NGU AM TIENG VIET VA NHUNG VAY MUQN
TU HINH CHU HAN QUA CUON T4M THIEN TU’
if Foone sé nhimg cuén sach
gido khoa day tiéng Han (v6i tu cach IA
mot ngoai ngit truyén théng kinh dién)
cho hoc sinh, va thudng duge xem nhu
la nhimg cuén “tir dién vin héa”, 06
Nhdt thién te (Nguyén Dinh Hoa 1963
& 1989], Tam thién tw, Ngit thién uw
[Nguyén Dinh Hoa 1973], Tee Diée thénh
ché tw hoc gidi nghia ca (Chen 1971;
Nguyén Hou Quy 1971; Nguyén Dinh
Hoa 1988}. TAt cd nhimg sach gido khoa
trén déu ding tho Viét nhur la mét
phuong thite ghi nhé dé day chir Han
cing nhimg ldi chua nghia bing tiéng
ban dia duge ghi bing chit Nom (chit
cia phuong Nam hay chit viét binh dan)
[Nguyén Dinh Hoa 1959 & 1990].
Trong khi nhiing cudn sich khdc déu
ding thé tho lye bat, Tam thién ne ding
thé tho bén chit véi so d6 van nhu sau:
THIEN troi BIA dat K FS Hh 4
CU cét TON con 38 $5 47 HE
TU con TON chau # #6 # #8
LUC sdu TAM ba 7 #4 = ES
GIA nha QUOC nude 3 Hi BA
TIEN trudc HAU sau Fil WS #
NGUYEN BINH HOA"?
Trong bai viét nhan dinh vé cuén Ty
Dite thanh ché tw hoc gidi nghia ca
(cuén Ty dién Han Viét cia vua tridu
Nguyén) [Nguyén Dinh Hoa 1988], Nguyén
Tran Huan da gidi thiéu mt ban in Hai
Phong do Xuan Lan in nim 1911 va mot
ban in & Ha N6i do Ninh Ha in nam 1935,
TS. Nguyén Trin Huan [1974: 366] viét
ring ban in sau do Ng6 Thi Sy (1726 -
1780) 14 soan gia cia bang tir nay vio
nam 1776 [377].
Theo sur hiéu biét cita ngudi viét, o6
hai ban in khée: mOt ban bién tip boi
hoc gid Petrus Truong Vinh Ky (6ng
vn la ngudi thong thao nhiéu thir tiéng)
tai Sai Gon nam 1898 va mét ban bién
tp boi mot nha Phat hoc Doan Trung
Con, do Tri Dire Tong Tho xuét ban tai
Sai Gon nam 1959. Lé Van Quan [1981:
168-169] cho biét Thu vién Khoa hgc xa
hi (HA N@i) cé dén séu ban mang tén
Tam thién te gidi dich quéc ngit khic in
duéi tridu Duy Tan, thém vao 1a mét van
ban s6ém hon (duge tim thdy 6 cuén Deo
gido nguyén leu cia Hoa thugng Phitc
Dién). Van ban nay, theo dng, mang
“ Dai hoc Southern Illinoise.NGU AM TIENG VIET VA NHUNG CHU’ VAY MUQN TY HiNH...
tén Tam thién te todn yéu, dng cting cho
biét thoi diém in 1a nién higu Thiéu Tri
thir 5 (1845).
Trong mét bai viét nam 1973, ching
(61 d& sir dyng tu ligu do TS. BB Linh
Thong (Vienna, Virginia) giti tang. cudn
sich tén la Tam thién tte gidi dich quoc ngit
do cha Vii Khoa (nha this Phat Digm) bién
tp va xuat ban vao cudi mia thu nm Mau
an Duy Tan thir 2 (1908). Trang nhan dé
cudn séch xc nhan ring ban nay [a ban in
lan thit hai theo bd van luu trit 6 nha tho
Phat Diém, véi gid ban la 0.30 ding.
Trong Idi gidi thigu dai 52 dong
duge viét bing chit Han va chit quéc
ngit, cha Vi Khoa [1908: 1-4] nhan la
khéng cé théng tin nao vé tc gid cuén
tir dién Han Viét nay, ring dé phai 1a
mét hoc gia rat uyén tham [Loi ndi dau,
dong 1-2]. Nhung thyc ra, Tam thién te
khéng phai 1a téc phdm ctia téc gid
khuyét danh. Trong bai viét cng bé trén
tap chi Nghién citu Lich sit, cb hoc gia
Tran Van Gidp, trong khi thao luan vé
nguén géc chit Nom [Tran: 1969: 7-24],
phat hién ra ring tac gid cia Tam thién
tue hay Ty hoc toan yéu 1a Ngo Thi
Nh§m (mét hoc gid, thi nhan, nha sit hoc)
[Tran 1969: 14-17], chit khong phai 1a
than phy cua 6ng nhu theo sach cia
Nguyén Tran Huan nim 1974. Diém nay
da duge Dao Duy Anh khang dinh trong
cudén chuyén Iudn vé chit Ném [1975:
123] cing nhur Tran Van Gidp [1990:
myc 215: 14-17]. Ngé Thi Nham (1746-
1803), cing giéng nhu thin phu éng
(1726-1780), sinh ra trong mét gia dinh
danh tiéng tai lang Ta Thanh Oai (lang
Té) - mt King ndi tiéng vé Nho hoc
[1984: 324-325].
2. Mot sé ban quéc ngit la Lé Van
Quan dé cap dén trong cuén chuyén lugn
nam 1981 [160-170] & [176-177] va
mét sé ban ching tdi vira tim thdy tai
thu myc quéc gia Paris déu la nhing ban
in sau ban Truong Vinh Ky nam 1898,
va gin day hon 1a ban Tri Dite Tong
Tho nam 1959. Nhu ban phién va bién
tap cia Truong Vinh Ky, ban Tri Ditc
Tong Tho khéng chua chit Nom ma chi
chua chit Han va chit quéc ngit. Vi vay,
trong chuyén téi Nakang (Dai Bac) vao
théng 1 nim 1989, ching t6i rat mimg
khi tim duge m6t ban in nim 1939 tai
Thu vién Fu-Tsu-nien cia vién Str Triét
- Vign Han lam Sinica (Dai Loan).
Khong cé tén téc gia trén bia cuén
sich nay, chi thdy ghi 1a duge in 6 nha
in Thyy Ky va ban tai higu sich Quang
Thinh (115 phd Hang Gai, Ha Noi), gid
ban la 1 déng Déng Duong. Sach c6 150
trang, mdi trang ¢6 20 chit Han xép lam
bén cét, due doc tir trén xuéng dudi
theo chiéu tir trai sang phai. trong mot
cét, méi muc tir bao gém: (1). Mot chir
Han, nhu X; (2). Am Han Viét, thién;
(3). Chit Ném ding dé ghi nghia tiéng
Viét; (4). Phan phién 4m quéc ngit, gidi
3; (5). Tir tuong duong trong tiéng
Phép, ciel. Vi dy:
% Thién
J Gidi ciel
#2 Dia
dH Dat terre
Ching t6i so sinh ban 1939 va ban
1908 cha yéu tap trung & phan chit Nom
duge ding dé dich sang tiéng Viét va loi
giai thich tuong img.TAP CHi HAN NOM sé 3 (88) - 2008
NGUYEN BINH HOA
3. Tuy nhién, ching t6i truéc tién sé
nghién ctu loi ndi dau cia Ngo Thi
Nham dé thay 16 ¥ dinh cia dng khi bit
dau bién soan cuén sdch nay. "Thiéu
thdi tdi c6 co hOi hoc van chuong bay
gid lic Lam quan, méi khi nghi ngd vé
nghia cia mét chit, tdi hi nhimg ngudi
hgc rong va cing thao luan, gidi quyét
nhimg van dé lién quan. Sau khi lén lam
& BO Céng, duge doc nhiing cudn séch
hay, t6i thudng tra nhtmg chi khé trong
cae tu ligu khac nhau; nhimg gi téi hiéu
thi thu thap va chinh ly lai, rdi dich va
lam Idi chua, nghia duge dat lién voi
chit ghi am. Toi tam goi day 1a mot ban
sao dai thé cua Tu hoc todn yéu. Sau khi
viét xong, t6i dem khic in thanh sdch.”
[Tran: 16; 1990: 14-16].
Da bang tir nay “chi la mét cay gitta
ring, mét gigt nude gitta bién” nhu Ngo
Thi Nh4m noi [Tran 1969: 16; 1990: 14-
16}, nhung van ban mang tinh Viét tao
nay rat khac so véi Tam thién ne cia Chu
Hung Ty, khac & ché né sir dung van lung:
chir thir tu ciia dong nay bit van véi chir
thir hai ctia dong sau (750 cau).
4.1. Trude nat, cudn sach c6 mot
sé tir cé ma ngay nay khéng cdn duge sir
dyng nita hoge chi ding trong cdc tir
ghép. Vi dy: bom 4% (con diém) 28b, bui
4 (chi c6) 36a, chiéu WB (bén trdi) 61b,
chin } (rat, thyc 1a) 37a, cheng 7 (4, vi)
26a, da #8, (khéi bm 53b), déing % (c4p),
dau déu J) Vi (lo ling) 50a, dium $%
(g6i) 27a, ghé #& (chia) 64a, ghin i
(kinh cdn) 12b, gin BB (cam gitt) Sla,
hen Mf (ho) 56b, kin if (mang, génh)
28a, /ét fl (lie mat) 13a, ludng RE (phi,
udng) 38a, médng (3 (nghe) 48b, ndu ff
(trén) 27b, nha tro Hi BE (hé ign) 29b,
20
nip #§ (cdi np) 23b, 107 $% (tim kiém)
51b, thay mo 3B iB 24b, tita BF (cita nd,
cua anh Ay) 25b, va ti (di xa) 33a, vai
48 (gieo hat) 38b...
4.2. Ban 1908 cé mét sé tir c6 1é la
tir dia phuong cia ving céng gido Phat
Digm va Bui Chu, vi dy nhu /a #2 (3b,
Loi néi dau: 4 ft 58 4B Ht chit sich lai
la sdch) v6i la nghia 1a “tra on” chua
cho chit bdo $8 (15b); “tra lai” chua cho
chit hodn 3 (19a); “dap 18” chua cho
chit hiv BH (49b). Dong tir nay r6 rang 1a
ciing nhw tir Blé [De Rhodes 1651], [di
#& (28a) chua chit qua # [cn. Bldi trong
De Rhodes 1651], vudi (3a, 4b, 49a)
“cing vii".
43. Tat cd nhimg tir bat dau bing / r-/
duge phién 4m bing nhimng chit c6 am
Han Viét 1a / 1 /: ra P5 2b, 4a; rau
15b, 17a; rau J (nhau thai) 27b, ro
rang #& Hi 25a; rdn WE 30b; rang fee
29b; rdt #E 49a; rau BE 15a; rét Hl 49b;
ré % 11b, 12b; réu #€ 64a; rinh
35b; riu HE 13a; rd Hi 2b, 4a; roi HH
40b; rdm fig 13a; réi 3 (nhan r6i) 34a;
réng #8 16b; réng #§ 21b, 27a, 53a;
roi #& 24b; rudi && 17b; rudng #i 11b,
28b; rude [HE 14a; ring B 14a.
4.4, Dang chi ¥ 1a cé sy nhdm Hin
gitta phy am /I-/va/n-/: ban Vi Khoa
ghi Joan cho nodn (trimg) 27.
5. Cac myc tir Han Viét vén da tha
vi vi trong mét sé trudng hop, gom ca
nhig chit it gap, thi phan giai lai cé
nhing nét nghia rong hon so véi nghia
g6c trong tiéng Han. Vi dy: hang Mit (kén
tim) 52b duoc chua 1a shdn lan ah
Biém WE (Hon dd dung dé giat) 53a,
duoc chua 1A mai 8; Phdt {i (dudi wai)