Professional Documents
Culture Documents
https://hdl.handle.net/2027/mdp.39015051119785
HIERONYMI NADAL
COMMENTARII DE INSTITUTO S. I.
MONUMENTA HISTORICA SOCIETATIS IESU
A P A TRIBUS EIUSDEM SOCIE T A T IS EDIT A
VOLUMEN 90
-EPISTOLAE ET MONUMENTA
P. HIERONVMI NADAL
TOMUS V
COMMENTARII DE INSTITUTO S. I.
R O M A E
APUD “ MoNUMENTA HistoRiCA soc. iEsU ,,
wiA DEI penitENziERI, 20
1 9 6 2
M ad a. 1 ,
P. HIERONVMI NADAL
COMMENTARII DE INSTITUTO
SOCIETATIS IESU
EDIDIT
MICHAEL NICOLAU, S. I.
RO M A E
APUD “ MONUMENTA HIstoRICA soC. IESU,,
viA DEI PENITENziERi, 20
1 9 6 2
IMPRIMI POTEST
IMPRIMATUR
BENIAMINUS SCHIvo
Vicarius Generalis
Z)ta ea va
!; > % *
TQ © — / ©325 7
IN DE X G EN ERAL IS
PAG.
INDEx oPERUM . . . . . . . . . Xv
PRAEFATIO GENERALIs .
Opera scripta Natalis et aspectus in eius « personalitate »
Momentum Natalis in « spiritualitate » ignatiana .
Valor historicus Exhortationum et Commentariorum .
RATIo NosTRAE EDITIONIs - - - - - - - - - - - :
NotAE coMPENDIARIAE 12
M O N UME NTA
MON. 1. — INSTRUCTIO « DE ORATIONE » MESSANAE DATA
(ca. 1551) . 23
Praefatio - - - - - - - - - - - - - - - - - 23
Teactus - - - - - - - - - - - - - - - - 26
Praefatio - - - - - - - - - - - - - - 31
CAPUT I. — PRAELIMINARIA - 35
§ I. De gratia religionis in genere 35
§ II. De origine Societatis - - - - - - - 38
§ III. De Constitutionum auctoritate et partibus. . . 46
PAG.
CAPUT III. — DE Modo vIvENDI IN SociETATE, DE PERsoNIs
ET PRoBATIoNIBUs (ExAMEN c. 1, N. 6-13) . 57
§ I. De modo vivendi 57
§ II. De personis 60
§ III. De probationibus. 63
§ I. Quaedam examinanda .
§ II. De experientiis . . . . . .
Praefatio 106
PAG.
Praefatio . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
APPENDIX - -- - - - - - - - - - - - - 196
§ I. De gratuitate
ministeriorum . . . . . . . 196
§ II. De fine Societatis . . . . . . . . . . . . 199
§ III. De mediis sive de votis . . . . . . . . . 200
§ IV. De ratione vitae . ' . . . . . . . . . . 204
Praefatio , . . . . . . . . . . . . . . . . . 206
PLAticA PRIMERA . . . . .. . . . . . . . . . . 220
§ I. – Introductio .. . .. .. .. . . . . . . . . . 220
X. INDEX GENERALIS
PAG.
PLATICA 2a - - - - - - - - - - - - - - - - 256
§ I. Gratia religionis et media ad cognoscendam So
cietatem - - - - - - 256
§ II. In vita Ignatii forma Societatis. 268
PLATICA 3a - - - - - - - - - - - - - - 288
§ I. Gratia Societatis cognoscitur meditationibus de
Rege et de Vexillis. . . . . . . . . 288
§ II. Societas cognoscitur etiam ex eius fine . . . 302
§ III. Ministeria Societatis 312
PLATICA 5a - - - - - - - - - - - - - - 345
§ I. Quaedam principia pro cognitione Societatis. 345
§ II. Alia principia ad cognoscendam Societatem 350
PLATICA 6a - - - - - - - - - - - - - - - - 357
§ I. Sequuntur media ad cognoscendam gratiam voca
tionis . . . . . . . . . . . . . . 357
§ II. De vita, personis et domiciliis Societatis . . . 361
§ III. De personis Societatis in specie . 365
PLATICA 7a - - - - - - - 369
§ I. Sequitur tractatio de novitiis - - - 369
§ II. Impedimenta pro admissione et experientiae. 376
PLATICA 8a • • • • • • • • • • • • • • • • 381
§ I. Prosequitur tractatio de experientiis novitiorum . 382
§ II. Media iuvandi novitios 389
PLATICA 9a - - - - - - - - 394
§ I. De votis religionis in genere. - - - - - 395
§ II. De votis Societatis . . . . . . . . . . . 399
§ III. De voto paupertatis. . . . . . . . . . . 405
PLATICA 10 - - - - - - - - - - - - - - - - 410
§ I. Sequitur de paupertate. . . . . . . . . . 410
§ II. De castitate . . . . 415
INDEX GENERALIS XI
PAG.
PLATICA 12 - - - - - - - - - 440
§ I. De voto oboedientiae Summo Pontifici 440
§ II. De scholasticis et studiis Societatis . 447
PLATicA 13 - - - - - - - 454
§ I. Prosequitur de studiis . . . . . . . . . . 455
§ II. De coadiutoribus, professis et domiciliis Societatis 464
Praefatio 489
Teactus ' • 489
Praefatio 494
Teactus - - - - - - - - - - - - - 497
§ I. De perfectione oboedientiae Societatis 497
§ II. Canones de oboedientia 500
§ III. De oboedientia caeca . . . . . . . . . . 505
§ IV. De viginti modis quibus impeditur, minuitur aut
diminui solet virtus oboedientiae 508
Praefatio 513
Teactus 514
Praefatio . . . . . . . 524
Praesentatio dialogorum - - - - - - - 536
PRIMUS DIALOGUs
PAG.
SEcUNDUs DIALoGUs
PAG.
martio). 775
Praefatio 775
PAG.
Praefatio . . . . . . . . . . . . . . . . . . 801
ExHoRTATio 7a . . . . . . . . . . . . . . 865
8
Friburgi Brisgoviae 1896-1923.
Brodrick, JAM es, — The origin
of
S.
— The progress
of
hallar
la
y
I.
S.
elección
— Et origen los Ejercicios, seguìn
de
la :
de
Instituto
el
y
25 (1956) 27-54.
CANisius, PEtRus. — Catechismum
S.
S.
et
I.
vitam
a
Scripta Ignatio
de
I,
Sancto 714-720.
CANtiN, Roger, — Ecclésiastiques
S.
(1954) 25-56.
6
del
I.
Comentario
g
de
I,
Barcelona
p.
1945, 297-352.
XVIII 1NDEX OPERUM
Diccionario lengua
la
la
castellana
iiola. vol. Madrid 1726-1739.
6
sous
Mangenot. Paris 1903 sq.
DINARcUs. — Orationes. -
DioNysius AeropAgitA (Pseudo).
3,
—
3,
—
3,
»
•
(1933) 258-279.
2
I
:
Duhr, BERNHARD, —
S.
Geschichte
I.
Jahrhundert. 1907.
i.
pro
S.
O.
Trento
?
:
concepto profeta
el
IV. Ignatio...
de
S.
Fontes narrativi
FoRcELLINI, AEgidius. — Lericon totius Latinitatis. vol. Patavii.
4
FoUQUERAy, HeNRI, —
de
de
Compagnie
S.
1901.
GARcfA VillosLADA, RicARdo, —
S.
Gesù (1773).
GersoNius (GeRsoN), IoANNEs, DoctoR ET CANcELLARIUs PARisiENsis —
gloriae Opera II,
de
(Parisiis 1606)
in
et
;
I
Scripta de Ignatio
S.
I,
31-98.
— [Memoriale] Algunas cousas que
de
stituto S. 31-105.
primera vez que visit6
de
—
P.
Orden
el
670-672. 487-491.
3
:
I,
F.
»:
Constitutiones
I.,
p.
de Instituto 106-130.
— quibus So
P.
Cottegio narr.
in
a.
1557
II, 1-10; Jer. Nadal, 489-496.
— Annotationes Examen [In Examen Annotationes] (1557): MHSI, H.
in
I.,
p.
S.
F.
:
et
Constitutiones Declarationes
in Etruria 1883. --
— [Erh. Conim.]. — Pláticas espirituales del Jerónimo Nadal, I., en
P.
S.
XXVI INDEX OPERUM
I.,
p.
Commentarii de Instituto S. 206-488.
— Essortatione del Rdo. Natale MHSI, H. Nadal Commentarii Insti
P.
de
:
I.,
p.
S.
tuto 489-493.
— De virtute oboedientiae
I., (ca. 1562): MHSI, H. Nadal Commentarii de In
p.
S.
stituto 494-512.
— Subsidia vitae spiritualis (ca. 1562): MHSI, H. Nadal Commentarii de
I.,
p.
S.
Instituto 513-523.
— Dialogi (1562-1565): MHSI, H. Nadal Commentarii
de
S.
Instituto de
I.
I.,
p.
S.
Instituto 524-774.
— [Erh. Colon.] — Erhortationes Colonienses 1567: MHSI, H. Nadal
a.
I.,
p.
S.
Commentarii de Instituto 775-800.
EN, IV,
de de
— Tractatus traditionibus
et
:
— Tractatus professione choro: EN, IV, 165-181. [Aliud scriptum de eadem
et
I,
ms.
— Instructiones EN, IV, 364-614.
:
5^, 6a,
I.,
p.
S.
de Instituto 801-865.
— Orationis observationes. Ms. ARSI, Opp. NN. 30; partim editum EN,
in
IV, 643-648, 682-726.
— Imagines Evangeliorum quae toto anno
in
ex
ordinem
Auctore Hieronymo Natali Societatis Iesu Theologo. Antverpiae anno
Domini 1593.
— Adnotationes Meditationes Evangelia quae Missae sa
in
in
et
sacrosancto
crificio toto anno leguntur; cum Evangeliorum concordantia historiae in
tegritati sufficienti. Index historiam ipsam evangelicam or
in
et
Accessit
dinem temporis Christi distribuens. Auctore
vitae Hieronymo Natali So
cietatis Iesu Theologo. Antverpiae 1594-1595.
NicolAU, Miguel, — El P. Jerónimo Nadal los Ejercicios espirituales
S.
y
I.
Ignacio:
S.
(1942) 29-62.
5
I.,
S.
del
tadas con introducción notas por Miguel Nicolau, Granada, 1945.
S.
I.
-
— Notas de la espiritualidad jesuitica : Manresa 25 (1953) 259-288.
La oración de S. Ignacio. F6rmulas que la expresan : Manresa
91-104.
28 (1956)
I*,
triti 1958.
Olivares, EstANislAo, — Los potos Compafiia
de
de
de
S.
la
los escolares
I.
X
(1564). Fragmentum libri primi MI, narr. II, 281-303.
F.
:
I,
«
24-32.
— MI, Const. 69-77.
(24 iunii 1541):
I,
Sacrosanctae Romanae
»
*
81-86.
»
*
I,
170-173.
»
•
356-371.
»
•
Pastor, Ludwig. — Geschichte der Päpste seit dem Ausgang des Mittelalters.
16 tom. Freiburg Breisgau 1891-1931.
in
Ignace
S.
S.
Vers
*.
I.
Louvain 1931.
liturgica professoribus Pontificiae Univer
de
et
46-71.
Pius IV. — (13 aprilis 1561): Instit.
er
S.
Etsi
I,
debito 31-34.
I.
«
I,
nobis 34-37.
I.
»
•
Plato. — Meno.
— Phaedrus.
— Res publica.
PolANco, IoANNEs — [Sum. hisp.] Summarium hispanum ori
de
A.
de
S.
I.
gine MI,
F.
Societatis 146-256.
:
XXVIII INDEX OPERUM
- Romae 1554.
Epistola de obitu S. Ignatii (6 augusti 1556): MI, F. narr. I, 761-772.
— [Chron. Pol.] — Vita Ignatii Loiolae et rerum Societatis Iesu historia....
6 tom. Matriti 1894-1898. (MHSI).
— [Pol. Compl.] — Polanci complementa. — MHSI. Epistolae et commentaria
P. Joannis Alphonsi de Polanco, e Societate Jesu, addenda caeteris eiusdem
scriptis dispersis in his monumentis. Quibus accedunt nonnulla coaeva alio
rum auctorum illis conjunctissima. 2 tom. Matriti 1916-1917.
PoNNelle, LoUis — Bordet, LoUis. — Saint Philippe Néri et la société ro
maine de son temps (1515-1595). Paris 1929.
PRAt, J. M., S. I. — Maldonat et l'Université de Paris au XVI° siècle. Paris 1856.
Pseudo BoNAveNtURA. — Meditationes vitae Christi in • Opera Sancti Bona
venturae » tom. VI. Lugduni 1668.
RAhNer, Hugo, S. I. — Ignatius pon Logola. Briefupechsel mit Frauen. Freiburg
i. B. 1956.
RAMIÈRE, HENRicus — BessoN, Iulius, S. I. — Compendium Instituti Socie
tatis Iesu*. Tolosae 1896.
Regula et Constitutiones generales Fratrum Minorum. Ad Claras Aquas (Qua
racchi) 1922.
Revista de Filologia espaiìola. Madrid 1914 sq.
Revista espaiìola de Teologia. Madrid 1940 sq.
Revue d' Ascétique et de Mystique. Toulouse 1920 sq.
RibAdeNEyRA, Pedro de, S. I. — Vida del bienaventurado Padre Ignacio de
Loyola in « Historias de la Contrarreforma » Edit. Eusebio Rey, S. I.
Madrid 1945.
— [Ribadenegra Monumenta] — Patris Petri de Ribadeneira, Societatis Iesu
sacerdotis, Confessiones, epistolae aliaque scripta inedita. 2 tom. Matriti
1920-1923. (MHSI).
— P. Ignatii (1559-1566): MI, F. narr. II, 317-394: MI, Scripta de S.
De actis
Ignatio I, 337-393.
RodrigUEz, AloNso, S. I. — Ejercicio de perfección y virtudes cristianas.
RodrigUes, FRANcisco, S. I. — História da Companhia de Jesus na Assistência
de Portugal. 2 tom. (2 vol. in singulis tomis). Porto, 1931-1938.
RonrigUes, SiMoN, S. I. — Commentarium de origine et progressu Societatis
Iesu (1577): MI, F. narr. III, 5-135; MHSI, Epist. Rodericii, p. 451-517.
RosEphius, Gregorius, S. I. — Promptuarium dictorum et factorum quorum
dam Societatis Iesu : MI, F. narr. III, 474-577.
Rouges, JUAN CARlos, S. I. — El estudio hecho oración en la enseiìanza de S.
Ignacio. Tesis aprobada en la Fac. de Teologia de la Pont. Univ. Grego
riana. Santa Fe (Argentina) 1960.
* Rouquette, R., S. I. — Essai critique sur les sources relatant la vision de S.
Ignace à la Storta : Revue d'Ascétique et de Mystique 33 (1957) 34-61,
150-170.
INDEX OPERUM XXIX
J.
*,
*,
*.
1898 (vol. 1899 (vol. II), 1902 (vol. III), 1905 (vol. IV). Praeter
epistolas ad eum datas, exceptis quas Ignatius
iis
et
S.
Nadal
a
Commentarium vita
et
I., et
a
ad
anno 1546
nent partem (pp. 1-97); dum volumen totum versatur epi III
in
(Semblanza del
c.
1
*
tempus quo Natalis Parisiis studiosus Theologiae versaretur, utilia sunt quae
Freiburg 1955, pp. sq.
71
2, i.
Storia della Compagnia Italia, vol. II, Roma 1951, pp. 339
di
in
Gesù
*
de
la
*
de
la
en
S.
biografia ignaciana
de
de
la
a
The origin the Jesuits, London 1940, pp. 200-215; The progress
of
of
*
— CoMMENTARII P. NADAL.
1
2 OPERA SCRIPTA NATALIS
eae
structiones collectae visitationibus (pp. 364-614); et, tanquam
spectantia ad rationem Instituti, eduntur tractatus Del modo
et de
Compafiia (pp. 614-619), alius De traditionibus
de
proceder
la
(pp. 619-625)
et
S.
consuetudinibus Annotationes communes
I.
eae
in
collectae
fragmentum (pp. 649-653). Indolem magis asceticam
ut
Examen
spiritualem exhibent collectio Patrum dicta aliquot insignita
et
6a
Adhortatione
oratión. Instructión que
de
instructiones circa orationem: Orden
P.
et
dio
la
la el
necnon
»
eae
Observationes
P.
ter Apologiam Exercitiorum opus Pláticas espirituales del Jer.
*,
Apologia
en
i",
Theologicae Parisiensis (1557) Pars chronici Societatis Erhorta
•,
tiones
Jer. Nadal, sive Et non pauci recenti tempore
II
F.
narr.
de in
in
Edita est tribus fragmentis: Epist. Nadal IV, 820-826; Chron. Polanci
*
Edita
F.
Dalmases
in
a
i* 11 10 °
F.
Dalmases, praesertim
ex
F.
In
Natali
et
edit.
in
(1540-1556):
I.
in
a.
a
(a. 1949) praesertim pp. 5-12, ultimis annis sequentes auctores invenimus,
qui ex professo de Natalis doctrina egerunt, vel saltem de eo magnam partem
locuti sunt: M. BAtlloRi, Los Ejercicios que Nadal trajo a Espaiìa y las
meditaciones de la muerte y del juicio (ms. 998 de la Bibl. nac. de México):
Manresa 24 (1952) 127-144. J. ERHARt, Doctrine of Father Jerome Nadal
on the Spiritual Eaeercices of St. Ignatius: Woodstock Letters 82 (1953) 317
334. M. NicolAU, Notas de la espiritualidad jesuitica: Manresa 25 (1953) 259
288. J. CALvERAs, El origen de los Ejercicios, seguìn el P. Nadal: Manresa 26
(1954) 263-288. A. F. Stridsberg, Jerónimo Nadal: Credo (Uppsala) 35
(1954) 60-72. A. F. Stridsberg, Petrus Canisius och Jerónimo Nadal: Credo
(Uppsala) 36 (1955) 130-137. M. GiUliANi, Trouver Dieu en toutes choses:
Christus 2 (1955) 172-194. R. Hostie, Le cercle de l'action et de l'oraison d'après
le Père Jérôme Nadal: Christus 2 (1955) 195-211. M. NicolAU, La oración de
S. Ignacio. Fórmulas que la expresan: Manresa 28 (1956) 91-104. R. Hostie,
Méditation et contemplation d'après le Père Jérôme Nadal: Revue d'Ascétique
et de Mystique 32 (1956) 397-419. R. Hostie, Ignatiaanse contemplatie (Naar
Nadal): Tijdschrift voor geestelijk leven 12 (1956) 421-443 [versio ex prae
cedenti]. J. CAlveRAs, La ilustración del Cardoner y el Instituto de la Compa
iìia de Jesus: AHSI 25 (1956) 27-54. V. LARRANAGA, La revisión total de los
Ejercicios por San Ignatio &en Paris o en Roma ?: AHSI 25 (1956) 396-415.
I. IpARRAguirre, La oración en la Compaiìia naciente: AHSI 25 (1956) 455
487. M. NicolAU, Espiritualidad de la Compaiìia de Jesus en la Espafia del siglo
XVI: Manresa 29 (1957) 217-236. Th. H. ClANcv, The Proper Grace of the
Jesuit Vocation according to Jerome Nadal: Woodstock Letters 86 (1957)
107-118. M. NicoLAU, Fisonomia de S. Ignacio seguìn sus primeros compaiieros:
AHSI 26 (1957) 257-269. J. CoNwell, Prager Proper to the Society of Jesus
according to Jerome Nadal, Spokane, Washingtom, 1957. M. NicolAU, San
Ignacio, mistico: La vida sobrenatural (Salamanca) 58 (1957) 241-257, 329
346. Th. BAUMANN, Die Berichte über die Vision des hl. Ignatius bei La Storta:
AHSI 27 (1958) 181-208. F. Delgado, El P. J. Nadal y la pintura sevillana
del siglo XVII: AHSI 28 (1959) 354-363. IgN. GordoN, Manuscripta iuridica
de non usu chori in Societate Iesu: Periodica de re liturgica et morali 1959,
p. 417-442. [de altera parte tractatus De professione et choro in codice Instit.
185 I, fol. 65-73; cf. EN, I, p. XLVIII]. M. NicoLAU, El prestigio de S. Ignacio
ante sus primeros compaiieros: Miscelánea Pérez Goyena (Madrid 1960) 223
234. J. C. Rougès, El estudio hecho oración en la enseiìanza de San Ignacio,
Santa Fe (Argentina) 1960. S. MieczNikowski, Ministerium verbi Dei. Intro
ductio in conceptum apostolatus Ignatiani, Romae 1960. E. OlivAREs, Los
votos de los escolares de la Compafiia de Jesus. Su evolución juridica, Roma 1961.
4 NATALIS ASPECTUS ET DOCTRINAE SPIRITUALES
in
et
ipse declaravit, confirmant plane quae dicimus.
Hieronymus Natalis laudabatur quoque suo tempore propter
ex
Monu
i°,
cognitionem iuris positivi qua pollebat idque elucebit
mentis edendis circa Institutum Societatis. Nec tantum propter
meram cognitionem aut eruditionem iuris laude dignum eum
ducimus; sed, quod maius est, propter sensum iuris sive philoso
phiam aut theologiam spiritum iuris, quae eius scriptis elu
et
in
cent 1°.
Eruditio Natalis circa Sacram Scripturam, cum apposita
et
profunda cognitione litterarum hebraicarum, graecarum lati
et
17.
i* in
et
et
constituere
constitutam accommodare debuit, pro ratione usuum consue
et
»,
«
S.
sub Lainez
et
gestabat.
14
Matriti 1901.
MI, Epist.
in v,
decretos 25-26.
y
»
•
professione
et
choro
Nadal IV, 165-181;
S.
Scholia Ignatii,
P.
in
et
et
Constitutiones Declarationes
Prati 1883.
MI, Epist. V, 109.
** i* 17
Antverpiae 1594/5.
Antverpiae Aliud opus Scripturam est ms. Con
ad
spectans
S.
1593.
Opp. NN. 260 261 (duo exempla).
I.:
cordia evangelica,
S.
Arch. Rom.
in
et
PRAEFATIO GENERALIS 5
iis
exponendis, decla
randis, confirmandis atque persuadendis ratiocinatio theologica
et et
magnas haberet partes radices profundas
et
tota Ascetica
in
Spiritualitate christiana inveniret copiose
et
acute.
Hinc impressio generalis, quae
ex
Natalis exhortationibus circa
Institutum Societatis ex eius Commentariis resultat aut per
et
et
a
ad et
in id
quod ceteroquin uberius iam praestitimus alio opere Suf
*".
ficiat nunc generaliora attingere.
Solet Natalis agere initio exhortationum sive tractatuum
in
hac vocatione
gratia peculiarii divina.
et
in
huius viae
Ipse Ignatius, iam conversione, statuit propositum serviendi
a
est. Quae per Exercitia est assecutus. Inde progressus est desi
in
».
«
obras doctrinas
y
6 NATALIS DOCTRINAE ET MOMENTUM
et
Sanctorum, quis
et
devotione
si
et
est
Et illud est consilii: Commenda Virgini
te
commendatio
*.
»
Annot.
in
10.
** •* si
**.
Sic vita ordinari poterit gloriam maiorem gloriam Dei
in
et
atque servitium. Sic exercitium virtutum theologicarum, quod sum
mopere extollitur Natali, comprehendet vitam spiritualem pro
a
fundam, simul solidam
in
oboedientia humilitate.
et
MoMENTUM NATAlis iN spiRiTUALiTATE IGNAtiANA. Haec
»
sunt quae apud Natalem efferri valent potiores sententiae
de
ut
vita religiosa spirituali Societatis, idque ex auctoris considera
et
in
et
theologus spiritualitatis
et
et
Unde vere huius vocari haberi
«
»
potest.
spiritualitate Sancti Ignatii, quae inde facta est spiritua
In
«
sive
Ignatii deprompta. Natalis hanc spiritualitatem doctrinas Sancti
et
Ignatii, sive asceticae christianae, ita evolvit, generatim funda ut
mentum theologicum earum proponat, est, fundamentum ex
id
et
id
id
et
auctorem earum.
Atqui haec videtur fuisse vocatio specialis Natalis Societate;
in
videtur intuitus
et
et
haec
**
mente
id
et
p.
110, 117.
p.
**,
tianis exercitiis et ignatianae educationi se subiiceret promat
et
ei,
litteris tradat. Neque enim originalitas deneganda est qui
et et
»
per res expendebat dicendas has suas propriasque factas
se
et
Iudicium vero infallibile, declarandis rebus igna
**.
declarabat
in
tianis, adscribendum minime est qui partes hominis gestabat
ei
fragilis. hac autem re, qua exceptio vere probatur, per
In
et
si
cellit qua rarior, regulam generalem concordiae armoniae cum
et
Ignatii, quae erant Natali, vere probabit.
mente S.
in
VALOR HisToRicUs ExHoRTATioNUM ET CoMMENTARioRUM.
Non est illud praetermittendum, quid huiusmodi scripta Natalis,
exhortationes, commentarii Instituto pro historia valere pos
de
sint; cum exhortationes characterem paraeneticum, commentarii
apologeticum prae
se
ferant.
ad
Adhortationes Natalis tendere quam maxime exhortationem
spiritu Societatis nemo infitiabitur. Commen
et
fervorem vitae
in
in
concedetur. Sed paraenesis apologesis non necessario per
et
se
et
fundari debent exaggeratione aut errore. Immo, qua
in
in
si
exhortatio aut qua apologesis exaggeratione fundatur, vim per
si
Id
se
ei
eo
et
exacta even
et
in
historica
et
»
possibilis, praesumptio
de
et
p.
408-413.
p.
* Ut Pláticas J.
espirituales del P. Nadal en Coimbra 1561, Granada
1945 ; Scholia in Constituones, Prati in Etruria 1883; Adnotationes et Medi
tationes in evangelia ... Antverpiae 1594/5.
-
10 RATIO NOSTRAE EDITIONIS
I.,
pro more inducto in Mon. Hist. S. generatim, 1°)
si
fuerunt, advertimus; 2°) auctores, qui
de
menta Monumenti edita
Monumento critice locuti sunt, inducimus; 3°) codicem vel codices,
ubi tectus servatur, consideramus et, plures sunt, quinam prae
si
ferendus eruimus. Naturam quoque tractatus, quae opportune
si
dicenda videntur, perpendimus. nullum Archivum nominatur,
Si
intelligendus
ad
codex pertinere Archivum Romanum
S.
est
I.
4°) De tempore compositionis Monumenti disserimus; 5°) denique
rationem editionis, quae observanda erunt, subiungimus.
si
In
ea
tantum proponimus quae ad pleniorem textus intelligentiam con
ducere visa sunt, disceptationibus considerationibus penitus
et
a
i
u;
c,
ante
et
i,
g
e.
et ς
id
et
a. annus, articulus
add. addit
annot. annotatio, annotationes.
AHSI Archivum Hist. S. I.
Annot. in Const. Annotationes in Constitutiones
antep. anteponit
ARSI Archivum Romanum S. I.
Astrain A. Astrain, Historia de la Compaiìia de Jesús
en la Asistencia de Espaiia
I.,
Braunsberger B. Petri Canisii, S. epistolae acta. Collegit
et
O. Braunsberger
C. caput, capita
corpore artic. Summae Theologicae
in
C.
cf. confer, conferatur
Chron. Chronicon
Cn. canon, canones
comS. consumptus,
a
Const. Constitutiones S.
I.
corr. eX correctum ex
CSEL Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latino
rum (vide Bibliographiam initio)
del. Post verbum praecedens auctor delevit.
Dialog. Dialogus, Dialogi
EN Epistolae Nadal Monum. Hist.
P.
S. in
S.
I.
Exerc. Exercitia spiritualia Ignatii
Exh. Exhortatio, Exhortationes
.
.
.
.
1567
Exh. Compl.
Exh. Conim. . Exhortationes Compluti habitae
Pläticas espirituales del
1561
Nadal en Coimbra
P.
J.
Ignat.
.
»
ibid. ibidem
Jer. Nadal M. Nicolau, Jerónimo Nadal. Sus obras
y
xIII II,
et
F.
I),
Instituto
I
MI, Epist.
p.
16,
V
in
in
xLvii
I,
in
II,
Complem.
n.
Collectanea
:
Instituto
I.
de
P.
et
de
1860-187)
p.
Mon. Paedag.
f. in
704-706.
188-199v. Incipit Extracto ad verbum del primero capitulo
:
N.
P.
R.
228-236:
pars eius tractatus. De licentia ad absolvendum
3a
236-246v
a
:
reseruatis.
47) 246a-260v. Osservationi sopra anno per farlo con frutto,
3o
il
f.
structoris
a
Istructione per
3o
263v anno
».
f. f.
il
«
:
vincialis.
265v ad modum tituli Paradigma pro Congregatione pro
f.
«
:
vinciali
».
— CoMMENTARII P. NADAL.
2
18 NOTITIA CODICUM MANUSCRIPTORUM
eae
ea quae interrogari debent cap. Eraminis Explicit:
3o
... sublatis quoad fieri potest earum causis.
267-268u. Addenda formula Congregationis provincialis, eae
in
51)
f.
generalium Congregationum decretis post Congreg. XII. Affe
runtur Congregationis etiam XVII.
decreta
269rv. Memoriale, cuius destinatarii obiectum proponuntur
et
52)
f.
in fol. 270u. Illustrissimis ac Reverendissimis Dominis DD.
Cardinalibus Sancto Officio deputatis, res pro Societate Iesu,
posse dimitti Coadiutores iuris ordine non servato.
PP. Assistentibus
P.
R.
53) 271-272v. Pro Generali bonum
in
et
f.
In
Societatis. 272v
f.
«
:
posita pro sexta Congregatione generali. Ex
iis
nonnulla usui
esse possunt qualibet Congregatione generali Tribuuntur
in
».
P. Possevino.
273-276v. Quasi titulus huius memorialis haec leguntur
in
54)
f.
et
:
de
25a Concilii habentur haec
verba ...
Explicit ... visum fuerit eaepedire, scilicet, supra
in
:
EN, IV,
I),
descriptus
de
in
186a
25-28.
MI,
p.
de
S.
I,
in
19.
observationes]),
EN, xxxii-xxxiii.
p.
descriptus
I,
in
ad
a
.
.
.
.
.
.
Praefatio
I. - MoNUMENtUM ineditum.
I,
in
178
XLVII; MI, Reg.
p.
p.
praesentis voluminis.
et
Isabella
d.
et
domus
*
387.
*
...
dipoi molta difficultà trovar casa proposito, habbiamo
di
di
al
•
•
trovata per special gratia del Signor una casa, più commoda che trovar
la
24 PRAEFATIO
ιι.
hanc orationem vocalem, commendatur iisdem Constitutionibus
in
la
di si
il
esser
della Compagnia, quali sono quasi fiore degli scholari humanità gram
S. in
il
i
(5
et
».
1550) scribens Messanae: EN, 83. Antiquius erat (anno sc. 1549) deside
I,
63. Et Ignatius boni consulebat talem domum primum Natali fieri; MI,
S.
I,
5 *
58-59.
p.
Ibid. 175.
7 •
«
P. I
Ioannis
I,
360-369.
»
MI,
p.
Reg. 219,
n. n.
6-8.
*
p. p.
221,
n.
Ibid. 13.
Ibid. n. 14.
MoNUM. 1 — INsTRUCTIo « DE ORATIONE » — cA. 1551 25
in
i*.
oblatione occupationum atque laborum,
et
omnibus rebus intentione
is;
petitione nec plus temporis,
et
i*.
Pro fundatione collegii messanensis Ignatius dederat Patri
Nadal memoriale circa horam orationis Sed paulo post (14 sep
i*.
tembris 1549) liberi relinquuntur socii messanenses, quoad tempus
orationi tribuendum, donec promulgarentur Constitutiones Di
i°.
stinctius eis dicitur (12 octobris 1549) debere regi modo quo ipsis
se
17.
indictum erat, cum Roma egrederentur, vel modo quo Patavii
Patavii vero Natalis anno 1555 reduxit ad horam, praeter missam,
tempus orationi tribuendum **; quod videtur significare ibi plus
quam hora dari orationi examinibus Circa tempus vero con
et
i°.
cessum orationi collegio messanensi scribebat Antonius Vinck
P.
in
*°
(24 novembris 1551) ex commissione Natalis: Le orationi ordinarij
«
case sono una hora, ultra examine generale della
in
la
et
messa
conscientia ai.
»
et
etiam
concioni diebus fest dominicis; feriis autem sextis audiant
et
s
Et questo tutto — ait Vinck — non est cossi firmato che non
si
•
levare
in
o
li
cose
si
le
spingere
et
di
sforzare **.
»
p. p.
1* i* 1*
Ibid. 221-222,
n.
15.
222,
n.
Ibid. 16.
Ibid. n. 17.
oración, que dize
de
le
la
is
•
».
p.
2.
in
Cf. EN,
I,
1576. 113.
EN,
De tempore orationi tribuendo Societate deque evolu
in
I,
755.
si
Erh. 1554,
n.
tione
in
et
159-163
tiones ibi appositas.
EN,
I,
755-756.
a
26 INSTRUCTIO MESSANENSIS
Praesens instructio, quae sine dubio data est pro sociis Messanae
degentibus, inculcat praxim orationis mentalis; sed « si quis mentalem
orationem non inveniat », mittitur ad recitationem attentam et
devotam missae, horarum canonicarum, coronae, etc. Quae vero
Natalis postea est semper data opera docturus, hic inveniuntur in
germine; scilicet, de efficacia et usu petitionis, obsecrationis et
gratiarum actionis; similiter de affectu caritatis et de purificatione
et elevatione animi pro oratione. Ratio denique concreta applica
tionis in petitione non semel facta est a Natali et ostendit valorem
quem tribuebat orationi « supplicationis ».
Tertus
116r]
DE ORATIONE
[1] Habeatur
summa ratio orationis meditationis:
et
lem inveniat.
is,
[2] sacerdos
si
ut
et
quis meditationem sup. lin., corr. quam habent inveniant prius inveniant,
er
4
eae
|
||
6
uti diximus praefatione, singulis feriis sextis (ex epistola Antonii Vinck, 24
in
Paedag. 78-79.
moNUM. 1 — 1NsTRUCTIo « DE oRATioNE » -- CA. 1551 27
116v]
Si
e
orent per suas coronas, vel psal. vitae Christi vel beatae Mariae 15
*,
recitent officium beatae Mariae nonnunquam dicant psalmos
*,
7
aut officium defunctorum vel divinae sapientiae haec quidem
*;
et
diligenter
ac
devote, etc.
[3] Rectoris sit munus, tum magistri probationum, rationem
orationum praescribere exigere, etc.
et
et
20
In
ut
orationum et
bilis, ita tam singuli quam rector ipse magister probationis
et
dispensent.
et
studiosissime eam constituant
[4] Quum autem, Paulus enuntiat quid oremus oportet
ut
ut
nescimus [sic] sed Spiritus ipse nos moveat doceat inenarrabili *,
et
prius habent
11
13
||
|
aliqui prius aliquisinveniat ms., ita concorditer cum aliquis, quod antea scripse |
14
rat 15 hi prius his del. ex ora- Mariae del. duo, ut videtur, incompleta hic
hi
u
et
recite
||
|| ||
il
eae
et
et
||
||
'
Virginis quoque
B.
tamen quod principio debet dici Credo Deum; postmodum Pater noster,
et in
in
Ave Maria, ante quamlibet clausulam Ave Maria, gratia plena bene ...
et
dictus fructus ventris tui Iesus Christus, sine Amen; quia quaelibet clausula
incipit relativo qui, quem vel quo; quod refertur ad Iesum Christum [sicque
a
(f.
74v).
»
de
P.
(ca. 1295
P.
*
in
e
pientiae Dei, Verbi incarnati, ad Eius amorem fovendum, late diffusum fuit
Germania. Exemplar huius officii videre est, gr., uha simul cum Cate
v.
in
Rom. 26.
•
28 INSTRUCTIO MESSANENSIS
[f.
117r]
media ad exauditionem adhibet, quae obsecrationes pertinent,
ad
per Christum, per merita Vir
ut
Deus concedat per semetipsum
*,
ginis, Sanctorum, etc
*.
ut
omnibus autem purus habeatur charitatis affectus,
In
30 [5]
gloriam Dei rebus omnibus simpliciter unice quaeramus;
ut in
et
qui affectus, debet omnes virtutes afficere atque informare
*,
ita in exercitio virtutum omnium nobis suaviter ac fortiter
in
regnare °.
'".
pacem tuam nostris concede temporibus,
et
verbis concluditur:
40 ab Ecclesia tua cunctam repelle nequitiam, gentes paganorum
et
quae sua feritate confidunt, tua potentia conterantur
[f.
in
ii.
117v]
prius obsecratio
27
id
26 orationem del. vel
'|
|
nobis pariter
31
33
37 ec
ita ita
in
in
et
||
itaque omnium sup. lin., corr. er actibus ac sup. lin. illinc corr. tunc
er
||
|
|
atque prius illinc infidelium ita 38-39 his verbis prius
38
ut
sarracenorum del.
||
,
hoc verbo 41 tuae ms.
||
9,
Erh.
p.
Conim. 7-9, 181-182;
in
et
n.
Compl.
14
Erh.
n.
10-11.
8;
De caritate, forma virtutum, ThoMAs, H.
2,
q.
23,
et
2.
S.
a.
*
846.
principio fin della sea, quanto pueda, fervor
de
El
se
oración
la
la y
«
*
em
pagnia: EN, IV, 673. Orationem incipiendam esse caritate docet quoque
ex
Compl.
18
14
2,
p.
186; Erh.
n.
Erh. Conim.
in
n.
13.
Haec de oppugnatione sarracenorum peculiarem sentie
1°
in
modum
bantur Sicilia. Preces quoque urbe fundebantur: Dà grande edifica
in
in
tione tutti, non solo diligentia che mette Sua Exca [Prorex] fortificar
in
la
a
et
li
christiano che mostra procurar che faciano oratione opere pie acciochè
in
et
si
et
il
li
P.
.
.
.
Pii
ex
V
«
in
»
moNUM. 1 — INsTRUCTIO « DE oRATioNE » — CA. 1551 29
si i*.
Purificandus animus ac levandus ad Deum sive ad sanctos,
i*;
ad eos est oratio atque hoc gradu consistit tota ratio medi
in
ac
tationis contemplationis.
et ac
Petitiones adhibendae pio humili affectu. Haec pars adeo 50
ut
et
videatur meditatio
ac
**;
nisi affectum aliquem pium exeat
ac et
orationem tandem
in
ad operationem
[f.
faciendam sanctam Dei voluntatem. 118r]
i*
ut
in
Christi Deus semper ipsis augeat suaeque Societatis.
in
55
et
giis
i*.
domibus
et
et
**,
mitano superioribus
ac
eorum etc.
ac
60
Pro prorege nominatim,
D.
eius fratribus
*".
Isabella
i*
is
42 possit del. ac gubernare affectum ms.; del. verbum illegib. charta cons. tamen
!
|
del. ut
er
|| ut
obedientiae del. ac ne non facile
||
I.
n.
Erh. 18 Conim.
in
in
p.
12.
De elevatione, parte orationis, Erh. 18 Conim. 3-5,
ut
de ingressu
n.
8. de n. et
**
p.
10-14, Compl.
14
180-183; Erh.
3,
7.
4,
n.
oratione Conim.
in
et
4,
p.
319-321.
mentalem dirigendam specialiter esse pro Socie
1°
Orationem vocalem
tate pro fundatoribus benefactoribus collegiorum dicebatur iam Con
in in in
et
et
384.
Vega, benefactor insignis Societatis collegii mamertini,
de
Ioannes
et
is
•... che non solo vero, ma etiam debito dire che humanamente solo
il
è
vicerè Natalis ad
et
».
I,
140.
Domina Elisabeth de Vega Luna, filia proregis, comitissa
de
de
Luna.
et
*• **
Dominus
.
100. ..).
I,
Severus
30 INSTRUCTIO MESSANENSIS
[f.
ac
noverit applicare fratrum orationes; primo missas orationes
et
70 utriusque domus poterit rector, suae magister probationis...
67
magistratibus sup. lin.
er
|| et
et
||
eaenota 70 post utriusque verbum sup. lin. diffic. lect. quod interpretati sumus domus
saltem ad sensum.
in
** si
Praefatio
102r-135v.
Ut titulus exhortationum indicat, quem quidem Natalis propria
manu partim scripsit, has exhortationes excepit Emmanuel de
P.
Sá
*,
auxilio prae
et
in
1
1554
Itália sacerdotio initiatus est 1555; docuit Theologiam Scripturam
I, S.
in In
a.
1,
7,
*°.
ergo potuit Compluti Salmanticae, qui alii fuerunt loci ubi
et
et
si
exci
et
Natalis praesente socio de ageret, audire exhortationes
re
»,
«
EN,
I, I,
143-145.
EN, 147 sq.
Ephemerides: EN, II,
8.
EN,
I,
144.
EN, II, 23.
Vide catalogum illius temporis EN,
in
I,
758-759.
MHSI, Litt. Quadr. II, 630.
EN, II, 24.
Ibid. De approbatione Sancti Ignatii (1a ianuarii 1554)
ut
hic Romam
*"
veniret: MI, Epist. VI, 120. Superatae sunt magnae difficultates quae erant
ex parte Doctoris Vergara, qui magnum influxum collegium Complutense
in
236.
MoNUM. 2 — ExhortAtioNEs A. 1554 IN HisPANiA 33
v°,
pervenisse Cordubam in vigilia Nativitatis anni 1553
taturum collegia Hispaniae. Visitatio autem collegii Complutensis,
incepta die mensem integrum duravit 14; Salmanti
i*,
6a
februarii
censis vero habita fuit versus 20 martii Egressus denique Natalis
i*.
ex Hispania fuit 29 septembris 1554
et v°.
De statu collegii Complutensis de visitatione ibi peracta
**,
disserit Natalis scribens (15 martii 1554) ad Ignatium
et in
i* et
S.
Ephemeridibus **; item Aegidius González (30 aprilis 1554)
C. de Castro *°. De statu vero domus Salmanticensis idem Nadal
Ignatium (14 maii 1554) Ephemeridibus itemque
S.
ad
et
in
**
si
Cristóbal
peracta, ita compendio exhibet fructum exhortationum:
de
Doctor Hierónimo Nadal] Alcalá
P.
a
•
.
.
.
algunas pláticas
en
se
el
a
Compafiia, que
de
en
el
Ignacio, junto con las reglas comunes particulares de cada oficio, mostrando
y
de
ciones avia Dios nuestro Sefior ensefiado Ignacio, con tan grandes consola
y
a
ciones como avia dado escriviéndole, aprovado con los muchos maravillosos
y
le
I,
410-412.
ii
EN, 221.
ms ia
EN,
hac pagina dicitur visitatio incepta die mensis,
6a
In
in
234.
quo scribitur. Sed, licet haec epistola signata fuerit die martii, advertendum
15
p.
defectum
id
est
vero cursoris clausas esse Vallisoleti. Visitatio non potuit incipere 6* martii,
debuit Compluti per mensem durare, statim dicimus,
15
ut
februarii
et
si
die
si
Natalis recepit vota Patrum. Cf. de CAstro, Hist. del Colegio Alcaldi,
de
C.
8;
5,
6*
et si
c.
in
EN, II, 20-23. Ergo reliquum est incepta fuerit visitatio Collegii Complu
ut
632.
EN,
I,
247.
EN, II, 31.
EN,
I,
234-239.
EN, II, 23.
MHSI, Litt. Quadr. II, 622-633.
de
5,
EN,
I,
255-256.
EN, II, 24.
EN,
de
de
799.
- CoMMENtARii P. NADAL.
3
34 PRAEFATIO
efectos que hazian los que le guardavan, confirmado por el copioso influxo
con que ellos influían de favores y gracias. Declar6 los varios estados que avia
en la Compafiia y de las virtudes de que se aviam de ayudar para mejorarse
en ellos y ser fieles ministros de Dios y obradores de su instituto ... »
**.
Item de successu exhortationum totiusque visitationis Com
plutensis Aegidius González haec scripsit:
de
ad
ut
te
S.
adventu Natalis
P.
Multa enim mihi de illo, de his quae felicissime mense integro, quo nobiscum
commoratus est, gesta sunt, scribenda suppetunt, multa de tuis sanctissimis
statutis legibus, qua fratrum exspectatione, quo animarum gaudio excepta
et
fuerint, quanta cura diligentia uno omnes consensu inviolabiliter eas servare
ac
ad illarum normam effingere, quae etiam ex illarum observa
se
studeant
et
ea
a
Natali copiosius nosse potes. Unum illud, ne meo muneri deesse videar,
P.
P.
a
lucem et nostris exteris illius adventum rebus Societatis attulisse **.
in
et
»
Argumentum eaehortationum illud est quod postea data opera
uberius Natalis exponet exhortationibus sequentium visitationum
in
in
in et
se
S.
et
7
declarabat substantiam Societatis Instituti nostri, procedens ex
et
fructum
et
obtinendum ex frequentatione sacramentorum Quae quidem omnia
**.
Hispania.
in
1554
Illud etiam prae oculis est habendum: sequentes exhortatio
nes esse summarium exceptum ab Emmanuele de Sâ, forma
et
5,
fol. 137r.
ss as **
c.
t.
40.
MONUM. 2 — ExHORT. 1554 IN HISPANIA - c. I 35
**.
V. RATio EditioNis. Damus textum prout emendatum
a
-
reicientes
Illa vero quae margine codicis scripta fuerunt nec locus textus
in
ea
in
quasi margine, retinemus.
in
Teactus
[f.
102r]
AD DECLARATIONEM
CONSTITUTIONUM SOCIETATIS IESU
Emanuel
5
[CAPUT — PRAELiMiNARiA]
I.
1.
2.
I.
§
in
et
3.
stricte seu
obligatio er votis. — Influrus Dei religiones per fundatores earum. —
in
4.
in
5.
6.
virtutum religionibus.
in
diversis
9.
§
et
auctoritate.
e
del. 1554
la
3
Romae mense octobri 1555 certo nota erat mors Xaverii: MI, Epist.
**
de
£on solum,
de
tos
donos en'ella tòtalmente culto ""* *", °''°"''°'°"'''',"'""'''
al
en
luego dirâ.
se
in
y
II
evangélica del. iuntamente, quod iterum scripsit 18 desta del. desta religión
y
||
|
27
im
del. más 20 ansi sup. lin. 21 praeceptos ms. en stado de perfectión marg.
||
||
||
2,
q.
ThomAs, 81,
2.
S.
Cf.
1.
a.
1
MoNUM. 2 — ExHoRT. 1554 IN HisPANiA — c. I 37
no
[f.
55
al es
103r]
menester que sientan, porque tienen modo particular,
su
lo
de
es
[6] no
Y
y
particulares religiones, que
en
ánima
el
el
lo
firma constantia 65
y
al
Eucharistia nutre
transforma alma une con parti
y
la
al
y
la
[7] vienen
Y
se
ase
a
influxo; que
[f.
75
es
103v]
segün nuestro modo aprehendendo las virtudes con este particular
special gracia influxo divino; prática
y
sentimiento
y
la
es
esta
Ę,Š
ritu sin letras, como en personas litteris spiritum sequuntur et de
idiotas y devotas; y ya que algunos his quae in oratione sentiunt
tubiessen lo uno y lo otro, pero loquuntur, in errores saepe labun
95 muy pocos servian al Sefior en
al próx'mo.
[9] Queriendo pues el Sefior que ubiesse quien
[f.
104r] desta
sirviesse, llamò Padre M. Ignatio una enfermedad,
en
manera
le
al
la
100
a
en
su
el
grandes cosas, assi dándose
de
*.
II
*in marg.
Pauca
in
F.
n.
304-311.
*
aliter legimus.
1,
n.
1.
Eacamen
c.
• *
N. 5. -
De his saepe sermo fuit apud Natalem. Cf. M. NicolAU, Jer. Nadal
p.
"
290-292.
hoc animo generoso Ignatii Apologia
de
ad
38;
3,
narr. Conim.
F.
n.
n.
3
2
MONUM. 2 — ExHoRT. 1554 IN HISPANIA - C. I 39
Š
vacans; deinde se in mini me a lo que Christo comencó a predicar
“
*';
sterio proximi exercuit, do- diciendo: « poenitentiam agite » en
y
esto experimentó muchas cosas
y
cens aliis praegicans sacô
et
de
la
prius
se
expertus *v.
que conbiene que hagamos los que
seguimos spiritu. este tiempo cosas extraor
en
[f.
dinarias
J
i*
7
**,
agua,
en
comiendo pan
de
ni
vencer sus
7
su no
i*.
este ms. con devotión sup. lin., corr. eac sintamos 16-17 instruere per
y
lo
7
8
II
II
7
II
II
nmarg. 29-30 por — scrúpulos in marg. 31 Fue del. su sentimiento [sed su omisit
II
Erh. Compl.
n.
n.
3
p.
Mt. 17.
p.
Erh.
c. c. 7,
n.
Conim. 64.
3
Ignatii
P. P.
3
p.
8-9,
n.
65.
40 DE ORIGINE SOCIETATIS
i*.
[12] En este tiempo, guiàndole N.S., comen in
có
tratar del
a
su
los spiritus, dándole
de
de
de
terior alma variedad Seiìor
la
el
esto grande conoscimiento sentimientos muy bivos
en
de
los
y
mysterios
**;
Iglesia
de
y
y
la
divinos Coepit tempore
„,.,. i„„„
eo
a. P.
i,„i„,
no
aunque comenco escrevir, pero per-
17,
SeVerO. Trinitate cuius notitia
in
Aqui
comunicó N.S. los exer-
;£';;;;;;;';;
[13] le praecipue die quadam
et
cicios, guiándole desta manera para que
todo empleasse servitio suyo lo en
ú,
y
se
el
Ghristiani proprium
ìiii,Táìíïìùí
las
ìì,
almas;
de
salud ôùí,
devotión specialmente dos exercicios,
en
licet Deo alia tribuant,
ut
scilicet, del Rey las vanderas. Aqui
de
unitatem, infinitatem,
y y
etc..
fin
°°'
su
se
10
entendió ta"*®' **$ant)
a
et
50
das sus obras, que que tiene aora
es
el
Compaiìia
i°.
la
lo
[14]
Spafia después Paris, studiando philosophia theo le
en
en
hizo
y
y
logia, juntando compafieros 105r] los quales
en
[f.
Paris etc.
y
congregados Ro
de en
55
aver
rosolymam; alii querentur intenti [— —]
autem, predicado en diversas
cum vellent, impediti - primo omnibus votum
quo nobis $igni- exercitádose pa[upertatis]
sunt. Partes castita
In
et
obras pias, etc.,
en
tis
fessión 45-46 com devotión sup. lin., corr. eae dio sentir
y
II
18.: MI,
2,
Ignatii
de
P.
F.
n.
386-388.
c.
p.
Conim. 65.
3
82.
Ignatii 28, 30 (MI, 400-404); Epist. Lainii 10
F.
Acta narr.
I,
I, P.
n.
n.
18-19 (ibid.
n.
p.
n.
3
EN, IV,
** 91
n.
(et 652).
Hisce agitur origine Exercitiorum Minorissae (Manresa), nominatim
de de
et
gnito pro vita sua, qui idem erat pro Societate. Cf. Annot.
ac
Examen
in
Las medita
C.
et
de
la
**,
dando augmento
su
obra
a
que avia comencado.
[15] Visto ya algo Compa
de
de
institutión fundatión
la
la
y
iìia, veamos aora de las Constitutiones, cómo fueron hechas.
qual notar, primero, que assi como Dios N.S.
de
Para 70
se
ha
la lo
su
muchos
y
a
su
la
a
por gracia
de
misericordia infinita nos
su
Christo fundarse y
la
a
en
75
vee las muchas en se
a
el
||
60 corr. eae70 sola
Huc refert
id
in
invenitur ARSI, Instit. 18a, fol. 430rv, quasi residuum independens, quod
in
non connectitur cum ceteris quibuscum colligatur. Visum est autem illud hic
edere:
[f. 430r] Porro Hierosolymitana peregrinatio non ideo facta est,
ut
•
in
et
tione
tionem sectari, unde solet eximius fructus nostris exercitiis extare. Optavi
et
in
;
a
assequi non potui. Indicem tamen scripsi qui iuvare illum poterit, cui dedit
si
et
proprium est Societatis hanc notitiam sectari [sequitur et, quod oblitus est delere]
ac tenere exacte, utile imprimis ad meditationes mysteriorum vitae
et
et
».
I,
26-30.
*
numeri
admittendorum: MI, Const. 84. Et cf., relate ad annum bullae, ibid. ccxiii,
p.
I,
j
ei,
cipue vero inter alia le fatigavan dos Gitnô,itai
íi
cosas, scilicet, enfermedad continua quien
la
hallava servir.
?]
de la y
le] [a
grave que tenia, oratión, est, En vino una pro[vi
id
y
en la
est[o
y[-
-]
aflictión que tenia dexar gusto d'], SP£na
y
el
s%n
aiìo Flandes.
a
-
-
-
oración por studio, como era ne
el
la
cessario. Y, sabiendo que era aquella Dios,
de
se
voluntad
la
venció studiando con mucha diligencia dándonos exemplo
y
**
que nos conviene hazer los que estudiamos Compa
de
en
lo
la
iìia, scilicet, por gusto
de
en
de
no descuidarnos estudio
el
la
el
semejantes persecutiones tuvo M. Ignatio
P.
oración. Estas
y
el
persona ad Christi similitudinem.
en
[f.
su
105v]
[16] Tubo también Compafiia persecutiones grandes,
y
la
las quales solamente diré dos: primera fué Roma,
de
b) a) en
**, **, de
la
tres spaiìoles, los quales los dos son ya muertos:
el de
Pascual
**;
inquisición aora:
en
Barrera uno estâ Mudarra
y
la
persecución desta manera; que como
en
si la
pafiia entre otras cosas tenga gran cuenta ay
de
en
95 observar
las partes adonde estâ algún lutherano doctrina sospechosa
de
o
instituto, assi
el (y
de
y
lo
se
y
Papa)
**,
**,
predicasse entonces uno
en
y
Roma lutherano
y
a)
92-93
in in
II
im marg. Mudarra marg.
b)
93
II
6,
Acta narr.
I,
Erh. Conim.
F.
**
n.
n.
436. 17.
c.
3
;
p.
67.
Dr. Matthaeus Pasqual, mortuus anno 1553; de quo cf. M. BAtAilloN.
**
Erasme
I,
188
etiam alludit, ut videtur, Orat. observ., vocando illum Paschasium, ubi
in
verba facit
et
«
romanae curiae hispanicorum ms. Opp. NN. 30, EN, IV, 706. Vide
p.
»:
212
;
I,
MI,
3;
F.
De hoc cf. textum Natalis praecedenti annot: EN, IV, 706 Censuram
in
**
P. Ribadeneira
G.
I,
in
S.
751
;
ScHURHAMMER,
G.
*•
et
403, 408-410
I,
narr.
I,
F.
158-159.
;
I,
I]
et
«
.
.
.
.
.
376.
Fr. Augustinus Mainardi, O.S.A. (1482-1563), quem Lainez Polanco
et
**
n.
nominant Piamonte
«
F. »
de origine Societatis 84: MI, narr. 132, 201); de quo TAcchi, Storia
I,
MoNUM. 2 — ExhoRt. 1554 IN HisPANiA — c. 1 43
él,
am*go
esta fue causa por qué nos comen caron perseguir accusar 100
la
y
a
y in
Y
dezian éstos, entre otras cosas, que Spaiìa
de
Paris Venetia
y
nos abian hechado, Quiso N.S.
**.
huidos aviamos ido Roma
a
que Roma tres personas que aviendo
en
en
se
*°,
juezes, scilicet, Figueroa Salamanca; otro Doctor
en
sido uno
Ori en Paris; otro, Veralo, en Venetia las cosas del P.
s*,
si,
de de
Ignatio; los quales dieron tal relatión dél los compaiìeros
J
gobernador, que los otros tubieron miedo pusieron intercessores
al
y
que no fuesse cosa adelante. aunque los otros padres
Y
la
al
y
a
no
se
el
la
cosa
pues que avian sido infamados. papa Paulo,
se
assi fue
Y
al
y
le
contò todo que passava, pidiéndole mandasse
su
Santidad
lo
et
99
||
3
II II
5 Doctor Ori sup. lin. sup. vocem Paris Veralo sup. lim sup. vocem Venetia
et
et
||
7 6
y 6
6 Ignatio
im
al
9-10
in
II
p.
153-158; 169-170;
Franz Xaver 401 (annot. 3), 447.
I,
84-85; MI,
I,
F.
n.
narr. 201-203.
Ioannes Rodriguez Figueroa, natus Ledesmae (dioecesis Salmanti
de
**
chiepiscopatus. De que vide MI, 11, annot. 29. Hic, iuxta litteras
F.
narr.
I,
I,
11)
7
(MI,
203) Compluti iudex fuit causa ignatiana.
n.
lanci narr.
I,
de in
F.
85
Fr. Matthaeus Ory, P., mortuus 1557; quo Ignatius ad Eli
O.
•*
S.
a.
(MI, 85 (MI,
F.
12),
n.
et
n.
I,
7
I,
I,
de
narr.
in
re
n.
7
cf. SchUrhAMMeR
F.
et
et
n.
11)
MI, F. narr. 11, annot. 30.
I,
Dr. Petrus Ortiz, natus Villa Robledo Hispania, quo saepe mentio
40 de
in
in **
vacavit narr.
I,
C. in
centius
compuestas por
su
15
dar la sententia; y el Papa se lo concedió. (Y esto ha tenido siem
M.
no
la ha
pre el P. Ignatio, que pedido cosa Papa que
[f.
106r]
en al
se
de **.
no concediesse) asi diò sententia favor del
y la
se
Y
qual dio
en
Padre compafìeros,
la
Quod nos vocamus pri
ss.
un breve governador
el
sententia
mam Societatis approba
20 confirmada,
de
[17] Después
es
ser tionem.
se,
de de
de
saber, Mathia
de
Posta
la
la
a
s*,
**,
s°.
de
Roser Barberón Mo Iohan del Mercado
la
la
17-18 del Padre omisit
y
19 Supra breve littera
a,
cancellare quasi referendo ad quod legitur marg.
id
in
el
||
1
governador sententia corr. ea- dio Papa, testimonio bueno sententia] Seq. parag.
el
I
cancell. Otra persecuti6n tubo en Roma desta manera Um Mo Joan del Mercado,
:
:
sé
que antes avia sido muy amigo familiar nuestro, no cómo, se alienó de tal manera
y
que hizo una minuta Papa del P. Ignatio, accusándole los nuestros in moribus
al
y
a
et, fide perdiéndola, quiso N. S. que uno de los nuestros halló,
el y,
asi se vino
la
el a
;
P. Pontio, quiem siendo ya cosa publica perseguiam mofavam por Roma, instó
la
y
y le
a
se
se
que hiziesse sobre ello alguna diligencia verdad. Remitiólo
el
a la
declarasse
P. M. Ignatio Cardenal de Santiago al Vicario del Papa, los quales pareció se
y
al
determinasse. Acaeció que estava entonces en nuestras casa un hermano del car
denal Montepulchano (in marg. chartae abscisae qui illuc se c[— uxore mortu [—]
]
:
Patre Ignatio co[—]), qual fue remitida causa, haziéndole juez
al
commissario
la
;
de qual se admirarom mucho todos por estar en nuestra casa. Y, abiéndose de pro
lo
al
ceder contra
le
y
hallaron muchos males, dierom tratos condenaron contra Societatem autem,
le
le
y
;
me verbum quidem. porque nos avia, accusado in fide quisierom los inquisi
Y
él
dores saber dél, hallóse que tenia libros lutheranos. Hunc ergo exitum habuit
y
F.
**
II,
:
122.
85.: MI, 203. Sententia data legi
in F.
n.
I,
627-629. Vide
in
in
oblivione
non cancellata. De nominibus ibi indicatis vide, sis, MI,
F.
narr.
I,
310.
Matthias delle Poste vel Matthias Sancto Cassiano, Praefectus vere
**
240 (MI,
eo
F.
I, I,
L.
n.
659-666. Goncalves
EN, IV, 706; apud de RibAdENEYRA, Vida Ignacio, lib.
de
S.
P.
et
et
667)
3,
13.
c.
1545
MI, Scripta
ea
domina agitur MI, narr. 42*, (annot. 1); III, 164-165, etc.; EN, II,
I,
in
F.
2-3; IV, 706. Eius- commercium litterarum cum Sancto Ignatio- collegit H.
RAhNer, Ignatius von Loyola. Briefwechsel mit Frauen,
p.
301-333.
MoNUM. 2 — ExHoRT. 1554 IN HISPANIA - c. I 45
ex
cutionem, ab his qui fuerant in ipsa, sed
[f.
106v]
vidente Deo) eius purgatio augmentum maximum secuta
et
et
25
*°;
ea
sunt
ut
solida
in
Societatis fundamenta iacerentur, expulsis nimirum
de
iis
et
aedificio sublatis qui id, quamdiu mansissent, facerent ruinosum.
Ex quibus omnibus patet, similes nos quodammodo esse Dei
gratia illis quibus primo Ecclesia Christi fundata est, passioni 30
in
*';
Hispania qui nos persequantur, praesertim
in
monachi sed
adiuvat nos Dominus non praevalebit homo.
et
et
litudo. Ut enim illi ante scriptum Evangelium traditione vivebant,
ita nos ante scriptas Constitutiones. Accidebatque nobis quod
et
B.
Petrus eos,
Ignatius alloquens dicebat: scitis, fratres, modum
P.
et
sic suos
ordinem nostrum vivendi; sic ergo euntes facite. At vero,
ut
tunc
crescente Ecclesia oportuit scripta redigi christianae religionis 40
in
modum
in
maiora in
eae
Ecclesiae
Patres ad Paulum III introduxisse (Monum. Lain. VIII, 856); postea Societati
non bene affectus (EN, II, 2-3; IV, 706). De quo viro MI,
cf.
F.
narr. 310,
I,
annot. 26.
Ioannes de Torano, rector ecclesiae Sancti Ioannis de Mercato re
in in
**
n.
narr.
I,
in
et
667)
3,
13.
c.
Admonuit
et
*°
•
triginta extra Societatem iam esse, qui non parum detrimentum aliis attulerunt,
qui satis impudenter per urbem temporis vagabantur... Pol.
id
Chron.
»
5,
I,
et
c.
De mente
et
*
de p.
8-10,
O.
Práctica
I,
321-384
en c.
I.
;
de
su
p.
autor,
S.
vida
de In
94-102.
chioris Cano V. Beltr KN de Heredi P., Las corrientes espiritualidad
la O.
A
79-83.
46 DE CONSTITUTIONUM AUCTORITATE ET PARTIBUS
[f.
causa. 107r]
+
DE CoNsTiTUTioNUM AUTHORiTATE
in
habebunt. Ut enim habeant illae authoritatem Papae, Societatis,
Generalis, quemadmodum hae, tamen eis peculiare deerit.
id
et
quod non erunt factae ab hoc Generali, est, fundatore Societatis,
id
ut
**;
hunc gratiam qua regit gubernat Societatem abundantius
et
et
55 autem quam caeteris, quis dubitet Et haec est specialis gratia
?
privilegium nobis Deo concessum, qui hoc Societatis prin
et
in
a
cipio sumus.
DE CoNSTiTUTioNUM PARTiBUs
scilicet: Examen,
3,
[21] Sunt autem Constitutionum partes
60 Constitutiones, Declarationes. Sunt etiam, praeter haec, Regulae;
sed quae constitutionibus non connumerantur, quod sint inmu
in
et
loco
et
II
Similis
p.
148-151.
MoNUM. 2 — ExHoRt. 1554 IN HisPANIA - c. I 47
[f.
107v]
qui non inveniantur apti Societati, horum expul
de
Quod 75
si
sione agitur parte. Est autem inter alias specialis haec gratia
2a
in
scilicet
et
aut non eius instituto.
De modo autem probandi, eos qui
et
instruendi conservandi
manent, agitur parte.
3a
in
in
et
4a.
De forma ratione votorum secundum quemlibet statum
et
Societatis,
in
5a.
Atqui his est consistit Societatis integritas.
in
et
de
85
in
obedientia, paupertate aliquid etiam castitate dicitur. de
et
in
se
ubi
in
agitur.
Quum sit autem Societas quoddam corpus, quae debeat esse
unio cum capite, traditur
de et
et
in
ubi congregationibus generalibus provincialibus,
et
electione
Generalis, etc., disseritur.
Agitur vero maximi ponderis, qualitatibus scilicet
de
9a
in
re
conditionibus 95
in
se
100
possit augmentari Societas ad eum finem quem intendit.
et
Constitutionum
nuntur, iustam Constitutiones ipsae quantitatem excederent,
ne
L.
n.
659.
48 DE NOMINE ET APPROBATIONE SOCIETATIS
I)E ExAMiNE
eae
citur Societas Iesu. — 32. Aliae confirmationes Sancta Sede.
et
§
et
et
domorum
42. De voto oboedientiae Romano Pontifici.
de
In
id
'.
«
appellare Ignatius
P.
in
Societatem
•
principem aliquem scribit*;
ad
quum
et
et
oportet, scilicet, quod sumus omnium religiosorum minimi
et
servi, omnes tanquam superiores suspicere venerari; quod
et
et
etiam nos maxime debet consolari. Cum his est coniunctum quod
Ignatius, etsi religiosi simus Societasque ipsa religio, non tamen
P.
humilitate.
3-4 sic — appellare marg., corr. eaenon solet Ig. sic loqui nisi
P.
consolari
in
||
8
del. sicut P. Ignatius consolatur 8-9 Cum his — Ignatius marg., prius At vero
P.
in
||
de
ha
I, 4. y
sido erecta
la
Eram. textu
in
A
c.
»
narr.
in
p.
c. n.
in »:
P. •
.
.
.
II,
6;
MI Const.,
1,
391.
explicat cur Societas minima vocetur: MI, narr. II, 131-132. NAtAlis
F.
«
Apologia Ererc.: Chron. Pol. III, 538; MI, narr. II, 321.
re
F.
iterum de hac
in
Cf., gr., MI, Epist. 244, 427 (Ioanni III, Regi Lusitaniae), 360
v.
I,
s
V,
VI, 85 (eidem).
1).
[f.
divina assistebat. Nec leve in Societatis favorem 108v]
argumentum existimandum est, hoc praesertim tempore quum
id
religionem
”.
enim, nisi esset haec Deo, non posse tam multis probari
a
1540); Iniunctum nobis (14 martii 1544); Iulius III, Exposcit debitum (21
iulii 1550): MI, Const. 24-32, 81-86, 373-383.
I,
4; Repli
2,
q.
De perfectione evangelica
S.
a.
religiore, tom.
3,
lib. 17,
n.
n. c.
214) De fide
d.
s.
9
;
Quanta cura
«
32,
n.
n.
n.
1
mulam repetiverunt Maffei (De pita moribus Ignatii Loyolae, Romae 1585,
et
2,
lib. 12), OrlANdnni (Historiae Soc. Iesu prima pars, Romae 1615, lib.
c.
Ignatii (1572)
n. 1a
76,
2.
n.
S.
in
et
et
82)
c.
137. Sed
a.
c.
formula (Ex.
»
•
275, annot.
1.
in
9.
ex
160
S.
11.
- CoMMENtARII P. NADAL.
4
50 DE NOMINE SOCIETATIS
ut,
principio parvi facere videretur, imo
et
inimicissimo licet
in
irridere, causamque repelleret, orantibus tamen pro patribus
eo
in i*,
nostris Deo pro ipso sacrificia offerentibus sic est repente
et
totus noster effectus,
ut
mutatus diceret sola hac debere
et
omnes religiosos militare Deo vivere. Huius itaque patrocinio
et
approbata est Paulo
3"
confirmata Societas.
et
a
SED QUARE DiciTUR SociETAs IEsu
?
Notandum quod modus noster vivendi bulla dicitur
in
[29]
i*,
P.
in
bello scilicet quod Christus mundo indixit, carmi
de
i*,
tationibus
40 daemoni; cuius vexillum sequi totis Societas viribus contendit.
et
in
a
consilia adhibitus paulo antea (19 decembris 1539) creatus Cardinalis.
et
Cum Cardinalis Ghinucci, cui commissum fuerat breve sive bulla approbationis,
difficultates obiecisset ad puncta particularia quinque capitibus Cardi
»,
e
«
nalis Guidiccioni vocatus fuit ad hoc negotium. De hoc Cardinali deque hac
TAcchi, Storia II, 281-294. Bibliographiam circa Guidiccioni collegit
re
1,
5.
Potius quam librum, quem etiam alii tribuunt (ut PoLANco, Chron.
11
ei
hac re,
I,
in
et
Vatic., Barber. lat. 1165). Ex his tractatibus pars quae agit contra pluralitatem
religionum exstat apud TAcchi, Storia Appendice,
2,
1950) 207-214;
Tractatuum nova collectio (edidit Societas Goerresiana) XII, 250-253.
Apolog. 107 (F. narr. II, 96);
de
ad
n.
S. n.
n.
59
2
Xaverii 87, 176. Cf. quae dicebantur PP. Broët Salmerón MI, Epist.
et
I,
:
I,
177.
Quicumque Societate nostra, quam Iesu nomine insigniri cupimus,
in
is
«
vult sub crucis vexillo Deo militare... [n. 3]. Deo militare [n. 4]. tunc
.
.
.
.
tantis (1540): MI, Const. 26-27, 30. Item bulla Erposcit debitum (1550)
I,
in
p.
(ibid.
6
91-98)
136-148), quibus Natalis videt imaginem vitae Societatis, quam proponit
ut n.
in
Compl.
n.
3
[f.
109r]
Eo tempore quo
de
[30] 1. Societatis confirmatione tracta
batur, cum Romam veniret cum Patribus Fabro Laynez, oranti
et
Ignatio per visum Christus apparuit cum cruce; cui quum
P.
45
servitutem,
in
**;
in
socios Iesu elegisse Et haec est quaedam specialis gratia Socie
i".
45-46 cui — servitutem in marg., corr. eae qui se adiungens ante primum
; ei
;
verbum cui scriptum fuerat qui, sed obscure deletum post servitutem del. dixit, im.
marg. Hoc verbum dixit, iam erat ipso teactu scriptum 47 significabat
in
del. se
||
|
Deum nos marg. in teactu prius se nos in socios 48 Iesu add. sup. lim.
in
||
;
P.
i*
a
7-10; Erh. 1557, 23: MI, narr. II, 9-10; Erh. Conim. 3-4,
p. in
F.
n.
Eramen
n.
n.
4
72-73; Dialog. II, 24; Erh. Colon. 1567, 25. LAiNEz illam refert
in
n.
n.
Exhort. 1559 (MI, narr. II, 132-133). De momento huius visionis pro
F.
et a.
in
p.
342-350.
Iuvat hoc loco, primum ponere quod ab initio conscripserat Em.
id
i*
de
P.
Sá:
a
Oranti Patri Ignatio per visum Christus apparuit cum cruce, qui adiungens
se
ei
•
socios
in
nos
:
in
».
Correctiones
a
dunt
in
Deum Patrem elegisse socios Iesu, item (ut nobis videtur) Deum Patrem
in
et
Praesens
«
in
ponit verba Ego vobiscum ero tanquam prolata Deo Patre, sic potest
«
commode intelligi: Oranti Patri Ignatio per visum Christus apparuit cum
«
ut
quo,
Ignatium adiunxisset contra dirit [sc.
P.
idem Deus, qui est subiectum orationis magis immediatum. Subiectum Christus
nimis esset elongatum nec satis coniunctum cum dixit].
Sic subiectum verbi significabat, est idem Deus, antea;
ut
textu enim
in
verba quae Natalis posuit margine: Deum nos non habere signum codice,
in in
in
neque margine neque ipso textu, quod indicet quo loco textus sint
in
in
»).
Ideo
in
(«
nos
illa ponimus post hoc verbum
»,
in
nos
a
«
la
et
Myst. 33 (1957) 34-61, 150-170; Theodor BAUMANN, Die Berichte über die
Vision des heiligen Ignatius bei La Storta: AHSI 27 (1958) 181-208.
52 DE FINE SOCIETATIS
ut,
50 gens ex mortuis iam non moritur suis adhuc membris
in
et
nuo crucem patitur. Unde Paulo dixit: Quid me persequeris
et
i*
?
«
»
igitur nos vocat Deus,
ut
hac militia Iesum sequamur,
In
id
in
tollentes crucem quisque suam, pro Christo patientes; hoc
in
et
debemus animari confortari, quod scilicet Christum sequimur,
et
55 eius socii effecti per crucem. Quid enim aliud aut voluit aut habuit
Christus hoc mundo, quam labores, persecutiones crucem ad
in
et
Dei Patris gloriam nostramque omnium salutem
Id
ergo velimus
?
nos, exponentes, opus sit, pro fratrum salute animas nostras
et
*°.
si
Confirmat proxime adnotata quod semel cuidam
P.
2.
[31]
60 Ignatius respondit, quaerenti quare non aliter Societas vocaretur;
Solus, inquit, Deus nomen hoc quod habet appellationem
et
mutare poterit
*°.
in
sed
si
60; 1543 aperto Iulio
3°
**.
indefinito numero Novissime anno
et
a
plenius [f.
*•.
QUis FiNis
?
R[espondeo].Maximus omnium: salus perfectio ani
et
[33]
marum ad maiorem gloriam Dei. Hic enim est finis noster, ad
51 crucem sup. lim. 52 Deus sup. lin. ut, del. eum Iesum sup. lim. 53 suam
||
||
I
del.
|| ||
facere 63-64 sed in numero 60 sup. lin. 60 corr. eae70 64 ante 1543 del. 2° aper
||
||
I
to — numero marg., corr. eaeet tunc dilatata et ad plures extensa 65 plenius con
in
||
firmata marg., corr. eaedistincta in varios status, scilicet, professi, coadiutoris, etc.
in
67-68 salus — Dei marg., corr. eaeeumdem enim quem et Christus habuit, scili
in
II
9.
Rom.
Act.
4.
n.
9.
n.
I,
Jesús
J.
»
•
Compaiiia
de
de
et
de
ce
et
«Const. 24-32.
III,
bulla Iniunctum nobis (14 martii 1544): MI, Const.
Paulus
I,
in
**
(p. ccxiii).
3,
5,
hac annot.
re
a.
c.
373-383.
a
MoNUM. 2 — ExHoRT. 1554 IN HisPANIA - c. II 53
**,
quem, Christum imitantes, non sola agimus oratione, sed et opere
ad
adhibentes quaecumque videntur iuvare possunt [sic], idque 70
id
Et hoc consistit Societatis essentia,
*°.
cum intentione charitatis
in
Ignatius dicit quod
P.
et
ideoque intense attendatur saluti
»
profectui animarum. Ubi adnotandum quod Christus non sibi,
sed nobis laborabat, etsi gloriam corporis, etc., per quae agebat
ea
patiebatur, mereretur. Nos vero primum quidem* nostram, 75
et
et
nobis sufficit, quod carthusiano, etiam sancto; vocat enim nos
Deus ad alium finem, charitatis videlicet amplitudinem. Cum
ad
enim haec
omnia possibilia conducentia media ad proximi etiam per
ut
et
In *.
in
et
**,
[34] Dicit Ignatius est, cum fervore.
P.
id
intensamente
«
et
consolatio. Quare contendamus, fratres, ad finem hunc omnibus
viis quas possit charitas ministrare; quae
[f.
si
in
95
id
suo quisque
ut
in
statu
71 intentione marg.,
II
eorr. eae plenitudine 74 nobis del. praecipue etc. sup. lin. 75 vero sup. lin.,
||
II
|
prius At vero nos del. qui tantopere Christo distamus 76 salutem et in marg.
||
a
;
plenitudinis charitatis 79-80 eius — ut sup. lin., corr. eaeperfecta ea dici non po
||
non 80 etiam sup. lim. 82 operis add. eum, oblitus delere illum add. sup. lin.
si
test
||
||
|
1,
2.
n.
ss ** •• as •*
Eramen
c.
72-73.
in 1,
n.
11-15.
c.
Erh. Compl.,
n.
Similiter 83-84.
3
•
54 DE MEDIIS SEU DE VOTIS
de
et iis
deliberent,
ut
etiam sed
magno mediisque exercitiis, quibus plu
ut
maturo consilio
in
rimum ad ea solet Deus animum movere *°.
ad
Ignatius primo capite Eraminis)
P.
in
finem hunc consequendum tria vota Agit autem statim pau
••.
de
ad
pertate. Et notandum quod, cum Deus nos vocet tam sublimem
finem tantam puritatem spiritus, magna opus habemus prae
et
retardare. 110v]
[37] Paupertatis practica executio una est
in
et
et
eadem
colegiis, professis, peregrinantibus, etc. Nullibi enim est proprietas
aliqua, sed idem omnibus spiritus paupertatis. Iuxta quod, non
in
**;
15 Societate ianua cubiculi, non arca aut quid aliud clausum
in
est
vix enim sine proprietatis periculo paupertatis detrimento
id
et
contingit.
[38] Sed quis modus paupertatis Societate Notandum
in
?
diversa esse Societate mansionum seu habitationum genera.
in
[39] Notandum
particulari
se.
in
mus ut, g., quo suo modo paupertatem obtineant, plures solito faciant eleemosy
v.
nas; qui castitatem vovere nequit, cum possit, abstineat sic enim perfectioni
et
;
eae
autem
||
1
eae
8 in
et
et
corr. votum
||
||
5
6
7 |
tam sublimem
||
||
puritatem sup. lim., corr. eaequi est purus 15 cubiculi, non sup. lim.
||
29-35.
1,
Eramen
2.
n.
p. c.
5,
6, 3.
p. n.
Constit. Const.
c.
debitum,
I,
n.
Const.
2,
2,
5.
n.
c.
MoNUM. 2 — ExHoRT. 1554 IN HisPANiA — c. II 55
quicquam possint accipere, etiam illo modo quo id aliis licet reli
**;
giosis, scilicet per viam eleemosynae quo sic omnis avaritiae
tollatur occasio, ministeriis possimus
et
maxima cum libertate
in
procedere, ablata etiam aliis omni ansa cogitandi quod ob eorum
munera ipsis serviamus. quid vero nobis pauperibus offerant,
ut
Si
illud recipere pauperes possumus.
ut
**;
[40] Collegia autem domus probationum redditus habent
et
cuius quidem haec est ratio. Sequitur enim Societas perfectionem,
quaerens omnibus maiorem Dei gloriam, ad quam
id
videt
in
ad
[f.
nec 35
in
consummentur; quod quidem sine redditibus fieri fere nequit.
Sine his enim oporteret scholares aut cognatis petere aut ostia a
mendicare; quorum altero affectus pristini reviviscerent,
ex
tim
ex
ex altero tempus studio necessarium deesset, utroque autem 40
in
quibus ibi degentium ignorantia curatur, sola horum superinten
gubernatio ad Societatem pertinet At vero, supra
ut
**.
dentia
et
in
et
id
esset
si
attentaret. 55
est
lin.,
37
28 etiam sup. corr. eae nimirum fere sup. lin. 38 Sine corr. eaesive
||
||
II
I,
Const. Examen
c.
2,
3; Constit.
6,
p.
n.
7.
n.
c.
5:
Examen
n.
Const.
1,
4.
c.
n.
Iulius III,
2,
I,
380: Constit.
ss
n.
Const.
c.
3,
4.
n.
56 DE MEDIIS AD FINEM SOCIETATIS
[f.
111v],
possit manere paupertas.
Est autem collegiorum hoc opus ordo specialis quaedam
et
60
Dei gratia; ideoque contra diabolus nititur, quum sit hoc semi
narium quoddam eorum qui contra eius astutias machinamenta
et
strenue pro Ecclesia sunt dimicaturi; quod etiam causa est
in
quare tantopere Societas incumbat.
in
id
[42] Circa obedientae votum notandum quod, quum omnes
G5 teneantur Pontifici ut Christi Vicario obedire, nos tamen ad
id
ex
speciali quodam modo voto astringimur
*.
et
Desiderat enim
Societas Christum, quoad fieri possit, sequi uniri; quem,
et
et
ei
hac vita sensibiliter videre non possimus quam
in
cum aliter
in
eius Vicario, ideo huic nos voto subiicimus. Adde quod nullo
ex
70 possemus
alio convenientiori modo nostras operationes dirigere,
quam per eum cuius est summa terra potestas, per quem
et
in
Christus loquitur nos sua voluntate certos reddit; idque
in de
et
ut
in
**
quod faciunt professi, quo maximum existimant Deo obse
se
in
libere
a
ad
2:
Thes.
2
80
**,
scilicet obedientiae
a
»
65 teneatur
s.
!|
Cf. bulla Exposcit debitum, MI, Const. 377. Initio videbatur hoc
••
n.
I,
4:
al
J.
servicio
I
in
377:
«
et
maiorem
Et cf. quae ad rem dicit MI, Epist.
B.
132.
2,
Thes.
•• ss
3.
2
6 debemus
quimur, saltem
-
contendere sup. lin., corr. er tamen particularissimam
desiderio || 9 genus sup. lin., del. talentorum
vitam se
| complectens del.
et,
Dialog. II,
p.
n.
9
n. 90-95.
58 DE MODO VIVENDI IN SOCIETATE
[f.
obedientiae, 112v]
Ignatius communem esse vivendi modum
Dicit
P.
[47] ergo
*,
scilicet quoad exterius; tacens interiori, supponens.
de
id
[48] Notandum quod Ignatius, principio suae conversionis,
P.
a
Dei maiorem semper gloriam, quaesivit; et,
eo
ut
dictum est
in
*,
credens maximum Deo praestare obsequium, maxima pae
se
se
nitentia afflixit; cui tamen postmodum Deus ostendit remittendam
esse tantam poenitentiae austeritatem. Sed non propterea penitentiam
reliquit, utpote necessariam totius spiritualis vitae funda
ut
et
30
mentum quod etiam exercitiis observatur, quibus
in
in
id
in
*;
*.
Ignatii
P.
[49] Notandam praeterea extraordinariam illam
ad
poenitentiam. Cum enim confessionem fecisset generalem, eum
modum quem exercitiis tradit atque scrupulis opprimeretur,
in
*,
35
dixit Deo non
se
prius cibum sumpturum quam ad eius preces mortuum quemdam
*),
17 ad sup. lin. nituntur sup. lin., corr. eae apprehendunt 19-20 id est —
||
I
II
in ima pagina del. ita etiam in modo praedicandi, qualem nulli habent alii 22
II
;
ergo del. hic 27-28 remittendam — austeritatem in marg., corr. earaliud et, praestan
ei ||
im
li
marg., corr. eaequod P. Ignatius (ut
im
ipse ait) delusus est, quod factum existimo [non dubito sup. lin.] divina dispensatione
il
34 atque sup. lin., del. haberetque plurimos scrupulis prius scrupulos oppri
|
147-148.
Eramen
6.
n.
n. c.
*
Supra,
7 • *
152-155.
Ererc., 24-90 (prima hebdomada). Hic paenitentiae spiritus, pri
m. ut
n.
mus gressus Exercitiorum, notatur saepe Natali: infra (Eaehort. 1554) 148,
a
153; Apolog. E.rerc.: Chron. Pol. III, 543; De oración specialmente para los
p. la
* * la
274.
44 sq.; Acta Ignatii 17 sq.: 386 sq.
F.
n.
pulis liberes ». Cum vero dies iam septem sine cibo transegisset,
aperienti id in confessione iussit confessarius comedere; cui cum
obtemperaret et comederet, nullum postea sensit scrupulum
'".
[50] Post has poenitentiae austeritates sic fuit fractis viribus
corpore debilitatus, adhuc infirmus sit. Ostendit autem
ut
et
[f.
idque propter laboriosa Societatis exercitia. Quod his tantam
si
poenitentiam, asperitatem addas, quis ferat Cum namque adver
?
setur caro spiritui sequaturque Societas maxime interiorem
m
in
potius paenitentia, eaque gravissima, credenda est Societas esse,
quam carere. Adde quod volumus ostendere
ea
statu ecclesiastico in
posse quemque perfectionem secundum hunc interiorem modum 55
assequi.
[51] Sed nunquid poenitentiam abiicimus Respondeo: Nequa
?
||
eae
47
im
?
|
quis, quid nisi moriatur statim 56 assequi del. neque ad opus esse illis quas
id
||
?
Antonii; eius festum agitur ecclesia latina die martii. Incepit vitam here
in
645
p.
648. RufiNus
eo
ausus fuisset
in
eum urgebat, fugaret. Et cum mora fieret, ne celer sequeretur effectus, quasi
infantum more indignatus, ad Dominum dixisse fertur: Vere non manducabo
hodie, eum non curaveris, continuo quasi delicioso Domini satisfactum
et
si
est Domino; statim curatus est rabidus Acta SS. Martii (Venetiis 1735)
et
».
a
I
p.
648; ML 21, 459. Flos Sanctorum, quod exstat Archivo Loyolaeo (ed.
In
in
se
de
S.
I,
II. n. 7.
22-25: MI,
p.
3,
1°
narr.
P.
n.
n.
c.
3
-
I,
398.
5,
i*.
Unde neque circa ieiunia alias huiusmodi poenitentias quicquam
et
ex
habemus universali obedientia; sed omnia sic superioris arbitrio
dispositioni relinquuntur, nullus sine eius facultate huius
ut
et
modi quicquam tentare possit, sed proponere tantum quo
se
id
indigere existimat. Quod superior aut confessor etiam videat
id
si
ita esse, non solum concedet sed etiam iniunget quantum poeni
65
**.
[52] Atqui hic nobis modus omnium videtur accommodatis
simus, praesertim quum simus communi cum aliis conversatione,
in
quo eos Christo lucrifaciamus. Deterrerentur enim homines neque
70
nobis fierent familiares, vestibus, victu aliis,
[f.
et
in
113v]
si
a
communi nos viderent conversatione remotos;
ut
enim amicitiam
familiaritatem similitudo conciliat, ita dissolvit dissimilitudo.
et
in
[53]
1*.
ut
75
illud ministerii genus assumuntur. Ante omnia vero quisque
indifferens admittitur, interim ad quid aptus sit intelligatur;
et ut
se
est
ad
i*;
superioris iudicio quid magis ipso fieri expediat ita ut, etiamsi
de
et
aliud, cum voluerit superior, paratum inveniat; quo
id
in
se
dens iudicio.
et
n.
Eramen
is 1* is **
6.
c.
Ibid. et litt. C.
n. 1,
n.
Eramen 7-11.
c.
1,
Eramen 7-11.
c.
MoNUM. 2 — ExHoRt. 1554 IN HisPANiA — c. III 61
i°.
traditum
Professos, saltem votorum, oportet esse sacerdotes
et
selectos
4
spiritu
in
i*.
doctrina et
i°.
et
possunt etiam concionari pro sua mediocritate, probet superior.
si
[f.
114r]
Coadiutores temporales oportet esse aptos ad exteriora ministe
ria et in sacris non esse ordinatos
i°.
Scholares, quibus deinde prodeunt professi aut coadiutores 100
e
4
cia probationis quibus
*°.
annos satisfecerint Societati
et
2
eo
tum; totum autem religio, quolibet dictorum gradu situs
in
et
religio votum so
et
lemne quod talia sint, quid aliud hoc agit quam votum simplex 10
in
sollemne
?
patet non esse horum et professorum distincta ministeria, quamvis proprius horum
munus est, confessiones audire, docere doctrinam christianam et casus conscientiae
!
I
p.
5,
1* *•
Constit. 3-4.
c.
Formula Instituti
1, 6: in
n.
III, MI,
8;
n.
I,
Const. Constit.
c.
B;
5,
2,
c. 2,
p.
p.
1-2;
1, 1, 8,
p.
10,
9; n.
et *• ** 1* c.
7.
n.
n.
8. n. 6,
Eramen
n.
3. n.
1-2.
c. c.
9;
6,
n.
Eramen
c.
10; histo
1,
6,
n.
n.
eorum
c.
c.
de
E.
rica
la
los escolares
Compaiita Jesús. Su evolución juridica, Roma 1961.
de
I,
361.
si
et
in a
men manet obligatus voto hoc, praeter alia quae sunt iuris
et
communis, voti solemnitas consistit, sic volente
et
determinante
Ecclesia, cuius est quod velit votum simplex
ut
ut
solemne aut
tantum admittere. Ubi notanda Societatis erga coadiutores beni
gnitas professos severitas rigor; illos enim
[f.
se
1149],
in
et
et
a
dimittens voto liberat, hos vult obligatos manere agitque cum
eis ut cum excommunicatis Ecclesia. Ut enim excommunicatus
non desinit esse christianus, privatur autem Ecclesiae suffragiis,
etc., sic quodammodo professis illis contingit manent enim semper
;
religiosi, sed Societatis commercio orationibus segregati,
et
a
et
redeant
31) unde expulsi sunt, ab hoc tam duro carcere liberati.
[57] Sunt, praeter eos quos diximus, Societate alii qui duorum
in
annorum spacio multifariam probantur Hi sunt novitii qui **.
et
ante tempus non tenentur facere vota, sed duobus annis illis
id
•*.
er
devotione
•
Nec ante vota aliquomodo emissa religiosi sunt, sed tunc primum
cum emiserint, etiam ante illos duos annos.
[58] Notandum etiam quod Societas nullius extra ipsam vi
ventis curam assumit aut votum; quod quidem sic (providente
I)eo) experientia comperit Ignatius expedire. Cum enim prae
P.
||
II
||
II
del. religio
40
||
sarum S. Marthae
Eaeposcit debitum,
n.
I,
p. 6:
3; n.
c.
A;
2,
1-2; Constit.
7,
4, 4,
5,
4,
p.
B.
n.
n.
c.
c. c.
c.
6,
Eramen
** **
8.
n.
3, n.
n.
c. c.
c.
E; Constit. 22, T;
1,
5,
4,
p.
p.
Eramen
6.
n.
n.
c.
c.
ut
Lucretia manibus
in
et
S.
professionem emitterent;
de
id
contemplativum est simul activum; cum, inquam, hoc ita sit
et
longaque via ad tantum finem contendentibus, plurima ad
id
et
ad
requirantur, illis utimur probationibus quae maxime possint
id
conducere; eoque maxime quod vita nostra communis sit iustis
illis ceremoniis observationibus caret quas aliae habent
de
et
causis
et
id
g.
quod habere exterius prohibemur, construentes observatio
v.
55
nem interius
in
et
his deest, curamus perfectissima obe
ut
DE TEMPORE PRoBATioNUM 60
gnatur, ante quos nullus aut professus aut coadiutor aut scholaris
formatus esse potest quo autem horum graduum quo tem
In
**.
et
Potest
enim probationes ultra temporis extendere,
de
65
ut
iustum subditis
id
||
II
11
1545.
148-149; RibAdeNEYRA, 14; MI, Const. cxxxviii.
I,
3,
p.
Vida lib.
I,
c.
n.
I,
in
=•
183-185.
** =7
6,
4,
n.
n.
Examen
8.
n.
c.
c.
3: c.
10-11;
7,
n.
1.
n.
c.
59-60.
64 DE PROBATIONIBUS
[f.
115v] multo aliter
se
res
70 habet; quantocumque enim quis tempore probetur, semper
ea
in
novitius reputatur tamdiuque probatur quantum superior opus
Non enim omnium eadem sunt ingenia, etc.,
*".
esse iudicaverit
ideoque neque unum idem omnibus tempus potest assignari quo
et
quantum requiritur eius possit ingenium natura co
et
exacte
*'. et
75 gnosci
[61] At vero scholarium probationi, praeter duos illos annos,
**,
tertius post completa studia datur propter eas quae studiis
in
accidere solent spiritus distractiones. Ubi notandum quod studia,
nisi spiritu coniuncta sumantur, multae animae perniciei occasio
sunt; quod videmus lutheranis. Ideoque non mediocri his
ne in
in
vigilantia opus est, dum videtur proficere intellectus, pereat
aut detrimentum patiatur affectus. Literae enim spiritui ser
ut
viant assumuntur, non ut destruant.
+
I)E PROBATioNUM DiFFERENTIA ET RATioNE
[62]
Prima est quaedam examinatio eius qui admitti postulat; quod
fit loco quodam segregato ubi, per aut 20 dies detentus, cum
et 15
in
a
ipse Societate expe
ei de
de
eo
et
116-] lectiones
in
collegia (ut spero) considerent, non modicum hinc sancti spiritualis emolumenti
et
percipient,
4,
3,
5,
1,
p.
n.
Eramen
ss ** ** ** si *"
n.
n. 6 n.
c.
c.
c.
n. n.
3;
1, 5,
n. p.
4,
1,
2,
n. n. n.
Eramen
1.
n.
c.
c.
c.
c.
2,
p.
13; Constit.
1,
4,
Eramen A.
c.
c.
Eramenc. 41.
5,
n.
6.
Earamen
c.
MoNUM. 2 — ExHoRT. 1554 IN HisPANiA — c. iv 65
ut
**,
sed et sexto quoque mense per duos illos annos iterum atque
5
iterum saepeque examinatus non possit aut latere Societatem, aut
eius postea, cui addicit quod promittit, ignorantiam causari.
se
et
IV. — DE
ET
72.
iudicium sequi Societatis. — 74. Circa conceptus extraordinarios — ».
75. An ab alio inductus ingredi Societatem. — 76-77. Difficultates Lusi
in
—
ob
motio.
[65] Praetendit
modum apprehendit, conditiones aliquot qualitatesque habeat,
quarum aliae omnino necessariae, aliae vero convenientes sunt.
Unde illis opposita, essentialia sunt impedimenta; quae quicum-
et
*.
et
95-96 satisfactione
||
||
7
!
13;
1,
4,
n.
n.
*•
Eramen 41.
c.
c.
3,
p.
1,
Constit. G.
c.
*
qui eorum aliqua habere inventus fuerit; nisi tam multa essent
ut
habentem redderent ad Societatem ineptum omnino.
[f.
10 116v],
De his igitur principio Constitutionum
in
*.
primis illis essentialibus agitur. Sunt
de
[66] Hic autem
et
autem quinque haec.
Apostata fide, haereticus aut haeresi sic suspectus
de
ut
1.
a
15 possit accusari, scismaticus; quantumcumque penitentiam egis
sent
*.
et
*.
Religiosus quicunque, aut professus aut novitius aut here
3.
°.
Ligatus matrimonio aut legitima servitute;
hos enim constat,
4.
nisi
°.
Patiens, ob infirmitatem, rationis defectum aliquem; etiamsi
5.
Nam
si
*.
ex
et
Babylon.
[68] Particularis autem cuiusque causa est, primi quidem
et
secundi, quod non conveniant ad communem conversationem cum
proximo finemque Societate intentum; non enim est horum accep
a
35
P.
1,
2-3.
c.
B; Constit. A, B.
3,
2, 2, 2, 2,
2, 1,
1,
3,
p. p.
n.
Eramen
n. n. n.
c. c.
c.
C,
c. 1,
3,
4,
Eramen D.
n.
Constit.
c.
C
;
3;
E.
1,
3,
5,
p.
Eramen Constit.
n. p. n.
c. c. c.
C; F;
4;
2,
3,
5,
1,
3,
6,
2,
p.
5.
n.
Eramen
n.
n.
n.
Constit.
c.
c.
c.
5; Constit.
2,
1,
3,
p.
7.
n.
Eacamen
c.
8
•
6;
4-9,
n.
c.
7
F.
JMemoriale narr.
n.
I,
155: 623-624.
MoNUM. 2 — ExHORT. 1554 IN HisPANiA — c. Iv 67
117v]
+
provideat. 65
in
et
41 curamus del.
resee. rel diffic. lect. nolumus enim quovis modo religiones debilitare q[-] sum
mopere sanc{—] de iis etiam q[—] illas determinan[-] eos
et
qui facie[—] alii iam sunt [—] dicati non pat[—]nium vocationem praesertim
in
quum [—] statu quo po[-] atque hi[nc] videtur ort[um] privilegium Papa [-]
in
a
;
2,
Eacamen A.
c.
•
68 IN CAPUT TERTIUM EXAMINIS
i^.
Ubi
notandum quod Societas non consuevit admittere habentes pa
si,
rentes extrema necessitate Quid post filiorum ingressum,
in
u.
eos contingat necessitate premi Quid circa fieri debeat, totum
in id
?
70 oportet superioris arbitrio relinquant eique omnibus obediant.
conceptus
2°
Quaeritur circa extraordinarios Quod
i*.
[74]
plerumque orationi deditis solet evenire quo etiam solet esse
in
et
illusionum periculum, transfigurante Sathana angelum lu
in
se
spiritus operibus admiscentis, nisi experti
ut
et
se
cis boni ita
is
humiles
facile nequeant; quia enim, quod quis prius sensit, Deo fuit, ideo
a
quod sequitur etiam simile esse existimat simili
In
**.
his ergo
et
bus oportet esse resignatos qui ad Societatem admittuntur para
tosque sequi quod Societas dixerit aut viri quos ipsa ad elegerit
**.
id
Non enim permittet Deus decipi huiusmodi superiorem [potius]
in
quam subditum. Illi namque propter officium peculiariter assi
omnibus, quid
i*;
et
humiliet obediat
in
se
id
si
?
ad unitatem sensus spiritus augmentum maxime necessarium.
et
17;
85 Idem, inquit Paulus, dicatis omnes, etc. plurimaque huiusmodi
ad hoc propositum.
[f.
118r]
[75] Quaeritur deinde quo quis ad Societatis ingressum motus
a
Domino
a
recipimus eosque, quantum possumus, spirituales facere, cavemus
non secundum scientiam, per importu
ne
80
68 extrema sup. lin.
se
||
||
||
et
a le
«
3,
2,
B.
n.
Examen
c.
ii
3,
Examen
n.
11.
c.
1° is 14 is i*
Cf. Exerc. 332, 336 (Reg. 4a, 8a, discret. spiritus 2ae hebdom.).
3, n.
11, D.
n.
Eacamen
c.
p.
147.
«
357,
n.
95.
Idipsum dicatis omnes,
17
1,
»:
1
«
2,
Cf. Phil.
2.
3,
1°
Eramen
n.
14.
c.
moNUM. 2 — ExHoRT. 1554 IN HisPANiA — c. Iv 69
i°.
[76] Atqui huius rei inconsideratio causam hisce elapsis die
*";
bus dedit turbulentiae illi Lusitaniae persecutioni quod
et
et
Infans Ludovicus, frater regis, praedixerat
*'.
Persuadebant enim
nostri aliis institutum nostrum vocationem; qui, qua fuerant
et
facilitate permoti nobis, eadem tentationis tempore recesserunt. 100
a
in
est difficultas. Non enim patres audebant filios mittere ad nostra
ex
collegia, timentes
ne
**;
persuasum nostris recipiendum, ex quadam regula 2°, neque
a
et
infanti Ludovico. Diaei autem observandum his collegiis ubi
id
in
aliis.
in
94 iam del.
||
II
|
im
tamen nostri fuisse dicendi sunt 100 eadem marg. Ludoico ms. Dixi in
si
||
8
II
marg., eorr. eaeEst 9-10 paucos sup. lim., corr. eaealiquorum in principiis admis
II
||
3,
•• 1*
n.
Ibid. 14-15.
c.
diligenti delectu, difficilis eius gubernatio reddita fuit; ita, aliis sponte re
et
cedentibus, aliis vero, quod apti non essent ad nostrum institutum, dimissis,
illi soli manserunt, qui totos gratiae spiritui Dei serio tradiderunt;
ac
se
et
obloquia, tam ab his, qui Societate fuerant, quam ab eis, qui amicitia vel
in
410, 390; et
vi
c. »
Rodrigues, História,
2,
p.
tem
eo
5,
Societatem
in
pore
1,
3,
1,
p.
482 sq.
I,
lib.
in
n.
c.
Chron. Pot.VI, 721, annot. Cf. MI, Epist. V, 97; VI, 125.
in
.
.
3,
14,
n.
*•
[f.
119r]
qui non prius omnia abiecerit quae mundi sunt, atque adeo
ea 15
si
alia vero distribuendo aut, quando videbitur differendum magis
*;
que expedire Deoque placere fiat posterum, votum simplex
ut
in
emittendo quod post annum statim relinquet, quum superiori
visum fuerit ut, quia actu non expedit, saltem voluntate relin
*;
[81] Quod
nititur quantum potest ad perfectionem contendit ipso etiam
in
et
In
his
in
vero Societate
in
et
et
conditionatum, poterit eo, sic expediat, liberari.
si
?
Si er
si
13
marg.
in
||
||
eae
||
31
II
spiritu del.
37
||
a
virorum
(MI,
p.
de
F.
S.
narr.
I,
15
Ignatio (16 iunii 1547) 30, 36 (MI, 102, 111, 112); Summarium
F.
narr.
n.
I,
narr.
I,
et n.
I,
201-204.
Deliberationes primorum Patrum opportunitate sese
de
societatem con
in
•
I,
1-8.
4, 4, 4, 4,
n.
Eramen
c. c. c. c.
1.
*
2;
3,
1,
7,
p.
n.
Eramen
n.
Constit. 25.
c.
*
n.
2.
E
camen
*
3;
p.
3,
1,
n.
Eramen Constit. G.
c.
•
72 QUAEDAM EXAMINANDA
[f.
arbitrio 119v]
[83] Notandum quod Societas perfectionem quaerit etiam
in
exterioribus, etiamsi his non illis utamur ceremoniis quibus aliae
in
religiones, soletque dicere Ignatius exterius esse interioris in
P.
ditium. Vult autem ut, sicut interiora, ita etiam exteriora ipsa
sint composita ordinata; illa quidem per coniunctionem cum
et
45 Deo, haec autem secundum ordinem interiorum. Quod ipso
in
maxime Patre Ignatio conspicere licet, compositionem scilicet
vestibus, victu, cubiculo, etc.
et
honestatem
in
*.
[84] Hac igitur collegiis
de
ut
et
causa statuit sit domibus
in
qui totius domus ordini superin
1°,
quidam syndicus seu censor
tendens diligenter advertat quomodo quisque domi gerat
in
se
regulas tam communes quam proprias observet;
et
eaeterioribus
quo superiorem debet facere certiorem Oportet autem
de
et
u.
hanc quisque subeat libenter censuram subdat; nec hoc
se
et
ei
solum, sed etiam paratus sit aliis, quae iussus fuerit, adnotare in
ad superiorem referre Quis vero, perfectionem quaerit,
et
i*.
si
summe desideret, ab omnibus ipsius defectus notentur
ut
non
id
ut
sciatque superior qualem habeat subditum tanto melius
et ei
?
possit omnibus providere, quanto illius fuerint vita mores
in
et
ei
perspectiores Atque ita fecit Ignatius, quum Patres venissent
P.
**.
ut
et
60
id
scilicet debeat exactissime.
eae
II
II
540-541).
narr. III, 590
6;
Rengifo),
F.
B.
n.
c.
Ignatii), 718-721
(A
de
de
documentis consuetudinibus
in
narr. 542,
I,
n.
199-203,
et
ibid.
«
19,
n.
Conim.
Const. II, 162, annot. 20; NAtAlis, Instructiones EN, IV, 541.
F. :
Cf. narr.
I,
1* ** i* m
n.
625).
7
8;
Erh. 20 Conim.,
4, 4,
p.
18-21,
n. n.
c. n.
Earamen 203-205.
c. c.
p.
34-36; Constit.
6,
1,
2.
n.
Earamen
LeturiA, San Ignacio Loyola
de
P.
I,
santo 427-445.
MoNUM. 2 — ExHORT. 1554 IN HISPANIA - c. v 73
i*;
enim maxime conducit mortuum se mundo existimare quod 65
[f.
eum, abnegatis carnalibus affectibus, se
ut
liter dicit Dominus
quamur; et, constitutionibus particulariter adnotat
ut Igna
P.
in
'*;
tius, mutetur carnalis affectus spiritualem sic scilicet,
id ut
non
in
moveat secundum carnem affectus patris, sed spiritu, est, 70
in
propter obligationem qua nos Deus
ad
amorem parentum obligat;
quod quisquis non sentit, sciat imperfectum usque adhuc.
se
in
se
Intellexi Patre Ignatio nunquam cum suis, post
ego aliquando
a
quam patria
discessit, literis aut aliter conversatum, imo neque
Loyola locutum Nájara
de
ad
75
**,
de
Ducem
et
aliquod
1°.
DE ExPERiENTiis
de
80
rum sex hic agitur
i°.
eo
tandum
in
se
habeat
in
in
MI, II,
4,
4]
n.
Const. 50-51.
7
Ibid.
Ignatii cf. RIBADENEyRA, Vida lib.
re
S.
De mortificatione hac
in
mit Frauen,
p.
uechsel 132-139.
...
cierto que diez onze afios han pasado que yo no escrito nin
es
**
a
•
guno de casa de Loyola, haziendo qüenta que, ella juntamente con todo
la
mundo, una vez dejado por Xpto Epistola (26 augusti 1552)
D.
ad
Ioan
el
».
e
nem Stephanum Manrique Lara, ducem III Nájera: MI, Epist. IV, 385-386.
de
de
4,
n.
Eramen
** *• **
9-24.
c. 5, c.
Examen 10.
74 DE EXPERIENTIIS
in [f.
Christi sunt medi
tetur, utque cum gratia concurrat. Similiter
illis meditationibus
3a, 4a, etc. quae omnia deinde referat superiori
**.
in
;
[87] Habita vero eius satisfactione quoad hoc, quum sit nos
fervor charitatis, hoc etiam se
et
trum exercitium humilitas
in
cundo probatur sic, ad praxim diducat quod
ut
exercitiis sentire
in
promptum inveniebat. Non enim sequi
ad
videbatur quod
et
se
mur solam orationem, sed cum opere coniungimus. Ponitur igi
hospitali proximum exerceat charitate, humi
**. ad
tur
ut
in
in
sese
100 litate, compassione, etc.
[88] Quia vero hospitali suppetebant cibus, lectus, omnia
in
denique necessaria, ideo ad peregrinandum tertio mittitur,
ut
paupertatem experientia discat solo Deo confidere, eius
in in
in
et
nomine mendicans; probetur etiam patientia ad illatas iniurias,
labores alia quae solent animum imperfectum movere. Oportet
et
et
ergo fit fortis Domino, laborum tolerantia; proximo uti
in in
in
et
lis
id
in
et
pere procurandum, fortem scilicet esse ad omnia Dei virtute,
in
10
in
spiritu debilitari, sed omnibus creaturis uti ad gloriam Condi
toris, quo solum pendere debemus ad unicam ipso confiden
in
et
a
[f.
15 [89]
riis, g., coquinae, refectorii, etc.; quibus eius humilitate,
**. de
in
v.
Cf. Examen
**
c.
in
de et
p.
ritualibus. Orden
n.
la
12, Compl.
n.
n.
Conim.
8
rónimo Nadal
y
Jer. Nadal
p.
P.
**
c.
renza del servizio negli ospedali nel tirocinio ignaziano: AHSI (1932) 7-23.
1
e
4, 4, 4,
12, 20.
n. n. n.
Examen
*• ** **
c. c. c.
id **;
P. fit
dum quod de hoc specialis mentio bulla votis quod
in
et
**
So
ut
ideo sic fieri voluit Ignatius ostenderetur quam sit
in
cietate praecipuum. Et merito, propter gravissimam christiano
rum re ignorantiam negligentiam Con
et
*°.
hac necessitatem
in
et
tra, toti (instigante daemone) Lutherani sunt cathecismis; pru
in
dentiores illi diligentiores
malitia, quam
in
et
et
sua christiani
filii lucis lege evangelica Experimur ergo hic,
*°.
veritate 25
in
et
primo, hominis ingenium aptitudinem; 2°, zelum salutis anima
et
rum; 3°, diligentiam patientiam; estque haec una probatio qua
et
et
Societate.
eo
et in
in
ultimo, per viam probationis ministrare iubetur
in
[91] 6°,
ut
omnibus quibus Deo gratiam accepit, legendo, doctus est,
in
si
a
in
quid maxime utilis esse possit
al.
cere
in
v.
ei
Ministri seu Vicerectoris officium, quo positus quis latere non
in
potest, sed statim apparet qualis sit Haec ergo est novissime
**.
gio Cordubae
**.
45
||
II
eo sup. lin.] corr. earin quo quisque 33 vero sup. lin. 36 scholasticus approbatus
||
||
||
rudium
in
**
».
MI,
p. 3;
26, 376.
4, n.
I,
n.
Const.
6;
3,
5,
3,
c.
*• **
2.
n.
Constit.
c.
44-48.
Cf. Lc. 16,
** ss ** ** s•
c. 8.
6;
p.
m.
n. 5,
1,
4,
n.
Cf. Eramen
5.
Constit.
c.
4,
Eramen 16.
c.
I,
24.
Antonius de Córdoba, renuntiatus Natali Rector collegii Cordu
P.
et **,
mus etiam scribere literas ad aliquos aliaque huiusmodi agere
quibus nobis eius ingenium, mores quicquid habet omnino
in
perspecta sint fiant quam notissima.
et
**,
[95] Ambulamus enim veritate maximam omnibus
in
in ? in
et
quaerimus claritatem. Et cui, quaeso, non probetur Aut quis
id
non summe optet omnia sua aperta fieri superiori eius regi
ne
erret, quemque quo
eo
mine statu ministerio collocet
in
in
et
sed
55 magis expediat ?
[96] Notandum etiam quod ingressus Societatem non solum
oportet relinquat mala imperfecta, superius dictum est, sed
ut
et
bona etiam, quae huic nostro instituto non conveniant, ut,
v. et
in
et
virtutes. Necesse est enim totum transformet spiritum So se
in
60
se
cietatis, alioqui nec secundum hanc gratiam influxum regi
et
neque perfecte obediens esse poterit. Quod etiam
in
causa est
enim pristi
**;
quur monachos non recipiamus aut eremitas
in hi
nam vivendi rationem modosque consuetudines, quibus enu
et
[f.
65 122r]
quieti viverent obedientia perfecta.
ad in
et
multa confidentia in
spe superiori tradere gubernandum, utque
et
Domino totum
in
se
ad
70
et
ad hoc vocavit
?
quid non inspirabit huic, cui eius nomine subiecisti, quod magis
te
||
||
sup. lin. 65 sunt, del. aut relinquerent, del. aut, forte relinquant, fol.
si
65
||
a
II
Priego, aegre capiebat suum filium, iuniorem certe Societate, illo munere
in
fuisse decoratum. NAtAlis, Ephemerides (1554): EN, II, 21. Cf. EN, 223
la I,
se
hubiésemos
le
«
se
quesa no tentó.
».
.
.
I,
46-53.
Cf. Io. 4.
2
Cf. supra,
n.
66-69.
MoNUM. 2 — ExHoRT. 1554 IN HisPANiA — c. v 77
religio et vocatio, si unus sic et alius sic, et non omnes potius unum
**,
dicant et sentiant anima subque unius potestatis
et
uno corde
et
imperio Quae cum aliquando fratribus dicerem haec tracta
et
?
et
in Domino his auditis confortatus est et animatus.
[99] Quocirca, fratres, assequi possimus, nihil nobis negli
ut
id
in
alioqui paulatim decidemus, eorum quicquam praetermittamus.
si
tum. 122v]
+
DE PRoBATioNUM sAtisfActioNE
in
*•;
in
et
spiritum del. verbum diffic. lect. [interserat 100 ut sup. lin. testimoniis supra
?]
||
3
II
*ocem informationes
3,
p.
1,
Cf. Constit.
•• ss
n.
18.
c.
De hac mutatione
in
p.
«cf. 222-224.
I.
4,
*•
Eramen
n.
18.
c.
78 NONNULLA DIFFICILIORA PROPONENDA
**;
pum civitatem aut locum missus, et praesertim superiorum
hos enim maxime veneratur Societas (debeturque eis propter
id
dignitatem gradumque Ecclesiae quo sunt collocati) ideoque
in
illorum testimonium plurimi facit. Denique, quum probationum
10 finis sit, qualis sit quisque perfecte agnoscere, maxime su
id
a
perioribus curandum est dignis fide, horum qui probantur
de
ut
a
qualitate fiant certiores.
[102] Notandum praeterea, primo, quod famulus coqui aut
ut
alterius oportet superiori domus; utrique autem
ut
obediat
ei
15 Christo, propter quem solum (utpote cui solum votum fit) obedit,
atque ita Christo superiori. Unde neque attendere debet qualis
in
in
an
sit qui praecipit, neque enim refert qualis sit, doctusne
doctus, nobilis an ignobilis, etc.; sed quis ille sit cuius amore fa
cit quae praecipiuntur **.
[103] Notandum 2°, quod ad primum consequens est quod
coquus, quando aliquid fieri iubet, non faciat rogando; non
id
aliquid
ut
Christi loco
in
et
123r]
piens dicat quod fieri velit, talem verbis ostendens qualis se
in
partes agens
ea
re
est, Christi scilicet vices gerens
*°.
in
et
CiRCA INFiRMiTATEM
in et
se
non
quam sanitate, obediatque per omnia, totum superioris
se
in
12 certiores del. Notandum quod deinceps nullus exibit aut aliquo mittetur sine
patentibus li. 36 esse] esset ms.
||
4, 4, 4, 4,
n. n. n. n.
** ** ** **
Eacamen 19-20.
c. c. c. c.
Eacamen 29.
Eramen 30.
Eramen 32.
MoNUM. 2 — ExHORT. 1554 IN HISPANIA - c. v 79
**;
scilicet quoque die, communicandi,
ut
etc. sacerdotibus vero
quotidie 45
**.
celebrent habetur constans consuetudo
[107] Sed cur tanta eractio, qui non communicet,
ut
refectio
ei
temporalis negetur Haec videlicet est nostra quotidiana spiritus
?
ad
[f.
123v]
Eucharistiae. Propterea etiam retinemus eraminum orationis
et
quotidianum usum
**.
[108] Vestitus
et
45 celebrent— consuetudo sup. lin., corr. eaevel scholaris, ter saltem in hebdomada
si
celebrent; et haec est voluntas P. Ignatii 46-52 Sed cur — quotidianum usum marg.;
in
||
in tertu cancell. sequentia Sed quare tanta exactio et districtio, ut qui non commu
:
omnibus per orationem elevatam quod assequimur, saltem sequimur, per exer
m
citia. Optimus autem augmentandi quae in his sensimus modus est etiam deper
et
dita per continua peccata et defectus restaurandi, ut semper aliquid maneat [f. 123r]
exercitiis nostris de prima hebdomada. Et ideo utimur examine quotidie, cum poe
in
nitentiae sacramento, quae est via purgativa. Est autem in hoc mirabilis efficacia
propter collatam gratiam dolendum autem de hominum caecitate, qui his tam ne
;
eessariis mediis ad salutem non utantur, quia ad id praecepto non obligantur. Sequi
mur etiam unionem per charitatem, quae est via illuminativa, cui sua aptantur exer
citia, quae scilicet primam hebdomadam sequuntur ad quod particularissime adiuvat,
;
Eucharistiae sacramentum. Haec ergo, quam diximus, causa est ordinationis circa
frequentationem sacramentorum 48 vitae spiritus corr. eaevitae quotidie 49-50
|
post frequentia add. verte signum continuationis folio verso 53 etc. sup. lim.
ut
in
II
6a
Nicolaus Boba
n.
Examen
P.
**
n.
49-51.
c.
1551
«
P.
du
»
•
de
comunión frecuente,
la
de
en
comunión frecuente
la
de
a
Eramen
*• ** **
n.
25.
c.
275-276.
80 NONNULLA DIFFICILIORA PROPONENDA
*°,
55 vilissimaet infima portio et locus atque hoc non mediocriter
eum consolari debet; sic enim proxime accedit ad primos Societatis,
qui summa paupertate vixere, maxima est quies
*".
sentire
in
id
in et
Quappropter admonendi sunt qui collegiis vivunt quae redditus
paupertatis spiritu quo
*',
propter abundantiam
ne
habent
a
quomodo deflectant. Rector autem nimis largus sit, sed pau
ne
60
In
et
;
vigilantissimus sit; maximum enim nec facile est, rerum abun
in
dantia paupertatis spiritum posse conservare,
ne
detrimentum
patiatur, neve alius subditis aut superiori spiritus dominetur;
in
65 quod qui donum paupertatis gustat, mirabili consolatione per
funditur.
Sed numquid, quia paupertate nobis vivendum est,
in
[109]
poenitentiis, v.g. pane aqua, etc.
ut
et
ideo excedemus
in
in
?
Respondeo: Minime, nisi aliquando necessum sit. Neque re
id
quirit 124r] paupertas; haec enim non prohibet uti creaturis
[f.
70
et
«
**.
Quod aliter faceremus
si
»
multisque nos affligeremus penitentiis, non expediret
ad
finem
quem praetendimus nec labores instituti perferre possemus
*°.
[110] Quapropter habemus sufficientiam victu vestitu,
in
et
nec penuria rerum premimur, nec volumus abundantiam;
et
et
munera
non necessaria non admittimus, utpote nostro instituto non con
venientia. Ut autem melius distingui discernique possit superfluum
quid nobis secundum hunc vivendi modum pro
et
necessario
a
locis salutem
et
et
Ignatius medicum petendamque ab
eo
P.
et
65 gustat, del. et sentit. 69 nisi — sit, in marg. 74 nec — possemus sup. lira.
||
||
del. non 83
||
II
rationem del. lineis transversis Hic notandum in quanta vixerint, paupertate qui primi
in Societate fuere ideoque nobis enitendum est, ut, ad hanc quam proxime acceda
;
mus. Nec sibi aliquis nostrum delicatius existimet providendum sed, infimo se
in
;
Eramen
** so **
n.
26.
c.
Ibid.
III, III,
5;
PAULUs
MI, 19, 380; etc.
5:
n.
I,
Const.
p. de 6,
** ss sa
Tim.
8.
1
Eramen,
88
Jer. Nadal
p.
sq. Cf.
2, n.
in
2,
16;
6,
3,
p.
n.
Constit. G.
c.
MoNUM. 2 — ExHoRT. 1554 IN HisPANiA — c. v 81
in
esset alioqui rebus spiritualibus illuminatus
in
**.
Deo maxime a
Quem nobis modum imitandum proponens, statuit quisque
ut
plenam superiori, aut cui ordinaverit, rationem reddat
se
de
is
**;
idque principio statim, deinde sexto quoque mense
[f.
in
124v]
professi autem parati esse debent facere singulis annis
id
*°.
[112] Modus autem rationis reddendae est aut confessione
in
aut aliter dicere inclinationes malas, mores, totam denique vitam
suam, ingenium consuetudines ante oculos eius ponere qui 95
et
rationem hanc
in
me debite regere, nisi me intus (ut aiunt) cute noverit
et
in ?
ignorantiam enim posset me aliquid statuere quod
de
Ob
propriae salutis aut Societatis detrimentum vergeret; quod
ne
accidat, quod dictum est statuitur. Quod certe ipse propria
id
100
aliter fieri
id
in
87 in spiritu prius spiritualem 87-88 quum esset, sup. lim. 93 in sup. lim.
||
II
II
id
||
3
161-162; Acta
n.
narr.
P.
**
I,
392-400.
M. Coll, San Ignacio
p.
el
y
de
de
narr.
I,
160-164);
I, n.
n.
F.
390-406).
4, 4, 4,
•• s° ** *7
Eramen
n. n. n.
36-39.
c. c. c.
40; Constit.
6,
1,
p.
2.
n.
Examen
c.
Examen 36.
Recole quae Natalis, antequam Societatem exciperetur, narravit
in
I,
con 15-16.
•*.
Ignatius, qui aliquando
de
P.
15 maxime commendat dicebat:
Si
«
me solo (inquit) Deo rationem redditurus, incederem per
essem
mundum nudus, melleque unctus totus, 125r] coopertus
[f.
et
plumis; collo autem cornuum torquem gestans, quo omnibus
in
Id
et
et
**.
ioco haud
»
dubie dicebat desiderans Christum per ignominias sequi; quod
nos desiderare oportet, credere non esse alium honorem quam
et
et
pro Christo pati contumeliam, etc.
[114] Debet igitur qui ingreditur interrogari desideretne pro
Christo haec pati. respondeat desiderare, satis est; sin
se
Si
id
neget, quaeratur deinde an desideret desiderare, secundum illud:
Concupivi desiderare, etc. vel hoc non habeatur, certe
•*.
Quod
si
«
a
irrogatas contumelias paratus sit pati postquam Societatem
fuerit ingressus neget, omnino nobis non convenit.
**.
Quod
in si
VI. —
IN
in
et
bonitas
I.
§
».
el
«
11
14
21
feras sup. lin. quemque ms. librea sup. vocem vestimento desi
||
||
||
Col. 24.
•s ** •i
4,
Eramen
n.
44.
c.
Epist. Lainii
p.
10,
n.
narr.
F.
I,
187.
9
4,
Eacamen
c.
n.%45.
MoNUM. 2 — ExHoRT. 1554 IN HisPANiA — c. vI 83
PROHEMIUM CoNsTiTUTioNUM
1 N. 8 sq.
* Constit., Prooemium,n. 1.
* * Aunque la suma sapientia y bondad de Dios Nro. Criador y Sefior
es la que ha de conservar y regir » Ibid.: MI, Const. II, 260.
...
* Ibid.
* Supra, n. 30, 33.
84 IN PROOEMIUM CONSTITUTIONUM
[f.
Societate.
in
[119] Est aliud principium, scilicet, cooperatio quam Deus
et
requirit suis creaturis Neque enim debemus negligere media
in
*.
ad
humana tentando Deum, sed utimur omnibus quae
30
hunc finem
possunt conducere, literis, iisque diversis, oratione aliisque
ut
~huiusmodi exercitiis, imo favore principis; aliisque, quibus
et
alii utuntur vanitatem, utimur nos ad finem hunc promotio
ad
nemque divini servitii; quod quis malum dicat
?
[120] Offerimus itaque Deo quibus
ea
immolamus non
in
:35
et
ut
recte utentibus saepe offenditur, dum eis religiose utimur,
dictum est; neque nobis (quicquid alii suspicentur)
ex
talibus
adhaeret. Atqui haec est spiritualis libertas, uti scilicet creaturis
ad Dei gloriam sine ulla inordinata affectione Atque vult
id
et
*.
Ignatius dicere, petit suis Societas, estque maxime
P.
40
id
et
a
necessarium, praesertim Hispania, propter haeresim illumi
in
natorum
*.
el
38 creaturis corr. er creatura etiam
Constit., Prooemium,
1.
n.
•
p.
Uberius 27-35,
in
n.
Each. 206-209.
7
se
Illuminati sive alumbrados dicebantur
*
et
.)
.
.
»)
1,
espafìoles, lib.
c.
t.
§
13-24.
«
las corrientes
J
M. GRA
J.
(Illuminisme
la et
érasmisme).
4
.
de .
.
el
lo
ensehan
y
el
1:
n.
MI, Const. II, 260. Aliis locis saepe repetitur, gr. MI, Epist. VI (annis
in
en
151 me
el
.
.
.
.
MoNUM. 2 — ExHoRT. 1554 IN HisPANIA - c. vi 85
eae
nobis operamur, sed Christo, eius gratia, eius virtute;
in
in
45
in
si
Christo.
in
et
ego
ne
[122] Notandum quod opus fuit constitutiones scribere,
Deum tentemus, sed omnia suaviter disponantur, praesertim quum
Papa sic ordinaverit; essetque quaedam directionis incertitudo,
illis careremus. Traditio enim paulatim debilitatur, primo
si
a
ad alios derivata, ideoque oportet primo constitutiones scribi,
a
quo primus ille sic spiritus conservetur; alioqui, cum alii aliter
eandem rem apprehendant sentiant, non conservaretur unitas
et
[f.
et
sancti religionum
i°.
fundatores
[123] Confido autem Christo quod maximi nobis omnibus
in
dam 60
id
in
i*,
dubitet expressisse quicquid nos
de
?
Quappropter summo nobis studio conandum est
ut
hunc nobis 65
inseramus cordibus
in
et nobis Christus
45 spiritus del. nam
51
corr. er spiritum
»).
P.
in
cellare potuit, quod videretur repetitio rei iam dictae vel quod hic accuratius
exprimere voluit propriam cogitationem. De frequentia sensu sententiae
et
Domini
in
298-305.
»
•
in
n. 1.
Praeter has Constitutiones sunt insuper Declarationes
»,
quae eundem
**
de
p. ac
1,
et
c.
xciv-cxxvi.
I,
in
is
In
i°.
Societatis
habere quatuor assistentes, etc.,
1*.
est Societas Debet autem
is
quo parte
9a
i°.
de in
Secundum quod eam Generalis communicat, habent inferiores
praelati potestatem
i*.
75
et
ordinaria, recipere possunt, etc. Oportet autem probe teneant
**.
ad
conditiones illorum qui admitti Societatem possunt
**.
[126] Bonam conscientiam vocat facile applicabilem ad vir
tutem, bonam indolem, etc.
[f.
127r]
quod qui habet illusiones indiscretiones, **
[127] Notandum
et
maxime nocere potest Societati Carthusia,
*".
enim esset
Si
in
lateret quidem aliquod posset remedium adhiberi. At Societate,
et
in
cum conversetur cum extraneis confessionibus, exercitiis,
in
dicere Ecclesia et [?] Societas supra Papam et [?] Generalem verba et aegre
;
:
leguntur 80 indolem, etc. del. transversis lineis in sequenti folio In triplici gradu
||
possunt, esse qui admitti volunt, secundum illas qualitates requisitas, scilicet, inten
sissimum, remisissimum et medium. In quo consulendus superior nam de primo,
;
quod recipi possit, de 2° quod minime, nullum est, dubium. De his in 3° capite, de
quibus etiam iam Examine. Consulendus etiam superior aut consiliarius quando in
in
aliquo fuerint, impedimenta, non quidem absolute excludentia, sed aut gravia aut multa
et in
c.
i*
1
a
quae potestas est penes eos quibus Generalis communicaverit, tanta quan
tam illis concesserit. Sed unitas gubernationis explicatur sequentibus.
in
p.
9,
i° 1° ** 1° ** 1*
Constit.
3.
c.
A;
4,
C.
5,
2.
n.
c.
3,
p.
1, 1, 1, 9,
2, 1, 1, 3,
1,
1,
p. p. p. p.
n. n. B. n.
Relate ad admissionem:
c,
7.
1.
n.
Constit.
c. c. c. c.
Constit.
Constit.
2, 3.
coadiutoribus temporalibus
de
3,
p.
*•
Cf. Constit.
n.
c.
MoNUM. 2 — ExHoRT. 1554 IN HISPANIA - c. vi 87
[128] Nec nobis convenit qui durus est, quum oporteat quemlibet
in Societate tractabilem esse, docilem et facile persuadibilem;
alioqui negocium facesset et, quod in aliis poterat utiliter insumi,
in hoc frustra dirigendo tempus amittetur m.
Qui pecuniam aut aliud debet proximo, nisi sine scandalo
bonis cedere possit, non recipitur
**.
2a PARS
**,
Excludi aliquem
proprie 127v] illorum sit qui 95
[f.
[129] etsi
probatione sunt examinantur, omnes tamen qui
in
et
Societate
in
quoquomodo sunt, comprehendit
**.
Movet autem ad Societatem
id
exactissimus, quem habet, procedendi modus. Semel diacit
P.
Ignatius: No tengo sufrir imperfectión Compaiiia
de
en
la
».
«
in
gatione causarum quibus debet excludi Generalis; secundum locum
sibi vendicat his professus; facillime vero omnium expelluntur
in
manere
Si
ei
est
etiam professi, neque aliter 10
de
93 recipitur del. caput. Ante primam probationem, qui admitti petit, per aliquot;
4
dies tentatur sitne aptus qui ad primam debeat admitti probationem, qua pri
in
II
sunt 97 sunt sup. lim. 98 dixit sup. lin., prius Cum semel diceret, 99 Com
||
II
II
pafifa del. respondi: Padre, comience de echarnos todos causae del. Si noceat
I.
||
5
a
Societati
4;
5. 2,
2,
14;
1,
2,
3,
p.
n. p.
n.
c. n.
Cf. Constit.
** ** ** ** **
4.
n.
c.
c.
c.
2,
15; cf.
1,
3,
2,
p.
p.
n.
Constit.
c.
A;
2, 2, 2, 2, 2, 2,
p. p. p. p. p. p.
p.
Constit. 10,
7.
n.
c. c. c. c. c. c.
Constit. A.
p.
Constit. 2; 10,
7.
n. n. n. n.
n.
*
5. 4. 3.
Constit.
** ** **
Constit.
Constit.
88 IN SECUNDAM PARTEM CONSTITUTIONUM
••.
solvuntur
in
15 ditio non exprimatur, quum fiant secundum intelligentiam Socie
tatis. At vero professi semper manent obligati, cuius quidem di
versitatis ratio est quia Societas professis summam requirit
in
perfectionem; ideoque etiam maximo tractat rigore.
[133] Quum autem carcerem materialem non habeamus, licet
*',
possimus, quia non vult Ignatius
[f.
P.
128r] habemus tamen
spiritualem. Manet enim, dictum est, professus obligatus ad
ut
vota, nec communicatur. Invenitur autem hac armonia mira
in
ei
ad
expellendum aliquem,
25 maximeque fert; prius,
id
et
sentit Societas aegre unde
id
et
facturus, superior Deo commendat consulitque quos habet
se
eos
consiliis **.
a
ei
**;
quis nostris aliquo mittatur sine patenti
ne
ex
se
forte
teantur atque ita alios decipiant.
Notandum quod expulsi reverti possunt, pro
eo
satisfecerint si
cuius gratia eiecti sunt. Agiturque cum ipsis benigne, quum possent
rigide duriusque tractari, etiam quum foris sunt; non facimus
tamen, sed potius quantum possumus adiuvamus. Quid autem
futurum facere oporteat magis expediat, determinabitur
a in
et
Generali.
13 votis sup. lin. 14 eorum sup. lin. 18 rigore del. quemlibet, vel mini
et
||
||
mum in ipsis notat, defectum 19 Quum sup. lin., corr. eaeLicet 21-22 ad vota
in
||
||
impediente nimirum id Generali, qui semper erit, Romae 27 consiliis del. quibus
||
aliisque rationem reddit eius quod facere statuit 35 sunt del. sed 36 tamen sup. lin.
||
||
Eramen
in
*' *"
n.
145.
De non usu carcerum Societate plura collegit Aicardo, Comenta
in
12.
2,
3,
p.
** **
n.
Constit. 2-3.
c.
ab
oratione ad opus, con
et
manentes
e
verso. — 148-149. Contemplatio meditatio, quin negligantur partes ora
et
«
tionis — 150-151. De petitione. — 152. De gratiarum actione obsecra
et
».
gustare
in
tione. 153. oratione
».
«
Comparatio sensibus spiritualibus. — 156. Deum eiusque gloriam
de
155.
desiderare. — — 158. Procedendum spiritu
in
et
157. Deus inveniendus.
peritate, fortiter
et
suaviter.
orationis Francisci.
in
et
DE oRATioNE
et
semper fuit
in
in
quam omnis
ad
[—].
sit
128v]
Oratio est actuatio quaedam potentiarum
[137] rerum
in
consideratione Deo
purius sentio, tanto perfectior oratio;
de
iam de del. statibus scilicet 6-7 non intellectus — sit marg.; charta ab
in
|| 2
II
scisa Oratio del. est vivere quoddam spirituale 8-9 rerum consideratione sup.
8
II
lin., corr. eaesentiendo res 11 malus del. Est etiam oratio secundum quod sentimus
||
a. 3,
2, c.
*
ad 2;
3;
3,
q.
q.
Thomas, 2.2,
1,
83, 21,
S.
a.
a.
ad
c.
1
90 ORATIO ET EXERCITIA
[f.
129r]
quod apparet sermone illo Stephani Quum enim nihil fere
in
*.
habeat, quam quod Scriptura alias continetur, mirabilem tamen
in
de
exercitiis
(quae nihil fere habent quod non aliis libris reperiatur) sen
in
habeant efficaciam.
Potest nihilominus reddi ratio quaedam consequens.
ut
[141]
40 Tollunt enim exercitia optimoque ordine perfectionis impedimenta,
atque modo qui
eo
ralem
*,
est etiam sup. lin.; prius Impeditur tamen hic concursus per peccata, inexpe
14
rientiam, consuetudinem malam non est tamen oratio, de qua nunc loquimur
id
;
;
alioqui esset, 15 specialius del. adhuc 15-16 Scripturae del. verbum illeg. 25-26
et
||
||
||
per — fructum sup. lin. del. experientiam praeterea, etc. 28 Deus del. maximam
||
ll
;
habuisse prius
34
ll
!
in
n.
•
aliter legimus.
p.
7,
2-54.
4 •
in
et
et
vendo qualibet etiam occasione.
a
examine parti
fit
[143] Illud autem signum quo
de
mentio
in
ut
de
ut
lineis
in
°,
gratias agam ad magis proficiendum animum sumam;
de
defectu
et
65
et
dam
autem contemplatio sine amoris unione, alioqui sine fructu oratur.
10,
45 et usmm sup. lin. 45-46 frequentem examinum im marg.; del. examen con
||
tinuum 46-47 communia sup. lim., corr. er parva 47 examina marg. sunt*
in
|| ||
II
et i
del. (sed ut quodque verbum Evangelii veneramur) 52 satisfacere del. Est aliud
examen ad omnimodam purgationem, quo et nunc utitur P. Ignatius, ut videatur
•quantum sitnecessarium secundum quod insurgit, primo quis mane, quasi ad bellum
;
se accingens, ad quod Dei gratiam postulat. [f. 129r] Atqui 62 Respondeo del. ut
||
«docet Scriptura
im
||
Ererc. m. 24-44.
*
E.rerc. n. 43.
*
Ererc. n. 27.
*
Ererc. n. 30-31.
1° *
de
n.
5.
oratione (Messanae)
92 DE MODO ORATIONIS
mi,
75 curare ut oratio se extendat ad practicam cum affectu ad res,
ut oportet. Et ita praedicatio lectio, etc., cum gustu fiunt;
et
alioquin 130r] velut cymbalum tinniens est quisque haec agit
[f.
solo lumine naturali ductus illo speciali Scripturarum mediato.
et
Ignatius: Ambulare spiritu
Id
P.
in
i*.
«
»
ex
[146] Notandum quod reliquiae
in i°, cogitationum, oratione
opere adiuvant, quum sint coniunctae cum
eo
remanentes in
quod quis oratione sensit.
[147] Sed quomodo augmentabimus — Respondeo: Scien
id
?
dum quod spiritus operibus debilitatur, ideoque ipsis oportet
in
in
fierique
et ad
**.
ab hoc ad orationem
[148] Purgata vero anima prima hebdomada, illustratur
fitque apta ad contemplationem, qua deinde exercet quisque in
in
se
est Societate.
in
?
meditationem. Ubi notandum contingere deceptiones plurimas,
dum quis quod commune est naturale lumen, quo excellit,
in
et
**.
[150] Sed petendum Deo, sicut ipse ordinavit vult nobis et
a
a
fieri utque Pater noster, ubi sunt distinctae petitiones. Pete
in
n. p.
338-341.
spiritu ... 44: MI, Const. II,
en
4,
»
.
.
.
5,
-
p.
321-323.
... cf. Jer.
a. p.
i* 1*
Cf. Philip.
6;
1;
2,
Tim. ThoMAs,
In
4,
2,
q.
83, 17;
S.
2. 2.
1
in 4
Ad Philip.
3;
4;
q.
4,
4,
univer
n.
hac
in
re
oratione
sum, Jer. Nadal
p.
211-217.
MONUM. 2 — ExHoRt. 1554 IN HisPANiA — c. vII 93
**.
in
fide spe confidendo Christi meritis quod concedet Deus
et
in
id
quod petitur.
[152] Notandum quod, quia Deo summopere displicet superbia
[f. 130v] ingratitudo, qua quis eius tam multa beneficia non
et
17.
agnoscit, ideo examine primo aguntur gratiae Obsecratio est
in
i°. et
mysteria omnia, per merita intercessionem Sanctorum Christo
in
et
ordo exercitiorum est purgatio, illuminatio, 10
et
[153] Modus
oportet, scilicet ab infimis humi
*°;
procediturque ipsis
ut
unio
in
*°,
liter magna
et
et
sine curiositate cum fide spe.
ad
et
[154] Notandum mores
intelligere, sed oportet etiam gustare quod intelligitur
in
oratione. id
Sed quid est gustus? — Respondeo: Est praecipuus fructus animae,
P.
quo dicit
in
eaeercitiis:
«
al.
et
»
Ubi notandum quod gustus vel sensus non faciunt gratiae evi
hi
**.
Sed sentitur
quidam corde gustus consolatio, quibus quidem non consistit
et
in
in
devotionem
||
||
2
miserieordiam 8-9
||
per Christi — in Christo in marg., corr. eaeChristi et sanctorum 12 spe camcel. trans
||
rersis lin. Notandum quod quum per solum Christum ingredi possimus ad magna.
:
(est enim ostium et via) maximum est, beneficium cui praestatur gustus in quocum
si
que modo sentiendi de Christo 15 praecipuus sup. lin., corr. eaeessentialis 16-17
|| ||
in ||
•de quo — explere solet marg. 18 quod del. non requiritur — gratiae marg.
in
hi
|
oratione (Messanae),
de
3,
n.
1* 17 *•
n.
-
n.
266-268.
Los Ejercicios Jer. Nadal
p.
•• 1*
274-276.
y
»
•
Exhort.
in
n.
6
ARSI, Instit. 18a, fol. 430r. Ita habet: «... hinc colligere
se
locum invenimus
in
quae nobis tradidit Ignatius; sed altius evadere, ad eximias mentis illustra
P.
Ererc. n. 2.
*• si
n.
5147) 802.
c.
94 DE MODO ORATIONIS
ea
ut dicitur in 3° humilitatis Iuxta
**.
**,
tandum quod vocat Paulus hominem cordis quia oportet esse
ut ut
coniunctam voluntatis spiritualem operationem cum intellectus,
dictum est. Non est tamen sistendum gustibus, ipsis
in
sed
mediis utendum.
[155] Ad pleniorem autem dictorum intellectum notandum
ut
exemplum quoddam sensuum corporalium, sic ad spiritualium
intelligentiam manuducaris. Ut enim corpore 131r] quinque
[f.
in
sunt sensus, sic de anima spiritualiter sentiendum est, secundum
scilicet theologicarum virtutum adaptationem. Nam secundum
fidem intelligendus est spiritualis auditus, hac enim audio
et
quid loquatur Dominus. Et visus etiam; quodammodo enim per
fidem videmus credita, tamquam praesentia nobis essent. Spei
si
tribuitur olfactus, iuxta illud: Laetatus sum his, etc., domum
in
in
«
quod pro
**;
id
»
*.
40
«
»
tactu autem gustus sequitur. Haec igitur est, etsi imperfecta,
repraesentatio quaedam spiritualium gustuum, qui sunt quaedam
affectuum recreationes *7.
Notandum illud quod tam saepe repetit [P. Ignatius],
[156]
scilicet: mayor gloria divina finem signare ultimum quem
»,
A
45
«
et
cum maximo
augmento omnibus **; quod quidem est specialis gratia vir
in
et
[f.
23
in
in
||
||
post recreationes transrersis lin. cancel. Notandum id quod saepe dicit P. Ignatius.
:
scilicet, obrar en Seiìor. Est enim id agere et operari ex sensu, gustu profectuque
el
intercessione
;
ita ut ipse me operetur et, ego ipso. Et sibi quisque maxime debet, imprimere
in
in
id
et, hunc sentiendi modum intrinsecare 44 Notandum — tam in marg. sup. lin.
et
||
;
prius Aliud vero quod 48 concessa del. Et
id
et
nostri, sed omnes religiosi omnes enim ad perfectionem contendunt sunt vocati
et
et
;
** 23
Ererc. n. 167.
3,
1,
4,
Rom. 18.
.
.
** 2° as
Ps. 121,
5.
1,
Cantic.
1.
sensus
«
»
p.
240-245.
apud Jer. Nadal,
de
hac
p.
383-387.
MoNUM. 2 — ExHoRT. 1554 IN HisPANIA - c. vii 95
*°.
dictum est
[158] quomodo procedere debemus nos
Sed — Respondeo:
?
Primo, spiritu
*°,
sequendo
et
veritate est, veritatem cum
in
id
spiritu; 2°, fortiter suaviter (quod praesertim superioribus
et
55
a
principium finem attingit
ad
augmentum
et
et
**.
Haec enim fine
a
**;
et
y
;
est, cum discretione,
id
et
veritate
in
et charitate **.
+
et
bationes, posset exerceri; qui,
ut
**.
Ignatius; nam
ut
in
70
se
53 quomo ms. debemus nos sup. lin., corr. eae procedimus 57 prin
a re
nos
||
| |
4^
cipium et del. finis fine sup. lim. 64 Constitutionibus prius parte 67 iam del.
||
||
in illis
et
**
in
n.
4,
** ** *• *m so
Sap.
1.
3;
et
4,
3,
n.
B.
c.
n. p.
Idem 490-491;
**
n.
Orden
p.
13
n.
Conim. 239.
Tentationes Ignatii contra studia gustu orationis, preces obla
ex
••
et
96 DE TEMPORE ORATIONIS
**,
primo per collegia
2°
videntiam, per hoc quod oratione dicimus; cui sufficiens
de
75
3°
abunde tempus dedit qui tam bene alias occupatur scholari.
ei
Quod plus temporis concesisset, periculum esset ne propter
si
132r] studium negligeret, tam necessarium ad finem
[f.
orationem
quem pretendimus.
[160] Est autem illud tempus sufficiens: 1°, quia actuatio
studiorum ad illum finem est vice orationis, quum sit haec voluntas
**;
et
Dei omnibus habere debet
in
*°;
quid aliud est quam oratio 3", obedientia gratissima est Deo
?
quotidiana
et
et
meditatio, praeterea lectio mensa, missae sacrum, conciones,
in
colloquia spiritualia, huiusmodi alia, quae certe omnia continua
et
**;
[161] Notandum quod nunc datur orationi hora cum dimidia
ex
ut
sed postea una dabitur hora tantummodo, quamvis, dictis
72 suis studiis corr. eaesua conversione 73 orationem del. eoque superius modo
||
77
||
||
Dei* del. idque ita sentire oportet quisque alioqui non est, eius oratio secundum
;
n.
a
33-34
Ignatii, 54-55 (MI, 436). Cf. NAtAlis Erh.
P.
F.
n.
3
Dialogo II,
p.
67-68; Eaeh.
13
17. n.
n.
2
p.
»).
enseiìanza de
Ignacio, Santa Fe (Argentina) 1960.
S.
p.
6a,
la
n.
Orden
A
1
:
Ibid.
Antequam Natalis Complutum visitasset, ibi duae horae, praeter
*i
ms. tom.
I,
c.
nibus, mansit hora cum dimidio. Natalis concessit ob adiuncta quae novit
et id
n.
32.
MoNUM. 2 — ExHoRT. 1554 IN HisPANiA — c. vii 97
**;
95
ita ut, videat quem studiis spiritu deficere, potest dies aliquot
in
si
devotio
et
nem. Neque enim sequitur Societas orationem modo solitudinis
heremitico, sed eaetendit coniungit cum praaci
et
100
et
exercitio suae
et
**.
vocationis obedientiae
et
si
velimus. Nam, cogitat homo facillimeque aliquo fine semper
de
si
132v]
huiusmodi, quid mirum semper etiam cogitare possimus,
de
Deo
si
?
[163] Atqui huius potest nobis exemplum esse manifestum
Pater ipse Ignatius, qui quanto alii labore contendunt orationem
in
ingredi, tanto ipse vehementi ad eam impulsui resistit; ne, eum,
si
alioqui bonum, sequatur spiritum, gravissima quibus debitor est 10
**.
hac
in
et
et
Societas sup. lin. 100-1 sed extendit — obedientiae marg. praesertim prius
in
||
6
II
potissimum
10
13
quibus debitor est sup. lin. Franciscus del. qui in Indis agit,
II
li
adeptus del. quo cui, quum semper oret, non tamen aliquando vacat orare sup.
et
1
Jim. del. Natalis manu scriptum qui Indis etiam ipsis invenit spiritum
in
4,
p.
c.
en
tat meditación
la
38.
Eramen, 80-82; EN, IV, 651. De
S.
n.
S.
(1956) 91-104. De
S.
la
Ignatii vita mystica universum cf. A. HAAs, Ignatius von Loyola. Das
in
p.
Ita vocatur
in
**
el su
y
.
.
Sefior con
».
él
I,
verbis
et
— CoMMENtARII P. NADAL.
7
98 DE OBOEDIENTIA
eae
caeca. — 168. Oboedientia, similis fidei. — 169. Similitudo intellectu
unico Averrois, ad illustrandam perfectionem oboedientiae. — 170-171.
Proportio oboedientiae ad revelationem ad iustitiam originalem. — 172
et
174. Modi significandi agnoscendi voluntatem superioris. — 175. Oboe
et
dientia, compendium perfectionis. — 176-180. Quid videretur pecca
si
tum aut impossibile quod praecipitur. — 181. Proprietates oboedientiae.
id
II. — De cAstitAte et iterUM de oboedieNtiA. — 182-184. De castitate.
§
de
cetur sancta — 186. Omnes tenentur ad oboedientiam quarti voti profes
».
«
DE oBEDIENTIA
eae
dicere solent: quid est quod vos tantum fructus effertis vestris
eae
prius habetis particularem quemdam modum etiamsi sup. lim., corr. eae quum
||
8
tamen
a.
1554
(Chron. Pol. IV, 558-559), Romam autem iam mense februario 1555 (MI,
Epist. VIII, 442, 481); mense octobri certo Urbe mors cognoscebatur (MI,
in
Epist. X, 51).
Gregorium Rosefium, legitur huius
ut
in
1
ms. ARSI, Vitae 15, fol. 18r; editum est narr. III, 515, 20; Jer.
F.
p. n.
in
INadal 145-148.
MoNUM. 2 — ExHORT. 1554 IN HisPANiA — c. viii 99
ut
superioris,
ut
videre considerare
et
ut
homini, facis enim votum Deo; et, homini, sed loco Dei. Quid
si
et
si
40
-
Notandum 2°, quod illo Averrois errore, quo dixit
ex
[169]
21-25 charta abscisa sensus redditur incompletus 31-32 et, obscuritatem sup. lin.
II
Ignatii
p.
23; C; epistola
m.
3,
1,
6,
1,
1,
p.
S.
Cf. Constit.
n.
c.
c.
*
133v]
.55 Notandum 4°, quod similis est etiam obedientiae per
[171]
fectio iustitiae originali, qua superiores vires Deo pendebant
a
gubernabantur, ab his inferiores, idque cum maxima quiete.
et
et
a
nino pendet imperio.
[172] Sed quomodo obediendum — Respondeo:
In
60 Societate
?
sunt superioribus modi aliqui significandi quod volunt. Primus,
in
in
et
«
nomine Domini nostri Iesu Christi quod quidem
»;
tiae vel
in in
»
»,
», «
«
etc., dicitur; sed hoc facias, hoc fiat etc.
«
*
[173] Et notandum quod est malum signum moveri solum
quando dicitur virtute obedientiae quis
»;
si
«
in
||
||
sup. lin., corr. eaeordino id, vel fiat, 67 malum sup. lin., corr. eae non est
id
||
||
738.
Cf. Lc. 10, 16.
*
30; Erh.
17
4,
p.
n.
177.
c.
*
MoNUM. 2 - ExhoRt. 1554 IN HisPANiA — c. viii 101
134r]
[176] Sed numquid
ut
omnibus sic obediendum est non
in
?
deo: Hic notandum quod, occasione eius quod Constitutioni
bus dicitur, scilicet, non obediendum peccato potest quis in
in
*,
decipi, ibi credens esse peccatum ubi nullum est; aut esse impos
sibile quod possibile est.
quod, forte contingeret quid impossibile
20
[177] Notandum
si
95
ceptum exequi, quoad eum rei impossibilitas detineat; g.,
v.
si
iubeatur supra mare ambulare, pergat quousque rei eum impossi
bilitas moretur, est, quousque videat aquam non sustinere vesti
id
si
a
ingredi sine remis, faceret nihil haesitans Vincit autem obe 100
*.
v.
||
23;
3,
n. 1,
6,
n. 1,
p.
p.
n.
n.
Cf. Constit.
1.
c.
c.
*
p.
p.
23;
3,
1,
6,
1,
1,
Constit. B.
c.
c.
*
Vida lib.
c.
*
1,
343.
I
p.
17
12,
n.
ne
quibus 134v] mediis oporteat talibus obviare impedire
[f.
et
fiant, g., per superiores alios aut consultores superioris, etc.
v.
Denique quid oportet anxium esse his, quum nullus sit qui
in
audeat quod aperte peccatum est praecipere
?
Notandum quod Ignatius loquitur
de
P.
in
[181] obedientia
parte. hac enim perficit consumat quod in
3a
6a
In
illa
et
in
et
Necessarium
»,
«
se
»,
«
se
y
en
de
lo
no solamente
1,
p.
prontamente con
3,
c.
•
.
.
.
MI, II,
ii 1:
Const. 364.
Cf. Constit., proem.
1, 1.
n.
p.
6,
1,
p.
n.
n.
Praeter Constit.
c.
c.
i*
»: 2
DE cAsTITATE
P.
Ubi notandum quod
**.
munditie
queret, castitati timens, votum emisit, advocatam sibi Dominam
**;
i*,
nostram accipiens sensitque hoc specialem gratiam ideoque
loquitur. quod in
[f.
sic Nec mirum esse debet 135r] nobis imitandos 45
Dei.
castitate quaeritur puritas non habendo huiusmodi
In
[183]
impuritatem nec exterius nec interius. Expellere igitur oportet
habitus malos contrariis mortificationeque, etc.
[184] Notandum vero quod angeli nullam inclinationem ha
Id
et
se
qui sunt
iis
et
in
55
41-42 animi — munditie marg. 42 Ubi sup. lin., corr. eaepro quo 49 impu
in
||
||
ritatem marg., corr. eaeactus nec* sup. lin. nec° sup. lin., corr. eaeaut igitur
in
6,
5 1,
p.
n.
Constit.
** **
1.
n. c.
narr. 74-76),
I,
(MI, 158). Nota quomodo Natalis non dicat hic, sicut prae
F.
n.
narr.
I,
11
cedentes, votum emissum esse Dominae nostrae, sed advocatam sibi Dominam
«
nostram accipiens Cf. Dialog. II, ibi annot. 36. Alibi tamen,
n.
in
et
n. ».
Erh. 10. Compl. 195, dicit votum hoc factum esse Dominae nostrae. Cf.
etiam Apolog. ad doctores Parisienses 39 (F. narr. II, 65). — Circa locum,
n.
sanctuario
in
ubi vigiliam nocturnam magno cum fructu peregerat. Cf. Acta P. Ignatii,
13 (MI, annot. 2); Epist. VII, 422; IRiARte, Fijando
F.
380,
n.
narr.
I,
J.
de et
el
y de
de
del Santuario
la
p.
narr.
I,
P.
**
n.
n.
374-376.
104 DE OBOEDIENTIA
Ignatii
P.
i°.
[185] « Sancta obedientia » Notandum mirabile
artificium, nam sanctum dicitur quod sine imperfectione
id
est.
00
Dicitur igitur obedientia sancta, est, sine imperfectione, quod
id
obtinet quis ablatis omnibus imperfectionibus obedientiae
in
et
perfectione crescendo. Oportet autem quisque diligentis
ut
se
sime disponat; est enim res maxima obti
ad
contra daemonem
et
nendam victoriam efficacissima.
[186] Notandum quod, etsi soli professi faciant quartum vo
tum obedientiae, omnes tamen ad tenentur, quia intendit
id
id
Societas 17.
Relinquat litteram inchoatam quo
de
[187] alludit ad illud
i*
«
»
Vitis patrum
[f.
i*.
Nota est historia. Notatur autem hic
in
135v]
70 perfecta obedientia, qua etiam res illae quae naturalem quandam
habent consequentiam imperfectae relinquuntur Hic notari pot
•".
59-60 nam — igitur sup. lim., corr. eaepro quo notandum quod Deus non potest
ab angelis perfecte intelligi, tamen ab eis laudatur dicentibus sanctus, sanctus.
:
sanctus, agios, est, sine terra et imperfectione quod iterum atque iterum repetunt,
id
;
quasi in infinitum tendentes ad Dei infinitam perfectionem significandam. Sic ergo
!!
60 obedientia del. dicitur 68 litteram inchoatam sup. lin., corr. eae letra inco
la
||
minciada 71 relinquuntur del. quare vel ipsam vincit, naturam, fortior est obedientia
si
II
de
i*
6a
Constitu
tionum, post brevissimam tractationem ... poniendo toda in
de
castitate:
la
«
en
de
en
el
la
»
MI, II,
p.
6,
1:
n.
Const. 522.
• c.
la
.
.
.
1,
p.
1:
n.
de Constit. c.
»
2,
p.
n.
13.
c.
de
S.
si
saliesse
i*
a
•
.
.
.
.
.
.
dexando por acabar qualquier letra cosa nuestra comengada Constit.
n. ».
o
p.
6,
1,
4,
10,
n.
1:
9.
c.
c.
V,
quentis litteram
14
dientia)
refert Dialogis 165, de monacho qui, ad oboedientiam accurrens, reliquit
in
c.
invenit. Libro della divina dottrina, volgarmente detto Dialogo della divina Pro
Matilde Fiorelli. Seconda edizione, Bari 1928,
p.
videnza, cura
di
398.
a
Circa sensum litterae cf. MI, Epist. III, 156, ubi ordinatio proponitur
*°
bris 1550, circa oboedientiam: tal modo l'obedienza sia cieca presta,
in
et
e
«
che ognuno, che stia orando, lasci l'orare: scrive, udendo voce del supe
se
la
e
se
Cristo ha cominciato
». di
la
la
voce
o o
...
B,
un finisca
la
non
A
MoNUM. 2 — ExHoRT. 1554 IN HISPANIA - c. vIII 105
am.
erat, propter obedientiam reliquit; in quo ei valde placuit Pla
cebitque omnis qui sese totum obedientiae propter ipsum reli
querit, ad eius honorem gloriam qui est benedictus
et
saecula. 75
in
Amen.
1,
7,
p.
Chronica Sancti Francisci lib.
ai
c.
eo qui, pulsante campana ad vesperas, oboediens reliquit Puerum Iesum, cum
quo loquebatur; sed regrediens, iterum Ipsum invenit, qui laudavit eius oboe
dientiam. Cf. Chronica XXIV Generalium Ordinis Minorum, (de fratre Andrea
de Burgundia sibi facta apparitione): Analecta Franciscana III, 100-101.
et
ANNOTATIONES IN CONSTITUTIONES
cA. 1556
Praefatio
τά
».
». ».
et
MoNUM. 3- ANNOTATioNEs IN coNSTITUTIONEs (cA. 1556) 107
Te actus
[ANNOTATIONES IN CONSTITUTIONES]
eae
ritus investigandus lingua hebraica, graeca latina. — De religione
et
4.
qua est virtus particularis, cultus divini; virtus generalis, omnes compre
et
— Discrimen quomodo omnes virtutes rationem
et
5.
hendens. caritate
;
religionis induere possint. — Christianismus religio
in
genere.
6.
II. — CoNsiLiA EvANGELicA, UT REs REligiosAE. — consiliorum
7.
Status
§
in
8.
9.
a
in
et
stus
mis christianis primaeva Ecclesia. — 11. Quo sensu Christus consuluit
in
et
vota
consiliorum. — 15. fit. professio perfectionis evangelicae. —
In
eo
statum
16. Quo sensu vita religiosi sit oratio professio voluntatis per
et
et
adoratio
fectionis adquirendae. — 17. Est nova obligatio religionis. — 18. Requiritur
approbatio Ecclesiae.
praedestinatione
S.
Pauli
et
et
quotupler. — 30-31. Vocatio ad institutum religiosum eius species ana
et
— REligio
ET
UT
I.
[f.
71r]
Regulas Societatis breviter annotaturo
In
[1] Constitutiones
et
mihi, Christo Iesu duce, qui factus est nobis sapientia Deo
*,
a
et,
si
sciatis
a
*
1,
Cor. 30.
1
1
1,
[vocem
?]
12 graece seq. lacuna hebraice seq. lac. 16 Nam seq. lac. notat seq. lac.
||
I
II
q.
81,
S.
Cf.
et
a.
et
*
deos; σέβομαι sibi vult experiri sensum pudoris aut timoris religiosi.
ad
relate
Haec eadem vox, δεοσέβεια, adhibetur expresse Natali eodem sensu
in
a
Dialog.
I,
n.
18.
Inter significationes vocis “abuodah habentur: servitium, servitus, ser
*
F.
cum
Natali simili sensu Dialog.
I,
•expresse
n.
in
18.
a
-
110 RELIGIO UT VIRTUS PARTICULARIS ET GENERALIS
aliae virtutes
possunt, sed etiam particularis, sacrificii quidem,
ut
60 actus omnium
si
et
et
perfectius.
65 [6] Ex generali hac virtute, quam christiani omnes profitentur,
ut
||
Rom. 21.
7
1,
Iac. 27.
*
MoNUM. 3 — ANNot. IN coNsTiT. (CA. 1556) — c. 1 111
1°
:
illa implenda polli
ad
si
Cf. Eph.
5,
27.
Cf. Isa. 55, 11.
Cf. Ps. 44, 10.
112 CONSILIA EVANGELICA UT RES RELIGIOSAE
et ex
10 73r]
possidebant omnia, ponebant pretia ante Apostolorum pedes,
Nec dubium est quin ple
et
**.
erant credentibus omnia comunia
rique, excisa radice cupiditatis, alia consilia amplexarentur.
et
Apostolos item quis neget suos instituisse quasi [μύστας]
i*
15 imitatores, qui plenam consiliorum professionem acciperent? Quodsi
ratio perfectionis Ecclesiae postulat,
ut
status christianorum
id
et
se
confirmavit
in
Ecclesia fuisse semper futurum esse non credamus Quod
et
et
ex
priscis omniumque aetatum doctoribus accipimus,
ex
et
et
temporum cronologiis colligimus quod Ecclesia probavit semper
ac docuit.
[11] Dicat quis hac re: Nullus est qui ambigat observata
de
25
gratiam defuisse. Et, ordinem statumque dicere velis, quoque
de id
si
Sunt
in
?
Hunc christianorum ordinem, hactenus non confecisti.
id
14 quasi seq. lac. 27-28 monarchiis ms. 38 Sunt obscure scriptum, sup. aliud
||
II
Mt. 23,
3.
is 14 is
Act.
2,
44. 45.
habetur lacuna, sed facile supponi potest hoc verbum, quod
In
ms.
Compl. 13*a; Dialog.
et
n.
1
3,
9:
n.
»;
1°
6,
sumus:
c.
Dialog.
3,
104,
n.
et
MoNUM. 3 - ANNOT. IN coNsTit. (CA. 1556) - c. I 113
ex
cant
**.
et
fecte. Iam, quis cum voto suscipit, quis est orthodoxus qui
ea
si
non dicat perfectius illum agere Quid igitur, obsecro te, ubi 35
ut
illa consuluit, itane consuluit
[f.
An non etiam
ut
esset
?
J
qui velle..t, per gratiam ipsius illa perficere exequi Nisi
et
si
?
velis Christum Iesum viam perfectionis imperfecte solum susci
piendam consuluisse; quod quis dicat, qui Christum Iesum norit 40
?
Consuluit igitur per concepta vota Christus Iesus consilia evan
gelica non solum sine illis esse sus
et
fi
lere tamen deberemus, cervicem iudicii nostri obsequium
et
in
dei
magistrae fidei nostrae, Ecclesiae, credamus omnibus,
ut
in
et
facile
abnegationis iudicii adducamus, magna oborietur argumentorum 55
copia unde quae crediderimus confirmemus, ipsa experia
ea
re
et
mur
«
:
telligetis
i°.
»
[13]
si
30 conciliorum ms. 42-43 suscipienda del. ex parte nam qui credebant, ven
II
Inde
lente, non praecipiente: Status religionis secundum quoad substantiam
et se
et
«
3,
Opera, Vivès, XV, 231. Auctores pro hac sententia citantur ibidem.
3;
n.
2.
c.
2-9.
et
7,
1*
Cf. Isa.
9.
— CoMMENtARII P. NADAL.
8
114 CONSILIA EVANGELICA UT RES RELIGIOSAE
ut
autem haec ita sint, accidentarie admodum sint atque incerte
et
privatorum hominum privatae religiones sanctitates, provide
et
70
in
**;
a
Itaque sanctos episcopos dignitate vocat, monachos religio
ex ex
et
ex
sos professione; nec, his aliqui religiosi non sint vel sancti,
si
In
75
et
professione semper aliqui tales sunt, quales status profitetur.
[14] Et quoniam statu episcoporum nunc dicendum non est,
de
Chri
ac
religiosorum, his audite, Patres
de
de
ordine fratres
in
sed
sto Iesu dulcissimi.
[15[ Multa sunt quapropter proprie selecte ordo profitentium
et
ea
in
professio quaedam fit perfectionis evangelicae. Nam hoc primum
animo concipit, qui statum religionis suscipit, quod primo loco pro
vis, inquit, perfectus esse
**;
posuit Christus Iesus: quasi
Si
et
«
»
respondeat religiosus Volo, Domine, perfectus esse tum audit
»,
«
:
ab
et
et
«
:
in
et
et
in
in
||
:
?mas.
si a^
7;
3,
Cf.,
gr., Rom. Eph.
1,
v.
18.
scribitur: Eccli. 13, Ne laudaveris,
In
19, 21.
Ibid.
MoNUM. 3 — ANNOT. IN coNsTit. (CA. 1556) — c. 1 115
*,
christianae acquirendae (ut superius
[f.
ex
74v] diximus) evan
profiteatur per
ut
gelio. Nam est ianua, finis religiosi,
ea
velit
et
is
in
perfectionem cultus divini
ad
li
[17] Quod
et
gatus esset homo ad divinum cultum [sua natura ipsa], per religio 10
in
si
in
sia Christus esse voluit eximium, qui semper Ecclesia fuit, sem
in
cum christianis
ac
Pontificis.
N. 11 sq.
**
116 DE GRATIA RELIGIONUM
[f.
facultatem
ei
tribuat, ut,
fit
pro dignitate munus suum exequi possit. Ita
ut
ei
quam religionis dicimus.
[20] Selectissima haec est gratia donum Ecclesia primum,
in
et
40 eligat [et] vocet Christus Iesus qui statum perfectionis suscipiant,
ut
tum
non solum sequendam, sed etiam consequendam. Hanc gratiam
sat scio me pro rei dignitate explicare non posse; constat enim
interno sensu atque experientia spiritus. Sed tamen, potius quam
Christo
ac
45
nihil dicam, audite quid coniiciam, Patres Fratres
in
Iesu dilectissimi.
[21] Noluit Deus omnipotens Filii sui Christi Iesu esse consilia
itaque ad gloriam suam se
ac
*°,
50
**,
*°;
qui conformes illius imagini fierent, quos praescivit quidem
et et
non eodem gradu omnes angelos vel homines, siquidem hierar
chori angelorum sunt, quorum ruinae ex homi
et
et
chiae ordines
nibus implentur, domo aeterni Patris
si.
mansiones multae
in
et
55 Et sicut alia est claritas solis, lunae, stellarum, ita resurrectio est
mortuorum gloria. Quos igitur praescivit (inquit Paulus), hos
et
**
Rom. 30.
8, 1, 9, 1, 5.
Rom.
Cf. Eph. 11.
23; Eph.
1, 1,
Cf. Rom.
7.
4;
id
et
dos; simul coniunxit cum voluntatis suae beneplacito media qui
bus beatitudinem consequerentur singuli pro gradus sui ratione.
Haec vero media esse voluit primum vitae perfectionem, ad su 65
si
periores gradus gloriae spectemus; deinde illa quae ad perfectio
nem ducunt; vero constant mandatorum perfecta observatione.
ea
[23] Horum autem haec est ratio: illa nobis ablegent, quae
ut
70
a
sine peccato quidem reti[f. 75v]nere possumus, tamen retenta
et
perfectionem impediunt vel retardant. Licite enim retinere possum,
alioquin, bonorum possessionem, legitimum uxoris usum, proprii
retineam, divisus qui
ac
voluntatis libertatem;
ea
iudicii vero
et si
dem sum*, nec totum cor, totam mentem animam, totam fortitu 75
perfectio ut,
ex
ex Ioanne
qui uxorem habet. Iam quid magis dividere potest, quam
et
id
fit
Quo
?
ex
Iubet Deus
se
Rom.
** ** ss
29.
1,
Cf. Ps.
7, 2, 6.
2,
q.
Thomas, 184,
2.
Cf.
** **
1.
a.
ut
*°.
Concedit
propriam voluntatem iudicium. Data hac libertate, fit facillime
et
amor, qui caecus est, nimium feratur
ut
et
bona haec creata,
in
quasi totus homo his sit, oblectet, his cogitet; bona
de
se
his
in
in
aeterna non sentiat, non appetat. Breviter: summo versetur dis
in
crimine, horum amorem divino praeponat; quum contra neces
ne
95
ut
sum sit
et
faciat quod cum Dei amore pugnet, Deumque super omnia diligat.
ut
Quasi intelligamus Deum, posito omnibus mandato toto corde
diligatur, dispensare tamen cum quibusdam,
ut
alia simul amare
100 sine peccato possint. Et tamen perfecte quoque Deum amare
ii
possunt, ubi Deum tam ament impense divinus amor illos amo
ut
illis regnet, nec quicquam animi dividat amor
et
res absorbeat in
creaturae, nihil interturbet, nil distrahat; quod perfectissi
ut
mum est, ita longe difficillimum. Nam quorsum spectant consilia
76r] Christi, nisi ad difficultatem seponendam Quid est, quod
[f.
?
abiit tristis iuvenis ille
*0
?
in
**,
ditur omnes obligat; sed quemque tamen pro sui status ratione.
Qui solam viam mandatorum profitentur, toto corde Deum diligere
ita tenentur, Deo nihil praeponant, illum rebus omnibus; ni
ut
10
hil contra eius praecepta agant. Qui vero consilia, illi ad perfectio
nem contendere tenentur, neque illis est integrum ad alios amores
animum dividere. Hinc constat non ita obligare praeceptum cha
aliquid sit praecepti, aliquid consilii. Nam consilia
eo
ritatis
ut
in
15 sunt, non finis; statu suo non potest quisquam non implere
in
et
lent sine
se
a
si
si]
[26] Postremo haec ita [sunt ut,
stinavit quosdam Deus, his media esse voluit vitae perfectionem,
ad
perfectam mandatorum observationem simul media quae
et
hoc iuvarent, quae consilia sunt evangelica; quae tamen non
eodem gradu praeparavit. Sed his magnam voluit esse amplitu
in
quibusdam paratum esset amplecti posse partem consi
ut
dinem:
liorum, aliis consilia omnia. His quidem libera quadam professione,
liceret. Aliis, edi
ut
ut
id
tis votis sequerentur illa; sed huiusmodi votis quae non conse
craret nec reciperet Ecclesia. Postremo viam esse praestituit per
qua, votis Ecclesia probatis, susceptis atque
ab
fectissimam
in
in
sub abbatibus
bere; rebus aliis semper fuit Ecclesia sicut
J.t „iììt.jJua
monachi non sacer-
"°"*''*''°'**
**,
ad
haec media
plexanda atque exequenda, pro rerum ipsarum magnitudine exi
mias, iustificationis, donorum, auxilii specialis vocationis.
[28] Haec omnia complectitur Paulus parvo illo verborum
complexu Quos praescivit, hos praedestinavit, ante mundi sci
:
**
ad
ad
4; 6,
9.
Cf. Cantic.
** ** ** **
Cf. Eph.
1,
1,
Pet. 20.
1
8,
Rom. 29.
Cf. Eph.
1,
11.
120 DE GRATIA RELIGIONUM
ac **.
quidem Dei, principium gratiae est. Nam quae praescivit praede
divinum; principio
ad
ex
stinavit opus [—], principium ponit quo
ad
homo adiutus caelestia aspirare possit Dei voluntatem atque
et
praedestinationem complere.
[29] Hanc vocationem, tametsi multiphariam exercet Deus
pro multiplici sapientia sua bonitate, unus tamen est illius
ac
movente, non contradicat spiritus
ac
effectus: ut, excitante Deo
ac
65 noster, sed audiat obsequatur gratiae influxui cooperetur,
et
et
ac
ut
ad clericatum, quidam ad religionem, alii ad episcopatum vocantur;
70 ubi ad primam universalemque vocationis gratiam, ad primum
influxum quo iuvaris christianus sis, accedit praeterea gratia
ut
ac
rationem manuducat.
te
3
gelica perfectionem christianae religionis adipiscendam, una
et
ut
dicimus unam
esse gratiam per sacramenta nobis partam, qua iustificamur ante
Deum, illa tamen varias habet proprietates Nam baptismalis
**.
et
unionem
in
et
una
Rom. 30.
*
Saepe
Natalis
*'
159.
MoNUM. 3 - ANNot. IN coNsTit. (CA. 1556) - c. 11 121
§ II. — AUxiliA Dei PeR SocietAteM. — 40. Auxilium per Societatem. — 41-42.
In qua invenitur compendium plurium : Vota, communia cum aliis reli
gionibus; vita activa et contemplativa, et vita activa superior. — 43.
Item dispensatio verbi Dei et administratio sacramentorum. — 44. Dif
ferentia tamen est ab aliis. — 45-51. Societas imitatio vitae apostolorum. —
52. Non est status perfectionis acquisitae, sed adquirendae, in labore tamen
apostolico.
* Cf. Eph. 2, 4.
* Ps. 50, 6; Rom. 3, 4.
* Cf. Rom. 5, 20.
122 DEI AUXILIA PRO ECCLESIA
[f.
78v] Christo
Iesu per Ecclesiam, nec sepulturarum vel vestium
ut
nec chori
m
iurisditionem non
honorem, non annuos proventus, non curam omnino animarum
**
obligatione alia, praeterquam quae suae est vocationis. Haec
ex
et
saluti animarum
ac
De hac vita activa superiore, quae saepe recurrit apud Natalem cf.
p.
3,
6: p.
6:
I, 4.
n.
n.
I,
c.
380; Constit.
6,
n.
**
c.
n. 15.
p.
6, m.
10,
** **
c. 6.
Constit.
3,
p.
n.
Cf. Constit.
5.
MoNUM. 3 — ANNOT. IN coNsTit. (CA. 1556) — c. ii 125
**;
aurem loquitur
i°. ad
brum ut luceret quae cubili Deus,
et
in
si
super tecta predicari iubet Quid esse potest cur vereamur
ea
?
Ad haec quis est, omnium omnino eorum qui terra quive caelis
in
in
sunt, qui consiliarius Dei sit aut possit illi dicere: cur ita fecisti
is
?
Hanc gratiam voluit Deus Ecclesiam inspirare; Ecclesia recipit,
confirmat, approbat. Tu quis es, qui negligere aut aspernari illam in
possis, nos item qui possumus illam non confiteri praedicare
ac
?
[46] Verum quis nomine moveatur, quasi apostolicam dedi
si
esse poterit
nominibus controversia. Nihil quidem certe
de
nulla
nobis erit curae qui appellemur, modo cum Christi Iesu gratia
id
30
a
**.
ut
ut
mores
suos componant: breviter, ad munus apostolicum comparentur.
ut
ut
4,
8,
Cf. Io.
*• *• ** **
37-39.
13; Constit.
1,
1,
4,
p.
n.
Eramen
1.
n.
c. 4, c.
c.
3,
p.
p.
4,
1,
n.
Eramen
c.
n.
c.
;
2,
n.
27.
Mt. 28, 18-20; Mc. 16, 15.
*
126 AUXILIA DEI PER SOCIETATEM
**;
nisterio verbi divini curam accipit omnium animarum ex
ac
ex
45 instituto suo, non alia quavis obligatione, vel alioqui iuris
ditione.
[49] censent Apostoli alias occupationes seponere,
Aequum
quae oratione interpellare possent
••.
ab
et
se
ministerio verbi
Habet Societas coadiutores tum spiritualibus tum tempora
in
in
libus, qui eos illis oneribus levent; expeditius
ut
suis muneribus
liberius vacare possint. Mittebantur omnem terram Apostoli
ac
in
**
(non dubium quin Petro). Mittuntur nostri quovis gentium suc
a
a
Petri, Peregrinantur fere Apostoli, nec
**.
cessore Romano Pontifice
domos habent ubi congregatione vivant, sed quaerunt semper
in
ut
et
solum domibus habitemus
in
et
*°
**.
60 Societas. Habitum monachorum non induerunt Apostoli (quod
Dionysii Ecclesiastica Hierarchia intelligi potest); simul tradi
ex
ex
•'.
ac
MI, Const.
3;
26, 376.
n.
I,
**
6,
2-4.
De dispersione Apostolorum ad praedicandum cf. EusebiUs, Hist.
2,
5,
3:
Eccles. CB 10,
1
:
MG 20, 456.
2,
450
;
MI, Const.
4;
n.
**
16, 17;
n.
2, 2. n.
Conim.
n.
188.
6
3;
1;
et n. 2,
4,
ThoMas, SUÄREz, De
6,
q.
q.
88, 186,
S.
Cf. ad ad
*°
a.
a.
3,
bus brevioris formae uterentur, clerici tamen servantes ius romanum etiam
vestes romanas longiores adhibebant, scilicet, tunicam togam; quo paula
et
tim inductum est discrimen inter habitum laicalem clericalem. Quam pra
et
:
MoNUM. 3 - ANNOT. IN coNSTiT. (CA. 1556) — c. II 127
Al`um habitum non admittit Societas quam qui in usu est hones
torum sacerdotum decantandis psalmis hymnis non erant
In
**.
65
et
occupati Apostoli; sed nec Ecclesiae primores his rebus vult
in
Gregorius operam ponere
**.
**.
Chori usum non habet Societas
[51] Breviter: praeter quae ad dignitatem, proventus,
ea
iurisditionem atque ad [duorum] sacramentorum collationem at
tinent, ex vocatione sua reliqua habet Societas, quibus munus 70
apostolicum imitatur. Quare non immerito servos nos esse profi
temur summi universalisque Pontificis Papae aliorumque episco
porum qui legitima successione locum Apostolorum atque digni
tatem acceperunt.
[52] Quibus igitur rebus animae iuvari possunt, eas
[f.
79v]
res omnes amplectitur Societas, modo humilitate paupertate
in
et
illas administrare possit. Est enim vocatio nostra imperfectorum,
religiosi instituti, per quod ad perfectionem contendere debemus;
ac
ac
85
in
et
si
impensius incumbamus.
III. —
Et
...
Priscis enim temporibus omnis sacratus vir cum
et
1:
ibid.
..
c.
«
;
I,
858.
»
in
re
113.
c.
MI, Const.
2,
6,
6:
n.
n.
I,
15.
2, 5: c.
2,
91,
2.
3.
In
a.
MI, Const.
7;
I,
**
6:
n.
128 FINIS ET GRATIA SOCIETATIS
**,
marum hanc esse Societatem potissimum institutam quasi
ad
adversus haereticos dicat atque infideles omnes, tum mores
christianae religionis norma conformandos.
ex
ac
catholicorum fidei
95 [54] Et quidem, haec tacerent, loquuntur tamen profuse ni
si
mium temporum nostrorum calamitates, quibuscum Ecclesia,
Christi sponsa sanctissima, conflictatur atque laborat.
Hinc urgent haeretici, illinc mahometani, utrique atrocissimi,
summa vi, summa potentia, summo totius christianismi discri
Et tamen, quum haec maxima esse videantur
sint, maiorem
ac
100 mine.
ego semper facile existimavi calamitatem eam esse qua per cor
ruptissimos mores, cum aliorum catholicorum tum vel maxime,
ac ne
et
perniciosissima exempla vastatur Ecclesia sancta atque dissi
ac
patur. Unde inexhaustus fons lachrymarum dolorum tanta
in
animarum lue atque calamitate quem non exanimet
?
[55] Contra vero, cui tanta gratia, tam copiosa Dei trini
et
unius nostri benignitas, tam vivax, tam excellens Dei auxilium,
animum non faciat grandem ad animas iuvandas quae pereunt
10 adeo confertim tanta daemonum contentione atque efferata
in
*,
rabie, tanta victoria Luciferi, quasi colligatus non esset
in
in
sanguinis misericordiae Christi Iesu Domini Dei nostri con
et
et
[f.
80r]culcatione
?
15
te, dicant barbari mahometani ubi est Christi Ecclesia ubi est
?
:
?
?
*•
?
prophetam Mahumet.
[57] Ne dicant rursum haeretici: ubi est Ecclesia Romana
?
ubi sacramenta ubi operum meritum necessitas ubi sancto
et
?
religiones
et
ac
MI, Const.
3;
3:
26, 376.
I,
*• **
n.
August.
7;
3;
p.
Cf. Erh.
3.
S.
5
De Civitate Dei, lib. 20, (De alligatione solutione diaboli): CSEL 40,
et
c.
*",
tuae sanctae Societatis pro dignitate administrandam. Nos enim
plane, super quam dici potest, inutiles sumus atque inepti
;
nihil aliud quam quae tu, Domine Deus, facere decrevisti tua
et
gratia
ac
et
totam singulorum qui ad eam admit 40
et
et
universae Societatis
tuntur gubernationem atque directionem extenditur;
ut
finem
quem nobis praestituit Deus fortiter prosequi efficaciter
et
et
attingere possimus. -
in
et
60
ducit; spiritum imbibit quo, quasi dono quodam sapientiae
ad in
memoriam intellectum
et
4,
Cf. Exod.
*°
13.
— CoMMENtARII P. NADAL.
9
130 FINIS ET GRATIA SOCIETATIS
fit
magno
ut
charitatis affectu omnes religiones omnes religiosos complec
ac
et
Cf. Rom.
5.
IN EXAMEN ANNOTATIONES
1557
Praefatio
A
132 PRAEFATIO
Flandriam missus
in
a.
p.
p.
Ibid. 46.
*
gregatione generali
Io. Phil. Vito (cf. MI, Const. II, xii, lxx).
P. p.
fuit
In
charactere litterae
a
P.
Ladislaus Lukács, plures annos archivista, praesto nobis fuit; cui gratias ex
animo reddimus.
aprilis 1554 Romae fungebatur munere vice-se
21
I,
narr.
I,
F.
594.
Sic ostenditur conferendo cum certo autographo Ribadeneyra, con
1°
tinente eius votum ingrediendi Societatem, ARSI, Ital. 57, fol. 272. Cf.
in
ibid. p. vi-x.
134 DE NOMINE ET APPROBATIONE SOCIETATIS
Tertus
IEsus
[f.
26r]
IN EXAMEN ANNOTATIONES
1,
N.
(ExAMEN
c.
1)]
Iesu
vocetur. — 7-9. Partes Ignatii hoc nomine eligendo — 10.
in
et
retinendo.
—
ex
Societate
su
e
potestate, quam Christus Petro
et
et
cathedra scilicet successo
ribus ipso tradidit; quam immutabilem atque infallibilem esse
in
[4] sic
ut
quaeritur in marg., corr. eae desideratur, quod oblitus est delere 15 fere
||
6
sup. lin.
el
afio
el
gari 1544. Vide, supra, Erh. 1554, 32, annot. 22] por Julio III
su
n.
successor
y
se
1556. —
5,
1,
7,
1:
n.
a.
c.
25.
*
5,
4.
Cf. Lc.
*
2,
3.
• *
Ibid.
Hoc indicare videtur praecessisse, saltem mente Natalis, aliam tracta
in
*
[f.
simul et 26v]
confirmationem Sedis Apostolicae, qua accedente, plena extitit
Societatis institutio.
30
[5] FUiT SEDE APosToLicA NUNCUPATA SociETAs IEsU. Ut
A
aliae partes instituti, ita hoc nomen authoritatem accepit ab
et
Apostolica Sede; principium tamen Dei ipsius inspiratione. Nam
a
ratio nostrae vocationis militia quaedam est sub vexillo Christi,
quod totis exercitiis colligimus
et meditatione praesertim
in
et
ac
35 Regis temporalis Vexillorum sentimus
*;
nam meditatione
in
et
regis temporalis vocamur angelorum
et
Christo Iesu summo
a
hominum rege duce ad societatem sui belli, quod adversus
et
et
mundum, carnem teterrimosque daemones gerit, donec tradat
regnum Deo Patri, atque evacuet omnem principatum, potes
et
u.
vero
meditatione intelligimus ad vexillum Christi Iesu ad ipsumque
Imperatorem Christum nos concurrere, cum aciem procedere,
**. eo
in
stare, per confligere
ex
i*,
45 [6] Hac ratione primum vocatus est Pater Ignatius hac per
illas meditationes nos vocat Christus Societatem suae militiae; in
ita nomen, eius Vicario terris, Romano Pontifici, sub vexillo
in
50
in
34 35 summo del.
in
||
II
Rege et' del. Rege 37 et rege et in marg. sui belli del. quis vult post
si
||
II a
II
|
corr. eaealia 43 procedere prius prodere 44 per sup. lin., corr. eaecum illo 46
||
||
ii
illas prius illius 47 nomen marg. 49 autem marg. fuerit del. et appellata
in
in
||
II
p.
3
p.
Erh. 11,
n.
eundem
sensum Conim. 81.
5
13.
Primum, scilicet, cum veniret Romam cum sociis, Fabro scilicet
et
'
17:
in
MI, 86; Summ. hisp. Pol. 30: MI, 167; Acta Ignatii,
F.
F.
n.
narr.
I,
narr.
I,
P.
narr.
I,
MoNUM. 4 — ANNot. IN ExAMEN (1557) - c. I 137
ac
sequelam assereret, Ego
[f.
in illius servitutem 27r] diceret: 55
et
«
vobis ero propitius
».
[8] Ad haec, cum ageretur formula instituti, quo illam Sedi
de
Apostolicae offerrent Patres confirmandam, gravissima,
ut
in
re
ad internam quandam devotionem atque spiritus sensum compo
situs Pater Ignatius, postulavit sociis, 60
ut
ac
enixe confirmate
a
illud nomen Societati facerent; rogare,
et
se
contendere ab
id
omnibus, ut sibi concederetur
1°.
eae
eae
[9] Quibus rebus satis aperte possumus intelligere divina
inspiratione fuisse Deo illud nomen Societati impositum.
a
eximia
bellum gerentem, crucem etiam nunc baiulantem Corpore suo
in
mystico, quod est Ecclesia; itaque adimplere debemus quae
ea
desunt passionum Christii*. Christum igitur imitemur, fratres, quoad
eius fieri cum eius gratia poterit proxime; nihil aliud hac mor
ex
70
56 propitius del. haec sese audisse ab illo confirmat Pater Laynez, qui erat
ipsi eo in itinere socius; add. marg. hoc ego non cancel., sed subobscure scriptum
eaein
et
abradit
J
refert P. Laynez cum enim ageretur de formula instituti quo illam Sedi Apostolicae
;
||
|
add. inquit marg., sed abrasum 61 illud sup. lin., corr. eae corr. eaeillud
in
id
id
II
Natalis, corr. eaeEgo quoque sic commemini]: cum enim [enim manu Natalis] inci
disset sermo, ut fit, de nomine Congregationis nostrae, post Societatis scilicet, con
firmationem, diceret quidam quid aliud nomen Societati faceremus; respondit
et
si
:
Pater noster, ex animi devotione constanter, illud nomen, praeter Deum, nu]lum
posse immutare. 63 quibus ex rebus corr. eaequa ex 63-64 ex divina inspira
re
||
||
64
ec
Agitur
cf.
de
ad
et
visione 30,
**
n.
narr.
in
n.
*
tur historica. Eamdem sententiam supra invenimus Each. 1554, 31. verba
in
n.
tamen apparatus nos non retinemus textu, fideles nostro proposito non inni
in
iis
tendi quae ms. sunt oblitterata. De nomine Societatis vide Erh. 1554,
in
et
29-31
1,
Cf. Col.
**
24.
138 DE FINE SOCIETATIS
[f.
75 mortem
ac
magno signo demonstratione, vocavit nos Christus Iesus, fratres
dilectissimi. Magno igitur animo, magna fide, magna spiritus vi
vacitate atque hilaritate sequamur
in
humilitate cordis nostri
in
spiritu
ac
Christo.
in
veritate
is
[11] FUIT PRIMUM coNFiRMATA, ETC. Anno 1540 ad numerum
ac
60 professorum fuit confirmata magna providentia divina Pauli
Papae III i*;
quod superius attigimus Deinde ad apertum nu
*°.
merum, omnium quotquot ad Societatem aspirare vellent, anno 43
rursum Sede Apostolica fuit comprobata per eumdem Paulum
a
30
confirmata
•i.
**.
simul
et
II. — DE
N.
FINE SociETATis (ExAMEN
1,
[CAPUT 2)]
c.
12. Finis Societatis. — 13. Ad maiorem Dei gloriam esse aspirandum. — 14.
Finis quem habuit Iesus Christus. — 15. Er plenitudine perfectione ca
et
ritatis.— 16. Iuvare prorimos ministeriis etiam eaeterioribus. — 17. Prae
ubi est penuria ministrorum. — 18. Per plura opera caritatis mini
et
sertim
steria. — 19. Atque institutione iuventutis. — 20. Omnia comprehendit
quibus iuvari proximus possit, praesertim spiritualia. — 21-22. Quae
renda etiam perfectio propria proximi. — 23. Prorimus hortandus ad con
et
et
propria constituta iuvando proximo. — 28-29. Intense prorimus iuvan
in
obtinendum.
76
79
marg., corr.
in
in
er
contumelias irrisiones
in
||
eae
II
II
eae
|
4,
*" 1° 1*
24-32.
Hoc indicat aliam tractationem, qua nobis non satis constat, huic
de
fuisse (saltem mente Natalis) praemissam. Vide etiam, supra, hoc capite,
in
in
annot. 7.
bulla Iniunctum nobis (14 martii 1544). Vide Erh. 1554,
et
n.
In
32
•i
I,
**
373-383.
MoNUM. 4 - ANNot. iN ExAMEN (1557) — c. II 139
[12] FiNis
SociETATis EsT, ETc. *. Si ad haec, quae hoc loco de
fine Societatis traduntur, illa coniungamus quae in formula insti
tuti nostri legimus, esse scilicet ad hoc potissimum Societatem
institutam ut ad fidei defensionem et propagationem et profectum
animarum, etc. *; haec igitur si coniungamus, ratio finis nobis
per Iesu Christi gratiam propositi extabit perfectissima, ex qua
rursum poterimus metiri totius instituti rationem tum etiam per
fectionem.
[13] Haec antequam explico, exponam illud breviter, quod in
omnibus est Constitutionibus frequentissimum et Patri Ignatio 10
in
*.
9
II
II
12 quod prius quid 14 servitium prius servitutem 18 esse nobis marg. senti
in
||
II
amus sup. lin. 19 prius contentionem 20 vero sup. lin. 21 monasticae del.
||
||
II
et 22 hoc sup. lin., corr. eae.illud 22-23 certum est sup. lim., corr. eaevidetur
||
||
ii
||
||
eorr. earetiam
es
a
de •
tión las ánimas proprias con gratia divina; mas con mesma intensa
la
de
de
salvatión
la
las
y
•.
a
7,
B.
n.
a.
1583)
MI, III,
in
2.
Const.
bulla Exposcit debitum, MI, Const.
In
I,
in 3:
n.
376.
•
382-390.
• •
[f.
in nostris cellulis ac monasteriis sedentes;
40 primis. Sed, cum nos chari
nachorum institutum est perfectum
in
tas urgeat proximum sicut nos ipsos amemus, videamus autem
ut
*,
tot animas perire aeternum, quas tamen salvas voluit esse cle
in
ac
fudit Christus Iesus, nostram simul proximorum salutem
in
et
45
ex
sacrificiis,
liter iuvari quis possit.
[17] Et quemadmodum parte Consti
ex
7a
ratione missionum
in
tutionum, imo vero totis fere Constitutionibus intelligimus, ad
50
illas animas proprie Societas incumbit iuvandas, quae propter
vel pereunt vel periclitantur; quo
fit
penuriam ministrorum
ut
ex
ac
finis constitutus.
ad
et
et
tum 39
|| ||
|
sedentes sup. lin., corr. eaespiritui ac devotioni quod tamen del. institutum 49
|
prius ac
57
et
est, in marg.
5,
[f.
65
addimus his dissidentium reconciliationem, eorum, qui vel
in
et
hospitalibus decumbunt, piam visita
in
carcere detinentur vel
tionem atque subventionem quae domorum professae Societatis
*:
sunt ministeria.
[19] Ex collegiorum vero instituto iuventutem
moribus
in
literis purioribus instituimus,
tum omne disciplinarum genus 70
et
in
ac
ut
ex
ministeriis prius operam demus, quae potiora sunt, quibus
et
spiritualis colligitur. collegiis primaria
In
maior fructus vero est
scholarium atque studiorum cura; caeterum, quod absque horum
ad
quod nostri instituti non sit. Sed ita tamen, omnia ministeria
spiritualiter exhibeantur, illa intelligamus proprie esse nostra
et
vero ad salutem
Dei honorem gloriam.
et
-
ad
perfectionem nostram
et
ad
et
et
salutem desiderare
et
in
||
II
gloriam del. iam 88 autem sup. lim. 89 esse nobis incumbendum corr. eaeet
II
proximorum attendendum, quod nostrae non solum saluti sed perfectioni incum
bendum sit.
Formula
I,
in
n.
Const. 376.
»
•
•
142 DE FINE SOCIETATIS
rare debemus, quo fiat in Christo Iesu ut, qui potest capere *,
non omittat quin capiat, et in eo quidem quisque gradu capiat,
quem maturo atque spirituali iudicio assequi poterimus gratia m
100 cuivis polliceri.
[23] Itaque, quemadmodum nobis ad maiorem semper perfec
tionem vitae religiosae est contendendum, ita in proximo non
satis sit nobis si non peccet, si mandata custodiat Dei et Ecclesiae,
quod alioqui ad salutem satis est; sed ad consilia simul omnes
exhortari nitimur, hos ad religionem, alios ad clericatum vel alioqui
ad consilia evangelica pro suo captu capessenda. Et, si de perfec
tione status agi vel non potest vel non debet, de ea perfectione
agimus, de iis consiliis, quae in omni statu etiam saeculari impleri
facile possunt.
10 [24] Hinc est quod tantopere hortamur omnes ad frequenta
tionem sacramentorum paenitentiae ac sacrosanctae Eucharis
tiae *; hinc quod exercitia spiritualia communicamus vel exacte
partem, pro eorum qui exercentur captu;
[f.
omnia vel eorum 30r]
opera detur suademus melioribusque operibus.
ut
hinc orationi
Breviter, non solum illa abiiciant homines quae
ut
eo
contendimus
mala sunt, illa faciant, quae omittant, peccabunt; sed illa quoque
si
et
simul
in
non exemplo solum suo, sed exhortatione etiam, viri viros, faeminae
faeminas nitantur ad meliorem vitae frugem adducere.
nostrae professionis atque instituti ratio ad pro
fit
[25] Ita
ut
nostrae
et
et
salutis iuvando
in
et
98
ut
sup.
ut
II er
et
debemus del.
II
lin. quidem sup. lin. capiat marg. 99 quem corr. e.r quam gratiam del.
in
a
3 II
I
Christo Iesu 100 cuivis del. infusam satis del. quod nostri iustituti non sit,
||
'I
est sit sup. im. alioqui sup. lin. 12 hinc sup. lin. 13 captu del. quod 14
||
||
et 4
II
II
|
Cf.
in
J.
•
annot. 45.
Ad haec vide, sis, inter alia, dictum Natalis ad Gregorium Rosefium
P.
*
in
F.
515-516.
MoNUM. 4 - ANNoT. IN ExAMEN (1557) — c. 11 143
ac
superiori,
si
et
ventum perfectionis consequatur, modo rationem ministerii So
cietatis amplectatur, primis non omittat spiritum per ora
in
et
renovare. Qua
praestante Christo Iesu, diligentius.
sit
ac
[28] Dicimus intense, quod nervus Societatis intensio fervor
charitatis, qui proximos semper redundare debet. Et qui
et
zeli
in
et
in
50.
instituto administrationem
et ut
sanctae approba
ex
27 ubi corr. eaeposteaquam 29 nostrae sup. lin., corr. ear gratia 30 gratia sup.
||
II
lin. 45 ante Dicimus del. Quod intense denuo scriptum Natali sup. lin., nec
1
|| a
|
cancel. prius scriptum, quod nervus sit corr. earmunus est sacra
et
52-53 solum
|
sup. lin.
144 DE FINE SOCIETATIS
i°,
75 ut vivamus quae activa superior dicitur qua facultatem
in
a
Christo accipiamus atque Christo exerceamus, qua facultate
et in
proximos possimus, illum fiat, con
ut
ut
iuvare activus alium
templativus evadat iuvare.
[32] Non partes autem solum Societatis perfectionem maio
ad
aspirant, atque universum institutum,
ut
rem sed tota Societas non
solum qui Societate vivimus dicamur religione vivere atque
in
in
statu acquirendae perfectionis, sed Societatem quoque ipsam
in
re ac
et
Ex praesenti rerum statu generalem Praepositum debere prae
ex
scriptis Constitutionibus Societatem gubernare, animum quidem
et
maiorem perfectionem totum institu
ut
ac
habere desiderium
in
II
|
eae profectas 72 et corr. eae atque 76 Christo corr. eaeipso 77 activus corr.
||
||
||
»,
de S.
De hac
P.
a. «
a
2,
q.
c.
in
et
327-338 Eaeh.
6
9,
p.
n.
Cf. Const.
1.
c.
III
MoNUM. 4 — ANNot. 1N ExAMEN (1557) — c. 145
et
95
in ac
operationum; hinc efficacia, hinc fructus animarum salutem
perfectionem uberrimus. Huius finis vivacis
et
et
et
certissimus
simum quoddam atque excellens desiderium initium fuit Padre 100
in
Ignatio Societatis instituendae. Ex hoc fine maior illa extat
et
abundans gloria Domini nostri Iesu Christi, qui
et
et
honor Dei
est Deus benedictus in saecula. Amen.
:
N.
(ExAMEN 3-5)]
c.
1,
in in
IN
GENERE
I.
§
et
Deo
a
aurilium. — 37. Non tamen sunt ipsa perfectio. — 38. De ordine votorum.
— paupertatis — 41. paupertas in
et
48-49.
sorum et coadiutorum.
— DE votis
iN
GENERE ET DE PAUPERTATE.]
[§
I.
solum annotabimus.
95 hunc' prius huic hunc prius huic 99-100 vivacissimum corr. eaevivax
||
II
*
|
Para mejor conseguir este fin hàzense en ella tres votos, de obedientia,
*
*
ni
ni la
y
la se
sustentatión entiende
los particulares, pero aun las yglesias Compa
de
de
de
no solamente casas
o
iìia professa. Ni tanpoco (aunque otros seria licito) por missas predicationes
a
lectiones administratión
o
«de los que puede exercitar Compafiia según instituto pueden accettar
su
la
de
dichos minis
se
de
otro que
3: S.
Dios N.
MI, II,
B.
1,
7,
n.
Const.
c.
10 — CoMMENtArii P. NADAL.
146 DE voTis IN GENERE ET DE PAUPERTATE
in
tuntur. Itaque, gratiam Deo accepimus religionis, ita votorum
ut
a
sensu spi
ac
15 gratiam accepisse agnoscimus; quod indicio quodam
ritus coniicimus, ubi ad religionem primum applicamur, dein ubi
vota constituimus edere, tum ubi illa edimus; quae omnia quodam
ac
gustu spiritus interno facimus corde complectimur.
igitur quasi pollicitationem Deo re
In
a
ac
positam confidamus, fratres, paratum auxilium Quo auxilio
*.
non solum tria illa bona quae nostra potestate alioqui consti
in
ac
tuit Dominus, externa, corporis, tum etiam voluntatis iudicii
proprii, Deo sacrificamus, quod per tria illa vota facimus; sed
etiam, quoad haec militia vitae mortalis perseverat, praesto illis
in
-
2…ogratiis
votorum habeamus praesidium quo muniamur, quando
si
sive amor mundi sive carnis petulancia nos solicitat, sive repullu
lans subinde proprietas vel voluntatis vel iudicii nostri interturbat
ac te:ntat.
[37] Diriguntur itaque vota religionis ad religionem finemque
illius, ad perfectionem quidem iuvant; non sunt ipsa perfectio, non
finis ipse. Quocirca praepostere agamus, fratres, atque nihil
in ne
Sed tota contentione, perpetua illa quidem (ut est pugna mor
ut
et
ita
et
32v]
eae
et II
||
17 tum corr. er deinde 19 igitur sup. lin., prius Itaque in votis 23 prius sacri
||
ll
ficentur, 30 quidem sup. lim. 31 Quocirca sup. lin. corr. eaeNe igitur
ut
ridetur
||
II
ne sup. lim. 32 haereamus del. sed ut tota contentione 33 ita sup. lin., corr. ear
||
II
id 34 Sed—contentione in marg.
i|
n.
90.
*
- 147
iii
MoNUM. 4 ANNOT. IN ExAMEN (1557) — c.
ut
danda simul opera est, illis sistamus; sed, expeditiores
ne
in
fortioresque facti, maiori studio ad finem Societatis atque illius
ministeria incumbamus. Ita fiet per haec ministeria augean
ut
ut
tur illae virtutes, quas votis complectimur; vicissim ad minis 40
et
ac
teria nostra per illarum virtutum exercitia expeditiores fortio
res evadamus.
[38] OBEDIENTIAE, PAUPERTATis Et cAstitAtis.
In
confirma
tione instituti primo loco legimus castitatem hic primo obedien
*;
tiam; formula votorum paupertatem primo pronunciamus
in
*
:
aequali quasi unica cura atque studio illa etiam nobis vota
ut
ac
de
Id
ut
reliquis votis tum aliis partibus Societatis suis locis dicetur,
de
eo
sic
in
non universa
in
ac
ac
in
et
et
sum est, Christo Iesu propitio, quid detrimenti vel finis vel
ne
7;
et II
||
||
I,
3:
n.
votum 375.
•.
.
.
.
2,
MI, Const.
»:
animo
in
n. I,
16.
3,
4,
p.
6;
5,
3,
n.
Constit. 2-4.
c.
c.
• *
6,
Mt. 25.
Philip.
4,
6.
*
148 DE VOTIS IN GENERE ET DE PAUPERTATE
tari vivunt
ut
[f.
solutiones: hac quidem ratione accipiendae eleemosynae pro
ac
Societas
in
tate cordis dicimus tum communiter omnes tum privatim singuli:
melius est nobis mori, quam gloriam nostram hanc
ut
et
libertatem
quis evacuet
i*.
in
re
95
ac
fructu, perfectionem
ac
et
caelestem
68 prius amplectaremur
77
||
||
2,
p.
n.
c.
5
*
5-6, 11-12.
10
9,
3;
1,
2,
1,
6,
p.
n.
n.
Eramen Constit.
c.
7.
n.
9, c.
ii1*
Cor. 15.
1
MoNUM. 4 — ANNOT. IN ExAMEN (1557) - c. iii 149
i°,
pro sua benignitate dulcis
sima, non merito nostro, qui vel pane vescimur indignissime.
[45] Nihil igitur, indirecte quidem vel oblique, hanc puri
ne
tatem polluamus paupertatis opulentissimae Christo Iesu; qui,
in
cum infinite dives esset, pau
ut
se
nos divites essemus, egenum
et
**,
**.
Obsecro te, sancte Domine, inclina nos caput tuum atque verum
in
gustum usum sacrosanctae tuae paupertatis
et
cor nostrum
in
infunde.
[46] Domus igitur professae, quique
ex
illis degunt, pura
si in
eleemosyna vivant oportet; quidem, ita necesse sit, ostia ea
et
i*,
in
a
et
**,
ut
domus vel hortorum sit professae Soeietatis; sed totius omnino
Societatis 1°. Ita tamen ut tota Societas habeat illarum rerum 15
simplex dominium, professae tamen Societatis sit simplex usus
ac tota administratio.
ac
98-99 prius aliturum 100 qui vel sup. lin pane del. nostro prius pauper
4 ||
2
II
|
-
eae
|
I
||
5
II
recipiatur in marg., corr. eaead nullum nostrum ministerium relata 14 sit del. ut
||
||
|| |
del. ac 22 vel* prius tum autem sup. lin., corr. eae vero
||
Cf. Mt.
8, 6,
1*
26. 28.
1*2 Cor.
9.
8,
20. Mt.
** 1* 17 ** is
6, 6,
2, 2,
4,
2,
p. p.
p.
10;
n. n.
n.
Constit.
6.
c. c.
c.
Constit.
7.
n. 9,
p.
10
v.
n.
Conim.
et
190
II, 77-78; Erh. Colom. 1567, 44.
n.
150 DE VOTIS IN GENERE ET DE PAUPERTATE
*".
[48] NEc QUisQUAM ipsoRUM vEL sUoRUM coADiUToRUM
•'.
vide secundum caput sextae partis Constit. cum suis
de
Hac
re
declarationibus. Hic igitur per loquimur; accidentia praeter
se
mittimus, quae faciunt collegiis alantur,
ut
coadiutores ad
in
si
illorum sint ministeria necessarii vel utiles futuri, nonnunquam
etiam professi Nam alioqui paululum eleemosynae illis detur
**.
si
transeuntibus per collegia, ne notemur vel inhumanitatis vel
scrupuli, illud nihil movet hanc districtionem Nullus igitur
**.
ex
professus, nullus coadiutor, ali simpliciter potest bonis quae
Societas ad alenda sua collegia possidet; neque enim fieri vel de
bet vel potest, proventibus collegiorum 34v] pro
[f.
ex
alantur
ut
fessi
40 servientes.
[49] Unde fit nullum illorum collegiis debere constitui, nisi
propter necessitatem vel utilitatem collegiorum proprie, profes in
sum quidem ad necessitatem, coadiutorem non ad necessitatem
ac
ut
solum sed ad utilitatem quoque semper, qui rectores sint
collegiorum Societate designati proximo
et
45
**.
Quod obiter
in
si
a
ex
hil impediet quin ali collegiis possint, nam abundanti faciunt,
a
si
se
vocati sunt ac
50 constituti, illud ad proximum iuvandum applicent.
ut
||
||
|
II
1,
n. 6:
c. n.
I,
n.
Const.
n. c.
5;
1;
3;
6,
3,
4,
p.
p.
18;
4,
4, 2,
2,
9,
p.
10,
5. n.
Constit.
n.
n. c.
c.
c.
c.
7;
10,
p.
n.
4:
n.
la c.
*i
y
Y
«
en
a o
no pueden servir las tales rentas para otro effecto, conforme bulla de
la
B.
9,
2, c. 2,
6,
p.
** ** *•
Constit. 3-4.
n. 2, n.
c.
C,
6,
p.
Cf. Constit. D.
6,
p.
Constit. 3-4.
c.
III
MoNUM. 4 — ANNot. IN ExAMEN (1557) - c. 151
II.
— DE voto oBoEdiENTiAE SUMMo PoNTiFici]
[§
as.
[50] SiMiLiTER PROFEssA SociETAs voTUM FAcit ExPREssUM
Tametsi multi ante confirmationem Societatis professioni huius
Aposto
*,
voti contradixerint vicit tamen Societatis gratia
et
licae Sedis providentia. Hoc enim votum singulare est divinae
quo lege for
ac
de
bonitatis 55
in
**,
mulam instituti confirmatione Societatis tum declarationem
in
**.
in
II
Asi mismo Compaiìia professa, sin los tres dichos, haze voto
la
**
•
fuere
a
o
Sefior, para yr donde quiera que su santidad mandare entre fieles entre
le
o
infieles, sin excusatión sim demandar viático alguno, para cosas que con
y y
relligión christiana
1,
3. 5:
n.
ciernen culto divino bien de
el
la
».
Earc men
c.
MI, Const. II, 1583): MI, Const. III,
9,
n. n. B.
4,
ibi annot. 36; Erh.
14
148
••
p.
Vide Erh. 1554, Conim.
et
n.
42
Compl.
12
in
et
**
ea
«
Iesu
Christi Vicario, subesse: ob devotionem tamen maiorem ad obedientiam Sedis
Apostolicae, maiorem voluntatum nostrarum abnegationem, certiorem
et
et
et
vincias nos mittere voluerint; sine ulla tergiversatione aut excusatione illieo,
quantum nobis fuerit (sive nos ad Turcas sive ad quoscunque alios Infi
in
neamur
I,
».
377-378.
La intención del voto del papa no era para lugar particular,
**
•
sino para ser espargidos varias partes del mundo. Porque como fuesen los
de en
iuntaron
la
sabiendo entre qué regiones andar, entre fieles infieles; por no errar via
in
su o
Domini hizieron tal promesa voto, para que santidad hiziese división
la
la
o
de
S.
otra Dios N.
y
y
la
B: MI, II,
1,
p.
B.
7,
Const.
c.
152 DE VOTO OBOEDIENTIAE SUMMO PONTIFICI
*°,
60
in
ad
ad
propagationem,
[f.
anima
et
sertim defensionem fidei 35r]
vita doctrina christiana profectum
*°.
rum
in
et
[51] Nam, etiamsi omnes mortales Romano Pontifici obedire
et
teneantur, vicario Christi, qui per per suos vicarios
ut
et
et
se
salutem; maiori vinculo obli
et
65 omnes homines vocat ad fidem
et
gentur qui, fidem baptismum suscipientes, Christo sese conse
ac
crarunt christiani; maiori praeterea obligatione religiosi ad Sedem
Apostolicam sint coniuncti, quandoquidem obedientiam vovent
et si,
suo Superiori generali, hic Summo Pontifici quod scimus divum
70 Franciscum fecisse haec cum ita habeant, triplici hac obliga
**:
tione Societatem Romano Pontifici rebus omnibus obedire ne
in
cessum sit, tamen novissimorum temporum conditio (quibus for
tissima futura est ab Apostolica Sede discessio, magno omnium
et
ex
bonorum dolore iam magna parte extat) nos permovit
in
Christo Iesu, hanc partem christianae religionis tam necessa
ut
75
et
et
suavitate illi obedientiae, illi Sedi, illi potestati, illi Pontifici Summo,
ac
il in
vocatione
et
subiectione
in
||
II
Christi sup. lin. vicarios del. in primis 65 et sup. lin., corr. er ut 69-70 quod
||
||
I
— fecisse marg. 79 illi* sup. lin. potestati del. illi 80 prius afficiamur
in
||
II
II
|
I,
in
376.
Cf. Erh. 1554, 42; Coder Iuris Canonici
n.
1.
499
§
et
et et
1;
Constitutiones
c.
p.
per quem nos pasceret, per quem nos gubernaret, per quem sua
gratias confirmari vellet atque probari.
et
etiam dona
[53] Maiorem praeterea voluntatis nostrae abnegationem hoc
voto consequimur; non solum autem voluntatis, sed intellectus
si ac
in
ligimus, quando
voluntatis solum resignatione
de
et
obedientia
loquimur). Noluit enim Societas, quod alioqui illi (ut aliis religio
sis) liceret, sua voluntate, suo iudicio orbem christianum ad mi
in
nisterium diffundi; sed omni solicitudine vacui, magna fide
et ut 95
100
versam Ecclesiam gubernat Christus, cuius authoritas prima est,
summa, ad finem usque saeculorum perpetua, atque omnibus
in
quae vel ad fidem vel ad morum compositionem spectant indevia
bilis; cui authoritati ac Sedi claves Christo Iesu traditae sunt
a
**.
et
et
terris summa
magna benignitate voluit Christus [f.36r] Iesus partem
ea
ab
primariam nostrae Societatis per eum gubernari atque dirigi; cui
corpus suum, suas oves, Ecclesiam suam tradidit gubernandam.
[55] Et quidem magna dispensatione Dei hoc factum esse
10
videmus. Cum enim missiones nostrae ad hoc potissimum spectent
spiritus;
ut
et
vel, qui sunt ministri, vel non possunt animas iuvare vel
ii
negligunt, vel omnino quoquo pacto non iuvant; autem sit pro
ea
15
hanc Societatem extremis his temporibus
||
II
in marg., corr. eaevacare 100 prima del. et est del. et sup. lin. prius com
||
||
4
|
municat, potestas del. ac principatus Societatis del. atque adeo eam partem
||
||
5
ad quam fere nostra diriguntur collegia, domus scholares, coadiutores, professi, ut,
eo mittamur ubi vel periclitantur animae vel pereunt, ministrorum penuria per eum
|
sup. lin., corr. eaeab eo suam sup. lin. 10 nostrae del. maxime potissimum in.
8
II
II
quidem divino debet esse episcopis, sed accepta mediante Summo Ponti
in
fice. Quae fuit etiam sententia Lainii Concilio Tridentino. Cf. AstrAIN
in
ex
ut
eorum Ordo
Praedicatorum Societas Iesu.
in
et
fectio constituenda
iis quae ad illam ducunt. — 71. In iis quae ad religionem spectant magis
et
consentanea sunt. — 72. Inniri oboedientiae. — 73. Gratia propriae vo
cationis. — paupertate. — 75. castitate. — 76. In oboedientia
In
In
74.
eaesecutionis, voluntatis iudicii. — 77. De oboedientia — Per
et
caeca. 78.
— 80.
de
in
actione.
Derivatio huius gratiae Societatem. — 83. Perfectio orationis Societatis.
in
CUR
§
ac
vestitu, abstinentiis
in
communis
ieiuniis. — 90. Regula corporis afflictionibus. — 91. Ratio horum, illu
in
Societate.
afflictiones. — 106. Illa quae carnem affligunt ad paenitentiam spectant.
et
et
coadiutoribus
de
habitu cleri
ex
36v] fere
[57] Haec exemplo commostremus. Abstinentia enim cibi
potusque virtus est. Haec interior est, exterius autem exercet cibi 15
se
ac
prius singulares tum sup. lin., corr. ear atque 23 illo prius illum 24
||
||
||
8
En
es
vida común
lo
la
lo
demás
•
*
asperezas que por obligatión ayan usar; pero puédense tomar las que
se
o
cada uno paresciese (con approbatión del superior) que más han de
le
a
ayudar en spiritu las que por mismo fin los superiores podrân impo
su
el
1, y
MI, II,
B.
9,
6:
11, textus
n.
Const.
(editus MI, III,
in
4.
a.
1583) Const.
156 RELATIO INTER MEDIA INTERIORA ET EXTERIORA
ita
gimus, fratres. Nam quo digniores sunt virtutes, disponunt
utilius mentem; non ipsae solum, sed eorum actus utrique, interni
et externi.
[58] Itaque potiora semper sunt praeferenda atque exercenda
magis, nisi quando propter necessitatem inferior virtus eiusque
si
actus superiori sit praeponendus, donec illa perseverat necessitas.
spiritu discretio omnia gubernet
ac
Nam recta ratio veritate
in
et
atque disponat oportet, suaviter Christo Iesu.
in
35
et
et
theologas divinasque virtutes,
ad
augere semper; omnia autem
40 ad dona, ad beatitudines fructusque spiritus percipiendos dirigi,
in ut
ac
tandem status
Christo Iesu.
[60] Haec igitur praefati, exteriora dicimus intelligere nos
actus earum virtutum quae ad corpus attinent; qui actus sunt
45 alioqui indifferentes, atque fere sunt abstinentiae, ieiunia, af
ii
ac
flictiones corporis quaecunque, vestitus, habitatio quotidianus
victus, genus quae sint alia. his igitur communem vivendi
In
id
et
si
abstinentias
receperunt, ieiunia monachales habitus similia; recte qui
et
et
ac et
ac
dem fini sedulo pie
inservientes.
ut
36
II
|
externis del. illarum ipsarum sup. lin. prius iuvare 37-38 morales corr.
||
||
eae
39
operationes ipsas
er
II
|
sup. lin., corr. vero 40 ad' sup. lin. ad* su.p. lin. 40-41 dirigi — status
II
II
I
marg., corr.
in
ad statum
II
eae
interiorem
MoNUM. 4 - ANNOT. IN ExAMEN (1557) - c. Iv 157
ut
sancta rusticitas sibi solum
ex
prodesset quantum aedificabat
et
si
libet, tantum abesse maiori perfectione sanctum monachatum,
a
et
si
non sucurrat. ac
[64] Verum ubi praesbyterorum clericorum vita remissior
quidem facta est, minusque ad pietatem bonumque exemplum 75
et
abundantia divitiarum effecerit
id
id
in
et
sunt carthusienses
id
ac
||
|
||
II
Celebre
*
p.
men
I.
32,
n.
33.
HieroNyMus, Epist. 53 (ad Paulinum) CSEL 54, 447; MI.
3:
n.
S.
•
22, 542.
158 EXERCITIUM INTERIORUM ET POTIORUM VIRTUTUM
[f.
ritualibus
templationem cum actione coniungentes Christo.
in
[67] vero monachi ad ministeria sacerdotalia sese compa
Alii
rant atque extendunt, ad exhortandum docendum proximum,
et
tum etiam ad sacramentorum administrationem, magna pietate,
100 magno etiam cum fructu. Sed tamen haec administratio primario
privi
ex
eorum instituto necessario non videtur esse coniuncta, sed
legio demandata, episcopi iuvarentur Itaque
ut
et
animae. monachi
omnes vocantur sunt, instituta suscipiunt omnes
et mores mo
et
nachorum, vigilias, abstinentiam, psalmodiam, cucullam, solitu
5 dinem, sellulis sedent atque silentio agunt. Non omnes tamen
in
in
verbi habent ministerium ex statu, non omnes sacramenta admi
nistrant; sed qui his idonei ad illud munus videntur,
ex
ad illa
ii
ministeria deputantur praesenti vocatione legitime. Haec fere
ex
ex
et
et
sacramenta
ex
in
et
38v]
in
et
ac
[70]
prius accipit
11
!|
MoNUM. 4 — ANNOT. IN ExAMEN (1557) - c. Iv 159
39r] consec
tandae; sed omnium virtutum perfectior observatio usus ex
et
32 praecedenti marg., del. praedenti 39 attinet ms. quarum sup. lim., corr.
in
||
||
||
I
sup. lin., corr. eaeprimum 56 Pater sup. lin., del. et, quidem 57 autem sup. lin.,
||
||
ThoMAs,
2,
q.
184,
2.
S.
1.
a.
*
380-394.
Cor. 12, 31.
1
•
p.
Conim. 118
in
v.
n.
*
p.
Erh. 16 Conim.
7,
119;
n.
166-167.
160 EXERCITIUM INTERIORUM ET POTIORUM VIRTUTUM
i";
quavis carnali offenderit nullum praeterea recipimus facile
65 ad Societatem, quem vitio incontinentiae scimus gravius laborasse
vitio sese tueri posse iudicemus; cuius rei pe
ac
eo
difficulter ab
riculum probatione facere solemus. Quod
in quis, non ad proba
si
tionem solum, sed ad Societatem etiam utcunque receptus,
in
castitatem peccet, praesertim peccato quod vel publicum sit
eo
70 vel publicum fieri quavis ratione possit, eum hominem Societate
a
nostra ablegamus. De secretis porro carnis peccatis actualibus
ut
arbitrium superioribus, statuant num talia
et
iudicium damus
sint propter quae possit quis Societate expelli legitime, vel etiam
a
debeat. Caeterum eam castitatem omnibus desideramus, ad
in
aspiramus, quae angelo
ex
ut
'*;
rum puritatem tum corporis tum mentis puritate imitetur
scilicet non actus solum venereos, sed propensionem quoque ad
illos abscindamus cum Iesu Christi gratia carnis importuni
et
a
quoad poterit,
[f.
6a
in
spiritus nostri suavitate contendimus; nec eam esse nostri
in
sed simul
i*
et
et
iudicemus
in
||
II
||
195-199.
*
p. p. p. p.
3, 6, 9, 6,
1, 1, 4, 2.
Constit.
c. c. c. c.
i* 11 10 *
n. n. n.
Constit.
Constit.
6,
p.
23;
1,
n.
1.
Constit.
c.
MoNUM. 4 - ANNoT. 1N ExAMEN (1557) - c. iv 161
i*;
tatem, iudicium, in superioribus contemplantes ac venerantes
illorum praesentia, actionibus, verbis, voluntate, iudicio, permoti;
ac
ac
cum nostra
omnium confusione.
[77] Caecam igitur (ut nos loqui consuevimus
**)
obedientiam
complectimur, quasi proprio iudicio privati splendore sacro
in
ac
si
nostras tenebras dissipat, hoc est, nostram absorbet voluntatem
ac
ut
et
Christo velimus iudicemus?
in
et
et
[78] Haec igitur perfectio est nostrae obedientiae, gratiam
ut
accipiamus ex vocatione votoque obedientiae, qua non solum execu
ac
[f.
nobis est Christo
in
tendendum.
[79] Orationem autem magnam esse religiosi instituti partem
certum est, eamque primis necessariam; orationem eam dico, 10
in
il
omnis exercitii
atque unitivam. Diligenter igitur haec magna
in et
luminativam
aviditate complectitur Societas dulcedine spiritus Christo
in
finem
in
ex
in
ac
||
||
5
<in marg. 10 eam corr. eaeautem 17 mysteriorum del. vitae 19 prius amorem
H
||
II
li
2;
6, 6,
1, 1,
1,
p. p.
n. n.
n.
Constit.
i* ** **
23.
c. c.
c.
Constit.
1.
n.
16-19.
Cor. 14, 15.
1
11 — CoMMENTARii P. NADAl.
162 EXERCITIUM INTERIORUM ET POTIORUM VIRTUTUM
**.
[80] Illud vero non omittam (etiamsi proprius hic locus nom
oratione dicam, sed alius): Patrem Ignatium scimus
de
ut
est
singularem gratiam accepisse Domino, contemplatione
ut
in
a
ac
Sanctissimae Trinitatis exerceretur libere conquiesceret; nunc
quidem gratia contemplandae totius Trinitatis ducebatur,
in
illam ferebatur, illam uniebatur toto corde, magno sensu de
in
votionis atque spiritualis gustus; nunc Patrem contemplabatur,
nunc Filium, nunc Spiritum Sanctum. Et huius quidem contempla
tionem accepit, cum alias frequenter, tum vero (quasi unice
si
peregrinationis
[f.
**.
dicas) ad annos suae 40v] ultimos
[31] Hanc rationem orationis concepit Pater Ignatius magno
privilegio selectissime; tum illud praeterea: omnibus rebus,
in
actionibus, colloquiis, praesentiam rerumque spiritualium
ut
Dei
affectum sentiret atque contemplaretur, simul actione contem
in
plativus (quod ita solebat explicare Deum esse omnibus
in
:
1°.
rebus inveniendum)
[82] Hanc vero gratiam lucem animae suae, quodam quasi
ac ac
im
certitudine actionum suarum
Christo explicari vidimus, magna nostra omnium admiratione
magna cordis nostri consolatione; quasi derivatum
et
nos
in
et
25 etiamsi del. proprius hic marg. iterum script. 35-36 magno privilegio
et
in
||
II
|
||
in
februarii 1544
is
de
I,
Obras completas
S.
habetur
in
877 sq. De oratione trinitaria Sancti Ignatii cf., inter alios, NAtAlis, Dialogus
II, LAiNEz: EN, IV, 645;
8;
La espiritualidad Ignacio
de
V.
LARRANAGA,
n.
S.
de
p. p.
J.
Compagnie
Logola. Das geistliche Tagebuch,
p.
96-111.
De hac formula cf. NAtAlis, Orden oración: MI, Reg.
p.
14;
de
la 1°
490,
n.
inter
la
et
De
alios, sis, K. TRUhLAR, La découverte Loyola
de
24 de
Mystique
de
de
sa
dernières années
313-337; M. NicoLAU, La oración Ignacio: Manresa 28 (1956) 94-97.
de
S.
MoNUM. 4 - ANNOT. IN ExAMEN (1557) — c. Iv 163
quem iudi
ut
liarem
si
cent
in
in
Sin erit aliquis, qui vel non proficiat, vel non bene progrediatur, 70
in
autem rebus perfectionem eam, quam cum fine suo videat esse
coniunctissimam; illam quidem perfectissimam esse necessum
et
46 Societati scriptum lacuna, nova manu, eadem quae complet corrigit teactum
et
in
||
II
eae
sup. lin., del. ut 58 prius postulant 59 ut sup. lin., corr. vel. 162 sapiant ms. 74
||
||
||
eae
[f.
41v]
IN
coMMUNIS SociETATE]
[§
ad
quae corpus ipsum pertinent,
In
et
[88] exterioribus vero
profite
ex
ac
communem vitae rationem iustis causis delegimus
mur, non saecularium hominum (ut diximus neque mona
**)
85
et
quoad fieri possit, perfectissimo, tum appositissimo ad suorum
proximorumque salutem atque perfectionem procurandam impen
siori charitatis fervore ac zelo.
his igitur quae ad vestitum, abstinentiam, ieiunia,
In
[89]
ac
corporis afflictiones attinent, obligationem morem sequimur
simplicium sacerdotum. vestitu quidem consuetudinem sequi
In
pau
**,
mur honestorum sacerdotum, pro regionum varietate
in
ac
95 pertate tamen; abstinentiis ieiuniis, Romanae Ecclesiae
in
consuetudinem. Quod in si
recepta consuetudo amplius quid praestarent,
iis
ut
nos
id
quoque sequeremur.
corporis vero afflictionibus, cilitiis scilicet, disciplinis,
In
[90]
austeritate cubandi, vigiliis,
ac
100 abstinentiis etiam ieiuniis
in
in
aliis
id
ad
his
rebus utamur
usus); autem alieno tempore illa fiant vel
ne
sine fructu
potioresque actiones mentis impediant, vel morentur
ac
ministeria
ad
maiorem
Dei gloriam usurpentur, nihil prorsus his rebus agimus quod
in
semel cancel. 83 vero sup. lin. 88 tum corr. eaeac 93 sacerdotum del. Romanae,
I,
II
||
||
2
4
|
del. ac ministeria nostra mentis in marg. 5-6 ac ministeria nostra inter- in marg.,
II
!
Supra,
n.
61.
** si
MI,
2,
p.
n.
I,
n.
Const. 15.
c.
Dialog. II,
ad
et **,
confessarii vel praefecti orationis ut, quoad eius fieri possit,
omnia transigantur perfectissime finem nostrum apposi
ad
10
tissime.
[91] Horum vero omnium, totius instituti, rationem reddebat
ut
Pater Ignatius illustrationem illam eximiam mentis suae, quam
ac
singulari Dei benignitate
magno divinae gratiae privilegio
ad
**,
accepit initia
conversionis Manresae
suae quod oppidum 15
ex
est
in
Societate sentimus
ex in
ritu mentis nostrae, quae nos consolatur atque animat; illo, ac
inquam, principio, gratia
ex
a
universam Societatem omnesque eius partes atque
in
caelesti
omnia ministeria derivata est atque inducta. Hanc gratiam
in
ac
interioribus 25
in
[f.
districtam
in
42v]
ad spiritus libertatem Christo comparandam carnisque impor
in
ac
tunitatem compescendam nonne interiora exercitia pietatem
?
ad
ad
omnia
sunt, illis conamur diligenter exerceri, duce Christi Iesu gratia,
quae nos confortat. illis nobis est abstinendum, ieiunandum,
In
||
||
9
3,
p.
12;
1,
3,
1,
6,
p.
n.
Eramen Constit.
** **
1.
n.
n.
c.
c.
de c.
sermo est
Epist. Lainii (MI, 80); Summ. Hisp. Pol. (MI,
et 10
18
F.
n.
F. n.
narr.
I,
in
Acta narr.
I,
in in
I,
in
narr.
I,
J.
136-137
La ilustración del Cardoner Compaiìia Jesús, seguìn
de
de
P.
instituto
la
el
el
y
Tim.
ss
8.
1
166 CUR VITA EXTERIOR COMMUNIS IN SOCIETATE
[f.
43r] suum vehementer ad initia
*°,
et
suae conversionis ac diutius afflixisset eam stomachi
in
iecoris infirmitatem incidit, quacum quoad vixit gravissime con
flictatus est Multos novimus praeterea qui, propter immode
**.
in
55
65
48 eae
So
36
44
47
II
ii
||
II
I
et
corr.
||
||
er
et
eacvel
II
II
|
||
n.
annotationes
et
10-11
ibi appositas.
de LAburU, La salud
A.
23
2,
p.
2a
S.
c.
U
de
S.
vida
la
la
muerte
y
149-153.
MoNUM. 4 - ANNOT. IN ExAMEN (1557) — c. iv 167
rio eius, qui ab illo vel spiritualiter vexatur vel corporaliter, non
sublevemur.
[96] Si igitur cum his laboribus, si cum
[f.
43v] his afflictionibus
coniugamus corporeas afflictiones, quis tandem sustinebit Mo
?
rientur uno die omnes greges. Universam Societatem brevi inuti 75
solicitudinem
tiones vel ieiunia detrimentum aliquod caperet Societas, eius
graviter parte Constitutionum
3a
scilicet ministeria
ac
finis. Quod
ac
ac
*°,
expressit praeterea
4a
6a
ex
prudentissimus Pater corpus ali commode (ut paupertate
ac
vel omnino
a
ex
et
obedientia
si
ratione
-
;i e
II
II
*narg. 82 Pater del. voluit ut bis script., semel del. 83-84 ac — referri prius
II
|
referre 87 vel
||
n.
Constit.
as si *• •• **
5.
c.
3, 4,
C.
n. n.
1-2.
C.
1.
n.
activam
et
ac
44v] amplectitur, qua possit debeat proximorum
[f.
dam
salutem atque perfectionem procurare **.
[99] Haec cum ita sint, constat illam ieiuniorum atque afflic
tionum formam nobis non convenisse, communiter ad instituti
si
vel necessitates, necessaria illa est vel utilis. Sed cum particulares
superioribus discer
ac
25
ad
IV. — DE
IN
||
3
eaetenenda 16 et' sup. lim. 17 amplectimur ms. 22 necessitatis del. sunt illae
||
||
||
vel. illa est, marg. 27-28 quemadmodum diximus consti- marg. 30 Iesu
in
in
||
1
II
in marg.
Supra,
m.
** **
31.
De hac vita activa superiore cf. supra,
n.
31.
MoNUM. 4 — ANNOT. IN ExAMEN (1557) — c. Iv 169
**,
districtiorem primum solitudinem in exercitiis magnam observa
tionem tractanda oratione, peregrinationes forti pauper
in
in
offi
••,
**,
tate hospitalium atque infirmorum servitium humile
eorum quidem quae abiectiora videntur
et
ciorum domesticorum 35
**,
et
ministerium exercitium docendi christiani cathechismi alias
*°
omnes operationes Societatis exercendi; magna vero observatione
haec, adhibitis censoribus nostris vel alienis, quae pro mortifi
ut
catione atque probationibus aguntur
*".
**;
[101] Adde internas mortificationes iudicii obedientia 40
in
ut
de
[f.
45r]
modo extra confessionem, deferri ad superiorem possit; quod boni
consulamus omnes, quovis iudicemur repraehendamur,
ut
ac
a
**;
atque idem aliis praestare simus parati poenitentias non pro
in
ut
**;
culpa solum, sed sine quavis etiam culpa libenter subeamus 45
conscientiam nostram
**;
cognoscamur atque utilius dirigamur, explicemus quae sin
et
gularis est ac divina mortificatio, desideremus ad Iesu Christi
ut
**;
nari **; potius mortem eligamus, quam venialiter etiam peccare
ut, constante aequali Dei beneplacito meritoque nostro, potius
ut
alia
tionis Christi Iesu 47. 55
II
45 ut sup. lin., corr. eae vel 47 explicemus del. solo desiderio ducti maioris
II
4, 4, 4, 4, 4,
10; Ererc.
n.
Eramen 20.
c. c. c. c. p. c. c. c. c. c. c.
•* *• ** ** ** *• ** *• •• •• s? *• **
n.
Eacamen n. 12.
n. n.
Examen 11.
Examen 13.
Earamen n. 14.
4,
c. n.
Earamen 18-24.
p.
5;
8. 1,
12, 23;
4, 4, 4, 4, 3,
4,
6,
1,
p.
10,
n.
n.
Constit.
1.
n.
c.
c.
Eramen n.
33; Constit.
p. 3,
c. 1,
p.
n. n.
1, n.
Examen 15.
6, c.
34-40; Constit.
n.
Eramen
2.
Eramen n. 44.
n.
Ererc. 166.
Eacerc. m. 167.
170 DE USU PAENITENTIARUM IN SOCIETATE
*°,
rursum confiteri etiamsi necessitate coactus vel alioqui rite
fecerit. Adiunge casus reservatos, qui nonnulla etiam venia
id
60 lia peccata complectuntur
*°.
*';
satis esse, sed animi
Adde novitiatum biennii
id
[103] nec
ac
piam solicitudinem
coniunge, ubi
[f.
humilitatem 45v] videas
ex superiorum arbitrio non modo novitiatum extendi posse inde
ut
**,
finite sed etiam quivis, utcumque Societatem sit receptus,
in
65 possit separari atque
**.
Societate eiici -
a
in
si
tis velint, sciant non esse sui iudicii sed alieni;
id
in
statim
si
ingressu non faciant, vovent tamen statim post annum pri
id
se
facturos, quoties praescripserit superior
id
**.
mum ita
[104] Sunt magni labores pueris instituendis docendis insu
ac
mendi, magni disciplinis omnibus enarrandis, magni priva
in
in
et
si
ac
hominibus, pro fidei defensione propagatione, pro salute
ac
**.
46r] exponere pro salute animarum parati
[f.
Postremo vitam
et
61 Adde del. haec adde 63-64 indefinite del. omnino 66 statim in marg.
||
II
I
marg. 73 qui sup. lin., corr. eae quae 74 sunt sup.
id
in
||
II
||
3,
p.
p.
I;
6,
3,
ss ** ** ** bi so 4° 4°
11,
2.
n.
Constit.
c.
c.
p.
1,
Q.
c.
4,
6,
n. c. n. n.
3. n.
Eramen
8.
n.
c. p. c. c.
c.
7. 1, c.
c. p.
43; Constit.
4, 5,
Eramen
n.
n. c.
1;
1,
9,
p.
Constit.
n.
Earamen 1-3.
(MI, Const.
3;
Eaeposcit debitum,
n.
n.
4
p.
377); Constit.
7,
1-2.
c.
MoNUM. 4 — ANNOT. IN ExAMEN (1557) — c. Iv 171
**,
episcoporum sumus obligati.
[106] Haec cum ita sint, usum tamen omnium earum rerum
quae carnem affligunt atque spiritui subiiciunt, quemadmodum
ac
dispenset Societas, intelligite,Patres fratres mei. Novitiatus
noster non illis solum communibus afflictionibus utitur, sed suis
quoque probationibus aliisque tum internis tum externis morti
ficationibus exercetur impensius. Nam tum primum agenda simul
sunt omnia: pro praeteritis culpis agenda poenitentia, habitus
peccatorum eradicandi, religiosa conversatio acquirenda, spiritus 95
imbibendus, non communis tantum christianis omnibus ac ne
cessarius, sed ille simul quo sua gratiae proprietate Societatem gu
bernat Pater caelestis *7. Breviter: vetus homo cum suis actibus
exuendus, novus, ille quidem Societate, religiosus induendus
et
in
ut
est; et, illud obiter dicamus, quod non obiter agendum est, 100
**,
quod ad tempus attinet, indefinite, adhibenda est;
ut
diximus
donec sit superiori qui probatur satisfactum.
de
eo
ac
*°.
ac
tenuem usum
*';
94-95 ac necessarius, sed marg., del. sed 99 exuendus del. cum suis actibus
in
||
II
in
animam suam ponat pastor pro ovibus suis. Cf. Io. 10, 11; Tho
2. ut
S.
tinet
2,
vias,
5,
iis q.
184,
a.
c.
De
in
Supra,
•1 •• s* ••
n.
103.
1. p. p.
n.
Conim. 133.
7
6
6,
p.
3,
n.
Cf. Constit.
n.
172 DE USU PAENITENTIARUM IN SOCIETATE
Id
**.
25 quapropter districtio mortificationum remittitur collegiis, quae
in
cum laboribus atque fastidiis studiorum 47r] constare non potest.
ac [f.
Retinentur tamen illae mortificationes paenitentiae quae cum
frequenti sacramentorum usu intentionem studiorum non inter
ac
turbent, sit unde superioris temporis devotio spiritus con
ut
servetur in Christo.
Neque vero solum consequetur noster scholasticus,
id
[109]
singulari gratia Christi Iesu, quae collegiorum
ac
et
sed studiorum
est propria, fiet ut, collegiorum observent instituta, excellen
et
et si
ac
tum, quem probationibus adduxerunt, non tueantur conser
e
et
lationis atque studiorum necessaria quaedam spiritus distractio,
proclivi est,
ut
fiet nonnunquam, fieri quidem semper per
et in
et
et
40 saeculares sunt
a
ac
ac
saecularibus ethnicis authoribus petuntur, spiritus devo
tionis fiat remissio: proinde constitutum est ut, post confecta
studia, scholastici antequam vel professi esse possint vel coadiu
tores, annum unum pro novitiis habeantur probationibus variis
ac
45 exerceantur fs. -
ac
[111]
ipsis, temporalibus quidem coadiutoribus ratio habenda est,
de
33
im
marg., del.
ut
est
eae in
Ii
II
II
|
ac conservabunt
II
|
ear
ut
corr. 46 vel
II
4,
4,
p.
c. 2.
n.
Constit.
** **
c.
3;
8;
4,
p.
12; 16;
1,
6,
5,
1,
n.
n.
Eramen
n.
n.
Constit.
c.
c.
c.
2,
n.
c.
1.
MoNUM. 4 — ANNoT. IN ExAMEN (1557) — c. Iv 173
[f.
47v]
partim quod huiusmodi homines, quum fere parum idonei sint 50
ut
in
tentiis occupentur ex illis proficiant. Adde quod corporalia
et
illa coadiutorum ministeria vires corporis minus tentant quam
spiritualia; itaque sustinere externas mortificationes possunt,
et
quidem certe frequentius illis indigent. Indulgemus igitur coa 55
exigere videatur.
ac
in
demum repe
ac
et
titis illius anni (vel quid amplius necessum esse videtur supe
si
studiis
rerum exteriorum observantia ac communi fiet in Christo Iesu.
Succedent vero graviores illae paenitentiae labores magni,
ac
in
in
ministeria consentanea 75
et
||
II
induimur in marg.
174 DE USU PAENITENTIARUM IN SO CIETATE
**.
dotes ac clerici, non monachi; liceat nobis ab his hunc habitum
externum excipere.
90
Et quidem
communi hac vita monachos etiam ipsos
in
[114]
imitamur: nam qui studiis versantur vel iuvando proximo
in
si
operam navant praedicationibus vel etiam confessionibus audien
vigiliis
ac
dis, 48v] eos necessario illis abstinentiis,
[f.
ieiuniis
liberant, eos huiusmodi dispensatione utuntur. Atqui,
in et
facile
in
95 quotquot Societate vivimus, perpetuo illis exercitiis versa
in
mur; quare mirum non est, communem ad haec non addimus
si
obligationem, modo eam observantiam ad necessitatem vel utili
tatem presentem per obedientiam commode usurpemus.
[115] Hanc rationem nostri instituti, fratres, Patre nostro
a
100 Ignatio accepimus. Pro hac saepe vidimus pio zelo illum pro veri
ac
puritate nostrae vocationis conversationis, quietissime
ac
tate
quidem pro suo more, sed tamen vehementius commoveri.
[116] Haec ratio nobis magna fide, confidentia, amore,
in
Christo Iesu toto corde atque opere complectenda est; neque
moveamur, quis illis externis observantiis, ieiuniis vel afflictio
si
ac ac
proprietatem, unice esset affectus deditus;
ac
nis scientiam
quasi sanctorum illa fuerit perpetua observatio usus. Non enim
ac
intelligimus sanctos haec usurpasse, nisi spiritu veritate,
ac
in
is
15 graviter Societate laboraret, graviter
de
eo
iuxta Societatis
in
•*;
[f.
ad
10
toto corr.
||
||
4
sup. lin.
•* •*
3,
4;
2,
1,
p.
p.
12; Constit.
3,
n.
n.
cf. Examen
c.
Constit.
c.
c.
n. 14.
MoNUM. 4 — ANNOT. IN ExAMEN (1557) — c. Iv 175
ut
Domini 50r]
eae
prius Postremum
II 21
25
31
33
||
II
Doctrinam
et
sensus
p.
Jer. Nadal
in
152-155.
176 DE PERSONIS IN GENERE
[§ I. — DE PERsoNis IN GENERE.]
iis
ut si
quispiam recipiendus, ambiguo versentur. Sed
ne
in
sum esset
sciant necessum non esse certo statuere num pro scholastico,
id
pro coadiutore vel professo quis recipiendus sit; sed illud esse
ut
satis posse, iudicetur quis idoneus scholasticus esse possit,
si
ac et
ipsos tamen plenam abnegationem resignationem tum volun
est, nec huc magis
[f.
ac
quam illuc inclinare; nisi,
ex
eo
ut
suaviter in
loco consistant
quo superioribus
constituentur.
in
[123]
*.
Sunt aliqui qui ad trium votorum item solennium professionem
admittuntur (ut declaratio annotat)* sed tamen plane numero 80
ii
;
e
coadiutorum sunt, vel etiam scholasticorum esse possunt. Hi
enim extra ordinem ad illam professionem admittuntur, utpote
non sine licentia Praepositi generalis, propter eorum devotionem
vel personarum qualitatem, quemadmodum confirmatione Iulii
in
ii
*.
proprie
complectitur professos atque coadiutores spirituales, per quos
ut
ac
tem
tum etiam novitii; illi quidem intellectum instruunt, volunta
et
ii
iis
[f.
ms. 19 nam sup. lin. qui del. vero 38 Pro sup. lin. 42 sup. im., corr. eaein
||
ii
1
II
!
11
1, 1,
(de indifferentibus).
n. n.
Examen
c. c.
*
1,
Examen D.
c.
*
I,
n.
Const. 381.
*
12 — CoMMENTARII P. NADAL.
178 DE PERSONIS IN GENERE
[f.
ut 51v]
singulare praesidium spiritus gratiam
et
et
universae Societati
65 contulerit caelestis Pater singulis partibus. Est illa gratia uni
et
in
sapientiae Christo Iesu, hae ministerium illius
ac
famulatum
in
in
gratiae subserviunt.
[127] Magno igitur animo Christo sint novi
ac
confidentia
in
70
et
novitiatu
et in
esse
facile affluenter, nisi sibi ipsi desint atque desidia sua divina
dona corrumpant. Idem sperent qui aliis ordinibus Societatis
in
mum, non est illa gratia quae gratum hominem faciat, sed quae
ad utilitatem detur, dona alia apostolatus, linguarum, reli
ut
56 coadiutores spirituales atque sup. lim. marg., del. atque 65 Pater sup.
in
et
||
||
||
MoNUM. 4 — ANNoT. IN ExAMEN (1557) — c. v 179
[f.
suo merito esse vocatum, sed Dei benignitate, hominem abiectum
atque inutilem. Neque enim, nisi novissimo loco per
se
sedeat,
in
audiet unquam: Amice, ascende superius ipse su
se
Quod
in
si
°.
«
»
periori constituat loco atque idoneum credat cui dicatur: Ascende
«
superius ibi vero miserabiliter est superbus atque abiectus
et
»,
se
«
:
i";
et
nima Societas exercitium
debet omnibus nobis familiare esse atque dulcissimum. Quod
in si
humiles simus, sentiemus esse nos indignos plane, non solum
ut
ut
sensu
is
ad Societatem
se
Domhini
ac
ex
et
debeo Deo 10
praesenti
ex
et
sed ad sobrietatem
gratia diligenter operari Christo Iesu
in
caelestis status
cientem, sed hanc quoque gratis datam. Atqui caelo summa est 15
in
97
se
est del.
||
3
4
II
II
7,
Mt. 23.
8,
is,
fratres; hoc imitari necessitas nobis incumbit; vae enim nobis
25 erit verissimum, non imitemur.
II. — si
Et
DE Novitiis scholAsticis]
[§
in
se
illa permoti, 53r]; atque
[f.
se
obedientiam dedunt Societatis
in
et
ad
catio ipsi idonei qui iam alios ordines vocentur. Horum autem
et
ad
20
in
i*;
4°
et
**
probatione
ex 2a
1°.
tionum traditur
ut
in
i°,
**.
[133] Post biennium vero exactum omnes vota Societatis edere
'*;
23 Christo del. Iesu 33-34 Constitutionum sup. lin. 36 tamen sup. lim. 39
||
II
II
scholastis ms.
14 1° 1°
1,
p.
n.
1.
Examen Constit.
c.
c.
N. 2.
7,
N. 25.
** 17 1° is
12;
1,
4,
16, 43.
n.
n. 1; n.
Examen
c. c. c.
4, c.
E;
p.
T.
1, 1,
3,
1,
22,
4, n.
n.
Eramen Constit.
c.
c.
p.
4,
n.
n.
Vide
5.
Examen
c.
c.
annot. 20.
MoNUM. 4 — ANNOT. IN ExAMEN (1557) — c. v 181
[f.
et
securitate sensus primae illius gratiae qua ad So
ac
ex
suavitate
cietatem vocati sumus primum admissi; praesertim cum omnes
et
ex
et
iis ac
simpli
Ii,
54r] via
in
ac
diorum.
ad
II
12
Erh.
p.
35-36,
in
n.
Conim.
143; Dialog. II,
p.
n.
Conim.
n.
7
*";
proficit, is coadiutor temporalis esse potest
tualis; vero egregie doctus evadat, professus esse poterit. Scho
lastici si
igitur, etiamsi novitii simpliciter non sint, probatione
in
85
ex
tamen aliqua sunt statu suo; praesertim cum illis annus unus
vera novitiatus districtione agendus sit post studia, nec tamen
in
et
et
[138]
fessis, eos superiores sui intellexerint quacunque
ex
ut
causa
si
ut
necessarium vel utile censeatur. Sed scholasticis, propter certam
plurimum atque ordinariam studiorum distractionem, statum tem
pus praescribitur; aliis, propter rerum atque necessitatum incer
ac
titudinem, nihil certi praescribi potest necessum est rem totam
ad arbitrium superiorum reservari.
[139] Servant scholastici paupertatem, castitatem atque
[f.
54v]
100 votis, quemadmodum omnes quotquot biennium
ex
obedientiam
praeterierunt novitiatus.
ab
[140] Et
obedientiam quidem accuratius scholasticis obser
vari est, illius praesidio Christo nihil proprii iudicii
ut
in
necessum
vel voluntatis studia (quod proclivi est) mentibus illorum obtru
in
dant importune.
[141] Simul obnixe castitatis puritas obtinenda ne, voluptate
ex
10
spiritus devotionis coniungere.
[142] Paupertatem autem, etiamsi videantur scholastici im
perfecte servare, qui rerum suarum proprietatem
ut
retinere
et
in
vel
||
3
4
II
6,
Cf. Constit. N.
*"
c.
MoNUM. 4 — ANNoT. IN ExAMEN (1557) — c. v 183
*',
paces non est tamen imperfecta scholasticorum paupertas,
fratres; sed sua proprietate, pro ratione illius gradus, perfectis 15
ex
iure ipso; sed pendent haec omnia superiorum
de
de
nec facto nec
iudicio,
ac
ex
Christi consilio: Da pauperibus
*.
«
»
ac
[143] Hac conditione modo facultatem accipit superiore
a
bona sua distribuat; quod
ut
si
nihil erit ratum eorum quae agit. Sed quartum caput
de
his
in
Examinis dicetur commodius. 25
omnium
et
[144]
qui illorum vota emiserunt, huiusmodi est,
ut
quandoquidem
in
via adhuc sunt continua quadam vocatione ad plenitudinem So
et
id
scribat superior; ibi vero eos excipit Christus suo consilio per
et
ac
fectam
plena omnia, praxis quaedam divinae dispensationis
et
bonorum
repraesentatur hac ratione paupertatis. 35
in
III. —
ET
voToRUM]
extra ordinem
profiteri possunt coadiutores vel etiam scholastici Reliqua omnia
**.
et
20 verum corr. eaesed 23 ut bona im marg., del. vel bona 36 ante De del.
||
II
Et 37 praeter in marg.
II
E;
4,
6,
2,
p.
p.
H.
4,
Constit.
c.
4, ** **
c.
4,
7,
p.
1,
19,
n.
n.
c.
E;
4,
6,
2,
p.
p.
H.
c.
c.
I,
in
n.
Const. 123.
184 DE COADIUTORIBUS ET PROFESSIS
**,
quod, praeter ea quae ex iure communi obtinet illud habet
proprium: quod Societate, qui illo obstrictus est, eiiciatur, non
si
e
ac
fit
solvitur tamen illius votum, sed manet, illo quemadmodum
de
45
de
[f.
excommunicato solet Ecclesia.
municatum privat suffragiis communibus, sacramentorum parti
cipio christiana consuetudine; Societas, quem eiicit, suffragiis
et
propriis suorum privat, participatione gratiarum quae Societati
sua consuetudine. Qui igitur cum votis solennibus
et
50 indultae sunt
eiicitur, ligatus quidem manet,
et
is ad sanitatem tenetur redire.
Qui vota habent simplicia, etiamsi suaque obligatione nihil
se
e
So
ab
ad
differant qui iis
vota habent solennia;
attinet, interpretantur schola
in
cietatem sic eorum vota vel (ut
illa soluta esse intel
ut
ribus) vel recipiuntur coadiutoribus,
ut
in
55
ligantur simul atque fuerint
**.
Societate eiecti
e
[147] Quum autem haec ita habeant, simplicia haec vota
et
privilegio Pauli III
solennibus aliarum religionum votis aequi
ex
li
valere videantur (ut quibus ad religiones alias transire non
e
ut
Sede
id
ceat)
et
60
a
Apostolica declaretur: esse vota nostra simplicia huiusmodi quae,
quod ad emittentes attinet, solennia sint vel certe plenam vim
**
obtineant eorum quae solennia communi iure dicuntur. Itaque,
ex
de
de
quod ad eos attinet, videntur nec iure nec facto ducere
65 uxorem posse, nisi remittente eam obligationem ipsorum praelato.
Aposto
ab
nobis non potest, donec
[f.
facto matrimo
Ut motum est, votum simplex facit illicitos, sed non invalidos, actus
**
296-308.
MI, Const. A;
7,
6,
6:
n.
**
c.
c.
6,
p.
1-2; Constit.
m.
N.
4,
c.
MI, Const.
6:
** ••
I,
ventem vere
a
Compl.
m.
89-90, 94, 96. Cf. Erh. Compl. 143; Erh. 181, 184.
n.
S.
I,
I.
9
7
I.
96. Vide quae antea, de validate talis matrimonii, dictum fuit Congrega
in
II,
S.
nium contraheret,
si id ratum esset tantum, eum in carcerem 70
Itaque esse non potest amplius via eorum paupertas, sed debent
in
Quod
si
succedunt
ii
**;
attinent
et
quorum legitima.
ea
[151] Neque vero his est status adhuc Societatis ultimus; sed,
in
II
||
votis. Non
**
in
in
n.
tatio fit Erh. 13-14, 16-17 Conim.; Erh. 9-11 Compl.; Dialog. II,
n.
in
74-95.
2;
c. 2;
6,
p.
11, H.
p. 4,
6, n.
n.
Examen
c.
c.
** *°
Constit.
2;
Cf. Constit.
torum ad professos relate ad haec, cf. Gregorius XIII, Quanto fructuosius,
88, 89, 92-93.
S.
Domino: Instit.
n. I,
Ascendente
I.
p.
13
Conim.
** **
141.
4,
n.
Cf. Eacamen
5.
c.
186 DE COADIUTORIBUS ET PROFESSIS
**;
minori scilicet numero spirituales vero, etiamsi maiori numero
quasi indefinito recipi posse continget semper, tamen his
et
in
quoque casus accidere potest, quo casu manus esset recipientis
inhibenda, ubi scilicet confertim profuse occurrerent qui idonei
et
essent futuri ad coadiutores spirituales, pauci vero qui ad professos.
partim secum habet professa Societas
[152] Coadiutores do
in
peregrinationibus. iis, etiamsi spiritualibus ut
In
mibus suis
10
et
plurimum utitur, sed tamen temporalibus quoque uti potest, ut
plenius vacare possint professi coadiutores spirituales suis
et
ministeriis. Partim per coadiutores iuvat domos probationup
et
collegia; per temporales quidem externis ministeriis; per sim
et
[f. in
ut
**,
rituales vero sint collegiorum 57r] rectores confessarii,
*,
ultimum.
ad aliorum graduum perfectionem attigerint, sed superiorem
si
Dei benignitate
et
ut
omnes alii referuntur per quem Societatem gubernat Christus
et
ac
25
nisi humilitate
circumspectio adhiberi debet, ne te
ac
**,
mere
est; aliis potest Societas purgare, hos necessario continet vel
ut
unitos rursum ad
et si
*".
sanitatem ad
eae
iis, etiamsi
10
17
19
||
||
9
2,
p.
A.
1,
Constit.
*0 a° ss •* s* ** **
c.
3;
6, 4,
8,
p. p.
p.
3-4; A.
6,
2,
3,
p.
10,
n.
Cf. Constit.
n.
c. c.
c.
c.
2,
n.
Cf. Constit.
4.
I,
Const. 381.
Ibid.
p. p.
10,
n.
7.
Constit.
A;
8,
3,
p.
A.
5,
1,
Constit.
c.
c.
MoNUM. 4 — ANNOT. IN ExAMEN (1557) — c. v 187
**,
*',
his illius electores
ac
ex ex his Provinciales Commissarii
academiarum generalium Rectores vel Superintendentes Horum
**.
**
nullus numerus definiri potest, sed quovis 57v] numero recipi
[f.
possunt
et
debent.
**
ad
**,
[155] non possunt collegiis vivere nisi extra ordinem
in
Ii
necessitatem
in
et
Deo Ecclesia cura
a
perfectionis, omnium quidem,
et
et
salutis animarum earum
praesertim quae propter penuriam ministrorum vel pereunt vel 40
ac
stata
ac
domibus suis; sed magna occupatio seria quidem illa incumbit
in in
et
et
vivunt Societate, atque adeo omnium hominum ministri 45
et
in
ut
in
Societas severissima tum omni eorum conversatione tum in
in
in
40
||
||
|
A; A;
p.
B.
p. 8,
c. 3,
5,
1,
6,
p.
Constit.
8, c.
c.
c.
** *i
Cf. Constit.
«
votorum praeesse possint Congreg. gener. 1*, decr. 42 (Instit. II, 165.
S.
I.
S.
(Instit.
I.
3,
n.
7.
c.
6,
2,
3; Scholia
p.
n.
stit. 124.
c.
(sobrestantes)
»
•
Provincialis aut Generalis apud Rectorem, non huic subditi. Instructio Natalis
de hoc officio: EN, IV, 425-432. Cf. MI, Const. 274, 27; II, 193; Con
n.
I,
3,
p.
D. Hic A. CoeruANs
8,
1,
n.
».
c.
dentem:
5
nomen
usum veniret, nisi quando magnitudo aut necessitas collegii exigeret:
in
id
I,
** **
84.
MI,
6;
debitum,
n.
6, n.
I,
Const.
D;
4;
1;
2,
p.
4,
3,
p.
p.
10,
n.
n.
Constit.
n.
c.
c.
n. 4.
F;
3;
6,
2,
p.
A.
4,
2,
p.
10,
n.
Constit.
**
c.
c.
c.
188 DE COADIUTORIBUS ET PROFESSIS
et **.
ne
dines gravissimae sunt; sed illa gravior importunior, quod, cum
**; ac
ipsi fortissime sint pauperes, tamen res temporales collegiorum
domorum probationum solicite curare debent per rectores
58r] et, quum illis rebus nihil uti possint,
[f.
55 tota tamen illarum
*°
gubernatio superintendentia eos imposita est.
ac
in
Magna haec sunt, sed illud maius, quod qui curam animarum
suscipere non possunt eam quae cum dignitatibus vel beneficiis
**
**
coniuncta sit, vocatione, districta quidem
ex
ac
statu tamen suo
050 obligatione, suscipiunt curam animarum omnium qui Societate
in
vivunt, tum etiam earum omnium quae propter inopiam minis
trorum periclitantur. De horum manu requiret Deus animarum
perditionem tandem. Hipro animarum salute animas ponere ex
ac
status sui vocatione ministerio obligantur.
ad
Hi vota fere emittunt: primum quod
13
65 [157] distributionem
**,
**,
**,
attinet quae sunt scholasticorum professionis praeterea
4
4
51 possit marg.
in
supra,
n. n.
Cf.
** ** si *" ** **
146.
Cf. supra, 152, annot. 35.
Cf. paulo antea, numero 155, annot. 46.
in
p.
10,
n.
Cf. Constit.
6.
4,
5.
n.
Eacamen
c.
c.
si
ea
promittens perseveraverit superior iusserit. Instit.
ut
S.
conditione
et
I.
II, 223. Ipse Natalis scripserat Conimbricae (13 iulii 1561): Han hecho todos
«
EN,
I,
499.
Quartum votum scholasticorum est promissio, Deo facta, ingrediendi
**
5,
4,
p.
n.
Societatem (Constit.
c.
sive professi sive coadiutoris formati (ibid. litt. E), scilicet, coadiutoris spiri
tualis; temporales vero coadiutores gradum coadiutoris formati; sicque omnes
intimius uniuntur Societati. Promissionem hanc esse votum aliaque ad
id
1:
Instit.
n.
50
II, 263-265, 276-277. SUÄREz demonstrat quomodo agatur
de
S.
vero
I.
voto: De religione
S.
c.
I.
n.
4
(ibid.
I, n.
Const.
4
n.
*°,
de
**,
tenda dignitate extra Societatem
de
non ambienda Societate
in
**,
de
audiendo consilio Societatis
si
cogeretur quis dignitatem externam aliquam suscipere 70
*°.
Quod his summis difficultatibus singulari Dei gratia non
in
si
ut
ab omnibus Societatis
a
adiuvantur tum spiritu tum operibus, breviter, nisi haec quae
in
in
ac
dicta sunt, superiores incumberent primarie per ipsos sibi,
ac in
difficillima
et
professorum. Sed est conditio superiorum pro suo cuiusque
eo
ac
et
[158] Itaque diserte illud profiteri libet, quod est donum Dei
eximium erit per Christum Iesum ipsa perpe 80
in
et
Societate
in
ex
ac
sensu status
ac
se
indignum ineptum sentiat profiteatur qui professionem ad
et
et
in et
admittatur;
ut
est,
se
professorum —
!
81
corr. eae quaeque 80 per sup. lim. ut sup. lim., corr. eaevel
||
||
n.
Constit.
c.
*
I,
et
I.
6,
lib.
n.
c.
p. 3
XIII,
6;
10,
n.
S.
6,
S.
c.
10,
S.
Constit.
**
n.
I.
7;
6,
S.
93. lib.
c.
883. Cum hoc voto non ambiendi dignitatem intra Societatem iungit NAtAlis
p.
12
n.
Exhort. Conim.
in
in
et
diversa.
re
n.
lib.
c.
898-909.
A. De consultatione Romae habita circa licei
6,
p.
10,
n.
Constit.
**
Quomodo res
in
et
404-408.
praxim primum deducta fuerit, cf. Lvdov. GoN Alves, Memoriale 159, 161
n.
g
c.
190 DE DOMIBUS SOCIETATIS
•,
utendum esse videtur circumspectione in
iis
et
admittendis
illud saltem exigendum: moribus, pro gratiae Societatis ra
ut
in
quam qui quatuor votorum profes
ad
tione, tam sint conspicui
sionem reci[f. 59r]piuntur
**.
[CAPUT VI. — DE DoMiBUs SociETATis
N.
(cf. ExAMEN 4)]
c.
1,
— probationis quis finis institutio
et
160. Domorum recensio. 161. De domibus
nis novitiorum. — 162. Institutio paupertas novitiorum. — 163-164.
et
quid scandalo nopi
de
Quatenus eos institui oporteat aliis domibus,
in
et
tiorum. — 165. Quinam habitent domibus probationes. — 166-168. Ge
in
nera collegiorum, alia pro Societatis scholasticis, alia etiam pro erternis. —
169. Paupertas collegiorum. — 170. Quid collegiis doceatur quotupler
in
et
collatione gra
de
species collegiorum. — 171. De academiis generalibus
et
duum. — 172. — Domus
et et
oboedientiam
et
hoc loco indicare libet de locis sive habitationibus Societatis.
Habet igitur Societas domos probationum, collegia, academias
generales, domos professas, primariam illam partem Societatis,
et
peregrinationem.
domibus probationis, quae partes quidem sunt colle
In
[161]
giorum cum collegiis ipsis coniungendae novitii exercentur
et
*,
Cf. supra,
** *i ••
123, annot.
n.
5.
p.
10,
n.
Constit.
n. c. 7.
4, 2,
p.
1, 5,
n.
Cf. Constit.
3.
B; Constit.
4,
2,
5,
p.
n.
Cf. Examen D.
c.
c.
*
MONUM. 4 — ANNoT. IN ExAMEN (1557) — c. vi 191
[f.
59v]
proprietates virtutum omnium iuxta singularem illam gratiam
ut
puritate cordis
ac
vocationis nostrae imbibant suavitate
in
in
Christo, tum etiam suis experimentis probationibus exerceant.
[162] His est maius tempus ad orationem concedendum, maior ac
asperitatum. Vivunt
ex
etiam usus mortificationum redditibus
et
ii
ut
derem
tur, nisi necessario. Nam non solum nihil est quod illos impediat 25
et
et
et
et
collegiis
et
domibus
in
in
et
in
60r] libertate
in
et
spiritus suis probationibus egere qui mali sint, illos non egere
ut
se
fieri in marg. 19-21 Initio folii charta satis cons. 20 Christo del. Iesu 27
||
9
II II
II
[f.
e domo se esse eiecturum *. 60v]
55 [165] Praesunt domibus probationum coadiutores spirituales
*,
qui Magistri probationum appellantur. Alii praeterea adhiberi
temporalibus; qui
ac
debent veterani coadiutoribus spiritualibus
et e
ministeriis adiuvent
et
*.
collegiis addiscendae sunt literae, vel simul addi
In
et
[166]
docendae. Nam collegia, alia quidem suscipit Societas
et
scendae
quibus aluntur sui scholastici, nullus vero docet publice,
et
in
in
stri operam literis docendis publice,
et
studiis collocant et
in
7.
65 [167] Priora illa collegia simplicia sunt
quae minorem exten et
sionem ad proximum habere possint. Nam scholastici toti esse
debent studiis, modo ipsis conservetur spiritus devotio.
in
in
et
quid tamen obiter iuvare aliquem possunt, omittere
id
non
Si
in
70 spiritu adiuvent, studeant solerter seligere grege scholasti
et
proxi
ac
II
eaesuspicit marg.
in
||
socios
et
•
2.
I,
annot.
ipse, primo tem
de
de
se
pore post ingressum Societate, 83-84: EN, 24. Cf. GREgoRius RosE
n.
I,
in
28.
Cf. supra, 152, annot. 35.
n.
*
p.
15
160-161.
•
30
mum, nisi pro comperto esset omnino illorum studia non interpel
lare sed iuvare etiam posse, illis concedi non debent.
[168] Alia collegia, in quibus nostri docent, magnam extensio 75
omnino
possit Quocirca, aliquando collegia
1°.
[170]
Theologiam trifariam esse pro
ea
et
et
73 esset del. 84
in
si
II
(MI, Const.
p. 6;
n.
I,
5
*
4;
5;
2,
379); Eramen
1,
4,
Erh. 1554,
n.
40-41.
n.
n.
Constit.
c.
c.
4,
4; n. 2,
p.
Cf. Constit.
c. 6.
p. 3; n.
c.
*
3;
n. 4,
p.
27; Constit.
n. 1,
4,
7,
6,
p.
n.
Cf. Examen
*°
5. n.
4, c.
c.
7;
2,
7,
p.
10,
n.
c.
c.
13 — COMMENTARII P. NADAL.
194 DE DOMIBUS SOCIETATIS
[f.
62r]
Academias generales, quas suscipere potest Societas,
ea
[171]
gymnasia dicimus; quibus, non solum auctoritate illa quam
in
15
obtinent collegia, sed quam aliae generales academiae habent,
et
profiteri possumus Theologiam reliquas omnes disciplinas quae
et
ad Theologiam iuvare possunt. Itaque collegiis, nisi ex privilegio
in
extra ordinem, gradus literarios conferre non possumus; aca
in
demiis possumus. Academias autem, etiamsi videatur suscipere
Societatem posse quibus solam gubernationem exerceat disci
in
et
plinas profiteatur, sed tamen ita non est. Sed collegia intelligimus
esse academias quibus sese extendat Societas ad munia univer
e
in et
instituere, sed publico testimonio probare quis quavis disci
plina idoneus sit; vel disputationes quae
ut
ac
subeat examina
necessario sunt transigendae, lauream petere quis possit, quae
ut
rariorum privilegia.
u;
[172] Universitatum gubernatio per coadiutores exercetur
35 non tamen videtur sine praesenti superintendente fieri debere,
id
i*
et
literis
in
in
et
tatibus
in
et
*n
Cf. supra,
1* 1* 11
ex
synae **;
omnia vero pendent praesenti purissima eleemosyna,
et
quae scilicet ministeria nostra referri non possit lit
ad
In
i*.
his
terae non docentur speculativae sive scholasticae; conciones ha 45
**,
63r] pietatem, magis quam instruant intellectum
[f.
etiamsi lux
ac
semper
ut
et
necessario inducenda est, facilius maiori cum
fructu moveatur voluntas; breviter: ad praxim operationemque
virtutum pertinere debent omnia, non ad puram speculationem.
domibus professis non est ultima vel etiam potissima
In
[174]
17.
habitatio Societatis, sed peregrinationibus,
ut
dicetur Sed
in
ut
in
domibus
ubi aliquo ocio frui Domino possint Patrum dulci atque
in
et
spirituali consuetudine consolari, unde ad peregrinationes emitti 55
ex
i°,
ad vexillum Societatis, superiorum scilicet obedientiam prelio
ac
et
cura animarum suscipiatur, non solum suae urbis vel oppidi, sed
totius etiam viciniae, quoad eius fieri poterit commode Christo in
[f.
Iesu. 63v]
[175] Ultimam perfectissimam Societatis habitationem dici
ac
65
mus peregrinationem professorum; qua peregrinatione eas oves
quae pereunt disquirantur solicite Christo lucrifieri. Et haec est
quidem selecta vocationis nostrae proprietas,
ut
eorum curam
a
tametsi aliquis sit omnino qui curare deberet. Quod alius nullus,
si
vel ordinarii praelati vel sacerdotes non prosunt, vel omnino qui
nullum habent praelatum. Huc spectat votum quod fit Summo
53 eo sup. lim. 58 tamen corr. ea- tum 59 praecipuum marg., corr. eac
in
H
||
n.
n.
Const.
5
3;
1,
6,
2,
5,
p.
E.
2,
n.
n.
Eramen Constit.
c.
c.
Cf. supra,
n.
42-46.
1* 17 1• is
N. 175.
hunc sensum expositionem meditationis
de
in
Compl.
m.
66.
196 DE GRATUITATE MINISTERIORUM
1°.
summae difficultatis, summi laboris periculi, simul summae
et
et
5
ac
utilitatis necessitatis; hinc tota Societas imitationem quandam
habere videtur status apostolici
*",
nostra humilitate Christo.
in
in
[APPENDix]
pendia. — 177. Paulus tamen hac facultate non est usus. — 178-179. Eccle
sia non cogit fideles redditus constituantur ad religiosos alendos; sed ipsi
ut
eae
religiosi possunt libere suis ministeriis emendicare. — 180. Ergo elee
praecepto sacerdotibus pro ministeriis suis, vel con
et er
er
mosynae dantur
silio religiosis his omnibus licet laborare propriis manibus ad sustenta
;
in
eae
stere. — 182-183. Rationes ad hoc habentur ministeriis pro
in
abusibus
ut
et
II. — De fiNe Societatis. — 184. Quomodo sit unicus, includens finem sub
§
in
et
incumbendum, sed cum eadem divina gratia salutem aliorum.
in
III. — De Mediis sive de votis. — 190. Praesidia votis. — 191. Ratio
in
§
— DE GRATUITATE MiNisTERioRUM]
[§
I.
42; 157,
et
1°
n.
Annot.
in
annot. 55.
*o
o
•
*
N.
et
nachos alendos, quo iure uti potest debet pro episcopis atque
et
et
sacerdotibus.
ac ut
[179] Sed ita monachorum institutum confirmat Ecclesia,
eleemosinis liberis vivere probet, sive perpetuo illae
ex
illos
fixae constituantur, sive diem expectentur atque emendicentur.
ab in
charta cons. iam non legibil., sicut aliqua parva initio folii
in
et
8
B.
1,
3:
Examen
in c.
(edita 1583) habetur MI, Const. III, — Vide apparatu verba quae
in
3.
a.
adduntur
n. 42-45.
Mt. 10,
8.
•
2,
q.
2.
a.
*
9, 7;
Cf. Mt. 10, 10; Lc. 10, Cor. 7-14; Ius Canonicum, 824,
1.
c.
1
• •
§
7;
2,
3,
lib. 3-4.
c.
11 1• * *
q.
ThoMAs, 184,
2.
1 1 S.
a.
5-7.
4, 9,
3,
2
198 DE GRAtUITATE MINISTERIORUM
[f.
64v]
recipere vel etiam petere. Non enim, illis non dat Ecclesia pote
si
altario vivant, propterea illos libertate privat
ut
de
ea
statem
qua possint pro suis ministeriis emendicare; et, gratis fideles,
si
ex
sed evangelica tamen obligatione, tenentur qui altario serviunt
alere, non continuo non possunt monachos, rebus spiritualibus
intentos, suis eleemosinis non sustentare.
[180] Igitur praecepto dant eleemosinas gratis fideles epi
ex
scopis sacerdotibus pro ministeriis suis; iure suo pro his recipit
ac
ex
ex
illas Ecclesia. Monachis vero praecepto non dant, sed con
silio;
ex
ut
episcopis, integrum est
de
tibus
et
in
45 tamen, probante Ecclesia, purissima eleemosyna consistit. Itaque
in
ac
datas. Sed neque artificio manuumque labore procurare victus
ex
ex
in
65r]
si
diximus non moverint, illud quidem satis nobis esse semper visum
est, quo nihil, nomine quidem eleemosinae quae ad nostra mini
ne
et
:
dicaremus, non pro nostris ministeriis, sed pro puro Iesu Christi
crucifixi amore.
ii,
[183]
a
runt ministeria
33 et gratis fideles charta cons. aegre iam legitur 34 tamen sup. lim. 57 quo
|| si
||
II
i*.
cus, ad maiorem Dei gloriam rebus omnibus eniti. Hinc oritur
in
subordinatus hic finis; ille huius est principium, virtus
ac
forma
quaedam perfecta,
et
Christo Iesu.
in
nihil nobis est omittendum quod vel necessarium vel utile sit
65v] salutem vel perfectionem, ita rebus
ad
[f.
futurum nostram
omnibus pie proximum adiuvemus.
[186] Ad sALUTEM religionem est ad
ET
PERFECTioNEM. Qui
ut
in
in
semper est, per fidei spei actus, per charitatis actum formatos
atque [ἐνεργουμ£νους i*a], hoc est, efficaces. Gratiam tamen non
solum intelligimus illam summam quae gratos homines Deo facit,
sed gratiam praeterea quae gratis data dicitur; donum scilicet Dei
ac singulare auxilium, quo nostram Societatem dignatur iuvare
clementissimus Pater caelestis.
95
[188] SEd cUM EADEM. Eodem spiritu atque animi intensione,
II
1,
2.
n.
c.
12,
m.
in
annot.
in
6. 1.
5,
[f.
bere, ne eadem illa
vel negligeretur (quod proclivi quidem esse solet); tum etiam
in
ut
et
conferre debemus. Propterea illustri quadam significatione propo
proximi salutem
ac
suit Societas animum esse perfectionem
in
intendendum.
i*.
10 finis religiosi instituti, sed media atque adiumenta perfectionem
ut
suae vocationis quivis possit facilius maiori cum fructu consequi.
et
ut
Vota enim singulari Dei gratia magnum conferunt praesidium,
ne moleste interturbent vel ledant mundus, caro ac demon, neve
**,
nostrae mentis facultas, malum prona ab sua adolescentia
in
i°,
assumenda consulit Christus Iesus ad perfectionem assequendam
quemadmodum ex Ecclesiae orthodoxae interpretatione accepimus;
qua una suprema auctoritas sacrae Scripturae interpretandae
in
sita est
".
in
:
2-3 [in] proximum vel negligeretur marg. ut del. sup. lin. primariam
in
It
||
4
quada ms.
6
mino verbis latinis reddantur nunc antea verba hispana originalia. Unde
et
pronum est cogitare vel Natalem proprio marte interpretari ea, vel non ex
eodem semper apographo.
8,
i* is 1*
n.
et
995.
votis cf. praesertim Dialog. II,
n.
e
MoNUM. 4 — ANNoT. IN ExAMEN (1557) - APPENDix 201
i°,
66v] paupertatis amorem
[f.
lium
tatem proponimus interpretamur, unde novitius ex puritate
et
paupertatis ad alias partes religionis facilius aggrediatur. Et
de
i°,
paupertate quidem Societatis superius attigimus quod hoc loco
potest; qua plenius
de
satis esse tamen suis locis rursus erit dicen
dum Christo propitio
••.
m.
Non solum nobis est
interdictum,
ex
ut
ratione nostrae paupertatis, pro spiritualibus
ut
quidem recipiamus, ne pro
ne
re
rituali vel ecclesiastica coniumctum. Nam conferre debemus in
proximi salutem vel perfectionem omnia puro charitatis affectu,
ex
nihil alterius affectus vel usus admiscendo, tametsi honeste alioqui
facere possemus.
id
ex
fit
ne
professi vel spirituales coadiutores, ministeriis externis occupati,
spiritualibus desint Itaque ad illa obsequia sunt vocati quae
**.
45
alioqui ab coadiutoribus spiritualibus
ac
praesertim
et
n.
Cf. Exerc.
**
Vexillis)
et
n. p.
n.
Plenius Conim.
id
in
Each.
9
n.
74-82.
Verba hispana respondentia vide supra, 176, annot.
n.
*• ** **
2, 1.
8. 3;
p.
Supra, A.
6,
1,
n.
3, n.
c.
9;
2,
12; Thes.
4,
2
202 DE MEDIIS SIVE DE VOTIS
Nos item tempori damus, ut non laboremus. Nam fuit Pauli con
55 silium omnino non emendicare; nobis est legitimum, ex vocatione,
de puris eleemosynis vivere. Neque enim causa est ulla cur non
possimus ex eleemosynis vivere: vel quod non confidamus eleemo
synas nobis non defuturas, vel omnino quod scandalum metuamus,
si ex mensa Christi alamur. Nostrum igitur hoc est institutum
60 paupertatis, haec vocatio. Quodsi extrema aliqua intercurreret
necessitas, quae superioribus videretur ex labore manuum victum
nobis esse quaerendum (quod omnino sperare debemus nunquam
fore), ibi vero ex instituto nostro id non fieret, sed necessaria
quadam dispensatione ad tempus uteremur.
65 [195] STIPENDiUM vEL ELEEMosYNAM. Nomen stipendii usur
pamus ex diplomate confirmationis Pauli ** et Iulii Non intelli
**.
gimus igitur stipendium mercedem
ex
pacto vel civili debito; sed
stipendium interpretamur ecclesiasticum, quo Paulus innuit:
de
Quis (inquit) militat stipendiis suis unquam Stipendium
*.
?
«
»
70 hoc gratis, hoc est, non intercedente pacto, non pro commutatione,
ex
sed pro debita eleemosyna praecepto Christi contribuitur iis
qui altario serviunt; honeste quidem ab illis recipitur. Hoc
et
**,
iure sese privat Societas; tum etiam illo,
ut
[f.
67v] diximus
quo alioqui utuntur legitime religiosi, eleemosyna vel refe
ne
ut
75 ratur vel referri sciatur ad nostrum aliquod ministerium; tametsi
sciamus amore Dei nos ali ex devota eleemosyna fidelium, ad hoc
spiritualibus ministeriis sibi
ut
inserviunt.
Et Ut
ET
collEGIA
*°.
[196] QUAMvis DoMUs PRoBATioNis
I,
**
esse subministraturum
»
(n. 73).
IUlius III, Erposcit debitum, MI, Const.
I,
3:
[ad ministeria
**
n.
376
•
exsequenda] gratis omnino nullo pro suo praedictis omnibus labore sti
in
et
pendio accepto,
7. se
utilem exhibeat
».
** ** 26
9,
Cor.
1
9,
4:
in n.
ve
diximus
ex
bationis. Itaque, cum collegia perpetuis fixis eleemosynis
et
ac
vivant propter studiorum commoditatem perfectionem,
ne
et
vel scholastici ipsi pro se, vel pro illis professi, essent occupati
*°;
quaerendo victui quotidiano
ne
haec etiam ratio movet novitii
diem, professos incumbat,
ne
solicitudo illa
ac
emendicent
in
in
liberius novitii possint commodius suis experimentis exerceri.
in ac
superioribus.
de
de
de
Nec facto nec
ai.
iure ipso possunt aliorsum applicari fiat, quam
**, **.
Quod aliter
id
si
expositum est est irritum; 90
in
Iulium
ss.
et
68r]
*
IN
**;
declaratio, quae vim habet constitutionis, parte
6a
9a
in
et
quae declaratio accidentia excludit, tum etiam scrupulos abigit
usumque reddituum collegiorum repraesentat nobis illustrem.
[200] PRoFEssA itidEM SociETAs
**.
40
De voto obedientiae
100
ad Summum Pontificem quoad missiones diximus iam superius
**.
Est hoc votum solenne quemadmodum alia professorum. Non
3
votum non emittunt, quod illorum sit proprium socios esse atque
5
ad
||
4
II
dignitate del. ut
*• ** ** ** ** ao *•
Cf. n. 162.
Cf. n. 169.
Vide verba integra, supra 48, annot. 21.
4, n.
p. in
5;
2,
n.
1.
4, n.
c.
c.
F;
2,
6,
6: p.
C,
2,
p.
Constit. D.
c.
c.
I,
29-30.
Exposcit debitum, MI, Const.
I,
2, n.
379-380.
D; Cf. Constit.
p.
p.
6,
9,
4,
n.
Constit. D.
c.
Integra verba hispana, ad quae alluditur, habes supra 50, annot. 25.
in
**
n.
9,
5:
n.
1583)
c.
MI, III,
in
3.
Const.
N. 50-55.
204 DE RATIONE VITAE
**.
Fuse satis hac de
Quod igitur dicimus admo
re
*°.
dictum est exterioribus
in
10
»,
«
nitio nobis esse debet; nam quandoquidem,
ut
in
facilius salutem
proximi perfectionem incumbamus, externas asperitates ordi
et
naria obligatione (praeter illas quas habet Romana Ecclesia) non
verius interiores usurpemus usu vir
ac
suscipimus, diligentius
eo
in
15
vicem nobis
in
videatur.
**.
[202] SED ILLAs AssUMERE QUIvis PoTERiT Usus hic est
illis semper utamur ex praesenti obe
ut
perfectus afflictionum
dientia, sive quivis sibi illas concipiat ab superiore probatas
et
suscipiat, sive eas imponat superior. Itaque usus illarum rerum
reducitur, non ad universalem regulam, sed ad particularem
et
praesentem, singulis necessitatibus vel utilitatibus animadversam
in
si
;
rerum usui nobis sit futurum, quo possimus illis per obedientiam
iuvari; superiores, videant nobis per negligentiam quic
in
et
si
auctoritate suaviter
studeant vigilanter.
PRIMIS ALIQUI ADMITTUNTUR, ETc. Socie
IN
**.
[203] Nostrae
||
7
eae
26
corr. 30 34
||
||
1.
N. 56-120.
Cf. supra, 106, 162.
n.
annot.
in
1.
123, annot.
3.
in
MoNUM. 4 — ANNoT. iN ExAMEN (1557) — APPENDix 205
**.
animarum, quam suscipimus per pericula omnia, per mortes, ex 40
[f.
dictionem, non administrationem sacramenti ordinis vel confir
mationis. Haec cum ita sint, subsidia simul nobis est gratificatus
Christus Iesus, haberet Societas ad ministerium spirituale coad
ut
ad
et
in
literae possent comparari; novitiatum praeterea indefinitum ad
virtutum omnium pro ratione nostrae vocationis gratiae exerci
et
tationem; atque ministerium non daretur nisi qui spiritu
ut
in
in
Christo. Et quidem
et
de
in
38 finis est del nostrae 40 omnia del. omnia 44 Iesus Ab hoc loco usque ad
||
||
p.
quoad haec
de
359-361.
Cf. Mt. 15, 24.
Supra,
n.
121-159.
5
ExHORTATIONES CQMPLUTENSE.
(ALCALA)
1561
Praefatio
A) TExtUs HispANI
1°.
Notitia
ff.
91-230v
codicis habetur apud Catalogue général des manuscrits
c,
CoUDER
C.
».
a
«
».
saeculi XVI vel XVII, continet exhortationes omnes 14; nec ullibi
apparet manus Natalis emendantis. Hic textus saepe coincidit
cum praecedenti, etsi interdum non habet illius abundantiam. Et,
licet mendis hic quoque non sit vacuus, neque excellat ratione
in
veriores quam -
Q.
correctiores
et
S.
I.
L
in
p.
De
in
et
*
fragmenta edita.
Lamalle, itemque
eo 10
E.
P.
ii.
Colligatus est pergamena; Pláticas, del Gil
P.
dorso habet:
in
».
«
Post 20 fol. quibus sunt exhortationes Aegidii González Dávila
P.
in
de regulis, sequuntur 14 exhortationes Natalis, propria recenti
et
foliorum numeratione (fol. 1-80) stilo lapideo.
In his exhortationibus, prout continentur hoc codice, duae
in
sectiones distinguendae sunt.
Prima sectio habet ad modum tituli generalis: Jhs Comenco
/
Maestro Nadal, Comis
/ P.
Compa
de
declar [sic] instituto Ntro
la
el
a
/
general Compa este Colegio Alcalá, sdbado 26
de
en
de
sario
la
/
/
la
otubre de 1561 aiios
».
«
de las causas. Visitar ...
hac prima sectione continentur
In
in y
».
unum conflatae, nec titulo discriminatae, exhortationes prima,
pars tertiae. Exhortatio tertia incipit...:
et
secunda Hemos
«
dicho un principio por qual podiamos conocer gracia de
et la
la
el
»;
es
.
.
.
asi en cada religión supremo de todos Papa
In
hac sec
y
y
el
el
».
tione, qua apparent duae manus librariorum (in 1* pagina),
in
vel etiam tertia manus (in 3a pagina), addentes quae deerant scri
benda, leguntur exhortationes generatim breviatae. Sic non paucae
B,
narrata
in
V. gr. omittuntur initio, versus 2-7; 3-4, versus 13-33 (cf. infra,
1,
n.
n.
confirmatione
et
B
Societatis (cf. infra, 21, versus 2-8; 22, vv. 24-32) sic habet L: El Papa
n.
n.
3o el
la
desde
y
en
en
el
patet ex eius bulla) approbó con toda plenitud para que pudiessen recebir
la
58):
v.
con esto
el
•
manum non erit innocens, para esto llamado nuestro Sefior este esquadröm
a
de Compafiia
la
».
numerationem
et
Egaiia.
de
ex
P.
14 — CoMMENtARII P. NADAL.
210 PRAEFATIO
F.
en
/
«
»,
Henares hizo
modum indicis, exhortationum Complutensium Patris Nadal,
14
Eadem
».
de reditu
In
multis
S.
in
S,
R. 215),
in
in
i*;
Q iam olim nobis visus fuit correctior comparatione autem
in
ad certe videtur completior. Textus M valde similis est textui
B
in
L
in
sed
L
et
M
id
v.
in
-
exhortationes Natalis Conimbricenses.
in
X
=
6.
in
ff.
/ P.
in
/
intorno alle cose principali dell' Instituto della Compa
/ di
Gesù
/
vo
da conservarsi Brescia nella cassa
o
/
/
P.
di
et
mano
».
a
«
Natalis summo folio 137r, incipit eodem folio: Jhs. Prima
in
»
qui Explicit, fol. 173v, ubi finit exhortatio 14a: per riceverla
».
». et
le
de
exhortatio ultima, scilicet 14a, invenitur non suo loco ad finem,
sed inter exhortationes 10am et 11am. Huiusmodi exhortationes
characteribus minimis conscriptae produnt rationem scribendi sae
culi XVI.
Exhortationes habentur generatim lingua italica. Sed exhor
tatio 4a incipit latine (fol. 147) usque ad verba (fol. 148v): Più
«
habetur latine
in
».
è
.
.
.
ab
ei
B
Jer.
p.
512,
1a
Nadal annot.
in
212 PRAEFATIO
in i°. ff.
de quo codice pro eius descriptione cf. narr. II, 47*-48* Incipit,
F.
sine speciali titulo, fol. 13r: Exhortationes Natalis quibus
P.
«
institutum Societatis exponitur. Jesus Maria. Prima esortatione fatta
Alcalá alli 26 ottobre 1561. N. Desiderai fermarmi qui
P.
in
».
Explicit: ...
per ricercarla procurarla con tutte nostre forze
et
le
«
».
diversas manus saeculi XVI vel initii saeculi XVII. Characteres
litterarum saepe minimi sunt, non raro charta est illegibilis ob
et
vetustatem vel ob atramentum iam effusum. Habet italice exhorta
usque ad 3am inclusive; exhortatio 4a latine incipit,
1a
tiones
in a
X
sequitur; exhortationes 5a usque ad 7am italice habentur; exhortatio
8a incipit latine, sequitur italice (fol. 46r)
in
eodem loco ac
in
et
et
latine ubi dicit (fol. 50r): «... magna longanimitas, consilium,
utendo aliis mediis, ne ultimo cogatur uti ...
sic latine usque
et
»,
ad finem exhortationis. Exhortatio 10a integra habetur latine; et
haec exhortatio scripta est ab Ottaviano Capello, qui fol. 55r ad
finem huius exhortationis scripsit: Ora pro tuo Ottaviano Capello
».
«
P.
re
de
12a latine, 13a
11
et
a
in
F
F
incompleto modo dicit, gr. fine exhort. 11ae finit: proinde ...
in
v.
mur collocemus
»;
eam
»
contrahit,
ut
fine exhortationis 12ae, ubi sermo est de puritate cordis pro stu
diis, addit (fol. 65r): «... praesertim cum illa puritas ad divina
F
et
».
.
.
vel ex fonte
et
F
exhortationes.
MONUM. 5 — ExHORTATioNEs coMPLUTENsEs (1561) 213
Instit. 98,
«
in
Egidio
P.
visitatione inchoatae
a
Gonzalez, quae varie variis vel exscriptae hispanice vel versae fue
a
eodem sunt
Post titulum incipit exhortatio prima
ex
».
nomine Patris
et
et
«
Fratres
et
et
in
».
il
ci
Il
«
et
in
addentis vel corrigentis. Quare hic textus non est ille primigenius,
G
1*.
scribit ex eo loco (28 ianuarii 1577) ad P. Everardum Mercurianum
Dicit quidem loco exhortationes scripsisse, sed videtur allu
in
se
eo
dere, non ad correctiones vel additiones inductas exhortationes
G in
pristinas, sed ad alias exhortationes Hoc exemplar maximi proinde
i°.
est valoris, siquidem continet additiones correctiones quas ipse
et
et
Natalis propria manu induxit textum U, insuper novis addi
et
in
tionibus autographis ultima hac recognitione adauctus est. At vero
in
est exemplar incompletum, cum tres tantum contineat exhorta
tiones.
ff.
compendia 14 exhortationum Complutensium; quae quidem com
pendia, cum modo loquendi de Ignatio hic saepe appelletur
in
S.
Ignatio videntur facta posterius beatificatione
B.
Sancti
P.
»,
il
«
G,
ea
versione contineatur neque exhortationes
G
in
G
textuum italicorum X,
F,
O,
S; pro
B,
et
X
pius accedit ad modum quo Natalis exhortationes primo protulit,
dici potest prima editio italica.
et
in
lavit, alia addidit manu propria, sicque ortus est textus qui reprae
U,
tiones auctoris.
Neque tunc desinit Nadal ulterius textum augere vel immu
P.
EN, III,
** 14
734-735.
(et alias quae desunt), compositas
7a
re et
sunt.
vero singula haec exemplaria memoriam revocamus, om
Si
in
in
tudinem finalium
et
G
a
«
.
216 PRAEFATIO
Tertus hispanus
[f.
91r]
A
— INtRoductio. — Cur gaudeat versari Compluti. —
1.
2.
Quaenam
I.
§
dicturus est. — Fines visitationis Societate: unio cum Praeposito Ge
in
3.
nerali maior gratiae divinae per illum. — Causae visi
et
4.
communicatio
tationis. — Cur non ipse Laínez visitet. — De quibus agendum
P.
5.
6.
quomodo res recipiendae. — spiritu, corde,
et
7.
Res Societatis tractandae
«
practice
».
— 8-11. Quid hoc sibi velit.
IN
De UNivERsuM ET
IN
§
religione
in
et
est universum
genere particulari.— 14-15. Religio particulari ordinatur ad
in
in
in
et
rebus spiritualibus
de
perfectionem; quae est caritate. — 16. Loquendum
in —
prout Ecclesia est consuetudo loquendi. Ad religionem instituendam
in
17.
requiritur approbatio Sedis Apostolicae.
— Ignatius Pontificem. —
S.
tionem habet. socii Romam veniunt ad
18a. et
18b. Variis ministeriis occupantur. Eorum domicilia. — 18 Delibera
c.
de condenda Societate. — 19. Approbatio oralis
et
tiones determinationes
Pauli III: Spiritus Dei est hic — 20. Oppositio Cardinalis Guidiccioni.
».
«
et
22. Successivae
Ignatii, quem Deus elegit ministrum huius gratiae. — 25. Per
P.
doctrinae
contradictiones Deus fovet Societatem.
— INTRODUCTio]
[§
I.
parar aqui, quando los otros dias pasé por este col
[1] Deseé
legio paso por afición particular que tengo esta casa,
de
la
*,
la
e
de
*.
S
||
3
4
:
P.
90) Complu
p.
et
88)
tum accessit.
Natalis pervenerat Complutum pro visitatione die 13 octobris 1561 (EN
538), visitationem in:hoavit die 26 (EN, 542). Nunc, prima exhorta
I,
I,
in
et
tione, alludit ad suum priorem transitum per urbem Complutum ante diem
tertiam martii 1561 (cf. EN,
I,
404).
Collegium Complutense, fundatum Francisco Villanueva,
P.
mense
a
*
MoNUM. 5 — Exhort. 1 coMPLUt. - TExTUs G (1576) 221
Teartus G
[f.
200r]
f
Ihus
A
ad fratres 2a visitatione, inchoatae 26 octobris 1561.
in
a
vel exscriptae HisPANICE vel versae fuerunt LATINE,
tandem anno 1576 ab eodem Patre recognitae sunt,
magna ex parte auctae.
et
[ExHoRTAtio PRIMA]
— INtroductio. — 1*. Invocatio SS. Trinitatis. — 2*. Quaenam dictu
I.
§
Societate :
maior gratiae divinae per illum. — 4*. Causae visitationis.
et
communicatio
— 5*. Cur ipse Lainez non visitavit. — 6*. De quibus agendum quo
P.
et
modo res recipiendae. — 7*. Res Societatis tractandae spiritu, corde, prac
«
tice — 8*-11*. Quid hoc sibi velit.
».
IN
UNivERsuM et
§
religione
in
in
et
universum
13*.-13*c. Vestigia vel figurae status religiosi Vetere Testamento. — 14*
in
in
;
tus Dei est hic. — 20*. Oppositio Cardinalis Guidiccioni. — 21*. Quo
».
nomine Patris
et
et
[1*]
accipiamus, Patres Christo carissimi, per sanctam invo
et et
fratres
in
in
haec
cancel.
1
:
2*
||
3
6
II
1573, ut videtur
222 ExHORT. 1 coMPL. (1561) - TExTUs HisPANUs
[f.
91v] No
el
es
ése
fin principal Compaiìia; sino para una refor
de
de
es
visita
la
la
mación bivificación del spiritu. Porque quanto las cosas más
y
el
y
*,
immediato Papa; por quien Dios nos govierna. Quiero dezir,
al
tal
es
Dios como
la
y
y
a
govierna. Elige Dios para dispensar esta gracia un primero su
la
<25 perior,
de
de
como cabeca fuente donde derivar los otros.
y
se
a
a
8-11 Diremcs — visita] Comencando
se
con deseava
S
!|
||
el 6
en nombre del Sefior para hacer officio que se me puesto de nuestro padre Ge
el
meral con ayuda favor del Sefior haremos algunas platicas raconamientos. Diremos
y
el
en esta nuestra primera plática algo hacerca de nuestra provisión, después comen
y
caremos tratar de nuestro instituto proffessión último de las cosas que para.
y
y
a
11
bien governarnos en ella som necessarias algo omn. dellas mi
Q
S
||
||
||
8
la S
om. 12-22 muy ordinaria — Papa] ordinaria aum necessaria en Iglesia de
al
y
S
I
I)ios, no sólo de los obispos en sus diócesses iglesias, mas aun em esta manera de
y
visitar en las religiones es muy acostumbrada. biem que comvìnmente esta visita,
Y
se haga para entender los malos desórdemes, quexas faltas, castigar excessos
y
y
vi
se
reformar deformidades pcr agora por gracia del Seiìor no hace por esto
la
la
;
visitar en Com
la
este
el
el
la
la
Compaiìia con su cabeca, porque cuanto mas las cosas se ayuntam con sus principios,
a
tanto mayor virtud recibem en quanto mas unidos estamos con nuestro superior,
si
;
tanto mayor virtud influencia de Dios nuestro Sefior recive. Nosotros tenemos
y
es
es
al
|| y
Q
||
Il
S
||
||
a
B
||
||
|
movente fundationem
et
et
Alcalá, lib.
de
2,
Cf. tom.
C.
21 en I,
c.
la
C.
[f.
200v] Non est hic
finis praecipuus visitationis Societate, sed renovatio quaedam
in
et
A
enim propius res cum suo principio coniunguntur, tanto virtutem
recipiunt maiorem. Habemus nos superiores quibus gubernamur, 25
et
gnitate gubernatur. Eligit ENiM Deus ad hanc gratiam dispensan
dam, ad hanc congregationem gubernandam, unum Praepositum,
veluti caput fontem per quem alios gratiam derivet atque
in
et
Deo
a
et
35
si
ut ut
si
11-12 unius Dei im marg. 15 exhortationes habere corr. e.r tractare, agere
||
!
21
im
Non riae legib. charta cons. 23 Deo marg. 27 Hoc del. enim 28 eius in
||
||
a
II
nara. providentia del. sua 29 enim corr. eaeigitur 36 gratiae corr. eaeet gratia
I!
||
||
I
visitatione corr. eae visitationibus, sed mon del. ult. syll., visitationebus
37
mns. 38
||
quasi sup. lin. 39 quem del. solet 40 gratificatur in marg., corr. eaedare 41 pro
||
||
II
[f.
no sólo a sido ésta la
para que pusiesen
en
execución las cosas nuevamente ordena
se
das, como an sido los que congregación ge
en
\a se
an ordenado
la
próxima passada, qual
en
se
neral hizieron cient decretos
Y
*.
adelante, acabada una congregación, abrâ siempre quien
en
asi
venga que
se
executar universalmente uviere ordenado.
Y
lo
a
el
a
Compaiìia, tenga noticia las personas que ay ella, para
de
de
en
la
su
por esto nuestro padre General queria hazer por
Y
el lo
[5]
sona, aconsejava yo. Mas Papa impidió dos
se
assi
y
lo
lo
se o
*
tres vezes, mandándole que no saliese Roma, diziendo que
de
45 queria servir dél para cosas mucha importancia para
de
bien
el
Iglesia, specialmente contra herejes.
de
Y
la
a
nuestro Padre me encomendó mi aunque yo propuse
*;
le
la
y
a
y
26 entenderemos 27 principio add. que nos dado 28 actuarnos]
Q
Q
||
||
a
Q
||
|| ;
|
|| || S
S
|
S
||
||
37
S
|| ||
||
a
|
|
visita 40 noticia de
la
Q
||
a
add. los collegios casas 41 pueda add. governar 42 por* QS, para
y
y
y
Q
Q
||
||
46 specialmente] principalmente
IB
Q
||
H, B;
F;
1;
: 2,
9,
3,
p.
p.
p.
p.
I;
8,
1,
4,
5,
1,
17,
I. n.
Constit.
c.
c.
c.
c.
c.
4
II, 176.
m.
91
Instit.
Scilicet, ante electionem Praepositi Generalis: Instit. II, 151-178.
S.
I.
s
p.
I.
II, 151.
Pius IV, electus die 25 decembris 1559. Lainez electus fuerat Prae
P.
in
•
EN,
3,
Erh.
p.
die
I,
Conim.
in
in
38-39.
1
MONUM. 5 — ExHoRT. 1 coMPLUT. — TexTUs G (1576) 225
illius
se
opera uti quae ad universale Ecclesiae
et
65
perstitit, fuit mihi obediendum Vidit prudens Pater minus fore
et
*.
est, prima
51
id
II in
50 fere
II in
II
II
II
lin.,
corr. eaeexequi 57 generalis sup. lin. 58 obire del. pos 59 prius detinuit
|| ||
II
de se
re
et
eum sine dubio pervenerant. De his querelis vide EN, 815 [n. 35], 816 [n. 40];
I,
II, 135, 254, 330, 548. Indicat tamen hic Natalis cur sua missione, quae
in
ciarum 362),
I,
haec
et
-
7
*
15 CoMMENTARII P. NADAL.
226 ExHoRT. 1 coMPL. (1561) - TExTUs HisPANUs
al
Ignacio, que assi nos Iglesia
en
de
dize las bullas confirma
lo
la
la
Compafiia legiti
de
y
*°
49-50 porque — falta] seria, menos falta mi absentia por allá Q, 1'assentia mia fa
manco danno XF, add.
là,
el
el
||
al
om. 52-53
lo
lo
Y
S
S
II
X
le
y
||
e
Y
lo
lo
al
B
y
Q
||
||
para — guardar] antes de comencar atratar querria proponeros dos cosas que con
Y
migo avéis de guardar, ansi para que yo com más libertad ánimo os hable voso
y
S y
||
S
II
ofreciere porque ansi Sefior sup]irá que em mi faltare. Presupuestas estas dos
el
lo
;
cosas para que se tratare sea gloria del Sefior provecho nuestro, se an de
|| lo
|| y
Q
S
||
||
S
tamen — maneras] mas com Spiritu Santo su gracia, con cual govierna, muebe
y
el
el
resto
y
y
el
seguìn son diversos sus miembros esto suavemente con lumbre natural la.
el
y
y
;
experiencia de las cosas por sus dones virtudes. Por estos medios
y
Q
n. p.
Erh. Conim.
5,
n.
Idem
in
40.
1
*
10,
1.
*° *
[f.
202r] sumus
dicantur, atque etiam audiantur, tria sunt principia nobis iacienda:
videlicet, quae ego dicam quaeque vos audietis, omnia spiritu, ut
«
practice
et
corde tractentur.
»
Spiritu quidem,
ut
85
[8*] omnia ad Dei infinitam bonitatem
et
«
actionibus
in
marg., eorr. eac exigi debent 74 De his rebus ut corr. eaeUt autem de his rebus
||
II
II
subd. lin. 85 Spiritu subd. lim. 94 nitimur corr. eae mitamur 97 res nostras
||
||
II
I., prooem.
S.
Cf. Constit.
•
Vide annot.
in
*
228 ExHoRT. 1 coMPL. (1561) - TExTUs HisPANUs
de
[f.
es
93v] dize Dios
*.
similiter 75 por El add.
et
la y X
ci
él y
S
||
||
a
y ;
sea que nos muebe, guie govierne en todo, aceptando motión coope
el
ramdc con ella 76-77 Corde — providencia] Corde es menester que tratemos las
Q
II
lo
cosas de
|| y si
y
lo
abasta entender nos
él
; lo
y
muebe para ello 77 ques om. S, Un
al
S
||
||
S, S
eae
||
I
S,
se
y y
Q
Q
||
|
amor 82 aquello que add. pensamos hablamos dize add. don B, om.
y
Q
Q
||
don SQXF
...
PAULUs III, Regimini militantis (a. 1540)
2;
et
n.
25, 82. —
n.
I,
et
per plures annos exercitati, Spiritu Sancto afflati, iam dudum diversis mundi
e
et
373-374.
5,
p.
73.
4
sic dicta quinque capita sive compendium novi Instituti, dixit: Spiritus Dei
Each. 1554,
n.
et
7.
27
Alia expositio, quid significet agere spiritu, corde practice
p. »,
hac
in
et
i*
8*-11* 43-45.
in
et
re n.
Nadal 305-313.
Vide annot. praecedentem.
is
MoNUM. 5 — ExHoRT. 1 coMPLUT. - TExTUs G (1576) 229
creatis, non necessariis tantum, sed utilibus etiam; ita tamen quasi 100
[f.
et
in Christo.
ne
[9*] Corde
».
«
et
solo intellectu uteretur
si
et
res cum gustu spirituali
ut
dem quae ad perfectionem aspiret, 10
et
res gerendas, qua
ad
devotione agantur. Adducendus vero affectus
lem ipsae postulant. Ut peccato agatur, odium; virtu
de
de
si
si
tibus, desiderium, etc. Ut autem uno affectu, voluntatis omnes
AFFECTioNEs concludamus, charitate demus operam exercita
ut
tam voluntatem habeamus. Unde, ut ex fonte, omnes boni affectus 15
proprii applicentur.
ac
et
rebus consentanei
100 sed del etiam etiam del. sed virtutem del. Itaque Corde subd.
||
in ||
1
4
|
14
ll
a
230 ExHoRt. 1 coMPL. (1561) - TExTUs HisPANUs
1*.
mente lo obra en execución
de
Y
[11]
alguna virtud, como obediencia, como castidad;
de
de
de
la
la
que oyáis como cosa Dios, que ello;
de
os
améis inclinéis
y
lo
lo
a
fin, que obréis conforme tengáis por regla
y,
de
ello vues
al
y
lo
a
tras obras.
II. — DE ET
IN
IN
[§
lo de
hablar
a
proceder; que por este nombre
de
es
;
?
Si. Pues veamos qué religión común; luego decenderemos
de en
95
es
particular
más proprio nuestra.
y
lo
la
a
a
religión general
de
culto
el
la
de y
lo
hoc est X,
S,
es
X
Q
|
es
y
a
S Q
|| ||
||
||
S
Q
S
||
II
|| II
il
la
B
||
sano XF
** 1*
1:
c.
n.
el el
•
proceder
de
en
».
MoNUM. 5 — ExHoRt. 1 coMPLUT. - TExtUs G (1576) 231
ut
AGENDUM].
?
debitus honor 40
21
II
eaeporro 24-25 omnes plane operationes prius ad omnes plane affectus operationes
et
II
II
'
25 ut sup. lin., del. omnes 28-29 agimus prius agamus 32 eisdem marg. quum
in
||
||
sup. lin., del quum 34 Christo del. His principiis positis 35 De nostrae — modo
II
II
subd. lin. 37 solebat, del. dicendum est [Christo] propitio marg., 38 in uni
39 in
||
II
versum del. agamus 38-39 [esse agendum] charta abscissa Quid ergo est [ergo
II
II
est, marg.] religio corr. eaeEstne Societas reJigio Est. Quaerendum igitur ergo est
in
quid sit, religio, primum quidem in communi, deinde ad nostram erit descendendum.
Religio est excellens
Vide annot.
p. in
•
1,
V. gr., Constit.
6,
n.
1.
c.
*
232 Exhort. 1 coMPL. (1561) - TExTUs HISPANUs
1°.
la
más aconseja Christo nuestro Seiìor que haga que eso: vis per
Si
es 17;
religion particular, que hemos
en
de
es
y
5 fectus esse, etc. esto
hablar, que para mejor dar este culto
de
onrra devida Dios
a
com más perfectión.
y
100 universal] general 1-12 todo — no por ser] todos abraca, los que prof
lo
S
||
la
guardar los consejos de nuestro Sefior para mejor guardar los mandamientos. De
modo que ay uno que tiene fee proffessa observancia de los mandamientos
la
y
de
si
y
;
serva mandata. Essotro que por mejor guardar [guardar sup. lim.] los mandamientos
quiere aun observar los consejos perfectión conforme consejo de Christo
la
al
buscar
y
vis perfectus esse, es [es sup. lin.] éste religioso de otra más particular religión. Este
si
particular contiene general otro más. La religión christiana gracia es general del
y
la lo
ligión particular
es
estado más perfecto por racón de los votos, con los quales se
Q 3
S
||
3
II
|
17 16
sit
suo, non dicuntur tamen nisi si quis excellenti
sit orationi deditus; illum dicere solemus religiosum
et
devotioni
si
ex
et
ii
tiori statu, ampliori frequentiori perfectiori reli
et ex
et
cultu
et
[f. et
giosi dicuntur, simpliciter eorum status religio. 204r]. 55
ii;
i^,
ex
et
i*,
in
i*
42 sumus
II
duo christianorum genera marg. Natali scriptum cancell.: duae tamen sunt
in
et
|| et
a
speci sup. lim., corr. eacilli 48 varius del. illinc 54 ampliori et, del. per
hi
47
||
||
rasura 59 post Noe signum interrogationis tnm in marg., correc. eaenon contra
||
II
in
II
26 (de Enos);
4,
4,
logo
n.
20. 21;
5,
8,
9,
6,
Gen.
2. 6, 2.
4. 2.
4.
Cf. Gen.
7. 6,
Gen.
Gem.
Gen. 14, 18.
*• is
Hebr.
4.
234
Exhort. 1 coMPL. (1561) - TExTUs g (1576)
[Sequitur textus G]
ut
sis offertur habuit discipulos mystas,
Hic tradit
et
i*.
suos
Dionysius aetate reli
1*.
D.
ea
AREOPAGiTA Num non erant
hi
giosi Num Abraham, pater fidei, Isaac Iacob Patriarchae,
et
et
?
inter quos fuit item praestanti virtute religione Ioseph, Aaron
et
70
legem, REligiosi
et
i*
?
[13*b] Iam vero legis MosAICAE tempestate quam multa dedit
singularibus hominibus exempla virtutis re
et
Deus non solum
ligionis, sed vitae EtiAM statu in
proposito exempla ExHiBUit
in
et
virorum religiosorum Moyses non ante legem solum, sed danda
in
75
!
observanda, quanta religione excelluit perfectione!
et
lege
et et
*•
Sua item Aaron; Iosue similis fuit Mosi; iudices reges aliqui re
ligiose vixerunt; prophetae religione fuerunt ExiMiA;
[f.
204v]
tres pueri Babylonici sancti fuerunt mulieres item nonnullae
**, ;
•*,
**,
**,
excellenti religione, inter quas Debbora Anna Iudith Ester
Susanna *°.
71
in
in
72 mosaicae
||
||
?
74
marg. tempestate del. ante Christum etiam sup. lin. proposito del. sunt
II
!
|
II I
76
78
exhibuit marg. lege sup. lin. observanda del. lege eximia marg.,
in
in
II
corr. er egregii
1;
938.
c.
n. 3,
** ** ss ** ** *° *° 1°
9:
35-38.
De Moyse item Dialogo
I,
n.
in
39-40.
sq.
5,
Cf. Iudic.
1
Iudith
8,
4, 5.
6.
Dan. 13.
c.
MoNUM. 5 — ExHoRT. 1 coMPLUT. - TExTUs G (1576) 235
*°,
filiis prophetarum quos nominat Hieronymus monachos Adde
**
?
••,
(si
fi
ac
exempla veram solidam religionem nobis vestigiis
ut
et
in
gura repraesentarunt. Tandem plenitudine temporum venit
in
mundum Filius Dei omnipotentis, Christus Iesus, qui non so
in
et
et
[f.
vendi rationi consummationem. 205r]
Conim.
in
Each.
2
52; Dialog.
I,
2.
n.
n.
ii
sis, VigouRoux, Dict. Bible, art. Nazaréat. Et cf. de iisdem Each. Conim.
n. de
la
2
4 p.
n.
I,
58 2,
Reg. sq.;
6,
** **
1.
3
Epist. 125 (alias 4), ad Rusticum, CSEL 56, 125; ML 22, 1076.
7:
n.
in
et
4-5;
8,
5,
10,
§
Evang. VIII, 11, sq. Cf. HeiMbUcher, Die Orden und Kongregationen
I,
1
Dialog.
n.
eorum meminit
I,
in
45.
236 ExHoRT. 1 coMPL. (1561) - TExTUs HisPANUs
i*;
que no por
ser uno religioso ya perfecto, mas estâ camino de ganar
en
la
es
[f.
i°.
in
S
||
||
8
conferma
li
li
è
perfettione XF
Q,
11
S
||
||
reli
1;
2,
q.
184, 186,
1, S.
Cf.
**
2.
a.
a.
c
;
2:
gioso lib.
n.
c.
[f.
in
205v] ma
è
quistarla perfectione, perchè «septies die cadet iustus, re in
et
surget »º. che può spetialmente referirse religiosi buoni,
si
Il
i
quali benchè gl'accada cascare peccati delibitarsi nella disci
in
et
IL
10
GNORE GLI HA DATI.
93 Initio folii sunt duo verba viver cancellata, quibus uniebatur haec parsita
di
99 contiene del. 99
-
|
di
la
et si
3
ex
–
se
2,
THoMAs,
q.
186,
S.
Cf.
2.
a.
1-7.
º
*";
lei
de toda la quanto mayor charidad, tanto mayor perfectión.
y
fin enderecan también las religiones particulares que
Y
se
este
a
de
se
contienen debaxo
emos dicho.
general chris
la
universal
15
—
y
se
y
Q
II
tianas. Adviértase
Q
Tim.
ao
1,
Cf.
5.
1
MoNUM. 5 - EXHORT. 1 coMPLUT. - TEXTUs G (1576) 239
[f.
nelle cose della sacra Scrittura, dipoi nelle cose che hanno aucto
et
rità della Chiesa santa Che quando dimanda raggione, deve
il º.
et si
preceder fede integra, che facilita quasi porge intelligen
la
la
tia; come s'intende
da
Si
«
intelligetis »º. Et così insegna esperientia spirituale. Sup
se
lo
la
ponendo donque che
fa
il
perfettione religione, professano religiosi, che rag
di
et
chi
la
la
è
gione questo divino, quello per
et
Perchè realmente culto
di
di è
?
le
la
si
206v]
si
quelli che seguitano pel suo stato perfettione della religion chris
la
chiamano religiosi
º.
si
la et
et
sua
si
15
17
la
Il
subd. lin.
7,
2,
2.
ex 28
In
c.
si Il
–
il
1
il
º
Tim.
1,
ºa
Cf.
5.
1
Annot.
in
in
n.
Const. 12-14.
7,
as
Cf. Isa.
9.
2,
1,
q.
186,
2.
a.
2; c.
º*
5;
1,
10, 26-27.
240 ExhoRt. 1 coMPL. (1561) - TExTUs HisPANUs
[16] Y
advertid una cosa, antes que vamos adelante; que emos
de procurar hablar en todo como habla la Iglesia orthodoxa, la
que oy dia es, y como hablan sus doctores. No basta dezir: «Yo
hablo como sant Agustin, como san Hierónimo ». Porque asi como
entonces havia Dios en la Iglesia, asi le ay agora, y el Espiritu
25 Sancto la rige y govierna siempre y asiste a ella en todos tiempos
infaliblemente. Y assi nos emos de acomodar siempre al modo que
ella tuviere en todos tiempos de hablar Esto dicho obiter, por
at.
e
que dezia, que perfectión religión no està sino
de
en
la
lo
la
la
charidad, perfectión désta està fuerga della.
en
y
la
la
es
S la
Q S
||
II
y
||
||
||
S
Eadem sententia
in
ai
de
n.
huius hablar
in
et
modo
el
p.
p. en
cosas
133-134; Dialog. II,
12
10-12,
n.
Conim.
n.
135-136.
MoNUM. 5 - ExHoRT. 1 coMPLUT. - TEXTUs G (1576) 241
et
suole usar
la
dirvi che l'uso nostro parlar con ogni consideratione modestia,
et
è
seguitando sempre modo parlar della Chiesa santa CATHoLICA
di
et il
RoMANA presente, delle università dottori quella, perchè 45
di
e
diversi tempi suole havere varie circonspectioni nel parlar
in
si
circonstantia,
et
delle cose sacre secondo molte volte haNNo
la
si si
DI explicaRE dechiaraRE alcune loqutioni antiche;
et
come
Verbum assumpsit hominem, etc. »º. Et questo PARLAR CUsì
«
in
di
cose 50
di
et
non havemo modo alcuno particolare parlare,
nè
estraordinario
di
ma parlamo delle cose nostre della oratione secondo comun uso
et
il
parlare practicato comunemente nella Chiesa d'Iddio
º.
di
207v]
nostro delle altre religioni. Et che sentimo tutte con ogni re di
è
e
perchè pigliando devotione ogniunº noi nella sua vocatione
di
a
tra per pigliarla, insieme che habbiamo tutte gran riverenza
in in
le
60
honore, predicando simil gratia alla nostra esser tutte;
de
si et
dove
seguita che non solo non preferimo Compagnia alle altre re
la
sottometemo
la
ma
a
cose
portanza, sempre chiamava minima Compagnia Et non solo
º.
la
65
estende
si
a
de
dono d'Iddio.
et
avanti: che dobbiamo procurar parlar in tutte cose come parla chiesa orthodoxa
di
le
la
suoi dottori.
–
è
Il
Il
i
43 ante dirvi del. dirvi 44-45 catholica romana marg. 47-48 hanno
in
dechiarare
Il
|
Il
62 suolo ms. 65
|
4,
q.
persona
S.
Cf. (Utrum
º
a.
º 3
nem).
Breves avisos para ha
de
modo
el
º
p.
de
de
en
16 – CoMMENTARII P. NADAL.
242 ExHoRT. 1 coMPL. (1561) - TExTUs HisPANUs
[f.
95r]
religión No, porque menester approbación Iglesia.
de
es
Si
la
?
Ignacio me dixera mi: Esto me inspira Dios, quiero hazer reli
«
gión dixérale yo que no podia hazer, aunque Dios inspi
»;
se
la lo
lo
rase, sin Iglesia. Por tanto ay excomunión
de
en
testimonio
el
los que instituyen religiones sin aprobación Sede Apostó
de
la
35
por eso los Padres principio, quando congregaron,
se
**.
lica
Y
al
pobreza, castidad, pero no de obediencia antes
de
hizieron voto
approbación Sede Appostólica
de
de
**.
la
la
y
si
ticular es una gracia particular del Sefior, basta que uno sea movido de Dios, que
tenga esta gracia particular haga antep. se 32 mf om. 33 lo*] la
Q
Q
|| S
||
1
II
et
F
S
||
||
]
|
(Decret.
3, c.
sub Gregorio (Sexti Decret. lib. tit. 17, 1): Corpus Iuris Canonici
X
c.
n.
De voto ad Montmartre
**
79
«
ibid. annot. 3.
MoNUM. 5 - ExHoRT. 1 COMPLUT. - TEXTUs G (1576) 243
nè
[f.
la
religion efficacia; oltra che saria adesso excomunicato chi facesse
religion nova senza auctorità della Sede Apostolica, saria ipso
et
facto irritato quel che facesse. Et così, essendo inspirati patriar
i
chi delle religioni, sempre divina inspira
et
hebbero cose,
le
due
approvation visto più parti
et
et
i
quali Santi inspirati prima da Iddio cercarono approbatione
la
Sede Apostolica,
et
et
”.
que
sì,
P.
–
69 Ma veniamo qual subd. lin. quale per 92
il
Il
in Il
vediamo Compagnia subd. lin. 92-93 post perfettione signum interrogationis ms.
Il
in
n.
n.
Const. 7-11.
º º
Gregorii IX) approbavit Honorius III (29 novembris 1223) bulla Solet an
in
([18a] * [p. 323]. Lo qual passó desta manera: que los primeros
45
Padres nonbrados en la bulla, después de algunos aiìos que el Seiìor
los avia conservado en los estudios de Paris en una muy buena
amistad de vida y gram unión, amor y charidad, con ser todos man
cebos y letrados y de diversas naciones, con averles dado grandes
desseos de servir a su divina Magestad en desprecio del mundo y
50 de si mismos, y ayudar a los próximos, y poner por su salud la vida
si fuera menester, dilatándose a los infieles y herejes que en aquel
tiempo avian comen gado; siendo venidos a Roma para presentarse
a la Sede Apostólica, al Vicario de Christo, y dél tomar el orden de lo
que aviam de hacer, y con su authoridad y bendición y favor poner
55 por obra sus sanctos desseos, y por medio del doctor Ortiz ** que
entonces se hallava en Roma enbiado del emperador Carlos 50
sobre el matrimonio del Rey de Inglaterra quando le quería deshacer,
persona de muchas letras, doctor de Paris y de grande authoridad,
tubieron entrada [p. 324] con Su Sanctidad y disputaron muchos
60 dias, como era costumbre, entre tanto que comia, delante dél, y
assi tubo conocimiento dél [dellos] y los mostrava algún amor
y affición y tener buen crédito de su doctrina y letras
*°.
[18b] Quiso que quedasen alli en Roma que parte dellos
**,
Sapientia, que llaman parte dellos
en
de
y
predicasen, confessavan, todos eran ocupados
lo
ansi hacfam
y
y
65
en los exercicios que tienen los proffessos de Compaiìia, estando
la
en una casa donde avia una viiia, cerca del monasterio de Trini
la
dad, frayles Minimos de Francisco de Paula **; venianse dentro
S.
en
hostiatim. Visto después por ser incómoda esta primera casa,
se
70
passaron otra cerca de Ponte Sixto del doctor Ortiz *°.
y
a
eae
Q Q
|
|| |
y
eae
Q,
uti dixi
Q,
annot. 33.
et
F.
narr.
I,
n.
p.
n.
(ibid. 265).
9
ac
S.
In
hac
P.
et
I,
F.
I,
390-392.
MoNUM. 5 — ExHoRT. 1 coMPLUT. - TExTUs g (1576) 215
specialmente per Papa Paulo 3°, Julio 3°, et etiam dalli altri Sommi
Pontefici 4a.
[f.
209r]
della inspiratione approbatione, prima chiamato
fu
da
Iddio
et
il
ad
imita
P.
et
lasciare mondo
et
il
a
il
FEcE GRAN PENITENTiA, EssERciTò GRANDEMENTE NELLA oRA
si
ET
in
studiò, PATi MoLTE PERsEcUtioNi, refferendo
IL
sEM PRE rUTTo
agiuto del prossimo.
al
in
alcuni compagni pel medemo effetto. Chiamò Signore Iddio per
il
delli essercitii spirituali nostri quelli rove ccmpagni
et
mezzo suo
primi
**.
10
Roma
in
in
et
il
il
una gravissima persecutione; lui principalmente, ma non solo lui,
ma etiam comprehendevano soi compagni, per occasione che
si
li
209v] cover 15
tamente, ma dipoi fugite gl'heretici; quelli cortesani difen
et
**. si
- Fece gran penitentia, sup. lin., corr. eaepati molte persecutioni 2-3 essercito
si
2
II
er in
i]
4
II
defectu punctua
10
mezzo corr.
il
||
||
8
et |
eionis cuiuslibet sigmi ror tutti posset coniungi cum rerlo paragraphi praecedentis:
primi tutti 11 et del. dipoi
||
11
14
de
p.
6-15,
n.
n.
149-152.
in
Inst.
I,
3-71.
I.
Erhort. 6",
n.
Idem
in
**
n.
6
263); Memoriale
F.
p.
Narr.
I,
305 (ibid.
n.
Goncalves 704-705).
De hoc vide Erh. hisp. Compl. 24, annot. 38.
et
**
n.
1
246 ExHoRT. 1 coMPL. (1561) - TEXTUs HisPANUs
**.
Su
a
Sanctidad dado alguna información, fué presentada una supli
y
y le
cación donde contenia esta forma modo de vivir de nuestro
se
instituto a*).
[19] Luego
de
que los Padres mostraron fórmula nuestro
la
instituto papa Paulo 3°, dixo: Spiritus Dei est hic aunque
**.
Y
al
su
hera gran principio éste approbación, creer que Dios
de
de
y
movia como persona pública para dezir aquello, pero quiso
[f. le
3°
qual oyda en signatura, Papa Paulo con conside
la
y
:
por gram principio de aprovación, creer que Dios movió como persona pública
y
lo
a
para decir aquello. Todavia aunque esto sintiesse quiso papa por providencia divina
y el
se
que maduramente con consideración esso hiciesse assi cometió esto examen
el
y
y
de nuestro instituto um cardenal, persona letrada de mucha autoridad, qual
el
y
la a
avia sentido contra pluralidad de las religiones aunque estava bien con los
y
;
se
padres, no podia sentir que hiciesse religión, teniendo mucha aversión esto
y
a
se
[sic] no faltando por esto de ánimo ofresció tres mil missas que dirian por este
y
se
negocio, antes que acabassem, plugo nuestro Sefior que vino bien en ello. no
y
Y
a
sólo no contradixo, mas decia grandes extraordinarios lohores del instituto hasta
y
se
decir excessos de las otras que avian de reducir esta cosas semejantes 90
y
Q
||
a
L
S
S
||
||
||
S
|
S.
dencia
Sap. 8,1.
si ao
re
1-14. De
in
I,
narr.
I,
F.
n.
87-89
p.
(ibid. 204-206).
Haec sic dicta quinque capita MI, Const. 14-21; quae
I,
in
ss
habes
ut «
Cardinalis Contarini, ipse testatur (p. 21), Summo Pontifici legit appro
banda.
Vide Erh. 1554, 27, annot.
ss
7.
n.
in
MoNUM. 5 - ExHoRT. 1 COMPLUT. - TEXTUs G (1576) 247
210r]
N.
3o
essaminata formula
la
4.
n.
I,
»
p.
ibid. 14-21.
Vide hanc exhort. hispanam 19, annot. 33.
n.
º º
annotatione 10.
in
n.
248 ExHoRT. 1 coMPL. (1561) - TEXTUs HISPANUs
**,
qual havia escripto contra pluralidad
de
Guidachón
la
el
no
giones queriendo éste oir nuestro Padre con aversión
*.
Y
la
a
que tenia este negocio, hizo nuestro Padre dezir tres mill missas
a
para encomendarlo nustro Seiìor; cardenal, no sólo no
el
y
a
100 lo contradixo después, pero dezia grandes extraordinarias ala
y
bancas del instituto
*°.
[21] Havia passado poco antes deste tiempo nuestro Padre sus
y
compaiîeros una grande persecución Roma,
en
y
contradictión
donde vida doctrina dellos fué bien examinada approbada
la
y
juizio contraditorio por sentencia del governador
en
de
Roma
*.
esta persecución excitò porque los Padres contradezian
se
Y
a
cierto predicador que no tenia buena doctrina, como después
vió claramente
se
**.
([p. 326]
**
al
predicador, tomáronla contra Compaiìia, leban[p. 327]tándoles
y la
y
y
doctrina un compaiîero que avia estado con ellos
le se
mal de
la
y
avia ido, Roma, pienso que no
en
benia después buscarles
y
y
a
15 Plugo
su
perseguirles. nuestro Seiior que fué conocida inocencia
a
doctrina
y
lo
y
se
se ;
mas nuestro Padre higo instantia con Su Sanctidad para que
examinase que les avían inpuesto que averiguase verdad
lo y
lo
la
se
diesse sobre ello sentencia, por que viesse que convenia para
se
la y
Chidichon S, Guidachon
L,
||
I
con] por 2-3 Havia — contradictión] Es de notar que antes que esto se tratase
S
II
Q
||
||
2
4
S
eae
Q,
||
7
annot. 10.
et
** ** ao ** **
28
Cf. supra, ibid. annot. 11.
et
16.
Fr. Augustinus Mainardi, O. S.A. (1482-1563), de quo Exh. 1554,
n.
16
et annot. 28.
***
apparatu
et
in
De hoc, sic dicto, Michaele Navarro (vel Michaele Landívar) cf. Summ.
*°
n.
narr.
I,
et
n.
202
annot. 6); RibAdENEYRA, De actis Ignatii 19 (MI, Scripta
P.
F.
n.
narr.
et
I,
500
Ign. annot. 9); Epp. Roderici 504; Epp. Mixtae 11-14;
de
p.
S.
I,
I,
et
344
F. narr. II, 332, annot. 22.
annotationes ibi positas.
16
ºº.
Questo
bon cardinale fece tanta difficultà nel negotio che, sentendola N. 35
P.
et
si
brassero tre mille messe, distribuite per tutti quelli che haveano
medesimo proposito che lui, devotion quello.
il
a
devotioni,
et
[21*] Cominciate messe, altre trattando
le
le
la et
N. Ignatio compagni col Guidachione,
P.
40
et
si
mutarsi, modo che venne ad esser dal tutto mutata. Et dove
in
prima non poteva sentirli padri, gl'udiva dipoi con grande amore
volezza benignità; dove prima offendeva asperamente del
et
si
novo instituto propostogli, 210v] dipoi magnifi
[f.
et
laudava
di lo
º.
cava tanto che dava causa Diceva non
di
contradir alla sua prima openione, perchè questa non era nova
religione iº,
non antiquissima; era quella che desiderava
se
si
t
la
solennemente, approvando formula che gli era stata proposta 50
º.
la
et
27
di
a
bre tº;
come che volesse Sua Santità dar ragion non sè, che era 55
a
21Ir] della
le
ms. repetitur vox openione, sed sensus clare videtur postulare verbum
In
religione
».
«
quam dixit Paulus III: Spiritus Dei est hic vide Earh. 1554,
»,
27, annot.
7.
n.
«
El
approbó
la *'; 40
de
de
[f.
la
hecho nuestro Sefior. 96r] afio fórmula
la
Compafiia para solas sesenta personas después, viendo fructo
el el
que los muchos que pedian Compaiìia,
en
de
se
hazia 43
**;
amplió puerta para todos
de
número abriò hasta
el
la
y
1550
el
podemos dezir que estava Compafiia probación examen,
en
la
y
30
quando papa Julio amplitud para los
su
3°
confirmò con toda
la
el
professos
**.
coadiutores
y
en la
la
Apostólica; sin otras muchas vezes que diversas partes fue en
juizios tribunales muy bien examinada siempre approbada
la
y
y
**,
doctrina vida del Padre Maestro Ignacio quien Dios escoxiö
y
a
por ministro desta gracia.
particular] gran
Q,
24
25
26
consideración] contradictión Sefior om. add.
se Q
S
||
ll
de
El
al
ll
60
de
la y
la
se
30
y
Q
S
||
||
|
X,
B,
examen
y
el
Q
S e ll
juizios
31
33
35
y
Q
37 Q
||
||
S
|
l
36
molto ben vida doctrina Dios add. nuestro Seiìor por] pro
X
Q
||
||
|
Paulus
n.
I,
31.
P^ulus III, Iniunctum nobis (14 martii 1544) MI, Const.
4*
4:
I,
84.
n.
I,
373-383.
•
potest
qua narrat processibus carceribus quos fuerat passus, inveniri
de
et
Epist. Lainii
P. m.
narr.
I,
F.
et
p.
57-70, 81,
n.
ver della
la
Signore osservato.
[23*] Che vogliono dire tante confirmationi Quello, par che,
:
come Signor Iddio havea lungamente provato Padre della 75
si
il
il
Compagnia, quella DovevA usar grandi diuturne probationi
et
et
nel suo INSTITUTo, CUsì Signor Iddio provedette che ella mede
il
sima
la
si
essercitato
in
moribus
in
d'esser Padre della Compagnia. Dipoi che già cominciò con effetto
far dissegnocongregationE, compagni,
fu
lui
et
essercitato
di
et
li
et a
fu
laudati moribus
in
66 scolari con voti privas ne con uni ne con altri voti 71 luglio] d'Agosto ms.
Il di
Il
72 che cancel., sup. lin. Natalis manu et, quod iterun cancel. marg.,
in
76 doveva
Il
del di 77 suo instituto sup. lin., prius nelli soi casi cusì in marg. 79 instruttione
Il
Il
i
|
i
tione 1543, sed vulgariter 1544: MI, Const. 81-86. Vide circa datum ibid.,
I,
Prolegom.
3,
5,
170-173.
ºº
in in
bulla
n.
6
I,
381.
6:
I,
sº
373-383.
252 ExHORT. 1 coMPL. (1561) - TExTUs HISPANUs
de
[f.
noviciado
él
la
el
y
y
e
38 nos — mucho] nos mucho de consolar ver eaeQ, veder X, om. 39-40
Q
B
||
||
a
Iglesia — Ignacio] Sede Apostólica, sancta Iglesia con tam largas tam ligi
la
la
la
||
e
;
glar add. de casa de Loyola en Vizcaya, mancebo letras add. aunque después
Q la
Q
|
e
I
XF XF
44
y
Q
S
||
||
1
MoNUM. 5 — ExHoRT. 1 coMPLUT. - TExTUs G (1576) 253
••;
fetta de 60 professi. Fu dipoi in altre probationi, 2 anni e giorni 15
nacque l'approbatione del numero non già serrato professi,
60
di
90
ma aperto qualsivoglia numero. Poteva parer che non havessi
di
star
et in
la
ci
7
giorni *';
qual probatione dette perfettione alla
13
mesi
la
la
confirmatione dell'anno 50 compita. Ben vedete quanto firma
mente sia approbata Compagnia per Sede Apostolica, senza
la
la
95
altre volte che per lettere apostolicae monstra l'approbatione
et di
si
quella, etiam per patito
ha
varie difficultâ tribuli che
le
et
si
in
del mondo, acception
si [f.
devotion comuni.
et
212v]
e
100
Concilio ecumenico. fatta ancora quella nel Concilio Trento,
Si
di
è
come simpli
**,
regularibus, già
de
opportuna efficace;
et
fa
che dechiara nel modo che mentione
si
il
et
«
tamen (dice Concilio) sancta Synodus non intendit aliquid inno
vare aut prohibere, quin religio clericorum Societatis Iesu, iuxta
pium eorum institutum sancta Sede Apostolica approbatum,
a
10
si
Natalis videtur cogitare bullam Iniunctum nobis datam fuisse anno 1543
•1
(sc. ab Incarnatione
a.
iulii 1550.
decembris anni 1563. Hinc iterum apparet
•*
16: CoNciL.
(3
**
sessione 25
c.
1083. De historia
approbationis per Concilium Tridentinum
de
mutationibus inductis
in
et
schema
propositum, cf. AstrAIN II, 1-3. Natalis loquitur etiam
de
1,
11, hac
n. 1.
n.
c.
n.
11.
254 MoNUM. 5 — ExHoRT. 1 coMPLUT. - TExTUs G (1576)
[f.
Apostolica, dichiara che per decreto quel capitolo] non intende
di
il
innovare alcuna cosa. Dove Senza dubio nell'instituto della Com 15
?
pagnia approbation
quella; prohibir intende che serva
nè
di
al
et et
la
a
il
che non habbi fatto Di dove havrano cessato, alcune dubita
se
tioni restavano nelli animi d'alcuni ESTERNI.
[25*] Chi donque noi non consolarà animarà nell'intimo
di
et
si
et
la
di
la
P.
la
il
tio, sendo un cavalliere indotto Signor LUI,
et
mondano. Elesselo
il
A
per lui ordinò questo pio modo religione
[f.
viver
et
et
di
213wl
;
provòlo capite corpore universo, similitudine del suo Figliolo
in
et
il
li
gnia siamo noi. Vediamo donque non esser ingrati alla nostra
di
vocatione
cooperemo con quella, maggior gloria
et
Amen.
11 alla del. superiore 12 che sup. lin. 14 capitolo sup. lin., in abbrev. ca., corr.
Il
Il
27 lui
a
Il
il
[f.
96v]
FLÄTICA £a
I.
§
Religio gratia ad peculiariter Deo serviendum. — 27. Gratia religionis
in
ut
Testamento. — 28. Item lege evangelica. — 29. Gratia religionum
V.
in
particularium. — 30. Gratia peculiaris ad munia propriae vocationis.
— 31. Gratuitas gratiae pro vita religiosa. — 32. Sincera aestimatio
et
reverentia alias religiones. — 33. Quatuor media ad cognoscendam
erga
eae
Societatem. Primum medium exemplo vitae Ignatii desumptum. — 34
Ignatius narraret vita sua; quod fecit Patri Ludo
de
35. Instantia Natalis
ut
vico Goncalves.
II. — IN vitA IGNATII FoRMA Societatis. — 36. Ortus Ignatii vulnera
et
§
in
—
ET
GRATIA RELIGIONis MEDIA AD coGNoscENDAM SociETATEM]
[§
I.
de
se
y
han tractar estas cosas,
algo gracia religión, que ansi yo llamo, vamos
de
dicho
la
desta
digamos particular qué esta gracia
en
[f.
es
y
y
cómo conoceremos.
la
de
es
un modo
*)
da
favor
y
y
y
en
y
la
la
es
ésta
confiar, concurso particular, ayuda gracia special
de
10 emos
la
y
el
de
Sefior sirvan estado
el
le
a
perfectión.
[27] Siempre havido religión dende principio del mundo,
el
a
lo
y
a
rava
y
la
el
*,
entre ellos
y
Q
B
||
2
3
|
8 6 Q
||
5
Q
|| ||
||
Q Q
y 7
|| |
se diese
X
B
||
16 Escriptura dize que om. 17 hominum add. los primeros eram religiosos de re
la
la
||
S
ligión vera larga, los otros no 18-19 los buenos — gracia] entre Jos buenos avia
y
Q
||
unos insignes quiem Dios nuestro Sefior dava particular gracia, guiava governava,
y
a
como um
Q
a
MoNUM. 5 - ExHoRT. 2 coMPL. - TEXTUs G (1576) 257
If. 215r]
Ihs
EssoRTATIONE 2a
».
ei
e
reflexio circa effectus diversorum spirituum. Eius conversio. 39. Incipi:
per paenitentiam. Venit –
–
40. Vitae genus Minorissae.
in –
Montem Serratum.
41. Incepit facere erercitia primae hebdomadae.
de
42. Eius meditatio
vita Christi, iuvandi proximum. 43. Illustratio eximia –
– –
et
desiderium
ad flumen. 44. Peregrinatio hierosolymitana. 45-46. Studia Barcinone,
Compluti, Parisiis. – infir
ex
ex
–
47-48. Difficultates ad studia paupertate,
49. Quomodo hisce providit
ex
–
Constitutionibus.
in
–
et
mitate devotionibus.
funda
–
studiorum. 51-52. Socios quaesivit
et
et
50. Necessitas doctrinae
Ignatii exemplar ad cognoscendam gratiam
In
formam Societatis.
di
la
possiamo chiamare. Andiamo avanti diciamo più particolare
in
la et
5
che cosa sia questa gratia cognoseremo.
et
come
Religione, come già dicevamo un modo proceder, una
di
,
è
10
et
effetto favore
et
la
è
di
che
il
perfettione
ºa.
Initio, post titulum, del. Ya que hemos dicho Gia ch'havemo U, Gia ch'ha
U
3
queste G) queste UX
ea
le
G
5
il
;
| io
X
9
|
X
il
|
ex gli GI UX
li
et
*
textui hispano textui italico; quare uno codemoue ordine illas subiiciemus.
et
14-15.
1
i
in
et
27
2. G
-
6,
Gen.
2. 4.
º
6,
Cf. Gen.
4.
º
17 – COMMENTARII P. NADAL.
258 ExHoRT. 2 coMPL. (1561).- TExTUs HisPANUs
ir
a
-
aquel fin.
particular, gracia religión
en
de
es
decendiendo más un
Y
[30]
concurso special qual puede religioso
de
40 auxilio
y
Dios con
de el
y el
cumplir las obediencias vocación,
su
ordenaciones hazer los
y
gra
su
asi diremos adelante que tienen
de
su
ministerios instituto.
Y
Q
||
||
1
teniam SQ, tenevano ante cancel., tuvieron escripta add. entre ellos avia
X
et
U
y
B
y |
Q y*
fariseos, etc. 24 religión] ley 25 om. 26 fuera — no ay] que fuera desta
y
y
Q
Q
S
||
||
y
Q
||
||
porque 30-31 gracia — esta om. 31 haya add. estos grados de servicio, que haya
Q
Q
||
||
33 Dios add. por su infinita bondad 34 hombres del. de unos om. otros
Q
Q
B
||
||
otra add. púrgales pero con darles conocimiento de sus pecados, dolor
y
om. lo
y
Q
I
que es menester, demas dales un desseo de servirle con perfectión 35 del instituto
S, Q
||
om. Sancto add. ut pie creditur afflati] allati Q, afflanti congregati 1es
L
Q
||
|
Q
B
II
om.
ir
B
||
mortificar sus passiones, perder los malos havitos, reducirse yugo de obediencia
la
al
hacerle suave, hacer de buena gana las reglas ordenaciones de su religión, con pro
y
y
su
que tienen su gracia los predicadores, los confessores, los lectores, los escolares, los coa
djutores; como cada uno pensare em ello considerare cómo estava antes, qué vida
si
35.
» *
Compl.
8,
et
et
di
la
e
20
il
gli DoNA mezi, conseguentemente agiuto spetiale per puoter
et
è
un auxilio concorso speciale d'Iddio, col quale può religioso
et
il
adempire
25
obedienze ordinationi della sua vocatione far
et
et
le
15 Et cusì vole marg U, canc. sequentia: Sempre mai [mai sup. lin.]
in
et
stata
è
religione dall' principio del mondo, gente che servese Iddio et dase culto, per
et
il
li
che esso gli inspirava et agiutava specialmente. Nel principio del mondo legemo nel
genesi certi che scrittura dice, che erant filii Dei, altri filii hominum, quelli buoni
la
questi cattivi. Li cattivi ciechi per sua colpa buoni, huomini religiosi, et fra loro
li
;
alchuni insigni, alli quali Signore nostro guidava [aiutava X] sua gratia,
et
dava
la
il
Enoc, Noe, Abraham. Venne poi lege scritta nella quale vivete popolo de Iddio,
la
il
et anchor che fuori di questa religione questa legge, puotevano salvare alchuni
et
di
li si
nella legge natura, imperò non haverebbero in quella agiutti che tenevano nella
di
lege scritta. All'ultimo venne legge evangelica, una religione amplissima, nella quale
la
daseno culto
al
li
questa religione non vi salute, non puotersi salvare. Questa gratia del
di
vi
la
è
la
come vi ho detto, Iddio vuole esser servito bene et meglio et perfettamente. Et cusi
questa gratia evangelica, dentro questa religion christiana vuole quae
di
dentro
U
a
cerba habet 19 et gli da marg. G, om. UX Santo del. afflati, lui ha G, add.
X
in
lo
li
|
|
|
–
il
| I
ha dato UX
ex
et
–
et
hanno
sua G, quae verba sunt in UX 26 et fine sup. lin.
et la
marg. infra
et
G
:
260 ExHoRT. 2 coMPl. (1561) - TExTUs HisPANUs
y
le
él
;,
a
?
a
algún hom
El
otros también,
de
nos ha traido. No ésta obra
y
es
de
Y
y
[32]
gracia, ella sin menospreciar las otras.
en
y
vuestra consolaros
Quien menosprecia otra religión, por mesmo caso menosprecia
el
65
suya; pues también ésta como aquélla especial gracia
de
es
Dios.
la
no
hacia, qué inclinaciones, qué intenciones, agora tam mudado de aquello, celo que
la el
y
siente de ayudar las ánimas, que parece ser muy común todos los de Compa
el
a
gnia luego en entrando en ella, podría venir fàcilmente en comocimiento desta parti
«cular gracia concurso divino, por qual sea siempre loado alabado. — De manera
lo
y
que sobre aquella general gracia, que tienem los est.ados comúnmente para que dé
le
se
culto devido christiano con qual puedam salvar, tienem los religiosos esta
el
el
al
gracia especial para observancia de los consejos para los ministerios de su insti
la
Q
||
||
||
eae
S,
51
50 adviértase obréis add. en ella con ella om. QGUX con ella Q, con
Q
||
|| |
quella GUX, om. BS 52 nuestro Seiìor] Dios Q, Iddio U, Dio 56 don om. 57
X
Q
II ||
II
57 parte add. de 59
si
Q
él ||
S
a
|
él
II la y
a
Q
||
a
Q
MoNUM. 5 - ExHoRT. 2 coMPL. - TEXTUs G (1576) 261
N.
derar questa gratia Signore
dà
[f.
et
che per questo gratia dal Signore, aciochè ado
vi
vi
data
la
si
et
concorriate
et
con a
da
servir Iddio. Avertiscano guardino quelli ch'hanno doni
et
si
a
la
si
è
et IL naturale ancora esso l'ha donato. Nisuno noi ha fatto se
di
ci
esso
e
º
et
condotti qua.
[32*] Et qua vederete come dovete stimar vostra religione
di
la
If.
consolarvi altre.
in
216v]
le
e
d'Iddio; questo tale non cognosce che cosa sia religione. La qual
et
et
tion della... abscisa charta 34-35 per caminare virtu, marg. U, om.
in
X X
| Il
il
37 data
ci
X
in si
è
è
º
G,
39 avertischino 41 vedoe
X
Il
º
X |
U
X
il
il
l'
|
G,
questa opera d'alcun homo per più potente che sia quae rerba sunt UX
in
51
è
U
il
laudare prius honorari religioni, massimi noi altri, avendosi, reputandosi per più
le
li
bassi et indigni da esser religiosi della gratia del nostro instituto, reputando l'altre
et
religioni, como veramente sono, gratie ch'il Signore nostro ha fatto alla sua Chiesa U.
et haec retinet X
Y
asi es menester tener reverencia y loar las religiones, princi
palmente nosotros, tenién[f. 99r]donos por los más vaxos, tenién
70
donos por indignos de ser religiosos y de la gracia de nuestro insti
tuto, teniendo a las otras religiones, como lo son verdaderamente,
por gracia que nuestro Seiìor a hecho a su Iglesia ; la qual no se
merece de ordinario. g, Qué aprovechan exercicios, quando El no
llama ? De Dios, pues, es el ser uno religioso. El llama a unos y
75
a otros, a uno y a otro estado, a particulares fines y a particulares
medios, para el maior servicio de su divina Magestad.
[33] Esto es religión, gracia, instituto y modo de proceder. Vea
mos aora por donde conosceremos esta nuestra religión. Quatro
medios tractaré para conocerla. El primero serà el discurso en par
80
ticular de nuestro Padre Ignacio, que es el principio que tomò
Dios por medio para comunicar esta gracia, y quiso que fuese mi
nistro de esta vocación; y en él nos puso un exemplo bivo de nues
tro modo de proceder. El 2° serà aquellos dos exercicios que te
nemos entre los nuestros, del rei y de las vanderas *; por las qua
85
les, como por una historia, con gracia del Sefior
[f.
se
verâ
la
99v]
ay El
serâ proponer
de
nuestro instituto. nuestro instituto
30
fin
El el
los medios que para alcangarle. pondremos los princi
4°
y
y
habitaciones donde
los nuestros residen, superiores constituciones.
y
Q
||
||
||
giones — maior] en mucho como som antes reputarse ésta como otra Ruth que iva
;
detrás de los segadores cogiendo las espigas que seles aviam caido llebándose ellos ade
lante los grandes manojos. con esto se deve tener por gracia particular que hecho
Y
nuestro Sefior su Iglesia em embiar esta Compagnia detrás, ella se de tener por
y
a
el
A
mi
su vocación
a
cipio del Ilamamiento después de aver entrado servir Dios. Tanbién ay otros
o
el
y
S
||
a
a I
Q
S
a ||
a
se me ofresce
y
y Q
||
imitación que tiene de nuestro Seiìor de sus discipulos estado primitivo de Igle
la
la
y
sia. El
el
el
Sefior por medio para comunicar su gracia 79 para conoscerla om. en eaeSGUX
Q
S
||
I
S,
il
|
dio pigliò, mezzo da communicar UG ante cancel. Padre Ignacio que tomó Dios
et
X
|| ;
B
B
82-89 en
él
y
||
Lo aquellas dos meditaciones de nuestros exercicios, del Rey temporal de las ban
y
MoNUM. 5 - ExHoRT. 2 COMPL. - TEXTUs G (1576) 263
[33*] º
Vediamo hora per quali mezzi cognosceremo questa 60
la
proporre
3°
Il
il
il
instituto, sonno per conseguirlo. quarto pro
et
vi
mezzi che
Il
li
MEDESIMO
Ciò, principii per quali governa Compagnia,
DI
oLTRA
le
si
li
li
habitationi dove
le
case li
i
riori, constituzioni,
le
ETC.
sercitii quando Iddio non chiama UX pie quando marg. 56 quando bis
in
G
?
|
I
è
I
di a
Il
X |
religione, gratia, instituto, modo proceder U, quae add. 62-63 qual gra
il
è
tia, corr. eacche fu principio ch'Iddio pigliò mezzo da comunicar questa gratia
et
X il
proporremo Gl proporremo UX
ea
li
Il
narr.
in
in
F.
1°.
5
La
es
3a
me lo a concedido nuestro
y
Seiìor tanbién me concedido De aqui collegimos noso
lo
».
a
se
deras, en los quales como en una historia nos representa nuestro instituto. Lo 4°
5o
fin de nuestro instituto los medios que ay para alcancarlo. El modo con que
el
el
y
govierna sus partes de Compagnia las casas collegios donde está esta Compagnia
la
y
aun
es
1°
las constituciones reglas con las quales governada regida. Quanto
y
lo
y
a
que todas las religiones somhechas imitación de Cristo nuestro Sefior de aque] estado
y
a
primitivo siguiendo los consejos de Cristo nuestro Sefior procurando de imitarle
y
y
seguirle en estado de perfectión, todavia parece que esta minima Compafìia tiene al
gunas cosas particulares, semejantes su primero estado de Iglesia. Primero se me
la
a
representa Cristo nuestro Seiìor, que antes de congregar sus apóstoles discipulos,
y
a
el
al
dormiendo em
y
y
suelo veo aqui también que nuestro Padre de santa memoria, antes que ayuntase sus
;
compaiieros, primero hico penitentia, biem que como hombre peccador muchos meses
pienso que fuerom dos afios en Monserrate en Manrresa. Congregó nuestro Sefior
y
y
una compafiia de doce también quiso nuestro Seiìor dar este susiervo otra de diez,
a
;
aunque con Bachiller, que muri& en Padua, Cazeres que qued6 en Paris para
el
y
acabar sus estudios, qual como otro Judas apostatô, podriamos decir que fueron
el
doce, mas diez solos som nombrados en bulla. Los que nuestro Seiìor eligió para su
la
compafìia eram en dos maneras unos más permitentes [!], los quales llamó apóstoles,
:
otros no tanto, que [p. 338] fuerom los 72 discipulos después los apóstoles eligie
y
;
rom algunos que administrasen las mesas, para que ellos pudiesen mejor bacar su
a
a
ministerio, los quales llamaron diâconos. esta divissión parece que corresponde
la
A
mejantes todavia deven esforcar con gracia favor del Seiìor acostarse más
la
lo
y
a
;
y
le
A
nuestro
y
a
Padre som movidas muchas persecuciones los de Compaiìia, con grande tra
y le
la
si y
y
a a
sé
mas dificultades aya temido que tanto ayam durado duren como en ésta, que parece
y
que casi en todas partes tiene quien persigue, menos de palabras. El irtento de
la
lo
a
Christo los apóstoles era ganar almas, convertir infieles los fieles atraerles mayor
y
y
a
perfectión para esto no se curaban de travaxo poner vida en [p. 339] ello, con
y
la
;
gram celo que teniam de las ánimas esta gracia parece que se vee en Compa
la
el
y
;
iìia, qual expressamente sido instituida para ayudar las ánimas, tanto de los
la
todos los de
a
se
aun los que ella acostam. La separación que hubo de los apóstoles discípulos
y
a
la
a
fiia. El convertirse tantos infieles luego principio assi en Compafiia, luego que se
la
;
Iglesia erat, cor unum anima assi en esta Compaiìia, con ser de diversas nacio
et
a
| la »
;
Q
II
cio 84 los nuestros] nosotros por las] entre los 90 primero] 2° cerca de afìo
Q
||
S
lo S
de 1555 92 ante su del. dos ver] es 93-94 me ha dado] me hecho esta gracia
Q
||
||
L
a
|
Q,
lo
Q
a
ii
a
MoNUM. 5 — ExHoRT. 2 coMPL. — TExTUs G (1576) 265
75 quando disse corr. eaedire a U ] dire a X ||75 cose del. ho desiderato, diceva U !
tre cose (diceva) ho desiderato X || 76 avanti di morire om. X | morire del. et la sua di
divina maestà mel'ha, concesso G, quae add. UX || 77 mel'ha, del. concesso U || 80 nostro
add. ancora GUX quod oblitus est concell. Natalis in G | ancora — veder, sup lim. et
in marg. corr. eaeconcesso G] concesso UX || 81 ci X, si GU
* Vide in apparatu exhort. hisp. (lin. 82-89) quae unus textus Q addit, prae
ponendo aliud medium (quod vocat primum) ad cognoscendam Societatem, ex
similitudine scilicet et imitatione ad vitam D. N. Iesu Christi et apostolorum.
Textus L, dum breviat quae hic dicuntur in n. 35, loquitur de hoc primo
medio dicens Societatem cognosci historice, por la vida de nuestro P. Ignacio.
* Etsi omnes codices conveniunt in hoc anno designando (L tamen: cerca
de afio de 1555), res tamen quae narratur remittitur alibi ab ipso Natali ad an
num 1551, in Praefatione in Acta P. Ignatii (MI, F. Narr. I, 356 et cf. ib.
n. 1*-2*, p. 354-356). Et hic etiam dicitur de anno 1551, cum in exhort.
italica, n. 35*, statim addatur « passati dipoi doi anni » (linea 98); quod
sane remittit ad tempus quo Ludov. Goncalves incepit Acta Ignatii scribere,
scilicet ad annum 1553 (cfr. Praefatio L. Goncalves m. 1-2, 10; F. marr. I,
354-359, cum annot. 6, 7; et p. 359). Sed, cum eo anno 1551 Natalis ver
satus fuerit in Sicilia, potius videntur res, quae narrantur, locum habuisse
initio anni 1552, cum Natalis e Sicilia Romam vocatus fuerit ad emittendam
professionem et videndas Constitutiones. Cf. MI, F. narr. I, 354, annot. 1.
Certe maior pars eorum quae in Actis P. Ignatii continentur dicta fuerunt
anno 1555.
• Haec tria, et quae sequuntur in sequenti numero, referuntur uberius a
Natali in Praefatione in Acta P. Ignatii: MI, F. narr. I, 354-363, in inferiore pa
gina.
1° Exercitia approbata sunt a PAUlo III per Breve Pastoralis officii (31
julii 1548): Instit. S. I. I, 13; MI, Exerc. p. 216-218.
266 ExHoRT. 2 coMPL. (1561) - TExTUs HISPANUs
tros que en aquestas palabras nos queria dezir nuestro Padre Igna
cio que estaria ya poco tiempo con nosotros.
[35] Y asi yo le dixe un dia: «Padre, todos los fundadores de
100
las religiones, estando cercanos a la muerte, an dexado algunos avi
sos de cómo nuestro Seiior les guió desde sus principios hasta que
fundaron la religión, para maior conoscimiento de su [f.100r] re
ligión y para ayudarse mucho en el govierno della, y asi sant Fran
cisco hizo un testamento que comienca: « Cum in peccatis essem » u,
cosa de mucha substancia; y leemos otros testamentos de cosas
muy particulares de otros fundadores de religiones. Asi, por cha
ridad, V. R. haga alguna cosa semejante, mirando en ello el bien
de la Compaiìia principalmente, diziendo cómo nuestro Seiior le
ha ayudado en las contradictiones ». — Respondióme que estava
10 ocupado. — Y haziéndole instancia, al fin dixo que tomase otros
dos compafieros i* y lo encomendásemos a Dios y dixésemos missas.
Yo le respondi que lo mismo diria al cabo de haver dicho missa y
de averlo encomendado a Dios. Y hize lo que me dixo. Y después
i°,
de
llamò al Padre Luis Goncales vida
su
escriviô discurso
el
y
1*;
i*,
resto dixo que Nadal podia
de
lo
15 hasta afio 43 dezir
el
y
el
ordinario.
|| eae
en entender
4 B
Q
||
1
a
|
Q
S
||
||
3
y 5
om. estava, add. por entonces 12 missa om. 13-16 después — ordinario]
L
Q
Q
||
||
II
]
-
-
-
hasta, en aiio [lacuma] dixo resto maestro Nadal 14 escriviè — vida] una
el
y
||
L
se
a
stro Sefior 15 aiìo de 53 resto] respondiendo
Q
S
|
Constitutiones
ii
chi 1922)
Hi duo alii ad missas celebrandas erant Ioannes de Polanco, secre
P.
i*
I,
F.
insula Madeira aut Abrantes dioecesi Guarda, venerat Parisios 1535 ibique
in
a.
447-448)
Ignatio egit frequenter familiariter. Ipsi
P.
et
S.
S.
Ignatius narravit (incipiens 1553) vitam suam. Gongalves, praeter haec Acta
a.
profecti sunt decembris (MI, Epist. X, 504; Chron. Pol. VI, 636).
21
In
Con
gregatione Generali (1558) electus est Assistens Praepositi Generalis; sed
1
in a
3^
[f.
[35*] 217v]
li
tori delle religioni, essendo prossimi alla morte, hanno lasciato
alcuni avisi sancti per agiutto delli suoi figlioli, speciaLMENTE come
nostro Signore ha guidati dalli loro principii per insino che
il
li
et a
fundarono sua religione, per maggior cognitione quella, per
di
la
di
al
º,
un testamento che comincia: Cum peccatis essen
in
in la di
cosa
»
grande DIvoTIONE ET sostantia. Così ancora per charità facci
R. V. qualche cosa simile, risguardando l'utile che seguirà
ne
questo alla Compagnia, dicendo principalmente come Signor
il
nostro l'ha agiutato nel suo PRINCIPIO ET contradittioni Rispon
».
detemi che era occupato; facendoli instantia, disse finalmente
et
raccomandasimo 95
la
cosa
º
a
Iddio, dicessimo ogni UNo
et
P.
il
González gli disse discorso della vita sua per insino all'anno
et
º
il
Et
puotrebbe dire
º,
et
º.
del 1543 resto disse che Natale 100
lo
il
sancti
li X
X
X in
|
U, |
ea
cialmente marg., corr. eacet alcuni GI et alcuni 86 loro corr. loro
in
di
di
di
il
|
et
in
X
U
X
3
Il
G] delle UX messe del. Io risposve ch'il medesimo direbbe doppo haver detto
a li
I
–
messe et raccomandatolo Fecimo corr. ea: feci GJ feci
in io
io
X
|
medesimo
–
|
Il I
et
99
il
| |
et dittando nostro Padre fece scriver quae habet 100 dire del. perche egli
X
U
il
X
li
regis Sebastiani: Lainii Monum. IV, 434; LETURIA, Luis González, maestro
P.
Conim.
n.
65. de
3
p.
ribus narr.
I,
catechumenis
F.
502) sc.
iudaeis, de Marta pro mulieribus periclitantibus, orphanis colligendis;
de
S.
I,
in
Acta narr.
I,
P.
502.
º
268 ExHoRT. 2 coMPL. (1561) - TExTUs HisPANUs
**.
aunque yo no soi amigo hazer milagros
de de
25 buscar misterios
Y
y
las cosas; pero, hablando una tal persona quien Dios nues
de
a
stro Seiìor eligió por fundador una religión, todas estas cosas
de
son dignas consideración particular. Yo me consuelo
de
de
consi
me regalo ello,
en
de
en
derarlas ver que tal dia nuestro Seiìor
y
17,
comencó ayudar dar mejoria. tractando desto pratice
le
Y
a
de
me desto también tener
cular devoción estos sanctos appóstoles, confiando que ellos me
a
serán los de
y
la
y,
estar mejor
de
de
35
se
no
y
casa ninguno cavallerias, solia ocupar,
en
de
en
se
halló que antes
sino un Vita Christi del Cartuxano en romance.
i*
-+-
la
maltratô
le
le
y
Q
||
que passó por medio de entrambas 20-21 asi — desahuziado] curar, domde llegó
Q
||
casi cabo 24
y
Q
Q
||
||
25-26 yo no — cosas] nos sea, amigo fácilmente atribuyen las cosas que acontecem
a Q
||
Q
||
||
a
S
||
||
tratando desta, platica me ayudasem esto 33 de los eaeSQ, om. B, di quelli che
Q
||
a
||
add. en casa de los que pedia que eram en que — ocupar om. 37 um eae
Q
||
S
|
Q
B
|
n.
narr.
I,
364-368.
Iuxta illa quae dixerat initio exhortationis primae (n. sq.): agendum
7
P.
F. I,
F.
n.
edita
Compluti (cf. A. CodiNA, Los origenes los Ejercicios
de
de
S.
a.
1502-1503
LEtURiA, El gentilhombre
p.
P.
p.
Iiìigo Loyola
de
Barcelona 1949,
L.
*,
150-154).
MoNUM. 5 - ExHoRT. 2 CoMPL. - TEXTUs G (1576) 269
[f.
Padre 218r] scrisse
si
il
proposito nostro.
in
a
[36*] Fu adunque così principio. Ignatio era
de
P.
Il
il
Loyola, casa nobile nella provincia Ipuscua Spagna, nel se
de
et
in
colo seguitava guerra; una batteria Pamplona, d'un colpo
in
di
la
et
5
d'artiglieria gli rotta una gamba
di
fu
moschetto ferita
et
o
et
a
molto apresso morte abandonato dalli medici quella infir
et in
et
a
di
la
quella notte non megliorava, non haveria 10
dissero medici che
se
li
a
e
de
far miracoli delle cose,
º.
la
havendo
ad
f,
[f.
con orationi particolari San Pietro San Paolo liberar Padre Igna
il
a
e
prendo mi ral
ne
Io
et
tio etc. consolatione considerando queste cose,
legro veder che tal giorno nostro Signor incominciò ad agiu 20
di
in
il
N.
IoNATIo
di
di
et
º,
sarano advocati
Compagnia.
Igna
N.
caval
et
in
vi
non trovò
in
si
si
siano ET UN LIBRO
si
º
vuolgar spagnolo.
ºa
ToRUM
in
casa –
Spagna om. moschetto add. pezzo UX quella del. verbum illegib.
X
4
8
o
|
| di
G
Il
ea
amico
di
et
corr.
la
la
–
U
15-19 havendo Ignatio, etc. om. 16 ministri G, ministeri d'esser tam con
X
U
|
G,
17
iunta Pietro del. che G] che mi pare che sup. lin. om. UX 19 prendo
U
|
|
queste cose om. 19-20 rallegro add. quello X, cancel. quello 20-21 agiutar
il in
in
X
U
|
U
X
|
ca.1298), archiepiscopum
O.
i°;
ánimo comencö ser turbado con unos varios pensamientos
a
con diversas mociones, unas vezes
de
de
40 vanidades hazer cosas
y
y
en
de
en
servicio
hazer cosas grandes
de
en
se de
otras vezes servicio Dios nuestro
Sefior, como un Enophre otros sanctos que
•".
y
ofrecian
S.
le
andando en estos diversos pensamientos experimentó que los
Y
y
45 dexavan seco
le
y y
m.
dexavan con devoción consolado asi determinó de servir
Y
le
y
él
a
su
mayor gloria suya. primer principio aqui
en de
**.
esto fué
Y
Y
cada capitulo
en
en
[f.
y
es
101v]
mayor gloria
de
división hallaréis: servicio Dios nuestro
y
a
«
Seiior sa.
»
38 muy noble 39 comemc6 — con unos] antes puesto en mundo. Con esta
el
y
y
Q
||
y
a
a
com los 43 marg. como um add. S. Francisco S. Enophre BSL,
in
+
Q
Q
Q ||
|| ||
|
S. Onofrio 44-51 andando — Seiior] andava bacilando en estos diversos pensamien
tos. Prosiguiendo su lectión vino caer experimentar no sin luz sobrenatural, como
le y
a
y
hall&vase desgustado desabrido los segundos davam una claridad dexâvanle
y
la le
y
y
;
con devoción consolación. assi vino juzgar diferencia que avia de las unas
Y
y
a
las otras, determinóse de seguir las buenas mocionesy inspiraciones, servir nuestro
y
a
Sefior con aquel ánimo generoso que tenia, más que pudiesse por su amor
lo
hacer
y
y
Y
y
propósito. de aqui era que menudo usara destos téminos del mayor
y
nación tan
Y
él
servicio gloria del Sefior, tantas veces estám puestos en las constituciones. sobre
y
Y
y
este principio de buscar en todo mayor servicio gloria del Seiior está fundada esta
y
el
más
el
y
alto fin que puede ser 46 consolado con devoción servir eaeLQXUG, seguir BS
Q
le S
1
|
Saepe
9;
3,
tatem animi
in
4 v.
n.
3
n.
98.
3
•^
S.
Franciscus
et
Ignatii (MI,
m.
L, F.
in
et
in U
X S)
et et
S.
in I,
372).
italico X. Cur Natalis hoc nomen cancellavit, dum correxit textum
effecit U, simul introducendo nomina Dominici, ratio for
S.
Francisci
et
S.
tasse dari potest quod haec nomina pro* narratione potiora securiora vide
et
MoNoM. 5 - ExHoRT. 2 COMPL. - TEXTUs G (1576) 271
[f.
et
219r]
º;
roso animo
in et
et
vanità
di
di
ET
serviggio del Re guerra, come havea già incominciato,
in
A
grandi serviggio
d'Iddio nostro Signore, come San Francesco
in
San Dominico
et
e
sperimentò che primi, ch'erano vani, lasciavano arido, sgustoso
lo
li
malavoglia;
et
et
li
º.
IL
consolato LAssAR MONDO ET LE
vANITÀ QUELLO ET servir nostro Signore come meglio puo
di
al
le
la
RENUNTIAR AL SECoLo
º
CRISTo, ET
IN
sEMPRE
in
è
N.
º.
et
et
et
35-36
U
e
di
a
|
37-38 San Francesco San Dominico corr. ex un Santo Enofrio Honofrio altri santi
et
et
che se
X
–
li
li
e
il
di
|
cipio G, quae verba habent UX 44 furono gli suoi in marg. G, corr. eacgli furono
–
U i li
in |
sui 44-46 religiosi meglio marg. G, om. UX 44 religiosi corr. eac religione
di
G
Il
el
|
|
Ignatii MI,
8:
F.
n.
372-373.
º º
n.
(cf. ibid.
in
n.
10
9
in
º
ut
quae
P.
et
247.
272 ExHoRT. 2 coMPL. (1561) - TExTUs HisPANUs
**.
nos manda
el
su
que tomemos: penitentiam agite penitencia fué extraordi
**.
Y
[55 naria. Fué Monserrate; vistiöse de un saco, sin bonete, con un
no
gapato un pie porque pierna.
en
tenia aün sana del todo
la
[40] Ayunava toda pan agua; sólo domingo
y
semana
la
el
a
bevia un poco vino. Tenia cinco diciplinas cada dia
de siete
y
*
oración. Asistia las horas canónicas, oia missa, vispe
de
su
horas
a
60 ras cumpletas sermón; siempre tuvo Padre este spiritu
y
al y
el
fin, aquel tiempo
en
**.
el
penitencia, que no son para imitar; antes este yerro
en
la
excessos
prác
no
suyo fué para que nosotros herrásemos. Pero viniendo
la
a
tica, que Compafiia tengamos de
[f.
es
él,
de nuestra parte deseo aun más, reglados
de
y
65
por juizio superior
**.
tamen del
el
al
54 tomemos] tenemos fue] 55
Q
Q
||
||
S
fuese QS Monserrate add. después Manrresa Q; saco add. dando sus vesti
Q y
a
|
la
dos
Q
||
II
60 cumpletas add.
al
y
él
lo
; Q
Q
||
||
Q
|| a ||
comer, porque luego quando llegó que tenia dio por amor
el
Monserrate todo
lo
«le Dios realmente Padre om. 63-64 práctica] plática 65 de nuestra parte
el
Q
Q
Q S
||
|
9:
n.
Cf. Acta
I,
**
374.
24a Charta abscisa.
4,
** as
Mt. 17.
De paenitentia Ignatii cf. Acta Ignatii 19: MI, 388-390;
P.
I,
F.
n.
narr.
his Erh. 1554 disciplinae quotidianae dicuntur tres fuisse,
In
Each. 1554,
n.
10.
64; MI, narr. II, 151. LAiNez
p.
Erh. 1559
7,
sicut Conim.
in
in
F.
n.
Each.
3
pariter dicit tres fuisse aut saltem unam: narr. II, 138. Tamen NAtA
F.
in
narr.
n.
431.
Cf. Erh. Conim. 64; Exh. Colon. 1567, De sensu liturgico
7,
n.
**
6.
n.
3
SUQUfA, La misa
la
et
II
§
tualidad
Erh. 1554, 10. De hoc spiritu paenitentiae, cf. Annot.
n.
•*
Examen
in
fu
DI FAR IN SERVItio Di Iddio IL MEGLIO CHE POTEssi. Andòssene
Monserrate, CHE CATALONIA, UN CELEBRE MONASTERO ET DI
IN
55
A
in
piede, perchè ancora non gli era tutto guarita quella gamba.
in
DovE GIoNTo confessò GENERALMENTE. Di NoTTE DETTE GLI
si
si
PARTì vERso MANRESA, UNA TERRA NON LONTANo MoNsERATE,
Di
DovE DA vERoDETTE ALLA [penitentia].
sI
et
puoco coNFEssAvA ET coMMUNI
la
65
il
8
º,
il
Padre questo spirito ecclesiastico Et, finalmente, quel tempo
in
º.
Padre fece realmente nella sua penitenza eccessi che non sono 70
il
ci
mostrò
il
li
il
fervori.
–
Iddio corr. eacHavendo dunque da servire Iddio G, quae habent UX
–
49 Havendo
a
determinato di marg. cusì sup. lin. parti parenti suoi om. et honori
si
50
in
X
|
|
I
et
X
º
|
l
51-52
Il ci
Il
-
marg. absc. charta sensus rumpitur 53-54 guidata potessi in marg. G, om. UX
|
ea
X
a
;
–
Il
li
Il |
marg. G, om. UX 59 post generalmente del. quod antea Nat. manu scripserat et la
I
vigilia della Annuntiation che era del anno 1522 et pigliando 62 una del. picola
G
il
i
U
Il
|
|
65-66 Si confessava giorni sup. lin. G, om. UX 71 L'eccesso corr. eac anzi anzi
–
Il |
76 si mostrò U
18 – CoMMENTARII P. NADAL.
274 ExHoRT. 2 coMPL. (1561) - TExTUs HisPANUs
**.
70 aqui primera experiencia Compafiia He aqui primera
no se de
*".
la
a la
la
puerta por do entrar del siglo religiön.
de
entrada
y
la
*', la
a
Al fin vino entender que hera malo comer carne que
la y
la
a
demasiada penitencia havia traido notable perjuizio salud.
le
a
en
lo en de
Comencö meditar vida Jesuchristo nuestro
la
[42]
a
**,
ella devoción; luego, ese mismo puncto
en
Seiìor tener
y
a
i
ayudar próximo; pláticas
de
es en
tuvo deseos
y
asi hazia
al
y
conversaciones particulares con los que podia. Esta oración
la
67 comenc6 — exercicios] con que
lo
el
le
y
é
en exercicios 68 meditaciones
Q
||
pecados add. infierno juizio add. orden juizio, etc. 68-69 en los
y
L
Q
II
!
|
quales — pecados] en las quales sentia dolor contrición lágrimas de más de sus
y
y
pecados, que es que se pretende en aquella primera semana
lo
71 entrada add.
Q
||
camino 72 vino — carne y] viendo 73 demasia dela penitencia eae
y
le
Q
S
B ||
||
a
|
AQXG, om. salud add. del cuerpo que no era, malo comer carne sustentarel cuerpo
y
y
|
para m&s servir nuestro Sefior, moderóse en esta parte. después de averse exer
Y
a
1*
el
llevò m&s adelante 75 devoción add. desseo de imitarla 77 Esta es add. la
y
y
Q
Q
||
||
meditación
y
Q
»,
in
rum quod attulit Hispaniam (1561). Cf. M. BAtlloRi, Los Ejercicios que
Nadal trajo Espafia del juicio: Manresa 24
de
la
y
a
(1952) 127-144.
p.
** si *^
10; Constit.
m.
4,
3,
I, 1,
n.
Eramen 20.
c.
c.
Acta
n.
400.
Notum est quomodo, iuxta Nadal, Manresae, meditatione vexil
P.
in
et
humilitate. De
J.
el
y
Compafiia
de
de
Jesús segúm
la
tuto
el
4,
n.
Adhortatione (1576)
p.
276.
MoNUM. 5 - ExHoRT. 2 CoMPL. - TEXTUs G (1576) 275
TRAVALLI,
DI
[f.
DI
-
-
-
ET
DI
–
la
spirituali
G,
| 87
habent
l
in
il
I
corr. er punto Ul punto 93 puoteva del. Questa oratione [f. 220v della Com
X
la
è
|
pagnia, come
se
si
–
all'operare trattare dell'agiuto prossimi quae verba
di
et
et
G,
93-19 Questo
il
Il
I
3°
et
desunt
–
id
6
|
7-19 parti prossimo marg. dectro fol. 220v, marg. sinistro sequentis
in
et
rerba
l
**;
de la Compaiìia, como adelante se dirá que ser, no para
de
a
solas, sino que tractar del aprove
se
extienda obrar
al
y
[f. al
si
a
los próximos.
de
de
chamiento las almas 102v]
tiempo pasaron grandes cosas muy par
en en
Y
y
[43] este cosas
ticulares, que no me detengo; como fue que una vez, yendo
a
hazer cierta devoción, cerca un rrio sentóse debaxo de una cruz,
las
dio nuestro Sefior grande luz
de
alli
y
conoscimiento cosas
le
y
spirituales
**.
**,
[44] Luego tractô hazer una peregrinación
de de
Hierusalem
a
**;
y
la
**,
de
90
se
S
si
Q
Q
||
||
1
82 fue add. entre otras 83 cierta — cerca] oración junto debaxo] cerca
Q
S
||
|| a
II
|
I
a, Q
Q
||
le
y
Q
II
lo
Q
:
Compl.
n.
Erh.
ss
87.
4
in p. F.
n. n.
narr.
p.
p.
n.
men
sua De hoc ultimo cf. Memoriale, Erh. Conim., Annot. Examen
in
in
3
se
ET sTUDIo [di aiutarl 22Ir] 15
IL
PRossIMO ET NoN soLo
[f.
A
STEsso, ET LUI CON DESIDERIO; MA ET sè ET AL PRossIMO CON
A
A
EFFETTO, ETC. Di DovE PossiAMO CAVAR CHE TUTTI DONI CHE
I
REsCEVE UNO NELLA COMPAGNIA DAL SIGNOR IDDIO, PERCIò GLI RE
º.
sè
ET
[f.
scEvE
IL
CHE CoN QUELLI AGIUTTI PRossIMo. 220v]
[43*] Et questo tempo ACCADETTERo AL A
P.
IGNATIo cose 20
in
grandi, nelle quali non mi traterrò. Dirò solo quella che, andando
una volta per devotione apresso
ad
la
et
ad un fiume messosi sedere, ivi gli dete Signor nostro un co
il
a
ut
et
cose
le
et
Ad hanc illustrationem referre solebat, quando
–
lectus. causam
si
quereremus.
–
Hoc remitto
eo
(indebat
Manresam oppidum ubi haec contigerantº.
ad
22Ir]
If.
tandem)
[44*] Dapoi incominciò trattar far una peregrinatione
di
a
che
è
º;
º,
ci
li
et
corr.
|
volta andando 22 per corr. eac far certa U] far certa X] ad una chiesa terra
U
a
Il
–
X
a
Il
le |
X
|
| l |
de scie G, di scie protracta linea supra vocem scie 26 omnem veritatem sup.
le
U
;
e di
X
X
si
U
il
ea
quelle della Compagnia 35 privas alli GI alli U, sono sup. lin. corr.
U
ci
X
li
X li
|
U
|
MI,
8,
p.
9:
Acta narr.
I,
Vide ibid.
4, F.
1.
n.
Eramen 12.
c.
º º
45: MI,
n.
Acta narr.
F.
I,
422.
278 ExhoRt. 2 coMPL. (1561) - TExTUs HisPANUs
**.
asi nuestro
Y
Padre entendió que no hera voluntad
de
se
Dios nuestro Seiìor
quedase alli, 103r] por acâ.
[f.
se
asi bolviö
y
[45] Donde venido, viendo que para que mucho deseava,
lo
él
100 que hera para ayudar los próximos, heran menester letras, co
a
estudiar gramática
*°.
mencö
a
[46]
aqui, Alcalá, donde con deseo que tenia
de
verse con suficiencia
el
para ayudar próximo, juntamente oia términos
de
Enzinas
al
y
*"
phisicos
de
de
Alberto
**.
una lectión del Maestro las sentencias
y
ai
le
|| le
Q
queria aunque padre ||
dixese que no daria travaxo, que solo 92-94 dixole
y
el
le
le
Q
;
nuestro Padre, no quiero que me déis sino comunióm, que yo me buscaré de comer
94-96 dixo — en que] mo quiso la
Guardiám diciéndole que tenia una bulla del
II el
el
L
II
Papa com que 96-97 se quedase — entendiô] quedase contra su boluntad nunca
y
Q
;
lo pudo quietar, por donde entendió nuestro Padre 98 se volvió Manresa 99
Q
||
||
L
a
para mucho que desseava ayudar los próximos gram&tica add. em Barce
él
el
lo
Q
||
1
si a
lona, con arta dificultad violencia de mismo porque, como en oración exer
y
la la
y
;
cicios spirituales sentia mucho gusto, aplicarse los principios de gramatica, tam
a
acedos secos, tenia gram repugnancia dificultad. Y, como avia ya venido en este
y
comocimiento que era mayor servicio gloria del Sefior estudiar tener letras, hicose
y
y
:
delante de su maestro, rogarle por amor del Sefior que tubiesse quenta con como
él
y
porque todo se ofrecia por su aprovechamiento. Después que hico esto, parece que
si el
le a
sé
Sefior ayud6 más particularmente aviendo estudiado algún tiempo, no
y
;
mas de dos afios om. BXG ciertos] algunos 2-3 Vinose — Alcalá] assi se y
Q
Q
||
2
II
;
fue de alli Alcalá ayudar add. presto 4-5 juntamente — Alberto subd.
Q
Q
||
||
4
a
**a De
p. et
4
I,
42
45-47: MI,
I,
422-426.
Acta 50, 54-55: MI, F. narr, 430, 434-438.
I,
n.
a.
ledo 1534 (N. ANtoNio, Bibl. hisp. nova, ad verbum Ferdinandum Enzinas)
atque etiam Oppositionum liber primus ...
(Parisiis 1520, 1528), liber secundus
(Parisiis 1520), ...
liber tertius (Parisiis 1521); qui Parisiis praelegebantur.
Cf. G. Schurhammer, Franz Xaver 104, 247-248. Sed Acta Ignatii
P.
in
I,
MoNUM. 5 - ExHoRT. 2 COMPL. - TEXTUs G (1576) 279
-
Lio,us ranaro, socierA
è -
di
Francesco, non gli permesse che re-
º
tis INstitutum specTARE 40
Eo
stasse. Et anchor che Padre di- HAERETIcos, schisMATIcos
le
UT
Nºsºvº;
il
non che ogni ºvº
se
ºr
ceva non voler altro
- - TINET 4um voTUM QUo[AD] MIs
otto giorni
il lo et
comu-
lo
se
il
lo
45
più che lui haveva una bolla del Papa per
lì,
quale
et
restar
di
la
puoteva scomunicar, Et così
se
º.
contra sua volontà
lo
restasse
lì
N. voluntà d'Iddio nostro Signore che
si P.
queste
ne
[f.
lui ritornò
et
se
22Iv] bande.
in
restasse
[45*] Onde arrivato, vedendo che per quello lui desiderava 50
molto, cioè per agiuttar prossimi, bisognava haver lettere, PER
li
SI
CHI NON
A
LETTERE,
DI
SI
MA QUESTO
SI
IN
TRATTARÀ STUDII: incominciò
a
CELONA ºº.
[46*] Dipoi doi anni, dicendoli certi dottori che già puoteva
sentire arti, vennesi qui Alcalà, dove col desiderio ch'haveva
in
le
37 post restarsene signum addendi quae sunt margine Hic animus missiones, –
| in
se
l
47
spectat contra sua volontà om. 48 nostro padre UX 50 quello add. che UX
X
– –
il
Il
|
|
|
G,
in
in
Barcelona
in
|
|
57 Dipoi dicendoli om. X, corr. eacEt dottori add. dissero X, cancel. dissero
U
li
li
I
58 vennesene
X
la
è
Il
G
il
57 (MI,
de
Soto [Domini
F.
n.
narr.
I,
quae
O.
Summulas
a.
1529
«
ut
326.
Fisica de Alberto (Acta Ignatii 57): SANCTI ALBERTI MAGNI,
P.
n.
º
e
I,
440-441.
«
libri IV quibus
»,
Sententiarum
º
p.
1933, 40-42.
i.
280 ExHoRt. 2 coMPL. (1561) - TExTUs HisPANUs
**,
10 fuese a Paris donde estudió gramática, artes theologia.
y
de
[47]Tuvieron los studios nuestro Padre tres dificultades.
La primera, suma pobreza. Avia llevado de acá 24 ducados
un hombre para que los guardase;
se
dióselos fuese con
y
y
a
Y
y
al
fin, por consejo un cierto religio[f.103v]so, iva cada afio una
de
15
lo
a
al
**
La otra dificultad fué poca salud, porque con las penitencias
la
de
se
y
el
muy enfermo.
y
o
de
destraian
le
le
hemos, aqui de imitar es] potest legi se ms. om. es el* sup. lim. yerro]
Q
Q
6
al 1
;
I
I
herror 8-10 En fin — theologia] Fue también Salamanca, fin, biendo quam poco
y
Q
||
aprovechava, en las letras, por distraerse en las pláticas conversaciones que tenia
y
hablando de Dios nuestro Sefìor, biendo que mo tenta suficiencia para predicar, se
y
saber
Y
y
el
lo
y
mucho rigor. después estudió también com mucha diligencia la sacra theologia,
Y
seguìn la doctrina de Sto. Thomas, yendo em un tiempo antes del dia los más de
los dias monasterio de Sto. Domingo oir una lectión que se leia los frayles
al
particularmente em aquella hora. [p. 349] assi prosiguió sus estudios quanto
le
Y
pareció ser menester. En aquel tiempo, como diremos después, congregó los com
pafìeros que tubo 12-13 Avia — guardase y] cerca de qual acontesció una
la
a le
Q
||
Q
||
a
otros estudiar 16-17 entre — Fabro] mercaderes ricos spafìoles que alli sue
y
Q
||
lem estar, que hallegava podia mantemerse aun ayudó alguna vez Padre
al
con
él
lo
y
Fabro. Creo que alguna vez embiaron alguna cédula de cambio de Barcelona
L le
Q
|
16 hombres ricos] cavalleros 19 muy mucho omn. 19-20 asi — enfermo] que
y
Q
||
||
estava allâ muy mas enfermo que en Roma, aunque ac& estava harto 21 la
L
||
[f.
[47*] Hebbe nelli suoi studii nostro Padre tre difficultà. 222r] 70
di
deteli ad uno che glieli guardasse; andossene via con quelli
º.
et
al
per conseglio d'un certo religioso, andava una volta l'anno
in
Fiandra, domandava lemosina tra homeni richi; con quello
ne et
et
portava studiava agiutava altri. L'altra difficultà
et
che
di
là
fu
che
li di
lo
di
de non lasciarli per alcuni anni. Con tutto ciò studiò così bene
64-65 65
| X
in
il
|
dipoi om. 68-69 Da questi Compagnia in marg. G, om. UX, charta abscisa
et
X
|
71
UX portato Ul
ea
G
il
il
;
|
ducati del.
X
|
il X
lo
X
|
et P. |
|
77
ex
in
al
U|
73: MI,
F.
Cf. Acta
I,
p. n.
marr. 464.
ºº º
I,
74-76: 466.
282 ExHoRT. 2 coMPL. (1561) - TExTUs HisPANUs
**.
Contra estas tres dificultades proveyó nuestro Padre
en
[49]
pobreza, que 104r] los collegios
[f.
las Constituciones. Para
la
*',
tengan rrenta porque vió cómo impiden los studios aber
se de
poca salud, que
de
de
buscar comer. Para inconveniente
la
el
tenga mucha quenta conservarla, detengan necesario, su
lo
puesta abnegación
de
En devo
**.
devida mortificación
la
lo
la
ción, ordenó que durante tiempo los studios no tengan lugar
de
el
*°;
las penitencias largas que no haya más
de
y
mortificaciones
aquello que baste para conservar entretener virtud devoción
y
la
y
que adquirió tiempo del noviciado.
en
se
el
la de
[50] necesidad los studios
la
la
Y
entender
y
mitia nuestro Sefior que de las mesmas especies que tenia, las meneasse las
él
y
actuasse poniéndoselas delante, por esto nuestro Padre hizo voto de modexar dos
y
maestros. Todas estas dificultades com que no podia estudiar mucho porque tenia
y
enfermos los ojos, salió tam biem con las letras, que nosotros nos espamtava 22
L
||
a
muchas] nuebas 24-25 del todo — tuvo] dos aiìos que quedavan, hacerse mucha
a le
Q
|
||
Q
||
y ||
||
|
Q
II
Cf. Summ. hisp. Pol. 51: MI, narr., 181; II, 198, annot. 35.
*•
I,
F.
et
n.
De fructu studiorum Sancti Ignatii cf. Epist. Lainii 28 (F. narr. 100);
n.
I,
NAtAlis, Apolog. ad doctores Parisienses 64-65 (F. narr. II, 76); Erh.
n.
su 3
p.
17,
S.
Conim.
n.
p.
19-40.
MoNUM. 5 - ExHoRT. 2 coMPL. - TEXTUs G (1576) 283
[f.
ci
222v]
lui alcuna difficoltà; un dottore, persona
et
trattavamo dinanci
a
insigne, disse, admirandosi del nostro Padre, che non havea visto
homo che con tanto signorio maestà parlasse
et
materia
in
di
Theologia
º.
il
a
li
perchè havea visto quanto impedimento era alli studii haver
di
cercar da mangiar. Per l'inconveniente della sanità, che tenga
DI si
gran conto TUTTI, DI
di
li
posta abnegatione quello della
In
et
º.
debita mortificatione
la
se
luoco meditationi longhe,
le
et
et
la
la
100
si
LA
devotione che sarà acquistata nel tempo del novitiato, QUALE
si
U
;
|
corte
U
|
I
U
I
maro marg. G, om. UX 95 che del. 96 tutti sup. lin, G, om. UX 99 luoco
in
si
G
|
|
I
le
e
longhe om.
la ea et
di
|
G,
G,
in
et
dunche
X
4
5
I
6,
5.
n.
n.
Const.
*
4;
2,
p.
4,
5,
n.
I,
M.
n.
Constit.
c.
c.
4, 2,
C.
4, 3,
1,
3,
p. p.
5-6,
n. n.
Constit.
º º
c. c.
Constit. 2-3.
284 ExHoRT. 2 coMPL. (1561) - TExTUs HisPANUs
*°.
que tenga dones infusos Dios;
de
es
y
bien las cosas menester
que sea predicador facie Ecclesiae, que con aprobacion le
y
in
45 gitima della predique Sant Juan Baptista quando comengô
**.
a
predicar, luego tuvo testimonio Escriptura: 104v] Ego
de
[f.
la
**;
vox clamantis, sicut dixit Esaias quien Dios no embiare
y
asi
a
immediatamente, como enbiô los apóstoles, menester que
es
la la
a
Y,
Iglesia aprueve. quando esta aprovación ordinaria
lo de
lo
Iglesia no ay, siguese que que Dios ha dado, no
se
ha
le
lo
dado para que comunique otros, sino para solas. no
Y
lo lo
si
a
a
basta que uno entienda bien, que menester palabras,
y
ésas
a
que Iglesia aquello que tracta;
de
en
de
las usa declaración
él
la
de
55
ha sido enseiìado
y, la
cosa
si
no
en
saber
a
de
y
servicio
a
solas no podia hazer tanto fructo, por eso buscó compafieros;
y
60
ayuntaron principio algunos con un mismo fin
de se
asi con
y
de al
y
pobreza
y
**.
voto castidad
acabaria todo
ni
lo
65 servicio
y
el
Q
G
B
||
||
deserto
Q
Q
||
|
50 dado add.
a
B
||
eae
51
los términos
y
|| Q
Q
B
||
||
||
della
Q
Q
II
59 los exercicios 64
y
||
*
|
4,
p.
Constit. prooem.
•• s* •1 *°
p.
p.
Cf. Erh.
1,
16,
n.
124.
3; 3
3,
Compl. 18:
1
.
MoNUM. 5 - ExHoRT. 2 CoMPL. - TEXTUs G. (1576) 285
[f.
la Chiesa tiene ordinati 223v]
Li
[51*] Eccovi nostro Padre theologo. suoi desiderii furono
il
MEGLIO; così vide che lui solo non puoteva far tanto
et
sEMPRE
frutto, per questo cercò dei compagni;
et et
10
così radunorono
si
15
l'incominciato; che era più conveniente serviggio del Signor
al
sì
prossimo del sequentia verba G, quae habent UX Non basta che uno intenda
6
bene cose et che habbi doni infusi da Dio, bisogna che sia predicator in facie
le
Ecclesiae et che con legittima approbatione quella predichi. Santo Giovani Battista
di
subito che subito come UI incominciò subito non comminciò A1 predicare hebbe
a
testimonio dalla sacra [sacra om. UX] SCRIPTURA [Scriptura in marg. manu Natalis
Gl: ego vox clamantis in deserto, etc., sicut dixit Essaias chi Iddio non
et
cosi
a
;
om. X] bisogna che Chiesa l'approbi et sempre che siano questi segni sempre la
la
–
si
Chiesa provarà missione [et sempre missione manu Natalis U, om. XI, et
la
quando non questa approbatione della Chiesa seguesi che quello ch'Iddio gli ha
ci
è
dato, non glielo diede per comunicarlo ad altri, se non per se solo, et non basta
ch'uno l'intenda bene, perciò che bisogna che habbia parole, et queste secondo che
usa in dechiaratione di quello che lui trata, perche altrimenti accaderà
la
Chiesa
le
ch'uno intenda bene una [f.223v] cosa, qual gli sia stata insegnata da Iddio nostro
la
Signore per se solo, per non saper Theologia nella dichiaratione di quella dicha
–
et
[dichi UX] alcuni errori gl'insegni ad altri 8-9 et far meglio marg. G, om.
–
in
et
|
286 ExhoRT. 2 coMPl. (1561) — textUs HisPANUs
**;
todo para
y
ayudar más próximo. con este principio que
de
buscar
Y
al
lo
más convenia para gloria Dios, procurô instituyese
de
en
se
la
la
Compafiia que uviese coadiuctores temporales, para que los Padres,
más desenbaragados, attendiesen provecho del próximo **;
y
al
70
en
la
Yasi de ser este modo de todos nosotros, caminar siempre
a
mejor que más fuere para gloria Dios,
de
y
y
animarnos
lo
lo
a
a
ello con gracia divina.
la
con este — próximo m2, vel en, prius com ms. esso Q,
a*
67-70 om. 73
XY
a
II
quello
et
ante cancel.
U
a
et
tur MI,
I,
Const. 1-14.
De hac facultate coadiutores admittendi, concessa per breve Exponi
iunii 1546; MI, Const. 170-173) sermo est supra: Annot.
I,
Examen
in
(5
nobis
121 sq., 150-152.
n.
narr.
p.
148-151.
MoNUM. 5 - ExHoRT. 2 coMPL. - TEXTUs G (1576) 287
vi
et similmente altre cose che
[f.
le
pagnia.
Ignatio fin alla
In
P.
[52*a] questo discorso breve della vita del
fondatione della Compagnia, vede un essemplar quella. Prima,
di
si
mondo
et
et
il
al
il
giovar anime; far altre probationi peregrinar, insegnar
la di
di
le
stolica. Di sorte che seguitò ponto per ponto sempre meglio più
IL
et
Ignatio, lui quasi fundò Compagnia Signore
P.
perfetto
in
la
et
il
il
Iddio, prima FoFMA gratia che Signore diede alla
la
et
vede
si
et
º,
il
et
et
–
U
X
X
Il
Il
!
prius 24-25 nella Compagnia del. et cusi ha da esser questo modo peculiar
G
il
Il
d'ogn”un de noi, caminar sempre meglio quello che sarà più gloria d'Id
al
et
la a
dio et sforzarsi prender animo quello con divina gratia U, quae verba habet
–
et
U
X
Il
in |
|
I
del. cusi 34
U
il
U
U
|
|
l
lin. 36 forma sup. lin., corr. ex idea Gl idea 37-38 d'essa Compagnia] quella
di
U
G
|
U, corr.
ex
G
a
;
|
add. Natalis manu benche non del instituto 39-41 primo perfettionar
U
U
1
41
U
Il
I
Siempre Generale deve procurar G, quae verba habet Sempre [del. etiam U]
U
il
il
Generale [del. U] deve procurar sia ogni cosa sia ogni cosa add. sup. lin. U]
lo
U
288 ExHoRT. 3 coMPL. (1561) - TExtUs HisPANUs
[f.
8r]
Ihs
3a
PlÃTICA
de
Rege
Verillis, imago vitae Societatis. — 55. Exercitium Rege. — 56. Quo
de
de
et
modo res sensibiles iuvent ad considerationem insensibilium. — 57. Chris
tus, mundum devincens, quaerit sibi coadiutores. — 58. Gratia vocationis
Societatis ad hoc tendit. — 59. Zelus hunc finem obtinendi. — 60. Fervor
Ignatio qualis esse debeat — Exercitium Ve
S.
zeli
in
in
et
Societate. 61-63.
acillorum. — Diabolus utitur haeresi ad perversionem
64. hominum. — 65.
Christus mittit suos ministros. — 66. Per oboedientiam accurrit quis ad
Christum.
eae
eae
Constitutionibus, capite primo
ut
et
— GRATiA SociETATis coGNosciTUR MEDITATIoNiBUs DE
[§
I.
REGE ET DE VExiLLis]
[53] Para
la
era menester entender gracia que Dios nuestro Seniìor nos haze
la
en nuestra vocación;
de
assi hablamos della un medio conve
y
niente para esta intelligencia, que era cómo Dios nuestro Sefior
principio Ignatio Compafiia
en
P.
él
y al
*.
e
mesmo.
la
lo
10
y
la
esta
a
de los ministerios
nuestros ay dos meditaciones, las quales yo mucho me consuelo,
en
una del
la
a
B
||
3
II
|
la,
en él] eram de
y
y
II
aquel 1° estado de primitiva, Iglesia 2°, cómo Dios nuestro Seiìor llamando
él el
la
cómo en lo]
y
Q le
Q
Q
||
8
a
||
12-14 Entre — ayudam es las dos meditaciones que est&n en los exerci
a]
exercicio
||
2
MONUM. 5 - ExHoRT. 3 CoMPL. - TEXTUs G (1576) 289
[f.
225r]
Ihs
A
Examinis. –
72. Media ad hunc finem obtinerdum. 73-74. Caritas ad –
impellit, ad maiorem Dei gloriam maiusque servitium. –
–
et
Alia
–
cietas foveat studia contra haereticos. 78*b. media Societatis contra
78*c-78*d. Quomodo Ignatius Societas di
–
et
tendentias haereticorum.
rigantur providentia
Dei contra haereticos. 78*e. Seminarium roma
cura Pii IV –
de
–
num commissum Societati, 78*f.
et
ex
Sancto Officio.
Germania. –
82. Profectus animarum vita doctrina christiana.
in
et
83. Vocatio Societatis est pro labore apostolico cum proximis. 84. Dona et –
Dei sunt pro hoc labore apostolico. –
85. Circulus orationis
et
laboris.
ci
et
in
il
ministro
di
et
vocatione
la
".
ci
li
P.
IGNATIo
le
et
le
il
|
quale penso ha guidato nostro Padre Ignatio alla dispositione delli ministerii
io
il
ci
G
|
I
me ne prendo Gl me ne prendo
si
13
Il
–
in ci
il
il
!
|
ci I
UX
19 – COMMENTARII P. NADAL.
290 ExHoRT. 3 coMPL. (1561) - TExTUs HisPANUs
en
[f.
él ella
y
campo contra los enemigos. los que seguir
en
de
estar an
Y
el
le
esta empresa an pelear
en
de
de
vivir
y
imitarle uso
él
y
la
a
a
guerra. para más animar los suyos promete este Emperador
Y
a
premio los que assi siguieren.
le
a
os
meditación; que por estas cosas sensibles
de
nos guia Dios nuestro Sefior entender las que no sienten, que
se
a
y
son Este este llamamiento los vasallos
y
15 temporal sup. lin. de las del. dos B, om. dos 17 las bullas — y* sup.
Q
||
I
lin. y* om. QG 18 platicarse partes add. este desseo parece que da Dios
Q
||
la |
I
nuestro Sefior em entrando uno en Compafiia todos los della 19 esto* del.
y
Q
||
Q a a
fin L] este Q, questo fine GUX qué principio — esto omn.QGUX principio] pri
|
B
||
|
I
21 de nuestro Dios Sefior 22 Diréos] Digamos 23 este 25 El uno
y
Q
B
B
y ||
||
||
a
B Q
B
||
| ||
1
B,
mundo todo mundo Dios nuestro Sefior de* om. sancta om. QGUX
el
Q
a |
Q
||
||
Q
||
1
|
add. pelear contra los enemigos B, contra sus enemigos Q, contro 1'inimici
y
B
|
GUX, entre los suyos enemigos add. ser primero em los travaxos peligros
el
y
y
L
|
29-32 los que — siguieren] quiere que los suyos sigam en todos los tra
le
y
y
Q
||
la
ser&m de 30
y
Q
||
el
B
B
||
||
a
II
|
34 entender BQ, intender GUIX, en todas [!] las cosas de la] esta 35 nos
Q
||
L
|
mi
lleba guia entender om. 35-36 no se sienten veen por ser solamente
y
Q
a
II
|
spirituales
Q
Eacerc. n. 91-98.
2
MoNUM. 5 - ExHoRT. 3 coMPL. - TEXTUs G (1576) 291
[55*] A
questo ci conduce la prima meditatione della quale
vi dirò la somma et la sostantia. Fassi in questo essercitio º una
comparatione de duoi Imperatori e Monarchi che prendono un 25
[f.
da seguire questa impresa, hanno combattere,
da
imitarlo
in
in
vivere come Lui, l'usanza della guerra. Et per più animar
et
in
li
modo seguiranno.
lo
[56*] Voglio qui avertirvi d'una cosa che può agiuttare per 35
intenderle cose della meditatione, cioè che per queste cose sensibili
guida Iddio N. Signore ad intender quelle che non sentono,
ci
si
spirituali. questa
et
fa
che sono Questo Re sua convocatione che
delli vassalli, l'impresa che piglia, tutto quello detto,
vi
che
si
e
40
si
si
li
è
il
è
si
a
il
divina Maestà escita mente nostra quello che essendo più vero
a
[f.
che quello che 226v] vede, non vede tamen, acciò che non solo 45
si
si
la
mente sentiamo
lo
et
se
concorrer con
a
U
|
I
la
ci
X
X
|
U
e
Il
|
ea
si
il
in
|
corr. ee agiutarà U] agiutarà 36 ante cioè del. per cioè che percioche
vi
X
|
38-39 42
si
li
e
Il
permane; molte cose sono passano, che non vedono pur credemo U, quae
–
le
si
e
X
|
de
[f.
y
9r]mos dicho.
yA
en
passó realmente
la
;,
que fue venir Christo mundo, llamar apóstoles predicar, sino
al
y
gente para
de
a
mundo, rendirle sujetarle obediencia del Padre eterno,
el
la
a
al
y
la al
*,
en
y
demonio vencido
le
Yo soy principio a
cruz,
de
non erat vir mecum todos vuestros
el
et
*.
Ay
yo
,
quién me quiera seguir, quién me quiera ayudar alcance que
al
?
van los enemigos de vencida. Coadiutores sumus Dei, assi nos llama
Apóstol*, ayudadores Dios. Qué quiere Dios ayude
de
Que
el
le
g,
de
mos
la
y
a
en a
cessado
a
37-38 que se haze — muy biem] que quiere hacer todo demás son cosas que
lo
| y
Q
B
||
||
Q
L
|
hombres om. 40 se cree add. Porque 40-41 mas muchas 41 mas] pero B,
Q
Q
||
;
II
las creemos. Decid, veis 42 por ventura om. medio] mundo 43 cuyo
y
B
Q
es Q
Q
||
||
|
Q
B
||
||
y
Q
Q
||
||
in Q
||
||
||
|
II
;
y
Q
B
||
||
I
|| He
L
||
a
ii
II
|
Q
B
||
,
MoNUM. 5 - ExHoRT. 3 CoMPL. - TEXTUs G (1576) 293
divina che opera. Vedete forsi voi li demoni che vano qua per
mezo di noi ? o gl'Angeli che ci agiutino e diffendino ? Vedete Iddio
la cui essentia e potestà infinita sta qui tra di noi ? Non la vedete 50
dassimo per quello che credemo e non vedemo, d'altra sorte vive
ressimo, d'altro modo procederessemo et conversaressimo.
If.
227r]
predicare, non far gente per
se
et
2
e
a
a
Io
l'ho 65
il
il
il
so
».
il
«
la
e
i
?
e
della vittoria del mondo delli altri nemici. Et questo fine chiamò
a
e
di et
diversi stati no ha
in
di
e
ci
|
|
I
il
|
X
|
Cf.
9.
Cor.
1
º
294 Exhort. 3 coMPL. (1561) - TExtUs hisPANUs
da
[f.
comunica
y
para alcangar este fin, para por estos medios. Esta gracia
es
la
ir
Compafiia.
al de
de
nuestro instituto
y
desta manera llevò Dios
la
Y
Ignatio, llamóle para este fin, mostróle los medios para al
P.
ellos.
a
[59] Aora, mirad, una continua pelea
es
vida del hombre
la
en
y
el
el
Peleamos, peleamos vestidos gracia Dios,
de
armados con
y
la
su
con
Y
él el
en
ellos
él
la
y
nos favorece. Haze Dios mucho por este fin que conversión
la
es
las almas, que las estima mucho Sabéis qué tanto — Que
de
?.
su ,
su
dar
la
y
67 llamar ayuda Christia
la
al
Q
a
II
Q I
a
||
|| a
|| a
!
|
y
Q
B
||
llamó su divina magestad esta minima Compaiìia, este esquadrón de gente que
a
a
es nuestra vocación,
a,
Q ||
L
81-82 Dios nuestro Sefior nuestro 82-83 mostróle — ellos] para por estos
ir
||
a
medios para alcancarle ayudarle con eficacia en ellos 82 los om. 84 Aora om.
y
B
||
87 y II
lo
Q
Q
||
a
|
Q
||
||
de pelear BQ 87-89 los medios — favorece] armas medios para alcancar vic
B la
y
||
y Q
||
que] porque
y
Q
|!
B
|
I
L,
[y
B
||
non vidimus signum, ubi coniungenda. Haec rerba italice leguntur hoc loco XG. Illa
in
etiam habent BQ, sed collocant paulo aliter. I'ide apparatum rr. 91
et
92
MoNUM. 5 - ExHoRT. 3 coMPL. - TEXTUs G (1576) 295
[f.
Signore per viver quel stato qual chiama.
in
colare che dà
al
il
così generale
de
tutti
et
Questo comune stati della Chiesa.
li
è
e
a
ho
[58*] Per detto, per questa medesima
vi
medemo fine che
il
la
sì
ha
ha chiamato ancora questa nostra Compagnia, fatto questi
in
nostri giorni questo squadrone gente. Che pensate che sia haver
di
Iddio chiamata Compagnia qual nostra vocatione gratia,
la
la
et
è
?
quale appoggiare
et
nella s'habbiamo da confidar Dio nostro
in
Signore per compimento questo agiuto
de
nostri ministerii
È
il
?
communica per conseguire questo fine per
dà
d'Iddio che
et
ci
e
pagnia. Et questo modo condusse Iddio Ignatio,
P.
nostro
in
il
chiamollo per questo fine, mostrolli mezzi per conseguirlo
et
li
quelli.
[f.
è
et
et
e
con combatter
di
CI di
la
il
GLI DA,
la
CI
li
li
CHRisto
IN
QUALE COMBATEMO. QUEL CHE COMBATE, ET Noi
È
LUI.
Iddio per questo fine che
LA
100
fa
spargere suo sangue nella croce dar propria vita per sal
la
la
ci di il
al
al
ci
il
e
X
|
96 da et]
ci
ci
ci
li
li
|
G,
97
–
ex
ce
ciº corr. c'instituisse quelli del. favorisce sempre. Molto quod add.
X
e
I
l
98
–
et in
|
su I
G,
om. UX
p.
Il
|
i
la
X
1
|
ea
molto add. quale stimò molto qué corr. quanto molto del. che G, quod -
U
4
il
;
92 dellas add. dar su vida Q | al qual] a que B || 92-93 el que nos llama es Q II 93
Tenedlo en mucho] tened luego en mucho este llamemiento, assi por quien es el
que nos llama, como por el fim tam alto para que nos llama ; y assi Q | mucho add.
que B ||avia] debria Q || 94 de consolar mcho B || 96 padeció add. y murió en ella
Q || 98 lo que] como lo Q || 99 in carne — Ecclesia om. BQGUX, add. etc. QGUX II
11 ayudado a esto con gracia del Seiìor B || 12 a om. B I y asi] que Q || 13 heram
todas B | fervorosas Q || 14 es] hera B | vivacidad — della] cifra de la charidad que
tenía. No veis un fervor Q || 15 ociosa L, otiosa GUX, ocioso BQ, otioso F || desper
tándose] desfructándose Q || 17 descuidado om. B || 18-19 no ay — ociosidad] No
haya lugar la ociosidad Q
sa Act. 9, 4.
* Col. 1, 24.
* Cf. Exh. 1554, n. 9 et annot. ibi appositam; Erh. 3 Conim. n. 3, p. 63 ;
Erh. 2 Compl. n. 38; Erh. 4 Compl. n. 98.
MoNUM. 5 - ExHoRT. 3 coMPL. - TEXTUs G (1576) 297
[f.
in
228v]
Et
disse Christo Saulo: Saule, Saule, quid me persequeris ?» 10
º
a
«
dipoi Paulo dice: Adimpleo quae desunt passionum Christi,
ea
«
etc. noi altri, per meriti della sua croce, havemo efficacia
E
et li
»
.
è
formidabile alli demonii, tutti gli nemici. Questo
et
deve
ci
a
agiuttare per prender con sforzo mezzi che sono datti alla Com 15
li
pagnia per cotal fine: che nostro Capitano Giesù, che lui
ci ci
il
è
chiama, lui seguimo; confidandosi nell'agiutto suo che non
a
ci
per far
et
la
li
Compagnia abbracia, quale son solito considerare molte
la
io
me bona
di
di
Il
è
a
di
si
CHARITÀ. Et,
li DI
la
il
di
è
eccitandosi
all'operare PER AGIUTTo DELLE ANIME. Non vedete che siamo
guerra, siamo campagna
de
in
Il
da ?
luoco l'ottiosità,
ha
di
il
è
e
il
7
stolo U,
ea
10-11 Saulo dice on. 15 che sono datti alla corr. che sono alla
ci
U X
a
ci il
X, |
| | |
l
26
di
G
|
om. UX 29 per agiutto delle anime in marg. G, om. UX 29-30 siamo campagna
|
in
corr. 31 non
ex X
º
|
35
F
|
|
guerra
X
298 Exhort. 3 coMPL. (1561) - textUs hisPANUs
[f.
Christo.
estandarte, tiene gente debaxo
de
su
su
[62] Tiene demonio
el
os
exercicio
le
el
de nuestra meditación en su infierno, en su tormento horrible
°,
en
en
es
tinieblas; que donde manda, todo ceguedad
es
confussión
y
él
40 confussión.
y
de
la
a
en
en
fectión infinita
su
el
y
Sacramento, donde estâ realmente. Miradle todas partes, que
en
1°,
llena según
en
su
es
de
de
de
es
la
su la
al
B
o
II
y II
marg. L, corr. eaeetc.] etc. QGUX 23 orar add. de 24 veis em] tracta 25
B
B
||
||
|
y él
Q
B
B
||
||
||
a
1•
vocación llamamiento
L
II
fin para que nos llama. Esta segunda, declara m&s particularmente execución
el
la
Q
? |
Q
||
||
Q a
Q ||
a
|| B
||
||
||
e
e
|
B
|| |
L,
al
L
B
||
E.rerc. m. 136-147.
*
Eacerc. n. 140.
*
MoNUM. 5 - ExHoRT. 3 coMPL. - TEXTUs G (1576) 299
oratione, studiare,
e dell'altri essercitii che vedete nella Com
pagnia. Il che tutto è prepararsi per la guerra. Et ancora il man
giare e dormire, che sono opere indrizzate alla necessità
[f.
229v] 40
et
si
a
vi
dichiara
ci
l'essecution del nostro instituto. Stiamo nella guerra l'habbiamo
et
deliberata publicata contra l'inimici D'IDDIo. Vediamo come
et
havemo 45
il
mente passa Ditemi: non pensate voi chel demonio stia nel
º.
li
?
il li
ve
lo
della nostra meditatione nel suo inferno, nel suo tormento horri
º
è
lonia cioè confusione ET tenebre, per ciò che dove lui comanda
in
Cielo 230r]
in
la
il
º,
60
il in
con sua gratia virtù. Vuole che noi usciamo all'assalto, che
et
valore
ch'intriamo alle battaglie contra l'inimico con gratia agiuto 65
et
la
di
el
U
|
44 deliberata corr.
e
a
i
deliberata l'inimici d'Iddio [d'Iddio sup. in..] corr. ea: l'inimico GI l'inimico
X
i
X
Il
–
|
Il l
62
63
X
I
ear
contra corr.
X
G
Il
con X
Ererc. n. 138.
iº
300 Exhort. 3 coMPL. (1561) - TExTUs HisPANUs
su de
[f.
su
11r] instrumentos
y
El
con medios ecclesiásticos, los quales con gracia
da
65 efficacia
a
virtud contra
y
en la
3,
nos instruye, hermanos — Christo. — Dónde veemos — Por
y lo
g,
?
?
fee, que nos dize. El nos ayuda cada dia nos guia.
la
lo
,
El
ése Christo.
a
vandera
y
la
75
de Christo. El Papa los otros subordinados superiores que tenemos
y
de
en
authoridad
la
la
48 escaramuca 48-49
el
la
B
||
a
ayuda] que entremos en las batallas con ememigo con su gracia ayuda, que
el
y
Q
a
48 com los ememigos om. B, que 49-50 tengamos — Capitán sup. lim., corr.
y y
y
Q
B
||
|
B
||
||
||
?
pelear El om. 52 No penséis BQ, Non pensate GUX, No pensáis (ut ridetur)
B
B
e a ||
|
por oficio om. 53 está — rendido LB, sup. lin. L, anda perdido sim
L
B
II
|
fuercas Q, va perso sensa forza GU 55-56 por nuestras — Permite Dios om.
|| X
Q
||
55 sus secretos juicios sup. lin. 56 un om. 56-57 incomparable sup. lin..
B
y
|| ||
L
I
B y
Q
B
||
L
II
|
Y
y
Q
L
||
L
e
II
;
|
el
B
Q
B
B
||
||
||
|
MoNUM. 5 - ExHoRT. 3 CoMPL. - TEXTUs G (1576) 301
la de
[f.
della
grandi nostri peccati, grandemente sdegnato
et
ch'habbiamo 75
il
tenta gl'homini d'heresia ET
DI
et
li
il
e
di
ci
la
et
li
ci ?
favorisce
sì
sì
23Ir] perchè
il
superiori,
et
Christo
di
et
mandato
è
li
a
e
tano, lui travagliò per tutti, mette man sua alla battaglia,
ci
di
ci
ARMA, coMBATE coN Noi ET NoI LUI; bisogna sempre che stiamo
IN
66 del Signorel suo XF, om. 70 l'anime XF, sine interrog. GUO 75
O
X ?
|
ch habbiamo 77-78
|
et
lo
ci
li
|
X
è
Compagnia om. X, corr. ec. Papa, gl'altri superiori inferiori che tenemo nella Chiesa
Il
santa, questi hanno l'autorità Christo et nella loro obedienza andiamo con questa
di
consolatione
X
|
**.
Esta virtud mayor de todas abraga mucho. Tiene gran
la
y
es
is
95 amplitud.
Compafiia perfectión
de
se en
fin
su
[68] Ved aora cómo sea
el
la
que estiende. De
y
se
3
a
de
de
la
de
77-78 vamos — Al fin] estamos con consuelo con esto se guarda fin 77
|| el
y
Q
||
B Q
B
|| ||
||
|
add. contra nuestros enemigos dellos aver victoria 84 Otro medio ay] Lo quarto
y
Q
||
que propuse era 85 fin suyo add. qué pretende los medios add. para
el
el y
Q
Q
||
Q
|| ||
||
om. 87 al biem add. por ser bondad infinita querer comunicar su bondad
y
él
Q
||
88-90 Quiere — summo bien] otros fines mas immediatos proporcionados noso
y Ay
tros, los quales nos ayuntam unem con último fim que es nuestro sumo bien.
el
la
Q
||
palmente ésa om. 92 que om. la* om. 93 assi om. assi la
Y
Y
B
Q
B
B
B ||
es y ||
|
lama
||
-theologales: horum mayor est charitas. Esta virtud muy grande mayor de
la
|| Q
|
todas sup. lin. L, add. las otras virtudes divinas mucho add. 97 aquello que
B
y
B
|
se entiende 98
y
B
B
||
||
II
tras Constituciones BQ
in
MoNUM. 5 - ExHoRT. 3 coMPL. - TEXTUs G (1576) 303
[f.
23Iv] darci
altro fine più proportionato noi, che unisca congionga col
ci
a
N.
nostro sommo bene ET FINE; questo charità che Dio Signore
la
è
dà, quella [è] che unisse con lui. La charità, che somma virtù, 10
ci
ci
la
è
e
abbracia tutto
il
e
nella sua
in
che
si
a
constitutioni.
pel
–
O
2
4
|
fine om. altro congionga corr. ea altri fini più proportionati noi che
X
ci
8
a
|
uniscano coniungano G, quae verba retinent UX et fine sup. lin. G, om. que
U
X
9
e
|
G,
10
sto om. da del. add. UX post quella charta consump. lit. illegib.,
ci
X
è
e
|
O
|
X
|
1-6, 10-11;
p.
78-79, 81.
n.
5
3,
Col. 14.
º º
**,
Padre Ignatio va siempre enderecado buscar mayor gloria
la
a
Dios nuestro Sefior; assi veréis que no ay casi capi
de
y
honrra
y
repita esto,
en
en
tulo
se
las Constituciones donde no todas las
que ordenan, mayor gloria
se
honrra de Dios nuestro
y
cosas
a
desseo que nuestro Padre Ignatio movió
i*.
Seiior éste fue
y el
a
governô siempre, principio que tuvo para fundación
y
la i*. se la
el
Compaiiia: andar buscando siempre cómo más glorificasse
la
de
Dios, qué más fuesse servida
en
su
eterna bondad
Compaiiia
de
[70] En
se
bulla confirmación
la dize que
la
principalmente para para
de
10
es
instituida defensión fee,
el
la
la
augmento della, para aprovechamiento
de
y
instrucción las
el
17:
potissimum est instituta
en
ad
vita doctrina christiana fidei
in
ut
et
et
propagationem per publicas praedicationes verbi Dei ministerium
et
spiritualia erercitia charitatis opera praecipue intendat
ac
15
el i°.
et
se
a
Compaiìia no salud propria perfectión
de
es
sólo attender
la
la
y
a
della con divina gracia, pero juntamente con mesma gracia
y la
la
procurar desear intensamente salud perfectión de los
la
y
próximos
i°.
20
100 lellama, BQ, chiama GUX, llamava Ignatio add. de sancta memoria
3 lo
lo
Q
||
||
L
1
casi sup. lim. esto del. muchas vezes 6-7 principio que tuvo — Compafìia
la
L
||
||
L
2
y
el et
Q
||
la L
8
;
|
este es más alto fin que puede ser de confirmación sup. lin. L, om. QGUX
Q
||
9
et
se om.
Q
B
||
|
christia[na
[ministerium] ac spiritualia [exercitia et cha]ritatis opera [praecipue] intendat. Sup
plemus eae 13 profectum] perfectum 14-15 per publicas — opera] etc. 16
Q
Q
B
||
||
||
Em primero del Examen om. Q, sup. lim. L, corr. ea: En nuestras Constituciones
el
corr. eacde las proprias almas, después dessear ésta [?] intensamente procurar la
y
de los próximos L] de las proprias ánimas juntamente com ésta dessear procurar
y
y
20
L
||
||
christianos próximos add. como se dice en primero del Examen Finis huius
el
B
|
Societatis est, non solum saluti et perfectioni propriarum animarum cum divina gracia
vacare, sed cum eadem impense in salutem et, perfectionem proximorum incumbere.
Todos estos exercicios som de charidad fin tienem de charidad buscar mayor
y
el
el
y
4;
2,
3,
p.
4.
p. 1,
2,
p.
n.
n.
Constit.
..
1* i* **
c.
c.
Cf. Scholia
2
es
et
Q
MoNUM. 5 - ExHORT. 3 coMPL. - TEXTUs G (1576) 305
[f.
Et
Signore”.
N.
25
P.
questo Ignatio
fu
d'Iddio desiderio che nostro
il
governò sempre principio ch'hebbe per
et
et fundatione
la
mosse
il
della Compagnia, andar cercando sempre come più fusse glorificato
Iddio, che cosa più fosse servita
et
º.
sua aeterna bontà
in
la
[70*] Nella bolla dice che Compagnia EsT PoTissIMUM la
si
propagationem profectum
et
et
vita doctrina christiana, etc. º.
et
animarum
in
et
incumbere º.
U] in F, de
vi
si
X
in
|
U1 ordina 25 che
X
Gl prin
ea
è
|
Il
Il
U
;
la
;
profitto
–
per l'augmento quella, per instruttione dell'anime dottrina et
di
in
il
vita christiana UXF 33-36 Finis huius incumbere subd. lin. G, marg.
U
in
; |
cum eadem impense UI Finis Societatis est non solum saluti et perfectioni propriarum
animarum, etc. in marg. XF ad haec add. in teactu che fine di questa Compa
il
;
gnia non solo attendere alla salute perfettione delle proprie anime, ma insieme
è
e e
simi UXF
mulae Instituti, prout legitur Bulla Iulii III, Exposcit debitum (1550)
3:
n.
in
et
ad fidei defensionem
«
et .
.
.
.
.
.
MI, Const. 376. Respondent quoque ad ordinem eorum quae postea expli
I,
et
B,
dent, etsi incomplete, Formulae Instituti, prout legitur Bulla Pauli III,
in
26. Habentur
in
I,
n.
Examen
2.
c.
20 – CoMMENTARII P. NADAL.
306 ExHoRT. 3 coMPL. (1561) - TExTUs HisPANUs
[72] Ved aora los medios con que se va a este fin, para que
veáis quânto abraca la virtud de la charidad, que os dixe ser fin
nuestro. Los medios son ecclesiásticos, de la predicación, leción
y todo otro ministerio de la palabra divina, dar los exercicios spi
25 rituales, instruir a los rudos y ignorantes, ensefiar la doctrina
christiana, administrar los sacramentos, como se contiene en la
est
que dice: potissimum
*",
ad
[f.
bulla haec instituta 12r]
f
f
Societas si.
ay
que esto
se
y, y de y
Más aún más
a
que instituto,
de
obras son también nuestro las obras miseri
cordia corporales, visitar servir hospitales, cárceles, procurar
la
paz entre los enemistados fin, qualquiera otra obra
de
charidad
al
corporal espiritual; todo esto enderegado mayor servicio,
y
al
o
a*;
gloria más, gratis, sin esti
de
y
Aquél por
no
35
*,
de
el
cuyo amor
**.
se
haze
nos
charidad nos muestra estos officios. Tiene por obiecto Dios
y
a
próximo por Dios; que
ha
El
40
se
al
es
charidad.
22 lai sup. lin. m2, corr. eae esta L] esta 23 Los medios add. della 24 dar
Q
Q
||
||
om. dar los sup. lin. m2 los om. 26-27 como se contiene — ad haec sup.
Q
B
||
eae
|
la
la y
L
a
como se contiene — que esto] esto dice Bulla que es principalmente insti ||
Y
a
tuida
:
et,
L,
G
||
||
eae
al L, 30
aun ay que esto sup. lin. m2, corr. ay om. obras* add. más de
y
B
||
L
a
|
las nombradas también son instituto del. donde entran add. donde entran
Q
31 B
|
Q, similiter GUX, om. corporales sup. lin. fin sup. lin., om.
et
32
B
||
||
L
enderecado om.
in
Q
||
a ||
L
|
es
34 honrra gloria 37-38 pues Dios 41 por quien — Esto es] porque
y
y
B
B
||
Dios es esto
B
bulla Iulii III, Eaeposcit debitum, MI, Const. 376; ubi haec
3:
so
n.
In
I,
lectiones,
et
ceteris sacramentis
administrandis.
MoNUM. 5 - ExHoRT. 3 coMPL. - TEXTUs G (1576) 307
If.
232v] così dice bolla:
la
«
PRAEDICATIONEs, lectiones, quodcunque verbi Dei minis
et
aliud
terium spiritualia exercitia, puerorum Christia
ac
ac
rudium
in
nismo institutionem, christifidelium confessionibus audiendis
in
ac caeteris sacramentis administrandis spiritualem consolationem
praecipue intendat, etc. Et questo noti che dice: quod
º
si
».
potissimum instituta est Societasº; dapoi dice: praecipue
et
«
intendat». Perchè più nostro fine mezzi;
ci
che estende
si
il
a
è
e
per ciò che sono ancora altre opere quali appartengono
vi
le
al
nostro instituto, dove entrano ancora l'opere de misericordia
la
corporali, visitar servir gl'hospitali carceri, procurar pace
la
e
e
de
charità
et
a
e
º,
gloria
N.
e
º,
se
non
il
da colui per
[f.
º.
fa
et
ci
è
havendosi sempre risguardar maggior gloria honor d'Iddio,
et
a
si la
estensione
tanta, quanto charità; gli mezzi, quanti ponno per
la
estende 60
è
Donque Iddio
è
nostro fine, lui c'infonde charità per unirci con esso lui;
la
40 etc. sup. lin. G, om. UX, del. ogni altro ministerio della parola d'Iddio,
et
la
G
|
43 Christianismo del. institutionem 45 questo noti che dice corr. eac questo
si
G
a
Il
ea
la
a
se
estende corr. nè
e X
a
|
di
di
X
ll
il
l
U er er
56-61 stende
si
il
?
57
è U
|
I
il
|
|
.
.
.
Const.
L
Iulii
3:
bulla
I,
n.
Const. 376.
- aa
Ibid.
3;
4;
4,
6,
27; Constit.
1,
4,
p.
p.
15,
n.
Cf. Examen
n.
n.
c.
c.
c.
º
c.
2,
7.
n.
308 ExHoRT. 3 coMPL. (1561) - TExTUs HisPANUs
Y
advertid que bastaria obrar las cosas por amor de Dios;
[74]
pero ay más que buscar y donde caminar, que es la mayor gloria
de Dios, el mayor amor suyo. No ay que contentaros con eso.
Caminante sois, no ay por qué paréis. Más y más adelante, a mayor
gloria de Dios. No paréis con dezir: yo a Dios sirvo, en su gracia
estoy. Adelante os guia su gracia; que estéis con fervor, con vivo
desseo de servir más a Dios, despertándoos cada dia más y ayu
dándoos a ello. Esta cosa es de gran consolación para nosotros,
que éste sea nuestro instituto confirmado por la Iglesia sancta
y sea ésta la gracia de nuestra vocación y el principio, como os
dixe, que tuvo nuestro Padre que le guió a la fundación de la
Compaiiia Siempre quiso caminar
**.
a
Seiior, como vistes en
*°.
discurso de su vida
el
no
Y
[75] esto
pues somos religiosos; religión diximos que
es
el se
estado donde
y
[f.
tracta
la
a
allegar, mayor
de
la
a
es a
a
de
do
de
fervores, ayudados divina gracia, procuremos siempre
de
llegar.
Q
Q ||
47
{II
II B,
B Q
|| II
|
om. 49 para ello Esto cosa es 50 sancta om. 51 sea esta aegre
y
Q
B
L B
||
B
||
||
||
et
om. '56
B
Q
||
|| II
Q
B
B
||
||
|
nuestra profesièm — obliga] esto nos obligamos Q, esto nos obliga nuestra profesión
instituto 62 donde con* om.
B
B
||
||
e
Supra,
** **
n.
60.
Compl.
n.
Exh. 38.
2
MoNUM. 5 - ExHoRT. 3 coMPL. - TEXTUs G (1576) 309
vi
la
233w] cosa cercar
et
fratelli, con dire: servo Iddio con gratia sua; avanti guida
vi
io
la
sua gratia, che QUESTO FATE con fervore, con vivo desiderio
di la
di et
et
dì
a
et
ho detto, che hebbe nostro Padre, dal quale guidato
fu
vi
et
il
º,
ºº.
che
[75*] Et ciò non da meravegliarsi, che questa sia voca
la
è
tione nostra, poi che siamo religiosi habbiamo detto che Reli
et
et
234rl dove
ci
ci
è
vare cercando
la
Questo
ci
nostra
la
il
li
è
63 Iddio del. prossimo quae add. 65 gloria sua del. perche lui
et
et
U
il
è
|
questa charità U, quae add. 66 noi non om. 67 ma con augmento corr.
X
X
a
|
ex impero che ancora più da cercare dove caminare, cioè U, quae retinet
–
la
X
è
Il
68 per corr. ear Ul perchè contentarsi corr. eac non dovete conten
X
U, il
il
il
69 I
X,
siamo vian
Gl
ex
ci
!
Il
in X
ea Il
X |
gratia sua corr. sto nella gratia sua U, quae retinet 73 questo fate marg. G,
|
corr. er stiate Gl stiate UX 75 questa cosa subd. linea noi 76 per Chiesa
la
X X
è
il
|
principio
77
et
X
la
U
il
|
|
|
I
ex
79-80 sempre sia corr. sempre volse caminare dove Iddio fosse U, quae retinet
80 breve in marg. G, om. UX 88 sup. lin.
ci
X
G
il
il
310 ExHoRT. 3 coMPL. (1561) - TExTUs HisPANUs
**,
quales hemos ser siempre governados, divino,
de
ecclesiástico
el
el
virtud, que no aviamos desacompafiar
de
de
y uno
lo el
el
y
la
en
de
de es
Dios fervor
el
quando ragón contra algunos los medios eccle
es
contra
la
o
siásticos.
no
esta parte que los fervores que
en
spiritu
El
proceder.
de
de
de
[f.
en
es, las
y
de
es
es
vehemencias esa motión
de Si
la
es
el
no
es
concurso alborotado
ni
simplicidad;
de
ésta
el
B
||
||
||
L
B
||
es ||
|
B,
la
la
de de razón de
y
el
el
el
la
y
raçón natural virtud viae legib. avemos 78-79 desamparar uno del otro
el
Q
B
||
||
L
|
79-80 Engafianse — racón sup. lin. corr. m.2 eaeillegib. No es fervor de Dios.
la L]
Q
||
et
em
lo
||
||
||
L
|| L
|
B
||
:
[76*] Imperò avertite che suoleno essere certi fervori che non
sono guidati secondo la raggione spirituale, INCONSIDERATI, IN
QUIETI, AsPERI, IRRETENTI; non dimandiamo, nè volemo questi,
perchè non sono utili. Io dico alle volte de questi ch'hanno tali 95
fervori: pare vogliano far bene et non lo fanno, anzi molte volte
fanno danno. Non ha da esser così adunque, se non che il desiderio
sia tutto buono, guidato et governato per GLI suoi principii Spi
RITUALI; non dovete pigliar assonto. Di cosa con la quale non
puosiate reuscire; guidate li fervori vostri per la raggione spiri 100
vi
234v]
QUIETO, LEVE ET MANSUETO, FACILE ET OBEDIENTE; SUAVITER
FORTIS, ET FORTITER SUAVIS.
ricordano quelli principii ch'io proposi per quali
vi
Non
li
º
habbiamo ad esser sempre governati, cioè divino, ecclesiastico ET
delle virtù morali, che non dobbiamo disgionger l'uno dall'altro
et
?
Non d'Iddio fervore (nel che molti s'inganeno) quando
il
è
è
quello raggione mostra ordina, 10
et
che
o
delli mezzi ecclesiastici.
[77*] ET CUsì fervori che non vanno con suavità mansue
li
e
tudine, certi rigori ch'essasperano, certi zeli soverchi indiscreti
et
Il
suave
le
il
è
è
te,
da
se
operatione divina.
[f.
–
G,
spirituali marg. G, om. UX 99 sup. lin., corr. eaccon virtù sup. lim.,
in
| di
U
X
1
Il
|
I
vor
X
3
|
retinent UX 3-5 considerato suavis marg. G, corr. eacet che tiene tutte buone
in
le
Il
parti G, quae retinent UX tre principii X, del. tre et sup. lin. G, add.
U
6
7
|
humano, hoc est X, cancel. et humano hoc est 12 Et cusì sup. lin. G, corr. ex
U
|
G,
Avertite anchora in questa parte che quae retinent UX vanno add. con tenerezza
–
è I
|
ea
n.
121 313-317.
º
6
312 ExHoRT. 3 coMPL. (1561) - TExTUs HisPANUs
**;
al fin, fervor sin ciencia sino que sea reglado por
la
puesta mayor gloria
de
de
y
buscar nuestro Sefior los otros
la
principios
de
Dios.
Tenéis necesidad, hermano,
de
mortificar cercenar malo
lo
que ponéis vos, que queréis
de
de
es
vuestra condición
y
lo
de lo
poner quenta con
de
No avéis visto unos hombres
su
Dios.
;,
a
dición natural efficaces, rigidos tratar, después
de
100 dificiles
y
con mucha mortificación
la gracia de nuestro Seiior buel
la
con
tos tan mansos, tan tratables, que sus palabras penetran en
y
cienden sin exasperar, sin esos rigores Tales obreros como éstos
?
pide nuestra vocación.
de
buscar con diligencia dónde más serâ servida divina Magestad.
la
Aora ved los ministerios que tiene Compafiia para este fin.
la
El
de
se
es
bulla defensa
la
la
*°
Iglesia Romana cathólica universal; prin
de
es
el
la
la
fee éste
y
y
cipal entre los próximos, nos encomienda alli.
se
y
10 officio assi
al
y
a
todos los professos que entonces avian elegido General estavan
y
para bolverse sus provincias, esto nos significó encargó mucho,
y
a
-
1o en carta *°.)'
II
|
los otros — Dios marg. los otros principios] con los otros preceptos
in
Q
II L
1
I
96 de Dios] già detti GUX 97 de eaeBQ, om. 1-2 bueltos] buelvem obre
Q
||
L
3
B II
ros] subiectos éstos Q, este BL serâ] sea 7-8 para este fin — defensa] El
Q
||
||
6
|
1° qué entendamos por aquellas palabras que estám puestas en Bulla. Sic qui
la
cumque in Societate nostra vult sub crucis vexillo Deo militare et soli Domino atque
Romano Pontifice [sic] eius in terris Vicario servire, proponat, sivi in animo se par
tem esse societatis ad hoc potissimum institute [sic] ut ad perfectum [sic] animarum
in vita et doctrina christiana et ad fidei propagationem precipue intendat. mas
Y
abaxo estiant, [sic] omnes sociis [sic] Societatem hanc universam et, singulos sub
:
dem&s
y
B
||
B 8
II
le [f.
235v]
Signore nostro diventati così mansueti trattabili, che luoro
et
parole penetrano incendono senza essasperare, senza questi
et
la
?
[è]
citar cercar dove serva divina questa
in
la
la
et
si
la
tentione estensione del
et
il
così
et
il
il
è
il
è
et
si
credo tengo per me che gran parte contro questi sia stata
in
e
––
vostro om.
X
I
38-40 estensione cioè corr. eac ministerii che Compagnia tiene per
G
la
la
li
Il
questo fine. primo che propone nella bolla per U, quae retinet 40 Chiesa
X
si
Il
sale 41 Romana
X
X
ll
I,
n.
376.
Ioannes de Polanco retulit, litteris datis 16 iulii 1558 ad Patrem
in
et
398-400. Cf.
314 ExhoRT. 3 coMPL. (1561) - TExTUs HisPANUs
*'.
(Que mismo tiempo que comengó Luthero, movió nuestro
al
a
Padre tomar vida que tom6. ansi ha hecho Compaiìia mucho
a la
la
Y
a
en esta parte, donde en Alemania han faltado las religiones etiam
en las tierras de los cathólicos, que no hallava quien quisiese
se
han fundado collegios plantado esta
en
entrar
se
se
Y
ellas.
a
religión que no poco de notar. Tráense de Germania para
lo
es
25
el
;
Collegio Germánico, fundado mantenido de Compaiìia, con
la
y
mucho trabajo. Parece que esta religión más odiosa los herejes,
es
a
según cuentam, que todas las demás. El amor afición que da
y
Dios nuestro Seiior particularmente Compaiîîa con aquella
la
a
30 nación, los nuestros de tan buen ánimo tanto peligro entre
el
ir
a
ellos, oración que hace particular en toda Compaiiia por
la
la
se
la
a
bendición de las cuentas por los que rogarem
su
Santidad en
la
a
y
la el el
de
la
mado della **bis leer en Roma de continuo una lectión de las
el
;
la
una enpressa muy inportante.)
de
fensión fee,
la
es
ésta
y
su
mismo — inportante)
L,
er
om.
in
al
Q
||
LBGU Dios — buenos sup. lin. m2, corr. eae hecho mucho Compaiìia
la
42
X
a
||
en esta parte, veo que se pone gram difficultad para ello. Los hombres ayudam
y
poco Dios mucho Dios ayuda mucho] ayuda mucho nuestro Seiìor ella
Y
Y
y
y
L
a
|
X
et y
y
Q
Q
||
e
y |
espero — m&s]
se
Q
I
Q,
in in
**
allato textu
in
et
la
I,
218-219.
Eius consilio usus est Paulus III, qui (21 iulii 1542) sex cardinales nominavit
hechos un cuerpo manera de inquisición Ignatius, ad
ut
»,
ait ibid.
S.
«
coercendos haereticos. Cf. litt. apost. Licet ab initio Bull. Rom. VI, 344-346;
:
narr.
I,
in
narr.
I,
:
MoNUM. 5 - ExHoRT. 3 COMPL. - TEXTUs G (1576) 315
[f.
[78*a] Pare esser
la
la
236r]
difficultà nella Chiesa d'Iddio defendersi dalli heretici, per loro
la
atrocissima oppugnatione contra verità d'Iddio con obstinatione
la
infernale, ha voluto Signor Iddio mandar soldati
et
diabolica
il
novi per questa guerra. che confirma perciò che l'instituto
Il
si
è
della Compagnia directamente contro gl'heretici. Perchè gl'heretici
fidano d'eloquenza vana erudition humana multiplice,
de et
la
si
et
humani, con humiltà simplicità christiana exactamente ºa.
et
Gl'heretici danno tal credito alli suoi heresiarchi, che loro esposi 55
la
dogmi preferiscono
de
dottori
li
la a
della Chiesa santa; hanno altra theologia che contaminata per
nè
et
[f.
innovando altri. Noi facciamo
et
et
in
di
la
et
de
et
che
si
si
theologi sº.
[78*b] Gl'heretici persuadono certa luce falsa diabolica
et
si
con
la
et
il
Numeri 78*a –
78*f: Pare esser –
chel'mio om. UX eorum loco habet sequentia,
U
;
sua santa Chiesa tutti buoni, spero che per l'avenire agiutarà più.
et
et
una
li
grand'opera questa, gran valore et merito, agiutar contra heretici. Che pensate
di
li
che sia un heretico, altro che una peste ch'inficiona anime, con suo comercio
le
il
Adunche la defensione della fede della vocatione nostra et del nostro ministerio;
è
et cusì vedemo nelle missioni che Sua Santità ha fatto delli nostri Provincie
de lo
scimatici,
de
legati simili paesi. Et vede anchora per collegii che sono fatti, et fano in
si
si
li
a
la
il
è
sterio et officio; et dobiamo haverli particolare afficione et agiutarli in ogni cosa, perche
non solo come christiani, figluoli della Chiesa, habiamo obligatione questo, ma la
a
vocatione et religione nostra pone nuovo obligo, quae retinet 57 che del. loro
la
ci
X
il
58 inducano ms.
G
Il
i
1,
6,
4,
5,
p.
12,
n.
n.
n.
c.
c.
c.
A,
2,
14, D.
n.
c.
C
;
B;
D,
4,
1,
6,
p. p.
12,
n.
4.
1.
n.
n.
c.
c.
c.
12 4,
egit Natalis
p.
Conim. 11-12,
in
Earh. 134.
316 ExhoRT. 3 coMPL. (1561) - TExTUs HisPANUs
[f.
Qué
,
pensáis que un herege, sino una pestilencia que inficiona las
es
45
trato conversación, un demonio, un infierno
su
almas con assi
y
?
ayuda mucho Dios nuestro Sefior
de
esta obra. La defensión
la
a
nuestro ministerio;
de
de
es
y
nuestra vocación assi veemos
lo
fee
las missiones que Su Sanctidad
de en
de
hecho los nuestros tierras
a
cismáticos, quando nos embian con sus
de
hereges,
50
tierras
contra om.
L
I;
Q
B
||
|
46-47 assi — obra om. 48-49 assi veemos en] como hemos dicho que se
lo
y
y
Q
||
B
||
||
a
sermo est
B;
3,
F. p.
5,
3,
6,
4,
n.
2.
n.
sie Constit.
c.
c.
Cf. MI,
sif
narr.
I,
28-29.
sig Similis antithesis inter Ignatium Lutherum occurrit saepe apud
et
10,
n.
n.
*,
(Wartburg Loyola).
-
celona 1949,
y
c.
8
MoNUM. 5 - ExHoRT. 3 CoMPL. - TEXTUs G (1576) 317
[f.
237r]
sua salute perfettione. Usano con grande diligenza gl'heretici
la
il
catholico santo º,
tanto che esprime obligation questo
in
di
la
et
º.
Abominano gl'heretici Papa Sede Apostolica.
ne
suoi voti
et
il
i
al
la
quella insegniamo, ma frequentia efficacemente consigliamo.
di
la
la LE
ANTICHE. Togliono
et
ET LAUDAMO TUTTE intercessione
la
conse
et
devotion noi
gliamo. Breviter, tutti dogmi vita insegnamo
et
vivemo
in
li
e
loro, l'instituto nostro unicamente pugnar
et
contrario
di
al
pestilente doctrina
[f.
vita d'heretici.
et
contra
la
237v]
[78*c] Et vedete un segno che Compagnia sia
de
Iddio
la
º,
P.
il
etiam anno
la
la
il
et
di
dipoi d'esser lui uscito dal suo diabolico secesso ºº. RITIRò
Si
P.
P.
238rl
il
et se
dicessiMo:
le
il
G
|
dover che
G G
G
|
!
| |
sup. lin. 100 perniciossimi add. fece ima pagina, quod repetendum erat initio
in
sequentis. Natalis add. far marg., sed. oblitus est cancel. fece
in
dicessimo corr. ex
1
a
il
dicamo G
318 ExHoRT. 3 coMPL. (1561) - TExTUs HisPANUs
hizie
**,
legados a semejantes provincias por los collegios que
se
y
y
ron harán.
se
se
marg que se harán] que
in
51-52 hizieron
y
y
|
se hacem en Alemania se an hecho entre cathólicos por otras sefìales que hemos
y
y
dicho
Q
Petrus Faber, qui iussu Pauli III debebat comitari Doctorem Petrum
in P.
ss
illuc revocatum (a. 1540). Iterum iussu eiusdem Pontificis perrexit Spi
in
ram (Speier) Nuntio Apostolico servitio esset (a. 1541). Etiam
P.
ut
Claudius
Jaius P. Nicolaus de Bobadilla Paulo III
missi fuerunt cum Cardinali
et
in ei
fuerat ad comitia Augustana cum Cardinali Legato Ioanne Morone: EN, II,
9; 279-282, 286 sq.
I,
saa
a
F.
2,
I, n.
1.
en de
su
tiempo, 569-625;
la
p.
de
I,
et
S.
assiduus Lutheri
et
13,
n.
5
farlo con efficacia e frutto. È dunque grande beneficio che ha ri
cevuto dal Signor Iddio la Compagnia l'esser stata eletta in tempo
d'heretici specialmente per diffender la fede et Chiesa santa dalla
impugnatione de quelli; et così vediamo haversi servito Iddio
et la Sede Apostolica dal principio della Compagnia del travaglio 10
[f.
238v]
Francia, con singular frutto. ingratissimo alli heretici,
et
in
che
Il
è
noi, ma Iddio non gli per
de
che claramente dicono infiniti mali 15
quello
se
è
oppugnano cridano, non che siamo hereticissimi,
nè
Non
se
ci
et
efficacia contra
et
dire: sunt boni, sunt docti, tamen sunt papistissimi. Altre volte
dicono che insegnamo con arte magica, non essendo possibile che
tanto puoco tempo riescano dotti
in
diabolici
et
Il
la
il
Questa
chierici romani, facendo capo d'un certo vescovo, excitarono una
tragedia contra Compagnia, dicendo che loro perteneva
la
il
a
et
si S.
40
[f.
et
239v]
| in
–
haereticos 17 ci] ms. 19
G la
si
G
G
|
Papa corr.
37
ex
G
Il
Il
et y
L
L
;
|
58
L,
B
Q
B
||
|
Germaniae
p.
amore 58 sq.
hispani deest
G.
da
[f.
240r] conceveti che vidi
perditione tante anime exterminio d'una natione tanto
di
la
et
la
E
il
et
si
et
di
et
et
e
Sede Apostolica,
de
et
essendo
propria della Sede Apostolica, molto conveniente che sia questo
è
convertono piu.
in da
cosi
si
perche
in er
et
| G
|
|
propa
ex
la
G
-
|
61
X
et
et
om. 62
X
1
e
Il
|
|
21 - COMMENTARII P. NADAL.
322 Exhort. 3 coMPl. (1561) - TExtUs HisPANUs
**.
más, Seiìor, ocupanse gran
en
de
70 cen sirven más nuestro obras
a
valor, cogen más fruto de sus trabajos; con estas alas buela
la
Compaiiia. por éstos tengo para mi ayuda mucho nuestro Seiìor
Y
también los que acá estamos, más quietos, menos ocupados,
y
a
de
de a
menos, todos noso[f. 14r]tros con nuestros desseos hemos
lo
y
a
la
A
charidad, que que nos une con Dios.
es
**;
fee, ayudarlas
en
al
eae Q
Q
|| ||
ll
68
considero] algunas veces considero veo que son] me parecen están] andam
Q
Q
B 72 |
L, L
y
II
II
B G,
73
||
|
77
om. cathólica add. post cathólica add. Esto hacemos [sic] de mucho
y
B
||
81
dessear
y
Q
y
||
I,
Regimini militantis,
p.
3:
n.
ibid. 26.
MONUM. 5 - ExHoRT. 3 coMPL. - TEXTUs G (1576) 323
[81*] Et in
questa parte havete bene inteso quanto si sia servito
il Signore delli nostri nelle Indie ET GIAPPONE, ET È UN FRUTTo
sPECIAL DELLA COMPAGNIA IN QUELLE BANDE, PERCHÈ EssENDo
PIANTE QUELLE NOVE, LE PODEMO PIANTAR A NOSTRO MODO, CON
ORDINE, CON EXPOSITION PARTICULAR DELLA DOTTRINA CHRISTIANA,
MISCOLANDO IN QUELLA, PRATICA DIVOTA ET GUSTO DELLE COSE
SPIRITUALI; ET DI QUESTO SI HA FATTO GRANDE FRUTTO, NOMI
NATIM NEL GIAPoN, DovE GLI Novi [– – –]. Non è di bisogno
ch'io mi estenda in narrar LE CosE DELLE INDIA.
È di molta consolatione la consideratione del fruto che si coglie
nelle Indie et in Alemagna ONDE PAR LA COMPAGNIA UN corpo con
Doi ale, le QUALI vedo che sono li nostri che sono in queste doi
bande dell'India et d'Alemagnaº. Più travagliano, ET CON MAGIoR
FERvoR, più meritano, più servono al Signore, et 24Ir] occu
[f.
si
pano opere gran valore, coggliono più frutto delli suoi tra
di
di
DI
SI
IL
DENDO SPIRITU ET GRATIA CHE DÀ
SIGNOR QUELLI TAN ABUNDANTI, ET DESIDERAMo EssER PARTI
CIPI DI LORO TRAVAGLI ET CON ORATION GLI AGIUTTIAMO, ET 95
DI
più
Di
in la
come
è
per
[f.
et
77-83 novi
in
in
Il
Il
|
I
è
|
I
et
ante corr.
la
U
|
corr. eacet considero che questo piccolo Gl et considero [et considero X] questo
io
piccolo UX corpo del. della nostra religione G, quod add. UX 87 doi ale quali
le
|
I
le
; |
G
|
retinent UX Et per questi [questo XI tengo per me che Signore agiuta molto an
il
:
cora quelli che siamo di qua, più quieti, manco occupati, et così con manco occasione
di loro di travagliare et di [del. meditare Gl meritare ma almanco noi tutti con
A a il
;
diffender, inalzar et augmentar con tutte nostre forze santa fede catholica.
le
la
questo charità et fervor quella [et fervor quella manu Nat. U, om.
di
ci di
la
move
è ci
XI, che quella che unisce con Dio con perfettione et fa efficaci per acquistare
–
ci
[il om. U] nostro fine [con perfettione fine manu Nat. U, om. X], add. ogniuno
il
cancel.
–
G
|
animano
–
si
G
| |
|
et |
U
1
add. X
324 Exhort. 3 coMPL. (1561) - TExTUs HisPANUs
no
**,
Assi que la Compafiia, como para
la es
se dize en el Examen
attender solas, sino para procurar con vivos desseos salud
si
a
de a
perfectión las almas, por las quales murió Jesuchristo nuestro
y
85 Seiior.
si
a
fin no fuera menester oviera Compaiìia. La oración soledad,
ni
y
sin medios exteriores para ayudar las almas, son proprias
de
las
a
de
nuestro
instituto. Quien quiere siempre oración, soledad; quien agrada
go
a
trato con ellos para aprove
de
huir
y
el
y
en
y
fin
es
vocación
y
eso.
84 87 no era menester
y
ti
B
B
||
||
II
la
la
88 las almas]
Q
B
||
||
||
a
oración sup. lim., corr. eaeilleg. siempre oración, soledad] soledad sola ora
y
L
|
B B
Q
B
||
|| ||
||
|
2.
n.
Eramen
**
c.
MoNUM. 5 - ExHoRT. 3 coMPL. - TEXTUs G (1576) 325
voci, cioè, con grande vocatione, con GRAN GRATIA, gran instituto,
grandi ministerii, fine perfetto, con grandi affetti et sentimenti
interiori, con il gran fruto che vediamo nelle anime NostRE; et
ci chiama acciò agiutiamo 242r] che non perdano anime
[f.
le
si
per suo sangue vita recomperate. Vedete, fratelli, quanta
et
il
in le
che
si
le
si
di
al
la
quello che dice l'Essame, non Compagnia per sola;
se
fatta
la
è
per questo fine non era bisogno nova religione nè sarebbe INSTI
di
IL
la
CANTAR
CHORO, ETC., senza mezzi ALTRI per agiutar anime, sono
IN
le
ritirarsi
et
per agiutarli, non per vocation nostra. Per questa tale sono
la
è
loro monasterii,
et
cioè corr. er più oltre UI più oltre etº om. 3-6 d'Iddio morto –
X
X
2
è
è |
l
corr. eacSi che Compagnia, come dice nel essame, non per attendere se sola
la
si
mente, ma ancora per procurare con vivi desiderii salute et perfettione dell'anime,
la
per quale morse U, quae retinet universalmente del. fine nostro esser G,
le
il
5
|
quae add. Nat. manu [prius fine nostro dicendo esser U] sup. lin. 5-6
–
U
il
è
|
agiutar quali morto, prius scripsit Nat., sed cancell., sequentia: attender
in
le
U
è
la
la
a
G è
il
| G
Il
|
om. 21-22 instituita sup. lin. G, om. 22-23 cantar in choro, etc. in marg.
la
X
U
X
il
|
G, om. UX
ea
|
|
lin.
|
I
26 et non gli cercar corr. ec et pratica con quelli G, quae retiment UX 29 quella
la
G
il
|
[f.
que tenéis assentada con Dios. maravilléis, fal
os
os
assi no
si
que suelen ayudar Compaiiia.
de
taren vos con otros
lo
la
a
a
ayuntar fin otro; vuestro aprovechamiento
un
de
Avéis
al
al
el
se
dos officios nuestros nunca
entre si.
proceder Compafiia,
de
de
y
el
en
en
casa un alli me oración otros
y
la
salir pelear contra los demonios vicios. Salgo con esto hablar
y
15
a
de
moverle
||
1
|| |
||
L
4
I
BQ, nostra, UX, om. G, vuestra Ivocación add. para esso tampoco B,
y
Q
||
5
tam poco LQ 7-8 faltarom suele ayudar Seiìor los otros de al]
el
le Q
B
||
||
8
B u
a
II a
|| II
B, con
se
la
B
Q
B
||
||
|
G L
; ||
et
et
li
Padri siano liberi per agiutare. Nisuno donque può retirare
nè
si
pensare che qualsivoglia gratia che habbi opera che
et
fa
non
finalmente per agiutarle anime non deba quel fine referirle;
sii
et
a
non sono per voi solo. Per questo fine, che fine della vocatione,
il
sono date. Et restringiaremo, prima mancaremo è
se
al ci
noi soli
le
45
et a
et
ci
augmentarà gli doni gratie che Signore dona alla Compagnia,
et
il
vede
si
alla esperientia: chi sono fervorosi per agiutarle anime per desiderii
orationi, ET con questo
et
disgionti
[f.
et
sto
lì
che combater
a
– marg. G, om. UX
– lui agiutta
altri 31 altri del. 31-32 più
in
et
in |
ci
X
a
quae retinet 41-43 ne pensare referirle om. UX, cancel. non inalzarvi, fratello,
X
|
con quelle U, quae retinet 44 solo cancel. ma per agiutar con quelle profitto
U al
XX
|
et
45 ci] 45-53
Il
|
sarà
le
e
a
dato, imperochè mancate del vostro instituto, dell'obligho ch'havete fatto Iddio
a
però non maravigliate, se voi quelli aiuti con che suole Iddio
vi
vi
mancaranno
E
aiutare [add. alli U] altri della Compagnia. Dovete X, quae cancel. sup. lin.
–
et
50
U
|
si
il
X
|
328 ExHoRT. 3 coMPL. (1561): - TExTUs HisPANUs
[f.
70
di
nasce dipoi adoperarmi con più zelo, con più pura intentione
della maggior gloria d'Iddio nostro Signore, con maggior charità,
con più fruto delle anime. simile può dire delli scholari che
si
Il
et
et
et
le
da
et
della Compagnia. Che, per quello che voi havete fatto col prossimo
Dio quel ministerio qualsivoglia officio vostro,
et
servito
in
in
et
a
et
a
gior agiutto che avete qui, che dipoi con miglior animo
fa
con
et
camina avanti
di
in
bene
si
dì
la
apreso Iddio, faccio un'opera della mia vocatione, un opera de gran charità, de gran
–
-
merito, et con questo vengho più disposto U, quae retinet 74-79 simile
in X
Il
|
X
ll
|
87
X
|
|
330 DE FINE SOCIETATIS
[f.
15r]
Ihs
PLATICA 4a 31 OTUBRE
A
§ I. — DE FINE SociETAtIs. — 86. Finis Societatis er caritate. — 87. Eac
bullis Examine sequitur vocationem gratiam Societatis dari profectum
in
et
et
animarum. — 88. Et hunc profectum impense sectandum. — 89. Gratiae
divinae innitendo, ad opera supernaturalia caritatis. — 90. In qua virtute
attenditur perfectio vitae christianae. — 91. Status religiosus ordinatur ad
— 92. primo quidem vitanda peccata mortalia.
Et
perfectionem acquirendam.
— 93. Ad quod iuvant ipsa exercitia religionis. — 94. Gratia peculiaris
instituti religiosi, ad analogiam gratiae particularis sacramentorum, cogno
mediis singularum religionum. — 95. Fiducia habenda er
er
scitur fine
et
hac gratia. — 96. Hoc auxilium gratiae spectat simul ad salutem per
et
fectionem propriam perfectionem prorimi. — 97. Magno
et
et
ad salutem
ardore caritatis hunc finem incumbendum. — 98. Ad exemplum magna
in
et
fundamentum
fiducia gratia Dei. — 99. Perfectio proacimi quaerenda. — 100. Sicut
et
ex
regula
et
gratia Dei confidendum. — 103.
In
tuto habentur, quo differant
in
et
ideo
munus concionandi sacras lectiones habendi. — 104. Quid sit aliud
et
«
quodcumque verbi Dei ministerium sermonibus privatis,
»,
confes
in
in
sc.
sionibus, exercitiis spiritualibus, doctrina christiana. — 105. Admi
in
in
I
—
[§ DE FINE SociETATis]
.
de
Comencamos dezir
la
[86]
a
estienda
y
1.
a
de
todo hiziere
lo
la
se
*.
s
charidad
la
y
a
a
y
f
| 31
||
||
2
6
a
in a
y
Q
Q
B
||
7
a
II
]
|
N. 67 sq.
* 1
N. 73-74.
MoNUM. 5 — ExHoRT. 4 coMPL. (1561) 331
10 add. honorem
11 y
||
a
eae
B
||
||
Q ||
perfectión extir
la
et
15 las bullas
y
||
||
L
|| eae
Iglesia [sancta]
la es
18 Este 19 ella
B
y y ||
||
||
Q
||
||
y
||
L
I
B, estos medios ministerios estas ayudas Q, haec media daret, haec ministeria,
y
y
28 y
solos el] BQ
X
si
la B
||
||
||
I
31
B,
B
||
;
la
mente 33
Q
Q
||
II
Q
||
I,
376.
*
I,
n.
26.
*
1,
n.
C.
2.
*
332 DE FINE SOCIETATIS
16r] merecimientos
y
37 dél] dello
Q
||
Q II
las* prius
se
o
|
otras 42 instituta — haec] instituto nostro es precipue lee hoc, etc.] haec
Q
II
Q
B
||
||
II
él |
B
y
Q
Q
||
||
— mucho]
es
B
II y
II
|
||
|
add. que pretendieron mismo fin 57 estas cosas] esto Pongo exemplo en]
el
Q
||
hablo de 60 salud corr. eaeinstituto 60-61 pero — gracia om. 62-63 muy
B
Q
||
II
II
3:
n.
n.
I,
Const.
°
I,
Const. 376.
Ibid. utraque bulla.
n. in
* *
1,
C.
2.
MoNUM. 5 — Exhort. 4 coMPl. (1561) 333
en
de
[f.
occassiones
y
16v]
y
si,
se
convierta
y
a
a
del. gracia Sefior del.y su ayuda Afiade 65-66 pero — salud om.Q 69
| la
64 en
Q
||
|| ||
la !
|
La* om. del BQ, de en' om. en*] qual hace guardar add. biem 70
|| B
B
|| Q
L
|
|
I
en] 71 Qual pensáis ques ante perffectión 72 la* eae BQ, om.
la
B
y
Q
L
||
73 in suo genere 76 divinas sup. lin. corr. eaevirtudes Dios por del. su la mano
B
||
de Dios 79
in
in
y y
II
la II
I
[mesmas] crecem sup. lin. marg. corr. eaelas otras virtudes som ayudas
et
om.
in
Q
;
81-83
el
||
L
de las
y
otras virtudes erezcan se augmentem. La chariad tambiém las otras virtudes con
la y
y
Q
B y B
||
II
I
Y
Q
||
|
I
cimos de la] del religioso 88 peligros infra lin. 89 mal bivir sup. lin.,
y
y
Q
Q
||
II
|
Q
a
|
2,
q.
ThomAs,
1,
184,
2.
S.
Cf.
a.
c.
1° *
Compl.,
n.
Exh. 14-15.
1
334 DE FINE SOCIETATIS
sirven
le
se
y
su
de
el
es
Q
||
Q II
91
L,
[y
es
||
\
L,
Q
||
a
II
sup. lin., corr. eae qual BQ, ad quam 97 De aqui collegimos 97-98 uno
la
X
lo
||
||
|
Q
||
||
B
||
2
Q
B
B
||
||
||
6
7
|
y I
in y
L Q
Q Q
Q
; ||
||
||
9
| ;
B
||
||
||
21
peccado 17 las] son 17-18 Dios tam particulares infra lim. vezes om.
Q
Q
||
||
||
1,
4,
4,
p.
p.
3,
3,
n.
n.
Eramen B.
**
n.
c.
c.
c.
MoNUM. 5 — ExHoRT. 4 coMPL. (1561) 335
i*,
el i°,
generales
de
examen ordinario consciencia oración
el
la
la
las cosas spirituales fin, trato que
y,
en
familiaridad
y
la
al
renovación interior, que todos éstos son medios
de
se
tiene
ecclesiásticos y la
santos, no sólo ayudan para perfectión, pero
la
son también saludables remedios defensas contra peccado.
el
y
que procura perfectión exercita con dili
de
se
assi veras
Y
el
la
y
gencia los medios della, este tal busca también huye
en
su
salud
y
los peccados. He aqui gracia religion, obligación que
de
la
la
la
tiemen los que llamado Dios nuestro Seiìor este estado, que
a
a
perfectión
de
de
es
buscar charidad.
la
la
particular gracia que propria
en
de
es
[94] Veamos aora más
la
esta nuestra religión, qual nos hecho nuestro Seiìor mi
de
la
El a
differencias
y
y y
S.
a
de
y
él.
La
S.
es
es,
y
ridad como
la
es
la
los sacra
y
las obras
y
el
assi llaman
al
Q
||
li
B
||
Q B ||
a
II
Q
||
|| ||
|
|| || B
||
||
es
Q Q
Q
||
||
o fl 1 |
||
B
Q |
L;
6;
4,
4,
n. p.
p.
41; Constit.
3. 1,
6,
1,
10,
2.
n.
n.
n.
Eramen
p. c.
** ** **
c.
c.
1,
4,
p.
11;
3,
4,
n.
Constit.
c.
c.
4,
Pet. 10.
1
336 DE FINE SOCIETATiS
[f.
fin propria ayuda nuestro Sefior, que nos ayudará particular
de
75 he dicho
El
en
la
en
no son todas
Iglesia. Ayla sus fines; ayla los ministerios; ayla tam
en
se en
la
bién
la
y
procurar sus fines
de
an
y
que, hermanos mios, con divina gracia, con ésta que Seiìor
la
el
nos
marg.
in
y
Q
II
II
el
B
Q
||
||
||
|| I
1B
y
Q
B
||
||
|
B Q
la B
||
||
|| |
B
||
||
om. 73 propria om. ayuda ante para este fin 75 de Dics om. Dios
B
Q
B
||
|
Q
||
||
||
I
83 todos om.
B
Q
||
6;
Erh. 1554,
n.
in
et
n.
30-31.
is
MoNUM. 5 — ExHoRT. 4 coMPL. (1561) 337
i*,
próximos Lo que bulla dezia: potissimum praecipue
i*.
en la
et
declara Examen estas palabras: no solamente, mas
el
».
«
Veis aqui Compafiia, assumpto principal,
de
su
blanco toda
el el
la
negocio que
lo la
Y
95
el
le
y
a
que dize: misma gracia No que
es
mas con differente
la
la
de ».
«
es os
la
al
un mesmo officio; para eso ayuda nuestro Sefior co
os
os
y
munica sus dones, para que empleéis mejor que proprio
en
es
os
lo
de vuestro instituto. 100
[97]
«
»
qué fuerca nos propone nuestro fin; mirad qué nos obliga
se
en
[f.
el
el
por
su
de
a
de
la os
charidad ella
la
10
a
85 la] 90 con
el
B
Q
||
||
92 dize
Q
Q
||
||
lim. 93 palabras del. presentes no solamente, mas subd. lin. mas] etc. B, om.
||
attendere, etc. ad
la
II
II
;
la
la
96 mas con
Q
||
subd. lin. del. divina gracia misma] divina quello che dice più (con
la
con
B
1 |
lo |
I
de
|| Q
B 1 ;
quella com che 97 la] 100 nuestro intensamente subd. lin. 4-5
X
lo
|| B
B
6 II
II
I
||
7
|
| Q
Q
||
||
B 8
9
a
|
Q
||
|
1,
1* 17 1°
2.
n.
Eacamen
c.
MI,
3;
26, 376.
n.
n.
I,
Const.
- -
1,
C.
2.
n.
22 — CoMMENTARII P. NADAL.
338; DE FINE SOCIETATIS
en la
assi
y
*";
Dios del bien que Dios,
In
se
su
lo la
y
ºm.
el
«
se
ser
que para tan poco; pero Dios, con
en
virtud
su
conoce con
y
es
40
13 animaos Q, animarvi
X
B
||
||
||
B
Q
B
B
||
||
||
B |
son éstas de
Q
Q
||
in
Q
L
||
II 1 | II
|
|| 30
||
ll
L;
B
||
||
II
ta 40 animosos add.
y
Q
Cf. Erh. 1554, annot. ibi appositas; Erh. Compl. 38; Erh.
*•
et
n.
n.
9
et
121
MoNUM. 5 — ExHoRT. 4 coMPL. (1561) 339
la
por bien empleado morir. No puede suffrir que muera Dios
se
j
por una alma, cuyos méritos fueron delante del Padre Eter
infinito valor, verla yo perderse
de
en
[f.
infierno
el
19r]no
y
ir
a
la
lo
al
!
este ministerio, para que estas almas redemidas por Christo nuestro
Sefior no pierdan passión por culpa
de
la
o ||
||
Q Q
B
B
||
II
II
|| || |
B
||
||
| II
L, om. BQX muera BQ, mura 59-60 verla — perpetuamente sup. lin. 59 irse
y
||
L
|
|| y
Q
Q
B
||
||
a
|
se
Q
B
|
|
==
X, F;
B,
ea
textus
et
sit
«
inestimable summi
re
•
valoris, quae non sufficienter aestimari potest; sed simpliciter sensu ety
in in
re
hoc casu,
quia horrenda nimis nec satis ponderata est. Punctuationem quam sequimur
(post verbum suffrir) eamdem esse textu X, ostendit apparatus.
ac
in
est
340 DE FINE SOCIETATIS
de
tratar
es
**.
de Christo
la
perfectión del próximo, quanto fuere capaz dispo en
su
vida
él
y
que del. próximo sup. lin. add. su BQ, om.
a*
al
X
66 om. 67
|| le
Q y
Q
||
II
|
; ; 71 |
platica BQ
72
es
72-73 que
a*
70 no está esto
||
II
|
esto
lo
Q B
;
?
io
esto esto llamo
lo
|| e
e
;
X
||
B ||
||
||
a
in |
I
X, om.
[y
Q
è
II
Q
||
|| 1
le
le
L
;
le
a
|
Q
a
||
y
Q
B
B
||
||
||
le I
vocación om. ayudam los sup. lim., corr. ear damos 85-87 [y conv]ersacio[nes
Q
||
|
[y
B
||
I
post practica add. del. en todo sup. lin. L, om. BQ 88 del BQ, de
y et
om.
X
Q
||
|
I
15
as ••
De his cf. sic dicta Exhort. 6a, 23-30; EN, IV, 661-666.
n.
MoNUM. 5 — ExHoRT. 4 coMPL. (1561) 341
[f.
la es
otros estado de vida. 20r] Este
parnos aprovechamiento del próximo, manera que avéis
en
de
el
lo
II. — DE MINisTERiis AD PERSEQUENDUM FINEM]
[§
y
A
de
se
la
mesmo fin, son ministerios ecclesiásticos usados
de
en su
derivan
y
aprovados Iglesia, predicación, lectión qualquier otro
la
la
y
palabra divina, los exercicios spi
la se
*.
la
si
[102] Advertid una cosa que haze mucho caso para nuestra
al
:
consolación: que todos estos ministerios ecclesiásticos, tan grandes
importancia Iglesia Dios,
de
en
de
y
a
nosotros por nuestro instituto, son proprios nuestra vocación,
de
de
la
las almas.
la
es
Y
el
el
la
10
llamada
en estos ministerios. Y, por consiguiente, me declara que para ellos
tenemos ayuda divina Magestad muy especial.
de
su
assi hemos
Y
el
15
no apocarnos envilecer nuestro ánimo; antes estribando
en
esta
ni
B
||
del. aliqua rerba aegre legib. 96 actos] estos 97 del mesmo B, deste nuestro
Q
II
II
Q
; B
||
|| B ||
II
II
el
y
Q 8 y
L
||
2
próximos son'] por manera son' om. som lectores eae BQ,
B
B
y
Q
B
||
||
7
sono lettori X, om. som lectores etc. om. estos om. 1'altri estos
X
B
L
||
Q 9
Q ;
|
B
||
||
ll
|
I,
et
Const.
*
MI,
3:
debitum,
n.
I,
Const. 376.
342 DE MINIsTERiis AD PERSEQUENDUM FINEM
[f.
20v]
Compafiia tiene mesma institución,
de
assi también favor
su
y
gracia special para cumplirlos. De manera que predicador,
el
y
quien puesto este officio, tiene
en
de
obediencia nuestro
la
a
a
ayuda special para exercitarlo gloria suya,
en
su
Seiior
y
essa
a
El
de muy confiado. confessor para confessar; que enseììa
el
ir
a
su
es
y
proprio nuestra religión, que
El de
en
pone obediencia.
la
le
primer officio predicar; otro, pueblo.
de
de
es
leer
el
al
[103]
Repartimos enseiìar pueblo en estos dos officios, porque ay
al
el
algunos que tienen talento para uno, otros para otro. El talento
de mover, excitar affectos, proprio del predicar. Para leer no
es
menester mover tanto. Basta instruir enseiìar. La actión
es
y
spiritu proprio del ministerio predi
de
es
vehemencia
el
y
la
cación; pide tanto, aunque puede
se
leer no suavemente deve
el
y
Assi que avrà predicadores lectores;
es
**.
hazer lectión
y
la
medio muy usado Iglesia siempre. Compaiìia
en
de en
se
usa de
Y
la
la
evangelio, epistola Pablo, un psalmo,
al S.
ordinario leer un una
y o
otra cosa de Scriptura, acommodândose pueblo auditorio
la
al
o
lo
y
hazer.
bulla: aliud quodcunque verbi ministerium
**.
[104] Afiade
la
et
de
y
al
la
la
22 em esto 24 25
y
L y
le
Q
||
||
B
||
||
e
B
Q
Q
||
||
|
31-32 del predicar 32 [aunque su]avemente [se pued]e deve [hazer] in marg.
y
Q
||
L
||
II
II
I
darse 39 verbi add. Dei X, om. LBQ 40 plática que* om. 41 Dios
Q
B
||
||
II
|
nuestro Sefior
Q
I,
**
» 3
(MI, Const.
I,
26).
MoNUM. 5 — Exhort. 4 coMPL. (1561) 343
en
Tan[f. 21r]bién
se
*°.
bien obrar confessar
el
terio, donde particular declaran muchas cosas pertenescientes
en
45
se
consciencia instructión del penitente; unas vezes, como
la
y
a
y,
remedio
el
y
en
*°.
de sus emfermedades También
palabra divina;
se
a
a
Compafiia, como Padre Ignatio
en
lo
el
mucha consolación que nos aya
de
es
si.
en las Constituciones
Y
oración para nosotros para aprove
de
y
**
char otros, aya querido que fuessen aprovados por
y
la
Sede
a
la
a
Compafiia. aunque esta palabra exercitia spiritualia, que estâ
Y
la
**,
en
la se
y
en bulla estienda
la
la
Compaiìia tiene.
Más, Esta entiende no quando
a se
de se **.
doctrina christiana
la
se
lee ensefia
o
la
a
I
a,
luntad de N. Sefior uno dos. S. Pablo dize que pro[ce]damos [?] de casa em
o
a
casa, et singulos animo [?], etc. Dize en otra parte cada uno de vosotros, por
a || si
a
45 cosas del. del evangelio pala[bra] divina [?] para 45-46 [pertenescientes
la
y
II
a
;
L,
B
||
1 I
L
X ; el Q ||
||
a
Q
||
II
|
||
L
BQ
B
L
||
;
||
61
s'intende X;
post christiana ponunt punctum BQ 62 predica add. solamente
Q
||
||
17,
n.
Conim.
et
4
p.
n.
Conim.
23-28; EN, IV, 661-665.
6a
n.
8,
P.
n.
c.
5.
Cf. Erh.
n. n.
n.
36-43 666-669).
MI,
3;
I,
Const.
Ibid.
344 DE MINISTERIIS AD PERSEQUENDUM FINEM
a*.
[105] Más, ocupa Compafiia
en
se
confessar administrar
la
y
penitencia
de
de
el sacramento Eucharistia otros
y el
la
la
y
70 sacramentos. No entendáis orden confirmación, que ésos son
reservados obispo; sino que, segün nuestro instituto sus
al
y
no
gracias, podiamos baptizar, ungir, etc. Pero hazemos por
lo
Iglesia pervertir
de
no estor[f. 21v]var orden hierárchico
el
la
y
ordinarios, quien ayudar servir,
de
y
a.
a
a
75 estorvar. Sólo donde no ay quien ay necessidad de
lo
haga
lo y
India, podemos hazerlo usamos, porque
en
hazerse como
la
y
y
en estos otros sacramentos, en que toca administración,
su
lo
a
tanto aprovechamiento
de
no son assi ordenados a
las almas
como los dos sobredichos.
[106] Al fin ponen las obras que
de
de
en
se
todo misericordia
**
Compafiia, como visitar hospitales servirlos,
en
se
exercita
la
y
visitar cárceles, hazer pazes charidad, espirituales
de
todas obras
y
los
y
a
que las tratam, por gracia coge dellas mucho fruto para
su
y
se
[f.
Q
B
X L||
II
;
X
||
|
otros — confirmación que] quando fuesse menester los
la
de om. 69-70
y
y
el
Q
||
orden
la
B
y
Q
||
él
Q y
Q
a
||
||
II
y |
con los nuestros ungir, uno otro quando de los mismos parrochianos
y
el
lo
y lo
y
somos rogados con personas muy devotas beneméritas instancia dellas, esto
y
a
raro donde parece que faltaria persona mismo del sacramento del matri
B la
lo
y
y
;
in y Q
Q
||
||
||
|
77
81
||
servir poveri quelli 82 todas sup. lin., corr. eaeotras todas obras otras
XX
Q
L
B li
II
in ;
obras
y
||
II
;
B
||
B;
5,
3,
4,
p.
3-6,
2.
n.
I, n.
Constit.
•• **
c.
c.
Const. 376.
MoNUM. 5 — ExHoRT. 5 coMPL. (1561) 345
Ihs
PLATicA 5a
para que diga quiera vender que tengo, renunciar los bienes
y
lo
y
a
Iglesia esto,
en
sentido Quando alma consentido
el
el
la
*.
15 esto fue] fue para mi un 16 esto] esso B, 17 con* om. BQ per altri
lo
Q
Q
||
||
;
mezzi 19 mi om. 20 Christo nuestro Sefior om. BQ 21 etc. om.
X
a
B
||
||
||
a
Q
Q ||
B I
26 ya] 27-29 Qué es — voluntad om.
B la
27 Dios declara 30
Q
Q
||
y ||
||
||
|| 1
•
de quiem] que 32 del. nos mu 35 vender que tengo] perder que tiene
lo
lo
II
sentido
Q el
||
||
la
Q
Q
B
II
|
I.
les Eleccions
p.
hallar
la
1934)
de y
de
tiempos
S.
elección (1943)
262-265; M. NicolAU, El Jerónimo Nadal los Ejercicios espirituales
P.
p.
27-31.
-
Mt. 19, 20. 21; Mc. 10, 21; Lc. 18, 22.
s
Joan
S.
Dize no
*.
que tienen charidad. No entendáis que todos los justos están con
gracia, que esto puédelo hazer Dios
en
haze 65
lo
gracia grande,
de
virtud
y es
la
la
la
la
cer esta
a
se
Q
||
||
44 ubbideteli 45 fate
X
X
Q Q
B
||
|| II
II
Q
||
||
II
51
Q
||
||
||
Q
||
al
la
||
Q
B
II ||
II
II
| || |
lo
5,
Io. 18.
1
*
348 QUAEDAM PRINCIPIA PRo coGNiTioNE SOCIETATIS
a
que cumpla divina voluntad: Elsu
y
os
sino obre dará conocer
a
Compafiia. Veis, pues, cómo charidad haze conocer practice
la la
la
Compafiia, quando hombre no falta por parte.
su
el
[111] Allende desto ayuda para este fin amor del mesmo ins
el
tituto, que améis Compaiìia, las Indias, Ale
de
de
toda los
la
a
a
mania, Italia, congregación; que aya entre
de
la de
todos una unión hermandad como entre miembros un mesmo
cuerpo. Este amor haze que ay Compafiia
en
[f.
23v] todo
lo
de su
conoscer
a
en
mi
es
y
lo
la
70 no dexa[ndo de] poner 1[os otros] medios [que devéis] in marg. 71-72 su II II
divina — conozc&is om. 72 fuer[cas para] exercit[arla] in marg. 74 digo
y
Q
||
add. para seáis curioso por marg. por] para ver menos eae BQ,
Q in
lo
75
Q
Q
||
a
|
Q
||
|
I
la
a
X
B
Q
||
||
la |
fate 78-79 no tentáis Dios om. non tentate Iddio, legete 79 encomendaos
X
X
||
a
II
la Q
||
||
||
sup. lin. 85 pues om. practice om. 86 parte add. que sigue gracia del
Q
B
||
II
Seiìor, que se emamora del fin suyo 87 desto del. m&s este] mismo 88
a el
Q
Q
||
||
]
y
B
||
congregación 89 aya] hai 89-90 entre todos om. 92 Amor BQ, amare
B Q
Q
B
II ||
||
II
Q
||
||
|| |
el
al
y
illuminatorum
«
»
p.
286-297.
MoNUM. 5 — ExHoRT. 5 coMPL. (1561) 349
de
dad verdadera Dios delante
y
de todos, pues realmente todos somos valemos poco.
y
Y, por no tratar particular todas las virtudes, veislas
en
de
aqui
un
compendio:
en
de
obediencia. Todos los ministerios
la
la
,
Compaiìia no son para todos, todos; pero
en
se
todos exercitan
ni
todo
el
la
se
actüan
la
obediencia; ellos queda superior predicar,
de
en uso 10
el
el
la
;
defender fee, administrar sacramentos, etc.; todo esto de ser
la
a
quando superior ordena dónde. Veis, pues, como
y
cómo
el
la
administra todo, quien tiene obediencia fácilmente
y
obediencia
lo
terios 11. 15
la
se
lo
a
se
su
Provincial ase
es
y
el
Q
||
||
X;
|| e |
om. e]llos
y
y
Q
1
II
I
L
||
2
no om. im.
la
Q
Q
||
||
||
5
la Q
Q
||
||
|
om. 13 todo add. porque todos los ministerios de Compafiia no son para to
Q
II
el
la
uno bervo integrat, obedientia obediencia* del. tiene todo 13-14 [fáci]lmente
lo
Q la Q
||
||
serâ [guiad]o ayuda[do com] gracia del [Sefior em] todos los [minister]ios im marg.
y
Q |
gracia
la
Q
||
||
||
||
14-18,
n.
Conim.
5
•
p.
82-84.
p.
17-19, 21;
1°
n.
117-118.
Compl.
16
17
11
et
Each.
i* iu
;
p.
10,
n.
Cf. Constit.
8.
350 ALIA PRINCIPIA AD COGNOSCENDAM SOCIETATEM
i*,
gación general, como se an hecho en esta passada cien decretos
Compafiia authoricadas,
de
universalmente
la
mos un poquito.
[115] ;,Qué authoridad tienen estos principios? Las bullas tienen
authoridad apostólica, del Papa, Vicario Christo nuestro Se
de
la
el
y
y
**.
Otras
y
la
la
a
Q
1
fuer[a de la] obedi[encia] marg. 26-27 proprio sup. lim. 27 post parece signum
in
L
||
|| ||
||
37
B,
39 reglas add.
y
la
Q
||
II
|
se
Q Q
y || ||
|| ||
o
45 Q
||
in
Q
||
||
o
]
I
Erh.
1•
(19 iunii
in
1
•
4,
Compl.
n.
annot.
5.
1
(1550).
MoNUM. 5 — Exhort. 5 coMPL. (1561) 351
ay en que privilegios
se contienen y gracias que a dado la Sede
Apostólica Compafiia Papa
en en
se
**.
a la fiado mucho
Y
esto
el
a
Compafiia; gracias
de
de assi nosotros uso destas hemos
el
la
y
ser fidelissimos.
Yo 24v] assi interpreto nuestras gracias: que son dadas
[f.
es
el
la
y
a
gün este fin nos hemos nosotros aprovechar dellas
de
foro con
de in
disposición hierárchica Iglesia
de
y
la
la
[execuciô]n della**. Puedo yo por mis privilegios absolver
de
y
todo 55
**,
caso que no sea reservado por
en
de
bulla cena del Sefior
la
la
y
consiguiente un homicidio; pero, caso pùblico, em
al de
el
fuesse
si
yo obispo para que dél reciba absolución,
he
la
y
amor con los obispos
en
y
de Iglesia, quien venimos ayudar no offender. Lo mesmo 60
la
y
a
una bulla de
1°,
la
gracias om. en esto — Papa] donde es de notar
y lo
47 contiene 48
Y
y
|| Q
B
||
||
Papa
se
el
Q
B
||
|
53 en foro 55 [execucio%]mdella
y
in
B
B
||
||
||
57 om. 58 he om.
el
B
||
||
||
II
B, podriamos Q, potriamo
im
B,
L
||
;
aplicar 62 por una bulla de Julio 3° previlegio 63 interiori add. última
y
Q
Q
||
||
Bulla PAULI III, Iniunctum nobis (14 martii 1544) de facultate condendi
is
strictione (MI Const. 81-86); item breve PAULI III, Exponi nobis iunii
I,
(5
170-173); bulla PaUli III, Licet debitum (18 octobris 1549) ubi diversa pri
I,
vilegia conceduntur (MI, Const. 356-371); breve IULII III, Sacrae religionis
I,
et
I,
Const. 396-403).
Scilicet, sine offensione praeiudicio dispositionis hierarchicae
et
sine
et
i*
».
Domini, usque ad annum 1770 quo Clemens XIV hanc lectionem sustulit.
Privilegium concessum Societati absolvendi quibusvis peccatis, iis exceptis
a
de quibus illa bulla, constat ex breve PAUli III, Cum inter cunctas iunii
(3
167-169.
Hoc privilegium concessum fuit Societati Iulio III, vivae
a.
1551
is
Instit. 190, fol. 82ru; Instit. 222, fol. 297rp; cf. ms. Instit. 190, fol. 3v, ubi
et
352 ALIA PRINCIPIA AD COGNOSCENDAM SOCIETATEM
i°;
no
65 sición, como os dixe ser de nuestro instituto assi usamos
y
esta gracia Espafia, porque no, conviene para
de
en
ni
usaremos
el
fin dicho. ésa juzgamos ser intención del Papa. En otras partes,
la
Alemania, no ay
en
es
y
como donde este crimen más ordinario
perjuizio otros, puédese usar privilegio, porque alli
se
y
usa deste
a
70
conviene para fin que Compaiìia pretende. Otras bullas ay
el
la
*°;
diversos negocios pero, porque no tocan insti
de
breves
y
al
tuto, no ay que dezir dellos. -
de
[116] Veamos aora
las Constituciones. Tienen authoridad
apostólica por confirmación, donde da authori
de
se
bulla
la
y la
am.
apprueva las hechas
de
la
y
que tengamos no[f. 25r]sotros authoridad interpretarlas
de
De
**.
manera que las cosas de Compafiia no interpretar por
de
se
an la
derecho comün, algunas cosas comunes; sino por
en
no
fuere
el
si
ni
cundum ius commune. En derecho comun voto solemne se llama
el
66 para] por BQ, per 68 ordinario add.
X
65 assi add. nosotros en
y
B
y
||
||
Francia no ay — otros om. fa pregiuditio 69 allá
X
si
68-69 non
Q y
Q
Q
||
||
||
|
II Q
B
||
||
|
nuestra] esté en nosotros 77 que om. nosotros om. 79-80 sino por sus
Q
Q
B
II
privilegios eaeB, mas por sus privilegios Q, anzi per suoi privilegii X, om. L, habet
li
tamen signum, alicuius additi marg., charta cons. 80 ay corr. ea: pueda aver
| in
L
II
|
81 seguìn derecho comtìm prius votos solemnes se llaman
el
anno 1561 dicitur etiam hoc olim concessum fuisse Iulio III. — Vide ap
in
a
paratu quae textus addit: hoc privilegium denuo concessum fuisse Inqui
ab
Q
V) sc. martii 1560, iuxta ARSI, Instit. 222, fol. 282r; cf. Instit. 190, fol. 4v,
2
85ru.
V. In
ao 1°
Compl.
n.
Each. 79.
3
concessione Socie
tati ecclesiae Mariae de Strada: MI, Const. 69-77; Pastoralis officii (31
I,
S.
iulii 1548)
S.
I,
I.
p.
216-218.
bulla PAULI III, Iniunctum nobis (14 martii 1544) 5: MI
3,
n.
I, In
ai
m. et
novo conditae.
In
I,
27) facultas
3
3
I,
376-377).
.
Const. 376.
MoNUM. 5 — ExHoRT. 5 coMPL. (1561) 353
**;
pero
en
la
paiìia esa regla no vale. Damos voto hecho Compafiia, que
en
es
la
religión approvada, superior,
en
de
y
y
hecho manos con todo eso
Com
es
de
85
**.
coadiutor formado
el
la
paiìia despedir los que viere que no
**.
conviene retenerlos
le
a
El
de
obediencia
al
es
cosa
particular nuestra religión assi ay otras cosas que
de
ni
an
*.
Y
se
de reglar por por las leyes otras religiones.
de
derecho común
ni
el
de
es
de la
Sede Apostólica, donde mannó las leyes
y
derecho comiùn
el
otras religiones.
[116] Tienen pues nuestras Constituciones authoridad
de
las
Julio 3°, que dieron authoridad para hazerlas
de
Paulo
3°
**.
bullas
y
es
y
también tienen confirmación
Y
de
mucho. muerto nuestro Padre
Ignatio, quiso ver todo nuestro instituto, nuestras bullas con
y
Cardenal Ro
**,
stituciones,
lo
se
al
lo y
so;
*°
4
82 recibe add. por algún superior 83 vale add. porque anzi vi daremo
Q
Q
||
|
voti fatti 85 post simple signum addendi como de coadiutor formado eac
L, X
in
el
L
II
B
B Q
||
||
|| |
I
X
Q
Q
||
||
II
91-92 leyes de otras corr. eaereglas de todas las 93 Tiene 95 tiene 96 mucho
B
B
||
||
II
L,
corr. eaeQuando
|| Q
Q II
|
||
|
I,
Const. 381.
** as *
Ibid.
4;
27,
n.
n.
Const.
377-378.
Vide quae ponuntur
** *7
et
IV mense ianuario 1556; primo habuit titulum Ioannis ante Portam Lati
S.
mam; episcopus Mirapicensis., Hierarchia Catholica III, 38. Cf. EN, II, 58.
Ioannes Bernardinus Scotti, Archiepiscopus Tranensis, Cardinalis
*°
de
•
Trani
a
si a
«
et
23 - CoMMENTARII P. NADAL.
354 ALIA PRINCIPIA AD COGNOSCENDAM SOCIETATEM
la *',
vezes, una por el cardenal Pacheco otra vivae vocis oraculo,
quando fuimos besar pie toda congregación con ge
le
el
el
a
la [f.
**.
neral nuevamente electo 25v].
Compaiìia son las que an venido,
en
[117] Las traditiones
mano, nuestro Padre Ignatio las vimos practicar
de
en
él de
mano
y
que congrega
en
de
alli los
**.
vivimos los decretos
Y
él
la
con
a
de en
se
ción muchas vezes haze mención
**,
semejanga las que
de
determinaciones estas tradditiones
a
Iglesia Apostólica; las quales, quando Iglesia
en
en
10 tenemos
la
la
son juzgadas por tales, tienen summa authoridad. Compa
en
Y
la
ìia estas tradditiones, quando por ella están recebidas approba
y
mesma fuerca que los decretos congregación
de
das, tienen
la
la
general, los cuales no puede alterar General.
el
100 nos add. bolvieron 100-1 Papa— general] yel mismo Papa entiempo
y
el
lo
y
Q
||
el
Q
II
besarle pie todala Congregación add. donde con grande spiritu fervor los aprov6
el
y
Q
y a
confermó todo instituto las gracias previlegios concessos por los otros Ponti
el
fices, animado traher nombre de Jhs. por todo mundo, particularmente contra
el
el
y
a
herejes, etc. Q, sed om. BLX electo del. Ay también otra cosa digna de conside
||
4
ración. El Papa quiso mandó que tuviéssemos choro, que nuestro General
y
fuesse trienal; y
y,
lo
y
;
de Roma, dixeron que quedavam nuestras constituciones en pie que era éste simplex
y
el
todo nuestro instituto derogado que avia mandado Paulo 4°. Por do se vee aver
lo
y
querido nuestro Sefior que este nuestro instituto sus constituciones quedassem en
y
B
||
||
||
5
o 7
mos 10 Apostólica] catholica 14 General add. que podria dispensar inter
Q
Q
Q ||
||
pretar
Congregatione generali:
in
re
II,62; AstrAiN II, 27. Vide apparatu quae addit textus quomodo
Q,
in in
et
cohaereant cum his quae sunt EN, II, 62. Cf. Scholia, Appendix Quae
(«
»),
269-275.
Nadal scripsit Tractatum EN,
de
as
in
IV, 619-621.
V. gr. dubio An simul omnes orare aliqua diei vel noctis hora
in
**
expediat. Responsum est: simul non esse orandum; cum praesertim mens
Patris nostri Ignatii tenderet, prout verbis significavit. De ordinaria autem
. eo
II,
S.
**,
a lo ültimo de todo, reglas
neral, quien dependen.
de
en
[118]
Y
sustancia
la
la
Sede
y
Apostólica. Las constituciones
en
también son inmutables las
cosas sustantiales; las otras, donde por experiencia claris
en
y
viese ser mejor otra cosa, pueden mudar
de
se
se
sima razón bien
mejor por Congregación Las tradditiones, los decretos
[f. en
**.
la
26r] •25
la
y
la
el y
Compafiia tienen semejante fuerca. Las reglas
en
recebidas
la
General las puede quitar poner mudar, como más juzgare con
y
él
a
especial authoridad para ello.
tres partes:
en
en
Las constituciones nuestras dividen
se
[119] El
Examen, Constituciones,
es
**.
preludio para todo demás, donde estâ quasi summado todo nues
lo
ni
más y
dividen las Declaraciones. La primera los que
de de
se
es
se
menos an
los que despedir Compafiia,
de
de
de
admitir. La
el se
2a
an
la
35
quando vee que no conviene retenerlos; despe
de
se
las causas
y
quando Compafiia
en
dirlos 4**. La
se
1a
reducen estar el
la
el
a
||
dove stava Nostro Padre Ignatio. C'è ultimamente regola 17-25 reglas — general
II
la
Q
B
||
||
stólica] non
in
le
Q
L
e
;
im
et
che
||
|| ||
:
|
[mejan]te fuerc[a] in marg., corr. er son perpetuas tienem om. 27 las om.
|| B
B
Q |
11
B
B ||
|
Q
||
||
||
B
||
I
scriptum
in
tractatum Natali
**
habuit has exhortationes, invenientur MI, Reg., passim; sc. quae vivente
in
I,
84-85.
Historiam efformationis harum partium vide Prolegomenis volum.
editionis criticae: MI, Const. II.
2,
2,
p.
Constit.
*°
n.
2-5.
c.
356 ALIA PRINCIPIA AD COGNOSCENDAM SOCIETATEM
de
en
[f.
ella tiene. La 5a del modo
la
26v]
que deven observar para consigo mes
de
de
los votos della. 6a,
y
en lo
mos los ya incorporados Compafiia. 7a, de las missiones
y
la
repartirse los operarios Compaiìia
de
de
de
en
manera viiia
la
la
la
las congregaciones generales. 9a, del General
de
y
las partes que Compaiiia
de
de
de
manten
de se
tener. 10*, cómo
el la
a
es
drâ mostrar cómo General
la
a
Compaiiia para mayor servicio divino.
su
55
[120] Las reglas tienen división. Las generales son sacadas
parte; donde ay una summa
de
3a
de
del Examen muchas
la
y
*".
**. a
Otras particulares, para cada officio las suyas
de
**.
se
la
dé
su
se
y
su
[f.
27r]
om. BQ,
X
Q
||
||
||
il
X
in
si
y ! |
la,
Compaiìia. Contra
Q la
la
II
para consigo mesmo ante para con Compaiìia 45 cómo se add. ayudarán
la
||
47 La om.
Q
B
||
||
II
8^Q
||
7 |
Q |
Q X
Q
B
||
||
||
|| ||
1
•
X
la
Q
||
||
|
||
a.
p.
a.
p.
332 sq.
Eae regulae, quas Natalis promulgavit Hispania Lusitania annis
in
et
4-
MI, Reg.
p.
Ihs
PLATICA 6a
15
[122] Occürrenme, pues, aora algunos puntos para lo que os
tengo dicho. Desseáis, hermanos, saber qué haréis para la práctica
desto y para sacar fruto dello. Sea lo primero conocer esto y hazer
gracias a nuestros Seiìor por ello; y deste conocimiento me tengo
de ayudar mucho; que me aya querido Dios salvar en su Iglesia,
que sea christiano y, más, que sea religioso. Y el principio de todo
este bien es el auxilio special de mi vocación con que Dios me a
llamado. Es gran gracia y merced de Dios nuestro Seiìor que yo
no sea malo; y que me ayude a no ser imperfecto, es éste beneficio
mayor y don de Dios sobrenatural; y assi es menester conocerlo
por tal y reconocer por author dello a Dios nuestro Sefior. Y mi
rad que no ay don ninguno de Dios que, quando se conoce ser gra
cia suya, con humildad y simplicidad no se humille el alma cono
ciendo que es de Dios y cómo me lo da Dios. Y quando con la gra
cia suya po[f. 27v]néis por execución aquel buen desseo, es mayor
gracia de Dios.
El principio de todo eso ; quién es ? — Dios es, su bondad y po
der infinito, que haze esto por mi, no valiendo yo nada. Véome en
la Compaiìia, que Dios me a llamado a ella y traido por su mise
ricordia. Esta motión de Dios es, y portalla conozco, y assi le glo
rifico por ella y me humillo delante de su magestad y le hago gra
cias, que es una de las partes de la oración, como veréis quando della
trataré *. Nace de aqui tener un ánimo grato a Dios, que me a hecho
esta merced y me a dado este gran don; un desseo de alabarle siem
pre con el corazón y con la boca y con las obras. Quid retribuam Do
mino ? * ;, qué podré yo bolver a Dios, que algo sea, portodos los be
neficios que me a hecho ? Y pues a la iguala no puedo corresponder
a tan seiìaladas mercedes, yo os diré lo que serâ: que procuraré de
servir a Dios aun en aquello que segün mi instituto no tengo obli
de
Dios
el
la
y a
su
de
es
vocación firmarme modo
el
y
a
gran cosa, gran privilegio del Sefior.
El
el
lo
a
bolver atrâs del instituto, seguir esta gracia pena
de
de so
no dexar
a
mano Dios.
y
la
La obligación los votos, religión approbada
es de
de
en
votos hechos
y
es
la
la
la
de
es
nueva ayuda
de
mi vocación certissima.
?
;,
?
70
la
el
om. 47
el
y
Q
;
II
|
E1] Dios
Q
Q
||
|
I
B
Q Q
Q
||
||
||
|| II
Q B
||
a
|
Q
||
||
II
62 muy grande
lo
Q X
B
||
||
||
|| 1
71 ||
B
||
||
L
1,
Prov. 24.
*
2,
88,
S.
Cf.
2.
a.
c.
•
p.
n.
115.
1
5
360 MEDIA AD COGNOSCENDAM GRATIAM VOCATIONIS
Dios] creo yo que Q || 85 para corr. hasta 86 coopere del. haga algo que*] por
||
87 confirmame B, confirmarme
91
|| Q
Q
||
||
||
1 Q
B
B
||
||
||
|| |
|
Q,
3o
Q
||
||
a
Q
|
390-394.
MoNUM. 5 — ExHoRT. 6 coMPL. (1561) 361
5
la Compafiia es una continua obra de la charidad y exercicio della.
Y esto baste por aora.
Dios
y
lo
y
| la
B
||
||
||
6
Q
B
||
II
|
es
17
y
Q
Q
||
la
19 20 21
X
|| y
Q
||
||
||
in
Q
et in
in
n.
*
p.
n.
in
et
**
sensus
«
significatis, potius
quam indicare vitam externam apostolicam, respondet
vitae purgativae ThoMas,
S.
».
c: «
2,
q.
a.
MasoN, Active Life and Contemplative Life study the Concepts from
of
».
A
»
•
ii.
A
contemplación que morti
de
en
de
sustente ordene sus obras
y
le
ficación penitencia otras virtudes. un contemplativo bastarle
A
un poco actión, porque ay quien no tenga necessidad
de
de de
no
a
i°.
Pero
al
siete vezes cae
el
el
:
vida superior, pues otros,
de
instruir menester tener
la
de a
de
Qué vida, pues, destas Compaiìia
es
mucho todo.
la
la
;,
?
[128] Mirad, tomáis toda Compaiìia universalmente, to
la
si
das las vidas abraga; pero, miráis según parte principal,
la
la
si
El
que professos, que llamamos superior.
de
es
la
novicio tiene principio más parte vida activa, exercitándose
al
la
de
penitencia peccados,
en
y de
en
de
los deshechar los hábitos malos
la
en
se
las cosas de
y la
la
aprovechar próximo
de
en
no
40
[f.
trata ministerios exterio
al
29v]
El
res, sino con buenos desseos con oraciones ayudarle. y y escolar
ya va un poco más adelante comienca aprovechar las almas
a
su
su
es
comunicación. Pero
la
ayu
su
de
su
officio es,
y
próximo instruyendo vida activa,
en
de
45
dar unos las obras
al
la
a
de
de
otros las cada umo;
la
la
a
la
a
a
25 criam] animam 26 perlados corr. eaemonesterios cura add. etc. QX
B
||
||
|
y
L
li
||
||
Q,
Q
li
||
|
y |
I
L,
resurgit, marg. 32 pues del. que om. que add. que otros del. sa
Q
B
II
carlos buenos maestros temer sup. lin. 37 principio más parte de marg.
in
al
la
II
|
B
el ||
| II
|
|
I
Q
||
||
|
|| y
Q
B
||
||
a
la
45 46 las*]
B
B
Q
|
|
I
y
Q
||
|
I
las religiones
Q
de
qua
S.
188,
c:
2.
MAs
a.
Item
».
haec vita activa superior coincidit cum illa parte vitae activae, quae descri
2a
bitur Ps. BoNAveNtURA, Meditationes vitae Christi, 45. Alii potius loquun
in
c.
7;
2,
5,
ut
1,
5,
n.
tur
c.
6,
De religione lib.
S.
n.
c.
I.
1
1a
**;
y i*;
i°,
2°, scolares 3°, coadiutores temporales spirituales estos
y
o
coadjutores solennes, aunque algunos
no
scolares con votos
dellos, conforme Julio 3°, pueden
de
bulla suelen admitir
la
se
y
a
i*;
professión son los professos
de
de
4°
tres votos solennes
4
a
en
en
Las maneras
la
:
mer lugar, congregación general, donde està Compaiìia uni
la
la
versal actualmente congregada. Esta tiene primera authoridad la
Compafiia Luego sigue prepósito general, provin
en
65
i*.
el
el
la
se
maestro
la
el
o
48 que desto tratam in marg. 48-50 Los coadjutores — contemplativa in marg.
II
y !
49 su] segundo 50 conjungiendo] juntando 51 Veis aqui pues quäl es]
B
B
||
||
esto quanto aqui del. eacimadvertentia pues quàl es nuestra dum delet alia,
B Q
L
a
et |
habet tamen
X
Q
||
||
om. 52 plenitud sup. lin., corr. eaetambién una buena manera 53-54 conjun
la
B
||
|
o
I
X
Q
B
||
||
|
1
Q o
|| ;
Q
||
||
|
il
||
L
prefecto aprovación
el
Q
|
n. 1,
Cf. Eacamen
n.
12-13.
1, 1, c.
de * 1 is i* i*
Eramen
c. c.
10.
n.
9.
Eacamen
bulla Iulii III, Exposcit debitum,
de
In
6,
n.
MI, Const.
5,
2,
3,
5,
p.
C; condi
3,
n.
runt
I,
In
Constit.
n.
»:
381.
c.
c.
XIII,
S.
Annot. Eacamen,
in
p. 1, n.
123.
1* 17
8.
n.
Earamen
c.
8;
S.
I.
1
II, 187.
364 DE PERSONIS ET DOMICILIIS SOCIETATIS
eae
**,
superiores commissione, como commissarios visitadores
y
los quales parte
de
en
9a
el de
70
se
dize las Constituciones. Estos
la
no son superiores ordinarios; házelos General dales poder
[f. y
el
y,
authoridad que parece por tiempo que 30r] quiere;
le
el
y
aunque no son ordinarios, parece algunas naciones serán siem
en
pre, como Espaiìa
la *".
en
Compaiìia, éstas son desta manera: casas
de
75 [130] Las casas
probación, donde pruevan los que an
de
de
ser admitidos
la
se
a
Compaiiia; mejor manera que an
de
estas casas tener serâ
y
y la
si,
quando estuvieren por más presto cerca collegios, que de
de
casas; pero también ay probación dentro los mesmos collegios
de
professos Ay collegios:
en
de
**.
las casas unos donde los nuestros
y
y
y
en
y
de lo
y y
se
exercitan los ministerios de
Compaiìia para ayuda las almas. Queda más? Si, mejor,
de
la
lo
el
;,
Papa superior; que Compaiìia
do
el
la
a
a
68 quiq;& om. 69 visitades ms. 73-74 parece — Espafia sup. lin., corr. er em
B
II
II
algunas partes los avrà siempre, como N. Padre tiene ordenado que aya en Espaúa
le
72-73 por tiempo — parece omn. 73 serán BQ, vi saranno 74 en] es
Q X
el
lo
Q
||
|| ||
I
L,
y
|| Q
||
||
|
presto sup. lim.] más puesto cerca de del. los 78-79 que de casas sup. lim.
si
y
Q
|
y
Q
| Q
Q
||
||
||
II
Q
||
i|
?
es
al
m&s las missiones 86 do] donde de
y
lo
Q
B
||
|
Compania
Q
a
9,
3,
7,
p.
n.
D 1
II, 176.
91
S.
B;
F;
1;
4,
2,
9,
p.
p.
p.
5,
1,
17,
n.
visitationibus: Constit.
c.
c.
c.
c.
n. 20.
Commissarius generalis pro Hispania fuerat, ab anno 1554 usque ad
*"
a.
1561)
Cf. AstrAIN 401-402; II, 104, 127. Antea ipse Natalis venerat Hispaniam
I,
in
143-145.
De his domibus probationis antea locutus fuerat
15
Conim.
in
**
Each.
p.
Ordo
et
160-161.
habetur fere totum manu Natalis Instil. 178 81r-84r, sub
I,
in
codice
f.
184-185.
De his speciebus collegiorum cf. Annot. Earamen, 166-168,
n.
in
**
170
;
16-18,
n.
n.
161-162 186.
;
MoNUM. 5 — Exhort. 6 coMPL. (1561) 365
**.
Compafiia aün que ha ser, comiéngase; quando
de
no
Aora
es
la
lo
venga perfectión, partes
de
de
su
se
todas an embiar los nuestros
a
para emplearse
en
sus ministerios.
IN
sPECIE]
[§
de
de
[131] ésas
en
es
&
El
lo
**
?
de
sacra
la
y
sus partes, ayudarse también para ello 95
de
de
mento della
y
la
y
de
de
su
instructión los exercicios
que tiene para ese fin. Más, dexary purgarse delos hábitos ruines
de
a
costumbres
y
la
de de la
el
exercicio
la
el
todas virtudes, ganando hábitos dellas. Más,
de
100
obediencia
y
a
quanto pudiere sus 30v] inclinaciones siniestras debili
en
[f.
dexar
tándolas con mortificación, con exercicio de toda virtud,
el
la
contrario
la
lo
**
;,
a
os
más que dexe novicio Si, una cosa que parecerá extraordi
el
es
tamen
a
tenia modo
él
el
si,
de
la
si te
divierten
lo
y
sas.
si
en
de
riencia
la
lo
|| Q
I
Q
a
y ||
||
a
|
y
Q
Q
||
||
|
B
||
||
Q
Q Q ||
||
|| ||
Q
| B
8 ||
4
5
a
|
|
e in I
tamen marg. L] esto tenia] traia pero] mas son om. para.
|| Q
B
B
||
||
||
6
B
Q
Q
II
I
Conim.
in
**
Each.
II,
n.
p.
p.
in
6
-
n. 187-188.
p.
7
p.
97 sq.
p.
as
94.
7
366 DE NOVITIIS
**,
en la fee, speranga y charidad ésta principalmente, que
en
es
y
que da
de
ser divino las demás. estas virtudes caminar
Y
la
a
por instituto que tiene, por camino que Compaiìiale mostrare.
la
el
el
pobreza, metiéndose las entrafias della,
en
20 de amar hazer
la
A
lo y
todo, que perfectión;
de
es
renunciación entrada menos
la
la
a
a
de desseo. Amar castidad no admitiendo cosa alguna, por muy
la
de
obedien
la y
de la
a
cia, que Dios ayudarà por perfectión chari
El su
medio
le
la
a
novicios, conociendo
de
de
25 dad las otras virtudes. maestro
y
en
una cosa
le
y
en lo
la
la
a
principio
de
en
de
diencia entrar resto to[f. 31r]das las otras
el
el
proprias
Compaiìia.
de
virtudes
la
aqui — Que
de
es
30 Qué vida del novicio como la
se
[133] saca
;,
y ?
un paraiso, una gran felicidad gran regalo: que uno pueda atten
pueda ayudar, parece que gran
es
der solamente que no os
le
lo
;,
a
la le
se la
si
dixesse
Compafiia: probación que parece cosa falta;
de
fulano llevan
»,
a
a
«
aprovecharse, virtud,
en
a
«
40 los ministerios
y
de
mi me diesse
Si
la
la
».
governada por
el la
cionada
y
fettionata X,
es
II
B |
B
||
X ||
tendosi melle viscere quella 22-23 por pequefia que sea contra 22 muy]
di
B
||
||
más Q, om. 26 menester add. Dios 28 otras om. 30 como sup. lin.
X
Q
B
l!
||
||
||
Q
B
||
||
||
y a
I
Q
||
ll
obediencia] Compaiìia QX
8.
*
MoNUM. 5 — ExHoRT. 6 coMPL. (1561) 367
demandarlo. Y,
**;
gracia lo tomaria
de
todos devrian miráis
si
en ello, assi pratica: pedir superior penitencias, perigrinacio
al
se
en **,
los hospitales, estar debaxo pólica
de
se
nes, como haze
la
ir
a
45
la
y
caciones; todo querer ser novicios serlo. Siempre hemos
de
es
y
andar tras nosotros, no dexar nuestro aprovecha
de
cuidado
el
ser novicio, quien no quiere ser novicio, tiénese
es
miento: esto
y
por perfecto, por ese mesmo caso
no
y
lo
es.
El
[134] Quänto tiempo dura — tiempo
de
noviciado
••; la
*•
el
;,
?
probación ordinaria Compafiia por
de
es
menos dos afios
la
lo
*';
los scholares otro, después
en
de
los estudios más no
y
lo
a
ay término, porque queda juizio del superi[f.31v]or aiiadir
al
en
el
**,
o
Compaiìia, haze, que menester, poneros
en
avéis
la
y
es lo
lo
vee
si
os
vecheis.
Q
B
||
|
B
||
||
;
|
y
Q
B
||
||
X
||
||
|
52 56 seréis 57
y
X
lo
Q
||
e
II
I
a
L;
p.
Conim.
**
perfección
y
p.
1,
tract. 3°,
9.
c.
p.
Conim.
in
**
de
ea
la
lengua castellana compuesto por ... Real Academia espafìola (tom. V, Madrid
la la
IdiÅQUEz
de in
uso
el
»
ita habet: Las recreaciones en casa que no son asuetos, llaman pólizas,
se
«
una
y
lo
suelem ser
o
.
.
se
atadas
e.
son
y
ciones 105.
p.
n.
De eadem
n. n. in
1, 1, re
94-95.
c. c. 7
12;
4, 4,
16,
n. n.
Examen 41.
c. c.
8;
p.
12; 16; 3;
6,
5,
1,
Eramen Constit.
n.
n.
c.
c.
2,
1.
p.
15
13,
in n.
Erh.
sa
13,
n.
De eadem Conim.
re
95.
7
368 DE NOVITIIS
*:
luego scolar coadjutor professo
[f.
es
o
ay Compaiìia un estado medio, introduzido por nuestro Padre
en
la
y
toma también más experiencia los sujetos, aunque
de
se
neza,
y
alba]
la
320-33r 33v]
1a
B
||
||
||
a
|| !
I
67
nicando que om. 69 [sin m]iedo marg. otro del. sim miedo 70-71
in
B
B
||
II
I
B
||
a
II
probar add.
B
L
|| ||
o
II
77
|| 78
in
la
Q
II || B
||
II
|
83 para
B,
B
||
B
|
la I
l
Q,
||
a
Eramen,
m.
et
**
134-138
MONUM. 5 — ExHoRT. 7 coMPL. (1561) 369
Ihs
PLATICA 7a
24 — CoMMENTARII P. NADAL.
370 sEQUITUR TRACTATio DE Novitiis
de
en
[f. ella
la
El
viesse sus compaiîeros. volvió tratar consultar esto con
él
y
y
a
sus compafieros; después, quando tornó
y Roma, era muerto
a
Innocencio, religión regla
de
Honorio
3°
S.
confirmò
le
A y
la
la
con
Augustin ya regla Inno
S.
le
la
*.
al
al
20 ellos 22
B
B el ||
||
L
medesimo X, mesmo LB 23 esta deficultad BQ, questo difficultoso 24
X
Q
||
II
||
a
|
religión] regla Papa Innocencio Papa* add. Inocencio
al
bación 28 om.
B
B
Q
||
|
I
29 ya om. porque en ella 31 tornó] bolvió BQ, ritornó X 32-33 con
B
Q
||
||
||
|
33 le]
B
Q
||
Sic GulielMo SANcto AMore scriptus fuit (a. 1255) Tractatus brevis
A
a
1
•,
dras Universitatis
«
octobris 1256): de
J.
n.
Abbatisvilla)
perfectionis christianae praelatorum Ecclesiae. Adversus eum
et
et
et
facultatum
errores praecedentes BoNAvENtURA, cum esset Minister Generalis Minorum,
S.
1203 ad
a.
O
c.
290 sq.
Cf., gr., M. HeiMbucher, Die Orden und Kongregationen katho
v.
der
•
(1933) 672.
I
MoNUM. 5 — ExHoRt. 7 coMPL. (1561) 371
da
no autho
la
apostólica para *.
declarar las dudas que occurrieren
en
ridad nues
tras bullas, constituciones
y,
en
nuestro instituto 45
se *;
no fuesse
de si
y
a
común, nuestros proprios principios.
de
en
de
su
[138] Haze uno manos
la
no
aunque parece que derecho dispone otra cosa porque esta gra
*;
el
de
de
menos dos
la
lo
ser
a
afios
y
lo
la
*,
ya a
en
de
vivir nuestro coracón
y
la
y
Q
B
||
|| Q ||
o
II
I
ex]pressa in marg. vel tacita vel expressa en las otras religiones om.
B Q Q
| | ||
L
o
om.
el
XB
B
si
Q
B
|| ||
||
||
|
ci
Q
||
||
L
;
B
Q
Q
||
||
|
||
;
B |
il
II
y |
y
Q
a
II
'I
|
Q
||
||
ayudam
L
m.
MI,
3;
n.
I,
Const. 115.
5
*
6:
n.
5
*
I,
381.
4,
12;
re 1,
16, 41.
n.
Eramen
in n.
c.
c.
7
p.
95.
7
*
Erh. Compl.
n.
135.
6
*
372 SEQUITUR TRACTATIO DE NOVITIIS
de
1".
Desta manera ser
el
la
a
iiia de venir con verdadera determinación de dexarlo todo,
a
a
70
menos después un afio, aunque principio Compaiiia
de
de
lo
al
la
la u;
dé
era no dezirle que
el
y
lo
al
éste
o
a
otro Compaiìia, sino los pobres Y, tiene parientes,
i*.
si
a
o la o
a
se
tiene
dos tres letrados de buena conciencia, dentro fuera de Com
la
o
75
o
pafiia, confirmados por superior, los quales juzguen sus parien
el
si
tes son pobres, para que les pueda distribuir
**.
hazienda
la
Compaiiia instituir novicio con algún prin
su
[141] Quiere
la
S.
renunciación. assi dize
Y
y
la
Dionisio que ésta era comiengo los monjes y[de los]que seguian
de
el
Veldo
et la
;,
mentos que podéis tener para estado que avéis tomado, hon
la
el
Q Q
Q
||
|| ||
II
64-65 convendria 65 aquel om. aquel 67 gram casas B, sue cose
le
B
B
||
e
|
lX sus cosas om. 68 la' om. 70 dexarlo todo] dexar mundo todo
el
y
y
Q
B
||
lo ||
I
Q
o
||
||
II
lo |
L
||
I
de buena conciencia in marg. de dentro de fuera 76 confirmados por in
el
Q
||
o
|
marg., corr. eaecon juizio del 78-79 su — religión] su movicio religioso con
Q
||
B
||
|
«Q «Q
80 ésta] este B, ella Q, questo monjes marg., corr. eac religiosos om.
X
in
y
; ||
quelli che X,
81
Q
||
e
II
X
in
y
||
II
4,
n.
In
1.
c.
4,
n.
p.
1, 3,
7, 1,
Eramen
7.
n. n.
n.
c. c.
n. c.
3;
p.
3,
Examen Constit. G.
c.
en
de
[f.
hazienda. Christo desnudo
la
la
oprobios contumelias; quien quiere seguir, dexe
de
honrra
le
de la
y
del mundo, los regalos cosa digna
es
hazienda. mucho
Y
y
la
peso consideración, con quânta efficacia Christo nuestro Seiìor
y
enseiìado
el
y
a
ción. Qui non odit patrem matrem, etc. qui non tollit crucem
et
et
i*
17.
suam sequitur me Quiere Christo nuestro Sefior que sean sus
et
de
y
si
su el
mesmos; por eso quiere Compafiia que novicio comience por
la
y
Y
lo
a
este propósito no nacer por alguna occassión humana;
de
de
95
ser
y a
a
gracia ayuda. Quiero yo ser religioso
de
Si su
movido Dios
y
y
con
dexarlo todo por Dios. tengo hazienda, tengo dexarla,
de
dexarla
y
pobres; todo perfectión,
es
y
la
se
a
assi aconsejó Christo las dos cosas juntas: vende quae habes
Y
et
da pauperibus assi veréis quánta libertad tendrán contra las 100
i°.
Y
la
ayuda nuestro Sefior los que totalmente quieren renunciar
a
todo por amor suyo, cómo van desembaracados libres, sin estro
y
piecos, por perfectión.
de
camino
la
el
de
su
es
se
y
estén
a
si
tiene
él no
1°,
el
le
el
y
no
si
su
B
||
II
B |
|| Q
||
||
|
I
total om.
B
et
et
Q
B
||
|
93 comience] entre
B
||
||
B
Q ||
||
||
||
I
100 veis libertad — contra las marg. por su amor 3-4 estropieco
in
Q
B
||
3
II
a |
BI
B
||
| ||
||
6
8
X B|
Q
||
|
Q
||
1
|
I
3,
p.
1,
n.
n.
c.
374 sEQUITUR TRACTATIO DE NoviTiis
**,
significarle alguna necessidad mas sin inclinarle una parte
en o
otra, porque sea verdadera libertad que novicio tiene
la
el
a
él
a
pobre, puede poner impedimento. Y, quisiere
se
esto no
y
le
si
a
su
darlo
no a
si a
sangre;
de
de
cha lleve tras amor carne de la
la
y
le
a
elegir consejo otros (como diximos), que sean juezes indiffe
de
el
Y
éstos no.
y
si
o
12-13 que voluntariamente — tiempo marg. 14 este] 14-20 es obli
in
el
Q
||
II
gado — estâ dicho sup. lin. utroque marg., corr. eae no dexasse actualmente
et
si
in
se
al
sus bienes de hazer dize en
el
a
18
1°
ha] avia de capitulo 19
| Q
Q
||
||
o
|
|
I
Q
||
o
o
eae
da corr. haze
Q
||
|
— religión om. tiene del. voto, ya tiene principio gusto ésta add. tam
Q y y
Q
B
|
Q
a B
B
||
||
||
||
|
||
o
|
corr. er voluntad
II
|
27
I él
B
Q
Q
||
||
|
quiem quiera 28-29 quisiere dar 30 tras sup. lin., corr. ear 31 elegir
lo
Q Q
a
| B
||
|| ||
Q
|
F;
H. Con
2;
re 3,
2,
p.
p.
20
4,
1,
7,
6,
n.
n.
Examen Constit.
c.
c.
c.
regularibus, 16: edit. Görres tom. IX, 1083. Item postea Gregorius
c.
I,
tatis. Cf. WERNz-Vidal, Ius canonicum tom. III (De religiosis), Roma 1933,
p.
255.
** 21
N. 2.
p.
Cf. Erh.
4,
n.
Conim. 105.
9
MoNUM. 5 — ExHoRT. 7 coMPL. (1561) 375
[f.
36r]
los impedimentos essenciales,
de
de
de
[143] Antes tratar las
y
experiencias que Compafiia tiene para sus novicios, quiéroos
la la
de
de
la
dezir breve
El
y
quisiere hazer los votos simples Compafiia, consejo
de
de
es
la
y
las Constituciones que hagan antes los dos afios, porque de
se
de
su
*°.
Dentro
si
los dos aiìos no puede nadie ser ello constrefiido; puédese acon 50
a
se
si
El
se
turbaciones. Padre no
le
**;
y,
es
menester
le
libertad tiene
la
Q
||
||
|
B B
||
||
i|
recibirá su del. copiosa gracia 50 ser nadie ellos 51 se* om. se*]
B
B
||
Q a
Q II
|
I
le
B
Q
||
||
II
|
gándolo
B
atque aliud facere teneretur, aegre tamen concipitur quomodo esset nulla
donatio bonorum vere propriorum. Natalis cogitat promissionem distribuendi
propria bona, factam novitio, esse votum (cf. Erh. Compl.
n.
180).
9
a
Et vide circa scholasticum Societatis, post prima vota bonis propriis dis
de
lib.
I.
I., To
4,
6,
S.
11
c.
Codex
:
«Canonici 579.
c.
3,
10 p.
p.
T.
1,
22,
n.
119.
*
34,
n.
S.
Conim. dixerit
**
**, **,
pueden constreiìir, que
se
los votos deven constriiìirse
a
los hagan aunque oviessen quedar más tiempo proba
de
en
de
60 ción por no tener dellos superior satisfación que conviene.
la
el
sigue Compaiìia, porque uno aya hecho los votos,
en
se
assi no
Y
la
que queda ya por approbado scolar por coadjutor
**.
o
II. — IMPEDIMENTA ADMIssioNE ET ExPERIENTIAE]
[§
PRO
de
[144] Veamos aora Estos
**,
son los que hazen uno incapaz Compafiia
de
de
*°. en
los
la
ser
a
65 quales General toda Compaiìia puede dispensar No
la ni
ni
el
la
quiere Compafiia tomar juizio desto, sino déxalo Papa
y
al
el
Ay impedimentos, pero puédense recom
*".
**,
de
y
de
70 aver
es
fee,
la
[145]
o
sido hereje notado, con errores, scismático, aunque más esté
o
corregido
2°
**.
o
El aver sido fraile de otra orden,
a°.
con voto
30
cados enormes
o
**;
de
en
sin Italia
él
o
Q
B
||
||
II
B
B
B
||
||
II
a,
B
||
Q ||
||
II
|
B
||
||
||
B u
Q
B
||
o
]
|
4,
3,
p.
5,
n.
**
6.
Constit.
c.
p. p.
n. n.
122; Exh.
10
12
2; Examen
2,
p. p.
1, 1,
3, 3,
n.
n.
c.
6.
Constit.
c. c.
Constit. G.
Cf. ibid.
2, 2, 2, 1,
c. c. c. p.
H.
3,
8,
n.
Constit.
n. n. n. c.
** ** ** si
B; Constit.
3,
1, 1, p.
3; 2; 1,
1,
3,
4, n.
Eramen
3, 3,
c.
p. p.
C,
É
n. n.
Eacamen Constit.
c. c.
E.
5,
**,
de es
es
*°.
sin la nuestra hermitaiio 4° casado sclavo**. 75
si
si
o
o
El tener indisposición manera que pierda
de
50
cabega
el
juizio que esté peligro de obscurarse
en
ay de
**.
uso razón
la
el
o
y
para que sean; porque, dad que fuesse contrario, que los
lo
lo
y su de
de
tales fuessen admitidos
la
y
ser
a
convenientes avria para tratar instituto. Dezia Padre Ignatio
el
su
para esto dos razones suaves llanas, pero efficaces modo.
*°
a
Nuestro fin, que llamado, para aprovechar
es
Seiior nos
el
a
a
próximo, por consiguiente de edificarle con que hiziéremos
y al
lo
y
que nuestras personas les sean gratas, para que les sea accepto
nuestro ministerio; los impedimentos, como podéis ver en cada
lo
uno dellos, impidem acceptión próximo ponen nota
y
esta con
el
que los Compaiìia
en
de
nuestros ministerios. La otra razón
es
la
tanto más nos ayudaremos, quanto más fuéremos todos
de
una
una librea, que uno conocido conozcan todos, como
de
color se
y
aora veemos que passa assi con gracia del Seiìor; que
en
la
y
cosas tan importantes, como son las que ponen los impedi
lo en
se
a
la fee 40.
[147] Un renegado, un scismático, no son legitimos ministros 95
B
si
Q
B
||
;
L Q |
||
Q
||
||
;
82 [suav]es en su modo
Q Q
el B
B
||
||
|| |
I
||
B
||
II
II
B
||
|
Caietano
S.
a.
1524
a
1535
a
110 sq.).
4; 3;
1,
p. 3,
p.
2, 2,
n. n.
1, n.
*7 *•
Eramen Constit.
c. 5.
c. c.
c.
3,
6,
Eramen
n.
c.
8
4,
p.
n.
nim. 98.
5;
2,
3,
p.
1,
n.
n.
Constit.
*• •• **
7.
Eacamen
c.
c.
en 4,
lo p.
98.
8
praecedentibus.
378 IMPEDIMENTA PRO ADMISSIONE ET EXPERIENTIAE
**;
37r] que no acompaiie heregia
de
[f.
como sabemos los
le
la
lo
griegos, insti
en
hemos visto Alemania. Nuestro ministerio
y
lo
100
ser ministros legitimos palabra
de
la de
tuto ecclesiásticos
la
es
Dios. Quien tiene para esto ineptitud, quiere Compafiia,
de
no
le
aunque esté emendado aunque tenga dispensación aquella
de
y
nota, con todo eso no queremos porque, fin,
en
de
es
iure éste
le
;
inhábil para exercitar semejantes ministerios como Compafiia
la
professa, facie Ecclesiae éste tiene nota. Nosotros hemos de
in
y
y
son; que tienen impe
**,
**,
hereje, homicida imfame no
el
el
lo
el
dimento ecclesiástico.
qué diréis del que
se
[148] Pues sido fraile saliö siendo
y
;,
a
10 novicio, no por inconstancia, sino por alguna necessidad? — Que no
puede recebir. Lo primero, porque tengo juzgar que aquella
de
se
era vocación
Y
ni
también importa que no mezcle nuestra religión, sino que sea
se
librea, proceder.
de
de
lo de
mos todos una todos un modo nuestra
Y
juzga universal; particular no puede
en
en
15
constitución esto
se lo
**.
assi cierra
y
la
96 dei] para 97-98 Nunca — heregia subd. lim. dura] huvo B, durarâ
Q
||
98 compafìase como
la
B Q lo
B
||
y
Q Q
| ||
||
1
|| |
no tiene aptitud inactiptud aunque tenga corr. eae que tiene 2-3 de
2
II
aquella nota im marg. de iure om. exercer eae BQ, et X, om.
y
y
Q
|| B
||
||
7 ||
in 3
el 5
y
||
6
el
Q
L
B
||
||
9
;
B
Q
B
||
||
||
;
17 in] de monachalio
B
Q
|
Inter haeresim
et
«
recessisse videatur
».
2.
S.
n.
Each.
8
habet: No entiende
el
«
S.
y
el
la
**,
dependen de alguna religión que son los antiguos,
de
modo
a
no
aunque perfectión aquellos que, después
en
de
de
van 20
la
aiios de vida cenobitica en comunidad, ivan hiermo. Pero éstos
al
vivir particular
su
vocación, por
de
de
su
y
y
no
eso, por semejante razón, Compaiiia.
en
y se
admiten
la
consumato tenemos resolución,
no
[150] Del matrimonio rato
nuestro Padre Ignatio. Cierto estâ que éste
en
de
hecha vida
puede ser religioso; pero Compafiia sin perjuizio
en
cómo serâ 25
la
,
Respondió nuestro Padre que ninguno desta manera
de tercero
?
el
si
de
a
Compaiìia, por
*°;
en
tres votos solemnes esto serâ rarissimo
la
y
al en
esta suerte essas
para que admita professión fin del aiio con tanta dispensa
se
en
detenerse
injuria muger.
de
la
El
y
es el
que tuviesse peligro perder juizio, ya veis quân incapaz
de
el
en
y
[152]
que tiene Compafiia para gran im
de
su
Q
||
||
I
21-22 por eso om. 22 semejante marg., corr. eae mesma 23 rato] contracto
B in
Q
|| B ||
||
||
||
|
B Q
Q
B
B
||
|| ||
||
|
| et
||
Q
B
||
]lasem 40 grande BQ
Q
||
E; Congreg. gener.
3;
2,
p.
1,
3,
5,
n.
Cf. Examen
**
n.
Constit.
c.
c.
S.
•,
entenderse
de Antonio, etc. MI, Const. II, 24, annot.
3.
»
servari posse ubi recipiendus esset, qui ligatus esset matrimonio rato non
consummato,
ex
ut
re
».
Cf. Erh.
4.
n.
Conim. 100.
p. 8
Cf. Erh.
9,
Conim.
**
n.
100.
8
380 EXPERIENTIAE NOVITIATUS
es
*°.
hazer exercicios.
hospitales. 3a, peregrinar. 4a, servir en casa of
en
en
2a, servir
45 ficios hümiles baxos. 5a, enseiìar doctrina christiana senzilla
la
mente los niiìos las personas rudes. 6a, confessar predicar
al y
a
o
leer, conforme talento que antes tenia.
o
es
nuestro Sefior Padre Ignatio, quien tomò por ministro desta
al
a
vocación, por aqui exercitö, Lo
su
*°.
éste fue noviciado
le
y
y
2°, porque probación probar bueno para nuestro
es
la uno
es
si
a
instituto,
él.
ensaya bien Compaiìia oración
en
trato
se
Tiene
la
si
y
desto; danse para ora
en
se
novicio exercicios ver cómo halla
al
la
quân hábil para las cosas 38r] spirituales. Occüpase
[f.
ción es
y
de
en
en
55
obras servir descur
la
a
rir por una parte por otra para aprovechar los próximos.
el y
a
Pruévase para esto que dessea Compafiia servir hospitales,
en
la
peregrinar, que pruevan ha
en
en
se
assi los demás. Assi cómo
y
se en
llan
dan no sólo para instruirle
en
60 [153] Los exercicios oración
las cosas spirituales, pero para tomar experiencia
en
darle modo
y
**.
la
damos exercicios otros, no son para este fin, sino sólo para
a
se
aprovechan por qué via sienten más ayudarse;
en
65 oración
la
se
y
tan poca habilidad podia tener uno para las cosas interiores,
y
44 La 2^ BQ La 3^ BQ La 4a BQ 45 humildes BQ La 5^ 46
Q
||
fl
| Q |
Q
||
o
II
|
al I
L Q
||
a
55-56 descurrir
X
Q
||
;
B
||
||
II
Q
B
||
||
B
||
L
II a
a
| L;
B |
||
B
||
86 sq.
n. n.
n.
*• **
Examen
c. c.
E;
6;
3,
p.
7,
9,
n.
Eramen Constit.
c.
c.
1554,
n.
93-94.
si *^
p.
11,
n.
in
p.
Conim. 100-101.
c.
8
MoNUM. 5 — ExHoRt. 8 coMPL. (1561) 381
**;
su
ay lugar de exercitarlas todas pues ése officio después,
de
ser
a
conservar las reliquias al de
en
oración las obras exteriores
la
y
75
**
occupaciones ayudar próximo,
de
de
también ése fin
el
y
ser
a
occuparnos aprovechamiento
en
de nuestra oración: del
el
el
en
veemos
le
el
al
se
no no
ni
consolado, probado que hervores,
[f.
38v] hemos
y
sus desseos
y
que exercicios,
de
Y
basta por aora. Diráse desto plática que sigue, con
en
la
la
se
gracia del Sefior.
[f.
39r]
Ihs
PLATICA 8a
rum
in in
et
catechismo docendo
ministeriis Societatis. — 162. Repetitiones his experientiis. — 163. Alii
in
in
secunda
probatio.
et
B Q
B
||
a
II
|| |
||
|
Q
||
a
II ll
y
B
||
||
I
Q
B
||
o
|
B
||
||
||
1
I
p.
n.
In
Conim.
*• **
101.
8
festum agent tibi de fructu orationis permanente per diem; gr. Each.
ut
»,
v.
2,
p.
p.
n.
Conim. 321-323.
2
382 PRosEQUitUR TRACTATio DE ExPERiENTiis NovitioRUM
en los
*.
[157] Otra probación ay peregrinar
de
todas éstas suelen
y
7
;
durar cada una um mes ordinariamente después tórnase
Y
*.
a
repetir. Usase mucho esta peregrinación Compaiìia, porque
en
la
Ignatio que ayudado peregrina
en
se
ciones porque nuestro officio ése es, discurrir por una parte
*,
y
y
por otra para ayuda almas; podria uno probar
de
la
causa que ay para esto. Ay las peregrinaciones
en
constitución
la
1°
probar
de
la
y
consolación
los hombres, sin viático; ya no ni
reciben, ya maltratan de
le
le
palabras: en estas semejantes occassiones pruévase cómo
se
y
a
su
poner confianga,
de de
en
y
y
y
en
se
sed
[158] La orden destas experiencias no necessaria: puede el
es
lo
a
si,
B
||
|
Q
B
||
||
||
L,
a]
tórmase
Q
|
B L Q
B
||
||
|| || ||
om. ayuda] cuidado podria, eae BQ, fieri enim posset X, podrâ 39
el
B
|
Q
B
B
||
||
II
confianca add. em ello se halla 42 tiene materia] tener manera 45-46 [ocasió]n
B
Q
||
II
de padecer [hambre] sed verse [cómo en] ello se halla marg. 45 occassiones
in
y
Q y
|
46 sed add. cansancio, frio, calor, etc. om. ver — halla verse
y
Q
B
||
ellos 47 ordem
Y
B
Q
||
4,
n.
Eramen 11.
c.
*
154.
7
*
4, 4,
n. n.
12.
c. c.
*}Eramen
Eacamen 10-12.
*
L. GoNςAlves, MI,
I,
F.
137, 12:
n.
4, 4,
n. n.
Eramen
c. c.
12.
Eramen 16.
ii
384 PRosEQUITUR TRACTATio DE ExPERiENTiis NoviTioRUM
él.
collegio y son visitados de los que están en
experiencia: por lugares
se
55 ciones haze más van solos donde no
Compafiia, donde ay más lugar patiencia
de
y
estâ exercitar
la
la
otras muchas virtudes.
[159] La probación
y es 4a
en
en
es
y
servir
i*; casa officios baxos
40r] esta probación muy propria
se de
[f.
hümiles y los nuestros.
60 Yo he tenido tengo gran gana que los nuestros exercitassen
en estas probaciones purum como dizen las Constituciones
si ad
i°.
Yo no dudo sino que, hiziesse, avria más aprovecha
se
assi
en
de
miento en todo. Quando estuviere estar novicio
en el
casa
a
siempre obediencia, de ser puesto officios do pueda
en
y
virtud, como son los officios hümiles a
i*.
65 buscar sola baxos
la
y
otros,
de
y
a
a
superior; como, compaiîero sacristán, sa
al su
fuera de del es
al
si
**;
i°,
dentes que notan: ministro, sotoministro sindico
le
el
el
52 luego se sigue hospital 1153está tiene iuvatur Societate
Y
el
B
a
|
|
IX compaiìia cum minusc. item, cum minusc. BQ, sed ita alias hoc verbum scribunt
L
;
X
Q
|| Q
B
||
||
II
Q B
B
|
|| |
Q
||
||
|
si
Q
||
||
add. del comprador comprador add. assi desta manera teniendo
Y
B
si
II
|
4,
n.
Eramen 13.
c.
is i*
experientia su
4a
« In
textu
Examinis (ca. 1556) ita sermo est de
B
»:
y
de id
o
se
menos necesidad tienen los que entran de domarse, pareze deben observar
más diligente exactamente, qual quedarâ discretión del superior
lo
la
».
o
a
p.
n.
Eramen 28.
c.
4, 4,
1,
n.
Cf. Examen
n. n.
24.
c. c.
c.
7;
3,
1,
4,
p.
p.
n.
n.
c.
Natali
c.
7.
a.
a
MoNUM. 5 — ExHoRT. 8 coMPL. (1561) 385
en
se
si **.
Mucho
la
esto
cada uno; tienta,
de
impatiencia,
de
virtud da muestras
se
si
anda consolado con alegria; no ay falta que no sepa, que
se
si
y
no se emiende.
[160] Quedan,
después déstas, otras probaciones, que son 75
a
imitación del Padre Ignatio, que luego quiso comencar ayudar
a
próximo; experiencia probación,
al
fue nuestro
le
él
y
y
eso
a
guiava para Compaiiia.
de
Seiìor fin assi nuestros novicios
Y
le
el
la
en las ültimas probaciones comiengan ayudar próximo,
al
y
eso
a
en probación: enseiian doctrina christiana nifios personas
la
y
a
rudes, accomodàndose capacidad con una exposición llana
su
a
i°;
Y
de ni
y
la
este
y
a
ministerio, aunque grande mucha importancia, no tiene
es
y
*°;
la
quánto affecto tenga
de
a
de Compaiiia. Tenemos nosotros hechas muchas buenas pruevas
la
y,
la
si
mos por muy buena seiial. No les embiamos solos, sino con algún
compafiero juizio, para que que faltare.
6a de
de
note advierta
le
la o lo
[161] La experiencia que confiesse, predique lea, haga
es
y
que pueda según Compafiia;
en
Entra un doctor
su
lo
**.
talento
passadas las otras probaciones dichas, comienga hazerse las
a
a
armas; comfiessa, pero probación; predica probación, para
en
en
que aya quien note; esto queda cargo del maestro novi
de
y
y
lo
70 notem puedam
70-71 pueden dar penitencia com or[dem del] superior
B
B
||
|
in marg., corr. eaedam penitencia com ordem del superior om. 72 tienta add.
|| Q
L
||
!
Q
B
||
||
o
B
||
||
Q II
81
82 no por um dia
la
Q
||
||
||
o
|
Q
B
||
||
|
|
I
buen juicio de* corr. eaeem faltarem 90 6^] octava es om. pre
Q
Q
B
B ||
o 1
o
!
|| |
Q
B
||
||
||
B |
Q
||
||
|
L] BQ
le
le
MI, Reg.,
p.
et
n.
476-477.
204-205; Instructiones: EN, IV, 541;
p.
GoN CAlves,
L.
19-21,
n. n.
20 Conim.
542; MI, Const. II, 162, annot. 20.
c. F.
3,
1,
p.
n.
Cf. Examen
c.
n.
15.
4, p. 4,
n. 5, n.
Eacamen 14.
c.
B; Erh.
3,
1554,
n.
Eramen
c.
15.
25 — CoMMENTARII P. NADAL.
386 PRosEQUiTUR TRACTATio DE ExPERiENTiis NoviTioRUM
**.
Quando
confessar, ásele haga segün
de de
de
oviere dar instructión cómo
lo
**;
Compaiìia que
de
en
se
uso consultar también
el le el
la
lo
a
offreciere, para tomar modo que deva hazer, pero salvo
de
lo
sigillo confessionis qual hemos guardar con per
de
100 secreti,
el
et
fectión, que alias seria licito. desta ma
de
aun abstenernos
lo
Y
en
de
nera a los exercicios que oviere
de ser instruido hazer.
**,
Para cada una destas experiencias
se
da un mes
y
[162]
después tornan repetir algunas
se todas, como juzgare su
el
a
o
perior que conviene. probö exercicios, torne
en
uno no bien
Si
a
hazerlos; en peregrinaciones, más menos. Pero de ordi
ni
ni
si
bueno emplearse
en
de
es
al y
casa
humiles; una peregrinación,
de
ir
ir
a
a
hospital.
[163] Ay otras probaciones, fuera destas que dicho que son
he
10
uno superior mi
**.
o
otras probaciones, por
*,
en
nistro después
experiencia probación. ésta muy buena probación, porque
es
Y
y
da
se
se
muestra uno mucho conocer
[f. lo
y
a
El
todos 41r]
a
a
attender, procurar que busque perfec
de
en
de
se
todos
y
la
a
assi
y
Q
B
||
II
|
Q
|| ||
||
1
B |
re
|| L,
||
2
Q
B
y B
||
5
ir 7
ir 8 |
Q
||
a
;
|
11
[o
11-12
Q
Q
||
||
a
14 mucho
||
Q
||
||
a.
a
392-400.
Uberius Natalis agit
de
n. 50-65.
4,
Eramen
*• **
n. n.
16.
c.
agit Tacchi, Storia II, (II tirocinio della Compagnia nel Generalato
2,
c.
2
Ignazio).
S.
di
in
24.
MONUM. 5 — ExHoRt. 8 coMPL. (1561) 387
**.
diesse a otros o
Tambien, después que los collegios ay leciones gram
en
de
mática, ay buena occasión probación, como poner uno que
de
a
lea classe de los minimos, que enseiie niiìos los principios
la
a
de grammática, que son cosas que de no dan gusto;
en
assi
si
y
cada uno, persevera sin
de
se
vee
si
y
buscar achaques, sin turbarse, con alegria; esta probación
y
es
muy semejante que diximos de enseiìar doctrina christiana.
la
a
el
al
el
y
[164] Aora digamos los exámenes que ay Compafiia.
de
en
la
Compafiia: uno antes
en
se
la
**,
*°,
primera probación
de el de
en
y
casa
primero
de
en
de
En
se
*".
a
los impedimentos essenciales tiene alguno, tomar alguna
y
si
de recebir
la
si
o
por capitulo dissi *',
de
2°
y
mulando que
**.
haze examen
se
todo con
la
40.
gran libertad; assi, antes que uno sea admitido comun
y
la
a
habitación, quiere que sea imformado todo, para que con más
δ de
**,
proceda.
15
en
le se
assi está 12
6
alli
la
y
se
41v]
y
20 que*] 22 leciones corr. eae collegios 24 lea add. em prius las classes
y
Q
B
||
||
Q
||
Q ||
I
severa del. sin turbarse 26-27 sin turbarse ante sin buscar achaques sine
si
y
||
L
Q
||
B II
el
||
||
|| se
y
Q
Q
|| ||
||
||
o
41
Q
B
||
li
;
|
samini X
narr.
I,
699-701.
1, 2,
1-7;
4,
Eramen
** **
1.
n.
c. c.
c.
7;
3;
4,
n.
Eramen
n.
c.
c.
c.
c.
1,
1,
p.
n.
3.
c.
1,
s* ** ai ••
n.
Eacamen 13.
c.
Cf. Eramen A.
c.
13, H; Constit.
4,
p.
1,
1,
Examen
1.
n.
n.
c.
c.
388 PRosEQUiTUR TRACTATio DE ExPERiENTiis NoviTioRUM
**,
capaz
de
alli haze una
se
y
y
caso haze
**,
confessión general
de
su
da razón consciencia haze sus
y
lectiones; que están los
en
en
assi entra comün obediencia
la
otros novicios. Algunas vezes conviene, suele practicar,
se
assi
y
que primera probación haga primera semana
en
de
exerci
la
la
cios, porque tenga qué occuparse con provecho, porque tam
en
y
bién disponga hazer bien una confessión general
se nuestro
a
modo se.
[165] La probación larga
2a
dividese desta manera:
la
de es
y
a
no
an
Para personas que studiar, como serian letrados los
la o
2*
que admitten para coadjutores temporales, dura
en
se
esto
**,
probación hasta que sean professos coadjutores hasta
o
que salgan del noviciado medio, que no están
en
un estado vera
a
probación dos aiìos,
la de
tienen hechos sus votos con todo eso
y
y
incorporan finalmente Compafiia Los que an
en
se
**.
aún no
probación ser admi
de
*°, de
de
studiar tienen sus dos afios antes
tidos por escolares approbados después probación que
la
para probación las costumbres, las quales
de
de
se
tienen no
es
de
assi no están modo
y
a
sino pruévanse letras,
en
en
su
y
65
dellos experiencia para serán coadjutores professos. Y, aca
si
y
la
devoción, ay otro aiìo probación, que
de
en
remitido las
la
es
mesmas experiencias que los dos primeros
en
se
*°.
hizieron
46 capaz add. que 47 da — consciencia marg. L, om. haze] lee
in
y
y
| Q
a B
||
si
Q
||
||
L
;
porque
o]
veido esto 51-52 también 52-53 nuestro modo om. 55
|| y
y
Q
Q
||
||
||
a
1*
||
«dixede medio] otro estém 59 tienem hechos] bienem dar 59-60 aun
y
Q
Q
in B
||
||
| o
a
a
|
L,
||
im
satisfación marg., corr. eaead mores componendos 64 estâ 65-66 esto dellos]
B
||
||
Q
||
L
con BQ
se ** a4
1,
Cf. Earamen G.
c.
4,
1,
p.
n.
Examen
6.
n.
c.
c.
de
S.
4,
12;
1,
*• ** ** *7
n.
c.
p.
43; Constit.
n. n. 4,
5,
1,
Cf. Eramen
p. c. 3.
n.
4, n.
1, 1, c.
c.
1;
1, 3;
5, 3,
3. 5,
2,
n. p.
10;
4, 7,
p.
n. n.
n.
Eramen Constit.
c.
5.
c. n.
c. c.
c. c.
de
en
en
[f.
la
se
es
tencia, oración,
en
en
meditación las dos vidas activa
la
y
y
*i
contemplativa, extirpar malos hábitos, ayu
en
vencer vicios
y
ganar virtudes. 75
en
darse contra las malas inclinaciones
y
qué vias ay para esto Las ordinarias que ay Iglesia,
en
Y
la
;,
**.
comunión
y
quita culpa, debilita ruin hábito, ayuda para no recaer ade
el
la
lante confessión
la
se
cada dia, escögense los domingos para esto, por ser este dia dedi
pro
**,
se
se
Y
usa el
**;
de **,
de
es
curan los actos contrición dia esto
y
in al
dos vezes
y
aprovecharse del sacramento penitencia disponerse
de la
voto
y
recebirlo con más augmento gracia. va alma
Y
el
se
assi
a
peccados
en
el
y
crece
miento dellos; ayuda del sacramento penitencia,
de
el
y
con la
tan ordinario, ayúdase mucho
en
al
**,
es
mento de comunión de ocho ocho dias donde alma
y la
el
a
nutrición.
se
y
**,
||
|
|| || ||
Q Q
Q
B
||
||
B ||
se
X
Q
Q
||
||
||
;
91
más ánima
B
B
Q
||
||
|
Quo sensu hic intelligatur vita activa, explicavit Natalis supra, Erh.
in
**
4,
n.
c.
3,
p.
1,
Constit.
n.
11.
c.
n.
65.
p.
1,
Constit.
** **
n.
11.
c.
Cf. Ererc.
2.
n. 4,
4,
n.
3,
25; Constit.
1,
p.
n.
** *"
Examen 11.
c.
c.
Post verbum Más ponit comma (,); sic sensus hispanus adverbii
L
*°,
porque perfectión ayuda mucho.
de
es
lo confessado
Y
y
cosa
presuppone Compafiia que me aprovechado, que tendré
he
la
y y
los peccados más contrición, que tomán
de
más conocimiento
y
dolos todos juntos mueven más los pec
el de
dolor contrición
y
a
ay mayor augmento
en
cados. assi renovación hombre
y
42v] interior, crecen las fuercas para proseguir con mayor
[f.
y
100
camino comengadoen perfectiön. con esta dispo
de
ánimo
Y
la
gracia el
nosotros,
en
sición abunda más tenemos desseos de
la
y
penitencia, tiene
de
de
hombre más conocimiento mesmo
y
si
el
las occasiones peligros que puede tener, para prevenirlas. Comul
y
y
mejor; por este tiempo los que tienen votos
de
en
Esto
es
bien
ir
y
Dios,
se
y
a
a
assi también acrecienta gracia de los votos. Este exercicio de la
se
professión
de
en
*°.
renovación haze seis messes hasta
la
se
seis
[167] Quiéroos dezir aora algunos avisos que nos dan las
10
Constituciones para mayor aprovechamiento Di
de
los novicios.
principio, que pone nuestro Padre
en
réos uno las Constituciones.
al
Sicilia
Y
le
;,
«
15 procurad contrario,
de
de
vos vestios librea Christo nuestro
y
lo
la
y
**.
4° y
en
**.
el
el
ya
no
dessear
a
:
perfectión excitar
di
la
et
92-93 exercitar
de nuevo [add. Q] BQ nuovo
y
||
L
B
||
||
y ||
]
Q
B
||
||
||
1
3
II
marg tener] aver prevenirlos votos del. los los renueban 11 una
Q
Q
||
||
||
5
6
al |
lo
Q
le ||
a
|
respuesta de una pregunta que hice, fue que preguntándole 13-14 queréis
y
Q
||
;
17
el
Q
B
||
|| ||
||
eae ?
18
in
Q la
Q
a
II
|
lim., corr.
a,
ni
|
4,
52 si *° 4°
4, n.
Eacamen 41.
p. c.
4,
n.
Constit.
5.
in c.
p.
108-109.
9
N. 44-45.
MONUM. 5 — ExHoRT. 8 coMPL. (1561) 391
de
[f.
cosa es cruz ? Padecer. cruz
y, la
Christo, pero ignominia, afrenta, opprobio del mundo; aunque
nosotros padecemos otros trabajos, no tenemos actualmente esas
infamias del mundo,
de
**.
ser nuestra cruz entera assi los
Y
y
a
Compafiia, que seguimos Christo, hemos estar apareja
de
de
la
a
afrentas, infamias del mundo, procurar que nos imprima
se
dos
y
a
nuestros coragones,
de
de en
y
por locos, imfames poco, no dando nosotros nadie occasión
y
a
de peccar, sino haziendo nuestro ministerio sin offensión de nadie;
quando me menosprecian, tengo holgarme.
de
y
advertid con
os
quánta efficacia propone esta regla Examen;
y,
en
35
se
no el
lo si
halláredes con estos desseos tan vivos, avéis tener por menos de
ved quânto importa esto, pues nuestro
**.
desseo de tenerlos
Y
en
la
y
éste
camino que propuso para perfectión christiana 40
el
**.
la
Acordáisos
;,
de
tener las nues
Pues tened quenta con ella, que
de
es
in
20 add. de me seria mi
B
||
a
!
|
im
Q
L
l!
;
B |
22 yo* add. tengo a*] de Yo] 24 nuestra corr. eaesu 25 trabajos del.
y
Q
||
y ||
|
oprobrios B, opprobrii
y]
de poco
X
et
Q || ||
||
e
Q
B
||
||
I
es
y
Q
B
||
B ||
II
|
I
B
||
||
||
43 ello
B
Q
L
||
||
Q
;
de
et
collecta
in
cem
4,
n.
Eramen
ss **
45.
3, in 5, c.
2,
549.
*
1,
p.
n.
Cf.
4.
Constit.
c.
392 MEDIA IUVANDI NOVITIOS
que si vos ois una curiosidad, o veis alguna cosa que no os con
viene, que divertáis los sentidos, sino que tengáis los ojos cerrados
al modo de la Compafiia podéis divertir
de
No todavia
lo
os
**.
que representa vista; necessario enim visis tangimur;
se
os
la
a
pero avéis procurar que eso que véis, que ois, halle allâ dentro
de
cerrada puerta, que andéis sobre vos, con attención que aquello
la
no passe adelante, con algún uso oración, algar los ojos Dios,
de
a
su
os
a
en el
miento, columna, cruz,
en
en
[f.
Christo huerto
el
la
la
43v]
a
o
según que alguno gustado oración, que con facilidad
en
en
la
o
a
pueda occuparse ojo vista interior; que procuréis
de de
de
el tener
la
un desprecio universal las cosas que veis que no aprove
os
fin que pedis, para que no impriman.
os
chan
al
se
Para lengua ay más fácil remedio, porque no recibe impre
la
**,
sentidos; tengo hablar algo
y,
de
de
siones fuera como esotros
si
que preceda interiormente alguna otra habla pia devota. Hemos
y
pues cerrar las puertas
de
de de
a
y a
vocación
la
a
ella, no suffra tentación alguna
en
en
titube
su
esto vocación.
ni
y
veras de
y
lo
la
es
se
trumento dedican
la
45 que vos — veis] vos tenéis alguna curiosidad de ver una] alguna
si
si
Q
II o
46 divertis
B
B
||
instituto de Compafiia sin che non [se non che F] habbiate gl'altri chiusi
la
al
Q
;
modo de
ut tertu 47-48 todavia — representa sup. lin., corr. eaepodéis dexar de sentir
in
os ||
47
Q 1o
que representa
I
B II
L
Q
||
a
II
||
||
cham prius aprovechar 58 [a]l fin que pedis marg. fin] espiritu imprimam
in
B
|
|
I
B
||
||
||
L
B
||
Q ;
|
y
Q
||
II
corr. er instituto
Allusio editae
s*
(n.
a
sunt Reg.
in
Reg.
s*
a.
1560:
p.
3,
1,
4.
n.
c.
MoNUM. 5 — ExHoRT. 8 coMPL. (1561) 393
*°.
[170] Otro aviso, que procure ayudarse para las virtudes
de
de otros; quiero dezir, que ande con mucha claridad con los supe 75
riores, con maestro novicios, con gran fidelidad; no de
tome
el
se
Ve soli; que, cayere, no ay quien
*".
solas con las tentaciones
si
le a
«
Tenga confianga que, pues superior minis
dé
mano
*t.
el
la
es
»
de
tro medio dél
le
a
superior que cosas pec
de
tarle instruirle. advi[f. 44r]erta
y
el
que comunicar,
en
cado fueren no las tome sino confessión
le
**,
de
secreto
el
o
se a
otro medio
y
A
[171] ser
el
?
en
**;
muy simple obediencia, sin curiosidad
en
su
voluntad
la
y
**;
tendimiento rendidos que superior ordenare quisiere
el
lo
y
a
**.
te
**;
no
A
augmentan las
se
Q
||
II
Q
L
a ||
;
74 aviso] uso para] por B, con per virtù 76-77 que no se aya
X
le
lo
y || Q
B
||
;
|
Q
B
||
|
y
Q
Q
B
||
||
||
||
rendido
Q
B
||
II
II
4;
Cf. Ex. 14, 27. 28; 15, 1-10; Deut. 11, Ps. 105, 11.
n. •• s*
Cf. Exerc.
1
a
4,
cum magistro novitiorum quomodo hic gerere debet, cf. Constit. textus
et
3,
4, n.
c.
•* •• •* ** ** •• •1
Eccle. 10.
4,
n.
Erh.
p.
18,
n.
Conim.
in
117.
Ibid. n. 21.
Ps. 72, 23.
10
Erh.
Cf
p.
24,
n.
Conim. 119.
Cf. Prov. 15, 30.
394 DE VOTIS RELIGIONIS IN GENERE
de **,
100
de dezir, ser muy hedificativo en lo exterior deshechar de
si
toda tibieza, ser animoso, efficaz con gracia Dios con hervor
la
y
en que emprendiere.
lo
en
es
Este
el
la
le
a
de
a
gestad nos gracia, para que por ellos vamos siempre, pues
dé
su
de
[f.
44v]
PLATICA 9a
GENERE. 172.
I.
§
votis. 174-176.
votis. — 177. Vota religionis substantialia. — 178. Sunt consilia Christi
in
— 179.
Et
in
§
cietate. — 181. Notanda circa haec vota. — 182-184. Discrimen inter votum
simpleae. dimissionis etiam professis votorum solem
in
et
solemne Causae
nium in
et
Generali.
aut eleemosynas pro ministeriis. — 187. Utendum rebus quasi non propriis
rebus externis, cum desiderio interno maioris abnegationis,
in
ut et
mediocritas
Ignatius. — 188. Paupertas scholasticorum
P.
habuit coadiutorum
et
formatorum.
Q
||
|
piglia X, om.
11
L
II
*marg., corr. er que es emfermedad natural, sino que nace de andar descontento,
la la
|| es
Q
||
I
moderar om. 95-97 etc. — que trae] que da descontento, esto es que da
le
lo
lo
Q
97
debilita] divilitada
iy
le
y
Q
B
||
in a
I
dezir marg. 98 ultra destos otros 99 dexo 100 muy] m&s con*]
B la
Q
Q
||
||
1
|
I
B B
||
| ||
||
L
2
5
|
10
Cf. Erh.
p.
32,
n.
•*
Conim. 121.
MoNUM. 5 — ExHoRT. 9 coMPL. (1561) 395
a este fin por estos medios; que, por ser yo religioso, tengo ayuda
special para los ministerios en que me pusiere mi instituto. Y pues
los votos son una cosa tan principal en la religión, que dellos se
constituye su substancia, collegiremos también de aqui que para
los votos ayuda nuestro Sefior muy particularmente con su gra
cia; y esto me á a mi de consolar y animar mucho, y ayudarme
desta gracia contra las tentaciones que me occurrieren contra mis
votos *. La gracia que da el Seiìor no es ociosa, sino efficaz, ope
rativa; no seáis vos de vuestra parte negligente, descuidado, fal
tando en lo que devéis: ne accipias gratiam Dei in vacuum *, sin 25
[f.
45r] un hombre
se
a
muy antigua muy usada Iglesia. Es voto obra religión.
en
de
y
la
Es ésta una virtud que tiene quenta con of
de
culto divino
y el
y
frecer Dios para honrra servicio suyo dedicarle alguna cosa.
y
a
religión, del culto divino. La
de
es
Pues ved cómo voto obra
si el
gran virtud
en
castidad ella excellente. Hazéis vos un voto
y
es
Dios nuestro Sefior; ya castidad no sólo virtud
es
de castidad
la
a
como antes, sino religión, culto divino, sacrificio, cosa ya dedicada
prometida Dios. éste privilegio muy grande del voto
Y
y
es
y
a
el
y
y
religión, sagrada
de
virtud
*;
se
voto obra haze teneldo
la
cosa
40 en mucho.
Más, otro privilegio muy grande que haze voto:
y
[175]
el
que sea mayor.
en
y
si
;,
pobre honrrar Dios con pobreza, imitando Christo, por
y
la
y
a
servicio amor suyo dexar vuestra hazienda vivir sin nada
y
?
de
de
45 Gran cosa obra mucho valor delante nuestro Sefior.
la y
es
Dios
y
se
a
de
se
el
pobreza, no sólo que deis todo que tenéis por amor Dios,
de
lo
pero que deis Dios todo que pudiéredes tener; que dexéis por
y lo
a
y
la
a
||
L
agora de los previlegios de los votos. Primero qué es voto. Voto es una promessa con
la qual hombre 28 Voto es om. 30 Voto es 31 Es ésta] qual es
el
B la
Q
Q
B
|| B ||
||
la ||
B
||
||
||
||
||
a
om. 37 om. 37-38 este previlegio es muy grande porque hace perficionar
Y
Q
|| B
||
Q
B
||
L
|
I
es
Q
B
||
y II
Q
B
||
||
||
? a
|
|;
Q
B
y ||
il
49 pero dais pudiérades tener add. dessear que es casi infinito dexéis]
a Q
Q
|
Q
||
||
|
de poderla tener donde sim esto podriades 51-52 porque no [la po]déis te[ner
la
Q
||
B
I
2,
88, 1°;
S.
Cf.
c,
2.
S.
a.
De
8: *
2,
6,
88, 2°;
S.
S.
C'. 84:
2.
a.
c.
*
ML 159, 655.
MoNUM. 5 — Exhort. 9 coMPL. (1561) 397
el-
Y* om. BX II 71 y de su cuerpo om. Q || 72 que el hombre puede tener om. BX I que
Christo] para servir a Christo y seguirle Q | tener del. dentro || 73 Y om.
BQX I la honrra om. B | honrra del. y || 71 la* BQX] y IL 1 siglo *add. la delecta
ción de la carne, aunque concedida en el estado del matrimonio Q | son add. para
seguir a Christo en perfectión Q || 74 esto es lo que se Q || 74-75 de spiritu — voto]
obediencia y castidad con votos Q ||74 spiritu add. que B
75 pobreza con voto, con firmeza, que sea total renunciación y abne
gación.
[178] Estos consejos son evangélicos, que Christo nuestro Se
iìor aconsejó. ;, No avéis leido lo que Christo dize de eunuchis qui
se castraverunt propter regnum Dei ? 1° j Quántas vezes aconsejó la
i*,
pobreza siguiessen llevando
ii,
8) que cruz vendidas dexadas
la
la y
** le
todas las cosas Specialmente aconseja obediencia pobreza
la
y
!
pues
de
perfectus esse,
i*.
donde dize: vis estas cosas son
Y
etc.
no si
perfectión, pensar que las aconsejó Christo con imper
de
se
a
fectión, sino con toda plenitud excellencia; sigue
de
su
donde
se
y
si,
que Christo las aconsejó, no solamente
en
sino también con
**;
votos, pues ellos dan perfectión firmeza las virtudes
la
la y
a
con votos recebidos approbados por Iglesia. assi tiene
Y
la
y
Iglesia cathólica entendido siempre que, quien quiere seguir
a
Christo por estado perfectión, seguir con votos
de
de
**.
le
a
[179] Heos dicho cómo pobreza quita impedimento que
la
el
puede aver de las cosas exteriores. Veamos aora
de
los otros
El
es
y El
su
cuidado
el
la
y
que trae consigo las otras cosas proprias [a] aquel
de
de
familia
la
de
voto se
el
17,
castidad
el
la
liberta
se
y
la ||
si
Q
Q
||
la L
a
II
II
|
81-82 [spe]cialmente [aconseja] obediencia [la pobreza] donde di[ze vis] per
Q si
y
la
Q
in ||
|
I
85-86 [no sola]mente en [si, sino t]ambién [con v]otos marg., add. con votos
B
||
quod oblitus est delere 85 em si, sino también] simplemente, mas 86-87 pues
Q
||
|
ellos — con votos om. 87 Iglesia del. assi tiene ya 88 siempre add. platicado
y
y
y
Q
||
||
||
a
| II
B
||
II
B
||
|| L
a
II
y |
6,
Mt.
ii
Mt. 10, 38; 16, 24; Mc. 34; Lc. 14, 27;
8,
9,
23.
** 1* i* 14 is is
86.
Cf. Annot. 11-12; Dialog.
I,
in
n.
n.
Constit. 99-108.
2,
q.
ThoMAs,
4,
Cf. 186,
2.
S.
a.
c.
MoNUM. 5 — ExHoRT. 9 coMPL. (1561) 399
libertad que tengo para hazer una cosa y otra de las que se offrecen 100,
i*;
nuestros con total abnegación déxase uno sus cosas
si
y
a
a
manos del superior que representa Christo, religioso
en
haze
el
y
lo a
una oblación Dios entera de todo que suyo; todo por
es
y
a
y
desseo
todo, quitados los embaracos desta vida, mayor
en
i°, su
buscar más
gloria. de estar muy comfiado que
de
honrra assi Dios 10.
le
Y
y
su su
lo
a
de
de
la
[180]
que particularizar comforme
en
de
se
se
dicho común
lo
Y
a
a
este instituto que proprio dél; como hemos dicho algunas 15.
lo
es
y
de
an
de la
se
vezes
gracia que propria
es
*".
os
la
*',
la
y
?
su
novicio dexar
la
el
||
||
1
la el Q
||
||
||
7
B 9
11
gloria honrra
a]
B
y
||
|| ||
|
Q B
||
||
||
21
23
es
perfectión comúnmente ay
la
la
B
||
||
II II
24 treze] quatro, en los novicios quatro, en los professos quatro, quatro después
y
la
9,
Cf.
** 1* **
S.
19:
p.
21;
n.
46, 96,
n.
n.
in
4
94.
4
400 DE VOTIS SOCIETATIS
de de
**.
los scholares:
4
pobreza, castidad obediencia, promesa
de
en
la
entrar
y
Compafiia los professos: los
de
**.
votos solennes ordinarios
3
obediencia particular
de
su
**.
40
Santidad Otros votos
la
el
4
a
simples que hazen los mesmos, acabada professión: primero,
su
el
que no serán alguna manera que
de en
en
consentir alteren las
se
constituciones Compaiìia que pertenecen pobreza, no
la
la
si
a
**;
pareciesse convenir más estrecharla 2°, que no darán consenso
el
para recebir dignidad alguna fuera de Compaiìia, no obli
le
la
*°, si
gasse quien puede acceptarla pena de peccado
so
como
si
el
a
Papa con tal obligación mandasse acceptar;
3°
es
obviando
le
el
ambición que podria succeder pretender cargos dentro de
de
la
la a
no
Compaiìia, promete pretenderlos por via
de
assi vota
y
y
**,
es
et
**,
a
*°;
supiesse trata desta ambición voto que, fuere obispo,
4"
si
el
no
donde por razón del estado puede ser subjeto Compaiìia,
la
a
haze promessa consejo que Compafiia
de
de
oir General
el
la
el
o
*°;
por por otro diere, seguirle juzgando ser mejor
de
y
y
si
le
o
los om.
|| y
el
a Q Q
| ||
i]
|
B I
diencia add. en alguna manera votos om. 29 los mesmos om. su] 'la
|| B
|
1;
30 en alguna manera om. 32 estrecharla m&s que om. 34 om. BQ
B
B
||
||
35 le] es om. 40 supiere que supiesse om. tractase |
la
Q
B
B
||
|
|
Re vera, haec promissio recenseretur votum, tunc essent qua
aa
ut
si
tuordecim vota Societatis, non tredecim. Sed Natalis recenset postea per
modum unius votum non ambiendi dignitatem intra Societatem votum
et
denuntiandi, quis ambiat. Promissio vero relinquendi bona post primum
si
annum novitiatus, non est votum nec merum propositum, sed simplex pro
157, annot. 53; Erh.
ea
et
missio. Cf. quae de dicimus Annot. Examen,
in
in
n.
p.
18,
n.
Erh. 1554,
n.
n.
A.
6,
p. 2,
n.
n.
c.
6;
ac ••
8,
6,
p.
10,
n.
n.
Constit. cf.
c.
ut
Vide Annot.
in
*"
MONUM. 5 — ExHoRT. 9 coMPL. (1561) 401
los
esto se à ya praticado en obispos Aethiopia, que Papa
de
el
Julio mandó
•1.
que fuessen, obispos
de
sola cruz Quiere 45
lo
la
Compaiiia guiar los suyos quanto ser pudiere; porque los
y,
a
y su
obispos no están sujetos Compaiìia por mayor estado,
la
a
guiarlos con advertirlos aconsejarlos
de
tiene esta manera
lo
que pareciere convenir. Estos votos promessa instituyeron
se
viviendo aün nuestro Padre Ignatio.
[181] La promessa que haze
el de de
novicio distribuir sus bienes
el
dixe que era una preparación principio ser religioso, segün
y
incorpo
su
El
si de
es 4°
**.
no
Compafiia no porque sea religioso, que es, pues
en
rarse
la
[f.
tiene votos hechos 55
en
la
de coadjutor professo, como estâ declarado
en
las declaraciones
o
El
de
de
fin
**.
los votos
la
ni el de
es
se
imperfectiones. Provéese que pobreza, que
no
se
es
debilite la
**,
ni
la la
fuera
y
etiam mayor del nuestro, sean ayudados quanto fuere posible por
Compafiia. mi me parece que esta gran gracia que
es
Y
el
la
la
**.
la
45 om. om.
Q
L
||
||
Q L
L
1
|
||
|
L
II
de distribuir sus bienes sup. lim. 52-53 següm suffra B, segum sufrirá
y si
suffre]
lo
lo
II
56 particularmente
e �
L;
X
la Q
||
II
y I
B
||
||
||
ambición 62-64 que los [nuestros, em] qualquier [estado], etiam ma[yor del
y
Q
||
nuestro], sean ay[udados quan]to fuere [posible por] Com[pafiia] in marg. om.
la
L
;
«QX 64 es esta 65 que om. 66 perfectión add. que los nuestros en qual
y
B
B
||
||
!
11
66-67 De
los otro — particularmente
Q.
narr. 626,
I,
628.
Compl.
as
n.
Erh. 140-141.
7
6, 5,
1; 4,
p. p.
n.
c. c.
n. n
** •
p.
Constit. 10,
5.
n.
33 Infra,
Each. 9-12 Compl.
26 — CoMMENTARII P. NADAL.
402 DE VOTIS SOCIETATIS
en si.
en
General
el
y la
puede ser depuesto ciertos casos, segün calidad del delicto
la
*,
ser también despedido Compaiìia por las causas que dixe
de
la
que avia para despedir Compaiìia. Puede
de
arriba uno
la
**
a
ser despedido un professo, quando retenerlo fuesse contra
el
la
charidad, contra Dios, contra bien proprio, contra
de
honrra
el
la
mesma Compaiìia,
de
de
de de
bien contra hedificación los
el
la
la
Es éste privilegio proprio Compaiiia;
de
**.
fuera
la
la
causa
y
despedir uno queda remitida juizio del superior
*°.
2a al
a
de
la
trata del despedir, muy grande importancia: que no somos
de
es
tener gente que cumple Compafiia, antes somos
no
forcados
la
a
a
forcados segün nuestro instituto Quien no quiere
*".
hecharlos
a
andar bien, procede por camino que instituto,
su
muestra
ni
en el
le
que tiento,
de
hechen fuera. Pero esto aver mucho mucha
le
a
*',
longanimidad, consejo
tomándose otros medios para no venir
ültimo; pero,
fin, puede 47v] Compafiia purgarse
[f.
al
este la
a
no
conviene.
Y
le
esto
qualquier que tenga, nadie tenga negligencia
en
descuide estado
**;
proceder bien que para este fin siempre somos como novicios
L Q
Q
; ||
||
a a o
I
si es
||
L
è
a
;
;
|
B
Q
B
||
||
y ||
B
Q
Y
||
||
||
|
L,
B || B
||
|
||
biem 85 heche
el
y
Q
Q
||
|
86 tomando
B
B
la ||
II
I
B
||
II
|
9,
2, n. 4,
p.
Constit.
*• ** ** **
7.
n.
c.
p. 2,
p.
n.
Constit. 2-5.
2, c.
Cf. Constit.
c.
dimissionem, cf. Coder Iuris Canonici 646, 647 2°, 654-668. Dimissio pro
c.
et
ex parte professi, regitur canone 647 2°. Quoad vota bienni cf. etiam
«
»
§
cn. 637,
ci
dimissionem
».
«
p.
10,
2, n.
** ** *•
c. 7.
Constit.
p. p.
3,
Cf. Constit.
3, n.
1-4.
2,
Cf. Constit.
n.
10.
c.
MoNUM. 5 — ExHoRT. 9 coMPL. (1561) 403
de
al General hecharle
la
y
Compafiia En esto, pues, todos somos iguales. Pues qué diffe
**.
,
rencia avrà Mirad, primero, quanto uno está más intrinseca
lo
?
de
se
mente mirar más
la
la
a
porque despide Lo 2", uno que tiene votos simples
**.
causa
se
si
el a
Compafiia despide, queda por mesmo caso sin obligación
de la
de
sus los hecho segün forma
la
la
a
**,
es
y
y
pareciere del servicio
de
tomar otro estado que nuestro Sefior.
le
El
assi mes
la
;
de
Es esta manera
**.
hechar un
a
professo de Compafiia como una descomunión, por qual
la
la
apartan estâ obligado
de
de
el
a
y
bolver ella
la
y
a
de le a
el
Compaiìia, no participante
de
de
es
secluso comunión
la
la
y
cár
es
la
esta
y
a
nona BX, primera en mona parte om. 93-94 General add. que
X
la
lo
Q
L
1
II
|
94 1* 2^
la
Q
Q
a
||
I
B,
4*
om. BQ 3* 95
B el
la la
y
Q
Q
a
II
|
|
I
||
B II
I
mas om.
o la
B
II B
||
||
2
4
5 |
son om. tomar — Sefior sup. lin., corr. eaeser clérigo tomar otra religión
B
om.
le
el
B
Q
B
||
||
7
a 9
|
Q
||
||
|
ella hazer
y
1, 7. 4. 7,
D,
2, 9, 9, 9,
1, 4, 5, 4,
p. p. p. p.
** *• ** ** 4*
Constit.
n. n. n. n.
c. c. c. c.
E
C
Constit.
Constit.
Constit.
A
(MI, A;
7,
381); Examen
6,
7,
Eaeposcit debitum,
n.
n.
I,
Const.
c.
c.
6
A;
3;
2,
4,
5,
p.
1-2; Constit.
B.
1,
1,
4,
p.
n.
n.
Id n.
c.
c.
c.
669.
c.
§
404 DE VOTIS SOCIETATIS
15 cel horrible que tiene la Compafiia para los professos. Los otros
quando se despiden trátanse con benignidad y amor.
[184] Al fin, voto solemne es aquél en la Compania el qual se
admite conforme a nuestras bullas como tal; y el simple es que,
aunque se haga en manos de superior, empero no se entiende ser
admitido como solemne segün las bullas de nuestro instituto y
authoridad apostólica
**.
Los votos, 48r] como veis, son diversos grados Com
en
*°, en
[f.
la
paiìia. Los scholares coadjutores tienen los simples aunque
y
pueden algunos conforme bulla de Julio hazer professión
3°
la
a
esto queda
de
*i.
tres votos solennes voluntad del General
la
25
**;
segün persona pero no
de
de
se
calidad devoción haze
la
la
ordinario.
los privi
El
scholar, religioso
de
es
verdaderamente goga
y
**
legios desta religión; promessa que haze Com
de
en
entrar
y
la
la
**,
de
es
las Constituciones ser
lo
Compaiìia que tenga liber
**,
la
o
en
tad escholar
el
de
es
de
y
el a
parte, siempre teniendo quenta con Compaiìia, que
de
fin
es su
la
ayudar las almas, que occupan los coadjutores professos.
en
se
y
a
y
el
L
B
B
||
||
a
Q a
;
I
18 om.
y B
||
|
I
despe
21
Q
||
||
||
mienbro della según solia, queda obligado bolver ella hacer satisfactión
la
y
a
esta
y
professos. los otros, quando los despidem, trátanlos con benignidad amor
y
A
Q
II
23-24 atìm puedem 24 las bullas 25 tres om. 26 qualidad 28
B
B B
B
||
||
||
|| |
verdaderamente es
Q
II
I
y
Q
||
||
BX 35
a.
om.
B
II
cf. WeRNz-VidAl, Ius canonicum III (De religiosis), Romae 1933, 296-308.
p.
t.
MI, Const.
9,
10, 12.
n. n.
n.
I, I,
** 52 si *"
c.
n.
sticus esse religiosus. Ratio datur quod fecerit vota religione approbata.
in
Supra,
** **
n.
181.
E; cf. Annot.
4,
4,
Examen,
5,
p.
n.
Constit.
in
c.
ΜοNUM. 5 — ExHoRT. 9 coMPL. (1561) 405
la
se
y
lo
y
Proprio
no
ni
la
es
ecclesiástico sus
ni
Iglesia que
en
se
**.
la
haze
B
||
||
Q
B
||
la
||
I
con tanto fervor BQ tam vivos los desseos tan em las entrafìas que con
y
y
!
I
y
Q
||
tienem om. BQ fervor add. mucho más los pobres que mo tienem mada som
y
y
a
I
ricos de boluntad, aunque los tales podemos decir que no son Pobres add.
Q
a
son 51 los que — mada, om. pauperes spiritu BQ 53 cielo add. esta.
Q
B
||
||
|
la
54-55
y
y
Q
Q
||
|
citada por toda su vida significando la mucha dificultad que tienem 57 pueda
Q
Q ||
Q
B
||
1
|
5,
Mt.
** s* ••
3.
I,
cf. Annot.
6, in
3
1,
7,
p.
2,
n.
n.
n.
c.
re c.
n. c.
G;
4;
4,
p.
p.
10,
n.
n.
ibi appositas.
•t
annotationes
406 DE VOTO PAUPERTATIS
**;
que anuncia evangelio, coma del evangelio
••.
del altar
de y
el
el
por servicio
•',
Gratis exhibir ministerio ecclesiástico
el
y
se
a
Dios nuestro Seiìor, no por aquello temporal que da;
de
honrra
se
trueca uno por otro, que seria otra manera hazer inju
de
se
65 no
lo
gracia Pero ay estipendios ecclesiásticos deter
de
**.
ria Dios
la
a
minados para los ministros que tienen officio Iglesia;
en
assi
la
y
los diezmos son stipendios para eso dan sanctamente. Más, un
se
y
no
religioso que praedica, confiessa, aunque tiene derecho los
a
70 stipendios como los beneficiados, pero puede tomar limosna que
la
dan por respecto aquellos servicios. En Compaiìia sti
de
ni
le
la
pendio limosna, por respecto algún ministerio que hiziere, no
de
ni
en
se
esto comün
la
es
y
a
Compafiia, parte
de
en
**.
6a
diencia como dize assi no
Y
la
la
se
**;
75 podemos tener beneficios curados uno, porque no hemos de
lo
ligados parte otra, discurrir por diversas
de
ser una sino hemos
a
o
a
su
llevar sus stipendios por razón
de
los curas tienen derecho
a
Y,
ministerio, qual repugna pobreza Compaiìia. aun
de
lo
la
la
a
que los religiosos otros por via limosna pueden tomar alguna
lo de
ni
la
lo
hazer segün instituto, procediendo todo con más puridad,
en
su
[f.
y
con más libertad administrar los exercicios de su vocación, no
teniendo respecto esta parte aquella, sino mirando mayor
la
a
mayor gloria
de
B
Q
Q
B
||
||
II
|
65 uno 68 sanctamente]
lo
Q
Q
|| ||
|
73 es om. om.
B
Q B
B
y || ||
||
||
1
II
lin., corr. eae aunque alias por via de limosna pudiéramos aunque otros reli
I
||
6; Num.
5,
v. 6,
7,
9.
Cf. Cor.
•• •1 •• s*
1.
1
Cf. Cor.
1
Compaiìia ...
••
se
acuerden
a
»
•
Constit.
n.
c.
5,
p.
4,
3,
p.
n.
**
5.
n.
Constit.
c.
c.
4
;
MoNUM. 5 — Exhort. 9 coMPL. (1561) 407
**,
pero no pidiéndola tomándola por respecto
de de
limosna los
ni
que exercitaren; sino que to
en
se
ministerios limosna
la
se
a
mar como alli no oviessen confesado predicado. He yo confes
ni
si
de
sado tomar. Dizen
e
que los dan por respecto de mi ministerio. No los devo
de
tomar.
Et tamen puedo demandar todos limosna no por este respecto.
y
a
proceder sine scrupulo
en
de
Pero 95
se
**.
esto sine anacietate
et
a
la
a
fiia: que no ninguna cosa como propria Tengo
de
de
an
**.
tener uso
de tener aquello que uso, como tuviesse; que no me
de
no
lo
si
contriste, me toman; que no me aproprie aya proprie
ni
lo
lo
si
os
que
en
de
se
dad uso las cosas
el
de
la
la
que Compafiia pretende: andamos medianamente vestidos, trae
la
;
y
?
interior,
de
de
de
al
la
desseo dessear
a
todo coragón comer ruinmente, vestir más, andar con mucha vileza
ser proprio nosotros; quando
y,
de
se
en todo esto offreciere
y
de
al
la
El
esto.
el
con sola una ropa sarga, descalco, sin caperuga, comiendo pan
de
**;
suelo 10
el y
lo
el
de
[f.
*°.
49v]
a
Q
||
||
a
|
Iin., corr. eae yo puedo interpretar que es por respecto de aquello, no ay que to
si
B
||
||
|
|| |
I
a]
om. 96 97 de cosa
Q Q
lo B
B
II ||
B ||
|| |
||
1
om. BQ
B
Q
3
;
|
|| Q
F
||
||
4
6
?
|| | |
Q
||
7
el 8
||
9
I
B
||
2,
4,
p.
10; Eramen
** ** •• **
6,
3,
n.
n.
c.
11, H; Examen
7;
3,
6,
4,
p.
p.
1,
2,
n.
Constit.
c.
c.
4.
n.
n.
c.
*
n.
18-19: MI,
P. F.
388-390.
Ignatii MI,
3:
29,
n.
Cf. Acta
I,
402.
**
Const.
408 DE VOTO PAUPERTATIS
rejo para todo aquello, y sólo por el amor de las almas, por su
aprovechamiento, me he de mortificar en este desseo.
Y assi la Compaiìia procede con mediocridad en esto exterior
*°,
15
para tener más occasión commodidad para emplearse
en
fin
el
al y
Padre Ignatio:
de
no
Oi
su
vocación. dezir tuviesse respecto
Si
«
Compaiìia, andaria desnudo untado con miel emplumado,
la
y
y
a
de
con una soga llena
el
y
nosprecio dély
de
de
sus vanidades»**. Esto hemos nosotros nuestra
parte de dessearlo, holgarnos que
de
seme
se
ofrezcam occasiones
y
jantes cosas. Compafiia, por gracia del Seiìor, estos de
en
Y
la
la
sseos tiene siempre hervor. Ved vos, diese lugar para mortifi
se
si
para que los que son de
de
a se
caciones satisficiessen los desseos
y
ni
la
25
en
se
con todo
el
a
en
**.
tanto flaco Pues todo
lo
nuestro instituto, no storva impide fin suyo, hemos de ser
ni
y el
y
en
nuestras cosas,
la
;
en
y
modo
el
y
la
30 uso
el
no
es
También de
la
a
que cosa de pobreza de comu
es
y
**
;
a
menudo mudar aun las cosas comunes, como las cámaras, mesas,
para mayor desapegamiento del todo. No ay las iglesias cajetas
en
Q
||
a ||
|
[el fi]n de marg. 17 nuestro Padre Ignatio que 17-18 respecto add.
in
||
B a
I
officios ministerios de
y
Q
;
;
eae
penne XI;
y*
18 om.
X
y
||
21
om. 19 con una — mundo om. de* eac BQ, om. dessear de
y
L
Q
Q
L
||
||
|| |
que se 22 casos 23 fervor BQ que diesem 24 que son om. 25
|| B
si
B Q
Q
B B
||
||
|| ||
|
||
la
29-30 30-31 en
y
el
Q
et Q
B ||
II
II
|| Q
||
|
es
Q
B
B
||
||
|
| |
MI, Const.
6;
1,
6:
n.
n.
c.
** p. *°
3,
2,
2,
n. P. p.
3;
6,
n.
in n.
stit. 15-16.
c.
c.
p.
10,
n.
I,
F.
S.
narr. 140.
p.
Examen,
p. 88
sq.
n.
a. in
in
(MI, Reg.
cf.
4,
p.
558);
19
n.
10, D.
5,
n.
c.
MoNUM. 5 — ExHoRT. 9 coMPL. (1561) 409
**,
para tomar limosna porque cajeta parece pedir siempre
y
la
por todos.
que proprio pobreza Com
de
es
[188] Avéis entendido
lo
la
la
a
pania, común todos los della. Vamos aora discurriendo por 40
y
a
los estados diversos que ay proceder. Los que
en
de
nuestro modo
tienen votos de scholares, mientras no son coadjutores profes
ni
sos, pueden tener auin possessión sus bienes. Pues, diréis,
de
la
po[f. 50r]breza Advertid. La Compafiia
de
en
cómo tienen voto
;,
?
todos los grados estados que tiene procura perfec 45
y
la
dessea
tión, como puede
El
juzga más convenir. escholar està aùn
y
**:
privilegios que pobre, pero con
es
nuestras constituciones
su la
y
de
su
de de
**,
ni
ni
y
a
si lo
lo a
**;
sus parien
y,
a
tes, no por parecer, sino, dicho, quedar
de
de
su
a
juizio
su
pobres
de
de
No tiene
*°.
otros hazienda
el
son uso
si
a
si,
le
y
y
lo
la
no occasión
la
su
se su
hazienda, poder suyo dar
de
de en
no
37 para tomar — parece] que parece que es caxeta parece sup. lim.,
Q
B
|
corr. eaepodria, que pide 37-38 por todos om. 40 los que della somos
y
Q
B
||
II
|
Vamos om. 40-41 por todos los 41-43 Los que [add. no B] tienem votos —
B
Q
B
||
1
II
puedem BQ Quelli che hanno voti di scholari, fin tanto che non sono coadjutori
o
;
mi
L
;
o
47
43 om.
B
y B
Q
XL
||
||
||
|
I
Q
||
||
II
|
||
a
|
B
||
||
||
Q
L
1
|
4, 4, 6,
2. 2; 2,
c. c. p.
n.
Constit.
n. n. c.
** *• ** **
8.
E;
4,
4,
6,
p.
p.
H.
2,
Eramen Constit.
c.
c.
Eramen
Haec incapacitas sive invaliditas, quam Natalis videt dispositione
in
4, 4,
3; 2.
n. n.
Eramen
** **
c. c.
Examen 142.
7
410 SEQUITUR DE PAUPERTATE
*°,
réis adelante con la divina gracia más en particular tienen
la
pobreza summa Compaiìia, no pueden tener propriedad
de
ni
la
cosa alguna; an ya dispuesto dia que
y,
de
no
possesión della
ni
si
el
ren
*i,
son coadjutores, succeden sus herederos sus beneficios
y
mesma pobreza que toman
es
**.
tas ecclesiásticas vacan
la la
esta
los professos**; que diremos plática siguiente.
de
en
[f.
50v]
Ihs
PLATICA 10
et
I.
§
et
collegiorum. — 192. Societas sequitur quoad paupertatem tria principia
actionum olim proposita. — 193. Quomodo spiritus paupertatis conferat
ad perfectionem.
S.
§
201. Reducere
Animo non est despondendum.
— SEQUiTUR DE PAUPERTATE]
[§
I.
ni y,
pobreza Compaiìia comün;
de
de de
en
[189] Diximos
la
la
de
los scholares
y
nuestras casas
la
B
||
||
Q II
|
— siguiente] no pueden más disponer della. esto abaste, etc. 66 sus* sup.
Y
B
||
|
5 I
om. um poco add. Dijo otra cosa acerca de nuestra pobreza, que post poco
Q
B
||
B
y
||
6
è
Infra, Compl.
10
** ** si ••
Erh.
n.
189.
4, 6,
p. c. p.
5. 2,
Constit.
n.
12.
n. c.
Eacamen
2,
4,
12; Eramen
6,
n.
Constit.
5.
n.
c.
c.
et iucundior Dios
pedir limosna como pobres
y
de
de
faltar los
su
confiarse
y
a
que trabajarem por amor, usar los medios da
de
su
no dexaren
y
||
||
L
L
7
13 de BQ
Q
B
||
||
I
se entiendem add. los professos con BQ 13-14 formados ear BQ, similiter X, in
et
; II
la
lo
L
li
||
mesmo BQ, quanto quello 15 assi tienem 16-17 collegios add. son
X
y
Q
||
||
17
Q
||
||
L
;
bienes algunos estables corr. eacpara cosa, alguna 20 diere] da la an] anla BQ
Q
Q ||
||
|
21 que sea om. 24-25 ministerios add. gratis 26 confiarse eaeQ, confidandosi
Q
||
II II
IX, confianca LB 27-28 [y mo d]exarem [de usa]r los me[dios da]dos para [vivir,
co]mo li[mosma] in marg. L, supplemus eae no dejar de usar los medios
la
y
Q
;
«dados para vivir como es limosma Q, no usar los medios dados para viaje [!] como
la
n.
Constit. 12.
c. c. c.
*
2.
n.
Cf. Examen
*
(MI,
2,
p. n. p.
n.
Constit.
4. p. 2.
n.
I,
Const.
5
*
1,
6,
2,
11-12.
c.
c.
Constit.
c.
*
(1583), Ascendente
I,
88-89, 92-93.
S.
A;
2, 3,
2; 1,
6, 8,
4, 6,
p. p.
n. n. n.
Constit. B.
c. c.
p. c.
*
B;
p. 2,
c. 3,
2,
4,
6,
p.
n.
6, n.
c.
*
Constit.
5
;
*
2,
E.
6,
p.
Constit.
c.
mo *
MI,
6;
29, 379.
n.
n.
I,
Const.
412 sEQUiTUR DE PAUPERTATE
i*.
propriedad deso
en
de
**.
común tiene las cosas necessarias
la
y
No puede tener cosa donde tenga alguna renta, aunque pueda
de
40
dé
**.
uso
Y
el
la
y
que aver scrüpulo. Aquello
en
de
entien
se
dize necessario no
y lo
se
a
llama necessario, que comünmente instituto pide
se
de
el
y
lo
se
nos da limosna. En
el
a
29-30 Puedem — cosa om. X, om. interrogat. 29 Puedem, veamos] No
Q
||
?
33
3°
puedem 31 hombres] doctores 32 bulla de Paulo puedam BQ
Q
Q
||
||
||
|
34 en possessiones — estable m2, corr. eaeexcripta 33 en* om. BQ 34-35 Dize —
II
I
habitationem] Diréis praeter ea — habitationem corr. eac eorum habitatione et
Q
|
L
||
||
li
lo
B
||
|
L,
||
a
quitam ansi los scrúpulos mi se distinguen las opiniones Q, per levare dispute et
le
scrupuli 38 opiniones add. Luego decimos que 39 deso om. 40 de
X
|| y
Q
Q
||
II
ll
donde tenga] de que tener tenga alguna corr. eaccosa alguna 41 que no la.
Q
|
||
[dé
ci al || in
y
y
Q
||
a
|
y
a
43 se eaeBQ, om. L;
X
il
I,
379.
ii
li id
is
X, qui reddit sensum totius paragraphi: Hanno adunque Professi una casa,
«
libri vestimenti altre cose che usano, queste per levare dispute et
et
nè et
et
le
lo
».
in
p.
142.
Nadal, quam exponit etiam
p. 13
in
is
2.
6,
p.
n.
c.
la
commun
».
el
2,
5,
E.
6,
p.
1°
n.
Constit.
MoNUM. 5 — ExHoRT. 10 coMPL. (1561) 413
i*:
los scho
ellos; assi no ay necessidad congregarse
en
de
lares no tienen nada
y
para dar algún poder para otorgar alguna scriptura, aunque
se
o
haga esto para satisfactión algunos. La Compaiìia professa
de
i*;
que tiene superintendencia
de
la y es
el se y
assi conviene, para que todo trate más puramente. Porque
Compafiia professa sólo tiene simplex dominium. Uso alguno
puede tener para dartodo para
de
de
de
facto, Alo
**.
nec nec iure
si
collegios. peccado con obligación
de
ni
ni
el
Y
el
junto pueden hazer contrato alguno, sino sólo
ita
General
el
y
a
quien comunicare esta facultad. En esta administración Com
él
la
paiìia professa sólo tiene trabajo solicitud, sin remuneración
el el
alguna temporal, que por bien del servicio divino toma; para
y
Compafiia, que aya obreros que
en
G0
se
conservar ella ministros
la
y
los collegios.
en
criam
[192] Veis aqui cómo procura perfectión
en
se
todo cómo
la
y
Compaiiia ayuda sus principios, que principio propuse
i*:
de
se
de la
al
la
la
se
común ordinario
lo
la
en
esto.
monjes, tenemos las particularidades que sanctamente tienen
la
administración
superintendencia de las rentas Q, Anchora Compafiia professa tiene proprietà
la
y
y
Q ||
,
i
||
II
lo
B
Q
|| B
||
||
||
|
||
mi
para si] sin uso alguno de fructo de iure para 55 entended] entende
ni
si
Q
||
remos 56 hazer add. sin expressa comisión BQ, add. para esto B, om. has add.
Q
||
er
||
|| ||
B
la |
MI,
6;
30, 380.
n.
I,
n.
Const.
17 1* is
Ibid.
p.
Cf. ibid.;
1,
10,
n.
n.
Eramen Constit.
et
4-5.
n. 5. c.
4
;
p.
9,
3,
n.
ita Constit.
c.
cf.
Compl.
n.
Exh.
et
121.
3
6
414 SEQUITUR DE PAUPERTATE
i°;
por las co
de
ensefia en nuestros exercicios renunciación
la
es y *"
sas seculares comencamos caminar perfectión, por aqui
la
a
a
comienca Dios llamar los suyos. Mirad, sobervia principio
la
y a
a
peccado; por
de
la de
todo mal todo eso comienca Dios nuestro
el
y
Seiìor llamar pobreza conbidar ella, exortando que dexen
y
a
a
los bienes deste siglo, vanidad dellos, que abracen humildad,
la
la
assi más fácilmente desembaracados caminarán perfectión.
la
y
a
menester, hermanos, que tengamos estimenos este principio
es
Y
y
por Vade,
et en
sequere me
y *i.
Y
y
por donde abre camino para seguir sus pissadas, pobres.
se
Y
a
**,
pobrega muro las religiones qual
de
él y
el
perdido per
an
se
se
y
desecho
y
de
instituto
su
**.
fectión ser
visto pobre, querria vestir más pobre andar pobre
en
95 todas las
y
cosas, quanto ser pudiere. Sabéis qué nos haze mal Que, nos
si
;,
70-71 de los del. de 71-72 Sigue — razón om. 72 ayúdase add. tan
y
|| Q
||
||
y
Q
B
||
a
II
II
|
y
II Q
Q
B
||
||
subd. lin. 88 et sequere me] etc. muy om. 90 della add. por religiones
Q
Q
||
|
add. todas 91 por om. BQ por sus pisadas BQ 91-92 sido] siendo 95
ir
Q
Q
||
||
II
|
vestir m&s pobre corr. eaemas om. mais QX andar add. más
Q
1
|
20 1°
MG,
3,
6:
n. 1;
c. 2,
1. p.
p.
10,
p. 6,
2, n.
n.
Constit.
5.
6, c.
Cf. Constit.
MoNUM. 5 — ExHoRT. 10 coMPL. (1561) 415
[f.
52r] Dios
vos por vuestra negligencia culpa.
en
occiosos
y
II. — DE cAstiTATE]
[§
de
2°
el
la
es
un gran don Dios, virtud moral infussa
de
voto. La castidad
es
y
de gran excellencia; por consiguiente, rara
y,
difficil. La concu
y
piscencia los appetitos sensuales animal bruto que no
de
es
se
guia por razón; con corruptión que nos queda del peccado ori
y
la
a
riores. Porque, aunque baptismo nos quita culpa del pec
en
10
la
se
el
en
tencias inferiores para más occasión Esta con
de
**.
merecimiento
cupiscencia complexión
de
varia segün inclinación cada
la
es
hábitos
y
se en
en
unos más 15
y
radical
la
dios.
es
Y
mezcle con
parte superior rational, que no impida hazer sus officios
ni la
la
y
ensucie sus obras. Por eso llama esta portión inferior, porque
se
de
la
al
a
98 sigue BQ, siguem 100 he] hemos BQ buen] vivo me] nos
Q
Q
3 ||
||
II L
!
|
6 y
y y
Q
L
B
1
Q II y 1
5
II
L
||
||
||
7
|| Q 8
e
peccado 9-11 queda mas — original om. sup. lin., corr. eae 11
y
Q
||
||
9
a
1B
y la
la
|| ||
su oficio
la
Q
B
||
||
||
iunii 1546),
5:
n.
792.
c.
416 DE CASTITATE
**;
devoción de Nos sanctos, hizo este voto a nuestra Seiìora
y
siempre con ayuda Dios nuestro Seiìor tuvo mucha perfec
de
el
esta virtud. Declaremos aora, pues, un poco que dize.
en
tion
de lo
Mirad, los ángeles son spiritus sin mezcla ninguna cuerpo,
y
assi no pueden tener inclinación ninguna ma
en
cosas sensuales
a
nera; aunque tomen cuerpos phantásticos apparentes, siempre
y,
y
ellos son spiritus apartados las cosas sensuales por
de
su
misma
naturaleza. Veamos, dize nuestro Padre que alleguemos esto?
;,
la a
dispo
no
lo
a
40
sición mia natural, las cosas [f.52v] carnales no me muevan,
yo sangre. Aunque nuestro Seiìor por especial
de
siendo carne
y
en
el su el es
extraordinario; con todo eso, confirmado no llega que
y
y lo
el
a
su
ángel tiene, pues siempre queda, quanto parte
de
de
se
es
45 naturaleza, sujeto semejantes passiones. Pues qué nos dize
;,
a
la
?
de
Por exercicio
ir
el
el
?
y
26 Seiior om. 27 habl6 27-28 por experiencia, corr. eac deve 28 casi
XB
Q
||
||
II II
30-31 30 sencillez
Y
BQ, sencilleza
L,
Q
||
L
32 Sefior add.
Q
||
II
Q
a
B
lo
el B
Q
B
||
||
||
|
||
[om. Q] esto BQ
||
a
40 muevem
B
||
|
|| y
y
Q
Q
||
||
1
|
avéis 49 divinos eae BQ, di Dio X, om. 49-50 morales sup. lin.
y
Q
L
6,
1, 1,
p.
n. n.
Constit.
•• **
1.
c.
F.
Acta narr.
F. I,
c.
n. 5,
n.
n. 5;
Epist. Lainii
F.
et
eadem
MONUM. 5 — ExHoRT. 10 coMPL. (1561) 417
spiritu
**.
morales me mueven estas cosas rebellan contra
Si
y el
y
las passiones inferiores, ayudarme tengo con industrias con re
medios que tiene Iglesia para que me daiìen, para que me mue
no
la
van menos semejantes cosas, que tenga yo
li
en
mis obras más
hertad. esta serâ seiial de tener hábito desta excellente vir
Y
el
tud, quando vos podéis tratar sin embaraco, destas con libertad, 55
de
si cosas
naturales. creo para mi que nuestro Padre avia llegado
YY
este
a
que hemos procurar, poniendo medios
de
es
*°.
estado
y
lo
esto
ayudándonos las ayudas que tiene Iglesia para llegar
de
la
este
a
estado, para que estas cosas no sean embaraco estorvo. Y,
ni
si
él,
es
y
le
ir
a
a
nosotros especialmente necesario, que tratamos con mill maneras
de gentes, confessamos unos otros, andamos por diversas
y
a
no
si
[196] Aora nos queda dezir qué hemos hazer para dispo
de
de
nernos prepararnos para alcangar aver este don. Una regla
y
de
es
Y
para ella, preparar las armas con divina gracia con que nos 70
y
la
al
la
la
de
y
lo
la
se
el
esto pretende nuestro Sefior con las tentaciones, que con ella 75
se
y
virtudes.
y
se
||
Q,
Q
||
||
||
«esto — ayudándonos]
es
a
a || es
Q
||
a
y
Q
B
||
||
||
eae
y Q
||
||
y eae
|
|| 75
se
ción add. resistiendo fortifica esto — Sefior com] por esto nuestro
y
y
Q
||
B
|
virtù X
n.
27 — CoMMENTARII P. NADAL.
418 DE CASTITATE
en
en
se
*".
Assi cada uno mire conoce más
si
con más peligro, por inclinación particular por al
su
flaco
o
guna costumbre hábito, procure parte
en
esta fortificarse
y
particularmente, no descuidarse nada, no dar lugar tenta
en
la
a
ción que tenga entrada nuestra fortaleza, sino que quede siem
en
pre fuera. tentación nos acude, nosotros hemos
de
Si estar sobre
la
**,
aviso, resistir cum timore con humildad, acudiendo
y
tremore
et
su
Dios, confiando ayuda gracia.
en
en
su
y
a
El
y
[197]
avisos spirituales tienen efficacia los exercitáis, apro
os
tos
y
si
si
vecháis dellos; para eso habla, para que effetüe, para que
se
se
De otra ma
os
de
de
Dios.
el
la
nera parará todo palabras
en
en
bien dicho esto otro
lo
»,
y
o
«
que dize. Santiago, que un espejo
en
le se
95 seremos como mirô
el
y y
vió
se
se
**.
acordó
regla principio. Estoy yo
2a
en
de
esta mi con cuidado mi alma
y
y
prevenido; viene tentación; mirad, no viene solas, porque
el y
la
a
demonio nuestro enemigo sabe mucho nuestro Sefior per
100 mitele muchas cosas para mayor aprovechamiento nuestro y
y
para que más nos ayudemos con semejantes occasiones. Sabe, pues,
demonio muy bien nuestras inclinaciones sensuales, quando
el
y
que tiempo que razón, junta
se
él
la
es
vee
mente con tentación, una con ella fortificala, mueve
la
házese
a
81 los mas re
es
Q
||
II
paros Q, cercare tutti mezzi con che possa cacciare nemici 82 mire cada
X
li
||
li
uno
B
||
||
Q o
B
||
||
L
y
Q
||
S. Q
B
Q ||
è
a
|
esto] uno 95 somos como los que dice Ju° Ago como aquel dize]
Y
Q
||
|
I
2*
|| y
B
B
||
||
||
|
solas — de
X
a
|
monio] por demonio solas nos BQ, no nuestras] mis BQ, nostre
el
le
Q
L
||
||
1
2
a
— rebellan]
es
se
rrevela
el
Q
3
II
1
a
de
[f.
os
no veáis combatido
el
Y,
os
chas tentaciones. vencido
a
demonio, no desmayéis por eso, que 15
mucho peor. Tened ánimo
es
el
de
su
Y
con
el
parte pongáis los medios las industrias que tiene Iglesia para
y
la
la
victoria destos enemigos, que
de
a
loca presumptión muy cerca caida. Ayudaos
de
Seria una vana
y
la
os
[198] La
es
os
el
y
que demonio no gana nada con almas que descubren sus tenta
el
ella descu
si
se
dize.
Y
el
lo
y
a
no dize nada
y
y lo
si
el
a
descubrir
es
ir
el
o
sea add. más 7-8 acullä — entonces que om. 8-9 Pues qué tengo de
el
B
B
6
II
II
hazer entonces viéndome de tantas partes Q, Che cosa deve dunque fare quello che
10 mugercilla BQ, donniciola X, muger
11
y
y
||
L
II
es
abiecta B, add. es vil suiecta 15 que mucho peor] pero 16-18 advertid —
Y
y
Q
||
||
enemigos] abréis victoria destos enemigos 16-17 vuestras partes 19-20 Ayu
la
B
||
||
daos de vuestra parte] desta manera 20 parte add. con su ayuda que gra
Y
li B
Q
||
ria add. que os ampare B, que os amparará 20-21 los enemigos BQ, nemici
Q
||
X. vuestros enemigos 21 para que no add. sólo los vencais, pero aum no 24
B
||
||
L
almas [las almas B] que descubrem sus tentaciones quiem [quie Q] las [les B] puede
a
ayudar BQ, quelli che scoprono subito loro tentationi quelli che possono
vi
esser
le
li
a
Q
|| ||
||
B L
27-28 descubre secreto luego sus 28 sus padres sup. lin. BQ,
el
le
B lo
|| a
a
B | 'I
Q
B
||
||
Ererc. hebd.).
** **
325
1 1
a a
de
ordina
**.
cada dia
Y
rio hazer especial oración para impetrar este don, principalmente
quando actuada por las
de
se
alma siente con calor devoción
y
el
la
se
Smo. Sacramento, quando confiessa, que con ayuda destos
se
el
de el
vee ayudada
se
sacramentos alma con desseo servir Dios
y
el
a
magestad, entonces apto tiempo para deman
su
es
y
más unida
a
muy bueno ha
es es
dar Dios nuestro seiìor este don. también
Y
a
zer alguna propria oración para este fin, como rezar los psal 75
7
mos penitenciales alguna otra oración semejante. para que,
Y
o
es
como oración con menes
la
la
ter, con parezer juizio del superior, del confessor, porque no
y
el
la
ayuno, del silicio; que esto todo ayuda particularmente propria
y
mente sujetar carne spiritu alcangar victoria de
la
al
la
la
y
a
tentación.
tiempo
de
de
tenta
os
al
la
ción con ella. La primera cosa que hagáis es,
en
conociendo
la
tentación, en sintiendo que mueve, divertiros otra cosa; que
os se
a.
y
se
cómo avéis
Y
le el a
,
su
y
a
se
entendimiento
y
y
a
de
su
destas
de muy sensible vehemente devoción, entendimiento más
el
y
B
||
||
B.
B
||
1
Q |
I
ayuda Q, più pronta 70 Vale entonces mucho B, Vale también mucho comium
X
||
ait cum praecedentibus perchè allora molto vale tal domanda come quando riceve
71 X
;
:
confessa X, om.
|| se
Smo. Sacramento
il
si
y
Q
||
Q
L
||
II
|
es
que om. todo om. 83-84 advertid — con ella om. 84 om. BQ
Y
|| || Q
Q
B
||
II
!
|
87
B
||
om. 90
X
le
||
L
II
sublime
y
le
p.
13
Erh. 16,
n.
145.
422 DE CASTITATE
et audit in abscondito
Q
||
||
Q
||
el
B
si
Q Q
||
Q Q ||
II |
Q | ||
II
Q
B
B
||
||
||
3
|| 6
B
y
L
||
||
|
Q
||
||
[aunque] no tengáis [alguna sen]sible devo[ción que] no por esso [havéis de] pensar
que [no es Dio]s con vos [porque es] adiutor in [opportu]nitate in [tribulatione]
et audit [in absc]ondito tem[pestatis] in marg. L, pensar que es Dios con vos
porque est adiutor in oportunitatibus, in tribulationibus
Q
9,
Ps.
st s*
10.
Cf. Ps. 80,
8.
MoNUM. 5 — ExHORT. 10 coMPL. (1561) 423
tum
aprovechamiento diréis con humil
**.
cia las tentaciones
Y
per y
coinquinat hominem, sed quae
de
dad: Non
os
quod intrat corde
mi parte con ayuda del Sefior no aya consenti
de
eaeeunt.*° Como
el
miento, no seré ensuciado con estos pensamientos con otra qual
y
quier cosa que me acontezca. Diréis 2°: spiritualis homo omnia
lo
os no no
iudicat ipse nemine iudicatur**. Estatentación carne es; me ha 35
et
de
ella. sitenéis hazéis
Y
a
el
o
**;
el
virtud para ayudaros
de
daros alivio. Usad las afflictiones del 40
y
el
y
si
mueve
persuade que renta que tiene, que persuade tanto le
dé
le le
le
le
y y
la
a
haze tanta fuerga que pareze que quiere darlo, cierto que 45
es
y
el
B
Q
||
|
I
27
X
L
a
||
Q
||
a
Q |
minus subd. lin. 30 entonces diréis 31-32 sed — exeunt] etc. 31 de] ex
B
||
1
II
32 con ayuda, del Sefior om. 32-33 consentimiento add. com él, con ayuda
B
B el
B
||
Q II
B
II
II
la |
|
L,
om. de om.
yB L
B
||
|| II
38 superior add. confessaos BQ, non add. 39 porque eaeQ] perchiò che X,
X
B II
B
Q
L
||
II
II
|
46
47
44 le* om. de
B
in
y
B
B
II
II
|
p.
145-146.
Cf. Mt. 15, 11.
2,
Cor. 15.
1
*
3,
de p.
1,
n.
**;
tros superiores que con gracia
de
la
aqui de premio gloria. Amén.
en
réis victoria después del
la
la
[f.
[f.
55v album] 56r]
Ihs
PLATiCA 11
esse Societate.
205. Gubernatio providentiae divinae per oboedientiam. — 206. Perfectio
oboedientiae est non tantum in ersecutione voluntate, sed etiam in
in
et
— 207. Ratio providentiae, gratia vocationis repraesentatio
et
intellectu.
Christi superiore suadent oboedientiam — 208. Erempla
in
intellectus.
Scriptura Noe, Abraham. — 209. Analogiae
S.
in
oboedientiae intellectus
:
oboedientiae intellectus
dientia caeca. — voluntate. — 212. Proprietates
in
in et
— 213. Media superiores Institutum
in
et
ad obtinendam virtutem: amor
atque patientia. — 214. Exempla quae hanc virtutem declarant: Intellectus
unicus Averrois. In oboedientia est quasi revelatio divina. Est similis fidei.
— oboedientia. — 216.
In
in
licita, ubi non est peccatum. — 217. Quid iuberetur res impossibilis.
re
si
de
haver hablado
de la
de
la
la
la
48-49 por m[as fuerca] que h[aga] marg. 49 haga add. demonio
in
le
el
Q
||
I
52-53 vos]
si
si
Q
Q
||
||
Dios 54-57
la
la
y
ll
Q
|
I
I
p.
3,
1,
10, 12.
n.
Cf. Constit.
**
c.
MoNUM. 5 — ExHoRT. 11 coMPL. (1561) 425
por sus medios *, y este juntar los medios con el fin es officio de
la divina providencia. Ha hecho Dios esta Compaiìia, ha propuesto
este instituto y fin, y para él a dado medios proporcionados, por
los quales Dios por su providencia govierna y quiere que por aqui
nosotros vamos al fin; y este es un principio suavissimo, de gram
consuelo para las almas y de gran esfuerco. Da también nuestro
40 Seiìor gracia particular para la execución; y esta gracia admi
nistrala nuestro Seiior por causas medias y segundas, que son los
superiores legitimos, por donde quiere la suave disposición de la
divina providencia guiarnos a nosotros. Y assi quiere nuestro
Seiìor que se tenga reverencia y obediencia a los superiores, como
a aquellos que representan a Dios auto
[f.
su
45 tienen vez
y
56v]
tierra, los quales especialmente habita Dios, por
en
ridad en
la
y
medio dellos como instrumentos suyos nos govierna administra
y
su
de
execución los ministerios.
y
la
E
Compafiia me
de en
de
de
cómo todas las maneras obediencia
se la
la
tengo ayudar; porque todas este principio
de
reducen
la
a
providencia del Seiìor, que qual
en
ordenado este ministerio
el
a
Y
y
a
a
escogido este superior por ministro suyo, para que yo tenga
le
lugar, pues en lugar suyo me manda me rige.
su
55 en y
[206] Vamos aora un poco adelante. Obediencia virtud,
lo es
de le es
un gran don Dios, un hábito que inclina que
de
se
hacer
a
que
en
conforma con
lo
la
se
entendimiento que juzga ser bueno que dicen. Todas estas tres
lo
nuestra libertad,
de
de
al
*.
a
B
||
;
|
fortissimo suavissimum et
X
y
Q
II
|
BQ 44-45 como los que 45 tienen su vez] porque tienem su voz Q, tienem
y
y
Q
||
Q
B Q E
B
Q ||
a
Q II
49 las om. 52 fin ea- BQ, om. L, fin 54 este por] para 55 en
el
B
||
||
ll
57 |
B
||
||
|
y* I
a* 58
se
B
Q
Q
||
||
II
64 om.
B
II
n.
Cf. oboed.
*
p.
7-8;
n.
si
Q X
B
II
|| |
68 holocausto BQ Q, de B, de
ni
L
||
II
rreservaba ninguna cosa que no era en los otros obedecer om. Q, add.
lo
y
Q
Q
||
;
71 obediencia add.
y
Q
||
L
|
73
74
75
lo se
Q, pueda
II,
Q
B
||
||
||
77 que haces om. B, que hace Q, quod agit 78 y*] que 80 tam om.
X
lo
Q
||
||
le
Q
Q
|!
||
||
87 dame add.
Q
!|
||
L
a
|
i
p.
19;
9,
p.
15;
Cf. ibid. 676.
•
p.
Ibid.,16;
n.
676-677.
*
Nullum est signum codice quo significetur hic agi de adverbio mds,
in
*
nec comma post illud. Textus X, nunc latinus, vertit per adversativam sed.
Sensus tamen postulare videtur, cum agatur perfectam
de
ad
novis rationibus
oboedientiam, hic paragrapho sequenti, interpretemur: mds, adver
ut
in
et
bium. Quod quidem proprium est stili Natalis, quem iam novimus (in his
188);
n.
*",
;,
a
?;
y os
es
mandò Dios esto
para qué fin; todo inobediencia del entendimiento, que anda
es
que
de
buscando con rebellión contradictión las causas han
le
y
lo
mandado. Tomad por Noë, quânta fue obedien
su
contrario
el
a
u,
cia, hacer una arca esperar diluvio por tanto
i*, en
70 aiìos
el
tiempo; creyó por higo
su
Dios obediencia salvo mundo.
y
al
a
ay
de
En Abraham mucha considera y
cogna
de
de
de
tierra: egredere
su
et
desta obe
i*;
y
lo
y
in
erat
B
y Q ||
B II
93 lo]
Q
B
||
||
o
II
Q
||
||
||
I
son tam predicadas om. B, et adeo celebratae sunt 100 por BQ, porque
X
||
1 ||
XL
B. 4 1
L,
9 L Q
||
y B 3
|| |
70 Q, septuaginta X, 60
L,
B
6
Q
||
Q ||
|
I
qui
11
B
||
||
||
|
3,
i* 10
Gen.
5, 1.
Cf. Gen.
600 annorum cum incepit
7,
(de aetate
6
et 6,
(de filiis iam uxoratis, cum Noe recepit mandatum fabricandi arcam);
18
3,
Pet. 20.
is is
Gen. 12,
1.
MoNUM. 5 — ExHoRT. 11 coMPL. (1561) 429
hijo
ha
Dicenle que
un
de
tatem, et exiit nesciens quo iret
**.
tener
i°,
que ha ser padre
de
de
heredero caveca muchas gentes
i°. et
y
non consideravit corpus suum emortum, cum esset centum annorum 15
17,
hijo Isaac
su
Mandóle Dios que sacrificasse quo erat facta
in
a
promissio seminis benedicti Ved ese capitulo epistola
de
**.
la
4
ad Romanos veréis quán engrandecidos están estos exemplos
y
en
de
os
el
1°:
Y
••
?
su
él
y
y
a
pro
no
en
de
entrassen con tierra
la
el
missión at.
porque no procedamos esto más adelante, en
en
[209] nuestra
Y
es
no veis necessaria obediencia del
? la
,
la
se
*•
fee que Christo hombre, que muere una cruz,
en
Dios todos
y
es
es
los otros misterios
el
da y
**,
13 om.
dizelo
L
B
||
L
|
a ||
||
Q
||
||
|
hac petra, etc. Wed] mirad quàm caro BQ, quam cara X, que como 21
Q
L L
|| ||
|
por ello BQ, exinde X, por ellos 22 no entrarom con BQ, cum X, en 24
Q
L
||
Q
||
|| ||
||
|
y
|| Q
B
B
||
|
Q
||
|
Heb. 11,
4. 8.
4,
17.
4,
Rom. 19.
Gen. 22, sq.
1
9,
Cf. Rom.
7.
Num. 20, 12. 24; 27, 12-14; Deut. 38; 21; 32, 51; 34,
1,
4,
Ps. 105,
32. 33.
Rom. 16, 26; cf. Rom.
1,
5.
a** as
8,
él.
Siempre tengo de presumir por Hace una cosa
la
*,
que propugnaculum fidei cuya authoridad tan necessaria
la es
es
para augmento
de
se de
defensión fee. Qué ha hacer buen
el
y
la
;,
de
christiano Obedecer con entendimiento. No haga juez
el
?
que ordena; pena que, con libertad trata alguno juz
de
so
lo
se
si
gar desto, estâ muy cerca ser tenido por sospechoso heregia.
de
de
Pues luego
en
es
obediencia del entendimiento necessaria
la
lo
que ordenaren los superiores para que sea holocausto, sacrificio
total del hombre, para gloria Dios nuestro Seiìor; para firmeca
de
virtud, que quitado que puede debilitar, que
su es
desta
la a lo
la
esté
juizio proprio, con reverencia Christo nuestro Sefior
el
y
a
providencia gracia, con qual govierna este mi estado
su
y
a
y
a
guiado.
ser ciego entendimiento, que no vea que
de
el
le
lo
A
[210]
puede estorvar perfectión camino della. Esto ha de hacer
la
al
y
a
es
hojos que ser dafioso. Esta ceguedad
de
55 no veas ha
y
lo
te
S.
buena
lo
de y
;,
al a
quando hace Dios nuestro Sefior alguna gracia merced alma,
y
le
**
?
de
es
sar Dios
y
el
en
una luz
y
sancta
a
**,
es
B
y
||
om. 41 com om. 42 alguno om. 42-43 juzgar add. algo 45 ordenam
B
B
||
||
II
II
et
lacuna 47
el
L
Q
||
||
L
|
B
Q ||
||
|
|| Q ||
i|
Q, tibi ceguedad] ayuda 56 ver add. mejor oido add. decir 57 del]
X
y Q
Q
||
||
||
|
Q
B
Q ||
||
|
Ibid.
Inquisitione
de
§ et
3
** *7 *
MG
I:
998-999.
c.
1
p.
17,
n.
no
58r] passo. que quiere alcangar esta virtud
de
[f.
a cada ha 75
la
voluntad del superior. Después nuestro Seiìor darà claridad
le
en todo.
la no
causa para obedecer
de
Queréis ver cómo an ser
la
[211]
;,
?
La obediencia virtud es, por obiecto tiene voluntad del supe
y
la
la
dece
a
se
el
el
él
la
lo
la
ni
la
la
[212] La voluntad
es
execución ha
la
que todo, no
se
||
II
I
inquieta BQ,
11
se
ipsum
B et
a
II
|| el II
cones para obedecer om. Bastale BQ, sufficiat, ser] saver 79 obedecer
X
Q
Q
||
1
|
Q
B
Q ||
||
Q
||
||
||
| ||
es] son 86-87 al entendimiento suyo que es subdito 88 ni com] que son se
Q
Q
B B
| ||
||
ordena ordema add. hacerse juez dellas 89 sino add. sólo de temer quenta
y
Q a
II
Q
B
||
||
||
||
que
Q
432 DE VIRTUTE OBOEDIENTIAE
*°.
Constituciones
100 paráis hacer otra; no vais bien, seiial que no tenéis hábito
os
vos
y
a
aplicáis
de
no
desta virtud que usáis dél obra. haver
ni
le
A
o
a
también humildad en obediencia. Gran seiial de obediencia
la
la
*°;
y,
por contrario,
de
humildad raiz toda inobediencia
al de la la
el la
el
juicio
El
proprio, que enemigo obediencia,
de
sobervia.
la
es
juicio
su
sobervia nace, por qual hombre prefiere parecer
la
y
el
juicio
su
otros, Es, pues,
de
de
no los otros.
al
obedece
y
a
para volun
en
necessaria humildad esta virtud. Humildad
la
la
tad, humildad simplicidad juicio
en
discurso. No seáis
el
y
y
la
y
a
no
paz, sosiego quietud del alma, perturbarse. La fortaleca
la
la y
que decimos execución,
El de
en
ha mostrar esta fortaleca
se
y
que obedece con fortalega seiial que
de
lo
es
se
nace interior.
ayuda Dios, que acude ay flaqueca, sospecha dais que
de
El.
no de Si
a
de
15 haver
murmuración, que
de
en
58v] sufrir
es
se
cosa que
{f.
ha
la
Compafiia, que hagan las cosas con murmuraciones escusa
se
y
aqui, pues, que
de
en
se
la
E
y
[213]
;,
en
tenerla
Si
al
?
si;
tengáis
de
no
la
96 todo om. 99 por vuestro superior eaeBQ, per superiorem X, om. 100
Q
||
L
II
es
que vos os paráis hazer otra 100-1 seiìal que avìm no tenéis esta virtud
a Q
Q
||
le
al
la
Q
1
o
a II
humildad tanbién
X
Q
||
||
2
el y
Q
B
||
||
5
um BQ, qua aliquis X, qual los otros BQ obedece — los otros om.
el
Q
II ||
Q L
6
humildad para esta virtud om. 7-8 Humildad en la voluntad eaeBQ, similiter
et
||
7
Q
L
B
||
||
8
9
II
I
Q
||
|| |
Q
||
||
BQ
1;
p.
6,
1,
4,
p.
10,
n.
9.
n.
c.
c.
et
n.
187
S. »
n.
Cf. oboed.
p.
6,
1,
2.
n.
Cf. Constit.
c.
MoNUM. 5 — ExHoRT. 11 coMPl. (1561) 433
||
l
Q
||
nisterios suave
y
y
Q
B
||
|
Q
B
B Q ||
||
II
Q
II ||
|| ||
Q ||
43 om. BQ
lo
la
Q
II
est Aristotelem. Notus est error Averrois, quo affirmabat exsistentiam unius
intellectus agentis communis, per cuius participationem omnes homines
essent rationabiles. Ex hac theoria, praeter quemdam saporem, qui
ea
est,
in
et
se
haec
in
n.
n.
28 — COMMENTARII P. NADAL.
434 DE VIRTUTE OBOEDIENTIAE
su
punto, quanto ser pudiere, del querer
de
[f.
59r] sentir
y
55 superior.
Otro exemplo porné. La obediencia, dice uno, semejante
es
os
Dios. Sabemos que consul
en
de de
su
hazer,
tava David en
Dios que havia Dios clara
? le
lo
la
y
a
a
respondia. Preguntava David Dios: Persequar latrunculos istos
a
60 — Respondiale Dios: — Persequere —. otras muchas cosas
Y
**
que vemos los Reyes.
en
de
se
los libros desta misma manera
Y
ubo Dios con muchos Patriarchas prophetas, con los Apóstoles
y
y
con otros sanctos, quien leemos aver aparecido Christo nuestro
y
su
por medio
de
si,
sancta voluntad. Pensad ahora un poco todas las cosas que
en
65
hacer
y
el
El me dixesse por
su
en lo
y
a
o
predicar, leer confessar quánta devoción havria noso «
id
a
o
y a
»
j
tros, qué efficacia moción para las obras que nos solemos
en
si
a
yo venero mi superior Christo, cuyas veces éste a
en
su
modo.
Si
B
||
||
|
quiero yo] boluntad, no entiende por su entendimiento ni quiere por su voluntad, mas
y
entiende por entendimiento del superior, hace quenta que entendimiento del
el
y
es
su boluntad buen
el
el
|| lo
y
;
mi
53 aum en
Q
a B
||
||
y
||
L
Q], his quae facturus erat, et Deum illi manifeste respondisse. Petebat David
in
Q
L
y B
||
||
II
et
muchos 63-64 sanctos — nuestro Sefior om. 64-65 muchas veces por medio
y
L
||
||
a
71
B
||
a
II
48r. Eadem comparatio ex hoc intellectu unico Averrois aliis locis, gr.,
in
v.
2,
m.
17
in
p.
8.
1
MoNUM. 5 — ExHoRT. 11 coMPL. (1561) 435
»;
**.
a la fee uno no
y
y
;,
«
esto. Vasta que Dios diga, que
es es
en es
menester escudriiìar cómo
lo
primera verdad.
de
todos los demás misterioses nues
Y
assi
tra fee, que captivar
de
en
se
**.
ha entendimiento obediencia
la
el
las divinas; pero
de
de
La obediencia virtud
es
que hablamos no
tiene semejanga con fee. Porque, para ser perfecta, ha
si de
bastar
la
se
a
de
ser Créis vos un articulo
Si
fee 85
;,
o
?
— Por qué — Porque dice Dios manifesta Iglesia.—
y
lo
lo
la
;,
su
es
modo
;
a
obedezco yo esto que me ha ordenado: porque esta
en
se
es
la
mi superior — Ay otra ragón — No
de
voluntad menester
es
;,
buscarla. Quien assi obedece queda con gran paz, con gusto, con
suavidad en su alma.
de
[215] Entre todas las virtudes morales una las que más
quietud tranquillidad dan
es
al
la
todo
lo
el
95
duele caveza
la
la
no
[f.
inquieta.
se
ser obedientes
y
de
de
se
Q
||
II
78 no eac BQ, et non X, om. 79 post esto signum interrog. dize Bq.
lo
Q
||
||
L
Q L|
| la
80 demas om. 81 em
Q
B
||
||
|
I
Q
||
abastar 84 por qué BQ, quare X, por quiém 85 un articulo de fee] fee
la
Q
||
||
L
la Iglesia
q
B
||
||
||
||
a
Q
||
||
||
|
||
L
eae
y
Q
Q Q
||
||
||
L
de B, procurar para
p.
16
15,
n.
169-170.
5;
de
**.
titución nuestra esto no
la
en el
a
«
no
El
soy obligado, porque mi regla Compafiia no
de
la
estâ
».
tiene cosa licita que no pueda obligar superior. Pablo
S.
le
el
a
dice: Filii, obedite parentibus per omnia No excepta nada. En
**.
toda cosa que sea obiecto obediencia; porque,
de de
se
mandasse
si
10 peccado, no assi no ay entonces
es
ése obiecto obediencia.
Y
que obedecer, porque peccado no cosa que pueda mandar.
es
se
[217] Pero dirá alguno: superior no està confirmado en
el
«
gracia, bien puede errar, assi podrá alguna vez mandarme algo
y
que sea impossible peccado; pues cómo tengo yo
el de
o obedecer
,
Digo que ésta tentación; porque, aunque superior
en
15
es
esto
?
»
pensar que
de
lo
e
?
representa esto como otra qualquiera speculación que no
se
le
o
es
Y
lo si
a
se
obediencia. assi
Y
la
Y os
antojárseos impossible que
en
entibiaros obediencia
la
lo
a
repugnare fuere contra vuestra voluntad proprio juicio.
y
lo
B
Q
Q
||
||
2
4
B o
a
|
om.
X
9 B
si ||
||
7
B
Q
Q
||
||
||
||
«Q
mandar add. pues no se puede bien mandar 13 bien puede errar omn.
Q
Q
||
|
Q |
Lo 1° digo 16 impossible add. peccado
o]
14 15 en esto om.
y
B
Q
||
||
Q o
|
desto primero] primero desto B, desto oir nada, sino oir primero 17 de
||
1
e
pensar — occurrira] pensar que mo occurra 18 viniere consideración]
y
le
B
Q
||
la Q
Q
||
||
; |
la
obediencia
hace que fàcil me parezca impossible antojarme que repugnaré mi juicio
lo
; lo
y
Q
||
L
B I
B
y
|
22,
5:
MG 31, 1410.
*' a*
n.
viese pecado
en
3,
1,
« p.
»;
se
Constit. 23:
c.
«
p.
1,
se
n.
1:
donde no
c.
.
.
.
dicho) que aya alguna especie peccado MI, Const. II, 365, 523.
de
es
(como
».
3,
Col.
•• ss
20.
Egit etiam antea hac eadem difficultate,
de
n.
4; Dialog. II,
p.
11-12,
n.
n.
86.
MoNUM. 5 — ExHoRT. 11 coMPL. (1561) 437
[f.
dirále:
*". «
pie agua, no pude más caminar
en
fui
al
mar meti
Y
el
y
el
»
los sanctos padres antiguos que, quando ésta
en
sabemos sancta
**. es
obediencia, hace milagros Dios nuestro Seiìor por ella Como
aquel abbad, que mandó un monje que fuesse por una
de
leemos
a
**;
leona, con simplicidad sancta fue por ella truxo
y
él
la
y y
y
que regó palo seco, después mucho tiempo floreció
de
del
y
el
26 deso add. que nuestro Seiìor mo permitirá que acontezca 27 sim sentirlo B,
lo
Q
||
sin sentirle Q, nobis ignorantibus X, sim sentido 28-30 Pues qué — obediencia om.
L
||
Q
B II
|| y ||
Q ||
al
sidera mar
y
ir
el
||
II
|
y
Q
Q
||
||
que B, om. 37-38 Sabemos en las vidas de los santos Padres que quando esta.
Q
||
suerte de obediencia avia, nuestro Sefior hacia milagros por ella 38 miraglos L,
Q
||
milagros BQ truxo
la
Q
||
||
68.
c.
cui fratri aliqua forte gravia aut impossibilia iniunguntur, suscipiat quidem
Si
•
si
causas
ei
sua
si
ex
de
R.
Benedicti
CSEL 75, 158-159. Edit. Linderbauer (Florilegium patristicum
B.
Hanlisk
:
72-73.
...
*m
el
•
S. de
se
hundia ella
S.
».
24: MI, Epist. IV, 679. Cf. GRegorius, Lib. Dialog. (Vita
n.
S.
oboed.
2
ML 66, 146.
7:
Benedicti)
c.
Ioannes, eius nomen. De vitis Patrum lib. 27: ML 73, 756. Cf.
3,
S.
**
n.
n.
oboed.
438 DE VIRTUTE OBOEDIENTIAE
en
**.
dió fructo éstos,
sanctos abbades superiores probavan sus monjes, ellos obe
y
y
a
decian sin réplicas, sin proponer difficultades, sin impossibilitar
45 que les mandaba, con toda promptitud
se
sencillez.
lo
y
[218] Pues manda superior algo que sea peccado qué
el
? si
;,
tengo — Digo que también esto
de
hacer tentación no
y
es
**
deve considerar, practice speculative, porque debilita esta
se
ni
ni
tengo persuadirme que esto impossibile moralmente
de
virtud
es
50 y
por tal tenerlo. Pero, acaeciesse, qué deve hacer — Yo
se
si
y
;,
y ?
no tengo juzgarlo peccado; iré
de
lo es
mi confessor con
él
si
a
communicaré, haré que me ordenare. Pero ya digo que
lo
y
este caso buen obediente no ha de tratar dél, sino como de cosa
el
que nunca
de
acaecer.
a
de
de
55
[219] Resta decir
proponer pueden usar
se
obediencia que ordena. Estas
la
lo
se
Compafiia:
en
en
de
virtute sanctae obedientiae, nombre
in
la
**. o
significacion exterior que voluntad del superior
de
la
se
haze
Lo primero obliga peccado venial mortal, segün intención
y la
a
o
del que manda. Aunque Compafiia para cosas graves impor
de
la
con
a
42 ay B, otros en om. 43 sanctos om. 45 sencilleza B, llaneza
Y
|| Q
Q
!|
B
||
II
|
46 que fuese peccado 47 Digo también que esto es] es esta BQ 48 deve add.
|| Q
II
|
tomar ni* om. 49 es esto BQ 50 tenerlo] tenido Q, add. que nuestro Sefior
Q
Q
a
II
|
Q
||
acaeciesse — iré] aconteciesse qué devo de hazer. No devo ni tengo de juzgar fa
si
si
si
o
él
lo
Q
||
add. siendo mismo confessor, comunicarlo con otro Padre, de quien se tenga
el
o
no deve tratar desto ni de cosas semejantes, como de cosas que ha de creer que no
acontecerám 55-56 que proponer 56-57 se pueden — Compafìia] puedem ser
Q
B
||
II
Q
||
||
o
o
II
frectión que
B
|
rioris X, om. superior add. deve abastar 60 venial mortal BQ, similiter X,
Q
||
||
L
o
se
24:
c.
**
CSEL 17, 63-64; ML 49, 183; IgNatius, Epist. 23: MI, Epist.
de
S.
n.
oboed.
IV, 679.
Hoc problema considerat etiam Natalis Erh. 1554, 179-180;
n.
in
**
II,
4;
Erh.
p.
13,
n.
Conim.
n.
n.
87.
Idem argumentum, modo praeeipiendi, 172-173;
de
Erh. 1554,
n.
n. in
“
22-24,
17
Erh.
n.
Conim. 89.
MONUM. 5 — ExHoRT. 11 coMPL. (1561) 439
**,
exterior de la voluntad del superior ser dubia,
el de
ésta no ha
y
y,
porque no cause scrüpulos; fuere, puede
se
obediente 70
lo
si
certificar del superior. Pero quando consta
de
voluntad del
la
superior, qualquiera manera que sea, vasta.
de
Es
se
**.
de ser voluntad mi hallara
la
si
Rector, importancia, priesa,
de
un occúrrele una cosa de no 75
y
y
puede acudir Provincial, que està lexos;
[f.
no 60v] tiene orden
al
y
de
y
sultando los que ha de consultar, mire que Provincial y él
lo
el
a
en
y
se
y
Provincial
al
que ha hecho.
lo
[221] Esto me
la
a
va
obediente Com de
la
es
el
eso sigamos cosa que tanto importa para nuestra perfectión, abra
nuestro coragón; luego Seiìor ayu
en
y
cémosla metámosla
y
su en el
virtud
su
dará con
cumpliendo aqui con nuestras fuercas gracia sanctissima
y
[f.
65 mando add. non dominatus in clero, etc B, add. ut, dominantes in clero etc.
IX No se — imperio eaeB, Non est utendum imperio X, no se de usar cosa
a
a
|
aquello
la
y
B Q || B Q
Q Q
||
o
o
|| II
| I
Q Q
B
|| ||
|
|| y
Q
Q
||
||
|
|| |
Q
I
Q
II ||
||
L
II
ayudará BQ 88 gozar eterna add. ad quam nos perducat Iesus Christus, eius
B
|
aumque no
*•
viese sino
la
1. la
sefial de
•
.
.
.
p.
expreso mandamiento
6,
1,
n.
Constit.
».
c.
p.
24,
17
n.
PLATiCA 12
7 instituto eae BQ, om. L || 8 para qué Q |! 10 nuestro Sefiorl Dios Q, Deus
X l eligido] elegerat X, escogido BQ || 11 em esta vocación B | estava Q | firme add.
en esto BQ, om. X || 11-12 en esto om. BQ
62v]
nuestro Sefior gracias por esta merced tan particular que nos
a
B
||
II
polica 21 Romana] catholica 21-22 gran biem, gram privilegio, gran saga
B
Q
|| ||
||
B
||
||
|
esta es Q, Haec obligatio religiosa summa est in Ecclesia Dei religiosa obli
Q et
X
|
27 en es om.
Q
B
B
||
||
|
L,
General
Q
Q
||
|
40
Q
||
II
importancia desto
Q
Tim.
3,
Cf. 15.
1
*
442 DE VOTO OBOEDIENTIAE SUMMO PONTIFICI
se
esta causa no
Y
a
ata Compaiìia acudir una parte otra, veis libertad
la
la
a
o
a
se
se
lo
41-42 como
X
||
hemos de temer que mo haya camino para ello 42 tantas cismas LBQ tantos
Q
y ||
|
errores Q, tot erroribus 45 procursores 46 mensajeros om. 50-51 que
X
Q
||
||
||
pide — embie om. 54 fidei propugnationem 54-55 qué caso — voto] pro
Q el
|| Q
Q
||
II
B,
||
instituida BQ
la
las almas venida
||
Compaífa, que ayudar servir esta unión, esta policia, que los otros no
lo
y
a
puedem remediar por mucho que tienem que hacer, más neces
lo
socorrer
Q lo
a
y a
60 de
a
Q |
la
62 tienem venido
y
B
B
||
||
a
|
63 om.
X
Q
||
a
|
2,
Cf. Thes.
3.
2
8
MI,
n. 4;
c. n.
1, I,
Const.
•
B;
5;
1;
2,
p.
p.
35; Constit.
1,
4,
6,
7,
n.
n.
n.
Examen
c.
c.
c.
3, *
c.
n.
1
.
.
.
ad
».
«
*
Exposcit debitum,
4:
27, 377.
n.
n.
I,
2,
2,
7,
Cf. Constit. D.
c.
MONUM. 5 — ExHoRT. 12 coMPL. (1561) 443
i*;
sino el de clérigos honestos obliga missas,
se
otras
ni
ni
a
a
su
**,
cosas que impiden para estar más desem
de
libertad fin
la
baracados más libres para acudir con nuestros ministerios donde
y
;,
universalmente quién suplir — No obispo, qual
de
T0
le
el
el
?
a
ovejas. ay partes
de
sólo tiene cuidado muchas donde no
Y
sus
ay obispos, como lugares muchos indios, moros, infieles
en
de
y
otras partes; ya que los aya, no tienen autoridad, como
y,
en
su
entre no les dexan hacer
y
de
75
es
cabega universal
la
al
incumbe por los que están unidos procurar
su
officio conservar
y
a
de
se
la
todas las partes del mundo, vengan ella los que
en
[f.
63r]
y
a
nunca an sido della.
ayudar Compaiìia
en
dedicado
la
esto
y
es
y
assi
estar muy aparejados desembaracados para poder
de
emos
y
parte del mundo que sea, ahora entre fieles, ahora entre infieles
ahora entre herejes scismäticos. Ya veis los nuestros dónde van:
o
el
a
de
su
se
son ministros
le
la
el
juzgare ay
de
sus ministe
su
le
||
||
L
lo
lo
y
tado de
X
el
el
Q
B
a
L B
'I ||
L
if
|| |
81
|| el
Q
Q
||
Q
B
B
||
II
|
y
Q B
|| |
91-92 mi
91
B
y
||
|
nistros
Q
MI, Const.
7;
Regimini militantis,
6:
n.
i* in
89;
n.
r.
Dialog. II,
n.
99 cum annot.
6;
3,
2,
4,
p.
p.
6,
4,
1°
n.
n.
Constit. B.
c.
c.
444 DE VOTO OBOEDIENTIAE SUMMO PONTIFICI
la is,
en la Iglesia. Veldo en Paulo 30 que la instituyδ ι* y la confirmô
dio grandes praevillegios gracias Iulio
3°
**.
también
Y
le
y
15
y
la
e]
92 esto esta dedica esto 94
el
y
Q
||
a
L
||
|
Q
||
||
4
|| a
espe
10
Q
B
||
||
9
a
B
Q ||
||
|
Iglesia om.
la
14 en
Q
||
I,
Const.
S.
1.
I,
3-7.
Per tertiam scilicet bullam datam (14 martii 1544) Paulo III, Iniun
is
ctum nobis, qua Societas iterum approbatur cum plena admittendi potestate:
MI, Const. 81-86; Instit
S.
I,
I,
7-10.
I.
Per bullam secundam Sacrosanctae Romanae (24 iunii 1541), qua ecclesia
1*
(5
166-169;
facultate admittendi coadiutores: MI, Const. 170-173; bulla quarta
de
I,
1546)
diversis privilegiis: MI, Const.
de
1,
i*;
confirmô 17 y dió nuevas gracias hablava della siempre con
y
i°,
grande satisfactiön. Marcello viviera fuera cosa extraordinaria
la Si
que hiciera con Compaiìia. esos pocos dias que viviô,
en
Y
lo
de
la
su
de
mente
la
Iglesia,
[f.
*°.
como mismo decia
él
63v]
su
temiö, quando supo electión, no desfa
de
Paulo
la 4°
se
se
A
en
en
voreciesse
a
particulares proceder
de
de
su
se
cosas modo no havian concertado
ai;
nuestro Padre Ignacio assi pensava que pudiesse tener
êl
se
y
y
alguna aversión Compafiia. quando nuestro Padre murió,
Y
su la
a
el
y
as
a
X
18 en
la
Q
||
|
nnarg. sed momdel. estos in teactu esos pocos B, sus pocos 19 dos om. QX 20
Q
||
||
L
;
todas las cosas de govierno 21 decia om. 22 De Paulo BQ, Paulus quartus
Q
Q
||
||
B
B
||
||
(.$
372-383;
I,
**
-
p.
I,
8,
S.
Instit. 126-134.
c.
I.
Per breve Sacrae religionis (22 octobris 1552), quo confirmantur gratiae
**
et
396-403.
Agitur de Marcello II, qui Cardinalis Marcellus Cervini electus fuerat
i*
Summum Pontificem aprilis 1555. Sed mortuus est die maii eiusdem
in
anni. Cf.
•^
narr.
I,
In
sed placuit Sancto Ignatio retinere Natalem apud se. Ibid. 333-335, 715
n.
in
eius parentibus, quem Cardinalis iusserat sibi tradi; sed Ignatius rogavit
S.
et
a
44, 85; AicArdo, Comentario II, 694-716, qui collegit documenta ad hanc
et
etiam PolANco, Vita Ignatii Logolae 56; AstrAIN II, 29-32. Cf. AHSI
I,
et
12 (1952) 158-160.
Cf. PolANco, Epist. Ignatii MI,
de
F.
3:
S.
n.
*•
narr.
I,
obitu 766.
446 DE VOTO OBOEDIENTIAE suMMO PONTIFICI
en
sabemos que
**.
confirmô todo vivae vocis oraculo
la
y lo
Y
cosa
congregación
**,
después delante
de
electión del General toda
la
general**. quando quiso reformar Iglesia postre hechò
la
la
y
Y
a
Roma, mostrò muy grande affición Compaiìia,
de de
la
sus sobrinos
si a
prometió collegio alguna cosa
de
*.
fundar Roma
Y
y
el
de
hico primero contra Compafiia, Dios nuestro Seiìor guió
le
la
tal manera que no pudiesse dafiar Compafiia. Pio 4", que
la
la a
ahora Pontifice, no conocia antes Compafiia, sino muy poco.
es
de
Ahora
la
a
Y
28 encomendarle 28-40
Q
y
||
a
muerto — Compafiia] Sic habet [p. 528] Muerto nuestro Padre, quando estava
Q
:
con aquellas passiones contra Rey de Espafia, como se cree confessó, mo
y
él
el
vido de sus sobrinos, entonces quando hacia guerra contra Reyno de Nápoles
la
el
mostró querer examinar ver nuestro modo de proceder, mostrando alguna passión
y
y
y
reglas constituyó dos tres cardenales letrados no dellos aficionados para que
y
lo y
y
considerasen
lo
todos viessen
y
y
assi se dió todo se
le
reformar
lo
y
y
;
nos bolvió [p. 529] sin mudar otra cosa sino del oficio, que queria
se
afio, después
y
a la
en
y
congregación de los professos pie pedirle
la
neral, quando fue toda
la
besarle
el
y
confirmación bendición, habló con tanto spiritu fervor aprobando confirmando
y y
y
y y
el
lo&indola
y
a
de Jesucristo por todo mundo diciendo que nuestro Sefior nos avia llamado en
el
este tam miserable tiempo, que nos aparejasemos padescer martirios de los herejes,
a
con palabras de tanto amor spiritu que parescia que claramente Sefior hablava
el
y
el
a
de Roma
si
detenia
le
agora pontifice.
4o
es
qual antes no conoscia Compaiìia sino muy poco, éste hecho mucho por la
la
el
[p. 530] Compafiia. Diò lugar sitio para collegio que has[ta] entonces no
lo
avia
el
el
y
temido sino alquilado, sitio que sido juzgado por 40 mil ducados, después
y
a
a
a
a
;
el
favor de
y
Sean dados nuestro Sefior por ello inmenso loores gracias, amén 37 co
y
Q
||
a
in
Cf. Ibid.
et et
p.
14
10,
n.
150.
MoNUM. 5 — ExHoRT. 12 coMPL. (1561) 447
**.
Compafiia ay necessidad studios, muy grande
de
En
*°.
Nuestro
la
y
Ignacio después grandes
de
de
Padre aver alcancado dones Dios
nuestro Sefior, comengô assi entendemos que co
*".
estudiar
Y
a
la y,
menc6 los studios por ver importancia dellos; con passar
la
en
*'.
donde
se
55
dia
el
que los herejes tienen principios del demonio, que finge luz se
y
eae
Q
la ||
Q 43
Q
||
Sefior
y
obligación con cuya gracia 44 dexará 45-46 como hasta agora por sus
B
Q
||
||
L
|
Q
||
||
Q
||
a
y a
|
Q
|
y,
dimos 53 con add. serle muy dificil estudiar los principios mayormente
el
||
L
B
Q
B
||
||
c.
3
4,
p.
Ibid.
Ignatii 54 sq.: MI, 434 sq.
P. P.
F.
n. n.
Acta narr.
I,
F.
**;
60 transfigura en ángel de
assi ellos fingen luz hacen muestra
y
Scripturas
intelligencia dellas.
de
de
de
mucha sciencia
Y
y
la
esto, oy, tienem
en
de de
con eso daiìan las almas. más dia
el
la y
Y
a
persuasión; dicen que saben mucho de Scriptura Iglesia.
la
Mienten; pero
de
[f.
Por ventura
se
64r] cómo avéis mostrar
lo
;,
,
?
65 con solas devociones — No vasta. Pues diréis: Dios me ayudarà
«
pedir milagros cosas extraor
es
los confundiré sin letras Eso
y
y
».
pelear
de
dinarias tentar Dios. Por eso tiene necesidad que
el
y
a
contra herejes sólida theologia, eccle
de
tener sciencia buena
y
siástica doctrina verdadera para descubrir sus errores tinieblas
y
confundirlos traherles mill repugnancias. aunque ellos por
Y
70
y
a
ser pertinaces no confiessen ser vencidos, pero los cathólicos
fortificanse consuélanse de ver confundidos los herejes, ani
y
y
castigarlos Ale
si.
de
en
manse desterrarlos hecharlos
Y
y
y
a
a
75 disputan con ellos predican contra sus errores, aedifican collegios
y
institución
la
la
y
cathólica les hacen guerra
de
y
por todas partes
**.
es
scilicet, también para exercitar los ministerios deste instituto, que
son leer, predicar palabra
de
de
**.
administrar Dios haver
y
la
A
Iglesia que pueblo ley de
en
de
Dios doctores
la
al
la
ensefien
Dios, evangelio. Es para esto necessario studio las letras,
el
y
el
|| Q
||
Q
II
| || |
habere virgulam 68-69 post ecclesiástica habent virgulam BX, nihil LQ theologia
L
||
L
|
I
71
om.
y
Q
||
II
Q
||
||
los de
|| Q
||
a
Q Q
B
||
| ||
studiare deste]
||
Q ?
|
E
||
||
|
se
p.
Antea,
11
3,
125,
n.
in
Eaeh. eundem
A.
Natalis; sicuti etiam postea scripsit Patri Araoz februarii 1564) narrans
(1
n.
**
et
103-105
4
MoNUM. 5 — ExHoRt. 12 coMPL. (1561) 449
o
scriptura, recivirán. Y, dado caso que vos para vos
os
clara no
mismo entendáis una verdad, no sabéis theologia, lugar
en
si
declararla, proponerla podéis
en
de
en
de modo muchos
el
caer
errores. Quien quiere interpretar Scriptura los doctores sanctos la
y
mismo, muestra gran arrogancia, por ese mismo caso no
se de
95
y
a si
i
doctrina. Veis aqui cómo son necessarios los
de
su
recivir
estudios.
[230] Qué studios — Studios ay de humanidad, artes, theo
;,
en
común 100
la
y
lo
la
**
la
se
los sanctos. Pero dadme uno da
a
a
guarda los mandamientos Dios,
de
ni
mortificacion devoción
si ni
:
malo; este tal,
su
sino que aparta sus principios,
de
de
es
se
no
theologia,
buen ministerio podrâ hazer, aun hacer algún fructo
lo y
no
mucho
se
!
que sola sciencia para ser uno ministro que fructifique
en
la
la
86
87
y
Q
o Q
||
||
a
88 declarador de om.
Q
Q
||
II
Q
||
||
la || L
o
|
98 Stu
es
y
Q
Q
||
||
||
a
Q
||
||
doctor
y
|| ?
Q
1
a
|
sino que] en fin algún buen ministerio buen ministerio podrâ hazer
Q
Q
||
3
BQ, potrâ ancora far buon ministerio X, buen ministro podrâ ser aun hacer
L
|
Q
B
||
||
5
7
l
eo
ut
ss
et
S.
motione
in
et
1;
loco
in
1
p.
parallelo, sc.
11
Conim.
-
interpretis Scripturae.
Saepe Natalis agit opportunitate sequendi doctrinam communem
de
••
p.
12
v.
n.
n.
Conim. Conim.
133-134; Dialog. II,
p.
n.
135-136.
29 — CoMMENTARII P. NADAL.
450 DE SCHOLASTICIS ET STUDIIS SOCIETATIS
Y
**.
tavimus et daemonia eiecimus assi
lo
la
cacia contra los herejes tener primero sólida
de
orthodoxa
y
a
doctrina, gracia especial
de
sobresto devoción Dios nuestro
y
y
de
obra sea meritoria delante
Y
y la
Dios, con efficacia con fruto aprovechamiento.
y
y
Qué studio seguimos nosotros? — Todos los que dixe
al
[231]
;,
Y
ser religiosos. Pues veamos ahora cómo instruimos
y
de
an un
a
studiante nuestro. Primero que venga nuestro scholar los stu
a
dios, estado en casa de probación, doude
en
vida
se
exercitado
a
a
religiosa, adquirir virtud. traher ganada humildad,
la en
la de
la
A
la
a
a
ganadas las otras virtudes con propriedad gracia que
de
y
la
la
a
ayuda Compafiia segün proceder.
de
Dios nuestro modo
la
de y
a
a
Compaiìia, quiero decir, que ha
de
de
y
acompafiar. Va, pues, uno de
de
ha
probación, ferviente, devoto, prompto obediencia,
de
en
la
es la
casa
humilde, desseoso perfectión, va studiar, que ganar
de
va
la
a
un arma que falta para ayuda
de
de
las almas. Esta arma ser
le
35
a
lo
lo
lo
B || B
9
12 |
la
B
|
om. 12 qvìiem — principal om. 13 son] con las letras son son
B
y Q
Q
||
||
1
II
Q
||
||
vobis] porque de otra manera dirâ Sefior 15 non novi] nescio 17 pri
X
el
lo
|| Q
||
y ||
Q
|| ||
||
|| II
Q
||
a
A
||
|| |
|
31
se
con que Q, con ch' com] que com 32 de vestir de los estudios
B
y
Q
a
||
||
L
a
a
?
Cf. Mt.
7, 7,
ss s*
23.
Cf. Mt. 22.
MoNUM. 5 — ExHoRT. 12 coMPL. (1561) 451
muy polida y muy limpia para contra el enemigo; y con este fin
el studio es una obra de special mérito, pues se endereca con la
charidad al fin del aprovechamiento de las almas, que es lo que
ha de actuar los studios de la Compafiia.
[232] En los collegios el scholar juntamente con sus studios
se exercita con la obediencia y con la oración, y con la frequencia
de los sacramentos y con las otras ayudas que tiene la Compafiia
vase aumentando, y va creciendo de virtud en virtud; a lo menos
no pierde lo que traia ganado. Y quando el superior viese que
los studios dafiaban a alguno, que comencaba a desgustar de la 45
su
65r] más va
studios seglares no religiosos. La Compafiia professa letras reli
giosas abnegación propria;
y,
en
a
de tener este fundamento, poco
se
qué harâ 55
[233] Pues scholar
la
el
;,
los studios
A
el ;,
;,
?
?
El
el de
de
fin
es
el
la
a
la
a
de he
de
animar
y
la
con esto me
y
a
mucho estudiar
a
se de
de
de
este ser
a
por donde guien nuestros studios. Pero qué haréis, que cargan
;,
di
Q
||
lo
||
Q II
que obe
la
B
||
la |
et
superior viese
la
el
B
Q
||
|| || ||
||
|
y
Q
||
Q a
Q
a
||
II
Q
||
ia ||
||
a
se
|| Q
||
||
|
B
||
a
4,
p.
6,
n.
Cf. Constit.
**
1.
c.
452 DE SCHOLASTICIS ET STUDIIS SOCIETATIS
*".
esas imperfectiones, que nunca mortificación interior
el se
olvide
la
y
de
en
si.
exterior cuidado andar hombre sobre Sois los
el
y
;,
studios muy confiado vuestro ingenio, asido vuestras proprias
de
70
a
opiniones, temerario, arrojadizo — Quitad eso, que vais perdido,
?
occupado cosas imperti
en
buscad humildad. Sois curioso
de la
y
y
;,
poco provecho — También menester que vais
y es
os
nentes y
?
mano, occupéis aprender verdadera
en
en
os
y
studiar
la
y
eso
a
de
fin
el
75
cación. Fortificad vuestra intención enderecalda, nunca olvi
y
vuestro fin, ayudaréis.
de
en
os
dándoos todo
y
— An
de
[234] Qué más ser los nuestros studiantes de
;,
?
veras; persuâdanse que, entre todas las obediencias que
en
se
y
la
studios, ninguna pueden hacer mejor que applicarse muy
de
veras
ellos. Assi dicen nuestras reglas
**.
Constitutiones Quiere
lo
a la
y
a
lo
fin, quanto fuere posible. Puede ser uno buen lógico — Que
lo su
;,
?
buen theólogo — Que buen humanista;
y
Y
Y
lo
sea. sea.
;,
85
?
assi
que, ser pudiere, segün talento, no ninguna
en
su
se
contente
y
si
y
65-68 contentamiento
el
el
y la
estimado
y
B
||
||
1
Q
L
||
||
1
I
73
Q
Q
||
| ||
et ||
eae
X,
74
la
y
Q
|| || Q
ya
Q II
Q Q
||
L
II
|
Q
F
L,
se
persuadam Iobediencias] obras en que add. más om. ceteri 79-80 en que
y
Q
B
II II
|
Q 81
B
Q
Q
||
||
|
||
||
tire 89-90 ayudarse proseguir 90 los studios BQ, studii X, sus stu
L X
Q
||
li
dios
*i 4o
Eccles. 10,
1.
p. 2;
(promulgatae
4,
6,
p.
Reg. Scholasticorum
n.
Constit.
a.
1553-1554
c.
482.
a
MoNUM. 5 — Exhort. 12 coMPL. (1561) 453
[f.
65v]
que ayudan aprovechamiento las almas, que
de
es
obra
al
la
que nuestro Seiìor encomendó sus apóstoles discipulos, 95
y
eae a
a
ayudarles nos conviene
de
**.
sus successores este officio
religione, con nuestro instituto Y
vocación. Pues ahora quiero yo
y
para mis studios ayudarme desta meditación. Los apóstoles
y
discipulos andavan con Christo nuestro Sefior, eran enseiiados dél
muy particularmente suavissime tratava con ellos las cosas del 100
y
y
misterios dél**. Quiero yo pues, quando studio, pues mis studios
son religiosos
de
van endere cados servicio Christo nuestro
y
al
gracia particular para ellos, ayudarme desta
El
Seiìor,
da
me
y
a
proveherlas los libros: procuro tener attención
en
oir liciones
y
es a
que Christo que me ensefia por aquel doctor que leo que
el
o
oyo. Gran cosa seria que tubiéssemos actuada esta consideración.
[236] Más: ayudarse ha también Compaiìia de
studiante
la
el
de los dones del Spiritu Sancto, los quales habilitan las potencias 10
de
y
el
el
de
[237] Hase
**,
la
es
assi L,
1;
om. ceteri 94 obra] obediencia 94-95 obra de Dios nuestro Sefior encomen
y
B
||
II
II
I!
Q
a
X
Q ||
||
L
X3
Q ||
||
4
|| 6
que doctor que lee que oye 7-8 quien oigo Más om. Q, Di più
X
el
B
||
9
o
Q
||
||
||
|
muy necessaria
Q
Mt.
8.
454 PROSEQUITUR DE STUDIIS
para tratar las cosas divinas; que seamos sencillos, puros y limpios.
g, Queréis ganar esta limpieca ? — Ganalda con lägrimas, que
limpian las manchas del alma; purificalda con fuego, con actos
de charidad, de amor de Dios y del próximo: mundo corde Deum
Esto promete los limpios coracón, que son los que
de
**.
videbunt
a
Dios, los que tratan con Dios Dios;
de
veen entienden las cosas
y
a
por consiguiente, mucho más las que Aristóteles dixo
y,
esotros
o
philósophos. assi, con esta limpieca de coracón actuación del
y
fin, tratar muy veras los studios, esforgándonos siempre
en de
de
passar adelante, todo reconociendo merced que Dios nos
la
ley conocimiento suyo, para
en
su
darnos doctrina
el
y
hace
y
poderle servir para siempre jamás. Amén.
[f.
66r]
PLATICA 13
studiis.
in
id
nendum. — 241. Quid sit studium naturaliter. — 242. Industriae praeterea
addendae religioso perfecte finem studiorum obtineat. — 243. Quid vitan
ut
et
et
hoc munere. — 248. Indifferentia ad illud
er
ribus
in
Societate. Commoda
exercendum. — 249. De attendendo fine Societatis studiis. in
eae
cum aliis
et
et
officia. — 255. De indifferentia ad gradum. — 256. De domiciliis Socie
tatis. — 257. Tria principia quae iuvant.
21 del ánima 21-22 fuego, que son los actos de charidad 22 mundi
la
|| Q
y Q
Q
||
||
||
23 bidebuntur 25-26 muchas mas de las que dixo Aristóteles los otros philö
Q
sophos Q, mucho mas que Christo dixo esotros philósophos B, molto più quelle
lo
che disse Aristotele l'altri filosofi 26-27 actuación de tratar las cosas de Dios
X
||
o
ley 30 poderle alabar servir por siempre jamás, que nos con
la
lo
29
y
Q
Q
||
||
Amén terdécima
B
Q
||
1
5,
*•
Mt.
8.
MoNUM. 5 — ExHoRT. 13 coMPL. (1561) 455
[§ I. — PRosEQUiTUR DE stUdiis]
[f.
se
66v] ha de
aumentar con los studios, pues son obra meritoria crece con ellos
y
45
si,
esto quien no porque
en
gracia
es
charidad vee
i".
lo
Y
la
la
de
ay faltas parte negligencia.
de
la
su
Y
y
la
se tratare de la oración
u.
||
B
||
||
B
y
||
Q
L
|
Q
Q
||
||
|| ||
vaste om.
L
B
A, B.
4,
P.
4,
n.
2-4
et
c.
7
(a
la
a.
Orden
*
MI, Reg.
n.
et
*
9, p.
p.
p.
n.
1°
Erh. Conim.
ln
orationis ad laborem
et
323-326.
14
de
es
y i*.
antes sabiamos Studiar sciencia
la
en a
que me aplico, demás que alcanga por los principios
lo
se
las sciencias, como veis que todas las facultades tienen sus princi
pios, de donde y
collige sciencia dellas. estudio llama
Y
y la
se
se
poner los medios humanos ordinarios para esto. Estos principios 55
maestro, eso que llama doctrina;
se
me declara me enseiia
el
él
y
yo mi parte tengo ponerexercicio, diligencia, trabajo
de
en de
el
la
el
studio, exercitar ello mi entendimiento para ganar hábito
el
y
en
se
y
theologia.
en
bién 60
la
la
[242]
;,
y
lo
es
a
de
de
natural los dones 65
y
ha
os
buscar decia
y
el
is
que nos aviamos de exercitar
en
de
los actos de los dones
la
fee
del Spiritu Sancto para habilitar y
disponer entendimiento
el
y
a
tratar las cosas divinas no invilescerle offuscarle con con
y
la
y
i*
que nos aviamos ayudar puridad limpieca del coracón,
de
de
la
que améis Dios que mesma verdad, para que tengáis fir
la
es
a
el
herejes
i*.
y
a
y
Q
Q
||
||
||
la |
||
L
eae BQ, om. qual possono haver quelli che vivono male. nostro intellecto
X
la
II
L
||
;
L,
69 tratar add. em
la
X
om.
B
L
||
1
II
II
1los que
B
81
•
Erh. 12 Compl.
n.
236.
Ibid. n. 237.
1
4
4,
p.
In
Erh.
n.
[f.
Dios nuestro
a
Sefior ayudado tam specialmente, ayudará ahora los que
se
y
a
dispusieren; porque todos tiempos provee Dios nuestro Seiìor
su en
que aya letrados Iglesia.
en
De qué nos hemos guardar — De
de
en
[243] los studios
;,
?
curiosidad, temeridad, de arrogancia, novedades,
de
de
obstinación.
Dadme un hombre curioso, qué harâ — Studiará que no
lo
;,
?
hace caso, que eso llaman curiosidad los griegos: qui praeter
al
puro, sólido; cu
de
1°.
el
la
lo
lo
rioso anda tras esto aquello, que impide debilita verdad
y
la
le
simplicidad, que ésta
en
mesma. Es necessaria
es
los studios
la
que abraga pura
de
sencilla. No ha aver teme
se
con verdad
la
ridad, sino que traten las cosas con madurez, con consejo, con y
se
en
curioso novedades
y
y
100 gularidades.
theologia, péssima; philosophia tam
en
en
[244] La novedad
y
17.
bién mala
comencé yo otro, particular aquél;
de
es
no
ni
ni
el
la
déste
o
a
Iglesia; por consiguiente peli
de
de
es
común temeridad
lo
la
cosa
o
II
;
L
||
om.
Q
L
||
||
||
L
B
Q
||
||
||
II
Q
||
eae
*
|
Q
Q ||
||
1
|| 4
5
II
o
II
B, de
L
17 1*
IIeQueQyiov, xeQieQyoç.
p.
De eodem argumento
12
Erh. 11-12,
n.
Conim.
in
133-134.
MoNUM. 5 — ExHoRT. 13 coMPL. (1561) 459
**,
sica; sus principios son de fee
le en
fee estriva authoridad.
y
la
Luego que no sigue autoridad, sino que parece, fuera
el
él
lo
a
principios theologia; por menester tener gran
de
de
va tanto
es
15
recato en esto.
Y,
veamos, otras cosas donde ay opiniones que no son ma
en
de
de
terias ha hacer También emos
y la la
se
;,
?
authoridad; porque, fin, theologia,
de de
commün son cosas
al
y
theologia depende
de
se
authoridad. ha mirar mucho
Y
esto
ver quánto peso tiene, ay aquello commun consentimiento
en
si
de
se de es
se
i°.
de ha
la
lo
o
lo
le y
a
antiguo que claridad, que alguna
de dé
dé
[f.
más luz
se
67v] 25
y
a
dicho, sino que sea para más declararlo, como hacen los
lo
lo
difficil; porque, fin, uno deve seguir
en
no
Pero esto
es
*°.
doctos
juicio,
su
le
lo
se
a
authoridad. No avéis
es
stice fundado
y
dice LQ, dizes B, que dice om. 12 estriva] está QII 12-13 methaphisica
X
lo
||
9
BQX, theologia —
la
IB
||
Y L
a
|
Iglesia om. 20 esta B, questa 22 eso om. seguir add. es mas seguro
L X
y
Q
Q
||
||
||
a
II
doctores no ha de seguir
B
Q
||
3,
q.
a.
•• ** se **
1,
O.
Cf. Constit.
c.
tanta divinitus est effusa doctrina, omnes etiam Magistros videretur exce
ut
care. Erat enim novos sua lectione movens articulos, novum modum
in
et
novas reducens
•
et
scribere, quas Deus dignatus esset noviter inspirare Acta Sanctorum, ...
».
in p.
La novedad
(1950) 5-41.
460 PROSEQUITUR DE STUDIIS
**.
leer los philósophos, pero corregidos
de
[245] También hemos
con juicio christiano, castigados sus errores con
la
lumbre de
la
fee que tenemos; como que muchos philósophos dixeron del
lo
alma, que Aristóteles dixo
de
**.
eternidad del mundo
y
lo
la
45 Aprovecharnos hemos las verdades naturales que ellos cono
de
cieron, demás dexaremos.
lo
de
en
Esto
es
[246] Qué modo hablar ternemos
*•
estas cosas
de ;,
?
no
de en
mucho sólo
ha
que estuviéremos. qualquiertiempo mirar mucho qué
en
Y
se
ay
de
cosa
para huir dellos, aun hablar que otros tiempos
en
de
modo
el
de
de
oración
se
cosas y
menester que sepáis las herejias alumbrados,
de
es
los dexados
Q
B
||
||
o
!
assi om. 35-37 ellas — superior] se publicará por otra parte con authoridad
Q
o
II
|| Q
il
||
Q
|!
||
L
fe
42-43 de 43 52 se
B
B
||
p.
de arrogantia
vitanda agit
11
n.
128.
*• si
(DENziNger,
de
CoNcil. VAticANUM
I,
n.
de
in p. de et
textu hispano
e en
in
et
ms.
e
II,
n.
135-136.
MoNUM. 5 — ExHoRT. 13 coMPL. (1561) 461
**,
para no coincidir con ellos.
y lo
Y
tended, los merecimientos proprios
de
de
habláredes nuestra 55
justicia en si
fiducia, que han metido
en
en
otras cosas
la
fee
mano los herejes nuestros tiempos más, ay algunas
de
**.
el si
propositiones dubias que puedan entender
en
se
sentido de
los herejes nuestros tiempos, menester proponerlas no equi
de
es
vocamente, sino con distinctión, sentido cathólico que
en
la
el
60
Iglesia universal tiene; como es: arbitramur hominem iustificari
per fidem Porque los herejes
**.
Christus est iusticia nostra
a*
y
ponen que
en
iustificación nuestra sola fee, iusticia nuestra
es la
la
la
y
imputativa; por esto
de
se
se
toda ha mirar mucho habla
si
desta manera. Lo mismo digo los que hacen sentimientos, de
65
de
anihilaciones
y
lo
el
o
los herejes, desedifican escandalizan los oyentes. assi emos
Y
otras qualesquiera que tractáremos
de
dia
el
la
la
que que entonces,
es
la
y
75
Spiritu Sancto que entonces. Ella aprueva las universidades los
y
56 en] de
y
L
||
||
mucho om. BQ como se habla BQ, molto come se parla 65 hacem LB] dicen Q,
X
||
|
dicono 68 frisa con el] parece 69 los* om. 70-71 tratemos segúm theó
X
al
B
B Q
||
|| ||
||
L
B
||
o
|
priam activitatem, cf. Erh. 1554, 120, annot. Mens Natalis circa illu
n.
8.
« et
»
8.
c.
agit Natalis Apolog. exerc.: EN, IV, 821-822; Chron. Pol. III, 563. De Mag
in
et
(Contra
**
c.
9
802, 822-824;
et
6-8,
n.
n.
Rom.
** **
28.
30;
1,
5,
2
462 PROSEQUITUR DE STUDiis
**;
gran cosa en la Compafiia. Al principio no los havia pero des
pués necessidad dellos por necessidad que ay
se
ha visto
la
la
aprovechan, no sólo los
de
se
Y
próximos, pero aun los nuestros, que
en
se
consuman las letras
El grammático que lee aprovecha otros,
en
**.
los studios
y y
ni a
latin; rhetórico,
en
se
consérvase facilita más
ni
si
y
el
el
a
el
y
de y
a
90 podrán hacer hombres insignes; como, con gracia Dios
se
la
nuestro Seiìor, con este medio todas las facultades que pro
en
Compafiia. Compaiìia ay
en
en
fessamos los abrâ como
la
la
Y
muchos ministerios, de que
de
es
se
éste leer uno mucho sirve
nuestro Sefior, por provecho que
en
instruir con sólida
y se
haze
el
la
en
sus costumbres studio
y
el
de las letras.
para este ministerio, como para qualquier los otros,
de
Y
[248]
nosotros, ahora nos pongan
de
en
a
100 una cosa otra, sea grammática, sea theologia; todo con igualdad.
o
Q
B
el ||
||
a ||
II a
la
sólida vera doctrina 96
y
L
Q
||
||
deprender BQ
a
p.
1,
n.
incepisse ante 15 annos; loquitur autem anno 1561. Et, vera, anno 1546
re
in
externi qui
id
quem audirent non tantum scholastici Societatis sed etiam
ii
I,
sefiores
a
de
a
.
.
.
buen
la
el
ejemplo conversación,
se
se
se
afficionam, puedem
y
».
IV,
7.
MoNUM. 5 — ExHoRT. 13 coMPL. (1561) 463
25
[250] Siguense los coadiutores temporales. Consuélome yo
mucho de tratar de este estado si y del de novicios. Los coadiutores
temporales son los que no están constituidos en algún orden sacro,
que son elegidos por la obediencia para que con humildad sirvan
a Dios nuestro Sefior en cosas exteriores, en religión, con desseo
y exercicio de la perfectión de las virtudes. Y si entiende su voca
ción y estado, tiene un paraiso acá en la tierra, porque todo lo
que tracta le ayuda a la perfectión y al aprovechamiento proprio,
y a la humildad y abnegación de si mismo. A los que tienen sciencia
y tratan de studios suele la sobervia y arrogancia hacerles daiio
y debilitar las otras virtudes. Y assi veréis ser práctica en la Com
pafiia que, quando quiere ser uno más aprovechado, le apartan
de los studios, en los quales, si no ay fundamento de abnegación,
suele haver impedimentos para el aprovechamiento; y los ponen
en officio vaxos, que son de coadiutores temporales. Luego gran
40 cosa es que tenga yo por officio lo que otro toma por occasión
de su aprovechamiento. Y assi conozco yo en la Compafiia y en
otras religiones muchos deste estado, que tienen mucha virtud
y que están muy adelante en la oración y en virtudes religiosas;
y éstos alcangan también el fin de la Compaiìia, porque en su modo
ayudan a las almas. ;, Queréislo ver ? Hace lo que de necessidad
havia de hacer un sacerdote, un professo, o un coadiutor
[f.
69r]
spiritual Compaiìia, impidir pudiera
de
en
de
no
ello avia
la
se
y
attender
a
Q
|| B
||
||
||
a
|
||
L B,
quando uno quiere ser más aprovechado quando quiere ser màs arovechado Q.
quando quierem ser uno m&s aprovechado 43 en* om. BQ 45 om. Hacem Q.
B
||
||
al a
la
||
||
L
o
de las almas B, los ministerios de las almas Q, alli ministeri dell'aiuto dell'anime
X
a
p.
14
de
in
et
531-532.
MoNUM. 5. — ExHoRT. 13 coMPL. (1561) 465
**.
**,
allende desto, como dicen nuestras Constitutiones
Y
[251] 55
en
su
las almas manera
a
de vocación, tratando con los próximos, como an
de
tractar muchas
vezes, con palabras humildes sencilla;
de
edificación
la
y
y
a
hassi pueden hacer mucho fructo sin que prediquen. Tenemos
esto exemplo Ioan espafiol, un hermano lego que fué com
en
y en
Iba
**.
Roma
a
comprar una tienda,
en
su
y
hacia, que poco tiempo llevaba confessartodos aquéllos;
en
casa
a
de
esta buena costumbre
y
la
de los sacramentos, dexaba aquella tienda tomava otra,
en
la
y
65
qual hacia mismo.
lo
de
y
la
**;
comer
el
y
de
andar
el
officios
y
para aquello
**.
B,
B
Q
||
||
||
]
Q
||
||
||
||
L
Q
||
||
a
y
Q
||
y ||
||
a
Each.
154-155; Dialog. II, 161; et, ex Nadal, apud A. Rodrí
p.
25,
n.
n.
Conim.
3,
guez, Ejercicio
c. de
1,
p.
Perfección,
9.
tract.
c.
.
6,
*• ss •* as
Eramen
4.
n.
p.
26-27,
n.
155-156.
6,
n.
Eramen
3.
c.
Congregatio Generalis
1a
Instit.
I.
vulgo sotanas vocant, breviores, est, paulo infra mediam tibiam NAtAlis,
id
».
30 — CoMMENTARII P. NADAL.
466 DE COADIUTORIBUS ET PROFESSIS SOCIETATIS
de
An ser sacer
**.
su
75 dar exercicios;
es
y
dotes officio attender las confessiones
a
a
pueden también, teniendo sufficiencia, exercitarse
en
todos
y
los ministerios que un professo. grado sirven
en
su
nuestro
a
ayudan Compafiia;
en
Seiìor electión del General
la
y
estâ
a
hacer que sea tres votos sollennes, por qualidad per
de
de
la
la
o
por alguna particular Tienen voto en las con
**.
sona devoción
o
gregaciones generales, quando
es
no tracta de electión
la
se
si
del General, qual no tienen voto activo passivo, quiero
en
ni
la
decir que pueden ser generales votar para que otros
lo
es °°.
ni
ni
sean
Pero pueden votar otra cosa, que mi parecer, que
en
es
más
a
alterar alguna constitución nuevo, porque
en
en
de
hacerla
o
dar ley mismo General; con
en
es
la
esto
gregación passada son parte Compafiia,
de
*". miembro
Y
la
y
intrinsico della utilissimo. predica professo mueve;
Y
le y
y
el
no tiene quien ayude doc
[f.
confessar 69v] conservar
la
si
a
trina, poco podrâ hacer. Serâ muchas veces predicación como
su
90
en
hollaron
el
la
la y
la
**;
en
y
a
Signore Compagnia X, sirvem Compaiìia ayudam
y la
la
et
aiutano 83
y
la
||
L
a
B
|| Q
Q
||
||
II
Q
|
9;
2;
6,
n.
Conim.
et
n.
n.
Each.
c.
c.
p.
157-160.
formula Instituti quae continetur bulla Iulii III, Eaeposcit debi
In
in
**
de
(1550),
sermo est (n. coadiutoribus scholasticis deque eorum
6)
et
tum
votis non solemnibus, praeter aliquos qui licentia Praepositi Generalis,
de
«
declarant
».
381. Constitutiones
in c. I.
5,
3,
3,
n.
n.
5-6).
c.
Ascendente
eramem, 123,
n.
I,
A.
8,
3,
1,
p.
n.
*^ **
Constit.
c.
et
I.
decreto
tores provinciarum, qui ex illo tempore interfuerunt Congregationi (Instit.
S. II, 160).
I.
8,
Lc.
5.
*i
MoNUM. 5 — ExHoRT. 13 coMPL. (1561) 467
**;
porque los professos no an
de
tener
estos cargos ordinario, no fuere por necessidad. Y, fin,
de
al
si
**,
los coadiutores spirituales son como curas sin obligación por 100
**;
confessar, pero
en de
en
nuestro instituto no
se
sólo an exercitar
y
es
exercitasen
se
éste
grande provecho.
de
ministerio
[254] Digamos los professos. Estos son dos maneras; unos
de
de
de tres votos solemnes, conforme bulla de Julio **; otros
la
3
a
Ya dixe que coadiutores, electión del General,
4.
de scholares
y
**
a
por particulares respectos, podrán ser admitidos professión
a
votos; pero quatro professos sim
de
de
éstos tienen
la
la
y
de
de
Han 10
**.
muchas letras
y
**;
y
Ignacio, otras, para profes
P.
con
sión, porque no sabia predicar. Pero no me valiò*•. Son los electores a
|| Q
B
||
Q 4 ||
||
2
L
Q || |
Q
|| ||
||
|| 5
B
||
10,
3.
Constit.
**
n.
c.
et
Const. 193.
p.
15 Conim.
*7 ** ** ** **
158.
A.
6,
8,
n.
Eramen
c.
in n.
in
8.
Examen Each.
c.
Examen, sq.,
54
15
n.
in
n.
166-174
;
...
opportunum iudicavimus etiam statuere, ne quis ad Professionem
**
•
et
et
ac
in
».
p.
6,
p.
6:
n.
I,
c.
*• m.
10,
7.
professio
ut
ac
nem emitteret: utrumque fecit; sed professionem iussu Patris Ignatii, quum
ipse eligeret esse coadiutor; rationes quapropter censeret, probaret
P.
id
et
*°.
la el
que trabajar que todos, Compaiìia
se de
servir más todos más
y
ha con ellos con más rigor, porque los puede despedir que
**,
os
dando ellos con obligación Compaiìia
de
volver como
la
a
an
tengo dicho provinciales, prepósitos locales,
de
**.
Destos ser los
porque cargo sobre professos no pueden tener sino los que fueren
**;
professos aqui principalmente
salen los operarios que
de
se
y
han
de repartir por
vifia del Seiìor trabajar. quando scholar
Y
la
el
a
Compaiìia, entiende encorporándose
de
en
hace voto entrar
la
se
ella, professo
en
en
de
de
**.
votos coadiutor
o
o
[255] Pero serâ bueno que ahora veamos ay differencia
si
Compaiìia. Digo que ay
de de
entre estos estados differencia
la
os la
**,
que ponen las bullas nuestro instituto que yo declarado
e
que entra Compafiia no ha
en
en
de
de
suma. Pero hacer su
la
el
**,
a
30
estado. Quien pretende más esto que otro,
se
no consuela
y lo
su
Compafiia,
de
en
en
[f.
lo
70r]
humiliación abnegación, no va bien. Eligete Dios para Com
lo la
y
en
tenla demás
y
y
no
en
tu
estâ
Si
la
«
no
35
ser professo por ese mesmo caso quieres obediencia vas
la
»,
y
fuera del instituto. Porque gracia
la de
no
inclina
te
vocación
la
la
de
sino aver
el
ni lo
y
a
la
y
parte más baxo, abracar más hu
de
de
inclinar
tu
as
y
lo
lo
te
**,
milde. Porque otra manera, qui
de
y
exaltat, humiliabitur
se
F
Q || ||
||
a
puedem 21 principalmente om. 22 para trabajar
o*
scholar] se 24
ir
el
,i
Q
la Q
||
B |
||
||
|
|| ||
L L
va BQX,
se
B
L
a
.
|
35 no om. B
p. p.
A.
2, 8,
1, 3,
** ** ** so
Constit.
c. c.
1,
4,
n.
n.
3.
Constit.
A
c.
et n. ;
3,
p.
II,
p.
agunt Constit.
8,
1,
S.
n.
officio collateralis
3.
165-166. De
c.
I.
in
n.
1,
Eramen
ss s*
n.
10.
c.
I,
7,
4,
Cf. Examen
n.
17.
c.
c.
*
no
espera que llamen, que elixan;
y,
te
a lo más baxo 45
te
si
quieres governarte por juicio los superiores, seiial
de
electión
la
y
que no quieres governar por providencia
de
te
es
Dios nuestro
la
Sefior. Conténtate, hermano, con ser Compafiia,
de
satis
la
te et
hoc sit tibi; déxate guiar por ella, quieres que Sefior haga
el
y
en si
mercedes, procura perfectión estado que Compaiìia
la
la
y
el
pusiere; vivirás con gran consuelo con
te
assi acertarás
y y
y
y
aprovechamiento
*°.
tentamiento
Compafiia suma diré;
de
en
[256] De las casas con esto
la
y
plática. Ay provación las quales diximos,
de
de
concluiré esta casas
quando hablamos los novicios, un poco; quân necessarias
y de
55
y
Ay collegios,
de
*°.
**.
eran tratado hablando scholares
se
destos
a
se
**;
terios
pocos los professos**, espero Seiìor avrà muchas. Ay missiones,
en
es el
nuestra casa**.
el
Y
L B
Q B
|| || si
Q
||
|
|| |
quiere Q, vuole Sefior BQ, Signore X, Dios escoj&is
X
B n.
44 S.
el
y* |
X,
la || 51
eae BQ,
|| et
B
||
è Q ||
e
eae
X, om.
se
-
y
Q
L
es L
1
|| e
a
II
|| II
59 espero! pero 60 que — casa] cioè che per tutto mondo nostra casa
X
es B
il
60-61 es
y
Erh. Conim.
in
in
p.
10-12,
n.
159-160.
Supra, Erh. Compl. 158 sq.; Erh. Compl. 231;
12
15
n.
et
*°
n.
Eaeh.
8
p.
13-14,
n.
Conim. 160-161.
p.
15
Erh. 16-18,
n.
Conim.
et
**
n.
161-162.
De his agit etiam
15
p.
Conim. 19,
in
** **
n.
Each. 162-163.
Numerum (38) nomina professorum qui, praeter primos Patres fun
et
narr. 64*-65*.
in
I,
est
Sensus recte datur tertu X: cioè che per tutto mondo nostra
in
»; **
la
il
eo è
«
easa
la 15
n.
esse
p.
162:
y
•
.
.
.
•*;
nuestro Sefior a sus discipulos recojen
[f.
y
se
rehacerse 70v]
a
El
70 lugar. Papa nos puede embiar
en
su
irán otros General
el
y
e
en
de
las casas
siempre havrà algunos ministerios, los collegios
en
fin
*°.
Y
y
al
studios, segün Constituciones,
se
de los nuestras han de hacer
ensayarse nuestros ministerios,
en
los studiantes las armas
y
a
75
aiio que an tener provacion después los studios podrán
de
de
el
y
en
su
y
officios baxos humildes
y
también en algunos
de
**.
los ministerios nuestros
aqui una suma
de
de
una delineación las cosas
la
[257]
y
E
de
esto
spiritu, corde
•*;
el
y
la
a
[f.
[f.
y
y
a
a
li
Q,
71
Más] Di
os
X
B
B
— || ||
||
||
y
||
L
L
1
||
el
y
L
||
||
II
L,
6,
c. 2,
C.
•* ** ••
6,
2,
3,
1, p.
n. p.
Cf. Constit. -
n.
c.
c.
3;
2,
4,
5,
1,
p.
12; 16;
n.
n.
Eramen
1.
n.
Constit.
c.
c.
c.
7-11.
1
MoNUM. 5 — Exhort. 14 coMPL. (1561) 471
Ihs
PLÄTICA 14
3-4 algunas cosas Q || 6 más om. B || 7 desta] en esta Q || 10 para que veáis om.
BM, acciò che vediate X | nuestro Sefior om. BM || 12 ésta LBM, esto Q, questo X |
que esto es Q || 12-13 y no es ansi — para la oración om. B ||13 ayuda y favor Q || 14 por
esto Q || 17 serâ] sea M, es B || 18 yo om. Q
[f.
todos estos actos quál que importa más,
de
es
25 oración saber
lo
y
para usar dello. Veamos agora distintamente cada cosa.
[260] Lo primero dezimos que
de
oración elevación
la
la
es
mente, un subir Dios con mente. Llamamos mente mejor
la
lo
a
el no
del hombre; entendáis sólo entendimiento, que desa manera
el
philósofo y y
theólogo, quando consideran las cosas divinas,
el
amplitud de
de
tendrian oración. Pues ha subir Dios toda
la
a
mente racional, qual incluye, no sólo
en
entendimiento,
se
el
la
lo
pero también voluntad, que ha andar conjuncta con
de
el
la
potentias,
en de
No
se
la
[261] Ved agora cómo esta subida este lebantar alma
es
el
Dios. Lo principal petición, demandar alguna
de
es
oración
la
a
es
menester
y
cosa
a
su
Dios, estar tractar con Dios, que mora las alturas,
en
en
y
ir
a
su
40
19
Q
||
21 um]
X
el
|| ||
||
li
lo
-X abraca add. om.
Q
I Q
L
||
a
|| || a
;
|
I
que] que más om. M 26 dello BM, quello X, della LQ
di
27 deciamos la*
el
Q
||
|
se
om. MQ 28 subir] salir diria hacer Q,
|| M
||
se
||
|
II
|
y |
Dios. Lo principal de
es
petición
la
la
M
37 oración 40 en su]
Q
||
a
ThoMAs
in
SUÄREz tractatu
in
et
3; c.
*
1,
1,
2,
q.
83, 21,
c,
a.
a.
ad
a.
c.
Hae partes orationis, quae hic indicantur Natali, sc. elevatio (seu ora
a
in *
a
6;
4,
In 2,
Tim. Thomas
4; in
2. a.
1
Ad Philip.
3;
Ad
4,
q.
17
et a.
4
Natalis, dum explicat hac exhortatione aliis locis has partes oratio
in
in
q.
»,
in
S.
a.
c.
MoNUM. 5 — ExHoRT. 14 coMPL. (1561) 473
de
[f.
todo
lo
es
si
de le
impedir para esta consideración, con diligencia dando mano
otras cosas otros cuidados por aquel tiempo. Para hablar
y
ya
y
otras muchas prevenciones,
de
de
se de
necessidad cómo havéis tractar
hablar con él, pena que tendrán por temerario
so
os
reirán
y
y
su
de vos, no seréis grato rey, presencia.
de
Y
os
echarán
y
al
la y
ansi oración
la
a
con
*,
a
Dios; dize que un rato antes piense que ha
de
se
hombre
de el
y
lo
ha
va
y
a lo
*.
a
meditación; qual
de
se
la
el
se
un discursso exercicio tracta.
y
la
cosa
a
60
es
tener firmeza
Y
la
en visión
y
lo
se y
spiritual que
de
tracta
lo
de °.
meditación ser
Y
la
[263]
conveniente para pedir Dios nuestro Seiìor;
de
que havéis
lo
en Queréis vos 65
la
;,
|| || la
|| Q
Q
Q ||
||
||
consideracián
y
Q
||
Q |
aquel tiempo om. tiempo add. para que spiritu trate con Dios, como 51-52
el
Q
|
52 con om.
él
a y
Q
||
||
e
M |a
y
la
y
Q
a
||
||
||
;
Q
||
II
|
intelectual 65 M
la
lo
Q
||
Mt.
6,
9.
•
Nota est divisio, quae facta est classica, inter partes seu gradus ora
*
et
de
le
Jer. Nadal,
p.
4-7,
in
156-285.
c.
474 DE ORATIONE
[f.
73v]
Esta elevación del alma, esta subida del coragón Dios, este
a
conoscimiento prático Dios, considerar omnipotencia, su
de
de su
grandeza, gran principio oración. Veldo
su
eternidad:
la
es es
oración del Sefior: Pater noster, qui
en
75 Esto
se
ι•.
nos
la in
la
celis
pone delante primero, para disponernos petición oración:
y
a
providencia govierno amor de Dios nuestro Seiìor, como
de la
y y
Padre eterno, poder magestad. Hay
en
su
esta meditación
gran fructo provecho, despiértanse con ella los affectos
de
la
y
de
80
se
devoción. ha
Y
con esto
que trata, según eso ha de procurar ayudarnos
se
medita
y
de lo
se
voluntad sacar provecho para mi. Considero Christo
la
a
un portalejo, puesto un pesebre; confundo yo aqui
en
nascido en
mi sobervia, saco desseos humillarme. Esto es, que medi
de
la
siempre enderesςada nuestro propio aprove
de
tación ha
ir
a
chamiento; hazer gran diligencia.
en
de
se
esto ha
y
Tras
meditación contemplación, Dios diere,
la
[265] esta
si
o
—
El
de
es
demandar Dios
se
y
;,
a
?
en
u.
le
y a
**.
abriros han
Y
y
67 de om. 68-69
Q
||
||
||
la,
|| Q Q
||
||
|| ||
|
73
X
Q
||
77 ||
a Q
||
||
|| 84
se
y
Q
Q
||
||
Q
||
|
gencia MB gran negligenza questa parte con esta parte 90 seassi terguo
X
in
B
Q
||
;
||
a
11 10
6,
Mt.
9.
4,
p.
180; De
n.
n.
Conim. oración
la
n.
specialmente
la
IV, 575-576.
12
7,
Mt.
7.
MoNUM. 5 — ExHoRT. 14 coMPL. (1561) 475
El
él.
siempre 74r] debéis rogar Dios por confessor ruegue
[f.
a
por sus penitentes, por oyentes; finalmente, cada
y,
lector sus
el
uno specialmente por sus necessidades utilidades particulares
y
por mismo.
y
si
100
en
de
estribar nuestras
su
peticiones, por quién demandaremos Dios. Lo primero por
a
bondad, por quien Dios es. Por mismo nos quiere Dios hazer
si
mercedes, no mirando nuestros pecados nuestra ingratitud,
ni
a
bondad infinita;
y su
y
y
a
El
confianga para pedir. 2°
es
ánimo medio Christo nuestro
Seiior, passión merescimientos, vida santissima; que
su
su
y
la
concluye todas sus oraciones per Christum Dominum nostrum,
su
concluir quando demandamos por
de
se
como también ha 10
misericordia. medios llaman obsecración.
Y
se
estos
[267] La petición ha ser pia devota; para esto
de
os
havéis
y
de
y
ternura con que pidamos Dios. Acostumbraos del primer medio,
a
de
es
esto.
[268] Hay otros medios obsecraciones inferiores; pero todas
y
de
es
como intercessión
la
99 por sus necessidades specialmente MIB 100 add. también en qué add.
y
Q
||
1
II
nuestros MQ
M
se
a.
y
Q
Q
||
||
||
4
L, 8
9
'
sus oraciones MB, tutte sue orationi X, sus oraciones todas om. todas 10
le
Q
||
V1
MB,
|| 12
Q
||
||
Q
||
||
|
dizen] que se ham usado quando dize M. se usa deste modo quando dicen Q, quando
di
B,
se usado que dize vederete esser usato nele orationi quelli santi quando
Q di
a
Q
||
||
post santos M
9,
1*
en
[f.
74v] socorriesse
cordare, Domine, Abraham, Isac Jacob Traian delante de Dios
i*.
et
merescimientos destos santos, Iglesia sus ora
en
los servicios
la
y
ciones acostumbra mismo.
lo
Hay otra parte oración, que gracias.
de
de
es
[269] hazimiento
30 Haos Dios hecho muchas muy grandes benefi
y
mercedes
ser ingrato arrogante; para agradescer
y,
de
cios. No havéis
ni
Sefior, que
os
servir Dios nuestro las mercedes haze havéis
y
El
conoscer que las haze Dios nuestro Sefior por quien
de
y
es,
por méritos passión Christo nuestro Seiìor, que sois
de
de
la
y
indigno rescebirlas. De aqui glo
de
os
moveréis alabar Dios
y
a
a
rificarle, hazerle gracias. No hay poder refferre Dios nuestro
de a
Sefior. En nuestra pobreza avrà alguna manera refferir gracias
Dios nuestro Sefior, que serâ comengar Dios,
de
nuevo servir
a
a
a
buscar con desseo grande mayor mayor servicio, entender
su
y
y
obras del servicio divino, aunque no seáis ello obligado, ofre
en
40
a
las passiones trabajos por
de de
de
y
cerse
y
a
Dios, por gloria servicio, por mostrarse grato
su
amor tantas
y
a
mercedes como conosce haber rescebido de mano de Dios. Estas
la
son gracias que han de hazer Dios nuestro Seiìor, con este
y
en se
45
exercicio cresce nosotros gracia nos habilitamos rescebir
la
a
nuevas mercedes de Dios nuestro Seiior. assi este exercicio
gran utilidad gran consuelo para las almas Y
de
de
de
es
oración
y
**
[270] Cömo vestiremos esta oración, pues ya hemos tratado
;,
della
la
el la
Sea
si
?
de
de
[f.
os
manera
el
la
75r] desseo
a
— Iglesia
mismo post santos
la in
|| la
Q
;
29 Hay add. Q ;
26
om. de 29
||
y ||
L
;
L,
actión de gracias 33-34 por quien — nuestro Sefior om. 34 Sefior add.
|| Q
||
||
om. 35-36
X
B
y
y
a
a
II
Q ;
cerle 36-37 No hay — nuestro Sefior om. MB non potrete referre gratias ne render
;
||
36
egualmente
S.
B
Q
||
||
il
II
gram desseo M, grande deseo mayor om. MB habent mayor LQ, maggior
X
y
y
B
||
Il
Q ;
e ||
|
|
L,
'■ ! II
;
41
Q
||
|
mostrar ser
MB
Q
||
|| ||
Q
||
||
Q L
|
el
el
Q
B
||
||
II
|
deseo de contractar
9,
27.
his partibus orationibus, sc. petitione,
de
de
211-217.
MoNUM. 5 — Exhort. 14 coMPL. (1561) 477
i*;
que esso devoción: determinarse, dedicarse para una cosa. Mucho
es
en
os
la
y a
gloria mayor gloria
de
voluntad determinada 60
y
la
desseosa
de Dios.
Hay más partes — Si; todos los demás
de
[271] oración la
;,
?
que que spiritu devoción,
en
actos suelen tener los están actuados
y
todas son partes Dios, adóranle, reverén
de
oración. Glorifican
la
a
cianle ünense con El, hazen otros muy particulares cultos 65
y
y
un paraiso
en
es
deste exercicio. De manera que oración
la
la
tierra, donde hay diversidad de fructos agradables
de
flores
y
Seiior;
de
assi hablan los santos con mucha excelencia
al
la
oración. 70
[272] Hay
se lo en
es
lo
de otro oración
la
la
se
y
la
y
a
de
Ma
su
delante 7$
a
la
lo
se
en y
54-55 no hallaréis BQ
el
y
Q
||
Q ||
||
||
||
L
;
cosa determinarse add. de applicarse M cosa om. marg. cons. que mucho
y
Q
L
eae
|
||
||
L
'I
desseo de la mas gloria gloria LQX] servicio MB 61 de* om. marg. coms.
y
Q
Q
||
||
II
L L
|
62-63 los mas actos QB 63 s[ue]lem marg. cons. de om. marg. cons. 65 c[on]
||
||
L
I
;
||
rimentano 67-68 en
X
M la B M
||
M ||
! Q | ||
L
la
y
Q
||
||
71 L
;
eae
69 de lo'] lo]
Q
||
||
L
L
|
L
|| ||
II
y
Q
||
Sefior MB 75 u[na] 75-76 divina magestad M 76 m&s que mas que om.
Q
B Y
||
||
||
L
||
!
pecado M
ThoMAs,
2,
1,
q.
1*
Cf. 82,
2.
S.
a.
c.
478 DE ORATIONE
17,
con desseo de salir dél; si allega a la oración, hunc Deus exaudit
que ella pide debe; pero por
en
infinita bondad
su
y
haze
y
lo
si
No paresce que esto gran cosa, que sea
es
os
misericordia.
la
80
;,
oración tan eficaz medio, que aun sea medio para salir
[f.
75v]
del pecado, que oiga Dios pecador que acude
su
misericordia
al
a
que estâ pecado impetra que de
en
balerse della
lo
el
si
a
?
manda, quânto más que gracia
en
de
Y
harâ Dios
la lo
estâ
el
!
|
no
oración meritoria, paresce que
os
charidad haze
la
la
si
;,
a
harâ impetratoria para esso dixe denantes quánto importaba
y os
Y
?
de
oración con charidad amor Dios.
la
ir
a
de
oración: vocal mental. Mental
y
[273]
que sólo interior, como hemos dicho; vocal
es es
la se
haze con
la
lo
quando con
lengua pronuncia que piensa.
se
se
dize
lo
se
y
Yo desseo más acertar hazer una buena oración vocal perfecta,
a
que mental solas. Entiendo vocal perfecta plenitud, que
en
su
a
encierra en mental.
la
si
vocal, que
de
La oración mental fuerca haze ser
la
la
la
es
la
la
se
si
a
He aqui ple
**.
caro mea exultaverunt Deum vivum
in
la
meum
de et
y
lo
*•.
poca devoción oración vocal
la
la
Tengamos imitación Iglesia. assi dezimos que oración
Y
100
la
la
a
la
si
y
no
perder
de
la la
a
80 g[ran]
y Q se
Q
||
f
I
81 sa[lir] 82 de pecado que oiga Dios MB, oiga Dios Q, que oiga Dios
LL
y
II ||
Q L
a
|| II
|
es
Q
||
II
la |
charidad 87-88 con charidad — de oración om. 89-93 que sólo — mental es
|| y B
Q
||
se II
se
se
Q
B
||
||
||
|| |
91 acertar om.
Q
Q
|
; Q
||
||
||
|i
Dei 98 lo]
la
la
Q
II Q
B
||
la 1
4 e
3 'I
Q
'|
17
3. 9,
Erh. Conim.
in
in
v.
p.
161-164.
MoNUM. 5 — ExHoRT. 14 coMPL. (1561) 479
[f.
oración gran fuerca valor
es
y
la
y
los que oran,
de
de
en de
y
la
intenciones. Esta oración tienen los religiosos los clérigos sus 15
y
choros. También hay Compaiìia algunas vezes esta manera
en
la
sus
la
es
a
solas.
oración püblica mejor
es
[276] Pues veamos más efficaz
la
y
si
**,
que Compaiìia choro porque no
la
la
de
atender estos ministerios han estar
a
otra manera no
y
lo
*,
es
de
ministerio
el
la
la
es
a
y ||
8
L y
Q
L
||
||
è
y*
y
Q
L
||
||
|
I
clérigos om. M, om. los 16 algunas vezes om. 16-17 esta manera de oración
B
B
||
L II
Q
||
||
||
L
II
L,
|| ||
L
|
||
L
L
a
I
28
lo
L
y
L
||
||
||
L
I
ficio
Q
B;
4,
4,
3,
4,
p.
n.
n.
Constit.
C.
** *°
c.
B,
4,
p.
3,
Sic
in
n.
c.
in
Cf. Erh.
p.
11,
n.
Conim. 189.
(MI, Const.
7;
I,
**
n.
6
p.
380); Constit.
6,
3,
4.
n.
c.
2,
2,
q.
91,
**
3.
a.
ad
480 DE ORATIONE
en
se
**.
la
juntan hazer oración dezir una letania por una cosa por
o
a
a
otra. también podemos interpretar oración püblica quando
la a
una hora misma todos tienen oración; que
en
es
ordinario
Compafiia
**.
[277] Veamos agora que oración; que hay al
de
se
dize
lo
la
gunos que siempre hablan della cosas extraordinarias, no conviene
y
anssi, sino que miremos que Dios nuestro Sefior ayuda parti
lo
40 cularmente en esto, como en todos los demás exercicios de virtud.
[278] En obediencia alguna vez sentis vos con alegria
os
y la
os
promptitud, que fáciltodo que ordena;
se
se
os
haze llano
y y
os lo
os
desgustado,
se
otras vezes andáis seco, todo da tedio
la y
y
ora
en
en [f.
de
de
45
la
y
consuelo. Pero advertid que, por más seco que
os de
de
desconsuelo
y
de
hazer
la
lo
cumplid con vuestra tarea. No engafiéis, como hazen algunos
os
la
50 vale nada. Es gran engaiio; quiere demonio, para que
se
eso
y
el
vos no oréis.
No alcéis, oración, aunque más
de
os
pues, mano veáis
la
[279]
principio di quello
L,
30 Dio[s] Pero] 31 prin[ci]pio dél los domingos
y
Q
L
L
||
|
|| ||
||
L
Q
L
||
L
|
L |
|
hordinario B, ordinario MQ hablam siempre M de
L,
[or]dinario 38 h[ablam]
||
|| |
I
L
||
B ||
L
|
[y |
y*
algunas vezes
| M
||
L
II
II
|
Q
||
||
|
di
il
solito 49 por] porque M con sequedad] ciegos 50 se om. 51 oréis]
X
Q
||
||
||
II
oséis
B
4,
6,
3,
p.
n.
B.
*• **
Constit.
c.
Ut liquet
praecedentibus, Natalis considerat orationem publicam
ex
illam quae communi pluribus fit. Illa autem quae fit ex deputatione
in
et
a
ésta cosa
«
ecclesiástica
in
et
p.
n.
pue esse missa. De sensu liturgico mente liturgica Natalis, quoad spiri
in
et
apóstol: Pero,
a*.
assi llama Dios de toda consolación
le
el
si
«
»
que son,
en
no sabéis usar dellas no las tenéis no sabéis
y
lo
si
que conviene, peligro estáis. aqui viene
de
en
de
hazer caso 65
Y
lo
a
advertid que pueden ser algunas
de
de
llenos consolaciones. las
Y
de
Dios, pues
El
de
es
author natural.
lo
?
,
es
os
las
lo
que Dios quiere por ellas; que para que hagáis con más perfectión
es
claridad 75
y
al y lo lo
más veras
lo
a
servicio divino, tengáis más fuergas para ello. Mal haze que
el
y
se
el
desvanece
no
y lo
haze caso
demonio engaiios herrores muy peligrosos. Utendum est
a
B
la ||
||
|
B
Q
II
|
Q
||
y |
a L | Q Q
B
||
||
|
ellos paresce
Q M
a es |!
a
a
|| II
Q
||
lo
Q
|| ||
L
1
la
y
|| Q
Q
||
L
II
L
L
|
p.
Hoc monitum saepe repetitur apud Natalem. Cf. Jer. Nadal, 286-290.
a• **
-
1,
3.
Cor.
2
31 — CoMMENTARII P. NADAL.
482 DE ORATIONE
y
y
de las cosas. -
lo
éstos son
cosa. Hay differencia que
en
de
se
substancia éxtesis va
la
la
la
poco poco cresciendo hasta hallarse aquel estado, como
en
os
a
en de
es
y
los
ni el
contemplación, come
de
se
sentidos meditación
de ni
el
vee
extesis; como fué rapto
•*.
St. Pablo
el
83 para] por 84 parat om. charta cons. M 85 para que entenda [is]
M
L
||
L
Q 1
fi
II
||
II
|
||
|| L
|
90 quiere misericordia MB
M
1 y
L
||
Q ||
L ;
má[s clajridad
91
92
L L,
Q
||
i
aclare 93 int[eriores] 94 ayuda fa[cilidad] 95 macessar[ios. Y] 96
el
B
Q
L
Q ||
||
||
L
II
|
se llama éxtesis LB, extasis Q, éxtases M 97 todo om. charta cons. L] tienem M
||
*
|
Da Q, de BM, Dà
L,
L
y II
y I
[v
el
la
U
||
|
Q
||
2
M L, M
|q
L
||
B ||
4
I
V1
el
||
6
*
|
el
y
||
||
L
7
rapto de S. Pablo
lo
»,
«
240-245.
»
2:
.
.
.
caelum
».
MoNUM. 5 — ExHoRT. 14 coMPL. (1561) 483
de
y [f.
mientras mano
la
de Dios,
de
su
excitando animándose más servir nuevo
y
a
Seiior.
un concursso que
de
da
[285] La consolación
es
voluntad
la
le
Dios nuestro Seiìor segün naturaleza, que sus affectos
su
es
y
y
operaciones sean suaves, intimas, unidas Dios, aqui nascen
de
y
a
las làgrimas; co
de
la
se
el
ragón aqui provienen las làgrimas. Estas làgrimas son buenas
de de
y
le
y
y
servicio divino. Hay también
en
en
de
dolor verse
el
que no poder gozar luego que tanto
y de de
lo
de tanto ama
lo
y
ir
a
Y
dessea.
hay lágrimas pecados suyos
de
de
de
también dolor los otros. 25
que digamos
de
no
edificación
la
la
lo
si
de
os
como
el
la
se
Q ||
L
8
1
II
L,
||
||
XL
|
||
a
a
|
y
Q
; B
||
; 1
a
'
y
Q
||
v
|
22 apartada
M
Q
||
1
ii
alma 22-23 apartada de cosa que 25 de dolor om. suyos omn. otros]
B
Q
||
||
||
; B
MQ
||
||
||
X
||
I.
|
modo communi
si
290-292.
Cf. Tob. 12,
ss
7.
484 DE ORATIONE
el
siglo Compaiiia, no sólo ha incli
de
dexar los malos hábitos
la
y
a
en
de
los exercicios
conformam con los de nuestro instituto **. assi de ser
a
que toca oración, algún modo particular teniades della.
en
50
lo
la
si
a
en
dan los
se
entrando uno
Y
le
la
*°,
de
en
la
Exercicios nuestro modo
oración. En los Exercicios
se
os
muestra camino de oración **;
la
el
caminad por ellos, por los pecados, por los miste
de
meditación
la
de
de
chamiento halléis. oración
Y
la
ayudar esto, ver cómo va, ayudaros; sumus enim
de
en
os
os
han
coadiutores Dei **; enderegaros quiaros, algo torciésedes del
el y
si
B B
Q
|| ||
|
spirituales personas 40 sus] los MB, deli nostri 43 nuestro Seiìor om. 45
X
|| Q
||
||
Dixeos Q,
X
vi
Q
L
||
||
L
1
de virtud om. charta cons. 49 del. haud 49-50 s[er en] temia 51 eso
Y
B
L
||
||
L
|| L
II
B
L
L |
53 [el ca]mino de
y
°]
Q
Q
L
||
||
1
|
vida passión de Christo nuestro Seiìor. Caminad por él, por donde
B la
55 etc.
y
Q
|
||
L
L
||
||
||
|
recho es este
B
Q
|
I,
ss
I.
215-218.
94; Eaeh. Compl. Compl.
11
n.
n.
**
7,
Each. 1554,
n.
n.
in
231 Amnot.
;
73, 161.
n.
3,
1,
p.
n.
Examen
**
n.
c.
c.
n.
155.
8
Jer. Nadal
et
p.
<ostenditur 265-268.
p.
Cf. Cor.
s*
9.
1
MoNUM. 5 — ExHoRT. 14 coMPL. (1561) 485
ción, y es que miréis las fiestas que la Iglesia celebra, los misterios
que representa, y procuréis de meditar aquello Celebra agora
**.
Iglesia Sefior;
él de
la
en
hallaréis consolación
y
aprovechamiento. Lo mismo entiendo
en
de
65
y
en
estos
Dios nuestro Seiior particularmente
••.
[289] Viniendo más particular, oración que nosotros
lo
de la
a
es
tractamos dos maneras: una
la *•,
Compafiia que pertenescen
en
70
tan ordinarios vida activa
la
la
*'
a
via que llaman purgativa, donde
se
y
tracta de conoscer
la
y
a
la
es
más adelante, para ganar virtudes. para esto tomamos usamos
Y
y
**:
de
la
los sacramentos
la
la
el
de
exercicio 75
la
el
no
78v] para
[f.
desfalles
cer, habilitanla para las augmentan.
de
y
este fin va enderescada nuestra oración, para ganar
Y
conservar
y
a
*°,
de
las virtudes
los sanctos — Digo que
de
de
[290]
;,
muy
de
y
A
L
II
L |
B
Q ||
||
|
|
'
la
||
II || ||
L
;
c[onso]lación L, consuelo 65-66 los sanctos om. charta cons. 66 etc. om. QB 67
B
||
L
I
Q la L
||
tam om. en la, om. charta cons. 71 via omn. p[urga]tiva 72 vicios
B
Q
||
||
L
L
a
|
m[ort]ificar pe
al
la
y
Q
L
|
Q |
L
||
|
'
L L||
B
||
||
B ||
|
ción para om. 78-79 conservar las om. 81 dellos M, loro X, potest legi.
di
y
Q
Q
Q ||
||
la
y
Q
||
meditationes
«
sacrosancto
»
1594-1595.
De sensu liturgico Natalis de aliis Societate, post eum hunc
in
in
et
*°
189-199.
s
4,
4,
p.
11;
3,
1,
p.
n.
Constit.
** ** *°
3.
n.
c.
c.
127-128
3, 6
B;
4,
4,
4,
p.
3,
p.
n.
Eramen
n.
n.
c.
c.
6,
3,
p.
2.
n.
c.
p.
222-226.
in
«
»
486 DE ORATIONE
oración *°.
[292] Hay otra manera commún para entrar
con recogimiento
en la oraciöm. Hallástesos vos ayer con devoción en una cosa,
con consuelo en ella; siempre queda una reliquia de aquello, un
100
bolver el alma a tractar con facilidad de aquello donde le fue
bien; y assi, renovada aquella memoria, comencad por alli y veréis
cómo os aprovecha, aunque queráis passar a otra meditación.
Porque aquella oración mueve y atrae a recogimiento y despierta
en el hombre un poco de devocióm, y por consiguiente le facilita
para tractar con attención y con gusto las otras cosas.
[293] También es buen principio de oración comengar por los
79r] tres virtudes theologales, fee, esperanca
de
[f.
actos de las
la
la la
y
speranga, conosciendo vuestra indignidad, confiar gracia
en
la
Q
|| B
||
!
|
M, 87 nuestro Seiìor
et
B
B
a ||
II
91 siempre om.
{|
Q
||
||
91-92 oración siempre M 94 allaréis luego M 97 común add. que ayuda mucho
Q B
|| ||
||
||
98 ayer vos Q. vos bien ayer con devoción om. MB, con divotione
M
X
B
!
I
com una cosa 99 en ella om. 100 con facilidad tractar MQ donde] con que
|| Q 1 B
Q
9 || y ||
||
1
a
la
L L, Q
Q
|!
B
||
4
1 a
'I
]
|
V1
humilla yo M, humildad en B,
la
Q
||
li
p.
377-381.
Cf. NAtAlis, Patrum dicta aliquot: EN, IV, 645 (referendo verba Lai
nez, de facilitate Ignatii ad inveniendum Deum quin servet regulam aut ordi
nem praestabilitum); item Acta quaedam Ignatii MI, narr. II. 123; Erh.
P.
F.
:
19 Conim. 35,
n. et
n.
n.
163
Eramen, 80-82 cum annot.; Erh. Compl.
13
ibi annot.
6.
in
et
n.
not. 239
MoNUM. 5 — ExHoRT. 14 coMPL. (1561) 487
**.
Sant Basilio ensefia
esta manera de oración, que cognoscer nuestras faltas invocar es
e
Dios para socorro dellas **.
el
a
de
en
[294] Es también buena manera estar oración estar
de de la
delante de Dios como un enfermo muy desseoso sanar delante
del médico, quien tiene confianga que
de
ha dar salud.
le
la
nuestra, que
de
se
meditar
la
semana, tomar un misterio
3a
4a
2a, 25
tracta en los exercicios de
la
passión por
de
de
en
de vida Christo nuestro Sefior
él
la
la
ir
e
o
de ayudarnos humilldad, de
de
de
las virtudes: de
la
los actos
la
subiecta materia
y
la
-
se trata.
[296] Con esto concluiré. Advertid una cosa que ayuda mucho
para perfectión
caminar adelante: Siempre hazed cuenta
la
y
ir
a
nuevo servir
lo
a
a
nunc coepi
**.
Voy oración,
de
de
Esta
es
Q
||
||
L
L
1
a Q
L
||
||
II
Q
L
L
||
||
a
|
|
la I
||
L
a
Il
|
Q
||
||
L
|
L
||
||
| L
||
y L
L
|
4a om. de
L
1
|
I
Q
L
||
||
||
L
la |
I
L
||
||
II
L
perjfectión 34 de om. charta cons. 35 alli] agora [que quie]ro cepi ms. 36
Q
||
||
L
L
II
5,
6;
4,
** ** *•
Iac. Pet.
5.
1
1,
de
de
[f.
lo
y
79v] hecho
a
40
tener esta attención todas las partes del dia todos los ministerios
a
en que entiendo. Esto perfectión, hazer bien todas las
es
la
ir
a
**,
partes quotidianamente del dia procurar otro dia
de
hazerlo
la y
mejor, considerando qualidad della, poniendo
en
cada una
es y
attención que requiere.
de
y
devoción hazer las
Y
la
si esto
obras como religioso. Y, vos andáis negligente
en
45
obediencia
la
si
os
particulares exercicios quotidianos, no maravilléis que
os
y
luego procurar
en
de
de
halléis seco oración. Havéis hazer todo
la
que estâ vuestro cargo con dilligencia, como debéis religioso,
lo
a
hombre que estâ puesto ganar perfectión;
en
de
estado
la
os y
a
os
[297] maravilléis
si
coxo, virtud, siempre anda cayendo
de en
y
nunca medra la la
si
si
El
le
per
de
55
es
hazed vuestros ministerios bien hechos. Ese camino
la
fectión; alli ay todas las virtudes, vuestro officio,
de
en
exercicio
el
El de
dé de
se
va
la
y a
perfectiön. gracia para que busquemos
su
Sefior nos
la
procuremos con todas nuestras fuercas para honrra gloria suya.
y
Amén.
B
||
||
L I, L
I
B
y ||
||
o
II o
;
|
mente todas las partes M 42-43 procurar — mejor om. 42 om. de 43 con
X
B
Q
||
||
siderando del. considerando en cada una M] en cada uno LB cada uno Q, in ogni una
|
Q
||
|
I
49 estado] estudio
Q
Q
B
|| ||
||
|
Q
||
||
1
a
add. las 57 en
y
le
B
Q
M ||
||
L
59 gloria
le
Q
||
||
idem
Ejercicio
de
2,
perfección, tract.
2.
c.
(6
INCERTO TEMPORE
Praefatio
I. — MoNUMENtUM ineditum.
Tertus
[f.
77r]
EssoRTATIONE DEL R.do P. M. NATALE
THEoLogo DELLA CoMPa DI GEsù
AGLI P. Et FRATELLI DI EssA
CoMP.a Etc.
2.
4.
5.
Societatis.
490 DE REBUS SOCIETATIS
– – 7. Eccellentia in gradu
–
cietate eorumque 6. Dimissio e Societate.
–
vota.
temporalium. Paupertas, castitas,
–
coadiutorum 8-10. oboedientia. 11.
Quartum votum scholasticorum. 12. Quinque consilia ad perfectionem.
[f.
Apostolica per esser Religione, diverse parte membracione,
et
in
15 novitii, scholari, coadiuttori temporali, coadiuttori spirituali, pro
fessi tre voti, professi quatro voti; può intendere per
et
come
si
M. si
decurso della vita del Rºº nostro Padre Ignatio.
il
la
[2]
Il
è
per salute delle anime,
fu
mostrato benedetto nostro
al
come
la
si
il
Christo”. Et qua vene che Compagnia Jesù, per esser Jesu
di
di
capitano nostro, quale spiritualmente
et
Christo fondamento
il
il
debbiamo imitare, aciò che particolarmente imitiamo mansue
la la
Christo da dovere,
et
si
25 Compagnia Jesù
di
º.
[3]
Il
che
di
è
la
30
“.
[4]
Il
di è
la
15 spirituale ms.
1-7.
1
7;
n.
30
º
(«
S.
el
104.
el
n.
10.
º
n.
12-20.
*
56-61.
º
MONUM. 6 - EssoRTATIONE DEL P. M. NATALE 491
di
tutti bene gratie che fanno per tutta quanta Compa
di
et
la
si
i
et
di
dientia perpetua; quale voto absolutamente liga quello che 45
lo
il
fa, modo tale che dal canto suo mai non può lasciarlo.
di
et
che
è
per quatro cause, quale procedono dalla mala voluntà del subdito.
La prima giudicasse superiore che alchuno non potria star
se
il
Iddio
de et
se
non contra
il
non
in
se
non con
il
mala edificatione
per alchuna queste cause giuste fusse cacciato quello che
Se
[f.
[7] Tra gli altri della Compagnia tengono gli coadiuttori tem
porali più sicura
bona parte per aquistar grandissimi gratie
et
la
offitii più vili humili per l'amor Dio sonno molti disposti per
de
et
che nixuno che habbea vero spirito della Compagnia, che non
il
è
desideri verità per tutta vita sua servire Iddio quel stato
in
in
la
”.
Il
Il
n.
Each. 100-120.
º
Compl.,
13
Erh.
n.
250.
7
492 DE REBUS SOCIETATIS
[8] La
povertà degli scolari et coadgiuttori consiste in questo,
che havendo alchuno fatto questo voto non tiene cosa propria
cosa nessuna nel mondo; solamente può haver l'uso
nè
[f.
80r]
di
quelli, come tutti gli altri poveri, quando basta per vita;
la
si
li
anzi obligato qualsivoglia tempo quando superiore coman
in
lo
il
è
distribuire tutte sue facultà temporali per amor d'Iddio
di
le
dasse
agli poveri. Ma innanzi che faccia questo attualmente, non ponno
gli suo parenti altre persone quelli beni che lui prima haveva,
in
o
haver alcuna successione
º.
[9] La castità consiste imitar purità angelica nella mente
in
la
nel corpo, modo che l'homo venga privarsi ogni affet
et
di
il di
a
inclinatione alle cose carnale; questo profitto
ci et
et
al
tione
[f. è
quale dobbiamo sforzare con gratia d'Iddio. 80v]
[10] La obedientia consiste questo che homo habbia per
in
il
regola guida sue operationi
de
tutta sua vita tutte
et
et
di
la
le
il
comandamento del suo superiore, facendo con abnegatione della
intelletto tutto quello che qualsivogla Icosa]
et
sa
voluntà
in
esser
voluntà del superiore. Et questo potrà,
in
se
essercita spesso
la
si
vedere Signor nostro Jesu Christo quando vede pensa del
il
o
suo superiore; questo modo potrà venire alla vera obedientia
et
in
voto che fa, vole dire che alchuna volta farà profes
4°
[11]
Il
di
al
[f.
andar innanzi Dio. 8Ir]
in
di
a
ha
[12]
molto diligentimente.
ringratiar Iddio spesso, che l'habbia degnato chiamar
1°
Il
a
questa santa Compagnia.
pregari Iddio spesso, che possa intendere gustare
et
lo
2°
Il
f
100
intieramente l'obedientia
Il
Bene animadvertitur
in
a *
ea
p.
n.
n.
140-141
9
;
10
Erh. Compl.
n.
189.
MoNUM. 6 - EssoRTATIONE DEL P. M. NATALE 493
DE VIRTUTE OBOEDIENTIAE
cA. 1562
Praefatio
Más
«
*.
»
nor^s codice
in
»
juzgará
»,
»,
està sine
p. «
«
2 i
Ibid. 662.
MoNUM. 7 — DE viRTUTE oBoEDIENTIAE - CA. 1562 495
eae
lecta a P. Natali, inveniuntur quaedam De obedientiae doctrina
divi Benedicti divi Bernardi (hic titulus manu Natalis, fol.
in
et
et
obedientiae sine
»,
et
sua.
Relate ad secundam paragraphum sive ad Canones de oboe
dientia, scimus Natalem solitum esse loqui de canonibus obe
«
*,
»
et
in
9.
can.
«
•
».
o
sed prima pagina cancellata est, sententiae de oboedientia quae hic haben
et
quae sunt
in
cumento edendo.
Sic legi potest inter Annotationes communes collectae ex usu visi
«
•
»,
in
«
Vide EN, IV, 629 apparatu critico titulum prius positum: Fuit
in
in
«
•
».
•
496 PRAEFATIO
*",
et
durante visitatione Galliae
et Germaniae. Accedit ratio quod apographum quod est codice
ea
in
Instit. 206, invenitur inter documenta quae pertinent ad secundam
visitationem Lusitaniae (1561), sed nondum habet autographas
correctiones posteriores Natali factas. Ideo ponimus datum huius
a
Monumenti ad annum ca. 1562.
Teactus
]
— DE PERFEctioNE oboediENTiAE Societatis. — Ratio perfectionis
1.
I.
§
in
2.
oboedientia
intellectu. — Analogiae cum fide, cum intellectu unico, cum iustitia
3.
si
oboedientiae.
eae
III. — De oboedieNtiA cAEcA. — 15. Oboedientia tractanda spirituali
§
eae
et
auctoritatibus
oboedientiam caecam. — 17. Cur caecitas inveniatur in ratione oboedientiae.
eae
eae
id
virtus oboedieNtiae.
IHUs
[f.
266r]
—
I].
De perfectione
[§
obedientiae Societatis.
Societatis manu Natalis ante obedientia del. Im constat marg., corr. eacsatis est
in
||
||
4
490.
;
2-3,
16
p.
164-165,
n.
Conim. 167.
1
32 — COMMENTARII P. NADAL.
498 DE PERFECTIONE oBoEDIENTIAE sociETATis
12-13 ut, nihil — caecitatem in marg., del. in teactused II 19 similem sup. lin.,
corr. eaeeum || 20 atque sup. lin., corr. eaequalem || 21 ac si sup. lin., corr. eaenon I alio
del. se || 22 non sup. lim. ! prius intelligere ac velle
et
i^;
cultatem Christo tam perfecta non erit, sed vera tamen,
in
si
ea impinget impossibilitatem simplicitate cordis, ac tunc
in
in
demum dolens desistet ex necessitate rei, promptitudinem animi
et
sui referet ad superiorem, simplicitate,
et
humilitate cordis
in
simul non potuisse exequi, quod faciet admodum verecunde quasi
se
u.
et
statu
ex
ac
simplici speculatione, atque hanc quidem vix animadvertere
in
i*.
obedientiae
Quae cum ita sint, ubi tamen cogitatio alicui occurreret vel
tentatio, quae suggereret impossibile vel peccatum praecipere supe
riorem, non suo iudicio censebit vel definiet, sed superioris;
id et
id
sario i*.
[5] Obedientia partim caeca esse debet partim videns; caeca
quidem tum ad omnes rationes quae eam interpellare possint vel
impedire; tum ad quae autoritatem superioris diminuere
ea
in
36 prius vincet 37 tam] ta ms., charta abrupta erit, sed marg., corr. ea
in
II
est 38 in* sup. lin. 41-42 faciet — agnoscens in marg. 51 prius suggeret
||
II
II
II
57 in marg. manu Natalis scriptum, postea cancell, obedientia caeca est nam
:
quapdoquidem intellectus [prius voluntas] voluntati unitur, haec unio [del. siquidem
est voluntatis, caeca est] facit, ut fiat, intellectus caecus 59-60 in animo nostro
II
in marg.
217; Dialog.
17
11
p.
II,
13 1* n. m *° n. *
86.
Cf. Epist. 23-24: MI, Epist. IV, 679.
m.
de
11
n.
Conim. Erh.
II, 86.
p.
11
Conim. Erh.
n.
218.
Cf. ibid.
500 CANONES DE OBOEDIENTIA
1*.
ea
Quodsi ad
is
erit qui, perspectis rationibus luce obedientiae, tenebras ratio
in
num omnium tum etiam rerum omnium quae infirmare eam pos
ac
sunt effugabit. Videns vero est obedientia boni consulens omnia
et ac
quae superiore proficiscuntur quovis signo, semper
eo
65 clare
in
a
contemplatur Christi ipsius praesentiam authoritatem. Est
et
enim lumen obedientiae simile lumini verae ac christianae contem
plationis, quo veritates elucent, quod falsum vanum intelligi
ac
non potest
i°.
suarum actionum per
ac
70 Vera obedientia habet tres facultates
exequutiva promptitudinem, fortitudinem, facilita
In
fectiones.
ex
tem, breviter, omnia quae exterius eaperfectione potentiarum
267r] atque intellectus desiderantur.
[f.
actuum voluntatis
In
et
vir
ac
voluntate applicationem dulcem, suavem, perseverantiae
intellectu lumen splendidum
In
75 tutum omnium adiutorio suffultam.
quo intellectus facile assentitur,
aliud cogitare vel sentire non
et
ac
posse videatur quam quod obedientia proponit, rationes praeterea
concipit copiose quibus confirmatur obedientia
**.
Obedientia est caeca, quandoquidem ad voluntatem alterius
regulatur; qua, cum caeca sit (neque enim cognitiva est potentia,
in
et
et
— CANoNEs DE oBoEdiENTiA]
[§
70 facultates sup. lin., corr. eac potentias actionum sup. lin. prius suorum
;
I
actuum 76 et del. nec 76-77 non posse — proponit marg., corr. eaepotest del.
in
||
1
II
II
Compl.
16 n. 16 16
Cf. Erh.
p.
us 1*
16, 170;
n. n.
n.
17
Conim. Conim.
11
Compl. 210;
11
Erh.
1•
n.
88.
11
211.
1
MoNUM. 7 — DE viRTUTE oBoEDIENTIAE - CA. 1562 501
inobediens est.
et,
Qui unitatem non habet in obedientia cuicumque superiori
obediat Dei obedientiam non referat,
id
inobediens est.
*,
in
*,
diens est. 15
°,
etc.
inobediens est.
[7] Qui magis obedit uni superioribus, etiamsi summus sit,
e
et
[f.
25
sub confessione, ut solet dici, cum confessio non sit, inobediens est.
obedit, del. inobediens est add. non unice — unice prius del.,
in
II et
Christo
6
in ;
cuicumque — inobediens est, 16 etc. sup. lin. 19 infimus del. sit 28 est del.
||
||
||
Cf. ibid.
*
1;
4, 1,
6,
p.
n. p.
24,
n. n.
c. n.
177.
*
p.
1,
p.
n. 20, 176.
1;
8,
23; Erh.
3,
1,
6,
1,
p.
p.
n.
n.
c.
c.
*
207.
Cf. Epist. MI, Epist. IV,
m.
de
Cf. ibid.
p. 6,
4, p.
Cf. ibid.,
n.
674.
*
i°.
Qui differentiam sentit, superior dicat simpliciter volun
et
si si
suam explicet simpliciter praecipiat, vel omnino
u,
tatem vel
in virtute sanctae obedientiae iniungat, inobediens est.
Qui dicit sentire quod praecipitur,
et
velle obedire tamen
et
se
difficultatem pati exequutione, excusans quod natura sua re
in
pugnat inobediens est.
i°,
ad
[9] Qui appellat theologos, prasertim scholasticos, sum
et
mistas, obligationibus obedientiae, inobediens est. Non enim
in
ex
45 illud est regulare suam obligationem doctorum sententia, sed
ex
id
;
perfectus obedientia non erit, nam superior legitimus
ac
rursum
in
illi debet esse instar doctorum, nisi aperte peccatum, vel impossi
bile praeciperetur; obligatione, est superius
de
est 268r].
55 Cui obedientia superioris, primo occurrit ratio contraria vel
difficultans, etiamsi statim consequatur plenitudo abnegationis
et
perfectionis ea,
**.
inobediens est
in
is
inobediens est.
Qui imperfecte obedit immediatis superioribus, excusans
[10]
vel appellans quod aliter dixerit superior alius mediatus, vel quod
aliter habetur Constitutionibus vel regulis, inobediens est. In
in
34 inobediens est, del. Qui caecus non est ad ea omnia quae praecipit supe
rior, inobediens est 40 dicit sup. lin. 41 prius patitur 47 id del. erit iudicio
II
II
II
del. id
3, 6, 3,
p. p. p.
1, 1, 1,
Cf. Constit.
n.
23.
1* ** ** 1* 11 i•
c. c. c.
1;