicka‬‬
‫‪Rubye Monet‬‬

‫‪Ont collaboré à ce numéro‬‬

‫‪Sharon Bar-Kochva‬‬
‫)‪Tal Hever-Chybowski (maquettiste‬‬ ‫דער יִידישער טעם־טעם איז ַאן אײן־‬
‫‪Akvilė Grigoravičiūtė‬‬
‫‪Yitskhok Niborski (responsable‬‬
‫גאנצן‬
‫ּפובליקאציע אין ַ‬
‫ַ‬ ‫און־אײנציקע‬
‫)‪linguistique‬‬ ‫װאס גײט‬
‫געװידמעט יִידיש־לערנערס‪ָ ,‬‬
‫)‪Marie Primault (graphiste‬‬ ‫ּפראֿפיט־צװעקן‪ .‬מיר בעטן‬
‫ָ‬ ‫ַארויס ָאן‬
‫‪Ri Turner‬‬
‫אַײער אונטערשטיצונג !‬
‫‪Der yidisher tam-tam‬‬
‫– ‪Maison de la culture yiddish‬‬ ‫ֿפארבעטן אַײך‬‫מיר ַ‬
‫‪Bibliothèque Medem‬‬
‫‪29 rue du Château-d'Eau‬‬ ‫באנירן אויף ‪:‬‬
‫— זיך צו ַא ָ‬
‫‪75010 Paris‬‬ ‫‪yiddishweb.com/abonirn‬‬
‫— צו קויֿפן ַאלטע נומערן אויף ‪:‬‬
‫‪Tél. : +33(0)1 47 00 14 00‬‬ ‫‪yiddishweb.com/altenumern‬‬
‫— צו שיקן ַא צושטַײער אויף ‪:‬‬
‫‪yiddishweb.com/tamtam‬‬
‫‪tamtam@yiddishweb.com‬‬ ‫‪yiddishweb.com/matone‬‬
‫— צו דערצײלן אַײערע חֿברים‪,‬‬
‫לערערס און ּתלמידים װעגן דעם‬
‫יִידישן טעם־טעם !‬
‫אײראס‬
‫ָ‬ ‫ּפרַײז ‪2,50 :‬‬ ‫הארציק !‬‫גאר ַ‬
‫דאנקען אַײך ָ‬
‫מיר ַ‬
‫‪Prix/Price : 2,50 €‬‬ ‫רעדאקציע‬
‫ַ‬ ‫די‬