Yddsh OT

‫תּורה נבֿיאים וּכתובֿים‬
‫תּרגום ייִדיש פֿון יהואש‬

TANAKH
Hebrew-Yiddish
(Yehoyesh Translation)
Websites through which the Society’s Scriptures may be
obtained:
www.sdhs.co.uk
www.comfort-israel.com
April 2013
THE SOCIETY FOR DISTRIBUTING HEBREW SCRIPTURES

Joseph House, 1 Bury Mead Road, Hitchin, Herts. SG5 1RT United Kingdom
(Registered Charity No. 232692)
‫אינהאלטס פֿערצייכעניס פֿון תורה נביאים‬
‫וכתובים‬
‫‪856‬‬ ‫מִיכָה‬ ‫תורה‬
‫‪862‬‬ ‫נַחום‬ ‫‪1‬‬ ‫בראשית‬
‫‪865‬‬ ‫חבֿקוק‬ ‫‪83‬‬ ‫שְמוֹת‬
‫‪868‬‬ ‫צפֿני ָה‬ ‫‪148‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬
‫‪872‬‬ ‫ַחגַי‬ ‫‪196‬‬ ‫במִדְ בר‬
‫‪875‬‬ ‫זְכ ְַרי ָה‬ ‫‪262‬‬ ‫דבֿרים‬
‫‪888‬‬ ‫ַמלְאָכִי‬ ‫נביאים‬
‫כתובים‬ ‫‪318‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬
‫‪892‬‬ ‫תְּ ִהלִּים‬ ‫‪357‬‬ ‫שופֿטים‬
‫‪986‬‬ ‫מִשלֵי‬ ‫‪397‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬
‫‪1020‬‬ ‫אִיו ֿב‬ ‫‪449‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬
‫‪1060‬‬ ‫ִירים‬
‫שִיר ַהש ִ‬ ‫‪492‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬
‫‪1066‬‬ ‫רוּת‬ ‫‪543‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬
‫‪1072‬‬ ‫אֵיכָה‬ ‫‪591‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬
‫‪1079‬‬ ‫קהלת‬ ‫‪664‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬
‫‪1091‬‬ ‫ֶאסְתֵּ ר‬ ‫‪748‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬
‫‪1103‬‬ ‫דָ נִי ֵאל‬ ‫‪826‬‬ ‫הושע‬
‫‪1128‬‬ ‫ֶעז ְָרא‬ ‫‪837‬‬ ‫יוֹאֵל‬
‫‪1144‬‬ ‫נְ ֶח ְמי ָה‬ ‫‪842‬‬ ‫עָמוֹס‬
‫‪1167‬‬ ‫דִ ֿב ְֵרי ַהיָמִים א‬ ‫‪851‬‬ ‫עוֹבֿדְ י ָה‬
‫‪1210‬‬ ‫דִ ֿב ְֵרי ַהיָמִים ב‬ ‫‪853‬‬ ‫יוֹנָה‬
‫‪1‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪1:1—1:19‬‬
‫בראשית‬
‫‪ 11‬האָט גאָט געזאָגט‪ :‬זאָל די ערד‬
‫אַרױסגראָזן גראָז‪ ,‬קרײַטעכץ װאָס‬
‫גיט אַרױס זאָמען‪ ,‬פֿרוכטבײמער װאָס‬
‫אין אָנהײב האָט גאָט באַשאַפֿן‬
‫דעם הימל און די ערד‪.‬‬
‫‪ 2‬און די ערד איז געװען װיסט און‬
‫‪1‬‬
‫טראָגן פֿרוכט אױף דער ערד לױט‬ ‫לײדיק‪ ,‬און פֿינצטערניש איז געװען‬
‫זײערע מינים‪ ,‬װאָס זײער זאָמען איז‬ ‫אױפֿן געזיכט פֿון תּהום‪ ,‬און דער גײַסט‬
‫אין זײ‪ .‬און עס איז אַזױ געשען‪.‬‬ ‫פֿון גאָט האָט געשװעבט אױפֿן געזיכט‬
‫‪ 12‬און די ערד האָט אַרױסגעבראַכט‬ ‫פֿון די װאַסערן‪.‬‬
‫גראָז‪ ,‬קרײַטעכץ װאָס גיט אַרױס‬ ‫‪ 3‬האָט גאָט געזאָגט‪ :‬זאָל װערן‬
‫זאָמען לױט זײַנע מינים‪ ,‬און בײמער‬ ‫ליכט‪ .‬און עס איז געװאָרן ליכט‪.‬‬
‫װאָס טראָגן פֿרוכט‪ ,‬װאָס זײער זאָמען‬ ‫‪ 4‬און גאָט האָט געזען דאָס ליכט‬
‫איז אין זײ‪ ,‬לױט זײערע מינים‪ .‬און‬ ‫אַז עס איז גוט; און גאָט האָט‬
‫גאָט האָט געזען אַז דאָס איז גוט‪.‬‬ ‫פֿאַנאַנדערגעשײדט צװישן דעם ליכט‬
‫‪ 13‬און עס איז געװען אָװנט‪ ,‬און עס‬ ‫און צװישן דער פֿינצטערניש‪.‬‬
‫איז געװען פֿרימאָרגן‪ַ ,‬א דריטן טאָג‪.‬‬ ‫‪ 5‬און גאָט האָט גערופֿן דאָס ליכט‬
‫‪ 14‬האָט גאָט געזאָגט‪ :‬זאָלן װערן‬ ‫טאָג‪ ,‬און די פֿינצטערניש האָט ער‬
‫ליכטער אין דעם אױסשפּרײט פֿון‬ ‫גערופֿן נאַכט‪ .‬און עס איז געװען‬
‫הימל‪ ,‬פֿאַנאַנדערצושײדן צװישן דעם‬ ‫אָװנט‪ ,‬און עס איז געװען פֿרימאָרגן‪,‬‬
‫טאָג און צװישן דער נאַכט‪ ,‬און זײ זאָלן‬ ‫אײן טאָג‪.‬‬
‫זײַן פֿאַר צײכנס און פֿאַר צײַטן‪ ,‬און‬ ‫‪ 6‬האָט גאָט געזאָגט‪ :‬זאָל װערן אַן‬
‫פֿאַר טעג און יאָרן‪.‬‬ ‫אױסשפּרײט אין מיטן פֿון די װאַסערן‪,‬‬
‫און ער זאָל פֿאַנאַנדערשײדן צװישן‬
‫‪ 15‬און זײ זאָלן זײַן פֿאַר ליכטער‬ ‫װאַסערן און װאַסערן‪.‬‬
‫אין דעם אױסשפּרײט פֿון הימל‪ ,‬צו‬
‫לײַכטן אױף דער ערד‪ .‬און עס איז אַזױ‬ ‫גאָט האָט געמאַכט‬ ‫‪ 7‬און‬
‫געשען‪.‬‬ ‫און האָט‬ ‫דעם אױסשפּרײט‪,‬‬
‫פֿאַנאַנדערגעשײדט צװישן די װאַסערן‬
‫‪ 16‬און גאָט האָט געמאַכט די צװײ‬ ‫װאָס אונטער דעם אױסשפּרײט און‬
‫גרױסע ליכטער‪ :‬דאָס גרעסערע ליכט‬ ‫צװישן די װאַסערן װאָס איבער דעם‬
‫פֿאַר דער געװעלטיקונג פֿון טאָג‪,‬‬ ‫אױסשפּרײט‪ .‬און עס איז אַזױ געשען‪.‬‬
‫און דאָס קלענערע ליכט פֿאַר דער‬ ‫‪ 8‬און גאָט האָט גערופֿן דעם‬
‫געװעלטיקונג פֿון דער נאַכט; און די‬ ‫אױסשפּרײט הימל‪ .‬און עס איז געװען‬
‫שטערן‪.‬‬ ‫אָװנט‪ ,‬און עס איז געװען פֿרימאָרגן‪ַ ,‬א‬
‫‪ 17‬און גאָט האָט זײ אַרײַנגעזעצט‬ ‫צװײטן טאָג‪.‬‬
‫אין דעם אױסשפּרײט פֿון הימל‪ ,‬צו‬ ‫‪ 9‬האָט גאָט געזאָגט‪ :‬זאָלן זיך‬
‫לײַכטן אױף דער ערד‪,‬‬ ‫אײַנזאַמעלן די װאַסערן פֿון אונטערן‬
‫‪ 18‬און צו געװעלטיקן איבער דעם‬ ‫הימל אין אײן אָרט‪ ,‬און זאָל זיך‬
‫טאָג און איבער דער נאַכט‪ ,‬און‬ ‫באַװײַזן די יבשה‪ .‬און עס איז אַזױ‬
‫פֿאַנאַנדערצושײדן צװישן דעם ליכט‬ ‫געשען‪.‬‬
‫און צװישן דער פֿינצטערניש‪ .‬און גאָט‬ ‫‪ 10‬און גאָט האָט גערופֿן די יבשה‬
‫האָט געזען אַז דאָס איז גוט‪.‬‬ ‫ערד‪ ,‬און די אײַנזאַמלונג פֿון די‬
‫‪ 19‬און עס איז געװען אָװנט‪ ,‬און עס‬ ‫װאַסערן האָט ער גערופֿן ימען‪ .‬און‬
‫איז געװען פֿרימאָרגן‪ַ ,‬א פֿירטן טאָג‪.‬‬ ‫גאָט האָט געזען אַז דאָס איז גוט‪.‬‬
‫‪1:20—2:4‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪2‬‬
‫‪ 28‬און גאָט האָט זײ געבענטשט‪ ,‬און‬ ‫‪ 20‬האָט גאָט געזאָגט‪ :‬זאָל דאָס‬
‫גאָט האָט צו זײ געזאָגט‪ :‬פֿרוכפּערט‬ ‫װאַסער װידמענען ַא װידמענונג פֿון‬
‫אײַך און מערט אײַך‪ ,‬און פֿילט‬ ‫לעבעדיקע באַשעפֿענישן‪ ,‬און פֿױגלען‬
‫אָן די ערד‪ ,‬און באַצװינגט זי‪ ,‬און‬ ‫זאָלן פֿליען אױף דער ערד‪ ,‬איבערן‬
‫געװעלטיקט איבער די פֿיש פֿון ים‪,‬‬ ‫פֿרײַען אױסשפּרײט פֿון הימל‪.‬‬
‫און איבער די פֿױגלען פֿון הימל‪ ,‬און‬ ‫‪ 21‬און גאָט האָט באַשאַפֿן די‬
‫איבער אַלעם לעבעדיקן װאָס קריכט‬ ‫גרױסע ים‪-‬חיות‪ ,‬און אַלע לעבעדיקע‬
‫אױף דער ערד‪.‬‬ ‫באַשעפֿענישן װאָס קריכן‪ ,‬װאָס דאָס‬
‫‪ 29‬און גאָט האָט געזאָגט‪ :‬זעט‪,‬‬ ‫װאַסער האָט געװידמענט לױט זײערע‬
‫איך האָב אײַך געגעבן יעטװעדער‬ ‫מינים‪ ,‬און אַלע געפֿליגלטע פֿױגלען‬
‫קרײַטעכץ װאָס גיט אַרױס זאָמען‪,‬‬ ‫לױט זײערע מינים‪ .‬און גאָט האָט‬
‫װאָס אױפֿן געזיכט פֿון דער גאַנצער‬ ‫געזען אַז דאָס איז גוט‪.‬‬
‫ערד‪ ,‬און יעטװעדער בױם װאָס אױף‬ ‫‪ 22‬און גאָט האָט זײ געבענטשט‪,‬‬
‫אים איז ד ָא בײמערפֿרוכט װאָס גיט‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬פֿרוכפּערט אײַך און‬
‫אַרױס זאָמען; פֿאַר אײַך זאָל דאָס זײַן‬ ‫מערט אײַך‪ ,‬און פֿילט אָן די װאַסערן‬
‫צום עסן‪.‬‬ ‫אין די ימען‪ ,‬און די פֿױגלען זאָלן זיך‬
‫‪ 30‬און פֿאַר אַלע חיות פֿון דער ערד‪,‬‬ ‫מערן אױף דער ערד‪.‬‬
‫און פֿאַר אַלע פֿױגלען פֿון הימל‪ ,‬און‬ ‫‪ 23‬און עס איז געװען אָװנט‪ ,‬און עס‬
‫פֿאַר אַלץ װאָס קריכט אױף דער ערד‪,‬‬ ‫איז געװען פֿרימאָרגן‪ַ ,‬א פֿינפֿטן טאָג‪.‬‬
‫װאָס אין אים איז ד ָא ַא לעבעדיקער‬ ‫‪ 24‬האָט גאָט געזאָגט‪ :‬זאָל די‬
‫אָטעם‪ ,‬איז יעטװעדער גרין קרײַטעכץ‬ ‫ערד אַרױסברענגען לעבעדיקע‬
‫צום עסן‪ .‬און עס איז אַזױ געװען‪.‬‬ ‫באַשעפֿענישן לױט זײערע מינים‪,‬‬
‫‪ 31‬און גאָט האָט געזען אַלץ װאָס‬ ‫בהמות און שרצים און חיות פֿון דער‬
‫ער האָט געמאַכט‪ ,‬ערשט עס איז זײער‬ ‫ערד לױט זײערע מינים‪ .‬און עס איז‬
‫גוט‪ .‬און עס איז געװען אָװנט‪ ,‬און‬ ‫אַזױ געשען‪.‬‬
‫עס איז געװען פֿרימאָרגן‪ ,‬דעם זעקסטן‬ ‫‪ 25‬און גאָט האָט געמאַכט די חיות‬
‫טאָג‪.‬‬ ‫פֿון דער ערד לױט זײערע מינים‪ ,‬און‬
‫די בהמות לױט זײערע מינים‪ ,‬און‬
‫אַזױ זײַנען פֿאַרענדיקט געװאָרן‬
‫דער הימל און די ערד און זײער‬ ‫‪2‬‬
‫גאַנצער חיל‪.‬‬
‫אַלע שרצים פֿון דער ערד לױט זײערע‬
‫מינים‪ .‬און גאָט האָט געזען אַז דאָס‬
‫איז גוט‪.‬‬
‫‪ 2‬און גאָט האָט געענדיקט צום‬ ‫‪ 26‬האָט גאָט געזאָגט‪ :‬לאָמיר מאַכן‬
‫זיבעטן טאָג זײַן אַרבעט װאָס ער האָט‬ ‫מענטשן אין אונדזער געשטאַלט‪ ,‬לױט‬
‫געמאַכט‪ ,‬און ער האָט גערוט אױפֿן‬ ‫אונדזער גלײַכעניש‪ ,‬און זײ זאָלן‬
‫זיבעטן טאָג פֿון זײַן גאַנצער אַרבעט‬ ‫געװעלטיקן איבער די פֿיש פֿון ים‪,‬‬
‫װאָס ער האָט געמאַכט‪.‬‬ ‫און איבער די פֿױגלען פֿון הימל‪ ,‬און‬
‫‪ 3‬און גאָט האָט געבענטשט דעם‬ ‫איבער די בהמות‪ ,‬און איבער דער‬
‫זיבעטן טאָג‪ ,‬און האָט אים געהײליקט‪,‬‬ ‫גאַנצער ערד‪ ,‬און איבער אַלע שרצים‬
‫װאָרום אין אים האָט ער גערוט פֿון‬ ‫װאָס קריכן אױף דער ערד‪.‬‬
‫זײַן גאַנצער אַרבעט װאָס גאָט האָט‬ ‫‪ 27‬און גאָט האָט באַשאַפֿן דעם‬
‫באַשאַפֿנדיק געמאַכט‪.‬‬ ‫מענטשן אין זײַן געשטאַלט; אין דער‬
‫‪ 4‬דאָס איז די געשיכטע פֿון דעם‬ ‫געשטאַלט פֿון גאָט האָט ער אים‬
‫הימל און דער ערד װען זײ זײַנען‬ ‫באַשאַפֿן; ַא זכר און ַא נקבֿה האָט ער‬
‫באַשאַפֿן געװאָרן‪ ,‬אין דעם טאָג װאָס‬ ‫זײ באַשאַפֿן‪.‬‬
‫‪3‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪2:5—2:22‬‬
‫צו מזרח פֿון אַשור‪ .‬און דער פֿירטער‬ ‫גאָט דער האַר האָט געמאַכט ערד און‬
‫פּרת‪.‬‬
‫טײַך‪ ,‬דאָס איז ָ‬ ‫הימל‪.‬‬
‫גאָט דער האַר האָט‬ ‫‪ 15‬און‬ ‫‪ 5‬און קײן בײמל פֿון פֿעלד איז נאָך‬
‫גענומען דעם מענטשן‪ ,‬און האָט אים‬ ‫ניט געװען אױף דער ערד‪ ,‬און קײן‬
‫אַרײַנגעזעצט אין גאָרטן פֿון עֵדֶ ן‪ ,‬אים‬ ‫קרײַטעכץ פֿון פֿעלד האָט נאָך ניט‬
‫צו באַאַרבעטען און אים צו היטן‪.‬‬ ‫געשפּראָצט‪ ,‬װאָרום גאָט דער האַר‬
‫גאָט דער האַר האָט‬ ‫‪ 16‬און‬ ‫האָט ניט געמאַכט רעגענען אױף דער‬
‫אָנגעזאָגט דעם מענטשן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫ערד‪ ,‬און ַא מענטש איז ניט געװען צו‬
‫פֿון אַלע בײמער פֿון גאָרטן מעגסטו‬ ‫באַאַרבעטן די ערד;‬
‫עסן;‬ ‫‪ 6‬נאָר ַא נעבל פֿלעגט אױפֿגײן פֿון‬
‫‪ 17‬אָבער פֿון דעם בױם פֿון װיסן‬ ‫דער ערד‪ ,‬און פֿלעגט אָנטרינקען דאָס‬
‫גוטס און שלעכטס‪ ,‬פֿון אים זאָלסטו‬ ‫גאַנצע געזיכט פֿון דער ערד‪.‬‬
‫ניט עסן‪ ,‬װאָרום אין דעם טאָג װאָס דו‬ ‫‪ 7‬האָט גאָט דער האַר געפֿורעמט‬
‫עסט פֿון אים‪ ,‬װעסטו זיכער שטאַרבן‪.‬‬ ‫דעם מענטשן פֿון שטױב פֿון דער‬
‫ערד‪ ,‬און האָט אַרײַנגעבלאָזן אין זײַנע‬
‫‪ 18‬און גאָט דער האַר האָט געזאָגט‪:‬‬ ‫נאָזלעכער אַן אָטעם פֿון לעבן‪ ,‬און דער‬
‫עס איז ניט גוט דער מענטש זאָל זײַן‬ ‫מענטש איז געװאָרן ַא לעבעדיקער‬
‫אַלײן; איך װעל אים מאַכן ַא געהילף‬ ‫נפֿש‪.‬‬
‫װעדליק פֿאַר אים‪.‬‬ ‫‪ 8‬און גאָט דער האַר האָט געפֿלאַנצט‬
‫גאָט דער האַר האָט‬ ‫‪ 19‬און‬ ‫ַא גאָרטן אין עֵדֶ ן‪ ,‬אין מזרח‪ ,‬און האָט‬
‫געפֿורעמט פֿון דער ערד אַלערלײ‬ ‫דאָרטן אַרײַנגעזעצט דעם מענטשן‬
‫חיות פֿון פֿעלד און אַלערלײ פֿױגלען‬ ‫װאָס ער האָט געפֿורעמט‪.‬‬
‫פֿון הימל‪ ,‬און געבראַכט צו דעם‬ ‫‪ 9‬און גאָט דער האַר האָט געמאַכט‬
‫מענטשן‪ ,‬צו זען װאָס ער װעט זײ‬ ‫שפּראָצן פֿון דער ערד אַלערלײ‬
‫רופֿן‪ ,‬און װאָס נאָר דער מענטש װעט‬ ‫בײמער גלוסטיק אָנצוקוקן און גוט‬
‫רופֿן איטלעך לעבעדיקע באַשעפֿעניש‪,‬‬ ‫צום עסן; אױך דעם בױם פֿון לעבן‪ ,‬אין‬
‫דאָס זאָל זײַן איר נאָמען‪.‬‬ ‫מיטן גאָרטן‪ ,‬און דעם בױם פֿון װיסן‬
‫‪ 20‬האָט דער מענטש אָנגערופֿן‬ ‫גוטס און שלעכטס‪.‬‬
‫נעמען פֿאַר אַלע בהמות‪ ,‬און פֿאַר די‬ ‫‪ 10‬און ַא טײַך איז אַרױסגעגאַנגען‬
‫פֿױגלען פֿון הימל‪ ,‬און פֿאַר אַלע חיות‬ ‫פֿון עֵדֶ ן אָנצוטרינקען דעם גאָרטן‪ ,‬און‬
‫פֿון פֿעלד; אָבער פֿאַר אָ ָדָ מען האָט ער‬ ‫פֿון דאָרטן האָט ער זיך צעשײדט‪ ,‬און‬
‫ניט געפֿונען ַא געהילף װעדליק פֿאַר‬ ‫איז געװאָרן פֿיר טײלן‪.‬‬
‫אים‪.‬‬ ‫‪ 11‬דער נאָמען פֿון אײנעם איז פּישון;‬
‫‪ 21‬האָט גאָט דער האַר געלאָזט פֿאַלן‬ ‫דאָס איז דער װאָס רינגלט אַרום דאָס‬
‫ַא טיפֿן שלאָף אױף דעם מענטשן‪ ,‬און‬ ‫גאַנצע לאַנד ַחוִילָה‪ ,‬װאָס דאָרטן איז‬
‫ער איז אײַנגעשלאָפֿן; און ער האָט‬ ‫ד ָא גאָלד;‬
‫אַרױסגענומען אײנע פֿון זײַנע ריפּן‪,‬‬ ‫‪ 12‬און דאָס גאָלד פֿון יענעם לאַנד‬
‫און האָט פֿאַרשטאָפּט איר אָרט מיט‬ ‫איז גוט‪ .‬דאָרטן איז דער בדוֹלַח און‬
‫פֿלײש‪.‬‬ ‫דער אָניקלשטײן‪.‬‬
‫‪ 22‬און גאָט דער האַר האָט געבױט‬ ‫‪ 13‬און דער נאָמען פֿון צװײטן טײַך‬
‫פֿון דער ריפּ ‪ ,‬װאָס ער האָט‬ ‫איז גיחוֹן; דאָס איז דער װאָס רינגלט‬
‫אַרױסגענומען פֿון דעם מענטשן‪ַ ,‬א‬ ‫אַרום דאָס גאַנצע לאַנד כּוש‪.‬‬
‫פֿרױ‪ ,‬און האָט זי געבראַכט צו דעם‬ ‫‪ 14‬און דער נאָמען פֿון דריטן טײַך‬
‫מענטשן‪.‬‬ ‫איז חִדֶ קל; דאָס איז דער װאָס גײט‬
‫‪2:23—3:16‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪4‬‬
‫אַז זײ זײַנען נאַקעט; האָבן זײ‬ ‫‪ 23‬האָט דער מענטש געזאָגט‪ :‬דאָס‬
‫צונױפֿגענײט פֿײַגנבלעטער‪ ,‬און זיך‬ ‫מאָל איז דאָס ַא בײן פֿון מײַנע בײנער‪,‬‬
‫געמאַכט גאַרטלען‪.‬‬ ‫און פֿלײש פֿון מײַן פֿלײש; די דאָזיקע‬
‫‪ 8‬און זײ האָבן געהערט דעם קול פֿון‬ ‫זאָל גערופֿן װערן פֿרױ‪ ,‬װײַל פֿון ַא מאַן‬
‫גאָט דעם האַר‪ ,‬װי ער גײט אַרום אין‬ ‫איז גענומען געװאָרן די דאָזיקע‪.‬‬
‫גאָרטן אין דער קילקײט פֿון טאָג; און‬ ‫‪ 24‬דרום פֿאַרלאָזט ַא מאַן זײַן‬
‫דער מענטש און זײַן װײַב האָבן זיך‬ ‫פֿאָטער און זײַן מוטער‪ ,‬און באַהעפֿט‬
‫באַהאַלטן פֿאַר גאָט דעם האַר צװישן‬ ‫זיך אָן זײַן װײַב‪ ,‬און זײ װערן אײן‬
‫די בײמער פֿון גאָרטן‪.‬‬ ‫לײַב‪.‬‬
‫‪ 9‬האָט גאָט דער האַר גערופֿן‬ ‫‪ 25‬און זײ זײַנען בײדע געװען‬
‫צו דעם מענטשן‪ ,‬און האָט צו אים‬ ‫נאַקעט‪ ,‬דער מענטש און זײַן װײַב‪ ,‬און‬
‫געזאָגט‪ :‬װוּ ביסטו?‬ ‫זײ פֿלעגן זיך ניט שעמען‪.‬‬
‫‪ 10‬האָט ער געענטפֿערט‪ :‬איך האָב‬
‫געהערט דײַן קול אין גאָרטן‪ ,‬און‬
‫איך האָב מורא געהאַט‪ ,‬װײַל איך בין‬
‫און די שלאַנג איז געװען‬
‫ליסטיקער פֿון אַלע חיות פֿון‬
‫פֿעלד װאָס גאָט דער האַר האָט‬
‫‪3‬‬
‫נאַקעט‪ ,‬האָב איך מיך באַהאַלטן‪.‬‬
‫‪ 11‬האָט ער געזאָגט‪ :‬װער האָט דיר‬ ‫געמאַכט‪ ,‬און זי האָט געזאָגט צו דער‬
‫געזאָגט אַז דו ביסט נאַקעט? האָסטו‬ ‫פֿרױ‪ :‬ניט‪-‬שױן האָט גאָט געזאָגט‪,‬‬
‫געגעסן פֿון דעם בױם װאָס איך האָב‬ ‫איר זאָלט ניט עסן פֿון קײן בױם פֿון‬
‫דיר אָנגעזאָגט ניט צו עסן פֿון אים?‬ ‫גאָרטן?‬
‫‪ 12‬האָט דער מענטש געזאָגט‪ :‬די‬ ‫‪ 2‬האָט די פֿרױ געזאָגט צו דער‬
‫װײַב װאָס דו האָסט מיר געגעבן‪ ,‬זי‬ ‫שלאַנג‪ :‬פֿון דער פֿרוכט פֿון די בײמער‬
‫האָט מיר געגעבן פֿון דעם בױם‪ ,‬און‬ ‫פֿון גאָרטן מעגן מיר עסן‪,‬‬
‫איך האָב געגעסן‪.‬‬ ‫‪ 3‬נאָר פֿון דער פֿרוכט פֿון דעם‬
‫‪ 13‬האָט גאָט דער האַר געזאָגט צו‬ ‫בױם װאָס אין מיטן גאָרטן האָט גאָט‬
‫דער פֿרױ‪ :‬װאָס האָסטו ד ָא געטאָן?‬ ‫געזאָגט‪ :‬איר זאָלט דערפֿון ניט עסן‪,‬‬
‫האָט די פֿרױ געזאָגט‪ :‬די שלאַנג האָט‬ ‫און איר זאָלט זיך דעראָן ניט אָנרירן‪,‬‬
‫מיך אָנגערעדט‪ ,‬און איך האָב געגעסן‪.‬‬ ‫אַזיסט װעט איר שטאַרבן‪.‬‬
‫‪ 14‬האָט גאָט דער האַר געזאָגט צו‬ ‫‪ 4‬האָט די שלאַנג געזאָגט צו דער‬
‫דער שלאַנג‪ :‬װײַל דו האָסט דאָס‬ ‫פֿרױ‪ :‬שטאַרבן װעט איר ניט שטאַרבן‪,‬‬
‫געטאָן‪ ,‬זאָלסטו זײַן פֿאַרשאָלטן פֿון‬ ‫‪ 5‬נאָר גאָט װײס אַז אין דעם טאָג‬
‫צװישן אַלע בהמות‪ ,‬און פֿון צװישן‬ ‫װאָס איר עסט דערפֿון‪ ,‬װעלן זיך‬
‫אַלע חיות פֿון פֿעלד; אױף דײַן בױך‬ ‫עפֿענען אײַערע אױגן‪ ,‬און איר װעט‬
‫זאָלסטו גײן‪ ,‬און שטױב זאָלסטו עסן‬ ‫זײַן אַזױ װי גאָט צו װיסן גוטס און‬
‫אַלע טעג פֿון דײַן לעבן‪.‬‬ ‫שלעכטס‪.‬‬
‫‪ 15‬און ַא פֿײַנטשאַפֿט װעל איך מאַכן‬ ‫‪ 6‬האָט די פֿרױ געזען אַז דער בױם‬
‫צװישן דיר און צװישן דער פֿרױ‪ ,‬און‬ ‫איז גוט צום עסן‪ ,‬און אַז ער איז ַא‬
‫צװישן דײַן זאָמען און צװישן איר‬ ‫גאַרונג פֿאַר די אױגן‪ ,‬און דער בױם‬
‫זאָמען; ער װעט דיך טרעפֿן אין קאָפּ‪,‬‬ ‫איז גלוסטיק אָנצוקוקן‪ ,‬און זי האָט‬
‫און דו װעסט אים טרעפֿן אין טריט‪.‬‬ ‫גענומען פֿון זײַן פֿרוכט‪ ,‬און האָט‬
‫‪ 16‬צו דער פֿרױ האָט ער געזאָגט‪:‬‬ ‫געגעסן; און זי האָט אױך געגעבן איר‬
‫מערן װעל איך מערן דײַן מאַטערניש‬ ‫מאַן מיט איר‪ ,‬און ער האָט געגעסן‪.‬‬
‫און דײַן טראָגװײעניש; מיט יסורים‬ ‫‪ 7‬און זײערע בײדנס אױגן האָבן‬
‫װעסטו געבערן קינדער‪ ,‬און צו דײַן‬ ‫זיך געעפֿנט‪ ,‬און זײ האָבן געװוּסט‬
‫‪5‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪3:17—4:11‬‬
‫און דער מענטש האָט דערקענט‬

‫זײַן װײַב ַחוָהן‪ ,‬און זי איז‬
‫טראָגעדיק געװאָרן‪ ,‬און האָט געבאָרן‬
‫‪4‬‬ ‫מאַן װעט זײַן דײַן גלוסטונג‪ ,‬און ער‬
‫װעט געװעלטיקן איבער דיר‪.‬‬
‫‪ 17‬און צו אָ ָדָ מען האָט ער געזאָגט‪:‬‬
‫ַקי ִנען‪ ,‬און זי האָט געזאָגט‪ :‬איך האָב‬ ‫װײַל דו האָסט צוגעהערט צו דעם קול‬
‫געקריגן ַא מאַן דורך גאָט‪.‬‬ ‫פֿון דײַן װײַב‪ ,‬און געגעסן פֿון דעם‬
‫‪ 2‬און זי האָט װידער געבאָרן – זײַן‬ ‫בױם װאָס איך האָב דיר אָנגעזאָגט‪,‬‬
‫ברודער הֶבלען‪ .‬און הֶבל איז געװען ַא‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬זאָלסט פֿון אים ניט‬
‫פּאַסטוך פֿון שאָף‪ ,‬און ַקי ִן איז געװען‬ ‫עסן; זאָל די ערד זײַן פֿאַרשאָלטן פֿון‬
‫אַן ערדאַרבעטער‪.‬‬ ‫דײַנעטװעגן; מיט מאַטערניש זאָלסטו‬
‫‪ 3‬און עס איז געװען נאָך ַא פֿאַרלױף‬ ‫זיך נערן פֿון איר אַלע טעג פֿון דײַן‬
‫פֿון טעג‪ ,‬האָט ַקי ִן געבראַכט פֿון דער‬ ‫לעבן‪.‬‬
‫פֿרוכט פֿון דער ערד ַא קרבן צו גאָט‪.‬‬ ‫‪ 18‬און דערנער און שטעכיק‬
‫‪ 4‬און הֶבל‪ ,‬ער אױך האָט געבראַכט‬ ‫געװעקס זאָל זי דיר מאַכן שפּראָצן‪,‬‬
‫פֿון די ערשטלינגען פֿון זײַנע שאָף און‬ ‫און זאָלסט עסן קרײַטעכץ פֿון פֿעלד‪.‬‬
‫פֿון זײערע פֿעטסטע‪ .‬און גאָט האָט זיך‬ ‫‪ 19‬מיט דעם שװײס פֿון דײַן פּנים‬
‫געקערט צו הֶבלען און צו זײַן קרבן‪,‬‬ ‫זאָלסטו עסן ברױט‪ ,‬ביז דו קערסט‬
‫‪ 5‬און צו ַקי ִנען און צו זײַן קרבן‬ ‫זיך אום צו דער ערד; װײַל פֿון‬
‫האָט ער זיך ניט געקערט‪ .‬האָט ַקי ִנען‬ ‫איר ביסטו גענומען געװאָרן; װאָרום‬
‫זײער געערגערט‪ ,‬און זײַן פּנים איז‬ ‫שטױב ביסטו‪ ,‬און צו שטױב זאָסלטו‬
‫אַראָפּגעפֿאַלן‪.‬‬ ‫זיך אומקערן‪.‬‬
‫‪ 6‬האָט גאָט געזאָגט צו ַקי ִנען‪ :‬פֿאַר‬ ‫‪ 20‬און דער מענטש האָט גערופֿן דעם‬
‫װאָס פֿאַרדריסט דיך‪ ,‬און פֿאַר װאָס‬ ‫נאָמען פֿון זײַן װײַב ַחוָה‪ ,‬װײַל זי איז‬
‫איז אַראָפּגעפֿאַלן דײַן פּנים?‬ ‫געװען די מוטער פֿון אַלעם לעבעדיקן‪.‬‬
‫‪ 7‬פֿאַר װאָר‪ ,‬אױב דו װעסט גוטס‬ ‫‪ 21‬און גאָט דער האַר האָט געמאַכט‬
‫טאָן װעסטו אױפֿגענומען װערן‪ ,‬און‬ ‫פֿאַר אָ ָדָ מען און פֿאַר זײַן װײַב‬
‫אױב דו װעסט ניט גוטס טאָן‪ ,‬הױערט‬ ‫העמדלעך פֿון פֿעל‪ ,‬און האָט זײ‬
‫די זינד ב ַײ דער טיר; און צו דיר‬ ‫באַקלײדט‪.‬‬
‫איז איר גלוסטונג‪ ,‬אָבער דו קענסט‬ ‫‪ 22‬און גאָט דער האַר האָט געזאָגט‪:‬‬
‫געװעלטיקן איבער איר‪.‬‬ ‫זע‪ ,‬דער מענטש איז געװאָרן װי‬
‫‪ 8‬האָט ַקי ִן גערעדט צו זײַן ברודער‬ ‫אײנער פֿון אונדז צו װיסן גוטס און‬
‫הֶבלען‪ .‬און עס איז געװען‪ ,‬װי זײ‬ ‫שלעכטס‪ ,‬און אַצונד קען ער נאָך‬
‫זײַנען געװען אין פֿעלד‪ ,‬אַזױ איז‬ ‫אױסשטרעקן זײַן האַנט‪ ,‬און נעמען‬
‫ַקי ִן אױפֿגעשטאַנען קעגן זײַן ברודער‬ ‫אױך פֿון דעם בױם פֿון לעבן‪ ,‬און ער‬
‫הֶבלען‪ ,‬און האָט אים געהרגעט‪.‬‬ ‫װעט עסן‪ ,‬און װעט לעבן אײביק‪.‬‬
‫‪ 9‬האָט גאָט געזאָגט צו ַקי ִנען‪ :‬װוּ‬ ‫גאָט דער האַר אים‬ ‫‪ 23‬האָט‬
‫איז דײַן ברודער הֶבל? האָט ער‬ ‫אַרױסגעשיקט פֿון דעם גאָרטן פֿון עֵדֶ ן‪,‬‬
‫געזאָגט‪ :‬איך װײס ניט; בין איך דען‬ ‫צו באַאַרבעטן די ערד‪ ,‬װאָס ער איז פֿון‬
‫דער שומר פֿון מײַן ברודער?‬ ‫דאָרטן גענומען געװאָרן‪.‬‬
‫‪ 10‬האָט ער געזאָגט‪ :‬װאָס האָסטו‬ ‫‪ 24‬און ער האָט אַרױסגעטריבן דעם‬
‫געטאָן? דער קָול פֿון דײַן ברודערס‬ ‫מענטשן; און ער האָט אַרײַנגעזעצט‬
‫בלוט שרײַט צו מיר פֿון דער ערד‪.‬‬ ‫אין מזרח פֿון דעם גאָרטן פֿון עֵדֶ ן די‬
‫‪ 11‬און אַצונד‪ ,‬פֿאַרשאָלטן זאָלסטו‬ ‫כּרובים‪ ,‬און די פֿלאַמיקע שװערד װאָס‬
‫זײַן פֿון דער ערד װאָס האָט‬ ‫דרײט זיך‪ ,‬צו היטן דעם װעג צום בױם‬
‫אױפֿגעמאַכט איר מױל צוצונעמען‬ ‫פֿון לעבן‪.‬‬
‫‪4:12—5:4‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪6‬‬
‫‪ 22‬און ִצלָה‪ ,‬זי אױך האָט געבאָרן‬ ‫דײַן ברודערס בלוט פֿון דײַן האַנט‪.‬‬
‫תּובַל‪ַ -‬קי ִנען‪ ,‬דעם אױסשלײַפֿער פֿון‬ ‫‪ 12‬אַז דו װעסט באַאַרבעטן די ערד‪,‬‬
‫אַלערלײ קופּער‪ -‬און אײַזנגעצײַג; און‬ ‫זאָל זי דיר מער ניט געבן איר קראַפֿט;‬
‫די שװעסטער פֿון תּובַל‪ַ -‬קי ִנען איז‬ ‫נעַ‪-‬ונַד זאָלסטו זײַן אױף דער ערד‪.‬‬
‫געװען נַ ֲעמָה‪.‬‬ ‫‪ 13‬האָט ַקי ִן געזאָגט צו גאָט‪:‬‬
‫‪ 23‬און ֶלמֶך האָט געזאָגט צו זײַנע‬ ‫מײַן שטראָף איז צו גרױס‬
‫װײַבער‪:‬עָדָ ה און ִצלָה‪ ,‬הערט מײַן‬ ‫אַריבערצוטראָגן‪.‬‬
‫קָול‪ ,‬װײַבער פֿון ֶלמֶכן‪ ,‬פֿאַרנעמט מײַן‬ ‫‪ 14‬אָט האָסטו מיך הײַנט פֿאַרטריבן‬
‫װאָרט; װאָרום איך הרגע ַא מאַן פֿאַר‬ ‫פֿון דעם געזיכט פֿון לאַנד‪ ,‬און פֿון דײַן‬
‫מײַן װוּנד‪ ,‬און ַא יי ִנגל פֿאַר מײַן בײַל;‬ ‫פּנים װעל איך זײַן פֿאַרבאָרגן‪ ,‬און איך‬
‫‪ 24‬װײַל זיבנפֿאַך װערט גענומען‬ ‫װעל זײַן נעַ‪-‬ונַד אױף דער ערד; װעט‬
‫פֿאַר ַקי ִנען נקמה‪ ,‬פֿאַר ֶלמֶכן אָבער זיבן‬ ‫זײַן‪ ,‬װער‪-‬נאָר עס טרעפֿט מיך װעט‬
‫און זיבעציק‪.‬‬ ‫מיך דערהרגען‪.‬‬
‫‪ 25‬און אָ ָדָ ם האָט װידער דערקענט‬ ‫‪ 15‬האָט גאָט צו אים געזאָגט‪:‬‬
‫זײַן װײַב‪ ,‬און זי האָט געבאָרן ַא זון‪,‬‬ ‫דרום װער‪-‬נאָר עס הרגעט ַקי ִנען זאָל‬
‫און האָט גערופֿן זײַן נאָמען שֵת‪ ,‬װײַל‪:‬‬ ‫זיבנפֿאַך גענומען װערן נקמה פֿון אים‪.‬‬
‫» גאָט האָט מיר באַשערט אַן אַנדער‬ ‫און גאָט האָט געמאַכט ַקי ִנען ַא צײכן‪,‬‬
‫זאָמען אָנשטאָט הֶבלען‪ ,‬אַז ַקי ִן האָט‬ ‫אַז קײנער װאָס טרעפֿט אים‪ ,‬זאָל אים‬
‫אים געהרגעט«‪.‬‬ ‫ניט דערשלאָגן‪.‬‬
‫‪ 16‬און ַקי ִן איז אַװעקגעגאַנגען פֿון‬
‫‪ 26‬און ב ַײ שֵתן‪ ,‬ב ַײ אים אױך איז‬ ‫פֿאַר גאָט‪ ,‬און האָט זיך באַזעצט אין‬
‫געבאָרן געװאָרן ַא זון‪ ,‬און ער האָט‬ ‫לאַנד נוֹד‪ ,‬אין מזרח פֿון עֵדֶ ן‪.‬‬
‫גערופֿן זײַן נאָמען אֶנוֹש‪ .‬דענצמאָל‬ ‫‪ 17‬און ַקי ִן האָט דערקענט זײַן װײַב‪,‬‬
‫האָט מען אָנגעהױבן רופֿן צו דעם‬ ‫און זי איז טראָגעדיק געװאָרן‪ ,‬און האָט‬
‫נאָמען יהוה‪.‬‬ ‫געבאָרן חַנוכן‪ .‬און ער האָט געבױט‬
‫ַא שטאָט‪ ,‬און האָט גערופֿן דעם נאָמען‬
‫דאָס איז דאָס בוך פֿון די געבורטן‬
‫פֿון אָ ָדָ מען‪ :‬װען גאָט האָט‬
‫באַשאַפֿן דעם מענטשן‪ ,‬האָט ער אים‬
‫‪5‬‬ ‫פֿון דער שטאָט אַזױ װי דער נאָמען פֿון‬
‫זײַן זון‪ ,‬חַנוך‪.‬‬
‫אין דער גלײַכעניש פֿון גאָט געמאַכט;‬ ‫‪ 18‬און ב ַײ חַנוכן איז געבאָרן‬
‫ִירד האָט געבאָרן‬ ‫ִירד‪ ,‬און ע ָ‬‫געװאָרן ע ָ‬
‫‪ַ 2‬א זכר און ַא נקבֿה האָט ער זײ‬ ‫מח ָױאֵלן‪ ,‬און מח ָױאֵל האָט געבאָרן‬
‫באַשאַפֿן‪ ,‬און ער האָט זײ געבענטשט‪,‬‬ ‫שאֵל האָט געבאָרן‬ ‫שאֵלן‪ ,‬און מתו ָ‬ ‫מתו ָ‬
‫און האָט גערופֿן זײער נאָמען מענטש‬ ‫ֶלמֶכן‪.‬‬
‫אין דעם טאָג װאָס זײ זײַנען באַשאַפֿן‬ ‫‪ 19‬און ֶלמֶך האָט זיך גענומען צװײ‬
‫געװאָרן‪.‬‬ ‫װײַבער; דער נאָמען פֿון אײנער איז‬
‫‪ 3‬און אָ ָדָ ם האָט געלעבט הונדערט‬ ‫געװען עָדָ ה‪ ,‬און דער נאָמען פֿון דער‬
‫און דרײַסיק יאָר‪ ,‬און האָט געבאָרן ַא‬ ‫צװײטער ִצלָה‪.‬‬
‫זון אין זײַן גלײַכעניש‪ ,‬אַזױ װי זײַן‬ ‫‪ 20‬און עָדָ ה האָט געבאָרן יָבָלן; ער‬
‫געשטאַלט‪ ,‬און האָט גערופֿן זײַן נאָמען‬ ‫איז געװען דער פֿאָטער פֿון די װאָס‬
‫שֵת‪.‬‬ ‫זיצן אין געצעלטן און האָבן פֿי‪.‬‬
‫‪ 4‬און די טעג פֿון אָ ָדָ מען נאָכדעם װי‬ ‫‪ 21‬און דער נאָמען פֿון זײַן ברודער‬
‫ער האָט געבאָרן שֵתן‪ ,‬זײַנען געװען‬ ‫איז געװען יובַל; ער איז געװען דער‬
‫אַכט הונדערט יאָר; און ער האָט‬ ‫פֿאָטער פֿון אַלע װאָס האַלטן ַא האַרף‬
‫געבאָרן זין און טעכטער‪.‬‬ ‫און ַא פֿלייט‪.‬‬
‫‪7‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪5:5—5:30‬‬
‫געבאָרן חַנוֹכן‪.‬‬ ‫‪ 5‬און אַלע טעג װאָס אָ ָדָ ם האָט‬

‫‪ 19‬און י ֶֶרד האָט געלעבט נאָכדעם װי‬ ‫געלעבט‪ ,‬זײַנען געװען נײַן הונדערט‬
‫ער האָט געבאָרן חַנוֹכן‪ ,‬אַכט הונדערט‬ ‫יאָר און דרײַסיק יאָר; און ער איז‬
‫יאָר; און ער האָט געבאָרן זין און‬ ‫געשטאָרבן‪.‬‬
‫טעכטער‪.‬‬ ‫‪ 6‬און שֵת האָט געלעבט הונדערט‬
‫‪ 20‬און אַלע טעג פֿון י ֶֶרדן זײַנען‬ ‫יאָר און פֿינף יאָר‪ ,‬און האָט געבאָרן‬
‫געװען נײַן הונדערט יאָר און צװײ און‬ ‫אֶנוֹשן‪.‬‬
‫זעכציק יאָר; און ער איז געשטאָרבן‪.‬‬ ‫‪ 7‬און שֵת האָט געלעבט נאָכדעם װי‬
‫‪ 21‬און חַנוֹך האָט געלעבט פֿינף‬ ‫ער האָט געבאָרן אֶנוֹשן‪ ,‬אַכט הונדערט‬
‫און זעכציק יאָר‪ ,‬און האָט געבאָרן‬ ‫יאָר און זיבן יאָר; און ער האָט געבאָרן‬
‫שלַחן‪.‬‬
‫מתו ֶ‬ ‫זין און טעכטער‪.‬‬
‫‪ 22‬און חַנוֹך איז געגאַנגען מיט‬ ‫‪ 8‬און אַלע טעג פֿון שֵתן זײַנען געװען‬
‫גאָט נאָכדעם װי ער האָט געבאָרן‬ ‫נײַן הונדערט יאָר און צװעלף יאָר; און‬
‫שלַחן‪ ,‬דר ַײ הונדערט יאָר; און ער‬ ‫מתו ֶ‬ ‫ער איז געשטאָרבן‪.‬‬
‫האָט געבאָרן זין און טעכטער‪.‬‬ ‫‪ 9‬און אֶנוֹש האָט געלעבט נײַנציק‬
‫‪ 23‬און אַלע טעג פֿון חַנוֹכן זײַנען‬ ‫יאָר‪ ,‬און האָט געבאָרן קֵינָנען‪.‬‬
‫געװען דר ַײ הונדערט יאָר און פֿינף און‬ ‫‪ 10‬און אֶנוֹש האָט געלעבט נאָכדעם‬
‫זעכציק יאָר‪.‬‬ ‫װי ער האָט געבאָרן קֵינָנען‪ ,‬אַכט‬
‫הונדערט יאָר און פֿופֿצן יאָר; און ער‬
‫‪ 24‬און חַנוֹך איז געגאַנגען מיט גאָט;‬ ‫האָט געבאָרן זין און טעכטער‪.‬‬
‫און ער איז ניט געװאָרן‪ ,‬װאָרום גאָט‬ ‫‪ 11‬און אַלע טעג פֿון אֶנושן זײַנען‬
‫האָט אים צוגענומען‪.‬‬ ‫געװען נײַן הונדערט יאָר און פֿינף יאָר;‬
‫שלַח האָט געלעבט‬ ‫‪ 25‬און מתו ֶ‬ ‫און ער איז געשטאָרבן‪.‬‬
‫הונדערט יאָר און זיבן און אַכציק יאָר‪,‬‬ ‫‪ 12‬און קֵינָן האָט געלעבט זיבעציק‬
‫און האָט געבאָרן ֶלמֶכן‪.‬‬ ‫יאָר‪ ,‬און האָט געבאָרן מַהלַלאֵלן‪.‬‬
‫שלַח האָט געלעבט‬ ‫‪ 26‬און מתו ֶ‬ ‫‪ 13‬און קֵינָן האָט געלעבט נאָכדעם‬
‫נאָכדעם װי ער האָט געבאָרן ֶלמֶכן‪,‬‬ ‫װי ער האָט געבאָרן מַהלַלאֵלן‪ ,‬אַכט‬
‫זיבן הונדערט יאָר און צװײ און‬ ‫הונדערט יאָר און פֿערציק יאָר; און ער‬
‫אַכציק יאָר; און ער האָט געבאָרן זין‬ ‫האָט געבאָרן זין און טעכטער‪.‬‬
‫און טעכטער‪.‬‬ ‫‪ 14‬און אַלע טעג פֿון קֵינָנען זײַנען‬
‫שלַחן זײַנען‬‫‪ 27‬און אַלע טעג פֿון מתו ֶ‬ ‫געװען נײַן הונדערט יאָר און צען יאָר;‬
‫געװען נײַן הונדערט יאָר און נײַן און‬ ‫און ער איז געשטאָרבן‪.‬‬
‫זעכציק יאָר; און ער איז געשטאָרבן‪.‬‬ ‫‪ 15‬און מַהלַלאֵל האָט געלעבט פֿינף‬
‫‪ 28‬און ֶלמֶך האָט געלעבט הונדערט‬ ‫און זעכציק יאָר‪ ,‬און האָט געבאָרן‬
‫יאָר און צװײ און אַכציק יאָר‪ ,‬און האָט‬ ‫י ֶֶרדן‪.‬‬
‫געבאָרן ַא זון‪.‬‬ ‫‪ 16‬און מַהלַלאֵל האָט געלעבט‬
‫‪ 29‬און ער האָט גערופֿן זײַן נאָמען‬ ‫נאָכדעם װי ער האָט געבאָרן י ֶֶרדן‪,‬‬
‫נ ֹח‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬דער דאָזיקער‬ ‫אַכט הונדערט יאָר און דרײַסיק יאָר;‬
‫װעט אונדז זײַן ַא נחמה פֿאַר אונדזער‬ ‫און ער האָט געבאָרן זין און טעכטער‪.‬‬
‫אַרבעט‪ ,‬און פֿאַר דער מאַטערניש פֿון‬ ‫‪ 17‬און אַלע טעג פֿון מַהלַלאֵלן זײַנען‬
‫אונדזערע הענט‪ ,‬פֿון װעגן דער ערד‬ ‫געװען אַכט הונדערט יאָר און פֿינף און‬
‫װאָס גאָט האָט זי פֿאַרשאָלטן‪.‬‬ ‫נײַנציק יאָר; און ער איז געשטאָרבן‪.‬‬
‫‪ 30‬און ֶלמֶך האָט געלעבט נאָכדעם‬ ‫‪ 18‬און י ֶֶרד האָט געלעבט הונדערט‬
‫װי ער האָט געבאָרן נ ֹחן‪ ,‬פֿינף הונדערט‬ ‫יאָר און צװײ און זעכציק יאָר‪ ,‬און האָט‬
‫‪5:31—6:17‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪8‬‬
‫זײ געמאַכט‪.‬‬ ‫יאָר און פֿינף און נײַנציק יאָר; און ער‬
‫‪ 8‬אָבער נ ֹח האָט געפֿונען‬ ‫האָט געבאָרן זין און טעכטער‪.‬‬
‫לײַטזעליקײט אין די אױגן פֿון‬ ‫‪ 31‬און אַלע טעג פֿון ֶלמֶכן זײַנען‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫געװען זיבן הונדערט יאָר און זיבן און‬
‫זיבעציק יאָר; און ער איז געשטאָרבן‪.‬‬
‫נ ֹחַ‬ ‫‪ 32‬און אַז נ ֹח איז געװאָרן פֿינף‬
‫‪ 9‬דאָס איז די געשיכטע פֿון נ ֹחן‪ .‬נ ֹח‬
‫איז געװען ַא גערעכטער‪ ,‬ערלעכער‬ ‫הונדערט יאָר אַלט‪ ,‬האָט נ ֹח געבאָרן‬
‫מאַן אין זײַן דור; מיט גאָט איז‬ ‫שֵמען‪ ,‬חָמען‪ ,‬און י ֶפֿתן‪.‬‬
‫געגאַנגען נ ֹח‪.‬‬
‫‪ 10‬און נ ֹח האָט געבאָרן דר ַײ זין‪:‬‬
‫שֵם‪ ,‬חָם‪ ,‬און יֶפֶת‪.‬‬
‫און עס איז געװען‪ ,‬אַז די מענטשן‬
‫האָבן זיך אָנגעהױבן מערן אױפֿן‬ ‫‪6‬‬
‫געזיכט פֿון דער ערד‪ ,‬און ב ַײ זײ זײַנען‬
‫‪ 11‬און די ערד איז פֿאַרדאָרבן‬ ‫געבאָרן געװאָרן טעכטער‪,‬‬
‫געװאָרן פֿאַר גאָט‪ ,‬און די ערד איז פֿול‬ ‫‪ 2‬האָבן די זין פֿון גאָט געזען די‬
‫געװאָרן מיט אומרעכט‪.‬‬ ‫טעכטער פֿון מענטשן אַז זײ זײַנען‬
‫‪ 12‬און גאָט האָט געזען די ערד‪,‬‬ ‫שײן‪ ,‬און זײ האָבן זיך גענומען װײַבער‬
‫ערשט זי איז פֿאַרדאָרבן‪ ,‬װײַל‬ ‫װעמען‪-‬נאָר זײ האָבן אױסדערװײלט‪.‬‬
‫יעטװעדער לײַב האָט פֿאַרדאָרבן זײַן‬
‫װעג אױף דער ערד‪.‬‬ ‫‪ 3‬האָט גאָט געזאָגט‪ :‬מײַן גײַסט‬
‫‪ 13‬און גאָט האָט געזאָגט צו נ ֹחן‪:‬‬ ‫זאָל ניט בלײַבן אין דעם מענטשן אױף‬
‫דער סוף פֿון אַלע לײַבער איז געקומען‬ ‫אײביק‪ ,‬װאָרום ער איז פֿאָרט פֿלײש;‬
‫פֿאַר מיר‪ ,‬װאָרום די ערד איז פול מיט‬ ‫נאָר זײַנע טעג זאָלן זײַן הונדערט און‬
‫אומרעכט דורך זײ; און זע‪ ,‬איך ברענג‬ ‫צװאַנציק יאָר‪.‬‬
‫זײ אום מיט דער ערד‪.‬‬ ‫‪ 4‬די נפֿילים זײַנען געװען אױף דער‬
‫‪ 14‬מאַך דיר ַא תּבֿה פֿון פּימסנהאָלץ;‬ ‫ערד אין יענע טעג – און אױך דערנאָך‬
‫אין קאַמערן זאָלסטו מאַכן די תּבֿה‪ ,‬און‬ ‫– װען די זין פֿון גאָט פֿלעגן קומען‬
‫זאָלסט זי אױספּעכן פֿון אינעװײניק און‬ ‫צו די טעכטער פֿון מענטשן‪ ,‬און זײ‬
‫פֿון אױסנװײניק מיט פּעך‪.‬‬ ‫פֿלעגן געבערן פֿון זײ; דאָס זײַנען די‬
‫‪ 15‬און אָט װי דו זאָלסט זי מאַכן‪:‬‬ ‫גיבורים װאָס פֿון פֿאַרצײַטן‪ ,‬מענער‬
‫דר ַײ הונדערט אײלן די לענג פֿון דער‬ ‫מיט ַא נאָמען‪.‬‬
‫תּבֿה‪ ,‬פֿופֿציק אײלן איר ברײט‪ ,‬און‬ ‫‪ 5‬און גאָט האָט געזען אַז דאָס בײז‬
‫דרײַסיק אײלן איר הײך‪.‬‬ ‫פֿון דעם מענטשן איז גרױס אױף דער‬
‫‪ַ 16‬א גיבלדאַך זאָלסטו מאַכן צו‬ ‫ערד‪ ,‬און די גאַנצע טראַכטונג פֿון די‬
‫דער תּבֿה‪ ,‬און אױף אַן אײל ]די‬ ‫מחשבות פֿון זײַן האַרצן איז רק צום‬
‫ברײט[ זאָלסטו זי פֿאַרענדיקן פֿון‬ ‫בײזן ַא גאַנצן טאָג‪.‬‬
‫אױבן; און דעם אײַנגאַנג פֿון דער תּבֿה‬ ‫‪ 6‬און גאָט האָט חרטה געהאַט‬
‫זאָלסטו מאַכן אין איר זײַט; מיט אַן‬ ‫װאָס ער האָט געמאַכט דעם מענטשן‬
‫אונטערשטן‪ ,‬צװײטן‪ ,‬און דריטן שטאָק‬ ‫אױף דער ערד‪ ,‬און ער איז געװען‬
‫זאָלסטו זי מאַכן‪.‬‬ ‫באַקומערט אין זײַן האַרצן‪.‬‬
‫‪ 17‬און איך‪ ,‬זע‪ ,‬איך ברענג ַא מבול‬ ‫‪ 7‬און גאָט האָט געזאָגט‪ :‬איך װעל‬
‫װאַסער אױף דער ערד‪ ,‬אומצוברענגען‬ ‫אָפּמעקן דעם מענטשן װאָס איך האָב‬
‫יעטװעדער לײַב װאָס אין אים איז‬ ‫באַשאַפֿן‪ ,‬פֿון דעם געזיכט פֿון דער‬
‫ד ָא אַן אָטעם פֿון לעבן‪ ,‬פֿון אונטערן‬ ‫ערד; פֿון ַא מענטשן ביז ַא בהמה‪ ,‬ביז‬
‫הימל; אַלץ װאָס אױף דער ערד װעט‬ ‫ַא שרץ‪ ,‬און ביז ַא פֿױגל פֿון הימל;‬
‫אומקומען‪.‬‬ ‫װאָרום איך האָב חרטה װאָס איך האָב‬
‫‪9‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪6:18—7:15‬‬
‫‪ 5‬און נ ֹח האָט געטאָן אַזױ װי אַלץ‬ ‫‪ 18‬אָבער איך װעל אױפֿשטעלן מײַן‬
‫װאָס גאָט האָט אים באַפױלן‪.‬‬ ‫בונד מיט דיר‪ ,‬און װעסט אַרײַנגײן אין‬
‫‪ 6‬און נ ֹח איז געװען זעקס הונדערט‬ ‫דער תּבֿה‪ ,‬דו און דײַנע זין‪ ,‬און דײַן‬
‫יאָר אַלט‪ ,‬װען דער מבול איז געװען‬ ‫װײַב‪ ,‬און דײַנע זינס װײַבער‪ ,‬מיט דיר‪.‬‬
‫אױף דער ערד‪.‬‬ ‫‪ 19‬און פֿון אַלץ װאָס לעבט‪ ,‬פֿון‬
‫‪ 7‬און נ ֹח‪ ,‬און זײַנע זין‪ ,‬און זײַן װײַב‪,‬‬ ‫אַלע לײַבער‪ ,‬זאָלסטו אַרײַנברענגען‬
‫און זײַנע זינס װײַבער‪ ,‬מיט אים‪ ,‬זײַנען‬ ‫צו צװײ פֿון איטלעכן אין דער תּבֿה‪,‬‬
‫אַרײַנגעגאַנגען אין דער תּבֿה‪ ,‬פֿון װעגן‬ ‫אױף צו דערהאַלטן בײַם לעבן מיט‬
‫דעם װאַסער פֿון מבול‪.‬‬ ‫דיר; ַא זָכר און ַא נקבֿה זאָלן זײ זײַן‪.‬‬
‫‪ 8‬פֿון די רײנע בהמות‪ ,‬און פֿון די‬ ‫‪ 20‬פֿון די פֿױגלען לױט זײערע‬
‫בהמות װאָס זײַנען ניט רײן‪ ,‬און פֿון‬ ‫מינים‪ ,‬און פֿון די בהמות לױט זײערע‬
‫די פױגלען און אַלץ װאָס קריכט אױף‬ ‫מינים‪ ,‬פֿון אַלע שרצים פֿון דער‬
‫דער ערד‪,‬‬ ‫ערד לױט זײערע מינים‪ ,‬צו צװײ פֿון‬
‫‪ 9‬זײַנען צו צװײ צו צװײ‬ ‫איטלעכן זאָלן אַרײַנגײן צו דיר‪ ,‬אױף‬
‫אַרײַנגעגאַנגען צו נ ֹחן אין דער‬ ‫צו דערהאַלטן בײַם לעבן‪.‬‬
‫תּבֿה‪ַ ,‬א זָכר און ַא נקבֿה‪ ,‬אַזױ װי גאָט‬ ‫‪ 21‬און דו נעם דיר פֿון יעטװעדער‬
‫האָט באַפױלן נ ֹחן‪.‬‬ ‫עסנװאַרג װאָס װערט געגעסן‪ ,‬און‬
‫‪ 10‬און עס איז געװען צו זיבן טעג‪,‬‬ ‫זאַמל אײַן צו דיר‪ ,‬כּדי עס זאָל זײַן פֿאַר‬
‫אַזױ איז דאָס װאַסער פֿון מבול געװען‬ ‫דיר און פֿאַר זײ צום עסן‪.‬‬
‫אױף דער ערד‪.‬‬
‫‪ 11‬אין דעם זעקס הונדערטסטן יאָר‬ ‫‪ 22‬און נ ֹח האָט אַזױ געטאָן; אַזױ װי‬
‫פֿון נ ֹחס לעבן‪ ,‬אין צװײטן חודש‪,‬‬ ‫אַלץ װאָס גאָט האָט אים באַפֿױלן‪ ,‬אַזױ‬
‫אין זיבעצנטן טאָג פֿון חודש‪ ,‬אין‬ ‫האָט ער געטאָן‪.‬‬
‫דעם דאָזיקן טאָג האָבן אױסגעבראָכן‬
‫אַלע קװאַלן פֿון גרױסן תּהָום‪ ,‬און די‬
‫פענצטער פֿון הימל האָבן זיך געעפנט‪.‬‬
‫און גאָט האָט געזאָגט צו נ ֹחן‪ :‬גײ‬
‫אַרײַן דו און דײַן גאַנץ הױזגעזינט‬
‫אין דער תּבֿה‪ ,‬װאָרום דיך האָב איך‬
‫‪7‬‬
‫‪ 12‬און דער רעגן איז געװען אױף‬ ‫געזען גערעכט פֿאַר מיר אין דעם‬
‫דער ערד פערציק טעג און פערציק‬ ‫דאָזיקן דור‪.‬‬
‫נעכט‪.‬‬
‫‪ 13‬אין דעם דאָזיקן אײגענעם טאָג‬ ‫‪ 2‬פֿון אַלע רײנע בהמות זאָלסטו דיר‬
‫זײַנען אַרײַנגעגאַנגען נ ֹח‪ ,‬און שֵם‪ ,‬און‬ ‫נעמען צו זיבן און זיבן‪ ,‬איטלעכס מיט‬
‫חָם‪ ,‬און יֶפֶת‪ ,‬נ ֹחס זין‪ ,‬און נ ֹחס װײַב‪,‬‬ ‫זײַן פּאָר; און פֿון די בהמות װאָס זײ‬
‫און די דר ַײ װײַבער פֿון זײַנע זין מיט‬ ‫זײַנען ניט רײן‪ ,‬צו צװײ‪ ,‬איטלעכס מיט‬
‫זײ‪ ,‬אין דער תּבֿה;‬ ‫זײַן פּאָר‪.‬‬
‫‪ 14‬זײ‪ ,‬און אַלע חיות לױט זײערע‬ ‫‪ 3‬אױך פֿון די פױגלען פֿון הימל צו‬
‫מינים‪ ,‬און אַלע בהמות לױט זײערע‬ ‫זיבן און זיבן‪ ,‬אַן ער און ַא זי‪ ,‬כּדי‬
‫מינים‪ ,‬און אַלע שרצים װאָס קריכן‬ ‫צו דערהאַלטן זאָמען אױפֿן געזיכט פֿון‬
‫אױף דער ערד לױט זײערע מינים‪,‬‬ ‫דער גאַנצער ערד‪.‬‬
‫און אַלע עופות לױט זײערע מינים‪,‬‬ ‫‪ 4‬װאָרום אין זיבן טעג אַרום‪ ,‬מאַך‬
‫איטלעך פױגל‪ ,‬איטלעך געפליגל‪.‬‬ ‫איך רעגענען אױף דער ערד פערציק‬
‫‪ 15‬און זײ זײַנען אַרײַנגעגאַנגען צו‬ ‫טעג און פערציק נעכט‪ ,‬און איך װעל‬
‫נ ֹחן אין דער תּבֿה‪ ,‬צו צװײ‪ ,‬צו צװײ‬ ‫אָפּמעקן דעם גאַנצן באַשטאַנד װאָס‬
‫פֿון אַלע לײַבער װאָס אין זײ איז ד ָא‬ ‫איך האָב געמאַכט‪ ,‬פֿון דעם געזיכט פֿון‬
‫אַן אָטעם פֿון לעבן‪.‬‬ ‫דער ערד‪.‬‬
‫‪7:16—8:10‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪10‬‬
‫און גאָט האָט געדאַכט אָן נ ֹחן‪,‬‬

‫און אָן אַלע חיות‪ ,‬און אָן אַלע‬
‫בהמות‪ ,‬װאָס מיט אים אין דער תּבֿה‪,‬‬
‫‪8‬‬ ‫זײַנען‬ ‫װאָס‬ ‫די‬ ‫‪ 16‬און‬
‫אַרײַנגעגאַנגען‪ ,‬זײַנען אַרײַנגעגאַנגען‬
‫ַא זָכר און ַא נקבֿה פֿון אַלע לײַבער‪,‬‬
‫און גאָט האָט געמאַכט אַריבערגײן ַא‬ ‫אַזױ װי גאָט האָט אים באַפױלן; און‬
‫װינט אױף דער ערד‪ ,‬און די װאַסערן‬ ‫גאָט האָט פֿאַרשלאָסן הינטער אים‪.‬‬
‫האָבן זיך אײַנגעשטילט‪.‬‬ ‫‪ 17‬און דער מבול איז געװען פערציק‬
‫‪ 2‬און עס זײַנען פֿאַרשטאָפּט געװאָרן‬ ‫טעג אױף דער ערד‪ ,‬און די װאַסערן‬
‫די קװאַלן פֿון תּהָום‪ ,‬און די פֿענצטער‬ ‫האָבן זיך געמערט‪ ,‬און זײ האָבן‬
‫פֿון הימל; און דער רעגן פֿון הימל איז‬ ‫געטראָגן די תּבֿה‪ ,‬און זי האָט זיך‬
‫פֿאַרהאַלטן געװאָרן‪.‬‬ ‫אױפֿגעהױבן איבער דער ערד‪.‬‬
‫‪ 3‬און די װאַסערן האָבן געהאַלטן אין‬ ‫‪ 18‬און די װאַסערן האָבן זיך‬
‫אײן אָפּטרעטן פֿון דער ערד; און די‬ ‫געשטאַרקט‪ ,‬און האָבן זיך זײער‬
‫װאַסערן זײַנען געמינערט געװאָרן צום‬ ‫געמערט אױף דער ערד‪ ,‬און די תּבֿה‬
‫סוף פֿון הונדערט און פֿופֿציק טעג‪.‬‬ ‫איז געגאַנגען אױף דער אױבערפלעך‬
‫‪ 4‬און די תּבֿה האָט גערוט אין זיבעטן‬ ‫פֿון די װאַסערן‪.‬‬
‫חודש‪ ,‬אין זיבעצנטן טאָג פֿון חודש‪,‬‬ ‫‪ 19‬און די װאַסערן האָבן זיך זײער‬
‫אַר ָרט‪.‬‬
‫אױף די בערג פֿון ָ‬ ‫זײער געשטאַרקט אױף דער ערד;‬
‫‪ 5‬און די װאַסערן האָבן געהאַלטן‬ ‫און עס זײַנען פֿאַרדעקט געװאָרן אַלע‬
‫אין אײן געמינערט װערן ביזן צענטן‬ ‫הױכע בערג װאָס אונטערן גאַנצן‬
‫חודש; אין צענטן חודש‪ ,‬אין ערשטן‬ ‫הימל‪.‬‬
‫טאָג פֿון חודש‪ ,‬האָבן זיך באַװיזן די‬ ‫‪ 20‬פופצן אײלן אַריבער האָבן זיך‬
‫שפּיצן פֿון די בערג‪.‬‬ ‫די װאַסערן געשטאַרקט‪ ,‬און די בערג‬
‫‪ 6‬און עס איז געװען צום סוף פֿון‬ ‫זײַנען פֿאַרדעקט געװאָרן‪.‬‬
‫פֿערציק טעג‪ ,‬האָט נ ֹח געעפֿנט דעם‬ ‫‪ 21‬און עס איז אומגעקומען‬
‫פֿענצטער פֿון דער תּבֿה װאָס ער האָט‬ ‫יעטװעדער לײַב װאָס באַװעגט זיך‬
‫געמאַכט‪.‬‬ ‫אױף דער ערד‪ ,‬ס ַײ ַא פױגל‪ ,‬ס ַײ ַא‬
‫‪ 7‬און ער האָט אַרױסגעשיקט דעם‬ ‫בהמה‪ ,‬ס ַײ ַא חיה‪ ,‬ס ַײ יעטװעדער‬
‫ראָב‪ ,‬און ער איז אַרױס הין און צוריק‪,‬‬ ‫שרץ װאָס קריכט אױף דער ערד‪ ,‬און‬
‫ביז דאָס װאַסער איז אָפּגעטריקנט‬ ‫יעטװעדער מענטש;‬
‫געװאָרן פֿון דעם געזיכט פֿון דער ערד‪.‬‬ ‫‪ 22‬אַלץ װאָס אין זײַנע נאָזלעכער‬
‫‪ 8‬האָט ער אַרױסגעשיקט פֿון זיך די‬ ‫איז געװען ַא הױך פֿון ַא לעבעדיקן‬
‫טױב‪ ,‬צו זען אױב דאָס װאַסער איז‬ ‫אָטעם‪ ,‬אַלץ װאָס אױף דער יבשה‪ ,‬איז‬
‫אָפּגעפֿאַלן פֿון דעם געזיכט פֿון דער‬ ‫געשטאָרבן‪.‬‬
‫ערד‪.‬‬ ‫‪ 23‬און ער האָט אָפּגעמעקט דעם‬
‫‪ 9‬אָבער די טױב האָט ניט געפֿונען‬ ‫גאַנצן באַשטאַנד װאָס אױפֿן געזיכט‬
‫קײן אָפּרו פֿאַר איר פֿוסטריט‪ ,‬און זי‬ ‫פֿון דער ערד‪ ,‬פֿון ַא מענטשן ביז ַא‬
‫האָט זיך אומגעקערט צו אים אין דער‬ ‫בהמה‪ ,‬ביז ַא שרץ‪ ,‬און ביז ַא פױגל‬
‫תּבֿה‪ ,‬װײַל װאַסער איז געװען אױפֿן‬ ‫פֿון הימל; און זײ זײַנען אָפּגעמעקט‬
‫געזיכט פֿון דער גאַנצער ערד‪ .‬האָט ער‬ ‫געװאָרן פֿון דער ערד‪ ,‬און נאָר נ ֹח איז‬
‫אױסגעשטרעקט זײַן האַנט‪ ,‬און האָט זי‬ ‫געבליבן‪ ,‬און די װאָס מיט אים אין דער‬
‫גענומען און זי אַרײַנגעבראַכט צו זיך‬ ‫תּבֿה‪.‬‬
‫אין דער תּבֿה‪.‬‬ ‫‪ 24‬און די װאַסערן האָבן זיך‬
‫‪ 10‬און ער האָט אָפּגעװאַרט נאָך‬ ‫געשטאַרקט אױף דער ערד הונדערט‬
‫אַנדערע זיבן טעג‪ ,‬און האָט װידער‬ ‫און פֿופֿציק טעג‪.‬‬
‫‪11‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪8:11—9:6‬‬
‫רײנע פֿױגלען‪ ,‬און האָט אױפֿגעבראַכט‬ ‫אַרױסגעשיקט די טױב פֿון דער תּבֿה‪.‬‬
‫בראַנדאָפּפֿער אױפֿן מזבח‪.‬‬ ‫‪ 11‬און די טױב איז געקומען אין‬
‫‪ 21‬און גאָט האָט געשמעקט דעם‬ ‫אָװנטצײַט‪ ,‬ערשט אַן אָפּגעריסן‬
‫געשמאַקן ריח‪ ,‬און גאָט האָט געזאָגט‬ ‫אײלבערטבלאַט איז אין איר מױל‪ ,‬און‬
‫אין זײַן האַרצן‪ :‬איך װעל מער װידער‬ ‫נ ֹח האָט געװוּסט אַז דאָס װאַסער איז‬
‫ניט פֿאַרשילטן די ערד פֿון װעגן דעם‬ ‫אָפּגעפֿאַלן פֿון דער ערד‪.‬‬
‫מענטשן; װאָרום די טראַכטונג פֿון‬ ‫‪ 12‬האָט ער אָפּגעװאַרט נאָך אַנדערע‬
‫דעם מענטשנס האַרצן איז שלעכט פֿון‬ ‫זיבן טעג‪ ,‬און האָט אַרױסגעשיקט‬
‫זײַן יוגנט אָן; און איך װעל מער װידער‬ ‫די טױב‪ ,‬און זי האָט זיך מער ניט‬
‫ניט דערשלאָגן אַלץ װאָס לעבט‪ ,‬אַזױ‬ ‫אומגעקערט צו אים װידער‪.‬‬
‫װי איך האָב געטאָן‪.‬‬ ‫‪ 13‬און עס איז געװען אין דעם זעקס‬
‫‪ 22‬אַזױ לאַנג װי די טעג פֿון דער‬ ‫הונדערט און ערשטן יאָר‪ ,‬אין ערשטן‬
‫ערד‪ ,‬זאָל זײאונג און שניט‪ ,‬און קעלט‬ ‫חודש‪ ,‬אין ערשטן טאָג פֿון חודש‪ ,‬איז‬
‫און היץ‪ ,‬און זומער און װינטער‪ ,‬און‬ ‫אָפּגעטריקנט געװאָרן דאָס װאַסער פֿון‬
‫טאָג און נאַכט‪ ,‬ניט אױפֿהערן‪.‬‬ ‫דער ערד‪ ,‬און נ ֹח האָט אַראָפּגענומען‬
‫דעם דעק פֿון דער תּבֿה‪ ,‬און האָט ַא קוק‬
‫און גאָט האָט געבענטשט נ ֹחן און‬
‫זײַנע זין‪ ,‬און האָט צו זײ געזאָגט‪:‬‬
‫פֿרוכפּערט אײַך און מערט אײַך‪ ,‬און‬
‫‪9‬‬ ‫געטאָן‪ ,‬ערשט דאָס געזיכט פֿון דער‬
‫ערד איז טרוקן‪.‬‬
‫‪ 14‬און אין צװײטן חודש‪ ,‬אין זיבן‬
‫פֿילט אָן די ערד‪.‬‬ ‫און צװאַנציקסטן טאָג פֿון חודש‪ ,‬איז‬
‫‪ 2‬און אײַער מורא און אײַער שרעק‬ ‫אױסגעטריקנט געװאָרן די ערד‪.‬‬
‫זאָל זײַן אױף יעטװעדער חיה פֿון‬ ‫‪ 15‬און גאָט האָט גערעדט צו נ ֹחן‪,‬‬
‫דער ערד‪ ,‬און אױף יעטװעדער פֿױגל‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫פֿון הימל‪ ,‬אױף אַלץ װאָס די ערד‬ ‫‪ 16‬גײ אַרױס פֿון דער תּבֿה‪ ,‬דו‪ ,‬און‬
‫װידמענט‪ ,‬און אױף אַלע פֿישן פֿון‬ ‫דײַן װײַב‪ ,‬און דײַנע זין‪ ,‬און די װײַבער‬
‫ים; אין אײַער האַנט זײַנען זײ‬ ‫פֿון דײַנע זין‪ ,‬מיט דיר‪.‬‬
‫איבערגעגעבן‪.‬‬ ‫‪ 17‬יעטװעדער לעבעדיקע זאַך װאָס‬
‫‪ 3‬אַלץ װאָס באַװעגט זיך‪ ,‬װאָס‬ ‫מיט דיר‪ ,‬פֿון אַלע לײַבער‪ ,‬ס ַײ ַא פֿױגל‪,‬‬
‫לעבט‪ ,‬זאָל זײַן פֿאַר אײַך צום עסן;‬ ‫ס ַײ ַא בהמה‪ ,‬ס ַײ יעטװעדער שרץ װאָס‬
‫אַזױ װי גרינע קרײַטעכץ האָב איך‬ ‫קריכט אױף דער ערד‪ ,‬ברענג אַרױס‬
‫אײַך דאָס אַלץ געגעבן‪.‬‬ ‫מיט זיך‪ ,‬און זײ זאָלן זיך װידמענען‬
‫‪ 4‬נאָר פֿלײש מיט זײַן לעבן‪ ,‬זײַן‬ ‫אױף דער ערד‪ ,‬און זיך פֿרוכפּערן און‬
‫בלוט‪ ,‬זאָלט איר ניט עסן‪.‬‬ ‫מערן אױף דער ערד‪.‬‬
‫‪ 5‬און פֿאַר װאָר‪ ,‬אײַער בלוט‪ ,‬פֿון‬ ‫‪ 18‬איז אַרױסגעגאַנגען נ ֹח‪ ,‬און זײַנע‬
‫אײַערע נפֿשות‪ ,‬װעל איך אױפֿמאָנען;‬ ‫זין‪ ,‬און זײַן װײַב‪ ,‬און זײַנע זינס‬
‫פֿון דער האַנט פֿון איטלעכער חיה װעל‬ ‫װײַבער‪ ,‬מיט אים‪.‬‬
‫איך עס אױפֿמאָנען‪ ,‬און פֿון דער האַנט‬ ‫‪ 19‬יעטװעדער חיה‪ ,‬יעטװעדער‬
‫פֿון דעם מענטשן‪ ,‬פֿון דער האַנט פֿון‬ ‫שרץ‪ ,‬און יעטװעדער פֿױגל‪ ,‬אַלץ‬
‫דעם מענטשן זײַן ברודער‪ ,‬װעל איך‬ ‫װאָס באַװעגט זיך אױף דער ערד‪,‬‬
‫אױפֿמאָנען דאָס לעבן פֿון ַא מענטשן‪.‬‬ ‫לױט זײערע משפּחות‪ ,‬זײַנען‬
‫‪ 6‬דער װאָס פֿאַרגיסט דאָס בלוט פֿון‬ ‫אַרױסגעגאַנגען פֿון דער תּבֿה‪.‬‬
‫ַא מענטשן‪ ,‬זאָל דורך ַא מענטשן זײַן‬ ‫‪ 20‬און נ ֹח האָט געבױט ַא מזבזח‬
‫בלוט פֿאַרגאָסן װערן; װאָרום אין דער‬ ‫צו גאָט‪ ,‬און ער האָט גענומען פֿון‬
‫געשטאַלט פֿון גאָט האָט ער געמאַכט‬ ‫אַלע רײנע בהמות‪ ,‬און פֿון אַלע‬
‫‪9:7—9:26‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪12‬‬
‫אים‪ ,‬כּדי זיך צו דערמאָנען אָן דעם‬ ‫דעם מענטשן‪.‬‬

‫אײביקן בונד צװישן גאָט און צװישן‬ ‫‪ 7‬און איר‪ ,‬פֿרוכפּערט אײַך און‬
‫יעטװעדער לעבעדיקער באַשעפֿעניש‬ ‫מערט אײַך; װידמענט אײַך אױף דער‬
‫פֿון אַלע לײַבער װאָס אױף דער ערד‪.‬‬ ‫ערד‪ ,‬און מערט אײַך אױף איר‪.‬‬
‫‪ 17‬און גאָט האָט געזאָגט צו נ ֹחן‪:‬‬ ‫‪ 8‬און גאָט האָט געזאָגט צו נ ֹחן און‬
‫דאָס איז דער צײכן פֿון דעם בונד װאָס‬ ‫צו זײַנע זין מיט אים‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫איך האָב אױפֿגעשטעלט צװישן מיר‬ ‫‪ 9‬און איך‪ ,‬זע‪ ,‬איך שטעל אױף מײַן‬
‫און צװישן אַלע לײַבער װאָס אױף דער‬ ‫בונד מיט אײַך‪ ,‬און מיט אײַער זאָמען‬
‫ערד‪.‬‬ ‫נאָך אײַך‪,‬‬
‫‪ 18‬און די זין פֿון נ ֹחן װאָס זײַנען‬ ‫‪ 10‬און מיט יעטװעדער לעבעדיקער‬
‫אַרױסגעגאַנגען פֿון דער תּבֿה‪ ,‬זײַנען‬ ‫באַשעפֿעניש װאָס מיט אײַך‪ ,‬ס ַײ ַא‬
‫געװען שֵם‪ ,‬חָם‪ ,‬און י ֶפֿת; און חָם‪ ,‬דאָס‬ ‫פֿױגל‪ ,‬ס ַײ ַא בהמה‪ ,‬ס ַײ יעטװעדער‬
‫איז דער פֿאָטער פֿון כּנַעַן‪.‬‬ ‫חיה פֿון דער ערד מיט אײַך‪ ,‬פֿון די‬
‫‪ 19‬די דאָזיקע דר ַײ זײַנען געװען די‬ ‫אַלע װאָס זײַנען אַרױסגעגאַנגען פֿון‬
‫זין פֿון נ ֹחן‪ ,‬און פֿון זײ האָט זיך‬ ‫דער תּבֿה‪ ,‬אַלע לעבעדיקע זאַכן פֿון‬
‫צעשפּרײט די גאַנצע ערד‪.‬‬ ‫דער ערד‪.‬‬
‫‪ 20‬און נ ֹח דער אַקערמאַן האָט‬ ‫‪ 11‬און איך װעל אױפֿשטעלן מײַן‬
‫גענומען און האָט געפֿלאַנצט ַא‬ ‫בונד מיט אײַך‪ ,‬און עס װעלן מער ניט‬
‫װײַנגאָרטן‪.‬‬ ‫פֿאַרשניטן װערן אַלע לײַבער פֿון ַא‬
‫‪ 21‬און ער האָט געטרונקען פֿון דעם‬ ‫מבול‪-‬געװיסער‪ ,‬און עס װעט מער ניט‬
‫װײַן‪ ,‬און איז געװאָרן שיכּור און האָט‬ ‫זײַן קײן מבול אומצוברענגען די ערד‪.‬‬
‫זיך אָפּגעדעקט אין זײַן געצעלט‪.‬‬ ‫‪ 12‬און גאָט האָט געזאָגט‪ :‬דאָס‬
‫איז דער צײכן פֿון דעם בונד װאָס‬
‫‪ 22‬האָט חָם דער פֿאָטער פֿון כּנַעַן‬ ‫איך גיב צװישן מיר און צװישן אײַך‪,‬‬
‫געזען די נאַקעטקײט פֿון זײַן פֿאָטער‪,‬‬ ‫און צװישן יעטװעדער לעבעדיקער‬
‫און האָט דערצײלט זײַנע צװײ ברידער‬ ‫באַשעפֿעניש װאָס מיט אײַך‪ ,‬אױף‬
‫דרױסן‪.‬‬ ‫אײביקע דורות‪:‬‬
‫‪ 23‬האָבן שֵם און י ֶפֿת גענומען‬ ‫‪ 13‬מײַן בױגן האָב איך אַרײַנגעטאָן‬
‫ַא מאַנטל‪ ,‬און אַרױפֿגעטאָן אױף‬ ‫אין װאָלקן‪ ,‬און ער װעט זײַן פֿאַר ַא‬
‫זײערע בײדנס אַקסלען‪ ,‬און זײ זײַנען‬ ‫צײכן פֿון בונד צװישן מיר און צװישן‬
‫געגאַנגען הינטערװײַלעכס‪ ,‬און האָבן‬ ‫דער ערד‪.‬‬
‫צוגעדעקט די נאַקעטקײט פֿון זײער‬ ‫‪ 14‬און עס װעט זײַן‪ ,‬װען איך טו‬
‫פֿאָטער‪ ,‬מיט זײערע פּנימער אַהינטער‪,‬‬ ‫װאָלקענען ַא װאָלקן אױף דער ערד‪,‬‬
‫און זײ האָבן ניט געזען די נאַקעטקײט‬ ‫אַזױ װעט זיך באַװײַזן דער בױגן אין‬
‫פֿון זײער פֿאָטער‪.‬‬ ‫דעם װאָלקן‪,‬‬
‫‪ 24‬און נ ֹח האָט זיך אױסגעניכטערט‬ ‫‪ 15‬און איך װעל זיך דערמאָנען‬
‫פֿון זײַן װײַן‪ ,‬און האָט געמערקט װאָס‬ ‫אָן מײַן בונד װאָס צװישן מיר און‬
‫זײַן יי ִנגערער זון האָט אים געטאָן‪.‬‬ ‫צװישן אײַך‪ ,‬און צװישן יעטװעדער‬
‫‪ 25‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬פֿאַרשאָלטן‬ ‫לעבעדיקער באַשעפֿעניש פֿון אַלע‬
‫זאָל זײַן כּנַעַן‪ַ ,‬א קנעכט פֿון קנעכט זאָל‬ ‫לײַבער‪ ,‬און דאָס װאַסער װעט מער‬
‫ער זײַן ב ַײ זײַנע ברידער‪.‬‬ ‫ניט װערן ַא מבול אומצוברענגען אַלע‬
‫‪ 26‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬געלױבט‬ ‫לײַבער‪.‬‬
‫איז יהוה דער גאָט פֿון שֵם; און כּנַעַן‬ ‫‪ 16‬און דער בױגן װעט זײַן אין‬
‫זאָל זײַן ַא קנעכט ב ַײ זײ‪.‬‬ ‫דעם װאָלקן‪ ,‬און איך װעל קוקן אױף‬
‫‪13‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪9:27—10:25‬‬
‫און ַאכַּד‪ ,‬און כַּלנֵה‪ ,‬אין לאַנד שִנעָר‪.‬‬ ‫‪ 27‬דערברײטערן זאָל גאָט י ֶפֿתן‪ ,‬און‬
‫‪ 11‬פֿון יענעם לאַנד איז ער‬ ‫ער זאָל רוען אין די געצעלטן פֿון שֵם;‬
‫אַרױסגעגאַנגען קײן אַשור‪ ,‬און האָט‬ ‫און כּנַעַן זאָל זײַן ַא קנעכט ב ַײ זײ‪.‬‬
‫געבױט נינוֵה‪ ,‬און רחובות‪-‬עיר‪ ,‬און‬ ‫‪ 28‬און נ ֹח האָט געלעבט נאָכן מבול‬
‫ֶכּלַח‪,‬‬ ‫דר ַײ הונדערט יאָר און פֿופֿציק יאָר‪.‬‬
‫‪ 12‬און ֶרסֶן‪ ,‬צװישן נינוֵה און צװישן‬ ‫‪ 29‬און אַלע טעג פֿון נ ֹחן זײַנען‬
‫ֶכּלַח‪ ,‬דאָס איז די גרױסע שטאָט‪.‬‬ ‫געװען נײַן הונדערט יאָר און פֿופֿציק‬
‫ִצרי ִם האָט געבאָרן לודים‪,‬‬ ‫‪ 13‬און מ ַ‬ ‫יאָר; און ער איז געשטאָרבן‪.‬‬
‫און ַענָמים‪ ,‬און להָבים‪ ,‬און נַפֿתּוחים‪,‬‬
‫און דאָס זײַנען די געבורטן‬
‫‪ 14‬און פַּתרוסים‪ ,‬און כַּסלוחים‬
‫– פֿון װאַנען די פּלשתּים זײַנען‬
‫אַרױסגעקומען – און ַכּפֿתּורים‪.‬‬
‫פֿון נ ֹחס קינדער‪ :‬שֵם‪ ,‬חָם‪,‬‬
‫און י ֶפֿת; און ב ַײ זײ זײַנען געבאָרן‬
‫‪10‬‬
‫‪ 15‬און ְכּנַעַן האָט געבאָרן צידון זײַן‬ ‫געװאָרן זין נאָכן מבול‪.‬‬
‫בכור‪ ,‬און חֵתן‪,‬‬ ‫‪ 2‬די זין פֿון י ֶפֿתן זײַנען געװען‪:‬‬
‫‪ 16‬און דעם יבוסי‪ ,‬און דעם אֶמורי‪,‬‬ ‫גומֶר‪ ,‬און מָגוג‪ ,‬און מָדַ י‪ ,‬און יָוָן‪ ,‬און‬
‫און דעם גִרגָשי‪,‬‬ ‫תּירס‪.‬‬
‫תּובַל‪ ,‬און ֶמשֶך‪ ,‬און ָ‬
‫‪ 17‬און דעם ִחוִי‪ ,‬און דעם עַרקי‪ ,‬און‬ ‫‪ 3‬און די זין פֿון גומֶרן‪ :‬אַשכּנַז‪ ,‬און‬
‫דעם סיני‪,‬‬ ‫ריפֿת‪ ,‬און תּוֹגַרמָה‪.‬‬
‫‪ 18‬און דעם אַרוָדי‪ ,‬און דעם צמָרי‪,‬‬ ‫‪ 4‬און איטלעכער װאָס דער‬
‫און דעם ַחמָתי; און דערנאָך האָבן זיך‬ ‫פֿלוסיקער װעט זיך אָן אים אָנרירן‪,‬‬
‫צעשפּרײט די משפּחות פֿון דעם כּנַעֲני‪.‬‬ ‫אַװוּ ער האָט ניט אָפּגעשװענקט זײַנע‬
‫‪ 19‬און דער געמאַרק פֿון דעם כּנעֲני‬ ‫הענט אין װאַסער‪ ,‬זאָל װאַשן זײַנע‬
‫איז געװען פֿון צידון‪ ,‬װי דו גײסט קײן‬ ‫קלײדער‪ ,‬און זיך באָדן אין װאַסער‪,‬‬
‫גרר‪ ,‬ביז ַעזָה; װי דו גײסט קײן סדום‪,‬‬ ‫ָ‬ ‫און זײַן אומרײן ביזן אָװנט‪.‬‬
‫ַמורה‪ ,‬און אַדמָה‪ ,‬און צבױִם‪ ,‬ביז‬ ‫און ע ָ‬ ‫‪ 5‬פֿון די דאָזיקע האָבן זיך‬
‫ֶלשַע‪.‬‬ ‫פֿאַנאַנדערגעשײדט די אינדזלען פֿון‬
‫‪ 20‬דאָס זײַנען די קינדער פֿון חָם‬ ‫די פֿעלקער אין זײערע לענדער‪,‬‬
‫לױט זײערע משפּחות‪ ,‬לױט זײערע‬ ‫איטלעכער לױט זײַן לשון‪ ,‬לױט‬
‫לשונות‪ ,‬אין זײערע לענדער‪ ,‬אין‬ ‫זײערע משפּחות‪ ,‬אין זײערע פֿעלקער‪.‬‬
‫זײערע פֿעלקער‪.‬‬ ‫‪ 6‬און די זין פֿון חָמען זײַנען געװען‪:‬‬
‫‪ 21‬און ב ַײ שֵם‪ ,‬דעם פֿאָטער פֿון‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬און פּוט‪ ,‬און כּנַעַן‪.‬‬
‫כּוש‪ ,‬און מ ַ‬
‫אַלע קינדער פֿון ֵעבֶר‪ ,‬דעם עלטערן‬ ‫‪ 7‬און די זין פֿון כּושן‪ :‬סבאָ‪ ,‬און‬
‫ברודער פֿון י ֶפֿתן‪ ,‬אױך ב ַײ אים זײַנען‬ ‫ַחוִילָה‪ ,‬און סַבתָּ ה‪ ,‬און ַר ְעמָה‪ ,‬און‬
‫געבאָרן געװאָרן קינדער‪.‬‬ ‫סַבתּכאָ‪ .‬און די זין פֿון ַר ְעמָהן‪ :‬שב ָא‬
‫‪ 22‬די זין פֿון שֵמען זײַנען געװען‪:‬‬ ‫און דדָ ן‪.‬‬
‫עֵילָם‪ ,‬און אַשור‪ ,‬און אַרפַּכשַד‪ ,‬און‬ ‫‪ 8‬און כּוש האָט געבאָרן נִמרודן‪ .‬ער‬
‫אַרם‪.‬‬‫לוד‪ ,‬און ָ‬ ‫איז געװען דער ערשטער מאַכטיקער‬
‫אַרמען‪ :‬עוץ‪ ,‬און‬ ‫‪ 23‬און די זין פֿון ָ‬ ‫אױף דער ערד‪.‬‬
‫חול‪ ,‬און גֶתֶ ר‪ ,‬און מַש‪.‬‬ ‫‪ 9‬ער איז געװען ַא מאַכטיקער יעגער‬
‫שלַחן‪,‬‬ ‫‪ 24‬און אַרפַּכשַד האָט געבאָרן ֶ‬ ‫פֿאַר גאָט; דרום װערט געזאָגט‪ :‬אַזױ‬
‫שלַח האָט געבאָרן ֵעבֶרן‪.‬‬ ‫און ֶ‬ ‫װי נִמרוד‪ַ ,‬א מאַכטיקער יעגער פֿאַר‬
‫‪ 25‬און ב ַײ ֵעבֶרן זײַנען געבאָרן‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫געװאָרן צװײ זין; דער נאָמען פֿון‬ ‫‪ 10‬און דער אָנהײב פֿון זײַן‬
‫אײנעם איז געװען ֶפּלֶג‪ ,‬װײַל אין זײַנע‬ ‫קיניגרײַך איז געװען בבל‪ ,‬און א ֶֶרך‪,‬‬
‫‪10:26—11:17‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪14‬‬
‫מענטשנקינדער האָבן געבױט‪.‬‬ ‫טעג איז צעטײלט געװאָרן די ערד; און‬

‫‪ 6‬און גאָט האָט געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬זײ‬ ‫דער נאָמען פֿון זײַן ברודער איז געװען‬
‫זײַנען אײן פֿאָלק‪ ,‬און אײן שפּראַך איז‬ ‫י ָקטָן‪.‬‬
‫ב ַײ זײ אַלעמען‪ ,‬און דאָס איז ערשט אַן‬ ‫‪ 26‬און י ָקטָן האָט געבאָרן אַלמודָ דן‪,‬‬
‫אָנהײב פֿון זײער טאָן‪ ,‬און אַצונד װעט‬ ‫שלֶפֿן‪ ,‬און ַחצַר ָמוֶתן‪ ,‬און י ֶַרחן‪,‬‬‫און ֶ‬
‫פֿון זײ ניט פֿאַרמיטן װערן אַלץ װאָס‬ ‫ַדורמען‪ ,‬און אוזָלן‪ ,‬און‬ ‫‪ 27‬און ה ָ‬
‫זײ טראַכטן צו טאָן‪.‬‬ ‫דִ קלָהן‪,‬‬
‫‪ 7‬קומט לאָמיר אַראָפּנידערן‪ ,‬און‬ ‫‪ 28‬און עובָלן‪ ,‬און אבֿי ָמאֵלן‪ ,‬און‬
‫צעמישן דאָרטן זײער שפּראַך‪ ,‬אַז‬ ‫שבאָן‪,‬‬
‫זײ זאָלן ניט פֿאַרשטײן אײנער דעם‬ ‫‪ 29‬און אופֿירן‪ ,‬און ַחוִילָהן‪ ,‬און‬
‫אַנדערנס שפּראַך‪.‬‬ ‫יוֹבָבן‪ .‬די אַלע זײַנען געװען י ָקטָנס זין‪.‬‬
‫‪ 8‬און גאָט האָט זײ צעשפּרײט פֿון‬ ‫‪ 30‬און זײער װױנאָרט איז געװען פֿון‬
‫דאָרטן אױפֿן געזיכט פֿון דער גאַנצער‬ ‫מֵשאָ‪ ,‬װי דו קומסט קײן ספֿר‪ ,‬ביזן‬
‫ערד‪ ,‬און זײ האָבן אױפֿגעהערט בױען‬ ‫באַרג פֿון מזרח‪.‬‬
‫די שטאָט‪.‬‬ ‫‪ 31‬דאָס זײַנען די זין פֿון שֵמען‬
‫‪ 9‬דרום האָט מען גערופֿן איר נאָמען‬ ‫לױט זײערע משפּחות‪ ,‬לױט זײערע‬
‫בבל‪ ,‬װײַל דאָרטן האָט גאָט צעמישט‬ ‫לשונות‪ ,‬אין זײערע לענדער‪ ,‬לױט‬
‫די שפּראַך פֿון דער גאַנצער ערד‪ ,‬און‬ ‫זײערע פֿעלקער‪.‬‬
‫פֿון דאָרטן האָט זײ גאָט צעשפּרײט‬ ‫‪ 32‬דאָס זײַנען די משפּחות פֿון נ ֹחס‬
‫אױפֿן געזיכט פֿון דער גאַנצער ערד‪.‬‬ ‫זין לױט זײערע געבורטן‪ ,‬אין זײערע‬
‫‪ 10‬דאָס זײַנען די געבורטן פֿון שֵמען‪:‬‬ ‫פֿעלקער; און פֿון די דאָזיקע האָבן זיך‬
‫צו הונדערט יאָר האָט שֵם געבאָרן‬ ‫פֿאַנאַנדערגעשײדט די פֿעלקער אױף‬
‫אַרפַּכשַדן‪ ,‬צװײ יאָר נאָכן מבול‪.‬‬ ‫דער ערד נאָכן מבול‪.‬‬
‫‪ 11‬און שֵם האָט געלעבט נאָכדעם‬
‫און די גאַנצע ערד איז געװען‬
‫װי ער האָט געבאָרן אַרפַּכשַדן‪ ,‬פינף‬
‫הונדערט יאָר; און ער האָט געבאָרן זין‬
‫און טעכטער‪.‬‬
‫אײן שפּראַך און אײנע‬
‫װערטער‪.‬‬
‫‪11‬‬
‫‪ 12‬און אַרפַּכשַד האָט געלעבט פֿינף‬ ‫‪ 2‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז זײ האָבן‬
‫און דרײַסיק יאָר‪ ,‬און האָט געבאָרן‬ ‫געצױגן אין מזרח‪ ,‬האָבן זײ געפֿונען‬
‫שלַחן‪.‬‬
‫ֶ‬ ‫ַא פּלױן אין לאַנד שִנעָר‪ ,‬און האָבן זיך‬
‫‪ 13‬און אַרפַּכשַד האָט געלעבט‬ ‫דאָרטן באַזעצט‪.‬‬
‫שלַחן‪,‬‬‫נאָכדעם װי ער האָט געבאָרן ֶ‬ ‫‪ 3‬און זײ האָבן געזאָגט אײנער צום‬
‫פֿיר הונדערט יאָר און דר ַײ יאָר; און‬ ‫אַנדערן‪ :‬קומט לאָמיר מאַכן ציגל און‬
‫ער האָט געבאָרן זין און טעכטער‪.‬‬ ‫אױסברענען אין ַא ברענערײַ‪ .‬און די‬
‫שלַח האָט געלעבט דרײַסיק‬ ‫‪ 14‬און ֶ‬ ‫ציגל איז זײ געװען פֿאַר שטײן‪ ,‬און‬
‫יאָר‪ ,‬און האָט געבאָרן ֵעבֶרן‪.‬‬ ‫לײם איז זײ געװען פֿאַר װאַפּנע‪.‬‬
‫שלַח האָט געלעבט נאָכדעם‬ ‫‪ 15‬און ֶ‬ ‫‪ 4‬און זײ האָבן געזאָגט‪ :‬קומט לאָמיר‬
‫װי ער האָט געבאָרן ֵעבֶרן‪ ,‬פֿיר‬ ‫אונדז בױען ַא שטאָט‪ ,‬און ַא טורעם‬
‫הונדערט יאָר און דר ַײ יאָר; און ער‬ ‫מיט זײַן שפּיץ אין הימל‪ ,‬און לאָמיר‬
‫האָט געבאָרן זין און טעכטער‪.‬‬ ‫אונדז מאַכן ַא נאָמען‪ ,‬כּדי מיר זאָלן‬
‫‪ 16‬און ֵעבֶר האָט געלעבט פֿיר און‬ ‫ניט צעשפּרײט װערן אױפֿן געזיכט פֿון‬
‫דרײַסיק יאָר‪ ,‬און האָט געבאָרן ֶפּלֶגן‪.‬‬ ‫דער גאַנצער ערד‪.‬‬
‫‪ 17‬און ֵעבֶר האָט געלעבט נאָכדעם‬ ‫‪ 5‬האָט גאָט אַראָפּגענידערט צו זען‬
‫װי ער האָט געבאָרן ֶפּלֶגן‪ ,‬פֿיר‬ ‫די שטאָט און דעם טורעם‪ ,‬װאָס די‬
‫‪15‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪11:18—12:6‬‬
‫‪ 30‬און שׂ ַָרי איז געװען אַן עקרה‪ ,‬זי‬ ‫הונדערט יאָר און דרײַסיק יאָר; און ער‬
‫האָט ניט געהאַט קײן קינדער‪.‬‬ ‫האָט געבאָרן זין און טעכטער‪.‬‬
‫‪ 31‬און תֶּ ַרח האָט גענומען זײַן זון‬ ‫‪ 18‬און ֶפּלֶג האָט געלעבט דרײַסיק‬
‫אבֿרמען‪ ,‬און זײַן אײניקל לוט‪ ,‬דער‬ ‫יאָר‪ ,‬און האָט געבאָרן ְרעון‪.‬‬
‫זון פֿון ה ָָרנען‪ ,‬און זײַן שנור שׂ ַָרי‪,‬‬ ‫‪ 19‬און ֶפּלֶג האָט געלעבט נאָכדעם װי‬
‫די װײַב פֿון זײַן זון אבֿרמען‪ ,‬און‬ ‫ער האָט געבאָרן ְרעון‪ ,‬צװײ הונדערט‬
‫זײ זײַנען אַרױסגעגאַנגען מיט זײ פֿון‬ ‫יאָר און נײַן יאָר; און ער האָט געבאָרן‬
‫אור‪-‬כַּשׂדים‪ ,‬צו גײן קײן לאַנד כּנַעַן‪.‬‬ ‫זין און טעכטער‪.‬‬
‫און זײ זײַנען געקומען ביז ח ָָרן‪ ,‬און‬ ‫‪ 20‬און ְרעו האָט געלעבט צװײ און‬
‫האָבן זיך דאָרטן באַזעצט‪.‬‬ ‫דרײַסיק יאָר‪ ,‬און האָט געבאָרן שׂרוגן‪.‬‬
‫‪ 32‬און די טעג פֿון תֶּ ַרחן זײַנען געװען‬ ‫‪ 21‬און ְרעו האָט געלעבט נאָכדעם װי‬
‫צװײ הונדערט יאָר און פֿינף יאָר‪ .‬און‬ ‫ער האָט געבאָרן שׂרוגן‪ ,‬צװײ הונדערט‬
‫תֶּ ַרח איז געשטאָרבן אין ח ָָרן‪.‬‬ ‫יאָר און זיבן יאָר; און ער האָט געבאָרן‬
‫זין און טעכטער‪.‬‬
‫לֶ ך‪-‬לְ ֳך‬
‫‪ 22‬און שׂרוג האָט געלעבט דרײַסיק‬
‫און גאָט האָט געזאָגט צו‬
‫אבֿרמען‪ :‬גײ דיר אַװעק פֿון‬ ‫‪12‬‬
‫דײַן לאַנד‪ ,‬און פֿון דײַן אָפּשטאַם‪ ,‬און‬
‫יאָר‪ ,‬און האָט געבאָרן נָחורן‪.‬‬
‫‪ 23‬און שׂרוג האָט געלעבט נאָכדעם‬
‫װי ער האָט געבאָרן נָחורן‪ ,‬צװײ‬
‫פֿון דײַן פֿאָטערס הױז‪ ,‬צו דעם לאַנד‬ ‫הונדערט יאָר; און ער האָט געבאָרן זין‬
‫װאָס איך װעל דיר װײַזן‪.‬‬ ‫און טעכטער‪.‬‬
‫‪ 2‬און איך װעל דיך מאַכן פֿאַר‬ ‫‪ 24‬און נָחור האָט געלעבט נײַן און‬
‫ַא גרױס פֿאָלק‪ ,‬און איך װעל דיך‬ ‫צװאַנציק יאָר‪ ,‬און האָט געבאָרן תֶּ ַרחן‪.‬‬
‫בענטשן‪ ,‬און גרײסן דײַן נאָמען‪ ,‬און‬
‫װעסט זײַן ַא בענטשונג‪.‬‬ ‫‪ 25‬און נָחור האָט געלעבט נאָכדעם‬
‫‪ 3‬און איך װעל בענטשן די װאָס‬ ‫װי ער האָט געבאָרן תֶּ ַרחן‪ ,‬הונדערט‬
‫בענטשן דיך‪ ,‬און דעם װאָס פֿלוכט‬ ‫יאָר און נײַנצן יאָר; און ער האָט‬
‫דיך װעל איך פֿאַרשילטן; און מיט דיר‬ ‫געבאָרן זין און טעכטער‪.‬‬
‫װעלן זיך בענטשן אַלע משפּחות פֿון‬ ‫‪ 26‬און תֶּ ַרח האָט געלעבט זיבעציק‬
‫דער ערד‪.‬‬ ‫יאָר‪ ,‬און האָט געבאָרן אבֿרמען‪ ,‬נָחורן‪,‬‬
‫‪ 4‬און אבֿרם איז געגאַנגען אַזױ װי‬ ‫און ה ָָרנען‪.‬‬
‫גאָט האָט צו אים גערעדט; און לוט איז‬ ‫‪ 27‬און דאָס זײַנען די געבורטן פֿון‬
‫מיטגעגאַנגען מיט אים‪ .‬און אבֿרם איז‬ ‫תֶּ ַרחן‪ :‬תֶּ ַרח האָט געבאָרן אבֿרמען‪,‬‬
‫געװען ַא מאַן פֿון פֿינף און זיבעציק יאָר‬ ‫נָחורן‪ ,‬און ה ָָרנען; און ה ָָרן האָט‬
‫ב ַײ זײַן אַרױסגײן פֿון ח ָָרן‪.‬‬ ‫געבאָרן לוטן‪.‬‬
‫‪ 5‬און אבֿרם האָט גענומען זײַן װײַב‬ ‫‪ 28‬און ה ָָרן איז געשטאָרבן בײַם‬
‫שׂ ַָרין‪ ,‬און זײַן ברודערס זון לוטן‪ ,‬און‬ ‫לעבן פֿון זײַן פֿאָטער תֶּ ַרחן‪ ,‬אין לאַנד‬
‫זײער גאַנצן פֿאַרמעג װאָס זײ האָבן‬ ‫פֿון זײַן געבורט‪ ,‬אין אור‪-‬כַּשׂדים‪.‬‬
‫אָנגעקליבן‪ ,‬און די נפֿשות װאָס זײ‬ ‫‪ 29‬און אבֿרם און נָחור האָבן זיך‬
‫האָבן זיך אָנגעשאַפֿט אין ח ָָרן‪ ,‬און‬ ‫גענומען װײַבער; דער נאָמען פֿון‬
‫זײ זײַנען אַרױסגעגאַנגען צו גײן קײן‬ ‫אבֿרמס װײַב איז געװען שׂ ַָרי‪ ,‬און‬
‫לאַנד כּנַעַן;‬ ‫דער נאָמען פֿון נָחורס װײַב איז געװען‬
‫‪ 6‬און זײ זײַנען געקומען קײן לאַנד‬ ‫מִלכָּה‪ ,‬די טאָכטער פֿון ה ָָרן‪ ,‬דעם‬
‫כּנַעַן‪ .‬און אבֿרם איז דורכגעגאַנגען‬ ‫פֿאָטער פֿון מִלכָּהן און דעם פֿאָטער פֿון‬
‫דורכן לאַנד ביז דעם אָרט פֿון שכֶם‪ ,‬ביז‬ ‫י ִסכָּהן‪.‬‬
‫‪12:7—13:7‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪16‬‬
‫שאָף‪ ,‬און רינדער‪ ,‬און אײזלען‪ ,‬און‬ ‫מורה‪ .‬און דער כּנַעֲני‬‫דעם אײכנבױם ֶ‬
‫קנעכט‪ ,‬און דינסטן‪ ,‬און אײזעלינס‪ ,‬און‬ ‫איז דענצמאָל געװען אין לאַנד‪.‬‬
‫קעמלען‪.‬‬ ‫‪ 7‬און יהוה האָט זיך באַװיזן צו‬
‫‪ 17‬האָט גאָט געפּלאָגט פַּרעהן און‬ ‫אבֿרמען‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬צו דײַן‬
‫זײַן הױזגעזינט מיט גרױסע פּלאָגן פֿון‬ ‫זאָמען װעל איך געבן דאָס דאָזיקע‬
‫װעגן שׂ ַָרי‪ ,‬אבֿרמס װײַב‪.‬‬ ‫לאַנד‪ .‬און ער האָט דאָרטן געבױט ַא‬
‫‪ 18‬און פַּרעה האָט גערופֿן אבֿרמען‪,‬‬ ‫מזבח צו יהוה װאָס האָט זיך באַװיזן‬
‫און האָט צו אים געזאָגט‪ :‬װאָס האָסטו‬ ‫צו אים‪.‬‬
‫ד ָא געטאָן צו מיר? פֿאַר װאָס האָסטו‬ ‫‪ 8‬און ער האָט זיך איבערגעטראָגן‬
‫מיר ניט געזאָגט אַז זי איז דײַן װײַב?‬ ‫פֿון דאָרטן צום באַרג‪ ,‬אין מזרח פֿון‬
‫‪ 19‬אַלמאַי האָסטו געזאָגט‪» :‬זי איז‬ ‫בית‪-‬אֵל; און ער האָט אױפֿגעשטעלט‬
‫מײַנע ַא שװעסטער«‪ ,‬און איך האָב זי‬ ‫זײַן געצעלט מיט בית‪-‬אֵל פֿון מערב‪,‬‬
‫גענומען פֿאַר ַא װײַב? און אַצונד‪ ,‬אָט‬ ‫און עַי פֿון מזרח; און ער האָט דאָרטן‬
‫איז דײַן װײַב‪ ,‬נעם און גײ‪.‬‬ ‫געבױט ַא מזבח צו יהוה‪ ,‬און האָט‬
‫‪ 20‬און פַּרעה האָט באַפֿױלן װעגן אים‬ ‫גערופֿן צו דעם נאָמען יהוה‪.‬‬
‫מענטשן‪ ,‬און זײ האָבן אַרױסבאַלײט‬ ‫‪ 9‬און אבֿרם האָט געצױגן‪ ,‬ציענדיק‬
‫אים‪ ,‬און זײַן װײַב‪ ,‬און אַלץ װאָס ער‬ ‫אַלץ װײַטער צו דרום‪.‬‬
‫האָט געהאַט‪.‬‬ ‫‪ 10‬איז געװאָרן ַא הונגער אין לאַנד‪,‬‬
‫ִצרי ִם‪,‬‬
‫און אבֿרם האָט גענידערט קײן מ ַ‬
‫איז‬
‫אבֿרם‬
‫אַרױפֿגעגאַנגען פֿון מ ַ‬
‫און‬
‫ער און זײַן װײַב‪ ,‬און אַלץ װאָס ער‬
‫‪13‬‬ ‫זיך דאָרטן אױפֿצוהאַלטן‪ ,‬װאָרום דער‬
‫הונגער איז געװען שװער אין לאַנד‪.‬‬
‫‪ 11‬און עס איז געװען‪ ,‬װי ער איז‬
‫האָט געהאַט‪ ,‬און לוט מיט אים‪ ,‬קײן‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬אַזױ האָט ער‬‫געקומען נאָנט צו מ ַ‬
‫דרום‪.‬‬ ‫געזאָגט צו זײַן װײַב שׂ ַָרין‪ :‬זע‪ ,‬איך‬
‫‪ 2‬און אבֿרם איז געװען זײער רײַך‬ ‫בעט דיך‪ ,‬איך װײס אַז דו ביסט ַא פֿרױ‬
‫אין פֿי‪ ,‬אין זילבער‪ ,‬און אין גאָלד‪.‬‬ ‫פֿון ַא שײנעם אױסזען‪.‬‬
‫‪ 3‬און ער איז געגאַנגען אױף זײַנע‬ ‫‪ 12‬איז‪ ,‬װי די מִצרים װעלן דיך זען‪,‬‬
‫ציונגען‪ ,‬פֿון דרום און ביז בית‪-‬אֵל‪ ,‬ביז‬ ‫אַזױ װעלן זײ זאָגן‪ :‬דאָס איז זײַן װײַב;‬
‫דעם אָרט װאָס זײַן געצעלט איז דאָרטן‬ ‫און זײ װעלן מיך הרגען‪ ,‬און דיך װעלן‬
‫געװען אין אָנהײב‪ ,‬צװישן בית‪-‬אֵל און‬ ‫זײ לאָזן לעבן‪.‬‬
‫צװישן עַי‪,‬‬ ‫‪ 13‬זאָג‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬דו ביסט מײַנע‬
‫‪ 4‬צו דעם אָרט פֿון דעם מזבח װאָס‬ ‫ַא שװעסטער‪ ,‬כּדי מיר זאָל גוט זײַן פֿון‬
‫ער האָט דאָרטן געמאַכט צוערשט; און‬ ‫דײַנעטװעגן‪ ,‬און מײַן נפֿש זאָל בלײַבן‬
‫װאָס אבֿרם האָט דאָרטן גערופֿן צו‬ ‫לעבן צוליב דיר‪.‬‬
‫דעם נאָמען יהוה‪.‬‬ ‫‪ 14‬און עס איז געװען‪ ,‬װי אבֿרם איז‬
‫‪ 5‬און אױך ב ַײ לוטן‪ ,‬װאָס איז‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬אַזױ האָבן די‬ ‫געקומען קײן מ ַ‬
‫געגאַנגען מיט אבֿרמען‪ ,‬זײַנען געװען‬ ‫מִצרים געזען די פֿרױ‪ ,‬אַז זי איז זײער‬
‫שאָף און רינדער און געצעלטן‪.‬‬ ‫שײן‪.‬‬
‫‪ 6‬און דאָס לאַנד האָט זײ ניט געקענט‬ ‫‪ 15‬און די האַרן פֿון פַּרעהן האָבן זי‬
‫טראָגן‪ ,‬צו װױנען באַנאַנד; װײַל זײער‬ ‫געזען‪ ,‬און האָבן זי פֿאַרלױבט פֿאַר‬
‫פֿאַרמעג איז געװען גרױס‪ ,‬און זײ‬ ‫פַּרעהן‪ ,‬און די פֿרױ איז צוגענומען‬
‫האָבן ניט געקענט װױנען באַנאַנד‪.‬‬ ‫געװאָרן אין פַּרעהס הױז‪.‬‬
‫‪ 7‬און עס איז געװען ַא קריגער ַײ‬ ‫‪ 16‬און אבֿרמען האָט ער באַגיטיקט‬
‫צװישן די פּאַסטוכער פֿון אבֿרמס פֿי‬ ‫פֿון אירעטװעגן; און ער האָט געקריגן‬
‫‪17‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪13:8—14:7‬‬
‫‪ 16‬און איך װעל מאַכן דײַן זאָמען‬ ‫און צװישן די פּאַסטוכער פֿון לוטס פֿי‪.‬‬
‫אַזױ װי שטױב פֿון דער ערד‪ ,‬אַז אױב‬ ‫פּרזי זײַנען‬‫און דער כּנַעֲני און דער ִ‬
‫עמיצער װעט קענען צײלן דעם שטױב‬ ‫דענצמאָל געזעסן אין לאַנד‪.‬‬
‫פֿון דער ערד‪ ,‬װעט אױך דײַן זאָמען‬ ‫‪ 8‬האָט אבֿרם געזאָגט צו לוטן‪ :‬זאָל‪,‬‬
‫געצײלט װערן‪.‬‬ ‫איך בעט דיך‪ ,‬ניט זײַן קײן קריג‬
‫‪ 17‬שטײ אױף‪ ,‬גײ דורכן לאַנד פֿאַר‬ ‫צװישן מיר און צװישן דיר‪ ,‬און‬
‫לענג און פֿאַר ברײט‪ ,‬װאָרום צו דיר‬ ‫צװישן מײַנע פּאַסטוכער און צװישן‬
‫װעל איך עס געבן‪.‬‬ ‫דײַנע פּאַסטוכער; װאָרום מיר זײַנען‬
‫‪ 18‬און אבֿרם האָט איבערגעטראָגן‬ ‫אײגענע מענטשן‪.‬‬
‫זײַן געצעלט‪ ,‬און ער איז געקומען און‬ ‫‪ 9‬דאָס גאַנצע לאַנד ליגט דאָך פֿאַר‬
‫האָט זיך באַזעצט ב ַײ די אײכנבײמער‬ ‫דיר; שײד זיך אפּ פֿון מיר‪ ,‬איך‬
‫ַמרא‪ ,‬װאָס אין חֶברון; און ער‬‫פֿון מ ֵ‬ ‫בעט דיך‪ ,‬ענטװעדער אױף לינקס‪ ,‬און‬
‫האָט דאָרטן געבױט ַא מזבח צו יהוה‪.‬‬ ‫איך װעל זיך נעמען רעכטס‪ ,‬אָדער‬
‫אױף רעכטס‪ ,‬און איך װעל זיך נעמען‬
‫און עס איז געװען אין די‬
‫אַמרפֿל דעם מלך פֿון‬ ‫טעג פֿון ָ‬
‫שִנעָר‪ ,‬אַריאָך דעם מלך פֿון ֶא ָלסָר‪,‬‬
‫‪14‬‬ ‫‪ 10‬האָט לוט אױפֿגעהױבן זײַנע‬
‫אױגן‪ ,‬און האָט געזען די גאַנצע‬
‫לינקס‪.‬‬
‫כּדָ רלעומֶר דעם מלך פֿון עֵילָם‪ ,‬און‬ ‫געגנט פֿון י ַרדן‪ ,‬אַז זי איז אין גאַנצן‬
‫תִּ דעָל דעם מלך פֿון גױִם‪,‬‬ ‫באַװעסערט – דאָס איז געװען אײדער‬
‫‪ 2‬האָבן זײ געמאַכט ַא מלחמה מיט‬ ‫ַמורה‬
‫גאָט האָט צעשטערט סדום און ע ָ‬
‫ברע דעם מלך פֿון סדום‪ ,‬און מיט‬ ‫ַ‬ ‫– אַזױ װי דער גאָרטן פֿון גאָט‪ ,‬אַזױ‬
‫ַמורה‪ ,‬שִנאָב‬‫ברשַע דעם מלך פֿון ע ָ‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬ביז דו קומסט‬
‫װי דאָס לאַנד מ ַ‬
‫דעם מלך פֿון אַדמָה‪ ,‬און שֶמאבֿר דעם‬ ‫קײן צועַר‪.‬‬
‫מלך פֿון צבױִם‪ ,‬און דעם מלך פֿון בלַע‪,‬‬ ‫‪ 11‬און לוט האָט אױסגעקליבן פֿאַר‬
‫דאָס איז צועַר‪.‬‬ ‫זיך די גאַנצע געגנט פֿון י ַרדן; און‬
‫‪ 3‬די אַלע האָבן זיך צונױפֿגעחברט‬ ‫לוט האָט אַװעקגעצױגן קײן מזרח‪ ,‬און‬
‫אין טאָל שִׂדים‪ ,‬דאָס איז דער‬ ‫זײ האָבן זיך אָפּגעשײדט אײנער פֿון‬
‫י ַם‪ַ -‬ה ֶמלַח‪.‬‬ ‫אַנדערן‪.‬‬
‫‪ 4‬צװעלף יאָר האָבן זײ געדינט‬ ‫‪ 12‬אבֿרם האָט זיך באַזעצט אין לאַנד‬
‫כּדָ רלעומֶרן‪ ,‬און אױפֿן דרײַצנטן יאָר‬ ‫כּנַעַן‪ ,‬און לוט האָט זיך באַזעצט אין‬
‫האָבן זײ װידערשפּעניקט‪.‬‬ ‫די שטעט פֿון דער י ַרדן געגנט; און ער‬
‫‪ 5‬און אױפֿן פֿערצנטן יאָר איז‬ ‫האָט געהאַט געצעלטן ביז סדום‪.‬‬
‫געקומען כּדָ רלעומֶר און די מלכים‬ ‫‪ 13‬און די מענטשן פֿון סדום זײַנען‬
‫װאָס מיט אים‪ ,‬און זײ האָבן געשלאָגן‬ ‫געװען זײער שלעכט און זינדיק צו‬
‫די רפֿאים אין עַשתּרות‪-‬קַרנַי ִם‪ ,‬און‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫די זוזים אין הָם‪ ,‬און די אֵימים אין‬ ‫גאָט האָט געזאָגט צו‬ ‫‪ 14‬און‬
‫שוֵה‪-‬קִרי ָתַ י ִם‪,‬‬ ‫ָ‬ ‫אבֿרמען‪ ,‬נאָכדעם װי לוט האָט זיך‬
‫‪ 6‬און די חורים אױף זײער באַרג‬ ‫אָפּגעשײדט פֿון אים‪ :‬הײב אַקאָרשט‬
‫ֵיל‪-‬פּאָרן װאָס בײַם מדבר‪.‬‬‫ָ‬ ‫שׂעִיר‪ ,‬ביז א‬ ‫ֵ‬ ‫אױף דײַנע אױגן‪ ,‬און קוק פֿון דעם אָרט‬
‫‪ 7‬און זײ האָבן זיך אומגעקערט‪,‬‬ ‫װוּ דו ביסט‪ ,‬קײן צפֿון און קײן דרום‬
‫און זײַנען געקומען קײן עֵין‪-‬מִשפָּט‪,‬‬ ‫און קײן מזרח און קײן מערב;‬
‫דאָס איז קָדֵ ש‪ ,‬און האָבן געשלאָגן‬ ‫‪ 15‬װאָרום דאָס גאַנצע לאַנד װאָס דו‬
‫דאָס גאַנצע פֿעלד פֿון ַע ָמלֵק‪ ,‬און‬ ‫זעסט‪ ,‬װעל איך געבן צו דיר און צו‬
‫אױך דעם אֶמורי װאָס איז געזעסן אין‬ ‫דײַן זאָמען אױף אײביק‪.‬‬
‫‪14:8—14:24‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪18‬‬
‫דַ ֶמשֶׂק‪.‬‬ ‫ַחצְצון‪-‬תָּ מָר‪.‬‬

‫‪ 16‬און ער האָט צוריקגעבראַכט דעם‬ ‫‪ 8‬איז אַרױסגעגאַנגען דער מלך פֿון‬
‫גאַנצן פֿאַרמעג‪ ,‬און אױך לוט זײַן‬ ‫ַמורה‪ ,‬און‬
‫סדום‪ ,‬און דער מלך פֿון ע ָ‬
‫אײגענעם און זײַן פֿאַרמעג האָט ער‬ ‫דער מלך פֿון אַדמָה‪ ,‬און דער מלך פֿון‬
‫צוריקגעבראַכט‪ ,‬און אױך די װײַבער‪,‬‬ ‫צבױִם‪ ,‬און דער מלך פֿון בלַע‪ ,‬דאָס‬
‫און דאָס פֿאָלק‪.‬‬ ‫איז צועַר‪ ,‬און זײ האָבן אָנגעריכט ַא‬
‫‪ 17‬איז דער מלך פֿון סדום אים‬ ‫מלחמה מיט זײ אין טאָל שִׂדים –‬
‫אַרױסגעגאַנגען אַנטקעגן‪ ,‬נאָכדעם װי‬ ‫‪ 9‬מיט כּדָ רלעומֶר דעם מלך פֿון‬
‫ער האָט זיך אומגעקערט פֿון שלאָגן‬ ‫עֵילָם‪ ,‬און תִּ דעָל דעם מלך פֿון גױִם‪,‬‬
‫כּדָ רלעומֶרן‪ ,‬און די מלכים װאָס מיט‬ ‫אַמרפֿל דעם מלך פֿון שִנעָר‪ ,‬און‬ ‫ָ‬ ‫און‬
‫שוֵה‪ ,‬דאָס איז דעם‬ ‫אים‪ ,‬אין טאָל ָ‬ ‫אַריאָך דעם מלך פֿון ֶא ָלסָר; די פֿיר‬
‫מלכס טאָל‪.‬‬ ‫מלכים אַקעגן די פֿינף‪.‬‬
‫‪ 10‬און דער טאָל שִׂדים איז געװען‬
‫שלֵם‬
‫‪ 18‬און מַלכּי‪-‬צֶדֶ ק דער מלך פֿון ָ‬ ‫גריבער אױף גריבער מיט לײם‪,‬‬
‫האָט אַרױסגעטראָגן ברױט און װײַן;‬ ‫און װי די מלכים פֿון סדום און‬
‫און ער איז געװען ַא כּ ֹהן צו דעם‬ ‫ַמורה זײַנען אַנטלאָפֿן‪ ,‬אַזױ זײַנען‬ ‫ע ָ‬
‫העכסטן גאָט‪.‬‬ ‫זײ אַהין אַרײַנגעפֿאַלן; און די‬
‫‪ 19‬און ער האָט אים געבענטשט‪ ,‬און‬ ‫איבערגעבליבענע זײַנען אַנטלאָפֿן‬
‫האָט געזאָגט‪ :‬געבענטשט זאָל זײַן‬ ‫צום באַרג‪.‬‬
‫אבֿרם פֿון דעם העכסטן גאָט‪ ,‬דעם‬ ‫‪ 11‬און יענע האָבן צוגענומען דעם‬
‫באַשעפֿער פֿון הימל און ערד‪.‬‬ ‫ַמורה‪,‬‬
‫גאַנצן פֿאַרמעג פֿון סדום און ע ָ‬
‫‪ 20‬און געבענטשט זאָל זײַן‬ ‫און דאָס גאַנצע עסנװאַרג זײערס‪ ,‬און‬
‫דער העכסטער גאָט װאָס האָט‬ ‫זײַנען אַװעקגעגאַנגען‪.‬‬
‫איבערגעענטפֿערט דײַנע פֿײַנט אין‬ ‫‪ 12‬און זײ האָבן צוגענומען לוט‪ ,‬דעם‬
‫דײַן האַנט‪ – .‬און ער האָט אים געגעבן‬ ‫זון פֿון אבֿרמס ברודער‪ ,‬װאָס איז‬
‫מעשׂר פֿון אַלצדינג‪.‬‬ ‫געזעסן אין סדום‪ ,‬און זײַן פֿאַרמעג‪,‬‬
‫‪ 21‬און דער מלך פֿון סדום האָט‬ ‫און זײַנען אַװעקגעגאַנגען‪.‬‬
‫געזאָגט צו אבֿרמען‪ :‬גיב מיר די‬ ‫‪ 13‬איז געקומען אַן אַנטרונענער‪ ,‬און‬
‫נפֿשות‪ ,‬און דעם פֿאַרמעג נעם דיר‪.‬‬ ‫האָט אָנגעזאָגט אבֿרם דעם עִברי; און‬
‫ער האָט געװױנט ב ַײ די אײכנבײמער‬
‫‪ 22‬האָט אבֿרם געזאָגט צו דעם מלך‬ ‫ַמרא דעם אֶמורי‪ ,‬דעם ברודער‬ ‫פֿון מ ֵ‬
‫פֿון סדום‪ :‬איך הײב אױף מײַן האַנט‬ ‫פֿון אֶשכּולן‪ ,‬און דעם ברודער פֿון‬
‫צו יהוה דעם העכסטן גאָט‪ ,‬דעם‬ ‫ָענֵרן; און זײ זײַנען געװען בונדסלײַט‬
‫באַשעפֿער פֿון הימל און ערד‪,‬‬ ‫פֿון אבֿרמען‪.‬‬
‫‪ 23‬אױב ַא פֿאָדים אָדער ַא‬ ‫‪ 14‬און װי אבֿרם האָט געהערט אַז‬
‫שוכבענדל! אָדער אױב איך װעל‬ ‫זײַן אײגענער איז געפֿאַנגען געװאָרן‪,‬‬
‫נעמען פֿון עפּעס װאָס איז דײַנס!‬ ‫אַזױ האָט ער אַרױסגעפֿירט זײַנע‬
‫כּדי זאָלסט ניט זאָגן‪ :‬איך האָב רײַך‬ ‫אײַנגעלערנטע‪ ,‬געבאָרענע אין זײַן‬
‫געמאַכט אבֿרמען‪.‬‬ ‫הױז‪ ,‬דר ַײ הונדערט און אַכצן‪ ,‬און ער‬
‫‪ 24‬ניט מיר! נאָר װאָס די יונגען‬ ‫האָט נאָכגעיאָגט ביז דָ ן‪.‬‬
‫האָבן געגעסן‪ ,‬און דעם חלק פֿון די‬ ‫‪ 15‬און ער האָט זיך צעטײלט אַקעגן‬
‫מענטשן װאָס זײַנען געגאַנגען מיט‬ ‫זײ ב ַײ נאַכט‪ ,‬ער און זײַנע קנעכט‪,‬‬
‫ַמרא; זײ מעגן‬
‫מיר‪ָ ,‬ענֵר‪ ,‬אֶשכּול‪ ,‬און מ ֵ‬ ‫און ער האָט זײ געשלאָגן און זײ‬
‫נעמען זײער חלק‪.‬‬ ‫נאָכגעיאָגט ביז חובֿה װאָס לינקס פֿון‬
‫‪19‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪15:1—15:21‬‬
‫נאָך די דאָזיקע געשעענישן‬

‫רױבפֿױגלען‬ ‫די‬
‫איבערגעשניטן‪.‬‬
‫‪ 11‬האָבן‬ ‫איז דאָס װאָרט פֿון גאָט‬ ‫‪15‬‬
‫געװען צו אבֿרמען אין ַא זעונגען‪ ,‬אַזױ‬
‫אַראָפּגענידערט אױף די פּגרים‪,‬‬
‫אָבער אבֿרם האָט זײ אָפּגעטריבן‪.‬‬ ‫צו זאָגן‪ :‬זאָלסט ניט מורא האָבן‪,‬‬
‫‪ 12‬און װי די זון איז געװען בײַם‬ ‫אבֿרם‪ ,‬איך בין דיר ַא שילד; דײַן שׂכר‬
‫אונטערגײן‪ ,‬אַזױ איז ַא טיפֿער שלאָף‬ ‫איז זײער גרױס‪.‬‬
‫געפֿאַלן אױף אבֿרמען; ערשט אַן‬ ‫גאָט דו‬ ‫‪ 2‬האָט אבֿרם געזאָגט‪:‬‬
‫אימה‪ַ ,‬א גרױס פֿינצטערניש‪ ,‬פֿאַלט אָן‬ ‫האַר‪ ,‬װאָס קענסטו מיר געבן‪ ,‬אַז‬
‫אױף אים‪.‬‬ ‫איך גײ אַװעק אָן ַא קינד‪ ,‬און דער‬
‫‪ 13‬און ער האָט געזאָגט צו אבֿרמען‪:‬‬ ‫װירטשאַפֿטער פֿון מײַן הױז איז דער‬
‫װיסן זאָלסטו װיסן זײַן אַז דײַנע‬ ‫דַ ֶמשֶׂקער אֶלי ֶעזֶר?‬
‫קינדער װעלן זײַן פֿרעמדע אין ַא לאַנד‬ ‫‪ 3‬און אבֿרם האָט געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬האָסט‬
‫װאָס ניט זײערס‪ ,‬און מע װעט זײ‬ ‫מיר קײן זאָמען ניט געגעבן‪ ,‬און אָט‬
‫פֿאַרקנעכטן‪ ,‬און מע װעט זײ פּײַניקן‬ ‫װעט ַא זון פֿון מײַן הױזגעזינט מיך‬
‫פֿיר הונדערט יאָר‪.‬‬ ‫ירשען‪.‬‬
‫‪ 14‬און אױך דאָס פֿאָלק װעמען זײ‬ ‫‪ 4‬ערשט דאָס װאָרט פֿון גאָט איז‬
‫װעלן דינען‪ ,‬װעל איך משפּטן; און‬ ‫געװען צו אים‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬ניט‬
‫דערנאָך װעלן זײ אַרױסגײן מיט גרױס‬ ‫דער דאָזיקער װעט דיך ירשען‪ ,‬נאָר‬
‫פֿאַרמעג‪.‬‬ ‫דער װאָס װעט אַרױסגײן פֿון דײַנע‬
‫‪ 15‬דו אָבער װעסט קומען צו דײַנע‬ ‫אינגעװײד‪ ,‬ער װעט דיך ירשען‪.‬‬
‫עלטערן בשלום; אין ַא גוטער עלטער‬ ‫‪ 5‬און ער האָט אים אַרױסגעפֿירט‬
‫װעסטו באַגראָבן װערן‪.‬‬ ‫דרױסן‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬טו אַקאָרשט‬
‫‪ 16‬און ערשט אין פֿירטן דור װעלן‬ ‫ַא קוק אױפֿן הימל‪ ,‬און צײל די שטערן‪,‬‬
‫זײ זיך אומקערן אַהער‪ ,‬װאָרום די זינד‬ ‫אױב דו קענסט זײ איבערצײלן‪ .‬און‬
‫פֿון דעם אֶמורי װעט ניט זײַן פֿאַרפֿול‬ ‫ער האָט צו אים געזאָגט‪ :‬אַזױ װעט זײַן‬
‫ביז דענצמאָל‪.‬‬ ‫דײַן זאָמען‪– .‬‬
‫‪ 17‬און עס איז געװען‪ ,‬װי די זון‬ ‫‪ 6‬און ער האָט געגלױבט אין גאָט‪,‬‬
‫איז אונטערגעגאַנגען‪ ,‬און עס איז‬ ‫און ער האָט עס אים גערעכנט פֿאַר ַא‬
‫געװאָרן שטאָקפֿינצטער‪ ,‬ערשט אַן‬ ‫גערעכטיקײט‪.‬‬
‫אױװן מיט רױך‪ ,‬און ַא פֿלאַמפֿײַער‬ ‫‪ 7‬און ער האָט צו אים געזאָגט‪ :‬איך‬
‫װאָס איז דורכגעגאַנגען צװישן די‬ ‫בין יהוה װאָס האָט דיך אַרױסגעצױגן‬
‫דאָזיקע שטיקער‪.‬‬ ‫פֿון אור‪-‬כַּשׂדים‪ ,‬דיר צו געבן דאָס‬
‫‪ 18‬אין יענעם טאָג האָט גאָט‬ ‫דאָזיקע לאַנד‪ ,‬עס צו אַרבן‪.‬‬
‫געשלאָסן ַא בונד מיט אבֿרמען‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫‪ 8‬האָט ער געזאָגט‪ :‬גאָט דו האַר‪,‬‬
‫זאָגן‪ :‬צו דײַן זאָמען האָב איך געגעבן‬ ‫מיט װאָס װעל איך װיסן אַז איך װעל‬
‫דאָס דאָזיקע לאַנד‪ ,‬פֿון דעם טײַך פֿון‬ ‫עס אַרבן?‬
‫ִצרי ִם ביז דעם גרױסן טײַך‪ ,‬דעם טײַך‬ ‫מ ַ‬ ‫‪ 9‬האָט ער צו אים געזאָגט‪ :‬נעם מיר‬
‫פּרת;‬
‫ָ‬ ‫ַא דרײַיאָריקע קו‪ ,‬און ַא דרײַיאָריקע‬
‫‪ 19‬דעם קֵיני‪ ,‬און דעם קנִזי‪ ,‬און דעם‬ ‫ציג‪ ,‬און ַא דרײַיאָריקן װידער‪ ,‬און ַא‬
‫קַדמוני‪,‬‬ ‫טורטלטױב‪ ,‬און ַא יונגע טױב‪.‬‬
‫פּרזי‪ ,‬און‬‫‪ 20‬און דעם חִתּי‪ ,‬און דעם ִ‬ ‫‪ 10‬האָט ער אים גענומען די אַלע‪ ,‬און‬
‫די רפֿאים‪,‬‬ ‫האָט זײ איבערגעשניטן אין מיטן‪ ,‬און‬
‫‪ 21‬און דעם אֶמורי‪ ,‬און דעם כּנַעֲני‪,‬‬ ‫אַװעקגעלײגט אײן העלפֿט קעגן דער‬
‫און דעם גִרגָשי‪ ,‬און דעם יבוסי‪.‬‬ ‫אַנדערער; נאָר די פֿױגלען האָט ער ניט‬
‫‪16:1—17:4‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪20‬‬
‫‪ 10‬און דער מלאך פֿון גאָט האָט צו‬

‫הענט‪.‬‬ ‫און שׂ ַָרי‪ ,‬אבֿרמס װײַב‪,‬‬
‫האָט אים ניט געבאָרן קײן‬ ‫‪16‬‬
‫קינדער; און זי האָט געהאַט ַא מִצרישע‬
‫איר געזאָגט‪ :‬מערן װעל איך מערן‬
‫דײַן זאָמען‪ ,‬און ער װעט ניט קענען‬ ‫דינסט װאָס איר נאָמען איז געװען‬
‫געצײלט װערן פֿון פֿילקײט‪.‬‬ ‫ָהגָר‪.‬‬
‫‪ 11‬און דער מלאך פֿון גאָט האָט צו‬ ‫‪ 2‬האָט שׂ ַָרי געזאָגט צו אבֿרמען‪:‬‬
‫איר געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬דו ביסט טראָגעדיק‪,‬‬ ‫זע נאָר‪ ,‬גאָט האָט מיך פֿאַרמיטן‬
‫און געבערסט ַא זון‪ ,‬זאָלסטו רופֿן‬ ‫פֿון געבערן; קום‪ ,‬איך בעט דיך‪,‬‬
‫זײַן נאָמען י ִש ָמעֵאל‪ ,‬װײַל גאָט האָט‬ ‫צו מײַן דינסט‪ ,‬אפֿשר װעל איך‬
‫צוגעהערט דײַן פּײַן‪.‬‬ ‫אױפֿגעריכט װערן דורך איר‪ .‬האָט‬
‫‪ 12‬און ער װעט זײַן ַא מענטש ַא‬ ‫אבֿרם צוגעהערט צו דעם קול פֿון‬
‫װאַלדאײזל‪ :‬זײַן האַנט װעט זײַן אַקעגן‬ ‫שׂ ַָרין‪.‬‬
‫אַלעמען‪ ,‬און אַלעמענס האַנט װעט זײַן‬ ‫‪ 3‬און שׂ ַָרי‪ ,‬אבֿרמס װײַב‪ ,‬האָט‬
‫אַקעגן אים; און אין געזיכט פֿון אַלע‬ ‫גענומען ָהגָר די מִצרית‪ ,‬איר דינסט‪,‬‬
‫זײַנע ברידער װעט ער װױנען‪.‬‬ ‫נאָכדעם װי אבֿרם איז געזעסן אין לאַנד‬
‫‪ 13‬האָט זי גערופֿען דעם נאָמען פֿון‬ ‫ְכּנַעַן צען יאָר‪ ,‬און זי האָט זי געגעבן‬
‫יהוה װאָס האָט צו איר גערעדט »דו‬ ‫איר מאַן אבֿרמען פֿאַר ַא װײַב צו אים‪.‬‬
‫ביסט דער גאָט פֿון זעונגען«; װאָרום‬ ‫‪ 4‬און ער איז געקומען צו ָהגָרן‪ ,‬און‬
‫זי האָט געזאָגט‪ :‬ניט‪-‬שױן האָב איך ד ָא‬ ‫זי איז טראָגעדיק געװאָרן; און װי‬
‫געזען דעם װאָס זעט מיך?‬ ‫זי האָט געזען אַז זי איז טראָגעדיק‪,‬‬
‫‪ 14‬דרום האָט מען גערופֿן דעם‬ ‫אַזױ איז איר האַרינטע גרינגעשאַצט‬
‫ברונעם באֵר‪ַ -‬לחַי‪-‬רואי; ער איז צװישן‬ ‫געװאָרן אין אירע אױגן‪.‬‬
‫ברד‪.‬‬
‫קָדֵ ש און צװישן ֶ‬ ‫‪ 5‬האָט שׂ ַָרי געזאָגט צו אבֿרמען‪:‬‬
‫‪ 15‬און ָהגָר האָט געבאָרן אבֿרמען ַא‬ ‫מײַן עװלה אױף דיר! איך האָב געגעבן‬
‫זון‪ ,‬און אבֿרם האָט גערופֿן דעם נאָמען‬ ‫מײַן דינסט אין דײַן בוזעם‪ ,‬און װי‬
‫פֿון זײַן זון װאָס ָהגָר האָט געבאָרן‪,‬‬ ‫זי האָט געזען אַז זי איז טראָגעדיק‪,‬‬
‫י ִש ָמעֵאל‪.‬‬ ‫אַזױ בין איך גרינגעשאַצט געװאָרן אין‬
‫‪ 16‬און אבֿרם איז געװען זעקס און‬ ‫אירע אױגן; זאָל גאָט משפּטן צװישן‬
‫אַכציק יאָר אַלט‪ ,‬װען ָהגָר האָט‬ ‫מיר און צװישן דיר‪.‬‬
‫געבאָרן י ִש ָמעֵאלן צו אבֿרמען‪.‬‬ ‫‪ 6‬האָט אבֿרם געזאָגט צו שׂ ַָרין‪ :‬אָט‬
‫איז דײַן דינסט אין דײַן האַנט‪ ,‬טו מיט‬
‫און אַז אבֿרם איז אַלט געװען‬
‫נײַן און נײַנציק יאָר‪ ,‬האָט זיך‬
‫יהוה באַװיזן צו אבֿרמען‪ ,‬און האָט צו‬
‫‪17‬‬ ‫איר װאָס איז גוט אין דײַנע אױגן‪ .‬און‬
‫שׂ ַָרי האָט זי געפּײַניקט‪ ,‬און זי איז‬
‫אַנטלאָפֿן פֿון איר‪.‬‬
‫אים געזאָגט‪ :‬איך בין גאָט שַדַ י; גײ‬ ‫‪ 7‬האָט ַא מלאך פֿון גאָט זי געפֿונען‬
‫פֿאַר מיר‪ ,‬און ז ַײ ערלעך‪.‬‬ ‫ב ַײ ַא קװאַל װאַסער אין דער מדבר‪,‬‬
‫‪ 2‬און איך װעל מאַכן מײַן בונד‬ ‫ב ַײ דעם קװאַל אױפֿן װעג קײן שור‪.‬‬
‫צװישן מיר און צװישן דיר‪ ,‬און איך‬ ‫‪ 8‬און ער האָט געזאָגט‪ָ :‬הגָר‪ ,‬שׂ ַָריס‬
‫װעל דיך מערן זײער און זײער‪.‬‬ ‫דינסט‪ ,‬פֿון װאַנען קומסטו‪ ,‬און װוּהין‬
‫‪ 3‬איז אבֿרם געפֿאַלן אױף זײַן פּנים‪,‬‬ ‫גײסטו? האָט זי געזאָגט‪ :‬פֿון מײַן‬
‫און גאָט האָט מיט אים גערעדט‪ ,‬אַזױ‬ ‫האַרינטע שׂ ַָרין אַנטלױף איך‪.‬‬
‫צו זאָגן‪:‬‬ ‫‪ 9‬האָט דער מלאך פֿון גאָט צו‬
‫‪ 4‬איך – זע‪ ,‬מײַן בונד װעט זײַן מיט‬ ‫איר געזאָגט‪ :‬קער זיך אום צו דײַן‬
‫דיר‪ ,‬און װעסט זײַן דער פֿאָטער פֿון ַא‬ ‫האַרינטע‪ ,‬און בייג זיך אונטער אירע‬
‫‪21‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪17:5—17:23‬‬
‫פֿאַר אַן אײביקן בונד‪.‬‬ ‫סך פֿעלקער‪.‬‬

‫אומבאַשניטענער‬ ‫אַן‬ ‫‪ 14‬און‬ ‫‪ 5‬און דײַן נאָמען זאָל מער ניט‬
‫מאַנספּֿאַרשױן װאָס װעט זיך ניט מַלן‬ ‫גערופֿן װערן אבֿרם‪ ,‬נאָר דײַן נאָמען‬
‫אין דעם פֿלײש פֿון זײַן פֿאָרהױט‪ ,‬יענע‬ ‫זאָל זײַן אבֿרהָם; װאָרום פֿאַר דעם‬
‫זעל זאָל פֿאַרשניטן װערן פֿון איר‬ ‫פֿאָטער פֿון ַא סך פֿעלקער האָב איך‬
‫פֿאָלק; מײַן בונד האָט ער פֿאַרשטערט‪.‬‬ ‫דיך געמאַכט‪.‬‬
‫גאָט האָט געזאָגט צו‬ ‫‪ 15‬און‬ ‫‪ 6‬און איך װעל דיך פֿרוכפּערן זײער‬
‫אבֿרהמען‪ :‬דײַן װײַב שׂ ַָרין זאָלסטו ניט‬ ‫און זײער‪ ,‬און איך װעל דיך מאַכן פֿאַר‬
‫רופֿן מיט איר נאָמען שׂ ַָרי‪ ,‬נײַערט שׂ ָָרה‬ ‫פֿעלקער‪ ,‬און מלכים װעלן אַרױסגײן‬
‫זאָל זײַן איר נאָמען‪.‬‬ ‫פֿון דיר‪.‬‬
‫‪ 16‬און איך װעל זי בענטשן‪ ,‬און װעל‬ ‫‪ 7‬און איך װעל אױפֿשטעלן מײַן בונד‬
‫דיר אױך געבן פֿון איר ַא זון; יאָ‪ ,‬איך‬ ‫צװישן מיר און צװישן דיר‪ ,‬און צװישן‬
‫װעל זי בענטשן‪ ,‬און פֿעלקער װעלן‬ ‫דײַן זאָמען נאָך דיר‪ ,‬אױף זײערע‬
‫װערן פֿון איר; מלכים פֿון אומות װעלן‬ ‫דור‪-‬דורות‪ ,‬פֿאַר אַן אײביקן בונד‪ ,‬צו‬
‫זײַן פֿון איר‪.‬‬ ‫זײַן דיר צום גאָט און דײַן זאָמען נאָך‬
‫‪ 17‬איז אבֿרהם געפֿאַלן אױף זײַן‬ ‫דיר‪.‬‬
‫פּנים‪ ,‬און ער האָט געלאַכט‪ ,‬און‬ ‫‪ 8‬און איך װעל געבן דיר און דײַן‬
‫געזאָגט ב ַײ זיך אין האַרצן‪ :‬קען ב ַײ ַא‬ ‫זאָמען נאָך דיר דאָס לאַנד פֿון דײַן‬
‫מאַן פֿון הונדערט יאָר געבאָרן װערן?‬ ‫װױנשאַפֿט‪ ,‬דאָס גאַנצע לאַנד כּנַעַן‪,‬‬
‫און קען שׂרה צו נײַנציק יאָר געבערן?‬ ‫פֿאַר אַן אײביקן אײגנטום; און איך‬
‫‪ 18‬און אבֿרהם האָט געזאָגט צו גאָט‪:‬‬ ‫װעל זײ זײַן צום גאָט‪.‬‬
‫הלװאַי זאָל י ִש ָמעֵאל לעבן פֿאַר דיר!‬ ‫גאָט האָט געזאָגט צו‬ ‫‪ 9‬און‬
‫‪ 19‬האָט גאָט געזאָגט‪ :‬פֿאַר װאָר‪,‬‬ ‫אבֿרהמען‪ :‬דו אָבער זאָלסט היטן מײַן‬
‫דײַן װײַב שׂרה װעט דיר געבערן ַא זון‪,‬‬ ‫בונד‪ ,‬דו און דײַן זאָמען נאָך דיר‪ ,‬אױף‬
‫און זאָלסט רופֿן זײַן נאָמען יצחק; און‬ ‫זײערע דור‪-‬דורות‪.‬‬
‫איך װעל אױפֿשטעלן מײַן בונד מיט‬ ‫‪ 10‬דאָס איז מײַן בונד װאָס איר‬
‫אים פֿאַר אַן אײביקן בונד צו זײַן זאָמען‬ ‫זאָלט היטן צװישן מיר און צװישן‬
‫נאָך אים‪.‬‬ ‫אײַך‪ ,‬און צװישן דײַן זאָמען נאָך דיר‪:‬‬
‫‪ 20‬און װעגן י ִש ָמעֵאלן האָב איך‬ ‫ב ַײ אײַך זאָל געמַלט װערן איטלעכער‬
‫דיך צוגעהערט; זע‪ ,‬איך האָב אים‬ ‫מאַנספּאַרשױן‪.‬‬
‫געבענטשט‪ ,‬און איך װעל אים‬ ‫‪ 11‬און איר זאָלט געמַלט װערן אין‬
‫פֿרוכפּערן‪ ,‬און װעל אים מערן זײער‬ ‫דעם פֿלײש פֿון אײַער פאָרהױט‪ ,‬און‬
‫און זײער; צװעלף פֿירשטן װעט ער‬ ‫עס װעט זײַן פֿאַר ַא צײכן פֿון בונד‬
‫געבערן‪ ,‬און איך װעל אים מאַכן פֿאַר‬ ‫צװישן מיר און צװישן אײַך‪.‬‬
‫ַא גרױס פֿאָלק‪.‬‬ ‫‪ 12‬און צו אַכט טעג זאָל געמַלט װערן‬
‫‪ 21‬מײַן בונד אָבער װעל איך‬ ‫ב ַײ אײַך איטלעכער מאַנספּֿאַרשױן‬
‫אױפֿשטעלן מיט יצחקן‪ ,‬װאָס שׂרה‬ ‫אױף אײַערע דור‪-‬דורות‪ ,‬געבאָרן אין‬
‫װעט דיר געבערן צו דער צײַט אױפֿן‬ ‫הױז‪ ,‬אָדער געקױפֿט פֿאַר געלט פֿון‬
‫אַנדער יאָר‪.‬‬ ‫עמיץ ַא פֿרעמדן װאָס איז ניט פֿון דײַן‬
‫‪ 22‬און װי ער האָט געענדיקט רעדן‬ ‫זאָמען‪.‬‬
‫מיט אים‪ ,‬אַזױ האָט גאָט זיך‬ ‫‪ 13‬געמַלט מוז געמַלט װערן דער‬
‫אױפֿגעהױבן פֿון איבער אבֿרהמען‪.‬‬ ‫װאָס איז געבאָרן אין דײַן הױז‪ ,‬און‬
‫‪ 23‬און אבֿרהם האָט גענומען‬ ‫דער װאָס איז געקױפֿט פֿאַר דײַן געלט;‬
‫זײַן זון י ִש ָמעֵאלן‪ ,‬און אַלע זײַנע‬ ‫און מײַן בונד זאָל זײַן אין אײַער פֿלײש‬
‫‪17:24—18:14‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪22‬‬
‫‪ 5‬און איך װעל ברענגען ַא שטיקל‬ ‫הױזגעבאָרענע‪ ,‬און אַלע זײַנע‬

‫ברױט‪ ,‬און איר װעט אונטערלענען‬ ‫געקױפֿטע פֿאַר געלט‪ ,‬יעטװעדער‬
‫אײַער האַרץ‪ ,‬דערנאָך װעט איר גײן‬ ‫מאַנספּֿאַרשױן צװישן די הױזלײַט פֿון‬
‫װײַטער; אַזױ װי איר זײַט שױן‬ ‫אבֿרהמען‪ ,‬און ער האָט געמַלט דאָס‬
‫אַריבערגעקומען צו אײַער קנעכט‪.‬‬ ‫פֿלײש פֿון זײער פֿאָרהױט אין דעם‬
‫האָבן זײ געזאָגט‪ :‬טו אַזױ װי דו האָסט‬ ‫דאָזיקן אײגענעם טאָג‪ ,‬אַזױ װי גאָט‬
‫גערעדט‪.‬‬ ‫האָט צו אים גערעדט‪.‬‬
‫‪ 6‬האָט אבֿרהם געאײַלט אין געצעלט‬ ‫‪ 24‬און אבֿרהם איז געװען נײַן און‬
‫צו שׂרהן‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬אײַל זיך!‬ ‫נײַנציק יאָר אַלט‪ ,‬װען ער איז געמַלט‬
‫דר ַײ סְאָה זעמלמעל‪ ,‬פֿאַרקנעט און‬ ‫געװאָרן אין דעם פֿלײש פֿון זײַן‬
‫מאַך קוכנס‪.‬‬ ‫פֿאָרהױט‪.‬‬
‫‪ 7‬און צו די רינדער איז אבֿרהם‬ ‫‪ 25‬און זײַן זון י ִש ָמעֵאל איז געװען‬
‫געלאָפֿן‪ ,‬און האָט גענומען ַא יונג רינד‪,‬‬ ‫דרײַצן יאָר אַלט‪ ,‬װען ער איז געמַלט‬
‫װײך און פֿעט‪ ,‬און געגעבן צום יונג;‬ ‫געװאָרן אין דעם פֿלײש פֿון זײַן‬
‫און ער האָט עס צוגעריכט אױף גיך‪.‬‬ ‫פֿאָרהױט‪.‬‬
‫‪ 8‬און ער האָט גענומען שמאַנט‬ ‫‪ 26‬אין דעם דאָזיקן אײגענעם טאָג‬
‫און מילך‪ ,‬און דאָס יונגע רינד‬ ‫איז געמַלט געװאָרן אבֿרהם און זײַן זון‬
‫װאָס ער האָט צוגעריכט‪ ,‬און האָט‬ ‫י ִש ָמעֵאל‪.‬‬
‫אַװעקגעשטעלט פֿאַר זײ; און ער איז‬ ‫‪ 27‬און אַלע מאַנסלײַט פֿון זײַן הױז‪,‬‬
‫געשטאַנען פֿאַר זײ אונטערן בױם‪ ,‬און‬ ‫געבאָרן אין הױז‪ ,‬אָדער געקױפֿט פֿאַר‬
‫זײ האָבן געגעסן‪.‬‬ ‫געלט פֿון ַא פֿרעמדן‪ ,‬זײַנען געמַלט‬
‫‪ 9‬האָבן זײ צו אים געזאָגט‪ :‬װוּ איז‬ ‫געװאָרן מיט אים‪.‬‬
‫שׂרה דײַן װײַב? האָט ער געזאָגט‪ :‬אָן‬
‫אין געצעלט‪.‬‬ ‫ַוי ֵָרא‬
‫‪ 10‬האָט ער געזאָגט‪ :‬אומקערן װעל‬ ‫און גאָט האָט זיך באַװיזן‬
‫איך זיך אומקערן אַזױ װי איצט איבער‬
‫ַא יאָר‪ ,‬און זע‪ ,‬שׂרה דײַן װײַב װעט‬
‫צו אים‪ ,‬ב ַײ די אײכנבײמער‬
‫ַמרא‪ ,‬װען ער איז געזעסן אין‬
‫‪18‬‬
‫פֿון מ ֵ‬
‫האָבן ַא זון‪ .‬און שׂרה האָט זיך‬ ‫אײַנגאַנג פֿון זײַן געצעלט‪ ,‬אין דער היץ‬
‫אײַנגעהערט אין אײַנגאַנג פֿון געצעלט‬ ‫פֿון טאָג‪.‬‬
‫װאָס הינטער אים‪– .‬‬ ‫‪ 2‬און ער האָט אױפֿגעהױבן זײַנע‬
‫‪ 11‬און אבֿרהם און שׂרה זײַנען‬ ‫אױגן און האָט דערזען‪ ,‬ערשט דר ַײ‬
‫געװען באַטאָגטע זקנים; ב ַײ שׂרהן‬ ‫מענער שטײען פֿאַר אים; און װי ער‬
‫האָט אױפֿגעהערט צו זײַן דער‬ ‫האָט זײ דערזען‪ ,‬אַזױ איז ער זײ‬
‫שטײגער װי ב ַײ װײַבער‪– .‬‬ ‫געלאָפֿן אַנטקעגן פֿון דעם אײַנגאַנג פֿון‬
‫‪ 12‬און שׂרה האָט געלאַכט אין זיך‬ ‫געצעלט‪ ,‬און האָט זיך געבוקט צו דער‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬נאָכדעם װי איך בין אַלט‬ ‫ערד‪.‬‬
‫געװאָרן‪ ,‬זאָל איך נאָך האָבן תּענוג?‬ ‫‪ 3‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬מײַן האַר‪,‬‬
‫דערצו איז מײַן האַר אַלט‪.‬‬ ‫אױב‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬איך האָב‬
‫‪ 13‬האָט גאָט געזאָגט צו אבֿרהמען‪:‬‬ ‫געפֿונען לײַטזעליקײט אין דײַנע אױגן‪,‬‬
‫פֿאַר װאָס האָט שׂרה געלאַכט‪ ,‬אַזױ‬ ‫זאָלסטו‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬ניט אַװעקגײן‬
‫צו זאָגן‪ :‬צי קען איך אין דער אמתן‬ ‫פֿון דײַן קנעכט‪.‬‬
‫געבערן‪ ,‬אַז איך בין אַלט?‬ ‫‪ 4‬לאָז געבראַכט װערן ַא ביסל‬
‫‪ 14‬איז דען ַא זאַך פֿאַרמיטן פֿון‬ ‫װאַסער‪ ,‬און װאַשט אײַערע פֿיס‪ ,‬און‬
‫גאָט? צו דער באַשטימטער צײַט װעל‬ ‫לענט אײַך אָן אונטערן בױם‪.‬‬
‫‪23‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪18:15—18:32‬‬
‫ניט‪-‬שױן װעסטו זײ אומברענגען‪ ,‬און‬ ‫איך װידערקערן צו דיר‪ ,‬אַזױ װי איצט‬

‫װעסט ניט פֿאַרגעבן דעם אָרט פֿון‬ ‫איבער ַא יאָר‪ ,‬און שׂרה װעט האָבן ַא‬
‫װעגן די פֿופֿציק אומשולדיקע װאָס‬ ‫זון‪.‬‬
‫אין איר?‬ ‫‪ 15‬האָט שׂרה געלײקנט‪ ,‬אַזױ צו‬
‫‪ 25‬חלילה דיר צו טאָן אַז ַא זאַך‪,‬‬ ‫זאָגן‪ :‬איך האָב ניט געלאַכט; װאָרום‬
‫צו טײטן דעם אומשולדיקן מיט דעם‬ ‫זי האָט מורא געהאַט; און ער האָט‬
‫שולדיקן‪ ,‬אַז דער אומשולדיקער זאָל‬ ‫געזאָגט‪ :‬נײן‪ ,‬האָסט י ָא געלאַכט‪.‬‬
‫זײַן אַזױ װי דער שולדיקער; חלילה‬ ‫זײַנען‬ ‫מענער‬ ‫די‬ ‫‪ 16‬און‬
‫דיר! זאָל דער ריכטער פֿון דער‬ ‫אױפֿגעשטאַנען פֿון דאָרטן‪ ,‬און‬
‫גאַנצער ערד ניט טאָן גערעכטיקײט?‬ ‫האָבן אַראָפּגעקוקט אױף סדום‪ .‬און‬
‫גאָט געזאָגט‪ :‬אױב‬ ‫‪ 26‬האָט‬ ‫אבֿרהם איז געגאַנגען מיט זײ‪ ,‬זײ צו‬
‫איך װעל געפֿינען אין סדום פֿופֿציק‬ ‫באַלײטן‪.‬‬
‫אומשולדיקע אין דער שטאָט‪ ,‬װעל‬ ‫‪ 17‬און גאָט האָט געזאָגט‪ :‬זאָל איך‬
‫איך פֿאַרגעבן דעם גאַנצן אָרט פֿון‬ ‫פֿאַרדעקן פֿון אבֿרהמען װאָס איך װיל‬
‫זײערטװעגן‪.‬‬ ‫טאָן?‬
‫‪ 27‬האָט זיך אָפּגערופֿן אבֿרהם און‬ ‫‪ 18‬און אבֿרהם װעט דאָך װערן ַא‬
‫האָט געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬איך‬ ‫גרױס און מאַכטיק פֿאָלק‪ ,‬און אַלע‬
‫אונטערשטײ מיך צו רעדן צו מײַן‬ ‫פֿעלקער פֿון דער ערד װעלן זיך‬
‫האַר‪ ,‬הגם איך בין שטױב און אַש‪.‬‬ ‫בענטשן מיט אים;‬
‫‪ 28‬טאָמער װעלן פֿעלן פֿון די פֿופֿציק‬ ‫‪ 19‬װאָרום איך האָב אים דערקענט‪,‬‬
‫אומשולדיקע פֿינף‪ ,‬װעסטו פֿון װעגן די‬ ‫כּדי ער זאָל באַפֿעלן זײַנע קינדער‪ ,‬און‬
‫פֿינף צעשטערן די גאַנצע שטאָט? האָט‬ ‫זײַן הױז נאָך אים‪ ,‬אַז זײ זאָלן היטן‬
‫ער געזאָגט‪ :‬איך װעל ניט צעשטערן‪,‬‬ ‫דעם װעג פֿון גאָט‪ ,‬צו טאָן רעכט און‬
‫אױב איך װעל דאָרטן געפֿינען פֿינף און‬ ‫גערעכטיקײט‪ ,‬כּדי גאָט זאָל ברענגען‬
‫פֿערציק‪.‬‬ ‫אױף אבֿרהמען װאָס ער האָט גערעדט‬
‫‪ 29‬און ער האָט װידער ַא מאָל צו אים‬ ‫װעגן אים‪.‬‬
‫גערעדט‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬טאָמער‬ ‫‪ 20‬און גאָט האָט געזאָגט‪ :‬דאָס‬
‫װעלן זיך דאָרטן געפֿינען פֿערציק?‬ ‫ַמורה איז פֿאַר‬
‫געשרײ װעגן סדום און ע ָ‬
‫האָט ער געזאָגט‪ :‬איך װעל עס ניט טאָן‬ ‫װאָר גרױס‪ ,‬און זײער זינד איז פֿאַר‬
‫פֿון װעגן די פֿערציק‪.‬‬ ‫װאָר זײער שװער‪.‬‬
‫‪ 30‬האָט ער געזאָגט‪ :‬זאָל‪ ,‬איך בעט‬ ‫‪ 21‬לאָמיך אַקאָרשט אַראָפּנידערן‬
‫דיך‪ ,‬מײַן האַר ניט פֿאַרדריסן‪ ,‬און איך‬ ‫און זען‪ ,‬אױב זײ האָבן אין גאַנצן‬
‫װעל רעדן‪ :‬טאָמער װעלן זיך דאָרטן‬ ‫געטאָן אַזױ װי דאָס געשרײ װאָס איז‬
‫געפֿינען דרײַסיק? האָט ער געזאָגט‪:‬‬ ‫געקומען צו מיר; און אױב ניט‪ ,‬לאָמיך‬
‫איך װעל עס ניט טאָן‪ ,‬אױב איך װעל‬ ‫װיסן‪.‬‬
‫דאָרטן געפֿינען דרײַסיק‪.‬‬ ‫‪ 22‬און די מענער האָבן זיך‬
‫‪ 31‬האָט ער געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬איך בעט‬ ‫פֿאַרקערט פֿון דאָרטן‪ ,‬און זײַנען‬
‫דיך‪ ,‬איך אונטערשטײ מיך צו רעדן צו‬ ‫געגאַנגען קײן סדום; און אבֿרהם איז‬
‫מײַן האַר‪ :‬טאָמער װעלן זיך דאָרטן‬ ‫נאָך אַלץ געשטאַנען פֿאַר גאָט‪.‬‬
‫געפֿינען צװאַנציק? האָט ער געזאָגט‪:‬‬ ‫‪ 23‬און אבֿרהם האָט גענענט און האָט‬
‫איך װעל ניט צעשטערן פֿון װעגן די‬ ‫געזאָגט‪ :‬ניט‪-‬שױן װעסטו אומברענגען‬
‫צװאַנציק‪.‬‬ ‫דעם אומשולדיקן מיט דעם שולדיקן?‬
‫‪ 32‬האָט ער געזאָגט‪ :‬זאָל‪ ,‬איך בעט‬ ‫‪ 24‬טאָמער זײַנען ד ָא פֿופֿציק‬
‫דיך‪ ,‬מײַן האַר ניט פֿאַרדריסן‪ ,‬און איך‬ ‫אומשולדיקע אין דער שטאָט‪,‬‬
‫‪18:33—19:14‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪24‬‬
‫‪ 7‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬איך בעט‬ ‫װעל רעדן נאָר דאָס מאָל‪ :‬טאָמער‬
‫אײַך‪ ,‬מײַנע ברידער‪ ,‬טוט ניט קײן‬ ‫װעלן זיך דאָרטן געפֿינען צען? האָט‬
‫שלעכטס‪.‬‬ ‫ער געזאָגט‪ :‬איך װעל ניט צעשטערן‬
‫‪ 8‬אָט‪ ,‬איך בעט אײַך‪ ,‬זײַנען ב ַײ‬ ‫פֿון װעגן די צען‪.‬‬
‫מיר צװײ טעכטער װאָס װײסן ניט פֿון‬ ‫‪ 33‬און גאָט איז אַװעקגעגאַנגען‪,‬‬
‫קײן מאַן‪ ,‬לאָמיך זײ אַרױסברענגען‬ ‫װען ער האָט געענדיקט רעדן צו‬
‫צו אײַך‪ ,‬און טוט מיט זײ װי עס איז‬ ‫אבֿרהמען; און אבֿרהם האָט זיך‬
‫גוט אין אײַערע אױגן‪ ,‬נאָר די דאָזיקע‬ ‫אומגעקערט צו זײַן אָרט‪.‬‬
‫מענער זאָלט איר קײן זאַך ניט טאָן‪,‬‬
‫אַזױ װי זײ זײַנען געקומען אין דעם‬
‫שאָטן פֿון מײַן דאַך‪.‬‬
‫‪ 9‬האָבן זײ געזאָגט‪ :‬גײ אַװעק! און‬
‫און די צװײ מלאָכים זײַנען‬
‫געקומען קײן סדום אין‬ ‫‪19‬‬
‫אָװנט; און לוט איז געזעסן אין טױער‬
‫זײ האָבן געזאָגט‪ :‬געקומען אײנער‬ ‫פֿון סדום‪ .‬און לוט האָט זײ דערזען‪,‬‬
‫װױנען‪ ,‬און משפּטן װיל ער משפּטן!‬ ‫און ער האָט זיך אױפֿגעשטעלט זײ‬
‫אַצונד װעלן מיר זיך מיט דיר נאָך‬ ‫אַנטקעגן‪ ,‬און האָט זיך געבוקט מיטן‬
‫ערגער באַגײן װי מיט זײ‪ .‬און‬ ‫פּנים צו דער ערד‪.‬‬
‫זײ זײַנען זײער צוגעשטאַנען צו דעם‬ ‫‪ 2‬און ער האָט צו זײ געזאָגט‪ :‬זעט‪,‬‬
‫מאַן‪ ,‬צו לוטן‪ ,‬און האָבן גענענט‬ ‫איך בעט אײַך‪ ,‬מײַנע האַרן‪ ,‬קערט אײַן‬
‫אײַנצוברעכן די טיר‪.‬‬ ‫אין הױז פֿון אײַער קנעכט אױף איבער‬
‫‪ 10‬האָבן די מענער אױסגעשטרעקט‬ ‫נאַכט‪ ,‬און װאַשט אײַערע פֿיס; און‬
‫זײער האַנט‪ ,‬און אַרײַנגעבראַכט לוטן‬ ‫איר װעט זיך פֿעדערן‪ ,‬און װעט גײן‬
‫צו זיך אין הױז‪ ,‬און די טיר האָבן זײ‬ ‫אױף אײַער װעג‪ .‬האָבן זײ געזאָגט‪:‬‬
‫פֿאַרשלאָסן‪.‬‬ ‫נײן‪ ,‬נײַערט אױף דער גאַס װעלן מיר‬
‫‪ 11‬און די לײַט װאָס בײַם אײַנגאַנג‬ ‫נעכטיקן‪.‬‬
‫פֿון הױז האָבן זײ געשלאָגן מיט‬ ‫‪ 3‬איז ער זײער צוגעשטאַנען צו זײ‪,‬‬
‫בלינדקײט פֿון קלײן ביז גרױס‪ ,‬און‬ ‫און זײ האָבן אײַנגעקערט צו אים‪ ,‬און‬
‫זײ האָבן ניט געקענט געפֿינען דעם‬ ‫זײַנען אַרײַנגעגאַנגען אין זײַן הױז‪ ,‬און‬
‫אײַנגאַנג‪.‬‬ ‫ער האָט פֿאַר זײ געמאַכט ַא מאָלצײַט‪,‬‬
‫‪ 12‬און די מענער האָבן געזאָגט צו‬ ‫און געבאַקן אומגעזײַערטע קוכנס‪ ,‬און‬
‫לוטן‪ :‬װעמען נאָך האָסטו דאָ? אַן‬ ‫זײ האָבן געגעסן‪.‬‬
‫אײדים אָדער דײַנע זין און דײַנע‬
‫טעכטער‪ ,‬אָדער װעמען נאָר דו האָסט‬ ‫‪ 4‬אײדער נאָך זײ האָבן זיך געלײגט‪,‬‬
‫אין דער שטאָט‪ ,‬פֿיר אַרױס פֿון דעם‬ ‫האָבן די מענטשן פֿון שטאָט‪ ,‬די‬
‫אָרט;‬ ‫מענטשן פֿון סדום‪ ,‬אַרומגערינגלט‬
‫‪ 13‬װאָרום מיר צעשטערן דעם‬ ‫דאָס הױז‪ ,‬פֿון יונג ביז אַלט‪ ,‬דאָס‬
‫דאָזיקן אָרט‪ ,‬װײַל דאָס געשרײ װעגן‬ ‫גאַנצע פֿאָלק פֿון עק צו עק‪.‬‬
‫זײ איז גרױס פֿאַר גאָט‪ ,‬און גאָט‬ ‫‪ 5‬און זײ האָבן גערופֿן צו לוטן‪ ,‬און‬
‫האָט אונדז געשיקט זי צו צעשטערן‪.‬‬ ‫האָבן צו אים געזאָגט‪ :‬װוּ זײַנען די‬
‫‪ 14‬איז לוט אַרױסגעגאַנגען‪ ,‬און האָט‬ ‫מענער װאָס זײַנען צו דיר געקומען די‬
‫גערעדט צו זײַנע אײדימס‪ ,‬די װאָס‬ ‫נאַכט? ברענג זײ אַרױס צו אונדז‪ ,‬מיר‬
‫האָבן גענומען זײַנע טעכטער‪ ,‬און ער‬ ‫זאָלן זײ דערקענען‪.‬‬
‫האָט געזאָגט‪ :‬שטײט אױף‪ ,‬גײט אַרױס‬ ‫‪ 6‬איז לוט אַרױסגעגאַנגען צו זײ‬
‫פֿון דעם דאָזיקן אָרט‪ ,‬װאָרום גאָט‬ ‫אין אײַנגאַנג‪ ,‬און די טיר האָט ער‬
‫צעשטערט די שטאָט‪ .‬און ער איז‬ ‫פֿאַרשלאָסן הינטער זיך‪.‬‬
‫‪25‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪19:15—19:32‬‬
‫קומסט אַהין‪ .‬דרום האָט מען גערופֿן‬ ‫געװען װי אײנער װאָס מאַכט שפּאַס‬
‫דעם נאָמען פֿון דער שטאָט צועַר‪.‬‬ ‫אין די אױגן פֿון זײַנע אײדימס‪.‬‬
‫‪ 23‬די זון איז געװען אױפֿגעגאַנגען‬ ‫‪ 15‬און װי דער פֿרימאָרגן איז‬
‫אױף דער ערד‪ ,‬װען לוט איז‬ ‫אױפֿגעגאַנגען‪ ,‬אַזױ האָבן די מלאָכים‬
‫אָנגעקומען קײן צועַר‪.‬‬ ‫געאײַלט לוטן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬שטײ‬
‫‪ 24‬און גאָט האָט געמאַכט רעגענען‬ ‫אױף‪ ,‬נעם דײַן װײַב‪ ,‬און דײַנע צװײ‬
‫ַמורה שװעבל‬ ‫אױף סדום און אױף ע ָ‬ ‫טעכטער װאָס געפֿינען זיך דאָ‪ ,‬כּדי‬
‫און פֿײַער‪ ,‬פֿון גאָט‪ ,‬פֿון הימל‪.‬‬ ‫זאָלסט ניט אומגעבראַכט װערן דורך‬
‫‪ 25‬און ער האָט איבערגעקערט די‬ ‫דער זינד פֿון דער שטאָט‪.‬‬
‫דאָזיקע שטעט‪ ,‬און די גאַנצע געגנט‪,‬‬ ‫‪ 16‬און אַז ער האָט געזאַמט‪ ,‬האָבן‬
‫און אַלע באַװױנער פֿון די שטעט‪ ,‬און‬ ‫די מענער אָנגענומען זײַן האַנט‪ ,‬און‬
‫די שפּראָצונג פֿון דער ערד‪.‬‬ ‫די האַנט פֿון זײַן װײַב‪ ,‬און די האַנט‬
‫‪ 26‬און זײַן װײַב האָט זיך‬ ‫פֿון זײַנע צװײ טעכטער; פֿון װעגן‬
‫אומגעקוקט פֿון הינטער אים‪,‬‬ ‫גאָטס דערבאַרימונג אױף אים‪ .‬און‬
‫און איז געװאָרן ַא זײַל זאַלץ‪.‬‬ ‫זײ האָבן אים אַרױסגעפֿירט‪ ,‬און האָבן‬
‫‪ 27‬און אבֿרהם האָט זיך געפֿעדערט‬ ‫אים געלאָזט אױסן שטאָט‪.‬‬
‫אין דער פֿרי צו דעם אָרט װאָס ער איז‬ ‫‪ 17‬און עס איז געװען‪ ,‬װי זײ האָבן‬
‫דאָרטן געשטאַנען פֿאַר גאָט‪.‬‬ ‫אים אַרױסגעפֿירט דרױסן‪ ,‬אַזױ האָט‬
‫‪ 28‬און ער האָט אַראָפּגעקוקט אױף‬ ‫ער געזאָגט‪ :‬אַנטרין מיט דײַן לעבן;‬
‫ַמורה‪ ,‬און אױף דעם גאַנצן‬ ‫סדום און ע ָ‬ ‫זאָלסט זיך ניט אומקוקן הינטער דיר‪,‬‬
‫לאַנד פֿון דער געגנט‪ ,‬און ער האָט‬ ‫און זיך ניט אָפּשטעלן אין דער גאַנצער‬
‫געזען‪ ,‬ערשט דער רױך פֿון לאַנד‬ ‫געגנט; אַנטרין צום באַרג‪ ,‬כּדי זאָלסט‬
‫גײט אױף אַזױ װי דער רױך פֿון ַא‬ ‫ניט אומגעבראַכט װערן‪.‬‬
‫קאַלכאױװן‪.‬‬ ‫‪ 18‬האָט לוט צו זײ געזאָגט‪ :‬ניט אַזױ‪,‬‬
‫‪ 29‬אַזױ איז געשען‪ ,‬װען גאָט‬ ‫איך בעט אײַך‪ ,‬מײַנע האַרן‪.‬‬
‫האָט צעשטערט די שטעט פֿון דער‬ ‫‪ 19‬זע‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬דײַן קנעכט‬
‫געגנט‪ ,‬אַז גאָט האָט געדאַכט אָן‬ ‫האָט געפֿונען לײַטזעליקײט אין דײַנע‬
‫אבֿרהמען‪ ,‬און האָט אַרױסגעשיקט‬ ‫אױגן‪ ,‬און האָסט געגרײסט דײַן חסד‬
‫לוטן פֿון מיטן פֿון דער איבערקערעניש‬ ‫װאָס דו האָסט געטאָן מיט מיר‪ ,‬צו לאָזן‬
‫בײַם איבערקערן די שטעט װאָס לוט‬ ‫לעבן מײַן נפֿש; אָבער איך קען ניט‬
‫איז אין זײ געזעסן‪.‬‬ ‫אַנטרינען צום באַרג‪ ,‬װאָרום דאָס בײז‬
‫‪ 30‬און לוט איז אַרױפֿגעגאַנגען פֿון‬ ‫װעט מיך נאָך אָניאָגן‪ ,‬און איך װעל‬
‫צועַר‪ ,‬און האָט זיך באַזעצט אױפֿן‬ ‫שטאַרבן‪.‬‬
‫באַרג‪ ,‬און זײַנע צװײ טעכטער מיט‬ ‫‪ 20‬אָן‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬איז יענע‬
‫אים; װאָרום ער האָט מורא געהאַט צו‬ ‫שטאָט‪ ,‬נאָנט אַהין צו אַנטלױפֿן‪ ,‬און זי‬
‫זיצן אין צועַר; און ער איז געזעסן אין‬ ‫איז ַא קלײנס; לאָמיך‪ ,‬איך בעט דיך‪,‬‬
‫ַא הײל‪ ,‬ער און זײַנע צװײ טעכטער‪.‬‬ ‫אַהין אַנטרינען – זי איז דאָך ַא קלײנס‬
‫‪ 31‬האָט די עלטערע געזאָגט צו דער‬ ‫– און מײַן נפֿש װעט בלײַבן לעבן‪.‬‬
‫יי ִנגערער‪ :‬אונדזער פֿאָטער איז אַלט‪,‬‬ ‫‪ 21‬האָט ער צו אים געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬איך‬
‫און קײן מאַן איז ניט ָא אױף דער ערד‬ ‫שױן דײַן פּנים אױך אין דער דאָזיקער‬
‫צו קומען צו אונדז‪ ,‬אַזױ װי דער‬ ‫זאַך‪ ,‬איך זאָל ניט איבערקערן די‬
‫שטײגער פֿון דער גאַנצער ערד‪.‬‬ ‫שטאָט װאָס דו האָסט געזאָגט‪.‬‬
‫‪ 32‬קום‪ ,‬לאָמיר אָנטרינקען אונדזער‬ ‫‪ 22‬אײַל זיך‪ ,‬אַנטרין אַהין‪ ,‬װאָרום‬
‫פֿאָטער מיט װײַן‪ ,‬און מיר װעלן ליגן‬ ‫איך קען ניט טאָן קײן זאַך‪ ,‬ביז דו‬
‫‪19:33—20:9‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪26‬‬
‫‪ 3‬איז גאָט געקומען צו אבֿי ֶמלֶכן‬ ‫מיט אים‪ ,‬און מיר װעלן אױפֿהאַלטן פֿון‬
‫אין ַא חלום פֿון דער נאַכט‪ ,‬און האָט‬ ‫אונדזער פֿאָטער ַא זאָמען‪.‬‬
‫צו אים געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬װעסט שטאַרבן‬ ‫‪ 33‬האָבן זײ אָנגעטרונקען זײער‬
‫פֿון װעגן דער פֿרױ װאָס דו האָסט‬ ‫פֿאָטער מיט װײַן אין יענער נאַכט‪,‬‬
‫גענומען‪ ,‬װאָרום זי איז די װײַב פֿון ַא‬ ‫און די עלטערע איז געקומען און איז‬
‫מאַן‪.‬‬ ‫געלעגן מיט איר פֿאָטער; און ער האָט‬
‫‪ 4‬און אבֿי ֶמלֶך האָט צו איר ניט‬ ‫ניט געװוּסט פֿון איר לײגן זיך אָדער‬
‫גענענט און ער האָט געזאָגט‪ :‬גאָט‪,‬‬ ‫פֿון איר אױפֿשטײן‪.‬‬
‫װילסטו אױך אומשולדיק פֿאָלק‬ ‫‪ 34‬און עס איז געװען אױף מאָרגן‪,‬‬
‫הרגען?‬ ‫האָט די עלטערע געזאָגט צו דער‬
‫‪ 5‬האָט ער מיר ניט אַלײן געזאָגט‪:‬‬ ‫יי ִנגערער‪ :‬זע‪ ,‬נעכטן בין איך‬
‫זי איז מײַנע ַא שװעסטער? און זי‪,‬‬ ‫געלעגן מיט מײַן פֿאָטער; לאָמיר אים‬
‫אױך זי האָט געזאָגט‪ :‬ער איז מײַנער‬ ‫אָנטרינקען מיט װײַן אױך די נאַכט‪,‬‬
‫ַא ברודער‪ .‬אין דער ערלעכקײט פֿון‬ ‫און קום דו ליג מיט אים‪ ,‬און מיר‬
‫מײַן האַרצן און אין דער רײנקײט פֿון‬ ‫װעלן אױפֿהאַלטן פֿון אונדזער פֿאָטער‬
‫מײַנע הענט האָב איך דאָס געטאָן‪.‬‬ ‫ַא זאָמען‪.‬‬
‫‪ 6‬האָט גאָט צו אים געזאָגט אין‬ ‫‪ 35‬האָבן זײ אױך אין יענער נאַכט‬
‫חלום‪ :‬יאָ‪ ,‬איך װײס אַז אין דער‬ ‫אָנגעטרונקען זײער פֿאָטער מיט װײַן‪,‬‬
‫ערלעכקײט פֿון דײַן האַרצן האָסטו‬ ‫און די יי ִנגערע איז אױפֿגעשטאַנען און‬
‫דאָס געטאָן‪ ,‬און איך האָב דיך אױך‬ ‫איז געלעגן מיט אים; און ער האָט ניט‬
‫געװאָלט פֿאַרמײַדן פֿון זינדיקן צו מיר‪,‬‬ ‫געװוּסט פֿון איר לײגן זיך אָדער פֿון‬
‫דרום האָב איך דיך ניט געלאָזט זיך‬ ‫איר אױפֿשטײן‪.‬‬
‫צורירן צו איר‪.‬‬ ‫‪ 36‬און בײדע טעכטער פֿון לוטן‬
‫‪ 7‬און אַצונד‪ ,‬קער אום די װײַב פֿון‬ ‫זײַנען טראָגעדיק געװאָרן פֿון זײער‬
‫דעם מאַן‪ ,‬װאָרום ער איז ַא נביא‪,‬‬ ‫פֿאָטער‪.‬‬
‫און ער װעט מתפּלל זײַן פֿאַר דיר‪,‬‬ ‫‪ 37‬און די עלטערע האָט געבאָרן ַא‬
‫און װעסט בלײַבן לעבן; אױב אָבער‬ ‫זון‪ ,‬און זי האָט גערופֿן זײַן נאָמען‬
‫דו קערסט זי ניט אום‪ ,‬ז ַײ װיסן אַז‬ ‫מואָב; דאָס איז דער פֿאָטער פֿון דעם‬
‫שטאַרבן װעסטו שטאַרבן‪ ,‬דו און אַלע‬ ‫הײַנטיקן מואָב‪.‬‬
‫װאָס געהערן צו דיר‪.‬‬ ‫‪ 38‬און די יי ִנגערע‪ ,‬זי אױך האָט‬
‫‪ 8‬האָט אבֿי ֶמלֶך זיך געפֿעדערט אין‬ ‫געבאָרן ַא זון‪ ,‬און זי האָט גערופֿן זײַן‬
‫דער פֿרי‪ ,‬און האָט צונױפֿגערופֿן אַלע‬ ‫נאָמען בן‪-‬עַמי; דאָס איז דער פֿאָטער‬
‫זײַנע קנעכט‪ ,‬און האָט גערעדט אַלע די‬ ‫פֿון די הײַנטיקע קינדער פֿון עַמון‪.‬‬
‫דאָזיקע װערטער אין זײערע אױערן‪,‬‬
‫און די מענטשן האָבן זײער מורא‬
‫‪ 9‬און אבֿי ֶמלֶך האָט גערופֿן‬
‫געהאַט‪.‬‬
‫האָט‬ ‫אבֿרהם‬
‫אַװעקגעצױגן פֿון דאָרטן‬
‫און‬
‫‪20‬‬
‫צום לאַנד פֿון דרום‪ ,‬און ער האָט זיך‬
‫אבֿרהמען‪ ,‬און האָט צו אים געזאָגט‪:‬‬ ‫באַזעצט צװישן קָדֵ ש און צװישן שור‪,‬‬
‫װאָס האָסטו אונדז געטאָן? און װאָס‬ ‫גרר‪.‬‬
‫און האָט געװױנט אין ָ‬
‫האָב איך געזינדיקט אַקעגן דיר‪ ,‬װאָס‬ ‫‪ 2‬און אבֿרהם האָט געזאָגט אױף‬
‫דו האָסט געבראַכט אױף מיר און‬ ‫זײַן װײַב שׂרהן‪ :‬זי איז מײַנע ַא‬
‫אױף מײַן קיניגרײַך אַז ַא גרױסע זינד?‬ ‫שװעסטער‪ .‬האָט געשיקט אבֿי ֶמלֶך‬
‫מעשׂים װאָס װערן ניט געטאָן‪ ,‬האָסטו‬ ‫גרר‪ ,‬און האָט צוגענומען‬‫דער מלך פֿון ָ‬
‫געטאָן צו מיר‪.‬‬ ‫שׂרהן‪.‬‬
‫‪27‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪20:10—21:12‬‬
‫געזאָגט‪ ,‬און גאָט האָט געטאָן צו שׂרהן‬ ‫‪ 10‬און אבֿי ֶמלֶך האָט געזאָגט צו‬
‫אַזױ װי ער האָט גערעדט‪.‬‬ ‫אבֿרהמען‪ :‬װאָס האָסטו אײַנגעזען‪ ,‬אַז‬
‫‪ 2‬און שׂרה איז טראָגעדיק געװאָרן‪,‬‬ ‫דו האָסט געטאָן די דאָזיקע זאַך?‬
‫און האָט געבאָרן אבֿרהמען ַא זון אױף‬ ‫‪ 11‬האָט אבֿרהם געזאָגט‪ :‬װײַל איך‬
‫זײַן עלטער‪ ,‬צו דער צײַט װאָס גאָט‬ ‫האָב געקלערט‪ :‬פֿאַר װאָר‪ ,‬קײן מורא‬
‫האָט אים אָנגעזאָגט‪.‬‬ ‫פֿאַר גאָט איז ניט ָא אין דעם דאָזיקן‬
‫‪ 3‬און אבֿרהם האָט גערופֿן דעם‬ ‫אָרט‪ ,‬און זײ װעלן מיך הרגען פֿון װעגן‬
‫נאָמען פֿון זײַן זון װאָס איז אים‬ ‫מײַן װײַב‪.‬‬
‫געבאָרן געװאָרן‪ ,‬װאָס שׂרה האָט אים‬ ‫‪ 12‬און זי איז אױך אין דער אמתן‬
‫געבאָרן‪ ,‬י ִצחָק‪.‬‬ ‫מײַנע ַא שװעסטער‪ ,‬די טאָכטער פֿון‬
‫‪ 4‬און אבֿרהם האָט געמַלט זײַן זון‬ ‫מײַן פֿאָטער‪ ,‬נאָר ניט די טאָכטער פֿון‬
‫יצחקן צו אַכט טעג‪ ,‬אַזױ װי גאָט האָט‬ ‫מײַן מוטער; דרום איז זי מיר געװאָרן‬
‫אים באַפֿױלן‪.‬‬ ‫פֿאַר ַא װײַב‪.‬‬
‫‪ 5‬און אבֿרהם איז געװען הונדערט‬ ‫‪ 13‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז גאָט‬
‫יאָר אַלט‪ ,‬װען זײַן זון יצחק איז אים‬ ‫האָט מיך פֿאַרװאָגלט פֿון מײַן פאָטערס‬
‫געבאָרן געװאָרן‪.‬‬ ‫הױז‪ ,‬האָב איך צו איר געזאָגט‪ :‬דאָס‬
‫ַא‬ ‫‪ 6‬און שׂרה האָט געזאָגט‪:‬‬ ‫זאָל זײַן דײַן חסד װאָס דו זאָלסט טאָן‬
‫געלעכטער האָט מיר גאָט געמאַכט;‬ ‫מיט מיר‪ :‬אין איטלעכן אָרט‪ ,‬װאָס מיר‬
‫איטלעכער װאָס הערט עס‪ ,‬װעט לאַכן‬ ‫װעלן אַהין קומען‪ ,‬זאָג אױף מיר‪ :‬ער‬
‫װעגן מיר‪.‬‬ ‫איז מײַנער ַא ברודער‪.‬‬
‫‪ 7‬און זי האָט געזאָגט‪ :‬װער װאָלט‬ ‫‪ 14‬האָט אבֿי ֶמלֶך גענומען שאָף און‬
‫געזאָגט אבֿרהמען‪ :‬שׂרה װעט קינדער‬ ‫רינדער‪ ,‬און קנעכט און דינסטן‪ ,‬און‬
‫זײגן? אַז איך װעל געבערן ַא זון אױף‬ ‫האָט געגעבן אבֿרהמען‪ ,‬און ער האָט‬
‫זײַן עלטער?‬ ‫אים אומגעקערט זײַן װײַב שׂרהן‪.‬‬
‫‪ 8‬און דאָס קינד איז געװאַקסן‪ ,‬און‬ ‫‪ 15‬און אבֿי ֶמלֶך האָט געזאָגט‪ :‬אָט איז‬
‫איז אַנטװױנט געװאָרן‪ ,‬און אבֿרהם‬ ‫מײַן לאַנד פֿאַר דיר; װוּ עס איז גוט אין‬
‫האָט געמאַכט ַא גרױסן מאָלצײַט אין‬ ‫דײַנע אױגן‪ ,‬באַזעץ זיך‪.‬‬
‫דעם טאָג װאָס יצחק איז אַנטװױנט‬ ‫‪ 16‬און צו שׂרהן האָט ער געזאָגט‪:‬‬
‫געװאָרן‪.‬‬ ‫אָט האָב איך געגעבן דײַן ברודער‬
‫‪ 9‬און שׂרה האָט געזען דעם זון פֿון‬ ‫טױזנט זילבערשטיק; זע‪ ,‬דאָס איז דיר‬
‫ָהגָר דער מִצרית‪ ,‬װאָס זי האָט געבאָרן‬ ‫ַא צודעק פֿאַר די אױגן אַקעגן אַלע‬
‫אבֿרהמען‪ ,‬װי ער שפּילט זיך‪.‬‬ ‫װאָס מיט דיר; און פֿאַר אַלעמען ביסטו‬
‫‪ 10‬און זי האָט געזאָגט צו אבֿרהמען‪:‬‬ ‫גערעכטפֿאַרטיקט‪.‬‬
‫טרײַב אַרױס די דאָזיקע דינסט און איר‬ ‫‪ 17‬און אבֿרהם האָט מתפּלל געװען‬
‫זון‪ ,‬װאָרום דער זון פֿון דער דאָזיקער‬ ‫צו גאָט‪ ,‬און גאָט האָט געהײלט‬
‫דינסט װעט ניט ירשען מיט מײַן זון‪,‬‬ ‫אבֿי ֶמלֶכן‪ ,‬און זײַן װײַב‪ ,‬און זײַנע‬
‫מיט יצחקן‪.‬‬ ‫דינסטן‪ ,‬און זײ האָבן געבאָרן‪.‬‬
‫‪ 11‬און די זאַך איז געװען זײער‬
‫שלעכט אין די אױגן פֿון אבֿרהמען פֿון‬ ‫‪ 18‬װאָרום פֿאַרשלאָסן האָט גאָט‬
‫װעגן זײַן זון‪.‬‬ ‫געהאַט פֿאַרשלאָסן יעטװעדער טראַכט‬
‫‪ 12‬האָט גאָט געזאָגט צו אבֿרהמען‪:‬‬ ‫פֿון אבֿי ֶמלֶכס הױז פֿון װעגן שׂרה‪,‬‬
‫זאָל ניט שלעכט זײַן אין דײַנע אױגן‬ ‫אבֿרהמס װײַב‪.‬‬
‫איבער דעם יי ִנגל‪ ,‬און איבער דער‬
‫דינסט; אַלץ װאָס שׂרה זאָגט דיר‪ ,‬הער‬
‫און גאָט האָט געדאַכט אָן‬
‫שׂרהן‪ ,‬אַזױ װי ער האָט‬ ‫‪21‬‬
‫‪21:13—21:31‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪28‬‬
‫בױגנשיסער‪.‬‬ ‫זיך אײַן צו איר קול‪ ,‬װאָרום אױף‬

‫‪ 21‬און ער איז געזעסן אין מדבר‬ ‫יצחקן װעט גערופֿן װערן דײַן זאָמען‪.‬‬
‫פּאָרן; און זײַן מוטער האָט אים‬ ‫ָ‬ ‫‪ 13‬אָבער אױך דעם זון פֿון דער‬
‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫גענומען ַא װײַב פֿון לאַנד מ ַ‬ ‫דינסט װעל איך מאַכן פֿאַר ַא פֿאָלק‪,‬‬
‫‪ 22‬און עס איז געװען אין יענער‬ ‫װײַל ער איז דײַן זאָמען‪.‬‬
‫צײַט‪ ,‬האָט אבֿי ֶמלֶך און פּיכול דער‬ ‫‪ 14‬האָט אבֿרהם זיך געפֿעדערט אין‬
‫האַר פֿון זײַן חיל געזאָגט צו אבֿרהמען‪,‬‬ ‫דער פֿרי‪ ,‬און ער האָט גענומען‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬גאָט איז מיט דיר אין‬ ‫ברױט און ַא לאָגל װאַסער‪ ,‬און‬
‫אַלץ װאָס דו טוסט;‬ ‫געגעבן צו ָהגָרן – אַרױפֿגעטאָן אױף‬
‫‪ 23‬דרום שװער מיר ד ָא אַצונד ב ַײ‬ ‫איר אַקסל – און אױך דאָס קינד‪,‬‬
‫גאָט‪ ,‬אױב דו װעסט פֿעלשן אָן מיר‪,‬‬ ‫און האָט זי אַװעקגעשיקט; און‬
‫אָדער אָן מײַן זון‪ ,‬אָדער אָן מײַן‬ ‫זי איז אַװעקגעגאַנגען‪ ,‬און האָט‬
‫אײניקל; אַזױ װי דער חסד װאָס איך‬ ‫אומגעבלאָנדזשעט אין דעם מדבר פֿון‬
‫האָב געטאָן מיט דיר‪ ,‬זאָלסטו טאָן מיט‬ ‫שבַע‪.‬‬
‫באֵר‪ֶ -‬‬
‫מיר‪ ,‬און מיט דעם לאַנד װאָס דו האָסט‬ ‫‪ 15‬איז דאָס װאַסער אױסגעגאַנגען‬
‫זיך אױפֿגעהאַלטן דרינען‪.‬‬ ‫פֿון לאָגל‪ ,‬און זי האָט אַװעקגעװאָרפֿן‬
‫‪ 24‬האָט אבֿרהם געזאָגט‪ :‬איך װעל‬ ‫דאָס קינד אונטער אײנעם פֿון די‬
‫שװערן‪.‬‬ ‫בײמלעך‪,‬‬
‫‪ 25‬אָבער אבֿרהם האָט פֿאָרגעהאַלטן‬ ‫‪ 16‬און זי איז אַװעק און האָט‬
‫אבֿי ֶמלֶכן װעגן דעם ברונעם װאַסער‪,‬‬ ‫זיך געזעצט אַקעגנאיבער פֿאַר ַא‬
‫װאָס די קנעכט פֿון אבֿי ֶמלֶכן האָבן‬ ‫בױגנשאָס װײַט‪ ,‬װאָרום זי האָט‬
‫געגזלט‪.‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬לאָמיך ניט זען װי דאָס‬
‫‪ 26‬האָט אבֿי ֶמלֶך געזאָגט‪ :‬איך װײס‬ ‫קינד שטאַרבט‪ .‬און זי איז געזעסן‬
‫ניט װער עס האָט געטאָן די דאָזיקע‬ ‫אַקעגנאיבער‪ ,‬און האָט אױפֿגעהױבן‬
‫זאַך; װאָרום ניט דו האָסט מיר צו מאָל‬ ‫איר קול און האָט געװײנט‪.‬‬
‫דערצײלט‪ ,‬און ניט איך האָב עס צו‬ ‫‪ 17‬האָט גאָט געהערט דעם קול פֿון‬
‫מאָל געהערט אַחוץ הײַנט‪.‬‬ ‫דעם יי ִנגל‪ ,‬און ַא מלאך פֿון גאָט האָט‬
‫‪ 27‬האָט אבֿרהם גענומען שאָף און‬ ‫גערופֿן צו ָהגָרן פֿון הימל‪ ,‬און האָט‬
‫רינדער‪ ,‬און געגעבן אבֿי ֶמלֶכן‪ ,‬און זײ‬ ‫צו איר געזאָגט‪ :‬װאָס איז דיר‪ָ ,‬הגָר?‬
‫האָבן בײדע געשלאָסן ַא בונד‪.‬‬ ‫זאָלסט ניט מורא האָבן‪ ,‬װאָרום גאָט‬
‫‪ 28‬און אבֿרהם האָט אַװעקגעשטעלט‬ ‫האָט צוגעהערט צו דעם קול פֿון דעם‬
‫זיבן לעמער פֿון די שאָף באַזונדער‪.‬‬ ‫יי ִנגל אַװוּ ער איז דאָרט‪.‬‬
‫‪ 29‬האָט אבֿי ֶמלֶך געזאָגט צו‬ ‫‪ 18‬שטײ אױף‪ ,‬הײב אױף דעם יי ִנגל‪,‬‬
‫װאָס זײַנען די‬ ‫אבֿרהמען‪:‬‬ ‫און האַלט אים צו מיט דײַן האַנט;‬
‫דאָזיקע לעמער‪ ,‬װאָס דו האָסט‬ ‫װאָרום פֿאַר ַא גרױס פֿאָלק װעל איך‬
‫אַװעקגעשטעלט באַזונדער?‬ ‫אים מאַכן‪.‬‬
‫‪ 30‬האָט ער געזאָגט‪ :‬פֿאַר װאָר‪ ,‬די‬ ‫‪ 19‬און גאָט האָט אױפֿגעעפֿנט אירע‬
‫זיבן לעמער מוסטו נעמען פֿון מײַן‬ ‫אױגן‪ ,‬און זי האָט דערזען ַא ברונעם‬
‫האַנט‪ ,‬כּדי דאָס זאָל מיר זײַן צום עדות‪,‬‬ ‫װאַסער‪ ,‬און זי איז געגאַנגען און האָט‬
‫אַז איך האָב געגראָבן דעם דאָזיקן‬ ‫אָנגעפֿילט דעם לאָגל מיט װאַסער‪ ,‬און‬
‫ברונעם‪.‬‬ ‫געגעבן טרינקען דעם יי ִנגל‪.‬‬
‫‪ 31‬דרום האָט מען גערופֿן יענעם‬ ‫‪ 20‬און גאָט איז געװען מיטן יי ִנגל‪,‬‬
‫שבַע‪ ,‬װײַל דאָרטן האָבן זײ‬ ‫אָרט באֵר‪ֶ -‬‬ ‫און ער איז אױפֿגעװאַקסן‪ ,‬און איז‬
‫בײדע זיך געגעבן ַא שבועה‪.‬‬ ‫געזעסן אין מדבר‪ ,‬און איז געװען ַא‬
‫‪29‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪21:32—22:14‬‬
‫פֿײַער און דעם שלאַכטמעסער‪ ,‬און זײ‬ ‫‪ 32‬אַזױ האָבן זײ געשלאָסן ַא‬
‫זײַנען בײדע געגאַנגען באַנאַנד‪.‬‬ ‫שבַע; און אבֿי ֶמלֶך‬ ‫בונד אין באֵר‪ֶ -‬‬
‫‪ 7‬האָט יצחק זיך אָפּגערופֿן צו זײַן‬ ‫און פּיכול דער האַר פֿון זײַן חיל‬
‫פֿאָטער אבֿרהמען‪ ,‬און האָט געזאָגט‪:‬‬ ‫זײַנען אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און האָבן זיך‬
‫מײַן פֿאָטער! האָט ער געענטפֿערט‪:‬‬ ‫אומגעקערט אין לאַנד פֿון די פּלִשתּים‪.‬‬
‫ד ָא בין איך‪ ,‬מײַן זון‪ .‬האָט ער‬ ‫‪ 33‬און ער האָט געפֿלאַנצט ַא‬
‫געזאָגט‪ :‬אָט איז דאָס פֿײַער און דאָס‬ ‫שבַע‪ ,‬און‬‫טאַמאַריסקנבױם אין באֵר‪ֶ -‬‬
‫האָלץ‪ ,‬און װוּ איז דאָס לאַם פֿאַר ַא‬ ‫האָט דאָרטן גערופֿן צו דעם נאָמען פֿון‬
‫בראַנדאָפּפֿער?‬ ‫יהוה‪ ,‬דעם אײביקן גאָט‪.‬‬
‫גאָט‬ ‫‪ 8‬האָט אבֿרהם געזאָגט‪:‬‬ ‫זיך‬ ‫האָט‬ ‫אבֿרהם‬ ‫‪ 34‬און‬
‫װעט זיך שױן זען ַא לאַם פֿאַר ַא‬ ‫אױפֿגעהאַלטן אין לאַנד פֿון די‬
‫בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬מײַן זון‪ .‬און זײ זײַנען‬ ‫פּלִשתּים פֿיל טעג‪.‬‬
‫בײדע געגאַנגען באַנאַנד‪.‬‬
‫‪ 9‬און זײ זײַנען געקומען צו דעם‬
‫אָרט װאָס גאָט האָט אים געזאָגט; און‬
‫אבֿרהם האָט דאָרטן געבױט ַא מזבח‪,‬‬
‫און עס איז געװען נאָך די‬
‫דאָזיקע געשעענישן‪ ,‬האָט‬
‫גאָט געפּרוּװט אבֿרהמען‪ ,‬און האָט‬
‫‪22‬‬
‫און האָט אױסגעלײגט דאָס האָלץ‪ ,‬און‬ ‫צו אים געזאָגט‪ :‬אבֿרהם! האָט ער‬
‫ער האָט געבונדן זײַן זון יצחקן‪ ,‬און‬ ‫געענטפֿערט‪ :‬ד ָא בין איך‪.‬‬
‫אים אַרױפֿגעטאָן אױפֿן מזבח‪ ,‬איבערן‬ ‫‪ 2‬האָט ער געזאָגט‪ :‬נעם דײַן זון‪,‬‬
‫האָלץ‪.‬‬ ‫דײַן אײנאײנציקן‪ ,‬װאָס דו האָסט ליב‪,‬‬
‫‪ 10‬און אבֿרהם האָט אױסגעשטרעקט‬ ‫מורי ָה‪,‬‬
‫יצחקן‪ ,‬און גײ דיר קײן לאַנד ִ‬
‫זײַן האַנט‪ ,‬און האָט גענומען דעם‬ ‫און ברענג אים אױף דאָרטן פֿאַר‬
‫שלאַכטמעסער צו שעכטן זײַן זון‪.‬‬ ‫ַא בראַנדאָפּפֿער אױף אײנעם פֿון די‬
‫‪ 11‬האָט ַא מלאך פֿון גאָט גערופֿן‬ ‫בערג װאָס איך װעל דיר זאָגן‪.‬‬
‫צו אים פֿון הימל‪ ,‬און האָט געזאָגט‪:‬‬ ‫‪ 3‬האָט אבֿרהם זיך געפֿעדערט אין‬
‫האָט ער‬ ‫אבֿרהם!‬ ‫אבֿרהם!‬ ‫דער פֿרי‪ ,‬און ער האָט אָנגעזאָטלט‬
‫געענטפֿערט‪ :‬ד ָא בין איך‪.‬‬ ‫זײַן אײזל‪ ,‬און גענומען מיט זיך‬
‫‪ 12‬האָט ער געזאָגט‪ :‬זאָלסט ניט‬ ‫זײַנע צװײ יונגען‪ ,‬און זײַן זון יצחקן;‬
‫אױסשטרעקן דײַן האַנט אױפֿן יי ִנגל‪,‬‬ ‫און ער האָט צעהאַקט דאָס האָלץ‬
‫און זאָלסט אים גאָרנישט טאָן;‬ ‫פֿאַרן בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬און ער איז‬
‫װאָרום אַצונד װײס איך אַז דו ביסט‬ ‫אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און איז געגאַנגען צו‬
‫גאָטספֿאָרכטיק‪ ,‬אַז דו האָסט ניט‬ ‫דעם אָרט װאָס גאָט האָט אים געזאָגט‪.‬‬
‫פֿאַרמיטן דײַן זון‪ ,‬דײַן אײנאײנציקן‪,‬‬ ‫‪ 4‬אױפֿן דריטן טאָג האָט אבֿרהם‬
‫פֿון מיר‪.‬‬ ‫אױפֿגעהױבן זײַנע אױגן‪ ,‬און האָט‬
‫‪ 13‬האָט אבֿרהם אױפֿגעהױבן זײַנע‬ ‫דערזען דעם אָרט פֿון װײַטן‪.‬‬
‫אױגן‪ ,‬און האָט דערזען ערשט הינטן‬ ‫‪ 5‬און אבֿרהם האָט געזאָגט צו זײַנע‬
‫האָט ַא װידער זיך אײַנגעדרײט‬ ‫יונגען‪ :‬בלײַבט אײַך ד ָא מיטן אײזל‪,‬‬
‫אין ַא געצװײַג מיט זײַנע הערנער‪.‬‬ ‫און איך און דער יי ִנגל װעלן גײן ביז‬
‫איז אבֿרהם געגאַנגען‪ ,‬און האָט‬ ‫אַהין‪ ,‬און מיר װעלן זיך בוקן‪ ,‬און זיך‬
‫גענומען דעם װידער‪ ,‬און האָט אים‬ ‫אומקערן צו אײַך‪.‬‬
‫אױפֿגעבראַכט פֿאַר ַא בראַנדאָפּפֿער‬ ‫‪ 6‬און אבֿרהם האָט גענומען דאָס‬
‫אָנשטאָט זײַן זון‪.‬‬ ‫האָלץ פֿאַרן בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬און‬
‫‪ 14‬און אבֿרהם האָט גערופֿן דעם‬ ‫אַרױפֿגעטאָן אױף זײַן זון יצחקן‪ ,‬און‬
‫נאָמען פֿון יענעם אָרט יהוה‪-‬י ִראֶה;‬ ‫ער האָט גענומען אין זײַן האַנט דאָס‬
‫‪22:15—23:10‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪30‬‬
‫חַ יֵי שָׂ ָרה‬ ‫אַזױ װי עס װערט נאָך הײַנט געזאָגט‪:‬‬

‫אױף דעם באַרג פֿון יהוה װערט געזען‪.‬‬
‫און דאָס לעבן פֿון שׂרהן איז‬
‫געװען הונדערט און זיבן יאָר‬ ‫‪23‬‬
‫און צװאַנציק יאָר; דאָס זײַנען געװען‬
‫‪ 15‬און דער מלאך פֿון גאָט האָט‬
‫גערופֿן צו אבֿרהמען ַא צװײט מאָל פֿון‬
‫הימל‪,‬‬
‫די יאָרן פֿון שׂרהס לעבן‪.‬‬
‫‪ 2‬און שׂרה איז געשטאָרבן אין‬ ‫‪ 16‬און האָט געזאָגט‪ :‬איך שװער ב ַײ‬
‫קִרי ַת‪-‬אַרבע‪ ,‬דאָס איז חֶברון‪ ,‬אין לאַנד‬ ‫זיך‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬אַז װײַל דו האָסט‬
‫כּנַעַן‪ .‬און אבֿרהם איז געקומען צו‬ ‫געטאָן די דאָזיקע זאַך‪ ,‬און האָסט ניט‬
‫קלאָגן אױף שׂרהן און זי צו באַװײנען‪.‬‬ ‫פֿאַרמיטן דײַן זון‪ ,‬דײַן אײנאײנציקן‪,‬‬
‫‪ 3‬און אבֿרהם איז אױפֿגעשטאַנען פֿון‬ ‫‪ 17‬איז‪ ,‬בענטשן װעל איך דיך‬
‫פֿאַר זײַן טױטן‪ ,‬און ער האָט גערעדט‬ ‫בענטשן‪ ,‬און מערן װעל איך מערן דײַן‬
‫צו די קינדער פֿון חֵת‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫זאָמען אַזױ װי די שטערן פֿון הימל‪ ,‬און‬
‫‪ַ 4‬א פֿרעמדער אָבער ַא תּושב‬ ‫אַזױ װי דער זאַמד װאָס אױפֿן ברעג‬
‫בין איך ב ַײ אײַך‪ ,‬גיט מיר ַא‬ ‫פֿון ים; און דײַן זאָמען װעט אַרבן דעם‬
‫קבֿר‪-‬אײגנטום ב ַײ אײַך‪ ,‬און איך װעל‬ ‫טױער פֿון זײַנע פײַנט‪.‬‬
‫באַגראָבן מײַן טױטן פֿון פֿאַר מיר‪.‬‬ ‫‪ 18‬און בענטשן װעלן זיך מיט דײַן‬
‫‪ 5‬האָבן די קינדער פֿון חֵת‬ ‫זאָמען אַלע פֿעלקער פֿון דער ערד‪,‬‬
‫געענטפֿערט אבֿרהמען‪ ,‬אים אַזױ צו‬ ‫דערפֿאַר װאָס דו האָסט צוגעהערט צו‬
‫זאָגן‪:‬‬ ‫מײַן קול‪.‬‬
‫‪ 6‬הער אונדז צו‪ ,‬מײַן האַר‪ַ ,‬א‬ ‫‪ 19‬און אבֿרהם האָט זיך אומגעקערט‬
‫געטלעכער פֿירשט ביסטו צװישן‬ ‫צו זײַנע יונגען‪ ,‬און זײ זײַנען‬
‫אונדז; אין דעם געקליבנסטן פֿון‬ ‫אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און זײַנען געגאַנגען‬
‫אונדזערע קבֿרים באַגראָב דײַן טױטן;‬ ‫שבַע‪ .‬און אבֿרהם‬ ‫באַנאַנד קײן באֵר‪ֶ -‬‬
‫קײנער פֿון אונדז װעט ניט פֿאַרמײַדן‬ ‫שבַע‪.‬‬‫איז געבליבן אין באֵר‪ֶ -‬‬
‫זײַן קבֿר פֿון דיר‪ ,‬אױף צו באַגראָבן‬
‫דײַן טױטן‪.‬‬ ‫‪ 20‬און עס איז געװען נאָך די דאָזיקע‬
‫‪ 7‬איז אבֿרהם אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און‬ ‫געשעענישן‪ ,‬איז אָנגעזאָגט געװאָרן‬
‫האָט זיך געבוקט צו דעם פֿאָלק פֿון‬ ‫אבֿרהמען‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬זע‪ ,‬מִלכָּה‪ ,‬זי‬
‫לאַנד‪ ,‬צו די קינדער פֿון חֵת‪.‬‬ ‫אױך האָט געבאָרן זין צו דײַן ברודער‬
‫‪ 8‬און ער האָט צו זײ גערעדט‪ ,‬אַזױ‬ ‫נָחורן‪:‬‬
‫צו זאָגן‪ :‬אױב עס איז אײַער װילן‬ ‫‪ 21‬עוץ זײַן בכור‪ ,‬און בוז זײַן‬
‫צו באַגראָבן מײַן טױטן פֿון פֿאַר מיר‪,‬‬ ‫ברודער‪ ,‬און קמואֵל דעם פֿאָטער פֿון‬
‫הערט מיך צו‪ ,‬און בעט פֿאַר מיר ב ַײ‬ ‫אַ ַָרם‪ ,‬און‬
‫עֶפֿרון דעם זון פֿון צוחַרן‪,‬‬ ‫‪ֶ 22‬כּשֶׂדן‪ ,‬און חַזון‪ ,‬און פִּלדָ שן‪ ,‬און‬
‫‪ 9‬ער זאָל מיר געבן די הײל פֿון‬ ‫י ִדלָפֿן‪ ,‬און בתואֵלן‪.‬‬
‫מַכ ֵפּלָה װאָס געהערט צו אים‪ ,‬װאָס אין‬
‫עק פֿון זײַן פֿעלד; אין פֿולן געלט זאָל‬ ‫‪ 23‬און בתואֵל האָט געבאָרן רבקהן‪.‬‬
‫ער עס מיר געבן צװישן אײַך פֿאַר ַא‬ ‫די דאָזיקע אַכט האָט מִלכָּה געבאָרן צו‬
‫קבֿר‪-‬אײגנטום‪.‬‬ ‫נָחור‪ ,‬אבֿרהמס ברודער‪.‬‬
‫‪ 10‬און עֶפֿרון איז געזעסן צװישן די‬ ‫‪ 24‬און זײַן קעפּסװײַב װאָס איר‬
‫קינדער פֿון חֵת; האָט עֶפֿרון דער חִתּי‬ ‫נאָמען איז געװען ְראומָה‪ ,‬זי אױך האָט‬
‫געענטפֿערט אבֿרהמען אין די אױערן‬ ‫געבאָרן ֶטבַחן‪ ,‬און גַחַמען‪ ,‬און תַּ חַשן‪,‬‬
‫פֿון די קינדער פֿון חֵת‪ ,‬פֿאַר אַלע‬ ‫און ַמ ֲעכָהן‪.‬‬
‫‪31‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪23:11—24:8‬‬
‫‪ 20‬אַזױ איז געבליבן דאָס פֿעלד‪ ,‬און‬ ‫אײַנגײער אין דעם טױער פֿון זײַן‬
‫די הײל װאָס דרינען‪ ,‬ב ַײ אבֿרהמען‬ ‫שטאָט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫פֿאַר ַא קבֿר‪-‬אײגנטום‪ ,‬פֿון די קינדער‬ ‫‪ 11‬נײן‪ ,‬מײַן האַר‪ ,‬הער מיך צו‪:‬‬
‫פֿון חֵת‪.‬‬ ‫דאָס פֿעלד שענק איך דיר‪ ,‬אױך די‬
‫הײל װאָס דרינען שענק איך דיר;‬
‫און אבֿרהם איז געװאָרן אַלט‬
‫און באַטאָגט; און גאָט האָט‬ ‫‪24‬‬
‫געבענטשט אבֿרהמען מיט אַלצדינג‪.‬‬
‫פֿאַר די אױגן פֿון די קינדער פֿון מײַן‬
‫פֿאָלק שענק איך עס דיר; באַגראָב דײַן‬
‫טױטן‪.‬‬
‫‪ 2‬האָט אבֿרהם געזאָגט צו זײַן‬ ‫‪ 12‬האָט אבֿרהם זיך געבוקט פֿאַר‬
‫קנעכט‪ ,‬דעם עלטסטן פֿון זײַן הױז‪,‬‬ ‫דעם פֿאָלק פֿון לאַנד‪,‬‬
‫װאָס האָט געװעלטיקט איבער אַלץ‬
‫װאָס ער האָט געהאַט‪ :‬טו‪ ,‬איך בעט‬ ‫‪ 13‬און ער האָט גערעדט צו עֶפֿרונען‬
‫דיך‪ ,‬דײַן האַנט אונטער מײַן דיך‪,‬‬ ‫אין די אױערן פֿון דעם פֿאָלק פֿון לאַנד‪,‬‬
‫‪ 3‬און איך װעל דיך באַשװערן ב ַײ‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬װען דו װאָלסט מיך נאָר‬
‫יהוה דעם גאָט פֿון הימל און דעם גאָט‬ ‫צוהערן! איך גיב דאָס געלט פֿאַרן‬
‫פֿון דער ערד‪ ,‬אַז דו זאָלסט ניט נעמען‬ ‫פֿעלד‪ ,‬נעם עס פֿון מיר‪ ,‬און איך װעל‬
‫ַא װײַב פֿאַר מײַן זון פֿון די טעכטער פֿון‬ ‫דאָרטן באַגראָבן מײַן טױטן‪.‬‬
‫דעם כּנַעַני װאָס איך זיץ צװישן אים‪.‬‬ ‫געענטפֿערט‬ ‫עֶפֿרון‬ ‫‪ 14‬האָט‬
‫‪ 4‬נײערט צו מײַן לאַנד און צו מײַן‬ ‫אבֿרהמען‪ ,‬אים אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫אָפּשטאַם זאָלסטו גײן‪ ,‬און נעמען ַא‬ ‫‪ 15‬הער מיך צו‪ ,‬מײַן האַר‪ ,‬לאַנד אין‬
‫װײַב פֿאַר מײַן זון‪ ,‬פֿאַר יצחקן‪.‬‬ ‫פֿיר הונדערט שֶקל זילבער‪ ,‬װאָס איז‬
‫‪ 5‬האָט דער קנעכט צו אים געזאָגט‪:‬‬ ‫דאָס צװישן מיר און צװישן דיר? און‬
‫טאָמער װעט די פֿרױ ניט װעלן גײן‬ ‫דײַן טױטן באַגראָב‪.‬‬
‫נאָך מיר אין דעם היגן לאַנד; זאָל‬ ‫‪ 16‬האָט אבֿרהם צוגעהערט צו‬
‫איך ניט אַנדערש אומקערן דײַן זון צו‬ ‫עֶפֿרונען‪ ,‬און אבֿרהם האָט אָפּגעװױגן‬
‫דעם לאַנד װאָס דו ביסט פֿון דאָרטן‬ ‫עֶפֿרונען דאָס זילבער‪ ,‬װאָס ער האָט‬
‫אַרױסגעגאַנגען?‬ ‫געזאָגט אין די אױערן פֿון די קינדער‬
‫‪ 6‬האָט אבֿרהם צו אים געזאָגט‪ :‬היט‬ ‫פֿון חֵת‪ ,‬פֿיר הונדערט שֶקל זילבער‪,‬‬
‫דיך‪ ,‬זאָלסט ניט אומקערן מײַן זון‬ ‫גאַנגבאַר בײַם סוחר‪.‬‬
‫אַהין‪.‬‬ ‫‪ 17‬אַזױ איז געבליבן דאָס פֿעלד פֿון‬
‫‪ 7‬יהוה דער גאָט פֿון הימל‪ ,‬װאָס‬ ‫עֶפֿרונען‪ ,‬װאָס אין מַכ ֵפּלָה‪ ,‬װאָס פֿאַר‬
‫האָט מיך אַרױסגענומען פֿון דעם הױז‬ ‫ַמרא‪ ,‬דאָס פֿעלד מיט דער הײל װאָס‬ ‫מ ֵ‬
‫פֿון מײַן פֿאָטער‪ ,‬און פֿון דעם לאַנד פֿון‬ ‫דרינען‪ ,‬און אַלע בײמער װאָס אױפֿן‬
‫מײַן געבורט‪ ,‬און װאָס האָט צו מיר‬ ‫פֿעלד‪ ,‬װאָס אין זײַן גאַנצן געמאַרק‬
‫גערעדט‪ ,‬און װאָס האָט מיר געשװאָרן‪,‬‬ ‫רונד אַרום‪,‬‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬צו דײַן זאָמען װעל‬ ‫‪ 18‬דער אײַנקױף פֿון אבֿרהמען‪ ,‬פֿאַר‬
‫איך געבן דאָס דאָזיקע לאַנד – ער‬ ‫די אױגן פֿון די קינדער פֿון חֵת‪ ,‬פֿאַר‬
‫װעט שיקן זײַן מלאך דיר פֿאַרױס‪ ,‬און‬ ‫אַלע אײַנגײער אין דעם טױער פֿון זײַן‬
‫װעסט קריגן ַא װײַב פֿאַר מײַן זון פֿון‬ ‫שטאָט‪.‬‬
‫דאָרטן‪.‬‬ ‫‪ 19‬און דערנאָך האָט אבֿרהם‬
‫‪ 8‬און אױב די פֿרױ װעט ניט װעלן‬ ‫באַגראָבן זײַן װײַב שׂרהן אין דער‬
‫גײן נאָך דיר‪ ,‬װעסטו זײַן פר ַײ פֿון‬ ‫הײל פֿון דעם פֿעלד פֿון מַכ ֵפּלָה פֿאַר‬
‫דער דאָזיקער שבועה מײַנער; אָבער‬ ‫ַמרא‪ ,‬דאָס איז חֶברון‪ ,‬אין לאַנד‬ ‫מ ֵ‬
‫זאָלסט ניט אומקערן מײַן זון אַהין‪.‬‬ ‫כּנַעַן‪.‬‬
‫‪24:9—24:27‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪32‬‬
‫‪ 17‬איז דער קנעכט איר געלאָפֿן‬ ‫‪ 9‬האָט דער קנעכט געטאָן זײַן‬
‫אַנטקעגן‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬לאָז מיך ַא‬ ‫האַנט אונטער דעם דיך פֿון זײַן האַר‬
‫זופּ טאָן‪ ,‬איך בעט דיך‪ַ ,‬א ביסל װאַסער‬ ‫אבֿרהמען‪ ,‬און ער האָט אים געשװאָרן‬
‫פֿון דײַן קרוג‪.‬‬ ‫אױף דער דאָזיקער זאַך‪.‬‬
‫‪ 18‬האָט זי געזאָגט‪ :‬טרינק מײַן האַר;‬ ‫‪ 10‬און דער קנעכט האָט גענומען צען‬
‫און זי האָט אױף גיך אַראָפּגעלאָזט איר‬ ‫קעמלען פֿון די קעמלען פֿון זײַן האַר‪,‬‬
‫קרוג אױף איר האַנט‪ ,‬און האָט אים‬ ‫און איז אַװעקגעגאַנגען מיט אַלעם‬
‫געגעבן טרינקען‪.‬‬ ‫בעסטן פֿון זײַן האַר אין זײַן האַנט;‬
‫‪ 19‬און אַז זי האָט געענדיקט אים‬ ‫און ער איז אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און איז‬
‫געבן טרינקען‪ ,‬האָט זי געזאָגט‪ :‬אױך‬ ‫ַהרי ִם‪ ,‬צו דער‬‫אַרם‪-‬נ ַ‬‫געגאַנגען קײן ַ‬
‫פֿאַר דײַנע קעמלען װעל איך אָנשעפּן‪,‬‬ ‫שטאָט פֿון נָחורן‪.‬‬
‫ביז זײ האָבן געענדיקט טרינקען‪.‬‬ ‫‪ 11‬און ער האָט געמאַכט קניען די‬
‫‪ 20‬און זי האָט אױף גיך‬ ‫קעמלען אױסן שטאָט בײַם ברונעם‬
‫אױסגעלײדיקט איר קרוג אין‬ ‫װאַסער‪ ,‬אין אָװנט‪-‬צײַט‪ ,‬אין דער צײַט‬
‫דער קאָריטע‪ ,‬און איז װידער געלאָפֿן‬ ‫װאָס די שעפּערינס גײען אַרױס‪.‬‬
‫צום ברונעם אָנשעפּן‪ ,‬ביז זי האָט‬ ‫‪ 12‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬יהוה‪ ,‬גאָט‬
‫אָנגעשעפּט פֿאַר אַלע זײַנע קעמלען‪.‬‬ ‫פֿון מײַן האַר אבֿרהמען‪ ,‬שיק מיר צו‬
‫‪ 21‬און דער מאַן קוקט זי אָן‬ ‫הײַנט‪ ,‬איך בעט דיך‪ַ ,‬א טראַף‪ ,‬און טו‬
‫שװײַגעדיק‪ ,‬צו װיסן אױב גאָט האָט‬ ‫חסד מיט מײַן האַר אבֿרהמען‪.‬‬
‫באַגליקט זײַן װעג אָדער ניט‪.‬‬
‫‪ 22‬און עס איז געװען‪ ,‬װי די קעמלען‬ ‫‪ 13‬אָט שטײ איך בײַם קװאַל‬
‫האָבן געענדיקט טרינקען‪ ,‬אַזױ האָט‬ ‫װאַסער‪ ,‬און די טעכטער פֿון די‬
‫דער מאַן גענומען ַא גילדערנעם‬ ‫שטאָטלײַט קומען אַרױס שעפּן‬
‫נאָזרינג װאָס זײַן װאָג איז געװען ַא‬ ‫װאַסער;‬
‫בקַע‪ ,‬און צװײ אָרעמבענדער פֿאַר‬ ‫‪ 14‬זאָל זײַן‪ ,‬אַז די מײדל װאָס איך‬
‫אירע הענט‪ ,‬װאָס זײער װאָג איז‬ ‫װעל צו איר זאָגן‪» :‬בײג אײַן‪ ,‬איך בעט‬
‫געװען צען גאָלדשטיק‪.‬‬ ‫דיך‪ ,‬דײַן קרוג‪ ,‬און לאָמיך טרינקען«‪,‬‬
‫‪ 23‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬װעמעס‬ ‫און זי װעט זאָגן‪» :‬טרינק‪ ,‬און אױך‬
‫טאָכטער ביסטו? זאָג מיר‪ ,‬איך בעט‬ ‫דײַנע קעמלען װעל איך אָנטרינקען«‪,‬‬
‫דיך‪ ,‬איז ד ָא אין דײַן פֿאָטערס הױז אַן‬ ‫האָסטו זי באַשערט פֿאַר דײַן קנעכט‬
‫אָרט פֿאַר אונדז צום נעכטיקן?‬ ‫יצחקן‪ ,‬און דערמיט װעל איך װיסן אַז‬
‫‪ 24‬האָט זי צו אים געזאָגט‪ :‬איך בין‬ ‫דו האָסט געטאָן חסד מיט מײַן האַר‪.‬‬
‫די טאָכטער פֿון בתואֵל דעם זון פֿון‬ ‫‪ 15‬און עס איז געװען‪ ,‬אײדער נאָך‬
‫מִלכָּהן‪ ,‬װאָס זי האָט געבאָרן נָחורן‪.‬‬ ‫ער האָט געענדיקט רעדן‪ ,‬ערשט רבקה‬
‫‪ 25‬און זי האָט צו אים געזאָגט‪ :‬אי‬ ‫קומט אַרױס – די װאָס איז געבאָרן‬
‫שטרױ אי פוטער ַא סך איז ד ָא ב ַײ‬ ‫געװאָרן ב ַײ בתואֵל דעם זון פֿון מִלכָּה‪,‬‬
‫אונדז‪ ,‬אי אַן אָרט צום נעכטיקן‪.‬‬ ‫דער װײַב פֿון נָחור‪ ,‬אבֿרהמס ברודער‬
‫‪ 26‬האָט דער מאַן זיך גענײַגט און זיך‬ ‫– מיט איר קרוג אױף איר אַקסל‪.‬‬
‫געבוקט צו גאָט‪.‬‬ ‫‪ 16‬און די מײדל איז געװען זײער‬
‫‪ 27‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬געלױבט‬ ‫שײן פֿון אױסזען‪ַ ,‬א יונגפֿרױ װאָס קײן‬
‫איז יהוה דער גאָט פֿון מײַן האַר‬ ‫מאַן האָט נאָך זי ניט געקענט; און‬
‫אבֿרהמען‪ ,‬װאָס האָט ניט פֿאַרלאָזן זײַן‬ ‫זי האָט אַראָפּגענידערט צום קװאַל‪,‬‬
‫חסד און זײַן טרײַשאַפֿט צו מײַן האַר;‬ ‫און האָט אָנגעפֿילט איר קרוג‪ ,‬און איז‬
‫מיך האָט גאָט געפֿירט אױף דעם װעג‬ ‫אַרױפֿגעקומען‪.‬‬
‫‪33‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪24:28—24:45‬‬
‫אים אַװעקגעגעבן אַלץ װאָס ער האָט‬ ‫צו דעם הױז פֿון מײַן האַרס ברידער‪.‬‬
‫געהאַט‪.‬‬ ‫‪ 28‬און די מײדל איז געלאָפֿן‪ ,‬און‬
‫‪ 37‬און מײַן האַר האָט מיך‬ ‫האָט דערצײלט אין איר מוטערס הױז‬
‫באַשװאָרן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬זאָלסט ניט‬ ‫די דאָזיקע זאַכן‪.‬‬
‫נעמען ַא װײַב פֿאַר מײַן זון פֿון די‬ ‫‪ 29‬און רבקה האָט געהאַט ַא ברודער‬
‫טעכטער פֿון דעם כּנַעַני װאָס איך זיץ‬ ‫װאָס זײַן נאָמען איז געװען ָלבָן; איז‬
‫אין זײַן לאַנד‪.‬‬ ‫ָלבָן אַרױסגעלאָפֿן צו דעם מאַן דרױסן‬
‫‪ 38‬ניט אַנדערש נאָר צו מײַן‬ ‫צום קװאַל‪.‬‬
‫פֿאָטערס הױז זאָלסטו גײן‪ ,‬און צו מײַן‬ ‫‪ 30‬און עס איז געװען‪ ,‬װי ער‬
‫משפּחה‪ ,‬און נעמען ַא װײַב פֿאַר מײַן‬ ‫האָט דערזען דעם נאָזרינג‪ ,‬און די‬
‫זון‪.‬‬ ‫אָרעמבענדער אױף די הענט פֿון זײַן‬
‫‪ 39‬האָב איך געזאָגט צו מײַן האַר‪:‬‬ ‫שװעסטער‪ ,‬און װי ער האָט געהערט די‬
‫טאָמער װעט די פֿרױ ניט װעלן גײן מיט‬ ‫װערטער פֿון זײַן שװעסטער רבקהן‪,‬‬
‫מיר?‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַזױ און אַזױ האָט דער‬
‫‪ 40‬האָט ער צו מיר געזאָגט‪ :‬יהוה‬ ‫מאַן צו מיר גערעדט – איז ער געקומען‬
‫װאָס איך בין געגאַנגען פֿאַר אים‪ ,‬װעט‬ ‫צו דעם מאַן װי ער שטײט ב ַײ די‬
‫שיקן זײַן מלאך מיט דיר‪ ,‬און װעט‬ ‫קעמלען לעבן קװאַל‪,‬‬
‫באַגליקן דײַן װעג‪ ,‬און װעסט קריגן ַא‬ ‫‪ 31‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬קום‪,‬‬
‫װײַב פֿאַר מײַן זון‪ ,‬פֿון מײַן משפּחה און‬ ‫געבענטשטער פֿון גאָט‪ ,‬פֿאַר װאָס‬
‫פֿון מײַן פֿאָטערס הױז‪.‬‬ ‫שטײסטו דרױסן? איך האָב דאָך‬
‫‪ 41‬דענצמאָל װעסטו פֿר ַײ זײַן פֿון‬ ‫אױפֿגעראַמט דאָס הױז‪ ,‬און אַן אָרט‬
‫מײַן שבועה‪ ,‬אַז דו װעסט קומען צו‬ ‫פֿאַר די קעמלען‪.‬‬
‫מײַן משפּחה; און אױב זײ װעלן דיר‬ ‫‪ 32‬איז דער מאַן אַרײַנגעגאַנגען אין‬
‫ניט געבן‪ ,‬װעסטו אױך פֿר ַײ זײַן פֿון‬ ‫הױז; און ער האָט אָפּגעבונדן די‬
‫מײַן שבועה‪.‬‬ ‫קעמלען‪ ,‬און האָט דערלאַנגט שטרױ‬
‫‪ 42‬בין איך געקומען הײַנט צום‬ ‫און פֿוטער פֿאַר די קעמלען‪ ,‬און‬
‫יהוה‪,‬‬ ‫קװאַל‪ ,‬און האָב געזאָגט‪:‬‬ ‫װאַסער צו װאַשן זײַנע פֿיס‪ ,‬און די פֿיס‬
‫גאָט פֿון מײַן האַר אבֿרהמען‪ ,‬אױב דו‬ ‫פֿון די מענטשן װאָס מיט אים‪.‬‬
‫װילסט‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬באַגליקן מײַן‬ ‫‪ 33‬און עס איז געשטעלט געװאָרן‬
‫װעג װאָס איך גײ אױף אים‪:‬‬ ‫פֿאַר אים צום עסן‪ ,‬אָבער ער האָט‬
‫‪ 43‬אָט שטײ איך בײַם קװאַל‬ ‫געזאָגט‪ :‬איך װעל ניט עסן‪ ,‬ביז איך‬
‫װאַסער; און עס זאָל זײַן‪ ,‬אַז די מײדל‬ ‫האָב גערעדט מײַנע רײד‪ .‬האָט ער‬
‫װאָס קומט אַרױס שעפּן‪ ,‬און איך װעל‬ ‫געזאָגט‪ :‬רעד‪.‬‬
‫זאָגן צו איר‪» :‬גיב מיר טרינקען‪ ,‬איך‬ ‫‪ 34‬האָט ער געזאָגט‪ :‬דער קנעכט פֿון‬
‫בעט דיך‪ַ ,‬א ביסל װאַסער פֿון דײַן‬ ‫אבֿרהמען בין איך‪.‬‬
‫קרוג«‪,‬‬ ‫‪ 35‬און גאָט האָט זײער געבענטשט‬
‫‪ 44‬און זי װעט זאָגן צו מיר‪» :‬אי דו‬ ‫מײַן האַר‪ ,‬און ער איז געװאָרן רײַך;‬
‫טרינק‪ ,‬אי פֿאַר דײַנע קעמלען װעל איך‬ ‫און ער האָט אים געגעבן שאָף און‬
‫אָנשעפּן«‪ ,‬זאָל זי זײַן די װײַב‪ ,‬װאָס‬ ‫רינדער‪ ,‬און זילבער און גאָלד‪ ,‬און‬
‫גאָט האָט באַשערט פֿאַר מײַן האַרס זון‪.‬‬ ‫קנעכט און דינסטן‪ ,‬און קעמלען און‬
‫‪ 45‬נאָך אײדער איך ענדיק רעדן צו‬ ‫אײזלען‪.‬‬
‫מײַן האַרצן‪ ,‬ערשט רבקה קומט אַרױס‬ ‫‪ 36‬און שׂרה‪ ,‬מײַן האַרס װײַב‪,‬‬
‫מיט איר קרוג אױף איר אַקסל; און זי‬ ‫האָט געבאָרן ַא זון צו מײַן האַר‬
‫האָט אַראָפּגענידערט צום קװאַל און‬ ‫אױף איר עלטער; און ער האָט‬
‫‪24:46—24:63‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪34‬‬
‫איר מוטער האָט ער געגעבן טײַערע‬ ‫האָט אָנגעשעפּט‪ .‬האָב איך צו איר‬
‫מתּנות‪.‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬גיב מיר טרינקען‪ ,‬איך בעט‬
‫‪ 54‬און זײ האָבן געגעסן און‬ ‫דיך‪.‬‬
‫געטרונקען‪ ,‬ער און די מענטשן‬ ‫‪ 46‬האָט זי אױף גיך אַראָפּגעלאָזט‬
‫װאָס מיט אים; און זײ האָבן‬ ‫איר קרוג פֿון זיך‪ ,‬און האָט געזאָגט‪:‬‬
‫איבערגענעכטיקט; און זײ זײַנען‬ ‫טרינק‪ ,‬און אױך דײַנע קעמלען‬
‫אױפֿגעשטאַנען אין דער פֿרי‪ ,‬און ער‬ ‫װעל איך אָנטרינקען‪ .‬האָב איך‬
‫האָט געזאָגט‪ :‬שיקט מיך אַװעק צו‬ ‫געטרונקען‪ ,‬און אױך די קעמלען האָט‬
‫מײַן האַר‪.‬‬ ‫זי אָנגעטרונקען‪.‬‬
‫‪ 55‬האָט געזאָגט איר ברודער און‬ ‫‪ 47‬האָב איך זי געפרעגט און האָב‬
‫איר מוטער‪ :‬זאָל די מײדל בלײַבן‬ ‫געזאָגט‪ :‬װעמעס טאָכטער ביסטו?‬
‫ב ַײ אונדז ַא יאָר אָדער צען חדשים ‪,‬‬ ‫האָט זי געזאָגט‪ :‬די טאָכטער פֿון‬
‫דערנאָך װעט זי גײן‪.‬‬ ‫בתואֵל דעם זון פֿון נָחורן‪ ,‬װאָס מִלכָּה‬
‫‪ 56‬האָט ער צו זײ געזאָגט‪ :‬האַלט‬ ‫האָט געבאָרן צו אים‪ .‬און איך האָב‬
‫מיך ניט אױף‪ ,‬אַז גאָט האָט באַגליקט‬ ‫אָנגעטאָן דעם נאָזרינג אױף איר נאָז‪,‬‬
‫מײַן װעג‪ .‬שיקט מיך אַװעק‪ ,‬און‬ ‫און די אָרעמבענדער אױף אירע הענט‪.‬‬
‫לאָמיך גײן צו מײַן האַר‪.‬‬ ‫‪ 48‬און איך האָב מיך גענײַגט און‬
‫‪ 57‬האָבן זײ געזאָגט‪ :‬מיר װעלן רופֿן‬ ‫מיך געבוקט צו יהוה‪ ,‬און איך האָב‬
‫די מײדל‪ ,‬און מיר װעלן פֿרעגן איר‬ ‫געלױבט יהוה דעם גאָט פֿון מײַן‬
‫מױל‪.‬‬ ‫האַר אבֿרהמען‪ ,‬װאָס האָט מיך געפירט‬
‫‪ 58‬האָבן זײ גערופֿן רבקהן‪ ,‬און‬ ‫אױפֿן ריכטיקן װעג צו קריגן די‬
‫האָבן צו איר געזאָגט‪ :‬װילסטו גײן מיט‬ ‫טאָכטער פֿון מײַן האַרס אַן אײגענעם‬
‫דעם דאָזיקן מאַן? האָט זי געזאָגט‪:‬‬ ‫פֿאַר זײַן זון‪.‬‬
‫איך װיל גײן‪.‬‬ ‫‪ 49‬און אַצונד‪ ,‬אױב איר װילט טאָן ַא‬
‫‪ 59‬האָבן זײ אַרױסבאַלײט זײער‬ ‫חסד און ַא טרײַשאַפֿט מיט מײַן האַר‪,‬‬
‫שװעסטער רבקהן‪ ,‬און איר אַם‪ ,‬און‬ ‫זאָגט מיר; און אױב ניט‪ ,‬זאָגט מיר; און‬
‫אבֿרהמס קנעכט‪ ,‬און זײַנע מענטשן‪.‬‬ ‫איך װעל מיך קערן אױף רעכטס אָדער‬
‫‪ 60‬און זײ האָבן געבענטשט רבקהן‪,‬‬ ‫אױף לינקס‪.‬‬
‫און האָבן צו איר געזאָגט‪ :‬אונדזער‬ ‫‪ 50‬האָט געענטפֿערט ָלבָן און בתואֵל‪,‬‬
‫שװעסטער‪ ,‬דו װער טױזנטער מאָל‬ ‫און זײ האָבן געזאָגט‪ :‬די זאַך איז‬
‫צען טױזנט‪ ,‬און דײַן זאָמען זאָל אַרבן‬ ‫אַרױס פֿון גאָט; מיר קענען ניט רעדן‬
‫דעם טױער פֿון זײַנע פֿײַנט‪.‬‬ ‫צו דיר שלעכטס אָדער גוטס‪.‬‬
‫‪ 61‬און רבקה איז אױפֿגעשטאַנען‬ ‫‪ 51‬אָט איז רבקה פֿאַר דיר‪ ,‬נעם און‬
‫מיט אירע מײדלעך‪ ,‬און זײ האָבן זיך‬ ‫גײ‪ ,‬און זאָל זי זײַן ַא װײַב צו דעם‬
‫אַרױפֿגעזעצט אױף די קעמלען‪ ,‬און‬ ‫זון פֿון דײַן האַר‪ ,‬אַזױ װי גאָט האָט‬
‫זײַנען געגאַנגען נאָך דעם מאַן‪ .‬און‬ ‫גערעדט‪.‬‬
‫דער קנעכט האָט גענומען רבקהן‪ ,‬און‬ ‫‪ 52‬און עס איז געװען‪ ,‬װי דער‬
‫איז אַװעקגעגאַנגען‪.‬‬ ‫קנעכט פֿון אבֿרהמען האָט געהערט‬
‫‪ 62‬און יצחק איז אָנגעקומען פֿון װוּ‬ ‫זײערע װערטער‪ ,‬אַזױ האָט ער זיך‬
‫מע גײט קײן באֵר‪ַ -‬לחַי‪-‬רוֹאי‪ ,‬װאָרום‬ ‫געבוקט צו דער ערד פֿאַר גאָט‪.‬‬
‫ער איז געזעסן אין לאַנד פֿון דָ רום –‬ ‫האָט‬ ‫קנעכט‬ ‫דער‬ ‫‪ 53‬און‬
‫‪ 63‬און יצחק איז אַרױסגעגאַנגען זיך‬ ‫אַרױסגענומען זילבערנע זאַכן‪,‬‬
‫דורכצוגײן אין פֿעלד אַקעגן אָװנט –‬ ‫און גילדערנע זאַכן‪ ,‬און קלײדער‪ ,‬און‬
‫האָט ער אױפֿגעהױבן זײַנע אױגן און‬ ‫געגעבן רבקהן; אױך איר ברודער און‬
‫‪35‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪24:64—25:17‬‬
‫‪ 7‬און דאָס זײַנען די טעג פֿון די‬ ‫האָט ַא קוק געטאָן‪ ,‬ערשט קעמלען‬
‫יאָרן פֿון אבֿרהמס לעבן װאָס ער האָט‬ ‫קומען אָן‪.‬‬
‫געלעבט‪ :‬הונדערט יאָר און פינף יאָר‬ ‫‪ 64‬און רבקה האָט אױפֿגעהױבן‬
‫און זיבעציק יאָר‪.‬‬ ‫אירע אױגן‪ ,‬און האָט דערזען יצחקן‪,‬‬
‫‪ 8‬און אבֿרהם איז פֿאַרגאַנגען און‬ ‫און זי האָט זיך אַראָפּגעלאָזט פֿון‬
‫איז געשטאָרבן אין ַא גוטער עלטער‪,‬‬ ‫קעמל‪.‬‬
‫אַלט און זאַט מיט יאָרן ; און ער איז‬ ‫‪ 65‬און זי האָט געזאָגט צו דעם‬
‫אײַנגעזאַמלט געװאָרן צו זײַן פאָלק‪.‬‬ ‫קנעכט‪ :‬װער איז יענער מאַן װאָס גײט‬
‫‪ 9‬און יצחק און י ִש ָמעֵאל‪ ,‬זײַנע זין‪,‬‬ ‫אין פֿעלד אונדז אַנטקעגן? האָט דער‬
‫האָבן אים באַגראָבן אין דער הײל פֿון‬ ‫קנעכט געזאָגט‪ :‬דאָס איז מײַן האַר‪.‬‬
‫מַכ ֵפּלָה‪ ,‬אין דעם פֿעלד פֿון עֶפרון דעם‬ ‫האָט זי גענומען דעם שלײער‪ ,‬און האָט‬
‫זון פֿון צוֹחַר דעם חִתּי‪ ,‬װאָס פֿאַר‬ ‫זיך פֿאַרדעקט‪.‬‬
‫ַמרא;‬
‫מ ֵ‬ ‫‪ 66‬און דער קנעכט האָט דערצײלט‬
‫‪ 10‬דאָס פֿעלד װאָס אבֿרהם האָט‬ ‫יצחקן אַלע זאַכן װאָס ער האָט געטאָן‪.‬‬
‫אָפּגעקױפֿט פֿון די קינדער פֿון חֵת‪,‬‬
‫דאָרטן איז באַגראָבן געװאָרן אבֿרהם‪,‬‬ ‫‪ 67‬און יצחק האָט זי אַרײַנגעבראַכט‬
‫און זײַן װײַב שׂרה‪.‬‬ ‫אין דעם געצעלט פֿון זײַן מוטער‬
‫‪ 11‬און עס איז געװען נאָך דעם טױט‬ ‫שׂרהן‪ .‬און ער האָט גענומען רבקהן‪,‬‬
‫פֿון אבֿרהמען‪ ,‬האָט גאָט געבענטשט‬ ‫און זי איז אים געװאָרן פֿאַר ַא װײַב;‬
‫זײַן זון יצחקן‪ .‬און יצחק איז געזעסן‬ ‫און ער האָט זי ליב געהאַט‪ .‬און יצחק‬
‫ב ַײ באֵר‪ַ -‬לחַי‪-‬רוֹאי‪.‬‬ ‫האָט זיך געטרײסט נאָך זײַן מוטער‪.‬‬
‫‪ 12‬און דאָס זײַנען די געבורטן פֿון‬
‫י ִש ָמעֵאל‪ ,‬אבֿרהמס זון‪ ,‬װאָס ָהגָר די‬
‫מִצרית‪ ,‬די דינסט פֿון שׂרהן‪ ,‬האָט‬
‫און אבֿרהם האָט װידער‬
‫גענומען ַא װײַב‪ ,‬און איר‬
‫קטורה‪.‬‬
‫ָ‬
‫‪25‬‬
‫נאָמען איז געװען‬
‫געבאָרן אבֿרהמען‪.‬‬
‫‪ 13‬און דאָס זײַנען די נעמען פֿון‬ ‫ִמרנען‪,‬‬‫‪ 2‬און זי האָט אים געבאָרן ז ָ‬
‫י ִש ָמעֵאלס זין‪ ,‬נאָך זײערע נעמען‪,‬‬ ‫און י ָקשָנען‪ ,‬און מדָ נען‪ ,‬און מִדי ָנען‪,‬‬
‫לױט זײערע געבורטן‪ :‬דער בכָור פֿון‬ ‫און י ִשבקן‪ ,‬און שוחַן‪.‬‬
‫י ִש ָמעֵאלן‪ ,‬נבָוֹת‪ ,‬און קֵדָ ר‪ ,‬און אַדבאֵל‪,‬‬ ‫‪ 3‬און י ָקשָן האָט געבאָרן שבאָן‪ ,‬און‬
‫און מִבשָׂם;‬ ‫דדָ נען‪ .‬און די קינדער פֿון דדָ נען‬
‫‪ 14‬און מִשמָע‪ ,‬און דומָה‪ ,‬און מַשׂאָ;‬ ‫זײַנען געװען אַשורים‪ ,‬און לטושים‪,‬‬
‫‪ 15‬חַדַ ר‪ ,‬און תֵּ ימאָ‪ ,‬איטור‪ ,‬נָפֿיש און‬ ‫און לְאומים‪.‬‬
‫קֵדמָה‪.‬‬ ‫‪ 4‬און די זין פֿון מִדי ָנען זײַנען געװען‪:‬‬
‫‪ 16‬דאָס זײַנען די זין פֿון י ִש ָמעֵאלן‪,‬‬ ‫עֵיפֿה‪ ,‬און עֵפֿר‪ ,‬און חַנוֹך‪ ,‬און אבֿידָ ע‪,‬‬
‫און דאָס זײַנען זײערע נעמען אין‬ ‫און אֶלדָ עָה‪ ,‬די אַלע זײַנען געװען די‬
‫זײערע דערפֿער‪ ,‬און אין זײערע‬ ‫קטורהן‪.‬‬
‫ָ‬ ‫קינדער פֿון‬
‫לאַגערן; צװעלף פֿירשטן לױט זײערע‬ ‫‪ 5‬און אבֿרהם האָט אַװעקגעגעבן‬
‫פֿעלקער‪– .‬‬ ‫אַלץ װאָס ער האָט געהאַט צו יצחקן‪.‬‬
‫‪ 17‬און דאָס זײַנען די יאָרן פֿון‬ ‫‪ 6‬און צו די זין פֿון די קעפּסװײַבער‬
‫י ִש ָמעֵאלס לעבן‪ :‬הונדערט יאָר און‬ ‫װאָס אבֿרהם האָט געהאַט‪ ,‬האָט‬
‫זיבן יאָר און דרײַסיק יאָר‪ .‬און ער איז‬ ‫אבֿרהם געגעבן מתּנות‪ ,‬און האָט זײ‬
‫פֿאַרגאַנגען און איז געשטאָרבן; און‬ ‫אַװעקגעשיקט פֿון זײַן זון יצחקן‪ ,‬װען‬
‫ער איז אײַנגעזאַמלט געװאָרן צו זײַן‬ ‫ער האָט נאָך געלעבט‪ ,‬קײן מזרח אין‬
‫פֿאָלק‪– .‬‬ ‫מזרח‪-‬לאַנד‪.‬‬
‫‪25:18—26:2‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪36‬‬
‫זײַנען‬ ‫יי ִנגלעך‬ ‫די‬ ‫‪ 27‬און‬ ‫‪ 18‬און זײ האָבן געװױנט פֿון ַחוִילָה‬
‫ֵעשָׂו איז‬ ‫און‬ ‫אױפֿגעװאַקסן;‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬װי דו גײסט‬
‫ביז שור װאָס פֿאַר מ ַ‬
‫געװען ַא מענטש געניט אין געיעג‪ַ ,‬א‬ ‫קײן אַשור; אין געזיכט פֿון אַלע זײַנע‬
‫פֿעלדמענטש‪ ,‬און יעקב איז געװען‬ ‫ברידער האָט ער זיך באַזעצט‪.‬‬
‫ַא שטילער מענטש װאָס זיצט אין‬
‫געצעלטן‪.‬‬ ‫תּוֹלְ ד ֹת‬
‫‪ 28‬און יצחק האָט ליב געהאַט ֵעשָׂון‪,‬‬
‫װײַל דאָס געפֿאַנג איז אים געװען‬ ‫‪ 19‬און דאָס איז די געשיכטע פֿון‬
‫צום מױל; און רבקה האָט ליב געהאַט‬ ‫יצחק‪ ,‬אבֿרהמס זון‪ :‬אבֿרהם האָט‬
‫יעקבן‪.‬‬ ‫געבאָרן יצחקן‪.‬‬
‫‪ 29‬האָט יעקב אײן מאָל געקאָכט ַא‬ ‫‪ 20‬און יצחק איז געװען פֿערציק יאָר‬
‫געקעכטס‪ ,‬און ֵעשָׂו איז אָנגעקומען פֿון‬ ‫אַלט‪ ,‬װען ער האָט זיך גענומען רבקה‪,‬‬
‫פֿעלד‪ ,‬און ער איז געװען פֿאַרשמאַכט‪.‬‬ ‫אַרמי פֿון‬ ‫די טאָכטער פֿון בתואֵל דעם ַ‬
‫ן‪-‬אַרם‪ ,‬די שװעסטער פֿון ָלבָן דעם‬ ‫פַּדַ ָ‬
‫‪ 30‬האָט ֵעשָׂו געזאָגט צו יעקבן‪ :‬לאָז‬ ‫אַרמי‪ ,‬פֿאַר ַא װײַב‪.‬‬ ‫ַ‬
‫מיך ַא שלונג טאָן‪ ,‬איך בעט דיך‪,‬‬ ‫‪ 21‬און יצחק האָט געבעטן צו גאָט‬
‫פֿון דעם דאָזיקן רױטן‪-‬רױטן‪ ,‬װאָרום‬ ‫פֿון װעגן זײַן װײַב‪ ,‬װאָרום זי איז‬
‫איך בין פֿאַרשמאַכט; דרום האָט מען‬ ‫געװען אַן עקרה; און גאָט האָט זיך‬
‫גערופֿן זײַן נאָמען אֶדום‪.‬‬ ‫געלאָזט דערבעטן פֿון אים‪ ,‬און רבקה‬
‫‪ 31‬האָט יעקב געזאָגט‪ :‬פֿאַרקױף מיר‬ ‫זײַן װײַב איז טראָגעדיק געװאָרן‪.‬‬
‫אַקאָרשט דײַן בכוֹרה‪.‬‬ ‫‪ 22‬און די קינדער האָבן זיך‬
‫‪ 32‬האָט ֵעשָׂו געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬איך גײ‬ ‫געשטױסן אין איר‪ ,‬און זי האָט‬
‫צום שטאַרבן‪ ,‬און צו װאָס מיר דען‬ ‫געזאָגט‪ :‬אױב אַזױ‪ ,‬נאָך װאָס דען‬
‫בכוֹרה?‬ ‫לעב איך? און זי איז געגאַנגען פֿרעגן‬
‫‪ 33‬האָט יעקב געזאָגט‪ :‬שװער מיר‬ ‫ב ַײ גאָט‪.‬‬
‫אַקאָרשט‪ .‬האָט ער אים געשװאָרן‪,‬‬ ‫‪ 23‬און גאָט האָט צו איר געזאָגט‪:‬‬
‫און ער האָט פֿאַרקױפֿט זײַן בכוֹרה צו‬ ‫צװײ אומות זײַנען אין דײַן לײַב‪ ,‬און‬
‫יעקבן‪.‬‬ ‫צװײ פֿעלקער װעלן זיך פֿון דײַנע‬
‫‪ 34‬און יעקב האָט געגעבן ֵעשָׂון‬ ‫אינגעװײד צעשײדן‪ ,‬און ַא פֿאָלק פֿון‬
‫ברױט און געקעכטס פֿון לינדזן; און ער‬ ‫ַא פֿאָלק װעט זײַן שטאַרקער‪ ,‬און דער‬
‫האָט געגעסן און געטרונקען‪ ,‬און איז‬ ‫עלטערער װעט דינען דעם יי ִנגערן‪.‬‬
‫אױפֿגעשטאַנען און אַװעקגעגאַנגען‪.‬‬ ‫‪ 24‬און אַז אירע טעג זײַנען פֿול‬
‫אַזױ האָט ֵעשָׂו פֿאַראַכט די בכוֹרה‪.‬‬ ‫געװאָרן צום געװינען‪ ,‬ערשט ַא‬
‫צװילינג איז אין איר לײַב‪.‬‬
‫און עס איז געװאָרן ַא‬
‫הונגער אין לאַנד‪ ,‬אַחוץ דעם‬
‫פֿריערדיקן הונגער‪ ,‬װאָס איז געװען‬
‫‪26‬‬ ‫‪ 25‬און דער ערשטער איז‬
‫אַרױסגעקומען ַא רױטער‪ ,‬אין‬
‫גאַנצן אַזױ װי ַא האָריקער מאַנטל;‬
‫אין די טעג פֿון אבֿרהמען; און יצחק‬ ‫און מע האָט גערופֿן זײַן נאָמען ֵעשָׂו‪.‬‬
‫איז געגאַנגען צו אבֿי ֶמלֶך דעם מלך‬ ‫‪ 26‬און דערנאָך איז אַרױסגעקומען‬
‫גרר‪.‬‬
‫פֿון די פּלִשתּים‪ ,‬קײן ָ‬ ‫זײַן ברודער‪ ,‬און זײַן האַנט האָט‬
‫‪ 2‬און גאָט האָט זיך באַװיזן צו אים‪,‬‬ ‫צוגעהאַלטן דעם טריט פֿון ֵעשָׂון; און‬
‫און האָט געזאָגט‪ :‬זאָלסט ניט נידערן‬ ‫מע האָט גערופֿן זײַן נאָמען יַעֲקב‪ .‬און‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬װױן אין דעם לאַנד װאָס‬
‫קײן מ ַ‬ ‫יצחק איז געװען זעכציק יאָר אַלט ב ַײ‬
‫איך װעל דיר זאָגן‪.‬‬ ‫זײער געבאָרן װערן‪.‬‬
‫‪37‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪26:3—26:20‬‬
‫‪ 11‬און אבֿי ֶמלֶך האָט באַפױלן דעם‬ ‫‪ 3‬האַלט זיך אױף אין דעם דאָזיקן‬
‫גאַנצן פאָלק‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬דער װאָס‬ ‫לאַנד‪ ,‬און איך װעל זײַן מיט דיר‪,‬‬
‫רירט אָן דעם דאָזיקן מאַן אָדער זײַן‬ ‫און װעל דיך בענטשן; װאָרום צו דיר‬
‫װײַב‪ ,‬װעט טײטן געטײט װערן‪.‬‬ ‫און צו דײַן זאָמען װעל איך געבן‬
‫‪ 12‬און יצחק האָט געזײט אין יענעם‬ ‫אַלע די דאָזיקע לענדער‪ ,‬און איך װעל‬
‫לאַנד‪ ,‬און האָט געקריגן אין יענעם יאָר‬ ‫מקיים זײַן די שבועה װאָס איך האָב‬
‫הונדערט מאָל אַזױ פֿיל; און גאָט האָט‬ ‫געשװאָרן צו דײַן פֿאָטער אבֿרהמען‪.‬‬
‫אים געבענטשט‪.‬‬ ‫‪ 4‬און איך װעל מערן דײַן זאָמען אַזױ‬
‫‪ 13‬און דער מאַן איז געװאָרן רײַך‪,‬‬ ‫װי די שטערן פֿון הימל‪ ,‬און װעל געבן‬
‫און איז נאָכאַנאַנד רײַכער געװאָרן‪ ,‬ביז‬ ‫צו דײַן זאָמען אַלע די דאָזיקע לענדער;‬
‫ער איז געװאָרן זײער רײַך‪.‬‬ ‫און בענטשן װעלן זיך מיט דײַן זאָמען‬
‫‪ 14‬און ער האָט געהאַט סטאַדעס‬ ‫אַלע פֿעלקער פֿון דער ערד;‬
‫שאָף‪ ,‬און סטאַדעס רינדער‪ ,‬און פֿיל‬ ‫‪ 5‬דערפֿאַר װאָס אבֿרהם האָט‬
‫קנעכט; און די פּלִשתּים האָבן אים‬ ‫צוגעהערט צו מײַן קָול‪ ,‬און האָט‬
‫מקנא געװען‪.‬‬ ‫געהיט מײַן היטונג‪ ,‬מײַנע געבאָט‪,‬‬
‫‪ 15‬און אַלע ברונעמער װאָס די‬ ‫מײַנע געזעצן‪ ,‬און מײַנע לערנונגען‪.‬‬
‫קנעכט פֿון זײַן פֿאָטער האָבן געגראָבן‬ ‫‪ 6‬און יצחק האָט זיך באַזעצט אין‬
‫אין די טעג פֿון זײַן פֿאָטער אבֿרהמען‪,‬‬ ‫גרר‪.‬‬
‫ָ‬
‫האָבן די פּלִשתּים זײ פֿאַרשטאָפּט‪ ,‬און‬ ‫‪ 7‬האָבן די מענטשן פֿון דעם אָרט‬
‫זײ אָנגעפֿילט מיט ערד‪.‬‬ ‫געפֿרעגט װעגן זײַן װײַב‪ ,‬און ער האָט‬
‫געזאָגט‪ :‬זי איז מײַנע ַא שװעסטער;‬
‫‪ 16‬און אבֿי ֶמלֶך האָט געזאָגט צו‬ ‫װאָרום ער האָט מוֹרא געהאַט צו‬
‫יצחקן‪ :‬גײ אַװעק פֿון אונדז‪ ,‬װאָרום‬ ‫זאָגן »מײַן װײַב«; »טאָמער װעלן‬
‫ביסט פֿיל מאַכטיקער פֿון אונדז‪.‬‬ ‫די מענטשן פֿון דעם אָרט מיך הרגען‬
‫‪ 17‬איז יצחק אַװעקגעגאַנגען פֿון‬ ‫איבער רבקהן‪ ,‬װײַל זי איז שײן פֿון‬
‫דאָרטן‪ ,‬און האָט געלאַגערט אין טאָל‬ ‫אױסזען«‪.‬‬
‫גרר‪ ,‬און האָט זיך דאָרטן באַזעצט‪.‬‬ ‫פֿון ָ‬ ‫‪ 8‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז ער איז‬
‫‪ 18‬און יצחק האָט װידער‬ ‫דאָרטן אָפּגעװען ַא לאַנגע צײַט‪ ,‬האָט‬
‫אױפֿגעגראָבן די װאַסערברונעמער‬ ‫אבֿי ֶמלֶך דער מלך פֿון די פּלִשתּים‬
‫װאָס מע האָט געגראָבן אין די טעג פֿון‬ ‫אַרױסגעקוקט דורכן פֿענצטער‪ ,‬און‬
‫זײַן פֿאָטער אבֿרהמען‪ ,‬און די פּלִשתּים‬ ‫געזען‪ ,‬ערשט יצחק שטיפט מיט זײַן‬
‫האָבן זײ פֿאַרשטאָפּט נאָך דעם טױט‬ ‫װײַב רבקהן‪.‬‬
‫פֿון אבֿרהמען; און ער האָט זײ גערופֿן‬ ‫‪ 9‬האָט אבֿי ֶמלֶך גערופֿן יצחקן‪ ,‬און‬
‫מיט נעמען אַזױ װי די נעמען װאָס זײַן‬ ‫האָט געזאָגט‪ :‬זי איז דאָך גאָר דײַן‬
‫פֿאָטער האָט זײ גערופֿן‪.‬‬ ‫װײַב‪ ,‬און װי אַזױ האָסטו געזאָגט‪:‬‬
‫‪ 19‬און די קנעכט פֿון יצחקן האָבן‬ ‫זי איז מײַנע ַא שװעסטער? האָט‬
‫געגראָבן אין טאָל‪ ,‬און האָבן דאָרטן‬ ‫יצחק צו אים געזאָגט‪ :‬װײַל איך האָב‬
‫געפונען ַא ברונעם לעבעדיקע װאַסער‪.‬‬ ‫געקלערט‪ :‬איך װעל נאָך אומקומען‬
‫‪ 20‬האָבן זיך געקריגט די פּאַסטוכער‬ ‫איבער איר‪.‬‬
‫גרר מיט די פּאַסטוכער פֿון יצחקן‪,‬‬ ‫פֿון ָ‬ ‫‪ 10‬האָט אבֿי ֶמלֶך געזאָגט‪ :‬װאָס‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬אונדז געהערט דאָס‬ ‫האָסטו ד ָא געטאָן צו אונדז? שיר‪-‬שיר‬
‫װאַסער‪ .‬און ער האָט גערופֿן דעם‬ ‫װאָלט אײנער פֿון פאָלק געלעגן מיט‬
‫נאָמען פֿון דעם ברונעם ֵעשֶׂק‪ ,‬װײַל זײ‬ ‫דײַן װײַב‪ ,‬און װאָסלט געבראַכט אױף‬
‫האָבן זיך גע ֵעסֶקט מיט אים‪.‬‬ ‫אונדז ַא שולד‪.‬‬
‫‪26:21—27:4‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪38‬‬
‫אַװעקגעלאָזט בשלום‪ .‬אַצונד ביסטו ַא‬ ‫‪ 21‬און זײ האָבן געגראָבן אַן אַנדער‬

‫געבענטשטער פֿון גאָט‪.‬‬ ‫ברונעם‪ ,‬און האָבן זיך איבער אים אױך‬
‫‪ 30‬האָט ער געמאַכט פֿאַר זײ ַא‬ ‫געקריגט‪ .‬און ער האָט גערופֿן זײַן‬
‫מאָלצײַט‪ ,‬און זײ האָבן געגעסן און‬ ‫נאָמען שִׂטנָה‪.‬‬
‫געטרונקען‪.‬‬ ‫‪ 22‬און ער האָט זיך איבערגעטראָגן‬
‫‪ 31‬און זײ האָבן זיך געפֿעדערט אין‬ ‫פֿון דאָרטן‪ ,‬און האָט געגראָבן אַן‬
‫דער פֿרי‪ ,‬און זײ האָבן געשװאָרן‬ ‫אַנדער ברונעם; און זײ האָבן זיך‬
‫אײנער דעם אַנדערן‪ ,‬און יצחק האָט‬ ‫איבער אים ניט געקריגט‪ .‬האָט ער‬
‫זײ אַרױסבאַלײט‪ ,‬און זײ זײַנען‬ ‫גערופֿן זײַן נאָמען רחוֹבוֹת‪ ,‬װײַל ער‬
‫אַװעקגעגאַנגען פֿון אים בשלום‪.‬‬ ‫האָט געזאָגט‪ :‬אַצונד האָט אונדז גאָט‬
‫‪ 32‬און עס איז געװען אין יענעם‬ ‫געגעבן ַרחבות‪ ,‬און מיר װעלן װאַקסן‬
‫טאָג‪ ,‬זײַנען געקומען די קנעכט פֿון‬ ‫אין לאַנד‪.‬‬
‫יצחקן‪ ,‬און האָבן אים דערצײלט װעגן‬ ‫‪ 23‬און ער איז אַרױפֿגעגאַנגען פֿון‬
‫ַא ברונעם װאָס זײ האָבן געגראָבן‪ ,‬און‬ ‫שבַע‪.‬‬
‫דאָרטן קײן באֵר‪ֶ -‬‬
‫זײ האָבן צו אים געזאָגט‪ :‬מיר האָבן‬ ‫‪ 24‬און גאָט האָט זיך באַװיזן צו אים‬
‫געפֿונען װאַסער‪.‬‬ ‫אין יענער נאַכט‪ ,‬און האָט געזאָגט‪:‬‬
‫ש ְבעָה‪.‬‬‫‪ 33‬האָט ער אים גערופֿן ִ‬ ‫איך בין דער גאָט פֿון דײַן פֿאָטער‬
‫דרום איז דער נאָמען פֿון דער שטאָט‬ ‫אבֿרהמען; זאָלסט ניט מוֹרא האָבן‪,‬‬
‫שבַע ביז אױף הײַנטיקן טאָג‪.‬‬ ‫באֵר‪ֶ -‬‬ ‫װאָרום איך בין מיט דיר‪ ,‬און איך‬
‫‪ 34‬און אַז ֵעשָׂו איז געװען פֿערציק‬ ‫װעל דיך בענטשן‪ ,‬און װעל מערן דײַן‬
‫יאָר אַלט‪ ,‬האָט ער גענומען פֿאַר ַא‬ ‫זאָמען‪ ,‬פֿון מײַן קנעכט אבֿרהמס װעגן‪.‬‬
‫װײַב יהודית די טאָכטער פֿון באֵרי דעם‬ ‫‪ 25‬האָט ער דאָרטן געבױט ַא‬
‫חִתּי‪ ,‬און בשׂמַת די טאָכטער פֿון אֵילוֹן‬ ‫מזבח‪ ,‬און ער האָט גערופֿן צו דעם‬
‫דעם חִתּי‪.‬‬ ‫נאָמען יהוה; און ער האָט דאָרטן‬
‫‪ 35‬און זײ זײַנען געװען ַא‬ ‫אױפֿגעשטעלט זײַן געצעלט‪ .‬און‬
‫האַרצביטערניש פֿאַר יצחקן און פֿאַר‬ ‫די קנעכט פֿון יצחקן האָבן דאָרטן‬
‫רבקהן‪.‬‬ ‫געגראָבן ַא ברונעם‪.‬‬
‫און עס איז געװען‪ ,‬אַז יצחק‬ ‫‪ 26‬און אבֿי ֶמלֶך איז געגאַנגען צו אים‬
‫איז אַלט געװאָרן‪ ,‬און זײַנע‬ ‫‪27‬‬
‫אױגן זײַנען געװאָרן צו טונקל צו זען‪,‬‬
‫גרר‪ ,‬מיט אַחוזַת זײַן גוטן פֿרײַנט‪,‬‬ ‫פֿון ָ‬
‫און פּיכול דעם האַר פֿון זײַן חיל‪.‬‬
‫האָט ער גערופֿן זײַן עלטערן זון ֵעשָׂון‪,‬‬ ‫‪ 27‬האָט יצחק צו זײ געזאָגט‪ :‬נאָך‬
‫און האָט צו אים געזאָגט‪ :‬מײַן זון!‬ ‫װאָס זײַט איר געקומען צו מיר‪ ,‬אַז‬
‫האָט ער צו אים געזאָגט‪ :‬ד ָא בין איך‪.‬‬ ‫איר זײַט מיר שָׂונאים‪ ,‬און האָט מיך‬
‫‪ 2‬האָט ער געזאָגט‪ :‬זע נאָר‪ ,‬איך בין‬ ‫אַרױסגעשיקט פֿון אײַך?‬
‫אַלט‪ ,‬איך װײס ניט דעם טאָג פֿון מײַן‬ ‫‪ 28‬האָבן זײ געזאָגט‪ :‬זען האָבן מיר‬
‫טױט‪.‬‬ ‫געזען אַז גאָט איז מיט דיר‪ ,‬און מיר‬
‫‪ 3‬דרום נעם אַצונד‪ ,‬איך בעט דיך‪,‬‬ ‫האָבן געזאָגט‪ :‬זאָל‪-‬זשע זײַן ַא שבועה‬
‫דײַנע װאַפֿן‪ ,‬דײַן פֿײַלבײַטל און דײַן‬ ‫צװישן אונדז‪ ,‬צװישן אונדז און צװישן‬
‫בױגן‪ ,‬און גײ אַרױס אין פֿעלד‪ ,‬און‬ ‫דיר‪ ,‬און לאָמיר שליסן ַא בונד מיט‬
‫פֿאַנג מיר ַא געפֿאַנג;‬ ‫דיר‪.‬‬
‫‪ 4‬און מאַך מיר ַא מאכל אַזױ װי איך‬ ‫‪ 29‬אױב דו װעסט טאָן מיט אונדז‬
‫האָב ליב‪ ,‬און ברענג מיר‪ ,‬און איך װעל‬ ‫בײז! אַזױ װי מיר האָבן דיך ניט‬
‫עסן; כּדי מײַן זעל זאָל דיך בענטשן‬ ‫אָנגערירט‪ ,‬און אַזױ װי מיר האָבן מיט‬
‫אײדער איך שטאַרב‪.‬‬ ‫דיר רק גוטס געטאָן‪ ,‬און מיר האָבן דיך‬
‫‪39‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪27:5—27:25‬‬
‫‪ 16‬און די פֿעלכלעך פֿון די‬ ‫‪ 5‬און רבקה האָט געהערט װי יצחק‬

‫ציגנבעקלעך האָט זי אָנגעטאָן אױף‬ ‫רעדט צו זײַן זון ֵעשָׂון‪ .‬און ֵעשָׂו איז‬
‫זײַנע הענט און אױף זײַן גלאַטן‬ ‫אַװעקגעגאַנגען אין פֿעלד‪ ,‬צו פֿאַנגען‬
‫האַלדז‪.‬‬ ‫ַא געפֿאַנג אױף צו ברענגען‪.‬‬
‫‪ 17‬און זי האָט געגעבן דעם מאכל און‬ ‫‪ 6‬האָט רבקה געזאָגט צו איר זון‬
‫דאָס ברױט װאָס זי האָט געמאַכט‪ ,‬אין‬ ‫יעקבן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬זע‪ ,‬איך האָב‬
‫דער האַנט פֿון איר זון יעקבן‪.‬‬ ‫געהערט דײַן פֿאָטער רעדן צו דײַן‬
‫‪ 18‬און ער איז געקומען צו זײַן‬ ‫ברודער ֵעשָׂון‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫פֿאָטער‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬פֿאָטער‬ ‫‪ 7‬ברענג מיר ַא געפֿאַנג‪ ,‬און מאַך‬
‫מײַנער! האָט ער געזאָגט‪ :‬ד ָא בין איך;‬ ‫מיר ַא מאכל‪ ,‬און איך װעל עסן‪ ,‬און‬
‫װער ביסטו מײַן זון?‬ ‫איך װעל דיך בענטשן פֿאַר גאָט פֿאַר‬
‫‪ 19‬האָט יעקב געזאָגט צו זײַן‬ ‫מײַן טױט‪.‬‬
‫פֿאָטער‪ :‬איך בין ֵעשָׂו דײַן בכָור; איך‬ ‫‪ 8‬איז אַצונד‪ ,‬מײַן זון‪ ,‬הער צו מײַן‬
‫האָב געטאָן אַזױ װי דו האָסט מיר‬ ‫קָול לױט װי איך באַפֿעל דיר‪.‬‬
‫געהײסן‪ .‬הײב דיך אױף‪ ,‬איך בעט‬ ‫‪ 9‬גײ אַקאָרשט צו די שאָף‪ ,‬און‬
‫דיך‪ ,‬זעץ דיך‪ ,‬און עס פֿון מײַן געפֿאַנג‪,‬‬ ‫ברענג מיר פֿון דאָרטן צװײ גוטע‬
‫כּדי דײַן זעל זאָל מיך בענטשן‪.‬‬ ‫ציגנבעקלעך‪ ,‬און איך װעל פֿון זײ‬
‫‪ 20‬האָט יצחק געזאָגט צו זײַן זון‪ :‬װי‬ ‫מאַכן ַא מאכל פֿאַר דײַן פאָטער‪ ,‬אַזױ‬
‫האָסטו עפּעס אַזױ גיך געפֿונען‪ ,‬מײַן‬ ‫װי ער האָט ליב‪.‬‬
‫זון? האָט ער געזאָגט‪ :‬װײַל יהוה דײַן‬ ‫‪ 10‬און װעסט ברענגען צו דײַן‬
‫גאָט האָט מיר צוגעשיקט ַא טראַף‪.‬‬ ‫פֿאָטער‪ ,‬ער זאָל עסן‪ ,‬כּדי ער זאָל דיך‬
‫‪ 21‬האָט יצחק געזאָגט צו יעקבן‪:‬‬ ‫בענטשן פֿאַר זײַן טױט‪.‬‬
‫גענען‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬און לאָמיך דיך‬ ‫‪ 11‬האָט יעקב געזאָגט צו זײַן מוטער‬
‫אָנטאַפּן‪ ,‬מײַן זון‪ ,‬אױב דו ביסט דאָס‬ ‫רבקהן‪ :‬זע‪ ,‬מײַן ברודער ֵעשָׂו איז ַא‬
‫מײַן זון ֵעשָׂו‪ ,‬אָדער ניט‪.‬‬ ‫מענטש ַא האָריקער‪ ,‬און איך בין ַא‬
‫‪ 22‬האָט יעקב גענענט צו זײַן פֿאָטער‬ ‫מענטש ַא גלאַטער‪.‬‬
‫יצחקן‪ ,‬און ער האָט אים אָנגעטאַפּט‪,‬‬ ‫‪ 12‬טאָמער װעט מיך מײַן פֿאָטער‬
‫און האָט געזאָגט‪ :‬דער קָול איז דער‬ ‫אָנטאַפּן‪ ,‬װעל איך זײַן אין זײַנע אױגן‬
‫קָול פֿון יעקבן‪ ,‬אָבער די הענט זײַנען‬ ‫אַזױ װי אַן אָפּנאַרער‪ ,‬און איך װעל‬
‫די הענט פֿון ֵעשָׂון‪.‬‬ ‫ברענגען אױף מיר ַא קללה‪ ,‬און ניט ַא‬
‫‪ 23‬און ער האָט אים ניט דערקענט‪,‬‬ ‫ברכה‪.‬‬
‫װײַל זײַנע הענט זײַנען געװען האָריק‪,‬‬ ‫‪ 13‬האָט זײַן מוטער צו אים געזאָגט‪:‬‬
‫אַזױ װי די הענט פֿון זײַן ברודער ֵעשָׂון;‬ ‫אױף מיר דײַן קללה‪ ,‬מײַן זון! נאָר‬
‫און ער האָט אים געבענטשט‪.‬‬ ‫הער צו מײַן קָול‪ ,‬און גײ ברענג מיר‪.‬‬
‫‪ 24‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬דו ביסט‬ ‫‪ 14‬איז ער געגאַנגען‪ ,‬און האָט‬
‫דאָס מײַן זון ֵעשָׂו? האָט ער געזאָגט‪:‬‬ ‫גענומען און געבראַכט צו זײַן מוטער‪,‬‬
‫איך בין עס‪.‬‬ ‫און זײַן מוטער האָט געמאַכט ַא מאכל‬
‫‪ 25‬האָט ער געזאָגט‪ :‬דערלאַנג מיר‪,‬‬ ‫אַזױ װי זײַן פֿאָטער האָט ליב געהאַט‪.‬‬
‫און איך װעל עסן פֿון מײַן זונס געפֿאַנג‪,‬‬ ‫‪ 15‬און רבקה האָט גענומען די‬
‫כּדי מײַן זעל זאָל דיך בענטשן‪ .‬האָט‬ ‫שענסטע בגדים פֿון איר עלטערן זון‬
‫ער אים דערלאַנגט‪ ,‬און ער האָט‬ ‫ֵעשָׂון‪ ,‬װאָס זײַנען געװען ב ַײ איר אין‬
‫געגעסן; און ער האָט אים געבראַכט‬ ‫הױז‪ ,‬און זי האָט אָנגעטאָן איר יי ִנגערן‬
‫װײַן‪ ,‬און ער האָט געטרונקען‪.‬‬ ‫זון יעקבן‪.‬‬
‫‪27:26—27:41‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪40‬‬
‫ביטער געשרײ‪ ,‬און ער האָט געזאָגט‬ ‫‪ 26‬און זײַן פֿאָטער יצחק האָט‬
‫צו זײַן פֿאָטער‪ :‬בענטש מיך אױך‪,‬‬ ‫געזאָגט צו אים‪ :‬גענען‪ ,‬איך בעט דיך‪,‬‬
‫מײַן פֿאָטער‪.‬‬ ‫און טו מיך ַא קוש‪ ,‬מײַן זון‪.‬‬
‫‪ 35‬האָט ער געזאָגט‪ :‬דײַן ברודער‬ ‫‪ 27‬האָט ער גענענט‪ ,‬און האָט אים ַא‬
‫איז געקומען מיט באַטרוג‪ ,‬און האָט‬ ‫קוש געטאָן‪ .‬און ער האָט געשמעקט‬
‫צוגענומען דײַן ברכה‪.‬‬ ‫דעם ריח פֿון זײַנע בגדים‪ ,‬און האָט אים‬
‫‪ 36‬האָט ער געזאָגט‪ :‬צי דען רופֿט‬ ‫געבענטשט‪ ,‬און געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬דער ריח‬
‫מען זײַן נאָמען יעקב‪ ,‬װײַל ער האָט‬ ‫פֿון מײַן זון איז װי דער ריח פֿון ַא פֿעלד‬
‫מיר שױן צװײ מאָל אױסגענאַרט? מײַן‬ ‫װאָס גאָט האָט עס געבענטשט‪.‬‬
‫בכוֹרה האָט ער צוגענומען‪ ,‬און אָט‬ ‫‪ 28‬און גאָט זאָל דיר געבן פֿון דעם‬
‫האָט ער אַצונד צוגענומען מײַן ברכה‪.‬‬ ‫טױ פֿון הימל‪ ,‬און פֿון די פֿעטקײטן פֿון‬
‫און ער האָט געזאָגט‪ :‬האָסטו ניט‬ ‫דער ערד‪ ,‬און פֿיל תּבואה און װײַן‪.‬‬
‫באַהאַלטן פֿאַר מיר ַא ברכה?‬ ‫‪ 29‬פֿעלקער זאָלן דיר דינען‪ ,‬און‬
‫‪ 37‬האָט יצחק געענטפֿערט און האָט‬ ‫אומות זאָלן זיך בוקן צו דיר‪ .‬ז ַײ ַא‬
‫געזאָגט צו ֵעשָׂון‪ :‬זע‪ ,‬איך האָב אים‬ ‫האַר איבער דײַנע ברידער‪ ,‬און די זין‬
‫געמאַכט פֿאַר ַא האַר איבער דיר‪,‬‬ ‫פֿון דײַן מוטער זאָלן זיך בוקן צו דיר‪.‬‬
‫און אַלע זײַנע ברידער האָב איך אים‬ ‫פֿאַרשאָלטן די װאָס שילטן דיך‪ ,‬און‬
‫געגעבן פֿאַר קנעכט‪ ,‬און מיט תּבואה‬ ‫געבענטשט די װאָס בענטשן דיך!‬
‫און װײַן האָב איך אים פֿאַרזאָרגט‪ ,‬און‬ ‫‪ 30‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז יצחק האָט‬
‫פֿאַר דיר‪ ,‬װאָס קען איך דען טאָן‪ ,‬מײַן‬ ‫געענדיקט בענטשן יעקבן‪ ,‬איז װי נאָר‬
‫זון?‬ ‫יעקב איז אַרױסגעגאַנגען פֿון פֿאַר זײַן‬
‫פֿאָטער יצחקן‪ ,‬אַזױ איז זײַן ברודער‬
‫‪ 38‬האָט ֵעשָׂו געזאָגט צו זײַן פֿאָטער‪:‬‬ ‫ֵעשָׂו אָנגעקומען פֿון זײַן געיעג‪.‬‬
‫איז דאָס די אײנציקע ברכה ב ַײ דיר‪,‬‬ ‫‪ 31‬און ער אױך האָט געמאַכט ַא‬
‫מײַן פֿאָטער? בענטש מיך אױך‪ ,‬מײַן‬ ‫מאכל און געבראַכט צו זײַן פֿאָטער;‬
‫פֿאָטער‪ .‬און ֵעשָׂו האָט אױפֿגעהױבן‬ ‫און ער האָט געזאָגט צו זײַן פֿאָטער‪:‬‬
‫זײַן קָול און האָט געװײנט‪.‬‬ ‫זאָל מײַן פֿאָטער אױפֿשטײן‪ ,‬און עסן‬
‫‪ 39‬האָט זײַן פֿאָטער יצחק זיך‬ ‫פֿון זײַן זונס געפֿאַנג‪ ,‬כּדי דײַן זעל זאָל‬
‫אָפּגערופֿן און האָט צו אים געזאָגט‪:‬‬ ‫מיך בענטשן‪.‬‬
‫זע‪ ,‬װײַט פֿון די פֿעטקײטן פֿון דער‬ ‫‪ 32‬האָט זײַן פֿאָטער יצחק צו אים‬
‫ערד װעט זײַן דײַן װױנונג‪ ,‬און אָן דעם‬ ‫געזאָגט‪ :‬װער ביסטו? האָט ער‬
‫הימלס טױ פֿון אױבן; און אױף דײַן‬ ‫געזאָגט‪ :‬איך בין דײַן זון‪ ,‬דײַן בכָור‬
‫שװערד װעסטו לעבן‪ ,‬און דײַן ברודער‬ ‫ֵעשָׂו‪.‬‬
‫װעסטו דינען;‬ ‫‪ 33‬האָט יצחק געציטערט זײער‬
‫‪ 40‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז דו װעסט זיך‬ ‫ַא גרױס ציטערניש און ער האָט‬
‫אָפּרײַסן‪ ,‬װעסטו אַראָפּװאַרפֿן זײַן יאָך‬ ‫געזאָגט‪ :‬הײַנט װער איז דער װאָס‬
‫פֿון דײַן האַלדז‪.‬‬ ‫האָט געפֿאַנגען ַא געפֿאַנג און מיר‬
‫‪ 41‬און ֵעשָׂו האָט פֿײַנט געקריגן‬ ‫געבראַכט‪ ,‬און איך האָב געגעסן פֿון‬
‫יעקבן איבער דער ברכה װאָס זײַן‬ ‫אַלץ אײדער דו ביסט געקומען‪ ,‬און‬
‫פֿאָטער האָט אים געבענטשט‪ ,‬און‬ ‫איך האָב אים געבענטשט? ער װעט‬
‫ֵעשָׂו האָט געזאָגט ב ַײ זיך אין האַרצן‪:‬‬ ‫אױך זײַן געבענטשט‪.‬‬
‫זאָלן אָנקומען די טרױערטעג נאָך מײַן‬ ‫‪ 34‬װי ֵעשָׂו האָט געהערט די‬
‫פֿאָטער‪ ,‬און איך װעל הרגען מײַן‬ ‫װערטער פֿון זײַן פֿאָטער‪ ,‬אַזױ האָט‬
‫ברודער יעקבן‪.‬‬ ‫ער אױסגעשריען ַא זײער גרױס און‬
‫‪41‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪27:42—28:13‬‬
‫‪ 5‬און יצחק האָט אַװעקגעשיקט‬ ‫‪ 42‬זײַנען דערצײלט געװאָרן רבקהן‬

‫יעקבן‪ ,‬און ער איז געגאַנגען קײן‬ ‫די װערטער פֿון איר עלטערן זון ֵעשָׂון‪,‬‬
‫ן‪-‬אַרם‪ ,‬צו ָלבָן דעם זון פֿון בתואֵל‬‫פַּדַ ָ‬ ‫און זי האָט געשיקט און האָט גערופֿן‬
‫אַרמי‪ ,‬דעם ברודער פֿון רבקה‪,‬‬ ‫דעם ַ‬ ‫איר יי ִנגערן זון יעקבן‪ ,‬און האָט צו אים‬
‫דער מוטער פֿון יעקבן און ֵעשָׂון‪.‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬דײַן ברודער ֵעשָׂו טרײסט‬
‫‪ 6‬און ֵעשָׂו האָט געזען אַז יצחק‬ ‫זיך װעגן דיר‪ ,‬אַז ער װעט דיך הרגען‪.‬‬
‫האָט געבענטשט יעקבן‪ ,‬און האָט אים‬ ‫‪ 43‬און אַצונד‪ ,‬מײַן זון‪ ,‬הער צו מײַן‬
‫ן‪-‬אַרם‪ ,‬זיך צו‬ ‫אַװעקגעשיקט קײן פַּדַ ָ‬ ‫קָול‪ ,‬און שטײ אױף‪ ,‬אַנטלױף דיר צו‬
‫נעמען ַא װײַב פֿון דאָרטן; אַז װען ער‬ ‫מײַן ברודער ָלבָנען קײן ח ָָרן‪.‬‬
‫האָט אים געבענטשט‪ ,‬האָט ער אים‬ ‫‪ 44‬און װעסט זיצן ב ַײ אים עטלעכע‬
‫באַפֿױלן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬זאָלסט ניט‬ ‫יאָר‪ ,‬ביז װאַנען דער גרימצאָרן פֿון‬
‫נעמען ַא װײַב פֿון די טעכטער פֿון‬ ‫דײַן ברודער װעט אָפּגײן;‬
‫כּנַעַן;‬
‫‪ 7‬און יעקב האָט צוגעהערט צו זײַן‬ ‫‪ 45‬ביז דער כּעס פֿון דײַן ברודער‬
‫פֿאָטער און צו זײַן מוטער‪ ,‬און איז‬ ‫װעט זיך אָפּקערן פֿון דיר‪ ,‬און ער װעט‬
‫ן‪-‬אַרם‪.‬‬
‫געגאַנגען קײן פַּדַ ָ‬ ‫פֿאַרגעסן װאָס דו האָסט אים געטאָן;‬
‫‪ 8‬און ֵעשָׂו האָט געזען אַז די טעכטער‬ ‫און איך װעל שיקן‪ ,‬און װעל דיך‬
‫פֿון ְכּנַעַן זײַנען שלעכט אין די אױגן פֿון‬ ‫אָפּנעמען פֿון דאָרטן‪ .‬נאָך װאָס זאָל‬
‫זײַן פֿאָטער יצחקן‪,‬‬ ‫איך אָנװערן אײַך בײדן אין אײן טאָג?‬
‫‪ 9‬און ֵעשָׂו איז געגאַנגען צו‬ ‫‪ 46‬און רבקה האָט געזאָגט צו יצחקן‪:‬‬
‫י ִש ָמעֵאלן‪ ,‬און האָט‪ ,‬צו זײַנע אַנדערע‬ ‫מײַן לעבן איז מיר נִמאס פֿון װעגן די‬
‫װײַבער‪ ,‬זיך גענומען פֿאַר ַא װײַב‬ ‫טעכטער פֿון חֵת; אױב יעקב נעמט ַא‬
‫מָחלַת די טאָכטער פֿון י ִש ָמעֵאל‪,‬‬ ‫װײַב פֿון די טעכטער פֿון חֵת‪ ,‬אַזױ װי‬
‫אבֿרהמס זון‪ ,‬די שװעסטער פֿון‬ ‫די דאָזיקע‪ ,‬פֿון די טעכטער פֿון לאַנד‪,‬‬
‫נבָיוֹתן‪.‬‬ ‫װאָס טױג מיר דאָס לעבן?‬
‫ַויֵצֵ א‬
‫‪ 10‬און יעקב איז אַרױסגעגאַנגען פֿון‬
‫האָט יצחק גערופֿן יעקבן‪ ,‬און‬
‫האָט אים געבענטשט‪ ,‬און‬
‫האָט אים באַפֿױלן‪ ,‬און האָט צו אים‬
‫‪28‬‬
‫שבַע‪ ,‬און איז געגאַנגען קײן ח ָָרן‪.‬‬
‫באֵר‪ֶ -‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬זאָלסט ניט נעמען ַא װײַב פֿון‬
‫‪ 11‬און ער האָט געטראָפֿן אַן אָרט‪,‬‬ ‫די טעכטער פֿון כּנַעַן‪.‬‬
‫און איז דאָרטן געבליבן נעכטיקן‪,‬‬
‫װאָרום די זון איז אונטערגעגאַנגען;‬ ‫ן‪-‬אַרם‪ ,‬צו‬
‫‪ 2‬שטײ אױף‪ ,‬גײ קײן פַּדַ ָ‬
‫און ער האָט גענומען פֿון די שטײנער‬ ‫דעם הױז פֿון בתואֵל‪ ,‬דײַן מוטערס‬
‫פֿון דעם אָרט‪ ,‬און געמאַכט פֿאַר זײַן‬ ‫פֿאָטער‪ ,‬און נעם דיר פֿון דאָרטן ַא‬
‫צוקאָפּנס‪ ,‬און האָט זיך געלײגט אין‬ ‫װײַב פֿון די טעכטער פֿון ָלבָן‪ ,‬דײַן‬
‫יענעם אָרט‪.‬‬ ‫מוטערס ברודער‪.‬‬
‫‪ 12‬האָט זיך אים געחלומט‪ ,‬ערשט‬ ‫‪ 3‬און גאָט שַדַ י װעט דיך בענטשן‪,‬‬
‫ַא לײטער שטײט אױף דער ערד‪ ,‬און‬ ‫און װעט דיך פֿרוכפּערן און דיך מערן‪,‬‬
‫זײַן שפּיץ גרײכט ביזן הימל‪ ,‬און זע‪,‬‬ ‫און װעסט װערן ַא געזעמל פֿעלקער‪.‬‬
‫מלאָכים פֿון גאָט גײען אַרױף און‬ ‫‪ 4‬און ער װעט דיר געבן די ברכה‬
‫נידערן אַראָפּ אױף אים‪.‬‬ ‫פֿון אבֿרהמען‪ ,‬דיר און דײַן זאָמען‬
‫‪ 13‬און אָט שטײט גאָט איבער אים‪,‬‬ ‫מיט דיר‪ ,‬כּדי זאָלסט אַרבן דאָס לאַנד‬
‫און ער זאָגט‪ :‬איך בין יהוה דער גאָט‬ ‫פֿון דײַן װױנשאַפֿט‪ ,‬װאָס גאָט האָט‬
‫פֿון דײַן פֿאָטער אבֿרהמען‪ ,‬און דער‬ ‫געגעבן צו אבֿרהמען‪.‬‬
‫‪28:14—29:8‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪42‬‬
‫‪ 22‬און דער דאָזיקער שטײן װאָס‬ ‫גאָט פֿון יצחקן‪ .‬דאָס לאַנד װאָס דו‬
‫איך האָב געמאַכט פֿאַר ַא זײַלשטײן‪,‬‬ ‫ליגסט דערױף‪ ,‬צו דיר װעל איך עס‬
‫װעט זײַן ַא הױז פֿון גאָט; און פֿון אַלץ‬ ‫געבן‪ ,‬און צו דײַן זאָמען‪.‬‬
‫װאָס דו װעסט מיר געבן‪ ,‬װעל איך‬ ‫‪ 14‬און דײַן זאָמען װעט זײַן אַזױ‬
‫מעשׂרן מעשׂר צו דיר‪.‬‬ ‫װי שטױב פֿון דער ערד‪ ,‬און װעסט‬
‫זיך אױסשפּרײטן קײן מערב און קײן‬
‫און יעקב האָט אױפֿגעהױבן‬
‫זײַנע פֿיס‪ ,‬און איז געגאַנגען‬ ‫‪29‬‬
‫צו דעם לאַנד פֿון די קינדער פֿון מזרח‪.‬‬
‫מזרח און קײן צפֿון און קײן דָ רום‪ ,‬און‬
‫בענטשן װעלן זיך מיט דיר און מיט דײַן‬
‫זאָמען אַלע משפּחות פֿון דער ערד‪.‬‬
‫‪ 2‬און ער האָט ַא קוק געטאָן‪ ,‬ערשט‬ ‫‪ 15‬און זע‪ ,‬איך װעל זײַן מיט דיר‪,‬‬
‫ַא ברונעם איז אין פֿעלד‪ ,‬און זע‪,‬‬ ‫און איך װעל דיך היטן אומעטום װוּ דו‬
‫דר ַײ סטאַדעס שאָף הױערן דאָרטן ב ַײ‬ ‫װעסט גײן‪ ,‬און איך װעל דיך אומקערן‬
‫אים; װאָרום פֿון יענעם ברונעם פֿלעגט‬ ‫צו דער דאָזיקער ערד‪ ,‬װאָרום איך‬
‫מען אָנטרינקען די סטאַדעס‪ ,‬און דער‬ ‫װעל דיך ניט פֿאַרלאָזן‪ ,‬ביז װאַנען‬
‫שטײן אױפֿן מױל פֿון ברונעם איז‬ ‫איך האָב געטאָן װאָס איך האָב דיר‬
‫געװען גרױס‪.‬‬ ‫צוגעזאָגט‪.‬‬
‫‪ 3‬און אַז דאָרטן האָבן זיך‬ ‫‪ 16‬האָט יעקב זיך אױפֿגעכאַפּט פֿון‬
‫צונױפֿגעזאַמלט אַלע סטאַדעס‪ ,‬האָט‬ ‫זײַן שלאָף‪ ,‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬פֿאַר‬
‫מען אַראָפּגעקײַקלט דעם שטײן‬ ‫װאָר‪ ,‬גאָט איז פֿאַראַן אין דעם דאָזיקן‬
‫פֿון דעם מױל פֿון ברונעם‪ ,‬און מע‬ ‫אָרט‪ ,‬און איך האָב ניט געװוּסט‪.‬‬
‫האָט אָנגעטרונקען די שאָף‪ ,‬און‬ ‫‪ 17‬און ער האָט מוֹרא געהאַט‪ ,‬און‬
‫אומגעקערט דעם שטײן אױפֿן מױל‬ ‫האָט געזאָגט‪ :‬װי מוֹראדיק איז דער‬
‫פֿון דעם ברונעם אױף זײַן אָרט‪.‬‬ ‫דאָזיקער אָרט! דאָס איז ניט אַנדערש‬
‫‪ 4‬האָט יעקב צו זײ געזאָגט‪ :‬פֿון‬ ‫װי דאָס הױז פֿון גאָט‪ ,‬און דאָס איז‬
‫װאַנען זײַט איר‪ ,‬מײַנע ברידער? האָבן‬ ‫דער טױער פֿון הימל‪.‬‬
‫זײ געזאָגט‪ :‬פֿון ח ָָרן זײַנען מיר‪.‬‬ ‫‪ 18‬און יעקב האָט זיך געפֿעדערט‬
‫‪ 5‬האָט ער צו זײ געזאָגט‪ :‬קענט איר‬ ‫אין דער פֿרי‪ ,‬און ער האָט גענומען‬
‫ָלבָן דעם זון פֿון נָחוֹרן? האָבן זײ‬ ‫דעם שטײן װאָס ער האָט געמאַכט‬
‫געזאָגט‪ :‬מיר קענען‪.‬‬ ‫פֿאַר זײַן צוקאָפּנס‪ ,‬און האָט אים‬
‫געמאַכט פֿאַר ַא זײַלשטײן‪ ,‬און ער האָט‬
‫‪ 6‬האָט ער צו זײ געזאָגט‪ :‬איז פֿריד‬ ‫אַרױפֿגעגאָסן אײל אױף זײַן שפּיץ‪.‬‬
‫צו אים? האָבן זײ געזאָגט‪ :‬פֿריד;‬ ‫‪ 19‬און ער האָט גערופֿן דעם נאָמען‬
‫און אָן קומט זײַן טאָכטער רחל מיט די‬ ‫פֿון יענעם אָרט בית‪-‬אֵל‪ ,‬אָבער לוז‬
‫שאָף‪.‬‬ ‫איז געװען דער נאָמען פֿון דער שטאָט‬
‫‪ 7‬האָט ער צו זײ געזאָגט‪ :‬זעט‪ ,‬דער‬ ‫צוערשט‪.‬‬
‫טאָג איז נאָך גרױס‪ ,‬נאָך ניט צײַט דאָס‬ ‫‪ 20‬און יעקב האָט ַא נדר געטאָן‪ ,‬אַזױ‬
‫פֿי זאָל אײַנגעזאַמלט װערן; טרינקט אָן‬ ‫צו זאָגן‪ :‬אױב גאָט װעט זײַן מיט‬
‫די שאָף‪ ,‬און גײט פֿיטערט‪.‬‬ ‫מיר‪ ,‬און װעט מיך היטן אױף דעם‬
‫‪ 8‬האָבן זײ געזאָגט‪ :‬מיר קענען‬ ‫דאָזיקן װעג װאָס איך גײ‪ ,‬און ער װעט‬
‫ניט‪ ,‬ביז װאַנען אַלע סטאַדעס װעלן‬ ‫מיר געבן ברױט צום עסן‪ ,‬און ַא בגד‬
‫זיך צונױפֿזאַמלען‪ ,‬און מע װעט‬ ‫אָנצוטאָן‪,‬‬
‫אַראָפּקײַקלען דעם שטײן פֿון דעם‬ ‫‪ 21‬און איך װעל מיך אומקערן‬
‫מױל פֿון ברונעם; און מיר װעלן‬ ‫בשלום צו מײַן פֿאָטערס הױז‪ ,‬װעט‬
‫אָנטרינקען די שאָף‪.‬‬ ‫יהוה מיר זײַן צום גאָט‪.‬‬
‫‪43‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪29:9—29:28‬‬
‫‪ 18‬און יעקב האָט ליב געקריגן‬ ‫‪ 9‬װי ער רעדט נאָך מיט זײ‪ ,‬אַזױ‬
‫רחלען; און ער האָט געזאָגט‪ :‬איך װעל‬ ‫איז רחל אונטערגעקומען מיט איר‬
‫דיר דינען זיבן יאָר פֿאַר דײַן יי ִנגערער‬ ‫פֿאָטערס שאָף; װאָרום זי איז געװען‬
‫טאָכטער רחלען‪.‬‬ ‫ַא פּאַסטוכערין‪.‬‬
‫‪ 19‬האָט ָלבָן געזאָגט‪ :‬בעסער איך‬ ‫‪ 10‬און עס איז געװען‪ ,‬װי יעקב‬
‫זאָל זי דיר געבן‪ ,‬אײדער איך זאָל זי‬ ‫האָט דערזען רחלען‪ ,‬די טאָכטער‬
‫געבן צו אַן אַנדער מאַן; בלײַב ב ַײ מיר‪.‬‬ ‫פֿון ָלבָן‪ ,‬זײַן מוטערס ברודער‪ ,‬און‬
‫‪ 20‬און יעקב האָט געדינט פֿאַר‬ ‫די שאָף פֿון ָלבָן‪ ,‬זײַן מוטערס‬
‫רחלען זיבן יאָר‪ ,‬און זײ זײַנען געװען‬ ‫ברודער‪ ,‬אַזױ האָט יעקב גענענט‪,‬‬
‫אין זײַנע אױגן אַזױ װי עטלעכע טעג‪,‬‬ ‫און האָט אַראָפּגעקײַקלט דעם שטײן‬
‫פֿון זײַן ליבשאַפֿט צו איר‪.‬‬ ‫פֿון דעם מױל פֿון ברונעם‪ ,‬און האָט‬
‫‪ 21‬און יעקב האָט געזאָגט צו ָלבָנען‪:‬‬ ‫אָנגעטרונקען די שאָף פֿון ָלבָן‪ ,‬זײַן‬
‫גיב מיר מײַן װײַב‪ ,‬װאָרום מײַנע טעג‬ ‫מוטערס ברודער‪.‬‬
‫זײַנען דערפֿילט געװאָרן; און איך װעל‬ ‫‪ 11‬און יעקב האָט געקושט רחלען‪,‬‬
‫קומען צו איר‪.‬‬ ‫און האָט אױפֿגעהױבן זײַן קָול און האָט‬
‫‪ 22‬האָט ָלבָן אײַנגעזאַמלט אַלע‬ ‫געװײנט‪.‬‬
‫מענטשן פֿון דעם אָרט‪ ,‬און ער האָט‬ ‫‪ 12‬און יעקב האָט דערצײלט רחלען‬
‫געמאַכט ַא מאָלצײַט‪.‬‬ ‫אַז ער איז איר פֿאָטערס אַן אײגענער‪,‬‬
‫און אַז ער איז רבקהס ַא זון; און זי‬
‫‪ 23‬און עס איז געװען אין אָװנט‪ ,‬האָט‬ ‫איז געלאָפֿן‪ ,‬און האָט אָנגעזאָגט איר‬
‫ער גענומען זײַן טאָכטער לאהן‪ ,‬און‬ ‫פֿאָטער‪.‬‬
‫האָט זי געבראַכט צו אים‪ ,‬און ער איז‬ ‫‪ 13‬און עס איז געװען‪ ,‬װי ָלבָן האָט‬
‫געקומען צו איר‪.‬‬ ‫געהערט די הערונג װעגן יעקב‪ ,‬זײַן‬
‫‪ 24‬און ָלבָן האָט איר געגעבן זײַן‬ ‫שװעסטערס זון‪ ,‬אַזױ איז ער אים‬
‫דינסט זִלפָּהן – פֿאַר ַא דינסט צו זײַן‬ ‫געלאָפֿן אַנטקעגן‪ ,‬און ער האָט אים‬
‫טאָכטער לאהן‪.‬‬ ‫געהאַלדזט און אים געקושט‪ ,‬און האָט‬
‫‪ 25‬און עס איז געװען אין דער פֿרי‪,‬‬ ‫אים אַרײַנגעבראַכט אין זײַן הױז‪ .‬און‬
‫ערשט דאָס איז לאה‪ .‬האָט ער‬ ‫ער האָט דערצײלט ָלבָנען אַלע יענע‬
‫געזאָגט צו ָלבָנען‪ :‬װאָס האָסטו מיר ד ָא‬ ‫געשעענישן‪.‬‬
‫געטאָן? האָב איך ניט געדינט ב ַײ דיר‬ ‫‪ 14‬און ָלבָן האָט צו אים געזאָגט‪:‬‬
‫פֿאַר רחלען‪ ,‬און פֿאַר װאָס האָסטו מיך‬ ‫פֿאַר װאָר‪ ,‬מײַן ביין און מײַן פֿלײש‬
‫גענאַרט?‬ ‫ביסטו‪ .‬און ער איז געזעסן ב ַײ אים ַא‬
‫‪ 26‬האָט ָלבָן געזאָגט‪ :‬עס װערט‬ ‫חוֹדש צײַט‪.‬‬
‫ניט געטאָן אַזױ אין אונדזער מקום‪,‬‬ ‫‪ 15‬האָט ָלבָן געזאָגט צו יעקבן‪ :‬צי‬
‫אױסצוגעבן די יי ִנגערע פֿאַר דער‬ ‫װײַל דו ביסט מײַנער אַן אײגענער‪,‬‬
‫עלטערער‪.‬‬ ‫זאָסלטו מיר דינען אומזיסט? זאָג מיר‬
‫‪ 27‬דערפֿיל די װאָך פֿון דער‪ ,‬און מיר‬ ‫װאָס איז דײַן לױן‪.‬‬
‫װעלן דיר אױך יענע געבן‪ ,‬פֿאַר דעם‬ ‫‪ 16‬און ָלבָן האָט געהאַט צװײ‬
‫דינסט װאָס דו װעסט דינען ב ַײ מיר‬ ‫טעכטער; דער נאָמען פֿון דער‬
‫נאָך זיבן אַנדערע יאָר‪.‬‬ ‫עלטערער איז געװען לאה‪ ,‬און דער‬
‫‪ 28‬האָט יעקב אַזױ געטאָן‪ ,‬און ער‬ ‫נאָמען פֿון דער יי ִנגערער רחל‪.‬‬
‫האָט דערפֿילט די װאָך פֿון דער; און ער‬ ‫‪ 17‬און לאהס אױגן זײַנען געװען‬
‫האָט אים געגעבן זײַן טאָכטער רחלען‪,‬‬ ‫שלאַפֿע‪ ,‬און רחל איז געװען שײן‬
‫אים פֿאַר ַא װײַב‪.‬‬ ‫אױפֿן געשטאַלט‪ ,‬און שײן אױפֿן פּנים‪,‬‬
‫‪29:29—30:14‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪44‬‬
‫פֿרוכט פֿון לײַב?‬ ‫‪ 29‬און ָלבָן האָט געגעבן צו זײַן‬

‫‪ 3‬האָט זי געזאָגט‪ :‬אָט איז מײַן דינסט‬ ‫טאָכטער רחלען זײַן דינסט בלהָהן פֿאַר‬
‫בלהָה‪ ,‬קום צו איר‪ ,‬און זי װעט געבערן‬ ‫ַא דינסט צו איר‪.‬‬
‫אױף מײַנע קני‪ ,‬און אױך איך װעל‬ ‫‪ 30‬און ער איז געקומען אױך צו‬
‫אױפֿגעריכט װערן פֿון איר‪.‬‬ ‫רחלען‪ .‬און ער האָט רחלען אױך מער‬
‫‪ 4‬און זי האָט אים געגעבן איר דינסט‬ ‫ליב געהאַט פֿון לאהן; און ער האָט‬
‫בלהָהן פֿאַר ַא װײַב‪ ,‬און יעקב איז צו‬ ‫געדינט ב ַײ אים נאָך זיבן אַנדערע יאָר‪.‬‬
‫איר געקומען‪.‬‬ ‫‪ 31‬און גאָט האָט געזען אַז לאה איז‬
‫‪ 5‬און בלהָה איז טראָגעדיק געװאָרן‪,‬‬ ‫אומבאַליבט‪ ,‬און ער האָט געעפֿנט איר‬
‫און האָט יעקבן געבאָרן ַא זון‪.‬‬ ‫טראַכט; און רחל איז געװען אַן עקרה‪.‬‬
‫‪ 6‬און רחל האָט געזאָגט‪ :‬גאָט האָט‬ ‫‪ 32‬און לאה איז טראָגעדיק געװאָרן‪,‬‬
‫זיך פֿאַר מיר אָנגענומען‪ ,‬און האָט אױך‬ ‫און האָט געבאָרן ַא זון‪ ,‬און זי האָט‬
‫מײַן קָול צוגעהערט‪ ,‬און מיר געגעבן ַא‬ ‫גערופֿן זײַן נאָמען ְראובֵן‪ ,‬װײַל זי האָט‬
‫זון; דרום האָט זי גערופֿן זײַן נאָמען דָ ן‪.‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬יאָ‪ ,‬גאָט האָט געזען מײַן פּײַן‪,‬‬
‫‪ 7‬און בלהָה‪ ,‬רחלס דינסט‪ ,‬איז‬ ‫װאָרום אַצונד װעט מיך מײַן מאַן ליב‬
‫װידער טראָגעדיק געװאָרן‪ ,‬און האָט‬ ‫האָבן‪.‬‬
‫יעקבן געבאָרן ַא צװײטן זון‪.‬‬ ‫‪ 33‬און זי איז װידער טראָגעדיק‬
‫‪ 8‬און רחל האָט געזאָגט‪ :‬שטאַרקע‬ ‫געװאָרן‪ ,‬און האָט געבאָרן ַא זון‪ ,‬און זי‬
‫ראַנגלענישן האָב איך זיך געראַנגלט‬ ‫האָט געזאָגט‪ :‬װײַל גאָט האָט געהערט‬
‫מיט מײַן שװעסטער‪ ,‬און איך בין‬ ‫אַז איך בין אומבאַליבט‪ ,‬דרום האָט ער‬
‫בײַגעקומען; דרום האָט זי גערופֿן זײַן‬ ‫מיר געגעבן אױך דעם דאָזיקן; און זי‬
‫נאָמען נַפֿתָּ לי‪.‬‬ ‫שמְעוֹן‪.‬‬‫האָט גערופֿן זײַן נאָמען ִ‬
‫‪ 9‬און לאה האָט געזען אַז זי האָט‬ ‫‪ 34‬און זי איז װידער טראָגעדיק‬
‫אױפֿגעהערט געבערן‪ ,‬האָט זי גענומען‬ ‫געװאָרן‪ ,‬און האָט געבאָרן ַא זון‪ ,‬און‬
‫איר דינסט זִלפָּהן‪ ,‬און זי געגעבן יעקבן‬ ‫זי האָט געזאָגט‪ :‬אַצונד דאָס מאָל װעט‬
‫פֿאַר ַא װײַב‪.‬‬ ‫מײַן מאַן װערן צוגעטאָן צו מיר‪ ,‬װײַל‬
‫‪ 10‬און זִלפָּה‪ ,‬לאהס דינסט‪ ,‬האָט‬ ‫איך האָב אים געבאָרן דר ַײ זין; דרום‬
‫יעקבן געבאָרן ַא זון‪.‬‬ ‫האָט מען גערופֿן זײַן נאָמען ֵלוִי‪.‬‬
‫‪ 11‬האָט לאה געזאָגט‪ :‬מזל איז‬ ‫‪ 35‬און זי איז װידער טראָגעדיק‬
‫געקומען; און זי האָט גערופֿן זײַן‬ ‫געװאָרן‪ ,‬און האָט געבאָרן ַא זון‪ ,‬און‬
‫נאָמען גָד‪.‬‬ ‫זי האָט געזאָגט‪ :‬דאָס מאָל טו איך‬
‫לױבן גאָט; דרום האָט זי גערופֿן זײַן‬
‫‪ 12‬און זִלפָּה‪ ,‬לאהס דינסט‪ ,‬האָט‬ ‫נאָמען יהודָ ה‪ .‬און זי האָט אױפֿגעהערט‬
‫יעקבן געבאָרן ַא צװײטן זון‪.‬‬ ‫געבערן‪.‬‬
‫‪ 13‬האָט לאה געזאָגט‪ :‬אױף מײַן‬
‫גליק! װאָרום די טעכטער װעלן מיך‬
‫שאַצן גליקלעך; און זי האָט גערופֿן‬
‫זײַן נאָמען אָשֵר‪.‬‬
‫און אַז רחל האָט געזען אַז זי‬
‫געבערט ניט פֿון יעקבן‪ ,‬האָט‬
‫רחל מקנא געװען איר שװעסטער‪ ,‬און‬
‫‪30‬‬
‫‪ 14‬און ראובן איז געגאַנגען אין די‬ ‫זי האָט געזאָגט צו יעקבן‪ :‬גיב מיר‬
‫טעג פֿון װײצשניט‪ ,‬און האָט געפֿונען‬ ‫קינדער‪ ,‬אַניט שטאַרב איך‪.‬‬
‫ליבעפּעלעך אין פֿעלד‪ ,‬און האָט זײ‬ ‫‪ 2‬האָט דער צאָרן פֿון יעקבן‬
‫געבראַכט צו זײַן מוטער לאהן‪ .‬האָט‬ ‫געגרימט אױף רחלען‪ ,‬און ער האָט‬
‫רחל געזאָגט צו לאהן‪ :‬גיב מיר‪ ,‬איך‬ ‫געזאָגט‪ :‬בין איך דען אױף דעם אָרט‬
‫בעט דיך‪ ,‬פֿון דײַן זונס ליבעפּעלעך‪.‬‬ ‫פֿון גאָט‪ ,‬װאָס האָט פֿאַרמיטן פֿון דיר‬
‫‪45‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪30:15—30:33‬‬
‫‪ 25‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז רחל האָט‬ ‫‪ 15‬האָט זי געזאָגט צו איר‪ :‬װינציק‬
‫געבאָרן יוֹספֿן‪ ,‬האָט יעקב געזאָגט צו‬ ‫װאָס דו האָסט צוגענומען מײַן מאַן‪,‬‬
‫ָלבָנען‪ :‬לאָז מיך אַװעק‪ ,‬און איך װעל‬ ‫װילסטו נאָך צונעמען מײַן זונס‬
‫גײן צו מײַן אָרט און צו מײַן לאַנד‪.‬‬ ‫ליבעפּעלעך? האָט רחל געזאָגט‪:‬‬
‫‪ 26‬גיב מיר מײַנע װײַבער און מײַנע‬ ‫דערפֿאַר זאָל ער ליגן מיט דיר‬
‫קינדער‪ ,‬װאָס איך האָב דיר פֿאַר זײ‬ ‫הײַנטיקע נאַכט‪ ,‬פֿאַר די ליבעפּעלעך‬
‫געדינט‪ ,‬און איך װעל גײן; װאָרום דו‬ ‫פֿון דײַן זון‪.‬‬
‫װײסט מײַן דינסט װאָס איך האָב דיר‬ ‫‪ 16‬און װי יעקב איז געקומען פֿון‬
‫געדינט‪.‬‬ ‫פֿעלד אין אָװנט‪ ,‬אַזױ איז לאה אים‬
‫‪ 27‬האָט ָלבָן צו אים געזאָגט‪ :‬אױב‪,‬‬ ‫אַרױסגעגאַנגען אַנטקעגן‪ ,‬און האָט‬
‫איך בעט דיך‪ ,‬איך האָב געפֿונען‬ ‫געזאָגט‪ :‬צו מיר מוזטו קומען‪ ,‬װאָרום‬
‫לײַטזעליקײט אין דײַנע אױגן –; איך‬ ‫אָפּדינגען האָב איך דיך אָפּגעדונגען‬
‫האָב געמערקט אַז גאָט האָט מיך‬ ‫פֿאַר די ליבעפּעלעך פֿון מײַן זון‪ .‬און‬
‫געבענטשט פֿון דײַנעטװעגן‪.‬‬ ‫ער איז מיט איר געלעגן אין יענער‬
‫‪ 28‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬זאָג מיר‬ ‫נאַכט‪.‬‬
‫דײַן לױן‪ ,‬און איך װעל געבן‪.‬‬ ‫‪ 17‬און גאָט האָט צוגעהערט צו‬
‫‪ 29‬האָט ער צו אים געזאָגט‪ :‬דו‬ ‫לאהן‪ ,‬און זי איז טראָגעדיק געװאָרן‪,‬‬
‫װײסט װי איך האָב דיר געדינט‪ ,‬און‬ ‫און האָט יעקבן געבאָרן ַא פֿינפֿטן זון‪.‬‬
‫װאָס דײַן פֿי איז געװאָרן אונטער מיר;‬ ‫‪ 18‬און לאה האָט געזאָגט‪ :‬גאָט האָט‬
‫‪ 30‬װאָרום װינציק‪-‬װאָס האָסטו‬ ‫געגעבן מײַן שׂכר פֿאַר װאָס איך האָב‬
‫געהאַט פֿאַר מיר‪ ,‬און עס האָט זיך‬ ‫געגעבן מײַן דינסט צו מײַן מאַן; און זי‬
‫לרוב‪ ,‬און גאָט האָט דיך‬ ‫פֿאַרמערט ָ‬ ‫שׂכָר‪.‬‬
‫האָט גערופֿן זײַן נאָמען י ִשׂ ָ‬
‫געבענטשט אין מײַנע טריט‪ .‬און‬ ‫‪ 19‬און לאה איז װידער טראָגעדיק‬
‫אַצונד‪ ,‬װען װעל איך אױך טאָן פֿאַר‬ ‫געװאָרן‪ ,‬און האָט יעקבן געבאָרן ַא‬
‫מײַן הױזגעזינט?‬ ‫זעקסטן זון‪.‬‬
‫‪ 31‬האָט ער געזאָגט‪ :‬װאָס זאָל איך‬ ‫‪ 20‬און לאה האָט געזאָגט‪ :‬גאָט האָט‬
‫דיר געבן? האָט יעקב געזאָגט‪ :‬זאָלסט‬ ‫מיך באַשאָנקען מיט ַא גוטן געשאַנק;‬
‫מיר גאָרנישט געבן; אױב דו װעסט‬ ‫דאָס מאָל װעט מײַן מאַן װױנען מיט‬
‫מיר טאָן די דאָזיקע זאַך‪ ,‬װעל איך‬ ‫מיר‪ ,‬װײַל איך האָב אים געבאָרן זעקס‬
‫װידער פֿיטערן דײַנע שאָף‪ ,‬און היטן‪:‬‬ ‫זין; און זי האָט גערופֿן זײַן נאָמען‬
‫‪ 32‬איך װעל דורכגײן הײַנט דורך‬ ‫זבולון‪.‬‬
‫אַלע דײַנע שאָף‪ ,‬אָפּצוטאָן פֿון‬ ‫‪ 21‬און דערנאָך האָט זי געבאָרן ַא‬
‫דאָרטן איטלעך געשפּרענקלט און‬ ‫טאָכטער‪ ,‬און זי האָט גערופֿן איר‬
‫געפֿלעקט לאַם‪ ,‬און איטלעך טונקל‬ ‫נאָמען דינה‪.‬‬
‫לאַם צװישן די שעפּסן‪ ,‬און געפֿלעקט‬ ‫‪ 22‬און גאָט האָט געדאַכט אָן רחלען‪,‬‬
‫און געשפּרענקלט צװישן די ציגן; און‬ ‫און גאָט האָט צוגעהערט צו איר‪ ,‬און‬
‫אַזױנס זאָל זײַן מײַן לױן‪.‬‬ ‫האָט געעפֿנט איר טראַכט‪.‬‬
‫‪ 33‬און עדות זאָגן װעט אױף מיר‬ ‫‪ 23‬און זי איז טראָגעדיק געװאָרן‪,‬‬
‫מײַן ערלעכקײט פֿאַר דיר‪ ,‬אין ַא‬ ‫און האָט געבאָרן ַא זון; און זי האָט‬
‫שפּעטערדיקן טאָג‪ ,‬אַז דו װעסט קומען‬ ‫געזאָגט‪ :‬גאָט האָט אָפּגעטאָן מײַן‬
‫איבערקוקן מײַן לױן‪ :‬איטלעכס װאָס‬ ‫חרפּה‪.‬‬
‫איז ניט געשפּרענקלט און געפֿלעקט‬ ‫‪ 24‬און זי האָט גערופֿן זײַן נאָמען‬
‫צװישן די ציגן און טונקל צװישן די‬ ‫יוֹסף‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬גאָט זאָל מיר‬
‫שעפּסן‪ ,‬איז דאָס ַא געגנבעטס ב ַײ מיר‪.‬‬ ‫צוגעבן נאָך אַן אַנדער זון‪.‬‬
‫‪30:34—31:9‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪46‬‬
‫‪ 42‬אָבער אַז די שאָף זײַנען געװען‬ ‫‪ 34‬האָט ָלבָן געזאָגט‪ :‬יאָ‪ ,‬זאָל זײַן‬
‫שװאַכע‪ ,‬פֿלעגט ער ניט אַרײַנטאָן;‬ ‫אַזױ װי דײַן װאָרט‪.‬‬
‫אַזױ פֿלעגן די שװאַכע אָנקומען ָלבָנען‪,‬‬ ‫‪ 35‬און ער האָט אָפּגעטאָן אין יענעם‬
‫און די שטאַרקע יעקבן‪.‬‬ ‫טאָג די געשטרײַפֿטע און געפֿלעקטע‬
‫‪ 43‬און דער מאַן איז געװאָרן זײער‬ ‫בעק‪ ,‬און אַלע געשפּרענקלטע און‬
‫זײער רײַך‪ ,‬און ער האָט געהאַט פֿיל‬ ‫געפֿלעקטע ציגן‪ ,‬איטלעכס װאָס האָט‬
‫שאָף‪ ,‬און דינסטן און קנעכט‪ ,‬און‬ ‫אױף זיך װײַס‪ ,‬און איטלעך טונקלס‬
‫קעמלען און אײזלען‪.‬‬ ‫צװישן די שעפּסן‪ ,‬און ער האָט זײ‬
‫און ער האָט געהערט די‬ ‫איבערגעגעבן אין דער האַנט פֿון זײַנע‬
‫װערטער פֿון ָלבָנס זין‪ ,‬אַזױ‬
‫צו זאָגן‪ :‬יעקב האָט צוגענומען אַלץ‬
‫‪31‬‬ ‫‪ 36‬און ער האָט געמאַכט דר ַײ‬
‫זין‪.‬‬
‫װאָס אונדזער פֿאָטער האָט געהאַט‪ ,‬און‬ ‫טעג װעגס צװישן זיך און צװישן‬
‫פֿון אונדזער פֿאָטערס האָב האָט ער‬ ‫יעקבן‪ .‬און יעקב האָט געפֿיטערט ָלבָנס‬
‫געמאַכט די דאָזיקע גאַנצע רײַכקײט‪.‬‬ ‫איבעריקע שאָף‪.‬‬
‫‪ 2‬און יעקב האָט געזען אָן ָלבָנס‬ ‫‪ 37‬האָט יעקב זיך גענומען‬
‫פּנים‪ ,‬ערשט ער איז ניט צו אים װי‬ ‫פֿײַכטע שטעקלעך פֿון טאָפּאָל‪ ,‬און‬
‫נעכטן‪-‬אײערנעכטן‪.‬‬ ‫מאַנדלבױם‪ ,‬און פּלאַטאַנענבױם‪ ,‬און‬
‫‪ 3‬און גאָט האָט געזאָגט צו יעקבן‪:‬‬ ‫ער האָט אױסגעשײלט אױף זײ װײַסע‬
‫קער זיך אום צו דעם לאַנד פֿון דײַנע‬ ‫אױסשײלונגען‪ ,‬אָפּדעקנדיק דאָס‬
‫עלטערן‪ ,‬און צו דײַן אָפּשטאַם‪ ,‬און איך‬ ‫װײַסע װאָס אױף די שטעקלעך‪.‬‬
‫װעל זײַן מיט דיר‪.‬‬ ‫‪ 38‬און ער האָט אַרײַנגעשטעלט‬
‫‪ 4‬האָט יעקב געשיקט און האָט‬ ‫די שטעקלעך װאָס ער האָט‬
‫גערופֿן רחלען און לאהן אין פֿעלד‪ ,‬צו‬ ‫אַרומגעשײלט‪ ,‬אין די קאָריטעס‪ ,‬אין‬
‫זײַנע שאָף‪.‬‬ ‫די װאַסעררינעס װוּ די שאָף קומען‬
‫‪ 5‬און ער האָט צו זײ געזאָגט‪ :‬איך זע‬ ‫טרינקען‪ ,‬אַקעגן די שאָף; און זײ האָבן‬
‫אָן אײַער פֿאָטערס פּנים‪ ,‬אַז ער איז ניט‬ ‫זיך געפּאָרט אַז זײ זײַנען געקומען‬
‫צו מיר װי נעכטן‪-‬אײערנעכטן; אָבער‬ ‫טרינקען‪.‬‬
‫דער גאָט פֿון מײַן פֿאָטער איז געװען‬ ‫‪ 39‬און די שאָף האָבן זיך געפּאָרט‬
‫מיט מיר‪.‬‬ ‫פֿאַר די שטעקלעך‪ ,‬און די שאָף‬
‫‪ 6‬און איר װײסט אַז מיט מײַן גאַנצן‬ ‫געשטרײַפטע‪,‬‬ ‫געבאָרן‬ ‫האָבן‬
‫כּוֹח האָב איך געדינט אײַער פֿאָטער‪.‬‬ ‫געשפּרענקלטע‪ ,‬און געפלעקטע‪.‬‬
‫‪ 7‬און אײַער פֿאָטער האָט געמאַכט‬ ‫‪ 40‬און די לעמער האָט יעקב‬
‫געשפּעט פֿון מיר‪ ,‬און האָט געביטן מײַן‬ ‫אָפּגעשײדט – און ער האָט צוגעקערט‬
‫לױן צען מאָל‪ ,‬נאָר גאָט האָט אים ניט‬ ‫די פּנימער פֿון די שאָף אין ָלבָנס שאָף‬
‫געלאָזן שלעכטס טאָן מיט מיר‪.‬‬ ‫צו די געשטרײַפֿטע און אַלע טונקעלע‬
‫‪ 8‬אַז ער האָט אַזױ געזאָגט‪:‬‬ ‫– און האָט זיך געמאַכט סטאַדעס‬
‫געשפּרענקלטע זאָלן זײַן דײַן‬ ‫באַזונדער‪ ,‬און האָט זײ ניט געשטעלט‬
‫לױן‪ ,‬האָבן אַלע שאָף געבאָרן‬ ‫מיט ָלבָנס שאָף‪.‬‬
‫געשפּרענקלטע; און אַז ער האָט‬ ‫‪ 41‬און עס איז געװען‪ ,‬װען נאָר די‬
‫אַזױ געזאָגט‪ :‬געשטרײַפֿטע זאָלן זײַן‬ ‫שטאַרקע שאָף האָבן זיך געפּאָרט‪ ,‬אַזױ‬
‫דײַן לױן‪ ,‬האָבן אַלע שאָף געבאָרן‬ ‫פֿלעגט יעקב אַרײַנטאָן די שטעקלעך‬
‫געשטרײַפֿטע‪.‬‬ ‫פֿאַר די אױגן פֿון די שאָף אין די‬
‫‪ 9‬און גאָט האָט אַװעקגענומען פֿון‬ ‫קאָריטעס‪ ,‬כּדי זײ זאָלן זיך פּאָרן ב ַײ‬
‫אײַער פֿאָטערס פֿי‪ ,‬און געגעבן מיר‪.‬‬ ‫די שטעקלעך;‬
‫‪47‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪31:10—31:28‬‬
‫פֿאָטער יצחקן‪ ,‬קײן כּנַעַן‪.‬‬ ‫‪ 10‬און עס איז געװען אין דער‬

‫געװען‬ ‫איז‬ ‫ָלבָן‬ ‫‪ 19‬און‬ ‫צײַט װען די שאָף האָבן זיך געפּאָרט‪,‬‬
‫אַװעקגעגאַנגען שערן זײַנע שאָף‪.‬‬ ‫האָב איך אױפֿגעהױבן מײַנע אױגן‪,‬‬
‫תּרפֿים‬‫האָט רחל אַרױסגעגנבעט דעם ָ‬ ‫און האָב געזען אין חלום‪ ,‬ערשט די‬
‫פֿון איר פֿאָטער‪.‬‬ ‫בעק װאָס שפּרינגען אױף די שאָף‬
‫‪ 20‬און יעקב האָט געגנבעט דאָס‬ ‫זײַנען געשטרײַפֿטע‪ ,‬געשפּרענקלטע‪,‬‬
‫אַרמי מיט װאָס ער‬ ‫האַרץ פֿון ָלבָן דעם ַ‬ ‫און געפֿלעקטע‪.‬‬
‫האָט אים ניט געלאָזט מערקן אַז ער‬ ‫‪ 11‬און ַא מלאך פֿון גאָט האָט געזאָגט‬
‫אַנטלױפֿט‪.‬‬ ‫צו מיר אין חלום‪ :‬יעקב! און איך האָב‬
‫‪ 21‬און ער איז אַנטלאָפֿן מיט אַלץ‬ ‫געזאָגט‪ :‬ד ָא בין איך‪.‬‬
‫װאָס ער האָט געהאַט‪ ,‬און ער איז‬ ‫‪ 12‬האָט ער צו מיר געזאָגט‪ :‬הײב‬
‫אױפֿגעשטאַנען און אַריבערגעגאַנגען‬ ‫אַקאָרשט אױף דײַנע אױגן און זע‪,‬‬
‫דעם טײַך‪ ,‬און האָט געקערט זײַן פּנים‬ ‫אַלע בעק װאָס שפּרינגען אױף די שאָף‬
‫צום באַרג גִלעָד‪.‬‬ ‫זײַנען געשטרײַפֿטע‪ ,‬געשפּרענקלטע‪,‬‬
‫‪ 22‬איז אָנגעזאָגט געװאָרן ָלבָנען‬ ‫און געפֿלעקטע; װאָרום איך האָב‬
‫אױפֿן דריטן טאָג אַז יעקב איז‬ ‫געזען אַלץ װאָס ָלבָן טוט צו דיר‪.‬‬
‫אַנטלאָפֿן‪.‬‬ ‫‪ 13‬איך בין דער גאָט פֿון בית‪-‬אֵל‬
‫‪ 23‬האָט ער גענומען זײַנע ברידער‬ ‫װאָס דו האָסט דאָרטן געזאַלבט ַא‬
‫מיט זיך‪ ,‬און האָט אים נאָכגעיאָגט זיבן‬ ‫זײַלשטײן‪ ,‬װאָס דו האָסט דאָרטן‬
‫טעג װעגס‪ ,‬און ער האָט אים אָנגעיאָגט‬ ‫געטאָן ַא נדר צו מיר‪ .‬און אַצונד שטײ‬
‫אױפֿן באַרג גִלעָד‪.‬‬ ‫אױף‪ ,‬גײ אַרױס פֿון דעם היגן לאַנד‪,‬‬
‫‪ 24‬איז גאָט געקומען צו ָלבָן דעם‬ ‫און קער זיך אום צו דעם לאַנד פֿון דײַן‬
‫אַרמי אין ַא חלום פֿון דער נאַכט‪ ,‬און‬ ‫ַ‬ ‫געבורט‪.‬‬
‫האָט צו אים געזאָגט‪ :‬היט דיך‪ ,‬זאָלסט‬ ‫‪ 14‬האָבן רחל און לאה געענטפֿערט‬
‫ניט רעדן מיט יעקבן פֿון גוטס ביז‬ ‫און געזאָגט צו אים‪ :‬האָבן מיר דען נאָך‬
‫שלעכטס‪.‬‬ ‫ַא חלק אָדער ַא ירושה אין אונדזער‬
‫‪ 25‬און ָלבָן האָט אָנגעיאָגט יעקבן‪.‬‬ ‫פֿאָטערס הױז?‬
‫און יעקב האָט אױפֿגעשטעלט זײַן‬ ‫‪ 15‬זײַנען מיר ניט אַזױ װי פֿרעמדע‬
‫געצעלט אױפֿן באַרג; אױך ָלבָן און‬ ‫פֿאַררעכנט ב ַײ אים? װאָרום ער האָט‬
‫זײַנע ברידער האָבן אױפֿגעשטעלט‬ ‫אונדז פֿאַרקױפֿט‪ ,‬און אױפֿעסן אױך‬
‫אױפֿן באַרג גִלעָד‪.‬‬ ‫אױפֿגעגעסן דאָס געלט פֿאַר אונדז‪.‬‬
‫‪ 26‬האָט ָלבָן געזאָגט צו יעקבן‪ :‬װאָס‬ ‫‪ 16‬װאָרום די גאַנצע עשירות װאָס‬
‫האָסטו געטאָן װאָס דו האָסט געגנבעט‬ ‫גאָט האָט אַװעקגענומען פֿון אונדזער‬
‫מײַן האַרץ‪ ,‬און האָסט אַװעקגעפֿירט‬ ‫פֿאָטער‪ ,‬דאָס איז אונדזערס און‬
‫מײַנע טעכטער אַזױ װי געפֿאַנגענע פֿון‬ ‫אונדזערע קינדערס‪ .‬און אַצונד‪ ,‬אַלץ‬
‫שװערד?‬ ‫װאָס גאָט האָט דיר געהײסן‪ ,‬טו‪.‬‬
‫‪ 27‬פֿאַר װאָס ביסטו אַנטלאָפֿן‬ ‫‪ 17‬איז יעקב אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און‬
‫באַהאַלטענערהײט‪ ,‬און האָסט זיך‬ ‫האָט אַרױפֿגעזעצט זײַנע קינדער און‬
‫אַװעקגעגנבעט פֿון מיר‪ ,‬און האָסט‬ ‫זײַנע װײַבער אױף קעמלען;‬
‫מיר ניט אױסגעזאָגט‪ ,‬אַז איך זאָל‬ ‫‪ 18‬און ער האָט אַװעקגעפֿירט דאָס‬
‫דיך באַלײטן מיט שׂמחה און מיט‬ ‫גאַנצע פֿי זײַנס‪ ,‬און זײַן גאַנצן פֿאַרמעג‬
‫געזאַנגען‪ ,‬מיט פּױק און מיט האַרף?‬ ‫װאָס ער האָט אָנגעקליבן‪ ,‬דאָס פֿי פֿון‬
‫‪ 28‬און האָסט מיך ניט געלאָזן קושן‬ ‫זײַן אײגנס װאָס ער האָט אָנגעקליבן‬
‫מײַנע זין און מײַנע טעכטער‪ .‬נאַריש‬ ‫ן‪-‬אַרם – כּדי צו גײן צו זײַן‬ ‫אין פַּדַ ָ‬
‫‪31:29—31:43‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪48‬‬
‫‪ 36‬האָט יעקבן פֿאַרדראָסן‪ ,‬און ער‬ ‫האָסטו אַצונד געטאָן‪.‬‬

‫האָט זיך געקריגט מיט ָלבָנען‪ .‬און‬ ‫‪ 29‬מײַן האַנט האָט בכּוֹח צו טאָן מיט‬
‫יעקב האָט זיך אָפּגערופֿן און האָט‬ ‫אײַך שלעכטס‪ ,‬נאָר דער גאָט פֿון‬
‫געזאָגט צו ָלבָנען‪ :‬װאָס איז מײַן‬ ‫אײַער פֿאָטער האָט נעכטן ב ַײ נאַכט‬
‫פֿאַרברעך‪ ,‬װאָס איז מײַן חטא‪ ,‬װאָס‬ ‫געזאָגט צו מיר‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬היט דיך‬
‫דו האָסט מיך נאָכגעיאָגט?‬ ‫פֿון צו רעדן מיט יעקבן פֿון גוטס ביז‬
‫‪ 37‬אַז דו האָסט דורכגעטאַפּט אַלע‬ ‫שלעכטס‪.‬‬
‫מײַנע זאַכן‪ ,‬װאָס האָסטו געפֿונען פֿון‬ ‫‪ 30‬און אַצונד‪ ,‬אַװעקגײן ביסטו‬
‫אַלע דײַנע ְכּלֵי‪-‬בית? לײג עס ד ָא פֿאַר‬ ‫אַװעקגעגאַנגען‪ ,‬װײַל בענקען האָסטו‬
‫מײַנע ברידער און דײַנע ברידער‪ ,‬און‬ ‫זיך פֿאַרבענקט נאָך דײַן פֿאָטערס הױז‪,‬‬
‫זאָלן זײ אַנטשײדן צװישן אונדז בײדן‪.‬‬ ‫אַלמאַי אָבער האָסטו געגנבעט מײַן‬
‫‪ 38‬פֿאַר די צװאַנציק יאָר װאָס איך‬ ‫גאָט?‬
‫בין געװען מיט דיר‪ ,‬האָבן דײַנע‬ ‫‪ 31‬האָט יעקב געענטפֿערט און האָט‬
‫שעפּסן און דײַנע ציגן ניט פֿאַר װאָרפֿן‪,‬‬ ‫געזאָגט צו ָלבָנען‪ :‬װײַל איך האָב מוֹרא‬
‫און די װידערס פֿון דײַנע שאָף האָב‬ ‫געהאַט‪ ,‬װאָרום איך האָב געקלערט‪:‬‬
‫איך ניט געגעסן‪.‬‬ ‫טאָמער װעסטו אַװעקרױבן דײַנע‬
‫‪ַ 39‬א פֿאַרצוקטע האָב איך ניט‬ ‫טעכטער פֿון מיר‪.‬‬
‫געבראַכט צו דיר; איך פֿלעג לײַדן‬ ‫‪ 32‬ב ַײ װעמען אָבער דו װעסט‬
‫איר שאָדן; פֿון מײַן האַנט פֿלעגסטו‬ ‫געפֿינען דײַן גאָט‪ ,‬דער זאָל ניט לעבן‪.‬‬
‫עס אױפֿמאָנען‪ ,‬געגנבעט ב ַײ טאָג‪ ,‬צי‬ ‫פֿאַר אונדזערע ברידער דערקען װאָס‬
‫געגנבעט ב ַײ נאַכט‪.‬‬ ‫איז דײַנס ב ַײ מיר‪ ,‬און נעם דיר צו‪ .‬און‬
‫‪ 40‬ב ַײ טאָג פֿלעגט מיך אױפֿעסן די‬ ‫יעקב האָט ניט געװוּסט אַז רחל האָט‬
‫היץ‪ ,‬און דער פֿראָסט ב ַײ נאַכט; און‬ ‫עס געגנבעט‪.‬‬
‫מײַן שלאָף האָט געװײַכט פֿון מײַנע‬ ‫‪ 33‬איז ָלבָן אַרײַנגעגאַנגען אין דעם‬
‫אױגן‪.‬‬ ‫געצעלט פֿון יעקבן‪ ,‬און אין דעם‬
‫‪ 41‬פֿאַר צװאַנציק יאָר בין איך‬ ‫געצעלט פֿון לאהן‪ ,‬און אין דעם‬
‫געװען אין דײַן הױז‪ :‬פֿערצן יאָר‬ ‫געצעלט פֿון די צװײ דינסטן‪ ,‬און‬
‫האָב איך דיר געדינט פֿאַר דײַנע צװײ‬ ‫ער האָט ניט געפֿונען; און ער איז‬
‫טעכטער‪ ,‬און זעקס יאָר פֿאַר דײַנע‬ ‫אַרױסגעגאַנגען פֿון לאהס געצעלט‪,‬‬
‫שאָף; און דו האָסט געביטן מײַן לױן‬ ‫און איז אַרײַנגעגאַנגען אין דעם‬
‫צען מאָל‪.‬‬ ‫געצעלט פֿון רחלען‪.‬‬
‫‪ 42‬װען ניט דער גאָט פֿון מײַן‬ ‫‪ 34‬און רחל האָט גענומען דעם‬
‫פֿאָטער‪ ,‬דער גאָט פֿון אבֿרהמען‬ ‫תּרפֿים‪ ,‬און האָט אים אַרײַנגעטאָן אין‬ ‫ָ‬
‫און די פֿאָרכט פֿון יצחקן‪ ,‬װאָלט‬ ‫זאָטלקישן פֿון דעם קעמל‪ ,‬און האָט‬
‫געװען מיט מיר‪ ,‬װאָלסטו מיך אַצונד‬ ‫זיך געזעצט דערױף; און ָלבָן האָט‬
‫אַװעקגעשיקט מיט לײדיקן‪ .‬גאָט האָט‬ ‫אַרומגעטאַפּט דאָס גאַנצע געצעלט‪,‬‬
‫געזען מײַן פּײַן און די מאַטערניש פֿון‬ ‫און האָט ניט געפֿונען‪.‬‬
‫מײַנע הענט‪ ,‬און ער האָט אַנטשײדט‬ ‫‪ 35‬האָט זי געזאָגט צו איר פֿאָטער‪:‬‬
‫נעכטן ב ַײ נאַכט‪.‬‬ ‫זאָל ניט פֿאַרדריסן אין די אױגן פֿון‬
‫‪ 43‬האָט ָלבָן געענטפֿערט און האָט‬ ‫מײַן האַר‪ ,‬װאָס איך קען ניט אױפֿשטײן‬
‫געזאָגט צו יעקבן; די טעכטער זײַנען‬ ‫פֿאַר דיר‪ ,‬װײַל דער שטײגער פֿון‬
‫מײַנע טעכטער‪ ,‬און די קינדער מײַנע‬ ‫װײַבער איז ב ַײ מיר‪ .‬און ער האָט‬
‫קינדער‪ ,‬און די שאָף מײַנע שאָף‪ ,‬און‬ ‫געזוכט‪ ,‬און האָט ניט געפֿונען דעם‬
‫אַלץ װאָס דו זעסט איז מײַנס; און‬ ‫תּרפֿים‪.‬‬ ‫ָ‬
‫‪49‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪31:44—32:8‬‬
‫זײער פֿאָטער‪ ,‬משפּטן צװישן אונדז‪.‬‬ ‫װאָס קען איך הײַנט טאָן צו די דאָזיקע‬
‫און יעקב האָט געשװאָרן ב ַײ דער‬ ‫טעכטער מײַנע‪ ,‬אָדער צו זײערע‬
‫פֿאָרכט פֿון זײַן פֿאָטער יצחקן‪.‬‬ ‫קינדער װאָס זײ האָבן געבאָרן?‬
‫‪ 54‬און יעקב האָט געשלאַכט‬ ‫‪ 44‬און אַצונד‪ ,‬קום לאָמיר שליסן ַא‬
‫שלאַכטאָפּפֿער אױפֿן באַרג‪ ,‬און ער‬ ‫בונד‪ ,‬איך און דו‪ ,‬און זאָל עס זײַן צום‬
‫האָט גערופֿן זײַנע ברידער צו עסן‬ ‫עדות צװישן מיר און צװישן דיר‪.‬‬
‫ברױט; און זײ האָבן געגעסן ברױט‪,‬‬ ‫‪ 45‬האָט יעקב גענומען ַא שטײן‪,‬‬
‫און האָבן גענעכטיקט אױפֿן באַרג‪.‬‬ ‫און האָט אים אױפֿגעשטעלט פֿאַר ַא‬
‫זײַלשטײן‪.‬‬
‫און ָלבָן האָט זיך געפֿעדערט‬
‫אין דער פֿרי‪ ,‬און ער האָט‬
‫געקושט זײַנע זין און זײַנע טעכטער‪,‬‬
‫‪32‬‬ ‫‪ 46‬און יעקב האָט געזאָגט צו זײַנע‬
‫ברידער‪ :‬קלײַבט אָן שטײנער‪ .‬האָבן‬
‫און האָט זײ געבענטשט; און ָלבָן‬ ‫זײ גענומען שטײנער‪ ,‬און געמאַכט ַא‬
‫איז אַװעקגעגאַנגען‪ ,‬און האָט זיך‬ ‫הױפֿן‪ ,‬און זײ האָבן געגעסן דאָרטן‬
‫אומגעקערט צו זײַן אָרט‪.‬‬ ‫אױפֿן הױפֿן‪.‬‬
‫‪ 2‬און יעקב איז געגאַנגען אױף זײַן‬ ‫‪ 47‬און ָלבָן האָט אים גערופֿן‬
‫װעג‪ ,‬און מלאָכים פֿון גאָט האָבן אים‬ ‫שׂהֲדותאָ‪ ,‬און יעקב האָט אים‬ ‫יְגַר‪ָ -‬‬
‫באַגעגנט‪.‬‬ ‫גערופֿן גַל‪-‬עֵד‪.‬‬
‫‪ 3‬און יעקב האָט געזאָגט‪ ,‬אַז ער האָט‬ ‫‪ 48‬און ָלבָן האָט געזאָגט‪ :‬דער‬
‫זײ דערזען‪ :‬גאָטס מחנה איז דאָס; און‬ ‫דאָזיקער הױפֿן איז אַן עדות צװישן‬
‫ער האָט גערופֿן דעם נאָמען פֿון יענעם‬ ‫מיר און צװישן דיר הײַנט‪ .‬דרום האָט‬
‫אָרט מַחנַי ִם‪.‬‬ ‫מען גערופֿן זײַן נאָמען גִלעָד;‬
‫‪ 49‬און אױך מִצפָּה‪ ,‬װײַל ער האָט‬
‫ַויִשְ לַ ח‬ ‫געזאָגט‪ :‬גאָט זאָל אַראָפּקוקן צװישן‬
‫‪ 4‬און יעקב האָט געשיקט שלוחים‬ ‫מיר און צװישן דיר‪ ,‬װען מיר װעלן זײַן‬
‫פֿאַרױס פֿאַר זיך צו זײַן ברודער ֵעשָׂון‬ ‫פֿאַרהױלן אײנער פֿון אַנדערן‪,‬‬
‫שׂעִיר‪ ,‬אין פֿעלד פֿון אֶדוֹם‪.‬‬ ‫קײן לאַנד ֵ‬ ‫‪ 50‬אױב דו װעסט פּײַניקן מײַנע‬
‫‪ 5‬און ער האָט זײ באַפֿױלן‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫טעכטער‪ ,‬און אױב דו װעסט צונעמען‬
‫זאָגן‪ :‬אַזױ זאָלט איר זאָגן צו מײַן האַר‪,‬‬ ‫אַנדערע װײַבער צו מײַנע טעכטער‪,‬‬
‫צו ֵעשָׂון‪ :‬אַזױ האָט געזאָגט דײַן קנעכט‬ ‫בעת קײן מענטש איז ניט ָא לעבן אונדז;‬
‫יעקב‪ :‬ב ַײ ָלבָנען האָב איך געװױנט‪,‬‬ ‫זע‪ ,‬גאָט איז אַן עדות צװישן מיר און‬
‫און איך האָב זיך אױפֿגעהאַלטן ביז‬ ‫צװישן דיר‪.‬‬
‫אַצונד‪.‬‬ ‫‪ 51‬און ָלבָן האָט געזאָגט צו יעקבן‪:‬‬
‫‪ 6‬און איך האָב אָקסן און אײזלען‪,‬‬ ‫אָט איז דער דאָזיקער הױפֿן‪ ,‬און אָט‬
‫שאָף‪ ,‬און קנעכט און דינסטן; האָב‬ ‫איז דער זײַלשטײן‪ ,‬װאָס איך האָב‬
‫איך געשיקט אָנזאָגן מײַן האַר‪ ,‬כּדי צו‬ ‫אױפֿגעשטעלט צװישן מיר און צװישן‬
‫געפֿינען לײַטזעליקײט אין דײַנע אױגן‪.‬‬ ‫דיר‪.‬‬
‫‪ 7‬האָבן די שלוחים זיך אומגעקערט‬ ‫‪ 52‬אַן עדות איז דער דאָזיקער הױפֿן‪,‬‬
‫צו יעקבן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬מיר זײַנען‬ ‫און אַן עדות דער זײַלשטײן‪ ,‬אַז איך‬
‫געקומען צו דײַן ברודער‪ ,‬צו ֵעשָׂון‪ ,‬און‬ ‫װעל ניט אַריבערגײן דעם דאָזיקן‬
‫ער גײט דיר אױך אַנטקעגן‪ ,‬און פֿיר‬ ‫הױפֿן צו דיר‪ ,‬און אַז דו װעסט ניט‬
‫הונדערט מאַן מיט אים‪.‬‬ ‫אַריבערגײן דעם דאָזיקן הױפֿן און דעם‬
‫‪ 8‬האָט יעקב זײער מוֹרא געקריגן‪,‬‬ ‫דאָזיקן זײַלשטײן צו מיר‪ ,‬צום בײזן‪.‬‬
‫און ער איז געװען באַקלעמט‪ .‬און ער‬ ‫‪ 53‬זאָל דער גאָט פֿון אבֿרהמען‪ ,‬און‬
‫האָט צעטײלט דאָס פֿאָלק װאָס מיט‬ ‫דער גאָט פֿון נָחוֹרן‪ ,‬דער גאָט פֿון‬
‫‪32:9—32:26‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪50‬‬
‫פֿאַרױס‪ ,‬און װאַרע זאָלט איר מאַכן‬ ‫אים‪ ,‬און די שאָף און די רינדער און‬
‫צװישן סטאַדע און סטאַדע‪.‬‬ ‫די קעמלען‪ ,‬אין צװײ מחנות‪.‬‬
‫‪ 18‬און ער האָט באַפֿױלן דעם‬ ‫‪ 9‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬אױב ֵעשָׂו‬
‫ערשטן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַז דיך װעט‬ ‫װעט קומען אױף אײן מחנה‪ ,‬און װעט‬
‫באַגעגענען ֵעשָׂו מײַן ברודער‪ ,‬און‬ ‫זי שלאָגן‪ ,‬װעט די איבעריקע מחנה‬
‫װעט דיך פֿרעגן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫אַנטרונען װערן‪.‬‬
‫װעמעס ביסטו? און װוּהין גײסטו?‬ ‫‪ 10‬און יעקב האָט געזאָגט‪ :‬גאָט פֿון‬
‫און װעמעס זײַנען די דאָזיקע פֿאַר‬ ‫מײַן פֿאָטער אבֿרהמען‪ ,‬און גאָט פֿון‬
‫דיר?‬ ‫מײַן פֿאָטער יצחקן‪ ,‬יהוה‪ ,‬װאָס האָט‬
‫דײַן קנעכט‬ ‫‪ 19‬זאָלסטו זאָגן‪:‬‬ ‫געזאָגט צו מיר‪ :‬קער זיך אום צו דײַן‬
‫יעקבס; ַא מתּנה איז דאָס געשיקט צו‬ ‫לאַנד און צו דײַן אָפּשטאַם‪ ,‬און איך‬
‫מײַן האַר‪ ,‬צו ֵעשָׂון; און אָן איז ער‬ ‫װעל גוטס טאָן מיט דיר;‬
‫אױך הינטער אונדז‪.‬‬ ‫‪ 11‬איך בין צו קלײן פֿאַר אַלע‬
‫‪ 20‬און ער האָט באַפֿױלן אױך דעם‬ ‫חסדים און פֿאַר אַלדער טרײַשאַפֿט‬
‫צװײטן און דעם דריטן‪ ,‬און אַלע װאָס‬ ‫װאָס דו האָסט געטאָן מיט דײַן קנעכט;‬
‫זײַנען געגאַנגען הינטער די סטאַדעס‪,‬‬ ‫װאָרום מיט מײַן שטעקן בין איך‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַזױ װי די דאָזיקע‬ ‫אַריבערגעגאַנגען דעם דאָזיקן י ַרדן‪,‬‬
‫רײד זאָלט איר רעדן צו ֵעשָׂון‪ ,‬אַז איר‬ ‫און אַצונד בין איך געװאָרן צװײ‬
‫טרעפֿט אים;‬ ‫מחנות‪.‬‬
‫‪ 21‬און איר זאָלט זאָגן‪ :‬אָן איז‬ ‫‪ 12‬ז ַײ מיך מציל‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬פֿון‬
‫אױך דײַן קנעכט יעקב הינטער אונדז‪.‬‬ ‫דער האַנט פֿון מײַן ברודער‪ ,‬פֿון דער‬
‫װאָרום ער האָט געזאָגט‪ :‬לאָמיך אים‬ ‫האַנט פֿון ֵעשָׂון‪ ,‬װאָרום איך האָב מוֹרא‬
‫איבערבעטן מיט דער מתּנה װאָס גײט‬ ‫פֿאַר אים‪ ,‬ער זאָל ניט קומען און מיך‬
‫מיר פֿאַרױס‪ ,‬און דערנאָך װעל איך‬ ‫שלאָגן מוטער מיט קינדער‪.‬‬
‫זען זײַן פּנים‪ ,‬אפֿשר װעט ער מיך‬ ‫‪ 13‬דו האָסט דאָך געזאָגט‪ :‬גוטס טאָן‬
‫אױפֿנעמען‪.‬‬ ‫װעל איך גוטס טאָן מיט דיר‪ ,‬און איך‬
‫‪ 22‬איז די מתּנה אַװעק אים פֿאַרױס‪,‬‬ ‫װעל מאַכן דײַן זאָמען אַזױ װי דער‬
‫און ער האָט גענעכטיקט יענע נאַכט אין‬ ‫זאַמד פֿון ים‪ ,‬װאָס קען ניט געצײלט‬
‫לאַגער‪.‬‬ ‫װערן פֿון פֿילקײט‪.‬‬
‫‪ 23‬און ער איז אױפֿגעשטאַנען אין‬ ‫‪ 14‬און ער האָט דאָרטן גענעכטיקט‬
‫יענער נאַכט‪ ,‬און האָט גענומען זײַנע‬ ‫יענע נאַכט; און ער האָט גענומען פֿון‬
‫צװײ װײַבער‪ ,‬און זײַנע צװײ דינסטן‪,‬‬ ‫װאָס אים איז געקומען צו דער האַנט‪,‬‬
‫און זײַנע עלף קינדער‪ ,‬און ער איז‬ ‫ַא מתּנה פֿאַר זײַן ברודער ֵעשָׂון‪:‬‬
‫אַריבערגעפֿאָרן דעם איבערפֿאָר פֿון‬ ‫‪ 15‬צװײ הונדערט ציגן‪ ,‬און‬
‫י ַבוֹק‪.‬‬ ‫צװאַנציק בעק‪ ,‬צװײ הונדערט‬
‫‪ 24‬ער האָט זײ גענומען‪ ,‬און האָט זײ‬ ‫שעפּסן‪ ,‬און צװאַנציק װידערס‪,‬‬
‫אַריבערגעפֿירט איבערן טײַך‪ ,‬און האָט‬ ‫‪ 16‬דרײַסיק קעמלען זײגעדיקע מיט‬
‫אַריבערגעפֿירט װאָס ער האָט געהאַט‪.‬‬ ‫זײערע יונגע‪ ,‬פֿערציק קי‪ ,‬און צען‬
‫‪ 25‬און אַז יעקב איז געבליבן אַלײן‪,‬‬ ‫אָקסן‪ ,‬צװאַנציק אײזעלינס‪ ,‬און צען‬
‫האָט ַא מאַן זיך געראַנגלט מיט אים ביז‬ ‫יונגע אײזלען‪.‬‬
‫דער פֿרימאָרגן איז אױפֿגעגאַנגען‪.‬‬ ‫‪ 17‬און ער האָט איבערגעגעבן אין‬
‫‪ 26‬און אַז ער האָט געזען אַז ער קען‬ ‫דער האַנט פֿון זײַנע קנעכט‪ ,‬צו‬
‫אים ניט בײַקומען‪ ,‬האָט ער אָנגערירט‬ ‫סטאַדע‪ ,‬צו סטאַדע באַזונדער; און ער‬
‫דאָס לעפֿל פֿון זײַן דיך; און דאָס לעפֿל‬ ‫האָט אָנגעזאָגט זײַנע קנעכט‪ :‬גײט מיר‬
‫‪51‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪32:27—33:12‬‬
‫‪ 3‬און ער איז אַװעק זײ פֿאַרױס‪,‬‬ ‫פֿון יעקבס דיך איז אױסגעלונקען‬

‫און ער האָט זיך געבוקט צו דער ערד‬ ‫געװאָרן אין זײַן ראַנגלען זיך מיט אים‪.‬‬
‫זיבן מאָל ביז ער האָט גענענט צו זײַן‬ ‫‪ 27‬האָט ער געזאָגט‪ :‬לאָז מיך‬
‫ברודער‪.‬‬ ‫אַװעק‪ ,‬װאָרום דער פֿרימאָרגן איז‬
‫‪ 4‬איז ֵעשָׂו אים געלאָפֿן אַנטקעגן‪ ,‬און‬ ‫אױפֿגעגאַנגען‪ .‬האָט ער געזאָגט‪ :‬איך‬
‫ער האָט אים אַרומגענומען‪ ,‬און איז‬ ‫װעל דיך ניט אַװעקלאָזן‪ ,‬סײַדן װעסט‬
‫אים געפֿאַלן אױפֿן האַלדז‪ ,‬און האָט‬ ‫מיך בענטשן‪.‬‬
‫אים געקושט‪ ,‬און זײ האָבן געװײנט‪.‬‬ ‫‪ 28‬האָט ער צו אים געזאָגט‪ :‬װאָס‬
‫‪ 5‬און ער האָט אױפֿגעהױבן זײַנע‬ ‫איז דײַן נאָמען? האָט ער געזאָגט‪:‬‬
‫אױגן‪ ,‬און האָט געזען די װײַבער און‬ ‫יעקב‪.‬‬
‫די קינדער‪ ,‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬װער‬ ‫‪ 29‬האָט ער געזאָגט‪ :‬ניט מער זאָל‬
‫זײַנען די דאָזיקע ב ַײ דיר? האָט ער‬ ‫יעקב גערופֿן װערן דײַן נאָמען‪ ,‬נײַערט‬
‫געזאָגט‪ :‬די קינדער מיט װאָס גאָט‬ ‫ִשׂראֵל‪ ,‬װאָרום האָסט געשטריטן מיט‬ ‫י ָ‬
‫האָט געלײַטזעליקט דײַן קנעכט‪.‬‬ ‫גאָט און מיט מענטשן‪ ,‬און ביסט‬
‫‪ 6‬האָבן גענענט די דינסטן‪ ,‬זײ און‬ ‫בײַגעקומען‪.‬‬
‫זײערע קינדער‪ ,‬און האָבן זיך געבוקט‪.‬‬ ‫‪ 30‬האָט יעקב געפֿרעגט און האָט‬
‫‪ 7‬און אױך לאה און אירע קינדער‬ ‫געזאָגט‪ :‬זאָג מיר‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬דײַן‬
‫האָבן גענענט‪ ,‬און האָבן זיך געבוקט;‬ ‫נאָמען‪ .‬האָט ער געזאָגט‪ :‬נאָך װאָס‬
‫און דערנאָך האָבן גענענט יוֹסף און‬ ‫דען פֿרעגסטו אױף מײַן נאָמען? און‬
‫רחל‪ ,‬און האָבן זיך געבוקט‪.‬‬ ‫ער האָט אים דאָרטן געבענטשט‪.‬‬
‫‪ 8‬האָט ער געזאָגט‪ :‬װאָס איז ב ַײ‬ ‫‪ 31‬און יעקב האָט גערופֿן דעם נאָמען‬
‫דיר די דאָזיקע גאַנצע מחנה װאָס איך‬ ‫פֿון דעם אָרט פּניאֵל‪ ,‬װײַל‪ :‬איך האָב‬
‫האָב באַגעגנט? האָט ער געזאָגט‪ :‬צו‬ ‫געזען גאָט פּנים אֶל פּנים‪ ,‬און מײַן זעל‬
‫געפֿינען לײַטזעליקײט אין די אױגן פֿון‬ ‫איז ניצול געװאָרן‪.‬‬
‫מײַן האַר‪.‬‬ ‫‪ 32‬און די זון איז אים אױפֿגעגאַנגען‬
‫‪ 9‬האָט ֵעשָׂו געזאָגט‪ :‬איך האָב גענוג‪,‬‬ ‫װי ער איז אַריבערגעגאַנגען פּניאֵל‪.‬‬
‫מײַן ברודער‪ ,‬זאָל בלײַבן ב ַײ דיר װאָס‬ ‫און ער האָט געהונקען אױף זײַן דיך‪.‬‬
‫ב ַײ דיר‪.‬‬ ‫‪ 33‬דרום עסן ניט די קינדער פֿון‬
‫‪ 10‬האָט יעקב געזאָגט‪ :‬נײן‪ ,‬איך‬ ‫ישׂראל דעם שפּרינגאָדער װאָס אױפֿן‬
‫בעט דיך; אױב‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬איך‬ ‫לעפֿל פֿון דיך‪ ,‬ביז אױף הײַנטיקן טאָג;‬
‫האָב געפֿונען לײַטזעליקײט אין דײַנע‬ ‫װײַל ער האָט אָנגערירט דאָס לעפֿל פֿון‬
‫אױגן‪ ,‬זאָלסטו אָננעמען מײַן מתּנה פֿון‬ ‫יעקבס דיך‪ ,‬דעם שפּרינגאָדער‪.‬‬
‫מײַן האַנט‪ ,‬װאָרום איך האָב געזען דײַן‬
‫פּנים‪ ,‬אַזױ װי מע זעט דעם פּנים פֿון‬
‫גאָט‪ ,‬און דו האָסט מיך באַװיליקט‪.‬‬
‫‪ 11‬נעם אָן‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬מײַן‬
‫און יעקב האָט אױפֿגעהױבן‬
‫זײַנע אױגן‪ ,‬און האָט ַא קוק‬ ‫‪33‬‬
‫געטאָן‪ ,‬ערשט ֵעשָׂו קומט אָן‪ ,‬און‬
‫געשאַנק װאָס איז דיר געבראַכט‬ ‫פֿיר הונדערט מאַן מיט אים; האָט ער‬
‫גאָט האָט מיך‬ ‫געװאָרן‪ ,‬װײַל‬ ‫אײַנגעטײלט די קינדער צו לאהן‪ ,‬און‬
‫געלײַטזעליקט‪ ,‬און װײַל ב ַײ מיר איז‬ ‫צו רחלען‪ ,‬און צו די צװײ דינסטן‪.‬‬
‫ד ָא פֿון אַלעם‪ .‬און ער איז צוגעשטאַנען‬ ‫‪ 2‬און ער האָט געשטעלט די דינסטן‬
‫צו אים‪ ,‬ביז ער האָט אָנגענומען‪.‬‬ ‫און זײערע קינדער צוערשט‪ ,‬און לאהן‬
‫‪ 12‬האָט ער געזאָגט‪ :‬לאָמיר ציען און‬ ‫און אירע קינדער הינטער זײ‪ ,‬און‬
‫גײן‪ ,‬און איך װעל גײן לעבן דיר‪.‬‬ ‫רחלען און יוֹספֿן די לעצטע‪.‬‬
‫‪33:13—34:11‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪52‬‬
‫‪ 2‬האָט שכֶם דער זון פֿון חַמוֹר דעם‬ ‫‪ 13‬האָט ער צו אים געזאָגט‪ :‬מײַן‬
‫ִחוִי‪ ,‬דעם פֿירשט פֿון לאַנד‪ ,‬זי דערזען‪,‬‬ ‫האַר מערקט אַז די קינדער זײַנען‬
‫און ער האָט זי גענומען‪ ,‬און איז געלעגן‬ ‫יונג‪ ,‬און די שאָף און די רינדער‬
‫מיט איר‪ ,‬און האָט זי געפּײַניקט‪.‬‬ ‫זײַנען ב ַײ מיר זײגעדיקע‪ ,‬און אַז מע‬
‫‪ 3‬און זײַן זעל האָט זיך באַהעפֿט אָן‬ ‫װעט זײ צוטרײַבן אײן טאָג‪ ,‬װעלן‬
‫יעקבס טאָכטער דינהן‪ ,‬און ער האָט‬ ‫אױסשטאַרבן אַלע שאָף‪.‬‬
‫ליב געקריגן די מײדל‪ ,‬און ער האָט‬ ‫‪ 14‬זאָל‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬מײַן האַר‬
‫גערעדט צום האַרצן פֿון דער מײדל‪.‬‬ ‫אַװעקגײן פֿאַרױס פֿאַר זײַן קנעכט‪,‬‬
‫‪ 4‬און שכֶם האָט געזאָגט צו זײַן‬ ‫און איך װעל מיר ציען פּאַמעלעך נאָך‬
‫פֿאָטער חַמוֹרן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬נעם מיר‬ ‫די טריט פֿון דעם פֿי װאָס פֿאַר מיר‪,‬‬
‫די דאָזיקע מײדל פֿאַר ַא װײַב‪.‬‬ ‫און נאָך די טריט פֿון די קינדער‪ ,‬ביז‬
‫‪ 5‬און יעקב האָט געהערט אַז ער האָט‬ ‫װאַנען איך װעל קומען צו מײַן האַר‬
‫פֿאַראומרײניקט זײַן טאָכטער דינהן‪,‬‬ ‫שׂעִיר‪.‬‬ ‫קײן ֵ‬
‫װען זײַנע זין זײַנען געװען מיט זײַן פֿי‬ ‫‪ 15‬האָט ֵעשָׂו געזאָגט‪ :‬לאָמיך‬
‫אין פֿעלד; האָט יעקב געשװיגן ביז זײ‬ ‫אָפּשטעלן ב ַײ דיר פֿון דעם פֿאָלק װאָס‬
‫זײַנען געקומען‪.‬‬ ‫מיט מיר‪ .‬האָט ער געזאָגט‪ :‬נאָך װאָס‬
‫‪ 6‬און חַמוֹר דער פֿאָטער פֿון שכֶמען‬ ‫גאָר זאָל איך געפֿינען לײַטזעליקײט‬
‫איז אַרױסגעקומען צו יעקבן‪ ,‬צו רעדן‬ ‫אין די אױגן פֿון מײַן האַר?‬
‫מיט אים‪.‬‬ ‫‪ 16‬און ֵעשָׂו האָט זיך אומגעקערט אין‬
‫‪ 7‬און די זין פֿון יעקבן זײַנען‬ ‫שׂעִיר‪.‬‬ ‫יענעם טאָג אױף זײַן װעג קײן ֵ‬
‫געקומען פֿון פֿעלד‪ ,‬װי זײ האָבן‬ ‫‪ 17‬און יעקב האָט אַװעקגעצױגן קײן‬
‫עס געהערט; און די מענער האָבן‬ ‫סוכּוֹת‪ ,‬און ער האָט געבױט פֿאַר זיך‬
‫זיך געקלעמט‪ ,‬און זײ האָט שטאַרק‬ ‫ַא הױז‪ ,‬און פֿאַר זײַנע פֿי האָט ער‬
‫געברענט װאָס ער האָט באַגאַנגען ַא‬ ‫געמאַכט בײַדלעך; דרום האָט מען‬
‫נבָלה אַקעגן ישׂראל‪ ,‬צו ליגן מיט דער‬ ‫גערופֿן דעם נאָמען פֿון דעם אָרט‬
‫טאָכטער פֿון יעקבן‪ ,‬װאָס אַזױ‪-‬װאָס‬ ‫סוכּוֹת‪.‬‬
‫טאָר ניט געטאָן װערן‪.‬‬ ‫‪ 18‬און יעקב איז געקומען בשלום אין‬
‫‪ 8‬און חַמוֹר האָט גערעדט מיט זײ‪,‬‬ ‫דער שטאָט שכֶם װאָס אין לאַנד ְכּנַעַן‪,‬‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬די זעל פֿון מײַן זון‬ ‫ן‪-‬אַרם; און‬ ‫װען ער איז געקומען פֿון פַּדַ ָ‬
‫שכֶמען גלוסט נאָך אײַער טאָכטער‪.‬‬ ‫ער האָט געלאַגערט פֿאַר דער שטאָט‪.‬‬
‫גיט זי אים‪ ,‬איך בעט אײַך‪ ,‬פֿאַר ַא‬ ‫‪ 19‬און ער האָט אָפּגעקױפֿט דאָס‬
‫װײַב‪.‬‬ ‫שטיק פֿעלד װאָס ער האָט דאָרטן‬
‫‪ 9‬און זײַט זיך מתחתּן מיט אונדז;‬ ‫אױפֿגעשטעלט זײַן געצעלט‪ ,‬פֿון דער‬
‫אײַערע טעכטער װעט איר אונדז געבן‪,‬‬ ‫האַנט פֿון די קינדער פֿון חַמוֹר דעם‬
‫און אונדזערע טעכטער װעט איר אײַך‬ ‫פֿאָטער פֿון שכֶמען‪ ,‬פֿאַר הונדערט‬
‫נעמען‪.‬‬ ‫קשׂיטָה‪.‬‬
‫‪ 10‬און איר װעט זיך באַזעצן ב ַײ‬ ‫דאָרטן‬ ‫האָט‬ ‫ער‬ ‫‪ 20‬און‬
‫אונדז‪ ,‬און דאָס לאַנד װעט ליגן פֿאַר‬ ‫אױפֿגעשטעלט ַא מזבח‪ ,‬און האָט אים‬
‫אײַך; זיצט און פֿאַרקערט דרינען און‬ ‫ִשׂראֵל‪.‬‬
‫גערופֿן אֵל‪-‬אֱֹלהֵי‪-‬י ָ‬
‫באַפֿעסטיקט אײַך אין איר‪.‬‬
‫‪ 11‬און שכֶם האָט געזאָגט צו איר‬
‫פֿאָטער און צו אירע ברידער‪ :‬לאָמיך‬
‫געפֿינען לײַטזעליקײט אין אײַערע‬
‫און דינה די טאָכטער פֿון‬
‫לאהן‪ ,‬װאָס זי האָט געבאָרן‬
‫יעקבן‪ ,‬איז אַרױסגעגאַנגען זען די‬
‫‪34‬‬
‫אױגן‪ ,‬און װאָס איר װעט מיר זאָגן‪,‬‬ ‫טעכטער פֿון לאַנד‪.‬‬
‫‪53‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪34:12—34:28‬‬
‫אין לאַנד‪ ,‬און פֿאַרקערן דרינען;‬ ‫װעל איך געבן‪.‬‬

‫װאָרום זעט‪ ,‬דאָס לאַנד ליגט געראַם‬ ‫‪ 12‬מערט אױף מיר נדן און מתּנות‬
‫אין אָרט פֿאַר זײ‪ .‬זײערע טעכטער‬ ‫ביז גאָר‪ ,‬און איך װעל געבן אַזױ װי‬
‫װעלן מיר אונדז נעמען פֿאַר װײַבער‪,‬‬ ‫איר װעט מיר זאָגן‪ ,‬נאָר גיט מיר די‬
‫און אונדזערע טעכטער װעלן מיר זײ‬ ‫מײדל פֿאַר ַא װײַב‪.‬‬
‫געבן‪.‬‬ ‫‪ 13‬האָבן די זין פֿון יעקבן‬
‫‪ 22‬אָבער נאָר מיט דעם באַדינג װעלן‬ ‫געענטפֿערט שכֶמען און זײַן‬
‫די מענטשן אײַנװיליקן צו אונדז זיך‬ ‫פֿאָטער חַמוֹרן מיט ליסטיקײט‪ ,‬און‬
‫צו באַזעצן ב ַײ אונדז‪ ,‬צו װערן אײן‬ ‫זײ האָבן גערעדט – װײַל ער האָט‬
‫פֿאָלק‪ ,‬אַז ב ַײ אונדז זאָל געמַלט װערן‬ ‫פֿאַראומרײניקט זײער שװעסטער‬
‫איטלעכער מאַנספֿאַרשױן‪ ,‬אַזױ װי זײ‬ ‫דינהן –‬
‫זײַנען געמַלט‪.‬‬ ‫‪ 14‬און זײ האָבן צו זײ געזאָגט‪ :‬מיר‬
‫‪ 23‬זײער פֿי‪ ,‬און זײער אײגנס‪ ,‬און‬ ‫קענען ניט טאָן די דאָזיקע זאַך‪ ,‬צו געבן‬
‫אַלע זײערע בהמות‪ ,‬װעלן דאָך זײַן‬ ‫אונדזער שװעסטער צו ַא מאַן װאָס איז‬
‫אונדזערע; זאָלן מיר נאָר אײַנװיליקן‬ ‫אומבאַשניטן‪ ,‬װאָרום דאָס איז ַא חרפּה‬
‫צו זײ‪ ,‬און זײ זאָלן זיך באַזעצן ב ַײ‬ ‫פֿאַר אונדז‪.‬‬
‫אונדז‪.‬‬ ‫‪ 15‬נאָר מיט דעם באַדינג װעלן‬
‫‪ 24‬האָבן אַלע אַרױסגײער פֿון דעם‬ ‫מיר אײַנװיליקן צו אײַך‪ :‬אױב איר‬
‫טױער פֿון זײַן שטאָט צוגעהערט צו‬ ‫װעט װערן אַזױ װי מיר‪ ,‬אַז ב ַײ‬
‫חַמוֹרן און צו זײַן זון שכֶמען‪ ,‬און‬ ‫אײַך זאָל געמַלט װערן איטלעכער‬
‫אַלע מאַנספֿאַרשױנען זײַנען געמַלט‬ ‫מאַנספֿאַרשױן‪.‬‬
‫געװאָרן‪ ,‬אַלע אַרױסגײער פֿון דעם‬ ‫‪ 16‬דענצמאָל װעלן מיר אײַך געבן‬
‫טױער פֿון זײַן שטאָט‪.‬‬ ‫אונדזערע טעכטער‪ ,‬און אײַערע‬
‫‪ 25‬און עס איז געװען אױפֿן דריטן‬ ‫טעכטער װעלן מיר אונדז נעמען‪ ,‬און‬
‫טאָג‪ ,‬װען זײ זײַנען געװען אין‬ ‫מיר װעלן זיך באַזעצן ב ַײ אײַך‪ ,‬און‬
‫װײטאָק‪ ,‬האָבן יעקבס צװײ זין‪ ,‬שמעון‬ ‫װערן אײן פֿאָלק‪.‬‬
‫און ֵלוִי‪ ,‬די ברידער פֿון דינהן‪,‬‬ ‫‪ 17‬אָבער אַז איר װעט ניט צוהערן‬
‫גענומען איטלעכער זײַן שװערד‪ ,‬און‬ ‫צו אונדז‪ ,‬זיך צו מַלן‪ ,‬װעלן מיר‬
‫זײ זײַנען געקומען זיכערערהײט אױף‬ ‫נעמען אונדזער טאָכטער‪ ,‬און מיר‬
‫דער שטאָט‪ ,‬און האָבן אױסגעהרגעט‬ ‫װעלן אַװעקגײן‪.‬‬
‫אַלע מאַנספֿאַרשױנען‪.‬‬ ‫‪ 18‬און זײערע װערטער זײַנען װױל‬
‫‪ 26‬אױך חַמוֹרן און זײַן זון שכֶמען‬ ‫געפֿעלן אין די אױגן פֿון חַמוֹרן‪ ,‬און אין‬
‫האָבן זײ געהרגעט מיטן שאַרף פֿון‬ ‫די אױגן פֿון שכֶם דעם זון פֿון חַמוֹרן‪.‬‬
‫שװערד; און זײ האָבן צוגענומען‬ ‫‪ 19‬און דער יונג האָט ניט געזאַמט צו‬
‫דינהן פֿון שכֶמס הױז‪ ,‬און זײַנען‬ ‫טאָן די זאַך‪ ,‬װאָרום ער האָט געגאַרט‬
‫אַרױסגעגאַנגען‪.‬‬ ‫נאָך דער טאָכטער פֿון יעקבן; און ער‬
‫‪ 27‬זײַנען די זין פֿון יעקבן געקומען‬ ‫איז געװען דער אָנגעזעענסטער פֿון‬
‫אױף די דערשלאָגענע‪ ,‬און האָבן‬ ‫דעם גאַנצן הױז פֿון זײַן פֿאָטער‪.‬‬
‫אױסגערױבט די שטאָט‪ ,‬װײַל זײ האָבן‬ ‫‪ 20‬און חַמוֹר און זײַן זון שכֶם זײַנען‬
‫פֿאַראומרײניקט זײער שװעסטער;‬ ‫געקומען צום טױער פֿון זײער שטאָט‪,‬‬
‫‪ 28‬זײערע שאָף און זײערע רינדער‬ ‫און האָבן גערעדט צו די מענטשן פֿון‬
‫און זײערע אײזלען‪ ,‬ס ַײ װאָס אין‬ ‫זײער שטאָט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫שטאָט‪ ,‬ס ַײ װאָס אין פֿעלד‪ ,‬האָבן זײ‬ ‫‪ 21‬די דאָזיקע מענטשן זײַנען אין‬
‫צוגענומען;‬ ‫שלום מיט אונדז; זאָלן זײ זיך באַזעצן‬
‫‪34:29—35:16‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪54‬‬
‫‪ 6‬און יעקב איז געקומען קײן לוז‬ ‫‪ 29‬און זײער גאַנצן פֿאַרמעג‪ ,‬און‬
‫װאָס אין לאַנד כּנַעַן – דאָס איז בית‪-‬אֵל‬ ‫אַלע זײערע קלײנע קינדער און זײערע‬
‫– ער און דאָס גאַנצע פֿאָלק װאָס מיט‬ ‫װײַבער‪ ,‬האָבן זײ געפֿאַנגען און‬
‫אים‪.‬‬ ‫אַװעקגערױבט – אַלץ װאָס אין הױז‪.‬‬
‫‪ 7‬און ער האָט דאָרטן געבױט ַא‬ ‫‪ 30‬האָט יעקב געזאָגט צו שמעונען‬
‫מזבח‪ ,‬און האָט גערופֿן דעם אָרט‬ ‫איר האָט מיך‬ ‫און צו ֵלוִין‪:‬‬
‫אֵל‪-‬בית‪-‬אֵל‪ ,‬װאָרום דאָרטן האָט זיך‬ ‫פֿאַראומגליקט‪ ,‬מיך צו פֿאַרמיאוסן‬
‫גאָט אַנטפּלעקט צו אים ב ַײ זײַן‬ ‫ב ַײ דעם באַװױנער פֿון לאַנד‪ ,‬ב ַײ דעם‬
‫אַנטלױפֿן פֿון זײַן ברודער‪.‬‬ ‫פּרזי; װאָרום איך‬ ‫כּנַעַני און ב ַײ דעם ִ‬
‫‪ 8‬און דבוֹרה‪ ,‬רבקהס אַם‪ ,‬איז‬ ‫בין ַא הײַפֿל מענטשן‪ ,‬און זײ װעלן זיך‬
‫געשטאָרבן‪ ,‬און זי איז באַגראָבן‬ ‫אױפֿקלײַבן אַקעגן מיר‪ ,‬און װעלן מיך‬
‫געװאָרן אונטער בית‪-‬אֵל‪ ,‬אונטער דעם‬ ‫שלאָגן‪ ,‬און איך און מײַן הױז װעלן‬
‫אײכנבױם; און ער האָט גערופֿן זײַן‬ ‫פֿאַרטיליקט װערן‪.‬‬
‫נאָמען אַלוֹן‪-‬בכות‪.‬‬ ‫‪ 31‬האָבן זײ געזאָגט‪ :‬זאָל מען אַזױ‬
‫‪ 9‬און גאָט האָט זיך װידער באַװיזן‬ ‫װי מיט ַא זוֹנה זיך באַגײן מיט אונדזער‬
‫ן‪-‬אַרם‪,‬‬
‫צו יעקבן ב ַײ זײַן קומען פֿון פַּדַ ָ‬ ‫שװעסטער?‬
‫און ער האָט אים געבענטשט‪.‬‬
‫‪ 10‬און גאָט האָט צו אים געזאָגט‪:‬‬
‫דײַן נאָמען איז יעקב; זאָל מער ניט‬
‫יעקבן‪ :‬שטײ אױף‪ ,‬גײ אַרױף‬ ‫‪35‬‬
‫קײן בית‪-‬אֵל און זיץ דאָרטן‪ ,‬און מאַך‬
‫גערופֿן װערן דײַן נאָמען יעקב‪ ,‬נײַערט‬
‫ישׂראל זאָל זײַן דײַן נאָמען; און ער‬ ‫דאָרטן ַא מזבח צו דעם גאָט װאָס האָט‬
‫האָט גערופֿן זײַן נאָמען ישׂראל‪.‬‬ ‫זיך באַװיזן צו דיר ב ַײ דײַן אַנטלױפֿן‬
‫‪ 11‬און גאָט האָט צו אים געזאָגט‪:‬‬ ‫פֿון דײַן ברודער ֵעשָׂון‪.‬‬
‫איך בין גאָט שַדַ י‪ ,‬פֿרוכפּער דיך און‬ ‫‪ 2‬האָט יעקב געזאָגט צו זײַן‬
‫מער דיך; ַא פֿאָלק און ַא געזעמל‬ ‫הױזגעזינט‪ ,‬און צו אַלע װאָס מיט‬
‫פֿעלקער זאָל װערן פֿון דיר‪ ,‬און מלכים‬ ‫אים‪ :‬טוט אָפּ די פֿרעמדע געטער װאָס‬
‫זאָלן אַרױסגײן פֿון דײַנע לענדן‪.‬‬ ‫צװישן אײַך‪ ,‬און רײניקט אײַך‪ ,‬און‬
‫‪ 12‬און דאָס לאַנד װאָס איך האָב‬ ‫בײַט איבער אײַערע קלײדער‪.‬‬
‫געגעבן אבֿרהמען און יצחקן‪ ,‬דיר װעל‬ ‫‪ 3‬און לאָמיר אױפֿשטײן און‬
‫איך עס געבן‪ ,‬און דײַן זאָמען נאָך דיר‬ ‫אַרױפֿגײן קײן בית‪-‬אֵל‪ ,‬און איך װעל‬
‫װעל איך געבן דאָס לאַנד‪.‬‬ ‫דאָרטן מאַכן ַא מזבח צו דעם גאָט‬
‫‪ 13‬און גאָט האָט זיך אױפֿגעהױבן‬ ‫װאָס האָט מיר געענטפֿערט אין טאָג‬
‫פֿון איבער אים אין דעם אָרט װוּ ער‬ ‫פֿון מײַן נױט‪ ,‬און איז געװען מיט‬
‫האָט מיט אים גערעדט‪.‬‬ ‫מיר אױף דעם װעג װאָס איך בין‬
‫‪ 14‬און יעקב האָט אױפֿגעשטעלט ַא‬ ‫געגאַנגען‪.‬‬
‫זײַל אױף דעם אָרט װוּ ער האָט מיט‬ ‫‪ 4‬האָבן זײ אָפּגעגעבן יעקבן אַלע‬
‫אים גערעדט‪ַ ,‬א זײַל פֿון שטײן‪ ,‬און‬ ‫פֿרעמדע געטער װאָס אין זײער האַנט‪,‬‬
‫ער האָט אַרױפֿגעגאָסן אױף אים ַא‬ ‫און די אױרינגען װאָס אין זײערע‬
‫גיסאָפּפֿער‪ ,‬און געגאָסן אױף אים אײל‪.‬‬ ‫אױערן; און יעקב האָט זײ באַהאַלטן‬
‫‪ 15‬און יעקב האָט גערופֿן דעם נאָמען‬ ‫אונטער דעם אײכנבױם װאָס ב ַײ שכֶם‪.‬‬
‫פֿון דעם אָרט װאָס גאָט האָט גערעדט‬ ‫‪ 5‬און זײ האָבן אַװעקגעצױגן; און ַא‬
‫מיט אים דאָרטן‪ ,‬בית‪-‬אֵל‪.‬‬ ‫שרעק פֿון גאָט איז געװען אױף די‬
‫‪ 16‬און זײ האָבן אַװעקגעצױגן פֿון‬ ‫שטעט װאָס אַרום זײ‪ ,‬און זײ האָבן ניט‬
‫בית‪-‬אֵל‪ .‬און װען עס איז נאָך געװען‬ ‫נאָכגעיאָגט די זין פֿון יעקבן‪.‬‬
‫‪55‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪35:17—36:10‬‬
‫‪ 28‬און די טעג פֿון יצחקן זײַנען‬ ‫ֶפֿרת‪,‬‬

‫ַא שטרעק לאַנד צו קומען קײן א ָ‬
‫געװען הונדערט יאָר און אַכציק יאָר‪.‬‬ ‫איז רחל געגאַנגען צו קינד‪ ,‬און זי האָט‬
‫‪ 29‬און יצחק איז פֿאַרגאַנגען און איז‬ ‫געהאַט ַא שװערע געבורט‪.‬‬
‫געשטאָרבן‪ ,‬און ער איז אײַנגעזאַמלט‬ ‫‪ 17‬און עס איז געװען‪ ,‬אין איר‬
‫געװאָרן צו זײַן פֿאָלק‪ ,‬אַלט און זאַט‬ ‫שװערער געבורט‪ ,‬האָט די הײבין צו‬
‫מיט טעג‪ .‬און ֵעשָׂו און יעקב זײַנע זין‬ ‫איר געזאָגט‪ :‬זאָלסט ניט מוֹרא האָבן‪,‬‬
‫האָבן אים באַגראָבן‪.‬‬ ‫װאָרום אױך דאָס איז דיר ַא זון‪.‬‬
‫און דאָס זײַנען די געבורטן‬ ‫‪ 18‬און עס איז געװען‪ ,‬װען איר‬
‫פֿון ֵעשָׂון‪ ,‬דאָס איז אֶדוֹם‪.‬‬
‫‪ֵ 2‬עשָׂו האָט גענומען זײַנע װײַבער‬
‫‪36‬‬ ‫נשמה איז אױסגעגאַנגען‪ ,‬בעת זי איז‬
‫געשטראָבן‪ ,‬האָט זי גערופֿן זײַן נאָמען‬
‫פֿון די טעכטער פֿון כּנַעַן‪ :‬עָדָ ה די‬ ‫בן‪-‬אוֹני; אָבער זײַן פֿאָטער האָט אים‬
‫טאָכטער פֿון אֵילוֹן דעם חִתּי‪ ,‬און‬ ‫גערופֿן בני ָמין‪.‬‬
‫אָהלי ָבמָה די טאָכטער פֿון ַענָהן‪ ,‬די‬ ‫‪ 19‬און רחל איז געשטאָרבן‪ ,‬און זי‬
‫טאָכטער פֿון ִצבְעוֹן דעם ִחוִי;‬ ‫איז באַגראָבן געװאָרן אױפֿן װעג קײן‬
‫‪ 3‬און בשׂמַת די טאָכטער פֿון‬ ‫ֶפֿרת‪ ,‬דאָס איז בית‪ֶ -‬לחֶם‪.‬‬ ‫א ָ‬
‫י ִש ָמעֵאלן‪ ,‬די שװעסטער פֿון נבָיוֹתן‪.‬‬ ‫‪ 20‬און יעקב האָט געשטעלט ַא מצבֿה‬
‫‪ 4‬און עָדָ ה האָט ֵעשָׂון געבאָרן‬ ‫אױף איר קבֿר; דאָס איז די מצבֿה פֿון‬
‫אֶליפַזן; און בשׂמַת האָט געבאָרן‬ ‫רחלס קבֿר ביז אױף הײַנט‪.‬‬
‫ְרעואֵלן;‬ ‫‪ 21‬און ישׂראל האָט אַװעקגעצױגן‪,‬‬
‫‪ 5‬און אָהלי ָבמָה האָט געבאָרן י ְעושן‪,‬‬ ‫און ער האָט אױפֿגעשטעלט זײַן‬
‫קרחן‪ .‬דאָס זײַנען די‬ ‫און י ַ ְעלָמען‪ ,‬און ַ‬ ‫געצעלט פֿון יענער זײַט מִגדַ ל‪-‬עֵדֶ ר‪.‬‬
‫זין פֿון ֵעשָׂון‪ ,‬װאָס זײַנען אים געבאָרן‬ ‫‪ 22‬און עס איז געװען װען ישׂראל‬
‫געװאָרן אין לאַנד כּנַעַן‪.‬‬ ‫האָט געװױנט אין יענעם לאַנד‪ ,‬איז‬
‫‪ 6‬און ֵעשָׂו האָט גענומען זײַנע‬ ‫געגאַנגען ראובן און איז געלעגן מיט‬
‫װײַבער‪ ,‬און זײַנע זין און זײַנע‬ ‫בלהָה‪ ,‬זײַן פֿאָטערס קעפּסװײַב; און‬
‫טעכטער‪ ,‬און אַלע נפשות פֿון זײַן‬ ‫ישׂראל האָט עס געהערט‪ .‬און די זין‬
‫הױזגעזינט‪ ,‬און זײַן פי‪ ,‬און אַלע זײַנע‬ ‫פֿון יעקבן זײַנען געװען צװעלף‪:‬‬
‫בהמות‪ ,‬און זײַן גאַנץ אײגנס װאָס ער‬ ‫‪ 23‬די זין פֿון לאהן‪ :‬יעקבס בכָור‬
‫האָט אָנגעקליבן אין לאַנד כּנַעַן‪ ,‬און ער‬ ‫ראובן‪ ,‬און שמעון‪ ,‬און ֵלוִי‪ ,‬און יהודה‪,‬‬
‫איז אַװעקגעגאַנגען אין ַא לאַנד‪ ,‬אַװעק‬ ‫שׂכָר‪ ,‬און זבולון;‬ ‫און י ִש ָ‬
‫פֿון זײַן ברודער יעקבן‪.‬‬ ‫‪ 24‬די זין פֿון רחלען‪ :‬יוֹסף און‬
‫‪ 7‬װאָרום זײער פֿאַרמעג איז געװען‬ ‫בנימין;‬
‫צו גרױס אױף צו זיצן באַנאַנד‪ ,‬און‬ ‫‪ 25‬און די זין פֿון בלהָה‪ ,‬רחלס‬
‫דאָס לאַנד פֿון זײער װױנשאַפט האָט‬ ‫דינסט‪ :‬דָ ן און נפֿתּלי;‬
‫זײ ניט געקענט טראָגן פֿון װעגן זײער‬ ‫‪ 26‬און די זין פֿון זִלפָּה‪ ,‬לאהס דינסט‪:‬‬
‫פי‪.‬‬ ‫גָד און אָשר‪ .‬דאָס זײַנען די זין‬
‫‪ 8‬האָט ֵעשָׂו זיך באַזעצט אױפֿן באַרג‬ ‫פֿון יעקבן‪ ,‬װאָס זײַנען אים געבאָרן‬
‫שׂעִיר; ֵעשָׂו דאָס איז אֶדוֹם‪.‬‬ ‫ֵ‬ ‫ן‪-‬אַרם‪.‬‬
‫געװאָרן אין פַּדַ ָ‬
‫‪ 9‬און דאָס זײַנען די געבורטן פֿון‬ ‫‪ 27‬און יעקב איז געקומען צו זײַן‬
‫ֵעשָׂו דעם פאָטער פֿון אֶדוֹם אױפֿן באַרג‬ ‫ַמרא‪ ,‬קײן‬ ‫פֿאָטער יצחקן קײן מ ֵ‬
‫שׂעִיר‪.‬‬ ‫ֵ‬ ‫קִרי ַת‪-‬אַרבע – דאָס איז חֶברוֹן – װאָס‬
‫‪ 10‬דאָס זײַנען די נעמען פֿון ֵעשָׂוס‬ ‫דאָרטן האָט געװױנט אבֿרהם און‬
‫זין‪ :‬אֶליפַז דער זון פֿון ֵעשָׂוס װײַב‬ ‫יצחק‪.‬‬
‫‪36:11—36:32‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪56‬‬
‫שׂעִיר דעם‬ ‫‪ 20‬דאָס זײַנען די זין פֿון ֵ‬ ‫עָדָ הן‪ְ ,‬רעואֵל דער זון פֿון ֵעשָׂוס װײַב‬
‫חוֹרי‪ ,‬די באַװױנער פֿון לאַנד‪ :‬לוֹטָן‪,‬‬ ‫בשׂמַתן‪.‬‬
‫און שוֹבָל‪ ,‬און ִצבְעוֹן‪ ,‬און ַענָה‪,‬‬ ‫‪ 11‬און די זין פֿון אֶליפַזן זײַנען‬
‫‪ 21‬און דִ שוֹן‪ ,‬און ֵאצֶר‪ ,‬און דישָן‪,‬‬ ‫געװען‪ :‬תֵּ ימָן‪ ,‬אוֹמָר‪ ,‬צפוֹ‪ ,‬און גַעְתָּ ם‪,‬‬
‫דאָס זײַנען די פירשטן פֿון די חוֹרים‪,‬‬ ‫און קנַז‪.‬‬
‫שׂעִיר אין לאַנד אֶדוֹם‪.‬‬ ‫די קינדער פֿון ֵ‬ ‫‪ 12‬און תִּ מנַע איז געװען ַא קעפּסװײַב‬
‫‪ 22‬און די זין פֿון לוֹטָנען זײַנען‬ ‫פֿון ֵעשָׂוס זון אֶליפַזן‪ ,‬און זי האָט‬
‫געװען חוֹרי און הֵימָם‪ .‬און לוֹטָנס‬ ‫אֶליפַזן געבאָרן ַע ָמלֵקן‪ .‬דאָס זײַנען די‬
‫שװעסטער איז געװען תִּ מנַע‪.‬‬ ‫זין פֿון ֵעשָׂוס װײַב עָדָ הן‪.‬‬
‫‪ 23‬און דאָס זײַנען די זין פֿון שוֹבָלן‪:‬‬ ‫‪ 13‬און דאָס זײַנען די זין פֿון ְרעואֵלן‪:‬‬
‫עַלוָן‪ ,‬און ָמנַחַת‪ ,‬און עֵיבָל‪ ,‬שפוֹ‪ ,‬און‬ ‫שמָה‪ ,‬און ִמזָה‪ .‬דאָס‬ ‫נַחַת‪ ,‬און ז ֶַרח‪ַ ,‬‬
‫אוֹנָם‪.‬‬ ‫זײַנען געװען די זין פֿון ֵעשָׂוס װײַב‬
‫‪ 24‬און דאָס זײַנען די זין פֿון‬ ‫בשׂמַתן‪.‬‬
‫ִצבְעוֹנען‪ :‬אַי ָה און ַענָה‪ .‬דאָס איז‬ ‫‪ 14‬און דאָס זײַנען געװען די זין פֿון‬
‫דער ַענָה װאָס האָט געפונען די הײסע‬ ‫ֵעשָׂוס װײַב אָהלי ָבמָה דער טאָכטער‬
‫קװאַלן אין דער מדבר‪ ,‬װען ער האָט‬ ‫פֿון ַענָהן‪ ,‬דער טאָכטער פֿון ִצבְעוֹנען;‬
‫געפיטערט די אײזלען פֿון זײַן פאָטער‬ ‫זי האָט ֵעשָׂון געבאָרן י ְעושן‪ ,‬און‬
‫ִצבְעוֹנען‪.‬‬ ‫י ַ ְעלָמען‪ ,‬און ק ַֹרחן‪.‬‬
‫‪ 25‬און דאָס זײַנען די קינדער פֿון‬ ‫‪ 15‬דאָס זײַנען די פירשטן פֿון די‬
‫ַענָהן‪ :‬דִ שוֹן‪ ,‬און אָהלי ָבמָה די טאָכטער‬ ‫קינדער פֿון ֵעשָׂו‪ :‬די קינדער פֿון ֵעשָׂוס‬
‫פֿון ַענָהן‪.‬‬ ‫בכָור אֶליפַזן‪ :‬דער פירשט פֿון תֵּ ימָן‪,‬‬
‫‪ 26‬און דאָס זײַנען די זין פֿון דִ שוֹנען‪:‬‬ ‫דער פירשט פֿון אוֹמָר‪ ,‬דער פירשט פֿון‬
‫כרן‪.‬‬
‫ִתרן‪ ,‬און ָ‬ ‫חֶמדָ ן‪ ,‬און אֶשבן‪ ,‬און י ָ‬ ‫צפוֹ‪ ,‬דער פירשט פֿון קנַז‪,‬‬
‫‪ 16‬דער פירשט פֿון ק ַֹרח‪ ,‬דער‬
‫‪ 27‬דאָס זײַנען די זין פֿון ֵאצֶרן‪:‬‬ ‫פירשט פֿון גַעְתָּ ם‪ ,‬דער פירשט פֿון‬
‫בלהָן‪ ,‬און זַ ֲעוָן‪ ,‬און ַעקָן‪.‬‬ ‫ַע ָמלֵק‪ .‬דאָס זײַנען די פירשטן פֿון‬
‫‪ 28‬דאָס זײַנען די זין פֿון דישָנען‪:‬‬ ‫אֶליפַז אין לאַנד אֶדוֹם‪ .‬דאָס זײַנען די‬
‫אַרן‪.‬‬ ‫עוץ און ָ‬ ‫קינדער פֿון עָדָ הן‪.‬‬
‫‪ 29‬דאָס זײַנען די פירשטן פֿון דעם‬ ‫‪ 17‬און דאָס זײַנען די קינדער פֿון‬
‫חוֹרי‪ :‬דער פירשט פֿון לוֹטָן‪ ,‬דער‬ ‫ֵעשָׂוס זון ְרעואֵלן‪ :‬דער פירשט פֿון‬
‫פירשט פֿון שוֹבָל‪ ,‬דער פירשט פֿון‬ ‫נַחַת‪ ,‬דער פירשט פֿון ז ֶַרח‪ ,‬דער פירשט‬
‫ִצבְעוֹן‪ ,‬דער פירשט פֿון ַענָה‪,‬‬ ‫שמָה‪ ,‬דער פירשט פֿון ִמזָה‪ .‬דאָס‬ ‫פֿון ַ‬
‫‪ 30‬דער פירשט פֿון דִ שוֹן‪ ,‬דער‬ ‫זײַנען די פירשטן פֿון ְרעואֵל אין לאַנד‬
‫פירשט פֿון ֵאצֶר‪ ,‬דעם פירשט פֿון‬ ‫אֶדוֹם‪ .‬דאָס זײַנען די קינדער פֿון ֵעשָׂוס‬
‫דישָן‪ .‬דאָס זײַנען די פירשטן פֿון די‬ ‫װײַב בשׂמַתן‪.‬‬
‫חוֹרים‪ ,‬לױט זײערע פירשטן אין לאַנד‬ ‫‪ 18‬און דאָס זײַנען די קינדער פֿון‬
‫שׂעִיר‪.‬‬ ‫ֵ‬ ‫ֵעשָׂוס װײַב אָהלי ָבמָהן‪ :‬דער פירשט‬
‫‪ 31‬און דאָס זײַנען די מלכים װאָס‬ ‫פֿון י ְעוש‪ ,‬דער פירשט פֿון י ַ ְעלָם‪,‬‬
‫האָבן געקיניגט אין לאַנד אֶדוֹם‪,‬‬ ‫דער פירשט פֿון ק ַֹרח; דאָס זײַנען די‬
‫אײדער עס האָט געקיניגט ַא קיניג ב ַײ‬ ‫פירשטן פֿון ֵעשָׂוס װײַב אָהלי ָבמָה דער‬
‫די קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫טאָכטער פֿון ַענָהן‪.‬‬
‫‪ 32‬עס האָט געקיניגט אין אֶדוֹם בלַע‬ ‫‪ 19‬דאָס זײַנען די קינדער פֿון ֵעשָׂו‪,‬‬
‫דער זון פֿון בעוֹרן; און דער נאָמען פֿון‬ ‫און דאָס זײַנען זײערע פירשטן; דאָס‬
‫זײַן שטאָט איז געװען דִ נהָבֿה‪.‬‬ ‫איז אֶדוֹם‪.‬‬
‫‪57‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪36:33—37:9‬‬
‫ַויֵשֶ ב‬ ‫‪ 33‬איז בלַע געשטאָרבן‪ ,‬און אױף‬

‫און יעקב איז געזעסן אין‬ ‫זײַן אָרט האָט געקיניגט יוֹבָב דער זון‬
‫דעם לאַנד פֿון זײַן פאָטערס‬ ‫‪37‬‬
‫װוֹּינשאַפט‪ ,‬אין לאַנד כּנַעַן‪.‬‬
‫בצרה‪.‬‬‫פֿון ז ֶַרחן‪ ,‬פֿון ָ‬
‫‪ 34‬איז יוֹבָב געשטאָרבן‪ ,‬און אױף‬
‫‪ 2‬דאָס איז די געשיכטע פֿון יעקבן‪:‬‬ ‫זײַן אָרט האָט געקיניגט חושָם פֿון‬
‫יוֹסף צו זיבעצן יאָר איז געװען ַא‬ ‫לאַנד פֿון דעם תֵּ ימָני‪.‬‬
‫פּאַסטוך מיט זײַנע ברידער ב ַײ די‬ ‫‪ 35‬איז חושָם געשטאָרבן‪ ,‬און אױף‬
‫שאָף; און ער איז געװען ַא יי ִנגל אַקעגן‬ ‫זײַן אָרט האָט געקיניגט הַדַ ד דער זון‬
‫די זין פֿון בלהָהן‪ ,‬און אַקעגן די זין פֿון‬ ‫פֿון בדַ דן‪ ,‬װאָס האָט געשלאָגן מִדי ָן אין‬
‫זִלפָּהן‪ ,‬די װײַבער פֿון זײַן פאָטער; און‬ ‫פעלד פֿון מוֹאָב; און דער נאָמען פֿון‬
‫יוֹסף האָט געבראַכט בײזע רײד אױף‬ ‫זײַן שטאָט איז געװען ַעוִית‪.‬‬
‫זײ צו זײער פאָטער‪.‬‬ ‫‪ 36‬איז הַדַ ד געשטאָרבן‪ ,‬און אױף‬
‫‪ 3‬און ישׂראל האָט ליב געהאַט יוֹספֿן‬ ‫זײַן אָרט האָט געקיניגט שַׂמלָה פֿון‬
‫מער פֿון אַלע זײַנע זין‪ ,‬װײַל ער איז ב ַײ‬ ‫ַשׂרקָה‪.‬‬
‫מ ֵ‬
‫אים געװען ַא בן‪-‬זקונים‪ .‬און ער האָט‬ ‫‪ 37‬איז שַׂמלָה געשטאָרבן‪ ,‬און אױף‬
‫אים געמאַכט ַא געשטרײַפט העמדל‪.‬‬ ‫זײַן אָרט האָט געקיניגט שָאול פֿון‬
‫‪ 4‬און אַז זײַנע ברידער האָבן געזען‬ ‫רחוֹבוֹת בײַם טײַך‪.‬‬
‫אַז זײער פאָטער האָט אים ליבער פֿון‬ ‫‪ 38‬איז שָאול געשטאָרבן‪ ,‬און אױף‬
‫אַלע זײַנע ברידער‪ ,‬האָבן זײ אים פײַנט‬ ‫זײַן אָרט האָט געקיניגט בעַל‪ָ -‬חנָן דער‬
‫געקריגן‪ ,‬און ניט געקענט רעדן צו אים‬ ‫זון פֿון עַכבוֹרן‪.‬‬
‫פרידלעך‪.‬‬ ‫‪ 39‬איז בעַל‪ָ -‬חנָן דער זון פֿון עַכבוֹרן‬
‫‪ 5‬און יוֹספֿן האָט זיך געחלומט ַא‬ ‫געשטאָרבן‪ ,‬און אױף זײַן אָרט האָט‬
‫חלום‪ ,‬און ער האָט דערצײלט זײַנע‬ ‫געקיניגט הַדַ ד; און דער נאָמען פֿון זײַן‬
‫ברידער‪ ,‬און זײ האָבן אים נאָך מער‬ ‫שטאָט איז געװען פָּעו; און דער נאָמען‬
‫פײַנט געקריגן‪.‬‬ ‫פֿון זײַן װײַב איז געװען מהֵיטַבאֵל די‬
‫‪ 6‬און ער האָט צו זײ געזאָגט‪ :‬הערט‬ ‫ַטרד דער טאָכטער פֿון‬ ‫טאָכטער פֿון מ ֵ‬
‫אַקאָרשט דעם דאָזיקן חלום װאָס מיר‬ ‫מֵי‪-‬זָהָבן‪.‬‬
‫האָט זיך געחלומט‪:‬‬
‫‪ 7‬מיר בינדן אַזױ גאַרבן אין‬ ‫‪ 40‬און דאָס זײַנען די נעמען פֿון‬
‫פעלד‪ ,‬ערשט מײַן גאַרב האָט זיך‬ ‫די פירשטן פֿון ֵעשָׂו‪ ,‬לױט זײערע‬
‫אױפֿגעהױבן‪ ,‬און איז אױך געבליבן‬ ‫משפּחות‪ ,‬לױט זײערע ערטער‪ ,‬מיט‬
‫שטײן; און זע‪ ,‬אײַערע גאַרבן האָבן‬ ‫זײערע נעמען‪ :‬דער פירשט פֿון תִּ מנַע‪,‬‬
‫זיך אַרומגעשטעלט‪ ,‬און האָבן זיך‬ ‫דער פירשט פֿון עַלוָה‪ ,‬דער פירשט פֿון‬
‫געבוקט צו מײַן גאַרב‪.‬‬ ‫יתֵ ת‪,‬‬
‫‪ 8‬האָבן זײַנע ברידער צו אים‬ ‫‪ 41‬דער פירשט פֿון אָהלי ָבמָה‪ ,‬דער‬
‫געזאָגט‪ :‬קיניגן װילסטו קיניגן איבער‬ ‫פירשט פֿון ֵאלָה‪ ,‬דער פירשט פֿון פּינוֹן‪,‬‬
‫אונדז? אָדער געװעלטיקן װילסטו‬ ‫‪ 42‬דער פירשט פֿון קנַז‪ ,‬דער פירשט‬
‫געװעלטיקן איבער אונדז? און זײ‬ ‫פֿון תֵּ ימָן‪ ,‬דער פירשט פֿון מִבצָר‪,‬‬
‫האָבן אים נאָך מער פײַנט געקריגן‬ ‫‪ 43‬דער פירשט פֿון מַגדיאֵל‪ ,‬דער‬
‫פֿאַר זײַנע חלוֹמות‪ ,‬און פֿאַר זײַנע‬ ‫דאָס זײַנען‬ ‫ִירם‪.‬‬
‫פירשט פֿון ע ָ‬
‫רײד‪.‬‬ ‫די פירשטן פֿון אֶדוֹם לױט זײערע‬
‫‪ 9‬און אים האָט זיך װידער געחלומט‬ ‫װױנערטער‪ ,‬אין דעם לאַנד פֿון זײער‬
‫אַן אַנדער חלום‪ ,‬און ער האָט‬ ‫אײגנטום‪ .‬דאָס איז ֵעשָׂו דער פאָטער‬
‫דערצײלט זײַנע ברידער‪ ,‬און האָט‬ ‫פֿון אֶדוֹם‪.‬‬
‫‪37:10—37:27‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪58‬‬
‫קעגן אים‪ ,‬אים צו טײטן‪.‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬אָט האָט זיך מיר װידער‬
‫‪ 19‬און זײ האָבן געזאָגט אײנער‬ ‫געחלומט ַא חלום‪ :‬ערשט די זון און‬
‫צום אַנדערן‪ :‬אָן קומט דער דאָזיקער‬ ‫די לבנה און די עלף שטערן בוקן זיך‬
‫בעל‪-‬חלוֹמות‪.‬‬ ‫צו מיר‪.‬‬
‫‪ 20‬און אַצונד‪ ,‬קומט‪ ,‬און לאָמיר‬ ‫‪ 10‬און װי ער האָט עס דערצײלט זײַן‬
‫אים הרגען‪ ,‬און אים אַרײַנװאַרפֿן‬ ‫פאָטער און זײַנע ברידער‪ ,‬האָט זײַן‬
‫אין אײנער פֿון די גריבער‪ ,‬און מיר‬ ‫פאָטער אָנגעשריען אױף אים‪ ,‬און האָט‬
‫װעלן זאָגן‪ַ :‬א בײזע חיה האָט אים‬ ‫צו אים געזאָגט‪ :‬װאָס איז דאָס פֿאַר‬
‫אױפֿגעגעסן; און מיר װעלן זען װאָס‬ ‫ַא חלום װאָס דיר האָט זיך געחלומט?‬
‫װעט װערן פֿון זײַנע חלוֹמות‪.‬‬ ‫זאָל איך און דײַן מוטער און דײַנע‬
‫‪ 21‬האָט ראובן דערהערט‪ ,‬און ער‬ ‫ברידער גאָר קומען זיך בוקן פֿאַר דיר‬
‫האָט אים געזוכט מציל צו זײַן פֿון זײער‬ ‫צו דער ערד?‬
‫האַנט‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬לאָמיר אים‬ ‫‪ 11‬און די ברידער האָבן אים מקנא‬
‫ניט נעמען דאָס לעבן‪.‬‬ ‫געװען; אָבער זײַן פאָטער האָט די זאַך‬
‫‪ 22‬און ראובן האָט צו זײ געזאָגט‪:‬‬ ‫געהאַלטן אין זינען‪.‬‬
‫איר זאָלט ניט פֿאַרגיסן קײן בלוט;‬ ‫‪ 12‬און זײַנע ברידער זײַנען‬
‫װאַרפט אים אַרײַן אין יענער גרוב‬ ‫געגאַנגען פיטערן די שאָף פֿון זײער‬
‫װאָס אין מדבר‪ ,‬אָבער ַא האַנט זאָלט‬ ‫פאָטער אין שכֶם‪.‬‬
‫איר ניט אױסשטרעקן אױף אים – כּדי‬ ‫‪ 13‬האָט ישׂראל געזאָגט צו יוֹספֿן‪:‬‬
‫אים מציל צו זײַן פֿון זײער האַנט‪ ,‬אים‬ ‫דײַנע ברידער פיטערן דאָך אין שכֶם;‬
‫אומצוקערן צו זײַן פאָטער‪.‬‬ ‫קום און איך װעל דיך שיקן צו זײ‪.‬‬
‫‪ 23‬און עס איז געװען‪ ,‬װי יוֹסף‬ ‫האָט ער צו אים געזאָגט‪ :‬ד ָא בין איך‪.‬‬
‫איז צוגעקומען צו זײַנע ברידער‪ ,‬אַזױ‬ ‫‪ 14‬האָט ער צו אים געזאָגט‪ :‬גײ‬
‫האָבן זײ אױסגעטאָן יוֹספֿן זײַן העמדל‪,‬‬ ‫אַקאָרשט זע אױב פריד איז צו דײַנע‬
‫דאָס געשטרײַפטע העמדל װאָס אױף‬ ‫ברידער‪ ,‬און פריד צו די שאָף‪ ,‬און‬
‫אים‪.‬‬ ‫ברענג מיר אַן ענטפער‪ .‬און ער האָט‬
‫‪ 24‬און זײ האָבן אים גענומען‪ ,‬און‬ ‫אים אַװעקגעשיקט פֿון דעם טאָל פֿון‬
‫האָבן אים אַרײַנגעװאָרפֿן אין דער‬ ‫חֶברוֹן‪ ,‬און ער איז געקומען קײן שכֶם‪.‬‬
‫גרוב‪ .‬און די גרוב איז געװען לײדיק‪,‬‬ ‫‪ 15‬האָט אים געפונען ַא מאַן‪ ,‬ערשט‬
‫קײן װאַסער איז אין איר ניט געװען‪.‬‬ ‫ער בלאָנדזשעט אום אין פעלד; און‬
‫‪ 25‬און זײ האָבן זיך געזעצט עסן‬ ‫דער מאַן האָט אים געפרעגט‪ ,‬אַזױ צו‬
‫ברױט‪ .‬און זײ האָבן אױפֿגעהױבן‬ ‫זאָגן‪ :‬װאָס זוכסטו?‬
‫זײערע אױגן‪ ,‬און האָבן ַא קוק געטאָן‪,‬‬ ‫‪ 16‬האָט ער געזאָגט‪ :‬מײַנע ברידער‬
‫ערשט ַא קאַראַװאַן י ִשמעאֵלים קומט‬ ‫זוך איך; זאָג מיר‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬װוּ‬
‫אָן פֿון גִלעָד‪ ,‬און זײערע קעמלען‬ ‫פיטערן זײ?‬
‫טראָגן געװירץ און באַלזאַם און‬ ‫‪ 17‬האָט דער מאַן געזאָגט‪ :‬זײ האָבן‬
‫לאַדאַן װאָס זײ גײען אַראָפּנידערן קײן‬ ‫אַװעקגעצױגן פֿון דאַנען‪ ,‬װאָרום איך‬
‫מ ַ‬ ‫האָב געהערט װי זײ זאָגן‪ :‬לאָמיר גײן‬
‫‪ 26‬האָט יהודה געזאָגט צו זײַנע‬ ‫קײן דוֹתָ ן‪ .‬איז יוֹסף געגאַנגען נאָך‬
‫ברידער‪ :‬װאָס װעט אַרױסקומען‪ ,‬אַז‬ ‫זײַנע ברידער‪ ,‬און ער האָט זײ געפונען‬
‫מיר װעלן הרגען אונדזער ברודער‪ ,‬און‬ ‫אין דוֹתָ ן‪.‬‬
‫מיר װעלן פֿאַרדעקן זײַן בלוט?‬ ‫‪ 18‬און װי זײ האָבן אים דערזען‬
‫‪ 27‬קומט‪ ,‬און לאָמיר אים פֿאַרקױפֿן‬ ‫פֿון װײַטן‪ ,‬און אײדער נאָך ער האָט‬
‫צו די י ִשמעאֵלים‪ ,‬און אונדזער האַנט‬ ‫גענענט צו זײ‪ ,‬האָבן זײ זיך געקליגט‬
‫‪59‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪37:28—38:10‬‬
‫פאָטער האָט אים באַװײנט‪.‬‬ ‫זאָל ניט זײַן אױף אים; װאָרום‬
‫‪ 36‬און די מִדי ָנים האָבן אים‬ ‫אונדזער ברודער‪ ,‬אונדזער פלײש‬
‫ִצרי ִם צו פּוֹטיפַרן‪,‬‬ ‫פֿאַרקױפט אין מ ַ‬ ‫איז ער‪ .‬און זײַנע ברידער האָבן‬
‫ַא הױפדינער פֿון פַּרעהן‪ ,‬דעם‬ ‫צוגעהערט‪.‬‬
‫אױבערלײַבװעכטער‪.‬‬ ‫‪ 28‬און װי די מִדי ָנישע לײַט‪ ,‬די‬
‫און עס איז געװען אין‬ ‫סָוחרים‪ ,‬זײַנען פֿאַרבײַגעגאַנגען‪,‬‬
‫יענער צײַט‪ ,‬האָט יהודה‬ ‫‪38‬‬
‫אַראָפּגענידערט פֿון זײַנע ברידער‪ ,‬און‬
‫אַזױ האָבן זײ אַרױסגעצױגן און‬
‫אַרױפגעבראַכט יוֹספֿן פֿון דער‬
‫ער האָט אײַנגעקערט צו ַא מאַן פֿון‬ ‫גרוב‪ ,‬און זײ האָבן פֿאַרקױפט‬
‫עַדולָם‪ ,‬װאָס זײַן נאָמען איז געװען‬ ‫יוֹספֿן צו די י ִשמעאֵלים פֿאַר‬
‫חירה‪.‬‬
‫ָ‬ ‫צװאַנציק זילבערשטיק; און די האָבן‬
‫‪ 2‬און יהודה האָט דאָרטן געזען די‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫אַװעקגעפירט יוֹספֿן קײן מ ַ‬
‫טאָכטער פֿון ַא מאַן ַא כּנַעַני‪ ,‬װאָס זײַן‬ ‫‪ 29‬און ראובן האָט זיך אומגעקערט‬
‫נאָמען איז געװען שועַ‪ ,‬און ער האָט זי‬ ‫צו דער גרוב‪ ,‬ערשט יוֹסף איז ניט ָא‬
‫גענומען‪ ,‬און איז געקומען צו איר‪.‬‬ ‫אין דער גרוב; האָט ער צעריסן זײַנע‬
‫‪ 3‬און זי איז טראָגעדיק געװאָרן‪ ,‬און‬ ‫קלײדער‪.‬‬
‫האָט געבאָרן ַא זון; און ער האָט גערופֿן‬ ‫‪ 30‬און ער האָט זיך אומגעקערט צו‬
‫זײַן נאָמען עֵר‪.‬‬ ‫זײַנע ברידער‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬דער‬
‫‪ 4‬און זי איז װידער טראָגעדיק‬ ‫יי ִנגל איז ניטאָ‪ ,‬און איך‪ ,‬װוּ טו איך מיך‬
‫געװאָרן‪ ,‬און האָט געבאָרן ַא זון; און‬ ‫אַהין?‬
‫זי האָט גערופֿן זײַן נאָמען אוֹנָן‪.‬‬ ‫‪ 31‬און זײ האָבן גענומען יוֹספס‬
‫‪ 5‬און זי האָט װידער געבאָרן ַא זון;‬ ‫העמדל‪ ,‬און האָבן געשאָכטן ַא‬
‫שלָה‪.‬‬‫און זי האָט גערופֿן זײַן נאָמען ֵ‬ ‫ציגנבאָק‪ ,‬און האָבן אײַנגעטונקט דאָס‬
‫און ער איז געװען אין כּזיב‪ ,‬אַז זי האָט‬ ‫העמדל אין דעם בלוט‪.‬‬
‫אים געבאָרן‪.‬‬ ‫‪ 32‬און זײ האָבן אַװעקגעשיקט דאָס‬
‫‪ 6‬און יהודה האָט גענומען ַא װײַב‬ ‫געשטרײַפטע העמדל‪ ,‬און געלאָזט‬
‫פֿאַר עֵר זײַן בכָור‪ ,‬װאָס איר נאָמען איז‬ ‫ברענגען צו זײער פאָטער‪ ,‬און געלאָזט‬
‫געװען תָּ מָר‪.‬‬ ‫זאָגן‪ :‬דאָס האָבן מיר געפונען; דערקען‬
‫‪ 7‬און עֵר‪ ,‬יהודהס בכָור‪ ,‬איז געװען‬ ‫אַקאָרשט אױב דאָס איז דײַן זונס‬
‫שלעכט אין די אױגן פֿון גאָט‪ ,‬און גאָט‬ ‫העמדל אָדער ניט‪.‬‬
‫האָט אים געטײט‪.‬‬ ‫‪ 33‬האָט ער עס דערקענט‪ ,‬און ער‬
‫‪ 8‬האָט יהודה געזאָגט צו אוֹנָנען‪:‬‬ ‫האָט געזאָגט‪ :‬מײַן זונס העמדל;‬
‫קום צו דײַן ברודערס װײַב‪ ,‬און‬ ‫ַא בײזע חיה האָט אים אױפֿגעגעסן‪,‬‬
‫באַשװעגער זי‪ ,‬און שטעל אױף ַא‬ ‫פֿאַרצוקן פֿאַרצוקט געװאָרן איז יוֹסף‪.‬‬
‫זאָמען נאָך דײַן ברודער‪.‬‬ ‫‪ 34‬און יעקב האָט צעריסן זײַנע‬
‫‪ 9‬און אַזױ װי אוֹנָן האָט געװוּסט‬ ‫קלײדער‪ ,‬און אָנגעטאָן זאַק אױף זײַנע‬
‫אַז דער זאָמען װעט ניט געהערן‬ ‫לענדן‪ ,‬און ער האָט געטרױערט אױף‬
‫צו אים‪ ,‬איז‪ ,‬אַז ער איז געקומען‬ ‫זײַן זון פיל טעג‪.‬‬
‫צו זײַן ברודערס װײַב‪ ,‬האָט ער‬ ‫‪ 35‬און אַלע זײַנע זין און אַלע זײַנע‬
‫אױסגעבראַכט צו דער ערד‪ ,‬כּדי ניט‬ ‫טעכטער זײַנען אױפֿגעשטאַנען אים‬
‫צו געבן ַא זאָמען צו זײַן ברודער‪.‬‬ ‫צו טרײסטן‪ ,‬אָבער ער האָט זיך‬
‫‪ 10‬איז געװען שלעכט אין די אױגן‬ ‫ניט געװאָלט טרײסטן; און ער האָט‬
‫פֿון גאָט װאָס ער האָט געטאָן‪ ,‬און ער‬ ‫געזאָגט‪ :‬פֿאַר װאָר‪ ,‬אַן אָבל װעל איך‬
‫האָט אים אױך געטײט‪.‬‬ ‫נידערן צו מײַן זון אין קבֿר‪ .‬און זײַן‬
‫‪38:11—38:26‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪60‬‬
‫האָט ער עס איר געגעבן‪ ,‬און ער איז‬ ‫‪ 11‬האָט יהודה געזאָגט צו זײַן שנור‬
‫צו איר געקומען‪ ,‬און זי איז טראָגעדיק‬ ‫תָּ מָרן‪ :‬זיץ אַן אַלמנה אין דײַן‬
‫געװאָרן פֿון אים‪.‬‬ ‫שלָה‬
‫פאָטערס הױז‪ ,‬ביז מײַן זון ֵ‬
‫‪ 19‬און זי איז אױפֿגעשטאַנען און‬ ‫װעט אױפֿװאַקסן; װאָרום ער האָט‬
‫איז אַװעקגעגאַנגען‪ ,‬און זי האָט‬ ‫געקלערט‪ :‬טאָמער װעט ער אױך‬
‫אױסגעטאָן פֿון זיך איר שלײער‪ ,‬און‬ ‫שטאַרבן אַזױ װי זײַנע ברידער‪ .‬איז‬
‫האָט אָנגעטאָן אירע אַלמנה‪-‬קלײדער‪.‬‬ ‫תָּ מָר אַװעקגעגאַנגען‪ ,‬און איז געזעסן‬
‫‪ 20‬און יהודה האָט געשיקט דאָס‬ ‫אין איר פאָטערס הױז‪.‬‬
‫ציגנבעקל דורך דער האַנט פֿון זײַן גוטן‬ ‫‪ 12‬האָבן זיך געמערט די טעג‪ ,‬און‬
‫פרײַנט פֿון עַדולָם‪ ,‬כּדי אָפּצונעמען‬ ‫שועַס טאָכטער‪ ,‬די װײַב פֿון יהודהן‪,‬‬
‫דעם משכּון פֿון דער פרױס האַנט;‬ ‫און אַז יהודה‬ ‫איז געשטאָרבן‪.‬‬
‫אָבער ער האָט זי ניט געפונען‪.‬‬ ‫האָט זיך געהאַט געטרײסט‪ ,‬איז ער‬
‫‪ 21‬האָט ער געפרעגט די מענטשן פֿון‬ ‫אַרױפגעגאַנגען צו די שערער פֿון זײַנע‬
‫איר אָרט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬װוּ איז די זוֹנה‬ ‫שאָף קײן תִּ מנָה‪ ,‬ער און זײַן גוטער‬
‫װאָס איז געװען אין עֵינַי ִם בײַם װעג?‬ ‫חירה פֿון עַדולָם‪.‬‬
‫פרײַנט ָ‬
‫האָבן זײ געזאָגט‪ :‬ד ָא איז ניט געװען‬ ‫‪ 13‬איז אָנגעזאָגט געװאָרן תָּ מָרן‪,‬‬
‫קײן זוֹנה‪.‬‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬זע‪ ,‬דײַן שװער גײט‬
‫‪ 22‬האָט ער זיך אומגעקערט צו‬ ‫אַרױף קײן תִּ מנָה‪ ,‬צו שערן זײַנע שאָף‪.‬‬
‫יהודהן‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬איך האָב זי‬ ‫‪ 14‬האָט זי אױסגעטאָן אירע‬
‫ניט געפונען‪ .‬און אױך די מענטשן פֿון‬ ‫אַלמנה‪-‬קלײדער פֿון זיך‪ ,‬און האָט זיך‬
‫דעם אָרט האָבן געזאָגט‪ :‬ד ָא איז ניט‬ ‫פֿאַרדעקט מיט ַא שלײער‪ ,‬און זיך‬
‫געװען קײן זוֹנה‪.‬‬ ‫אײַנגעװיקלט‪ ,‬און זי האָט זיך געזעצט‬
‫‪ 23‬האָט יהודה געזאָגט‪ :‬זאָל זי‬ ‫בײַם אײַנגאַנג פֿון עֵינַי ִם‪ ,‬װאָס אױפֿן‬
‫עס האַלטן פֿאַר זיך‪ ,‬כּדי מיר זאָלן‬ ‫װעג קײן תִּ מנָה; װאָרום זי האָט געזען‬
‫ניט װערן צו שפּאָט; איך האָב דאָך‬ ‫שלָה איז אױפֿגעװאַקסן‪ ,‬און זי איז‬ ‫אַז ֵ‬
‫געשיקט דאָס דאָזיקע ציקעלע‪ ,‬און דו‬ ‫ניט געגעבן געװאָרן צו אים פֿאַר ַא‬
‫האָסט זי ניט געפונען‪.‬‬ ‫װײַב‪.‬‬
‫‪ 24‬און עס איז געװען אין אַרום‬ ‫‪ 15‬און יהודה האָט זי געזען‪ ,‬און ער‬
‫דר ַײ חדשים‪ ,‬איז אָנגעזאָגט געװאָרן‬ ‫האָט זי גערעכנט פֿאַר ַא זוֹנה‪ ,‬װײַל זי‬
‫יהודהן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬דײַן שנור תָּ מָר‬ ‫האָט פֿאַרדעקט איר פּנים‪.‬‬
‫האָט מזַנה געװען‪ ,‬און אָט איז זי‬ ‫‪ 16‬האָט ער פֿאַרקערט צו איר בײַם‬
‫אױך טראָגעדיק פֿון זנות‪ .‬האָט יהודה‬ ‫װעג‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬קום‪ ,‬איך בעט‬
‫געזאָגט‪ :‬פירט זי אַרױס‪ ,‬און זאָל זי‬ ‫דיך‪ ,‬לאָמיך קומען צו דיר; װאָרום‬
‫פֿאַרברענט װערן‪.‬‬ ‫ער האָט ניט געװוּסט אַז זי איז זײַן‬
‫‪ 25‬װי זי איז אַרױסגעפירט געװאָרן‪,‬‬ ‫שנור‪ .‬האָט זי געזאָגט‪ :‬װאָס װעסטו‬
‫אַזױ האָט זי געשיקט זאָגן צו איר‬ ‫מיר געבן‪ ,‬אַז דו װעסט קומען צו מיר?‬
‫שװער‪ :‬פֿון דעם מאַן װאָס די דאָזיקע‬ ‫‪ 17‬האָט ער געזאָגט‪ :‬איך װעל שיקן‬
‫געהערן צו אים‪ ,‬בין איך טראָגעדיק‪.‬‬ ‫ַא ציגנבעקל פֿון די שאָף‪ .‬האָט זי‬
‫און זי האָט געזאָגט‪ :‬דערקען אַקאָרשט‬ ‫געזאָגט‪ :‬סײַדן װעסט מיר געבן ַא‬
‫װעמעס איז דער דאָזיקער זיגלרינג‪,‬‬ ‫משכּון ביז דו שיקסט‪.‬‬
‫און די שנורן‪ ,‬און דער שטעקן?‬ ‫‪ 18‬האָט ער געזאָגט‪ :‬װאָס פֿאַר ַא‬
‫‪ 26‬האָט יהודה דערקענט‪ ,‬און ער‬ ‫משכּון זאָל איך דיר געבן? האָט זי‬
‫האָט געזאָגט‪ :‬זי איז גערעכטער פֿון‬ ‫געזאָגט‪ :‬דײַן זיגלרינג‪ ,‬און דײַן שנור‪,‬‬
‫מיר‪ ,‬דערפֿאַר װײַל איך האָב זי ניט‬ ‫און דײַן שטעקן װאָס אין דײַן האַנט‪.‬‬
‫‪61‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪38:27—39:13‬‬
‫און איבער אַלץ װאָס ער האָט געהאַט‪,‬‬ ‫שלָהן‪ .‬אָבער ער‬ ‫געגעבן צו מײַן זון ֵ‬
‫האָט גאָט געבענטשט דעם מִצריס הױז‬ ‫האָט מער װידער ניט פֿאַרקערט מיט‬
‫פֿון יוֹספס װעגן‪ ,‬און ַא ברכה פֿון גאָט‬ ‫איר‪.‬‬
‫איז געװען אױף אַלץ װאָס ער האָט‬ ‫‪ 27‬און עס איז געװען אין דער צײַט‬
‫געהאַט אין הױז און אין פעלד‪.‬‬ ‫פֿון איר געבערן‪ ,‬ערשט ַא צװילינג איז‬
‫‪ 6‬האָט ער איבערגעלאָזן אַלץ װאָס‬ ‫אין איר לײַב‪.‬‬
‫ער האָט געהאַט אין יוֹספס האַנט‪ ,‬און‬ ‫‪ 28‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז זי האָט‬
‫ער האָט לעבן אים ניט געװוּסט פֿון‬ ‫געבאָרן‪ ,‬האָט אײנער אַרױסגעשטעקט‬
‫קײן זאַך‪ ,‬אַחוץ דעם ברױט װאָס ער‬ ‫זײַן האַנט‪ ,‬און די הײבין האָט גענומען‬
‫האָט געגעסן‪ .‬און יוֹסף איז געװען שײן‬ ‫און האָט אָנגעבונדן אָן זײַן האַנט ַא‬
‫אױפֿן געשטאַלט‪ ,‬און שײן אױפֿן פּנים‪.‬‬ ‫רױטן פאָדים‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬דער‬
‫‪ 7‬און עס איז געװען נאָך די דאָזיקע‬ ‫דאָזיקער איז אַרױסגעקומען צוערשט‪.‬‬
‫געשעענישן‪ ,‬האָט זײַן האַרס װײַב‬ ‫‪ 29‬און עס איז געװען‪ ,‬װי ער ציט‬
‫אױפֿגעהױבן אירע אױגן אױף יוֹספֿן‪,‬‬ ‫צוריק זײַן האַנט‪ ,‬ערשט זײַן ברודער‬
‫און זי האָט געזאָגט‪ :‬ליג מיט מיר‪.‬‬ ‫איז אַרױסגעקומען; האָט זי געזאָגט‪:‬‬
‫‪ 8‬האָט ער ניט געװאָלט‪ ,‬און ער האָט‬ ‫װאָס האָסטו זיך געריסן מיט אַז ַא‬
‫געזאָגט צו זײַן האַרס װײַב‪ :‬זע‪ ,‬מײַן‬ ‫רײַסעניש? און מע האָט גערופֿן זײַן‬
‫האַר װײס ניט לעבן מיר װאָס אין הױז‬ ‫נאָמען פּ ֶֶרץ‪.‬‬
‫טוט זיך‪ ,‬און אַלץ װאָס ער האָט‪ ,‬האָט‬ ‫‪ 30‬און דערנאָך איז אַרױסגעקומען‬
‫ער איבערגעגעבן אין מײַן האַנט‪.‬‬ ‫זײַן ברודער‪ ,‬װאָס אױף זײַן האַנט איז‬
‫‪ 9‬ער איז אין דעם דאָזיקן הױז ניט‬ ‫געװען דער רױטער פאָדים; און מע‬
‫גרעסער פֿון מיר‪ ,‬און ער האָט ניט‬ ‫האָט גערופֿן זײַן נאָמען ז ֶַרח‪.‬‬
‫פֿאַרמיטן פֿון מיר קײן זאַך‪ ,‬נאָר בלױז‬
‫דיך‪ ,‬װײַל דו ביסט זײַן װײַב‪ .‬הײַנט װי‬
‫קען איך טאָן דאָס דאָזיקע גרױסע בײז‪,‬‬
‫און זינדיקן צו גאָט?‬
‫און יוֹסף איז אַראָפּגענידערט‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬און‬
‫געװאָרן קײן מ ַ‬ ‫‪39‬‬
‫פּוֹטיפַר‪ַ ,‬א הױפדינער פֿון פַּרעהן‪ ,‬דער‬
‫‪ 10‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז זי האָט‬ ‫אױבערלײַבװעכטער‪ַ ,‬א מִצרישער‬
‫גערעדט צו יוֹספֿן טאָג פֿאַר טאָג‪ ,‬און‬ ‫מאַן‪ ,‬האָט אים אָפּגעקױפט פֿון דער‬
‫ער האָט ניט צוגעהערט צו איר‪ ,‬צו ליגן‬ ‫האַנט פֿון די י ִשמעאֵלים װאָס האָבן‬
‫מיט איר‪ ,‬צו זײַן מיט איר‪,‬‬ ‫אים אַהין אַראָפּגענידערט‪.‬‬
‫‪ 11‬איז‪ ,‬אײן טאָג װען ער איז‬ ‫‪ 2‬און גאָט איז געװען מיט יוֹספֿן‪ ,‬און‬
‫אַרײַנגעקומען אין הױז צו טאָן זײַן‬ ‫ער איז געװען ַא באַגליקטער מענטש;‬
‫אַרבעט‪ ,‬און קײן מענטש פֿון די‬ ‫און ער איז געװען אין הױז פֿון זײַן האַר‬
‫הױזלײַט איז דאָרטן ניט געװען אין‬ ‫דעם מִצרי‪.‬‬
‫הױז‪,‬‬ ‫‪ 3‬און זײַן האַר האָט געזען‪ ,‬אַז גאָט‬
‫‪ 12‬האָט זי אים אָנגעכאַפּט פֿאַר זײַן‬ ‫איז מיט אים‪ ,‬און אַלץ װאָס ער טוט‪,‬‬
‫קלײד‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬ליג מיט מיר‪.‬‬ ‫באַגליקט גאָט אין זײַן האַנט;‬
‫האָט ער איבערגעלאָזן זײַן קלײד אין‬ ‫‪ 4‬האָט יוֹסף געפונען חן אין זײַנע‬
‫איר האַנט‪ ,‬און איז אַנטלאָפֿן און אַרױס‬ ‫אױגן‪ ,‬און ער האָט אים באַדינט‪ .‬און‬
‫דרױסן‪.‬‬ ‫ער האָט אים אױפֿגעזעצט איבער זײַן‬
‫‪ 13‬און עס איז געװען‪ ,‬װי זי האָט‬ ‫הױז‪ ,‬און אַלץ װאָס ער האָט געהאַט‪,‬‬
‫געזען‪ ,‬אַז ער האָט איבערגעלאָזן זײַן‬ ‫האָט ער איבערגעגעבן אין זײַן האַנט‪.‬‬
‫קלײד אין איר האַנט‪ ,‬און איז אַנטלאָפֿן‬ ‫‪ 5‬און עס איז געװען‪ ,‬פֿון זינט ער‬
‫דרױסן‪,‬‬ ‫האָט אים אױפֿגעזעצט איבער זײַן הױז‪,‬‬
‫‪39:14—40:8‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪62‬‬
‫דאָרטן געטאָן‪ ,‬האָט ער אױפֿגעטאָן‪.‬‬ ‫‪ 14‬אַזױ האָט זי גערופֿן צו אירע‬

‫‪ 23‬דער האַר פֿון געפענקעניש האָט‬ ‫הױזלײַט‪ ,‬און האָט צו זײ געזאָגט‪ ,‬אַזױ‬
‫ניט נאָכגעקוקט קײן שום זאַך אונטער‬ ‫צו זאָגן‪ :‬זעט‪ ,‬מע האָט אונדז געבראַכט‬
‫זײַן האַנט‪ ,‬װײַל גאָט איז געװען מיט‬ ‫ַא מאַן ַא עִברי‪ ,‬צו מאַכן געשפּעט פֿון‬
‫אים‪ ,‬און װאָס ער האָט געטאָן‪ ,‬האָט‬ ‫אונדז; ער איז געקומען צו מיר צו ליגן‬
‫גאָט באַגליקט‪.‬‬ ‫מיט מיר‪ ,‬און איך האָב גערופֿן אױף ַא‬
‫הױכן קָול‪.‬‬
‫דאָזיקע געשעענישן‪ ,‬האָט‬
‫דער טראַנקמײַסטער פֿון דעם מלך‬
‫‪40‬‬ ‫‪ 15‬איז‪ ,‬װי ער האָט געהערט‪ ,‬אַז איך‬
‫האָב אױפֿגעהױבן מײַן קָול און האָב‬
‫גערופֿן‪ ,‬אַזױ האָט ער איבערגעלאָזן‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬און דער בעקער‪ ,‬זיך‬ ‫פֿון מ ַ‬ ‫זײַן קלײד ב ַײ מיר‪ ,‬און איז אַנטלאָפֿן‬
‫פֿאַרזינדיקט אַקעגן זײער האַר‪ ,‬דעם‬ ‫און אַרױס דרױסן‪.‬‬
‫מלך פֿון מ ַ‬ ‫‪ 16‬און זי האָט אַװעקגעלײגט זײַן‬
‫‪ 2‬און פַּרעה האָט געצערנט אױף‬ ‫קלײד ב ַײ זיך‪ ,‬ביז זײַן האַר איז‬
‫זײַנע צװײ הױפֿדינער‪ ,‬אױף דעם‬ ‫געקומען אַהײם‪.‬‬
‫אױבערטראַנקמײַסטער און אױף דעם‬ ‫‪ 17‬און זי האָט גערעדט צו אים אַזױ‬
‫אױבערבעקער‪.‬‬ ‫װי די דאָזיקע װערטער‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫‪ 3‬און ער האָט זײ אַרײַנגעזעצט‬ ‫דער קנעכט דער עִברי װאָס דו האָסט‬
‫דעם‬ ‫פֿון‬ ‫װאַך‬ ‫דער‬ ‫אין‬ ‫אונדז געבראַכט‪ ,‬איז געקומען צו מיר‬
‫אױבערלײַבװעכטערס הױז‪ ,‬אין‬ ‫צו מאַכן געשפּעט פֿון מיר‪.‬‬
‫געפֿענקעניש‪ ,‬אין דעם אָרט װאָס יוֹסף‬ ‫‪ 18‬און עס איז געװען‪ ,‬װי איך האָב‬
‫איז דאָרטן געװען אײַנגעשפּֿאַרט‪.‬‬ ‫אױפֿגעהױבן מײַן קָול און האָב גערופֿן‪,‬‬
‫‪ 4‬און דער אױבערלײַבװעכטער האָט‬ ‫אַזױ האָט ער איבערגעלאָזן זײַן קלײד‬
‫געשטעלט יוֹספֿן לעבן זײ‪ ,‬און ער האָט‬ ‫ב ַײ מיר‪ ,‬און איז אַנטלאָפֿן דרױסן‪.‬‬
‫זײ באַדינט; און זײ זײַנען געװען ַא‬ ‫‪ 19‬און עס איז געװען‪ ,‬װי זײַן האַר‬
‫צײַט אין װאַך‪.‬‬ ‫האָט געהערט די װערטער פֿון זײַן‬
‫‪ 5‬האָט זיך בײדן געחלומט ַא חלום‬ ‫װײַב‪ ,‬װאָס זי האָט צו אים גערעדט‪,‬‬
‫אין אײן נאַכט‪ ,‬איטלעכן זײַן חלום‪,‬‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַזעלכע זאַכן האָט געטאָן‬
‫איטלעכן לױט דעם פּיתרון פֿון זײַן‬ ‫צו מיר דײַן קנעכט‪ ,‬האָט זײַן צאָרן‬
‫חלום – דעם טראַנקמײַסטער און דעם‬ ‫געגרימט‪.‬‬
‫בעקער פֿון דעם מלך פֿון מ ַ‬ ‫‪ 20‬און יוֹספס האַר האָט אים‬
‫װאָס זײַנען געװען אײַנגעשפּֿאַרט אין‬ ‫גענומען‪ ,‬און האָט אים אַרײַנגעזעצט‬
‫געפֿענקעניש‪.‬‬ ‫אין געפענקעניש‪ ,‬אין דעם אָרט‬
‫‪ 6‬און יוֹסף איז געקומען צו זײ אין‬ ‫װוּ דעם מלכס געפאַנגענע זײַנען‬
‫דער פֿרי‪ ,‬און האָט זײ אָנגעקוקט‪,‬‬ ‫אײַנגעשפֿאַרט; און ער איז דאָרטן‬
‫ערשט זײ זײַנען צעטראָגן‪.‬‬ ‫געװען אין געפענקעניש‪.‬‬
‫‪ 7‬האָט ער געפֿרעגט די הױפֿדינער‬ ‫‪ 21‬און גאָט איז געװען מיט יוֹספֿן‪,‬‬
‫פֿון פַּרעהן װאָס מיט אים אין דער‬ ‫און ער האָט גענײַגט צו אים גענאָד‪ ,‬און‬
‫װאַך פֿון זײַן האַרס הױז‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫אים געגעבן חן אין די אױגן פֿון דעם‬
‫פֿאַר װאָס זײַנען אײַערע פּנימער הײַנט‬ ‫האַר פֿון געפענקעניש‪.‬‬
‫פֿאַרערגערט?‬ ‫‪ 22‬און דער האַר פֿון געפענקעניש‬
‫‪ 8‬האָבן זײ צו אים געזאָגט‪ :‬אונדז‬ ‫האָט איבערגעגעבן אױף דער האַנט‬
‫האָט זיך געחלומט ַא חלום‪ ,‬און ניט ָא‬ ‫פֿון יוֹספֿן אַלע געפאַנגענע װאָס אין‬
‫װער זאָל אים פּוֹתר זײַן‪ .‬האָט יוֹסף צו‬ ‫געפענקעניש; און אַלץ װאָס מע האָט‬
‫‪63‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪40:9—41:3‬‬
‫פַּרעהן‪ ,‬געבעקזאַכן‪ ,‬און די פֿױגלען‬ ‫זײ געזאָגט‪ :‬פּיתרוֹנים זײַנען דאָך פֿון‬
‫עסן זײ פֿון דעם קאָרב איבער מײַן‬ ‫גאָט; דערצײלט מיר‪ ,‬איך בעט אײַך‪.‬‬
‫קאָףּ‪.‬‬ ‫‪ 9‬האָט דער אױבערטראַנקמײַסטער‬
‫‪ 18‬האָט יוֹסף געענטפֿערט און האָט‬ ‫דערצײלט זײַן חלום צו יוֹספֿן‪ ,‬און ער‬
‫געזאָגט‪ :‬דאָס איז דער פּיתרון דערפֿון‪:‬‬ ‫האָט צו אים געזאָגט‪ :‬מיר חלומט זיך‪,‬‬
‫די דר ַײ קערב דאָס זײַנען דר ַײ טעג‪.‬‬ ‫ערשט פֿאַר מיר איז ַא װײַנשטאָק‪,‬‬
‫‪ 19‬אין דר ַײ טעג אַרום װעט פַּרעה‬ ‫‪ 10‬און אױפֿן װײַנשטאָק דר ַײ‬
‫אַראָפּנעמען דײַן קאָפּ פֿון דיר‪ ,‬און‬ ‫צװײַגן; און װי ער בליט‪ ,‬איז‬
‫װעט דיך אױפֿהענגען אױף ַא בױם‪ ,‬און‬ ‫אױפֿגעגאַנגען זײַן בליעכץ‪ ,‬האָבן‬
‫די פֿױגלען װעלן עסן דײַן פֿלײש פֿון‬ ‫זײַנע הענגלעך געצײַטיקט װײַנטרױבן‪.‬‬
‫דיר‪.‬‬ ‫‪ 11‬און פַּרעהס בעכער איז‬
‫‪ 20‬און עס איז געװען אױפֿן דריטן‬ ‫געװען אין מײַן האַנט; האָב איך‬
‫טאָג‪ ,‬אין פַּרעהס געבורטסטאָג‪ ,‬האָט‬ ‫גענומען די װײַנטרױבן‪ ,‬און האָב זײ‬
‫ער געמאַכט ַא מאָלצײַט פֿאַר אַלע זײַנע‬ ‫אױסגעקװעטשט אין פַּרעהס בעכער‪,‬‬
‫קנעכט‪ ,‬און האָט אױפֿגענומען דעם‬ ‫און דערלאַנגט דעם בעכער אין‬
‫קאָפּ פֿון דעם אױבערטראַנקמײַסטער‪,‬‬ ‫פַּרעהס האַנט‪.‬‬
‫און דעם קאָפּ פֿון דעם אױבערבעקער‪,‬‬ ‫‪ 12‬האָט יוֹסף צו אים געזאָגט‪ :‬דאָס‬
‫צװישן זײַנע קנעכט‪.‬‬ ‫איז דער פּיתרון דערפֿון‪ :‬די דר ַײ‬
‫‪ 21‬און ער האָט אומגעקערט‬ ‫צװײַגן דאָס זײַנען דר ַײ טעג‪.‬‬
‫דעם אױבערטראַנקמײַסטער צו זײַן‬ ‫‪ 13‬אין דר ַײ טעג אַרום װעט פַּרעה‬
‫טראַנקמײַסטערשאַפֿט; און ער האָט‬ ‫אױפֿנעמען דײַן קאָפּ‪ ,‬און װעט דיך‬
‫דערלאַנגט דעם בעכער אין פַּרעהס‬ ‫אומקערן אױף דײַן שטאַנד‪ ,‬און‬
‫האַנט‪.‬‬ ‫װעסט דערלאַנגען פַּרעהס בעכער‬
‫‪ 22‬און דעם אױבערבעקער האָט ער‬ ‫אין זײַן האַנט‪ ,‬לױטן פֿריערדיקן‬
‫אױפֿגעהאַנגען‪ ,‬אַזױ װי יוֹסף האָט זײ‬ ‫שטײגער‪ ,‬װען דו ביסט געװען זײַן‬
‫פּוֹתר געװען‪.‬‬ ‫טראַנקמײַסטער‪.‬‬
‫דער‬ ‫‪ 23‬אָבער‬ ‫‪ 14‬אָבער זאָלסט מיך געדענקען ב ַײ‬
‫אױבערטראַנקמײַסטער האָט ניט‬ ‫זיך‪ ,‬אַז דיר װעט גוט זײַן‪ ,‬און זאָלסט‬
‫געדאַכט אָן יוֹספֿן‪ ,‬און האָט אים‬ ‫טאָן‪ ,‬איך בעט דיך‪ַ ,‬א חסד מיט מיר‪,‬‬
‫פֿאַרגעסן‪.‬‬ ‫און מיך דערמאָנען פֿאַר פַּרעהן‪ ,‬און‬
‫מִ קֵץ‬ ‫מיך אַרױסציען פֿון דעם דאָזיקן הױז‪.‬‬
‫און עס איז געװען צום סָוף‬ ‫‪ 15‬װאָרום געגנבעט בין איך‬
‫פֿון צװײ יאָר צײַט‪ ,‬האָט זיך‬
‫פַּרעהן געחלומט‪ ,‬ערשט ער שטײט‬
‫‪41‬‬ ‫געגנבעט געװאָרן פֿון לאַנד פֿון די‬
‫עִברים; און ד ָא אױך האָב איך קײן‬
‫בײַם טײַך‪.‬‬ ‫זאַך ניט געטאָן‪ ,‬װאָס מע האָט מיך‬
‫‪ 2‬און אָט גײען אַרױף פֿון טײַך זיבן‬ ‫אַרײַנגעזעצט אין תּפֿיסה‪.‬‬
‫קי‪ ,‬שײן אױפֿן אױסזען און פֿעט אױפֿן‬ ‫‪ 16‬האָט דער אױבערבעקער געזען‬
‫לײַב; און זײ האָבן זיך געפֿיטערט אין‬ ‫אַז ער האָט צום גוטן פּוֹתר געװען‪,‬‬
‫דעם טײַכגראָז‪.‬‬ ‫און ער האָט געזאָגט צו יוֹספֿן‪ :‬מיר‬
‫‪ 3‬און אָט גײען אַרױף נאָך זײ פֿון‬ ‫אױך האָט זיך געחלומט‪ ,‬ערשט דר ַײ‬
‫טײַך זיבן אַנדערע קי‪ ,‬מיאוס אױפֿן‬ ‫געפֿלאָכטענע קערב זײַנען אױף מײַן‬
‫אױסזען‪ ,‬און מאָגער אױפֿן לײַב; און‬ ‫קאָףּ;‬
‫זײ האָבן זיך געשטעלט לעבן יענע קי‬ ‫‪ 17‬און אין דעם אױבערשטן קאָרב‬
‫בײַם ברעג טײַך‪.‬‬ ‫איז פֿון אַלערלײ עסנװאַרג פֿאַר‬
‫‪41:4—41:24‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪64‬‬
‫אױפֿגעהאַנגען‪.‬‬ ‫‪ 4‬און די מיאוסע אױפֿן אױסזען און‬

‫‪ 14‬האָט פַּרעה געשיקט און גערופֿן‬ ‫מאָגערלײַביקע קי האָבן אױפֿגעגעסן‬
‫יוֹספֿן‪ ,‬און מע האָט אים אױף גיך‬ ‫די זיבן שײנע אױפֿן אױסזען און פֿעטע‬
‫אַרױסגענומען פֿון תּפֿיסה‪ .‬און ער האָט‬ ‫קי‪ .‬און פַּרעה האָט זיך אױפֿגעכאַפּט‪.‬‬
‫זיך אָפּגעגאָלט‪ ,‬און האָט איבערגעביטן‬ ‫‪ 5‬און ער איז אײַנגעשלאָפֿן‪ ,‬און אים‬
‫זײַנע קלײדער‪ ,‬און איז געקומען צו‬ ‫האָט זיך געחלומט ַא צװײט מאָל‪,‬‬
‫פַּרעהן‪.‬‬ ‫ערשט זיבן זאַנגען גײען‪-‬אױף אױף‬
‫‪ 15‬האָט פַּרעה געזאָגט צו יוֹספֿן‪ :‬מיר‬ ‫אײן שטענגל געזונטע און גוטע‪.‬‬
‫האָט זיך געחלומט ַא חלום‪ ,‬און ניט ָא‬ ‫‪ 6‬און אָט שפּראָצן אַרױס נאָך זײ‬
‫װער זאָל אים פּוֹתר זײַן; און איך‬ ‫זיבן זאַנגען דינע און פֿאַרברענטע פֿון‬
‫האָב געהערט זאָגן אױף דיר‪ ,‬אַז דו‬ ‫מזרח‪-‬װינט‪.‬‬
‫פֿאַרשטײסט ַא חלום‪ ,‬אים פּוֹתר צו‬ ‫‪ 7‬און די דינע זאַנגען האָבן‬
‫זײַן‪.‬‬ ‫אײַנגעשלונגען די זיבן געזונטע און‬
‫‪ 16‬האָט יוֹסף געענטפֿערט פַּרעהן‪,‬‬ ‫פֿולע זאַנגען‪ .‬און פַּרעה האָט זיך‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬ניט איך‪ ,‬גאָט װעט‬ ‫אױפֿגעכאַפּט‪ ,‬ערשט עס איז ַא חלום‪.‬‬
‫באַשײדן דעם פֿריד פֿון פַּרעהן‪.‬‬ ‫‪ 8‬און עס איז געװען אין דער פֿרי‪,‬‬
‫‪ 17‬האָט פַּרעה געזאָגט צו יוֹספֿן‪ :‬מיר‬ ‫איז זײַן געמיט געװען צערודערט‪ ,‬און‬
‫חלומט זיך‪ ,‬ערשט איך שטײ בײַם‬ ‫ער האָט געשיקט און גערופֿן אַלע‬
‫ברעג טײַך‪.‬‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬און אַלע אירע‬
‫חַרטומים פֿון מ ַ‬
‫‪ 18‬און אָט גײען אַרױף פֿון טײַך זיבן‬ ‫חכמים; און פַּרעה האָט זײ דערצײלט‬
‫קי‪ ,‬פֿעט אױפֿן לײַב און שײן אױפֿן‬ ‫זײַנע חלוֹמות‪ ,‬אָבער קײנער האָט זײ‬
‫געשטאַלט; און זײ האָבן זיך געפֿיטערט‬ ‫ניט געקענט פּוֹתר זײַן פֿאַר פַּרעהן‪.‬‬
‫אין גראָז‪.‬‬ ‫‪ 9‬האָט דער אױבערטראַנקמײַסטער‬
‫‪ 19‬און אָט גײען אַרױף נאָך זײ זיבן‬ ‫גערעדט צו פַּרעהן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬מײַנע‬
‫אַנדערע קי‪ ,‬אָרים און זײער מיאוס‬ ‫זינד מוז איך הײַנט דערמאָנען‪.‬‬
‫אױפֿן געשטאַלט און דאַר אױפֿן לײַב‪,‬‬ ‫‪ 10‬פַּרעה האָט געצערנט אױף‬
‫ִצרי ִם האָב איך‬
‫װאָס אין גאַנצן לאַנד מ ַ‬ ‫זײַנע קנעכט‪ ,‬און האָט מיך‬
‫ניט געזען זײער גלײַכן אין מיאוסקײט‪.‬‬ ‫אַרײַנגעזעצט אין דער װאַך פֿון‬
‫‪ 20‬און די דאַרע און מיאוסע קי האָבן‬ ‫דעם אױבערלײַבװעכטערס הױז‪ ,‬מיך‬
‫אױפֿגעגעסן די ערשטע זיבן פֿעטע קי‪.‬‬ ‫און דעם אױבערבעקער‪.‬‬
‫‪ 21‬און זײ זײַנען אַרײַן אין זײ‪ ,‬און‬ ‫‪ 11‬האָט זיך אונדז געחלומט ַא חלום‬
‫עס איז ניט געװען קענטיק אַז זײ זײַנען‬ ‫אין אײן נאַכט‪ ,‬מיר און אים; איטלעכן‬
‫אין זײ אַרײַן‪ ,‬און זײער אױסזען איז‬ ‫לױט דעם פּיתרון פֿון זײַן חלום האָט‬
‫געװען אַזױ מיאוס װי אין אָנהײב‪ .‬און‬ ‫זיך אונדז געחלומט‪.‬‬
‫איך האָב זיך אױפֿגעכאַפּט‪.‬‬ ‫‪ 12‬און דאָרטן איז מיט אונדז געװען‬
‫‪ 22‬און איך האָב געזען אין מײַן‬ ‫ַא עִברישער יונג‪ַ ,‬א קנעכט פֿון דעם‬
‫חלום‪ ,‬ערשט זיבן זאַנגען גײען‪-‬אױף‬ ‫אױבערלײַבװעכטער‪ ,‬האָבן מיר אים‬
‫אױף אײן שטענגל‪ ,‬פֿולע און גוטע‪.‬‬ ‫דערצײלט‪ ,‬און ער האָט אונדז פּוֹתר‬
‫‪ 23‬און אָט שפּראָצן אַרױס נאָך זײ‬ ‫געװען אונדזערע חלוֹמות; איטלעכן‬
‫זיבן זאַנגען אײַנגעטריקנטע‪ ,‬דינע‪,‬‬ ‫לױט זײַן חלום האָט ער פּוֹתר געװען‪.‬‬
‫פֿאַרברענטע פֿון מזרח‪-‬װינט‪.‬‬ ‫‪ 13‬און עס איז געװען‪ ,‬אַזױ װי ער‬
‫‪ 24‬און די דינע זאַנגען האָבן‬ ‫האָט אונדז פּוֹתר געװען‪ ,‬אַזױ איז‬
‫אײַנגעשלונגען די זיבן גוטע זאַנגען‪.‬‬ ‫געשען‪ :‬מיך האָט מען אומגעקערט‬
‫האָב איך דערצײלט די חַרטומים‪,‬‬ ‫אױף מײַן שטאַנד‪ ,‬און אים האָט מען‬
‫‪65‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪41:25—41:45‬‬
‫‪ 36‬און די שפּײַז װעט זײַן‬ ‫אָבער קײנער קען מיר ניט זאָגן‪.‬‬
‫אַװעקגעלײגט פֿאַרן לאַנד‪ ,‬אױף די‬ ‫‪ 25‬האָט יוֹסף געזאָגט צו פַּרעהן‪:‬‬
‫זיבן הונגעריאָרן װאָס װעלן זײַן אין‬ ‫דער חלום פֿון פַּרעהן איז אײנער;‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬און דאָס לאַנד װעט ניט‬ ‫לאַנד מ ַ‬ ‫װאָס גאָט װיל טאָן האָט ער אָנגעזאָגט‬
‫פֿאַרשניטן װערן פֿון הונגער‪.‬‬ ‫פַּרעהן‪.‬‬
‫‪ 37‬און די זאַך איז װױלגעפֿעלן אין‬ ‫‪ 26‬די זיבן גוטע קי דאָס זײַנען זיבן‬
‫די אױגן פֿון פַּרעהן‪ ,‬און אין די אױגן‬ ‫יאָר‪ ,‬און די זיבן גוטע זאַנגען דאָס‬
‫פֿון אַלע זײַנע קנעכט‪.‬‬ ‫זײַנען זיבן יאָר; אײן חלום איז דאָס‪.‬‬
‫‪ 38‬און פּרעה האָט געזאָגט צו זײַנע‬ ‫‪ 27‬און די זיבן דאַרע און מיאוסע‬
‫קנעכט‪ :‬קענען מיר דען געפֿינען אַז ַא‬ ‫קי‪ ,‬װאָס זײַנען אַרױפֿגעקומען נאָך‬
‫װי דער דאָזיקער‪ַ ,‬א מאַן װאָס דער‬ ‫זײ‪ ,‬דאָס זײַנען זיבן יאָר; און די‬
‫גײַסט פֿון גאָט איז אין אים?‬ ‫זיבן לײדיקע זאַנגען פֿאַרברענט פֿון‬
‫‪ 39‬און פַּרעה האָט געזאָגט צו‬ ‫מזרח‪-‬װינט‪ ,‬דאָס װעלן זײַן זיבן‬
‫יוֹספֿן‪ :‬נאָכדעם װי גאָט האָט דיך‬ ‫הונגעריאָרן‪.‬‬
‫געלאָזט װיסן דאָס אַלץ‪ ,‬איז ניט ָא ַא‬ ‫‪ 28‬דאָס איז די זאַך װאָס איך האָב‬
‫פֿאַרשטאַנדיקער און ַא קלוגער אַזױ‬ ‫געזאָגט פַּרעהן‪ :‬װאָס גאָט װיל טאָן‬
‫װי דו‪.‬‬ ‫האָט ער באַװיזן פַּרעהן‪.‬‬
‫‪ 40‬דו װעסט זײַן איבער מײַן הױז‪,‬‬ ‫‪ 29‬זע‪ ,‬עס קומען זיבן יאָר פֿון גרױס‬
‫און לױט דײַן מױל זאָל געװירטשאַפֿט‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫זעט אין גאַנצן לאַנד מ ַ‬
‫װערן מײַן גאַנץ פֿאָלק; נאָר מיטן טראָן‬ ‫‪ 30‬און נאָך זײ װעלן אױפֿשטײן‬
‫װעל איך זײַן גרעסער פֿון דיר‪.‬‬ ‫זיבן הונגעריאָרן‪ ,‬און די גאַנצע זעט‬
‫‪ 41‬און פַּרעה האָט געזאָגט צו יוֹספֿן‪:‬‬ ‫ִצרי ִם;‬
‫װעט זײַן פֿאַרגעסן אין לאַנד מ ַ‬
‫זע‪ ,‬איך האָב דיך אױפֿגעזעצט איבערן‬ ‫און דער הונגער װעט פֿאַרלענדן דאָס‬
‫גאַנצן לאַנד מ ַ‬ ‫לאַנד‪.‬‬
‫‪ 42‬און פַּרעה האָט אַראָפּגענומען זײַן‬ ‫‪ 31‬און פֿון דער זעט װעט ניט זײַן‬
‫זיגלרינג פֿון זײַן האַנט‪ ,‬און האָט אים‬ ‫צו מערקן אין לאַנד‪ ,‬פֿון װעגן יענעם‬
‫אָנגעטאָן אױף דער האַנט פֿון יוֹספֿן‪,‬‬ ‫הונגער װאָס נאָכדעם; װאָרום ער װעט‬
‫און ער האָט אים אָנגעקלײדט אין‬ ‫זײַן זײער שװער‪.‬‬
‫לײַנענע בגדים‪ ,‬און אים אָנגעטאָן ַא‬ ‫‪ 32‬און װאָס דער חלום האָט זיך‬
‫גילדערנע קײט אױפֿן האַלדז‪.‬‬ ‫איבערגעחזרט ַא צװײט מאָל‪ :‬װײַל די‬
‫‪ 43‬און ער האָט אים געמאַכט פֿאָרן‬ ‫זאַך איז פֿעסט פֿון גאָט‪ ,‬און גאָט‬
‫אין זײַן צװײטן רײַטװאָגן; און מע האָט‬ ‫אײַלט דאָס צו טאָן‪.‬‬
‫אױסגערופֿן פֿאַר אים‪ :‬אבֿרך! און ער‬ ‫‪ 33‬און אַצונד‪ ,‬זאָל פַּרעה זען ַא‬
‫האָט אים אױפֿגעזעצט איבערן גאַנצן‬ ‫פֿאַרשטאַנדיקן און ַא קלוגן מאַן‪ ,‬און‬
‫לאַנד מ ַ‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫אים שטעלן איבערן לאַנד מ ַ‬
‫‪ 44‬און פַּרעה האָט געזאָגט צו יוֹספֿן‪:‬‬ ‫‪ 34‬זאָל פַּרעה דאָס טאָן‪ ,‬און זאָל ער‬
‫איך בין פַּרעה‪ ,‬אָבער אָן דיר זאָל‬ ‫אױפֿזעצן אױפֿזעער איבערן לאַנד‪ ,‬און‬
‫קײנער ניט אױפֿהײבן ַא האַנט אָדער‬ ‫ִצרי ִם אין די‬ ‫באַװאָרענען דאָס לאַנד מ ַ‬
‫ַא פֿוס אין גאַנצן לאַנד מ ַ‬ ‫זיבן זאַטע יאָרן‪.‬‬
‫‪ 45‬און פַּרעה האָט גערופֿן דעם‬ ‫‪ 35‬און זאָל מען אױפֿזאַמלען די‬
‫נאָמען פֿון יוֹספֿן‪ ,‬צָפֿנַת‪ַ -‬פּ ְענֵחַ; און ער‬ ‫גאַנצע שפּײַז פֿון די דאָזיקע גוטע יאָרן‬
‫האָט אים געגעבן אָסנַת די טאָכטער‬ ‫װאָס קועמן‪ ,‬און זאָל מען אָנקלײַבן‬
‫פֿון פּוֹטי‪-‬פ ֶַרע‪ ,‬דעם פּריסטער פֿון אוֹן‪,‬‬ ‫תּבואה אונטער דער האַנט פֿון פַּרעהן‪,‬‬
‫פֿאַר ַא װײַב‪.‬‬ ‫פֿאַר שפּײַז אין די שטעט‪ ,‬און היטן‪.‬‬
‫‪41:46—42:7‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪66‬‬
‫ִצרי ִם‬
‫‪ 55‬און אַז דאָס גאַנצע לאַנד מ ַ‬ ‫‪ 46‬און יוֹסף איז אַרױסגעגאַנגען‬
‫האָט אָנגעהױבן הונגערן‪ ,‬און דאָס‬ ‫ִצרי ִם‪ – .‬און יוֹסף‬ ‫איבערן לאַנד מ ַ‬
‫פֿאָלק האָט געשריען צו פַּרעהן אום‬ ‫איז געװען דרײַסיק יאָר אַלט‪ ,‬װען ער‬
‫ברױט‪ ,‬האָט פַּרעה געזאָגט צו גאַנץ‬ ‫האָט זיך געשטעלט פֿאַר פַּרעה דעם‬
‫ִצרי ִם‪ :‬גײט צו יוֹספֿן; װאָס ער װעט‬ ‫מ ַ‬ ‫ִצרי ִם‪ – .‬און יוֹסף איז‬ ‫מלך פֿון מ ַ‬
‫אײַך זאָגן‪ ,‬זאָלט איר טאָן‪.‬‬ ‫אַרױסגעגאַנגען פֿון פֿאַר פַּרעהן‪ ,‬און‬
‫‪ 56‬און דער הונגער איז געװען‬ ‫איז דורכגעגאַנגען דורכן גאַנצן לאַנד‬
‫איבערן גאַנצן לאַנד; און יוֹסף האָט‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫מ ַ‬
‫געעפֿנט אַלע שפּײַכלערס‪ ,‬און האָט‬ ‫‪ 47‬און דאָס לאַנד האָט געבראַכט אין‬
‫ִצרי ִם; און דער הונגער‬ ‫פֿאַרקױפֿט צו מ ַ‬ ‫די זיבן זאַטע יאָרן הױפֿנסװײַז‪.‬‬
‫האָט זיך געשטאַרקט אין לאַנד מ ַ‬ ‫‪ 48‬און ער האָט אױפֿגעזאַמלט די‬
‫‪ 57‬און פֿון דער גאַנצער ערד איז‬ ‫גאַנצע שפּײַז פֿון די זיבן יאָר װאָס‬
‫ִצרי ִם צו יוֹספֿן‬‫מען געקומען קײן מ ַ‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬און‬
‫זײַנען געװען אין לאַנד מ ַ‬
‫קױפֿן תּבואה‪ ,‬װאָרום דער הונגער איז‬ ‫האָט אַרײַנגעטאָן די שפּײַז אין די‬
‫געװען שטאַרק אױף דער גאַנצער ערד‪.‬‬ ‫שטעט; די שפּײַז פֿון די פֿעלדער פֿון‬
‫און יעקב האָט געזען אַז עס‬ ‫ַא שטאָט װאָס אַרום איר‪,‬‬
‫איז ד ָא תּבואה אין מ ַ‬
‫און יעקב האָט געזאָגט צו זײַנע זין‪:‬‬
‫‪42‬‬ ‫‪ 49‬האָט ער אַרײַנגעטאָן אין איר‪.‬‬
‫און יוֹסף האָט אָנגעקליבן תּבואה אַזױ‬
‫װאָס קוקט איר אײַך אָן?‬ ‫װי זאַמד פֿון ים‪ ,‬זײער פֿיל‪ ,‬ביז מע‬
‫‪ 2‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬אָט האָב‬ ‫האָט אױפֿגעהערט צו צײלן‪ ,‬װײַל עס‬
‫איך געהערט‪ ,‬אַז עס איז ד ָא תּבואה‬ ‫איז געװען אָן ַא צאָל‪.‬‬
‫ִצרי ִם‪ .‬נידערט אַראָפּ אַהין‪ ,‬און‬ ‫אין מ ַ‬ ‫‪ 50‬און ב ַײ יוֹספֿן זײַנען געבאָרן‬
‫קױפֿט אונדז אײַן פֿון דאָרטן‪ ,‬כּדי מיר‬ ‫געװאָרן‪ ,‬אײדער דאָס הונגעריאָר איז‬
‫זאָלן לעבן און ניט שטאַרבן‪.‬‬ ‫געקומען‪ ,‬צװײ זין‪ ,‬װאָס אָסנַת די‬
‫‪ 3‬האָבן יוֹספֿס צען ברידער‬ ‫פּוֹטי‪-‬פֿרע דעם פּריסטער‬
‫ַ‬ ‫טאָכטער פֿון‬
‫אַראָפֿגענידערט קױפֿן תּבואה פֿון‬ ‫פֿון אוֹן האָט אים געבאָרן‪.‬‬
‫מ ַ‬ ‫‪ 51‬און יוֹסף האָט גערופֿן דעם נאָמען‬
‫‪ 4‬אָבער בנימין‪ ,‬יוֹספֿס ברודער‪,‬‬ ‫פֿון דעם בכָור מנַשֶה‪ ,‬װײַל‪» :‬‬
‫האָט יעקב ניט מיטגעשיקט מיט זײַנע‬ ‫גאָט האָט מיך געמאַכט פֿאַרגעסן מײַן‬
‫ברידער‪ ,‬װײַל ער האָט געזאָגט‪:‬‬ ‫גאַנצע מאַטערניש‪ ,‬און דאָס גאַנצע‬
‫טאָמער װעט אים טרעפֿן אַן אומגליק‪.‬‬ ‫הױז פֿון מײַן פֿאָטער«‪.‬‬
‫‪ 5‬זײַנען געקומען די זין פֿון ישׂראלן‬
‫אײַנקױפֿן‪ ,‬צװישן די װאָס זײַנען‬ ‫‪ 52‬און דעם נאָמען פֿון דעם צװײטן‬
‫געקומען‪ ,‬װאָרום דער הונגער איז‬ ‫ֶפֿרי ִם‪ ,‬װײַל‪ » :‬גאָט‬ ‫האָט ער גערופֿן א ַ‬
‫געװען אין לאַנד כּנַעַן‪.‬‬ ‫האָט מיך געפֿרוכפּערט אין דעם לאַנד‬
‫‪ 6‬און יוֹסף איז געװען דער‬ ‫פֿון מײַן פּײַן«‪.‬‬
‫געװעלטיקער איבערן לאַנד; ער איז‬ ‫‪ 53‬און עס האָבן זיך געענדיקט די‬
‫געװען דער װאָס האָט פֿאַרקױפֿט צום‬ ‫זיבן יאָר פֿון דער זעט װאָס איז געװען‬
‫גאַנצן פֿאָלק פֿון לאַנד‪ .‬זײַנען געקומען‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫אין לאַנד מ ַ‬
‫יוֹספֿס ברידער‪ ,‬און האָבן זיך צו אים‬ ‫‪ 54‬און עס האָבן אָנגעהױבן קומען די‬
‫געבוקט מיטן פּנים צו דער ערד‪.‬‬ ‫זיבן הונגעריאָרן‪ ,‬אַזױ װי יוֹסף האָט‬
‫‪ 7‬און יוֹסף האָט געזען זײַנע ברידער‪,‬‬ ‫פֿאַרױסגעזאָגט‪ .‬און עס איז געװען‬
‫און האָט זײ דערקענט‪ ,‬אָבער ער האָט‬ ‫ַא הונגער אין אַלע לענדער‪ ,‬נאָר אין‬
‫זיך געמאַכט פֿרעמד צו זײ‪ ,‬און האָט‬ ‫ִצרי ִם איז געװען ברױט‪.‬‬ ‫גאַנצן לאַנד מ ַ‬
‫‪67‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪42:8—42:25‬‬
‫‪ 17‬און ער האָט זײ אַרײַנגענומען אין‬ ‫גערעדט מיט זײ האַרט‪ ,‬און האָט צו‬
‫װאַך אױף דר ַײ טעג‪.‬‬ ‫זײ געזאָגט‪ :‬פֿון װאַנען קומט איר?‬
‫‪ 18‬און יוֹסף האָט צו זײ געזאָגט אױפֿן‬ ‫האָבן זײ געזאָגט‪ :‬פֿון לאַנד כּנַעַן‪,‬‬
‫דריטן טאָג‪ :‬דאָס טוט‪ ,‬און איר װעט‬ ‫אײַנצוקױפֿן שפּײַז‪.‬‬
‫בלײַבן לעבן – איך האָב מוֹרא פֿאַר‬ ‫‪ 8‬און יוֹסף האָט דערקענט זײַנע‬
‫גאָט‪:‬‬ ‫ברידער‪ ,‬אָבער זײ האָבן אים ניט‬
‫‪ 19‬אױב איר זײַט ערלעכע מענטשן‪,‬‬ ‫דערקענט‪.‬‬
‫זאָל אײן ברודער אײַערער בלײַבן‬ ‫‪ 9‬און יוֹסף האָט זיך דערמאָנט אָן‬
‫אײַנגעשפֿאַרט אין אײַער װאַכהױז‪ ,‬און‬ ‫די חלוֹמות‪ ,‬װאָס האָבן זיך אים‬
‫איר גײט‪ ,‬און ברענגט תּבואה פֿאַר דעם‬ ‫געחלומט װעגן זײ‪ ,‬און ער האָט צו‬
‫הונגער פֿון אײַערע הױזגעזינטן‪.‬‬ ‫זײ געזאָגט‪ :‬אױסקוקערס זײַט איר; צו‬
‫‪ 20‬און אײַער יי ִנגסטן ברודער זאָלט‬ ‫זען די נאַקעטקײט פֿון לאַנד זײַט איר‬
‫איר ברענגען צו מיר; און אײַערע‬ ‫געקומען‪.‬‬
‫װערטער װעלן באַװערט װערן‪ ,‬און‬ ‫‪ 10‬האָבן זײ צו אים געזאָגט‪ :‬נײן‪,‬‬
‫איר װעט ניט שטאַרבן‪ .‬האָבן זײ אַזױ‬ ‫מײַן האַר‪ ,‬נײַערט צו קױפֿן שפּײַז‬
‫געטאָן‪.‬‬ ‫זײַנען געקומען דײַנע קנעכט‪.‬‬
‫‪ 21‬און זײ האָבן געזאָגט אײנער‬ ‫‪ 11‬מיר אַלע זײַנען זין פֿון אײן מאַן;‬
‫צום אַנדערן‪ :‬פֿאַר װאָר‪ ,‬מיר זײַנען‬ ‫ערלעכע מענטשן זײַנען מיר; דײַנע‬
‫שולדיק װעגן אונדזער ברודער װאָס‬ ‫קנעכט זײַנען קײן מאָל ניט געװען קײן‬
‫מיר האָבן צוגעזען דעם צער פֿון זײַן‬ ‫אױסקוקערס‪.‬‬
‫זעל‪ ,‬װען ער האָט זיך געבעטן ב ַײ‬
‫אונדז‪ ,‬און מיר האָבן ניט צוגעהערט‪.‬‬ ‫‪ 12‬האָט ער צו זײ געזאָגט‪ :‬נײן‪,‬‬
‫דרום איז אױף אונדז געקומען די‬ ‫נײַערט די נאַקעטקײט פֿון לאַנד זײַט‬
‫דאָזיקע צרה‪.‬‬ ‫איר געקומען זען‪.‬‬
‫‪ 22‬און ראובן האָט זיך אָפּגערופֿן צו‬ ‫‪ 13‬האָבן זײ געזאָגט‪ :‬צװעלף‬
‫זײ‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬האָב איך אײַך ניט‬ ‫ברידער זײַנען מיר‪ ,‬דײַנע קנעכט‪ ,‬זין‬
‫געזאָגט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬פֿאַרזינדיקט‬ ‫פֿון אײן מאַן אין לאַנד כּנַעַן‪ ,‬און אָט‬
‫אײַך ניט אָן דעם יי ִנגל? אָבער איר‬ ‫איז דער יי ִנגסטער הײַנט מיט אונדזער‬
‫האָט ניט צוגעהערט; און אָט אױך‬ ‫פֿאָטער‪ ,‬און אײנער איז ניט געװאָרן‪.‬‬
‫װערט זײַן בלוט אױפֿגעמאָנט‪.‬‬ ‫‪ 14‬האָט יוֹסף צו זײ געזאָגט‪ :‬דאָס‬
‫‪ 23‬און זײ האָבן ניט געװוּסט אַז יוֹסף‬ ‫איז דאָך װאָס איך האָב צו אײַך‬
‫פֿאַרשטײט װאָרום ַא טאָלמעטש איז‬ ‫גערעדט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬אױסקוקערס‬
‫געװען צװישן זײ‪.‬‬ ‫זײַט איר‪.‬‬
‫‪ 24‬האָט ער זיך אָפּגעדרײט פֿון זײ‪,‬‬ ‫‪ 15‬דערמיט װעט איר געפּרוּװט‬
‫און האָט געװײנט‪ .‬און ער האָט זיך‬ ‫װערן‪ :‬אַזױ װי פַּרעה לעבט‪ ,‬אױב איר‬
‫אומגעקערט צו זײ‪ ,‬און האָט צו זײ‬ ‫װעט פֿון דאַנען אַרױסגײן‪ ,‬סײַדן אײַער‬
‫גערעדט; און ער האָט גענומען פֿון זײ‬ ‫יי ִנגסטער ברודער װעט קומען אַהער!‬
‫שמעונען‪ ,‬און האָט אים אײַנגעשפֿאַרט‬ ‫‪ 16‬שיקט פֿון אײַך אײנעם‪ ,‬ער זאָל‬
‫פֿאַר זײערע אױגן‪.‬‬ ‫ברענגען אײַער ברודער‪ ,‬און איר‬
‫‪ 25‬און יוֹסף האָט באַפֿױלן‪ ,‬מע זאָל‬ ‫בלײַבט אײַנגעשפֿאַרט‪ ,‬כּדי אײַערע‬
‫אָנפֿילן זײערע כּלים מיט תּבואה‪ ,‬און‬ ‫װערטער זאָלן אױסגעפּרוּװט װערן‪,‬‬
‫אומקערן זײער געלט איטלעכן אין זײַן‬ ‫אױב דער אמת איז מיט אײַך; און אױב‬
‫זאַק‪ ,‬און זײ געבן שפּײַז אױפֿן װעג‪.‬‬ ‫ניט‪ ,‬אַזױ װי פַּרעה לעבט‪ ,‬אַז איר זײַט‬
‫און מע האָט צו זײ אַזױ געטאָן‪.‬‬ ‫אױסקוקערס!‬
‫‪42:26—43:5‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪68‬‬
‫‪ 35‬און עס איז געװען‪ ,‬װי זײ לײדיקן‬ ‫‪ 26‬און זײ האָבן אױפֿגעלאָדן זײער‬

‫אױס זײערע זעק‪ ,‬ערשט איטלעכנס‬ ‫תּבואה אױף זײערע אײזלען‪ ,‬און זײַנען‬
‫בינטל געלט איז אין זײַן זאַק; און װי‬ ‫אַװעקגעגאַנגען פֿון דאָרטן‪.‬‬
‫זײ און זײער פֿאָטער האָבן דערזען‬ ‫‪ 27‬האָט אײנער געעפֿנט זײַן זאַק צו‬
‫זײערע בינטלעך געלט‪ ,‬אַזױ האָבן זײ‬ ‫געבן זײַן אײזל פֿוטער אין האַרבעריק‪,‬‬
‫מוֹרא געקראָגן‪.‬‬ ‫און האָט דערזען זײַן געלט‪ ,‬ערשט עס‬
‫‪ 36‬און זײער פֿאָטער יעקב האָט צו‬ ‫איז אין מױל פֿון זײַן זאַק‪.‬‬
‫זײ געזאָגט‪ :‬איר האָט מיך באַרױבט פֿון‬ ‫‪ 28‬האָט ער געזאָגט צו זײַנע‬
‫מײַנע קינדער; יוֹסף איז מער ניטאָ‪ ,‬און‬ ‫ברידער‪ :‬מײַן געלט איז אומגעקערט‬
‫שמעון איז ניטאָ‪ ,‬און בנימינען װילט‬ ‫געװאָרן‪ ,‬און אָט איז עס אױך אין‬
‫איר אַװעקנעמען; דאָס אַלץ איז אױף‬ ‫מײַן זאַק‪ .‬איז זײ אַרױסגעפֿאַלן דאָס‬
‫מיר אױסגעגאַנגען‪.‬‬ ‫האַרץ‪ ,‬און זײ האָבן ציטערנדיק‬
‫‪ 37‬האָט ראובן געזאָגט צו זײַן‬ ‫געזאָגט אײנער צום אַנדערן‪ :‬װאָס‬
‫פֿאָטער‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬מײַנע בײדע זין‬ ‫האָט אונדז ד ָא גאָט געטאָן?‬
‫זאָלסטו טײטן‪ ,‬אױב איך װעל דיר אים‬ ‫‪ 29‬און זײ זײַנען געקומען צו זײער‬
‫ניט צוריקבֿרענגען‪ .‬גיב אים אױף מײַן‬ ‫פֿאָטער יעקבן קײן לאַנד כּנַעַן‪ ,‬און‬
‫האַנט‪ ,‬און איך װעל אים אומקערן צו‬ ‫האָבן אים דערצײלט אַלץ װאָס זײ האָט‬
‫דיר‪.‬‬ ‫געטראָפֿן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫‪ 38‬האָט ער געזאָגט‪ :‬מײַן זון װעט‬ ‫‪ 30‬דער מאַן‪ ,‬דער האַר פֿון לאַנד‪,‬‬
‫ניט אַראָפּנידערן מיט אײַך‪ ,‬װאָרום זײַן‬ ‫האָט מיט אונדז גערעדט האַרט‪ ,‬און ער‬
‫ברודער איז טױט‪ ,‬און ער אַלײן איז‬ ‫האָט אונדז געמאַכט פֿאַר אױסקוקערס‬
‫געבליבן‪ ,‬און אַז אים װעט טרעפֿן אַן‬ ‫פֿון דעם לאַנד‪.‬‬
‫אומגליק אױף דעם װעג װאָס איר װעט‬
‫גײן דערױף‪ ,‬װעט איר מאַכן נידערן‬ ‫‪ 31‬האָבן מיר צו אים געזאָגט‪:‬‬
‫מײַנע גראָע האָר מיט טרױער אין קבֿר‪.‬‬ ‫ערלעכע מענטשן זײַנען מיר‪ ,‬מיר‬
‫זײַנען קיין מאָל ניט געװען קײן‬
‫אױסקוקערס‪.‬‬
‫און דער הונגער איז געװען‬
‫שװער אין לאַנד‪.‬‬ ‫‪43‬‬
‫‪ 2‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז זײ האָבן‬
‫‪ 32‬צװעלף ברידער זײַנען מיר‪ ,‬זין‬
‫פֿון אונדזער פֿאָטער; אײנער איז ניט‬
‫אױפֿגעגעסן די תּבואה‪ ,‬װאָס זײ האָבן‬ ‫געװאָרן‪ ,‬און דער יי ִנגסטער איז הײַנט‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬האָט זײער‬‫געבראַכט פֿון מ ַ‬ ‫מיט אונדזער פֿאָטער אין לאַנד כּנַעַן‪.‬‬
‫פֿאָטער צו זײ געזאָגט‪ :‬גײט װידער‪,‬‬ ‫‪ 33‬האָט דער מאַן‪ ,‬דער האַר פֿון‬
‫קױפֿט אונדז ַא ביסל שפּײַז‪.‬‬ ‫לאַנד‪ ,‬צו אונדז געזאָגט‪ :‬דערמיט‬
‫‪ 3‬האָט יהודה געזאָגט צו אים‪,‬‬ ‫װעל איך װיסן אַז איר זײַט ערלעכע‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬װאָרענען האָט אונדז‬ ‫מענטשן‪ :‬אײן ברודער אײַערן לאָזט‬
‫געװאָרנט דער מאַן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬איר‬ ‫איבער ב ַײ מיר‪ ,‬און נעמט גענוג פֿאַר‬
‫זאָלט מײַן פּנים ניט זען‪ ,‬אױב אײַער‬ ‫דעם הונגער פֿון אײַערע הױזגעזינטן‪,‬‬
‫ברודער איז ניט מיט אײַך‪.‬‬ ‫און גײט‪.‬‬
‫‪ 4‬אױב דו שיקסט אונדזער ברודער‬ ‫‪ 34‬און ברענגט אײַער יי ִנגסטן‬
‫מיט אונדז‪ ,‬װעלן מיר אַראָפּנידערן‪,‬‬ ‫ברודער צו מיר‪ ,‬און איך װעל װיסן אַז‬
‫און װעלן דיר אײַנקױפֿן שפּײַז‪.‬‬ ‫איר זײַט ניט קײן אױסקוקערס‪ ,‬נאָר‬
‫‪ 5‬אױב אָבער דו שיקסט ניט‪ ,‬װעלן‬ ‫איר זײַט ערלעכע מענטשן; װעל איך‬
‫מיר ניט אַראָפּנידערן‪ ,‬װאָרום דער מאַן‬ ‫אײַך אָפּגעבן אײַער ברודער‪ ,‬און איר‬
‫האָט אונדז אָנגעזאָגט‪ :‬איר זאָלט מײַן‬ ‫װעט מעגן פֿאַרקערן אין לאַנד‪.‬‬
‫‪69‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪43:6—43:21‬‬
‫‪ 13‬און נעמט אײַער ברודער‪ ,‬און‬ ‫פּנים ניט זען‪ ,‬אױב אײַער ברודער איז‬
‫שטײט אױף‪ ,‬גײט װידער צו דעם מאַן‪.‬‬ ‫ניט מיט אײַך‪.‬‬
‫‪ 14‬און גאָט שַדַ י װעט אײַך געבן‬ ‫‪ 6‬האָט ישׂראל געזאָגט‪ :‬נאָך װאָס‬
‫דערבאַרימונג ב ַײ דעם מאַן‪ ,‬און ער‬ ‫האָט איר מיר געטאָן די רעה‪ ,‬צו זאָגן‬
‫װעט אײַך אַװעקלאָזן אײַער אַנדער‬ ‫דעם מאַן‪ ,‬אַז איר האָט נאָך ַא ברודער?‬
‫ברודער און בנימינען; און איך‪ ,‬אױב‬ ‫‪ 7‬האָבן זײ געזאָגט‪ :‬דער מאַן האָט‬
‫איך מוז אָנװערן מײַנע קינדער‪ ,‬װעל‬ ‫זיך פֿאַנאַנדערגעפֿרעגט װעגן אונדז‪,‬‬
‫איך אָנװערן‪.‬‬ ‫און װעגן אונדזער משפּחה‪ ,‬אַזױ צו‬
‫‪ 15‬האָבן די מענער גענומען די‬ ‫זאָגן‪ :‬לעבט נאָך אײַער פֿאָטער?‬
‫דאָזיקע מתּנה‪ ,‬און טאָפּל געלט האָבן‬ ‫האָט איר נאָך ַא ברודער? און מיר‬
‫זײ מיטגענומען אין זײער האַנט‪ ,‬און‬ ‫האָבן אים דערצײלט לױט די דאָזיקע‬
‫בנימינען‪ ,‬און זײ זײַנען אױפֿגעשטאַנען‬ ‫װערטער‪ .‬זאָלן מיר גאָר װיסן‪ ,‬אַז‬
‫און האָבן גענידערט קײן מ ַ‬ ‫ער װעט זאָגן‪ :‬ברענגט אַראָפּ אײַער‬
‫האָבן זיך געשטעלט פֿאַר יוֹספֿן‪.‬‬ ‫ברודער?‬
‫‪ 16‬און װי יוֹסף האָט דערזען‬ ‫‪ 8‬און יהודה האָט געזאָגט צו זײַן‬
‫בנימינען מיט זײ‪ ,‬אַזױ האָט ער‬ ‫פֿאָטער ישׂראל‪ :‬שיק דעם יי ִנגל מיט‬
‫געזאָגט צו דעם װאָס איבער זײַן הױז‪:‬‬ ‫מיר‪ ,‬און מיר װעלן אױפֿשטײן און‬
‫ברענג אַרײַן די מענטשן אין הױז‪,‬‬ ‫װעלן גײן‪ ,‬כּדי מיר זאָלן לעבן און ניט‬
‫און שעכט ַא שעכטונג‪ ,‬און גרײט צו‪,‬‬ ‫שטאַרבן‪ ,‬אי מיר‪ ,‬אי דו‪ ,‬אי אונדזערע‬
‫װאָרום די מענטשן װעלן עסן מיט מיר‬ ‫קלײנע קינדער‪.‬‬
‫צו מיטאָג‪.‬‬
‫‪ 17‬האָט דער מאַן געטאָן אַזױ װי‬ ‫‪ 9‬איך בין ע ֵָרב פֿאַר אים‪ ,‬פֿון מײַן‬
‫יוֹסף האָט געהײסן‪ ,‬און דער מאַן האָט‬ ‫האַנט זאָלסטו אים מאָנען; אױב איך‬
‫אַרײַנגעבראַכט די מענער אין יוֹספֿס‬ ‫װעל דיר אים ניט ברענגען און אים‬
‫הױז‪.‬‬ ‫אַװעקשטעלן פֿאַר דיר‪ ,‬זאָל איך זײַן‬
‫‪ 18‬און די מענער האָבן מוֹרא‬ ‫ַא פֿאַרזינדיקטער צו דיר אַלע טעג‪.‬‬
‫געהאַט‪ ,‬װײַל זײ זײַנען אַרײַנגעבראַכט‬ ‫‪ 10‬װאָרום אַז מיר װאָלטן זיך ניט‬
‫געװאָרן אין יוֹספֿס הױז‪ ,‬און זײ האָבן‬ ‫אױפֿגעהאַלטן‪ ,‬װאָלטן מיר שױן אַצונד‬
‫פֿון װעגן דעם געלט‬ ‫געזאָגט‪:‬‬ ‫זיך געהאַט אומגעקערט צום צװײטן‬
‫װאָס איז אומגעקערט געװאָרן אין‬ ‫מאָל‪.‬‬
‫אונדזערע זעק דאָס ערשטע מאָל‪,‬‬ ‫‪ 11‬האָט זײער פֿאָטער ישׂראל צו‬
‫װערן מיר אַרײַנגעבראַכט‪ ,‬כּדי זיך‬ ‫זײ געזאָגט‪ :‬אױב שױן י ָא אַזױ‪,‬‬
‫אַרױפֿצוּװאַרפֿן אױף אונדז‪ ,‬און‬ ‫טוט אָט‪-‬װאָס‪ :‬נעמט פֿון די בעסטע‬
‫אָנפֿאַלן אױף אונדז‪ ,‬און אונדז נעמען‬ ‫פֿרוכטן פֿון לאַנד אין אײַערע כּלים‪,‬‬
‫פֿאַר קנעכט מיט אונדזערע אײזלען‪.‬‬ ‫און ברענגט אַראָפּ צו דעם מאַן ַא‬
‫‪ 19‬האָבן זײ גענענט צו דעם מאַן‬ ‫מתּנה‪ַ ,‬א ביסל באַלזאַם‪ ,‬און ַא ביסל‬
‫װאָס איבער יוֹספֿס הױז‪ ,‬און האָבן‬ ‫האָניק‪ ,‬געװירץ‪ ,‬און לאַדאַן‪ ,‬ניס‪ ,‬און‬
‫גערעדט צו אים אין אײַנגאַנג פֿון הױז‪.‬‬ ‫מאַנדלען‪.‬‬
‫‪ 20‬און זײ האָבן געזאָגט‪ :‬איך‬ ‫‪ 12‬און טאָפּל געלט נעמט מיט אין‬
‫בעט דיך‪ ,‬מײַן האַר‪ ,‬מיר האָבן‬ ‫אײַער האַנט; און דאָס געלט װאָס‬
‫אַראָפּגענידערט דאָס ערשטע מאָל צו‬ ‫איז אומגעקערט געװאָרן אין מױל פֿון‬
‫קױפֿן שפּײַז‪.‬‬ ‫אײַערע זעק‪ ,‬זאָלט איר אומקערן מיט‬
‫‪ 21‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז מיר‬ ‫אײַער האַנט; אפֿשר איז דאָס געװען ַא‬
‫זײַנען געקומען צום האַרבעריק‪ ,‬און‬ ‫פֿאַרזע‪.‬‬
‫‪43:22—44:2‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪70‬‬
‫יי ִנגסטער ברודער‪ ,‬װאָס איר האָט‬ ‫האָבן געעפֿנט אונדזערע זעק‪ ,‬ערשט‬
‫מיר פֿון אים דערצײלט? און ער האָט‬ ‫איטלעכנס געלט איז אין מױל פֿון זײַן‬
‫געזאָגט‪ :‬זאָל דיך גאָט לײַטזעליקן‪,‬‬ ‫זאַק‪ ,‬אונדזער געלט אין זײַן פֿולער‬
‫מײַן זון‪.‬‬ ‫װאָג; האָבן מיר עס אָפּגעבראַכט אין‬
‫‪ 30‬און יוֹסף האָט זיך געאײַלט‪,‬‬ ‫אונדזער האַנט‪.‬‬
‫װאָרום זײַן האַרץ האָט אים‬ ‫‪ 22‬און נאָך אַנדער געלט האָבן מיר‬
‫פֿאַרקלעמט אױף זײַן ברודער‪ ,‬און ער‬ ‫אַראָפּגעבראַכט אין אונדזער האַנט‪ ,‬צו‬
‫האָט זיך געװאָלט פֿאַנאַנדערװײנען;‬ ‫קױפֿן שפּײַז‪ .‬מיר װײסן ניט װער עס‬
‫איז ער אַרײַן אין קאַמער‪ ,‬און האָט‬ ‫האָט אַרײַנגעטאָן אונדזער געלט אין‬
‫דאָרטן געװײנט‪.‬‬ ‫אונדזערע זעק‪.‬‬
‫‪ 31‬און ער האָט אָפּגעװאַשן זײַן‬ ‫‪ 23‬האָט ער געזאָגט‪ :‬פֿריד צו אײַך!‬
‫פּנים‪ ,‬און איז אַרױסגעגאַנגען; און‬ ‫איר זאָלט ניט מוֹרא האָבן; אײַער‬
‫ער האָט זיך אײַנגעהאַלטן און האָט‬ ‫גאָט‪ ,‬און דער גאָט פֿון אײַער‬
‫געזאָגט‪ :‬לײגט ברױט‪.‬‬ ‫פֿאָטער‪ ,‬האָט אײַך געשאָנקען אַן אוֹצר‬
‫‪ 32‬האָט מען געלײגט פֿאַר אים‬ ‫אין אײַערע זעק; אײַער געלט איז‬
‫באַזונדער‪ ,‬און פֿאַר זײ באַזונדער‪ ,‬און‬ ‫מיר אַרײַנגעקומען‪ .‬און ער האָט‬
‫פֿאַר די מִצרים װאָס האָבן געגעסן‬ ‫אַרױסגעבראַכט צו זײ שמעונען‪.‬‬
‫ב ַײ אים‪ ,‬באַזונדער‪ ,‬װאָרום די מִצרים‬ ‫‪ 24‬און דער מאַן האָט אַרײַנגעבראַכט‬
‫קענען ניט עסן ברױט מיט די עִברים‪,‬‬ ‫די מענער אין יוֹספֿס הױז‪ ,‬און ער‬
‫װײַל דאָס איז אַן אומװערדיקײט ב ַײ די‬ ‫האָט געגעבן װאַסער‪ ,‬און זײ האָבן‬
‫מִצרים‪.‬‬ ‫געװאַשן זײערע פֿיס; און ער האָט‬
‫‪ 33‬און זײ זײַנען אױסגעזעצט‬ ‫געגעבן פֿוטער פֿאַר זײערע אײזלען‪.‬‬
‫געװאָרן פֿאַר אים‪ ,‬דער בכָור לױט זײַן‬ ‫‪ 25‬און זײ האָבן צוגעגרײט די מתּנה‬
‫בכוֹרהשאַפֿט‪ ,‬און דער יי ִנגערער לױט‬ ‫אײדער יוֹסף װעט קומען אום מיטאָג‪,‬‬
‫זײַן יונגקײט; און די מענטשן האָבן‬ ‫װאָרום זײ האָבן געהערט אַז דאָרטן‬
‫זיך געװוּנדערט צװישן אײנאַנדער‪.‬‬ ‫װעלן זײ עסן ברױט‪.‬‬
‫‪ 34‬און ער האָט זײ געלאָזט צוטראָגן‬ ‫‪ 26‬און װי יוֹסף איז גקעומען אין‬
‫חלקים פֿון פֿאַר אים‪ ,‬און בנימינס חלק‬ ‫הױז‪ ,‬אַזױ האָבן זײ אַרײַנגעבראַכט צו‬
‫איז געװען פֿינף מאָל אַזױ פֿיל װי‬ ‫אים אין הױז די מתּנה װאָס אין זײער‬
‫זײער איטלעכנס חלק‪ .‬און זײ האָבן‬ ‫האַנט‪ ,‬און זײ האָבן זיך געבוקט פֿאַר‬
‫געטרונקען און זיך אָנגעטרונקען מיט‬ ‫אים צו דער ערד‪.‬‬
‫אים‪.‬‬ ‫‪ 27‬און ער האָט זײ געפֿרעגט אױף‬
‫פֿריד‪ ,‬און ער האָט צו זײ געזאָגט‪ :‬איז‬
‫און ער האָט באַפֿױלן דעם‬
‫װאָס איבער זײַן הױז‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫‪44‬‬
‫זאָגן‪ :‬פֿיל אָן די זעק פֿון די מענטשן‬
‫פֿריד צו אײַער אַלטן פֿאָטער‪ ,‬װאָס איר‬
‫האָט פֿון אים דערצײלט? לעבט ער‬
‫נאָך?‬
‫מיט שפּײַז װיפֿיל זײ קענען טראָגן‪ ,‬און‬ ‫‪ 28‬האָבן זײ געזאָגט‪ :‬פֿריד איז צו‬
‫טו אַרײַן איטלעכנס געלט אין מױל פֿון‬ ‫דײַן קנעכט אונדזער פֿאָטער‪ ,‬ער לעבט‬
‫זײַן זאַק‪.‬‬ ‫נאָך‪ .‬און זײ האָבן זיך גענײַגט און זיך‬
‫‪ 2‬און מײַן בעכער‪ ,‬דעם זילבערנעם‬ ‫געבוקט‪.‬‬
‫בעכער‪ ,‬זאָלסטו אַרײַנטאָן אין מױל פֿון‬ ‫‪ 29‬האָט ער אױפֿגעהױבן זײַנע‬
‫דעם זאַק פֿון דעם יי ִנגסטן‪ ,‬מיט דעם‬ ‫אױגן‪ ,‬און האָט דערזען זײַן ברודער‬
‫געלט פֿאַר זײַן תּבואה‪ .‬און ער האָט‬ ‫בנימינען‪ ,‬זײַן מוטערס זון‪ ,‬און‬
‫געטאָן אַזױ װי דאָס װאָרט װאָס יוֹסף‬ ‫ער האָט געזאָגט‪ :‬איז דאָס אײַער‬
‫‪71‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪44:3—44:20‬‬
‫דער בעכער איז געפֿונען געװאָרן אין‬ ‫האָט גערעדט‪.‬‬

‫בנימינס זאַק‪.‬‬ ‫‪ 3‬װי דער מאָרגן האָט אױפֿגעלוכטן‪,‬‬
‫‪ 13‬האָבן זײ צעריסן זײערע‬ ‫אַזױ זײַנען די מענער אַװעקגעשיקט‬
‫קלײדער‪ ,‬און איטלעכער האָט‬ ‫געװאָרן‪ ,‬זײ און זײערע אײזלען‪.‬‬
‫אױפֿגעלאָדן זײַן אײזל‪ ,‬און זײ האָבן‬ ‫‪ 4‬זײ זײַנען נאָרװאָס אַרױסגעגאַנגען‬
‫זיך אומגעקערט אין שטאָט‪.‬‬ ‫פֿון שטאָט‪ ,‬נאָך ניט געװען װײַט‬
‫‪ 14‬און יהודה איז געקומען מיט זײַנע‬ ‫אַװעק‪ ,‬אַזױ האָט יוֹסף געזאָגט צו דעם‬
‫ברידער אין יוֹספֿס הױז; און ער איז‬ ‫װאָס איבער זײַן הױז‪ :‬שטײ אױף‪ ,‬יאָג‬
‫נאָך דאָרטן געװען‪ .‬און זײ זײַנען‬ ‫נאָך די מענטשן‪ ,‬און אַז דו װעסט זײ‬
‫געפאַלן פֿאַר אים צו דער ערד‪.‬‬ ‫אָניאָגן‪ ,‬זאָלסטו זאָגן צו זײ‪ :‬פֿאַר װאָס‬
‫‪ 15‬האָט יוֹסף צו זײ געזאָגט‪ :‬װאָס‬ ‫האָט איר אָפּגעצאָלט ַא רעה פֿאַר ַא‬
‫איז דאָס פֿאַר ַא טואונג װאָס איר האָט‬ ‫טוֹבֿה?‬
‫געטאָן? האָט איר ניט געװוּסט אַז‬ ‫‪ 5‬דאָס איז דאָך דער װאָס מײַן האַר‬
‫צױבערן טוט צױבערן אַז ַא מאַן װי‬ ‫טרינקט פֿון אים‪ ,‬און צױבערן טוט‬
‫איך?‬ ‫ער צױבערן מיט אים‪ .‬איר האָט זיך‬
‫‪ 16‬האָט יהודה געזאָגט‪ :‬װאָס זאָלן‬ ‫שלעכט באַגאַנגען מיט װאָס איר האָט‬
‫מיר זאָגן צו מײַן האַר‪ ,‬װאָס זאָלן‬ ‫געטאָן‪.‬‬
‫מיר רעדן‪ ,‬און װאָס זאָלן מיר זיך‬ ‫‪ 6‬און ער האָט זײ אָנגעיאָגט‪ ,‬און‬
‫פֿאַרענטפֿערן? גאָט האָט געפֿונען די‬ ‫האָט צו זײ גערעדט די דאָזיקע‬
‫זינד פֿון דײַנע קנעכט‪ .‬אָט זײַנען מיר‬ ‫װערטער‪.‬‬
‫קנעכט צו מײַן האַר‪ ,‬אי מיר‪ ,‬אי דער‬ ‫‪ 7‬האָבן זײ צו אים געזאָגט‪ :‬פֿאַר‬
‫װאָס דער בעכער איז געפֿונען געװאָרן‬ ‫װאָס רעדט מײַן האַר אַזעלכע‬
‫אין זײַן האַנט‪.‬‬ ‫װערטער? באַהיט זאָלן װערן דײַנע‬
‫‪ 17‬האָט ער געזאָגט‪ :‬חלילה מיר דאָס‬ ‫קנעכט פֿון טאָן אַז ַא זאַך!‬
‫צו טאָן! דער מאַן װאָס דער בעכער‬ ‫‪ 8‬זע‪ ,‬דאָס געלט װאָס מיר האָבן‬
‫איז געפֿונען געװאָרן אין זײַן האַנט‪ ,‬ער‬ ‫געפֿונען אין מױל פֿון אונדזערע זעק‪,‬‬
‫זאָל זײַן ַא קנעכט צו מיר‪ ,‬און איר גײט‬ ‫האָבן מיר דיר אומגעקערט פֿון לאַנד‬
‫אַרױף בשלום צו אײַער פֿאָטער‪.‬‬ ‫כּנַעַן‪ ,‬הײַנט װי װעלן מיר גנבען פֿון‬
‫דײַן האַרס הױז זילבער אָדער גאָלד?‬
‫ַו ִיגַש‬ ‫‪ 9‬דער יעניקער פֿון דײַנע קנעכט‬
‫‪ 18‬האָט יהודה גענענט צו אים; און‬ ‫װאָס ער װעט ב ַײ אים געפֿונען װערן‪,‬‬
‫האָט געזאָגט‪ :‬איך בעט דיך‪ ,‬מײַן‬ ‫זאָל שטאַרבן‪ ,‬און אױך מיר װעלן זײַן‬
‫האַר‪ ,‬זאָל אַקאָרשט דײַן קנעכט רעדן‬ ‫קנעכט צו מײַן האַר‪.‬‬
‫ַא װאָרט אין די אױערן פֿון מײַן האַר‪,‬‬ ‫‪ 10‬האָט ער געזאָגט‪ :‬הגם געזאָלט‬
‫און זאָל דײַן צאָרן ניט גרימען אױף‬ ‫האָט אַצונד זײַן אַזױ װי אײַערע‬
‫דײַן קנעכט; װאָרום דו ביסט אַזױ װי‬ ‫װערטער‪ ,‬זאָל נאָר דער װאָס ער װעט‬
‫פַּרעה‪.‬‬ ‫ב ַײ אים געפֿונען װערן‪ ,‬זײַן ַא קנעכט‬
‫‪ 19‬מײַן האַר האָט געפֿרעגט זײַנע‬ ‫צו מיר‪ ,‬און איר װעט זײַן רײן‪.‬‬
‫קנעכט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬האָט איר ַא‬ ‫‪ 11‬האָבן זײ אױף גיך אַראָפּגעלאָזט‬
‫פֿאָטער אָדער ַא ברודער?‬ ‫איטלעכער זײַן זאַק אױף דער ערד‪ ,‬און‬
‫‪ 20‬און מיר האָבן געזאָגט צו מײַן‬ ‫זײ האָבן געעפֿנט איטלעכער זײַן זאַק‪.‬‬
‫האַר‪ :‬מיר האָבן אַן אַלטן פֿאָטער‪,‬‬ ‫‪ 12‬און ער האָט געזוכט; מיטן‬
‫און ַא קלײנעם בן‪-‬זקונים‪ ,‬װאָס זײַן‬ ‫עלטסטן האָט ער אָנגעהױבן‪ ,‬און מיטן‬
‫ברודער איז טױט‪ ,‬און ער אַלײן איז‬ ‫יי ִנגסטן האָט ער געענדיקט‪ .‬און‬
‫‪44:21—45:4‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪72‬‬
‫זעל איז צוגעבונדן צו זײַן זעל‪,‬‬ ‫געבליבן פֿון זײַן מוטער‪ ,‬און זײַן‬
‫‪ 31‬איז‪ ,‬װי ער װעט זען אַז דער יי ִנגל‬ ‫פֿאָטער האָט אים ליב‪.‬‬
‫איז ניטאָ‪ ,‬אַזױ װעט ער שטאַרבן‪ ,‬און‬ ‫‪ 21‬האָסטו געזאָגט צו דײַנע קנעכט‪:‬‬
‫דײַנע קנעכט װעלן מאַכן נידערן די‬ ‫ברענגט אים אַר ָאפּּ צו מיר‪ ,‬איך זאָל‬
‫גראָע האָר פֿון דײַן קנעכט‪ ,‬אונדזער‬ ‫טאָן מײַן אױג אױף אים‪.‬‬
‫פאָטער‪ ,‬מיט טרױער אין קבֿר‪.‬‬ ‫‪ 22‬האָבן מיר געזאָגט צו מײַן האַר‪:‬‬
‫‪ 32‬װאָרום דײַן קנעכט איז ע ֵָרב‬ ‫דער יי ִנגל קען ניט פֿאַרלאָזן זײַן‬
‫געװען פֿאַר דעם יי ִנגל צו זײַן פֿאָטער‪,‬‬ ‫פֿאָטער‪ ,‬װאָרום אַז ער װעט פֿאַרלאָזן‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬אױב איך װעל דיר‬ ‫זײַן פֿאָטער‪ ,‬װעט דער שטאַרבן‪.‬‬
‫אים ניט ברענגען‪ ,‬זאָל איך זײַן ַא‬ ‫‪ 23‬האָסטו געזאָגט צו דײַנע קנעכט‪:‬‬
‫פֿאַרזינדיקטער צו מײַן פֿאָטער אַלע‬ ‫אױב אײַער יי ִנגסטער ברודער װעט‬
‫טעג‪.‬‬ ‫ניט אַראָפּנידערן מיט אײַך‪ ,‬זאָלט איר‬
‫‪ 33‬און אַצונד‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬זאָל‬ ‫מער מײַן פּנים ניט זען‪.‬‬
‫דײַן קנעכט בלײַבן אָנשטאָט דעם‬ ‫‪ 24‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז מיר‬
‫יי ִנגל‪ַ ,‬א קנעכט צו מײַן האַר‪ ,‬און דער‬ ‫זײַנען אַרױפֿגעקומען צו דײַן קנעכט‪,‬‬
‫יי ִנגל זאָל אַרױפֿגײן מיט זײַנע ברידער‪.‬‬ ‫אונדזער פֿאָטער‪ ,‬האָבן מיר אים‬
‫דערצײלט די װערטער פֿון אונדזער‬
‫‪ 34‬װאָרום װי קען איך אַרױפֿגײן צו‬ ‫האַר‪.‬‬
‫מײַן פֿאָטער‪ ,‬אַז דער יי ִנגל איז ניט מיט‬ ‫‪ 25‬און אַז אונדזער פֿאָטער האָט‬
‫מיר? איך װעל חלילה צוזען דאָס בײז‬ ‫געזאָגט‪ :‬גײט װידער‪ ,‬קױפֿט אונדז ַא‬
‫װאָס װעט טרעפֿן מײַן פֿאָטער‪.‬‬ ‫ביסל שפּײַז‪,‬‬
‫‪ 26‬האָבן מיר געזאָגט‪ :‬מיר קענען‬
‫און יוֹסף האָט זיך ניט געקענט‬
‫אײַנהאַלטן פֿאַר אַלע װאָס‬ ‫‪45‬‬
‫זײַנען געשטאַנען לעבן אים‪ ,‬און ער‬
‫ניט אַראָפּנידערן; נאָר אױב אונדזער‬
‫יי ִנגסטער ברודער װעט זײַן מיט אונדז‪,‬‬
‫װעלן מיר אַראָפּנידערן‪ ,‬װאָרום מיר‬
‫האָט אױסגערופֿן‪ :‬פֿירט אַרױס אַלע‬ ‫קענען ניט זען דעם מאַנס פּנים‪ ,‬אַװוּ‬
‫מענטשן פֿון מיר‪ .‬און קײן מענטש איז‬ ‫אונדזער יי ִנגסטער ברודער איז ניט‬
‫ניט געשטאַנען לעבן אים‪ ,‬װען יוֹסף‬ ‫מיט אונדז‪.‬‬
‫האָט זיך דערקענט צו זײַנע ברידער‪.‬‬ ‫‪ 27‬האָט דײַן קנעכט‪ ,‬אונדזער‬
‫‪ 2‬און ער האָט אַרױסגעלאָזט זײַן‬ ‫פֿאָטער‪ ,‬צו אונדז געזאָגט‪ :‬איר װײסט‬
‫קָול אין געװײן‪ ,‬און די מִצרים האָבן‬ ‫אַז צװײ האָט מיר מײַן װײַב געבאָרן‪.‬‬
‫געהערט; און דאָס הױז פֿון פַּרעהן האָט‬ ‫‪ 28‬און אײנער איז אַװעקגעגאַנגען‬
‫געהערט דערפֿון‪.‬‬ ‫פֿון מיר‪ ,‬און איך האָב געזאָגט‪ :‬פֿאַר‬
‫‪ 3‬און יוֹסף האָט געזאָגט צו זײַנע‬ ‫װאָר‪ ,‬פֿאַרצוקן איז ער פֿאַרצוקט‬
‫ברידער‪ :‬איך בין יוֹסף; לעבט נאָך מײַן‬ ‫געװאָרן; און איך האָב אים ניט געזען‬
‫פֿאָטער? און זײַנע ברידער האָבן אים‬ ‫ביז אַצונד‪.‬‬
‫ניט געקענט ענטפֿערן‪ ,‬װאָרום זײ האָבן‬ ‫‪ 29‬און אַז איר װעט אַװעקנעמען‬
‫זיך דערשראָקן פֿאַר אים‪.‬‬ ‫אױך דעם דאָזיקן פֿון מײַן פּנים‪ ,‬און‬
‫‪ 4‬האָט יוֹסף געזאָגט צו זײַנע‬ ‫אים װעט טרעפֿן אַן אומגליק‪ ,‬װעט‬
‫ברידער‪ :‬גענענט צו מיר‪ ,‬איך בעט‬ ‫איר מאַכן נידערן מײַנע גראָע האָר מיט‬
‫אײַך‪ .‬האָבן זײ גענענט‪ .‬און ער האָט‬ ‫קומער אין קבֿר‪.‬‬
‫געזאָגט‪ :‬איך בין אײַער ברודער יוֹסף‪,‬‬ ‫‪ 30‬און אַצונד אַז איך װעל קומען‬
‫װאָס איר האָט מיך פֿאַרקױפֿט קײן‬ ‫צו דײַן קנעכט‪ ,‬מײַן פֿאָטער‪ ,‬און דער‬
‫מ ַ‬ ‫יי ִנגל איז מיט אונדז ניטאָ‪ ,‬אַזױ װי זײַן‬
‫‪73‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪45:5—45:23‬‬
‫פֿאָטער אַהער‪.‬‬ ‫‪ 5‬און אַצונד זאָלט איר אײַך ניט‬

‫‪ 14‬און ער איז געפֿאַלן אױפֿן האַלדז‬ ‫קלעמען‪ ,‬און זאָל ניט פֿאַרדריסן‬
‫פֿון זײַן ברודער בנימינען‪ ,‬און האָט‬ ‫אין אײַערע אױגן‪ ,‬װאָס איר האָט‬
‫געװײנט‪ ,‬און בנימין האָט געװײנט‬ ‫מיך פֿאַרקױפֿט אַהער‪ ,‬װאָרום צו‬
‫אױף זײַן האַלדז‪.‬‬ ‫דערהאַלטן לעבנס האָט מיך גאָט‬
‫‪ 15‬און ער האָט געקושט אַלע זײַנע‬ ‫געשיקט אײַך פֿאַרױס‪.‬‬
‫ברידער‪ ,‬און האָט געװײנט אױף‬ ‫‪ 6‬װאָרום שױן צװײ יאָר אַז דער‬
‫זײ‪ ,‬און דערנאָך האָבן זײַנע ברידער‬ ‫הונגער איז אין לאַנד‪ ,‬און נאָך פֿינף‬
‫גערעדט מיט אים‪.‬‬ ‫יאָר װעלן זײַן‪ ,‬װאָס עס װעט ניט זײַן‬
‫‪ 16‬און דער קלאַנג איז געהערט‬ ‫קײן אַקער און קײן שניט‪.‬‬
‫געװאָרן אין פַּרעהס הױז‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫‪ 7‬און גאָט האָט מיך געשיקט‬
‫יוֹספֿס ברידער זײַנען געקומען; און‬ ‫אײַך פֿאַרױס‪ ,‬כּדי אײַך צו לאָזן אַן‬
‫עס איז װױלגעפֿעלן אין די אױגן פֿון‬ ‫איבערבלײַב אױף דער ערד‪ ,‬און אײַך‬
‫פַּרעהן‪ ,‬און אין די אױגן פֿון זײַנע‬ ‫צו דערהאַלטן בײַם לעבן דורך ַא‬
‫קנעכט‪.‬‬ ‫גרױסער ישועה‪.‬‬
‫‪ 17‬און פַּרעה האָט געזאָגט צו יוֹספֿן‪:‬‬ ‫‪ 8‬און אַצונד‪ ,‬ניט איר האָט מיך‬
‫זאָג צו דײַנע ברידער‪ :‬טוט אָט‪-‬װאָס‪:‬‬ ‫אַהער געשיקט‪ ,‬נײַערט גאָט; און ער‬
‫לאָדט אָן אײַערע בהמות‪ ,‬און גײט‪,‬‬ ‫האָט מיך געמאַכט פֿאַר ַא פֿאָטער צו‬
‫קומט קײן לאַנד כּנַעַן‪,‬‬ ‫פַּרעהן‪ ,‬און פֿאַר ַא האַר אױף זײַן גאַנצן‬
‫‪ 18‬און נעמט אײַער פֿאָטער‪ ,‬און‬ ‫הױז‪ ,‬און פֿאַר ַא געװעלטיקער איבערן‬
‫אײַערע הױזגעזינטן‪ ,‬און קומט צו מיר‪,‬‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫גאַנצן לאַנד מ ַ‬
‫און איך װעל אײַך געבן דאָס בעסטע‬ ‫‪ 9‬אײַלט און גײט אַרױף צו מײַן‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬און עסט דאָס פֿעטס‬ ‫פֿון לאַנד מ ַ‬ ‫פֿאָטער‪ ,‬און איר זאָלט זאָגן צו אים‪:‬‬
‫פֿון לאַנד‪.‬‬ ‫אַזױ האָט געזאָגט דײַן זון יוֹסף‪ :‬גאָט‬
‫‪ 19‬און דו װערסט באַפֿױלן‪ ,‬טוט‬ ‫האָט מיך געמאַכט פֿאַר ַא האַר איבער‬
‫ִצרי ִם‬
‫אָט‪-‬װאָס‪ :‬נעמט אײַך פֿון לאַנד מ ַ‬ ‫ִצרי ִם; נידער אַראָפּ צו מיר‪,‬‬ ‫גאַנץ מ ַ‬
‫װעגן פֿאַר אײַערע קלײנע קינדער‪ ,‬און‬ ‫זאָלסט זיך ניט אױפֿהאַלטן‪.‬‬
‫פֿאַר אײַערע װײַבער‪ ,‬און איר זאָלט‬ ‫‪ 10‬און װעסט זיצן אין לאַנד גוֹשֶן‪,‬‬
‫אַרױפֿנעמען אײַער פֿאָטער און קומען‪.‬‬ ‫און װעסט זײַן נאָנט צו מיר‪ ,‬דו‬
‫‪ 20‬און אײַער אױג זאָל זיך ניט‬ ‫און דײַנע קינדער און דײַנע קינדערס‬
‫קימערן אום אײַערע זאַכן‪ ,‬װאָרום דאָס‬ ‫קינדער‪ ,‬און דײַנע שאָף‪ ,‬און דײַנע‬
‫ִצרי ִם איז‬
‫בעסטע פֿון גאַנצן לאַנד מ ַ‬ ‫רינדער‪ ,‬און אַלץ װאָס דו האָסט‪.‬‬
‫אײַערס‪.‬‬ ‫‪ 11‬און איך װעל דיך דאָרטן‬
‫‪ 21‬האָבן די זין פֿון ישׂראלן אַזױ‬ ‫אױסהאַלטן; װאָרום נאָך פֿינף יאָר‬
‫געטאָן‪ ,‬און יוֹסף האָט זײ געגעבן װעגן‪,‬‬ ‫װעט זײַן דער הונגער; כּדי זאָלסט ניט‬
‫לױט דעם מױל פֿון פַּרעהן‪ ,‬און ער האָט‬ ‫אומקומען‪ ,‬דו און דײַן הױזגעזינט און‬
‫זײ געגעבן שפּײַז אױפֿן װעג‪.‬‬ ‫אַלץ װאָס דו האָסט‪.‬‬
‫‪ 22‬זײ אַלעמען האָט ער געגעבן‬ ‫‪ 12‬און אָט זעען אײַערע אױגן‪ ,‬און‬
‫גאַנגען קלײדער פֿאַר איטלעכן‪,‬‬ ‫די אױגן פֿון מײַן ברודער בנימינען‪ ,‬אַז‬
‫און בנימינען האָט ער געגעבן דר ַײ‬ ‫מײַן מױל רעדט דאָס צו אײַך‪.‬‬
‫הונדערט זילבערשטיק‪ ,‬און פֿינף גאַנג‬ ‫‪ 13‬און איר זאָלט דערצײלן מײַן‬
‫קלײדער‪.‬‬ ‫ִצרי ִם‪,‬‬
‫פֿאָטער מײַן גאַנצן כּבוד אין מ ַ‬
‫‪ 23‬און צו זײַן פֿאָטער האָט ער‬ ‫און אַלץ װאָס איר האָט געזען‪ ,‬און איר‬
‫דעסגלײַכן געשיקט צען אײזלען‬ ‫זאָלט אײלן און אַראָפּברענגען מײַן‬
‫‪45:24—46:15‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪74‬‬
‫‪ 4‬איך װעל אַראָפּנידערן מיט דיר‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬און‬

‫באַלאָדן מיטן בעסטן פֿון מ ַ‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬און אױך אַרױפֿברענגען‬ ‫קײן מ ַ‬ ‫צען אײזעלינס באַלאָדן מיט תּבואה‬
‫װעל איך דיך אַרױפֿברענגען‪ .‬און יוֹסף‬ ‫און ברױט‪ ,‬און שפּײַז פֿאַר זײַן פֿאָטער‬
‫װעט אַרױפֿטאָן זײַן האַנט אױף דײַנע‬ ‫אױפֿן װעג‪.‬‬
‫אױגן‪.‬‬ ‫‪ 24‬און ער האָט אַװעקגעשיקט‬
‫‪ 5‬און יעקב איז אױפֿגעשטאַנען פֿון‬ ‫זײַנע ברידער‪ ,‬און זײ זײַנען‬
‫שבַע‪ ,‬און די קינדער פֿון ישׂראל‬ ‫באֵר‪ֶ -‬‬ ‫אַװעקגעגאַנגען; און ער האָט זײ‬
‫האָבן געפֿירט זײער פֿאָטער יעקבן‪,‬‬ ‫אָנגעזאָגט‪ :‬איר זאָלט אײַך ניט קריגן‬
‫און זײערע קלײנע קינדער‪ ,‬און זײערע‬ ‫אױפֿן װעג‪.‬‬
‫װײַבער‪ ,‬אױף די װעגן װאָס פַּרעה האָט‬ ‫‪ 25‬און זײ זײַנען אַרױפֿגעגאַנגען פֿון‬
‫געשיקט אים צו פֿירן‪.‬‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬און זײַנען געקומען קײן לאַנד‬
‫מ ַ‬
‫‪ 6‬און זײ האָבן גענומען זײערע פֿי‪,‬‬ ‫כּנַעַן צו זײער פֿאָטער יעקבן‪.‬‬
‫און זײער פֿאַרמעג װאָס זײ האָבן‬
‫אָנגעקליבן אין לאַנד כּנַעַן‪ ,‬און זײ‬ ‫‪ 26‬און זײ האָבן אים דערצײלט‪ ,‬אַזױ‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬יעקב און‬ ‫זײַנען געקומען קײן מ ַ‬ ‫צו זאָגן‪ :‬יוֹסף לעבט נאָך; און אַז‬
‫אַלע זײַנע קינדער מיט אים;‬ ‫ער געװעלטיקט איבערן גאַנצן לאַנד‬
‫‪ 7‬זײַנע זין און זײַנע זינס זין מיט‬ ‫ִצרי ִם‪ .‬איז זײַן האַרץ פֿאַרקילט‬ ‫מ ַ‬
‫אים‪ ,‬זײַנע טעכטער‪ ,‬און זײַנע זינס‬ ‫געװאָרן‪ ,‬װאָרום ער האָט זײ ניט‬
‫טעכטער‪ ,‬און אַלע זײַנע קינדער‪ ,‬האָט‬ ‫געגלױבט‪.‬‬
‫ער געבראַכט מיט זיך קײן מ ַ‬ ‫‪ 27‬האָבן זײ אים דערצײלט אַלע‬
‫‪ 8‬און דאָס זײַנען די נעמען פֿון‬ ‫װערטער פֿון יוֹספֿן‪ ,‬װאָס ער האָט צו‬
‫די קינדער פֿון ישׂראל װאָס זײַנען‬ ‫זײ גערעדט‪ ,‬און ער האָט געזען די‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬יעקב און זײַנע‬ ‫געקומען קײן מ ַ‬ ‫װעגן װאָס יוֹסף האָט געשיקט אים צו‬
‫קינדער‪ :‬יעקבס בכָור ראובן‪.‬‬ ‫פֿירן‪ ,‬און דער גײַסט פֿון זײער פֿאָטער‬
‫‪ 9‬און די זין פֿון ראובֵנען‪ :‬חַנוֹך‪ ,‬און‬ ‫יעקבן האָט אָפּגעלעבט‪.‬‬
‫פַּלוא‪ ,‬און חֶצרוֹן‪ ,‬און כַּרמי‪.‬‬ ‫‪ 28‬און ישׂראל האָט געזאָגט‪ :‬גענוג!‬
‫‪ 10‬און די זין פֿון שמעונען‪ :‬ימואֵל‪,‬‬ ‫מײַן זון יוֹסף לעבט נאָך; איך װעל גײן‬
‫און י ָמין‪ ,‬און אוֹהַד‪ ,‬און י ָכין‪ ,‬און צוֹחַר‪,‬‬ ‫און װעל אים זען אײדער איך שטאַרב‪.‬‬
‫און שָאול דער זון פֿון ַא כּנַעַנית‪.‬‬
‫‪ 11‬און די זין פֿון ֵלוִין‪ :‬גֵרשוֹן‪ ,‬קהָת‪,‬‬
‫מררי‪.‬‬‫און ָ‬
‫האָט‬ ‫ישׂראל‬
‫אַװעקגעצױגן מיט אַלץ‬
‫און‬
‫װאָס ער האָט געהאַט‪ ,‬און איז‬
‫‪46‬‬
‫‪ 12‬און די זין פֿון יהודהן‪ :‬עֵר‪ ,‬און‬
‫שלָה‪ ,‬און פּ ֶֶרץ‪ ,‬און ז ֶַרח;‬ ‫אוֹנָן‪ ,‬און ֵ‬ ‫שבַע‪ ,‬און ער האָט‬
‫געקומען קײן באֵר‪ֶ -‬‬
‫און עֵר און אוֹנָן זײַנען געשטאָרבן אין‬ ‫געשלאַכט שלאַכטאָפּפֿער צו דעם‬
‫לאַנד כּנַעַן‪ .‬און די זין פֿון פּ ֶֶרצן זײַנען‬ ‫גאָט פֿון זײַן פֿאָטער יצחקן‪.‬‬
‫געװען חֶצרוֹן און חָמול‪.‬‬ ‫‪ 2‬און גאָט האָט גערעדט צו ישׂראלן‬
‫שׂכָרן‪ :‬תּוֹלָע‪ ,‬און‬ ‫‪ 13‬און די זין פֿון י ִשׂ ָ‬ ‫אין זעונגען פֿון דער נאַכט‪ ,‬און האָט‬
‫פּווָה‪ ,‬און יוֹב‪ ,‬און שִמרוֹן‪.‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬יעקב‪ ,‬יעקב! האָט ער‬
‫‪ 14‬און די זין פֿון זבולונען‪ :‬ס ֶֶרד‪ ,‬און‬ ‫געזאָגט‪ :‬ד ָא בין איך‪.‬‬
‫אֵלוֹן‪ ,‬און י ַחלאֵל‪.‬‬ ‫‪ 3‬האָט ער געזאָגט‪ :‬איך בין גאָט‪,‬‬
‫‪ 15‬דאָס זײַנען די זין פֿון לאהן‪ ,‬װאָס‬ ‫דער גאָט פֿון דײַן פֿאָטער‪ ,‬זאָלסט‬
‫ן‪-‬אַרם;‬
‫זי האָט געבאָרן יעקבן אין פַּדַ ָ‬ ‫ניט מוֹרא האָבן אַראָפּצונידערן קײן‬
‫דערצו זײַן טאָכטער דינה; אַלע נפֿשות‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬װאָרום פֿאַר ַא גרױס פאָלק‬ ‫מ ַ‬
‫פֿון זײַנע זין און זײַנע טעכטער‪ ,‬דר ַײ‬ ‫װעל איך דיך דאָרטן מאַכן‪.‬‬
‫‪75‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪46:16—:47‬‬
‫‪ 28‬און יהודהן האָט ער געשיקט‬ ‫און דרײַסיק‪.‬‬

‫פֿאַרױס פֿאַר זיך צו יוֹספֿן‪ ,‬צו װײַזן‬ ‫‪ 16‬און די זין פֿון גָדן זײַנען געװען‬
‫אים פֿאַרױס דעם װעג קײן גוֹשֶן; און‬ ‫צִפֿיוֹן‪ ,‬און חַגי‪ ,‬שוני‪ ,‬און אֶצבוֹן‪ ,‬עֵרי‪,‬‬
‫זײ זײַנען אָנגעקומען קײן לאַנד גוֹשֶן‪.‬‬ ‫און אַרוֹדי‪ ,‬און אַראֵלי‪.‬‬
‫‪ 29‬און יוֹסף האָט אײַנגעשפּאַנט זײַן‬ ‫‪ 17‬און די קינדער פֿון אָשרן‪ :‬י ִמנָה‪,‬‬
‫רײַטװאָגן‪ ,‬און איז אַרױפֿגעגאַנגען‬ ‫און י ִשוָה‪ ,‬און י ִשוִי‪ ,‬און בריעָה‪ ,‬און‬
‫אַנטקעגן זײַן פֿאָטער ישׂראלן קײן‬ ‫זײער שװעסטער שׂ ֶַרח; און די זין פֿון‬
‫גוֹשֶן‪ .‬און װי ער האָט זיך געװיזן פֿאַר‬ ‫בריעָהן‪ֶ :‬חבֶר און מַלכּיאֵל‪.‬‬
‫אים‪ ,‬אַזױ איז ער אים געפֿאַלן אױפֿן‬ ‫‪ 18‬דאָס זײַנען די זין פֿון זִלפָּהן‪ ,‬װאָס‬
‫האַלדז‪ ,‬און ער האָט לאַנג געװײנט‬ ‫ָלבָן האָט געגעבן זײַן טאָכטער לאהן‪,‬‬
‫אױף זײַן האַלדז‪.‬‬ ‫און די דאָזיקע האָט זי געבאָרן יעקבן‬
‫‪ 30‬און ישׂראל האָט געזאָגט צו‬ ‫– זעכצן נפֿשות‪.‬‬
‫יוֹספֿן‪ :‬אַצונד קען איך שטאַרבן‪,‬‬ ‫‪ 19‬די זין פֿון יעקבס װײַב רחלען‬
‫נאָכדעם װי איך האָב געזען דײַן פּנים‪,‬‬ ‫זײַנען געװען יוֹסף און בנימין‪.‬‬
‫אַז דו לעבסט נאָך‪.‬‬ ‫‪ 20‬און ב ַײ יוֹספֿן זײַנען געבאָרן‬
‫‪ 31‬און יוֹסף האָט געזאָגט צו‬ ‫ִצרי ִם מנשה און‬ ‫געװאָרן אין לאַנד מ ַ‬
‫זײַנע ברידער און צו זײַן פֿאָטערס‬ ‫אפֿרים‪ ,‬װאָס אָסנַת די טאָכטער פֿון‬
‫הױזגעזינט‪ :‬איך װעל אַרױפֿגײן און‬ ‫פּוֹטי‪-‬פֿרע דעם פּריסטער פֿון אוֹן האָט‬ ‫ַ‬
‫װעל דערצײלן פַּרעהן‪ ,‬און איך װעל‬ ‫אים געבאָרן‪.‬‬
‫אים זאָגן‪ :‬מײַנע ברידער און מײַן‬ ‫‪ 21‬און די זין פֿון בנימינען זײַנען‬
‫פֿאָטערס הױזגעזינט‪ ,‬װאָס זײַנען‬ ‫געװען בלַע‪ ,‬און בכֶר‪ ,‬און אַשבל‪ ,‬גֵראָ‪,‬‬
‫געװען אין לאַנד כּנַעַן‪ ,‬זײַנען געקומען‬ ‫און נַ ֲעמָן‪ ,‬אֵחי‪ ,‬און ר ֹאש‪ ,‬מופּים‪ ,‬און‬
‫צו מיר‪.‬‬ ‫חופּים‪ ,‬און אָרד‪.‬‬
‫‪ 32‬און די מענטשן זײַנען פּאַסטוכער‬ ‫‪ 22‬דאָס זײַנען די זין פֿון רחלען‪ ,‬װאָס‬
‫פֿון שאָף‪ ,‬װאָרום זײ זײַנען מענטשן‬ ‫זײַנען געבאָרן געװאָרן ב ַײ יעקבן‪:‬‬
‫פֿון פֿי; און זײערע שאָף און זײערע‬ ‫אַלע נפֿשות‪ ,‬פֿערצן‪.‬‬
‫רינדער און אַלץ װאָס זײ האָבן‪ ,‬האָבן‬ ‫‪ 23‬און די זין פֿון דָ נען‪ :‬חושים‪.‬‬
‫זײ מיטגעבראַכט‪.‬‬
‫‪ 33‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז פַּרעה װעט‬ ‫‪ 24‬און די זין פֿון נפֿתּלין‪ :‬י ַחצאֵל‪ ,‬און‬
‫אײַך רופֿן‪ ,‬און װעט זאָגן‪ :‬װאָס איז‬ ‫שלֵם‪.‬‬‫גוני‪ ,‬און יֵצֶר‪ ,‬און ִ‬
‫אײַער טאָן?‬ ‫‪ 25‬דאָס זײַנען די זין פֿון בלהָהן‪ ,‬װאָס‬
‫‪ 34‬זאָלט איר זאָגן‪ :‬מענטשן פֿון‬ ‫ָלבָן האָט געגעבן זײַן טאָכטער רחלען‪,‬‬
‫פֿי זײַנען דײַנע קנעכט פֿון אונדזער‬ ‫און די דאָזיקע האָט זי געבאָרן יעקבן;‬
‫יוגנט אָן און ביז אַצונד‪ ,‬אַזױ מיר‪,‬‬ ‫אַלע נפֿשות‪ ,‬זיבן‪.‬‬
‫אַזױ אונדזערע עלטערן; כּדי איר‬ ‫‪ 26‬אַלע נפֿשות פֿון יעקבן װאָס זײַנען‬
‫זאָלט זיצן אין לאַנד גוֹשֶן‪ ,‬װאָרום‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬די װאָס זײַנען‬ ‫געקומען קײן מ ַ‬
‫אַן אומװערדיקײט ב ַײ די מִצרים איז‬ ‫אַרױסגעגאַנגען פֿון זײַן דיך‪ ,‬אַחוץ די‬
‫יעטװעדער פּאַסטוך פֿון שאָף‪.‬‬ ‫װײַבער פֿון יעקבס זין – אַלע נפֿשות‬
‫זײַנען געװען זעקס און זעכציק‪.‬‬
‫און יוֹסף איז געגאַנגען און‬
‫האָט דערצײלט פַּרעהן‪ ,‬און‬ ‫‪47‬‬
‫האָט געזאָגט‪ :‬מײַן פֿאָטער און מײַנע‬
‫‪ 27‬און יוֹספֿס זין‪ ,‬װאָס זײַנען אים‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬זײַנען‬ ‫געבאָרן געװאָרן אין מ ַ‬
‫געװען צװײ נפֿשות‪ .‬אַלע נפֿשות פֿון‬
‫ברידער‪ ,‬מיט זײערע שאָף און זײערע‬ ‫יעקבס הױז װאָס זײַנען געקומען קײן‬
‫רינדער און אַלץ װאָס זײ האָבן‪ ,‬זײַנען‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬זיבעציק‪.‬‬
‫מ ַ‬
‫‪47:2—47:18‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪76‬‬
‫‪ 10‬און יעקב האָט געבענטשט‬ ‫געקומען פֿון לאַנד כּנַעַן‪ ,‬און זײ זײַנען‬
‫פַּרעהן‪ ,‬און איז אַרױסגעגאַנגען פֿון‬ ‫אין לאַנד גוֹשֶן‪.‬‬
‫פֿאַר פַּרעהן‪.‬‬ ‫‪ 2‬און פֿון צװישן זײַנע ברידער האָט‬
‫‪ 11‬און יוֹסף האָט באַזעצט זײַן‬ ‫ער גענומען פֿינף מאַן‪ ,‬און האָט זײ‬
‫פֿאָטער און זײַנע ברידער‪ ,‬און ער האָט‬ ‫געשטעלט פֿאַר פַּרעהן‪.‬‬
‫זײ געגעבן אײגנטום אין לאַנד מ ַ‬ ‫‪ 3‬האָט פַּרעה געזאָגט צו זײַנע‬
‫אין בעסטן טײל פֿון לאַנד‪ ,‬אין לאַנד‬ ‫ברידער‪ :‬װאָס איז אײַער טאָן? האָבן‬
‫ַרעְמסֵס‪ ,‬אַזױ װי פַּרעה האָט באַפֿױלן‪.‬‬ ‫זײ געזאָגט צו פַּרעהן‪ :‬פּאַסטוכער פֿון‬
‫‪ 12‬און יוֹסף האָט אױסגעהאַלטן זײַן‬ ‫שאָף זײַנען דײַנע קנעכט‪ ,‬אַזױ מיר‪,‬‬
‫פֿאָטער און זײַנע ברידער‪ ,‬און דאָס‬ ‫אַזױ אונדזערע עלטערן‪.‬‬
‫גאַנצע הױז פֿון זײַן פֿאָטער‪ ,‬מיט‬ ‫‪ 4‬און זײ האָבן געזאָגט צו פַּרעהן‪ :‬צו‬
‫ברױט‪ ,‬װי נאָכן געזינט‪.‬‬ ‫װױנען אין לאַנד זײַנען מיר געקומען‪,‬‬
‫‪ 13‬און קײן ברױט איז ניט געװען‬ ‫װאָרום עס איז ניט ָא קײן פֿיטערונג‬
‫אין גאַנצן לאַנד‪ ,‬װאָרום דער הונגער‬ ‫פֿאַר די שאָף פֿון דײַנע קנעכט‪ ,‬װײַל‬
‫איז געװען זײער שװער‪ ,‬און דאָס‬ ‫דער הונגער איז שװער אין לאַנד כּנַעַן‪.‬‬
‫ִצרי ִם און דאָס לאַנד כּנַעַן‬ ‫לאַנד מ ַ‬ ‫און אַצונד‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬זאָלן דײַנע‬
‫זײַנען אױסגעמאַטערט געװאָרן פֿון‬ ‫קנעכט זיצן אין לאַנד גוֹשֶן‪.‬‬
‫דעם הונגער‪.‬‬
‫‪ 14‬און יוֹסף האָט אױפֿגעקליבן דאָס‬ ‫‪ 5‬האָט פַּרעה געזאָגט צו יוֹספֿן‪ ,‬אַזױ‬
‫גאַנצע געלט װאָס האָט זיך געפֿונען אין‬ ‫צו זאָגן‪ :‬דײַן פֿאָטער און דײַנע‬
‫ִצרי ִם און אין לאַנד כּנַעַן‪ ,‬פֿאַר‬
‫לאַנד מ ַ‬ ‫ברידער זײַנען געקומען צו דיר;‬
‫דער תּבואה װאָס זײ האָבן געקױפֿט‪.‬‬ ‫ִצרי ִם ליגט פֿאַר דיר‪,‬‬‫‪ 6‬דאָס לאַנד מ ַ‬
‫און יוֹסף האָט געבראַכט דאָס געלט אין‬ ‫אין בעסטן טײל פֿון לאַנד באַזעץ דײַן‬
‫פַּרעהס הױז‪.‬‬ ‫פֿאָטער און דײַנע ברידער‪ .‬זאָלן‬
‫‪ 15‬און אַז דאָס געלט איז‬ ‫זײ זיצן אין לאַנד גוֹשֶן‪ .‬און אױב‬
‫ִצרי ִם‬
‫אױסגעגאַנגען פֿון לאַנד מ ַ‬ ‫דו װײסט אַז צװישן זײ זײַנען ד ָא‬
‫און פֿון לאַנד כּנַעַן‪ ,‬זײַנען אַלע מִצרים‬ ‫טױגלעכע מענטשן‪ ,‬זאָלסטו זײ מאַכן‬
‫געקומען צו יוֹספֿן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬גיב‬ ‫פֿאַר אױבערלײַט איבער דעם פֿי װאָס‬
‫אונדז ברױט; װאָרום נאָך װאָס זאָלן‬ ‫איך האָב‪.‬‬
‫מיר שטאַרבן פֿאַר דיר? אַז דאָס געלט‬ ‫‪ 7‬און יוֹסף האָט געבראַכט זײַן‬
‫האָט זיך אױסגעלאָזט‪.‬‬ ‫פֿאָטער יעקבן‪ ,‬און ער האָט אים‬
‫‪ 16‬האָט יוֹסף געזאָגט‪ :‬גיט אײַערע‬ ‫געשטעלט פֿאַר פַּרעהן; און יעקב האָט‬
‫פֿי‪ ,‬און איך װעל אײַך געבן פֿאַר‬ ‫געבענטשט פַּרעהן‪.‬‬
‫אײַערע פֿי‪ ,‬אױב דאָס געלט האָט זיך‬ ‫‪ 8‬און פַּרעה האָט געזאָגט צו יעקבן‪:‬‬
‫אױסגעלאָזט‪.‬‬ ‫װיפֿיל זײַנען די טעג פֿון די יאָרן פֿון‬
‫‪ 17‬האָבן זײ געבראַכט זײערע פֿי צו‬ ‫דײַן לעבן?‬
‫יוֹספֿן‪ ,‬און יוֹסף האָט זײ געגעבן ברױט‬ ‫‪ 9‬האָט יעקב געזאָגט צו פַּרעהן‪:‬‬
‫פֿאַר פֿערד‪ ,‬און פֿאַר סטאַדעס שאָף‪,‬‬ ‫די טעג פֿון די יאָרן פֿון מײַן‬
‫און פֿאַר סטאַדעס רינדער‪ ,‬און פֿאַר‬ ‫װאַנדערשאַפט זײַנען הונדערט און‬
‫אײזלען; און ער האָט זײ פֿאַרזאָרגט‬ ‫דרײַסיק יאָר‪ .‬װינציק און שלעכט‬
‫מיט ברױט אין יענעם יאָר‪ ,‬פֿאַר אַלע‬ ‫זײַנען די טעג פֿון די יאָרן פֿון מײַן‬
‫זײערע פֿי‪.‬‬ ‫לעבן‪ ,‬און זײ קומען ניט צו די טעג פֿון‬
‫‪ 18‬האָט זיך דאָס יאָר געענדיקט; און‬ ‫די יאָרן פֿון מײַנע עלטערנס לעבן אין‬
‫אױפֿן צװײטן יאָר זײַנען זײ געקומען‬ ‫די טעג פֿון זײער װאַנדערשאַפט‪.‬‬
‫‪77‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪47:19—:48‬‬
‫פַּרעהן‪.‬‬ ‫צו אים‪ ,‬און האָבן צו אים געזאָגט‪ :‬מיר‬

‫‪ 26‬און יוֹסף האָט עס געמאַכט פֿאַר‬ ‫װעלן ניט פֿאַרהױלן פֿון מײַן האַר‪ ,‬אַז‬
‫ַא געזעץ ביז אױף הײַנטיקן טאָג אױף‬ ‫אַזױ װי דאָס געלט איז אױסגעגאַנגען‪,‬‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬אַז צו פַּרעהן‬
‫דער ערד פֿון מ ַ‬ ‫און די סטאַדעס פֿי זײַנען ב ַײ מײַן האַר‪,‬‬
‫זאָל געהערן ַא פֿינפֿטל‪ .‬נאָר די ערד‬ ‫איז ניט געבליבן פֿאַר מײַן האַר אַחוץ‬
‫פֿון די פּריסטער אַלײן איז ניט געװאָרן‬ ‫נאָר אונדזער לײַב און אונדזער ערד‪.‬‬
‫פּרעהס‪.‬‬ ‫‪ 19‬נאָך װאָס זאָלן מיר אומקומען‬
‫‪ 27‬און ישׂראל איז געזעסן אין לאַנד‬ ‫פֿאַר דײַנע אױגן‪ ,‬אי מיר אי אונדזער‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬אין לאַנד גוֹשֶן; און זײ האָבן‬
‫מ ַ‬ ‫ערד? קױף אָףּ אונדז און אונדזער‬
‫זיך דאָרטן אײַנגעפֿעסטיקט‪ ,‬און האָבן‬ ‫ערד פֿאַר ברױט‪ ,‬און מיר מיט אונדזער‬
‫זיך געפֿרוכפּערט און געמערט זײער‪.‬‬ ‫ערד װעלן זײַן קנעכט צו פַּרעהן; און‬
‫גיב אונדז זריעה‪ ,‬כּדי מיר זאָלן לעבן‬
‫און ניט שטאַרבן‪ ,‬און די ערד זאָל ניט‬
‫ַו ִיגַש‬ ‫פֿאַרװיסט װערן‪.‬‬
‫‪ 28‬און יעקב האָט געלעבט אין לאַנד‬ ‫‪ 20‬האָט יוֹסף אָפּגעקױפֿט די גאַנצע‬
‫ִצרי ִם זיבעצן יאָר; און די טעג פֿון‬ ‫מ ַ‬ ‫ִצרי ִם פֿאַר פַּרעהן‪ ,‬װאָרום‬‫ערד פֿון מ ַ‬
‫יעקבן‪ ,‬די יאָרן פֿון זײַן לעבן‪ ,‬זײַנען‬ ‫די מִצרים האָבן פֿאַרקױפֿט איטלעכער‬
‫געװען הונדערט יאָר און זיבן און‬ ‫זײַן פֿעלד‪ ,‬װײַל דער הונגער האָט זיך‬
‫פֿערציק יאָר‪.‬‬ ‫געשטאַרקט איבער זײ; און דאָס לאַנד‬
‫איז געװאָרן פַּרעהס‪.‬‬
‫‪ 29‬און די טעג פֿון ישׂראלן האָבן‬
‫גענענט צום שטאַרבן‪ ,‬און ער האָט‬ ‫‪ 21‬און דאָס פֿאָלק‪ ,‬זײ האָט ער‬
‫גערופֿן זײַן זון יוֹספֿן‪ ,‬און האָט צו אים‬ ‫שטעטװײַז איבערגעפֿירט פֿון אײן עק‬
‫געזאָגט‪ :‬אױב‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬איך האָב‬ ‫ִצרי ִם צום אַנדער עק‪.‬‬
‫געמאַרק פֿון מ ַ‬
‫געפֿונען לײַטזעליקײט אין דײַנע אױגן‪,‬‬ ‫‪ 22‬נאָר די ערד פֿון די פּריסטער האָט‬
‫טו‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬דײַן האַנט אונטער‬ ‫ער ניט אָפּגעקױפט‪ ,‬װײַל די פּריסטער‬
‫מײַן דיך‪ ,‬און זאָלסט טאָן מיט מיר ַא‬ ‫האָבן געקריגן ַא קִצבֿה פֿון פַּרעהן‪,‬‬
‫חסד און ַא טרײַשאַפֿט‪ :‬זאָלסט מיך ניט‬ ‫און זײ האָבן געגעסן זײער קִצבֿה װאָס‬
‫באַגראָבן‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬אין מ ַ‬ ‫פַּרעה האָט זײ געגעבן; דרום האָבן זײ‬
‫ניט פֿאַרקױפֿט זײער ערד‪.‬‬
‫‪ 30‬און אַז איך װעל זיך לײגן‬ ‫‪ 23‬און יוֹסף האָט געזאָגט צום פֿאָלק‪:‬‬
‫צו מײַנע עלטערן‪ ,‬זאָלסטו מיך‬ ‫אָט האָב איך הײַנט אָפּגעקױפֿט אײַך‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬און מיך‬ ‫אַװעקטראָגן פֿון מ ַ‬ ‫און אײַער לאַנד פֿאַר פַּרעהן; נאַט אײַך‬
‫באַגראָבן אין זײער קבֿר‪ .‬האָט ער‬ ‫זריעה‪ ,‬און פֿאַרזײט די ערד‪.‬‬
‫געזאָגט‪ :‬איך װעל טאָן אַזױ װי דײַן‬
‫װאָרט‪.‬‬ ‫‪ 24‬און עס װעט זײַן ב ַײ די תּבואות‪,‬‬
‫װעט איר געבן ַא פֿינפֿטל צו פַּרעהן‪,‬‬
‫‪ 31‬האָט ער געזאָגט‪ :‬שװער מיר‪.‬‬ ‫און פֿיר חלקים װעלן אײַך זײַן פֿאַר‬
‫און ער האָט אים געשװאָרן; און‬ ‫זריעה פֿון פֿעלד‪ ,‬און פֿאַר אײַער עסן‪,‬‬
‫ישׂראל האָט זיך געבוקט צוקאָפּנס פֿון‬ ‫און פֿאַר די װאָס אין אײַערע הײַזער‪,‬‬
‫בעט‪.‬‬ ‫און צום עסן פֿאַר אײַערע קלײנע‬
‫קינדער‪.‬‬
‫דאָזיקע געשעענישן‪ ,‬האָט‬ ‫‪48‬‬
‫מען אָנגעזאָגט יוֹספֿן‪ :‬זע‪ ,‬דײַן פֿאָטער‬
‫‪ 25‬האָבן זײ געזאָגט‪ :‬האָסט אונדז‬
‫דאָס לעבן דערהאַלטן; לאָמיר געפֿינען‬
‫איז קראַנק‪ .‬האָט ער גענומען מיט זיך‬ ‫לײַטזעליקײט אין די אױגן פֿון מײַן‬
‫זײַנע צװײ זין‪ ,‬מנשהן און אפֿרימען‪.‬‬ ‫האַר‪ ,‬און מיר װעלן זײַן קנעכט צו‬
‫‪48:2—48:18‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪78‬‬
‫‪ 11‬און ישׂראל האָט געזאָגט צו‬ ‫‪ 2‬און מע האָט געלאָזט װיסן יעקבן‬
‫יוֹספֿן‪ :‬איך האָב ניט געדאַכט דײַן פּנים‬ ‫און געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬דײַן זון יוֹסף קומט צו‬
‫צו זען‪ ,‬און אָט האָט מיך גאָט געלאָזט‬ ‫דיר; און ישׂראל האָט זיך געשטאַרקט‪,‬‬
‫זען אױך דײַנע קינדער‪.‬‬ ‫און האָט זיך געזעצט אױפֿן בעט‪.‬‬
‫‪ 12‬און יוֹסף האָט זײ אַרױסגעצױגן‬ ‫‪ 3‬און יעקב האָט געזאָגט צו יוֹספֿן‪:‬‬
‫פֿון צװישן זײַנע קני‪ ,‬און האָט זיך‬ ‫גאָט שַדַ י האָט זיך באַװיזן צו מיר אין‬
‫געבוקט אױף זײַן פּנים צו דער ערד‪.‬‬ ‫לוז‪ ,‬אין לאַנד כּנַעַן‪ ,‬און ער האָט מיך‬
‫‪ 13‬און יוֹסף האָט זײ בײדן גענומען‪,‬‬ ‫געבענטשט‪.‬‬
‫אפֿרימען אין זײַן רעכטער האַנט‪ ,‬צו‬ ‫‪ 4‬און ער האָט צו מיר געזאָגט‪ :‬זע‪,‬‬
‫דער לינקער האַנט פֿון ישׂראלן‪ ,‬און‬ ‫איך װעל דיך פֿרוכפּערן און װעל דיך‬
‫מנשהן אין זײַן לינקער האַנט‪ ,‬צו דער‬ ‫מערן‪ ,‬און איך װעל דיך מאַכן פֿאַר ַא‬
‫רעכטער האַנט פֿון ישׂראלן‪ ,‬און האָט‬ ‫געזעמל פֿעלקער; און איך װעל געבן‬
‫זײ געמאַכט גענענען צו אים‪.‬‬ ‫דאָס דאָזיקע לאַנד צו דײַן זאָמען נאָך‬
‫‪ 14‬האָט ישׂראל אױסגעשטרעקט זײַן‬ ‫דיר פֿאַר אַן אײביקן אײגנטום‪.‬‬
‫רעכטע האַנט‪ ,‬און אַרױפֿגעטאָן אױפֿן‬ ‫‪ 5‬און אַצונד‪ ,‬די צװײ זין װאָס זײַנען‬
‫קאָפּ פֿון אפֿרימען‪ ,‬װאָס איז געװען‬ ‫ִצרי ִם‬
‫דיר געבאָרן געװאָרן אין לאַנד מ ַ‬
‫דער יי ִנגערער‪ ,‬און זײַן לינקע האַנט‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬זײ‬
‫פֿאַר מײַן קומען צו דיר קײן מ ַ‬
‫אױפֿן קאָפּ פֿון מנשהן; ער האָט בכּיװן‬ ‫זײַנען מײַנע‪ :‬אפֿרים און מנשה זאָלן‬
‫איבערגעדרײט זײַנע הענט‪ ,‬װאָרום‬ ‫זײַן מײַנע אַזױ װי ראובן און שמעון‪.‬‬
‫מנשה איז געװען דער בכָור‪.‬‬
‫‪ 6‬אָבער דײַנע געבאָרענע װאָס דו‬
‫‪ 15‬און ער האָט געבענטשט יוֹספֿן‪,‬‬ ‫האָסט געבאָרן נאָך זײ‪ ,‬זאָלן זײַן דײַנע;‬
‫און האָט געזאָגט‪ :‬דער גאָט װאָס‬ ‫אױף דעם נאָמען פֿון זײערע ברידער‬
‫מײַנע עלטערן אבֿרהם און יצחק זײַנען‬ ‫זאָלן זײ גערופֿן װערן אין זײער נחלה‪.‬‬
‫געגאַנגען פֿאַר אים‪ ,‬דער גאָט װאָס איז‬
‫געװען מײַן פּאַסטוך פֿון זינט איך לעב‬ ‫‪ . . . 7‬און איך‪ ,‬אַז איך בין געקומען‬
‫ביז אױף הײַנטיקן טאָג‪,‬‬ ‫פֿון פַּדַ ן‪ ,‬איז מיר געשטאָרבן רחל אין‬
‫‪ 16‬דער מלאך װאָס האָט מיך‬ ‫לאַנד כּנַעַן אױפֿן װעג‪ ,‬װען עס איז‬
‫אױסגעלײזט פֿון אַלעם בײזן‪ ,‬ער‬ ‫נאָך געװען ַא שטרעק לאַנד צו קומען‬
‫זאָל בענטשן די יי ִנגלעך; און עס זאָל‬ ‫ֶפֿרת; און איך האָב זי דאָרטן‬ ‫קײן א ָ‬
‫גערופֿן װערן אױף זײ מײַן נאָמען‪ ,‬און‬ ‫ֶפֿרת‪ ,‬דאָס‬ ‫באַגראָבן אױפֿן װעג קײן א ָ‬
‫דער נאָמען פֿון מײַנע עלטערן אבֿרהם‬ ‫איז בית‪ֶ -‬לחֶם‪.‬‬
‫לרוב‬
‫און יצחק; און זײ זאָלן זיך מערן ָ‬ ‫‪ 8‬און ישׂראל האָט געזען יוֹספֿס זין‪,‬‬
‫אױף דער ערד‪.‬‬ ‫און ער האָט געזאָגט‪ :‬װער זײַנען די‬
‫‪ 17‬און יוֹסף האָט געזען‪ ,‬אַז זײַן‬ ‫דאָזיקע?‬
‫פֿאָטער טוט אַרױף זײַן רעכטע האַנט‬ ‫‪ 9‬האָט יוֹסף געזאָגט צו זײַן פֿאָטער‪:‬‬
‫אױפֿן קאָפּ פֿון אפֿרימען‪ ,‬און עס‬ ‫דאָס זײַנען מײַנע זין װאָס גאָט האָט‬
‫איז אױסגעקומען שלעכט אין זײַנע‬ ‫מיר געשאָנקען ד ָא הי‪ .‬האָט ער‬
‫אױגן; האָט ער אונטערגעלענט זײַן‬ ‫געזאָגט‪ :‬נעם זײ‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬צו‬
‫פֿאָטערס האַנט‪ ,‬כּדי זי אַװעקצונעמען‬ ‫מיר‪ ,‬און איך װעל זײ בענטשן‪.‬‬
‫פֿון אפֿרימס קאָפּ אױף מנשהס קאָפּ‪.‬‬ ‫‪ 10‬און די אױגן פֿון ישׂראלן זײַנען‬
‫‪ 18‬און יוֹסף האָט געזאָגט צו זײַן‬ ‫געװען טונקל פֿון זִקנה‪ ,‬ער האָט ניט‬
‫פֿאָטער‪ :‬ניט אַזױ‪ ,‬מײַן פֿאָטער‪,‬‬ ‫געקענט זען‪ .‬האָט ער זײ געמאַכט‬
‫װאָרום דער איז דער בכָור; טו אַרױף‬ ‫גענענען צו אים‪ ,‬און ער האָט זײ‬
‫דײַן רעכטע האַנט אױף זײַן קאָפּ‪.‬‬ ‫געקושט און זײ געהאַלדזט‪.‬‬
‫‪79‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪48:19—49:17‬‬
‫כּבוד ניט צושטײן; װאָרום אין זײער‬ ‫‪ 19‬אָבער זײַן פֿאָטער האָט ניט‬
‫כּעס הרגען זײ ַא מענטשן‪ ,‬און אין‬ ‫געװאָלט‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬איך װײס‪,‬‬
‫זײער גוטמוט פֿאַרקריפּלען זײ אַן‬ ‫מײַן זון‪ ,‬איך װײס; ער אױך װעט װערן‬
‫אָקס‪.‬‬ ‫ַא פֿאָלק‪ ,‬און ער אױך װעט זײַן גרױס‪,‬‬
‫‪ 7‬פֿאַרשאָלטן זײער כּעס‪ ,‬װײַל ער‬ ‫אָבער זײַן יי ִנגערער ברודער װעט זײַן‬
‫איז שטאַרק‪ ,‬און זײער צאָרן‪ ,‬װײַל ער‬ ‫גרעסער פֿון אים‪ ,‬און זײַן זאָמען װעט‬
‫איז האַרט! איך װעל זײ צעטײלן אין‬ ‫װערן ַא פולע פעלקער‪.‬‬
‫יעקב‪ ,‬און זײ צעשפּרײטן אין ישׂראל‪.‬‬ ‫‪ 20‬און ער האָט זײ געבענטשט אין‬
‫‪ 8‬יהודה‪ ,‬דיך װעלן לױבן דײַנע‬ ‫יענעם טאָג‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬מיט דיר‬
‫ברידער‪ ,‬דײַן האַנט װעט זײַן אױפֿן‬ ‫זאָל זיך בענטשן ישׂראל‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫נאַקן פֿון דײַנע פֿײַנט‪ ,‬די זין פֿון דײַן‬ ‫גאָט זאָל דיך מאַכן אַזױ װי אפֿרים און‬
‫פֿאָטער װעלן זיך בוקן צו דיר‪.‬‬ ‫אַזױ װי מנשה‪ .‬און ער האָט געשטעלט‬
‫‪ַ 9‬א יונגער לײב איז יהודה;‬ ‫אפֿרימען פֿאַר מנשהן‪.‬‬
‫פֿון פֿאַרצוקונג‪ ,‬מײַן זון‪ ,‬ביסטו‬ ‫‪ 21‬און ישׂראל האָט געזאָגט צו‬
‫אױפֿגעװאַקסן; ער קניט‪ ,‬ער הױערט‬ ‫יוֹספֿן‪ :‬זע‪ ,‬איך שטאַרב; אָבער גאָט‬
‫װי ַא לײב‪ ,‬און װי ַא לײבינטע – װער‬ ‫װעט זײַן מיט אײַך‪ ,‬און ער װעט אײַך‬
‫קען אים אױפֿרײַצן?‬ ‫אומקערן צו דעם לאַנד פֿון אײַערע‬
‫‪ 10‬ניט אָפּגעטאָן װעט װערן‬ ‫עלטערן‪.‬‬
‫ַא צעפּטער פֿון יהודה‪ ,‬און ַא‬ ‫‪ 22‬און איך האָב דיר געגעבן אײן‬
‫הערשערשטאָק פֿון צװישן זײַנע פֿיס‪,‬‬ ‫חלק איבער דײַנע ברידער‪ ,‬װאָס איך‬
‫װי לאַנג מע װעט קומען קײן שילוֹ;‬ ‫האָב אַװעקגענומען פֿון דער האַנט פֿון‬
‫און צו אים װעלן פֿעלקער געהאָרכן‪.‬‬ ‫דעם אֶמוֹרי מיט מײַן שװערד און מיט‬
‫‪ 11‬ער בינדט צום װײַנשטאָק זײַן‬ ‫מײַן בױגן‪.‬‬
‫יונגאײזל‪ ,‬אום צום װײַנצװײַג דעם זון‬
‫פֿון זײַן אײזעלין‪ .‬ער װאַשט אין װײַן‬
‫זײַן קלײד‪ ,‬און אין בלוט פֿון טרױבן‬
‫זײַן בגד;‬
‫און יעקב האָט גערופֿן זײַנע‬
‫זין‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬זאַמלט‬ ‫‪49‬‬
‫אײַך אײַן‪ ,‬און איך װעל אײַך זאָגן װאָס‬
‫‪ 12‬גערױטיקט די אױגן פֿון װײַן‪ ,‬און‬ ‫אײַך װעט געשען אין סָוף פֿון די טעג‪.‬‬
‫װײַס די צײנער פֿון מילך‪.‬‬ ‫‪ 2‬קלײַבט אײַך אױף און הערט‪,‬‬
‫‪ 13‬זבולון װעט װױנען בײַם באָרטן‬ ‫קינדער פֿון יעקב‪ ,‬און האָרכט צו אײַער‬
‫פֿון ימען‪ ,‬און ער װעט זײַן ַא באָרטן‬ ‫פֿאָטער ישׂראל‪:‬‬
‫פֿאַר שיפֿן‪ ,‬און זײַן לענד איבער צידוֹן‪.‬‬ ‫‪ 3‬ראובן‪ ,‬מײַן בכָור ביסטו‪ ,‬מײַן כּוח‬
‫שׂכָר איז ַא בײניקער אײזל‪ ,‬ער‬ ‫‪ 14‬י ִשׂ ָ‬ ‫און מײַן ערשטע קראַפֿט‪ ,‬די פּער פֿון‬
‫הױערט צװישן די שאָפֿגעהעפֿטן‪.‬‬ ‫גרױסקײט‪ ,‬און די פּער פֿון מאַכט‪.‬‬
‫‪ 15‬און ער האָט געזען די רו‪ ,‬אַז זי איז‬ ‫‪ 4‬ביסט אײַליק װי װאַסער – זאָלסטו‬
‫גוט‪ ,‬און דאָס לאַנד‪ ,‬אַז עס איז ליב‪,‬‬ ‫די פּער ניט זײַן; װײַל דו ביסט‬
‫האָט ער געבױגן זײַן רוקן צו טראָגן‪,‬‬ ‫אױף דײַן פֿאָטערס געלעגער אַרױף;‬
‫און איז ַא צינזקנעכט געװאָרן‪.‬‬ ‫דענצמאָל האָסטו עס פֿאַרשװעכט –‬
‫‪ 16‬דָ ן װעט זיך אָננעמען פֿאַר זײַן‬ ‫מײַן בעט אַװוּ ער איז אַרױף‪.‬‬
‫פֿאָלק‪ ,‬װי אײנער פֿון די שבטים פֿון‬ ‫‪ 5‬שמעון און ֵלוִי זײַנען ברידער‪,‬‬
‫ישׂראל‪.‬‬ ‫װאַפֿן פֿון רױב זײַנען זײערע‬
‫‪ 17‬דָ ן װעט זײַן ַא שלאַנג אױפֿן‬ ‫לײַב‪-‬קרוֹבים‪.‬‬
‫װעג‪ַ ,‬א האָרנשלאַנג אױפֿן שטעג‪ ,‬װאָס‬ ‫‪ 6‬אין זײער באַראָט זאָל ניט קומען‬
‫בײַסט די טריט פֿון דעם פֿערד‪ ,‬און זײַן‬ ‫מײַן זעל‪ ,‬צו זײער געזעמל זאָל מײַן‬
‫‪49:18—50:5‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪80‬‬
‫עלטערן‪ ,‬אין דער הײל װאָס אין דעם‬ ‫רײַטער פֿאַלט אַהינטער‪.‬‬
‫פֿעלד פֿון עֶפֿרוֹן דעם חִתּי‪.‬‬ ‫‪ 18‬אױף זײַן הילף‪ ,‬גאָט‪ ,‬טו איך‬
‫‪ 30‬אין דער הײל װאָס אין דעם פֿעלד‬ ‫האָפֿן‪.‬‬
‫ַמרא אין לאַנד‬
‫פֿון מַכ ֵפּלָה‪ ,‬װאָס פֿאַר מ ֵ‬ ‫‪ 19‬אוּן ַא מאַן אָדער ַא פרוי‪ ,‬אַז אויף‬
‫כּנַעַן‪ ,‬װאָס אבֿרהם האָט אָפּגעקױפֿט‬ ‫דער הויט פוּן זייער לייבּ וועלן זיין‬
‫מיטן פֿעלד פֿון עֶפֿרוֹן דעם חִתּי פֿאַר‬ ‫פלעקן‪ ,‬ווייסע פלעקן‪,‬‬
‫ַא קבֿר‪-‬אײגנטום –‬ ‫‪ 20‬ב ַײ אָשרן װעט פֿעט זײַן זײַן‬
‫‪ 31‬דאָרטן האָט מען באַגראָבן‬ ‫ברױט‪ ,‬און ער װעט אַרױסגעבן‬
‫אבֿרהמען און זײַן װײַב שׂרהן‪ ,‬דאָרטן‬ ‫מַלכות‪-‬געריכטן‪.‬‬
‫האָט מען באַגראָבן יצחקן און זײַן‬ ‫‪ 21‬נפֿתּלי איז ַא הינדין ַא פֿלינקע; ער‬
‫װײַב רבקהן‪ ,‬און דאָרטן האָב איך‬ ‫גיט אַרױס שײנע רײד‪.‬‬
‫באַגראָבן לאהן –‬ ‫‪ַ 22‬א פֿרוכטיק בײמל איז יוֹסף‪ַ ,‬א‬
‫‪ 32‬דער אײַנקױף פֿון דעם פֿעלד מיט‬ ‫פֿרוכטיק בײמל ב ַײ ַא קװאַל; די צװײַגן‬
‫דער הײל װאָס דרינען‪ ,‬פֿון די קינדער‬ ‫שפּרײַזן איבער דער מױער‪.‬‬
‫פֿון חֵת‪.‬‬ ‫‪ 23‬און אים געביטערט‪ ,‬און געשאָסן‪,‬‬
‫‪ 33‬און װי יעקב האָט געענדיקט זײַן‬ ‫און אים געפֿײַנט האָבן די פֿײַלמענער;‬
‫ַצ ָװאֶה צו זײַנע זין‪ ,‬אַזױ האָט ער‬ ‫‪ 24‬אָבער פֿעסט איז זײַן בױגן‬
‫אַרײַנגענומען זײַנע פֿיס אין בעט‪ ,‬און‬ ‫געבליבן‪ ,‬און פֿלינק געװען זײַנען די‬
‫איז פֿאַרגאַנגען‪ ,‬און איז אײַנגעזאַמלט‬ ‫אָרעמס פֿון זײַנע הענט‪ ,‬דורך די הענט‬
‫געװאָרן צו זײַן פֿאָלק‪.‬‬ ‫פֿון דעם מאַכטיקן פֿון יעקב‪ ,‬פֿון דאָרט‬
‫– פֿון דעם פּאַסטוך‪ ,‬דעם פֿעלז פֿון‬
‫און יוֹסף איז געפֿאַלן אױף‬
‫זײַן פֿאָטערס פּנים‪ ,‬און ער‬
‫האָט געװײנט איבער אים‪ ,‬און האָט‬
‫‪50‬‬ ‫‪ 25‬פֿון דעם גאָט פֿון דײַן פֿאָטער‬
‫ישׂראל;‬
‫װאָס העלפֿט דיר‪ ,‬און פֿון שַדַ י װאָס‬
‫אים געקושט‪.‬‬ ‫בענטשט דיך‪ ,‬מיט ברכות פֿון הימל פֿון‬
‫‪ 2‬און יוֹסף האָט באַפֿױלן זײַנע‬ ‫אױבן‪ ,‬ברכות פֿון תּהָום װאָס הױערט‬
‫קנעכט די רוֹפֿאים אײַנצובאַלזאַמירן‬ ‫אונטן‪ ,‬ברכות פֿון ברוסטן און טראַכט‪.‬‬
‫זײַן פֿאָטער; און די רוֹפֿאים האָבן‬ ‫‪ 26‬די ברכות פֿון דײַן פֿאָטער שטײַגן‬
‫אײַנגעבאַלזאַמירט ישׂראלן‪.‬‬ ‫אַריבער די ברכות פֿון מײַנע עלטערן –‬
‫‪ 3‬און עס זײַנען דערפֿילט געװאָרן‬ ‫ביז דעם שפּיץ פֿון די אײביקע בערג‪.‬‬
‫איבער אים פֿערציק טעג‪ ,‬װאָרום אַזױ‬ ‫זײ זאָלן זײַן אױף דעם קאָפּ פֿון יוֹספֿן‪,‬‬
‫פֿיל טעג מוזן דערפֿילט װערן בײַם‬ ‫און אױפֿן שײדל דעם פֿירשט פֿון זײַנע‬
‫אײַנבאַלזאַמירן‪ .‬און די מִצרים האָבן‬ ‫ברידער‪.‬‬
‫אים באַװײנט זיבעציק טעג‪.‬‬ ‫‪ 27‬בנימין איז ַא װאָלף װאָס‬
‫‪ 4‬און אַז די טעג פֿון זײַן באַװײנונג‬ ‫פֿאַרצוקט; אין דער פֿרי עסט ער פֿאַנג‪,‬‬
‫זײַנען אַריבער‪ ,‬האָט יוֹסף גערעדט‬ ‫און אין אָװנט טײלט ער רױב‪.‬‬
‫צו פַּרעהס הױז‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫‪ 28‬די אַלע זײַנען די צװעלף שבטים‬
‫אױב‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬איך האָב‬ ‫פֿון ישׂראל‪ ,‬און דאָס איז װאָס זײער‬
‫געפֿונען לײַטזעליקײט אין אײַערע‬ ‫פֿאָטער האָט צו זײ גערעדט און זײ‬
‫אױגן‪ ,‬רעדט‪ ,‬איך בעט אײַך‪ ,‬אין די‬ ‫געבענטשט; איטלעכן װי לױט זײַן‬
‫אױערן פֿון פַּרעהן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫ברכה האָט ער זײ געבענטשט‪.‬‬
‫‪ 5‬מײַן פֿאָטער האָט מיך באַשװאָרן‪,‬‬ ‫‪ 29‬און ער האָט זײ באַפֿױלן‪ ,‬און זײ‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬זע‪ ,‬איך שטאַרב;‬ ‫אָנגזאָגט‪ :‬איך װער אײַנגעזאַמלט צו‬
‫אין מײַן קבֿר װאָס איך האָב מיר‬ ‫מײַן פֿאָלק; באַגראָבט מיך לעבן מײַנע‬
‫‪81‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪50:6—50:22‬‬
‫‪ 14‬און יוֹסף האָט זיך אומגעקערט‬ ‫געגראָבן אין לאַנד כּנַעַן‪ ,‬דאָרטן‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬נאָכדעם װי ער האָט‬ ‫קײן מ ַ‬ ‫זאָלסטו מיך באַגראָבן‪ .‬און אַצונד‪,‬‬
‫באַגראָבן זײַן פֿאָטער‪ ,‬ער און‬ ‫לאָמיך אַרױפֿגײן‪ ,‬איך בעט דיך‪,‬‬
‫זײַנע ברידער‪ ,‬און אַלע װאָס זײַנען‬ ‫און באַגראָבן מײַן פֿאָטער‪ ,‬און זיך‬
‫אַרױפֿגעגאַנגען מיט אים צו באַגראָבן‬ ‫אומקערן‪.‬‬
‫זײַן פֿאָטער‪.‬‬ ‫‪ 6‬האָט פַּרעה געזאָגט‪ :‬גײ אַרױף‪ ,‬און‬
‫‪ 15‬און װי יוֹספֿס ברידער האָבן‬ ‫באַגראָב דײַן פֿאָטער‪ ,‬אַזױ װי ער האָט‬
‫געזען אַז זײער פֿאָטער איז טױט‪,‬‬ ‫דיך באַשװאָרן‪.‬‬
‫אַזױ האָבן זײ געזאָגט‪ :‬אפֿשר װעט‬ ‫‪ 7‬איז יוֹסף אַרױפֿגעגאַנגען צו‬
‫אונדז יוֹסף טראָגן ַא שׂנאה‪ ,‬און‬ ‫באַגראָבן זײַן פֿאָטער‪ ,‬און מיט אים‬
‫אומקערן װעט ער אונדז אומקערן‬ ‫זײַנען אַרױפֿגעגאַנגען אַלע קנעכט פֿון‬
‫אַלדאָס שלעכטס װאָס מיר האָבן אים‬ ‫פַּרעהן‪ ,‬די עלטסטע פֿון זײַן הױז‪ ,‬און‬
‫געטאָן‪.‬‬ ‫ִצרי ִם‪,‬‬
‫אַלע עלטסטע פֿון לאַנד מ ַ‬
‫‪ 16‬און זײ האָבן געהײסן זאָגן יוֹספֿן‪:‬‬ ‫‪ 8‬און דאָס גאַנצע הױזגעזינט‬
‫דײַן פֿאָטער האָט באַפֿױלן פֿאַר זײַן‬ ‫פֿון יוֹספֿן‪ ,‬און זײַנע ברידער‪ ,‬און‬
‫טױט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫זײַן פֿאָטערס הױזגעזינט; בלױז‬
‫‪» 17‬אַזױ זאָלט איר זאָגן צו יוֹספֿן‪:‬‬ ‫זײערע קלײנע קינדער‪ ,‬און זײערע‬
‫פֿאַרגיב‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬דעם פֿאַרברעך‬ ‫שאָף און זײערע רינדער‪ ,‬האָבן זײ‬
‫פֿון דײַנע ברידער און זײער חטא‪,‬‬ ‫איבערגעלאָזן אין לאַנד גוֹשֶן‪.‬‬
‫װאָס זײ האָבן דיר שלעכטס געטאָן«‪.‬‬ ‫‪ 9‬אױך רײַטער און רײַטװעגן זײַנען‬
‫און אַצונד‪ ,‬פֿאַרגיב‪ ,‬איך בעט דיך‪,‬‬ ‫אַרױפֿגעגאַנגען מיט אים‪ ,‬און די מחנה‬
‫דעם פֿאַרברעך פֿון די קנעכט פֿון דײַן‬ ‫איז געװען זײער גרױס‪.‬‬
‫פֿאָטערס גאָט‪ .‬און יוֹסף האָט געװײנט‬ ‫‪ 10‬און זײ זײַנען געקומען ביז דעם‬
‫אַז מע האָט צו אים גערעדט‪.‬‬ ‫שײַער פֿון אָטָד װאָס אױף יענער זײַט‬
‫‪ 18‬און זײַנע ברידער זײַנען אױך‬ ‫י ַרדן‪ ,‬און האָבן דאָרטן געקלאָגט זײער‬
‫געגאַנגען און זײַנען אַנידערגעפֿאַלן‬ ‫ַא גרױסע און שװערע קלאָג; און ער‬
‫פֿאַר אים‪ ,‬און האָבן געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬מיר‬ ‫האָט געמאַכט ַא טרױער אױף זײַן‬
‫זײַנען דײַנע קנעכט‪.‬‬ ‫פֿאָטער זיבן טעג‪.‬‬
‫‪ 19‬האָט יוֹסף צו זײ געזאָגט‪ :‬איר‬ ‫‪ 11‬און דער באַװױנער פֿון לאַנד‪,‬‬
‫זאָלט ניט מוֹרא האָבן; בין איך דען‬ ‫דער כּנַעַני‪ ,‬האָט געזען דעם טרױער‬
‫אױף דעם אָרט פֿון גאָט?‬ ‫ב ַײ דעם שײַער פֿון אָטָד‪ ,‬און זײ האָבן‬
‫‪ 20‬װאָרום איר האָט געמײנט ַא רעה‬ ‫געזאָגט‪ַ :‬א שװערער טרױער איז דאָס‬
‫פֿאַר מיר‪ ,‬אָבער גאָט האָט עס געמײנט‬ ‫ִצרי ִם‪ .‬דרום האָט מען גערופֿן‬ ‫ב ַײ מ ַ‬
‫פֿאַר ַא טוֹבֿה‪ ,‬כּדי צו מאַכן אַזױ װי‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬װאָס‬
‫דעם נאָמען דערפֿון אָבֵל‪-‬מ ַ‬
‫הײַנטיקן טאָג‪ ,‬צו דערהאַלטן בײַם‬ ‫אױף יענער זײַט י ַרדן‪.‬‬
‫לעבן ַא סך פֿאָלק‪.‬‬ ‫‪ 12‬און זײַנע זין האָבן געטאָן צו אים‬
‫‪ 21‬און אַצונד‪ ,‬זאָלט איר ניט מוֹרא‬ ‫אַזױ װי ער האָט זײ באַפֿױלן‪.‬‬
‫האָבן; איך װעל אױסהאַלטן אײַך‬ ‫‪ 13‬און זײַנע זין האָבן אים‬
‫און אײַערע געזינטן‪ .‬און ער האָט‬ ‫אַװעקגעטראָגן קײן לאַנד כּנַעַן‪ ,‬און‬
‫זײ געטרײסט‪ ,‬און זײ גערעדט צום‬ ‫האָבן אים באַגראָבן אין דער הײל פֿון‬
‫האַרצן‪.‬‬ ‫דעם פֿעלד פֿון מַכ ֵפּלָה‪ ,‬װאָס אבֿרהם‬
‫‪ 22‬און יוֹסף איז געבליבן אין מ ַ‬ ‫האָט אָפּגעקױפֿט מיטן פֿעלד‪ ,‬פֿאַר ַא‬
‫ער און זײַן פֿאָטערס הױזגעזינט; און‬ ‫קבֿר‪-‬אײגנטום‪ ,‬פֿון עֶפֿרוֹן דעם חִתּי‪,‬‬
‫יוֹסף האָט געלעבט הונדערט און צען‬ ‫ַמרא‪.‬‬
‫פֿאַר מ ֵ‬
‫‪50:23—50:26‬‬ ‫בראשית‬ ‫‪82‬‬
‫יאָר‪.‬‬
‫‪ 23‬און יוֹסף האָט געזען פֿון אפֿרימען‬
‫אוראײניקלעך; אױך די קינדער פֿון‬
‫מָכיר‪ ,‬מנשהס זון‪ ,‬זײַנען געבאָרן‬
‫געװאָרן אױף יוֹספֿס קני‪.‬‬
‫‪ 24‬און יוֹסף האָט געזאָגט צו‬
‫זײַנע ברידער‪ :‬איך שטאַרב; אָבער‬
‫דערמאָנען װעט זיך גאָט דערמאָנען אָן‬
‫אײַך‪ ,‬און ער װעט אײַך אױפֿברענגען‬
‫פֿון דעם היגן לאַנד צו דעם לאַנד‬
‫װאָס ער האָט צוגעשװאָרן אבֿרהמען‪,‬‬
‫יצחקן‪ ,‬און יעקבן‪.‬‬
‫‪ 25‬און יוֹסף האָט באַשװאָרן די זין‬
‫פֿון ישׂראלן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬דערמאָנען‬
‫װעט זיך גאָט דערמאָנען אָן אײַך;‬
‫זאָלט איר אױפֿברענגען מײַנע בײנער‬
‫פֿון דאַנען‪.‬‬
‫‪ 26‬און יוֹסף איז געשטאָרבן צו‬
‫הונדערט און צען יאָר‪ .‬און מע האָט‬
‫אים אײַנגעבאַלזאַמירט‪ ,‬און ער איז‬
‫אַרײַנגעטאָן געװאָרן אין אַן אָרון אין‬
‫מ ַ‬
‫‪83‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪1:1—1:20‬‬
‫שְמוֹת‬
‫און אַזױ האָט ער זיך צעשפּרײט; און‬
‫זײ זײַנען געװען אין שרעק פֿאַר די‬
‫קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫און דאָס זײַנען די נעמען פֿון די‬
‫קינדער פֿון ישׂראל װאָס זײַנען‬
‫ִצרי ִם מיט יעקבֿן;‬ ‫געקומען קײן מ ַ‬
‫‪1‬‬
‫‪ 13‬און די מִצרים האָבן געמאַכט‬ ‫איטלעכער מיט זײַן הױזגעזינט זײַנען‬
‫אַרבעטן די קינדער פֿון ישׂראל מיט‬ ‫זײ געקומען‪:‬‬
‫האַרטיקײט‪.‬‬ ‫‪ 2‬ראובֿן‪ ,‬שמעון‪ֵ ,‬לוִי‪ ,‬און יהודה;‬
‫שׂכָר‪ ,‬זבולון‪ ,‬און בנימין;‬ ‫‪ 3‬י ִשׂ ָ‬
‫‪ 14‬און זײ האָבן פֿאַרביטערט זײער‬ ‫‪ 4‬דָ ן און נפֿתּלי‪ ,‬גָד און אָשר‪.‬‬
‫לעבן מיט שװערער אַרבעט‪ ,‬ב ַײ לײם‬
‫און ב ַײ ציגל‪ ,‬און ב ַײ אַלערלײ אַרבעט‬ ‫‪ 5‬און אַלע נפֿשות װאָס זײַנען‬
‫אין פֿעלד; אַלדי אַרבעט זײערע װאָס‬ ‫אַרױסגעגאַנגען פֿון יעקבֿס דיך‪ ,‬זײַנען‬
‫זײ האָבן מיט זײ געאַרבעט‪ ,‬איז געװען‬ ‫געװען זיבעציק נפֿשות; און יוֹסף איז‬
‫מיט האַרטיקײט‪.‬‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫שױן געװען אין מ ַ‬
‫‪ 6‬איז געשטאָרבן יוֹסף‪ ,‬און אַלע‬
‫‪ 15‬און דער מלך פֿון מִצרים ֹ האָט‬ ‫זײַנע ברידער‪ ,‬און יענער גאַנצער דָ ור‪.‬‬
‫גערעדט צו די יי ִדישע הײבינס‪ ,‬װאָס‬ ‫און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן זיך‬
‫דער נאָמען פֿון אײנער איז געװען‬ ‫געפֿרוכפּערט‪ ,‬און זיך געװידמענט און‬
‫ִפֿרה‪ ,‬און דער נאָמען פֿון דער‬ ‫ש ָ‬ ‫געמערט‪,‬‬
‫צװײטער פּועָה‪ ,‬און ער האָט געזאָגט‪:‬‬ ‫‪ 7‬און זײ זײַנען געװאָרן זײער זײער‬
‫‪ 16‬אַז איר העלפֿט די יי ִדישע‬ ‫שטאַרק‪ ,‬און דאָס גאַנצע לאַנד איז פֿול‬
‫װײַבער געבערן‪ ,‬זאָלט איר זען אױפֿן‬ ‫געװאָרן מיט זײ‪.‬‬
‫בראָכשטול‪ ,‬אױב דאָס איז ַא זון‪ ,‬זאָלט‬ ‫‪ 8‬איז אױפֿגעשטאַנען ַא נײַער מלך‬
‫איר אים טײטן‪ ,‬און אױב דאָס איז ַא‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬װאָס האָט ניט געקענט‬ ‫איבער מ ַ‬
‫טאָכטער‪ ,‬זאָל זי בלײַבן לעבן‪.‬‬ ‫יוֹספֿן‪.‬‬
‫‪ 17‬אָבער די הײבינס האָבן מוֹרא‬ ‫‪ 9‬און ער האָט געזאָגט צו זײַן פֿאָלק‪:‬‬
‫געהאַט פֿאַר גאָט‪ ,‬און זײ האָבן ניט‬ ‫זעט‪ ,‬דאָס פֿאָלק פֿון די קינדער פֿון‬
‫ִצרי ִם‬
‫געטאָן אַזױ װי דער מלך פֿון מ ַ‬ ‫ישׂראל איז מערער און שטאַרקער פֿון‬
‫האָט זײ אָנגעזאָגט‪ ,‬און זײ האָבן‬ ‫אונדז‪.‬‬
‫געלאָזט לעבן די יי ִנגלעך‪.‬‬ ‫‪ 10‬קומט לאָמיר זיך קליגן קעגן אים;‬
‫ִצרי ִם גערופֿן‬‫‪ 18‬האָט דער מלך פֿון מ ַ‬ ‫אַניט װעט ער זיך מערן‪ ,‬און עס װעט‬
‫די הײבינס‪ ,‬און האָט צו זײ געזאָגט‪:‬‬ ‫זײַן‪ ,‬אַז עס װעט זיך טרעפֿן ַא מלחמה‪,‬‬
‫פֿאַר װאָס האָט איר געטאָן די דאָזיקע‬ ‫װעט ער אױך צושטײן צו אונדזערע‬
‫זאַך‪ ,‬און געלאָזט לעבן די יי ִנגלעך?‬ ‫פֿײַנט‪ ,‬און ער װעט מלחמה האַלטן‬
‫‪ 19‬האָבן די הײבינס געזאָגט צו‬ ‫אױף אונדז‪ ,‬און װעט אַרױסגײן פֿון‬
‫פַּרעהן‪ :‬װײַל ניט אַזױ װי די מִצרישע‬ ‫לאַנד‪.‬‬
‫װײַבער זײַנען די יי ִדישע; װאָרום זײ‬ ‫‪ 11‬האָבן זײ געמאַכט איבער אים‬
‫זײַנען לעבהאַפֿטיק; אײדער די הײבין‬ ‫צינזהאַרן‪ ,‬כּדי אים צו פּײַניקן מיט‬
‫קומט צו זײ‪ ,‬האָבן זײ שױן געבאָרן‪.‬‬ ‫זײערע לאַסטאַרבעט‪ ,‬און ער האָט‬
‫‪ 20‬און גאָט האָט באַגיטיקט די‬ ‫געבױט שפּײַכלערשטעט פֿאַר פַּרעהן‪,‬‬
‫הײבינס; און דאָס פֿאָלק האָט זיך‬ ‫פִּתוֹם און ַרעְמסֵס‪.‬‬
‫געמערט‪ ,‬און זײ זײַנען געװאָרן זײער‬ ‫‪ 12‬אָבער װי זײ האָבן אים‬
‫שטאַרק‪.‬‬ ‫געפּײַניקט‪ ,‬אַזױ האָט ער זיך געמערט‪,‬‬
‫‪1:21—2:15‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪84‬‬
‫‪ 8‬האָט פַּרעהס טאָכטער צו איר‬ ‫‪ 21‬און עס איז געװען‪ ,‬װײַל די‬

‫געזאָגט‪ :‬גײ‪ .‬איז די מײדל געגאַנגען‬ ‫הײבינס האָבן מוֹרא געהאַט פֿאַר גאָט‪,‬‬
‫און האָט גערופֿן די מוטער פֿון דעם‬ ‫האָט ער זײ געמאַכט הײַזער‪.‬‬
‫קינד‪.‬‬ ‫‪ 22‬און פַּרעה האָט באַפֿױלן זײַן‬
‫‪ 9‬און פַּרעהס טאָכטער האָט צו איר‬ ‫גאַנצן פֿאָלק‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬יעטװעדער‬
‫געזאָגט‪ :‬נעם אַװעק דאָסדאָזיקע קינד‪,‬‬ ‫זון װאָס װערט געבאָרן‪ ,‬זאָלט איר אים‬
‫און זײג עס פֿאַר מיר‪ ,‬און איך װעל דיר‬ ‫אין טײַך אַרײַנװאַרפֿן‪ ,‬און יעטװעדער‬
‫געבן דײַן לױן‪ .‬האָט די פֿרױ גענומען‬ ‫טאָכטער זאָלט איר לאָזן לעבן‪.‬‬
‫דאָס קינד‪ ,‬און האָט עס געזײגט‪.‬‬
‫‪ 10‬און אַז דאָס קינד איז גרעסער‬
‫געװאָרן‪ ,‬האָט זי אים געבראַכט צו‬
‫פַּרעהס טאָכטער‪ ,‬און ער איז איר‬
‫און ַא מאַן פֿון דעם הױז פֿון ֵלוִי‬
‫איז געגאַנגען און האָט גענומען ַא‬ ‫‪2‬‬
‫טאָכטער פֿון ֵלוִי‪.‬‬
‫געװאָרן פֿאַר ַא זון‪ .‬און זי האָט‬ ‫‪ 2‬און די פֿרױ איז טראָגעדיק‬
‫גערופֿן זײַן נאָמען משֶה‪ ,‬און האָט‬ ‫געװאָרן‪ ,‬און האָט געבאָרן ַא זון; און‬
‫געזאָגט‪ :‬װײַל פֿון װאַסער האָב איך‬ ‫זי האָט אים געזען אַז ער איז שײן‪ ,‬און‬
‫אים אַרױסגעצױגן‪.‬‬ ‫האָט אים באַהאַלטן דר ַײ חדשים‪.‬‬
‫‪ 11‬און עס איז געװען אין יענע‬ ‫‪ 3‬און אַז זי האָט אים מער ניט‬
‫טעג‪ ,‬אַז משה איז אױפֿגעװאַקסן‪ ,‬איז‬ ‫געקענט באַהאַלטן‪ ,‬האָט זי גענומען‬
‫ער אַרױסגעגאַנגען צו זײַנע ברידער‪,‬‬ ‫פֿאַר אים ַא קעסטל פֿון יאַמש‪ ,‬און האָט‬
‫און האָט זיך צוגעקוקט צו זײערע‬ ‫עס אױסגעקלעפּט מיט לײם און מיט‬
‫לאַסטאַרבעט; און ער האָט געזען ַא‬ ‫פּעך; און זי האָט אַרײַנגעטאָן דערין‬
‫מאַן ַא מִצרי שלאָגן ַא מאַן ַא אידן‪ ,‬פֿון‬ ‫דאָס קינד‪ ,‬און האָט עס אַהינגעטאָן אין‬
‫זײַנע ברידער‪.‬‬ ‫די ריטלעך בײַם ברעג טײַך‪.‬‬
‫‪ 12‬האָט ער זיך אומגעקוקט אַהער‬
‫און אַהין‪ ,‬און אַז ער האָט געזען אַז קײן‬ ‫‪ 4‬און זײַן שװעסטער האָט זיך‬
‫מענטש איז ניטאָ‪ ,‬האָט ער דערשלאָגן‬ ‫געשטעלט פֿון דער װײַטן‪ ,‬צו װיסן‬
‫דעם מִצרי‪ ,‬און האָט אים באַהאַלטן אין‬ ‫װאָס מיט אים װעט געשען‪.‬‬
‫זאַמד‪.‬‬ ‫‪ 5‬און די טאָכטער פֿון פַּרעהן האָט‬
‫‪ 13‬און ער איז אַרױסגעגאַנגען אױפֿן‬ ‫אַראָפּגענידערט זיך צו באָדן אין טײַך;‬
‫צװײטן טאָג‪ ,‬ערשט צװײ מענער אידן‬ ‫און אירע מײדלעך זײַנען אומגעגאַנגען‬
‫ראַנגלען זיך; האָט ער געזאָגט צו דעם‬ ‫בײַן זײַט טײַך‪ .‬האָט זי דערזען דאָס‬
‫אומגערעכטן‪ :‬פֿאַר װאָס שלאָגסטו‬ ‫קעסטל צװישן די ריטלעך‪ ,‬און זי‬
‫דײַן חבֿר?‬ ‫האָט געשיקט איר דינסט‪ ,‬און האָט עס‬
‫‪ 14‬האָט יענער געזאָגט‪ :‬װער האָט‬ ‫געלאָזט נעמען‪.‬‬
‫דיך געמאַכט פֿאַר ַא מאַן ַא האַר און‬ ‫‪ 6‬און זי האָט עס געעפֿנט‪ ,‬און‬
‫ַא ריכטער איבער אונדז? צי מײַנסטו‬ ‫האָט עס דערזען – דאָס קינד –‬
‫מיך צו הרגען‪ ,‬אַזױ װי דו האָסט‬ ‫ערשט ַא יי ִנגל װאָס װײנט‪ .‬האָט זי‬
‫געהרגעט דעם מִצרי? האָט משה מוֹרא‬ ‫זיך דערבאַרימט אױף אים‪ ,‬און האָט‬
‫געקראָגן‪ ,‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬פֿאַר‬ ‫געזאָגט‪ :‬פֿון די קינדער פֿון די עִברים‬
‫װאָר‪ ,‬די זאַך איז דערװוּסט געװאָרן‪.‬‬ ‫איז דערדאָזיקער‪.‬‬
‫‪ 15‬און פַּרעה האָט געהערט פֿון‬ ‫‪ 7‬האָט זײַן שװעסטער געזאָגט צו‬
‫דערדאָזיקער זאַך‪ ,‬און ער האָט‬ ‫פַּרעהס טאָכטער‪ :‬זאָל איך גײן און דיר‬
‫געװאָלט הרגען משהן‪ .‬איז משה‬ ‫רופֿן ַא זײגפֿרױ פֿון די יי ִדישע װײַבער‪,‬‬
‫אַנטלאָפֿן פֿון פֿאַר פַּרעהן‪ ,‬און ער האָט‬ ‫אַז זי זאָל זײגן פֿאַר דיר דאָס קינד?‬
‫‪85‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪2:16—3:8‬‬
‫און משה האָט געפֿיטערט די‬

‫שאָפּ פֿון זײַן שװער י ִתרוֹן‪ ,‬דעם‬
‫פּריסטער פֿון מִדי ָן‪ ,‬און ער האָט‬
‫‪3‬‬ ‫זיך באַזעצט אין לאַנד מִדי ָן; און ער איז‬
‫געזעסן ב ַײ ַא ברונעם‪.‬‬
‫‪ 16‬און דער פּריסטער פֿון מִדי ָן‬
‫געפירט די שאָפּ צום מדבר צו‪ ,‬און ער‬ ‫האָט געהאַט זיבן טעכטער; זײַנען‬
‫איז געקומען צום באַרג פֿון גאָט‪ ,‬צו‬ ‫זײ געקומען‪ ,‬און האָבן אָנגעשעפּט‬
‫חוֹרבֿ‪.‬‬
‫ֵ‬ ‫און אָנגעפֿילט די קאָריטעס‪ ,‬כּדי‬
‫‪ 2‬האָט זיך באַװיזן צו אים ַא מלאך‬ ‫אָנצוטרינקען די שאָפּ פֿון זײער‬
‫פֿון גאָט אין ַא פלאַמפֿײַער פֿון מיטן‬ ‫פֿאָטער‪.‬‬
‫פֿון ַא דאָרן‪ ,‬און ער האָט געזען‪ ,‬ערשט‬ ‫‪ 17‬אָבער די פּאַסטוכער זײַנען‬
‫דער דאָרן ברענט אין פֿײַער‪ ,‬און דער‬ ‫געקומען‪ ,‬און האָבן זײ אַװעקגעטריבן‪.‬‬
‫דאָרן װערט ניט פֿאַרצערט‪.‬‬ ‫איז משה אױפֿגעשטאַנען און האָט‬
‫לאָמיך‬ ‫‪ 3‬האָט משה געזאָגט‪:‬‬ ‫זײ געהאָלפֿן‪ ,‬און האָט אָנגעטרונקען‬
‫אַקאָרשט אָפּקערן און זען די דאָזיקע‬ ‫זײערע שאָפּ‪.‬‬
‫גרױסע זעונג‪ ,‬פֿאַר װאָס דער דאָרן‬ ‫‪ 18‬און אַז זײ זײַנען געקומען צו‬
‫װערט ניט פֿאַרברענט‪.‬‬ ‫זײער פֿאָטער ְרעואֵלן‪ ,‬האָט ער‬
‫‪ 4‬און װי גאָט האָט געזען‪ ,‬אַז ער‬ ‫געזאָגט‪ :‬פֿאַר װאָס זײַט איר הײַנט‬
‫האָט אָפּגעקערט צו זען‪ ,‬אַזױ האָט גאָט‬ ‫געקומען אַזױ גיך?‬
‫גערופֿן צו אים פֿון מיטן דאָרן‪ ,‬און‬ ‫‪ 19‬האָבן זײ געזאָגט‪ַ :‬א מאַן ַא מִצרי‬
‫האָט געזאָגט‪ :‬משה! משה! האָט ער‬ ‫האָט אונדז געהאָלפֿן פֿון דער האַנט פֿון‬
‫געענטפֿערט‪ :‬ד ָא בין איך‪.‬‬ ‫די פּאַסטוכער‪ ,‬און אױך אָנשעפּן האָט‬
‫‪ 5‬האָט ער געזאָגט‪ :‬זאָלסט ניט‬ ‫ער אָנגעשעפּט פֿאַר אונדז‪ ,‬און האָט‬
‫גענענען אַהער; טו אױס דײַנע שיך פֿון‬ ‫אָנגעטרונקען די שאָפּ‪.‬‬
‫דײַנע פיס‪ ,‬װאָרום דער אָרט װאָס דו‬ ‫‪ 20‬האָט ער געזאָגט צו זײַנע‬
‫שטײסט אױף אים‪ ,‬דאָס איז הײליקע‬ ‫טעכטער‪ :‬און אַװוּ איז ער? פֿאַר װאָס‬
‫ערד‪.‬‬ ‫דען האָט איר דעם מאַן איבערגעלאָזט?‬
‫‪ 6‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬איך בין דער‬ ‫רופֿט אים‪ ,‬און זאָל ער עסן ברױט‪.‬‬
‫גאָט פֿון דײַן פֿאָטער‪ ,‬דער גאָט פֿון‬ ‫‪ 21‬און משה האָט אײַנגעװיליקט צו‬
‫אַבֿרהמען‪ ,‬דער גאָט פֿון יצחקן‪ ,‬און‬ ‫בלײַבן ב ַײ דעם מאַן; און ער האָט‬
‫דער גאָט פֿון יעקבֿן‪ .‬און משה האָט‬ ‫ִפּוֹרהן‪.‬‬
‫געגעבן משהן זײַן טאָכטער צ ָ‬
‫פֿאַרבאָרגן זײַן פּנים‪ ,‬װײַל ער האָט‬ ‫‪ 22‬און זי האָט געבאָרן ַא זון‪ ,‬און ער‬
‫מוֹרא געהאַט צו קוקן אױף גאָט‪.‬‬ ‫האָט גערופֿן זײַן נאָמען גֵרשוֹם‪ ,‬װײַל‬
‫‪ 7‬און גאָט האָט געזאָגט‪ :‬זען געזען‬ ‫ער האָט געזאָגט‪ :‬איך בין ַא פֿרעמדער‬
‫האָב איך די פּײַן פֿון מײַן פֿאָלק װאָס‬ ‫אין ַא פֿרעמדן לאַנד‪.‬‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬און איך האָב צוגעהערט‬ ‫אין מ ַ‬ ‫‪ 23‬און עס איז געװען אין יענער‬
‫זײַן געשרײ פֿון װעגן זײַנע דריקער‪,‬‬ ‫לאַנגער צײַט‪ ,‬איז געשטאָרבן דער‬
‫װאָרום איך װײס זײַנע װײַטאָקן‪.‬‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬און די קינדער‬ ‫מלך פֿון מ ַ‬
‫‪ 8‬און איך האָב אַראָפּגענידערט אים‬ ‫פֿון ישׂראל האָבן געזיפֿצט פֿון דער‬
‫מציל צו זײַן פֿון דער האַנט פֿון מ ַ‬ ‫קנעכטשאַפֿט‪ ,‬און זײ האָבן געשריען‪,‬‬
‫און אים אױפֿצוברענגען פֿון יענעם‬ ‫און זײער געשרײ איז אױפֿגעגאַנגען צו‬
‫לאַנד אין ַא גוטן און ַא ברײטן לאַנד‪,‬‬ ‫גאָט פֿון דער קנעכטשאַפֿט‪.‬‬
‫אין ַא לאַנד װאָס פליסט מיט מילך און‬ ‫‪ 24‬און גאָט האָט געהערט זײער‬
‫האָניק‪ ,‬אין דעם אָרט פֿון דעם כּנַעֲני‪,‬‬ ‫קרעכצן‪ ,‬און גאָט האָט געדאַכט אָן זײַן‬
‫און דעם חִתּי‪ ,‬און דעם אֶמוֹרי‪ ,‬און דעם‬ ‫בונד מיט אַבֿרהמען‪ ,‬מיט יצחקן‪ ,‬און‬
‫פּרזי‪ ,‬און דעם ִחוִי‪ ,‬און דעם יבֿוסי‪.‬‬‫ִ‬ ‫מיט יעקבֿן‪.‬‬
‫‪3:9—:4‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪86‬‬
‫דאַכטן האָב איך געדאַכט אָן אײַך‪ ,‬און‬ ‫‪ 9‬און אַצונד‪ ,‬זע‪ ,‬דאָס געשרײ פֿון‬
‫אָן װאָס אײַך װערט געטאָן אין מ ַ‬ ‫די קינדער פֿון ישׂראל איז געקומען‬
‫‪ 17‬און איך האָב געזאָגט‪ :‬איך װעל‬ ‫צו מיר‪ ,‬און איך האָב אױך געזען די‬
‫אײַך אױפֿברענגען פֿון דער פּײַן פֿון‬ ‫דריקונג װאָס די מִצרים דריקן זײ‪.‬‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬אין לאַנד פֿון דעם כּנַעֲני‪ ,‬און‬
‫מ ַ‬ ‫‪ 10‬דרום קום אַצונד‪ ,‬און איך װעל‬
‫דעם חִתּי‪ ,‬און דעם אֶמוֹרי‪ ,‬און דעם‬ ‫דיך שיקן צו פַּרעהן‪ ,‬און צי אַרױס‬
‫פּרזי‪ ,‬און דעם ִחוִי‪ ,‬און דעם יבֿוסי‪,‬‬ ‫ִ‬ ‫מײַן פֿאָלק‪ ,‬די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬פֿון‬
‫אין ַא לאַנד װאָס פליסט מיט מילך און‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫מ ַ‬
‫האָניק‪.‬‬ ‫‪ 11‬האָט משה געזאָגט צו גאָט‪ :‬װער‬
‫‪ 18‬און זײ װעלן צוהערן צו דײַן קָול‪,‬‬ ‫בין איך‪ ,‬אַז איך זאָל גײן צו פַּרעהן‪,‬‬
‫און װעסט קומען‪ ,‬דו און די עלטסטע‬ ‫און אַז איך זאָל אַרױסציען די קינדער‬
‫פֿון ישׂראל‪ ,‬צו דעם מלך פֿון מ ַ‬ ‫ִצרי ִם?‬
‫פֿון ישׂראל פֿון מ ַ‬
‫און איר װעט זאָגן צו אים‪ :‬יהוה‪ ,‬דער‬ ‫‪ 12‬האָט ער געזאָגט‪ :‬אָבער איך װעל‬
‫גאָט פֿון די עִבֿרים‪ ,‬האָט זיך געטראָפן‬ ‫זײַן מיט דיר; און דאָס װעט דיר זײַן‬
‫פֿאַר אונדז‪ .‬און אַצונד‪ ,‬לאָמיר גײן‪,‬‬ ‫דער צײכן‪ ,‬אַז איך האָב דיך געשיקט‪.‬‬
‫איך בעט דיך‪ ,‬דר ַײ טעג װעגס אין דער‬ ‫װען דו ציסט אַרױס דאָס פֿאָלק פֿון‬
‫מדבר‪ ,‬כּדי מיר זאָלן שלאַכטן צו יהוה‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬װעט איר דינען גאָט אױף דעם‬ ‫מ ַ‬
‫אונדזער גאָט‪.‬‬ ‫דאָזיקן באַרג‪.‬‬
‫‪ 19‬און איך װײס אַז דער מלך פֿון‬ ‫‪ 13‬האָט משה געזאָגט צו גאָט‪ :‬אָט‬
‫ִצרי ִם װעט אײַך ניט לאָזן גײן סײַדן‬ ‫מ ַ‬ ‫קום איך צו די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און‬
‫דורך ַא שטאַרקער האַנט‪.‬‬ ‫איך װעל זאָגן צו זײ‪ :‬דער גאָט פֿון‬
‫‪ 20‬װעל איך אױסשטרעקן מײַן‬ ‫אײַערע עלטערן האָט מיך געשיקט צו‬
‫ִצרי ִם‬
‫האַנט‪ ,‬און איך װעל שלאָגן מ ַ‬ ‫אײַך‪ ,‬און זײ װעלן זאָגן צו מיר‪ :‬װאָס‬
‫מיט אַלע מײַנע װוּנדער‪ ,‬װאָס איך‬ ‫איז זײַן נאָמען? װאָס זאָל איך זאָגן צו‬
‫װעל טאָן דערין‪ ,‬און דערנאָך װעט ער‬ ‫זײ?‬
‫אײַך אַװעקלאָזן‪.‬‬ ‫‪ 14‬האָט גאָט געזאָגט צו משהן‪ :‬איך‬
‫‪ 21‬און איך װעל געבן דעם דאָזיקן‬ ‫בין װער איך בין‪ .‬און ער האָט געזאָגט‪:‬‬
‫ִצרי ִם‪,‬‬‫פֿאָלק חן אין די אױגן פֿון מ ַ‬ ‫אַזױ זאָלסטו זאָגן צו די קינדער פֿון‬
‫און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז איר װעט‬ ‫ישׂראל‪” :‬איך בין“ האָט מיך געשיקט‬
‫אַרױסגײן‪ ,‬װעט איר ניט אַרױסגײן מיט‬ ‫צו אײַך‪.‬‬
‫לײדיקן; נאָר יעטװעדער פרױ װעט‬ ‫‪ 15‬און גאָט האָט װײַטער געזאָגט‬
‫אַנטלײַען פֿון איר שכנטע‪ ,‬און פֿון‬ ‫צו משהן‪ :‬אַזױ זאָלסטו זאָגן צו די‬
‫דער װאָס װױינט מיט איר אין הױז‪,‬‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל‪ :‬יהוה‪ ,‬דער גאָט‬
‫זילבערנע זאַכן‪ ,‬און גילדערנע זאַכן‪,‬‬ ‫פֿון אײַערע עלטערן‪ ,‬דער גאָט פֿון‬
‫און קלײדער; און איר װעט זײ אָנטאָן‬ ‫אַבֿרהמען‪ ,‬דער גאָט פֿון יצחקן‪ ,‬און‬
‫אױף אײַערע זין און אױף אײַערע‬ ‫דער גאָט פֿון יעקבֿן‪ ,‬האָט מיך געשיקט‬
‫טעכטער‪ ,‬און איר װעט אױסלײדיקן‬ ‫צו אײַך‪ .‬דאָס איז מײַן נאָמען אױף‬
‫מ ַ‬ ‫אײביק‪ ,‬און דאָס איז מײַן געדעכעניש‬
‫אױף דוֹר‪-‬דוֹרות‪.‬‬
‫האָט געענטפֿערט משה און האָט‬
‫געזאָגט‪ :‬אָבער זײ װעלן דאָך מיר‬
‫ניט גלױבן‪ ,‬און װעלן ניט צוהערן צו‬
‫‪4‬‬ ‫‪ 16‬גײ‪ ,‬און זאָלסט אײַנזאַמלען די‬
‫עלטסטע פֿון ישׂראל‪ ,‬און זאָגן צו זײ‪:‬‬
‫יהוה‪ ,‬דער גאָט פֿון אײַערע עלטערן‪,‬‬
‫מײַן קָול‪ ,‬װאָרום זײ װעלן זאָגן‪ :‬גאָט‬ ‫דער גאָט פֿון אַבֿרהם‪ ,‬יצחק‪ ,‬און יעקבֿ‪,‬‬
‫האָט זיך ניט באַװיזן צו דיר‪.‬‬ ‫האָט זיך באַװיזן צו מיר‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫‪87‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪4:2—4:18‬‬
‫יבשה“‪.‬‬ ‫‪ 2‬האָט גאָט צו אים געזאָגט‪ :‬װאָס‬

‫‪ 10‬האָט משה געזאָגט צו גאָט‪ :‬איך‬ ‫איז דאָס אין דײַן האַנט? האָט ער‬
‫בעט דיך‪ ,‬גאָט‪ ,‬איך בין ניט קײן‬ ‫געזאָגט‪ַ :‬א שטעקן‪.‬‬
‫מענטש פֿון װערטער‪ ,‬ס ַײ פֿון נעכטן‪,‬‬ ‫‪ 3‬האָט ער געזאָגט‪ :‬טו אים ַא‬
‫ס ַײ פֿון אײערנעכטן‪ ,‬ס ַײ פֿון זינט דו‬ ‫װאָרף צו דער ערד‪ .‬האָט ער אים‬
‫רעדסט צו דײַן קנעכט; װאָרום איך‬ ‫ַא װאָרף געטאָן צו דער ערד‪ ,‬און ער‬
‫בין שװער אױפֿן מױל‪ ,‬און שװער אױף‬ ‫איז געװאָרן ַא שלאַנג; און משה איז‬
‫דער צונג‪.‬‬ ‫אַנטלאָפן פֿאַר איר‪.‬‬
‫‪ 11‬האָט גאָט געזאָגט צו אים‪ :‬װער‬ ‫‪ 4‬האָט גאָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬
‫האָט געמאַכט דעם מענטשן ַא מױל?‬ ‫שטרעק אױס דײַן האַנט‪ ,‬און נעם זי אָן‬
‫אָדער װער מאַכט שטום‪ ,‬אָדער טױב‪,‬‬ ‫פֿאַרן עק – האָט ער אױסגעשטרעקט‬
‫אָדער זעעדיק‪ ,‬אָדער בלינד‪ ,‬אױב ניט‬ ‫זײַן האַנט‪ ,‬און האָט זי אָנגענומען‪ ,‬און‬
‫איך‪ ,‬גאָט?‬ ‫זי איז געװאָרן ַא שטעקן אין זײַן האַנט‬
‫‪ 12‬דרום גײ אַצונד‪ ,‬און איך װעל זײַן‬ ‫–‬
‫מיט דײַן מױל‪ ,‬און װעל דיך לערנען‬ ‫‪ 5‬כּדי זײ זאָלן גלױבן‪ ,‬אַז יהוה‪ ,‬דער‬
‫װאָס דו זאָלסט רעדן‪.‬‬ ‫גאָט פֿון זײערע עלטערן‪ ,‬דער גאָט פֿון‬
‫‪ 13‬האָט ער געזאָגט‪ :‬איך בעט דיך‪,‬‬ ‫אַבֿרהמען‪ ,‬דער גאָט פֿון יצחקן‪ ,‬און‬
‫גאָט‪ ,‬שיק דורך װעמען דו װעסט שיקן‪.‬‬ ‫דער גאָט פֿון יעקבֿן‪ ,‬האָט זיך באַװיזן‬
‫‪ 14‬האָט דער צאָרן פֿון גאָט געגרימט‬ ‫צו דיר‪.‬‬
‫אױף משהן‪ ,‬און ער האָט געזאָגט‪:‬‬ ‫‪ 6‬און גאָט האָט װידער צו אים‬
‫איז ניט פֿאַראַן אַהרן דײַן ברודער‪,‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬שטעק אַקאָרשט אַרײַן‬
‫דער ֵלוִי? איך װײס אַז ער קען י ָא‬ ‫דײַן האַנט אין דײַן בוזעם‪ .‬האָט‬
‫רעדן‪ .‬און זע‪ ,‬ער גײט דיר נאָך אַרױס‬ ‫ער אַרײַנגעשטעקט זײַן האַנט אין‬
‫אַנטקעגן‪ ,‬און װי ער װעט דיך דערזען‪,‬‬ ‫זײַן בוזעם; און װי ער האָט זי‬
‫אַזױ װעט ער זיך האַרציק דערפרײען‪.‬‬ ‫אַרױסגעצױגן‪ ,‬ערשט זײַן האַנט איז‬
‫‪ 15‬און װעסט רעדן צו אים‪ ,‬און‬ ‫מצוֹרע ]װײַס[ װי שנײ‪.‬‬
‫װעסט אַרײַנטאָן די װערטער אין זײַן‬ ‫‪ 7‬האָט ער געזאָגט‪ :‬קער אום דײַן‬
‫מױל‪ ,‬און איך װעל זײַן מיט דײַן מױל‪,‬‬ ‫האַנט אין דײַן בוזעם‪ .‬האָט ער‬
‫און מיט זײַן מױל‪ ,‬און װעל אײַך‬ ‫אומגעקערט זײַן האַנט אין זײַן בוזעם;‬
‫לערנען װאָס איר זאָלט טאָן‪.‬‬ ‫און װי ער האָט זי אַרױסגעצױגן פֿון‬
‫‪ 16‬און ער װעט רעדן פֿאַר דיר צום‬ ‫זײַן בוזעם‪ ,‬ערשט זי איז װידער‬
‫פֿאָלק; און עס װעט זײַן‪ ,‬ער װעט דיר‬ ‫געװאָרן אַזױ װי זײַן לײַב‪.‬‬
‫זײַן פֿאַר ַא מױל‪ ,‬און דו װעסט אים זײַן‬ ‫‪” 8‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז זײ װעלן דיר‬
‫װי ַא גאָט‪.‬‬ ‫ניט גלױבן‪ ,‬און װעלן ניט צוהערן צו‬
‫‪ 17‬און זאָלסט נעמען אין דײַן האַנט‬ ‫דעם קָול פֿון דעם ערשטן צײכן‪ ,‬װעלן‬
‫דעם דאָזיקן שטעקן‪ ,‬װאָס מיט אים‬ ‫זײ גלױבן דעם קָול פֿון דעם לעצטן‬
‫װעסטו טאָן די צײכנס‪.‬‬ ‫צײכן‪.‬‬
‫‪ 18‬איז משה געגאַנגען און האָט זיך‬ ‫‪ 9‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז זײ װעלן די‬
‫אומגעקערט צו זײַן שװער י ִתרוֹן‪ ,‬און‬ ‫דאָזיקע בײדע צײכנס אױך ניט גלױבן‪,‬‬
‫האָט צו אים געזאָגט‪ :‬לאָמיך גײן‪ ,‬איך‬ ‫און װעלן ניט צוהערן צו דײַן קָול‪,‬‬
‫בעט דיך‪ ,‬און זיך אומקערן צו מײַנע‬ ‫זאָלסטו נעמען פֿון די װאַסערן פֿון‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬און לאָמיך‬
‫ברידער װאָס אין מ ַ‬ ‫טײַך‪ ,‬און אױסגיסן אױף דער יבשה‪,‬‬
‫זען אױב זײ לעבן נאָך‪ .‬האָט י ִתרוֹ‬ ‫און דאָס װאַסער װאָס דו װעסט נעמען‬
‫געזאָגט צו משהן‪ :‬גײ בשלום‪.‬‬ ‫פֿון טײַך‪ ,‬װעט װערן בלוט אױף דער‬
‫‪4:19—5:5‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪88‬‬
‫‪ 28‬און משה האָט דערצײלט אַהר ֹנען‬ ‫‪ 19‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‬
‫אַלע װערטער פֿון גאָט‪ ,‬מיט װאָס ער‬ ‫אין מִדי ָן‪ :‬גײ קער זיך אום קײן‬
‫האָט אים געשיקט‪ ,‬און אַלע צײכנס‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬װאָרום געשטאָרבן זײַנען די‬ ‫מ ַ‬
‫װאָס ער האָט אים באַפֿױלן‪.‬‬ ‫אַלע מענטשן װאָס האָבן געזוכט דײַן‬
‫‪ 29‬און משה און אַהרן זײַנען‬ ‫לעבן‪.‬‬
‫געגאַנגען און האָבן אײַנגעזאַמלט אַלע‬ ‫‪ 20‬האָט משה גענומען זײַן װײַב און‬
‫עלטסטע פֿון די קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫זײַנע זין‪ ,‬און האָט זײ אַרױפֿגעזעצט‬
‫‪ 30‬און אַהרן האָט גערעדט אַלע‬ ‫אױף אַן אײזל‪ ,‬און ער האָט זיך‬
‫װערטער‪ ,‬װאָס גאָט האָט גערעדט צו‬ ‫ִצרי ִם‪ .‬און‬‫אומגעקערט קײן לאַנד מ ַ‬
‫משהן‪ ,‬און ער האָט געטאָן די צײכנס‬ ‫משה האָט מיטגענומען דעם שטעקן פֿון‬
‫פֿאַר די אױגן פֿון פֿאָלק‪.‬‬ ‫גאָט אין זײַן האַנט‪.‬‬
‫‪ 31‬און דאָס פֿאָלק האָט געגלױבט;‬ ‫‪ 21‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬
‫און װי זײ האָבן געהערט אַז גאָט האָט‬ ‫װען דו גײסט זיך אומקערן קײן‬
‫געדאַכט אָן די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬מערק אַלע װוּנדער װאָס איך‬ ‫מ ַ‬
‫אַז ער האָט געזען זײער פּײַן‪ ,‬אַזױ‬ ‫האָב אַרײַנגעטאָן אין דײַן האַנט‪ ,‬אַז דו‬
‫האָבן זײ זיך גענײַגט און זיך געבוקט‪.‬‬ ‫זאָלסט זײ טאָן פֿאַר פַּרעהן; אָבער איך‬
‫װעל פֿעסט מאַכן זײַן האַרץ‪ ,‬און ער‬
‫און דערנאָך זײַנען משה און‬
‫אַהרן געקומען‪ ,‬און האָבן געזאָגט‬
‫צו פַּרעהן‪ :‬אַזױ האָט געזאָגט יהוה‪,‬‬
‫‪5‬‬ ‫װעט ניט אַװעקלאָזן דאָס פֿאָלק‪.‬‬
‫‪ 22‬און זאָלסט זאָגן צו פַּרעהן‪:‬‬
‫דער גאָט פֿון ישׂראל‪ :‬לאָז אַװעק מײַן‬ ‫גאָט געזאָגט‪ :‬מײַן‬ ‫אַזױ האָט‬
‫פֿאָלק‪ ,‬זײ זאָלן האַלטן ַא י ָום‪-‬טו ֿב צו‬ ‫ערשטגעבאָרענער זון איז ישׂראל;‬
‫מיר אין דער מדבר‪.‬‬ ‫‪ 23‬און איך האָב צו דיר געזאָגט‪ :‬לאָז‬
‫‪ 2‬האָט פַּרעה געזאָגט‪ :‬װער איז‬ ‫אַװעק מײַן זון‪ ,‬ער זאָל מיר דינען‪ ,‬און‬
‫יהוה‪ ,‬אַז איך זאָל צוהערן צו זײַן‬ ‫דו װילסט אים ניט אַװעקלאָזן; זע‪ ,‬איך‬
‫קָול‪ ,‬אַװעקצולאָזן ישׂראל? ניט איך‬ ‫הרגע דײַן ערשטגעבאָרענעם זון‪.‬‬
‫קען יהוה‪ ,‬און ניט איך װעל אױך‬ ‫‪ 24‬און עס איז געװען אונטערװעגס‬
‫אַװעקלאָזן ישׂראל‪.‬‬ ‫אין ַא האַרבעריק‪ ,‬האָט אים באַגעגנט‬
‫‪ 3‬האָבן זײ געזאָגט‪ :‬דער גאָט פֿון די‬ ‫גאָט‪ ,‬און האָט אים געװאָלט טײטן‪.‬‬
‫עִבֿרים האָט זיך געטראָפן פֿאַר אונדז‪.‬‬ ‫ִפּוֹרה גענומען ַא שאַרפֿן‬ ‫‪ 25‬האָט צ ָ‬
‫לאָמיר‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬גײן דר ַײ טעג‬ ‫שטײן‪ ,‬און האָט אָפּגעשניטן די‬
‫װעגס אין דער מדבר‪ ,‬און מיר װעלן‬ ‫פאָרהױט פֿון איר זון‪ ,‬און האָט‬
‫שלאַכטן צו יהוה אונדזער גאָט‪ ,‬כּדי‬ ‫צוגערירט צו זײַנע פיס; און זי האָט‬
‫ער זאָל אונדז ניט פּלאָגן מיט ַא מגפה‬ ‫געזאָגט‪ :‬פֿאַר װאָר‪ַ ,‬א בלוט‪-‬חתן‬
‫אָדער מיט שװערד‪.‬‬ ‫ביסטו מיר‪.‬‬
‫ִצרי ִם צו‬
‫‪ 4‬האָט דער מלך פֿון מ ַ‬ ‫‪ 26‬און ער האָט אים אָפּגעלאָזט‪.‬‬
‫זײ געזאָגט‪ :‬נאָך װאָס‪ ,‬משה און‬ ‫דענצמאָל האָט זי דאָס געזאָגט‬
‫אַהרן‪ ,‬רײַסט איר אָפּ דאָס פֿאָלק‬ ‫” ַא בלוט‪-‬חתן“‪ ,‬פֿון װעגן דער‬
‫פֿון זײַן אַרבעט? גײט צו אײַערע‬ ‫באַשנײַדונג‪.‬‬
‫לאַסטאַרבעט‪.‬‬ ‫‪ 27‬און גאָט האָט געזאָגט צו אַהר ֹנען‪:‬‬
‫‪ 5‬און פַּרעה האָט געזאָגט‪ :‬דאָס‬ ‫גײ אַנטקעגן משהן צום מדבר‪ .‬איז‬
‫פֿאָלק פֿון לאַנד איז שױן אַצונד אױך‬ ‫ער געגאַנגען‪ ,‬און האָט אים באַגעגנט‬
‫צו פיל‪ ,‬און איר װילט זײ נאָך שטערן‬ ‫אױפֿן באַרג פֿון גאָט‪ ,‬און ער האָט אים‬
‫פֿון זײערע לאַסטאַרבעט‪.‬‬ ‫געקושט‪.‬‬
‫‪89‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪5:6—:6‬‬
‫װאָס טוסטו אַזױ צו דײַנע קנעכט?‬ ‫‪ 6‬און פַּרעה האָט באַפֿױלן אין יענעם‬
‫‪ 16‬קײן שטרױ װערט ניט געגעבן‬ ‫טאָג די צװינגערס אין דעם פֿאָלק‪ ,‬און‬
‫דײַנע קנעכט‪ ,‬און מע הײסט אונדז‪:‬‬ ‫זײַנע אױפֿזעערס‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫מאַכט ציגל; און זע‪ ,‬דײַנע קנעכט‬ ‫‪ 7‬איר זאָלט מער ניט געבן דעם‬
‫קריגן געשלאָגן‪ ,‬און די שולד איז אין‬ ‫פֿאָלק שטרױ אױף צו מאַכן די ציגל‪,‬‬
‫דײַן פֿאָלק‪.‬‬ ‫אַזױ װי נעכטן‪-‬אײערנעכטן‪ .‬זײ אַלײן‬
‫‪ 17‬האָט ער געזאָגט‪ :‬פױל זײַט איר‪,‬‬ ‫זאָלן גײן‪ ,‬און זיך אָנקלײַבן שטרױ‪.‬‬
‫פױל; דרום זאָגט איר‪ :‬מיר װילן גײן‬ ‫‪ 8‬און די צאָל ציגל‪ ,‬װאָס זײ האָבן‬
‫שלאַכטן צו יהוה‪.‬‬ ‫געמאַכט נעכטן‪-‬אײערנעכטן‪ ,‬זאָלט‬
‫‪ 18‬און אַצונד‪ ,‬גײט אַרבעט‪ ,‬װאָרום‬ ‫איר אַרױפֿלײגן אױף זײ; איר זאָלט‬
‫קײן שטרױ װעט אײַך ניט געגעבן‬ ‫דערפֿון ניט מינערן; װאָרום פױל‬
‫װערן‪ ,‬און די צאָל ציגל מוזט איר‬ ‫זײַנען זײ‪ ,‬דרום שרײַען זײ‪ ,‬אַזױ‬
‫צושטעלן‪.‬‬ ‫צו זאָגן‪ :‬מיר װילן גײן שלאַכטן צו‬
‫‪ 19‬האָבן די אױפֿזעערס פֿון די‬ ‫אונדזער גאָט‪.‬‬
‫קינדער פֿון ישׂראל זיך געזען אין אַן‬ ‫‪ 9‬זאָל די אַרבעט שװערער זײַן אױף‬
‫אומגליק‪ ,‬צו מוזן זאָגן‪ :‬איר טאָרט‬ ‫די לײַט‪ ,‬אַז זײ זאָלן זײַן פֿאַרטאָן‬
‫ניט מינערן פֿון אײַערע טאָגטעגלעכע‬ ‫מיט איר‪ ,‬און זיך ניט פֿאַרנעמען מיט‬
‫ציגל‪.‬‬ ‫פֿאַלשע גערײדן‪.‬‬
‫‪ 20‬און זײ האָבן געטראָפן משהן און‬ ‫די‬ ‫אַרױסגעגאַנגען‬ ‫‪ 10‬זײַנען‬
‫אַהר ֹנען‪ ,‬שטײענדיק אַקעגן זײ‪ ,‬ב ַײ‬ ‫צװינגערס פֿון דעם פֿאָלק‪ ,‬און זײַנע‬
‫זײער אַרױסגײן פֿון פַּרעהן;‬ ‫אױפֿזעערס‪ ,‬און האָבן געזאָגט צום‬
‫‪ 21‬און זײ האָבן צו זײ געזאָגט‪ :‬זאָל‬ ‫פֿאָלק‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַזױ האָט געזאָגט‬
‫גאָט אַראָפּקוקן אױף אײַך‪ ,‬און משפּטן‪,‬‬ ‫פַּרעה‪ :‬איך גיב אײַך ניט קײן שטרױ‪.‬‬
‫װאָס איר האָט פֿאַרמיאוסט אונדזער‬ ‫‪ 11‬גײט איר‪ ,‬קריגט אײַך שטרױ‬
‫ריח אין די אױגן פֿון פַּרעהן‪ ,‬און אין‬ ‫פֿון װוּ איר קענט געפֿינען; װאָרום‬
‫די אױגן פֿון זײַנע קנעכט‪ ,‬צו געבן‬ ‫פֿון אײַער אַרבעט װערט גאָרנישט‬
‫ַא שװערד אין זײער האַנט אונדז צו‬ ‫געמינערט‪.‬‬
‫הרגען‪.‬‬ ‫‪ 12‬האָט זיך דאָס פֿאָלק צעשפּרײט‬
‫‪ 22‬האָט משה זיך צוריקגעקערט צו‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬צו קלײַבן‬
‫איבערן גאַנצן לאַנד מ ַ‬
‫גאָט‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬גאָט‪ ,‬פֿאַר‬ ‫זאַנגװאָרצל פֿאַר שטרױ‪.‬‬
‫װאָס טוסטו שלעכטס דעם דאָזיקן‬ ‫‪ 13‬און די צװינגערס האָבן געטריבן‪,‬‬
‫פֿאָלק? צו װאָס גאָר האָסטו מיך‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬ענדיקט אײַערע‬
‫געשיקט?‬ ‫טאָגטעגלעכע אַרבעט‪ ,‬אַזױ װי בעת‬
‫‪ 23‬אַז זינט איך בין געקומען צו‬ ‫עס איז געװען שטרױ‪.‬‬
‫פַּרעהן‪ ,‬צו רעדן אין דײַן נאָמען‪,‬‬ ‫‪ 14‬און די אױפֿזעערס פֿון די קינדער‬
‫באַגײט ער זיך נאָך ערגער מיט דעם‬ ‫פֿון ישׂראל‪ ,‬װאָס די צװינגערס פֿון‬
‫דאָזיקן פֿאָלק‪ ,‬און מציל זײַן האָסטו ניט‬ ‫פַּרעהן האָבן אױפֿגעזעצט איבער זײ‪,‬‬
‫מציל געװען דײַן פֿאָלק‪.‬‬ ‫האָבן געקריגן געשלאָגן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫פֿאַר װאָס האָט איר ניט געענדיקט‬
‫אײַער סכום ציגל אַזױ װי פֿריער‪ ,‬אי‬
‫האָט גאָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬
‫אַצונד װעסטו זען װאָס איך‬
‫װעל טאָן צו פַּרעהן; װאָרום דורך‬
‫‪6‬‬ ‫נעכטן אי הײַנט?‬
‫‪ 15‬זײַנען געקומען די אױפֿזעערס‬
‫ַא שטאַרקער האַנט װעט ער זײ‬ ‫פֿון די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און האָבן‬
‫אַװעקלאָזן‪ ,‬און דורך ַא שטאַרקער‬ ‫געשריען צו פַּרעהן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬פֿאַר‬
‫‪6:2—6:20‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪90‬‬
‫‪ 10‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬ ‫האַנט װעט ער זײ אַרױסטרײַבן פֿון זײַן‬
‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫לאַנד‪.‬‬
‫‪ 11‬גײ רעד צו פַּרעה דעם מלך פֿון‬ ‫‪ 2‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬ער זאָל אַװעקלאָזן די קינדער‬ ‫מ ַ‬ ‫און האָט צו אים געזאָגט‪ :‬איך בין‬
‫פֿון ישׂראל פֿון זײַן לאַנד‪.‬‬ ‫יהוה;‬
‫‪ 12‬האָט משה גערעדט פֿאַר גאָט‪,‬‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬זע‪ ,‬די קינדער פֿון ישׂראל‬ ‫וָאֵ ָרא‬
‫האָבן ניט צוגעהערט צו מיר‪ ,‬הײַנט װי‬ ‫‪ 3‬און איך האָב זיך באַװיזן צו‬
‫װעט פַּרעה מיך צוהערן‪ ,‬אַז איך האָב‬ ‫אַברהמען‪ ,‬צו יצחקן‪ ,‬און צו יעקבֿן‪ ,‬װי‬
‫פֿאַרשטאָפּטע ליפּן?‬ ‫גאָט שַדַ י‪ ,‬אָבער מיט מײַן נאָמען יהוה‬
‫‪ 13‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‬ ‫האָב איך זיך ניט געלאָזט דערקענען צו‬
‫און צו אַהר ֹנען‪ ,‬און זײ באַפֿױלן צו די‬ ‫זײ‪.‬‬
‫קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און צו פַּרעה דעם‬ ‫‪ 4‬און איך האָב אױך אױפֿגעשטעלט‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬כּדי אַרױסצוציען די‬ ‫מלך פֿון מ ַ‬ ‫מײַן בונד מיט זײ‪ ,‬זײ צו געבן דאָס‬
‫קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬פֿון לאַנד מ ַ‬ ‫לאַנד כּנַעַן‪ ,‬דאָס לאַנד פֿון זײער‬
‫‪ 14‬דאָס זײַנען די הױפּטן פֿון זײערע‬ ‫װױנשאַפט‪ ,‬װאָס זײ האָבן דערין‬
‫פֿאָטערהײַזער‪ :‬די זין פֿון ראובֿן‪,‬‬ ‫געװױנט‪.‬‬
‫ישׂראלס בכָור‪ :‬חַנוֹך‪ ,‬און פַּלוא‪,‬‬ ‫‪ 5‬און איך האָב אױך געהערט דאָס‬
‫חֶצרוֹן‪ ,‬און כַּרמי‪ .‬דאָס זײַנען די‬ ‫קרעכצן פֿון די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫משפּחות פֿון ראובֿן‪.‬‬ ‫װאָס די מִצרים פֿאַרקנעכטן זײ‪ ,‬און‬
‫‪ 15‬און די זין פֿון שמעונען‪ :‬ימואֵל‪,‬‬ ‫איך האָב געדאַכט אָן מײַן בונד‪.‬‬
‫און י ָמין‪ ,‬און אוֹהַד‪ ,‬און י ָכין‪ ,‬און צוֹחַר‪,‬‬ ‫‪ 6‬דרום זאָג צו די קינדער פֿון‬
‫און שָאול דער זון פֿון ַא כּנַעֲנית‪ .‬דאָס‬ ‫ישׂראל‪ :‬איך בין יהוה‪ ,‬און איך װעל‬
‫זײַנען די משפּחות פֿון שמעון‪.‬‬ ‫אײַך אַרױסציען פֿון אונטער די לאַסטן‬
‫‪ 16‬און דאָס זײַנען די נעמען פֿון ֵלוִיס‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬און װעל אײַך מציל זײַן פֿון‬‫פֿון מ ַ‬
‫זין‪ ,‬לױט זײערע געבורטן‪ :‬גֵרשוֹן‪ ,‬און‬ ‫זײער קנעכטשאַפט‪ ,‬און איך װעל אײַך‬
‫מררי‪ .‬און די יאָרן פֿון ֵלוִיס‬ ‫קהָת‪ ,‬און ָ‬ ‫אױסלײזן מיט אַן אױסגעשטרעקטן‬
‫לעבן זײַנען געװען הונדערט און זיבן‬ ‫אָרעם‪ ,‬און מיט גרױסע משפּטים‪.‬‬
‫און דרײַסיק יאָר‪.‬‬ ‫‪ 7‬און איך װעל אײַך נעמען צו מיר‬
‫פֿאַר ַא פֿאָלק‪ ,‬און איך װעל אײַך זײַן‬
‫‪ 17‬די זין פֿון גֵרשוֹנען‪ :‬לִבני‪ ,‬און‬ ‫צום גאָט; און איר װעט װיסן‪ ,‬אַז איך‬
‫שִמעִי‪ ,‬לױט זײערע משפּחות‪.‬‬ ‫בין יהוה אײַער גאָט‪ ,‬װאָס האָט אײַך‬
‫ַמרם‪ ,‬און‬ ‫‪ 18‬און די זין פֿון קהָתן‪ :‬ע ָ‬ ‫אַרױסגעצױגן פֿון אונטער די לאַסטן‬
‫י ִצהָר‪ ,‬און חבֿרוֹן‪ ,‬און עוזיאֵל‪ .‬און די‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫פֿון מ ַ‬
‫יאָרן פֿון קהָתעס לעבן זײַנען געװען‬ ‫‪ 8‬און איך װעל אײַך ברענגען אין‬
‫הונדערט און דר ַײ און דרײַסיק יאָר‪.‬‬ ‫דעם לאַנד‪ ,‬װאָס איך האָב אױפֿגעהױבן‬
‫מררין‪ :‬מחלי‪ ,‬און‬ ‫‪ 19‬און די זין פֿון ָ‬ ‫מײַן האַנט‪ ,‬עס צו געבן צו אַברהמען‪,‬‬
‫מושי‪ .‬דאָס זײַנען די משפּחות פֿון ֵלוִי‬ ‫צו יצחקן‪ ,‬און צו יעקבֿן‪ ,‬און איך װעל‬
‫לױט זײערע געבורטן‪.‬‬ ‫עס געבן צו אײַך פֿאַר אַן אַרב; איך בין‬
‫ַמרם האָט זיך גענומען זײַן‬ ‫‪ 20‬און ע ָ‬ ‫יהוה‪.‬‬
‫מומע יוֹ ֶכבֶדן פֿאַר ַא װײַב‪ ,‬און זי האָט‬ ‫‪ 9‬האָט משה אַזױ גערעדט צו די‬
‫אים געבאָרן אַהר ֹנען און משהן‪ .‬און‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬אָבער זײ האָבן ניט‬
‫ַמרמס לעבן זײַנען געװען‬ ‫די יאָרן פֿון ע ָ‬ ‫צוגעהערט צו משהן פֿון קורץ געמיט‬
‫הונדערט און זיבן און דרײַסיק יאָר‪.‬‬ ‫און פֿון שװערער אַרבעט‪.‬‬
‫‪91‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪6:21—7:12‬‬
‫אַװעקלאָזן די קינדער פֿון ישׂראל פֿון‬ ‫‪ 21‬און די זין פֿון י ִצהָרן‪ :‬ק ֹרח‪ ,‬און‬
‫זײַן לאַנד‪.‬‬ ‫נֶפֶג‪ ,‬און זכרי‪.‬‬
‫‪ 3‬און איך װעל האַרט מאַכן פַּרעהס‬ ‫שאֵל‪,‬‬ ‫‪ 22‬און די זין פֿון עוזיאֵלן‪ :‬מי ָ‬
‫האַרץ‪ ,‬און װעל מערן מײַנע צײכנס‬ ‫און אֶל ָצפָן‪ ,‬און סִתרי‪.‬‬
‫און מײַנע װוּנדער אין לאַנד מ ַ‬ ‫‪ 23‬און אַהרן האָט זיך גענומען‬
‫‪ 4‬אָבער פַּרעה װעט ניט צוהערן‬ ‫שבַע די טאָכטער פֿון עַמינָדָ בן‪ ,‬די‬ ‫אֶלי ֶ‬
‫צו אײַך‪ ,‬און איך װעל אַרױפֿטאָן‬ ‫שװעסטער פֿון נַחשוֹנען‪ ,‬פֿאַר ַא װײַב‪,‬‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬און װעל‬ ‫מײַן האַנט אױף מ ַ‬ ‫און זי האָט אים געבאָרן נָדָ בן‪ ,‬און‬
‫אַרױסציען מײַנע מחנות‪ ,‬מײַן פֿאָלק‪,‬‬ ‫אַביהואן‪ ,‬אֶל ָעזָרן‪ ,‬און איתָ מָרן‪.‬‬
‫די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬פֿון לאַנד‬ ‫‪ 24‬און די זין פֿון ק ֹרחן‪ :‬אַסיר‪ ,‬און‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬מיט גרױסע משפּטים‪.‬‬ ‫מ ַ‬ ‫אֶל ָקנָה‪ ,‬און אַביאָסָף‪ .‬דאָס זײַנען די‬
‫‪ 5‬און די מִצרים װעלן װיסן‪ ,‬אַז איך‬ ‫משפּחות פֿון די קָרחים‪.‬‬
‫בין יהוה‪ ,‬װען איך װעל אױסשטרעקן‬ ‫‪ 25‬און אֶל ָעזָר דער זון פֿון אַהר ֹנען‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬און װעל‬ ‫מײַן האַנט אױף מ ַ‬ ‫האָט זיך גענומען אײנע פֿון די טעכטער‬
‫אַרױסציען די קינדער פֿון ישׂראל פֿון‬ ‫פֿון פּוטיאֵלן זיך פֿאַר ַא װײַב; און זי‬
‫צװישן זײ‪.‬‬ ‫האָט אים געבאָרן פּינחסן‪ .‬דאָס זײַנען‬
‫‪ 6‬האָבן משה און אַהרן אַזױ געטאָן;‬ ‫די הױפּטן פֿון די פֿאָטערהײַזער פֿון די‬
‫אַזױ װי גאָט האָט זײ באַפֿױלן‪ ,‬אַזױ‬ ‫ל ִוי ִים לױט זײערע משפּחות‪.‬‬
‫האָבן זײ געטאָן‪.‬‬ ‫‪ 26‬דאָס זײַנען אַהרן און משה‪ ,‬װאָס‬
‫‪ 7‬און משה איז געװען ַא מאַן פֿון‬ ‫גאָט האָט צו זײ געזאָגט‪ :‬ציט אַרױס‬
‫אַכציק יאָר‪ ,‬און אַהרן ַא מאַן פֿון דר ַײ‬ ‫ִצרי ִם‬
‫די קינדער פֿון ישׂראל פֿון לאַנד מ ַ‬
‫און אַכציק יאָר‪ ,‬װען זײ האָבן גערעדט‬ ‫לױט זײערע מחנות‪.‬‬
‫צו פַּרעהן‪.‬‬ ‫‪ 27‬זײ זײַנען דאָס די װאָס האָבן‬
‫‪ 8‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן און‬ ‫גערעדט צו פַּרעה דעם מלך פֿון‬
‫צו אַהר ֹנען‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬כּדי אַרױסצוציען די קינדער‬ ‫מ ַ‬
‫‪ 9‬אַז פַּרעה װעט רעדן צו אײַך‪ ,‬אַזױ‬ ‫ִצרי ִם‪ .‬דאָס זײַנען‬ ‫פֿון ישׂראל פֿון מ ַ‬
‫צו זאָגן‪ :‬גיט פֿון אײַך ַא װוּנדער;‬ ‫משה און אַהרן‪.‬‬
‫זאָלסטו זאָגן צו אַהר ֹנען‪ :‬נעם דײַן‬ ‫‪ 28‬און עס איז געװען אין דעם טאָג‬
‫שטעקן‪ ,‬און טו ַא װאָרף פֿאַר פַּרעהן‪,‬‬ ‫װאָס גאָט האָט גערעדט צו משהן אין‬
‫װעט ער װערן ַא שלאַנג‪.‬‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫לאַנד מ ַ‬
‫‪ 10‬זײַנען משה און אַהרן געקומען צו‬ ‫‪ 29‬האָט גאָט געזאָגט צו משהן‪ ,‬אַזױ‬
‫פַּרעהן‪ ,‬און זײ האָבן אַזױ געטאָן‪ ,‬װי‬ ‫צו זאָגן‪ :‬איך בין יהוה; רעד צו פַּרעה‬
‫גאָט האָט באַפֿױלן; און אַהרן האָט ַא‬ ‫ִצרי ִם אַלץ װאָס איך‬ ‫דעם מלך פֿון מ ַ‬
‫װאָרף געטאָן זײַן שטעקן פֿאַר פַּרעהן‪,‬‬ ‫רעד צו דיר‪ .‬האָט משה געזאָגט פֿאַר‬
‫און פֿאַר זײַנע קנעכט‪ ,‬און ער איז‬ ‫גאָט‪ :‬איך האָב דאָך פֿאַרשטאָפּטע‬
‫געװאָרן ַא שלאַנג‪.‬‬ ‫ליפּן‪ ,‬און װי װעט פַּרעה צוהערן צו‬
‫‪ 11‬האָט אױך פַּרעה גערופֿן די‬ ‫מיר?‬
‫חכָמים און די מכַשפים‪ ,‬און אױך זײ‪,‬‬ ‫האָט גאָט געזאָגט צו משהן‪ :‬זע‪,‬‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬האָבן געטאָן‬ ‫די חַרטומים פֿון מ ַ‬
‫דעס גלײַכן מיט זײערע פֿאַרבאָרגענע‬
‫איך האָב דיך געמאַכט װי ַא גאָט‬
‫צו פַּרעהן‪ ,‬און אַהרן דײַן ברודער װעט‬
‫‪7‬‬
‫קונצן‪.‬‬ ‫זײַן דײַן נביא‪.‬‬
‫‪ 12‬און זײ האָבן ַא װאָרף געטאָן‬ ‫‪ 2‬דו װעסט רעדן אַלץ װאָס איך‬
‫איטלעכער זײַן שטעקן‪ ,‬און זײ זײַנען‬ ‫װעל דיר באַפעלן‪ ,‬און אַהרן דײַן‬
‫געװאָרן שלאַנגען; אָבער אַהרנס‬ ‫ברודער װעט רעדן צו פַּרעהן‪ ,‬ער זאָל‬
‫‪7:13—7:28‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪92‬‬
‫אױפֿגעהױבן דעם שטעקן‪ ,‬און האָט‬ ‫שטעקן האָט אײַנגעשלונגען זײערע‬

‫געשלאָגן דאָס װאַסער װאָס אין טײַך‪,‬‬ ‫שטעקנס‪.‬‬
‫פֿאַר די אױגן פֿון פַּרעהן‪ ,‬און פֿאַר די‬ ‫‪ 13‬און פַּרעהס האַרץ איז געבליבן‬
‫אױגן פֿון זײַנע קנעכט; און דאָס גאַנצע‬ ‫פֿעסט‪ ,‬און ער האָט ניט צוגעהערט צו‬
‫װאַסער װאָס אין טײַך איז פֿאַרקערט‬ ‫זײ‪ ,‬אַזױ װי גאָט האָט גערעדט‪.‬‬
‫געװאָרן אין בלוט‪.‬‬ ‫‪ 14‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬
‫‪ 21‬און די פיש װאָס אין טײַך זײַנען‬ ‫פַּרעהס האַרץ איז האַרט‪ ,‬ער װיל ניט‬
‫אױסגעשטאָרבן‪ ,‬און דער טײַך איז‬ ‫אַװעקלאָזן דאָס פֿאָלק‪.‬‬
‫פֿאַרשטונקען געװאָרן‪ ,‬און די מִצרים‬ ‫‪ 15‬גײ צו פַּרעהן אין דער פֿרי;‬
‫האָבן ניט געקענט טרינקען װאַסער‬ ‫זע‪ ,‬ער גײט אַרױס צום װאַסער‪,‬‬
‫אױסן טײַך; און דאָס בלוט איז געװען‬ ‫װעסטו זיך שטעלן אים אַנטקעגן‪ ,‬בײַם‬
‫אין גאַנצן לאַנד מ ַ‬ ‫ברעג טײַך‪ ,‬און דעם שטעקן װאָס‬
‫ִצרי ִם‬
‫‪ 22‬האָבן די חַרטומים פֿון מ ַ‬ ‫איז פֿאַרקערט געװאָרן אין ַא שלאַנג‪,‬‬
‫געטאָן דעס גלײַכן מיט זײערע‬ ‫זאָלסטו נעמען אין דײַן האַנט‪.‬‬
‫פֿאַרבאָרגענע קונצן; און פַּרעהס‬ ‫‪ 16‬און זאָלסט זאָגן צו אים‪ :‬יהוה‪,‬‬
‫האַרץ איז געבליבן פֿעסט‪ ,‬און ער‬ ‫דער גאָט פֿון די עִברים‪ ,‬האָט מיך‬
‫האָט ניט צוגעהערט צו זײ; אַזױ װי‬ ‫געשיקט צו דיר‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬לאָז‬
‫גאָט האָט גערעדט‪.‬‬ ‫אַװעק מײַן פֿאָלק‪ ,‬זײ זאָלן מיר דינען‬
‫‪ 23‬און פַּרעה האָט זיך אומגעקערט‬ ‫אין דער מדבר; און זע‪ ,‬האָסט ניט‬
‫און איז אַרײַנגעגאַנגען אין זײַן הױז‪,‬‬ ‫צוגעהערט ביז אַהער‪.‬‬
‫און האָט אױך דאָס ניט גענומען צום‬ ‫‪ 17‬האָט גאָט אַזױ געזאָגט‪ :‬דערמיט‬
‫האַרצן‪.‬‬ ‫װעסטו װיסן‪ ,‬אַז איך בין יהוה‪ :‬זע‪,‬‬
‫‪ 24‬און אַלע מִצרים האָבן געגראָבן‬ ‫איך שלאָג מיט דעם שטעקן װאָס אין‬
‫אַרום טײַך נאָך װאַסער צום טרינקען‪,‬‬ ‫מײַן האַנט‪ ,‬אױפֿן װאַסער װאָס אין‬
‫װאָרום זײ האָבן ניט געקענט טרינקען‬ ‫טײַך‪ ,‬און עס װעט פֿאַרקערט װערן אין‬
‫פֿון די װאַסערן פֿון טײַך‪.‬‬ ‫בלוט‪.‬‬
‫‪ 18‬און די פיש װאָס אין טײַך װעלן‬
‫‪ 25‬און עס זײַנען דערפילט געװאָרן‬ ‫אױסשטאַרבן‪ ,‬און דער טײַך װעט‬
‫זיבן טעג‪ ,‬נאָך דעם װי גאָט האָט‬ ‫פֿאַרשטונקען װערן‪ ,‬און די מִצרים‬
‫געשלאָגן דעם טײַך‪.‬‬ ‫װעלן זיך עקלען צו טרינקען װאַסער‬
‫‪ 26‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬ ‫אױסן טײַך‪.‬‬
‫קום צו פַּרעהן‪ ,‬און זאָג צו אים‪ :‬אַזױ‬ ‫‪ 19‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬
‫האָט גאָט געזאָגט‪ :‬לאָז אַװעק מײַן‬ ‫זאָג צו אַהר ֹנען‪ :‬נעם דײַן שטעקן‪,‬‬
‫פֿאָלק‪ ,‬זײ זאָלן מיר דינען‪.‬‬ ‫און שטרעק אױס דײַן האַנט אױף‬
‫‪ 27‬און אױב דו װילסט זײ ניט‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬אױף זײערע‬ ‫די װאַסערן פֿון מ ַ‬
‫אַװעקלאָזן‪ ,‬אָט פּלאָג איך דײַן גאַנצן‬ ‫שטראָמען‪ ,‬אױף זײערע טײַכן‪ ,‬און‬
‫גבֿול מיט פרעש‪.‬‬ ‫אױף זײערע געמױזעכצן‪ ,‬און אױף‬
‫‪ 28‬און דער טײַך װעט װידמענען‬ ‫אַלע זײערע אָנזאַמלונגען פֿון װאַסער‪,‬‬
‫פרעש‪ ,‬און זײ װעלן אַרױפֿגײן‪ ,‬און‬ ‫און זײ זאָלן װערן בלוט; און עס זאָל‬
‫װעלן קומען אין דײַן הױז‪ ,‬און אין דײַן‬ ‫ִצרי ִם‪,‬‬
‫זײַן בלוט אין גאַנצן לאַנד מ ַ‬
‫שלאָפקאַמער‪ ,‬און אױף דײַן בעט‪ ,‬און‬ ‫ס ַײ אין הילצערנע כּלים‪ ,‬ס ַײ אין‬
‫אין הױז פֿון דײַנע קנעכט‪ ,‬און אױף‬ ‫שטײנערנע‪.‬‬
‫דײַן פֿאָלק‪ ,‬און אין דײַנע אױװנס‪ ,‬און‬ ‫‪ 20‬האָבן משה און אַהרן אַזױ געטאָן‪,‬‬
‫אין דײַנע טײגמולטערס‪.‬‬ ‫װי גאָט האָט באַפֿױלן‪ .‬און ער האָט‬
‫‪93‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪7:29—8:17‬‬
‫‪ 9‬און גאָט האָט געטאָן אַזױ װי דאָס‬ ‫‪ 29‬אי אױף דיר‪ ,‬אי אױף דײַן פֿאָלק‪,‬‬
‫װאָרט פֿון משהן‪ ,‬און די פרעש זײַנען‬ ‫אי אױף אַלע דײַנע קנעכט‪ ,‬װעלן‬
‫אױסגעשטאָרבן פֿון די הײַזער‪ ,‬פֿון די‬ ‫אַרױפֿגײן די פרעש‪.‬‬
‫הױפן‪ ,‬און פֿון די פֿעלדער‪.‬‬
‫‪ 10‬און מע האָט זײ צונױפֿגעשאַרט‬
‫הױפנס אױף הױפנס‪ ,‬און דאָס לאַנד איז‬
‫און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬
‫זאָג צו אַהר ֹנען‪ :‬שטרעק אױס‬
‫דײַן האַנט מיט דײַן שטעקן אױף די‬
‫‪8‬‬
‫פֿאַרשטונקען געװאָרן‪.‬‬
‫‪ 11‬און װי פַּרעה האָט געזען‪ ,‬אַז עס‬ ‫שטראָמען‪ ,‬אױף די טײַכן‪ ,‬און אױף די‬
‫איז געװאָרן ַא דערלײַכטערונג‪ ,‬אַזױ‬ ‫געמױזעכצן‪ ,‬און ברענג אַרױף פרעש‬
‫האָט ער האַרט געמאַכט זײַן האַרץ‪ ,‬און‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫אױפֿן לאַנד מ ַ‬
‫האָט ניט צוגעהערט צו זײ; אַזױ װי‬ ‫‪ 2‬און אַהרן האָט אױסגעשטרעקט‬
‫גאָט האָט גערעדט‪.‬‬ ‫ִצרי ִם‪,‬‬‫זײַן האַנט אױף די װאַסערן פֿון מ ַ‬
‫‪ 12‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬ ‫און די פרעש זײַנען אַרױפֿגעגאַנגען‪,‬‬
‫זאָג צו אַהר ֹנען‪ :‬שטרעק אױס דײַן‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫און האָבן באַדעקט דאָס לאַנד מ ַ‬
‫שטעקן‪ ,‬און שלאָג דעם שטױב פֿון דער‬ ‫‪ 3‬האָבן די חַרטומים געטאָן דעס‬
‫ערד‪ ,‬און ער זאָל װערן אומגעציפער‬ ‫גלײַכן מיט זײערע פֿאַרבאָרגענע‬
‫אין גאַנצן לאַנד מ ַ‬ ‫קונצן‪ ,‬און זײ האָבן אַרױפֿגעבראַכט‬
‫‪ 13‬האָבן זײ אַזױ געטאָן; און אַהרן‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫פרעש אױפֿן לאַנד מ ַ‬
‫האָט אױסגעשטרעקט זײַן האַנט מיט‬ ‫‪ 4‬און פַּרעה האָט גערופֿן משהן און‬
‫זײַן שטעקן‪ ,‬און ער האָט געשלאָגן‬ ‫אַהר ֹנען‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬בעט צו‬
‫דעם שטױב פֿון דער ערד‪ ,‬און עס איז‬ ‫יהוה‪ ,‬ער זאָל אָפּטאָן די פרעש פֿון‬
‫געװאָרן אומגעציפער אױף מענטשן‬ ‫מיר און פֿון מײַן פֿאָלק‪ ,‬און איך‬
‫און אױף בהמות; דער גאַנצער שטױב‬ ‫װעל אַװעקלאָזן דאָס פֿאָלק‪ ,‬זײ זאָלן‬
‫פֿון דער ערד איז געװאָרן אומגעציפער‬ ‫שלאַכטן צו יהוה‪.‬‬
‫אין גאַנצן לאַנד מ ַ‬ ‫‪ 5‬האָט משה געזאָגט צו פַּרעהן‪ :‬האָב‬
‫‪ 14‬און די חַרטומים האָבן דעס גלײַכן‬ ‫דעם כּבוד איבער מיר; אױף װען‬
‫געאַרבעט מיט זײערע פֿאַרבאָרגענע‬ ‫זאָל איך בעטן פֿאַר דיר‪ ,‬און פֿאַר‬
‫קונצן אַרױסצוברענגען אומגעציפער‪,‬‬ ‫דײַנע קנעכט‪ ,‬און פֿאַר דײַן פֿאָלק‪ ,‬צו‬
‫אָבער זײ האָבן ניט געקענט‪ .‬און דאָס‬ ‫פֿאַרשנײַדן די פרעש פֿון דיר‪ ,‬און פֿון‬
‫אומגעציפער איז געװען אױף מענטשן‬ ‫דײַנע הײַזער‪ ,‬אַז נאָר אין טײַך זאָלן זײ‬
‫און אױף בהמות‪.‬‬ ‫בלײַבן?‬
‫‪ 15‬און די חַרטומים האָבן געזאָגט צו‬ ‫‪ 6‬האָט ער געענטפֿערט‪ :‬אױף‬
‫פַּרעהן‪ַ :‬א פינגער פֿון גאָט איז דאָס‪.‬‬ ‫מאָרגן‪ .‬האָט ער געזאָגט‪ :‬אַזױ װי דײַן‬
‫אָבער פַּרעהס האַרץ איז געבליבן‬ ‫װאָרט! כּדי זאָלסט װיסן‪ ,‬אַז ניט ָא‬
‫פֿעסט‪ ,‬און ער האָט ניט צוגעהערט צו‬ ‫אַז ַא װי יהוה אונדזער גאָט‪.‬‬
‫זײ; אַזױ װי גאָט האָט גערעדט‪.‬‬ ‫‪ 7‬און די פרעש װעלן זיך אָפּטאָן פֿון‬
‫‪ 16‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬ ‫דיר‪ ,‬און פֿון דײַנע הײַזער‪ ,‬און פֿון‬
‫פֿעדער זיך אין דער פֿרי‪ ,‬און שטעל זיך‬ ‫דײַנע קנעכט‪ ,‬און פֿון דײַן פֿאָלק; נאָר‬
‫פֿאַר פַּרעהן; זע‪ ,‬ער גײט אַרױס צום‬ ‫אין טײַך װעלן זײ בלײַבן‪.‬‬
‫װאַסער‪ ,‬זאָלסטו זאָגן צו אים‪ :‬אַזױ‬ ‫אַהרן‬ ‫און‬ ‫משה‬ ‫‪ 8‬זײַנען‬
‫האָט גאָט געזאָגט‪ :‬לאָז אַװעק מײַן‬ ‫אַרױסגעגאַנגען פֿון פַּרעהן‪ ,‬און‬
‫פֿאָלק‪ ,‬זײ זאָלן מיר דינען‪.‬‬ ‫משה האָט געשריען צו גאָט פֿון װעגן‬
‫‪ 17‬װאָרום אױב דו לאָזט ניט אַװעק‬ ‫די פרעש װאָס ער האָט אַרױפֿגעטאָן‬
‫מײַן פֿאָלק‪ ,‬אָט שיק איך אָן אױף‬ ‫אױף פַּרעהן‪.‬‬
‫‪8:18—9:6‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪94‬‬
‫יהוה‪ ,‬אַז דאָס געמיש פליגן זאָל זיך‬ ‫דיר‪ ,‬און אױף דײַנע קנעכט‪ ,‬און אױף‬
‫מאָרגן אָפּטאָן פֿון פַּרעהן‪ ,‬פֿון זײַנע‬ ‫דײַן פֿאָלק‪ ,‬און אין דײַנע הײַזער‪ַ ,‬א‬
‫קנעכט‪ ,‬און פֿון זײַן פֿאָלק; זאָל אָבער‬ ‫ִצרי ִם‬
‫געמיש פליגן‪ ,‬און די הײַזער פֿון מ ַ‬
‫פַּרעה ניט װידער מאַכן געשפּעט‪ ,‬ניט‬ ‫װעלן אָנגעפֿילט װערן מיט דעם געמיש‬
‫אַװעקצולאָזן דאָס פֿאָלק צו שלאַכטן‬ ‫פליגן‪ ,‬און אױך די ערד װאָס זײ זײַנען‬
‫צו יהוה‪.‬‬ ‫אױף איר‪.‬‬
‫‪ 26‬און משה איז אַרױסגעגאַנגען פֿון‬ ‫‪ 18‬און איך װעל אָפּזונדערן אין‬
‫פַּרעהן‪ ,‬און האָט געבעטן צו גאָט‪.‬‬ ‫יענעם טאָג דאָס לאַנד גוֹשֶן‪ ,‬װאָס מײַן‬
‫‪ 27‬און גאָט האָט געטאָן אַזױ װי דאָס‬ ‫פֿאָלק האַלט זיך אױף דערין‪ ,‬אַז דאָס‬
‫װאָרט פֿון משהן‪ ,‬און האָט אָפּגעטאָן‬ ‫געמיש פליגן זאָל דאָרטן ניט זײַן‪ ,‬כּדי‬
‫דאָס געמיש פליגן‪ ,‬פֿון פַּרעהן‪ ,‬פֿון‬ ‫זאָלסט װיסן‪ ,‬אַז איך‪ ,‬יהוה‪ ,‬בין אין‬
‫זײַנע קנעכט‪ ,‬און פֿון זײַן פֿאָלק; ניט‬ ‫לאַנד‪.‬‬
‫אַן אײנציקע איז געבליבן‪.‬‬ ‫‪ 19‬און איך װעל מאַכן אַן אָפּשײדונג‬
‫‪ 28‬אָבער פַּרעה האָט אױך דאָס מאָל‬ ‫צװישן מײַן פֿאָלק און צװישן דײַן‬
‫האַרט געמאַכט זײַן האַרץ‪ ,‬און האָט ניט‬ ‫פֿאָלק‪ .‬אױף מאָרגן װעט געשען‬
‫אַװעקגעלאָזן דאָס פֿאָלק‪.‬‬ ‫דערדאָזיקער צײכן‪.‬‬
‫‪ 20‬און גאָט האָט אַזױ געטאָן‪ :‬און‬
‫עס איז געקומען ַא געדיכט געמיש‬
‫און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬
‫קום צו פַּרעהן‪ ,‬און רעד צו אים‪:‬‬
‫אַזױ האָט געזאָגט יהוה‪ ,‬דער גאָט פֿון‬
‫‪9‬‬ ‫פליגן אין הױז פֿון פַּרעהן‪ ,‬און אין‬
‫הױז פֿון זײַנע קנעכט‪ ,‬און אין גאַנצן‬
‫די עִברים‪ :‬לאָז אַװעק מײַן פֿאָלק‪ ,‬זײ‬ ‫ִצרי ִם‪ .‬דאָס לאַנד איז פֿאַרװיסט‬ ‫לאַנד מ ַ‬
‫זאָלן מיר דינען‪.‬‬ ‫געװאָרן פֿון װעגן דעם געמיש פליגן‪.‬‬
‫‪ 2‬װאָרום אױב דו װילסט ניט‬ ‫‪ 21‬האָט פַּרעה גערופֿן משהן און‬
‫אַװעקלאָזן‪ ,‬און האַלטסט זײ נאָך‬ ‫אַהר ֹנען‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬גײט‬
‫װײַטער‪,‬‬ ‫שלאַכט צו אײַער גאָט אין לאַנד‪.‬‬
‫‪ 22‬האָט משה געזאָגט‪ :‬עס איז‬
‫‪ 3‬זע‪ ,‬װעט די האַנט פֿון גאָט זײַן‬ ‫ניט רעכט אַזױ צו טאָן‪ ,‬װאָרום די‬
‫אױף דײַן פֿי װאָס אין פֿעלד‪ ,‬אױף‬ ‫אומװערדיקײט פֿון די מִצרים װעלן‬
‫די פֿערד‪ ,‬אױף די אײזלען‪ ,‬אױף די‬ ‫מיר שלאַכטן צו יהוה אונדזער‬
‫קעמלען‪ ,‬אױף די רינדער‪ ,‬און אױף די‬ ‫גאָט; זע‪ ,‬אַז מיר װעלן שלאַכטן די‬
‫שאָפּ; ַא זײער שװערע מגפה‪.‬‬ ‫אומװערדיקײט פֿון די מִצרים פֿאַר‬
‫‪ 4‬און גאָט װעט אָפּזונדערן צװישן‬ ‫זײערע אױגן‪ ,‬צי װעלן זײ אונדז ניט‬
‫דעם פי פֿון ישׂראל און צװישן דעם‬ ‫פֿאַרשטײנען?‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬און פֿון אַלץ װאָס‬ ‫פי פֿון מ ַ‬ ‫‪ 23‬דר ַײ טעג װעגס װעלן מיר גײן אין‬
‫געהערט צו די קינדער פֿון ישׂראל װעט‬ ‫דער מדבר‪ ,‬און מיר װעלן שלאַכטן צו‬
‫גאָרנישט שטאַרבן‪.‬‬ ‫יהוה אונדזער גאָט‪ ,‬אַזױ װי ער װעט‬
‫‪ 5‬און גאָט האָט געמאַכט ַא צײַט‪,‬‬ ‫אונדז הײסן‪.‬‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬מאָרגן װעט גאָט טאָן‬ ‫‪ 24‬האָט פַּרעה געזאָגט‪ :‬איך װעל‬
‫די דאָזיקע זאַך אין לאַנד‪.‬‬ ‫אײַך אַװעקלאָזן‪ ,‬איר זאָלט שלאַכטן‬
‫‪ 6‬און גאָט האָט געטאָן די דאָזיקע‬ ‫צו יהוה אײַער גאָט אין דער מדבר‪,‬‬
‫זאַך אױף מאָרגן‪ ,‬און דאָס גאַנצע פי‬ ‫נאָר זײער װײַט זאָלט איר ניט גײן‪.‬‬
‫ִצרי ִם איז אױסגעשטאָרבן‪ ,‬אָבער‬‫פֿון מ ַ‬ ‫בעט פֿאַר מיר‪.‬‬
‫פֿון דעם פי פֿון די קינדער פֿון ישׂראל‬ ‫‪ 25‬האָט משה געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬איך גײ‬
‫איז אַן אײנציקס ניט געשטאָרבן‪.‬‬ ‫אַרױס פֿון דיר‪ ,‬און װעל בעטן צו‬
‫‪95‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪9:7—9:24‬‬
‫װאָלט געשלאָגן דיך און דײַן‬ ‫‪ 7‬און פַּרעה האָט געשיקט‪ ,‬ערשט‬
‫פֿאָלק מיט ַא מגפֿה‪ ,‬אַז דו װאָלסט‬ ‫פֿון דעם פי פֿון ישׂראל איז צו מאָל‬
‫פֿאַרטיליקט געװאָרן פֿון דער ערד‪.‬‬ ‫אַן אײנציקס ניט געשטאָרבן‪ .‬אָבער‬
‫‪ 16‬און נאָר דרום האָב איך דיך‬ ‫פַּרעהס האַרץ איז געבליבן האַרט‪ ,‬און‬
‫געלאָזט באַשטײן‪ ,‬כּדי דיר צו װײַזן‬ ‫ער האָט ניט אַװעקגעלאָזן דאָס פֿאָלק‪.‬‬
‫מײַן כּוח‪ ,‬און כּדי מע זאָל דערצײלן‬ ‫‪ 8‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‬
‫מײַן נאָמען איבער דער גאַנצער ערד‪.‬‬ ‫און צו אַהר ֹנען‪ :‬נעמט אײַך אײַערע‬
‫‪ 17‬נאָך אַלץ דערהײבסטו זיך אַקעגן‬ ‫פֿולע הױפנס אַש פֿון ַא קאַלכאױװן‪,‬‬
‫מײַן פֿאָלק‪ ,‬זײ ניט אַװעקצולאָזן‪.‬‬ ‫און משה זאָל עס ַא װאָרף טאָן אַקעגן‬
‫‪ 18‬זע‪ ,‬איך מאַך רעגענען מאָרגן אין‬ ‫הימל‪ ,‬פֿאַר די אױגן פֿון פַּרעהן‪.‬‬
‫דער צײַט זײער ַא שװערן האָגל‪ ,‬װאָס‬ ‫‪ 9‬און עס װעט װערן צו שטױב‬
‫ִצרי ִם‬
‫אַז ַא װי ער איז ניט געװען אין מ ַ‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬און‬
‫איבערן גאַנצן לאַנד מ ַ‬
‫פֿון דעם טאָג װאָס זי איז געגרונטפעסט‬ ‫װערן ַא גרינד װאָס שלאָגט אױס אין‬
‫געװאָרן און ביז אַצונד‪.‬‬ ‫בלאָטערן‪ ,‬אױף מענטשן און אױף‬
‫‪ 19‬און אַצונד שיק אַרײַנטרײַבן דײַן‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫בהמות‪ ,‬אין גאַנצן לאַנד מ ַ‬
‫פֿי‪ ,‬און אַלץ װאָס דו האָסט אין פֿעלד;‬ ‫‪ 10‬האָבן זײ גענומען אַש פֿון‬
‫יעטװעדער מענטש און בהמה װאָס‬ ‫ַא קאַלכאױװן‪ ,‬און זײ האָבן זיך‬
‫װעט זיך געפֿינען אין פֿעלד‪ ,‬און װעט‬ ‫געשטעלט פֿאַר פַּרעהן‪ ,‬און משה האָט‬
‫ניט אַרײַנגענומען װערן אין הױז‪ ,‬װעט‬ ‫עס ַא װאָרף געטאָן אַקעגן הימל‪ ,‬און‬
‫אױף זײ נידערן דער האָגל‪ ,‬און זײ‬ ‫עס איז געװאָרן ַא גרינד װאָס שלאָגט‬
‫װעלן שטאַרבן‪.‬‬ ‫אױס אין בלאָטערן‪ ,‬אױף מענטשן און‬
‫‪ 20‬דער פֿון פַּרעהס דינער װאָס האָט‬ ‫אױף בהמות‪.‬‬
‫מוֹרא געהאַט פֿאַר גאָטס װאָרט‪ ,‬האָט‬ ‫‪ 11‬און די חַרטומים האָבן ניט‬
‫געמאַכט אַנטרינען זײַנע קנעכט און‬ ‫געקענט שטײן פֿאַר משהן פֿון װעגן‬
‫זײַן פי אין די הײַזער‪.‬‬ ‫דעם גרינד‪ ,‬װאָרום דער גרינד איז‬
‫‪ 21‬און װער עס האָט ניט געטאָן‬ ‫געװען אױף די חַרטומים אַזױ װי אױף‬
‫זײַן האַרץ אױף גאָטס װאָרט‪ ,‬האָט‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫גאַנץ מ ַ‬
‫איבערגעלאָזן זײַנע קנעכט און זײַן פי‬ ‫‪ 12‬אָבער גאָט האָט פֿעסט געמאַכט‬
‫אין פֿעלד‪.‬‬ ‫פַּרעהס האַרץ‪ ,‬און ער האָט ניט‬
‫‪ 22‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬ ‫צוגעהערט צו זײ; אַזױ װי גאָט האָט‬
‫שטרעק אױס דײַן האַנט אַקעגן הימל‪,‬‬ ‫גערעדט צו משהן‪.‬‬
‫און זאָל װערן ַא האָגל אין גאַנצן‬ ‫‪ 13‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬אױף מענטשן‪ ,‬און אױף‬ ‫לאַנד מ ַ‬ ‫פֿעדער זיך אין דער פֿרי‪ ,‬און שטעל זיך‬
‫בהמות‪ ,‬און אױף אַלע קרײַטעכ ער פֿון‬ ‫פֿאַר פַּרעהן‪ ,‬און זאָג צו אים‪ :‬אַזױ האָט‬
‫פֿעלד‪ ,‬אין לאַנד מ ַ‬ ‫געזאָגט יהוה דער גאָט פֿון די עִברים‪:‬‬
‫‪ 23‬האָט משה אױסגעשטרעקט זײַן‬ ‫לאָז אַװעק מײַן פֿאָלק‪ ,‬זײ זאָלן מיר‬
‫שטעקן אַקעגן הימל‪ ,‬און גאָט האָט‬ ‫דינען‪.‬‬
‫געגעבן דונערן און האָגל‪ ,‬און ַא פֿײַער‬ ‫‪ 14‬װײַל דאָס מאָל שיק איך אָן אַלע‬
‫איז אַראָפּגעפֿאַלן אױף דער ערד; און‬ ‫מײַנע פּלאָגן אױף דיר גופֿא‪ ,‬אױף‬
‫גאָט האָט געמאַכט רעגענען ַא האָגל‬ ‫דײַנע קנעכט‪ ,‬און אױף דײַן פֿאָלק‪ ,‬כּדי‬
‫אױפֿן לאַנד מ ַ‬ ‫זאָלסט װיסן‪ ,‬אַז ניט ָא אַז ַא װי איך אױף‬
‫‪ 24‬און עס איז געװען ַא האָגל‪ ,‬מיט‬ ‫דער גאַנצער ערד‪.‬‬
‫ַא פֿלאַקעריקן פֿײַער אין מיטן האָגל‪,‬‬ ‫‪ 15‬װאָרום איך װאָלט אַצונד‬
‫זײער ַא שװערער‪ ,‬װאָס אַז ַא װי ער איז‬ ‫אױסגעשטרעקט מײַן האַנט‪ ,‬און‬
‫‪9:25—10:6‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪96‬‬
‫‪ 34‬און װי פַּרעה האָט געזען‪ ,‬אַז‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬פֿון‬

‫ניט געװען אין גאַנצן לאַנד מ ַ‬
‫דער רעגן און דער האָגל און די‬ ‫זינט עס איז געװאָרן צום פֿאָלק‪.‬‬
‫דונערן האָבן אױפֿגעהערט‪ ,‬אַזױ האָט‬ ‫‪ 25‬און דער האָגל האָט אײַנגעשלאָגן‬
‫ער װײַטער געזינדיקט‪ ,‬און האָט האַרט‬ ‫ִצרי ִם אַלץ װאָס‬ ‫אין גאַנצן לאַנד מ ַ‬
‫געמאַכט זײַן האַרץ‪ ,‬ער און זײַנע‬ ‫אױפֿן פֿעלד‪ ,‬פֿון ַא מענטשן ביז ַא‬
‫קנעכט‪.‬‬ ‫בהמה; אױך יעטװעדער קרײַטעכץ פֿון‬
‫‪ 35‬און פַּרעהס האַרץ איז געבליבן‬ ‫פֿעלד האָט דער האָגל אױסגעשלאָגן‪,‬‬
‫פֿעסט‪ ,‬און ער האָט ניט אַװעקגעלאָזן‬ ‫און יעטװעדער בױם פֿון פֿעלד האָט ער‬
‫די קינדער פֿון ישׂראל; אַזױ װי גאָט‬ ‫צעבראָכן‪.‬‬
‫האָט גערעדט דורך משהן‪.‬‬ ‫‪ 26‬נאָר אין לאַנד גוֹשֶן‪ ,‬װאָס דאָרטן‬
‫זײַנען געװען די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫בֹּא‬ ‫איז קײן האָגל ניט געװען‪.‬‬
‫משהן‪ :‬קום צו פַּרעהן‪,‬‬ ‫‪10‬‬
‫װאָרום איך האָב האַרט געמאַכט זײַן‬
‫‪ 27‬האָט פַּרעה געשיקט און גערופֿן‬
‫משהן און אַהר ֹנען‪ ,‬און ער האָט צו‬
‫זײ געזאָגט‪ :‬איך האָב געזינדיקט דאָס‬
‫האַרץ און דאָס האַרץ פֿון זײַנע קנעכט‪,‬‬ ‫מאָל; יהוה איז גערעכט‪ ,‬און איך און‬
‫כּדי איך זאָל טאָן מײַנע דאָזיקע צײכנס‬ ‫מײַן פֿאָלק זײַנען אומגערעכט‪.‬‬
‫צװישן אים;‬ ‫‪ 28‬בעט צו יהוה‪ ,‬און זאָל זײַן גענוג‬
‫‪ 2‬און כּדי זאָלסט דערצײלן אין די‬ ‫די דונערן פֿון גאָט און דער האָגל‪,‬‬
‫אױערן פֿון דײַן זון‪ ,‬און פֿון דײַן‬ ‫און איך װעל אײַך אַװעקלאָזן‪ ,‬און איר‬
‫זונס זון‪ ,‬װאָס איך האָב אָנגעטאָן‬ ‫װעט מער ניט בלײַבן‪.‬‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬און מײַנע צײכנס װאָס איך‬ ‫מ ַ‬ ‫‪ 29‬האָט משה צו אים געזאָגט‪ :‬װי‬
‫האָב געמאַכט צװישן זײ; און איר זאָלט‬ ‫איך גײ אַרױס פֿון שטאָט‪ ,‬װעל איך‬
‫װיסן‪ ,‬אַז איך בין יהוה‪.‬‬ ‫אױסשפּרײטן מײַנע הענט צו יהוה;‬
‫‪ 3‬זײַנען משה און אַהרן געקומען צו‬ ‫װעלן די דונערן אױפֿהערן‪ ,‬און דער‬
‫פַּרעהן‪ ,‬און זײ האָבן צו אים געזאָגט‪:‬‬ ‫האָגל װעט מער ניט זײַן; כּדי זאָלסט‬
‫אַזױ האָט געזאָגט יהוה דער גאָט פֿון‬ ‫װיסן אַז צו יהוה געהערט די ערד‪.‬‬
‫די עִבֿרים‪ :‬ביז װאַנען װעסטו זיך ניט‬
‫װעלן בײגן פֿאַר מיר? לאָז אַװעק מײַן‬ ‫‪ 30‬און דו און דײַנע קנעכט – איך‬
‫פֿאָלק‪ ,‬זײ זאָלן מיר דינען‪.‬‬ ‫װײס‪ ,‬אַז איר האָט נאָך אַלץ ניט מוֹרא‬
‫‪ 4‬װאָרום אױב דו װיסלט ניט‬ ‫פֿאַר גאָט יהוה‪.‬‬
‫אַװעקלאָזן מײַן פֿאָלק‪ ,‬אָט ברענג איך‬ ‫‪ 31‬און דער פֿלאַקס און דער גערשט‬
‫מאָרגן ַא הײשעריק אין דײַן גבֿול‪.‬‬ ‫זײַנען אױסגעשלאָגן געװאָרן‪ ,‬װאָרום‬
‫‪ 5‬און ער װעט פֿאַרדעקן דעם‬ ‫דער גערשט איז געװען אין זאַנג‪ ,‬און‬
‫אָנבליק פֿון דער ערד‪ ,‬אַז מע װעט‬ ‫דער פֿלאַקס אין בלי ִונג‪.‬‬
‫ניט קענען אַרױסזען די ערד; און ער‬ ‫‪ 32‬אָבער דער װײץ און דער‬
‫װעט אױפֿעסן דעם רעשט פֿון דער‬ ‫טונקלװײץ זײַנען ניט אױסגעשלאָגן‬
‫אַנטרינונג‪ ,‬װאָס אײַך איז געבליבן‬ ‫געװאָרן‪ ,‬װײַל זײ װערן שפּעט צײַטיק‪.‬‬
‫פֿון דעם האָגל‪ ,‬און װעט אױפֿעסן‬ ‫‪ 33‬און משה איז אַרױסגעגאַנגען‬
‫יעטװעדער בױם װאָס װאַקסט ב ַײ אײַך‬ ‫פֿון פַּרעהן אױסן שטאָט‪ ,‬און האָט‬
‫אױפֿן פֿעלד‪.‬‬ ‫אױסגעשפּרײט זײַנע הענט צו גאָט‪,‬‬
‫‪ 6‬און אָנגעפֿילט װעלן װערן דײַנע‬ ‫און די דונערן און דער האָגל האָבן‬
‫הײַזער‪ ,‬און די הײַזער פֿון אַלע דײַנע‬ ‫אױפֿגעהערט‪ ,‬און דער רעגן האָט מער‬
‫קנעכט‪ ,‬און די הײַזער פֿון גאַנץ‬ ‫ניט געגאָסן אױף דער ערד‪.‬‬
‫‪97‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪10:7—10:21‬‬
‫נאַכט; װי עס איז געװאָרן פֿרימאָרגן‪,‬‬ ‫ִצרי ִם; װאָס דײַנע עלטערן און דײַנע‬ ‫מ ַ‬
‫אַזױ האָט דער מזרח‪-‬װינט אָנגעטראָגן‬ ‫עלטערנס עלטערן האָבן ניט געזען פֿון‬
‫דעם הײשעריק‪.‬‬ ‫דעם טאָג‪ ,‬װאָס זײ זײַנען געװען אױף‬
‫‪ 14‬און דער הײשעריק איז‬ ‫דער ערד‪ ,‬און ביז הײַנטיקן טאָג‪– .‬‬
‫אַרױפֿגעגאַנגען אױפֿן גאַנצן לאַנד‬ ‫און ער האָט זיך אומגעקערט‪ ,‬און איז‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬און האָט זיך אַראָפּגעלאָזט‬ ‫מ ַ‬ ‫אַרױסגעגאַנגען פֿון פַּרעהן‪.‬‬
‫ִצרי ִם זײער‬‫אין דעם גאַנצן גבֿול פֿון מ ַ‬ ‫‪ 7‬האָבן פַּרעהס קנעכט צו אים‬
‫שװער; ניט פֿאַר אים איז געװען אַז ַא‬ ‫געזאָגט‪ :‬ביז וואַנען װעט דערדאָזיקער‬
‫הײשעריק װי ער‪ ,‬און ניט נאָך אים‬ ‫אונדז זײַן פֿאַר ַא שטרױכלונג? לאָז‬
‫װעט זײַן אַזאַ‪.‬‬ ‫אַװעק די לײַט‪ ,‬און זאָלן זײ דינען יהוה‬
‫‪ 15‬און ער האָט פֿאַרדעקט דעם‬ ‫זײער גאָט‪ .‬צי נאָך װײסטו ניט אַז‬
‫אָנבליק פֿון דער גאַנצער ערד‪ ,‬און‬ ‫ִצרי ִם גײט אונטער?‬ ‫מ ַ‬
‫די ערד איז פינצטער געװאָרן; און‬ ‫‪ 8‬האָט מען אומגעקערט משהן און‬
‫ער האָט אױפֿגעגעסן יעטװעדער‬ ‫אַהר ֹנען צו פַּרעהן‪ ,‬און ער האָט צו זײ‬
‫קרײַטעכץ פֿון דער ערד‪ ,‬און‬ ‫געזאָגט‪ :‬גײט דינט יהוה אײַער גאָט;‬
‫יעטװעדער פֿרוכט פֿון בױם‪ ,‬װאָס דער‬ ‫אָבער װער און װער זײַנען די גײער?‬
‫האָגל האָט איבערגעלאָזן; און עס איז‬ ‫‪ 9‬האָט משה געזאָגט‪ :‬מיט אונדזערע‬
‫ניט געבליבן קײן גרינס פֿון ַא בױם‬ ‫יונגע און מיט אונדזערע אַלטע װעלן‬
‫אָדער פֿון ַא קרײַטעכץ פֿון פֿעלד אין‬ ‫מיר גײן; מיט אונדזערע זין און מיט‬
‫גאַנצן לאַנד מ ַ‬ ‫אונדזערע טעכטער‪ ,‬מיט אונדזערע‬
‫‪ 16‬האָט פַּרעה גערופֿן אױף גיך‬ ‫שאָפּ און מיט אונדזערע רינדער װעלן‬
‫משהן און אַהר ֹנען‪ ,‬און האָט געזאָגט‪:‬‬ ‫מיר גײן; װאָרום ַא י ָום‪-‬טו ֿב צו יהוה‬
‫איך האָב געזינדיקט צו יהוה אײַער‬ ‫איז ב ַײ אונדז‪.‬‬
‫גאָט‪ ,‬און צו אײַך‪.‬‬ ‫‪ 10‬האָט ער צו זײ געזאָגט‪ :‬זאָל‬
‫‪ 17‬און אַצונד פֿאַרגיב‪ ,‬איך בעט דיך‪,‬‬ ‫יהוה אַזױ זײַן מיט אײַך‪ ,‬װי איך װעל‬
‫מײַן חטא בלױז דאָס מאָל‪ ,‬און בעט צו‬ ‫אײַך אַװעקלאָזן מיט אײַערע געזינטן!‬
‫יהוה אײַער גאָט‪ ,‬ער זאָל אָפּטאָן פֿון‬ ‫זעט‪ ,‬אַז איר האָט עפּעס שלעכטס אין‬
‫מיר נאָר די דאָזיקע פּעסט‪.‬‬ ‫אױסקוק‪.‬‬
‫‪ 18‬איז ער אַרױסגעגאַנגען פֿון‬ ‫‪ 11‬ניט אַזױ! גײט אַקאָרשט איר‬
‫פַּרעהן‪ ,‬און האָט געבעטן צו גאָט‪.‬‬ ‫מענער און דינט יהוה‪ ,‬װאָרום דאָס‬
‫‪ 19‬און גאָט האָט פֿאַרקערט זײער‬ ‫איז דאָך װאָס איר פֿאַרלאַנגט‪ – .‬און‬
‫ַא שטאַרקן מערבֿ‪-‬װינט‪ ,‬װאָס האָט‬ ‫מע האָט זײ אַרױסגעטריבן פֿון פֿאַר‬
‫אַװעקגעטראָגן דעם הײשעריק‪ ,‬און‬ ‫פַּרעהן‪.‬‬
‫האָט אים אַרײַנגעשטופּט אין ים‪-‬סוף;‬ ‫‪ 12‬האָט גאָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬
‫ניט אַן אײנציקער הײשעריק איז‬ ‫שטרעק אױס דײַן האַנט אױפֿן לאַנד‬
‫געבליבן אין גאַנצן גבֿול פֿון מ ַ‬ ‫ִצרי ִם װעגן דעם הײשעריק‪ ,‬און ער‬ ‫מ ַ‬
‫‪ 20‬אָבער גאָט האָט פֿעסט געמאַכט‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬און‬
‫װעט אַרױפֿגײן אױפֿן לאַנד מ ַ‬
‫פַּרעהס האַרץ‪ ,‬און ער האָט ניט‬ ‫װעט אױפֿעסן יעטװעדער קרײַטעכץ‬
‫אַװעקגעלאָזן די קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫פֿון דער ערד‪ ,‬אַלץ װאָס דער האָגל‬
‫‪ 21‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬ ‫האָט איבערגעלאָזן‪.‬‬
‫שטרעק אױס דײַן האַנט אַקעגן הימל‪,‬‬ ‫‪ 13‬און משה האָט אױסגעשטרעקט‬
‫און זאָל װערן ַא פֿינצטערניש איבערן‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬און‬
‫זײַן שטעקן אױפֿן לאַנד מ ַ‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬אַז מע זאָל קענען‬ ‫לאַנד מ ַ‬ ‫גאָט האָט געטריבן ַא מזרח‪-‬װינט אױפֿן‬
‫אָנטאַפּן די פֿינצטערניש‪.‬‬ ‫לאַנד יענעם גאַנצן טאָג און די גאַנצע‬
‫‪10:22—11:10‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪98‬‬
‫פֿון זײַן חבֿר‪ ,‬און איטלעכע פֿון איר‬ ‫‪ 22‬האָט משה אױסגעשטרעקט זײַן‬
‫חבֿרטע‪ ,‬זילבערנע זאַכן און גילדערנע‬ ‫האַנט אַקעגן הימל‪ ,‬און עס איז געװען‬
‫זאַכן‪.‬‬ ‫ַא שטאָקפֿינצטערניש אין גאַנצן לאַנד‬
‫‪ 3‬און גאָט האָט געגעבן דעם פֿאָלק‬ ‫ִצרי ִם דר ַײ טעג‪.‬‬
‫מ ַ‬
‫ִצרי ִם‪ .‬אױך איז‬ ‫חן אין די אױגן פֿון מ ַ‬ ‫‪ 23‬זײ האָבן אײנער דעם אַנדערן ניט‬
‫דער מאַן משה געװען זײער גרױס אין‬ ‫געזען‪ ,‬און זײ האָבן זיך קײנער ניט‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬אין די אױגן פֿון פַּרעהס‬ ‫לאַנד מ ַ‬ ‫אױפֿגעהױבן פֿון זײַן אָרט דר ַײ טעג‪.‬‬
‫קנעכט‪ ,‬און אין די אױגן פֿון פֿאָלק‪.‬‬ ‫אָבער ב ַײ אַלע קינדער פֿון ישׂראל איז‬
‫‪ 4‬און משה האָט געזאָגט‪ :‬אַזױ האָט‬ ‫געװען ליכטיק אין זײערע װױנערטער‪.‬‬
‫גאָט געזאָגט‪ :‬אַרום האַלבע נאַכט װעל‬ ‫‪ 24‬האָט פַּרעה גערופֿן משהן‪ ,‬און‬
‫ִצרי ִם;‬
‫איך אַרױסגײן צװישן מ ַ‬ ‫האָט געזאָגט‪ :‬גײט דינט יהוה; נאָר‬
‫אײַערע שאָפּ און אײַערע רינדער זאָלן‬
‫‪ 5‬און עס װעט שטאַרבן יעטװעדער‬ ‫זיך אָפּשטעלן; אײַערע געזינטן זאָלן‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬פֿון דעם בכָור‬‫בכָור אין לאַנד מ ַ‬ ‫אױך גײן מיט אײַך‪.‬‬
‫פֿון פַּרעהן װאָס דאַרף זיצן אױף זײַן‬ ‫‪ 25‬האָט משה געזאָגט‪ :‬אי דו מוזט‬
‫טראָן‪ ,‬ביז דעם בכָור פֿון דער דינסט‬ ‫אונדז מיטגעבן שלאַכטאָפּפֿער און‬
‫װאָס הינטער די מילשטײנער; אױך‬ ‫בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬כּדי מיר זאָלן מקרי ֿב‬
‫יעטװעדער בכָור פֿון ַא בהמה‪.‬‬ ‫זײַן צו יהוה אונדזער גאָט‪,‬‬
‫‪ 6‬און עס װעט װערן ַא גרױס געשרײ‬ ‫‪ 26‬אי אונדזער פי מוז מיטגײן מיט‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬װאָס אַז ַא איז‬
‫אין גאַנצן לאַנד מ ַ‬ ‫אונדז; ניט ַא קלױ זאָל איבערבלײַבן;‬
‫ניט געװען‪ ,‬און אַז ַא װעט מער ניט זײַן‪.‬‬ ‫װאָרום דערפֿון װעלן מיר נעמען אױף‬
‫‪ 7‬אָבער קעגן אַלע קינדער פֿון‬ ‫צו דינען יהוה אונדזער גאָט; און מיר‬
‫ישׂראל װעט ַא הונט ניט שאַרפֿן זײַן‬ ‫װײסן ניט מיט װאָס מיר װעלן דאַרפֿן‬
‫צונג‪ ,‬ס ַײ קעגן ַא מענטשן‪ ,‬ס ַײ קעגן ַא‬ ‫דינען יהוה‪ ,‬ביז מיר קומען אַהין‪.‬‬
‫בהמה; כּדי איר זאָלט װיסן‪ ,‬אַז יהוה‬ ‫‪ 27‬אָבער גאָט האָט פֿעסט געמאַכט‬
‫ִצרי ִם און צװישן‬ ‫שײדט אָפּ צװישן מ ַ‬ ‫פַּרעהס האַרץ‪ ,‬און ער האָט זײ ניט‬
‫ישׂראל‪.‬‬ ‫געװאָלט אַװעקלאָזן‪.‬‬
‫‪ 8‬און אַלע די דאָזיקע קנעכט דײַנע‬ ‫‪ 28‬און פַּרעה האָט צו אים געזאָגט‪:‬‬
‫װעלן אַראָפּנידערן צו מיר‪ ,‬און װעלן‬ ‫גײ אַװעק פֿון מיר; היט זיך‪ ,‬זאָלסט‬
‫זיך בוקן צו מיר‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬גײ‬ ‫מער מײַן פּנים ניט זען‪ ,‬װאָרום אין‬
‫אַרױס‪ ,‬דו מיט דײַן גאַנצן פֿאָלק‬ ‫דעם טאָג װאָס דו זעסט מײַן פּנים‪,‬‬
‫װאָס היטנער דיר; און נאָך דעם‬ ‫װעסטו שטאַרבן‪.‬‬
‫װעל איך אַרױסגײן‪ – .‬און ער‬ ‫‪ 29‬האָט משה געזאָגט‪ :‬האָסט‬
‫איז אַרױסגעגאַנגען פֿון פַּרעהן אין‬ ‫ריכטיק גערעדט; איך װעל מער‬
‫גרימצאָרן‪.‬‬ ‫װידער דײַן פּנים ניט זען‪.‬‬
‫‪ 9‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬ ‫און גאָט האָט געזאָגט צו‬
‫פַּרעה װעט ניט צוהערן צו אײַך; כּדי צו‬
‫מערן מײַנע װוּנדער אין לאַנד מ ַ‬
‫משהן‪ :‬נאָך אײן פּלאָג‬
‫װעל איך ברענגען אױף פַּרעהן און‬
‫‪11‬‬
‫‪ 10‬און משה און אַהרן האָבן געטאָן‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬דערנאָך װעט ער אײַך‬ ‫אױף מ ַ‬
‫אַלע די דאָזיקע װוּנדער פֿאַר פַּרעהן;‬ ‫אַװעקלאָזן פֿון דאַנען; אַז ער לאָזט‬
‫אָבער גאָט האָט פֿעסט געמאַכט‬ ‫אײַך אַװעק‪ ,‬װעט ער אײַך טרײַבנדיק‬
‫פַּרעהס האַרץ‪ ,‬און ער האָט ניט‬ ‫אין גאַנצן אַרױסטרײַבן פֿון דאַנען‪.‬‬
‫אַװעקגעלאָזן די קינדער פֿון ישׂראל‬ ‫‪ 2‬רעד אַקאָרשט אין די אױערן פֿון‬
‫פֿון זײַן לאַנד‪.‬‬ ‫פֿאָלק‪ ,‬זײ זאָלן אַנטלײַען איטלעכער‬
‫‪99‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪12:1—12:17‬‬

‫זאָלט איר אין פֿײַער פֿאַרברענען‪.‬‬
‫‪ 11‬און אַזױ זאָלט איר אים עסן‪:‬‬ ‫משהן און צו אַהר ֹנען אין‬ ‫‪12‬‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫אײַערע לענדן אָנגעגורט‪ ,‬אײַערע שיך‬
‫אױף אײַערע פיס‪ ,‬און אײַער שטעקן‬ ‫‪ 2‬דערדאָזיקער חוֹדש זאָל אײַך זײַן‬
‫אין אײַער האַנט; און איר זאָלט אים‬ ‫דער אָנהײב פֿון חדשים; דער ערשטער‬
‫עסן אין געאײַל‪ַ .‬א קָרבן‪-‬פּסח איז דאָס‬ ‫פֿון די חדשים פֿון יאָר זאָל ער אײַך‬
‫צו גאָט‪.‬‬ ‫זײַן‪.‬‬
‫‪ 12‬און איך װעל דורכגײן דורכן‬ ‫‪ 3‬רעד צו דער גאַנצער עדה פֿון‬
‫ִצרי ִם אין דערדאָזיקער נאַכט‪,‬‬ ‫לאַנד מ ַ‬ ‫ישׂראל‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬אין צענטן‬
‫און װעל שלאָגן יעטװעדער בכָור אין‬ ‫טאָג פֿון דעם דאָזיקן חוֹדש‪ ,‬זאָלן‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬פֿון ַא מענטשן ביז ַא‬‫לאַנד מ ַ‬ ‫זײ איטלעכער זיך נעמען צו לאַם‬
‫בהמה; און אױף אַלע געטער פֿון‬ ‫פֿאַר ַא פֿאָטערהױז‪ ,‬צו לאַם פֿאַר ַא‬
‫ִצרי ִם װעל איך טאָן ַא משפּט; איך‬ ‫מ ַ‬ ‫הױזגעזינט‪.‬‬
‫בין יהוה‪.‬‬ ‫‪ 4‬און אױב דאָס הױזגעזינט איז צו‬
‫‪ 13‬און דאָס בלוט װעט אײַך זײַן פֿאַר‬ ‫װינציק פֿאַר ַא לאַם‪ ,‬זאָל ער נעמען‬
‫ַא צײכן אױף די הײַזער װאָס איר זײַט‬ ‫מיט זײַן שכן װאָס איז נאָנט צו זײַן‬
‫דאָרטן‪ ,‬און איך װעל זען דאָס בלוט‪,‬‬ ‫הױז‪ ,‬לױט דער צאָל נפשות; איטלעכן‬
‫און װעל איבערהיפּן איבער אײַך‪ ,‬און‬ ‫װעדליק זײַן עסן זאָלט איר צײלן אױפֿן‬
‫עס װעט ניט זײַן צװישן אײַך קײן‬ ‫לאַם‪.‬‬
‫פּלאָג אומצוברענגען‪ ,‬װען איך שלאָג‬ ‫‪ַ 5‬א לאַם אָן ַא פעלער‪ַ ,‬א זָכר ַא יאָר‬
‫אין לאַנד מ ַ‬ ‫אַלט‪ ,‬זאָל עס אײַך זײַן; פֿון שעפּסן‬
‫‪ 14‬און דערדאָזיקער טאָג זאָל אײַך‬ ‫אָדער פֿון ציגן זאָלט איר נעמען‪.‬‬
‫זײַן פֿאַר ַא געדעכעניש‪ ,‬און איר זאָלט‬ ‫‪ 6‬און ער זאָל ב ַײ אײַך זײַן אין‬
‫אים פֿײַערן ַא פֿײַערטאָג צו גאָט;‬ ‫אָפּהיטונג ביזן פערצנטן טאָג פֿון‬
‫אױף אײַערע דוֹר‪-‬דוֹרות‪ ,‬װי אַן אײביק‬ ‫דעם דאָזיקן חוֹדש‪ ,‬און די גאַנצע‬
‫געזעץ‪ ,‬זאָלט איר אים פֿײַערן‪.‬‬ ‫אײַנזאַמלונג פֿון דער עדה פֿון ישׂראל‬
‫‪ 15‬זיבן טעג זאָלט איר עסן מצות;‬ ‫זאָל אים שעכטן קעגן אָװנט‪.‬‬
‫באַלד בײַם ערשטן טאָג זאָלט איר‬ ‫‪ 7‬און זײ זאָלן נעמען פֿון דעם‬
‫אָפּטאָן זױערטײג פֿון אײַערע הײַזער‪,‬‬ ‫בלוט און אַרױפֿטאָן אױף בײדע‬
‫װאָרום איטלעכער װאָס עסט חמץ פֿון‬ ‫און אױף דעם‬ ‫בײַשטידלעך‪,‬‬
‫ערשטן טאָג ביזן זיבעטן טאָג‪ ,‬יענע זעל‬ ‫אױבערשטידל‪ ,‬אױף די הײַזער װאָס‬
‫זאָל פֿאַרשניטן װערן פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫זײ װעלן אים עסן אין זײ‪.‬‬
‫‪ 16‬און אין ערשטן טאָג זאָל זײַן ַא‬ ‫‪ 8‬און זײ זאָלן עסן דאָס פלײש אין‬
‫הײליקע צונױפֿרופֿונג‪ ,‬און אין זיבעטן‬ ‫דערדאָזיקער נאַכט‪ ,‬געבראָטן אױפֿן‬
‫טאָג זאָל זײַן ַא הײליקע צונױפֿרופֿונג‬ ‫פֿײַער; מיט מצות און מיט ביטערע‬
‫ב ַײ אײַך; קײן אַרבעט זאָל אין זײ‬ ‫קרײַטעכצער זאָלן זײ עס עסן‪.‬‬
‫ניט געטאָן װערן‪ ,‬נאָר װאָס דאַרף‬ ‫‪ 9‬איר זאָלט ניט עסן פֿון אים האַלב‬
‫געגעסן װערן פֿון איטלעכן מענטשן‪,‬‬ ‫געבראָטן‪ ,‬אָדער געקאָכט‪ ,‬אָפּגעקאָכט‬
‫דאָס אַלײן מעג צוגעגרײט װערן ב ַײ‬ ‫אין װאַסער‪ ,‬נײַערט געבראָטן אױפֿן‬
‫אײַך‪.‬‬ ‫פֿײַער; זײַן קאָפּ מיט זײַנע קני און מיט‬
‫‪ 17‬און איר זאָלט אָפּהיטן די מצות;‬ ‫זײַנע אינגעװײד‪.‬‬
‫װאָרום אין דעם דאָזיקן אײגענעם טאָג‬ ‫‪ 10‬און איר זאָלט ניט איבערלאָזן פֿון‬
‫האָב איך אַרױסגעצױגן אײַערע מחנות‬ ‫אים ביז אין דער פֿרי‪ ,‬און װאָס װעט‬
‫ִצרי ִם‪ .‬און איר זאָלט‬ ‫פֿון לאַנד מ ַ‬ ‫איבערבלײַבן פֿון אים ביז אין דער פֿרי‪,‬‬
‫‪12:18—12:34‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪100‬‬
‫ב ַײ אײַך דערדאָזיקער דינסט?‬ ‫היטן דעם דאָזיקן טאָג אױף אײַערע‬

‫‪ 27‬זאָלט איר זאָגן‪ַ :‬א קָרבן‪-‬פּסח‬ ‫דוֹר‪-‬דוֹרות װי אַן אײביק געזעץ‪.‬‬
‫איז דאָס צו גאָט‪ ,‬װײַל ער האָט‬ ‫‪ 18‬אין ערשטן חוֹדש‪ ,‬פֿון פערצנטן‬
‫איבערגעהיפּט איבער די הײַזער פֿון די‬ ‫טאָג אין חודש אין אָװנט‪ ,‬זאָלט איר‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬װען ער‬
‫קינדער פֿון ישׂראל אין מ ַ‬ ‫עסן מצות‪ ,‬ביזן אײן און צװאַנציקסטן‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬און אונדזערע‬‫האָט געשלאָגן מ ַ‬ ‫טאָג אין חוֹדש אין אָװנט‪.‬‬
‫הײַזער האָט ער מציל געװען‪ .‬האָט‬ ‫‪ 19‬זיבן טעג זאָל זיך ניט געפֿינען‬
‫דאָס פֿאָלק זיך גענײגט און זיך‬ ‫זױערטײג אין אײַערע הײַזער‪ ,‬װאָרום‬
‫געבוקט‪.‬‬ ‫איטלעכער װאָס עסט חמץ‪ ,‬יענע זעל‬
‫‪ 28‬און די קינדער פֿון ישׂראל זײַנען‬ ‫זאָל פֿאַרשניטן װערן פֿון דער עדה פֿון‬
‫געגאַנגען און האָבן געטאָן; אַזױ װי‬ ‫ישׂראל‪ ,‬ס ַײ ַא פֿרעמדער‪ ,‬און ס ַײ אַן‬
‫גאָט האָט באַפֿױלן משהן און אַהר ֹנען‪,‬‬ ‫אײַנגעבאָרענער פֿון לאַנד‪.‬‬
‫אַזױ האָבן זײ געטאָן‪.‬‬ ‫‪ 20‬קײן חמץ זאָלט איר ניט עסן; אין‬
‫‪ 29‬און עס איז געװען אין האַלבע‬ ‫אַלע אײַערע װױנערטער זאָלט איר‬
‫נאַכט‪ ,‬אַזױ האָט גאָט געשלאָגן‬ ‫עסן מצות‪.‬‬
‫יעטװעדער בכָור אין לאַנד מ ַ‬ ‫‪ 21‬און משה האָט גערופֿן אַלע‬
‫פֿון דעם בכָור פֿון פַּרעהן װאָס האָט‬ ‫עלטסטע פֿון ישׂראל‪ ,‬און האָט צו זײ‬
‫געזאָלט זיצן אױף זײַן טראָן‪ ,‬ביז דעם‬ ‫געזאָגט‪ :‬ציט אַרױס און נעמט אײַך‬
‫בכָור פֿון געפאַנגענעם װאָס אין תּפֿיסה‬ ‫שאָפּ לױט אײַערע משפּחות‪ ,‬און שעכט‬
‫; און יעטװעדער בכָור פֿון ַא בהמה‪.‬‬ ‫דעם קָרבן‪-‬פּסח‪.‬‬
‫‪ 30‬איז פַּרעה אױפֿגעשטאַנען ב ַײ‬ ‫‪ 22‬און איר זאָלט נעמען ַא בינטל‬
‫דער נאַכט‪ ,‬ער און אַלע זײַנע קנעכט‪,‬‬ ‫אֵזוֹבֿ‪-‬גראָז און אײַנטונקען אין דעם‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬און עס איז געװאָרן‬‫און גאַנץ מ ַ‬ ‫בלוט װאָס אין בעקן‪ ,‬און איר זאָלט‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬װאָרום‬‫ַא גרױס געשרײ אין מ ַ‬ ‫צורירן צו דעם אױבערשטידל און צו‬
‫עס איז ניט געװען ַא הױז װאָס דאָרטן‬ ‫די בײדע בײַשטידלעך פֿון דעם בלוט‬
‫זאָל ניט זײַן ַא טױטער‪.‬‬ ‫װאָס אין בעקן‪ ,‬און איר זאָלט קײנער‬
‫‪ 31‬און ער האָט גערופֿן משהן און‬ ‫ניט אַרױסגײן פֿון דעם אײַנגאַנג פֿון‬
‫אַהר ֹנען ב ַײ דער נאַכט‪ ,‬און האָט‬ ‫זײַן הױז ביז אין דער פֿרי‪.‬‬
‫געזאָגט‪ :‬שטײט אױף‪ ,‬גײט אַרױס‬ ‫‪ 23‬און אַז גאָט װעט דורכגײן צו‬
‫פֿון צװישן מײַן פֿאָלק‪ ,‬אי איר‪ ,‬אי‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬װעט ער זען דאָס‬ ‫שלאָגן מ ַ‬
‫די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און גײט דינט‬ ‫בלוט אױפֿן אױבערשטידל און אױף‬
‫יהוה‪ ,‬אַזױ װי איר האָט געזאָגט‪.‬‬ ‫די בײדע בײַשטידלעך‪ ,‬און גאָט‬
‫‪ 32‬נעמט אי אײַערע שאָפּ‪ ,‬אי אײַערע‬ ‫װעט איבערהיפּן איבערן אײַנגאַנג‪ ,‬און‬
‫רינדער‪ ,‬אַזױ װי איר האָט געזאָגט‪ ,‬און‬ ‫ער װעט ניט לאָזן דעם אומברענגער‬
‫גײט; און בענטשט מיך אױך‪.‬‬ ‫אַרײַנקומען אין אײַער הױז צו שלאָגן‪.‬‬
‫‪ 33‬און די מִצרים זײַנען צוגעשטאַנען‬ ‫‪ 24‬און איר זאָלט אָפּהיטן די דאָזיקע‬
‫צו דעם פֿאָלק‪ ,‬זײ אַרױסצושיקן װאָס‬ ‫זאַך װי ַא געזעץ פֿאַר דיר און פֿאַר‬
‫גיכער פֿון לאַנד‪ ,‬װאָרום זײ האָבן‬ ‫דײַנע קינדער אױף אײביק‪.‬‬
‫געזאָגט‪ :‬מיר װעלן אַלע אױסשטאַרבן‪.‬‬ ‫‪ 25‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז איר װעט‬
‫‪ 34‬און דאָס פֿאָלק האָט גענומען‬ ‫קומען אין דעם לאַנד װאָס גאָט װעט‬
‫זײער טײג אײדער ער איז געזײַערט‬ ‫אײַך געבן‪ ,‬אַזױ װי ער האָט צוגעזאָגט‪,‬‬
‫געװאָרן; זײערע טײגמולטערס זײַנען‬ ‫זאָלט איר אָפּהיטן דעם דאָזיקן דינסט‪.‬‬
‫געװען אײַנגעבונדן אין זײערע טיכער‬ ‫‪ 26‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז אײַערע‬
‫אױף זײערע אַקסלען‪.‬‬ ‫קינדער װעלן אײַך פֿרעגן‪ :‬װאָס איז‬
‫‪101‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪12:35—13:3‬‬
‫געמַלט‪ ,‬דענצמאָל מעג ער פֿון אים‬ ‫‪ 35‬און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬
‫עסן‪.‬‬ ‫געטאָן אַזױ װי דאָס װאָרט פֿון משהן‪,‬‬
‫‪ 45‬אַן אײַנגעװאַנדערטער און ַא‬ ‫און זײ האָבן אַנטליען פֿון די מִצרים‬
‫געדונגענער טאָר פֿון אים ניט עסן‪.‬‬ ‫זילבערנע זאַכן און גילדערנע זאַכן‪,‬‬
‫‪ 46‬אין אײן הױז זאָל ער געגעסן‬ ‫און קלײדער‪.‬‬
‫װערן; זאָלסט ניט אַרױסטראָגן פֿון‬ ‫‪ 36‬װאָרום גאָט האָט געגעבן דעם‬
‫דעם פלײש אױסן הױז; און ַא בײן‬ ‫פֿאָלק חן אין די אױגן פֿון די מִצרים‪,‬‬
‫זאָלט איר ניט צעברעכן אין אים‪.‬‬ ‫און זײ האָבן זײ געליען; און זײ האָבן‬
‫‪ 47‬די גאַנצע עדה פֿון ישׂראל זאָל‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫אױסגעלײדיקט מ ַ‬
‫אים מאַכן‪.‬‬ ‫‪ 37‬און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬
‫‪ 48‬און אַז ב ַײ דיר װעט זיך‬ ‫אַרױסגעצױגן פֿון ַרעְמסֵס קײן סוכּוֹת‪,‬‬
‫אױפֿהאַלטן ַא פֿרעמדער‪ ,‬און ער װעט‬ ‫אַרום זעקס הונדערט טױזנט פֿוסגײער‪,‬‬
‫װעלן מאַכן ַא קָרבן‪-‬פּסח צו גאָט‪,‬‬ ‫מענער‪ ,‬אַחוץ קינדער‪.‬‬
‫זאָל ב ַײ אים געמַלט װערן יעטװעדער‬ ‫‪ 38‬און אױך ַא סך געמישט פֿאָלק איז‬
‫מאַנספּאַרשױן‪ ,‬און דענצמאָל קען ער‬ ‫אַרױסגעגאַנגען מיט זײ; און שאָפּ און‬
‫גענענען אים צו מאַכן; און ער זאָל זײַן‬ ‫רינדער זײער ַא גרױסע סטאַדע‪.‬‬
‫אַזױ װי אַן אײַנגעבאָרענער פֿון לאַנד;‬ ‫‪ 39‬און זײ האָבן געבאַקן פֿון דעם‬
‫אָבער קײן אומבאַשניטענער טאָר פֿון‬ ‫טײג װאָס זײ האָבן אַרױסגעטראָגן פֿון‬
‫אים ניט עסן‪.‬‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬קוכנס מצה‪ ,‬װאָרום ער איז‬ ‫מ ַ‬
‫‪ 49‬אײן געזעץ זאָל זײַן פֿאַר דעם‬ ‫ניט געזײַערט געװאָרן‪ ,‬װײַל זײ זײַנען‬
‫אײַנגעבאָרענעם‪ ,‬און פֿאַר דעם‬ ‫ִצרי ִם‪,‬‬
‫אַרױסגעטריבן געװאָרן פֿון מ ַ‬
‫פֿרעמדן װאָס האַלט זיך אױף צװישן‬ ‫און האָבן זיך ניט געקענט אױפֿהאַלטן‪,‬‬
‫אײַך‪.‬‬ ‫און אַפילו צערונג האָבן זײ זיך ניט‬
‫‪ 50‬און אַלע קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬ ‫צוגעגרײט‪.‬‬
‫דאָס געטאָן; אַזױ װי גאָט האָט‬ ‫‪ 40‬און דאָס זיצן פֿון די קינדער פֿון‬
‫באַפֿױלן משהן און אַהר ֹנען‪ ,‬אַזױ האָבן‬ ‫ישׂראל‪ ,‬װאָס זײ זײַנען געזעסן אין‬
‫זײ געטאָן‪.‬‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬איז געװען פֿיר הונדערט יאָר‬ ‫מ ַ‬
‫‪ 51‬און עס איז געװען אין דעם‬ ‫און דרײַסיק יאָר‪.‬‬
‫דאָזיקן אײגענעם טאָג‪ ,‬האָט גאָט‬ ‫‪ 41‬און עס איז געװען צום סָוף פֿון‬
‫אַרױסגעצױגן די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬ ‫פֿיר הונדערט יאָר און דרײַסיק יאָר‪,‬‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬לױט זײערע מחנות‪.‬‬
‫פֿון לאַנד מ ַ‬ ‫איז‪ ,‬גענױ אין דעם דאָזיקן טאָג‪ ,‬זײַנען‬
‫און גאָט האָט גערעדט צו‬ ‫אַלע מחנות פֿון גאָט אַרױסגעגאַנגען‬
‫משהן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫‪ 2‬הײליק צו מיר יעטװעדער בכָור;‬
‫‪13‬‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫פֿון לאַנד מ ַ‬
‫‪ַ 42‬א װאַכנאַכט איז דאָס געװען‬
‫איטלעכס װאָס עפנט דעם טראַכט‬ ‫ב ַײ גאָט זײ אַרױסצוציען פֿון לאַנד‬
‫צװישן די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬פֿון‬ ‫ִצרי ִם; איז די דאָזיקע אײגענע נאַכט‬ ‫מ ַ‬
‫ַא מענטשן אָדער פֿון ַא בהמה‪ ,‬זאָל‬ ‫ַא װאַכנאַכט צו גאָט ב ַײ אַלע קינדער‬
‫געהערן צו מיר‪.‬‬ ‫פֿון ישׂראל אױף זײערע דוֹר‪-‬דוֹרות‪.‬‬
‫‪ 3‬און משה האָט געזאָגט צו דעם‬ ‫‪ 43‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‬
‫פֿאָלק‪ :‬געדענקט דעם דאָזיקן טאָג‬ ‫און אַהר ֹנען‪ :‬דאָס איז דער דין פֿון דעם‬
‫װאָס איר זײַט אַרױסגעגאַנגען‬ ‫קָרבן‪-‬פּסח‪ :‬קײן פֿרעמד‪-‬געבאָרענער‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬פֿון דעם הױז פֿון‬ ‫פֿון מ ַ‬ ‫טאָר פֿון אים ניט עסן‪.‬‬
‫ַא‬ ‫װאָרום מיט‬ ‫קנעכטשאַפט;‬ ‫‪ 44‬און װוּ נאָר עמיצנס ַא קנעכט‬
‫שטאַרקער האַנט האָט אײַך גאָט‬ ‫געקױפֿט פֿאַר געלט‪ ,‬אַז דו האָסט אים‬
‫‪13:4—13:19‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪102‬‬
‫און אױב דו װעסט ניט אױסלײזן‪,‬‬ ‫אַרױסגעצױגן פֿון דאַנען; דרום זאָל‬
‫זאָלסטו אים אָפּהאַקן דאָס געניק‪ .‬און‬ ‫ניט געגעסן װערן חמץ‪.‬‬
‫יעטװעדער בכָור פֿון מענטשן צװישן‬ ‫‪ 4‬הײַנט גײט איר אַרױס‪ ,‬אין חוֹדש‬
‫דײַנע זין זאָלסטו אױסלײזן‪.‬‬ ‫אָביבֿ‪,‬‬
‫‪ 14‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז דײַן זון‬ ‫‪ 5‬איז‪ ,‬אַז גאָט װעט דיך ברענגען‬
‫װעט דיך פֿרעגן שפּעטער אַהין‪ ,‬אַזױ‬ ‫אין לאַנד פֿון דעם כּנַעֲני‪ ,‬און דעם‬
‫צו זאָגן‪ :‬װאָס איז דאָס? זאָלסטו זאָגן‬ ‫חִתּי‪ ,‬און דעם אֶמוֹרי‪ ,‬און דעם חוי‪ ,‬און‬
‫צו אים‪ :‬מיט ַא שטאַרקער האַנט האָט‬ ‫דעם יבֿוסי‪ ,‬װאָס ער האָט געשװאָרן‬
‫אונדז גאָט אַרױסגעצױגן פֿון מ ַ‬ ‫דײַנע עלטערן‪ ,‬דיר צו געבן‪ַ ,‬א לאַנד‬
‫פֿון דעם הױז פֿון קנעכטשאַפט‪.‬‬ ‫װאָס פליסט מיט מילך און האָניק‪,‬‬
‫‪ 15‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז פַּרעה‬ ‫זאָלסטו טאָן דעם דאָזיקן דינסט אין‬
‫האָט זיך אײַנגעשפֿאַרט קעגן אונדז‬ ‫דעם דאָזיקן חוֹדש‪.‬‬
‫אַװעקלאָזן‪ ,‬האָט גאָט געהרגעט‬ ‫‪ 6‬זיבן טעג זאָלסטו עסן מצות און‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬פֿון‬
‫יעטװעדער בכָור אין לאַנד מ ַ‬ ‫אױפֿן זיבעטן טאָג זאָל זײַן ַא י ָום‪-‬טו ֿב‬
‫ַא בכָור פֿון ַא מענטשן ביז ַא בכָור‬ ‫צו גאָט‪.‬‬
‫פֿון ַא בהמה; דרום שלאַכט איך צו‬ ‫‪ 7‬מצות זאָל געגעסן װערן אין די‬
‫גאָט איטלעכס װאָס עפנט דעם טראַכט‪,‬‬ ‫זיבן טעג‪ ,‬און עס זאָל ניט געזען װערן‬
‫אױב זכָרים; און יעטװעדער בכָור פֿון‬ ‫ב ַײ דיר חמץ‪ ,‬און עס זאָל ניט געזען‬
‫מײַנע זין לײז איך אױס‪.‬‬ ‫װערן ב ַײ דיר זױערטײג‪ ,‬אין דײַן‬
‫‪ 16‬און עס זאָל זײַן פֿאַר ַא צײכן אױף‬ ‫גאַנצן גבֿול‪.‬‬
‫דײַן האַנט‪ ,‬און פֿאַר ַא שטערנבאַנד‬ ‫‪ 8‬און זאָלסט דערצײלן דײַן זון אין‬
‫צװישן דײַנע אױגן; װאָרום מיט ַא‬ ‫יענעם טאָג‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬דאָס איז פֿון‬
‫שטאַרקער האַנט האָט אונדז גאָט‬ ‫װעגן דעם װאָס גאָט האָט מיר געטאָן‬
‫אַרױסגעצױגן פֿון מ ַ‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫ב ַײ מײַן אַרױסגײן פֿון מ ַ‬
‫‪ 9‬און די קינדער פֿון ישׂראל זײַנען‬
‫בשַ לַ ח‬ ‫אַרײַנגעגאַנגען אין מיטן ים אױף‬
‫‪ 17‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז פַּרעה‬ ‫טריקעניש; און די װאַסערן זײַנען זײ‬
‫האָט אַװעקגעלאָזן דאָס פֿאָלק‪ ,‬האָט זײ‬ ‫געװען ַא מױער פֿון זײער רעכטער זײַט‬
‫גאָט ניט געפירט אױף דעם װעג פֿון‬ ‫און פֿון זײער לינקער‪.‬‬
‫דעם לאַנד פֿון די פּלִשתּים‪ ,‬הגם ער‬ ‫‪ 10‬און זאָלסט אָפּהיטן דאָסדאָזיקע‬
‫איז געװען נאָנט; װאָרום גאָט האָט‬ ‫געזעץ אין זײַן געשטעלטער צײַט‪ ,‬פֿון‬
‫געזאָגט‪ :‬דאָס פֿאָלק װעט נאָך חרטה‬ ‫יאָר צו יאָר‪.‬‬
‫האָבן‪ ,‬אַז זײ װעלן דערזען מלחמה‪ ,‬און‬ ‫‪ 11‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז גאָט װעט‬
‫זײ װעלן זיך אומקערן קײן מ ַ‬ ‫דיך ברענגען אין לאַנד פֿון דעם כּנַעֲני‪,‬‬
‫‪ 18‬און גאָט האָט געפירט דאָס פֿאָלק‬ ‫אַזױ װי ער האָט געשװאָרן דיר און‬
‫אַרום‪ ,‬אױפֿן װעג פֿון מדבר בײַם‬ ‫דײַנע עלטערן‪ ,‬און ער װעט עס דיר‬
‫ים‪-‬סוף‪ .‬און די קינדער פֿון ישׂראל‬ ‫געבן‪,‬‬
‫זײַנען באַװאָפנטע אַרױפֿגעגאַנגען פֿון‬ ‫‪ 12‬זאָלסטו אָפּשײדן איטלעכס װאָס‬
‫לאַנד מ ַ‬ ‫עפנט דעם טראַכט‪ ,‬צו גאָט; און‬
‫‪ 19‬און משה האָט מיטגענומען מיט‬ ‫איטלעך ערשטגעבאָרנס פֿון ַא בהמה‬
‫זיך די בײנער פֿון יוֹספן; װאָרום‬ ‫װאָס דו װעסט האָבן‪ ,‬אױב זכָרים‪ ,‬זאָל‬
‫באַשװערן האָט ער באַשװאָרן די‬ ‫געהערן צו גאָט‪.‬‬
‫קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫‪ 13‬און יעטװעדער ערשטלינג פֿון אַן‬
‫דערמאָנען װעט זיך גאָט דערמאָנען‬ ‫אײזל זאָלסטו אױסלײזן מיט ַא לאַם‪,‬‬
‫‪103‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪13:20—14:14‬‬
‫‪ 7‬און ער האָט מיטגענומען זעקס‬ ‫אָן אײַך; זאָלט איר אױפֿברענגען מײַנע‬
‫הונדערט געקליבענע רײַטװעגן‪,‬‬ ‫בײנער פֿון דאַנען מיט אײַך‪.‬‬
‫און אַלע רײַטװעגן פֿון מ ַ‬ ‫‪ 20‬און זײ האָבן געצױגן פֿון סוכּוֹת‪,‬‬
‫עלטסטע איבער זײ אַלע‪.‬‬ ‫און האָבן גערוט אין אֵתָ ם בײַם עק‬
‫‪ 8‬און גאָט האָט פֿעסט געמאַכט דאָס‬ ‫מדבר‪.‬‬
‫האַרץ פֿון פַּרעה דעם מלך פֿון מ ַ‬ ‫‪ 21‬און גאָט איז געגאַנגען זײ‬
‫און ער האָט נאָכגעיאָגט די קינדער‬ ‫פֿאַרױס‪ ,‬ב ַײ טאָג אין ַא זײַל פֿון‬
‫פֿון ישׂראל; און די קינדער פֿון ישׂראל‬ ‫װאָלקן‪ ,‬זײ צו פירן אױפֿן װעג‪ ,‬און‬
‫זײַנען אַרױסגעגאַנגען מיט ַא הױכער‬ ‫ב ַײ נאַכט אין ַא זײַל פֿון פֿײַער‪ ,‬זײ צו‬
‫האַנט‪.‬‬ ‫לײַכטן; כּדי צו קענען גײן ב ַײ טאָג און‬
‫‪ 9‬און די מִצרים האָבן זײ‬ ‫ב ַײ נאַכט‪.‬‬
‫נאָכגעיאָגט‪ ,‬אַלע פֿערד‪ ,‬די רײַטװעגן‬ ‫‪ 22‬דער זײַל פֿון װאָלקן פלעגט זיך‬
‫פֿון פַּרעהן‪ ,‬און זײַנע רײַטער‪ ,‬און זײַן‬ ‫ניט אָפּטאָן ב ַײ טאָג‪ ,‬און דער זײַל פֿון‬
‫חיל‪ ,‬און זײ האָבן זײ אָנגעיאָגט װי זײ‬ ‫פֿײַער ב ַײ נאַכט‪ ,‬פֿון פֿאַרן פֿאָלק‪.‬‬
‫האָבן גערוט בײַם ים‪ ,‬ב ַײ פּי‪-‬החירוֹת‪,‬‬
‫‪ 10‬און װי פַּרעה האָט זיך‬

‫פֿאַר בעַל‪-‬צפֿון‪.‬‬
‫דערנענטערט‪ ,‬אַזױ האָבן די קינדער‬

‫און גאָט האָט גערעדט צו‬
‫‪ 2‬רעד צו די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫‪14‬‬
‫פֿון ישׂראל אױפֿגעהױבן זײערע אױגן‪,‬‬ ‫זײ זאָלן זיך אומקערן‪ ,‬און רוען פֿאַר‬
‫ערשט די מִצרים ציען הינטער זײ‪ ,‬און‬ ‫פּי‪-‬הַחירוֹת‪ ,‬צװישן מִגדוֹל און צװישן‬
‫זײ האָבן זײער מוֹרא געהאַט; און די‬ ‫ים‪ ,‬פֿאַר בעַל‪-‬צפֿון; אַקעגן אים זאָלט‬
‫קינדער פֿון ישׂראל האָבן געשריען צו‬ ‫איר רוען בײַם ים‪.‬‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫‪ 3‬און פַּרעה װעט זאָגן אױף די‬
‫‪ 11‬און זײ האָבן געזאָגט צו משהן‪:‬‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל‪ :‬זײ זײַנען‬
‫צי װײַל קײן קברים זײַנען ניט ָא אין‬ ‫צעטומלט אין לאַנד‪ ,‬דער מדבר האָט‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬האָסטו אונדז אַרױסגענומען‬ ‫מ ַ‬ ‫זײ אײַנגעשלאָסן‪.‬‬
‫צו שטאַרבן אין דער מדבר? װאָס‬ ‫‪ 4‬און איך װעל פֿעסט מאַכן פַּרעהס‬
‫האָסטו ד ָא געטאָן צו אונדז‪ ,‬אונדז‬ ‫האַרץ‪ ,‬און ער װעט זײ נאָכיאָגן;‬
‫ִצרי ִם?‬
‫אַרױסצוציען פֿון מ ַ‬ ‫און איך װעל געערלעכט װערן דורך‬
‫‪ 12‬איז דאָס ניט דאָס װאָרט װאָס מיר‬ ‫פַּרעהן‪ ,‬און דורך זײַן גאַנצן חיל‪ ,‬און די‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬אַזױ‬
‫האָבן גערעדט צו דיר אין מ ַ‬ ‫מִצרים װעלן װיסן‪ ,‬אַז איך בין יהוה‪.‬‬
‫צו זאָגן‪” :‬טו זיך אָפּ פֿון אונדז‪ ,‬און‬ ‫– און זײ האָבן אַזױ געטאָן‪.‬‬
‫ִצרי ִם“? װאָרום בעסער‬ ‫לאָמיר דינען מ ַ‬ ‫‪ 5‬איז אָנגעזאָגט געװאָרן דעם מלך‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬אײדער‬‫פֿאַר אונדז צו דינען מ ַ‬ ‫מצרי ִם‪ ,‬אַז דאָס פֿאָלק איז‬ ‫ַ‬ ‫פֿון‬
‫מיר זאָלן שטאַרבן אין דער מדבר‪.‬‬ ‫אַנטלאָפן‪ ,‬און דאָס האַרץ פֿון פַּרעהן‬
‫‪ 13‬האָט משה געזאָגט צום פֿאָלק‪:‬‬ ‫און פֿון זײַנע קנעכט איז פֿאַרקערט‬
‫איר זאָלט ניט מוֹרא האָבן; שטײט און‬ ‫געװאָרן אַקעגן דעם פֿאָלק‪ ,‬און זײ‬
‫זעט די ישועה פֿון גאָט װאָס ער װעט‬ ‫האָבן געזאָגט‪ :‬װאָס האָבן מיר ד ָא‬
‫אײַך הײַנט טאָן; װאָרום װי איר זעט‬ ‫געטאָן‪ ,‬װאָס מיר האָבן אַװעקגעלאָזן‬
‫הײַנט די מִצרים‪ ,‬װעט איר זײ אױף‬ ‫ישׂראל פֿון אונדז צו דינען?‬
‫אײביק מער װידער ניט אָנזען‪.‬‬ ‫‪ 6‬האָט ער אײַנגעשפּאַנט זײַן‬
‫‪ 14‬גאָט װעט מלחמה האַלטן פֿאַר‬ ‫רײַטװאָגן‪ ,‬און האָט גענומען מיט זיך‬
‫אײַך‪ ,‬און איר װעט שטײן שטיל‪.‬‬ ‫זײַן פֿאָלק‪.‬‬
‫‪14:15—14:31‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪104‬‬
‫‪ 24‬און עס איז געװען אין‬ ‫‪ 15‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬

‫גאָט‬ ‫דער פֿרימאָרגנװאַך‪ ,‬האָט‬ ‫װאָס שרײַסטו צו מיר? רעד צו די‬
‫אַראָפּגעקוקט אױף דער מחנה פֿון‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬זײ זאָלן ציען‪.‬‬
‫ִצרי ִם מיט ַא זײַל פֿון פֿײַער און‬ ‫מ ַ‬ ‫‪ 16‬און דו הײב אױף דײַן שטעקן‪,‬‬
‫װאָלקן‪ ,‬און ער האָט פֿאַרטומלט די‬ ‫און שטרעק אױס דײַן האַנט אױפֿן ים‪,‬‬
‫מחנה פֿון מ ַ‬ ‫און שפּאַלט ים‪ ,‬און די קינדער פֿון‬
‫‪ 25‬און ער האָט אָפּגעטאָן די רעדער‬ ‫ישׂראל װעלן אַרײַן אין מיטן ים אױף‬
‫פֿון זײערע רײַטװעגן‪ ,‬און זײ געמאַכט‬ ‫טריקעניש‪.‬‬
‫פאָרן מיט שװעריקײט‪ ,‬און די מִצרים‬ ‫‪ 17‬און איך‪ ,‬זע‪ ,‬איך מאַך פֿעסט דאָס‬
‫האָבן געזאָגט‪ :‬לאָמיר אַנטלױפן פֿון‬ ‫האַרץ פֿון די מִצרים‪ ,‬און זײ װעלן‬
‫ישׂראל‪ ,‬װאָרום יהוה האַלט מלחמה‬ ‫אַרײַן נאָך זײ; און איך װעל געערלעכט‬
‫פֿאַר זײ מיט מ ַ‬ ‫װערן דורך פַּרעהן‪ ,‬און דורך זײַן‬
‫‪ 26‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬ ‫גאַנצן חיל‪ ,‬דורך זײַנע רײַטװעגן‪ ,‬און‬
‫שטרעק אױס דײַן האַנט אױפֿן ים‪ ,‬און‬ ‫דורך זײַנע רײַטער‪.‬‬
‫זאָלן די װאַסערן זיך אומקערן אױף‬ ‫‪ 18‬און די מִצרים װעלן װיסן אַז איך‬
‫די מִצרים‪ ,‬אױף זײערע רײַטװעגן‪ ,‬און‬ ‫בין יהוה‪ ,‬װען איך װער געערלעכט‬
‫אױף זײערע רײַטער‪.‬‬ ‫דורך פַּרעהן‪ ,‬דורך זײַנע רײַטװעגן‪,‬‬
‫‪ 27‬האָט משה אױסגעשטרעקט זײַן‬ ‫און דורך זײַנע רײַטער‪.‬‬
‫האַנט אױפֿן ים‪ ,‬און דער ים האָט זיך‬ ‫‪ 19‬און דער מלאך פֿון גאָט װאָס איז‬
‫אומגעקערט אַקעגן פֿרימאָרגן צו זײַן‬ ‫געגאַנגען פֿאַר דער מחנה פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫שטאַרקײט‪ ,‬און די מִצרים זײַנען אים‬ ‫האָט אַװעקגעצױגן און איז געגאַנגען‬
‫אָנגעלאָפן אַנטקעגן; און גאָט האָט‬ ‫פֿון הינטער זײ; און דער װאָלקנזײַל‬
‫אַרײַנגעטרײסלט די מִצרים אין מיטן‬ ‫האָט אַװעקגעצױגן פֿון פֿאַר זײ‪ ,‬און‬
‫ים‪.‬‬ ‫האָט זיך געשטעלט הינטער זײ;‬
‫‪ 28‬און די װאַסערן האָבן זיך‬ ‫‪ 20‬און ער איז געקומען צװישן דער‬
‫אומגעקערט‪ ,‬און האָבן צוגעדעקט‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬און צװישן דער‬ ‫מחנה פֿון מ ַ‬
‫די רײַטװעגן‪ ,‬און די רײַטער – דעם‬ ‫מחנה פֿון ישׂראל; און דאָרטן איז‬
‫גאַנצן חיל פֿון פַּרעהן‪ ,‬װאָס איז אַרײַן‬ ‫געװען דער װאָלקן און די פֿינצטערניש‬
‫נאָך זײ אין ים; ניט געבליבן פֿון זײ צו‬ ‫און ד ָא האָט ער באַלוכטן די נאַכט;‬
‫מאָל אַן אײנציקער‪.‬‬ ‫און אײנע האָט ניט גענענט צו דער‬
‫‪ 29‬און די קינדער פֿון ישׂראל זײַנען‬ ‫אַנדערער די גאַנצע נאַכט‪.‬‬
‫געגאַנגען אין מיטן ים אױף טריקעניש‬ ‫‪ 21‬און משה האָט אױסגעשטרעקט‬
‫און די װאַסערן זײַנען זײ געװען ַא‬ ‫זײַן האַנט אױפֿן ים‪ ,‬און גאָט האָט‬
‫מױער פֿון זײער רעכטער זײַט און פֿון‬ ‫געטריבן דעם ים מיט ַא שטאַרקן‬
‫זײער לינקער‪.‬‬ ‫מזרח‪-‬װינט ַא גאַנצע נאַכט‪ ,‬און‬
‫‪ 30‬און גאָט האָט אין יענעם טאָג‬ ‫געמאַכט דעם ים פֿאַר ַא טריקעניש‪ ,‬און‬
‫געהאָלפן ישׂראל פֿון דער האַנט פֿון‬ ‫די װאַסערן האָבן זיך צעשפּאָלטן‪.‬‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬און ישׂראל האָט געזען די‬ ‫מ ַ‬ ‫‪ 22‬גָד – אים װעט ַא מחנה באַפֿאַלן‪,‬‬
‫מִצרים טױט אױפֿן ברעג פֿון ים‪.‬‬ ‫אָבער ער װעט אָנפֿאַלן אױף זײער‬
‫‪ 31‬און ישׂראל האָט געזען די גרױסע‬ ‫טריט‪.‬‬
‫שטאַרקײט װאָס גאָט האָט געטאָן‬ ‫‪ 23‬און די מִצרים האָבן נאָכגעיאָגט‪,‬‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬און דאָס פֿאָלק האָט‬ ‫אַקעגן מ ַ‬ ‫און אַלע פֿערד פֿון פַּרעהן‪ ,‬זײַנע‬
‫מוֹרא געהאַט פֿאַר גאָט‪ ,‬און זײ האָבן‬ ‫רײַטװעגן‪ ,‬און זײַנע רײַטער‪ ,‬זײַנען‬
‫געגלױבט אין גאָט‪ ,‬און אין זײַן קנעכט‬ ‫אַרײַן נאָך זײ אין מיטן ים‪.‬‬
‫‪105‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪15:1—15:20‬‬
‫זײ זײַנען אײַנגעזונקען װי בל ַײ אין די‬ ‫משהן‪.‬‬

‫מאַכטיקע װאַסערן‪.‬‬
‫‪ 11‬װער איז װי דו‪ ,‬יהוה‪ ,‬צװישן‬
‫די מאַכטיקע? װער איז װי דו‪,‬‬
‫דענצמאָל טוט זינגען משה‬
‫און די קינדער פֿון ישׂראל‬ ‫‪15‬‬
‫דאָסדאָזיקע געזאַנג צו גאָט‪ ,‬און זײ‬
‫פּראַכטיק אין הײליקײט‪ ,‬פאָרכטיק אין‬
‫לױבונגען‪ ,‬טוער פֿון װוּנדער?‬ ‫האָבן געזאָגט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬איך װעל‬
‫‪ 12‬האָסט אױסגעשטרעקט דײַן‬ ‫זינגען צו יהוה‪ ,‬װאָרום ער איז הױך‬
‫רעכטע האַנט‪ ,‬האָט די ערד זײ‬ ‫דערהײכט; דעם פֿערד מיט זײַן רײַטער‬
‫אײַנגעשלונגען‪.‬‬ ‫האָט ער געשלײַדערט אין ים‪.‬‬
‫‪ 13‬האָסט געפירט מיט דײַן חסד דאָס‬ ‫‪ 2‬מײַן שטאַרקײט און געזאַנג איז‬
‫פֿאָלק װאָס דו האָסט אױסגעלײזט;‬ ‫י ָה‪ ,‬און ער איז מיר געװען ַא ישועה‪.‬‬
‫באַלײט מיט דײַן שטאַרקײט צו דײַן‬ ‫דאָס איז מײַן גאָט‪ ,‬און איך װעל אים‬
‫הײליקער װוינונג‪.‬‬ ‫באַשײנען; דער גאָט פֿון מײַן פֿאָטער‪,‬‬
‫‪ 14‬פעלקער האָבן געהערט‪ ,‬האָבן זײ‬ ‫און איך װעל אים דערהײבן‪.‬‬
‫געציטערט‪ ,‬אַן אַנגסט האָט באַנומען די‬ ‫‪ 3‬יהוה איז ַא קריגסמאַן‪ ,‬יהוה איז‬
‫װוֹינער פֿון פּ ֶלשֶת‪.‬‬ ‫זײַן נאָמען‪.‬‬
‫‪ 15‬דערשראָקן האָבן זיך דענצמאָל‬ ‫‪ 4‬פַּרעהס רײַטװעגן און זײַן חיל‬
‫די פירשטן פֿון אֶדוֹם‪ ,‬די פירער פֿון‬ ‫האָט ער געװאָרפֿן אין ים‪ ,‬און זײַנע‬
‫מוֹאָב‪ ,‬זײ האָט ַא שױדער באַנומען‪,‬‬ ‫געקליבענע עלטסטע זײַנען אין ים‪-‬סוף‬
‫צעגאַנגען געװאָרן זײַנען אַלע װוינער‬ ‫דערטרונקען‪.‬‬
‫פֿון ְכּנַעַן;‬ ‫‪ 5‬די תּהָומען טוען זײ צודעקן‪ ,‬זײ‬
‫‪ 16‬אַן אימה און ַא פּחד איז געפֿאַלן‬ ‫האָבן װי ַא שטײן אין די טיפענישן‬
‫אױף זײ‪ .‬דורך דער גרױסקײט פֿון‬ ‫גענידערט‪.‬‬
‫דײַן אָרעם זײַנען זײ שטיל װי ַא שטײן‬ ‫‪ 6‬דײַן רעכטע האַנט‪ ,‬גאָט‪ ,‬דו‬
‫געװאָרן‪ ,‬בעת דײַן פֿאָלק איז אַריבער‪,‬‬ ‫פּראַכטיקער אין שטאַרקײט‪ ,‬דײַן‬
‫גאָט‪ ,‬בעת אַריבער איז דאָס פֿאָלק װאָס‬ ‫רעכטע האַנט‪ ,‬גאָט‪ ,‬טוט צעברעכן‬
‫דו האָסט אױסגעקױפֿט‪.‬‬ ‫דעם פֿײַנט‪.‬‬
‫‪ 17‬װעסט זײ ברענגען און זײ פלאַנצן‬ ‫‪ 7‬און מיט דײַן גרױס מאַכטיקײט‬
‫אױף דעם באַרג פֿון דײַן אַרב‪,‬‬ ‫צעשטערסטו דײַנע קעגנשטײער;‬
‫דעם אָרט װאָס דו האָסט געמאַכט‬ ‫שיקסט אַרױס דײַן גרימצאָרן‪,‬‬
‫פֿאַר דיר‪ ,‬גאָט‪ ,‬צו װוינען‪ ,‬דעם‬ ‫פֿאַרצערט ער זײ װי שטרױ‪.‬‬
‫הײליקטום‪ ,‬גאָט‪ ,‬װאָס דײַנע הענט‬ ‫‪ 8‬און פֿון דעם הױך פֿון דײַנע‬
‫האָבן אױפֿגעשטעלט‪.‬‬ ‫נאָזלעכער האָבן זיך די װאַסערן‬
‫‪ 18‬גאָט װעט קיניגן אױף אײביק און‬ ‫געהױפנט; אַזױ װי ַא סטױג זײַנען‬
‫שטענדיק‪.‬‬ ‫די שטראָמען געשטאַנען; די תּהָומען‬
‫‪ 19‬װאָרום פַּרעהס פֿערד מיט זײַנע‬ ‫האָבן געגליװערט אין האַרצן פֿון ים‪.‬‬
‫רײַטװעגן און זײַנע רײַטער זײַנען‬ ‫‪ 9‬דער פֿײַנט האָט געזאָגט‪ :‬איך‬
‫גאָט האָט‬ ‫אַרײַן אין ים‪ ,‬און‬ ‫װעל יאָגן‪ ,‬איך װעל כאַפּן‪ ,‬איך װעל‬
‫אומגעקערט אױף זײ די װאַסערן פֿון‬ ‫אױסטײלן רױב‪ ,‬מײַן זעל װעט זיך‬
‫ים‪ ,‬און די קינדער פֿון ישׂראל זײַנען‬ ‫אָנפֿילן מיט זײ; איך װעל ציען מײַן‬
‫געגאַנגען אין מיטן ים אױף טריקעניש‪.‬‬ ‫שװערד‪ ,‬אױסראָטן װעט זײ מײַן‬
‫‪ 20‬און מרים די נביאה‪ ,‬אַהרנס‬ ‫האַנט‪.‬‬
‫שװעסטער‪ ,‬האָט גענומען די פּױק אין‬ ‫‪ 10‬האָסטו מיט דײַן אָטעם ַא בלאָז‬
‫איר האַנט‪ ,‬און אַלע װײַבער זײַנען‬ ‫געטאָן‪ ,‬האָט דער ים זײ צוגעדעקט;‬
‫‪15:21—16:8‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪106‬‬
‫און זײ האָבן אַװעקגעצױגן‬

‫פֿון אֵילִם‪ ,‬און די גאַנצע‬ ‫‪16‬‬
‫עדה פֿון די קינדער פֿון ישׂראל איז‬
‫אַרױסגעגאַנגען נאָך איר מיט פּױקן און‬
‫מיט טענץ‪.‬‬
‫אָנגעקומען אין מדבר סין װאָס צװישן‬ ‫‪ 21‬און מרים האָט געזונגען פֿאַר זײ‪:‬‬
‫אֵילִם און צװישן סינַי‪ ,‬אין פופצנטן‬ ‫זינגט צו גאָט‪ ,‬װאָרום ער איז הױך‬
‫טאָג פֿון צװײטן חוֹדש נאָך זײער‬ ‫דערהײכט; דעם פֿערד מיט זײַן רײַטער‬
‫אַרױסגײן פֿון לאַנד מ ַ‬ ‫האָט ער געשלײַדערט אין ים‪.‬‬
‫‪ 2‬און די גאַנצע עדה פֿון די קינדער‬ ‫‪ 22‬און משה האָט געמאַכט ציען די‬
‫פֿון ישׂראל האָט געמורמלט אַקעגן‬ ‫ישׂראל פֿון ים‪-‬סוף‪ ,‬און זײ זײַנען‬
‫משהן און אַקעגן אַהר ֹנען אין מדבר;‬ ‫אַרױסגעגאַנגען צום מדבר שור; און‬
‫‪ 3‬און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬ ‫זײ זײַנען געגאַנגען דר ַײ טעג אין דער‬
‫צו זײ געזאָגט‪ :‬הלװאַי װאָלטן מיר‬ ‫מדבר‪ ,‬און האָבן ניט געפונען קײן‬
‫געשטאָרבן דורך דער האַנט פֿון גאָט‬ ‫װאַסער‪.‬‬
‫ִצרי ִם װען מיר זײַנען‬ ‫אין לאַנד מ ַ‬ ‫‪ 23‬און זײ זײַנען געקומען קײן מ ָָרה;‬
‫געזעסן איבערן פלײש װען מיר האָבן‬ ‫אָבער זײ האָבן ניט געקענט טרינקען‬
‫געגעסן ברױט צו זאַט; װאָרום איר‬ ‫דאָס װאַסער פֿון מ ָָרה‪,‬‬
‫האָט אונדז אַרױסגעבראַכט אין דעם‬ ‫‪ 24‬װײַל עס איז געװען ביטער‪ .‬דרום‬
‫דאָזיקן מדבר‪ ,‬צו טײטן די דאָזיקע‬ ‫האָט מען גערופֿן איר נאָמען מ ָָרה‪.‬‬
‫גאַנצע אײַנזאַמלונג דורך הונגער‪.‬‬ ‫און דאָס פֿאָלק האָט געמורמלט אַקעגן‬
‫‪ 4‬האָט גאָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬ ‫משהן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬װאָס זאָלן מיר‬
‫זע‪ ,‬איך מאַך אײַך רעגענען ברױט‬ ‫טרינקען?‬
‫פֿון הימל‪ ,‬און דאָס פֿאָלק װעט‬
‫אַרױסגײן און קלײַבן איטלעכן טאָג די‬ ‫‪ 25‬האָט ער געשריען צו גאָט‪ ,‬און‬
‫באַדערפעניש פֿון טאָג‪ ,‬כּדי איך זאָל‬ ‫גאָט האָט אים אָנגעװיזן ַא בױם‪ ,‬און ער‬
‫אים פּרוּװן אױב ער װעט גײן אין מײַן‬ ‫האָט אים אַרײַנגעװאָרפֿן אין װאַסער‪,‬‬
‫תּוֹרה אָדער ניט‪.‬‬ ‫און דאָס װאַסער איז געװאָרן זיס‪.‬‬
‫‪ 5‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אױפֿן זעקסטן‬ ‫דאָרטן האָט ער זײ געמאַכט חוקים‬
‫טאָג‪ ,‬אַז זײ װעלן אָפּמעסטן װאָס זײ‬ ‫און געזעצן‪ ,‬און דאָרטן האָט ער זײ‬
‫װעלן אַהײמברענגען‪ ,‬װעט עס זײַן‬ ‫געפּרוּװט‪.‬‬
‫צװײ מאָל אַזױ פיל װי זײ קלײַבן אױף‬ ‫‪ 26‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬אױב‬
‫טאָגטעגלעך‪.‬‬ ‫צוהערן װעסטו צוהערן צו דעם קָול‬
‫‪ 6‬און משה און אַהרן האָבן געזאָגט‬ ‫פֿון יהוה דײַן גאָט‪ ,‬און װעסט‬
‫צו אַלע קינדער פֿון ישׂראל‪ :‬אין אָװנט‬ ‫טאָן װאָס איז רעכטפֿאַרטיק אין זײַנע‬
‫װעט איר װיסן‪ ,‬אַז גאָט האָט אײַך‬ ‫אױגן‪ ,‬און װעסט האָרכן צו זײַנע‬
‫אַרױסגעצױגן פֿון לאַנד מ ַ‬ ‫געבאָט‪ ,‬און היטן אַלע זײַנע חוקים‪,‬‬
‫‪ 7‬און אין דער פֿרי װעט איר זען‬ ‫װעל איך אַלדי קראַנקשאַפֿט װאָס איך‬
‫די פּראַכט פֿון גאָט; װאָרום ער‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬ניט‬
‫האָב אַרױפֿגעטאָן אױף מ ַ‬
‫האָט צוגעהערט אײַערע מורמלערײַען‬ ‫אַרױפֿטאָן אױף דיר; װאָרום איך יהוה‬
‫אַקעגן גאָט‪ .‬און װאָס זײַנען מיר‪ ,‬װאָס‬ ‫בין דײַן פֿאַרהיטער‪.‬‬
‫איר מורמלט אַקעגן אונדז?‬ ‫‪ 27‬און זײ זײַנען געקומען קײן‬
‫‪ 8‬און משה האָט געזאָגט‪ :‬דאָס װעט‬ ‫אֵילִם; און דאָרטן זײַנען געװען‬
‫געשען װען גאָט װעט אײַך געבן אין‬ ‫צװעלף קװאַלן װאַסער‪ ,‬און זיבעציק‬
‫אָװנט פלײש צום עסן‪ ,‬און אין דער‬ ‫טײטלבײמער; און זײ האָבן דאָרטן‬
‫פֿרי ברױט צו זאַט; װאָרום גאָט האָט‬ ‫גערוט בײַם װאַסער‪.‬‬
‫‪107‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪16:9—16:24‬‬
‫לױט דער צאָל פֿון אײַערע נפשות‪,‬‬ ‫געהערט אײַערע מורמלערײַען װאָס‬
‫איטלעכער פֿאַר די װאָס אין זײַן‬ ‫איר מורמלט אַקעגן אים; און װאָס‬
‫געצעלט זאָלט איר נעמען‪.‬‬ ‫זײַנען מיר? ניט אַקעגן אונדז זײַנען‬
‫‪ 17‬און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬ ‫אײַערע מורמלערײַען‪ ,‬נײַערט אַקעגן‬
‫אַזױ געטאָן‪ ,‬און זײ האָבן געקליבן װער‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫פיל און װער װינציק‪.‬‬ ‫‪ 9‬און משה האָט געזאָגט צו אַהר ֹנען‪:‬‬
‫‪ 18‬און אַז זײ האָבן געמאָסטן מיט אַן‬ ‫זאָג צו דער גאַנצער עדה פֿון די‬
‫עוֹמֶר‪ ,‬האָט דער װאָס האָט געקליבן‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל‪ :‬גענענט פֿאַר גאָט‪,‬‬
‫פיל ניט געהאַט איבעריק‪ ,‬און דעם‬ ‫װאָרום ער האָט צוגעהערט אײַערע‬
‫װאָס האָט געקליבן װינציק האָט ניט‬ ‫מורמלערײַען‪.‬‬
‫געפעלט; איטלעכער װעדליק זײַן עסן‬ ‫‪ 10‬און עס איז געװען‪ ,‬װי אַהרן‬
‫האָבן זײ אױפֿגעקליבן‪.‬‬ ‫האָט גערעדט צו דער גאַנצער עדה‬
‫‪ 19‬און משה האָט צו זײ געזאָגט‪:‬‬ ‫פֿון די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬האָבן זײ‬
‫קײנער זאָל דערפֿון ניט איבערלאָזן ביז‬ ‫זיך אומגעקוקט צום מדבר‪ ,‬ערשט די‬
‫אין דער פֿרי‪.‬‬ ‫פּראַכט פֿון גאָט האָט זיך באַװיזן אין‬
‫װאָלקן‪.‬‬
‫‪ 20‬אָבער זײ האָבן ניט צוגעהערט צו‬ ‫‪ 11‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬
‫משהן‪ ,‬און לײַט האָבן איבערגעלאָזט‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫דערפֿון ביז אין דער פֿרי‪ ,‬און עס‬ ‫די‬ ‫געהערט‬ ‫האָב‬ ‫‪ 12‬איך‬
‫איז געװאָרן װערימדיק‪ ,‬און האָט‬ ‫מורמלערײַען פֿון די קינדער פֿון‬
‫געשטונקען; און משה האָט געצערנט‬ ‫ישׂראל‪ .‬רעד צו זײ אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫אױף זײ‪.‬‬ ‫קעגן אָװנט װעט איר עסן פלײש‪ ,‬און‬
‫‪ 21‬און זײ האָבן עס געקליבן‬ ‫אין דער פֿרי װעט איר זיך זעטן מיט‬
‫פֿרימאָרגן אין פֿרימאָרגן‪ ,‬איטלעכער‬ ‫ברױט‪ ,‬און איר װעט װיסן‪ ,‬אַז איך בין‬
‫װעדליק זײַן עסן; און װי די זון איז‬ ‫יהוה אײַער גאָט‪.‬‬
‫הײס געװאָרן‪ ,‬אַזױ איז עס צעגאַנגען‪.‬‬ ‫‪ 13‬און עס איז געװען אין אָװנט‪,‬‬
‫‪ 22‬און עס איז געװען אױפֿן זעקסטן‬ ‫זײַנען אַרױפֿגעקומען װאַכטלפױגלען‬
‫טאָג‪ ,‬האָבן זײ געקליבן צװײ מאָל‬ ‫און האָבן באַדעקט דעם לאַגער; און‬
‫אַזױ פיל ברױט‪ ,‬צװײ עוֹמֶרס פֿאַר‬ ‫אין דער פֿרי איז געװען ַא שיכט טױ‬
‫איטלעכן; און אַלע פירשטן פֿון‬ ‫רונד אַרום לאַגער‪.‬‬
‫דער עדה זײַנען געקומען‪ ,‬און האָבן‬ ‫‪ 14‬און אַז די שיכט טױ האָט זיך‬
‫דערצײלט משהן‪.‬‬ ‫אױפֿגעהױבן‪ ,‬ערשט אױפֿן געזיכט פֿון‬
‫‪ 23‬האָט ער צו זײ געזאָגט‪ :‬דאָס איז‬ ‫מדבר איז דינס‪ ,‬שופּיקס‪ ,‬דין אַזױ װי‬
‫װאָס גאָט האָט גערעדט‪ַ :‬א רוּונג‪ַ ,‬א‬ ‫פראָסט אױף דער ערד‪.‬‬
‫הײליקער שבת איז מאָרגן צו גאָט;‬ ‫‪ 15‬און װי די קינדער פֿון ישׂראל‬
‫װאָס איר װילט באַקן באַקט‪ ,‬און װאָס‬ ‫האָבן דאָס געזען‪ ,‬אַזױ האָבן זײ געזאָגט‬
‫איר װילט קאָכן קאָכט‪ ,‬און אַלץ װאָס‬ ‫אײנער צום אַנדערן‪ :‬מַן הוא?‪ ,‬װײַל‬
‫בלײַבט איבער‪ ,‬לײגט אײַך אַװעק צו‬ ‫זײ האָבן ניט געװוּסט װאָס דאָס איז‪.‬‬
‫האַלטן ביז אין דער פֿרי‪.‬‬ ‫האָט משה צו זײ געזאָגט‪ :‬דאָס איז דאָס‬
‫‪ 24‬האָבן זײ עס אַװעקגעלײגט ביז‬ ‫ברױט‪ ,‬װאָס גאָט האָט אײַך געגעבן‬
‫אין דער פֿרי‪ ,‬אַזױ װי משה האָט‬ ‫צום עסן‪.‬‬
‫באַפֿױלן‪ ,‬און עס האָט ניט געשטונקען‪,‬‬ ‫‪ 16‬דאָס איז די זאַך‪ ,‬װאָס גאָט האָט‬
‫און קײן װערים זײַנען דערין ניט‬ ‫באַפֿױלן‪ :‬קלײַבט דערפֿון איטלעכער‬
‫געװען‪.‬‬ ‫לױט זײַן עסן; אַן עוֹמֶר אױף ַא קאָפּ‪,‬‬
‫‪16:25—17:6‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪108‬‬
‫זײַנען געקומען צו באַװוינטן לאַנד; זײ‬ ‫‪ 25‬און משה האָט געזאָגט‪ :‬עסט עס‬
‫האָבן געגעסן דעם מַן ביז זײ זײַנען‬ ‫הײַנט‪ ,‬װאָרום הײַנט איז שבת צו גאָט‪,‬‬
‫געקומען צום ברעג פֿון לאַנד כּנַעַן‪.‬‬ ‫הײַנט װעט איר עס ניט געפֿינען אױפֿן‬
‫‪ 36‬און אַן עוֹמֶר דאָס איז ַא צענטל‬ ‫פֿעלד‪.‬‬
‫אֵיפָה‪.‬‬ ‫‪ 26‬זעקס טעג זאָלט איר עס קלײַבן‪,‬‬
‫אָבער אױפֿן זיבעטן טאָג איז שבת‪,‬‬
‫און די גאַנצע עדה פֿון די‬
‫קינדער פֿון ישׂראל האָט‬
‫געצױגן פֿון מדבר סין אױף זײערע‬
‫‪17‬‬ ‫דענצמאָל װעט עס ניט זײַן‪.‬‬
‫‪ 27‬און עס איז געװען אױפֿן זיבעטן‬
‫טאָג‪ ,‬זײַנען פֿון פֿאָלק אַרױסגעגאַנגען‬
‫צי ִונגען‪ ,‬לױט דעם מױל פֿון גאָט‪,‬‬ ‫קלײַבן‪ ,‬אָבער זײ האָבן ניט געפונען‪.‬‬
‫און זײ האָבן גערוט אין רפידים; און‬ ‫‪ 28‬האָט גאָט געזאָגט צו משהן‪ :‬ביז‬
‫עס איז ניט געװען קײן װאַסער פֿאַרן‬ ‫װאַנען װעט איר ניט װעלן היטן מײַנע‬
‫פֿאָלק צום טרינקען‪.‬‬ ‫געבאָט און מײַנע לערנונגען?‬
‫‪ 2‬און דאָס פֿאָלק האָט זיך געקריגט‬ ‫‪ 29‬זעט‪ ,‬אַז גאָט האָט אײַך געגעבן‬
‫מיט משהן‪ ,‬און זײ האָבן געזאָגט‪ :‬גיט‬ ‫דעם שבת‪ ,‬גיט ער אײַך דערפֿאַר אין‬
‫אונדז װאַסער‪ ,‬מיר זאָלן טרינקען‪.‬‬ ‫זעקסטן טאָג ברױט אױף צװײ טעג‪.‬‬
‫האָט משה צו זײ געזאָגט‪ :‬װאָס קריגט‬ ‫זיצט איטלעכער ב ַײ זיך; קײנער זאָל‬
‫איר זיך מיט מיר? װאָס פּרוּװט איר‬ ‫ניט אַרױסגײן פֿון זײַן אָרט אין זיבעטן‬
‫גאָט?‬ ‫טאָג‪.‬‬
‫‪ 3‬און דאָס פֿאָלק האָט דאָרטן‬ ‫‪ 30‬און דאָס פֿאָלק האָט גערוט אין‬
‫געדאָרשט נאָך װאַסער‪ ,‬און דאָס‬ ‫זיבעטן טאָג‪.‬‬
‫פֿאָלק האָט געמורמלט אַקעגן משהן‪,‬‬ ‫‪ 31‬און דאָס הױז פֿון ישׂראל האָט‬
‫און האָט געזאָגט‪ :‬נאָך װאָס גאָר‬ ‫גערופֿן דעם נאָמען דערפֿון מַן; און עס‬
‫האָסטו אונדז אױפֿגעבראַכט פֿון‬ ‫איז געװען אַזױ װי קאָריאַנדערזאָמען‪,‬‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬צו טײטן מיך און מײַנע‬ ‫מ ַ‬ ‫װײַס; און דער טעם דערופֿן איז געװען‬
‫קינדער און מײַנע פי דורך דאָרשט?‬ ‫אַזױ װי ַא פּלעצל אױף האָניק‪.‬‬
‫‪ 32‬און משה האָט געזאָגט‪ :‬דאָס איז‬
‫‪ 4‬האָט משה געשריען צו גאָט‪ ,‬אַזױ‬ ‫די זאַך װאָס גאָט האָט באַפֿױלן‪ :‬אַן‬
‫צו זאָגן‪ :‬װאָס זאָל איך טאָן צו דעם‬ ‫עוֹמֶר‪-‬פֿול דערפֿון זאָל זײַן פֿאַר ַא‬
‫דאָזיקן פֿאָלק? נאָך ַא ביסל און זײ‬ ‫היטונג אױף אײַערע דוֹר‪-‬דוֹרות‪ ,‬כּדי‬
‫װעלן מיך פֿאַרשטײנען‪.‬‬ ‫זײ זאָלן זען דאָס ברױט װאָס איך האָב‬
‫‪ 5‬האָט גאָט געזאָגט צו משהן‪ :‬גײ‬ ‫אײַך געגעבן עסן אין דער מדבר‪ ,‬װען‬
‫פֿאַרױס פֿאַרן פֿאָלק‪ ,‬און נעם מיט‬ ‫איך האָב אײַך אַרױסגעצױגן פֿון לאַנד‬
‫דיר פֿון די עלטסטע פֿון ישׂראל; און‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫מ ַ‬
‫דײַן שטעקן‪ ,‬װאָס דו האָסט מיט אים‬ ‫‪ 33‬און משה האָט געזאָגט צו‬
‫געשלאָגן דעם טײַך‪ ,‬נעם אין דײַן‬ ‫אַהר ֹנען‪ :‬נעם ַא קרוג‪ ,‬און טו אַהין‬
‫האַנט‪ ,‬און זאָלסט גײן‪.‬‬ ‫אַרײַן אַן עוֹמֶר‪-‬פֿול מַן‪ ,‬און שטעל עס‬
‫‪ 6‬זע‪ ,‬איך װעל דאָרטן שטײן פֿאַר‬ ‫אַװעק פֿאַר גאָט‪ ,‬פֿאַר ַא היטונג אױף‬
‫חוֹרב; און זאָלסט‬
‫דיר אױפֿן פעלז אין ֵ‬ ‫אײַערע דוֹר‪-‬דוֹרות‪.‬‬
‫שלאָגן דעם פעלז‪ ,‬און עס װעט‬ ‫‪ 34‬אַזױ װי גאָט האָט באַפֿױלן משהן‪,‬‬
‫אַרױסגײן פֿון אים װאַסער‪ ,‬און דאָס‬ ‫אַזױ האָט עס אַהרן אַװעקגעשטעלט‬
‫פֿאָלק װעט טרינקען‪ .‬און משה האָט‬ ‫פֿאַרן געזעץ‪ ,‬פֿאַר ַא היטונג‪.‬‬
‫אַזױ געטאָן פֿאַר די אױגן פֿון די‬ ‫‪ 35‬און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬
‫עלטסטע פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫געגעסן דעם מַן פֿערציק יאָר‪ ,‬ביז זײ‬
‫‪109‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪17:7—18:8‬‬
‫‪ 15‬און משה האָט געבױט ַא מזבח‪,‬‬ ‫‪ 7‬און ער האָט גערופֿן דעם נאָמען‬
‫און האָט גערופֿן זײַן נאָמען יהוה‪-‬נִסי‪.‬‬ ‫פֿון דעם אָרט ַמסָה און מריבָה‪ ,‬פֿון‬
‫‪ 16‬און זײערע רײפֿבענדער‪ ,‬פֿון‬ ‫װעגן דעם קריגן זיך פֿון די קינדער‬
‫זילבער; און אַלע פֿלעקלעך פֿון מִשכּן‬ ‫פֿון ישׂראל‪ ,‬און פֿון װעגן זײער פּרוּװן‬
‫און פֿון הױף רונד אַרום‪ ,‬פֿון קופּער‪.‬‬ ‫גאָט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬איז גאָט פֿאַראַן‬
‫צװישן אונדז אָדער ניט?‬
‫יִתְ רוֹ‬ ‫‪ 8‬און ַע ָמלֵק איז געקומען‪ ,‬און האָט‬
‫מלחמה געהאַלטן מיט ישׂראל אין‬
‫און י ִתרוֹ דער פּריסטער פֿון‬
‫מִדי ָן‪ ,‬משהס שװער‪ ,‬האָט‬
‫געהערט אַלץ װאָס גאָט האָט געטאָן‬
‫‪18‬‬ ‫‪ 9‬האָט משה געזאָגט צו יהוֹשוען‪:‬‬
‫רפידים‪.‬‬
‫צו משהן‪ ,‬און צו זײַן פֿאָלק ישׂראל‪,‬‬ ‫קלײַב אונדז אױס מענער‪ ,‬און גײ‬
‫װי גאָט האָט אַרױסגעצױגן ישׂראל פֿון‬ ‫אַרױס‪ ,‬האַלט מלחמה מיט ַע ָמלֵק‪.‬‬
‫מ ַ‬ ‫מאָרגן װעל איך זיך שטעלן אױפֿן‬
‫‪ 2‬האָט י ִתרוֹ‪ ,‬משהס שװער‪ ,‬גענומען‬ ‫שפּיץ באַרג‪ ,‬מיט דעם שטעקן פֿון גאָט‬
‫ִפּוֹרה‪ ,‬משהס װײַב‪ ,‬נאָך דעם װי ער‬ ‫צ ָ‬ ‫אין מײַן האַנט‪.‬‬
‫האָט זי געהאַט אַװעקגעשיקט‪,‬‬ ‫‪ 10‬האָט יהוֹשו ַע געטאָן אַזױ װי משה‬
‫‪ 3‬און אירע צװײ זין‪ ,‬װאָס דער‬ ‫האָט אים אָנגעזאָגט – מלחמה צו‬
‫נאָמען פֿון אײנעם איז געװען גֵרשוֹם‪,‬‬ ‫האַלטן מיט ַע ָמלֵק‪ .‬און משה‪ ,‬אַהרן‪,‬‬
‫װײַל ער האָט געזאָגט‪ :‬איך בין ַא‬ ‫און חור זײַנען אַרױפֿגעגאַנגען אױפֿן‬
‫פֿרעמדער אין ַא פֿרעמדן לאַנד‪,‬‬ ‫שפּיץ באַרג‪.‬‬
‫‪ 4‬און דער נאָמען פֿון אַנדערן איז‬ ‫‪ 11‬און עס איז געװען‪ ,‬װי משה‬
‫געװען אֶלי ֶעזֶר‪ ,‬װײַל‪” :‬דער גאָט‬ ‫האָט אױפֿגעהױבן זײַן האַנט‪ ,‬אַזױ האָט‬
‫פֿון מײַן פֿאָטער איז מיר געװען צו‬ ‫גוֹבר געװען ישׂראל‪ ,‬און װי ער האָט‬
‫הילף‪ ,‬און ער האָט מיך מציל געװען‬ ‫אַראָפּגעלאָזט זײַן האַנט‪ ,‬אַזױ האָט‬
‫פֿון פַּרעהס שװערד”‪.‬‬ ‫גוֹבר געװען ַע ָמלֵק‪.‬‬
‫‪ 5‬און י ִתרוֹ‪ ,‬משהס שװער‪ ,‬איז‬
‫געקומען מיט זײַנע זין און זײַן װײַב‬ ‫‪ 12‬און משהס הענט זײַנען געװאָרן‬
‫צו משהן אין דעם מדבר װאָס ער האָט‬ ‫שװער; האָבן זײ גענומען ַא שטײן‬
‫דאָרטן גערוט‪ ,‬בײַם באַרג פֿון גאָט‪.‬‬ ‫און אַװעקגעלײגט אונטער אים‪ ,‬און‬
‫‪ 6‬און ער האָט געלאָזט זאָגן משהן‪:‬‬ ‫ער האָט זיך דערױף געזעצט‪ .‬און‬
‫איך דײַן שװער י ִתרוֹ קום צו דיר‪ ,‬און‬ ‫אַהרן און חור האָבן אונטערגעלענט‬
‫דײַן װײַב‪ ,‬און אירע צװײ זין מיט איר‪.‬‬ ‫זײַנע הענט‪ ,‬אײנער פֿון דער זײַט‪,‬‬
‫‪ 7‬איז משה אַרױסגעגאַנגען אַנטקעגן‬ ‫און אײנער פֿון דער אַנדער זײַט; און‬
‫זײַן שװער‪ ,‬און ער האָט זיך געבוקט‪,‬‬ ‫זײַנע הענט זײַנען געבליבן פֿעסט ביז‬
‫און האָט אים געקושט‪ ,‬און זײ האָבן‬ ‫זונאונטערגאַנג‪.‬‬
‫אײנער דעם אַנדערן געפרעגט אױף‬ ‫‪ 13‬און יהוֹשו ַע האָט פֿאַרשלאַפט‬
‫פֿריד‪ ,‬און זײ זײַנען אַרײַנגעגאַנגען אין‬ ‫ַע ָמלֵק און זײַן פֿאָלק מיטן שאַרף פֿון‬
‫געצעלט‪.‬‬ ‫שװערד‪.‬‬
‫‪ 8‬און משה האָט דערצײלט זײַן‬ ‫‪ 14‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬
‫שװער אַלץ װאָס גאָט האָט געטאָן‬ ‫שרײַב דאָס אױף פֿאַר ַא געדעכעניש‬
‫ִצרי ִם פֿון װעגן‬
‫צו פַּרעהן און צו מ ַ‬ ‫אין ַא בוך‪ ,‬און טו עס אין די אױערן‬
‫ישׂראל‪ ,‬אַלדי מאַטערניש װאָס זײ האָט‬ ‫פֿון יהוֹשוען‪ ,‬אַז אױסמעקן װעל איך‬
‫געטראָפן אױפֿן װעג‪ ,‬און װי גאָט האָט‬ ‫אױסמעקן דעם זֵכר פֿון ַע ָמלֵק‪ ,‬פֿון‬
‫זײ מציל געװען‪.‬‬ ‫אונטערן הימל‪.‬‬
‫‪18:9—18:26‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪110‬‬
‫די זאַך איז צו שװער פֿאַר דיר; קענסט‬ ‫‪ 9‬האָט זיך י ִתרוֹ געפרײט איבער‬
‫עס ניט טאָן אַלײן‪.‬‬ ‫אַלעם גוטן װאָס גאָט האָט געטאָן צו‬
‫‪ 19‬אַצונד הער צו מײַן קָול; איך װעל‬ ‫ישׂראל‪ ,‬װאָס ער האָט זײ מציל געװען‬
‫דיר אַן עצה געבן‪ ,‬און גאָט װעט זײַן‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫פֿון דער האַנט פֿון מ ַ‬
‫מיט דיר‪ :‬ז ַײ דו דעם פֿאָלק פֿאַר גאָט‪,‬‬ ‫‪ 10‬און י ִתרוֹ האָט געזאָגט‪ :‬געלױבט‬
‫און דו זאָלסט ברענגען די זאַכן צו‬ ‫איז יהוה װאָס האָט אײַך מציל געװען‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬און פֿון דער‬
‫פֿון דער האַנט פֿון מ ַ‬
‫‪ 20‬און זאָלסט זײ קלאָר מאַכן די‬ ‫האַנט פֿון פַּרעהן; װאָס ער האָט מציל‬
‫געזעצן און די לערנונגען‪ ,‬און זײ מאַכן‬ ‫געװען דאָס פֿאָלק פֿון אונטער דער‬
‫װיסן דעם װעג װאָס זײ זאָלן אין אים‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫האַנט פֿון מ ַ‬
‫גײן‪ ,‬און די טוּונג װאָס זײ זאָלן טאָן‪.‬‬ ‫‪ 11‬אַצונד װײס איך‪ ,‬אַז יהוה איז‬
‫‪ 21‬און דו זאָלסט זען פֿון גאַנצן פֿאָלק‬ ‫גרעסער פֿון אַלע געטער‪ ,‬װאָרום‬
‫טױגלעכע מענטשן‪ ,‬גאָטספאָרכטיקע‪,‬‬ ‫דערפֿאַר װאָס זײ האָבן געמוטװיליקט‬
‫אמתע מענטשן‪ ,‬װאָס האָבן פֿײַנט‬ ‫איז דאָס געקומען אױף זײ‪.‬‬
‫גײציקײט‪ ,‬און זאָלסט זײ מאַכן איבער‬ ‫‪ 12‬און י ִתרוֹ‪ ,‬משהס שװער‪ ,‬האָט‬
‫זײ פֿאַר עלטסטע פֿון טױזנט‪ ,‬עלטסטע‬ ‫געבראַכט ַא בראַנדאָפּפֿער און‬
‫פֿון הונדערט‪ ,‬עלטסטע פֿון פֿופֿציק‪,‬‬ ‫שלאַכטאָפּפֿער צו גאָט; און אַהרן‬
‫און עלטסטע פֿון צען‪.‬‬ ‫און אַלע עלטסטע פֿון ישׂראל זײַנען‬
‫‪ 22‬און זײ זאָלן משפּטן דאָס פֿאָלק‬ ‫געקומען עסן ברױט מיט משהס שװער‬
‫צו יעטװעדער צײַט; און עס װעט‬ ‫פֿאַר גאָט‪.‬‬
‫זײַן‪ ,‬יעטװעדער גרױסע זאַך װעלן‬ ‫‪ 13‬און עס איז געװען אױף מאָרגן‪,‬‬
‫זײ ברענגען צו דיר‪ ,‬און יעטװעדער‬ ‫האָט זיך משה געזעצט משפּטן דאָס‬
‫קלײנע זאַך װעלן זײ אַלײן משפּטן‪,‬‬ ‫פֿאָלק‪ ,‬און דאָס פֿאָלק איז געשטאַנען‬
‫און זײ װעלן דיר פֿאַרגרינגערן‪ ,‬און‬ ‫פֿאַר משהן פונעם פֿרימאָרגן ביזן‬
‫מיטטראָגן מיט דיר‪.‬‬ ‫אָװנט‪.‬‬
‫‪ 23‬אױב דו װעסט טאָן די דאָזיקע‬ ‫‪ 14‬האָט משהס שװער צוגעזען אַלץ‬
‫זאַך‪ ,‬און גאָט װעט דיר אַזױ הײסן‪,‬‬ ‫װאָס ער טוט מיט דעם פֿאָלק‪ ,‬און ער‬
‫װעסטו קענען באַשטײן‪ ,‬און אױך‬ ‫האָט געזאָגט‪ :‬װאָס איז די דאָזיקע זאַך‬
‫דאָסדאָזיקע גאַנצע פֿאָלק װעט גײן‬ ‫װאָס דו טוסט מיט דעם פֿאָלק? פֿאַר‬
‫אַהײם אין שלום‪.‬‬ ‫װאָס זיצסט דו אַלײן‪ ,‬און דאָס גאַנצע‬
‫‪ 24‬האָט משה צוגעהערט צו דעם קָול‬ ‫פֿאָלק שטײט פֿאַר דיר פֿון פֿרימאָרגן‬
‫פֿון זײַן שװער‪ ,‬און ער האָט געטאָן‬ ‫ביז אָװנט?‬
‫אַלץ װאָס ער האָט געזאָגט‪.‬‬ ‫‪ 15‬האָט משה געזאָגט צו זײַן שװער‪:‬‬
‫‪ 25‬און משה האָט אױסגעקליבן‬ ‫װײַל דאָס פֿאָלק קומט צו מיר פֿרעגן‬
‫טױגלעכע מענטשן פֿון גאַנץ ישׂראל‪,‬‬ ‫ב ַײ גאָט;‬
‫און האָט זײ געמאַכט פֿאַר הױפּטלײַט‬ ‫‪ 16‬אַז זײ האָבן ַא זאַך‪ ,‬קומט זי פֿאַר‬
‫איבערן פֿאָלק‪ ,‬פֿאַר עלטסטע פֿון‬ ‫מיר‪ ,‬און איך משפּט צװישן ַא מאַן און‬
‫טױזנט‪ ,‬עלטסטע פֿון הונדערט‪,‬‬ ‫צװישן זײַן חבֿר‪ ,‬און מאַך װיסן די‬
‫עלטסטע פֿון פֿופֿציק‪ ,‬און עלטסטע פֿון‬ ‫געזעצן פֿון גאָט און זײַנע לערנונגען‪.‬‬
‫צען‪.‬‬ ‫‪ 17‬האָט משהס שװער צו אים‬
‫‪ 26‬און זײ האָבן געמשפּט דאָס פֿאָלק‬ ‫געזאָגט‪ :‬ניט גוט איז די זאַך װאָס דו‬
‫צו יעטװעדער צײַט; ַא שװערע זאַך‬ ‫טוסט‪.‬‬
‫האָבן זײ געבראַכט צו משהן‪ ,‬און‬ ‫‪ 18‬מיד װעסטו מיד װערן‪ ,‬אי דו‪ ,‬אי‬
‫יעטװעדער קלײנע זאַך האָבן זײ אַלײן‬ ‫דאָסדאָזיקע פֿאָלק װאָס מיט דיר‪ ,‬װײַל‬
‫‪111‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪18:27—19:16‬‬
‫‪ 9‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬ ‫געמשפּט‪.‬‬

‫זע‪ ,‬איך קום צו דיר אין ַא געדיכטן‬ ‫‪ 27‬און משה האָט אַרױסבאַלײט זײַן‬
‫װאָלקן‪ ,‬כּדי דאָס פֿאָלק זאָל הערן װי‬ ‫שװער‪ ,‬און ער איז זיך אַװעקגעגאַנגען‬
‫איך רעד מיט דיר‪ ,‬און אױך אין דיר‬ ‫אין זײַן לאַנד‪.‬‬
‫זאָלן זײ גלױבן אױף אײביק‪ .‬און משה‬
‫האָט דערצײלט די װערטער פֿון פֿאָלק‬
‫צו גאָט‪.‬‬
‫‪ 10‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬
‫אין דריטן חוֹדש נאָכן‬
‫אַרױסגײן פֿון די קינדער פֿון‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬אין דעם‬
‫‪19‬‬
‫ישׂראל פֿון לאַנד מ ַ‬
‫גײ צום פֿאָלק‪ ,‬און זאָלסט זײ הײליקן‬ ‫דאָזיקן טאָג‪ ,‬זײַנען זײ אָנגעקומען אין‬
‫הײַנט און מאָרגן‪ ,‬און זײ זאָלן װאַשן‬ ‫מדבר סינַי‪.‬‬
‫זײערע קלײדער;‬ ‫‪ 2‬און אַז זײ האָבן געצױגן פֿון‬
‫‪ 11‬און זײ זאָלן זײַן אָנגעברײט אױפֿן‬ ‫רפידים‪ ,‬און זײַנען געקומען אין מדבר‬
‫דריטן טאָג‪ ,‬װאָרום אױפֿן דריטן טאָג‬ ‫סינַי‪ ,‬האָבן זײ גערוט אין מדבר;‬
‫װעט גאָט אַראָפּנידערן פֿאַר די אױגן‬ ‫און ישׂראל האָט דאָרטן גערוט אַקעגן‬
‫פֿון גאַנצן פֿאָלק אױפֿן באַרג סינַי‪.‬‬ ‫באַרג‪.‬‬
‫‪ 12‬און זאָלסט אָפּגרענעצן דאָס‬ ‫‪ 3‬און משה איז אַרױפֿגעגאַנגען צו‬
‫פֿאָלק רונד אַרום‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬היט‬ ‫גאָט‪ ,‬און גאָט האָט גערופֿן צו אים פֿון‬
‫אײַך אַרױפֿצוגײן אױפֿן באַרג‪ ,‬אָדער‬ ‫באַרג‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַזױ זאָלסטו זאָגן‬
‫זיך אָנרירן אָן זײַן ברעג‪ .‬איטלעכער‬ ‫צום הױז פֿון יעקבֿ‪ ,‬און דערצײלן די‬
‫װאָס רירט זיך אָן אָן דעם באַרג זאָל‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל‪:‬‬
‫טײטן געטײט װערן;‬ ‫‪ 4‬איר האָט געזען װאָס איך האָב‬
‫‪ַ 13‬א האַנט זאָל זיך ניט אָנרירן‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬און װי איך האָב‬‫געטאָן צו מ ַ‬
‫אָן אים‪ ,‬נײַערט פֿאַרשטײנען זאָל ער‬ ‫אײַך געטראָגן אױף אָדלערפליגלען‪,‬‬
‫פֿאַרשטײנט װערן‪ ,‬אָדער שיסן זאָל‬ ‫און האָב אײַך געבראַכט צו מיר‪.‬‬
‫ער געשאָסן װערן; ס ַײ ַא בהמה‪,‬‬ ‫‪ 5‬און אַצונד‪ ,‬אױב צוהערן װעט איר‬
‫ס ַײ ַא מענטש‪ ,‬זאָל ער ניט בלײַבן‬ ‫צוהערן צו מײַן קָול‪ ,‬און איר װעט היטן‬
‫לעבן‪ .‬ערשט אַז דער האָרן גיט‬ ‫מײַן בונד‪ ,‬װעט איר זײַן מײַן באַזונדער‬
‫אַן אױסגעצױגענעם בלאָז‪ ,‬מעגן זײ‬ ‫אײגנס פֿון צװישן אַלע אומות; װאָרום‬
‫אַרױפֿגײן אױפֿן באַרג‪.‬‬ ‫צו מיר געהערט די גאַנצע ערד‪.‬‬
‫‪ 14‬האָט משה אַראָפּגענידערט פֿון‬ ‫‪ 6‬און איר װעט מיר זײַן ַא קיניגרײַך‬
‫באַרג צום פֿאָלק‪ ,‬און האָט געהײליקט‬ ‫פֿון כּ ֹהנים‪ ,‬און ַא הײליק פֿאָלק‪ .‬דאָס‬
‫דאָס פֿאָלק‪ ,‬און זײ האָבן געװאַשן‬ ‫זײַנען די װערטער װאָס דו זאָלסט‬
‫זײערע קלײדער‪.‬‬ ‫רעדן צו די קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫‪ 15‬און ער האָט געזאָגט צום פֿאָלק‪:‬‬ ‫‪ 7‬און משה איז געקומען און האָט‬
‫זײַט אָנגעברײט אױפֿן דריטן טאָג; איר‬ ‫צונױפֿגערופֿן די עלטסטע פֿון פֿאָלק‪,‬‬
‫זאָלט ניט גענענען צו ַא פרױ‪.‬‬ ‫און ער האָט פֿאַר זײ געלײגט אַלע די‬
‫‪ 16‬און עס איז געװען אױפֿן דריטן‬ ‫דאָזיקע װערטער װאָס גאָט האָט אים‬
‫טאָג‪ ,‬װי עס איז געװאָרן פֿרימאָרגן‪,‬‬ ‫באַפֿױלן‪.‬‬
‫אַזױ זײַנען געװאָרן דונערן און בליצן‪,‬‬ ‫‪ 8‬האָט געענטפֿערט דאָס גאַנצע‬
‫און ַא שװערער װאָלקן אױפֿן באַרג‪,‬‬ ‫פֿאָלק אין אײנעם און געזאָגט‪ :‬אַלץ‬
‫און דער קָול פֿון שוֹפר איז געװען‬ ‫װאָס גאָט האָט גערעדט‪ ,‬װעלן מיר‬
‫זײער שטאַרק‪ ,‬און דאָס גאַנצע פֿאָלק‬ ‫טאָן‪ .‬און משה האָט צוריקגעבראַכט‬
‫װאָס אין לאַגער האָט געציטערט‪.‬‬ ‫די װערטער פֿון פֿאָלק צו גאָט‪.‬‬
‫‪19:17—20:12‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪112‬‬
‫‪ 2‬איך בין יהוה דײַן גאָט‪ ,‬װאָס האָט‬ ‫‪ 17‬און משה האָט אַרױסגעפֿירט דאָס‬
‫דיך אַרױסגעצױגן פֿון לאַנד מ ַ‬ ‫פֿאָלק פֿון לאַגער גאָט אַנטקעגן‪ ,‬און‬
‫פֿון דעם הױז פֿון קנעכטשאַפֿט‪.‬‬ ‫זײ האָבן זיך געשטעלט אונטערן באַרג‪.‬‬
‫‪ 3‬זאָלסט ניט האָבן אַנדערע געטער‬ ‫‪ 18‬און דער באַרג סינַי איז געװען אין‬
‫פֿאַר מײַן פּנים‪.‬‬ ‫גאַנצן אין רױך‪ ,‬פֿון װעגן װאָס גאָט‬
‫‪ 4‬זאָלסט דיר ניט מאַכן ַא געשניץ‪,‬‬ ‫האָט אַראָפּגענידערט אױף אים מיט‬
‫אָדער ַא שום געשטאַלט פֿון װאָס אין‬ ‫פֿײַער; און זײַן רױך איז אױפֿגעגאַנגען‬
‫הימל אױבן‪ ,‬אָדער װאָס אױף דער ערד‬ ‫אַזױ װי דער רױך פֿון ַא קאַלכאױװן‪,‬‬
‫אונטן‪ ,‬אָדער װאָס אין װאַסער אונטער‬ ‫און דער גאַנצער באַרג האָט זײער‬
‫דער ערד‪.‬‬ ‫געציטערט‪.‬‬
‫‪ 5‬זאָלסט זיך ניט בוקן צו זײ‪ ,‬און‬ ‫‪ 19‬און דער קָול פֿון שוֹפֿר איז‬
‫זאָלסט זײ ניט דינען; װאָרום איך יהוה‬ ‫געװאָרן אַלץ שטאַרקער און‬
‫דײַן גאָט בין ַא צערנדיקער גאָט‪,‬‬ ‫שטאַרקער; משה האָט גערעדט‪ ,‬און‬
‫װאָס רעכן זיך פֿאַר די זינד פֿון די‬ ‫גאָט האָט אים געענטפֿערט אױפֿן קָול‪.‬‬
‫פֿאָטערס מיט די קינדער‪ ,‬מיטן דריטן‬ ‫‪ 20‬און גאָט האָט אַראָפּגענידערט‬
‫און מיטן פֿירטן דָ ור פֿון די װאָס האָבן‬ ‫אױפֿן באַרג סינַי‪ ,‬אױפֿן שפּיץ‬
‫מיך פֿײַנט‪,‬‬ ‫באַרג‪ ,‬און גאָט האָט גערופֿן משהן‬
‫‪ 6‬און טו חסד מיטן טױזנטסטן גליד‬ ‫אױפֿן שפּיץ באַרג‪ ,‬און משה איז‬
‫פֿון די װאָס האָבן מיך ליב‪ ,‬און פֿון די‬ ‫אַרױפֿגעגאַנגען‪.‬‬
‫װאָס היטן מײַנע געבאָט‪.‬‬ ‫‪ 21‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬
‫‪ 7‬זאָלסט ניט אַרױפֿברענגען דעם‬ ‫נידער אַראָפּ‪ ,‬װאָרן דאָס פֿאָלק; זײ‬
‫נאָמען פֿון יהוה דײַן גאָט צום פֿאַלשן‪,‬‬ ‫װעלן זיך חלילה דורכרײַסן צו גאָט‬
‫װאָרום יהוה שענקט ניט דעם װאָס‬ ‫צו קוקן‪ ,‬און עס װעלן פֿאַלן פֿון זײ ַא‬
‫ברענגט אַרױף זײַן נאָמען צום פֿאַלשן‪.‬‬ ‫סך‪.‬‬
‫‪ 8‬געדענק דעם טאָג פֿון שבת‪ ,‬אים‬ ‫‪ 22‬און אױך די כּ ֹהנים װאָס גענענען‬
‫צו האַלטן הײליק‪.‬‬ ‫צו גאָט‪ ,‬זאָלן זיך הײליקן‪ ,‬כּדי גאָט‬
‫‪ 9‬זעקס טעג זאָלסטו אַרבעטן‪ ,‬און‬ ‫זאָל ניט מאַכן ַא בראָך צװישן זײ‪.‬‬
‫טאָן אַלע דײַנע מלאָכות;‬ ‫‪ 23‬האָט משה געזאָגט צו גאָט‪ :‬דאָס‬
‫‪ 10‬אָבער דער זיבעטער טאָג איז‬ ‫פֿאָלק קען ניט אַרױפֿגײן אױפֿן באַרג‬
‫שבת צו יהוה דײַן גאָט‪ ,‬זאָלסטו‬ ‫סינַי‪ ,‬װאָרום דו האָסט דאָך אונדז‬
‫ניט טאָן קײן מלאָכה‪ ,‬דו‪ ,‬און דײַן זון‪,‬‬ ‫אָנגעזאָגט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬גרענעץ אָפּ‬
‫און דײַן טאָכטער‪ ,‬דײַן קנעכט‪ ,‬און‬ ‫דעם באַרג‪ ,‬און זאָלסט אים הײליקן‪.‬‬
‫דײַן דינסט‪ ,‬און דײַן בהמה‪ ,‬און דײַן‬ ‫‪ 24‬האָט גאָט צו אים געזאָגט‪ :‬גײ‬
‫פֿרעמדער װאָס אין דײַנע טױערן‪.‬‬ ‫נידער אַראָפּ‪ ,‬און זאָלסט אַרױפֿקומען‪,‬‬
‫‪ 11‬װאָרום זעקס טעג האָט גאָט‬ ‫דו‪ ,‬און אַהרן מיט דיר; אָבער די כּ ֹהנים‬
‫געמאַכט דעם הימל און די ערד‪ ,‬דעם‬ ‫און דאָס פֿאָלק זאָלן זיך ניט דורכרײַסן‬
‫ים‪ ,‬און אַלץ װאָס אין זײ‪ ,‬און אױפֿן‬ ‫אַרױפֿצוגײן צו גאָט‪ ,‬כּדי ער זאָל ניט‬
‫זיבעטן טאָג האָט ער גערוט; דרום האָט‬ ‫מאַכן ַא בראָך צװישן זײ‪.‬‬
‫גאָט געבענטשט דעם טאָג פֿון שבת‪,‬‬ ‫‪ 25‬האָט משה אַראָפּגענידערט צום‬
‫און האָט אים געהײליקט‪.‬‬ ‫פֿאָלק‪ ,‬און זײ געזאָגט‪.‬‬
‫‪ 12‬האַלט אין כּבוד דײַן פֿאָטער און‬
‫דײַן מוטער‪ ,‬כּדי דײַנע טעג זאָלן זיך‬
‫לענגערן אױף דער ערד װאָס יהוה דײַן‬
‫גאָט גיט דיר‪.‬‬
‫און גאָט האָט גערעדט אַלע‬
‫די דאָזיקע װערטער‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫‪20‬‬
‫זאָגן‪:‬‬
‫‪113‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪20:13—21:8‬‬
‫ניט בױען געהאַקטע‪ ,‬װאָרום דײַן‬ ‫‪ 13‬זאָלסט ניט הרגען‪ .‬זאָלסט ניט‬
‫האַקאײַזן האָסטו אױפֿגעהױבן דערױף‪,‬‬ ‫מזַנה זײַן‪ .‬זאָלסט ניט גנבֿען‪ .‬זאָלסט‬
‫און האָסט עס פֿאַרשװעכט‪.‬‬ ‫ניט זאָגן אױף דײַן חבֿר פֿאַלשע עדות‪.‬‬
‫‪ 23‬און זאָלסט ניט אַרױפֿגײן מיט‬ ‫‪ 14‬זאָלסט ניט גלוסטן דײַן חבֿרס‬
‫טרעפּ אױף מײַן מזבח‪ ,‬כּדי זײַן‬ ‫הױז; זאָלסט ניט גלוסטן דײַן חבֿרס‬
‫נאַקעטקײט זאָל ניט אַנטפּלעקט װערן‬ ‫װײַב‪ ,‬אָדער זײַן קנעכט‪ ,‬אָדער זײַן‬
‫אױף אים‪.‬‬ ‫דינסט‪ ,‬אָדער זײַן אָקס‪ ,‬אָדער זײַן‬
‫אײזל‪ ,‬אָדער װאָס נאָר עס איז דײַן‬
‫מִ שְ פָּ טִ ים‬ ‫חבֿרס‪.‬‬
‫און דאָס זײַנען די געזעצן‬ ‫‪ 15‬און דאָס גאַנצע פֿאָלק האָט‬
‫װאָס דו זאָלסט לײגן פֿאַר‬ ‫זײ‪21:‬‬ ‫בײגעװוינט די דונערן‪ ,‬און די פלאַמען‪,‬‬
‫און דעם קָול פֿון שוֹפֿר‪ ,‬און דעם‬
‫‪ 2‬אַז דו װעסט קױפֿן ַא אידישן‬ ‫רױכיקן באַרג; און װי דאָס פֿאָלק האָט‬
‫קנעכט‪ ,‬זאָל ער זעקס יאָר דינען‪ ,‬און‬ ‫עס געזען‪ ,‬אַזױ האָבן זײ געציטערט‪,‬‬
‫אױפֿן זיבעטן זאָל ער אַרױסגײן פֿר ַײ‬ ‫און זײַנען געשטאַנען פֿון דער װײַטן‪.‬‬
‫אומזיסט‪.‬‬ ‫‪ 16‬און זײ האָבן געזאָגט צו משהן‪:‬‬
‫‪ 3‬אױב ער איז אַלײן געקומען‪ ,‬זאָל‬ ‫רעד דו צו אונדז‪ ,‬און מיר װעלן הערן‪,‬‬
‫ער אַלײן אַרױסגײן; אױב ער איז ַא‬ ‫און זאָל ניט רעדן צו אונדז גאָט; מיר‬
‫באַװײַבטער‪ ,‬זאָל זײַן װײַב אַרױסגײן‬ ‫װעלן חלילה שטאַרבן‪.‬‬
‫מיט אים‪.‬‬ ‫‪ 17‬האָט משה געזאָגט צום פֿאָלק‪:‬‬
‫‪ 4‬אױב זײַן האַר װעט אים געבן ַא‬ ‫איר זאָלט ניט מוֹרא האָבן‪ ,‬װאָרום כּדי‬
‫װײַב‪ ,‬און זי װעט אים געבערן זין‬ ‫אײַך צו פּרוּװן איז גאָט געקומען‪,‬‬
‫אָדער טעכטער‪ ,‬זאָל די װײַב מיט אירע‬ ‫און כּדי זײַן מוֹרא זאָל זײַן פֿאַר אײַער‬
‫קינדער געהערן צו איר האַר‪ ,‬און ער‬ ‫פּנים‪ ,‬אַז איר זאָלט ניט זינדיקן‪.‬‬
‫זאָל אַרױסגײן אַלײן‪.‬‬ ‫‪ 18‬איז דאָס פֿאָלק געשטאַנען פֿון‬
‫‪ 5‬און אױב זאָגן װעט זאָגן דער‬ ‫דער װײַטן‪ ,‬און משה האָט גענענט‬
‫קנעכט‪ :‬איך האָב ליב מײַן האַר‪ ,‬מײַן‬ ‫צו דעם נעבל װאָס דאָרטן איז געװען‬
‫װײַב‪ ,‬און מײַנע קינדער‪ ,‬איך װיל ניט‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫אַרױסגײן פֿרײַ;‬ ‫‪ 19‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬
‫‪ 6‬זאָל זײַן האַר אים מאַכן גענענען צו‬ ‫אַזױ זאָלסטו זאָגן צו די קינדער פֿון‬
‫גאָט‪ ,‬און אים מאַכן גענענען צום טיר‪,‬‬ ‫ישׂראל‪ :‬איר האָט געזען אַז פֿון הימל‬
‫אָדער צום בײַשטידל‪ ,‬און זײַן האַר זאָל‬ ‫האָב איך גערעדט צו אײַך‪.‬‬
‫דורכאָלן זײַן אױער מיט אַן אָל; און ער‬ ‫‪ 20‬איר זאָלט ניט מאַכן לעבן מיר‬
‫זאָל אים דינען אױף שטענדיק‪.‬‬ ‫געטער פֿון זילבער‪ ,‬און געטער פֿון‬
‫‪ 7‬און אַז ַא מאַן װעט פֿאַרקױפֿן זײַן‬ ‫גאָלד זאָלט איר אײַך ניט מאַכן‪.‬‬
‫טאָכטער פֿאַר ַא דינסט‪ ,‬זאָל זי ניט‬ ‫‪ַ 21‬א מזבח פֿון ערד זאָלסטו מיר‬
‫אַרױסגײן אַזױ װי עס גײען אַרױס די‬ ‫מאַכן‪ ,‬און שלאַכטן אױף אים דײַנע‬
‫קנעכט‪.‬‬ ‫בראַנדאָפּפֿער און דײַנע פֿרידאָפּפֿער‪,‬‬
‫‪ 8‬אױב זי געפֿעלט ניט אין די אױגן‬ ‫דײַנע שאָפּ און דײַנע רינדער; אין‬
‫פֿון איר האַר‪ ,‬װאָס האָט זי געהאַט‬ ‫יעטװעדער אָרט װוּ איך װעל מאַכן‬
‫באַשטימט פֿאַר זיך‪ ,‬זאָל ער זי לאָזן‬ ‫דערמאָנען מײַן נאָמען‪ ,‬װעל איך‬
‫אױסלײזן; ער זאָל ניט געװעלטיקן זי‬ ‫קומען צו דיר‪ ,‬און װעל דיך בענטשן‪.‬‬
‫צו פֿאַרקױפֿן צו פֿרעמדע מענטשן‪ ,‬װען‬ ‫‪ 22‬און אױב ַא מזבח פֿון שטײנער‬
‫ער פֿעלשט אָן איר‪.‬‬ ‫װעסטו מיר מאַכן‪ ,‬זאָלסטו זײ‬
‫‪21:9—21:29‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪114‬‬
‫אונטער זײַן האַנט‪ ,‬זאָל ער שטראָפֿן‬ ‫‪ 9‬און אױב ער װעט זי באַשטימען‬

‫באַשטראָפֿט װערן‪.‬‬ ‫פֿאַר זײַן זון‪ ,‬זאָל ער טאָן צו איר אַזױ‬
‫‪ 21‬אױב אָבער ער װעט זיך האַלטן‬ ‫װי דער שטײגער מיט טעכטער‪.‬‬
‫ַא טאָג אָדער צװײ טעג‪ ,‬זאָל ער ניט‬ ‫‪ 10‬אױב ער װעט זיך נעמען אַן‬
‫באַשטראָפֿט װערן; װאָרום דאָס איז‬ ‫אַנדערע‪ ,‬זאָל ער איר שפּײַז‪ ,‬איר‬
‫זײַן געלט‪.‬‬ ‫קלײדונג‪ ,‬און איר װײַברעכט‪ ,‬ניט‬
‫‪ 22‬און אַז מענער װעלן זיך‬ ‫מינערן‪.‬‬
‫ראַנגלען‪ ,‬און װעלן אָנשטױסן ַא‬ ‫‪ 11‬און אױב ער װעט איר ניט טאָן‬
‫טראָגעדיקע פֿרױ‪ ,‬און אירע קינדער‬ ‫די דאָזיקע דר ַײ זאַכן‪ ,‬זאָל זי אַרױסגײן‬
‫װעלן אַרױסגײן‪ ,‬אָבער קײן אומגליק‬ ‫אומזיסט‪ ,‬אָן געלט‪.‬‬
‫װעט ניט געשען‪ ,‬זאָל קַנסען געקַנסעט‬ ‫‪ 12‬דער װאָס שלאָגט ַא מענטשן און‬
‫װערן דער שולדיקער ‪ ,‬לױט װי דער‬ ‫ער שטאַרבט‪ ,‬זאָל טײטן געטײט װערן‪.‬‬
‫פֿרױס מאַן װעט אױף אים אַרױפֿלײגן‪,‬‬ ‫‪ 13‬אָבער דער װאָס האָט ניט‬
‫און ער זאָל עס געבן פֿאַר די דיינים‪.‬‬ ‫גאָט האָט עס‬ ‫געמײנט‪ ,‬נאָר‬
‫‪ 23‬אױב אָבער אַן אומגליק װעט‬ ‫אונטערגעשיקט אונטער זײַן האַנט‪,‬‬
‫געשען‪ ,‬זאָלסטו געבן ַא נפֿש פֿאַר ַא‬ ‫װעל איך דיר מאַכן אַן אָרט װאָס ער‬
‫נפש‪.‬‬ ‫זאָל אַהין אנטרינען‪.‬‬
‫‪ 24‬אַן אױג פֿאַר אַן אױג‪ַ ,‬א צאָן פֿאַר‬ ‫‪ 14‬און אַז ַא מאַן װעט מוטװיליק‬
‫ַא צאָן‪ַ ,‬א האַנט פֿאַר ַא האַנט‪ַ ,‬א פֿוס‬ ‫קומען אױף זײַן חבֿר‪ ,‬אים צו הרגען‬
‫פֿאַר ַא פֿוס‪.‬‬ ‫מיט ליסטיקײט‪ ,‬זאָלסטו פֿון מײַן מזבח‬
‫‪ַ 25‬א ברען פֿאַר ַא ברען‪ַ ,‬א װוּנד פֿאַר‬ ‫אים אַראָפּנעמען צו שטאַרבן‪.‬‬
‫ַא װוּנד‪ַ ,‬א בײַל פֿאַר ַא בײַל‪.‬‬ ‫‪ 15‬און דער װאָס שלאָגט זײַן‬
‫‪ 26‬און אַז ַא מאַן װעט שלאָגן דאָס‬ ‫פֿאָטער‪ ,‬אָדער זײַן מוטער‪ ,‬זאָל טײטן‬
‫אױג פֿון זײַן קנעכט‪ ,‬אָדער דאָס‬ ‫געטײט װערן‪.‬‬
‫אױג פֿון זײַן דינסט‪ ,‬און װעט עס‬ ‫‪ 16‬און דער װאָס גנבֿעט ַא מענטשן‬
‫איבערפֿירן‪ ,‬זאָל ער אים אַרױסלאָזן‬ ‫און פֿאַרקױפֿט אים‪ ,‬אָדער ער װערט‬
‫פֿר ַײ פֿאַר זײַן אױג‪.‬‬ ‫געפֿונען אין זײַן האַנט‪ ,‬זאָל טײטן‬
‫‪ 27‬און אַז ער װעט אױסהאַקן ַא צאָן‬ ‫געטײט װערן‪.‬‬
‫פֿון זײַן קנעכט‪ ,‬אָדער ַא צאָן פֿון זײַן‬ ‫‪ 17‬און דער װאָס שילט זײַן פֿאָטער‪,‬‬
‫דינסט‪ ,‬זאָל ער אים אַרױסלאָזן פֿר ַײ‬ ‫אָדער זײַן מוטער‪ ,‬זאָל טײטן געטײט‬
‫פֿאַר זײַן צאָן‪.‬‬ ‫װערן‪.‬‬
‫‪ 28‬און אַז אַן אָקס װעט שטױסן‬ ‫‪ 18‬און אַז מענטשן װעלן זיך קריגן‪,‬‬
‫ַא מאַן אָדער ַא פֿרױ‪ ,‬און זײ‬ ‫און אײנער װעט שלאָגן דעם אַנדערן‬
‫װעלן שטאַרבן‪ ,‬זאָל פֿאַרשטײנען‬ ‫מיט ַא שטײן‪ ,‬אָדער מיטן פֿױסט‪ ,‬און‬
‫פֿאַרשטײנט װערן דער אָקס‪ ,‬און זײַן‬ ‫ער װעט ניט שטאַרבן‪ ,‬נאָר ער װעט‬
‫פֿלײש זאָל ניט געגעסן װערן; און דער‬ ‫זיך אַװעקלײגן אין בעט‪,‬‬
‫בעל־הבית פֿון אָקס איז פֿרײַ‪.‬‬ ‫‪ 19‬איז‪ ,‬אױב ער װעט אױפֿשטײן‬
‫‪ 29‬אױב אָבער ער איז ַא שטױסיקער‬ ‫און אַרומגײן דרױסן אױף זײַן שטעקן‪,‬‬
‫אָקס פֿון נעכטן‪-‬אײערנעכטן‪ ,‬און זײַן‬ ‫זאָל דער שלעגער זײַן פֿרײַ; נאָר פֿאַר‬
‫בעל־הבית איז געװאָרנט געװאָרן‪ ,‬און‬ ‫זײַן זיצן לײדיק מוז ער באַצאָלן‪ ,‬און‬
‫האָט אים ניט געהיט‪ ,‬און ער װעט‬ ‫אױסהײלן מוז ער אים לאָזן אױסהײלן‪.‬‬
‫טײטן ַא מאַן אָדער ַא פֿרױ‪ ,‬זאָל‬ ‫‪ 20‬און אַז ַא מאַן װעט שלאָגן‬
‫פֿאַרשטײנט װערן דער אָקס‪ ,‬און אױך‬ ‫זײַן קנעכט‪ ,‬אָדער זײַן דינסט‪ ,‬מיט‬
‫זײַן בעל־הבית זאָל געטײט װערן‪.‬‬ ‫ַא שטעקן‪ ,‬און ער װעט שטאַרבן‬
‫‪115‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪21:30—22:9‬‬
‫‪ 2‬אױב אָבער די זון איז‬ ‫‪ 30‬אױב אַן אױסלײז װעט‬

‫אױפֿגעגאַנגען איבער אים‪ ,‬איז‬ ‫אַרױפֿגעלײגט װערן אױף אים‪,‬‬
‫ד ָא פֿאַר אים בלוטשולד‪ .‬באַצאָלן מוז‬ ‫זאָל ער געבן פֿאַרן אױסקױף פֿון זײַן‬
‫ער באַצאָלן; אױב ער האָט ניט‪ ,‬זאָל‬ ‫נפֿש װי פֿיל עס װעט אַרױפֿגעלײגט‬
‫ער פֿאַרקױפֿט װערן פֿאַר זײַן גנבֿה‪.‬‬ ‫װערן אױף אים‪.‬‬
‫‪ 3‬אױב געפֿונען װעט געפֿונען װערן‬ ‫‪ 31‬ס ַײ ער װעט שטױסן ַא יי ִנגל‪ ,‬ס ַײ‬
‫די גנבֿה אין זײַן האַנט ַא לעבעדיקע‪,‬‬ ‫ער װעט שטױסן ַא מײדל‪ ,‬זאָל אַזױ װי‬
‫ס ַײ אַן אָקס‪ ,‬ס ַײ אַן אײזל‪ ,‬ס ַײ ַא שעפּס‪,‬‬ ‫דערדאָזיקער משפּט געטאָן װערן צו‬
‫זאָל ער באַצאָלן טאָפּל‪.‬‬ ‫אים‪.‬‬
‫‪ 4‬אַז ַא מאַן װעט לאָזן אָפּעסן ַא‬ ‫‪ 32‬אױב דער אָקס װעט שטױסן ַא‬
‫פֿעלד אָדער ַא װײַנגאָרטן‪ ,‬און װעט‬ ‫קנעכט אָדער ַא דינסט‪ ,‬זאָל ער געבן‬
‫אַרױסלאָזן זײַן בהמה‪ ,‬און זי װעט‬ ‫זײַן האַר דרײַסיק שֶקל זילבער‪ ,‬און‬
‫אָפּעסן אין אַן אַנדערנס פֿעלד‪ ,‬זאָל ער‬ ‫דער אָקס זאָל פֿאַרשטײנט װערן‪.‬‬
‫מיט דעם בעסטן פֿון זײַן פֿעלד‪ ,‬און‬ ‫‪ 33‬און אַז ַא מאַן װעט עפֿענען ַא‬
‫מיט דעם בעסטן פֿון זײַן װײַנגאָרטן‬ ‫גרוב‪ ,‬אָדער אַז ַא מאַן װעט גראָבן ַא‬
‫באַצאָלן‪.‬‬ ‫גרוב‪ ,‬און װעט זי ניט צודעקן‪ ,‬און‬
‫‪ 5‬אַז ַא פֿײַער װעט אַרױסגײן‪ ,‬און‬ ‫אַהין װעט אַרײַנפֿאַלן אַן אָקס אָדער אַן‬
‫װעט אָנטרעפֿן דערנער‪ ,‬און עס װעט‬ ‫אײזל‪,‬‬
‫פֿאַרצערט װערן ַא סטױג‪ ,‬אָדער‬ ‫‪ 34‬זאָל דער בעל־הבית פֿון דער גרוב‬
‫שטײענדיקע תּבואה‪ ,‬אָדער ַא פֿעלד‪,‬‬ ‫באַצאָלן; געלט זאָל ער אומקערן צו‬
‫זאָל צאָלן באַצאָלן דער װאָס האָט‬ ‫זײער בעל־הבית‪ ,‬און די טױטע בהמה‬
‫אָנגעצונדן די שׂרפֿה‪.‬‬ ‫זאָל געהערן צו אים‪.‬‬
‫‪ 6‬אַז ַא מאַן װעט געבן זײַן חבֿר געלט‬ ‫‪ 35‬און אַז ַא מאַנס אָקס װעט שעדיקן‬
‫אָדער זאַכן צום היטן‪ ,‬און עס װעט‬ ‫דעם אָקס פֿון זײַן חבֿר‪ ,‬און ער װעט‬
‫געגנבֿעט װערן פֿון דעם מאַנס הױז‪,‬‬ ‫אַװעקפֿאַלן‪ ,‬זאָלן זײ פֿאַרקױפֿן דעם‬
‫אױב דער גנ ֿב װעט געפֿונען װערן‪ ,‬זאָל‬ ‫לעבעדיקן אָקס‪ ,‬און זיך צעטײלן מיטן‬
‫ער באַצאָלן טאָפּל;‬ ‫געלט; און אױך מיטן טױטן זאָלן זײ זיך‬
‫‪ 7‬אױב דער גנ ֿב װעט ניט געפֿונען‬ ‫צעטײלן‪.‬‬
‫װערן‪ ,‬זאָל דער בעל־הבית פֿון הױז‬ ‫‪ 36‬אױב עס איז באַװוּסט‪ ,‬אַז ער איז‬
‫גענענען צו גאָט‪ :‬צי ער האָט ניט‬ ‫ַא שטױסיקער אָקס פֿון לאַנג אָן‪ ,‬און‬
‫אױסגעשטרעקט זײַן האַנט אױף זײַן‬ ‫זײַן בעל־הבית האָט אים ניט געהיט‪,‬‬
‫חבֿרס האָב‪.‬‬ ‫זאָל ער צאָלן באַצאָלן אַן אָקס פֿאַרן‬
‫פֿון‬ ‫חשד‬ ‫איטלעכן‬ ‫‪ 8‬ב ַײ‬ ‫אָקס‪ ,‬און דער טױטער זאָל געהערן צו‬
‫אומערלעכקײט‪ ,‬װעגן אַן אָקס‪,‬‬ ‫אים‪.‬‬
‫װעגן אַן אײזל‪ ,‬װעגן ַא שעפּס‪,‬‬ ‫‪ 37‬אַז ַא מאַן װעט גנבֿען אַן אָקס‬
‫װעגן ַא קלײד‪ ,‬װעגן װאָסער עס איז‬ ‫אָדער ַא שעפּס‪ ,‬און װעט אים שעכטן‪,‬‬
‫פֿאַרלאָרענער זאַך‪ ,‬װאָס יענער זאָגט‪,‬‬ ‫אָדער ער װעט אים פֿאַרקױפֿן‪ ,‬זאָל ער‬
‫אַז דאָס איז עס‪ ,‬זאָל די זאַך פֿון בײדן‬ ‫באַצאָלן פֿינף רינדער פֿאַרן אָקס‪ ,‬און‬
‫קומען פֿאַר גאָט; דער װעמען גאָט‬ ‫פֿיר שאָפּ פֿאַרן שעפּס‪.‬‬
‫װעט מאַכן שולדיק‪ ,‬זאָל באַצאָלן זײַן‬
‫חבֿר טאָפּל‪.‬‬
‫‪ 9‬אַז ַא מאַן װעט געבן זײַן חבֿר אַן‬
‫אײזל‪ ,‬אָדער אַן אָקס‪ ,‬אָדער ַא שעפּס‪,‬‬
‫אַז ַא גנ ֿב װעט געכאַפּט װערן‬
‫ב ַײ אַן אײַנברעכונג‪ ,‬און װעט‬ ‫‪22‬‬
‫קריגן געשלאָגן און װעט שטאַרבן‪ ,‬איז‬
‫אָדער װאָסער עס איז בהמה צום‬ ‫ניט ָא פֿאַר אים קײן בלוטשולד‪.‬‬
‫‪22:10—23:3‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪116‬‬
‫‪ 22‬אױב פּײַניקן װעסטו אים פּײַניקן‪,‬‬ ‫היטן‪ ,‬און זי װעט אַװעקפֿאַלן‪ ,‬אָדער‬
‫איז‪ ,‬װי נאָר ער װעט שרײַען צו מיר‪,‬‬ ‫געשעדיקט װערן‪ ,‬אָדער געפֿאַנגען‬
‫װעל איך זיכער צוהערן זײַן געשרײ‪.‬‬ ‫װערן‪ ,‬װען קײנער זעט ניט‪,‬‬
‫‪ 23‬און מײַן צאָרן װעט גרימען‪ ,‬און‬ ‫‪ 10‬זאָל ַא שבועה פֿון גאָט זײַן‬
‫איך װעל אײַך הרגען מיטן שװערד‪,‬‬ ‫צװישן זײ בײדן‪ ,‬אױב ער האָט ניט‬
‫און אײַערע װײַבער װעלן זײַן אַלמנות‪,‬‬ ‫אױסגעשטרעקט זײַן האַנט אױף זײַן‬
‫און אײַערע קינדער יתוֹמים‪.‬‬ ‫חבֿרס האָב; און איר בעל־הבית זאָל‬
‫‪ 24‬אַז דו װעסט געלט לײַען מײַן‬ ‫עס אָננעמען‪ ,‬און ער דאַרף ניט‬
‫פֿאָלק‪ ,‬דעם אָרימאַן ב ַײ דיר‪ ,‬זאָלסטו‬ ‫באַצאָלן‪.‬‬
‫ניט זײַן צו אים װי ַא בעל‪-‬חוב; איר‬ ‫‪ 11‬אױב אָבער גנבֿען איז זי געגנבֿעט‬
‫זאָלט ניט אַרױפֿלײגן אױף אים צינזן‪.‬‬ ‫געװאָרן פֿון אים‪ ,‬מוז ער באַצאָלן איר‬
‫‪ 25‬אַז דו װעסט נעמען אין משכּון‬ ‫בעל־הבית‪.‬‬
‫דײַן חבֿרס קלײד‪ ,‬זאָלסטו עס אים‬ ‫‪ 12‬אױב פֿאַרצוקן איז זי פֿאַרצוקט‬
‫אומקערן אײדער די זון גײט אונטער;‬ ‫געװאָרן‪ ,‬זאָל ער ברענגען פֿון איר צום‬
‫‪ 26‬װאָרום דאָס איז זײַן אײנציקער‬ ‫עדות; פֿאַר ַא פֿאַרצוקטער דאַרף ער‬
‫צודעק‪ ,‬דאָס איז זײַן קלײד פֿאַר זײַן‬ ‫ניט באַצאָלן‪.‬‬
‫לײַב; אין װאָס װעט ער שלאָפֿן? איז‪,‬‬ ‫‪ 13‬און אַז ַא מאַן װעט באָרגן ַא בהמה‬
‫אַז ער װעט שרײַען צו מיר‪ ,‬װעל איך‬ ‫פֿון זײַן חבֿר‪ ,‬און זי װעט געשעדיקט‬
‫צוהערן‪ ,‬װאָרום איך בין לײַטזעליק‪.‬‬ ‫װערן‪ ,‬אָדער אַװעקפֿאַלן – איז איר‬
‫‪ 27‬גאָט זאָלסטו ניט שילטן‪ ,‬און‬ ‫בעל־הבית ניט מיט איר‪ ,‬מוז ער צאָלן‬
‫ַא פֿירשט אין דײַן פֿאָלק זאָלסטו ניט‬ ‫באַצאָלן‪.‬‬
‫פֿלוכן‪.‬‬ ‫‪ 14‬אױב איר בעל־הבית איז מיט‬
‫‪ 28‬די גאָב פֿון דײַן פֿולקײט און דײַן‬ ‫איר‪ ,‬דאַרף ער ניט באַצאָלן‪ .‬אױב זי‬
‫שֶפֿע זאָלסטו ניט שפּעטיקן‪ .‬דעם בכָור‬ ‫איז ַא געדונגענע‪ ,‬גײט דאָס אַרײַן אין‬
‫פֿון דײַנע זין זאָלסטו אָפּגעבן צו מיר‪.‬‬ ‫איר לױן‪.‬‬
‫‪ 29‬דעס גלײַכן זאָלסטו טאָן מיט דײַן‬ ‫‪ 15‬און אַז ַא מאַן װעט פֿאַרפֿירן ַא‬
‫אָקס‪ ,‬מיט דײַנע שאָפּ; זיבן טעג זאָל עס‬ ‫יונגפֿרױ װאָס איז ניט פֿאַרקנַסט‪ ,‬און‬
‫זײַן ב ַײ זײַן מוטער‪ ,‬אױפֿן אַכטן טאָג‬ ‫װעט ליגן מיט איר‪ ,‬זאָל ער מיט נדן זי‬
‫זאָלט איר עס אָפּגעבן צו מיר‪.‬‬ ‫מאַכן פֿאַר זײַן װײַב‪.‬‬
‫‪ 30‬און הײליקע מענטשן זאָלט איר‬ ‫‪ 16‬אױב איר פֿאָטער װעט זי אים‬
‫מיר זײַן‪ ,‬און פֿלײש פֿון ַא פֿאַרצוקטער‬ ‫ניט װעלן געבן‪ ,‬זאָל ער באַצאָלן געלט‬
‫אױפֿן פֿעלד זאָלט איר ניט עסן; פֿאַרן‬ ‫לױט דעם נדן פֿון יונגפֿרױען‪.‬‬
‫הונט זאָלט איר עס אַװעקװאַרפֿן‪.‬‬ ‫‪ַ 17‬א מכשפֿה זאָלסטו ניט לאָזן לעבן‪.‬‬
‫‪ 18‬איטלעכער װאָס ליגט מיט ַא‬
‫זאָלסט ניט אַרױסלאָזן ַא‬
‫פֿאַלשן קלאַנג; זאָלסט ניט‬ ‫‪23‬‬
‫מאַכן אײן האַנט מיט דעם רשע צו זײַן‬
‫בהמה זאָל טײטן געטײט װערן‪.‬‬
‫‪ 19‬דער װאָס שלאַכט צו געטער‪,‬‬
‫אַן עדות אױף אומרעכט‪.‬‬ ‫אַחוץ צו יהוה אַלײן‪ ,‬זאָל װערן חרם‪.‬‬
‫‪ 2‬זאָלסט ניט נאָכגײן נאָך ַא ַרבים‬ ‫‪ 20‬און ַא פֿרעמדן זאָלסטו ניט‬
‫צום בײזן; און אין ַא קריג זאָלסטו ניט‬ ‫קריװדען‪ ,‬און זאָלסט אים ניט דריקן‪,‬‬
‫עדות זאָגן כּדי זיך צו נײַגן נאָך ַא ַרבים‬ ‫װאָרום פֿרעמדע זײַט איר געװען אין‬
‫צו פֿאַרדרײען‪.‬‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫‪ 3‬און אַן אָרימאַן זאָלסטו ניט‬ ‫‪ 21‬אַן אַלמנה און ַא יתום זאָלט איר‬
‫שאַנעװען אין זײַן קריג‪.‬‬ ‫ניט פּײַניקן‪.‬‬
‫‪117‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪23:4—23:23‬‬
‫‪ 14‬דר ַײ מאָל אין יאָר זאָלסטו האַלטן‬ ‫‪ 4‬אַז דו װעסט טרעפֿן דײַן‬
‫ַא י ָום‪-‬טו ֿב צו מיר‪.‬‬ ‫שׂוֹנאס אָקס‪ ,‬אָדער זײַן אײזל‪,‬‬
‫‪ 15‬דעם י ָום‪-‬טו ֿב פֿון מצות זאָלסטו‬ ‫בלאָנדזשענדיק‪ ,‬זאָלסטו אומקערן‬
‫היטן‪ :‬זיבן טעג זאָלסטו עסן מצות‪,‬‬ ‫אים אומקערן צו אים‪.‬‬
‫אַזױ װי איך האָב דיר באַפֿױלן‪ ,‬צו‬ ‫‪ 5‬אַז דו װעסט זען דײַן שׂוֹנאס אײזל‬
‫דער געשטעלטער צײַט אין חוֹדש אָבֿי ֿב‬ ‫ליגן אונטער זײַן משׂא‪ ,‬זאָלסטו זיך‬
‫װאָרום אין אים ביסטו אַרױסגעגאַנגען‬ ‫אָפּהאַלטן פֿון איבערלאָזן צו אים;‬
‫ִצרי ִם; און מע זאָל זיך ניט װײַזן‬ ‫פֿון מ ַ‬ ‫אָפּבינדן זאָלסטו אָפּבינדן אין אײנעם‬
‫פֿאַר מיר מיט לײדיקן;‬ ‫מיט אים‪.‬‬
‫‪ 16‬און דעם י ָום‪-‬טו ֿב פֿון שניט‪ ,‬פֿון‬ ‫‪ 6‬זאָלסט ניט פֿאַרדרײען דאָס רעכט‬
‫די ערשטפֿרוכט פֿון דײַנע אַרבעט‪ ,‬פֿון‬ ‫פֿון דײַן אבֿיון אין זײַן קריג‪.‬‬
‫װאָס דו װעסט פֿאַרזײען אין פֿעלד;‬ ‫‪ 7‬פֿון ַא פֿאַלשן פּסק זאָלסטו זיך‬
‫און דעם י ָום‪-‬טו ֿב פֿון אײַנזאַמלונג בײַם‬ ‫דערװײַטערן‪ ,‬און אַן אומשולדיקן און‬
‫אױסלאָז פֿון יאָר‪ ,‬װען דו זאַמלסט אײַן‬ ‫גערעכטן זאָלסטו ניט הרגען; װאָרום‬
‫דײַנע אַרבעט פֿון פֿעלד‪.‬‬ ‫איך װעל ניט לאָזן בלײַבן גערעכט דעם‬
‫‪ 17‬דר ַײ מאָל אין יאָר זאָלן אַלע דײַנע‬ ‫שולדיקן‪.‬‬
‫מאַנספּאַרשױנען זיך װײַזן פֿאַר דעם‬ ‫‪ 8‬און שוחד זאָלסטו ניט נעמען‪,‬‬
‫האַר‪ ,‬גאָט‪.‬‬ ‫װאָרום שוֹחד מאַכט בלינד זעעדיקע‪,‬‬
‫‪ 18‬זאָלסט ניט מקרי ֿב זײַן מיט‬ ‫און פֿאַרדרײט די װערטער פֿון‬
‫געזײַערטן ברױט דאָס בלוט פֿון‬ ‫גערעכטע‪.‬‬
‫מײַן שלאַכטאָפּפֿער; און דאָס‬
‫אָפּפֿערפֿעטס פֿון מײַן י ָום‪-‬טו ֿב זאָל‬ ‫‪ 9‬און ַא פֿרעמדן זאָלסטו ניט דריקן‪,‬‬
‫ניט איבערנעכטיקן ביז אין דער פֿרי‪.‬‬ ‫װאָרום איר װײסט דאָס געמיט פֿון‬
‫‪ 19‬די ערשט פֿריצײַטיקע פֿון דײַן‬ ‫דעם פֿרעמדן‪ ,‬װײַל פֿרעמדע זײַט איר‬
‫ערד זאָלסטו ברענגען אין הױז פֿון‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫געװען אין לאַנד מ ַ‬
‫יהוה דײַן גאָט‪ .‬זאָלסט ניט קאָכן ַא‬ ‫‪ 10‬און זעקס יאָר זאָלסטו זײען דײַן‬
‫ציקעלע אין זײַן מוטערס מילך‪.‬‬ ‫לאַנד‪ ,‬און אײַנזאַמלען איר תּבֿואה;‬
‫‪ 20‬זע‪ ,‬איך שיק דיר פֿאַרױס ַא‬ ‫‪ 11‬אָבער דאָס זיבעטע יאָר זאָלסטו‬
‫מלאך‪ ,‬דיך צו היטן אױפֿן װעג‪ ,‬און דיך‬ ‫עס פֿאַרלאָזן און עס איבערלאָזן פֿרײַ‪,‬‬
‫צו ברענגען צו דעם אָרט װאָס איך האָב‬ ‫כּדי די אבֿיוֹנים פֿון דײַן פֿאָלק זאָלן‬
‫אָנגעברײט‪.‬‬ ‫עסן; און װאָס בלײַבט פֿון זײ‪ ,‬זאָל‬
‫‪ 21‬היט דיך פֿאַר אים‪ ,‬און הער צו‬ ‫עסן די חיה פֿון פֿעלד‪ .‬דעס גלײַכן‬
‫זײַן קָול; זאָלסט ניט װידערשפּעניקן‬ ‫זאָלסטו טאָן מיט דײַן װײַנגאָרטן‪ ,‬מיט‬
‫אָן אים‪,‬‬ ‫דײַן אײלבערטגאָרטן‪.‬‬
‫‪ 22‬װאָרום ער װעט ניט פֿאַרגעבן‬ ‫‪ 12‬זעקס טעג זאָלסטו טאָן דײַנע‬
‫אײַער פֿאַרברעך‪ ,‬װײַל מײַן נאָמען איז‬ ‫אַרבעט‪ ,‬און אױפֿן זיבעטן טאָג זאָלסטו‬
‫אין אים‪ .‬אָבער אױב צוהערן װעסטו‬ ‫רוען‪ ,‬כּדי עס זאָל רוען דײַן אָקס און‬
‫צוהערן צו זײַן קָול‪ ,‬און װעסט טאָן‬ ‫דײַן אײזל‪ ,‬און עס זאָל אָפּעטעמען דער‬
‫אַלץ װאָס איך רעד‪ ,‬װעל איך פֿײַנטן‬ ‫זון פֿון דײַן דינסט‪ ,‬און דער פֿרעמדער‪.‬‬
‫דײַנע פֿײַנט‪ ,‬און דריקן דײַנע דריקער‪.‬‬ ‫‪ 13‬און אין אַלץ‪ ,‬װאָס איך האָב אײַך‬
‫‪ 23‬װאָרום מײַן מלאך װעט גײן דיר‬ ‫אָנגעזאָגט‪ ,‬זאָלט איר זײַן אָפּגעהיט;‬
‫פֿאַרױס‪ ,‬און ער װעט דיך ברענגען‬ ‫און דעם נאָמען פֿון פֿרעמדע געטער‬
‫צו דעם אֶמוֹרי‪ ,‬און דעם חִתּי‪ ,‬און‬ ‫זאָלט איר ניט דערמאָנען; עס זאָל פֿון‬
‫פּרזי‪ ,‬און דעם כּנַעֲני‪ ,‬דעם חוי‪,‬‬ ‫דעם ִ‬ ‫דײַן מױל ניט געהערט װערן‪.‬‬
‫‪23:24—24:8‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪118‬‬
‫צו מיר‪ ,‬אַז דו װעסט דינען זײערע‬ ‫און דעם יבֿוסי; און איך װעל זײ‬
‫געטער; װאָרום דאָס װעט דיר זײַן פֿאַר‬ ‫פֿאַרטיליקן‪.‬‬
‫ַא שטרױכלונג‪.‬‬ ‫‪ 24‬זאָלסט זיך ניט בוקן צו זײערע‬
‫געטער‪ ,‬און זאָלסט זײ ניט דינען‪,‬‬
‫און צו משהן האָט ער‬
‫געזאָגט‪ :‬גײ אַרױף צו גאָט‪,‬‬ ‫‪24‬‬
‫דו‪ ,‬און אַהרן‪ ,‬נָדָ בֿ‪ ,‬און אַבֿיהוא‪ ,‬און‬
‫און זאָלסט ניט טאָן אַזױ װי זײערע‬
‫מעשׂים; נײַערט צעשטערן זאָלסטו‬
‫זײ צעשטערן‪ ,‬און צעברעכן זאָסלטו‬
‫זיבעציק פֿון די עלטסטע פֿון ישׂראל‪,‬‬ ‫צעברעכן זײערע זײַלשטײנער‪.‬‬
‫און איר זאָלט זיך בוקן פֿון דער‬ ‫‪ 25‬און איר זאָלט דינען יהוה אײַער‬
‫װײַטן‪.‬‬ ‫גאָט‪ ,‬און ער װעט בענטשן דײַן ברױט‬
‫‪ 2‬און משה אַלײן זאָל גענענען צו‬ ‫און דײַן װאַסער; און איך װעל אָפּטאָן‬
‫גאָט; אָבער זײ זאָלן ניט גענענען‪ .‬און‬ ‫קראַנקשאַפֿט פֿון צװישן דיר‪.‬‬
‫דאָס פֿאָלק זאָל ניט אַרױפֿגײן מיט‬ ‫ַא‬ ‫‪ 26‬עס װעט ניט זײַן‬
‫אים‪.‬‬ ‫פֿאַרװאַרפֿערין אָדער אַן עקרה‬
‫‪ 3‬איז משה געקומען‪ ,‬און האָט‬ ‫אין דײַן לאַנד; די צאָל פֿון דײַנע טעג‬
‫דערצײלט דעם פֿאָלק אַלע װערטער‬ ‫װעל איך אױספֿילן‪.‬‬
‫פֿון גאָט‪ ,‬און אַלע געזעצן; און דאָס‬ ‫‪ 27‬מײַן אימה װעל איך שיקן דיר‬
‫גאַנצע פֿאָלק האָט געענטפֿערט מיט‬ ‫פֿאַרױס‪ ,‬און װעל פֿאַרטומלען אַל דאָס‬
‫אײן קָול‪ ,‬און געזאָגט‪ :‬אַלע װערטער‬ ‫פֿאָלק װאָס דו װעסט קומען צװישן זײ‪,‬‬
‫װאָס גאָט האָט גערעדט װעלן מיר‬ ‫און איך װעל קערן אַלע דײַנע פֿײַנט‬
‫טאָן‪.‬‬ ‫מיטן נאַקן צו דיר‪.‬‬
‫‪ 4‬און משה האָט פֿאַרשריבן אַלע‬ ‫‪ 28‬און איך װעל שיקן דיר פֿאַרױס די‬
‫װערטער פֿון גאָט‪ ,‬און ער האָט זיך‬ ‫האָרנבין‪ ,‬און זי װעט פֿאַרטרײַבן דעם‬
‫געפֿעדערט אין דער פֿרי‪ ,‬און האָט‬ ‫חוי‪ ,‬דעם כּנַעֲני‪ ,‬און דעם חִתּי‪ ,‬פֿון פֿאַר‬
‫געבױט ַא מזבח אונטערן באַרג‪ ,‬און‬ ‫דיר‪.‬‬
‫צװעלף זײַלשטײנער אַקעגן די צװעלף‬ ‫‪ 29‬איך װעל זײ ניט פֿאַרטרײַבן פֿון‬
‫שבֿטים פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫פֿאַר דיר אין אײן יאָר‪ ,‬טאָמער װעט‬
‫‪ 5‬און ער האָט געשיקט די יונגע לײַט‬ ‫דאָס לאַנד װערן ַא װיסטעניש און עס‬
‫פֿון די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און זײ‬ ‫װעט זיך מערן אױף דיר די חיה פֿון‬
‫האָבן אױפֿגעבראַכט בראַנדאָפּפֿער און‬ ‫פֿעלד‪.‬‬
‫געשלאַכט אָקסן פֿרידאָפּפֿער צו גאָט‪.‬‬ ‫‪ 30‬ביסלעכביסלעכװײַז װעל איך זײ‬
‫‪ 6‬און משה האָט גענומען העלפֿט‬ ‫פֿאַרטרײַבן פֿון פֿאַר דיר‪ ,‬ביז װאַנען דו‬
‫פֿון דעם בלוט‪ ,‬און אַרײַנגעטאָן אין‬ ‫װעסט זיך פֿרוכפּערן‪ ,‬און װעסט אַרבן‬
‫בעקנס‪ ,‬און העלפֿט פֿון דעם בלוט האָט‬ ‫דאָס לאַנד‪.‬‬
‫ער געשפּרענגט אױפֿן מזבח‪.‬‬ ‫‪ 31‬און איך װעל מאַכן דײַן געמאַרק‬
‫‪ 7‬און ער האָט גענומען דאָס בוך פֿון‬ ‫פֿון ים‪-‬סוף און ביז דעם ים פֿון די‬
‫בונד‪ ,‬און געלײענט אין די אױערן פֿון‬ ‫פּלִשתּים‪ ,‬און פֿון מדבר ביזן טײַך;‬
‫פֿאָלק; און זײ האָבן געזאָגט‪ :‬אַלץ‬ ‫װאָרום איך װעל געבן אין אײַער האַנט‬
‫װאָס גאָט האָט גערעדט װעלן מיר טאָן‬ ‫די באַװױנער פֿון לאַנד‪ ,‬און װעסט זײ‬
‫און געהאָרכן‪.‬‬ ‫פֿאַרטרײַבן פֿון פֿאַר דיר‪.‬‬
‫‪ 8‬און משה האָט גענומען דאָס בלוט‪,‬‬ ‫‪ 32‬זאָלסט ניט שליסן ַא בונד זײ און‬
‫און האָט געשפּרענגט אױפֿן פֿאָלק‪,‬‬ ‫זײערע געטער‪.‬‬
‫און האָט געזאָגט‪ :‬אָט איז דאָס‬ ‫‪ 33‬זײ זאָלן ניט זיצן אין דײַן לאַנד‪,‬‬
‫בלוט פֿון דעם בונד װאָס גאָט האָט‬ ‫כּדי זײ זאָלן דיך ניט מאַכן זינדיקן‬
‫‪119‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪24:9—25:11‬‬
‫‪ 18‬און משה איז אַרײַנגעגאַנגען אין‬ ‫געשלאָסן מיט אײַך אױף אַלע די‬
‫מיטן װאָלקן‪ ,‬און איז אַרױף אױפֿן‬ ‫דאָזיקע װערטער‪.‬‬
‫באַרג; און משה איז געװען אױפֿן באַרג‬ ‫‪ 9‬און משה‪ ,‬און אַהרן‪ ,‬נָדָ בֿ‪ ,‬און‬
‫פֿערציק טעג און פֿערציק נעכט‪.‬‬ ‫אַבֿיהוא‪ ,‬און זיבעציק פֿון די עלטסטע‬
‫פֿון ישׂראל‪ ,‬זײַנען אַרױפֿגעגאַנגען;‬
‫תְּ רומָ ה‬ ‫‪ 10‬און זײ האָבן געזען דעם גאָט‬
‫פֿון ישׂראל; און אונטער זײַנע פֿיס איז‬
‫משהן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫‪25‬‬
‫‪ 2‬רעד צו די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬זײ‬
‫געװען אַזױ װי ַא פֿלאַסטערװערק פֿון‬
‫סאַפּירשטײן‪ ,‬און אַזױ װי דער הימל‬
‫אַלײן אין לױטערקײט‪.‬‬
‫זאָלן נעמען פֿאַר מיר אַן אָפּשײדונג;‬ ‫‪ 11‬און אױף די אַדללײַט פֿון די‬
‫פֿון יעטװעדער מאַן װאָס זײַן האַרץ‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל האָט ער ניט‬
‫װעט אים באַװיליקן‪ ,‬זאָלט איר נעמען‬ ‫אױסגעשטרעקט זײַן האַנט; און זײ‬
‫מײַן אָפּשײדונג‪.‬‬ ‫האָבן געזען גאָט‪ ,‬און האָבן געגעסן‬
‫‪ 3‬און דאָס איז די אָפּשײדונג װאָס‬ ‫און געטרונקען‪.‬‬
‫איר זאָלט נעמען פֿון זײ‪ :‬גאָלד‪ ,‬און‬
‫זילבער‪ ,‬און קופּער;‬ ‫‪ 12‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬
‫‪ 4‬און בלאָע װאָל‪ ,‬און פּורפּל‪,‬‬ ‫קום אַרױף צו מיר אױפֿן באַרג‪,‬‬
‫און װערמילרױט‪ ,‬און לײַנען‪ ,‬און‬ ‫און ז ַײ דאָרטן‪ ,‬און איך װעל דיר‬
‫ציגנהאָר;‬ ‫געבן די שטײנערנע לוחות מיט דער‬
‫‪ 5‬און רױטגעפֿאַרבטע װידערפֿעלן‪,‬‬ ‫תּוֹרה און דעם געבאָט װאָס איך האָב‬
‫און תַּ חַשפֿעלן‪ ,‬און שִטים‪-‬האָלץ;‬ ‫אױפֿגעשריבן זײ צו לערנען‪.‬‬
‫‪ 6‬אײל פֿאַר דער לײַכטונג‪ ,‬בשׂמים‬ ‫‪ 13‬איז אױפֿגעשטאַנען משה‪ ,‬און‬
‫פֿאַר דעם אײל פֿון זאַלבונג‪ ,‬און‬ ‫זײַן באַדינער יהוֹשועַ‪ ,‬און משה איז‬
‫פֿאַר דעם װײַרױך פֿון שמעקעדיקע‬ ‫אַרױפֿגעגאַנגען אױפֿן באַרג פֿון גאָט‪.‬‬
‫געװירצן;‬ ‫‪ 14‬און צו די עלטסטע האָט ער‬
‫‪ 7‬אָניקלשטײנער‪ ,‬און שטײנער צום‬ ‫געזאָגט‪ :‬האַרט ד ָא אױף אונדז‪ ,‬ביז‬
‫אײַנפֿאַסן‪ ,‬פֿאַר דעם ֵאפֿוֹד‪ ,‬און פֿאַר‬ ‫װאַנען מיר װעלן זיך אומקערן צו‬
‫דעם חוֹשֶן‪.‬‬ ‫אײַך‪ .‬און אָט זײַנען אַהרן און חור‬
‫‪ 8‬און זײ זאָלן מיר מאַכן ַא‬ ‫מיט אײַך; װער עס האָט ַא משפּט זאָל‬
‫הײליקטום‪ ,‬אַז איך זאָל רוען צװישן‬ ‫גענענען צו זײ‪.‬‬
‫זײ‪.‬‬ ‫‪ 15‬און משה איז אַרױפֿגעגאַנגען‬
‫‪ 9‬אַזױ װי אַלץ װאָס איך װײַז דיר‪,‬‬ ‫אױפֿן באַרג‪ ,‬און דער װאָלקן האָט‬
‫די געשטאַלט פֿון דעם מִשכּן‪ ,‬און די‬ ‫צוגעדעקט דעם באַרג‪.‬‬
‫געשטאַלט פֿון אַלע זײַנע כּלים‪ ,‬אָט‬ ‫‪ 16‬און די פּראַכט פֿון גאָט האָט‬
‫אַזױ זאָלט איר מאַכן‪.‬‬ ‫גערוט אױפֿן באַרג סינַי‪ ,‬און דער‬
‫‪ 10‬און זײ זאָלן מאַכן אַן אָרון פֿון‬ ‫װאָלקן האָט אים אײַנגעדעקט זעקס‬
‫שִטים‪-‬האָלץ; צװײ אײלן און ַא האַלב‬ ‫טעג; און אױפֿן זיבעטן טאָג האָט ער‬
‫זײַן לענג‪ ,‬און אַן אײל און ַא האַלב זײַן‬ ‫גערופֿן צו משהן פֿון װאָלקן‪.‬‬
‫ברײט‪ ,‬און אַן אײל און ַא האַלב זײַן‬ ‫‪ 17‬און דאָס אױסזען פֿון גאָטס‬
‫הײך‪.‬‬ ‫פּראַכט איז געװען אַזױ װי ַא‬
‫‪ 11‬און זאָלסט אים איבערציען‬ ‫פֿאַרצערעדיק פֿײַער אױפֿן שפּיץ‬
‫מיט רײנעם גאָלד – פֿון אינעװײניק‬ ‫באַרג‪ ,‬פֿאַר די אױגן פֿון די קינדער‬
‫און פֿון אױסנװײניק זאָלסטו אים‬ ‫פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫‪25:12—25:32‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪120‬‬
‫דיר פֿון איבערן דעק‪ ,‬פֿון צװישן די‬ ‫איבערציען; און זאָלסט מאַכן אױף‬
‫צװײ כּרובֿים װאָס איבער דעם אָרון‬ ‫אים ַא גילדערנעם קראַנץ רונד אַרום‪.‬‬
‫פֿון געזעץ‪ ,‬אַלץ װאָס איך װעל דיר‬ ‫‪ 12‬און זאָלסט אױסגיסן פֿאַר אים‬
‫באַפֿעלן פֿאַר די קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫פֿיר גילדערנע רינגען‪ ,‬און אַרױפֿטאָן‬
‫‪ 23‬און זאָלסט מאַכן ַא טיש פֿון‬ ‫אױף זײַנע פֿיר פֿיס; און צװײ רינגען‬
‫שִטים‪-‬האָלץ; צװײ אײלן זײַן לענג‪,‬‬ ‫זאָלן זײַן אױף זײַן אײן זײַט‪ ,‬און צװײ‬
‫און אַן אײל זײַן ברײט‪ ,‬און אַן אײל‬ ‫רינגען אױף זײַן צװײטער זײַט‪.‬‬
‫און ַא האַלב זײַן הײך‪.‬‬ ‫‪ 13‬און זאָלסט מאַכן שטאַנגען פֿון‬
‫‪ 24‬און זאָלסט אים איבערציען מיט‬ ‫שִטים‪-‬האָלץ‪ ,‬און זײ איבערציען מיט‬
‫רײנעם גאָלד‪ ,‬און מאַכן צו אים ַא‬ ‫גאָלד‪.‬‬
‫גילדערנעם קראַנץ רונד אַרום‪.‬‬ ‫‪ 14‬און זאָלסט אַרײַנציען די‬
‫‪ 25‬און זאָלסט מאַכן צו אים ַא לײַסט‬ ‫שטאַנגען אין די רינגען ב ַײ די זײַטן‬
‫פֿון ַא האַנטברײט רונד אַרום‪ ,‬און מאַכן‬ ‫פֿון אָרון‪ ,‬צו טראָגן אױף זײ דעם‬
‫ַא גילדערנעם קראַנץ צו זײַן לײַסט‬ ‫אָרון‪.‬‬
‫רונד אַרום‪.‬‬ ‫‪ 15‬אין די רינגען פֿון אָרון זאָלן די‬
‫‪ 26‬און זאָלסט מאַכן פֿאַר אים פֿיר‬ ‫שטאַנגען זײַן‪ ,‬זײ זאָלן ניט אָפּגעטאָן‬
‫גילדערנע רינגען‪ ,‬און אַרױפֿטאָן די‬ ‫װערן פֿון אים‪.‬‬
‫רינגען אױף די פֿיר װינקלען װאָס אױף‬ ‫‪ 16‬און זאָלסט אַרײַנטאָן אין דעם‬
‫זײַנע פֿיר פֿיס‪.‬‬ ‫אָרון דאָס געזעץ װאָס איך װעל דיר‬
‫‪ 27‬לעבן דעם לײַסט זאָלן זײַן די‬ ‫געבן‪.‬‬
‫רינגען‪ ,‬פֿאַר אױערן פֿאַר די שטאַנגען‬ ‫‪ 17‬און זאָלסט מאַכן ַא דעק פֿון‬
‫צו טראָגן דעם טיש‪.‬‬ ‫רײנעם גאָלד; צװײ אײלן און ַא האַלב‬
‫‪ 28‬און זאָלסט מאַכן די שטאַנגען פֿון‬ ‫זײַן לענג‪ ,‬און אַן אײל און ַא האַלב זײַן‬
‫שִטים‪-‬האָלץ‪ ,‬און זײ איבערציען מיט‬ ‫ברײט‪.‬‬
‫גאָלד; און דער טיש זאָל געטראָגן‬ ‫‪ 18‬און זאָלסט מאַכן צװײ גילדערנע‬
‫װערן אױף זײ‪.‬‬ ‫כּרובֿים; געהאַמערט זאָלסטו זײ מאַכן‪,‬‬
‫‪ 29‬און זאָלסט מאַכן זײַנע שיסלען‪,‬‬ ‫ב ַײ בײדע עקן פֿון דעק‪.‬‬
‫און זײַנע שאָלן‪ ,‬און זײַנע קאַנען‪ ,‬און‬ ‫‪ 19‬און מאַך אײן כּרו ֿב בײַם עק פֿון‬
‫זײַנע בעכערס‪ ,‬װאָס מיט זײ װערט‬ ‫דער זײַט‪ ,‬און אײן כּרו ֿב בײַם עק פֿון‬
‫געגאָסן; פֿון רײנעם גאָלד זאָלסטו זײ‬ ‫דער אַנדער זײַט; פֿון דעם דעק גופֿא‬
‫מאַכן‪.‬‬ ‫זאָלט איר מאַכן די כּרובֿים ב ַײ זײַנע‬
‫‪ 30‬און זאָלסט אַרױפֿטאָן אױפֿן טיש‬ ‫בײדע עקן‪.‬‬
‫דאָס ברױט פֿון אָנגעזיכט פֿאַר מיר‬ ‫‪ 20‬און די כּרובֿים זאָלן אױסשפּרײטן‬
‫תּמיד‪.‬‬ ‫די פֿליגלען צו דער הײך‪ ,‬שירעמענדיק‬
‫‪ 31‬און זאָלסט מאַכן ַא מנוֹרה‬ ‫מיט זײערע פֿליגלען איבער דעם דעק‪,‬‬
‫פֿון רײנעם גאָלד; געהאַמערט זאָל‬ ‫מיט זײערע פּנימער אײנער אַקעגן‬
‫די מנוֹרה געמאַכט װערן‪ ,‬איר‬ ‫אַנדערן; צום דעק צו זאָלן זײַן די‬
‫פֿוסגעשטעל‪ ,‬און איר שטאַם; אירע‬ ‫פּנימער פֿון די כּרובֿים‪.‬‬
‫בעכערלעך – אירע קנעףּ און אירע‬ ‫‪ 21‬און זאָלסט אַרױפֿטאָן דעם דעק‬
‫בלומען – זאָלן זײַן פֿון איר גופֿא‪.‬‬ ‫אױבן אױפֿן אָרון; און אין דעם אָרון‬
‫‪ 32‬און זעקס רערן זאָלן אַרױסגײן‬ ‫זאָלסטו אַרײַנטאָן דאָס געזעץ װאָס‬
‫פֿון אירע זײַטן‪ ,‬דר ַײ רערן פֿון דער‬ ‫איך װעל דיר געבן‪.‬‬
‫מנוֹרה פֿון איר אײן זײַט‪ ,‬און דר ַײ‬ ‫‪ 22‬און איך װעל זיך דאָרטן‬
‫רערן פֿון דער מנוֹרה פֿון איר צװײטער‬ ‫אַנטפּלעקן צו דיר‪ ,‬און װעל רעדן מיט‬
‫‪121‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪25:33—26:11‬‬
‫װידער פֿינף פֿאָרהאַנגען באַהעפֿט‬ ‫זײַט‪.‬‬

‫אײנער אָן אַנדערן‪.‬‬ ‫מאַנדלקװײטיקע‬ ‫‪ 33‬דר ַײ‬
‫‪ 4‬און זאָלסט מאַכן שלײפֿן פֿון‬ ‫בעכערלעך פֿון ַא קנאָפּ און ַא‬
‫בלאָער װאָל אױף דעם זױם פֿון‬ ‫בלום אױף אײן רער‪ ,‬און דר ַײ‬
‫אײן פֿאָרהאַנג בײַם עק פֿון אײן‬ ‫מאַנדלקװײטיקע בעכערלעך פֿון ַא‬
‫באַהעפֿטונג‪ ,‬און אַזױ זאָלסטו‬ ‫קנאָפּ און ַא בלום אױפֿן אַנדער רער;‬
‫מאַכן אױף דעם זױם פֿון דעם‬ ‫אַזױ פֿאַר די זעקס רערן‪ ,‬װאָס גײען‬
‫עקסטן פֿאָרהאַנג אין דער צװײטער‬ ‫אַרױס פֿון דער מנוֹרה‪.‬‬
‫באַהעפֿטונג‪.‬‬ ‫‪ 34‬און אױף דער מנוֹרה פֿיר‬
‫‪ 5‬פֿופֿציק שלײפֿן זאָלסטו מאַכן אױף‬ ‫מאַנדלקװײטיקע בעכערלעך – אירע‬
‫דעם אײן פֿאָרהאַנג‪ ,‬און פֿופֿציק‬ ‫קנעףּ און אירע בלומען‪ .‬און ַא קנאָפּ‬
‫שלײפֿן זאָלסטו מאַכן אױף דעם ברעג‬ ‫אונטער צװײ רערן פֿון איר‪ ,‬און ַא‬
‫פֿון דעם פֿאָרהאַנג װאָס אין דער‬ ‫קנאָפּ אונטער צװײ רערן פֿון איר‪,‬‬
‫צװײטער באַהעפֿטונג; אײנער קעגן‬ ‫‪ 35‬און ַא קנאָפּ אונטער צװײ רערן‬
‫אַנדערן זאָלן די שלײפֿן זײַן‪.‬‬ ‫פֿון איר‪ ,‬פֿאַר די זעקס רערן װאָס גײען‬
‫‪ 6‬און זאָלסט מאַכן פֿופֿציק‬ ‫אַרױס פֿון דער מנוֹרה‪.‬‬
‫גילדערנע האָקן‪ ,‬און באַהעפֿטן די‬ ‫‪ 36‬זײערע קנעףּ און זײערע רערן‬
‫פֿאָרהאַנגען אײנעם צום אַנדערן מיט‬ ‫זאָלן זײַן פֿון איר גופֿא‪ ,‬אין גאַנצן אײן‬
‫די האָקן‪ ,‬אַז דער מִשכּן זאָל זײַן אײנס‪.‬‬ ‫אױסהאַמערונג פֿון רײנעם גאָלד‪.‬‬
‫‪ 7‬און זאָלסט מאַכן פֿאָרהאַנגען פֿון‬ ‫‪ 37‬און זאָלסט מאַכן צו איר זיבן‬
‫ציגנהאָר פֿאַר ַא געצעלט איבערן‬ ‫רערלעך‪ ,‬און מע זאָל אָנצינדן אירע‬
‫מִשכּן; עלף פֿאָרהאַנגען זאָלסטו זײ‬ ‫רערלעך‪ ,‬און מאַכן לײַכטן צו איר‬
‫מאַכן‪.‬‬ ‫פֿאָדערזײַט צו‪.‬‬
‫‪ 8‬די לענג פֿון איטלעכן פֿאָרהאַנג‬ ‫‪ 38‬און אירע צװענגלעך און אירע‬
‫דרײַסיק אײלן‪ ,‬און די ברײט פֿון‬ ‫אַשפֿענדלעך זאָלן זײַן פֿון רײנעם‬
‫איטלעכן פֿאָרהאַנג פֿיר אײלן; אײן‬ ‫גאָלד‪.‬‬
‫מאָס פֿאַר די עלף פֿאָרהאַנגען‪.‬‬ ‫‪ 39‬פֿון צענטנער רײנעם גאָלד זאָל‬
‫מען זי מאַכן מיט אַלע די דאָזיקע כּלים‪.‬‬
‫‪ 9‬און זאָלסט באַהעפֿטן פֿינף‬ ‫‪ 40‬און זע זאָלסט מאַכן לױט זײער‬
‫פֿאָרהאַנגען באַזונדער‪ ,‬און זעקס‬ ‫געשטאַלט‪ ,‬װאָס דיר װערט געװיזן‬
‫און‬ ‫באַזונדער;‬ ‫פֿאָרהאַנגען‬ ‫אױפֿן באַרג‪.‬‬
‫דעם זעקסטן פֿאָרהאַנג זאָלסטו‬
‫צונױפֿטאָפּלען אױף דער פֿאָדערזײַט‬
‫פֿון געצעלט‪.‬‬
‫‪ 10‬און זאָלסט מאַכן פֿופֿציק שלײפֿן‬
‫און דעם מִשכּן זאָלסטו מאַכן‬
‫פֿון צען פֿאָרהאַנגען; פֿון‬
‫געדרײַטן לײַנען‪ ,‬און בלאָער װאָל‪,‬‬
‫‪26‬‬
‫אױף דעם זױם פֿון אײן פֿאָרהאַנג‪,‬‬ ‫און פּורפּל‪ ,‬און װערמילרױט‪ ,‬מיט‬
‫דעם עקסטן אין דער באַהעפֿטונג‪,‬‬ ‫כּרובֿים קונציק אױסגעאַרבעט זאָלסטו‬
‫און פֿופֿציק שלײפֿן אױף דעם זױם‬ ‫זײ מאַכן‪.‬‬
‫פֿון דעם פֿאָרהאַנג אין דער צװײטער‬ ‫‪ 2‬די לענג פֿון איטלעכן פֿאָרהאַנג‬
‫באַהעפֿטונג‪.‬‬ ‫אַכט און צװאַנציק אײלן‪ ,‬און די ברײט‬
‫‪ 11‬און זאָלסט מאַכן פֿופֿציק‬ ‫פֿון איטלעכן פֿאָרהאַנג פֿיר אײלן; אײן‬
‫קופּערנע האָקן‪ ,‬און אַרײַנטאָן די האָקן‬ ‫מאָס פֿאַר אַלע פֿאָרהאַנגען‪.‬‬
‫אין די שלײפֿן‪ ,‬און באַהעפטן דאָס‬ ‫‪ 3‬פֿינף פֿאָרהאַנגען זאָלן זײַן‬
‫געצעלט‪ ,‬אַז עס זאָל זײַן אײנס‪.‬‬ ‫באַהעפֿט אײנער אָן אַנדערן‪ ,‬און‬
‫‪26:12—26:33‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪122‬‬
‫‪ 23‬און צװײ ברעטער זאָלסטו מאַכן‬ ‫‪ 12‬און דער אַריבערהאַנג װאָס‬

‫פֿאַר די װינקלען פֿון מִשכּן‪ ,‬אױף דער‬ ‫בלײַבט פֿון די פֿאָרהאַנגען פֿון‬
‫הינטערשטער זײַט‪.‬‬ ‫געצעלט‪ ,‬דער איבעריקער האַלבער‬
‫‪ 24‬און זײ זאָלן זײַן אַרײַנגעפּאַסט‬ ‫פֿאָרהאַנג‪ ,‬זאָל אַראָפּהענגען אױף דער‬
‫אונטן‪ ,‬און דעס גלײַכן זאָלן זײ זײַן‬ ‫הינטערשטער זײַט פֿון מִשכּן‪.‬‬
‫אַרײַנגעפּאַסט אױבן ביז צום ערשטן‬ ‫‪ 13‬און די אײל פֿון דער זײַט‪ ,‬און‬
‫רינג; אַזױ זאָל זײַן ב ַײ זײ בײדן; זײ‬ ‫די אײל פֿון דער אַנדער זײַט‪ ,‬װאָס‬
‫זאָלן זײַן פֿאַר די צװײ װינקלען‪.‬‬ ‫בלײַבט איבער פֿון דער לענג פֿון‬
‫‪ 25‬און עס װעלן זײַן אַכט ברעטער‬ ‫די פֿאָרהאַנגען פֿון געצעלט‪ ,‬זאָל‬
‫מיט זײערע זילבערנע שװעלן – זעכצן‬ ‫אַראָפּהענגען אױף די זײַטן פֿון מִשכּן‪,‬‬
‫שװעלן‪ :‬צװײ שװעלן אונטער אײן‬ ‫פֿון דער זײַט און פֿון דער אַנדער זײַט‪,‬‬
‫ברעט‪ ,‬צװײ שװעלן אונטער אײן‬ ‫אים צו פֿאַרדעקן‪.‬‬
‫ברעט‪.‬‬ ‫‪ 14‬און זאָלסט מאַכן ַא צודעק פֿאַר‬
‫‪ 26‬און זאָלסט מאַכן ריגלען פֿון‬ ‫דעם געצעלט פֿון רױט‪-‬געפֿאַרבטע‬
‫שִטים‪-‬האָלץ; פֿינף פֿאַר די ברעטער‬ ‫װידערפֿעלן‪ ,‬און ַא צודעק פֿון‬
‫פֿון אײן זײַט מִשכּן;‬ ‫תַּ חַש‪-‬פֿעלן פֿון אױבן‪.‬‬
‫‪ 27‬און פֿינף ריגלען פֿאַר די ברעטער‬ ‫‪ 15‬און זאָלסט מאַכן די ברעטער צום‬
‫פֿון דער צװײטער זײַט מִשכּן‪ ,‬און‬ ‫מִשכּן פֿון שִטים‪-‬האָלץ‪ ,‬שטײענדיק‪.‬‬
‫פֿינף ריגלען פֿאַר די ברעטער פֿון דער‬ ‫‪ 16‬צען אײלן די לענג פֿון ַא ברעט‪,‬‬
‫הינטערשטער זײַט מִשכּן‪ ,‬צו מערבֿ;‬ ‫און אַן אײל און ַא האַלבע אײל די‬
‫‪ 28‬און דעם מיטלסטן ריגל אין מיטן‬ ‫ברײט פֿון איטלעכן ברעט‪.‬‬
‫פֿון די ברעטער‪ ,‬װאָס זאָל דורכריגלען‬ ‫‪ 17‬צװײ צאַפּנס צו איטלעכן‬
‫פֿון עק צו עק‪.‬‬ ‫ברעט‪ ,‬אײנער קעגן אַנדערן אַזױ װי‬
‫‪ 29‬און די ברעטער זאָלסטו‬ ‫שטאַפּלען; אַזױ זאָלסטו מאַכן צו אַלע‬
‫איבערציען מיט גאָלד‪ ,‬און מאַכן צו‬ ‫ברעטער פֿון מִשכּן‪.‬‬
‫זײ רינגען פֿון גאָלד‪ ,‬אױערן פֿאַר די‬ ‫‪ 18‬און זאָלסט מאַכן די ברעטער צום‬
‫ריגלען; און זאָלסט איבערציען די‬ ‫מִשכּן‪ ,‬צװאַנציק ברעטער פֿאַר דער‬
‫ריגלען מיט גאָלד‪.‬‬ ‫דָ רום‪-‬זײַט צו דָ רום‪.‬‬
‫‪ 30‬און זאָלסט אױפֿשטעלן דעם‬ ‫‪ 19‬און פֿערציק זילבערנע שװעלן‬
‫מִשכּן אַזױ װי זײַן אָפּמעל װאָס איז דיר‬ ‫זאָלסטו מאַכן אונטער די צװאַנציק‬
‫באַװיזן געװאָרן אױפֿן באַרג‪.‬‬ ‫ברעטער; צו צװײ שװעלן אונטער אײן‬
‫‪ 31‬און זאָלסט מאַכן ַא פָּרוֹכֶת‬ ‫ברעט פֿאַר זײַנע צװײ צאַפּנס‪ ,‬צו צװײ‬
‫פֿון בלאָער װאָל‪ ,‬און פּורפּל‪ ,‬און‬ ‫שװעלן אונטער אײן ברעט פֿאַר זײַנע‬
‫װערמילרױט‪ ,‬און געדרײַטן לײַנען;‬ ‫צװײ צאַפּנס‪.‬‬
‫קונציק אױסגעאַרבעט‪ ,‬מיט כּרובֿים‬ ‫‪ 20‬און פֿאַר דער צװײטער זײַט פֿון‬
‫זאָל מען אים מאַכן‪.‬‬ ‫מִשכּן‪ ,‬פֿאַר דער צפֿון‪-‬זײַט‪ ,‬צװאַנציק‬
‫‪ 32‬און זאָלסט אים אַרױפֿטאָן‬ ‫ברעטער‪,‬‬
‫אױף פֿיר זײַלן פֿון שִטים‪-‬האָלץ‬ ‫‪ 21‬מיט פֿערציק זילבערנע שװעלן‬
‫איבערגעצױגן מיט גאָלד‪ ,‬מיט‬ ‫צו זײ‪ :‬צװײ שװעלן אונטער אײן‬
‫זײערע העקלעך פֿון גאָלד‪ ,‬אױף פֿיר‬ ‫ברעט‪ ,‬צװײ שװעלן אונטער אײן‬
‫זילבערנע שװעלן‪.‬‬ ‫ברעט‪.‬‬
‫‪ 33‬און זאָלסט אַרױפֿטאָן דעם‬ ‫‪ 22‬און פֿאַר דער הינטערשטער זײַט‬
‫פָּרוֹכֶת אונטער די האָקן; און זאָלסט‬ ‫פֿון מִשכּן צו מערבֿ‪ ,‬זאָלסטו מאַכן‬
‫אַרײַנברענגען אַהין‪ ,‬אינעװײניק‬ ‫זעקס ברעטער‪.‬‬
‫‪123‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪26:34—27:15‬‬
‫‪ 5‬און זאָלסט זי אַרױפֿטאָן אונטער‬ ‫פֿון פָּרוֹכֶת‪ ,‬דעם אָרון פֿון געזעץ;‬
‫דעם געזימס פֿון מזבח‪ ,‬פֿון אונטן‪ ,‬און‬ ‫און דער פָּרוֹכֶת װעט אײַך אָפּשײדן‬
‫די נעץ זאָל זײַן ביז דער העלפֿט פֿון‬ ‫צװישן דעם הײליקטום און דעם‬
‫מזבח‪.‬‬ ‫קָדשֵי‪-‬קָדשים‪.‬‬
‫‪ 6‬און זאָלסט מאַכן שטאַנגען צום‬ ‫‪ 34‬און זאָלסט אַרױפֿטאָן דעם דעק‬
‫מזבח‪ ,‬שטאַנגען פֿון שִטים‪-‬האָלץ‪ ,‬און‬ ‫אױף דעם אָרון פֿון געזעץ‪ ,‬אין‬
‫זײ איבערציען מיט קופּער‪.‬‬ ‫קָדשֵי‪-‬קָדשים‪.‬‬
‫‪ 7‬און זײַנע שטאַנגען זאָלן‬ ‫‪ 35‬און זאָלסט אַװעקשטעלן דעם‬
‫אַרײַנגעצױגן װערן אין די רינגען‪,‬‬ ‫טיש דרױסן פֿון פָּרוֹכֶת‪ ,‬און די מנוֹרה‬
‫און די שטאַנגען זאָלן זײַן אױף בײדע‬ ‫אַקעגן דעם טיש‪ ,‬אין דָ רום‪-‬זײַט מִשכּן;‬
‫זײַטן פֿון מזבח װען מע טראָגט אים‪.‬‬ ‫און דעם טיש זאָלסטו שטעלן אין‬
‫‪ 8‬הױל אינעװײניק‪ ,‬פֿון ברעטער‪,‬‬ ‫צפֿון‪-‬זײַט‪.‬‬
‫זאָלסטו אים מאַכן; אַזױ װי מע האָט‬ ‫‪ 36‬און זאָלסט מאַכן ַא פֿאָרהאַנג‬
‫דיר געװיזן אױפֿן באַרג‪ ,‬אַזױ זאָל מען‬ ‫צום אײַנגאַנג פֿון געצעלט‪ ,‬פֿון בלאָער‬
‫מאַכן‪.‬‬ ‫װאָל‪ ,‬און פּורפּל‪ ,‬און װערמילרױט‪,‬‬
‫‪ 9‬און זאָלסט מאַכן דעם הױף פֿון‬ ‫און געדרײַטן לײַנען‪ ,‬געשטיקטע‬
‫מִשכּן‪ :‬פֿאַר דער דָ רום‪-‬זײַט צו דָ רום‪,‬‬ ‫אַרבעט‪.‬‬
‫אַרומהאַנגען פֿאַרן הױף פֿון געדרײַטן‬
‫לײַנען‪ ,‬הונדערט אײלן די לענג פֿאַר‬ ‫‪ 37‬און זאָלסט מאַכן צום פֿאָרהאַנג‬
‫דער אײן זײַט‪.‬‬ ‫פֿינף זײַלן פֿון שִטים‪-‬האָלץ‪ ,‬און‬
‫‪ 10‬און די זײַלן דערצו צװאַנציק‪ ,‬און‬ ‫זײ איבערציען מיט גאָלד; זײערע‬
‫זײערע שװעלן צװאַנציק‪ ,‬פֿון קופּער;‬ ‫העקלעך פֿון גאָלד; און זאָלסט‬
‫די העקלעך פֿון די זײַלן‪ ,‬און זײערע‬ ‫אױסגיסן פֿאַר זײ פֿינף קופּערנע‬
‫רײפֿבענדער‪ ,‬פֿון זילבער‪.‬‬ ‫שװעלן‪.‬‬
‫‪ 11‬און דעס גלײַכן פֿאַר דער‬
‫צפֿון‪-‬זײַט‪ ,‬פֿאַר לענג‪ :‬אַרומהאַנגען‬
‫הונדערט אײלן די לענג‪ ,‬און די זײַלן‬
‫און זאָלסט מאַכן דעם מזבח‬
‫פֿון שִטים‪-‬האָלץ‪ ,‬פֿינף אײלן‬ ‫‪27‬‬
‫די לענג‪ ,‬און פֿינף אײלן די ברײט;‬
‫דערצו צװאַנציק‪ ,‬און זײערע שװעלן‬
‫צװאַנציק‪ ,‬פֿון קופּער; די העקלעך פֿון‬ ‫פֿירעקעכדיק זאָל דער מזבח זײַן‪ ,‬און‬
‫די זײַלן‪ ,‬און זײערע רײפֿבענדער‪ ,‬פֿון‬ ‫דר ַײ אײלן זײַן הײך‪.‬‬
‫זילבער‪.‬‬ ‫‪ 2‬און זאָלסט מאַכן זײַנע הערנער‬
‫‪ 12‬און פֿאַר ברײט פֿון הױף אין‬ ‫אױף זײַנע פֿיר װינקלען; פֿון אים גופֿא‬
‫מערבֿ‪-‬זײַט‪ ,‬אַרומהאַנגען פֿון פֿופֿציק‬ ‫זאָלן זײַן זײַנע הערנער; און זאָלסט‬
‫אײלן‪ :‬די זײַלן דערצו צען‪ ,‬און זײערע‬ ‫אים איבערציען מיט קופּער‪.‬‬
‫שװעלן צען‪.‬‬ ‫‪ 3‬און זאָלסט מאַכן זײַנע טעףּ אױף‬
‫‪ 13‬און די ברײט פֿון הױף אין‬ ‫אַװעקנעמען זײַנע אַש‪ ,‬און זײַנע‬
‫מזרח‪-‬זײַט צו זונאױפֿגאַנג פֿופֿציק‬ ‫שופֿלען‪ ,‬און זײַנע שפּרענגבעקנס‪ ,‬און‬
‫אײלן‪.‬‬ ‫זײַנע גאָפּלען און זײַנע פֿײַערפֿאַנען;‬
‫‪ 14‬און פֿופֿצן אײלן אַרומהאַנגען‬ ‫אַלע זײַנע כּלים זאָלסטו מאַכן פֿון‬
‫פֿאַר אײן זײַט; די זײַלן דערצו דרײַ‪,‬‬ ‫קופּער‪.‬‬
‫און זײערע שװעלן דרײַ‪.‬‬ ‫‪ 4‬און זאָלסט מאַכן צו אים ַא‬
‫‪ 15‬און פֿאַר דער צװײטער זײַט‬ ‫קופּערנע זיףּ פֿון נעצאַרבעט‪ ,‬און‬
‫פֿופֿצן אײלן אַרומהאַנגען; די זײַלן‬ ‫זאָלסט מאַכן אױף דער נעץ פֿיר‬
‫דערצו דרײַ‪ ,‬און זײערע שװעלן דרײַ‪.‬‬ ‫קופּערנע רינגען אױף זײַנע פֿיר עקן‪.‬‬
‫‪27:16—28:12‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪124‬‬
‫‪ 3‬און דו זאָלסט רעדן צו אַלע‬ ‫‪ 16‬און פֿאַרן טױער פֿון הױף‬

‫קלוגהאַרציקע‪ ,‬װאָס איך האָב זײ‬ ‫ַא פֿאָרהאַנג פֿון צװאַנציק אײלן‪,‬‬
‫אָנגעפֿילט מיט ַא גײַסט פֿון חכמה‪ ,‬זײ‬ ‫פֿון בלאָער װאָל‪ ,‬און פּורפּל‪ ,‬און‬
‫זאָלן מאַכן די קלײדער פֿאַר אַהר ֹנען‪,‬‬ ‫װערמילרױט‪ ,‬און געדרײַטן לײַנען‪,‬‬
‫כּדי אים צו הײליקן אַז ער זאָל זײַן ַא‬ ‫געשטיקטע אַרבעט; די זײַלן דערצו‬
‫כּ ֹהן צו מיר‪.‬‬ ‫פֿיר‪ ,‬און זײערע שװעלן פֿיר‪.‬‬
‫‪ 4‬און דאָס זײַנען די קלײדער‪ ,‬װאָס‬ ‫‪ 17‬אַלע זײַלן פֿון הױף רונד אַרום‪,‬‬
‫זײ זאָלן מאַכן‪ַ :‬א חוֹשֶן‪ ,‬און אַן‬ ‫אַרומגערײפֿט מיט זילבער; זײערע‬
‫אֵפוֹד‪ ,‬און ַא מאַנטל‪ ,‬און ַא געקעסטלט‬ ‫העקלעך פֿון זילבער‪ ,‬און זײערע‬
‫העמדל‪ַ ,‬א הױב‪ ,‬און ַא גאַרטל; און זײ‬ ‫שװעלן פֿון קופּער‪.‬‬
‫זאָלן מאַכן הײליקע קלײדער פֿאַר דײַן‬ ‫‪ 18‬די לענג פֿון הױף הונדערט אײלן‪,‬‬
‫ברודער אַהר ֹנען און פֿאַר זײַנע זין‪ ,‬כּדי‬ ‫און די ברײט פֿופֿציק אַקעגן פֿופֿציק‪,‬‬
‫זײ זאָלן זײַן כּ ֹהנים צו מיר‪.‬‬ ‫און די הײך פֿינף אײלן‪ ,‬פֿון געדרײַטן‬
‫‪ 5‬און זײ זאָלן נעמען דאָס גאָלד‪ ,‬און‬ ‫לײַנען; און די שװעלן דערצו פֿון‬
‫די בלאָע װאָל‪ ,‬און דעם פּורפּל‪ ,‬און‬ ‫קופּער‪.‬‬
‫דאָס װערמילרױט‪ ,‬און דעם לײַנען‪.‬‬ ‫‪ 19‬אַלע געצײַג פֿון מִשכּן פֿאַר‬
‫‪ 6‬און זײ זאָלן מאַכן דעם אֵפוֹד‬ ‫זײַן גאַנצער אַרבעט‪ ,‬און אַלע זײַנע‬
‫פֿון גאָלד‪ ,‬בלאָער װאָל‪ ,‬און פּורפּל‪,‬‬ ‫פֿלעקלעך‪ ,‬און אַלע פֿלעקלעך פֿון‬
‫װערמילרױט‪ ,‬און געדרײַטן לײַנען‪,‬‬ ‫הױף‪ ,‬פֿון קופּער‪.‬‬
‫קונציק אױסגעאַרבעט‪.‬‬
‫‪ 7‬צװײ אַקסלבענדער זאָל ער האָבן‪,‬‬
‫באַהעפֿט צו זײַנע צװײ עקן‪ ,‬כּדי ער‬ ‫תְּ צַ וֶה‬
‫זאָל זײַן באַהעפֿט‪.‬‬ ‫‪ 20‬און דו זאָלסט באַפֿעלן די קידנער‬
‫‪ 8‬און דער גאַרטלבאַנד װאָס אױף‬ ‫פֿון ישׂראל‪ ,‬זײ זאָלן דיר ברענגען‬
‫אים‪ ,‬זאָל זײַן אַזױ װי זײַן אַרבעט‪,‬‬ ‫רײנע געשלאָגענע בױמל פֿאַר דער‬
‫פֿון אים גופֿא; פֿון גאָלד‪ ,‬בלאָער‬ ‫לײַכטונג‪ ,‬אױף אָנצינדן ַא ליכט תּמיד‪.‬‬
‫װאָל‪ ,‬און פּורפּל‪ ,‬און װערמילרױט‪,‬‬
‫און געדרײַטן לײַנען‪.‬‬ ‫‪ 21‬אין אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬דרױסן פֿון‬
‫‪ 9‬און זאָלסט נעמען צװײ‬ ‫פָּרוֹכֶת װאָס פֿאַרן געזעץ‪ ,‬זאָל עס‬
‫און אױסקריצן‬ ‫אָניקלשטײנער‪,‬‬ ‫אַהרן און זײַנע קינדער צוריכטן‬
‫אױף זײ די נעמען פֿון די קינדער פֿון‬ ‫אױף פֿון אָװנט ביז אין דער פֿרי‪,‬‬
‫ישׂראל;‬ ‫פֿאַר גאָט; אַן אײביק געזעץ אױף‬
‫‪ 10‬זעקס פֿון זײערע נעמען אױף אײן‬ ‫זײערע דוֹר‪-‬דוֹרות פֿאַר די קינדער פֿון‬
‫שטײן‪ ,‬און די איבעריקע זעקס נעמען‬ ‫ישׂראל‪.‬‬
‫אױפֿן צװײטן שטײן‪ ,‬לױט זײערע‬
‫‪ 11‬װי אַרבעט פֿון ַא שטײנשנײַדער‪,‬‬
‫געבורטן‪.‬‬
‫און דו מאַך גענענען צו דיר‬
‫דײַן ברודער אַהר ֹנען‪ ,‬און‬
‫זײַנע זין מיט אים‪ ,‬פֿון צװישן די‬
‫‪28‬‬
‫װי אױסקריצונגען פֿון ַא זיגל‪ ,‬זאָלסטו‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬כּדי זײ זאָלן‬
‫אױסקריצן די צװײ שטײנער לױט די‬ ‫זײַן כּ ֹהנים צו מיר; אַהרן‪ ,‬נָדָ ב‪ ,‬און‬
‫נעמען פֿון די קינדער פֿון ישׂראל;‬ ‫אַביהוא‪ ,‬אֶל ָעזָר‪ ,‬און איתָ מָר‪ ,‬אַהרנס‬
‫אײַנגעראַמט אין אײַנפֿאַסונגען פֿון‬ ‫זין‪.‬‬
‫גאָלד זאָלסטו זײ מאַכן‪.‬‬ ‫‪ 2‬און זאָלסט מאַכן דײַן ברודער‬
‫‪ 12‬און זאָלסט אַרױפֿטאָן די צװײ‬ ‫אַהר ֹנען הײליקע קלײדער פֿאַר ַא כּבוד‬
‫שטײנער אױף די אַקסלבענדער פֿון‬ ‫און פֿאַר ַא שײנקײט‪.‬‬
‫‪125‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪28:13—28:32‬‬
‫חוֹשֶן‪.‬‬ ‫איפֿוֹד – שטײנער פֿון דערמאָנונג פֿאַר‬

‫‪ 24‬און זאָלסט אַרײַנטאָן די צװײ‬ ‫די קינדער פֿון ישׂראל; און אַהרן זאָל‬
‫גילדערנע פֿלעכטן אין די צװײ רינגען‬ ‫טראָגן זײערע נעמען פֿאַר גאָט אױף‬
‫ב ַײ די עקן פֿון חוֹשֶן‪.‬‬ ‫זײַנע צװײ אַקסלען פֿאַר ַא דערמאָנונג‪.‬‬
‫‪ 25‬און די צװײ עקן פֿון די צװײ‬ ‫‪ 13‬און זאָלסט מאַכן אײַנפֿאַסונגען‬
‫פֿלעכטן זאָלסטו אַרױפֿטאָן אױף די‬ ‫פֿון גאָלד;‬
‫צװײ אײַנפֿאַסונגען‪ ,‬און אַרױפֿטאָן‬ ‫‪ 14‬און צװײ קײטן פֿון רײנעם‬
‫אױף די אַקסלבענדער פֿון איפֿוֹד‪ ,‬אױף‬ ‫גאָלד; געדרײַט זאָלסטו זײ מאַכן‪,‬‬
‫זײַן פֿאָדערזײַט‪.‬‬ ‫פֿלעכטאַרבעט; און זאָלסט אַרױפֿטאָן‬
‫‪ 26‬און זאָלסט מאַכן צװײ גילדערנע‬ ‫די געפֿלאָכטענע קײטן אױף די‬
‫רינגען‪ ,‬און זײ אַרױפֿזעצן אױף די‬ ‫אײַנפֿאַסונגען‪.‬‬
‫צװײ עקן פֿון חוֹשֶן ב ַײ זײַן זױם װאָס‬ ‫‪ 15‬און זאָלסט מאַכן ַא חוֹשֶן פֿון‬
‫צו דער זײַט פֿון ֵאפֿוֹד‪ ,‬אינעװײניק צו‪.‬‬ ‫באַשײד‪ ,‬קונציק אױסגעאַרבעט; אַזױ‬
‫‪ 27‬און זאָלסט מאַכן צװײ גילדערנע‬ ‫װי די אַרבעט פֿון ֵאפֿוֹד זאָלסטו‬
‫רינגען‪ ,‬און זײ אַרױפֿטאָן אױף די‬ ‫אים מאַכן‪ :‬פֿון גאָלד‪ ,‬בלאָער װאָל‪,‬‬
‫צװײ אַקסלבענדער פֿון איפֿוֹד‪ ,‬פֿון‬ ‫און פּורפּל‪ ,‬און װערמילרױט‪ ,‬און‬
‫אונטן‪ ,‬אױף זײַן פֿאָדערזײַט‪ ,‬לעבן זײַן‬ ‫געדרײַטן לײַנען‪ ,‬זאָלסטו אים מאַכן‪.‬‬
‫באַהעפֿטונג‪ ,‬איבער דעם אַרומבאַנד‬ ‫‪ 16‬פֿירעקעכדיק זאָל ער זײַן‪,‬‬
‫פֿון ֵאפֿוֹד‪.‬‬ ‫געטאָפּלט‪ַ ,‬א שפּאַן זײַן לענג‪ ,‬און ַא‬
‫‪ 28‬און מע זאָל צושנירן דעם חוֹשֶן‬ ‫שפּאַן זײַן ברײט‪.‬‬
‫דורך זײַנע רינגען צו די רינגען פֿון‬ ‫‪ 17‬און זאָלסט אַרײַנזעצן אין אים אַן‬
‫ֵאפֿוֹד מיט ַא שנור פֿון בלאָער װאָל‪,‬‬ ‫אײַנזעצונג פֿון שטײנער‪ ,‬פֿיר צײלן‬
‫כּדי ער זאָל זײַן אױף דעם אַרומבאַנד‬ ‫שטײנער‪ַ .‬א צײל פֿון רובין‪ ,‬טאָפּאַז‪,‬‬
‫פֿון ֵאפֿוֹד‪ ,‬און דער חוֹשֶן זאָל זיך ניט‬ ‫און שמאָראַק‪ ,‬אײן צײל;‬
‫אַראָפּרוקן פֿון ֵאפֿוֹד‪.‬‬ ‫‪ 18‬און די צװײטע צײל‪ :‬גאַרפֿונקל‪,‬‬
‫‪ 29‬און אַהרן זאָל טראָגן די נעמען‬ ‫סאַפּירשטײן‪ ,‬און דימענט;‬
‫פֿון די קינדער פֿון ישׂראל אין דעם‬ ‫‪ 19‬און די דריטע צײל‪ :‬יאַכצום‪,‬‬
‫חושן פֿון באַשײד אױף זײַן האַרצן‪,‬‬ ‫אַגאַט‪ ,‬און אַמעטיסט;‬
‫װען ער קומט אין הײליקטום‪ ,‬פֿאַר ַא‬ ‫‪ 20‬און די פֿירטע צײל‪ :‬גאָלדשטײן‪,‬‬
‫דערמאָנונג פֿאַר גאָט תּמיד‪.‬‬ ‫און אָניקל‪ ,‬און יאַשפּיז; אײַנגעזעצט‬
‫‪ 30‬און זאָלסט אַרײַנטאָן אין דעם‬ ‫אין גאָלד זאָלן זײ זײַן אין זײערע‬
‫חוֹשֶן פֿון באַשײד די אורים‪-‬ותּומים‪,‬‬ ‫אײַנפֿאַסונגען‪.‬‬
‫און זײ זאָלן זײַן ב ַײ אַהר ֹנען אױפֿן‬ ‫‪ 21‬און די שטײנער זאָלן זײַן לױט‬
‫האַרצן‪ ,‬װען ער קומט פֿאַר גאָט; און‬ ‫די נעמען פֿון די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫אַהרן זאָל טראָגן דעם באַשײד פֿון די‬ ‫צװעלף‪ ,‬לױט זײערע נעמען; װי‬
‫קינדער פֿון ישׂראל אױף זײַן האַרצן‬ ‫אױסקריצונגען פֿון ַא זיגל‪ ,‬איטלעכער‬
‫פֿאַר גאָט תּמיד‪.‬‬ ‫לױט זײַן נאָמען זאָלן זײ זײַן‪ ,‬אַקעגן די‬
‫‪ 31‬און זאָלסט מאַכן דעם מאַנטל פֿון‬ ‫צװעלף שבֿטים‪.‬‬
‫ֵאפֿוֹד פֿון לױטער בלאָער װאָל‪.‬‬ ‫‪ 22‬און זאָלסט מאַכן אױפֿן חושן‬
‫‪ 32‬און זײַן עפֿענונג פֿאַרן קאָפּ זאָל‬ ‫געדרײַטע קײטן‪ ,‬פֿלעכטאַרבעט‪ ,‬פֿון‬
‫זײַן אין זײַן מיטן; ַא זױם זאָל זײַן ב ַײ‬ ‫רײנעם גאָלד‪.‬‬
‫זײַן עפֿענונג רונד אַרום‪ ,‬װעבאַרבעט;‬ ‫‪ 23‬און זאָלסט מאַכן צום חוֹשֶן צװײ‬
‫אַזױ װי די עפֿענונג פֿון ַא פּאַנצערהעמד‬ ‫גילדערנע רינגען‪ ,‬און אַרױפֿטאָן די‬
‫זאָל זײַן ב ַײ אים‪ ,‬ער זאָל זיך ניט‬ ‫צװײ רינגען אױף די צװײ עקן פֿון‬
‫‪28:33—29:9‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪126‬‬
‫‪ 42‬און מאַך זײ לײַנענע הױזן צו‬ ‫צערײַסן‪.‬‬

‫פֿאַרדעקן דאָס שאַנדפֿלײש; פֿון די‬ ‫‪ 33‬און זאָלסט מאַכן אױף זײַנע‬
‫לענדן און ביז די דיכן זאָלן זײ זײַן‪.‬‬ ‫ברעגן מילגרױמען פֿון בלאָער װאָל‪,‬‬
‫‪ 43‬און זײ זאָלן זײַן אױף אַהר ֹנען‬ ‫און פּורפּל‪ ,‬און װערמילרױט‪ ,‬אױף‬
‫און זײַנע זין‪ ,‬װען זײ קומען אין‬ ‫זײַנע ברעגן רונד אַרום‪ ,‬און גילדערנע‬
‫אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬אָדער װען זײ גענענען‬ ‫גלעקלעך צװישן זײ רונד אַרום;‬
‫צום מזבח‪ ,‬צו דינען אין הײליקטום;‬ ‫‪ַ 34‬א גילדערן גלעקל און ַא‬
‫כּדי זײ זאָלן ניט טראָגן ַא זינד און‬ ‫מילגרױם‪ַ ,‬א גילערן גלעקל און ַא‬
‫שטאַרבן; אַן אײביק געזעץ פֿאַר אים‬ ‫מילגרױם‪ ,‬אױף די ברעגן פֿון דעם‬
‫און פֿאַר זײַן זאָמען נאָך אים‪.‬‬ ‫מאַנטל רונד אַרום‪.‬‬
‫‪ 35‬און עס זאָל זײַן אױף אַהר ֹנען‬
‫און דאָס איז די זאַך װאָס‬
‫דו זאָלסט טאָן צו זײ‪ ,‬זײ צו‬ ‫‪29‬‬
‫הײליקן צו זײַן כּ ֹהנים צו מיר‪ :‬נעם‬
‫בײַם דינען‪ ,‬און דער קָול דערפֿון זאָל‬
‫זיך הערן װען ער קומט אַרײַן אין‬
‫הײליקטום פֿאַר גאָט‪ ,‬און װען ער גײט‬
‫אײן יונגן אָקס און צװײ װידערס אָן‬ ‫אַרױס‪ ,‬כּדי ער זאָל ניט שטאַרבן‪.‬‬
‫ַא פֿעלער‪.‬‬ ‫‪ 36‬און זאָלסט מאַכן ַא שטערנבלעך‬
‫‪ 2‬און אומגעזײַערט ברױט‪ ,‬און‬ ‫פֿון רײנעם גאָלד‪ ,‬און אױסקריצן אױף‬
‫אומגעזײַערטע חלות פֿאַרמישט מיט‬ ‫אים װי אױסקריצונגען פֿון ַא זיגל‬
‫אײל‪ ,‬און אומגעזײַערטע קוכנס‬ ‫”הײליק צו גאָט“‪.‬‬
‫באַשמירט מיט אײל; פֿון װײצענעם‬ ‫‪ 37‬און זאָלסט עס אַרױפֿטאָן אױף ַא‬
‫זעמלמעל זאָלסטו זײ מאַכן‪.‬‬ ‫שנור פֿון בלאָער װאָל‪ ,‬און עס זאָל זײַן‬
‫‪ 3‬און זאָלסט זײ אַרײַנטאָן אין אײן‬ ‫אױף דער הױב; אױף דער פֿאָדערזײַט‬
‫קאָרב‪ ,‬און זײ גענענען אין דעם קאָרב‪,‬‬ ‫פֿון דער הױב זאָל עס זײַן‪.‬‬
‫מיט דעם אָקס און מיט די צװײ‬ ‫‪ 38‬און עס זאָל זײַן אױף אַהרנס‬
‫װידערס‪.‬‬ ‫שטערן‪ ,‬און אַהרן זאָל נעמען אױף זיך‬
‫‪ 4‬און אַהר ֹנען און זײַנע זין זאָלסטו‬ ‫די זינד אַקעגן די הײליקע זאַכן‪ ,‬װאָס‬
‫מאַכן גענענען צום אײַנגאַנג פֿון‬ ‫די קינדער פֿון ישׂראל הײליקן‪ ,‬ב ַײ‬
‫אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬און זאָלסט זײ װאַשן מיט‬ ‫אַלע זײערע הײליקע גאָבן; און עס זאָל‬
‫װאַסער‪.‬‬ ‫זײַן אױף זײַן שטערן תּמיד‪ ,‬כּדי זײ‬
‫‪ 5‬און זאָלסט נעמען די קלײדער‪ ,‬און‬ ‫זאָלן באַװיליקט װערן פֿאַר גאָט‪.‬‬
‫אָנקלײַדן אַהר ֹנען דאָס העמדל‪ ,‬און‬ ‫‪ 39‬און זאָלסט מאַכן דאָס העמדל‬
‫דעם מאַנטל פֿון ֵאפֿוֹד‪ ,‬און דעם ֵאפֿוֹד‪,‬‬ ‫געקעסטלט‪ ,‬פֿון לײַנען; און זאָלסט‬
‫און דעם חושן‪ ,‬און אים אָנגורטן מיט‬ ‫מאַכן ַא הױב פֿון לײַענן; און ַא גאַרטל‬
‫דעם אַרומבאַנד פֿון ֵאפֿוֹד‪.‬‬ ‫זאָלסטו מאַכן‪ ,‬געשטיקטע אַרבעט‪.‬‬
‫‪ 6‬און זאָלסט אָנטאָן די הױב אױף זײַן‬ ‫‪ 40‬און אַהרנס זין זאָלסטו מאַכן‬
‫קאָפּ‪ ,‬און אַרױפֿטאָן די הײליקע קרױן‬ ‫העמדלעך; און זאָלסט זײ מאַכן‬
‫אױף דער הױב‪.‬‬ ‫גאַרטלען; און היטלען זאָלסטו זײ‬
‫‪ 7‬און זאָלסט נעמען דאָס אײל פֿון‬ ‫מאַכן פֿאַר ַא כּבוד און פֿאַר ַא‬
‫זאַלבונג‪ ,‬און אַרױפֿגיסן אױף זײַן קאָפּ‪,‬‬ ‫שײנקײט‪.‬‬
‫און אים זאַלבן‪.‬‬ ‫‪ 41‬און זאָלסט זײ אָנטאָן דײַן ברודער‬
‫‪ 8‬און זײַנע זין זאָלסטו מאַכן‬ ‫אַהר ֹנען און זײַנע זין מיט אים; און‬
‫גענענען‪ ,‬און זײ אָנקלײַדן העמדלעך‪.‬‬ ‫זאָלסט זײ זאַלבן‪ ,‬און דערפֿילן זײער‬
‫‪ 9‬און זאָלסט זײ אָנגורטן ַא גאַרטל‪,‬‬ ‫האַנט‪ ,‬און זײ הײליקן‪ ,‬אַז זײ זאָלן זײַן‬
‫אַהר ֹנען און זײַנע זין‪ ,‬און זײ אָנבינדן‬ ‫כּ ֹהנים צו מיר‪.‬‬
‫‪127‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪29:10—29:27‬‬
‫‪ 20‬און זאָלסט שעכטן דעם װידער‪,‬‬ ‫היטלען‪ ,‬און די כּהונה זאָל זײ געהערן‬
‫און נעמען פֿון זײַן בלוט‪ ,‬און אַרױפֿטאָן‬ ‫פֿאַר אַן אײביקן רעכט; און זאָלסט‬
‫אױפֿן רעכטן אױערלעפּל פֿון אַהר ֹנען‪,‬‬ ‫דערפֿילן די האַנט פֿון אַהר ֹנען‪ ,‬און די‬
‫און אױפֿן רעכטן אױערלעפּל פֿון‬ ‫האַנט פֿון זײַנע זין‪.‬‬
‫זײַנע זין‪ ,‬און אױפֿן דױמען פֿון זײער‬ ‫‪ 10‬און זאָלסט מאַכן גענענען דעם‬
‫רעכטער האַנט‪ ,‬און אױפֿן דױמען‬ ‫אָקס פֿאַרן אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬און אַהרן און‬
‫פֿון זײער רעכטן פֿוס; און זאָלסט‬ ‫זײַנע זין זאָלן אָנלענען זײערע הענט‬
‫שפּרענגען דאָס בלוט אױפֿן מזבח רונד‬ ‫אױפֿן קאָפּ פֿון אָקס‪.‬‬
‫אַרום‪.‬‬ ‫‪ 11‬און זאָלסט שעכטן דעם אָקס פֿאַר‬
‫‪ 21‬און זאָלסט נעמען פֿון דעם בלוט‬ ‫גאָט‪ ,‬בײַם אײַנגאַנג פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד‪.‬‬
‫װאָס אױפֿן מזבח‪ ,‬און פֿון דעם אײל פֿון‬ ‫‪ 12‬און זאָלסט נעמען פֿון דעם בלוט‬
‫זאַלבונג‪ ,‬און שפּריצן אױף אַהר ֹנען‪,‬‬ ‫פֿון אָקס‪ ,‬און אַרױפֿטאָן אױף די‬
‫און אױף זײַנע קלײדער‪ ,‬און אױף זײַנע‬ ‫הערנער פֿון מזבח מיט דײַן פֿינגער‪,‬‬
‫זין‪ ,‬און אױף די קלײדער פֿון זײַנע זין‬ ‫און דאָס גאַנצע בלוט זאָלסטו אױסגיסן‬
‫מיט אים; און ער און זײַנע קלײדער‬ ‫בײַם גרונט פֿון מזבח‪.‬‬
‫װעלן װערן הײליק‪ ,‬און זײַנע זין און‬ ‫‪ 13‬און זאָלסט נעמען דאָס גאַנצע‬
‫די קלײדער פֿון זײַנע זין מיט אים‪.‬‬ ‫פֿעטס װאָס באַדעקט די אינגעװײד‪ ,‬און‬
‫‪ 22‬און זאָלסט נעמען פֿון דעם װידער‬ ‫דאָס רױטפֿלײש איבער דעם לעבער‪,‬‬
‫דאָס פֿעטס‪ ,‬און דעם װײדל‪ ,‬און דאָס‬ ‫און בײדע נירן‪ ,‬און דאָס פֿעטס װאָס‬
‫פֿעטס װאָס באַדעקט די אינגעװײד‪ ,‬און‬ ‫אױף זײ‪ ,‬און דעמפֿן אױפֿן מזבח‪.‬‬
‫דאָס רױטפֿלײש פֿון לעבער‪ ,‬און בײדע‬
‫נירן‪ ,‬און דאָס פֿעטס װאָס אױף זײ‪ ,‬און‬ ‫‪ 14‬און דאָס פֿלײש פֿון אָקס‪ ,‬און‬
‫דעם רעכטן שענקל – װאָרום ַא װידער‬ ‫זײַן פֿעל‪ ,‬און זײַן מיסט‪ ,‬זאָלסטו‬
‫פֿון דערפֿילונג איז דאָס –‬ ‫פֿאַרברענען אין פֿײַער אױסן לאַגער;‬
‫‪ 23‬און אײן לאַבן ברױט‪ ,‬און אײן‬ ‫ַא זינדאָפּפֿער איז דאָס‪.‬‬
‫חלה ברױט אױף אײל‪ ,‬און אײן קוכן‬ ‫‪ 15‬און אײן װידער זאָלסטו נעמען‪,‬‬
‫פֿון דעם קאָרב אומגעזײַערטן ברױט‬ ‫און אַהרן און זײַנע זין זאָלן אָנלענען‬
‫װאָס פֿאַר גאָט‪.‬‬ ‫זײערע הענט אױפֿן קאָפּ פֿון װידער‪.‬‬
‫‪ 24‬און זאָלסט אַלצדינג אַרױפֿטאָן‬ ‫‪ 16‬און זאָלסט שעכטן דעם װידער‪,‬‬
‫אױף די הענט פֿון אַהר ֹנען‪ ,‬און אױף‬ ‫און נעמען זײַן בלוט‪ ,‬און שפּרענגען‬
‫די הענט פֿון זײַנע זין; און זאָלסט זײ‬ ‫אױפֿן מזבח רונד אַרום‪.‬‬
‫אױפֿהײבן אַן אױפֿהײבונג פֿאַר גאָט‪.‬‬ ‫‪ 17‬און דעם װידער זאָלסטו‬
‫‪ 25‬און זאָלסט עס נעמען פֿון זײער‬ ‫צעשנײַדן אױף זײַנע שטיקער‪ ,‬און‬
‫האַנט‪ ,‬און דעמפֿן אױפֿן מזבח‪ ,‬איבער‬ ‫זאָלסט װאַשן זײַנע אינגעװײד‪ ,‬און‬
‫דעם בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬פֿאַר ַא געשמאַקן‬ ‫זײַנע קני‪ ,‬און זײ אַװעקלײגן צו זײַנע‬
‫ריח פֿאַר גאָט; ַא פֿײַעראָפּפֿער איז‬ ‫שטיקער‪ ,‬און צו זײַן קאָפּ‪.‬‬
‫דאָס צו גאָט‪.‬‬ ‫‪ 18‬און זאָלסט דעמפֿן דעם גאַנצן‬
‫‪ 26‬און זאָלסט נעמען די ברוסט‬ ‫װידער אױפֿן מזבח; ַא בראַנדאָפּפֿער‬
‫פֿון דעם װידער פֿון דערפֿילונג װאָס‬ ‫איז דאָס צו גאָט; ַא געשמאַקער ריח‪,‬‬
‫פֿאַר אַהר ֹנען‪ ,‬און זי אױפֿהײבן אַן‬ ‫ַא פֿײַעראָפּפֿער איז דאָס צו גאָט‪.‬‬
‫אױפֿהײבונג פֿאַר גאָט; און עס זאָל זײַן‬ ‫‪ 19‬און זאָלסט נעמען דעם צװײטן‬
‫דיר צום חלק‪.‬‬ ‫װידער‪ ,‬און אַהרן און זײַנע זין זאָלן‬
‫‪ 27‬און זאָלסט הײליקן די ברוסט‬ ‫אָנלענען זײערע הענט אױפֿן קאָפּ פֿון‬
‫פֿון אױפֿהײבונג‪ ,‬און דעם שענקל פֿון‬ ‫װידער‪.‬‬
‫‪29:28—29:46‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪128‬‬
‫און רײניקן דעם מזבח מיט דײַן מכפּר‬ ‫אָפּשײדונג‪ ,‬װאָס איז אױפֿגעהױבן‬
‫זײַן אױף אים; און זאָלסט אים זאַלבן‪,‬‬ ‫געװאָרן‪ ,‬און װאָס איז אָפּגעשײדט‬
‫אים צו הײליקן‪.‬‬ ‫געװאָרן פֿון דעם װידער פֿון‬
‫‪ 37‬זיבן טעג זאָלסטו מכפּר זײַן אױפֿן‬ ‫דערפֿילונג‪ ,‬פֿון דעם װאָס פֿאַר‬
‫מזבח‪ ,‬און אים הײליקן; און דער מזבח‬ ‫אַהר ֹנען און פֿאַר זײַנע זין‪.‬‬
‫זאָל זײַן ַא הײליקסטע הײליקײט; אַלץ‬ ‫‪ 28‬און עס זאָל געהערן צו אַהר ֹנען‬
‫װאָס רירט זיך אָן אָן מזבח זאָל װערן‬ ‫און צו זײַנע קינדער‪ ,‬פֿאַר אַן אײביקן‬
‫הײליק‪.‬‬ ‫רעכט‪ ,‬פֿון די קינדער פֿון ישׂראל;‬
‫‪ 38‬און דאָס איז װאָס דו זאָלסט מאַכן‬ ‫װאָרום אַן אָפּשײדונג איז דאָס‪ ,‬און אַן‬
‫אױפֿן מזבח‪ :‬יאָריקע שעפּסן צװײ ַא‬ ‫אָפּשײדונג זאָל עס זײַן‪ ,‬פֿון די קינדער‬
‫טאָג‪ ,‬תּמיד‪.‬‬ ‫פֿון ישׂראל פֿון זײערע פֿרידאָפּפֿער‪,‬‬
‫‪ 39‬אײן שעפּס זאָסלטו מאַכן אין דער‬ ‫זײער אָפּשײדונג צו גאָט‪.‬‬
‫פֿרי‪ ,‬און דעם צװײטן שעפּס זאָלסטו‬ ‫‪ 29‬און די הײליקע קלײדער פֿון‬
‫מאַכן קעגן אָװנט‪.‬‬ ‫אַהר ֹנען זאָלן זײַן פֿאַר זײַנע זין נאָך‬
‫‪ 40‬און ַא צענטל זעמלמעל פֿאַרמישט‬ ‫אים‪ ,‬אױף צו זאַלבן אין זײ‪ ,‬און צו‬
‫מיט געשלאָגענע אײל ַא פֿערטל הין‪,‬‬ ‫דערפֿילן זײער האַנט אין זײ‪.‬‬
‫און ַא גיסאָפּפֿער פֿון ַא פֿערטל הין װײַן‬ ‫‪ 30‬זיבן טעג זאָל זײ אָנטאָן דער‬
‫צו דעם אײן שעפּס‪.‬‬ ‫פֿון זײַנע זין‪ ,‬װאָס װערט דער כּ ֹהן‬
‫‪ 41‬און דעם צװײטן שעפּס זאָלסטו‬ ‫אױף זײַן אָרט‪ ,‬דער װאָס קומט אין‬
‫מאַכן קעגן אָװנט; אַזױ װי דאָס‬ ‫אוֹהל‪-‬מוֹעד צו דינען אין הײליקטום‪.‬‬
‫שפּײַזאָפּפֿער פֿון אין דער פֿרי‪ ,‬און‬ ‫‪ 31‬און דעם װידער פֿון דערפֿילונג‬
‫אַזױ װי זײַן גיסאָפּפֿער‪ ,‬זאָלסטו מאַכן‬ ‫זאָלסטו נעמען‪ ,‬און קאָכן זײַן פֿלײש‬
‫צו אים‪ ,‬פֿאַר ַא געשמאַקן ריח‪ַ ,‬א‬ ‫אין ַא הײליקן אָרט‪.‬‬
‫פֿײַעראָפּפֿער צו גאָט‪.‬‬ ‫‪ 32‬און אַהרן און זײַנע זין זאָלן עסן‬
‫‪ַ 42‬א שטענדיק בראַנדאָפּפֿער אױף‬ ‫דאָס פֿלײש פֿון דעם װידער‪ ,‬און דאָס‬
‫אײַערע דוֹר‪-‬דוֹרות‪ ,‬בײַם אײַנגאַנג פֿון‬ ‫ברױט װאָס אין קאָרב‪ ,‬בײַם אײַנגאַנג‬
‫אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬פֿאַר גאָט‪ ,‬װאָס דאָרטן‬ ‫פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד‪.‬‬
‫װעל איך זיך אַנטפּלעקן צו אײַך‪,‬‬ ‫‪ 33‬און דאָס זאָלן עסן די אױף װעמען‬
‫דאָרטן צו רעדן צו דיר‪.‬‬ ‫עס איז פֿאַרגעבן געװאָרן דערמיט‪,‬‬
‫‪ 43‬און איך װעל זיך דאָרטן‬ ‫כּדי צו דערפֿילן זײער האַנט‪ ,‬זײ‬
‫אַנטפּלעקן צו די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬ ‫צו הײליקן; אָבער ַא פֿרעמדער זאָל‬
‫און עס װעט געהײליקט װערן מיט‬ ‫דערפֿון ניט עסן‪ ,‬װײַל דאָס איז הײליק‪.‬‬
‫מײַן פּראַכט‪.‬‬ ‫‪ 34‬און אַז עס װעט איבערבלײַבן‬
‫‪ 44‬און איך װעל הײליקן דעם‬ ‫פֿון דעם פֿלײש פֿון דערפֿילונג‪ ,‬אָדער‬
‫אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬און דעם מזבח; און‬ ‫פֿון דעם ברױט‪ ,‬ביז אין דער פֿרי‪,‬‬
‫אַהר ֹנען און זײַנע זין װעל איך הײליקן‬ ‫זאָלסטו פֿאַרברענען דאָס געבליבענע‬
‫צו זײַן כּ ֹהנים צו מיר‪.‬‬ ‫אין פֿײַער; עס זאָל ניט געגעסן װערן‪,‬‬
‫‪ 45‬און איך װעל רוען צװישן די‬ ‫װאָרום עס איז הײליק‪.‬‬
‫קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און װעל זײ זײַן‬ ‫‪ 35‬און זאָלסט טאָן צו אַהר ֹנען און‬
‫צום גאָט‪.‬‬ ‫צו זײַנע זין אַזױ װי אַלץ װאָס איך‬
‫‪ 46‬און זײ װעלן װיסן‪ ,‬אַז איך בין‬ ‫האָב דיר באַפֿױלן; זיבן טעג זאָלסטו‬
‫יהוה זײער גאָט‪ ,‬װאָס האָב זײ‬ ‫דערפֿילן זײער האַנט‪.‬‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬כּדי‬
‫אַרױסגעצױגן פֿון לאַנד מ ַ‬ ‫‪ 36‬און אַן אָקס ַא זינדאָפּפֿער זאָלסטו‬
‫איך זאָל רוען צװישן זײ‪ .‬איך בין יהוה‬ ‫מאַכן איטלעכן טאָג פֿאַר ַא פֿאַרגעבונג‪,‬‬
‫‪129‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪30:1—30:18‬‬
‫‪ 10‬און אַהרן זאָל מכפּר זײַן אױף‬ ‫זײער גאָט‪.‬‬

‫זײַנע הערנער אײן מאָל אין יאָר; מיט‬
‫דעם בלוט פֿון דעם זינדאָפּפֿער פֿון‬
‫פֿאַרגעבונג זאָל ער אײן מאָל אין יאָר‬
‫מכפּר זײַן אױף אים‪ ,‬אױף אײַערע‬
‫און זאָלסט מאַכן ַא מזבח פֿאַר‬
‫רײכערונג פֿון װײַרױך; פֿון‬ ‫‪30‬‬
‫שִטים‪-‬האָלץ זאָלסטו אים מאַכן‪.‬‬
‫דוֹר‪-‬דוֹרות; ַא הײליקסטע הײליקײט‬ ‫‪ 2‬אַן אײל זײַן לענג‪ ,‬און אַן אײל זײַן‬
‫איז ער צו גאָט‪.‬‬ ‫ברײט; פֿירעקעכדיק זאָל ער זײַן‪ ,‬און‬
‫צװײ אײלן זײַן הײך; פֿון אים גופֿא‬
‫כִּ י תִ שָׂ א‬ ‫זאָלן זײַן זײַנע הערנער‪.‬‬
‫‪ 11‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬ ‫‪ 3‬און זאָלסט אים איבערציען מיט‬
‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫רײנעם גאָלד‪ ,‬זײַן אױבערדעק‪ ,‬און‬
‫‪ 12‬אַז דו װעסט אױפֿנעמען דעם‬ ‫זײַנע װענט רונד אַרום‪,‬‬
‫מספּר פֿון די קינדער פֿון ישׂראל‬ ‫‪ 4‬און זײַנע הערנער; און זאָלסט‬
‫לױט זײער צײלונג‪ ,‬זאָלן זײ געבן‬ ‫מאַכן צו אים ַא גילדערנעם קראַנץ‬
‫איטלעכער אַן אױסלײז פֿאַר זײַן נפֿש‬ ‫רונד אַרום‪ .‬און צװײ גילדערנע רינגען‬
‫צו גאָט‪ ,‬װען מע צײלט זײ‪ ,‬כּדי עס‬ ‫זאָלסטו מאַכן צו אים אונטער זײַן‬
‫זאָל ניט זײַן צװישן זײ ַא מגפֿה‪ ,‬װען‬ ‫קראַנץ; אױף זײַנע צװײ פֿלאַנקען‬
‫מע צײלט זײ‪.‬‬ ‫זאָלסטו זײ מאַכן – אױף זײַנע צװײ‬
‫‪ 13‬דאָס זאָלן זײ געבן‪ ,‬איטלעכער‬ ‫זײַטן‪ ,‬און זײ זאָלן זײַן פֿאַר אױערן‬
‫װאָס גײט אַרײַן אין דער צײלונג‪ַ :‬א‬ ‫פֿאַר די שטאַנגען‪ ,‬אים צו טראָגן אױף‬
‫האַלבן שֶקל‪ ,‬אױפֿן הײליקן שֶקל –‬ ‫זײ‪.‬‬
‫צװאַנציק ג ֵָרה ַא שֶקל – ַא האַלבן שֶקל‬ ‫‪ 5‬און זאָלסט מאַכן די שטאַנגען פֿון‬
‫אַן אָפּשײדונג צו גאָט‪.‬‬ ‫שִטים‪-‬האָלץ‪ ,‬און זײ איבערציען מיט‬
‫‪ 14‬איטלעכער װאָס גײט אַרײַן אין‬ ‫גאָלד‪.‬‬
‫דער צײלונג‪ ,‬פֿון צװאַנציק יאָר אַלט‬
‫און העכער‪ ,‬זאָל געבן די אָפּשײדונג‬ ‫‪ 6‬און זאָלסט אים אַװעקשטעלן פֿאַר‬
‫פֿון גאָט‪.‬‬ ‫דעם פָּרוֹכֶת װאָס פֿאַר דעם אָרון פֿון‬
‫‪ 15‬דער רײכער זאָל ניט מערן‪ ,‬און‬ ‫געזעץ‪ ,‬פֿאַר דעם דעק װאָס איבער‬
‫דער אָרימער זאָל ניט מינערן פֿון ַא‬ ‫דעם געזעץ‪ ,‬װאָס דאָרטן װעל איך זיך‬
‫האַלבן שֶקל‪ ,‬בײַם געבן די אָפּשײדונג‬ ‫אַנטפּלעקן צו דיר‪.‬‬
‫פֿון גאָט‪ ,‬כּדי מכפּר צו זײַן אױף‬ ‫‪ 7‬און אַהרן זאָל רײכערן אױף אים‬
‫אײַערע נפֿשות‪.‬‬ ‫װײַרױך פֿון שמעקעדיקע געװירצן;‬
‫‪ 16‬און זאָלסט נעמען דאָס געלט פֿון‬ ‫פֿרימאָרגן אין פֿרימאָרגן‪ ,‬װען ער‬
‫פֿאַרגעבונג‪ ,‬פֿון די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬ ‫מאַכט צורעכט די רערלעך‪ ,‬זאָל ער עס‬
‫און זאָלסט עס געבן פֿאַר דער אַרבעט‬ ‫רײכערן‪.‬‬
‫פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬און עס זאָל זײַן די‬ ‫‪ 8‬און װען אַהרן צינדט אָן די‬
‫קינדער פֿון ישׂראל פֿאַר ַא דערמאָנונג‬ ‫רערלעך קעגן אָװנט‪ ,‬זאָל ער עס‬
‫פֿאַר גאָט‪ ,‬מכפּר צו זײַן אױף אײַערע‬ ‫רײכערן; ַא שטענדיקן װײַרױך פֿאַר‬
‫נפֿשות‪.‬‬ ‫גאָט אױף אײַערע דוֹר‪-‬דוֹרות‪.‬‬
‫‪ 17‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬ ‫‪ 9‬איר זאָלט ניט אױפֿברענגען‬
‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫אױף אים פֿרעמדן װײַרױך‪ ,‬אָדער ַא‬
‫‪ 18‬זאָלסט אױך מאַכן ַא האַנטפֿאַס‬ ‫בראַנדאָפּפֿער און ַא שפּײַזאָפּפֿער; און‬
‫פֿון קופּער‪ ,‬מיט זײַן געשטעל פֿון‬ ‫ַא גיסאָפּפֿער זאָלט איר ניט גיסן אױף‬
‫קופּער‪ ,‬זיך צו װאַשן; און זאָלסט‬ ‫אים‪.‬‬
‫‪30:19—31:3‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪130‬‬
‫מיר‪.‬‬ ‫אים אַװעקשטעלן צװישן אוֹהל‪-‬מוֹעד‬

‫‪ 31‬און צו די קינדער פֿון ישׂראל‬ ‫און צװישן מזבח‪ ,‬און אַרײַנטאָן אַהין‬
‫זאָלסטו רעדן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַן אײל‬ ‫װאַסער‪.‬‬
‫פֿון הײליקער זאַלבונג זאָל דאָס זײַן צו‬ ‫‪ 19‬און אַהרן און זײַנע זין זאָלן װאַשן‬
‫מיר אױף אײַערע דוֹר‪-‬דוֹרות‪.‬‬ ‫פֿון אים זײערע הענט און זײערע פֿיס‪.‬‬
‫‪ 32‬אױף ַא מענטשנס לײַב זאָל עס‬ ‫‪ 20‬װען זײ קומען אין אוֹהל‪-‬מוֹעד‪,‬‬
‫ניט געגאָסן װערן‪ ,‬און איר זאָלט ניט‬ ‫זאָלן זײ זיך װאַשן מיט װאַסער‪ ,‬כּדי‬
‫מאַכן אַזױנס‪ ,‬לױט דער צונױפֿמישונג‬ ‫זײ זאָלן ניט שטאַרבן; אָדער װען זײ‬
‫דערפֿון; הײליק איז דאָס‪ ,‬הײליק זאָל‬ ‫גענענען צום מזבח צו דינען‪ ,‬צו דעמפֿן‬
‫עס אײַך זײַן‪.‬‬ ‫ַא פֿײַעראָפּפֿער צו גאָט‪.‬‬
‫‪ 33‬איטלעכער װאָס װעט צוברײטן‬ ‫‪ 21‬און זײ זאָלן װאַשן זײערע הענט‬
‫אַזױנס‪ ,‬אָדער װאָס װעט אַרױפֿטאָן‬ ‫און זײערע פֿיס‪ ,‬כּדי זײ זאָלן ניט‬
‫דערפֿון אױף ַא פֿרעמדן‪ ,‬װעט‬ ‫שטאַרבן; און עס זאָל זײ זײַן אַן‬
‫פֿאַרשניטן װערן פֿון זײַן פֿאָלק‪.‬‬ ‫אײביק געזעץ‪ ,‬אים און זײַן זאָמען אױף‬
‫‪ 34‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬ ‫דוֹר‪-‬דוֹרות‪.‬‬
‫נעם דיר שמעקעדיקע געװירצן‪,‬‬ ‫‪ 22‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬
‫טריפֿגעװירץ‪ ,‬און רײכערנעגל‪ ,‬און‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫גאַלאַבאַן; שמעקעדיקע געװירצן‪ ,‬און‬ ‫‪ 23‬דו נעם דיר אױך הױפּטגעװירצן‪,‬‬
‫לױטערן װײַרױך; גלײַך אױף גלײַך‬ ‫פֿליסיקע מירע פֿינף הונדערט ]שֶקל[‬
‫זאָלן זײ זײַן‪.‬‬ ‫‪ ,‬און געװירציקן צימערינג ַא העלפֿט‬
‫‪ 35‬און זאָלסט מאַכן דערפֿון ַא‬ ‫דערפֿון‪ ,‬צװײ הונדערט און פֿופֿציק‪,‬‬
‫רײכערװאַרג‪ַ ,‬א בשׂמים אַזױ װי דער‬ ‫און געװירצראָר צװײ הונדערט און‬
‫בשׂמים‪-‬מישער מאַכט‪ ,‬צוגעריכט מיט‬ ‫פֿופֿציק‪,‬‬
‫זאַלץ‪ ,‬רײן‪ ,‬הײליק‪.‬‬ ‫‪ 24‬און קאַנײל פֿינף הונדערט‪ ,‬אױפֿן‬
‫‪ 36‬און זאָלסט דערפֿון דין צערײַבן‪,‬‬ ‫הײליקן שֶקל‪ ,‬און בױמל ַא הין‪.‬‬
‫און אַרױפֿטאָן דערפֿון פֿאַר דעם געזעץ‬ ‫‪ 25‬און זאָלסט מאַכן דערפֿון אַן אײל‬
‫און אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬װאָס דאָרטן װעל איך‬ ‫פֿון הײליקער זאַלבונג‪ַ ,‬א בשׂמים‬
‫זיך אַנטפּלעקן צו דיר; ַא הײליקסטע‬ ‫צובאַרײט אַזױ װי דער בשׂמים‪-‬מישער‬
‫הײליקײט זאָל עס אײַך זײַן‪.‬‬ ‫מאַכט; אַן אײל פֿון הײליקער זאַלבונג‬
‫‪ 37‬און דאָס רײכערװאַרג װאָס דו‬ ‫זאָל עס זײַן‪.‬‬
‫װעסט מאַכן – לױט זײַן צונױפֿמישונג‬ ‫‪ 26‬און זאָלסט זאַלבן דערמיט דעם‬
‫זאָלט איר פֿאַר זיך ניט מאַכן; הײליק‬ ‫אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬און דעם אָרון פֿון געזעץ‪,‬‬
‫צו גאָט זאָל עס דיר זײַן‪.‬‬ ‫‪ 27‬און דעם טיש און אַלע זײַנע כּלים‪,‬‬
‫‪ 38‬איטלעכער װאָס װעט מאַכן‬ ‫און די מנוֹרה און אירע כּלים‪ ,‬און דעם‬
‫אַזױנס‪ ,‬צו שמעקן דערפֿון‪ ,‬װעט‬ ‫מזבח פֿאַר װײַרױך‪,‬‬
‫פֿאַרשניטן װערן פֿון זײַן פֿאָלק‪.‬‬ ‫‪ 28‬און דעם מזבח פֿאַר בראַנדאָפּפֿער‬
‫און אַלע זײַנע כּלים‪ ,‬און דעם‬
‫משהן אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫‪31‬‬
‫‪ 2‬זע‪ ,‬איך האָב גערופֿן מיטן נאָמען‬
‫האַנטפֿאַס און זײַן געשטעל‪.‬‬
‫‪ 29‬און זאָלסט זײ הײליקן‪ ,‬זײ זאָלן‬
‫זײַן ַא הײליקסטע הײליקײט; אַלץ‬
‫בצַלאֵל דעם זון פֿון אורי דעם זון פֿון‬ ‫װאָס רירט זיך אָן זײ אָן זאָל װערן‬
‫חורן‪ ,‬פֿון שבֿט יהודה‪,‬‬ ‫הײליק‪.‬‬
‫‪ 3‬און איך האָב אים אָנגעפֿילט מיטן‬ ‫‪ 30‬און אַהר ֹנען און זײַנע זין זאָלסטו‬
‫גײַסט פֿון גאָט‪ ,‬אין חכמה‪ ,‬און אין‬ ‫זאַלבן און זײ הײליקן צו זײַן כּ ֹהנים צו‬
‫‪131‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪31:4—32:3‬‬
‫געטײט װערן; װאָרום איטלעכער װאָס‬ ‫פֿאַרשטאַנדיקײט און אין קענשאַפֿט‪,‬‬

‫טוט אין אים אַן אַרבעט‪ ,‬יענע זעל‬ ‫און אין יעטװעדער מלאָכה‪,‬‬
‫זאָל פֿאַרשניטן װערן פֿון צװישן איר‬ ‫‪ 4‬אױסצוקינצלען קונציקע זאַכן‪ ,‬צו‬
‫פֿאָלק‪.‬‬ ‫אַרבעטן אין גאָלד‪ ,‬און אין זילבער‪ ,‬און‬
‫‪ 15‬זעקס טעג זאָל געטאָן װערן‬ ‫אין קופּער;‬
‫אַרבעט‪ ,‬אָבער אױפֿן זיבעטן טאָג זאָל‬ ‫‪ 5‬און אין שנײַדונג פֿון שטײנער צום‬
‫זײַן ַא שבת פֿון רוּונג‪ ,‬הײליק צו‬ ‫אײַנפֿאַסן‪ ,‬און אין שניצונג פֿון האָלץ‪,‬‬
‫גאָט; איטלעכער װאָס טוט אַן אַרבעט‬ ‫צו אַרבעטן אין יעטװעדער מלאָכה‪.‬‬
‫אין טאָג פֿון שבת‪ ,‬זאָל טײטן געטײט‬ ‫‪ 6‬און איך‪ ,‬זע‪ ,‬האָב צוגעגעבן צו‬
‫װערן‪.‬‬ ‫אים אָהליאָב דעם זון פֿון אַחי ָסמָכן‪,‬‬
‫‪ 16‬און די קינדער פֿון ישׂראל זאָלן‬ ‫פֿון שבֿט דָ ן; און אין האַרצן פֿון אַלע‬
‫היטן שבת‪ ,‬צו האַלטן שבת אױף‬ ‫קלוגהאַרציקע האָב איך אַרײַנגעגעבן‬
‫זײערע דוֹר‪-‬דוֹרות; אַן אײביקער בונד‪.‬‬ ‫חכמה‪ ,‬אַז זײ זאָלן מאַכן אַלץ װאָס איך‬
‫‪ 17‬צװישן מיר און צװישן די קינדער‬ ‫האָב דיר באַפֿױלן‪:‬‬
‫פֿון ישׂראל איז דאָס ַא צײכן אױף‬ ‫‪ 7‬דעם אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬און דעם אָרון‬
‫אײביק‪ ,‬אַז זעקס טעג האָט גאָט‬ ‫פֿאַרן געזעץ‪ ,‬און דעם דעק װאָס‬
‫געמאַכט דעם הימל און די ערד‪,‬‬ ‫איבער אים‪ ,‬און אַלע כּלים פֿון‬
‫און אױפֿן זיבעטן טאָג האָט ער‬ ‫געצעלט;‬
‫אױפֿגעהערט און גערוט‪.‬‬ ‫‪ 8‬און דעם טיש און זײַנע כּלים‪ ,‬און‬
‫‪ 18‬און ער האָט געגעבן משהן‪ ,‬װי ער‬ ‫די רײנע מנוֹרה און אַלע אירע כּלים‪,‬‬
‫האָט געענדיקט רעדן מיט אים אױפֿן‬ ‫און דעם מזבח פֿאַר װײַרױך;‬
‫באַרג סינַי‪ ,‬די צװײ לוחות פֿון געזעץ‪,‬‬ ‫‪ 9‬און דעם מזבח פֿאַר בראַנדאָפּפֿער‬
‫שטײנערנע לוחות געשריבן מיט דעם‬ ‫און אַלע זײַנע כּלים‪ ,‬און דעם‬
‫פֿינגער פֿון גאָט‪.‬‬ ‫האַנטפֿאַס און זײַן געשטעל;‬
‫‪ 10‬און די געשטריקטע קלײדער‪ ,‬און‬
‫און װי דאָס פֿאָלק האָט‬
‫געזען‪ ,‬אַז משה זאַמט זיך‬ ‫‪32‬‬
‫אַראָפּצונידערן פֿון באַרג‪ ,‬אַזױ האָט‬
‫די הײליקע קלײדער פֿאַר אַהרן דעם‬
‫כּ ֹהן‪ ,‬און די קלײדער פֿון זײַנע זין‪ ,‬אױף‬
‫צו טאָן די כּהונה;‬
‫דאָס פֿאָלק זיך אײַנגעזאַמלט אַרום‬ ‫‪ 11‬און דאָס אײל פֿון זאַלבונג‪,‬‬
‫אַהר ֹנען‪ ,‬און זײ האָבן צו אים געזאָגט‪:‬‬ ‫און דעם װײַרױך פֿון שמעקעדיקע‬
‫שטײ אױף‪ ,‬מאַך אונדז ַא גאָט‬ ‫געװירצן פֿאַרן הײליקטום; אַזױ װי‬
‫װאָס זאָל גײן פֿאַר אונדז; װאָרום‬ ‫אַלץ װאָס איך האָב דיר באַפֿױלן‪ ,‬זאָלן‬
‫דערדאָזיקער מאַן משה‪ ,‬װאָס האָט‬ ‫זײ טאָן‪.‬‬
‫אונדז אױפֿגעבראַכט פֿון לאַנד מ ַ‬ ‫‪ 12‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪,‬‬
‫װײסן מיר ניט װאָס מיט אים איז‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫געװאָרן‪.‬‬ ‫‪ 13‬דו רעד אױך צו די קינדער פֿון‬
‫‪ 2‬האָט אַהרן צו זײ געזאָגט‪ :‬נעמט‬ ‫ישׂראל‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬איר זאָלט‬
‫אַראָפּ די גילדערנע אױרינגען װאָס אין‬ ‫נאָר אָפּהיטן מײַנע שבתים‪ ,‬װאָרום ַא‬
‫די אױערן פֿון אײַערע װײַבער‪ ,‬אײַערע‬ ‫צײכן איז דאָס צװישן מיר און צװישן‬
‫זין‪ ,‬און אײַערע טעכטער‪ ,‬און ברענגט‬ ‫אײַך אױף אײַערע דוֹר‪-‬דוֹרות‪ ,‬כּדי איר‬
‫צו מיר‪.‬‬ ‫זאָלט װיסן‪ ,‬אַז איך יהוה הײליק אײַך‪.‬‬
‫‪ 3‬האָט דאָס גאַנצע פֿאָלק‬ ‫‪ 14‬און איר זאָלט היטן שבת‪ ,‬װאָרום‬
‫אַראָפּגענומען פֿון זיך די גילדערנע‬ ‫ער איז הײליק פֿאַר אײַך; דער‬
‫אױרינגען װאָס אין זײערע אױערן‪,‬‬ ‫װאָס פֿאַרשװעכט אים‪ ,‬זאָל טײטן‬
‫‪32:4—32:20‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪132‬‬
‫אַרױסגעצױגן‪ ,‬כּדי זײ צו הרגען אין די‬ ‫‪ 4‬און געבראַכט צו אַהר ֹנען‪ .‬און ער‬
‫בערג‪ ,‬און זײ צו פֿאַרלענדן פֿון דעם‬ ‫האָט צוגענומען פֿון זײער האַנט‪ ,‬און‬
‫געזיכט פֿון דער ערד? קער זיך אָפּ פֿון‬ ‫האָט עס אױסגעפֿורעמט אין ַא פֿורעם‪,‬‬
‫דײַן גרימצאָרן‪ ,‬און האָב חרטה אױף‬ ‫און האָט דערפֿון געמאַכט ַא געגאָסן‬
‫דעם בײז צו דײַן פֿאָלק‪.‬‬ ‫קאַלב; און זײ האָבן געזאָגט‪ :‬דאָס‬
‫‪ 13‬דערמאָן זיך אָן אַברהם‪ ,‬אָן יצחק‪,‬‬ ‫איז דײַן גאָט‪ ,‬ישׂראל‪ ,‬װאָס האָט דיך‬
‫און אָן ישׂראל‪ ,‬דײַנע קנעכט‪ ,‬װאָס דו‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫אױפֿגעבראַכט פֿון לאַנד מ ַ‬
‫האָסט זײ געשװאָרן ב ַײ זיך‪ ,‬און האָסט‬ ‫‪ 5‬און װי אַהרן האָט דאָס געזען‪ ,‬אַזױ‬
‫צו זײ גערעדט‪ :‬איך װעל מערן אײַער‬ ‫האָט ער געבױט פֿאַר אים ַא מזבח‪ ,‬און‬
‫זאָמען אַזױ װי די שטערן פֿון הימל‪,‬‬ ‫אַהרן האָט אױסגערופֿן און געזאָגט‪ַ :‬א‬
‫און דאָסדאָזיקע גאַנצע לאַנד װאָס איך‬ ‫י ָום‪-‬טו ֿב צו יהוה איז מאָרגן‪.‬‬
‫האָב געזאָגט‪ ,‬װעל איך געבן צו אײַער‬ ‫‪ 6‬און זײ האָבן זיך געפֿעדערט אױף‬
‫זאָמען‪ ,‬און זײ װעלן עס אַרבן אױף‬ ‫מאָרגן‪ ,‬און האָבן אױפֿגעבראַכט‬
‫אײביק‪.‬‬ ‫גענענט‬ ‫און‬ ‫בראַנדאָפּפֿער‪,‬‬
‫‪ 14‬האָט גאָט חרטה געהאַט אױף‬ ‫און דאָס פֿאָלק‬ ‫פֿרידאָפּפֿער;‬
‫דעם בײז װאָס ער האָט געזאָגט צו טאָן‬ ‫האָט זיך געזעצט עסן און טרינקען‪,‬‬
‫צו זײַן פֿאָלק‪.‬‬ ‫און זײ זײַנען אױפֿגעשטאַנען זיך‬
‫‪ 15‬און משה האָט זיך אומגעקערט‪,‬‬ ‫לוסטיק צו מאַכן‪.‬‬
‫און האָט אַראָפּגענידערט פֿון באַרג‪,‬‬ ‫‪ 7‬האָט גאָט גערעדט צו משהן‪:‬‬
‫מיט די צװײ לוחות פֿון געזעץ אין‬ ‫גײ נידער אַראָפּ‪ ,‬װאָרום פֿאַרדאָרבן‬
‫זײַן האַנט‪ ,‬לוחות באַשריבן פֿון זײערע‬ ‫געװאָרן איז דײַן פֿאָלק‪ ,‬װאָס דו האָסט‬
‫בײדע זײַטן; פֿון דער זײַט און פֿון‬ ‫ִצרי ִם;‬
‫יענער זײַט זײַנען זײ געװען באַשריבן‪.‬‬ ‫‪ 8‬זײ האָבן זיך גיך אָפּגעקערט פֿון‬
‫‪ 16‬און די לוחות זײַנען געװען די‬ ‫דעם װעג װאָס איך האָב זײ באַפֿױלן;‬
‫אַרבעט פֿון גאָט‪ ,‬און דער כּתב‬ ‫זײ האָבן זיך געמאַכט ַא געגאָסן קאַלב‪,‬‬
‫איז געװען דער כּתב פֿון גאָט‪,‬‬ ‫און האָבן זיך געבוקט צו אים‪ ,‬און‬
‫אױסגעקריצט אױף די לוחות‪.‬‬ ‫געשלאַכט צו אים‪ ,‬און געזאָגט‪ :‬דאָס‬
‫‪ 17‬און יהוֹשו ַע האָט געהערט דעם‬ ‫איז דײַן גאָט‪ ,‬ישׂראל‪ ,‬װאָס האָט דיך‬
‫קָול פֿון דעם פֿאָלק אין זײַן שאַלן‪ ,‬און‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬‫אױפֿגעבראַכט פֿון לאַנד מ ַ‬
‫ער האָט געזאָגט צו משהן‪ַ :‬א קָול פֿון‬ ‫‪ 9‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬
‫מלחמה איז אין לאַגער‪.‬‬ ‫איך האָב געזען דאָסדאָזיקע פֿאָלק‪,‬‬
‫‪ 18‬האָט ער געזאָגט‪ :‬עס איז ניט ַא‬ ‫ערשט עס איז ַא האַרטנעקיק פֿאָלק;‬
‫קָול פֿון געשרײ פֿון גבורה‪ ,‬און ניט ַא‬ ‫‪ 10‬און אַצונד לאָז מיך‪ ,‬און מײַן‬
‫קָול פֿון געשרײ פֿון שװאַכקײט; ַא קָול‬ ‫צאָרן װעט גרימען אױף זײ‪ ,‬און איך‬
‫פֿון זינגען הער איך‪.‬‬ ‫װעל זײ פֿאַרלענדן‪ ,‬און װעל דיך מאַכן‬
‫‪ 19‬און עס איז געװען‪ ,‬װי ער האָט‬ ‫פֿאַר ַא גרױס פֿאָלק‪.‬‬
‫גענענט צום לאַגער‪ ,‬און האָט געזען‬ ‫‪ 11‬האָט משה געבעטן פֿאַר יהוה זײַן‬
‫דאָס קאַלב און די טענץ‪ ,‬אַזױ האָט‬ ‫גאָט‪ ,‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬פֿאַר װאָס‪,‬‬
‫געגרימט דער צאָרן פֿון משהן‪ ,‬און ער‬ ‫גאָט‪ ,‬זאָל גרימען דײַן צאָרן אױף דײַן‬
‫האָט ַא װאָרף געטאָן פֿון זײַנע הענט די‬ ‫פֿאָלק‪ ,‬װאָס דו האָסט אַרױסגעצױגן‬
‫לוחות‪ ,‬און האָט זײ צעבראָכן אונטערן‬ ‫מצרי ִם מיט גרױס כּוֹח און‬ ‫ַ‬ ‫פֿון לאַנד‬
‫באַרג‪.‬‬ ‫מיט ַא שטאַרקער האַנט?‬
‫‪ 20‬און ער האָט גענומען דאָס קאַלב‪,‬‬ ‫‪ 12‬פֿאַר װאָס זאָלן זאָגן די מִצרים‪,‬‬
‫װאָס זײ האָבן געמאַכט‪ ,‬און האָט‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬צום בײזן האָט ער זײ‬
‫‪133‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪32:21—33:2‬‬
‫‪ 29‬און משה האָט געזאָגט‪ :‬דערפֿילט‬ ‫פֿאַרברענט אין פֿײַער‪ ,‬און צעמאָלן ביז‬
‫אײַער האַנט הײַנט צו גאָט‪ ,‬װײַל‬ ‫װאַנען עס איז געװאָרן דין‪ ,‬און האָט‬
‫איטלעכער איז געװען אַקעגן זײַן זון‪,‬‬ ‫צעשאָטן אױפֿן װאַסער‪ ,‬און געגעבן‬
‫און אַקעגן זײַן ברודער‪ ,‬און כּדי אײַך‬ ‫טרינקען די קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫הײַנט צו געבן ַא ברכה‪.‬‬ ‫‪ 21‬און משה האָט געזאָגט צו‬
‫‪ 30‬און עס איז געװען אױף מאָרגן‪,‬‬ ‫אהר ֹנען‪ :‬װאָס האָט דיר דאָסדאָזיקע‬
‫האָט משה געזאָגט צום פֿאָלק‪ :‬איר‬ ‫פֿאָלק געטאָן‪ ,‬װאָס דו האָסט געבראַכט‬
‫האָט געזינדיקט ַא גרױסע זינד; און‬ ‫אױף אים ַא גרױסע זינד?‬
‫אַצונד װעל איך אַרױפֿגײן צו גאָט‪,‬‬ ‫‪ 22‬האָט אַהרן געזאָגט‪ :‬זאָל ניט‬
‫אפֿשר װעל איך מכפּר זײַן אױף אײַער‬ ‫גרימען דער צאָרן פֿון מײַן האַר; דו‬
‫זינד‪.‬‬ ‫קענסט דאָס פֿאָלק‪ ,‬אַז ער איז שלעכט‪.‬‬
‫‪ 31‬האָט משה זיך אומגעקערט צו‬ ‫‪ 23‬האָבן זײ צו מיר געזאָגט‪ :‬מאַך‬
‫גאָט‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬איך בעט דיך‪,‬‬ ‫אונדז ַא גאָט װאָס זאָל גײן פֿאַר אונדז‪,‬‬
‫דאָסדאָזיקע פֿאָלק האָט געזינדיקט ַא‬ ‫װאָרום דערדאָזיקער מאַן משה‪ ,‬װאָס‬
‫גרױסע זינד‪ ,‬און זײ האָבן זיך געמאַכט‬ ‫האָט אונדז אױפֿגעבראַכט פֿון לאַנד‬
‫ַא גאָט פֿון גאָלד‪.‬‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬װײסן מיר ניט װאָס מיט אים‬ ‫מ ַ‬
‫‪ 32‬איז‪ ,‬אַצונד‪ ,‬אױב דו װעסט‬ ‫איז געװאָרן‪.‬‬
‫פֿאַרגעבן זײער זינד –‪ ,‬און אױב ניט‪,‬‬ ‫‪ 24‬האָב איך צו זײ געזאָגט‪ :‬װער עס‬
‫מעק מיך אױס‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬פֿון דײַן‬ ‫האָט גאָלד‪ ,‬נעמט אַראָפּ פֿון זיך; און‬
‫בוך װאָס דו האָסט געשריבן‪.‬‬ ‫זײ האָבן מיר געגעבן‪ ,‬און איך האָב עס‬
‫‪ 33‬האָט גאָט געזאָגט צו משהן‪ :‬װער‬ ‫אַרײַנגעװאָרפֿן אין פֿײַער‪ ,‬און עס איז‬
‫עס האָט געזינדיקט צו מיר‪ ,‬אים װעל‬ ‫אַרױסגעקומען דאָסדאָזיקע קאַלב‪.‬‬
‫איך אױסמעקן פֿון מײַן בוך‪.‬‬ ‫‪ 25‬און משה האָט געזען דאָס פֿאָלק‪,‬‬
‫‪ 34‬און אַצונד גײ פֿיר דאָסדאָזיקע‬ ‫אַז עס איז צעװילדערט‪ ,‬װײַל אַהרן‬
‫פֿאָלק אַהין װוּ איך האָב דיר געזאָגט;‬ ‫האָט עס צעװילדערט‪ ,‬צו שאַנד ב ַײ‬
‫זע‪ ,‬מײַן מלאך װעט גײן דיר פֿאַרױס;‬ ‫זײערע פֿײַנט‪.‬‬
‫אָבער אין דעם טאָג‪ ,‬װאָס איך רעכן‬ ‫‪ 26‬האָט משה זיך געשטעלט אין‬
‫זיך‪ ,‬װעל איך זיך רעכענען מיט זײ‬ ‫טױער פֿון לאַגער‪ ,‬און האָט געזאָגט‪:‬‬
‫פֿאַר זײער זינד‪.‬‬ ‫װער פֿאַר יהוה‪ ,‬צו מיר! האָבן זיך‬
‫‪ 35‬און גאָט האָט געפּלאָגט דאָס‬ ‫אײַנגעזאַמלט צו אים אַלע קינדער פֿון‬
‫פֿאָלק פֿאַר װאָס זײ האָבן געמאַכט דאָס‬ ‫ֵלוִי‪.‬‬
‫קאַלב‪ ,‬װאָס אַהרן האָט געמאַכט‪.‬‬
‫‪ 27‬און ער האָט צו זײ געזאָגט‪:‬‬
‫אַזױ האָט געזאָגט יהוה דער גאָט‬
‫משהן‪ :‬קום‪ ,‬גײ אַרױף פֿון‬
‫דאַנען‪ ,‬דו און דאָס פֿאָלק װאָס דו‬
‫‪33‬‬ ‫פֿון ישׂראל‪ :‬טוט אָן איטלעכער זײַן‬
‫שװערד אױף זײַן דיך‪ ,‬גײט דורך הין‬
‫האָסט אױפֿגעבראַכט פֿון לאַנד מ ַ‬ ‫און צוריק פֿון טױער צו טױער אין‬
‫צו דעם לאַנד װאָס איך האָב געשװאָרן‬ ‫לאַגער‪ ,‬און הרגעט איטלעכער זײַן‬
‫צו אַברהמען‪ ,‬צו יצחקן‪ ,‬און צו יעקבֿן‪,‬‬ ‫ברודער‪ ,‬און איטלעכער זײַן חבֿר‪ ,‬און‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬צו דײַן זאָמען װעל איך‬ ‫איטלעכער זײַן קרוב‪.‬‬
‫עס געבן –‬ ‫‪ 28‬האָבן די קינדער פֿון ֵלוִי געטאָן‬
‫‪ 2‬און איך װעל שיקן דיר פֿאַרױס‬ ‫אַזױ װי דאָס װאָרט פֿון משהן‪ ,‬און‬
‫ַא מלאך‪ ,‬און װעל פֿאַרטרײַבן דעם‬ ‫עס זײַנען געפאַלן פֿון פֿאָלק אין יענעם‬
‫כּנַעֲני‪ ,‬דעם אֶמוֹרי‪ ,‬און דעם חִתּי‪ ,‬און‬ ‫טאָג אַרום דר ַײ טױזנט מאַן‪.‬‬
‫‪33:3—33:18‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪134‬‬
‫געצעלט‪.‬‬ ‫פּרזי‪ ,‬דעם חוי‪ ,‬און דעם יבֿוסי –‬

‫דעם ִ‬
‫‪ 11‬און גאָט פֿלעגט רעדן צו משהן‬ ‫‪ 3‬צו ַא לאַנד װאָס פֿליסט מיט‬
‫פּנים אֶל פּנים‪ ,‬אַזױ װי ַא מענטש‬ ‫מילך און האָניק – װאָרום איך װעל‬
‫רעדט צו זײַן חבֿר‪ .‬און ער פֿלעגט‬ ‫ניט אַרױפֿגײן צװישן דיר‪ ,‬װײַל ַא‬
‫זיך אומקערן אין לאַגער‪ ,‬אָבער זײַן‬ ‫האַרטנעקיק פֿאָלק ביסטו; איך קען דיך‬
‫באַדינער יהוֹשו ַע דער זון פֿון נון‪ַ ,‬א‬ ‫נאָך פֿאַרלענדן אױפֿן װעג‪.‬‬
‫יונגער מאַן‪ ,‬פֿלעגט ניט אָפּטרעטן פֿון‬ ‫‪ 4‬האָט דאָס פֿאָלק געהערט דעם‬
‫געצעלט‪.‬‬ ‫דאָזיקן שלעכטן אָנזאָג‪ ,‬און זײ האָבן‬
‫‪ 12‬און משה האָט געזאָגט צו גאָט‪:‬‬ ‫געטרױערט‪ ,‬און האָבן קײנער ניט‬
‫זע‪ ,‬דו זאָגסט צו מיר‪ :‬ברענג אױף‬ ‫אָנגעטאָן זײַן צירונג אױף זיך‪.‬‬
‫דאָסדאָזיקע פֿאָלק‪ ,‬אָבער דו האָסט‬ ‫‪ 5‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬
‫מיך ניט געלאָזט װיסן‪ ,‬װעמען דו‬ ‫זאָג צו די קינדער פֿון ישׂראל‪ :‬איר זײַט‬
‫װעסט שיקן מיט מיר‪ .‬דו האָסט‬ ‫ַא האַרטנעקיק פֿאָלק; אײן רגע װען‬
‫דאָך געזאָגט‪ :‬איך האָב דיך דערקענט‬ ‫איך זאָל אַרױפֿגײן צװישן דיר‪ ,‬װעל‬
‫מיטן נאָמען‪ ,‬און האָסט אױך געפֿונען‬ ‫איך דיך פֿאַרלענדן‪ .‬און אַצונד נעם‬
‫לײַטזעליקײט אין מײַנע אױגן‪.‬‬ ‫אַראָפּ דײַן צירונג פֿון זיך‪ ,‬און איך װעל‬
‫‪ 13‬און אַצונד‪ ,‬אױב‪ ,‬איך בעט דיך‪,‬‬ ‫באַטראַכטן‪ ,‬װאָס איך זאָל טאָן צו דיר‪.‬‬
‫איך האָב געפֿונען לײַטזעליקײט אין‬ ‫‪ 6‬האָבן די קינדער פֿון ישׂראל זיך‬
‫דײַנע אױגן‪ ,‬לאָז מיך װיסן‪ ,‬איך‬ ‫אױסגעטאָן זײער צירונג פֿון באַרג‬
‫בעט דיך‪ ,‬דײַנע װעגן‪ ,‬אַז איך זאָל‬ ‫חוֹרב אָן‪.‬‬
‫ֵ‬
‫דיך קענען‪ ,‬כּדי איך זאָל געפֿינען‬ ‫‪ 7‬און משה פֿלעגט נעמען דאָס‬
‫לײַטזעליקײט אין דײַנע אױגן; און זע‬ ‫געצעלט‪ ,‬און פֿלעגט עס זיך‬
‫אַז דאָסדאָזיקע פֿאָלק איז דאָך דײַן‬ ‫אױפֿשטעלן אױסן לאַגער‪ ,‬װײַט‬
‫פֿאָלק‪.‬‬ ‫פֿון לאַגער‪ ,‬און פֿלעגט עס רופֿן‬
‫‪ 14‬האָט ער געזאָגט‪ :‬מײַן פּנים װעט‬ ‫אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ .‬און עס איז געװען‪,‬‬
‫מיטגײן‪ ,‬און איך װעל דיך באַרוען‪.‬‬ ‫איטלעכער װאָס האָט געזוכט גאָט‪,‬‬
‫‪ 15‬האָט ער צו אים געזאָגט‪ :‬אױב‬ ‫פֿלעגט אַרױסגײן צום אוֹהל‪-‬מוֹעד‬
‫דײַן פּנים גײט ניט מיט אונדז‪ ,‬זאָלסטו‬ ‫װאָס אױסן לאַגער‪.‬‬
‫אונדז ניט אױפֿברענגען פֿון דאַנען‪.‬‬ ‫‪ 8‬און עס איז געװען‪ ,‬װי משה‬
‫‪ 16‬װאָרום מיט װאָס דען זאָל‬ ‫איז אַרױסגעגאַנגען צום געצעלט‪,‬‬
‫דערקענט װערן‪ ,‬אַז איך האָב געפֿונען‬ ‫אַזױ פֿלעגט דאָס גאַנצע פֿאָלק זיך‬
‫לײַטזעליקײט אין דײַנע אױגן‪ ,‬איך‬ ‫אױפֿשטעלן‪ ,‬און שטײן איטלעכער אין‬
‫און דײַן פֿאָלק‪ ,‬אױב ניט דורך דײַן‬ ‫אײַנגאַנג פֿון זײַן געצעלט‪ ,‬און נאָכקוקן‬
‫גײן מיט אונדז‪ ,‬אַז מיר זאָלן זײַן‬ ‫משהן‪ ,‬ביז ער גײט אַרײַן אין געצעלט‪.‬‬
‫אױסגעצײכנט‪ ,‬איך און דײַן פֿאָלק‪,‬‬ ‫‪ 9‬און עס איז געװען‪ ,‬װי משה איז‬
‫פֿון אַלעם פֿאָלק װאָס אױפֿן געזיכט‬ ‫אַרײַנגעגאַנגען אין געצעלט‪ ,‬פֿלעגט‬
‫פֿון דער ערד?‬ ‫אַראָפּנידערן דער װאָלקנזײַל‪ ,‬און‬
‫‪ 17‬האָט גאָט געזאָגט צו משהן‪ :‬אױך‬ ‫שטײן בײַם אײַנגאַנג פֿון געצעלט‪ ,‬און‬
‫די דאָזיקע זאַך װאָס דו האָסט געזאָגט‪,‬‬ ‫גאָט פֿלעגט רעדן מיט משהן‪.‬‬
‫װעל איך טאָן‪ ,‬װײַל דו האָסט געפֿונען‬ ‫‪ 10‬און דאָס גאַנצע פֿאָלק פֿלעגט זען‬
‫לײַטזעליקײט אין מײַנע אױגן‪ ,‬און איך‬ ‫דעם װאָלקנזײַל שטײן בײַם אײַנגאַנג‬
‫האָב דיך דערקענט מיטן נאָמען‪.‬‬ ‫פֿון געצעלט‪ ,‬און דאָס גאַנצע פֿאָלק‬
‫‪ 18‬האָט ער געזאָגט‪ :‬לאָז מיך זען‬ ‫פֿלעגט אױפֿשטײן‪ ,‬און זיך בוקן‬
‫דײַן פּראַכט‪ ,‬איך בעט דיך‪.‬‬ ‫איטלעכער בײַם אײַנגאַנג פֿון זײַן‬
‫‪135‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪33:19—34:12‬‬
‫‪ 5‬און יהוה האָט אַראָפּגענידערט‬ ‫‪ 19‬האָט ער געזאָגט‪ :‬איך װעל מאַכן‬

‫אין דעם װאָלקן; און ער האָט זיך‬ ‫פֿאַרבײַגײן אַל מײַן גוטסקײט פֿאַר‬
‫געשטעלט מיט אים דאָרטן; און ער‬ ‫דײַן פּנים‪ ,‬און איך װעל אױסרופֿן‬
‫האָט גערופֿן דעם נאָמען יהוה‪.‬‬ ‫פֿאַר דיר דעם נאָמען יהוה; און‬
‫‪ 6‬און יהוה איז פֿאַרבײַגעגאַנגען‬ ‫איך װעל לײַטזעליקן װעמען איך װעל‬
‫פֿאַר זײַן פּנים‪ ,‬און האָט אױסגערופֿן‪:‬‬ ‫לײַטזעליקן‪ ,‬און װעל דערבאַרימען‬
‫יהוה‪ ,‬יהוה איז ַא דערבאַרימדיקער‬ ‫װעמען איך װעל דערבאַרימען‪.‬‬
‫און לײַטזעליקער גאָט‪ ,‬אײַנגעהאַלטן‬ ‫‪ 20‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬קענסט ניט‬
‫אין צאָרן‪ ,‬און רײַך אין גענאָד און‬ ‫זען מײַן פּנים‪ ,‬װאָרום ַא מענטש קען‬
‫טרײַשאַפֿט;‬ ‫מיך ניט זען און בלײַבן לעבן‪.‬‬
‫‪ 7‬ער האַלט גענאָד ביזן טױזנטסטן‬ ‫‪ 21‬און גאָט האָט געזאָגט‪ :‬אָן איז‬
‫גליד‪ ,‬ער פֿאַרטראָגט זינד און‬ ‫אַן אָרט ב ַײ מיר; זאָלסטו זיך שטעלן‬
‫פֿאַרברעכן און חטאים‪ ,‬נאָר שענקען‬ ‫אױפֿן פֿעלז‪.‬‬
‫שענקט ער ניט; ער רעכנט זיך פֿאַר די‬ ‫‪ 22‬און עס װעט זײַן‪ ,‬װען מײַן‬
‫זינד פֿון די פֿאָטערס‪ ,‬מיט די קינדער‪,‬‬ ‫פּראַכט גײט פֿאַרבײַ‪ ,‬װעל איך דיך‬
‫און מיט די קינדסקינדער‪ ,‬מיטן דריטן‬ ‫אַרײַנטאָן אין ַא שפּאַלט פֿון דעם פֿעלז‪,‬‬
‫און מיטן פֿירטן דָ ור‪.‬‬ ‫און איך װעל אַרױפֿדעקן מײַן האַנט‬
‫‪ 8‬האָט משה זיך גענײַגט אױף גיך צו‬ ‫אױף דיר‪ ,‬ביז איך װעל פֿאַרבײַגײן‪.‬‬
‫דער ערד‪ ,‬און זיך געבוקט‪.‬‬ ‫‪ 23‬און אַז איך װעל אָפּטאָן מײַן‬
‫‪ 9‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬אױב‪,‬‬ ‫האַנט‪ ,‬װעסטו זען מײַן רוקן; אָבער‬
‫איך בעט דיך‪ ,‬איך האָב געפֿונען‬ ‫מײַן פּנים קען ניט געזען װערן‪.‬‬
‫לײַטזעליקײט אין דײַנע אױגן‪ ,‬גאָט‪,‬‬ ‫און גאָט האָט געזאָגט צו‬
‫זאָל‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬גאָט גײן צװישן‬
‫אונדז‪ ,‬װאָרום ַא האַרטנעקיק פֿאָלק‬
‫משהן‪ :‬האַק דיר אױס צװײ‬ ‫‪34‬‬
‫שטײנערנע לוחות אַזױ װי די ערשטע‪,‬‬
‫איז דאָס; און זאָלסט פֿאַרגעבן אונדזער‬ ‫און איך װעל אױפֿשרײַבן אױף די‬
‫זינד און אונדזער חטא‪ ,‬און אונדז מאַכן‬ ‫לוחות די װערטער װאָס זײַנען געװען‬
‫פֿאַר דײַן אַרב‪.‬‬ ‫אױף די ערשטע לוחות‪ ,‬װאָס דו האָסט‬
‫‪ 10‬האָט ער געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬איך שליס ַא‬ ‫צעבראָכן‪.‬‬
‫בונד; אַנטקעגן פֿאַר דײַן גאַנצן פֿאָלק‬ ‫‪ 2‬און ז ַײ אָנגעברײט אין דער פֿרי‪,‬‬
‫װעל איך טאָן װוּנדער װאָס זײַנען ניט‬ ‫און גײ אַרױף אין דער פֿרי אױפֿן באַרג‬
‫באַשאַפֿן געװאָרן אױף דער גאַנצער‬ ‫סינַי‪ ,‬און שטעל זיך פֿאַר מיר דאָרטן‬
‫ערד‪ ,‬און צװישן אַלע אומות; און דאָס‬ ‫אױפֿן שפּיץ באַרג‪.‬‬
‫גאַנצע פֿאָלק‪ ,‬װאָס דו ביסט צװישן‬ ‫‪ 3‬און קײן מענטש זאָל ניט אַרױפֿגײן‬
‫אים‪ ,‬װעט זען די טוּונג פֿון גאָט װאָס‬ ‫מיט דיר‪ ,‬און קײן מענטש זאָל אױך ניט‬
‫איך טו מיט דיר‪ ,‬אַז זי איז פֿאָרכטיק‪.‬‬ ‫געזען װערן אױפֿן גאַנצן באַרג; אַפילו‬
‫‪ 11‬היט דיר װאָס איך באַפֿעל דיר‬ ‫די שאָפּ און די רינדער זאָלן זיך ניט‬
‫הײַנט; זע‪ ,‬איך פֿאַרטרײַב פֿון פֿאַר דיר‬ ‫פֿיטערן אַקעגן יענעם באַרג‪.‬‬
‫דעם אֶמוֹרי‪ ,‬און דעם כּנַעֲני‪ ,‬און דעם‬ ‫‪ 4‬האָט ער אױסגעהאַקט צװײ‬
‫פּרזי‪ ,‬און דעם חוי‪ ,‬און‬ ‫חִתּי‪ ,‬און דעם ִ‬ ‫שטײנערנע לוחות אַזױ װי די ערשטע;‬
‫דעם יבֿוסי‪.‬‬ ‫און משה האָט זיך געפֿעדערט אין דער‬
‫‪ 12‬היט זיך‪ ,‬זאָלסט ניט שליסן ַא‬ ‫פֿרי‪ ,‬און איז אַרױפֿגעגאַנגען אױפֿן‬
‫בונד דעם באַװוינער פֿון דעם לאַנד‬ ‫באַרג סינַי‪ ,‬אַזױ װי גאָט האָט אים‬
‫װאָס דו קומסט דערױף‪ ,‬כּדי ער זאָל‬ ‫באַפֿױלן‪ ,‬און ער האָט גענומען אין זײַן‬
‫ניט זײַן פֿאַר ַא שטרױכלונג צװישן‬ ‫האַנט די צװײ שטײנערנע לוחות‪.‬‬
‫‪34:13—34:29‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪136‬‬
‫פֿון‬ ‫י ָום‪-‬טו ֿב‬ ‫דעם‬ ‫‪ 22‬און‬ ‫דיר‪.‬‬

‫שבועות זאָלסטו דיר מאַכן‪ ,‬ב ַײ‬ ‫‪ 13‬נײַערט זײערע מזבחות זאָלט איר‬
‫די ערשטצײַטיקע פֿון װײצשניט; און‬ ‫צעשטױסן‪ ,‬און זײערע זײַלשטײנער‬
‫דעם י ָום‪-‬טו ֿב פֿון אײַנזאַמלונג בײַם‬ ‫זאָלט איר צעברעכן‪ ,‬און זײערע‬
‫אומדרײ פֿון יאָר‪.‬‬ ‫געצנבײמער זאָלט איר אָפּהאַקן‪.‬‬
‫‪ 23‬דר ַײ מאָל אין יאָר זאָלן אַלע דײַנע‬ ‫‪ 14‬װאָרום טאָרסט זיך ניט בוקן צו‬
‫מאַנספּאַרשױנען זיך װײַזן פֿאַר דעם‬ ‫אַן אַנדער גאָט‪ ,‬װײַל יהוה – זײַן‬
‫האַר יהוה‪ ,‬דעם גאָט פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫נאָמען איז צערענער‪ַ ,‬א צערנדיקער‬
‫‪ 24‬װאָרום איך װעל פֿאַריאָגן די‬ ‫גאָט איז ער‪.‬‬
‫פֿעלקער פֿון פֿאַר דיר‪ ,‬און װעל‬ ‫‪ 15‬טאָמער װעסטו שליסן ַא בונד‬
‫דערברײטערן דײַן געמאַרק; און‬ ‫די באװױנער פֿון לאַנד‪ ,‬און זײ װעלן‬
‫קײנער װעט ניט גלוסטן דײַן לאַנד‪,‬‬ ‫זײַן פֿאַרפֿירט נאָך זײערע געטער‪ ,‬און‬
‫װען דו גײסט אַרױף זיך װײַזן פֿאַר‬ ‫שלאַכטן צו זײערע געטער‪ ,‬װעלן זײ‬
‫יהוה דײַן גאָט דר ַײ מאָל אין יאָר‪.‬‬ ‫דיך רופֿן‪ ,‬און װעסט עסן פֿון זײער‬
‫‪ 25‬זאָלסט ניט מקריב זײַן מיט‬ ‫שלאַכטאָפּפֿער;‬
‫געזײַערטן ברױט דאָס בלוט פֿון‬ ‫‪ 16‬און װעסט נעמען פֿון זײערע‬
‫מײַן שלאַכטאָפּפֿער‪ ,‬און דאָס‬ ‫טעכטער פֿאַר דײַנע זין‪ ,‬און זײערע‬
‫שלאַכטאָפּפֿער פֿון דעם י ָום‪-‬טו ֿב פֿון‬ ‫טעכטער װעלן זײַן פֿאַרפֿירט נאָך‬
‫פּסח זאָל ניט איבערנעכטיקן ביז אין‬ ‫זײערע געטער‪ ,‬און װעלן פֿאַרפֿירן‬
‫דער פֿרי‪.‬‬ ‫דײַנע זין נאָך זײערע געטער‪.‬‬
‫‪ 26‬די ערשטע פֿריצײַטיקע פֿון דײַן‬
‫ערד זאָלסטו ברענגען אין הױז פֿון‬ ‫‪ 17‬קײן געגאָסענע געטער זאָלסטו‬
‫יהוה דײַן גאָט‪ .‬זאָלסט ניט קאָכן ַא‬ ‫דיר ניט מאַכן‪.‬‬
‫ציקעלע אין זײַן מוטערס מילך‪.‬‬ ‫‪ 18‬דעם י ָום‪-‬טו ֿב פֿון מצות זאָלסטו‬
‫‪ 27‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬ ‫היטן‪ :‬זיבן טעג זאָלסטו עסן מצות‪,‬‬
‫שרײַב דיר אױף די דאָזיקע װערטער‪,‬‬ ‫אַזױ װי איך האָב דיר באַפֿױלן‪ ,‬אין‬
‫װאָרום לױט די דאָזיקע װערטער האָב‬ ‫דער געשטעלטער צײַט אין חוֹדש‬
‫איך געשלאָסן ַא בונד מיט דיר און מיט‬ ‫אָביב‪ ,‬װאָרום אין חוֹדש אָביב ביסטו‬
‫ישׂראל‪.‬‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫אַרױסגעגאַנגען פֿון מ ַ‬
‫‪ 28‬און ער איז דאָרטן געװען מיט‬ ‫‪ 19‬איטלעכס װאָס עפֿנט דעם טראַכט‬
‫גאָט פֿערציק טעג און פֿערציק נעכט;‬ ‫געהערט צו מיר; און פֿון אַל דײַן‬
‫קײן ברױט האָט ער ניט געגעסן‪ ,‬און‬ ‫פֿי זאָלסטו הײליקן דעם זָכר‪ ,‬דעם‬
‫קײן װאַסער האָט ער ניט געטרונקען‪.‬‬ ‫ערשטלינג פֿון אָקס און שעפּס‪.‬‬
‫און ער האָט אױפֿגעשריבן אױף די‬ ‫‪ 20‬און דעם ערשטלינג פֿון אַן אײזל‬
‫לוחות די װערטער פֿון דעם בונד‪ ,‬די‬ ‫זאָלסטו אױסלײזן מיט ַא שעפּס; און‬
‫צען געבאָט‪.‬‬ ‫אױב דו װעסט ניט אױסלײזן‪ ,‬זאָלסטו‬
‫‪ 29‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז משה‬ ‫אים אָפּהאַקן דאָס געניק‪ .‬יעטװעדער‬
‫האָט אַראָפּגענידערט פֿון באַרג סינַי –‬ ‫בכָור פֿון דײַנע זין זאָלסטו אױסלײזן‪.‬‬
‫און די צװײ לוחות פֿון געזעץ זײַנען‬ ‫און מע זאָל זיך ניט װײַזן פֿאַר מיר מיט‬
‫געװען אין משהס האַנט‪ ,‬װען ער האָט‬ ‫לײדיקן‪.‬‬
‫אַראָפּגענידערט פֿון באַרג – האָט משה‬ ‫‪ 21‬זעקס טעג זאָלסטו אַרבעטן‪ ,‬און‬
‫ניט געװוּסט‪ ,‬אַז די הױט פֿון זײַן פּנים‬ ‫אױפֿן זיבעטן טאָג זאָלסטו רוען; אַפֿילו‬
‫האָט געשטראַלט פֿון זײַן רעדן מיט‬ ‫אין אַקערצײַט און אין שניטצײַט‬
‫אים‪.‬‬ ‫זאָלסטו רוען‪.‬‬
‫‪137‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪34:30—35:16‬‬
‫‪ 4‬און משה האָט געזאָגט צו דער‬ ‫‪ 30‬און אַהרן און אַלע קינדער פֿון‬
‫גאַנצער עדה פֿון די קינדער פֿון‬ ‫ישׂראל האָבן געזען משהן‪ ,‬ערשט די‬
‫ישׂראל‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬דאָס איז די זאַך‬ ‫הױט פֿון זײַן פּנים שטראַלט‪ ,‬און זײ‬
‫װאָס גאָט האָט באַפֿױלן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫האָבן מוֹרא געהאַט צו גענענען צו אים‪.‬‬
‫‪ 5‬נעמט אײַך אַן אָפּשײדונג צו גאָט‪,‬‬ ‫‪ 31‬האָט זײ משה צוגערופֿן‪ ,‬און‬
‫איטלעכער װאָס זײַן האַרץ איז װיליק‬ ‫אַהרן‪ ,‬און אַלע פֿירשטן פֿון דער עדה‬
‫זאָל זי ברענגען‪ ,‬די אָפּשײדונג פֿון‬ ‫האָבן זיך אומגעקערט צו אים‪ ,‬און‬
‫גאָט‪ ,‬גאָלד‪ ,‬און זילבער‪ ,‬און קופּער;‬ ‫משה האָט צו זײ גערעדט‪.‬‬
‫‪ 6‬און בלאָע װאָל‪ ,‬און פּורפּל‪ ,‬און‬ ‫‪ 32‬און דערנאָך האָבן גענענט אַלע‬
‫װערמילרױט‪ ,‬און לײַנען און ציגנהאָר;‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און ער האָט זײ‬
‫‪ 7‬און רױטגעפֿאַרבטע װידערפֿעלן‪,‬‬ ‫באַפֿױלן אַלץ װאָס גאָט האָט מיט אים‬
‫און תַּ חַש‪-‬פֿעלן‪ ,‬און שִטים‪-‬האָלץ;‬ ‫גערעדט אױפֿן באַרג סינַי‪.‬‬
‫‪ 8‬און אײל פֿאַר דער לײַכטונג‪ ,‬און‬ ‫‪ 33‬און װי משה האָט געענדיקט רעדן‬
‫בשׂמים פֿאַר דעם אײל פֿון זאַלבונג‪,‬‬ ‫מיט זײ‪ ,‬האָט ער אָנגעטאָן אױף זײַן‬
‫און פֿאַר דעם װײַרױך פֿון שמעקעדיקע‬ ‫פּנים ַא צודעק‪.‬‬
‫געװירצן;‬ ‫‪ 34‬און אַז משה איז געקומען פֿאַר‬
‫‪ 9‬און אָניקלשטײנער‪ ,‬און שטײנער‬ ‫גאָט צו רעדן מיט אים‪ ,‬פֿלעגט ער‬
‫צום אײַנפֿאַסן‪ ,‬פֿאַרן ֵאפֿוֹד און פֿאַרן‬ ‫אָפּטאָן דעם צודעק ביז זײַן אַרױסגײן;‬
‫חושן‪.‬‬ ‫און ער פֿלעגט אַרױסגײן און רעדן צו‬
‫‪ 10‬און אַלע קלוגהאַרציקע צװישן‬ ‫די קינדער פֿון ישׂראל דאָס װאָס ער‬
‫אײַך זאָלן קומען און מאַכן אַלץ װאָס‬ ‫איז באַפֿױלן געװאָרן‪.‬‬
‫גאָט האָט באַפֿױלן‪:‬‬ ‫‪ 35‬און די קינדער פֿון ישׂראל פֿלעגן‬
‫‪ 11‬דעם מִשכּן‪ ,‬זײַן געצעלט‪ ,‬און‬ ‫זען דעם פּנים פֿון משהן‪ ,‬אַז די הױט‬
‫זײַן צודעק‪ ,‬זײַנע האָקן‪ ,‬און זײַנע‬ ‫פֿון משהס פּנים שטראַלט; און משה‬
‫ברעטער‪ ,‬זײַנע ריגלען‪ ,‬זײַנע זײַלן‪,‬‬ ‫פֿלעגט װידער אָנטאָן דעם צודעק אױף‬
‫און זײַנע שװעלן;‬ ‫זײַן פּנים‪ ,‬ביז ער איז אַרײַנגעגאַנגען‬
‫‪ 12‬דעם אָרון און זײַנע שטאַנגען‪,‬‬ ‫צו רעדן מיט אים‪.‬‬
‫דעם דעק און דעם פָּרוֹכֶת פֿון‬
‫צװישנשײד;‬
‫‪ 13‬דעם טיש און זײַנע שטאַנגען‪ ,‬און‬ ‫ַו ַיקְהֵ ל‬
‫אַלע זײַנע כּלים‪ ,‬און דאָס ברױט פֿון‬
‫אָנגעזיכט;‬
‫‪ 14‬און די מנוֹרה פֿאַר לײַכטונג‪ ,‬און‬
‫אירע כּלים‪ ,‬און אירע רערלעך‪ ,‬און‬
‫און משה האָט אײַנגעזאַמלט‬
‫די גאַנצע עדה פֿון די קינדער‬ ‫‪35‬‬
‫פֿון ישׂראל‪ ,‬און האָט צו זײ געזאָגט‪:‬‬
‫דאָס אײל פֿאַר לײַכטונג;‬ ‫דאָס זײַנען די װערטער װאָס גאָט האָט‬
‫‪ 15‬און דעם מזבח פֿאַר װײַרױך‬ ‫באַפֿױלן זײ צו טאָן‪:‬‬
‫און זײַנע שטאַנגען‪ ,‬און דאָס אײל‬ ‫‪ 2‬זעקס טעג זאָל געטאָן װערן‬
‫פֿון זאַלבונג‪ ,‬און דעם װײַרױך פֿון‬ ‫אַרבעט‪ ,‬אָבער אױפֿן זיבעטן טאָג זאָל‬
‫שמעקעדיקע געװירצן; און דעם‬ ‫אײַך זײַן הײליק‪ַ ,‬א שבת פֿון רוּונג צו‬
‫טירפֿאָרהאַנג צום אײַנגאַנג פֿון מִשכּן;‬ ‫גאָט; איטלעכער װאָס טוט אין אים אַן‬
‫‪ 16‬דעם מזבח פֿאַר בראַנדאָפּפֿער און‬ ‫אַרבעט‪ ,‬זאָל געטײט װערן‪.‬‬
‫די קופּערנע זיףּ װאָס צו אים‪ ,‬זײַנע‬ ‫‪ 3‬איר זאָלט ניט אָנצינדן קײן פֿײַער‬
‫שטאַנגען‪ ,‬און אַלע זײַנע כּלים; דעם‬ ‫אין אַלע אײַערע װױנערטער אין טאָג‬
‫האַנטפֿאַס און זײַן געשטעל;‬ ‫פֿון שבת‪.‬‬
‫‪35:17—35:35‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪138‬‬
‫‪ 25‬און אַלע קלוגהאַרציקע װײַבער‬ ‫‪ 17‬די אַרומהאַנגען פֿון הױף‪ ,‬זײַנע‬

‫האָבן מיט זײערע הענט געשפּונען‪,‬‬ ‫זײַלן‪ ,‬און זײַנע שװעלן‪ ,‬און דעם‬
‫און האָבן געבראַכט דאָס געשפּינס‪,‬‬ ‫טױערפֿאָרהאַנג פֿון הױף;‬
‫די בלאָע װאָל‪ ,‬און דעם פּורפּל‪ ,‬דאָס‬ ‫‪ 18‬די פֿלעקלעך פֿון מִשכּן‪ ,‬און‬
‫װערמילרױט‪ ,‬און דעם לײַנען‪.‬‬ ‫די פֿלעקלעך פֿון הױף‪ ,‬און זײערע‬
‫‪ 26‬און אַלע װײַבער װאָס זײער‬ ‫שטריק;‬
‫האַרץ האָט זײ געטריבן מיט חכמה‪,‬‬ ‫‪ 19‬די געשטריקטע קלײדער אױף‬
‫האָבן געשפּונען די ציגנהאָר‪.‬‬ ‫צו דינען אין הײליקטום‪ ,‬די הײליקע‬
‫‪ 27‬און די פֿירשטן האָבן געבראַכט די‬ ‫קלײדער פֿאַר אַהרן דעם כּ ֹהן‪ ,‬און די‬
‫אָניקלשטײנער‪ ,‬און די שטײנער צום‬ ‫קלײדער פֿון זײַנע זין‪ ,‬אױף צו טאָן די‬
‫אײַנפֿאַסן‪ ,‬פֿאַרן ֵאפֿוֹד און פֿאַרן חושן;‬ ‫כּהונה‪.‬‬
‫‪ 28‬און די בשׂמים‪ ,‬און דאָס אײל‪,‬‬ ‫‪ 20‬און די גאַנצע עדה פֿון די קינדער‬
‫פֿאַר לײַכטונג‪ ,‬און פֿאַר דעם אײל פֿון‬ ‫פֿון ישׂראל איז אַרױסגעגאַנגען פֿון‬
‫זאַלבונג‪ ,‬און פֿאַר דעם װײַרױך פֿון‬ ‫פֿאַר משהן‪.‬‬
‫שמעקעדיקע געװירצן‪.‬‬
‫‪ 29‬די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬ ‫‪ 21‬און זײ זײַנען געקומען‪,‬‬
‫געבראַכט נדבות צו גאָט – איטלעכער‬ ‫איטלעכער אײנער װאָס זײַן האַרץ‬
‫מאַן און פרױ װאָס זײער האַרץ האָט‬ ‫האָט אים געטריבן‪ ,‬און איטלעכער‬
‫זײ באַװיליקט צו ברענגען פֿאַר דער‬ ‫װאָס זײַן גײַסט האָט אים באַװיליקט;‬
‫גאַנצער אַרבעט‪ ,‬װאָס גאָט האָט‬ ‫זײ האָבן געבראַכט די אָפּשײדונג‬
‫באַפֿױלן דורך משהן צו מאַכן‪.‬‬ ‫פֿון גאָט‪ ,‬פֿאַר דער אַרבעט פֿון‬
‫‪ 30‬און משה האָט געזאָגט צו די‬ ‫אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬און פֿאַר זײַן גאַנצן‬
‫קינדער פֿון ישׂראל‪ :‬זעט‪ ,‬גאָט האָט‬ ‫דינסט‪ ,‬און פֿאַר די הײליקע קלײדער‪.‬‬
‫גערופֿן מיטן נאָמען בצַלאֵל דעם זון פֿון‬ ‫‪ 22‬און עס זײַנען געקומען מענער‬
‫אורי דעם זון פֿון חורן‪ ,‬פֿון שבֿט יהודה‪.‬‬ ‫מיט װײַבער‪ ,‬איטלעכער װאָס זײַן‬
‫‪ 31‬און ער האָט אים אָנגעפֿילט מיטן‬ ‫האַרץ איז געװען װיליק; זײ האָבן‬
‫גײַסט פֿון גאָט‪ ,‬אין חכמה‪ ,‬אין‬ ‫געבראַכט נאָזרינגען‪ ,‬און אױרינגען‪,‬‬
‫פֿאַרשטאַנדיקײט‪ ,‬און אין קענשאַפֿט‪,‬‬ ‫און פֿינגערלעך‪ ,‬און האַלדזבענדער –‬
‫און אין יעטװעדער מלאָכה;‬ ‫אַלערלײ גילדערנע זאַכן; איטלעכער‬
‫‪ 32‬און אױסצוקינצלען קונציקע‬ ‫אײנער װאָס האָט אױפֿגעהױבן אַן‬
‫זאַכן‪ ,‬צו אַרבעטן אין גאָלד‪ ,‬און אין‬ ‫אױפֿהײבונג פֿון גאָלד צו גאָט‪.‬‬
‫זילבער‪ ,‬און אין קופּער;‬ ‫‪ 23‬און איטלעכער אײנער װאָס ב ַײ‬
‫‪ 33‬און אין שנײַדונג פֿון שטײנער‬ ‫אים האָט זיך געפֿונען בלאָע װאָל‪ ,‬און‬
‫צום אײַנפֿאַסן‪ ,‬און אין שניצונג פֿון‬ ‫פּורפּל‪ ,‬און װערמילרױט‪ ,‬און לײַנען‪,‬‬
‫האָלץ‪ ,‬צו אַרבעטן אין יעטװעדער‬ ‫און ציגנהאָר‪ ,‬און רױטגעפֿאַרבטע‬
‫קונציקער מלאָכה‪.‬‬ ‫װידערפֿעלן‪ ,‬און תַּ חַש‪-‬פֿעלן‪ ,‬האָט‬
‫‪ 34‬אױך צו לערנען אַנדערע האָט ער‬ ‫געבראַכט‪.‬‬
‫אַרײַנגעגעבן אין זײַן האַרצן‪ ,‬אים‪ ,‬און‬ ‫האָט‬ ‫װאָס‬ ‫‪ 24‬איטלעכער‬
‫אָהליאָב דעם זון פֿון אַחי ָסמָכן‪ ,‬פֿון‬ ‫אָפּגעשײדט אַן אָפּשײדונג פֿון‬
‫שבֿט דָ ן‪.‬‬ ‫זילבער און קופּער‪ ,‬האָט געבראַכט די‬
‫‪ 35‬ער האָט זײ אָנגעפֿילט מיט‬ ‫אָפּשײדונג פֿון גאָט; און איטלעכער‬
‫קלוגהאַרציקײט צו מאַכן יעטװעדער‬ ‫װאָס ב ַײ אים האָט זיך געפֿונען‬
‫מלאָכה פֿונעם מײנסטער‪ ,‬און פֿונעם‬ ‫שִטים‪-‬האָלץ פֿאַר אַלערלײ מלאָכות‬
‫קינצלער‪ ,‬און פֿונעם שטיקער אין‬ ‫פֿון דער אַרבעט‪ ,‬האָט געבראַכט‪.‬‬
‫‪139‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪36:1—36:16‬‬
‫אַרבעט‪ ,‬זי צו מאַכן‪ ,‬און נאָך‬ ‫בלאָער װאָל און אין פּורפּל‪ ,‬אין‬
‫איבערצולאָזן‪.‬‬ ‫װערמילרױט און אין לײַנען און פֿונעם‬
‫‪ 8‬און אַלע קלוגהאַרציקע צװישן‬ ‫װעבער – פֿון די װאָס מאַכן אַלערלײ‬
‫די װאָס האָבן געטאָן די אַרבעט‪,‬‬ ‫מלאָכות‪ ,‬און קינצלען אױס קונציקע‬
‫האָבן געמאַכט דעם מִשכּן אין צען‬ ‫זאַכן‪.‬‬
‫פאָרהאַנגען; פֿון געדרײַטן לײַנען‪,‬‬
‫און בלאָער װאָל‪ ,‬און פּורפּל‪ ,‬און‬
‫װערמילרױט; מיט כּרובֿים‪ ,‬קונציק‬
‫און בצַלאֵל און אָהליאָב‪,‬‬
‫און אַלע קלוגהאַרציקע לײַט‪,‬‬
‫װאָס גאָט האָט אַרײַנגעגעבן חכמה‬
‫‪36‬‬
‫אױסגעאַרבעט האָט מען זײ געמאַכט‪.‬‬
‫‪ 9‬די לענג פֿון איטלעכן פאָרהאַנג‬ ‫און פֿאַרשטאַנדיקײט אין זײ‪ ,‬צו װיסן‬
‫אַכט און צװאַנציק אײלן‪ ,‬און די ברײט‬ ‫װי צו טאָן יעטװעדער מלאָכה פֿון דער‬
‫פֿון איטלעכן פאָרהאַנג פֿיר אײלן; אײן‬ ‫אַרבעט פֿון הײליקטום‪ ,‬זאָלן מאַכן אַזױ‬
‫מאָס פֿאַר אַלע פֿאָרהאַנגען‪.‬‬ ‫װי אַלץ װאָס גאָט האָט באַפֿױלן‪.‬‬
‫‪ 10‬און מע האָט באַהעפֿט פֿינף‬ ‫‪ 2‬און משה האָט גערופֿן בצַלאֵלן‪ ,‬און‬
‫פֿאָרהאַנגען אײנעם צום אַנדערן‪ ,‬אױך‬ ‫אָהליאָבֿן‪ ,‬און איטלעכן קלוגהאַרציקן‬
‫די אַנדערע פֿינף פֿאָרהאַנגען האָט מען‬ ‫מאַן‪ ,‬װאָס גאָט האָט אַרײַנגעגעבן‬
‫באַהעפֿט אײנעם צום אַנדערן‪.‬‬ ‫חכמה אין זײַן האַרצן‪ ,‬איטלעכן װאָס‬
‫‪ 11‬און מע האָט געמאַכט שלײפֿן פֿון‬ ‫זײַן האַרץ האָט אים געטריבן צו‬
‫בלאָער װאָל אױף דעם זױם פֿון אײן‬ ‫גענענען צו דער אַרבעט‪ ,‬זי צו טאָן‪.‬‬
‫פֿאָרהאַנג אין עק פֿון אײן באַהעפֿטונג;‬ ‫‪ 3‬און זײ האָבן גענומען פֿון משהן‬
‫אַזױ האָט מען געמאַכט אױף דעם זױם‬ ‫די גאַנצע אָפּשײדונג װאָס די קינדער‬
‫פֿון דעם עקסטן פֿאָרהאַנג אין דער‬ ‫פֿון ישׂראל האָבן געבראַכט פֿאַר‬
‫צװײטער באַהעפֿטונג‪.‬‬ ‫דער מלאָכה פֿון דער אַרבעט פֿון‬
‫‪ 12‬פֿופֿציק שלײפֿן האָט מען געמאַכט‬ ‫הײליקטום‪ ,‬כּדי זי צו מאַכן‪ .‬און‬
‫אױף דעם אײן פֿאָרהאַנג‪ ,‬און פֿופֿציק‬ ‫די האָבן נאָך אַלץ געהאַלטן אין‬
‫שלײפֿן האָט מען געמאַכט אױף דעם‬ ‫ברענגען צו אים נדבות‪ ,‬פֿרימאָרגן אין‬
‫ברעג פֿון דעם פֿאָרהאַנג װאָס אין‬ ‫פֿרימאָרגן‪.‬‬
‫דער צװײטער באַהעפֿטונג; די שלײפֿן‬ ‫‪ 4‬זײַנען געקומען אַלע קלוגע לײַט‬
‫זײַנען געװען אײנער קעגן אַנדערן‪.‬‬ ‫װאָס האָבן געמאַכט די גאַנצע אַרבעט‬
‫‪ 13‬און מע האָט געמאַכט פֿופֿציק‬ ‫פֿון הײליקטום‪ ,‬איטלעכער מאַן פֿון זײַן‬
‫גילדערנע האָקן‪ ,‬און מע האָט באַהעפֿט‬ ‫אַרבעט װאָס ער האָט געטאָן‪,‬‬
‫די פֿאָרהאַנגען אײנעם צום אַנדערן‬ ‫‪ 5‬און זײ האָבן געזאָגט צו משהן‪,‬‬
‫מיט די האָקן‪ ,‬און דער מִשכּן איז געװען‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬דאָס פֿאָלק ברענגט מער‬
‫אײנס‪.‬‬ ‫װי עס איז נײטיק צו דער אַרבעט‪ ,‬פֿאַר‬
‫‪ 14‬און מע האָט געמאַכט פֿאָרהאַנגען‬ ‫דער מלאָכה װאָס גאָט האָט באַפֿױלן‬
‫פֿון ציגנהאָר פֿאַר ַא געצעלט איבערן‬ ‫זי צו מאַכן‪.‬‬
‫מִשכּן; עלף פֿאָרהאַנגען האָט מען זײ‬ ‫‪ 6‬האָט משה באַפֿױלן‪ ,‬און מע האָט‬
‫געמאַכט‪.‬‬ ‫אַרױסגעלאָזט אַן אױסרוף אין לאַגער‪,‬‬
‫‪ 15‬די לענג פֿון איטלעכן פֿאָרהאַנג‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬קײן מאַן און קײן פרױ‬
‫דרײַסיק אײלן‪ ,‬און די ברײט פֿון‬ ‫זאָל מער ניט מאַכן אַרבעט פֿאַר דער‬
‫איטלעכן פֿאָרהאַנג פֿיר אײלן; אײן‬ ‫הײליקער אָפּשײדונג‪ .‬און דאָס פֿאָלק‬
‫מאָס פֿאַר די עלף פֿאָרהאַנגען‪.‬‬ ‫איז אָפּגעהאַלטן געװאָרן פֿון ברענגען‪.‬‬
‫‪ 16‬און מע האָט באַהעפֿט פֿינף‬ ‫‪ 7‬און דאָס אױסגעאַרבעטע איז‬
‫פֿאָרהאַנגען באַזונדער‪ ,‬און זעקס‬ ‫זײ געװען גענוג פֿאַר דער גאַנצער‬
‫‪36:17—36:37‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪140‬‬
‫‪ 28‬און צװײ ברעטער האָט מען‬ ‫פֿאָרהאַנגען באַזונדער‪.‬‬

‫געמאַכט פֿאַר די װינקלען פֿון דעם‬ ‫‪ 17‬און מע האָט געמאַכט פֿופֿציק‬
‫מִשכּן‪ ,‬אױף דער הינטערשטער זײַט‪.‬‬ ‫שלײפֿן אױף דעם זױם פֿון דעם עקסטן‬
‫געװען‬ ‫זײַנען‬ ‫זײ‬ ‫‪ 29‬און‬ ‫פֿאָרהאַנג אין אײן באַהעפֿטונג‪ ,‬און‬
‫אַרײַנגעפּאַסט אונטן‪ ,‬און דעס‬ ‫פֿופֿציק שלײפֿן האָט מען געמאַכט אױף‬
‫גלײַכן זײַנען זײ געװען אַרײַנגעפּאַסט‬ ‫דעם זױם פֿון דעם פֿאָרהאַנג אין דער‬
‫אױבן ביז צום ערשטן רינג; אַזױ האָט‬ ‫צװײטער באַהעפֿטונג‪.‬‬
‫מען געמאַכט ב ַײ זײ בײדן‪ ,‬פֿאַר די‬ ‫‪ 18‬און מע האָט געמאַכט פֿופֿציק‬
‫צװײ װינקלען‪.‬‬ ‫קופּערנע האָקן צו באַהעפֿטן דאָס‬
‫‪ 30‬און עס זײַנען געװען אַכט‬ ‫געצעלט‪ ,‬אַז עס זאָל זײַן אײנס‪.‬‬
‫ברעטער מיט זײערע זילבערנע‬ ‫‪ 19‬און מע האָט געמאַכט ַא‬
‫שװעלן – זעכצן שװעלן‪ :‬צו צװײ‬ ‫צודעק פֿאַר דעם געצעלט‪ ,‬פֿון‬
‫שװעלן‪ ,‬צו צװײ שװעלן אונטער אײן‬ ‫רױטגעפֿאַרבטע װידערפֿעלן‪ ,‬און ַא‬
‫ברעט‪.‬‬ ‫צודעק פֿון תַּ חַש‪-‬פֿעלן פֿון אױבן‪.‬‬
‫‪ 31‬און מע האָט געמאַכט ריגלען פֿון‬ ‫‪ 20‬און מע האָט געמאַכט די‬
‫שִטים‪-‬האָלץ‪ :‬פֿינף פֿאַר די ברעטער‬ ‫ברעטער צום מִשכּן‪ ,‬פֿון שִטים‪-‬האָלץ‪,‬‬
‫פֿון אײן זײַט מִשכּן‪,‬‬ ‫שטײעדיק‪.‬‬
‫‪ 32‬און פֿינף ריגלען פֿאַר די ברעטער‬ ‫‪ 21‬צען אײלן די לענג פֿון ַא ברעט‪,‬‬
‫פֿון דער צװײטער זײַט מִשכּן‪ ,‬און‬ ‫און אַן אײל און ַא האַלב די ברײט פֿון‬
‫פֿינף ריגלען פֿאַר די ברעטער פֿון‬ ‫איטלעכן ברעט‪.‬‬
‫מִשכּן אױף דער הינטערשטער זײַט‪ ,‬צו‬
‫מערבֿ‪.‬‬ ‫‪ 22‬צװײ צאַפּנס צו איטלעכן‬
‫‪ 33‬און מע האָט געמאַכט דעם‬ ‫ברעט‪ ,‬אײנער קעגן אַנדערן אַזױ װי‬
‫מיטלסטן ריגל דורכצוריגלען אין מיטן‬ ‫שטאַפּלען‪ .‬אַזױ האָט מען געמאַכט צו‬
‫פֿון די ברעטער פֿון עק צו עק‪.‬‬ ‫אַלע ברעטער פֿון מִשכּן‪.‬‬
‫‪ 34‬און די ברעטער האָט מען‬ ‫‪ 23‬און מע האָט געמאַכט די ברעטער‬
‫איבערגעצױגן מיט גאָלד‪ ,‬און מע‬ ‫פֿאַרן מִשכּן‪ :‬צװאַנציק ברעטער פֿאַר‬
‫האָט געמאַכט צו זײ רינגען פֿון גאָלד‪,‬‬ ‫דער דָ רום‪-‬זײַט צו דָ רום‪.‬‬
‫אױערן פֿאַר די ריגלען; און מע האָט‬ ‫‪ 24‬און פֿערציק זילבערנע שװעלן‬
‫איבערגעצױגן די ריגלען מיט גאָלד‪.‬‬ ‫האָט מען געמאַכט אונטער די צװאַנציק‬
‫‪ 35‬און מע האָט געמאַכט דעם פָּרוֹכֶת‬ ‫ברעטער‪ :‬צו צװײ שװעלן אונטער‬
‫פֿון בלאָער װאָל‪ ,‬און פּורפּל‪ ,‬און‬ ‫אײן ברעט פֿאַר זײַנע צװײ צאַפּנס‪ ,‬צו‬
‫װערמילרױט‪ ,‬און געדרײַטן לײַנען;‬ ‫צװײ שװעלן אונטער אײן ברעט פֿאַר‬
‫קונציק אױסגעאַרבעט האָט מען אים‬ ‫זײַנע צװײ צאַפּנס‪.‬‬
‫געמאַכט‪ ,‬מיט כּרובֿים‪.‬‬ ‫‪ 25‬און פֿאַר דער צװײטער זײַט פֿון‬
‫‪ 36‬און מע האָט געמאַכט צו אים‬ ‫מִשכּן‪ ,‬צו צפֿון‪-‬זײַט‪ ,‬האָט מען געמאַכט‬
‫פֿיר זײַלן פֿון שִטים‪-‬האָלץ‪ ,‬און זײ‬ ‫צװאַנציק ברעטער‪,‬‬
‫איבערגעצױגן מיט גאָלד‪ ,‬מיט זײערע‬ ‫‪ 26‬און זײערע פֿערציק זילבערנע‬
‫העקלעך פֿון גאָלד; און מע האָט‬ ‫שװעלן‪ :‬צו צװײ שװעלן אונטער אײן‬
‫אױסגעגאָסן צו זײ פֿיר זילבערנע‬ ‫ברעט‪ ,‬צו צװײ שװעלן אונטער אײן‬
‫שװעלן‪.‬‬ ‫ברעט‪.‬‬
‫‪ 37‬און מע האָט געמאַכט ַא פֿאָרהאַנג‬ ‫‪ 27‬און פֿאַר דער הינטערשטער זײַט‬
‫פֿאַר דעם אײַנגאַנג פֿון געצעלט‪,‬‬ ‫פֿון מִשכּן‪ ,‬צו מערבֿ‪ ,‬האָט מען געמאַכט‬
‫פֿון בלאָער װאָל‪ ,‬און פּורפּל‪ ,‬און‬ ‫זעקס ברעטער‪.‬‬
‫‪141‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪36:38—37:19‬‬
‫צום דעק צו זײַנען געװען די פּנימער‬ ‫װערמילרױט‪ ,‬און געדרײַטן לײַנען‪,‬‬

‫פֿון די כּרובֿים‪.‬‬ ‫געשטיקטע אַרבעט;‬
‫‪ 10‬און ער האָט געמאַכט דעם טיש‬ ‫‪ 38‬און פֿינף זײַלן צו אים‪ ,‬מיט‬
‫פֿון שִטים‪-‬האָלץ‪ ,‬צװײ אײלן זײַן לענג‪,‬‬ ‫זײערע העקלעך; און מע האָט‬
‫און אַן אײל זײַן ברײט‪ ,‬און אַן אײל און‬ ‫איבערגעצױגן זײערע קעףּ און זײערע‬
‫ַא האַלב זײַן הײך‪.‬‬ ‫רײפֿבענדער מיט גאָלד‪ .‬און זײערע‬
‫‪ 11‬און ער האָט אים איבערגעצױגן‬ ‫פֿינף שװעלן זײַנען געװען קופּער‪.‬‬
‫מיט רײנעם גאָלד‪ ,‬און געמאַכט צו אים‬
‫ַא גילדערנעם קראַנץ רונד אַרום‪.‬‬
‫‪ 12‬און ער האָט געמאַכט צו אים ַא‬
‫און בצַלאֵל האָט געמאַכט‬
‫דעם אָרון פֿון שִטים‪-‬האָלץ‪,‬‬ ‫‪37‬‬
‫צװײ אײלן און ַא האַלב זײַן לענג‪ ,‬און‬
‫לײַסט פֿון ַא האַנטברײט רונד אַרום‪,‬‬
‫און געמאַכט ַא גילדערנעם קראַנץ צו‬ ‫אַן אײל און ַא האַלב זײַן ברײט‪ ,‬און אַן‬
‫זײַן לײַסט רונד אַרום‪.‬‬ ‫אײל און ַא האַלב זײַן הײך‪.‬‬
‫‪ 13‬און ער האָט אױסגעגאָסן פֿאַר‬ ‫‪ 2‬און ער האָט אים איבערגעצױגן‬
‫אים פֿיר גילדערנע רינגען‪ ,‬און‬ ‫מיט רײנעם גאָלד פֿון אינעװײניק און‬
‫אַרױפֿגעטאָן די רינגען אױף די פֿיר‬ ‫פֿון אױסנװײניק‪ ,‬און געמאַכט צו אים‬
‫װינקלען װאָס אױף זײַנע פֿיר פֿיס‪.‬‬ ‫ַא גילדערנעם קראַנץ רונד אַרום‪.‬‬
‫‪ 14‬לעבן דעם לײַסט זײַנען געװען די‬ ‫‪ 3‬און ער האָט אױסגעגאָסן צו אים‬
‫רינגען‪ ,‬אױערן פֿאַר די שטאַנגען‪ ,‬צו‬ ‫פֿיר גילדערנע רינגען פֿאַר זײַנע פֿיר‬
‫טראָגן דעם טיש‪.‬‬ ‫פֿיס; צװײ רינגען אױף זײַן אײן זײַט‪,‬‬
‫‪ 15‬און ער האָט געמאַכט די‬ ‫און צװײ רינגען אױף זײַן צװײטער‬
‫שטאַנגען פֿון שִטים‪-‬האָלץ‪ ,‬און זײ‬ ‫זײַט‪.‬‬
‫איבערגעצױגן מיט גאָלד‪ ,‬צו טראָגן‬ ‫‪ 4‬און ער האָט געמאַכט שטאַנגען פֿון‬
‫דעם טיש‬ ‫שִטים‪-‬האָלץ‪ ,‬און זײ איבערגעצױגן‬
‫‪ 16‬און ער האָט געמאַכט די כּלים‬ ‫מיט גאָלד‪.‬‬
‫װאָס אױפֿן טיש‪ ,‬זײַנע שיסלען‪ ,‬און‬ ‫‪ 5‬און ער האָט אַרײַנגעצױגן די‬
‫זײַנע שאָלן‪ ,‬און זײַנע בעכערס‪ ,‬און די‬ ‫שטאַנגען אין די רינגען אױף די זײַטן‬
‫קאַנען װאָס מיט זײ װערט געגאָסן‪ ,‬פֿון‬ ‫פֿון אָרון‪ ,‬צו טראָגן דעם אָרון‪.‬‬
‫רײנעם גאָלד‪.‬‬ ‫‪ 6‬און ער האָט געמאַכט ַא דעק פֿון‬
‫‪ 17‬און ער האָט געמאַכט די מנוֹרה‬ ‫רײנעם גאָלד‪ ,‬צװײ אײלן און ַא האַלב‬
‫פֿון רײנעם גאָלד‪ :‬געהאַמערט האָט ער‬ ‫זײַן לענג‪ ,‬און אַן אײל און ַא האַלב זײַן‬
‫געמאַכט די מנוֹרה‪ ,‬איר פֿוסגעשטעל‪,‬‬ ‫ברײט‪.‬‬
‫און איר שטאַם; אירע בעכערלעך –‬ ‫‪ 7‬און ער האָט געמאַכט צװײ כּרובֿים‬
‫אירע קנעףּ און אירע בלומען – זײַנען‬ ‫פֿון גאָלד; געהאַמערט האָט ער זײ‬
‫געװען פֿון איר גופֿא‪.‬‬ ‫געמאַכט‪ ,‬אױף בײדע עקן פֿון דעק‪:‬‬
‫‪ 18‬און זעקס רערן זײַנען‬ ‫‪ 8‬אײן כּרו ֿב בײַם עק פֿון דער זײַט‪,‬‬
‫אַרױסגעגאַנגען פֿון אירע זײַטן‪,‬‬ ‫און אײן כּרו ֿב בײַם עק פֿון דער אַנדער‬
‫דר ַײ רערן פֿון דער מנוֹרה פֿון איר‬ ‫זײַט; פֿון דעק גופֿא האָט ער געמאַכט‬
‫אײן זײַט‪ ,‬און דר ַײ רערן פֿון דער‬ ‫די כּרובֿים אױף זײַנע בײדע עקן‪.‬‬
‫מנוֹרה פֿון איר צװײטער זײַט;‬ ‫האָבן‬ ‫כּרובֿים‬ ‫די‬ ‫‪ 9‬און‬
‫מאַנדלקװײטיקע‬ ‫‪ 19‬דר ַײ‬ ‫אױסגעשפּרײט זײערע פֿליגלען‬
‫בעכערלעך פֿון ַא קנאָפּ מיט ַא‬ ‫צו דער הײך‪ ,‬שירעמענדיק מיט‬
‫בלום אױף אײן רער‪ ,‬און דר ַײ‬ ‫זײערע פֿליגלען איבער דעם דעק‪ ,‬מיט‬
‫מאַנדלקװײטיקע בעכערלעך פֿון ַא‬ ‫זײערע פּנימער אײנער קעגן אַנדערן;‬
‫‪37:20—38:10‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪142‬‬
‫און ער האָט געמאַכט דעם‬

‫מזבח פֿאַר בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬פֿון‬ ‫‪38‬‬
‫שִטים‪-‬האָלץ‪ ,‬פֿינף אײלן זײַן לענג‪ ,‬און‬
‫קנאָפּ מיט ַא בלום אױפֿן אַנדער רער;‬
‫אַזױ פֿאַר די זעקס רערן װאָס זײַנען‬
‫אַרױסגעגאַנגען פֿון דער מנוֹרה‪.‬‬
‫פֿינף אײלן זײַן ברײט‪ ,‬פֿירעקעכדיק‪,‬‬ ‫‪ 20‬און אױף דער מנוֹרה אַלײן פֿיר‬
‫און דר ַײ אײלן זײַן הײך‪.‬‬ ‫מאַנדלקװײטיקע בעכערלעך – אירע‬
‫‪ 2‬און ער האָט געמאַכט זײַנע‬ ‫קנעףּ און אירע בלומען;‬
‫הערנער אױף זײַנע פֿיר װינקלען; פֿון‬ ‫‪ 21‬און ַא קנאָפּ אונטער צװײ רערן‬
‫אים גופֿא זײַנען געװען זײַנע הערנער;‬ ‫פֿון איר‪ ,‬און ַא קנאָפּ אונטער צװײ‬
‫און ער האָט אים איבערגעצױגן מיט‬ ‫רערן פֿון איר‪ ,‬און ַא קנאָפּ אונטער‬
‫קופּער‪.‬‬ ‫צװײ רערן פֿון איר‪ ,‬פֿאַר די זעקס רערן‬
‫‪ 3‬און ער האָט געמאַכט אַלע כּלים‬ ‫װאָס זײַנען אַרױסגעגאַנגען פֿון איר‪.‬‬
‫פֿון מזבח‪ ,‬די טעףּ‪ ,‬און די שופֿלען‪ ,‬און‬ ‫‪ 22‬אירע קנעףּ און אירע רערן זײַנען‬
‫די שפּרענגבעקנס‪ ,‬די גאָפּלען‪ ,‬און די‬ ‫געװען פֿון איר גופֿא‪ ,‬אין גאַנצן אײן‬
‫פֿײַערפֿאַנען; אַלע זײַנע כּלים האָט ער‬ ‫אױסהאַמערונג פֿון רײנעם גאָלד‪.‬‬
‫געמאַכט פֿון קופּער‪.‬‬ ‫‪ 23‬און ער האָט געמאַכט אירע זיבן‬
‫‪ 4‬און ער האָט געמאַכט צום מזבח ַא‬ ‫רערלעך‪ ,‬און אירע צװענגלעך‪ ,‬און‬
‫קופּערנע זיףּ פֿון נעצאַרבעט אונטער‬ ‫אירע אַשפֿענדלעך‪ ,‬פֿון רײנעם גאָלד‪.‬‬
‫זײַן געזימס‪ ,‬פֿון אונטן ביז זײַן העלפֿט‪.‬‬ ‫‪ 24‬פֿון ַא צענטנער רײנעם גאָלד האָט‬
‫‪ 5‬און ער האָט אױסגעגאָסן פֿיר‬ ‫ער זי געמאַכט מיט אַלע אירע כּלים‪.‬‬
‫רינגען פֿאַר די פֿיר עקן פֿון דער‬ ‫‪ 25‬און ער האָט געמאַכט דעם מזבח‬
‫קופּערנער זיףּ‪ ,‬אױערן פֿאַר די‬ ‫פֿאַר װײַרױך‪ ,‬פֿון שִטים‪-‬האָלץ‪ ,‬אַן‬
‫שטאַנגען‪.‬‬ ‫אײל זײַן לענג‪ ,‬און אַן אײל זײַן‬
‫‪ 6‬און ער האָט געמאַכט די‬ ‫ברײט‪ ,‬פֿירעקעכדיק‪ ,‬און צװײ אײלן‬
‫שטאַנגען פֿון שִטים‪-‬האָלץ‪ ,‬און זײ‬ ‫זײַן הײך; פֿון אים גופֿא זײַנען געװען‬
‫איבערגעצױגן מיט קופּער‪.‬‬ ‫זײַנע הערנער‪.‬‬
‫‪ 7‬און ער האָט אַרײַנגעצױגן די‬ ‫‪ 26‬און ער האָט אים איבערגעצױגן‬
‫שטאַנגען אין די רינגען אױף די זײַטן‬ ‫מיט רײנעם גאָלד‪ ,‬זײַן אױבערדעק‪,‬‬
‫פֿון מזבח‪ ,‬אים צו טראָגן אױף זײ;‬ ‫און זײַנע װענט רונד אַרום‪ ,‬און זײַנע‬
‫הױל אינעװײניק‪ ,‬פֿון ברעטער‪ ,‬האָט‬ ‫הערנער; און ער האָט געמאַכט צו אים‬
‫ער אים געמאַכט‪.‬‬ ‫ַא גילדערנעם קראַנץ רונד אַרום‪.‬‬
‫‪ 8‬און ער האָט געמאַכט דעם‬ ‫‪ 27‬און צװײ גילדערנע רינגען האָט‬
‫האַנטפֿאַס פֿון קופּער‪ ,‬און זײַן‬ ‫ער געמאַכט צו אים אונטער זײַן‬
‫געשטעל פֿון קופּער‪ ,‬פֿון די שפּיגלען‬ ‫קראַנץ אױף זײַנע צװײ פֿלאַנקען –‬
‫פֿון די װײַבער װאָס פֿלעגן זיך‬ ‫אױף זײַנע צװײ זײַטן‪ ,‬פֿאַר אױערן‬
‫אײַנזאַמלען בײַם אײַנגאַנג פֿון‬ ‫פֿאַר די שטאַנגען‪ ,‬אים צו טראָגן אױף‬
‫אוֹהל‪-‬מוֹעד‪.‬‬ ‫זײ‪.‬‬
‫‪ 9‬און ער האָט געמאַכט דעם‬ ‫‪ 28‬און ער האָט געמאַכט די‬
‫הױף‪ :‬פֿאַר דער דָ רום‪-‬זײַט צו דָ רום‪,‬‬ ‫שטאַנגען פֿון שִטים‪-‬האָלץ‪ ,‬און זײ‬
‫אַרומהאַנגען פֿון הױף פֿון געדרײַטן‬ ‫איבערגעצױגן מיט גאָלד‪.‬‬
‫לײַנען‪ ,‬הונדערט אײלן;‬ ‫‪ 29‬און ער האָט געמאַכט דאָס‬
‫‪ 10‬די זײַלן דערצו צװאַנציק‪ ,‬און‬ ‫הײליקע אײל פֿון זאַלבונג‪ ,‬און דעם‬
‫זײערע שװעלן צװאַנציק‪ ,‬פֿון קופּער;‬ ‫רײנעם װײַרױך פֿון שמעקעדיקע‬
‫די העקלעך פֿון די זײַלן‪ ,‬און זײערע‬ ‫געװירצן‪ ,‬אַזױ װי דער בשׂמים‪-‬מישער‬
‫רײפֿבענדער‪ ,‬פֿון זילבער‪.‬‬ ‫מאַכט‪.‬‬
‫‪143‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪38:11—38:28‬‬
‫פְּ קודֵ י‬ ‫‪ 11‬און פֿאַר דער צפֿון‪-‬זײַט‪,‬‬

‫‪ 21‬דאָס זײַנען די איבערצײלונגען‬ ‫הונדערט אײלן; די זײַלן דערצו‬
‫פֿון מִשכּן‪ ,‬דעם מִשכן פֿון געזעץ‪ ,‬װאָס‬ ‫צװאַנציק‪ ,‬און זײערע שװעלן‬
‫זײַנען איבערגעצײלט געװאָרן לױט‬ ‫צװאַנציק‪ ,‬פֿון קופּער; די העקלעך פֿון‬
‫דעם מױל פֿון משהן דורך דער אַרבעט‬ ‫די זײַלן‪ ,‬און זײערע רײפֿבענדער‪ ,‬פֿון‬
‫פֿון די ל ִוי ִים אונטער דער האַנט פֿון‬ ‫זילבער‪.‬‬
‫איתָ מָר דעם זון פֿון אַהרן דעם כּ ֹהן‪– .‬‬ ‫‪ 12‬און פֿאַר דער מערבֿ‪-‬זײַט‪,‬‬
‫‪ 22‬און בצַלאֵל דער זון פֿון אורי דעם‬ ‫אַרומהאַנגען פֿון פֿופֿציק אײלן; די‬
‫זון פֿון חורן‪ ,‬פֿון שבֿט יהודה‪ ,‬האָט‬ ‫זײַלן דערצו צען‪ ,‬און זײערע שװעלן‬
‫געמאַכט אַלץ װאָס גאָט האָט באַפֿױלן‬ ‫צען; די העקלעך פֿון די זײַלן‪ ,‬און‬
‫משהן‪.‬‬ ‫זײערע רײפֿבענדער‪ ,‬פֿון זילבער‪.‬‬
‫‪ 23‬און מיט אים איז געװען אָהליאָב‬ ‫‪ 13‬און פֿאַר דער מזרח‪-‬זײַט צו‬
‫דער זון פֿון אַחי ָסמָכן‪ ,‬פֿון שבֿט דָ ן‪,‬‬ ‫זונאױפֿגאַנג‪ ,‬פֿופֿציק אײלן‪.‬‬
‫ַא מײנסטער‪ ,‬און ַא קינצלער‪ ,‬און ַא‬ ‫‪ 14‬אַרומהאַנגען פֿאַר אײן זײַט פֿון‬
‫שטיקער אין בלאָער װאָל‪ ,‬און אין‬ ‫טױער ‪ ,‬פֿופֿצן אײלן; די זײַלן דערצו‬
‫פּורפּל‪ ,‬און אין װערמילרױט‪ ,‬און אין‬ ‫דרײַ‪ ,‬און זײערע שװעלן דרײַ‪.‬‬
‫לײַנען‪– .‬‬ ‫‪ 15‬און אַזױ אױף דער צװײטער זײַט;‬
‫‪ 24‬דאָס גאַנצע גאָלד װאָס איז‬ ‫אי אױף דער זײַט אי אױף דער אַנדער‬
‫פֿאַרטאָן געװאָרן אױף דער אַרבעט ב ַײ‬ ‫זײַט פֿון טױער פֿון הױף אַרומהאַנגען‬
‫דער גאַנצער אַרבעט פֿון הײליקטום‪,‬‬ ‫פֿופֿצן אײלן; די זײַלן דערצו דרײַ‪ ,‬און‬
‫דאָס גאָלד פֿון דער אױפֿהײבונג‪ ,‬איז‬ ‫זײערע שװעלן דרײַ‪.‬‬
‫געװען נײַן און צװאַנציק צענטנער‪ ,‬און‬ ‫‪ 16‬אַלע אַרומהאַנגען פֿון הױף רונד‬
‫זיבן הונדערט און דרײַסיק שֶקל‪ ,‬אױפֿן‬ ‫אַרום‪ ,‬פֿון געדרײַטן לײַנען‪.‬‬
‫הײליקן שֶקל‪.‬‬ ‫‪ 17‬און די שװעלן צו די זײַלן‪ ,‬פֿון‬
‫‪ 25‬און דאָס זילבער פֿון דער צײלונג‬ ‫קופּער‪ :‬די העקלעך פֿון די זײַלן‪,‬‬
‫פֿון דער עדה איז געװען הונדערט‬ ‫און זײערע רײפֿבענדער‪ ,‬פֿון זילבער;‬
‫צענטנער‪ ,‬און טױזנט און זיבן הונדערט‬ ‫און דער איבערצוג פֿון זײערע קעףּ‪,‬‬
‫און פֿינף און זיבעציק שֶקל‪ ,‬אױפֿן‬ ‫פֿון זילבער; און זײ זײַנען געװען‬
‫הײליקן שֶקל‪.‬‬ ‫אַרומגערײפֿט מיט זילבער‪ ,‬אַלע זײַלן‬
‫‪ַ 26‬א בקַע אױף ַא קאָפּ‪ַ ,‬א האַלבער‬ ‫פֿון הױף‪.‬‬
‫שֶקל‪ ,‬אױפֿן הײליקן שֶקל‪ ,‬פֿאַר‬ ‫‪ 18‬און דער טױערפֿאָרהאַנג פֿון‬
‫איטלעכן װאָס איז אַרײַנגעגאַנגען אין‬ ‫הױף איז געװען געשטיקטע אַרבעט‪,‬‬
‫דער צײלונג‪ ,‬פֿון צװאַנציק יאָר אַלט‬ ‫פֿון בלאָער װאָל‪ ,‬און פּורפּל‪ ,‬און‬
‫און העכער‪ ,‬פֿאַר זעקס הונדערט‬ ‫װערמילרױט‪ ,‬און געדרײַטן לײַנען;‬
‫טױזנט און דר ַײ טױזנט און פֿינף‬ ‫און צװאַנציק אײלן די לענג‪ ,‬און די‬
‫הונדערט און פֿופֿציק‪.‬‬ ‫הײך – פֿאַר ברײט – פֿינף אײלן‪ ,‬גלײַך‬
‫‪ 27‬און די הונדערט צענטנער זילבער‬ ‫מיט די אַרומהאַנגען פֿון הױף‪.‬‬
‫זײַנען געװען אױף אױסצוגיסן די‬ ‫‪ 19‬און די זײַלן דערצו פֿיר‪ ,‬און‬
‫שװעלן פֿון הײליקטום‪ ,‬און די שװעלן‬ ‫זײערע שװעלן פֿיר‪ ,‬פֿון קופּער;‬
‫פֿון פָּרוֹכֶת; הונדערט שװעלן פֿון‬ ‫זײערע העקלעך‪ ,‬פֿון זילבער‪ ,‬דער‬
‫הונדערט צענטנער‪ַ ,‬א צענטנער אױף‬ ‫איבערצוג פֿון זײערע קעףּ‪,‬‬
‫ַא שװעל‪.‬‬ ‫‪ 20‬אײן יונגער אָקס‪ ,‬אײן װידער‪,‬‬
‫‪ 28‬און פֿון די טױזנט און זיבן‬ ‫אײן שעפּס ַא יאָריקער‪ ,‬פֿאַר ַא‬
‫הונדערט און פֿינף און זיבעציק האָט‬ ‫בראַנדאָפּפֿער;‬
‫‪38:29—39:16‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪144‬‬
‫‪ 6‬און מע האָט געמאַכט די‬ ‫מען געמאַכט העקלעך צו די זײַלן‪,‬‬

‫אָניקלשטײנער אײַנגעראַמט אין‬ ‫און איבערגעצױגן זײערע קעףּ‪ ,‬און זײ‬
‫אײַנפֿאַסונגען פֿון גאָלד‪ ,‬אױסגעקריצט‬ ‫אַרומגערײפֿט‪.‬‬
‫װי אױסקריצונגען פֿון ַא זיגל‪ ,‬לױט די‬ ‫‪ 29‬און דאָס קופּער פֿון דער‬
‫נעמען פֿון די קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫אױפֿהײבונג איז געװען זיבעציק‬
‫‪ 7‬און מע האָט זײ אַרױפֿגעטאָן אױף‬ ‫צענטנער‪ ,‬און צװײ טױזנט און פֿיר‬
‫די אַקסלבענדער פֿון ֵאפֿוֹד – שטײנער‬ ‫הונדערט שֶקל‪.‬‬
‫פֿון דערמאָנונג פֿאַר די קינדער פֿון‬ ‫‪ 30‬און מע האָט דערפֿון געמאַכט‬
‫ישׂראל‪ ,‬אַזױ װי גאָט האָט באַפֿױלן‬ ‫די שװעלן פֿון דעם אײַנגאַנג פֿון‬
‫משהן‪.‬‬ ‫אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬און דעם קופּערנעם מזבח‪,‬‬
‫‪ 8‬און מע האָט געמאַכט דעם חושן‬ ‫און די קופּערנע זיףּ װאָס צו אים‪ ,‬און‬
‫קונציק אױסגעאַרבעט‪ ,‬אַזױ װי די‬ ‫אַלע כּלים פֿון מזבח‪,‬‬
‫אַרבעט פֿון ֵאפֿוֹד‪ ,‬פֿון גאָלד‪ ,‬בלאָער‬ ‫‪ 31‬און די שװעלן פֿון הױף רונד‬
‫װאָל‪ ,‬און פּורפּל‪ ,‬און װערמילרױט‪,‬‬ ‫אַרום‪ ,‬און די שװעלן פֿון דעם טױער‬
‫און געדרײַטן לײַנען‪.‬‬ ‫פֿון הױף‪ ,‬און אַלע פֿלעקלעך פֿון מִשכּן‪,‬‬
‫‪ 9‬פֿירעקעכדיק איז ער געװען;‬ ‫און אַלע פֿלעקלעך פֿון הױף רונד‬
‫געטאָפּלט האָט מען געמאַכט דעם‬ ‫אַרום‪.‬‬
‫חושן‪ַ ,‬א שפּאַן זײַן לענג‪ ,‬און ַא שפּאַן‬
‫זײַן ברײט‪ ,‬געטאָפּלט‪.‬‬
‫‪ 10‬און מע האָט אַרײַנגעזעצט אין‬
‫אים פֿיר צײלן שטײנער‪ַ :‬א צײל פֿון‬
‫און פֿון דער בלאָער װאָל‪,‬‬
‫און דעם פּורפּל‪ ,‬און דעם‬ ‫‪39‬‬
‫װערמילרױט‪ ,‬האָט מען געמאַכט די‬
‫רובין‪ ,‬טאָפּאַז‪ ,‬און שמאָראַק‪ ,‬אײן‬ ‫געשטריקטע קלײדער אױף צו דינען‬
‫צײל;‬ ‫אין הײליקטום‪ ,‬און געמאַכט די‬
‫‪ 11‬און די צװײטע צײל‪ :‬גאַרפֿונקל‪,‬‬ ‫הײליקע קלײדער װאָס פֿאַר אהר ֹנען‪,‬‬
‫סאַפּירשטײן‪ ,‬און דימענט;‬ ‫אַזױ װי גאָט האָט באַפֿױלן משהן‪.‬‬
‫‪ 12‬און די דריטע צײל‪ :‬יאַכצום‪,‬‬ ‫‪ 2‬און מע האָט געמאַכט דעם ֵאפֿוֹד‬
‫אַגאַט‪ ,‬און אַמעטיסט;‬ ‫פֿון גאָלד‪ ,‬בלאָער װאָל‪ ,‬און פּורפּל‪,‬‬
‫‪ 13‬און די פֿירטע צײל‪ :‬גאָלדשטײן‪,‬‬ ‫און װערמילרױט‪ ,‬און געדרײַטן‬
‫אָניקל‪ ,‬און יאַשפּיז; אײַנגעראַמט אין‬ ‫לײַנען‪.‬‬
‫אײַנפֿאַסונגען פֿון גאָלד אין זײערע‬ ‫‪ 3‬און מע האָט אױסגעשלאָגן בלעכן‬
‫אײַנזעצונגען‪.‬‬ ‫פֿון גאָלד‪ ,‬און צעהאַקט אױף פֿעדים‪,‬‬
‫‪ 14‬און די שטײנער זײַנען געװען‬ ‫אױף אַרײַנצואַרבעטן אין דער בלאָער‬
‫לױט די נעמען פֿון די קינדער פֿון‬ ‫װאָל‪ ,‬און אין דעם פּורפּל‪ ,‬און אין דעם‬
‫ישׂראל‪ ,‬צװעלף‪ ,‬לױט זײערע נעמען‪,‬‬ ‫װערמילרױט‪ ,‬און אין דעם לײַנען‪ ,‬מיט‬
‫װי אױסקריצונגען פֿון ַא זיגל‪,‬‬ ‫קונציקער אַרבעט‪.‬‬
‫איטלעכער לױט זײַן נאָמען‪ ,‬אַקעגן די‬ ‫‪ 4‬אַקסלבענדער האָט מען צו אים‬
‫צװעלף שבֿטים‪.‬‬ ‫געמאַכט‪ ,‬באַהעפֿטע; ב ַײ זײַנע בײדע‬
‫‪ 15‬און מע האָט געמאַכט צום חושן‬ ‫עקן איז ער געװען באַהעפֿט‪.‬‬
‫געדרײַטע קײטן‪ ,‬פֿלעכטאַרבעט‪ ,‬פֿון‬ ‫‪ 5‬און זײַן גאַרטלבאַנד װאָס אױף‬
‫רײנעם גאָלד‪.‬‬ ‫אים‪ ,‬איז געװען פֿון אים גופֿא‪ ,‬אַזױ‬
‫‪ 16‬און מע האָט געמאַכט צװײ‬ ‫װי זײַן אַרבעט‪ ,‬פֿון גאָלד‪ ,‬בלאָער‬
‫אײַנפֿאַסונגען פֿון גאָלד‪ ,‬און צװײ‬ ‫װאָל‪ ,‬און פּורפּל‪ ,‬און װערמילרױט‪,‬‬
‫גילדערנע רינגען‪ ,‬און מע האָט‬ ‫און געדרײַטן לײַנען‪ ,‬אַזױ װי גאָט האָט‬
‫אַרױפֿגעטאָן די צװײ רינגען אױף די‬ ‫באַפֿױלן משהן‪.‬‬
‫‪145‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪39:17—39:36‬‬
‫‪ַ 26‬א גלעקל און ַא מילגרױם‪ַ ,‬א‬ ‫צװײ עקן פֿון חושן‪.‬‬
‫גלעקל און ַא מילגרױם‪ ,‬אױף די ברעגן‬ ‫‪ 17‬און מע האָט אַרײַנגעטאָן די צװײ‬
‫פֿון דעם מאַנטל רונד אַרום‪ ,‬אױף צו‬ ‫גילדערנע פֿלעכטן אין די צװײ רינגען‬
‫דינען; אַזױ װי גאָט האָט באַפֿױלן‬ ‫אױף די עקן פֿון חושן‪.‬‬
‫משהן‪.‬‬ ‫‪ 18‬און די צװײ עקן פֿון די צװײ‬
‫‪ 27‬און מע האָט געמאַכט לײַנענע‬ ‫פֿלעכטן האָט מען אַרױפֿגעטאָן‬
‫העמדלעך‪ ,‬װעבאַרבעט‪ ,‬פֿאַר אַהר ֹנען‬ ‫אױף די צװײ אײַנפֿאַסונגען‪ ,‬און זײ‬
‫און פֿאַר זײַנע זין;‬ ‫אַרױפֿגעטאָן אױף די אַקסלבענדער‬
‫‪ 28‬און די לײַנענע הױב‪ ,‬און די שײנע‬ ‫פֿון ֵאפֿוֹד‪ ,‬אױף זײַן פֿאָדערזײַט‪.‬‬
‫היטלען פֿון לײַנען‪ ,‬און די לײַנענע‬ ‫‪ 19‬און מע האָט געמאַכט צװײ‬
‫הױזן פֿון געדרײַטן לײַנען;‬ ‫גילדערנע רינגען‪ ,‬און אַרױפֿגעזעצט‬
‫‪ 29‬און דעם גאַרטל פֿון געדרײַטן‬ ‫אױף די צװײ עקן פֿון חושן‪ ,‬ב ַײ זײַן‬
‫לײַנען‪ ,‬און בלאָער װאָל‪ ,‬און פּורפּל‪,‬‬ ‫זױם װאָס צו דער זײַט פֿון ֵאפֿוֹד‪,‬‬
‫און װערמילרױט‪ ,‬געשטיקטע אַרבעט‪,‬‬ ‫אינעװײניק צו‪.‬‬
‫אַזױ װי גאָט האָט באַפֿױלן משהן‪.‬‬ ‫‪ 20‬און מע האָט געמאַכט צװײ‬
‫‪ 30‬און מע האָט געמאַכט דאָס‬ ‫גילדערנע רינגען‪ ,‬און זײ אַרױפֿגעטאָן‬
‫שטערנבלעך‪ ,‬די הײליקע קרױן‪ ,‬פֿון‬ ‫אױף די צװײ אַקסלבענדער פֿון ֵאפֿוֹד‪,‬‬
‫רײנעם גאָלד‪ ,‬און אױפֿגעשריבן אױף‬ ‫פֿון אונטן‪ ,‬אױף זײַן פֿאָדערזײַט‪,‬‬
‫אים ַא געשריפֿטס‪ ,‬װי אױסקריצונגען‬ ‫ב ַײ זײַן באַהעפֿטונג‪ ,‬איבער דעם‬
‫פֿון ַא זיגל ”הײליק צו גאָט“‪.‬‬ ‫אַרומבאַנד פֿון ֵאפֿוֹד‪.‬‬
‫‪ 31‬און מע האָט אַרױפֿגעטאָן אױף‬ ‫‪ 21‬און מע האָט צוגעשנירט דעם‬
‫אים ַא שנור פֿון בלאָער װאָל‪ ,‬כּדי אים‬ ‫חושן דורך זײַנע רינגען צו די רינגען‬
‫אָנצוטאָן אױף דער הױב פֿון אױבן‪,‬‬ ‫פֿון ֵאפֿוֹד‪ ,‬מיט ַא שנור פֿון בלאָער‬
‫אַזױ װי גאָט האָט באַפֿױלן משהן‪.‬‬ ‫װאָל‪ ,‬כּדי ער זאָל זײַן אױף דעם‬
‫אַרומבאַנד פֿון ֵאפֿוֹד‪ ,‬און דער חושן‬
‫‪ 32‬אַזױ איז פֿאַרענדיקט געװאָרן די‬ ‫זאָל זיך ניט אַראָפּרוקן פֿון ֵאפֿוֹד; אַזױ‬
‫גאַנצע אַרבעט פֿון דעם מִשכּן פֿון‬ ‫װי גאָט האָט באַפֿױלן משהן‪.‬‬
‫אוֹהל‪-‬מוֹעד; און די קינדער פֿון ישׂראל‬ ‫‪ 22‬און מע האָט געמאַכט דעם מאַנטל‬
‫האָבן געטאָן אַזױ װי אַלץ װאָס גאָט‬ ‫פֿון ֵאפֿוֹד‪ ,‬װעבאַרבעט‪ ,‬פֿון לױטער‬
‫האָט באַפֿױלן משהן; גענױ אַזױ האָבן‬ ‫בלאָער װאָל‪.‬‬
‫זײ געטאָן‪.‬‬ ‫‪ 23‬און די עפֿענונג פֿון דעם מאַנטל‬
‫‪ 33‬און זײ האָבן געבראַכט דעם‬ ‫איז געװען אין זײַן מיטן‪ ,‬אַזױ װי די‬
‫מִשכּן צו משהן‪ :‬דאָס געצעלט און אַלע‬ ‫עפֿענונג פֿון ַא פּאַנצערהעמד‪ ,‬מיט ַא‬
‫זײַנע זאַכן‪ ,‬זײַנע האָקן‪ ,‬זײַנע ברעטער‪,‬‬ ‫זױם ב ַײ זײַן עפֿענונג רונד אַרום‪ ,‬ער‬
‫זײַנע ריגלען‪ ,‬און זײַנע זײַלן‪ ,‬און זײַנע‬ ‫זאָל זיך ניט צערײַסן‪.‬‬
‫שװעלן;‬ ‫‪ 24‬און מע האָט געמאַכט אױף די‬
‫פֿון‬ ‫צודעק‬ ‫דעם‬ ‫‪ 34‬און‬ ‫ברעגן פֿון דעם מאַנטל מילגרױמען‬
‫רױטגעפֿאַרבטע װידערפֿעלן‪ ,‬און‬ ‫פֿון בלאָער װאָל‪ ,‬און פּורפּל‪ ,‬און‬
‫דעם צודעק פֿון תַּ חַש‪-‬פֿעלן‪ ,‬און דעם‬ ‫װערמילרױט‪ ,‬געצװערנט‪.‬‬
‫פָּרוֹכֶת פֿון צװישנשײד;‬ ‫‪ 25‬און מע האָט געמאַכט גלעקלעך‬
‫‪ 35‬דעם אָרון פֿון געזעץ‪ ,‬און זײַנע‬ ‫פֿון רײנעם גאָלד‪ ,‬און אַרױפֿגעטאָן די‬
‫שטאַנגען‪ ,‬און דעם דעק;‬ ‫גלעקלעך צװישן די מילגרױמען אױף‬
‫‪ 36‬דעם טיש אַלע זײַנע כּלים‪ ,‬און‬ ‫די ברעגן פֿון דעם מאַנטל רונד אַרום‪,‬‬
‫דאָס ברױט פֿון אָנגעזיכט;‬ ‫צװישן די מילגרױמען‪:‬‬
‫‪39:37—40:16‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪146‬‬
‫גילדערנעם מזבח פֿאַר װײַרױך‪ ,‬פֿאַר‬ ‫‪ 37‬די רײנע מנוֹרה‪ ,‬אירע רערלעך‬
‫דעם אָרון פֿון געזעץ‪ ,‬און אַרױפֿטאָן‬ ‫– די רערלעך אױף אָנצוריכטן – און‬
‫דעם טירפֿאָרהאַנג צום מִשכּן‪.‬‬ ‫אַלע אירע כּלים‪ ,‬און דאָס אײל פֿאַר‬
‫‪ 6‬און זאָלסט אַװעקשטעלן דעם‬ ‫לײַכטונג;‬
‫מזבח פֿאַר בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬פֿאַר‬ ‫‪ 38‬און דעם גילדערנעם מזבח‪ ,‬און‬
‫דעם אײַנגאַנג פֿון דעם מִשכּן פֿון‬ ‫דאָס אײל פֿון זאַלבונג‪ ,‬און דעם‬
‫אוֹהל‪-‬מוֹעד‪.‬‬ ‫װײַרױך פֿון שמעקעדיקע געװירצן‪,‬‬
‫‪ 7‬און זאָלסט אַװעקשטעלן דעם‬ ‫און דעם טירפֿאָרהאַנג פֿון געצעלט;‬
‫האַנטפֿאַס צװישן אוֹהל‪-‬מוֹעד און‬ ‫‪ 39‬דעם קופּערנעם מזבח‪ ,‬און די‬
‫צװישן מזבח‪ ,‬און אַרײַנטאָן אַהין‬ ‫קופּערנע זיףּ װאָס צו אים‪ ,‬זײַנע‬
‫װאַסער‪.‬‬ ‫שטאַנגען‪ ,‬און אַלע זײַנע כּלים; דעם‬
‫‪ 8‬און זאָלסט אױפֿשטעלן דעם הױף‬ ‫האַנטפֿאַס און זײַן געשטעל;‬
‫רונד אַרום‪ ,‬און אַרױפֿטאָן דעם‬ ‫‪ 40‬די אַרומהאַנגען פֿון הױף‪ ,‬זײַנע‬
‫טױערפֿאָרהאַנג פֿון הױף‪.‬‬ ‫זײַלן‪ ,‬און זײַנע שװעלן‪ ,‬און דעם‬
‫‪ 9‬און זאָלסט נעמען דאָס אײל פֿון‬ ‫פֿאָרהאַנג צום טױער פֿון הױף‪ ,‬זײַנע‬
‫זאַלבונג‪ ,‬און זאַלבן דעם מִשכּן‪ ,‬און‬ ‫שטריק‪ ,‬און זײַנע פֿלעקלעך‪ ,‬און‬
‫אַלץ װאָס אין אים‪ ,‬און הײליקן אים‬ ‫אַלע אַרבעטגעצײַג פֿון דעם מִשכּן פֿון‬
‫און אַלע זײַנע זאַכן‪ ,‬און ער זאָל זײַן‬ ‫אוֹהל‪-‬מוֹעד;‬
‫הײליק‪.‬‬ ‫‪ 41‬די געשטריקטע קלײדער אױף‬
‫צו דינען אין הײליקטום‪ ,‬די הײליקע‬
‫‪ 10‬און זאָלסט זאַלבן דעם מזבח פֿאַר‬ ‫קלײדער פֿאַר אהרן דעם כּ ֹהן‪ ,‬און די‬
‫בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬און אַלע זײַנע כּלים‪,‬‬ ‫קלײדער פֿון זײַנע זין‪ ,‬אױף צו טאָן די‬
‫און הײליקן דעם מזבח; און דער מזבח‬ ‫כּהונה‪.‬‬
‫זאָל זײַן ַא הײליקסטע הײלקײט‪.‬‬ ‫‪ 42‬אַזױ װי אַלץ װאָס גאָט האָט‬
‫‪ 11‬און זאָלסט זאַלבן דעם האַנטפֿאַס‬ ‫באַפֿױלן משהן‪ ,‬אַזױ האָבן די קינדער‬
‫און זײַן געשטעל‪ ,‬און אים הײליקן‪.‬‬ ‫פֿון ישׂראל געמאַכט די גאַנצע אַרבעט‪.‬‬
‫‪ 12‬און זאָלסט מאַכן גענענען‬ ‫‪ 43‬און משה האָט געזען די גאַנצע‬
‫אַהר ֹנען און זײַנע זין צום אײַנגאַנג‬ ‫אַרבעט‪ ,‬אַז זײ האָבן זי געמאַכט;‬
‫פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬און זײ װאַשן מיט‬ ‫אַזױ װי גאָט האָט באַפֿױלן‪ ,‬אַזױ‬
‫װאַסער‪.‬‬ ‫האָבן זײ געמאַכט; און משה האָט זײ‬
‫‪ 13‬און זאָלסט אָנטאָן אַהר ֹנען די‬ ‫געבענטשט‪.‬‬
‫הײליקע קלײדער‪ ,‬און זאָלסט אים‬ ‫און גאָט האָט גערעדט צו‬
‫זאַלבן‪ ,‬און אים הײליקן‪ ,‬אַז ער זאָל‬
‫זײַן ַא כּ ֹהן צו מיר‪.‬‬
‫‪ 2‬אין ערשטן טאָג פֿון ערשטן חוֹדש‬
‫‪40‬‬
‫‪ 14‬און זאָלסט מאַכן גענענען זײַנע‬ ‫זאָלסטו אױפֿשטעלן דעם מִשכּן פֿון‬
‫זין‪ ,‬און זײ אָנטאָן העמדלעך‪.‬‬ ‫אוֹהל‪-‬מוֹעד‪.‬‬
‫‪ 15‬און זאָלסט זײ זאַלבן‪ ,‬אַזױ װי דו‬ ‫‪ 3‬און זאָלסט אַרײַנטאָן אַהין דעם‬
‫האָסט געזאַלבט זײער פֿאָטער‪ ,‬אַז זײ‬ ‫אָרון פֿון געזעץ‪ ,‬און פֿאַרהענגען דעם‬
‫זאָלן זײַן כּ ֹהנים צו מיר; און זײער‬ ‫אָרון מיטן פָּרוֹכֶת‪.‬‬
‫זאַלבונג זאָל זײ זײַן פֿאַר אַן אײביקער‬ ‫‪ 4‬און זאָלסט אַרײַנברענגען דעם‬
‫כּהונה אױף זײערע דוֹר‪-‬דוֹרות‪.‬‬ ‫טיש‪ ,‬און אױסלײגן זײַן אױסלײגונג;‬
‫‪ 16‬און משה האָט דאָס געטאָן; אַזױ‬ ‫‪ 5‬און זאָלסט אַרײַנברענגען די‬
‫װי אַלץ װאָס גאָט האָט אים באַפֿױלן‪,‬‬ ‫מנוֹרה‪ ,‬און אָנצינדן אירע רערלעך‪.‬‬
‫אַזױ האָט ער געטאָן‪.‬‬ ‫און זאָלסט אַװעקשטעלן דעם‬
‫‪147‬‬ ‫שְמוֹת‬ ‫‪40:17—40:38‬‬
‫‪ 29‬און דעם מזבח פֿאַר בראַנדאָפּפֿער‬ ‫‪ 17‬און עס איז געװען אין ערשטן‬
‫האָט ער אַװעקגעשטעלט בײַם‬ ‫חודש אין צװײטן יאָר‪ ,‬אין ערשטן טאָג‬
‫אײַנגאַנג פֿון דעם מִשכּן פֿון‬ ‫פֿון חוֹדש‪ ,‬איז אױפֿגעשטעלט געװאָרן‬
‫אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬און אױפֿגעבראַכט אױף‬ ‫דער מִשכּן‪.‬‬
‫אים דאָס בראַנדאָפּפֿער און דאָס‬ ‫‪ 18‬און משה האָט אױפֿגעשטעלט‬
‫שפּײַזאָפּפֿער‪ ,‬אַזױ װי גאָט האָט‬ ‫דעם מִשכּן‪ :‬ער האָט אַװעקגעלײגט‬
‫משהן באַפֿױלן‪.‬‬ ‫זײַנע שװעלן‪ ,‬און אַרײַנגעטאָן זײַנע‬
‫‪ 30‬און ער האָט אַװעקגעשטעלט‬ ‫ברעטער‪ ,‬און אַרײַנגעצױגן זײַנע‬
‫דעם האַנטפֿאַס צװישן אוֹהל‪-‬מוֹעד און‬ ‫ריגלען‪ ,‬און אױפֿגעשטעלט זײַנע זײַלן‪.‬‬
‫צװישן מזבח‪ ,‬און אַרײַנגעטאָן אַהין‬ ‫‪ 19‬און ער האָט פֿאַרשפּרײט‬
‫װאַסער‪ ,‬זיך צו װאַשן –‬ ‫דאָס געצעלט איבערן מִשכּן‪ ,‬און‬
‫‪ 31‬כּדי משה און אַהרן און זײַנע זין‬ ‫אַרױפֿגעטאָן דעם צודעק פֿון געצעלט‬
‫זאָלן דערפֿון װאַשן זײערע הענט און‬ ‫אױבן איבער אים‪ ,‬אַזױ װי גאָט האָט‬
‫זײערע פֿיס;‬ ‫משהן באַפֿױלן‪.‬‬
‫‪ 32‬װען זײ קומען אין אוֹהל‪-‬מוֹעד‪,‬‬ ‫‪ 20‬און ער האָט גענומען און‬
‫און װען זײ גענענען צום מזבח‪ ,‬זאָלן‬ ‫אַרײַנגעלײגט דאָס געזעץ אין דעם‬
‫זײ זיך װאַשן – אַזױ װי גאָט האָט‬ ‫אָרון‪ ,‬און אַרױפֿגעטאָן די שטאַנגען‬
‫משהן באַפֿױלן‪.‬‬ ‫אױפֿן אָרון‪ ,‬און אַרױפֿגעלײגט דעם‬
‫‪ 33‬און ער האָט אױפֿגעשטעלט דעם‬ ‫דעק אױבן איבערן אָרון‪.‬‬
‫הױף רונד אַרום דעם מִשכּן און‬ ‫‪ 21‬און ער האָט אַרײַנגעבראַכט דעם‬
‫דעם מזבח‪ ,‬און אַרױפֿגעטאָן דעם‬ ‫אָרון אין מִשכּן‪ ,‬און אַרױפֿגעטאָן‬
‫טױערפֿאָרהאַנג פֿון הױף‪ .‬און משה‬ ‫דעם פָּרוֹכֶת פֿון צװישנשײד‪ ,‬און‬
‫האָט געענדיקט די אַרבעט‪.‬‬ ‫פֿאַרהאַנגען דעם אָרון פֿון געזעץ‪ ,‬אַזױ‬
‫‪ 34‬און דער װאָלקן האָט אײַנגעדעקט‬ ‫װי גאָט האָט משהן באַפֿױלן‪.‬‬
‫דעם אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬און די פּראַכט פֿון‬ ‫‪ 22‬און ער האָט אַרײַנגעשטעלט דעם‬
‫גאָט האָט אָנגעפֿילט דעם מִשכּן‪.‬‬ ‫טיש אין אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬אין צפֿון‪-‬זײַט‬
‫‪ 35‬און משה האָט ניט געקענט‬ ‫מִשכּן‪ ,‬דרױסן פֿון פָּרוֹכֶת‪.‬‬
‫אַרײַנגײן אין אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬װײַל דער‬ ‫‪ 23‬און ער האָט אױסגעלײגט אױף‬
‫װאָלקן האָט אױף אים גערוט‪ ,‬און די‬ ‫אים אַן אױסלײגונג פֿון ברױט‪ ,‬פֿאַר‬
‫פּראַכט פֿון גאָט האָט אָנגעפֿילט דעם‬ ‫גאָט‪ ,‬אַזױ װי גאָט האָט משהן באַפֿױלן‪.‬‬
‫מִשכּן‪.‬‬ ‫‪ 24‬און ער האָט אַװעקגעשטעלט די‬
‫‪ 36‬און װען דער װאָלקן האָט זיך‬ ‫מנוֹרה אין אוֹהל‪-‬מוֹעד אַקעגן דעם טיש‬
‫אױפֿגעהױבן פֿון מִשכּן‪ ,‬פֿלעגן די‬ ‫אין דָ רום‪-‬זײַט מִשכּן‪.‬‬
‫קינדער פֿון ישׂראל ציען אױף אַלע‬ ‫‪ 25‬און ער האָט אָנגעצונדן די‬
‫זײערע צי ִונגען‪.‬‬ ‫רערלעך פֿאַר גאָט‪ ,‬אַזױ װי גאָט האָט‬
‫‪ 37‬און אַז דער װאָלקן פֿלעגט זיך‬ ‫משהן באַפֿױלן‪.‬‬
‫ניט אױפֿהײבן‪ ,‬פֿלעגן זײ ניט ציען‪,‬‬ ‫‪ 26‬און ער האָט אַװעקגעשטעלט דעם‬
‫ביז דעם טאָג װאָס ער האָט זיך‬ ‫גילדערנעם מזבח אין אוֹהל‪-‬מוֹעד פֿאַרן‬
‫אױפֿגעהױבן‪.‬‬ ‫פָּרוֹכֶת‪.‬‬
‫‪ 38‬װאָרום דער װאָלקן פֿון גאָט איז‬ ‫‪ 27‬און ער האָט גערײכערט אױף אים‬
‫געװען אױפֿן מִשכּן ב ַײ טאָג‪ ,‬און ַא‬ ‫װײַרױך פֿון שמעקעדיקע געװירצן‪,‬‬
‫פֿײַער פֿלעגט זײַן דרינען ב ַײ נאַכט‪,‬‬ ‫אַזױ װי גאָט האָט משהן באַפֿױלן‪.‬‬
‫פֿאַר די אױגן פֿון דעם גאַנצן הױז פֿון‬ ‫‪ 28‬און ער האָט אַרױפֿגעטאָן דעם‬
‫ישׂראל‪ ,‬אין אַלע זײערע צי ִונגען‪.‬‬ ‫טירפֿאָרהאַנג צום מִשכּן‪.‬‬
‫‪1:1—1:17‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪148‬‬
‫ַויִּק ְָרא‬
‫‪ 10‬און אױב זײַן קָרבן איז פֿון‬
‫קלײנפֿי‪ ,‬פֿון שעפּסן אָדער פֿון ציגן‪,‬‬
‫פֿאַר ַא בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬זאָל ער אים‬
‫און גאָט האָט גערופֿן צו משהן‪,‬‬
‫און האָט צו אים גערעדט פֿון‬ ‫‪1‬‬
‫אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫ברענגען ַא זָכר אָן ַא פֿעלער‪.‬‬ ‫‪ 2‬רעד צו די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און‬
‫‪ 11‬און ער זאָל אים שעכטן ב ַײ דער‬ ‫זאָלסט זאָגן צו זײ‪ :‬אַז עמיצער פֿון‬
‫צפֿון‪-‬זײַט פֿון מזבח פֿאַר גאָט‪ ,‬און‬ ‫אײַך װעט ברענגען ַא קָרבן צו גאָט‪,‬‬
‫די קינדער פֿון אַהרן‪ ,‬די כּ ֹהנים‪ ,‬זאָלן‬ ‫זאָלט איר פֿון פֿי‪ ,‬פֿון רינדער אָדער פֿון‬
‫שפּרענגען זײַן בלוט אױפֿן מזבח רונד‬ ‫שאָף‪ ,‬ברענגען אײַער קָרבן‪.‬‬
‫אַרום‪.‬‬ ‫‪ 3‬אױב ַא בראַנדאָפּפֿער איז זײַן‬
‫‪ 12‬און ער זאָל אים צעשנײַדן אױף‬ ‫קָרבן‪ ,‬פֿון רינדער‪ ,‬זאָל ער אים‬
‫זײַנע שטיקער; און דער כּ ֹהן זאָל זײ‬ ‫ברענגען ַא זָכר אָן ַא פֿעלער; צום‬
‫אױסלײגן מיטן קאָפּ און מיטן פֿעטס‬ ‫אײַנגאַנג פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד זאָל ער אים‬
‫אױף דעם האָלץ װאָס איבער דעם‬ ‫ברענגען‪ ,‬כּדי ער זאָל באַװיליקט װערן‬
‫פֿײַער װאָס אױפֿן מזבח‪.‬‬ ‫פֿאַר גאָט‪.‬‬
‫‪ 13‬און די אינגעװײד און די קני זאָל‬ ‫‪ 4‬און ער זאָל אָנלענען זײַן האַנט‬
‫ער אָפּשװענקען אין װאַסער; און דער‬ ‫אױפֿן קאָפּ פֿון בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬און עס‬
‫כּ ֹהן זאָל אַלצדינג גענענען‪ ,‬און דעמפֿן‬ ‫װעט באַװיליקט װערן פֿון אים‪ ,‬מכַפּר‬
‫אױפֿן מזבח‪ַ .‬א בראַנדאָפּפֿער איז דאָס‪,‬‬ ‫צו זײַן אױף אים‪.‬‬
‫ַא פֿײַעראָפּפֿער פֿאַר ַא געשמאַקן ריח‬ ‫‪ 5‬און ער זאָל שעכטן דאָס יונגע רינד‬
‫צו גאָט‪.‬‬ ‫פֿאַר גאָט‪ ,‬און די קינדער פֿון אַהרן‪,‬‬
‫‪ 14‬און אױב ַא בראַנדאָפּפֿער פֿון‬ ‫די כּ ֹהנים‪ ,‬זאָלן גענענען דאָס בלוט‪,‬‬
‫עוֹפֿות איז זײַן קָרבן צו גאָט‪ ,‬זאָל‬ ‫און שפּרענגען דאָס בלוט רונד אַרום‬
‫ער ברענגען זײַן קָרבן פֿון טורטלטױבן‬ ‫אױף דעם מזבח װאָס בײַם אײַנגאַנג‬
‫אָדער פֿון יונגע טױבן‪.‬‬ ‫פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד‪.‬‬
‫‪ 15‬און דער כּ ֹהן זאָל אים גענענען‬
‫צום מזבח‪ ,‬און אָפּקנײַפּן זײַן קאָפּ‪,‬‬ ‫‪ 6‬און ער זאָל אָפּשינדן דאָס‬
‫און דעמפֿן אױפֿן מזבח; און זײַן בלוט‬ ‫בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬און עס צעשנײַדן אױף‬
‫זאָל אױסגעקװעטשט װערן אױף דער‬ ‫זײַנע שטיקער‪.‬‬
‫װאַנט פֿון מזבח‪.‬‬ ‫‪ 7‬און די קינדער פֿון אַהרן דעם כּ ֹהן‬
‫‪ 16‬און ער זאָל אַראָפּנעמען זײַן‬ ‫זאָלן אַרױפֿטאָן פֿײַער אױפֿן מזבח‪ ,‬און‬
‫װאָליע מיט אירע פֿעדערן‪ ,‬און זי‬ ‫אָנלײגן האָלץ אױפֿן פֿײַער‪.‬‬
‫אַװעקגעװאַרפֿן לעבן מזבח אין‬ ‫‪ 8‬און די קינדער פֿון אַהרן‪ ,‬די כּ ֹהנים‪,‬‬
‫מזרח‪-‬זײַט‪ ,‬אין אָרט פֿון דער אַש‪.‬‬ ‫זאָלן אױסלײגן די שטיקער‪ ,‬דעם קאָפּ‪,‬‬
‫‪ 17‬און ער זאָל אים אױפֿרײַסן‬ ‫און דאָס פֿעטס‪ ,‬אױף דעם האָלץ װאָס‬
‫פֿאַר זײַנע פֿליגלען‪ ,‬אָבער ניט‬ ‫איבער דעם פֿײַער װאָס אױפֿן מזבח‪.‬‬
‫פֿאַנאַנדערשײדן; און דער כּ ֹהן‬ ‫‪ 9‬און זײַנע אינגעװײד און זײַנע‬
‫זאָל אים דעמפֿן אױפֿן מזבח‪ ,‬אױף‬ ‫קני זאָל ער אָפּשװענקען אין װאַסער‪,‬‬
‫דעם האָלץ װאָס איבערן פֿײַער‪.‬‬ ‫און דער כּ ֹהן זאָל אַלצדינג דעמפֿן‬
‫ַא‬ ‫ַא בראַנדאָפּפֿער איז דאָס‪,‬‬ ‫אױפֿן מזבח פֿאַר ַא בראַנדאָפּפֿער‪ַ ,‬א‬
‫פֿײַעראָפּפֿער פֿאַר ַא געשמאַקן ריח צו‬ ‫פֿײַעראָפּפֿער פֿאַר ַא געשמאַקן ריח צו‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫‪149‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪2:1—3:3‬‬
‫און אַז עמיצער װעט ברענגען‬

‫זײַנע קינדער; ַא הײליקסטע הײליקײט‬
‫פֿון די פֿײַעראָפּפֿער פֿון גאָט‪.‬‬ ‫ַא שפּײַזאָפּפֿער צו גאָט‪ ,‬זאָל‬ ‫‪2‬‬
‫זײַן קָרבן זײַן פֿון זעמלמעל‪ ,‬און ער‬
‫‪ 11‬קײן שפּײַזאָפּפֿער װאָס איר װעט‬
‫ברענגען צו גאָט‪ ,‬זאָל ניט געמאַכט‬ ‫זאָל אַרױפֿגיסן אױף אים אײל‪ ,‬און‬
‫װערן פֿון חמץ‪ ,‬װאָרום פֿון קײן‬ ‫אַרױפֿטאָן אױף אים װײַרױך‪.‬‬
‫זױערטײג און קײן האָניק טאָרט איר‬ ‫‪ 2‬און ער זאָל עס ברענגען צו די‬
‫ניט דעמפֿן ַא פֿײַעראָפּפֿער צו גאָט‪.‬‬ ‫קינדער פֿון אַהרן‪ ,‬די כּ ֹהנים; און ער‬
‫‪ 12‬פֿאַר ַא גאָב פֿון ערשטפֿרוכט‬ ‫זאָל אָנהױפֿן דערפֿון זײַן פֿולן הױפֿן‬
‫מעגט איר זײ ברענגען צו גאָט‪ ,‬אָבער‬ ‫– פֿון זײַן זעמלמעל‪ ,‬און פֿון זײַן‬
‫אױפֿן מזבח טאָרן זײ ניט אַרױפֿקומען‬ ‫אײל‪ ,‬מיט זײַן גאַנצן װײַרױך‪ ,‬און‬
‫פֿאַר ַא געשמאַקן ריח‪.‬‬ ‫דער כּ ֹהן זאָל דעמפֿן זײַן דערמאָנונג‬
‫אױפֿן מזבח‪ַ ,‬א פֿײַעראָפּפֿער פֿאַר ַא‬
‫‪ 13‬און דײַן איטלעך שפּײַזאָפּפֿער‬ ‫געשמאַקן ריח צו גאָט‪.‬‬
‫זאָלסטו מיט זאַלץ באַזאַלצן‪ ,‬און‬
‫זאָלסט ניט אױסלאָזן פֿון דײַן‬ ‫‪ 3‬און דאָס איבעריקע פֿון דעם‬
‫שפּײַזאָפּפֿער דאָס זאַלץ פֿון דײַן גאָטס‬ ‫שפּײַזאָפּפֿער איז פֿאַר אַהר ֹנען און פֿאַר‬
‫בונד; מיט דײַן איטלעכן קָרבן זאָלסטו‬ ‫זײַנע קינדער; ַא הײליקסטע הײליקײט‬
‫מקרי ֿב זײַן זאַלץ‪.‬‬ ‫פֿון די פֿײַעראָפּפֿער פֿון גאָט‪.‬‬
‫‪ 14‬און אױב דו װעסט ברענגען‬ ‫‪ 4‬און אַז דו װעסט ברענגען‬
‫ַא שפּײַזאָפּפֿער פֿון ערשטצײַטיקע‬ ‫ַא שפּײַזאָפּפֿער געבאַקן אין אַן‬
‫צו גאָט‪ ,‬זאָלסטו ברענגען זאַנגען‬ ‫אױװן‪ ,‬זאָל עס זײַן פֿון זעמלמעל‪,‬‬
‫געברענט אין פֿײַער‪ ,‬גריץ פֿון פֿרישע‬ ‫אומגעזײַערטע חלות פֿאַרמישט מיט‬
‫קערנער‪ ,‬פֿאַר דעם שפּײַזאָפּפֿער פֿון‬ ‫אײל‪ ,‬אָדער אומגעזײַערטע קוכנס‬
‫דײַנע ערשטצײַטיקע‪.‬‬ ‫באַשמירט מיט אײל‪.‬‬
‫‪ 15‬און זאָלסט אַרױפֿגיסן אױף אים‬ ‫‪ 5‬און אױב ַא שפּײַזאָפּפֿער אױף ַא‬
‫אײל‪ ,‬און אַרױפֿטאָן אױף אים װײַרױך;‬ ‫באַקפֿאַן איז דײַן קָרבן‪ ,‬זאָל עס זײַן‬
‫ַא שפּײַזאָפּפֿער איז דאָס‪.‬‬ ‫פֿון זעמלמעל פֿאַרמישט מיט אײל‪,‬‬
‫אומגעזײַערט‪.‬‬
‫‪ 16‬און דער כּ ֹהן זאָל דעמפֿן זײַן‬
‫דערמאָנונג‪ ,‬פֿון זײַן גריץ‪ ,‬און פֿון‬ ‫‪ 6‬זאָלסט עס צעבראָקן אין בראָקן‪,‬‬
‫זײַן אײל‪ ,‬מיט זײַן גאַנצן װײַרױך‪ַ ,‬א‬ ‫ַא‬ ‫אן אַרױפֿגיסן דערױף אײל;‬
‫פֿײַעראָפּפֿער צו גאָט‪.‬‬ ‫שפּײַזאָפּפֿער איז דאָס‪.‬‬
‫‪ 7‬און אױב ַא שפּײַזאָפּפֿער אין ַא‬
‫און אױב ַא פֿרידאָפּפֿער איז זײַן‬
‫קָרבן‪ ,‬אױב ער ברענגט פֿון‬ ‫‪3‬‬
‫רינדער‪ ,‬ס ַײ ַא זָכר‪ ,‬ס ַײ ַא נקבה‪ ,‬זאָל‬
‫בראָטפֿאַן איז דײַן קָרבן‪ ,‬זאָל עס‬
‫געמאַכט װערן פֿון זעמלמעל מיט אײל‪.‬‬
‫‪ 8‬און זאָלסט ברענגען דאָס‬
‫ער אָן ַא פֿעלער אים ברענגען פֿאַר‬ ‫שפּײַזאָפּפֿער װאָס װערט געמאַכט פֿון‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫די דאָזיקע‪ ,‬צו גאָט; און מע זאָל עס‬
‫‪ 2‬און ער זאָל אָנלענען זײַן האַנט‬ ‫דערלאַנגען צום כּ ֹהן‪ ,‬און ער זאָל עס‬
‫אױפֿן קאָפּ פֿון זײַן קָרבן‪ ,‬און אים‬ ‫גענענען צום מזבח‪.‬‬
‫שעכטן בײַם אײַנגאַנג פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד‪,‬‬ ‫‪ 9‬און דער כּ ֹהן זאָל אַראָפּהײבן פֿון‬
‫און די קינדער פֿון אַהרן‪ ,‬די כּ ֹהנים‪,‬‬ ‫דעם שפּײַזאָפּפֿער זײַן דערמאָנונג‪ ,‬און‬
‫זאָלן שפּרענגען דאָס בלוט אױפֿן מזבח‬ ‫דעמפֿן אױפֿן מזבח – ַא פֿײַעראָפּפֿער‬
‫רונד אַרום‪.‬‬ ‫פֿאַר ַא געשמאַקן ריח צו גאָט‪.‬‬
‫‪ 3‬און ער זאָל גענענען פֿון דעם‬ ‫‪ 10‬און דאָס איבעריקע פֿון דעם‬
‫פֿרידאָפּפֿער‪ַ ,‬א פֿײַעראָפּפֿער צו‬ ‫שפּײַזאָפּפֿער איז פֿאַר אַהר ֹנען און פֿאַר‬
‫‪3:4—4:6‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪150‬‬
‫זאָלן שפּרענגען זײַן בלוט אױפֿן מזבח‬ ‫גאָט‪ ,‬דאָס פֿעטס װאָס דעקט צו די‬
‫רונד אַרום‪.‬‬ ‫אינגעװײד‪,‬‬
‫‪ 14‬און ער זאָל גענענען דערפֿון זײַן‬ ‫‪ 4‬און דאָס גאַנצע פֿעטס װאָס אױף‬
‫קָרבן‪ַ ,‬א פֿײַעראָפּפֿער צו גאָט‪ :‬דאָס‬ ‫די אינגעװײד‪ ,‬און בײדע נירן‪ ,‬און‬
‫פֿעטס װאָס דעקט צו די אינגעװײד‪,‬‬ ‫דאָס פֿעטס װאָס אױף זײ‪ ,‬װאָס ב ַײ די‬
‫‪ 15‬און דאָס גאַנצע פֿעטס װאָס אױף‬ ‫פֿלאַנקען‪ ,‬און דאָס רױטפֿלײש איבערן‬
‫די אינגעװײד‪ ,‬און בײדע נירן‪ ,‬און‬ ‫לעבער – ב ַײ די נירן זאָל ער עס‬
‫דאָס פֿעטס װאָס אױף זײ‪ ,‬װאָס ב ַײ די‬ ‫אַראָפּנעמען‪.‬‬
‫פֿלאַנקען‪ ,‬און דאָס רױטפֿלײש איבערן‬ ‫‪ 5‬און די קינדער פֿון אַהרן זאָלן‬
‫לעבער – ב ַײ די נירן זאָל ער עס‬ ‫עס דעמפֿן אױפֿן מזבח איבער דעם‬
‫אַראָפּנעמען‪.‬‬ ‫בראַנדאָפּפֿער װאָס אױפֿן האָלץ װאָס‬
‫‪ 16‬און דער כּ ֹהן זאָל עס דעמפֿן אױפֿן‬ ‫איבערן פֿײַער‪ַ ,‬א פֿײַעראָפּפֿער פֿאַר ַא‬
‫מזבח – ַא שפּײַז פֿון פֿײַעראָפּפֿער פֿאַר‬ ‫געשמאַקן ריח צו גאָט‪.‬‬
‫ַא געשמאַקן ריח; דאָס גאַנצע פֿעטס צו‬ ‫‪ 6‬און אױב פֿון קלײנפֿי איז זײַן קָרבן‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫פֿאַר ַא פֿרידאָפּפֿער צו גאָט‪ַ ,‬א זָכר‬
‫‪ 17‬אַן אײביק געזעץ אױף אײַערע‬ ‫אָדער ַא נקבֿה‪ ,‬זאָל ער אָן ַא פֿעלער‬
‫דוֹר‪-‬דוֹרות אין אַלע אײַערע‬ ‫אים ברענגען‪.‬‬
‫װוינערטער‪ :‬קײן חֵל ֿב און קײן בלוט‬ ‫‪ 7‬אױב ַא שעפּס ברענגט ער פֿאַר זײַן‬
‫זאָלט איר ניט עסן‪.‬‬ ‫קָרבן‪ ,‬זאָל ער אים גענענען פֿאַר גאָט‪.‬‬
‫‪ 8‬און ער זאָל אָנלענען זײַן האַנט‬
‫און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬
‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫‪4‬‬ ‫אױפֿן קאָפּ פֿון זײַן קָרבן‪ ,‬און אים‬
‫שעכטן פֿאַרן אוֹהל‪-‬מוֹעד; און די‬
‫קינדער פֿון אַהרן זאָלן שפּרענגען זײַן‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַז עמיצער װעט זינדיקן‬ ‫בלוט אױפֿן מזבח רונד אַרום‪.‬‬
‫דורך ַא פֿאַרזע אין װאָסערע עס איז‬ ‫‪ 9‬און ער זאָל גענענען פֿון דעם‬
‫פֿאַרבאָטזאַכן פֿון גאָט װאָס טאָרן ניט‬ ‫פֿרידאָפּפֿער‪ַ ,‬א פֿײַעראָפּפֿער צו גאָט‪,‬‬
‫געטאָן װערן‪ ,‬און ער װעט טאָן אײנע‬ ‫זײַן פֿעטס‪ ,‬דעם גאַנצן װײדל – לעבן‬
‫פֿון זײ‪,‬‬ ‫דעם רוקנבײן זאָל ער אים אַראָפּנעמען‬
‫‪ 3‬איז‪ ,‬אױב דאָס װעט זינדיקן‬ ‫– און דאָס פֿעטס װאָס דעקט צו די‬
‫דער געזאַלבטער כּ ֹהן‪ ,‬צו דער‬ ‫אינגעװײד‪,‬‬
‫פֿאַרשולדיקונג פֿון פֿאָלק‪ ,‬זאָל ער‬ ‫‪ 10‬און דאָס גאַנצע פֿעטס װאָס אױף‬
‫מקרי ֿב זײַן פֿאַר זײַן זינד װאָס ער‬ ‫די אינגעװײד‪ ,‬און בײדע נירן‪ ,‬און‬
‫האָט געזינדיקט‪ַ ,‬א יונגן אָקס אָן ַא‬ ‫דאָס פֿעטס װאָס אױף זײ‪ ,‬װאָס ב ַײ די‬
‫פֿעלער צו גאָט פֿאַר ַא זינדאָפּפֿער‪.‬‬ ‫פֿלאַנקען‪ ,‬און דאָס רױטפֿלײש איבערן‬
‫‪ 4‬און ער זאָל ברענגען דעם אָקס צום‬ ‫לעבער – ב ַײ די נירן זאָל ער עס‬
‫אײַנגאַנג פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד פֿאַר גאָט‪,‬‬ ‫אַראָפּנעמען‬
‫און זאָל אָנלענען זײַן האַנט אױפֿן קאָפּ‬ ‫‪ 11‬און דער כּ ֹהן זאָל עס דעמפֿן אױפֿן‬
‫פֿון דעם אָקס‪ ,‬און שעכטן דעם אָקס‬ ‫מזבח‪ַ ,‬א שפּײַז פֿון פֿײַעראָפּפֿער צו‬
‫פֿאַר גאָט‪.‬‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫‪ 5‬און דער געזאַלבטער כּ ֹהן זאָל‬ ‫‪ 12‬און אױב ַא ציג איז זײַן קָרבן‪ ,‬זאָל‬
‫נעמען פֿון דעם בלוט פֿון אָקס‪ ,‬און זאָל‬ ‫ער אים גענענען פֿאַר גאָט‪.‬‬
‫עס ברענגען צום אוֹהל‪-‬מוֹעד‪.‬‬ ‫‪ 13‬און ער זאָל אָנלענען זײַן האַנט‬
‫‪ 6‬און דער כּ ֹהן זאָל אײַנטונקען זײַן‬ ‫אױף זײַן קאָפּ‪ ,‬און אים שעכטן פֿאַרן‬
‫פֿינגער אין דעם בלוט‪ ,‬און שפּריצן פֿון‬ ‫אוֹהל‪-‬מוֹעד; און די קינדער פֿון אַהרן‬
‫‪151‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪4:7—4:24‬‬
‫אים צוברענגען פֿאַרן אוֹהל‪-‬מוֹעד‪.‬‬ ‫דעם בלוט זיבן מאָל פֿאַר גאָט‪ ,‬פֿאַר‬
‫‪ 15‬און די עלטסטע פֿון דער עדה‬ ‫דעם פָּרוֹכֶת פֿון הײליקטום‪.‬‬
‫זאָלן אָנלענען זײערע הענט אױפֿן קאָפּ‬ ‫‪ 7‬און דער כּ ֹהן זאָל אַרױפֿטאָן‬
‫פֿון אָקס פֿאַר גאָט‪ ,‬און מע זאָל שעכטן‬ ‫פֿון דעם בלוט אױף די הערנער‬
‫דעם אָקס פֿאַר גאָט‪.‬‬ ‫פֿון דעם מזבח פֿאַר װײַרױך פֿון‬
‫‪ 16‬און דער געזאַלבטער כּ ֹהן זאָל‬ ‫שמעקעדיקע געװירצן װאָס פֿאַר גאָט‬
‫ברענגען פֿון דעם בלוט פֿון אָקס צום‬ ‫אין אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬און דאָס גאַנצע בלוט‬
‫אוֹהל‪-‬מוֹעד‪.‬‬ ‫פֿון אָקס זאָל ער אױסגיסן אָן גרונט‬
‫‪ 17‬און דער כּ ֹהן זאָל אײַנטונקען זײַן‬ ‫פֿון דעם מזבח פֿאַר בראַנדאָפּפֿער װאָס‬
‫פינגער אין דעם בלוט‪ ,‬און שפּריצן‬ ‫בײַם אײַנגאַנג פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד‪.‬‬
‫זיבן מאָל פֿאַר גאָט‪ ,‬פאָרנט פֿון פָּרוֹכֶת‪.‬‬ ‫‪ 8‬און דאָס גאַנצע פֿעטס פֿון דעם‬
‫‪ 18‬און ער זאָל אַרױפֿטאָן פֿון דעם‬ ‫אָקס פֿון זינדאָפּפֿער זאָל ער פֿון אים‬
‫בלוט אױף די הערנער פֿון דעם‬ ‫אַראָפּנעמען‪ :‬דאָס פֿעטס װאָס דעקט‬
‫מזבח װאָס פֿאַר גאָט‪ ,‬װאָס אין‬ ‫צו די אינגעװײד‪ ,‬און דאָס גאַנצע פֿעטס‬
‫אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬און דאָס גאַנצע בלוט זאָל‬ ‫װאָס אױף די אינגעװײד‪,‬‬
‫ער אױסגיסן אָן גרונט פֿון דעם מזבח‬ ‫‪ 9‬און בײדע נירן‪ ,‬און דאָס פֿעטס‬
‫פֿאַר בראַנדאָפּפֿער װאָס בײַם אײַנגאַנג‬ ‫װאָס אױף זײ‪ ,‬װאָס ב ַײ די פֿלאַנקען‪,‬‬
‫פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד‪.‬‬ ‫און דאָס רױטפֿלײש איבערן לעבער –‬
‫‪ 19‬און דאָס גאַנצע פֿעטס זײַנס זאָל‬ ‫ב ַײ די נירן זאָל ער עס אַראָפּנעמען‪,‬‬
‫ער אַראָפּנעמען פֿון אים‪ ,‬און דעמפֿן‬ ‫‪ 10‬אַזױ װי עס װערט אַראָפּגענומען‬
‫אױפֿן מזבח‪.‬‬ ‫פֿון דעם אָקס פֿון פֿרידאָפּפֿער; און‬
‫‪ 20‬און ער זאָל טאָן מיט דעם אָקס‪,‬‬ ‫דער כּ ֹהן זאָל עס דעמפֿן אױפֿן מזבח‬
‫אַזױ װי ער האָט געטאָן מיט דעם אָקס‬ ‫פֿאַר בראַנדאָפּפֿער‪.‬‬
‫פֿון זינדאָפּפֿער; גענױ אַזױ זאָל ער טאָן‬ ‫‪ 11‬און דאָס פֿעל פֿון דעם אָקס‪ ,‬און‬
‫מיט אים; און דער כּ ֹהן זאָל מכַפּר זײַן‬ ‫דאָס גאַנצע פֿלײש זײַנס‪ ,‬מיט זײַן‬
‫אױף זײ‪ ,‬און זײ װעט פֿאַרגעבן װערן‪.‬‬ ‫קאָפּ‪ ,‬און מיט זײַנע קני‪ ,‬און זײַנע‬
‫‪ 21‬און ער זאָל אַרױסטראָגן‬ ‫אינגעװײד‪ ,‬און זײַן מיסט –‬
‫דעם אָקס אױסן לאַגער‪ ,‬און אים‬ ‫‪ 12‬דעם גאַנצן אָקס זאָל ער‬
‫פֿאַרברענען‪ ,‬אַזױ װי ער האָט‬ ‫אַרױסטראָגן אױסן לאַגער אין ַא‬
‫פֿאַרברענט דעם פֿריערדיקן אָקס; ַא‬ ‫רײנעם אָרט‪ ,‬װוּ מע שיט אױס די אַש‪,‬‬
‫זינדאָפּפֿער פֿאַר קהל איז דאָס‪.‬‬ ‫און אים פֿאַרברענען אױף האָלץ אין‬
‫‪ 22‬אַז ַא פֿירשט װעט זינדיקן‪ ,‬און‬ ‫פֿײַער; װוּ מע שיט אױס די אַש זאָל‬
‫װעט טאָן דורך ַא פֿאַרזע אײנע פֿון אַלע‬ ‫ער פֿאַרברענט װערן‪.‬‬
‫פֿאַרבאָטזאַכן פֿון יהוה זײַן גאָט װאָס‬ ‫‪ 13‬און אױב די גאַנצע עדה פֿון‬
‫טאָרן ניט געטאָן װערן‪ ,‬און װעט זיך‬ ‫ישׂראל װעט פֿאַרזען‪ ,‬װײַל ַא זאַך‬
‫פֿאַרשולדיקן;‬ ‫װעט זײַן פֿאַרהױלן פֿון די אױגן פֿון‬
‫‪ 23‬אױב אים װערט באַװוּסט זײַן זינד‬ ‫קהל‪ ,‬און זײ װעלן טאָן אײנע פֿון‬
‫װאָס ער האָט זיך דערין פֿאַרזינדיקט‪,‬‬ ‫אַלע פֿאַרבאָטזאַכן פֿון גאָט װאָס‬
‫זאָל ער ברענגען פֿאַר זײַן קָרבן ַא‬ ‫טאָרן ניט געטאָן װערן‪ ,‬און װעלן זיך‬
‫ציגנבאָק‪ַ ,‬א זָכר אָן ַא פֿעלער‪.‬‬ ‫פֿאַרשולדיקן‪,‬‬
‫‪ 24‬און ער זאָל אָנלענען זײַן האַנט‬ ‫‪ 14‬און זײ װעט באַװוּסט װערן די‬
‫אױפֿן קאָפּ פֿון באָק‪ ,‬און אים שעכטן‬ ‫זינד װאָס זײ האָבן זיך דערמיט‬
‫אין דעם אָרט װוּ מע שעכט דאָס‬ ‫פֿאַרזינדיקט‪ ,‬זאָל קהל ברענגען ַא יונגן‬
‫בראַנדאָפּפֿער פֿאַר גאָט; ַא זינדאָפּפֿער‬ ‫אָקס פֿאַר ַא זינדאָפּפֿער‪ ,‬און זײ זאָלן‬
‫‪4:25—5:4‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪152‬‬
‫זאָל ער ברענגען ַא זי אָן ַא פֿעלער‪.‬‬ ‫איז דאָס‪.‬‬

‫‪ 33‬און ער זאָל אָנלענען זײַן האַנט‬ ‫‪ 25‬און דער כּ ֹהן זאָל נעמען פֿון דעם‬
‫אױפֿן קאָפּ פֿון זינדאָפּפֿער‪ ,‬און זאָל עס‬ ‫בלוט פֿון זינדאָפּפֿער מיט זײַן פינגער‪,‬‬
‫שעכטן פֿאַר ַא זינדאָפּפֿער‪ ,‬אין דעם‬ ‫און אַרױפֿטאָן אױף די הערנער פֿון‬
‫אָרט װוּ מע שעכט דאָס בראַנדאָפּפֿער‪.‬‬ ‫דעם מזבח פֿאַר בראַנדאָפּפֿער; און‬
‫‪ 34‬און דער כּ ֹהן זאָל נעמען פֿון דעם‬ ‫דאָס איבעריקע בלוט זײַנס זאָל ער‬
‫בלוט פֿון זינדאָפּפֿער מיט זײַן פֿינגער‪,‬‬ ‫אױסגיסן אָן גרונט פֿון דעם מזבח פֿאַר‬
‫און אַרױפֿטאָן אױף די הערנער פֿון‬ ‫בראַנדאָפּפֿער‪.‬‬
‫דעם מזבח פֿאַר בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬און‬ ‫‪ 26‬און דאָס גאַנצע פֿעטס זײַנס זאָל‬
‫דאָס גאַנצע בלוט זײַנס זאָל ער‬ ‫ער דעמפֿן אױפֿן מזבח‪ ,‬אַזױ װי דאָס‬
‫אױסגיסן אָן גרונט פֿון מזבח‪.‬‬ ‫פֿעטס פֿון דעם פֿרידאָפּפֿער; און דער‬
‫‪ 35‬און דאָס גאַנצע פֿעטס זײַנס זאָל‬ ‫כּ ֹהן זאָל מכַפּר זײַן אױף אים פֿון װעגן‬
‫ער אַראָפּנעמען‪ ,‬אַזױ װי דאָס פֿעטס‬ ‫זײַן זינד‪ ,‬און אים װעט פֿאַרגעבן װערן‪.‬‬
‫פֿון שעפּס װערט אַראָפּגענומען פֿון‬ ‫‪ 27‬און אױב אַן אײנצלנער מענטש‬
‫דעם פֿרידאָפּפֿער; און דער כּ ֹהן זאָל‬ ‫פֿון דעם פֿאָלק פֿון לאַנד װעט זינדיקן‬
‫עס דעמפֿן אױפֿן מזבח‪ ,‬אױף די‬ ‫דורך ַא פֿאַרזע‪ ,‬מיט װאָס ער װעט טאָן‬
‫פֿײַעראָפּפֿער פֿון גאָט; און דער כּ ֹהן‬ ‫אײנע פֿון די פֿאַרבאָטזאַכן פֿון גאָט‬
‫זאָל מכַפּר זײַן אױף אים פֿון װעגן זײַן‬ ‫װאָס טאָרן ניט געטאָן װערן‪ ,‬און װעט‬
‫זינד װאָס ער האָט געזינדיקט‪ ,‬און אים‬ ‫זיך פֿאַרשולדיקן;‬
‫װעט פֿאַרגעבן װערן‪.‬‬ ‫‪ 28‬אױב מע מאַכט אים װיסן זײַן‬
‫און אַז עמיצער װעט זינדיקן מיט‬ ‫זינד װאָס ער האָט געזינדיקט‪ ,‬זאָל ער‬
‫װאָס ער װעט הערן דעם קָול פֿון‬
‫באַשװערונג‪ ,‬װען ער איז אַן עדות‪ ,‬ס ַײ‬
‫‪5‬‬ ‫ברענגען פֿאַר זײַן קָרבן ַא ציג אָן ַא‬
‫פֿעלער‪ַ ,‬א זי‪ ,‬פֿאַר דער זינד װאָס ער‬
‫ער האָט געזען‪ ,‬ס ַײ ער װײס עפּעס –‬ ‫האָט געזינדיקט‪.‬‬
‫אױב ער װעט ניט אױסזאָגן‪ ,‬און טראָגן‬ ‫‪ 29‬און ער זאָל אָנלענען זײַן האַנט‬
‫אױף זיך ַא זינד;‬ ‫אױפֿן קאָפּ פֿון דעם זינדאָפּפֿער‪ ,‬און‬
‫‪ 2‬אָדער אַז עמיצער װעט זיך אָנרירן‬ ‫שעכטן דאָס זינדאָפּפֿער אין דעם אָרט‬
‫אָן עפּעס אַן אומרײנער זאַך‪ ,‬ס ַײ אָן‬ ‫פֿון דעם בראַנדאָפּפֿער‪.‬‬
‫דער נבֿלה פֿון אַן אומרײנער חיה‪ ,‬ס ַײ‬ ‫‪ 30‬און דער כּ ֹהן זאָל נעמען פֿון זײַן‬
‫אָן דער נבֿלה פֿון אַן אומרײנער בהמה‪,‬‬ ‫בלוט מיט זײַן פֿינגער‪ ,‬און אַרױפֿטאָן‬
‫ס ַײ אָן דער נבֿלה פֿון אַן אומרײנעם‬ ‫אױף די הערנער פֿון דעם מזבח פֿאַר‬
‫שרץ‪ ,‬און עס װעט זײַן פֿאַרהױלן פֿון‬ ‫בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬און דאָס גאַנצע בלוט‬
‫אים אַז ער איז אומרײן‪ ,‬און ער װעט‬ ‫זײַנס זאָל ער אױסגיסן אָן גרונט פֿון‬
‫זיך פֿאַרשולדיקן;‬ ‫מזבח‪.‬‬
‫‪ 3‬אָדער אַז ער װעט זיך אָנרירן‬ ‫‪ 31‬און דאָס גאַנצע פֿעטס זײַנס‬
‫אָן דער אומרײנקײט פֿון ַא מענטשן‪,‬‬ ‫זאָל ער אַראָפּנעמען‪ ,‬אַזױ װי דאָס‬
‫װאָס נאָר זײַן אומרײנקײט איז װאָס‬ ‫פֿעטס װערט אַראָפּגענומען פֿון דעם‬
‫ער איז אומרײן דערמיט‪ ,‬און עס‬ ‫פֿרידאָפּפֿער; און דער כּהן זאָל עס‬
‫װעט זײַן פֿאַרהױלן פֿון אים; און ער‬ ‫דעמפֿן אױפֿן מזבח פֿאַר ַא געשמאַקן‬
‫װעט זיך דערװיסן אַז ער האָט זיך‬ ‫ריח צו גאָט; און דער כּ ֹהן זאָל מכַפּר‬
‫פֿאַרשולדיקט;‬ ‫זײַן אױף אים‪ ,‬און אים װעט פֿאַרגעבן‬
‫‪ 4‬אָדער אַז עמיצער װעט שװערן‬ ‫װערן‪.‬‬
‫דורך אַרױסרעדן מיט די ליפּן צום‬ ‫‪ 32‬און אױב ַא שעפּס װעט ער‬
‫גוטן אָדער צום שלעכטן‪ ,‬װאָס נאָר‬ ‫ברענגען זײַן קָרבן פֿאַר ַא זינדאָפּפֿער‪,‬‬
‫‪153‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪5:5—5:18‬‬
‫אַרױפֿטאָן אױף אים אײל‪ .‬און ניט‬ ‫ַא מענטש װעט אַרױסרעדן מיט ַא‬
‫אַרױפֿלײגן אױף אים װײַרױך‪ ,‬װאָרום‬ ‫שבֿועה‪ ,‬און עס װעט זײַן פֿאַרהױלן פֿון‬
‫ַא זינדאָפּפֿער איז דאָס‪.‬‬ ‫אים; און ער װעט זיך דערװיסן אַז ער‬
‫‪ 12‬און ער זאָל עס ברענגען צום‬ ‫איז שולדיק אין אײנער פֿון די דאָזיקע‬
‫כּ ֹהן‪ ,‬און דער כּ ֹהן זאָל אָנהױפֿן פֿון‬ ‫זאַכן;‬
‫אים זײַן פֿולן הױפֿן – זײַן דערמאָנונג‬ ‫‪ 5‬איז‪ ,‬אַז ער פֿאַרשולדיקט זיך אין‬
‫– און דעמפֿן אױפֿן מזבח‪ ,‬אױף די‬ ‫אײנער פֿון דידאָזיקע זאַכן‪ ,‬זאָל ער‬
‫פֿײַעראָפּפֿער פֿון גאָט; ַא זינדאָפּפֿער‬ ‫זיך מתװדה זײַן אױף װאָס ער האָט‬
‫איז דאָס‪.‬‬ ‫געזינדיקט‪.‬‬
‫‪ 13‬און דער כּ ֹהן זאָל מכַפּר זײַן אױף‬ ‫‪ 6‬און ער זאָל ברענגען זײַן‬
‫אים פֿאַר זײַן זינד װאָס ער האָט‬ ‫שולדאָפּפֿער צו גאָט פֿאַר זײַן זינד‬
‫געזינדיקט אין אײנער פֿון די דאָזיקע‬ ‫װאָס ער האָט געזינדיקט‪ַ ,‬א זי פֿון‬
‫זאַכן‪ ,‬און אים װעט פֿאַרגעבן װערן‪.‬‬ ‫קלײנפֿי‪ַ ,‬א שעפּס אָדער ַא ציג‪ ,‬פֿאַר ַא‬
‫און עס זאָל געהערן צום כּ ֹהן אַזױ װי‬ ‫זינדאָפּפֿער; און דער כּ ֹהן זאָל מכַפּר‬
‫ַא שפּײַזאָפּפֿער‪.‬‬ ‫זײַן אױף אים פֿון װעגן זײַן זינד‪.‬‬
‫‪ 14‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬ ‫‪ 7‬און אױב זײַן האַנט פֿאַרמאָגט ניט‬
‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫גענוג אױף ַא לאַם‪ ,‬זאָל ער ברענגען‬
‫‪ 15‬אַז עמיצער װעט פֿעלשן ַא‬ ‫פֿאַר זײַן שולדאָפּפֿער פֿאַר װאָס ער‬
‫פֿעלשונג‪ ,‬און װעט זינדיקן דורך ַא‬ ‫האָט געזינדיקט‪ ,‬צװײ טורטלטױבן‪,‬‬
‫פֿאַרזע אַקעגן די הײליקײטן פֿון גאָט‪,‬‬ ‫אָדער צװײ יונגע טױבן‪ ,‬צו גאָט‪:‬‬
‫זאָל ער ברענגען זײַן שולדאָפּפֿער צו‬ ‫אײנע פֿאַר ַא זינדאָפּפֿער און אײנע‬
‫גאָט‪ַ :‬א װידער פֿון די שאָף‪ ,‬אָן‬ ‫פֿאַר ַא בראַנדאָפּפֿער‪.‬‬
‫ַא פֿעלער‪ ,‬לױט דײַן אָפּשאַצונג אין‬ ‫‪ 8‬און ער זאָל זײ ברענגען צום כּ ֹהן;‬
‫זילבער‪-‬שקָלים‪ ,‬אױפֿן הײליקן שֶקל‪,‬‬ ‫און ער זאָל מקרי ֿב זײַן די װאָס פֿאַר‬
‫פֿאַר ַא שולדאָפּפֿער‪.‬‬ ‫ַא זינדאָפּפֿער צוערשט‪ ,‬און אָפּקנײַפּן‬
‫‪ 16‬און װאָס ער האָט פֿאַרשולדיקט‬ ‫איר קאָפּ ב ַײ איר געניק‪ ,‬אָבער ניט‬
‫קעגן דער הײליקײט זאָל ער אָפּצאָלן‪,‬‬ ‫פֿאַנאַנדערשײדן‪.‬‬
‫און צולײגן דערצו ַא פֿינפֿטל דערפֿון‪,‬‬ ‫‪ 9‬און ער זאָל שפּריצן פֿון דעם בלוט‬
‫און דאָס געבן צום כּ ֹהן; און דער כּ ֹהן‬ ‫פֿון זינדאָפּפֿער אױף דער װאַנט פֿון‬
‫זאָל מכַפּר זײַן אױף אים מיט דעם‬ ‫מזבח און דער רעשט פֿון דעם בלוט‬
‫װידער פֿון שולדאָפּפֿער‪ ,‬און אים װעט‬ ‫זאָל אױסגעקװעטשט װערן אָן גרונט‬
‫פֿאַרגעבן װערן‪.‬‬ ‫פֿון מזבח; ַא זינדאָפּפֿער איז דאָס‪.‬‬
‫‪ 17‬און אױב עמיצער װעט זינדיקן‪,‬‬ ‫‪ 10‬און די צװײטע זאָל ער מאַכן‬
‫און װעט טאָן אײנע פֿון אַלע‬ ‫פֿאַר ַא בראַנדאָפּפֿער אַזױ װי דער‬
‫פֿאַרבאָטזאַכן פֿון גאָט װאָס טאָרן‬ ‫דין; און דער כּ ֹהן זאָל מכַפּר זײַן אױף‬
‫ניט געטאָן װערן‪ ,‬װײַל ער האָט‬ ‫אים פֿון װעגן זײַן זינד װאָס ער האָט‬
‫ניט געװוּסט‪ ,‬און ער װעט זיך‬ ‫געזינדיקט‪ ,‬און אים װעט פֿאַרגעבן‬
‫פֿאַרשולדיקן און טראָגן אױף זיך ַא‬ ‫װערן‪.‬‬
‫זינד‪,‬‬ ‫‪ 11‬און אױב זײַן האַנט פֿאַרמאָגט ניט‬
‫‪ 18‬זאָל ער ברענגען ַא װידער פֿון‬ ‫אױף צװײ טורטלטױבן‪ ,‬אָדער אױף‬
‫די שאָף‪ ,‬אָן ַא פֿעלער‪ ,‬לױט דײַן‬ ‫צװײ יונגע טױבן‪ ,‬זאָל ער ברענגען‬
‫אָפּשאַצונג‪ ,‬פֿאַר ַא שולדאָפּפֿער‪ ,‬צום‬ ‫פֿאַר זײַן קָרבן פֿאַר װאָס ער האָט‬
‫כּ ֹהן; און דער כּ ֹהן זאָל מכַפּר זײַן אױף‬ ‫געזינדיקט‪ַ ,‬א צענטל אֵיפֿה זעמלמעל‬
‫אים‪ ,‬פֿאַר דעם פֿאַרזע װאָס ער האָט‬ ‫פֿאַר ַא זינדאָפּפֿער; ער זאָל ניט‬
‫‪5:19—6:8‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪154‬‬
‫צַ ו‬ ‫פֿאַרזען‪ ,‬װײַל ער האָט ניט געװוּסט‪,‬‬

‫און אים װעט פֿאַרגעבן װערן‪.‬‬
‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪ 2‬באַפֿעל אַהר ֹנען און זײַנע זין‪ ,‬אַזױ‬
‫‪ַ 19‬א שולדאָפּפֿער איז דאָס;‬
‫זיך‬ ‫ער‬ ‫האָט‬ ‫פֿאַרשולדיקן‬
‫פֿאַרשולדיקט קעגן גאָט‬
‫צו זאָגן‪ :‬דאָס איז דער דין פֿון דעם‬
‫בראַנדאָפּפֿער‪ :‬דאָס איז דאָס װאָס גײט‬ ‫‪ 20‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬
‫אַרױף אױפֿן בראַנד אױפֿן מזבח אױף ַא‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫גאַנצע נאַכט ביז אין דער פֿרי; און דאָס‬ ‫‪ 21‬אַז עמיצער װעט זינדיקן‪ ,‬און‬
‫פֿײַער פֿון מזבח זאָל געהאַלטן װערן‬ ‫װעט פֿעלשן ַא פֿעלשונג אָן גאָט‪,‬‬
‫אין ברענען דערױף‪.‬‬ ‫און װעט פֿאַרלײקענען זײַן חבֿר אַן‬
‫‪ 3‬און דער כּ ֹהן זאָל אָנטאָן זײַן‬ ‫אײַנלאָג‪ ,‬אָדער ַא משכּון‪ ,‬אָדער ַא‬
‫לײַנען קלײד‪ ,‬און לײַנענע הױזן זאָל‬ ‫גזלה‪ ,‬אָדער ער װעט קריװדען זײַן‬
‫ער אָנטאָן אױף זײַן לײַב; און ער‬ ‫חבֿר;‬
‫זאָל אַראָפּנעמען די אַש אױף װאָס‬ ‫‪ 22‬אָדער ער האָט געפֿונען‬
‫דאָס פֿײַער האָט פֿאַרצערט דאָס‬ ‫פֿאַרלאָרנס און פֿאַרלײקנט עס‪ ,‬און‬
‫בראַנדאָפּפֿער אױפֿן מזבח‪ ,‬און ער זאָל‬ ‫שװערט פֿאַלש – אין אײנער פֿון די‬
‫עס אַהינטאָן לעבן מזבח‪.‬‬ ‫אַלע זאַכן װאָס ַא מענטש באַגײט‬
‫‪ 4‬און ער זאָל אױסטאָן זײַנע‬ ‫דערמיט ַא זינד;‬
‫קלײדער‪ ,‬און אָנטאָן אַנדערע‬ ‫‪ 23‬איז‪ ,‬אַז ער האָט אַזױ געזינדיקט‬
‫קלײדער‪ ,‬און אַרױסטראָגן די אַש‬ ‫און זיך פֿאַרשולדיקט‪ ,‬זאָל ער‬
‫אױסן לאַגער אין ַא רײנעם אָרט‪.‬‬ ‫אומקערן די גזלה װאָס ער האָט‬
‫‪ 5‬און דאָס פֿײַער אױפֿן מזבח זאָל‬ ‫געגזלט‪ ,‬אָדער די קריװדע װאָס ער‬
‫געהאַלטן װערן אין ברענען דערױף‪,‬‬ ‫האָט געקריװדעט‪ ,‬אָדער דעם אײַנלאָג‬
‫עס זאָל ניט פֿאַרלאָשן װערן‪ .‬און‬ ‫װאָס איז אײַנגעלײגט געװאָרן ב ַײ‬
‫דער כּ ֹהן זאָל אָנצינדן דערױף האָלץ‬ ‫אים‪ ,‬אָדער דאָס פֿאַרלאָרענע װאָס ער‬
‫פֿרימאָרגן אין פֿרימאָרגן; און ער זאָל‬ ‫האָט געפֿונען‪,‬‬
‫אױסלײגן דערױף דאָס בראַנדאָפּפֿער‪,‬‬
‫און דעמפֿן דערױף דאָס פֿעטס פֿון די‬ ‫‪ 24‬אָדער װאָס נאָר ער האָט‬
‫פֿרידאָפּפֿער‪.‬‬ ‫געשװאָרן דערױף פֿאַלש; און ער‬
‫‪ַ 6‬א פֿײַער זאָל תּמיד געהאַלטן װערן‬ ‫זאָל באַצאָלן דעם קרן דערפֿון‪ ,‬און‬
‫אין ברענען אױפֿן מזבח; עס זאָל ניט‬ ‫ַא פֿינפֿטל דערפֿון צולײגן דערצו; צו‬
‫פֿאַרלאָשן װערן‪.‬‬ ‫דעם װעמען עס געהערט זאָל ער עס‬
‫‪ 7‬און דאָס איז דער דין פֿון דעם‬ ‫אָפּגעבן אין דעם טאָג װאָס ער שפּירט‬
‫שפּײַזאָפּפֿער‪ :‬די קינדער פֿון אַהרן‬ ‫זיך שולדיק‪.‬‬
‫זאָלן עס גענענען פֿאַר גאָט פֿאָרנט פֿון‬ ‫‪ 25‬און ער זאָל ברענגען זײַן‬
‫מזבח‪.‬‬ ‫שולדאָפּפֿער צו גאָט‪ַ :‬א װידער פֿון‬
‫‪ 8‬און ער זאָל אַראָפּנעמען דערפֿון‬ ‫די שאָף‪ ,‬אָן ַא פֿעלער‪ ,‬לױט דײַן‬
‫מיט זײַן הױפֿן‪ :‬פֿון דעם זעמלמעל‬ ‫אָפּשאַצונג‪ ,‬פֿאַר ַא שולדאָפּפֿער צום‬
‫פֿון דעם שפּײַזאָפּפֿער‪ ,‬און פֿון זײַן‬ ‫כּ ֹהן‪.‬‬
‫אײל‪ ,‬און דעם גאַנצן װײַרױך װאָס‬ ‫‪ 26‬און דער כּ ֹהן זאָל מכַפּר זײַן אױף‬
‫אױפֿן שפּײַזאָפּפֿער; און ער זאָל דעמפֿן‬ ‫אים פֿאַר גאָט‪ ,‬און אים װעט פֿאַרגעבן‬
‫זײַן דערמאָנונג אױפֿן מזבח פֿאַר ַא‬ ‫װערן װאָס נאָר פֿון אַלעם דעם ער האָט‬
‫געשמאַקן ריח צו גאָט‪.‬‬ ‫געטאָן זיך צו פֿאַרשולדיקן דערמיט‪.‬‬
‫‪155‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪6:9—7:4‬‬
‫דעם זינדאָפּפֿער‪ :‬אין דעם אָרט װוּ‬ ‫‪ 9‬און דאָס איבעריקע פֿון אים זאָלן‬
‫דאָס בראַנדאָפּפֿער װערט געשאָכטן‪,‬‬ ‫עסן אַהרן און זײַנע זין; אומגעזײַערט‬
‫זאָל געשאָכטן װערן דאָס זינדאָפּפֿער‬ ‫זאָל עס געגעסן װערן‪ ,‬אין ַא הײליקן‬
‫פֿאַר גאָט; ַא הײליקסטע הײליקײט איז‬ ‫אָרט; אין הױף פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד זאָלן זײ‬
‫דאָס‪.‬‬ ‫עס עסן‪.‬‬
‫‪ 19‬דער כּ ֹהן װאָס ברענגט עס אױף‬ ‫‪ 10‬עס זאָל ניט געבאַקט װערן‬
‫פֿאַר ַא זינדאָפּפֿער זאָל עס עסן; אין‬ ‫געזײַערט‪ .‬פֿאַר זײער חלק האָב‬
‫ַא הײליקן אָרט זאָל עס געגעסן װערן‪,‬‬ ‫איך דאָס זײ געגעבן פֿון מײַנע‬
‫אין הױף פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד‪.‬‬ ‫פֿײַעראָפּפֿער; ַא הײליקסטע הײליקײט‬
‫‪ 20‬אַלץ װאָס װעט זיך אָנרירן אָן זײַן‬ ‫איז דאָס‪ ,‬אַזױ װי דאָס זינדאָפּפֿער‪ ,‬און‬
‫פֿלײש‪ ,‬זאָל װערן הײליק; און אױב‬ ‫אַזױ װי דאָס שולדאָפּפֿער‪.‬‬
‫עס װעט אַרױפֿשפּריצן פֿון זײַן בלוט‬ ‫‪ 11‬יעטװעדער מאַנספּאַרשױן צװישן‬
‫אױף ַא בגד‪ ,‬זאָלסטו דאָס אױף װאָס‬ ‫די קינדער פֿון אַהרן מעג עס עסן; אַן‬
‫עס װעט אַרױפֿשפּריצן‪ ,‬װאַשן אין ַא‬ ‫אײביק רעכט אױף אײַערע דוֹר‪-‬דוֹרות‬
‫הײליקן אָרט‪.‬‬ ‫פֿון די פֿײַעראָפּפֿער פֿון גאָט; אַלץ‬
‫‪ 21‬און די לײמענע כּלי װאָס‬ ‫װאָס װעט זיך אָנרירן אָן דעם זאָל‬
‫עס װערט געקאָכט װערן דערין‪,‬‬ ‫װערן הײליק‪.‬‬
‫זאָל צעבראָכן װערן; און אױב עס‬ ‫‪ 12‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬
‫װערט געקאָכט אין ַא קופּערנע כּלי‪,‬‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫זאָל זי אױסגעשײַערט װערן‪ ,‬און‬ ‫‪ 13‬דאָס איז דער קָרבן פֿון אַהר ֹנען‬
‫אױסגעשװענקט װערן מיט װאַסער‪.‬‬ ‫און זײַנע זין‪ ,‬װאָס זײ זאָלן מקרי ֿב זײַן‬
‫‪ 22‬יעטװעדער מאַנספּאַרשױן צװישן‬ ‫צו גאָט אין דעם טאָג װאָס ער װערט‬
‫די כּ ֹהנים מעג דאָס עסן; ַא הײליקסטע‬ ‫געזאַלבט‪ַ :‬א צענטל אֵיפֿה זעמלמעל‬
‫הײליקײט איז דאָס‪.‬‬ ‫פֿאַר ַא שפּײַזאָפּפֿער תּמיד‪ַ ,‬א העלפֿט‬
‫‪ 23‬אָבער קײן זינדאָפּפֿער‪ ,‬װאָס‬ ‫דערפֿון אין דער פֿרי‪ ,‬און ַא העלפֿט‬
‫פֿון זײַן בלוט װערט געבראַכט אין‬ ‫דערפֿון אין אָװנט‪.‬‬
‫אוֹהל‪-‬מוֹעד כּדי מכַפּר צו זײַן אין‬ ‫‪ 14‬אױף ַא באַקפֿאַן‪ ,‬מיט אײל‪ ,‬זאָל‬
‫הײליקטום‪ ,‬זאָל ניט געגעסן װערן; אין‬ ‫עס געמאַכט װערן; גוט דורכגעשלאָגן‬
‫פֿײַער זאָל עס פֿאַרברענט װערן‪.‬‬ ‫זאָלסטו עס ברענגען; ַא געבאַקט‬
‫שפּײַזאָפּפֿער אין בראָקן זאָלסטו עס‬
‫און דאָס איז דער דין פֿון‬
‫דעם שולדאָפּפֿער‪ַ :‬א הײליקסטע‬ ‫‪7‬‬
‫הײליקײט איז דאָס‪.‬‬
‫מקרי ֿב זײַן פֿאַר ַא געשמאַקן ריח צו‬
‫‪ 15‬און דער כּ ֹהן װאָס איז דער‬
‫גאָט‪.‬‬
‫‪ 2‬אין דעם אָרט װוּ מע שעכט דאָס‬ ‫געזאַלבטער אױף זײַן אָרט פֿון צװישן‬
‫בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬זאָל מען שעכטן דאָס‬ ‫זײַנע זין‪ ,‬זאָל עס מאַכן; אַן אײביק‬
‫שולדאָפּפֿער; און זײַן בלוט זאָל מען‬ ‫געזעץ; אין גאַנצן צו גאָט זאָל עס‬
‫שפּרענגען אױפֿן מזבח רונד אַרום‪.‬‬ ‫געדעמפֿט װערן‪.‬‬
‫‪ 3‬און דאָס גאַנצע פֿעטס זײַנס זאָל‬ ‫‪ 16‬און יעטװעדער שפּײַזאָפּפֿער פֿון‬
‫מען מקרי ֿב זײַן פֿון אים‪ ,‬דעם װײדל‪,‬‬ ‫ַא כּ ֹהן זאָל אין גאַנצן פֿאַרברענט װערן;‬
‫און דאָס פֿעטס װאָס דעקט צו די‬ ‫עס זאָל ניט געגעסן װערן‪.‬‬
‫אינגעװײד‪,‬‬ ‫‪ 17‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬
‫‪ 4‬און בײדע נירן‪ ,‬און דאָס פֿעטס‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫װאָס אױף זײ‪ ,‬װאָס ב ַײ די פֿלאַנקען‪,‬‬ ‫‪ 18‬רעד צו אַהר ֹנען און צו זײַנע זין‪,‬‬
‫און דאָס רױטפֿלײש איבערן לעבער –‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬דאָס איז דער דין פֿון‬
‫‪7:5—7:21‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪156‬‬
‫װאָס שפּרענגט דאָס בלוט פֿון דעם‬ ‫ב ַײ די נירן זאָל מען עס אַראָפּנעמען‪.‬‬
‫פֿרידאָפּפֿער‪ ,‬צו אים זאָל עס געהערן‪.‬‬ ‫‪ 5‬און דער כּ ֹהן זאָל עס דעמפֿן אױפֿן‬
‫‪ 15‬און דאָס פֿלײש פֿון זײַן‬ ‫מזבח‪ַ ,‬א פֿײַעראָפּפֿער צו גאָט; ַא‬
‫פֿרידאָפּפֿער פֿון דאַנק מוז געגעסן‬ ‫שולדאָפּפֿער איז דאָס‪.‬‬
‫װערן אין דעם טאָג פֿון זײַן קָרבן; ער‬ ‫‪ 6‬יעטװעדער מאַנספּאַרשױן צװישן‬
‫זאָל ניט איבערלאָזן דערפֿון ביז אין‬ ‫די כּ ֹהנים מעג עס עסן; אין ַא‬
‫דער פֿרי‪.‬‬ ‫הײליקן אָרט זאָל עס געגעסן װערן; ַא‬
‫‪ 16‬אױב אָבער דאָס שלאַכטאָפּפֿער‬ ‫הײליקסטע הײליקײט איז דאָס‪.‬‬
‫פֿון זײַן קָרבן איז ַא נדר‪ ,‬אָדער ַא‬ ‫‪ 7‬װי דאָס זינדאָפּפֿער אַזױ דאָס‬
‫פֿרײַװיליקע גאָב‪ ,‬זאָל עס געגעסן‬ ‫שולדאָפּפֿער‪ ,‬אײן דין פֿאַר זײ; דער‬
‫װערן אין דעם טאָג װאָס ער איז‬ ‫כּ ֹהן װאָס איז דערמיט מכַפּר‪ ,‬צו אים‬
‫מקרי ֿב זײַן שלאַכטאָפּפֿער; און אױך‬ ‫זאָל עס געהערן‪.‬‬
‫אױף מאָרגן מעג װאָס בלײַבט דערפֿון‬ ‫‪ 8‬און דער כּ ֹהן װאָס איז מקרי ֿב‬
‫געגעסן װערן‪.‬‬ ‫עמיצנס ַא בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬זאָל דאָס‬
‫‪ 17‬אָבער װאָס בלײַבט פֿון דעם‬ ‫פֿעל פֿון דעם בראַנדאָפּפֿער װאָס ער‬
‫פֿלײש פֿון דעם שלאַכטאָפּפֿער אױפֿן‬ ‫האָט מקרי ֿב געװען‪ ,‬געהערן צו אים‪,‬‬
‫דריטן טאָג זאָל אין פֿײַער פֿאַרברענט‬ ‫צום כּ ֹהן‪.‬‬
‫װערן‪.‬‬ ‫‪ 9‬און איטלעך שפּײַזאָפּפֿער װאָס‬
‫‪ 18‬און אױב געגעסן װעט געגעסן‬ ‫װערט געבאַקן אין אױװן‪ ,‬און‬
‫װערן פֿון דעם פֿלײש פֿון זײַן‬ ‫איטלעכס װאָס װערט געמאַכט אין ַא‬
‫פֿרידאָפּפֿער אױפֿן דריטן טאָג‪ ,‬װעט‬ ‫בראָטפֿאַן‪ ,‬אָדער אױף ַא באַקפאַן‪ ,‬זאָל‬
‫עס ניט באַװיליקט װערן; עס װעט‬ ‫געהערן צו אים‪ ,‬צו דעם כּ ֹהן װאָס איז‬
‫ניט גערעכנט װערן דעם װאָס איז‬ ‫דאָס מקריבֿ‪.‬‬
‫דאָס מקריבֿ; אַן אומװערדיקײט װעט‬ ‫‪ 10‬און איטלעך שפּײַזאָפּפֿער‬
‫עס זײַן‪ ,‬און דער מענטש װאָס עסט‬ ‫פֿאַרמישט מיט אײל‪ ,‬אָדער טרוקן‪,‬‬
‫דערפֿון װעט טראָגן זײַן זינד‪.‬‬ ‫זאָל געהערן צו אַלע קינדער פֿון אַהרן‪,‬‬
‫‪ 19‬און דאָס פֿלײש װאָס װעט זיך‬ ‫צו אײנעם אַזױ װי צום אַנדערן‪.‬‬
‫אָנרירן אָן עפּעס אומרײנס‪ ,‬זאָל ניט‬ ‫‪ 11‬און דאָס איז דער דין פֿון דעם‬
‫געגעסן װערן; אין פֿײַער זאָל עס‬ ‫פֿרידאָפּפֿער װאָס עמיצער ברענגט צו‬
‫פֿאַרברענט װערן‪ .‬אָבער אַזױ דאָס‬ ‫גאָט‪:‬‬
‫פֿלײש – מעג איטלעכער װאָס איז רײן‪,‬‬ ‫‪ 12‬אױב ער ברענגט עס פֿאַר ַא‬
‫עסן דאָס פֿלײש‪.‬‬ ‫דאַנקגעבונג‪ ,‬זאָל ער ברענגען מיט‬
‫‪ 20‬און דער מענטש װאָס װעט עסן‬ ‫דעם דאַנקאָפּפֿער אומגעזײַערטע‬
‫פֿלײש פֿון ַא פֿרידאָפּפֿער װאָס צו גאָט‪,‬‬ ‫חלות פֿאַרמישט מיט אײל‪ ,‬און‬
‫מיט זײַן אומרײנקײט אױף אים‪ ,‬יענע‬ ‫אומגעזײַערטע קוכנס באַשמירט מיט‬
‫זעל זאָל פֿאַרשניטן װערן פֿון איר‬ ‫אײל‪ ,‬און זעמלמעל גוט דורכגעשלאָגן‪,‬‬
‫פֿאָלק‪.‬‬ ‫חלות פֿאַרמישט מיט אײל‪.‬‬
‫‪ 21‬און אַז עמיצער װעט זיך‬ ‫‪ 13‬אין אײנעם מיט חלות פֿון‬
‫אָנרירן אָן עפּעס אומרײנס‪ ,‬אָן דער‬ ‫געזײַערטן ברױט זאָל ער ברענגען זײַן‬
‫אומרײנקײט פֿון ַא מענטשן‪ ,‬אָדער‬ ‫אָפּפֿערגאָב ב ַײ זײַן פֿרידאָפּפֿער פֿון‬
‫אָן אַן אומרײנער בהמה‪ ,‬אָדער אָן‬ ‫דאַנק‪.‬‬
‫װאָסער עס איז אומרײנעם שרץ‪ ,‬און‬ ‫‪ 14‬און ער זאָל דערפֿון ברענגען‬
‫ער װעט עסן פֿון דעם פֿלײש פֿון ַא‬ ‫אײנס פֿון איטלעכער אָפּפֿערגאָב אַן‬
‫פֿרידאָפּפֿער װאָס צו גאָט‪ ,‬זאָל יענע‬ ‫אָפּשײדונג צו גאָט; צו דעם כּ ֹהן‬
‫‪157‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪7:22—8:4‬‬
‫זאָל געהערן דער רעכטער שענקל פֿאַר‬ ‫זעל פֿאַרשניטן װערן פֿון איר פֿאָלק‪.‬‬
‫ַא חלק‪.‬‬ ‫‪ 22‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬
‫פֿון‬ ‫ברוסט‬ ‫די‬ ‫‪ 34‬װאָרום‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫אױפֿהײבונג און דעם שענקל פֿון‬ ‫‪ 23‬רעד צו די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫אָפּשײדונג האָב איך גענומען פֿון‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬קײן חֵל ֿב פֿון אַן אָקס‪,‬‬
‫די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬פֿון זײערע‬ ‫אָדער ַא שעפּס‪ ,‬אָדער ַא ציג‪ ,‬זאָלט איר‬
‫פֿרידאָפּפֿער‪ ,‬און האָב זײ געגעבן צו‬ ‫ניט עסן‪.‬‬
‫אַהרן דעם כּ ֹהן און צו זײַנע קינדער‪,‬‬ ‫‪ 24‬און חֵל ֿב פֿון ַא געפאַלענער‪ ,‬און‬
‫פֿאַר אַן אײביקן רעכט‪ ,‬פֿון די קינדער‬ ‫חֵל ֿב פֿון ַא פֿאַרצוקטער‪ ,‬מעג פֿאַרטאָן‬
‫פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫װערן אױף אַלערלײ אַרבעט; אָבער‬
‫‪ 35‬דאָס איז דער טײל פֿון אַהר ֹנען‪,‬‬ ‫עסן זאָלט איר עס ניט עסן‪.‬‬
‫און דער טײל פֿון זײַנע קינדער‪ ,‬פֿון די‬ ‫‪ 25‬װאָרום איטלעכער װאָס עסט‬
‫פֿײַעראָפּפֿער פֿון גאָט‪ ,‬אין דעם טאָג‬ ‫חֵל ֿב פֿון ַא בהמה װאָס מע איז מקרי ֿב‬
‫װאָס מע האָט זײ געמאַכט גענענען צו‬ ‫פֿון איר ַא פֿײַעראָפּפֿער צו גאָט‪ ,‬זאָל‬
‫זײַן כּ ֹהנים צו גאָט;‬ ‫דער מענטש װאָס עסט עס‪ ,‬פֿאַרשניטן‬
‫‪ 36‬װאָס גאָט האָט באַפֿױלן זײ‬ ‫װערן פֿון זײַן פֿאָלק‪.‬‬
‫צו געבן פֿון די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬ ‫‪ 26‬און קײן בלוט זאָלט איר ניט עסן‬
‫אין דעם טאָג װאָס מע האָט זײ‬ ‫אין אַלע אײַערע װוינערטער‪ ,‬ס ַײ פֿון‬
‫געזאַלבט; אַן אײביק רעכט אױף‬ ‫אַן עָוף‪ ,‬ס ַײ פֿון ַא בהמה‪.‬‬
‫זײערע דוֹר‪-‬דוֹרות‪.‬‬ ‫‪ 27‬איטלעכער מענטש װאָס װעט‬
‫‪ 37‬דאָס איז דער דין פֿאַרן‬ ‫עסן װאָסער עס איז בלוט‪ ,‬יענע זעל‬
‫בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬פֿאַרן שפּײַזאָפּפֿער‪,‬‬ ‫זאָל פֿאַרשניטן װערן פֿון איר פֿאָלק‪.‬‬
‫און פֿאַרן זינדאָפּפֿער‪ ,‬און פֿאַרן‬ ‫‪ 28‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬
‫שולדאָפּפֿער‪ ,‬און פֿאַרן קָרבן פֿון‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫דערפֿילונג‪ ,‬און פֿאַרן פֿרידאָפּפֿער;‬
‫‪ 38‬װאָס גאָט האָט באַפֿױלן משהן‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬דער װאָס איז מקרי ֿב זײַן‬
‫אױפֿן באַרג סינַי‪ ,‬אין דעם טאָג װאָס‬ ‫פֿרידאָפּפֿער צו גאָט‪ ,‬ער זאָל ברענגען‬
‫ער האָט באַפֿױלן די קינדער פֿון ישׂראל‬ ‫זײַן קָרבן צו גאָט פֿון זײַן פֿרידאָפּפֿער‪.‬‬
‫מקרי ֿב צו זײַן זײערע קרבנות צו גאָט‪,‬‬
‫אין מדבר סינַי‪.‬‬ ‫‪ 30‬זײַנע הענט זאָלן ברענגען די‬
‫פֿײַעראָפּפֿער פֿון גאָט; דאָס פֿעטס‬
‫מיט דער ברוסט זאָל ער ברענגען;‬
‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪ 2‬נעם אַהר ֹנען און זײַנע זין מיט אים‪,‬‬
‫די ברוסט‪ ,‬כּדי זי אױפֿצוהײבן אַן‬
‫אױפֿהײבונג צו גאָט‪.‬‬
‫און די קלײדער‪ ,‬און דאָס אײל פֿון‬ ‫‪ 31‬און דער כּ ֹהן זאָל דעמפֿן דאָס‬
‫זאַלבונג‪ ,‬און דעם אָקס פֿון זינדאָפּפֿער‪,‬‬ ‫פֿעטס אױפֿן מזבח‪ ,‬און די ברוסט‬
‫און די צװײ װידערס‪ ,‬און דעם קאָרב‬ ‫זאָל געהערן צו אַהר ֹנען און צו זײַנע‬
‫אומגעזײַערטן ברױט;‬ ‫קינדער‪.‬‬
‫‪ 3‬און די גאַנצע עדה זאַמל אײַן צום‬ ‫‪ 32‬און דעם רעכטן שענקל זאָלט‬
‫אײַנגאַנג פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד‪.‬‬ ‫איר געבן אַן אָפּשײדונג צום כּ ֹהן פֿון‬
‫‪ 4‬האָט משה געטאָן אַזױ װי גאָט‬ ‫אײַערע פֿרידאָפּפֿער‪.‬‬
‫האָט אים באַפֿױלן; און די עדה האָט‬ ‫‪ 33‬דער פֿון די קינדער פֿון אַהרן‬
‫זיך אײַנגעזאַמלט צום אײַנגאַנג פֿון‬ ‫װאָס איז מקרי ֿב דאָס בלוט פֿון דעם‬
‫אוֹהל‪-‬מוֹעד‪.‬‬ ‫פֿרידאָפּפֿער און דאָס פֿעטס‪ ,‬צו אים‬
‫‪8:5—8:22‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪158‬‬
‫זינדאָפּפֿער‪.‬‬ ‫‪ 5‬און משה האָט געזאָגט צו דער‬

‫‪ 15‬און מע האָט אים געשאָכטן; און‬ ‫עדה‪ :‬דאָס איז די זאַך װאָס גאָט האָט‬
‫משה האָט גענומען דאָס בלוט‪ ,‬און‬ ‫באַפֿױלן צו טאָן‪.‬‬
‫האָט אַרױפֿגעטאָן מיט זײַן פינגער‬ ‫‪ 6‬און משה האָט געמאַכט גענענען‬
‫אױף די הערנער פֿון מזבח רונד‬ ‫אַהר ֹנען און זײַנע זין‪ ,‬און ער האָט זײ‬
‫אַרום‪ ,‬און גערײניקט דעם מזבח‪,‬‬ ‫געװאַשן מיט װאַסער‪.‬‬
‫און דאָס איבעריקע בלוט האָט ער‬ ‫‪ 7‬און ער האָט אַרױפֿגעטאָן אױף אים‬
‫אױסגעגאָסן אָן גרונט פֿון מזבח‪ ,‬און‬ ‫דאָס העמדל‪ ,‬און אים אַרומגעגורט‬
‫אים געהײליקט‪ ,‬כּדי מכַפּר צו זײַן אױף‬ ‫מיטן גאַרטל‪ ,‬און אים אָנגעקלײדט‬
‫אים‪.‬‬ ‫דעם מאַנטל‪ ,‬און אַרױפֿגעטאָן אױף‬
‫‪ 16‬און ער האָט גענומען דאָס גאַנצע‬ ‫אים דעם אֵפוֹד‪ ,‬און אים אַרומגעגורט‬
‫פֿעטס װאָס אױף די אינגעװײד‪ ,‬און‬ ‫מיט דעם אַרומבאַנד פֿון אֵפוֹד‪ ,‬און אים‬
‫דאָס רױטפֿלײש פֿון לעבער‪ ,‬און בײדע‬ ‫אָנגעבונדן דעם אֵפוֹד דערמיט‪.‬‬
‫נירן און זײער פֿעטס‪ ,‬און משה האָט‬ ‫‪ 8‬און ער האָט אָנגעטאָן אױף אים‬
‫עס געדעמפֿט אױפֿן מזבח‪.‬‬ ‫דעם חושן‪ ,‬און אַרױפֿגעטאָן אױפֿן‬
‫‪ 17‬און דעם אָקס מיט זײַן פֿעל‪ ,‬און‬ ‫חושן די אורים‪-‬ותּומים‪.‬‬
‫זײַן פֿלײש‪ ,‬און זײַן מיסט‪ ,‬האָט מען‬ ‫‪ 9‬און ער האָט אים אָנגעטאָן די‬
‫פֿאַרברענט אין פֿײַער אױסן לאַגער‪,‬‬ ‫הױב אױפֿן קאָפּ‪ ,‬און אַרױפֿגעטאָן אױף‬
‫אַזױ װי גאָט האָט משהן באַפֿױלן‪.‬‬ ‫דער הױב‪ ,‬אױף דער פאָדערזײַט‪ ,‬דאָס‬
‫גילדלערנע שטערנבלעך‪ ,‬די הײליקע‬
‫‪ 18‬און ער האָט געמאַכט גענענען‬ ‫קרױן‪ ,‬אַזױ װי גאָט האָט משהן‬
‫דעם װידער פֿון בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬און‬ ‫באַפֿױלן‪.‬‬
‫אַהרן און זײַנע זין האָבן אָנגעלענט‬
‫זײערע הענט אױפֿן קאָפּ פֿון דעם‬ ‫‪ 10‬און משה האָט גענומען דאָס אײל‬
‫װידער‪.‬‬ ‫פֿון זאַלבונג‪ ,‬און האָט געזאַלבט דעם‬
‫מִשכּן און אַלץ װאָס אין אים‪ ,‬און האָט‬
‫‪ 19‬און מע האָט אים געשאָכטן‪ ,‬און‬ ‫זײ געהײליקט‪.‬‬
‫משה האָט געשפּרענגט דאָס בלוט‬ ‫‪ 11‬און ער האָט געשפּריצט דערפֿון‬
‫אױפֿן מזבח רונד אַרום‪.‬‬ ‫אױפֿן מזבח זיבן מאָל; און ער האָט‬
‫‪ 20‬און דעם װידער האָט מען‬ ‫געזאַלבט דעם מזבח‪ ,‬און אַלע זײַנע‬
‫צעשניטן אױף זײַנע שטיקער‪ ,‬און‬ ‫כּלים‪ ,‬און דעם האַנטפאַס און זײַן‬
‫משה האָט געדעמפֿט דעם קאָפּ און די‬ ‫געשטעל‪ ,‬זײ צו הײליקן‪.‬‬
‫שטיקער און דאָס פֿעטס‪.‬‬ ‫‪ 12‬און ער האָט אַרױפֿגעגאָסן פֿון‬
‫‪ 21‬און די אינגעװײד און די קני‬ ‫דעם אײל פֿון זאַלבונג אױף אַהרנס‬
‫האָט מען אָפּגעשװענקט מיט װאַסער‪,‬‬ ‫קאָפּ‪ ,‬און האָט אים געזאַלבט‪ ,‬אים צו‬
‫און משה האָט געדעמפֿט דעם גאַנצן‬ ‫הײליקן‪.‬‬
‫װידער אױפֿן מזבח; ַא בראַנדאָפּפֿער‬ ‫‪ 13‬און משה האָט געמאַכט גענענען‬
‫איז דאָס געװען‪ ,‬פֿאַר ַא געשמאַקן ריח‬ ‫אַהרנס זין‪ ,‬און האָט זײ אָנגעטאָן‬
‫ַא פֿײַעראָפּפֿער איז דאָס געװען צו‬ ‫העמדלעך‪ ,‬און זײ אָנגעגורט גאַרטלען‪,‬‬
‫גאָט‪ ,‬אַזױ װי גאָט האָט משהן באַפֿױלן‪.‬‬ ‫און זײ אָנגעבונדן היטלען‪ ,‬אַזױ װי‬
‫‪ 22‬און ער האָט געמאַכט גענענען‬ ‫גאָט האָט משהן באַפֿױלן‪.‬‬
‫דעם צװײטן װידער‪ ,‬דעם װידער פֿון‬ ‫‪ 14‬און ער האָט געמאַכט גענענען‬
‫דערפֿילונג‪ ,‬און אַהרן און זײַנע זין‬ ‫דעם אָקס פֿון זינדאָפּפֿער‪ ,‬און אַהרן‬
‫האָבן אָנגעלענט זײערע הענט אױפֿן‬ ‫און זײַנע זין האָבן אָנגעלענט זײערע‬
‫קאָפּ פֿון דעם װידער‪.‬‬ ‫הענט אױפֿן קאָפּ פֿון דעם אָקס פֿון‬
‫‪159‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪8:23—:9‬‬
‫‪ 30‬און משה האָט גענומען פֿון דעם‬ ‫‪ 23‬און מע האָט אים געשאָכטן‪ ,‬און‬
‫אײל פֿון זאַלבונג‪ ,‬און פֿון דעם בלוט‬ ‫משה האָט גענומען פֿון זײַן בלוט‪,‬‬
‫װאָס אױפֿן מזבח‪ ,‬און האָט געשפּריצט‬ ‫און אַרױפֿגעטאָן אױף אַהרנס רעכטן‬
‫אױף אַהר ֹנען‪ ,‬אױף זײַנע קלײדער‪,‬‬ ‫אױערלעפּל‪ ,‬און אױפֿן דױמען פֿון זײַן‬
‫און אױף זײַנע זין און אױף זײַנע‬ ‫רעכטער האַנט‪ ,‬און אױפֿן דױמען פֿון‬
‫זינס קלײדער מיט אים‪ ,‬און געהײליקט‬ ‫זײַן רעכטן פוס‪.‬‬
‫אַהר ֹנען‪ ,‬זײַנע קלײדער‪ ,‬און זײַנע זין‬ ‫‪ 24‬און מע האָט געמאַכט גענענען‬
‫און זײַנע זינס קלײדער מיט אים‪.‬‬ ‫אַהרנס זין‪ ,‬און משה האָט אַרױפֿגעטאָן‬
‫‪ 31‬און משה האָט געזאָגט צו אַהר ֹנען‬ ‫פֿון דעם בלוט אױף זײער רעכטן‬
‫און צו זײַנע זין‪ :‬קאָכט דאָס פֿלײש‬ ‫אױערלעפּל‪ ,‬און אױפֿן דױמען פֿון‬
‫בײַם אײַנגאַנג פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬און‬ ‫זײער רעכטער האַנט‪ ,‬און אױפֿן דױמען‬
‫דאָרטן זאָלט איר עס עסן‪ ,‬מיט‬ ‫פֿון זײער רעכטן פוס; און משה האָט‬
‫דעם ברױט װאָס אין דעם קאָרב פֿון‬ ‫געשפּרענגט דאָס בלוט אױפֿן מזבח‬
‫דערפֿילונג‪ ,‬לױט װי איך האָב באַפֿױלן‪,‬‬ ‫רונד אַרום‪.‬‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַהרן און זײַנע זין זאָלן‬ ‫‪ 25‬און ער האָט גענומען דאָס פֿעטס‪,‬‬
‫עס עסן‪.‬‬ ‫און דעם װײדל‪ ,‬און דאָס גאַנצע פֿעטס‬
‫‪ 32‬און װאָס בלײַבט פֿון דעם פֿלײש‬ ‫װאָס אױף די אינגעװײד‪ ,‬און דאָס‬
‫און פֿון דעם ברױט‪ ,‬זאָלט איר אין‬ ‫רױטפֿלײש פֿון לעבער‪ ,‬און בײדע נירן‬
‫פֿײַער פֿאַרברענען‪.‬‬ ‫און זײער פֿעטס‪ ,‬און דעם רעכטן‬
‫‪ 33‬און פֿון דעם אײַנגאַנג פֿון‬ ‫שענקל‪.‬‬
‫אוֹהל‪-‬מוֹעד זאָלט איר ניט אַרױסגײן‬ ‫‪ 26‬און פֿון דעם קאָרב אומגעזײַערטן‬
‫זיבן טעג‪ ,‬ביז דעם טאָג װאָס די טעג‬ ‫ברױט װאָס פֿאַר גאָט‪ ,‬האָט ער‬
‫פֿון אײַער דערפֿילונג װערן פול;‬ ‫גענומען אײן אומגעזײַערטע חלה‪ ,‬און‬
‫װאָרום זיבן טעג װעט מען דערפֿילן‬ ‫אײן חלה ברױט אױף אײל‪ ,‬און אײן‬
‫אײַער האַנט‪.‬‬ ‫קוכן‪ ,‬און האָט אַרױפֿגעטאָן אױפֿן‬
‫‪ 34‬אַזױ װי מע האָט געטאָן הײַנטיקן‬ ‫פֿעטס‪ ,‬און אױפֿן רעכטן שענקל‪.‬‬
‫טאָג‪ ,‬האָט גאָט באַפֿױלן צו טאָן‪ ,‬כּדי‬ ‫‪ 27‬און ער האָט אַרױפֿגעלײגט‬
‫מכַפּר צו זײַן אױף אײַך‪.‬‬ ‫אַלצדינג אױף די הענט פֿון אַהר ֹנען‪,‬‬
‫‪ 35‬און אין דעם אײַנגאַנג פֿון‬ ‫און אױף די הענט פֿון זײַנע זין‪ ,‬און‬
‫אוֹהל‪-‬מוֹעד זאָלט איר בלײַבן טאָג און‬ ‫האָט זײ אױפֿגעהױבן אַן אױפֿהײבונג‬
‫נאַכט זיבן טעג‪ ,‬און היטן די היטונג‬ ‫פֿאַר גאָט‪.‬‬
‫פֿון גאָט‪ ,‬כּדי איר זאָלט ניט שטאַרבן;‬
‫װאָרום אַזױ בין איך באַפֿױלן געװאָרן‪.‬‬ ‫‪ 28‬און משה האָט עס צוגענומען‬
‫‪ 36‬און אַהרן און זײַנע זין האָבן‬ ‫פֿון זײערע הענט‪ ,‬און געדעמפֿט‬
‫געטאָן אַלע זאַכן װאָס גאָט האָט‬ ‫אױפֿן מזבח איבערן בראַנדאָפּפֿער; ַא‬
‫באַפֿױלן דורך משהן‪.‬‬ ‫דערפֿילונג זײַנען זײ געװען‪ ,‬פֿאַר ַא‬
‫געשמאַקן ריח; ַא פֿײַעראָפּפֿער איז‬
‫דאָס געװען צו גאָט‪.‬‬
‫שְ מִ ינִי‬ ‫‪ 29‬און משה האָט גענומען די‬
‫ברוסט‪ ,‬און האָט זי אױפֿגעהױבן אַן‬
‫און עס איז געװען אױפֿן אַכטן‬
‫טאָג‪ ,‬האָט משה גערופֿן אַהר ֹנען‪,‬‬
‫און זײַנע זין‪ ,‬און די עלטסטע פֿון‬
‫‪9‬‬ ‫אױפֿהײבונג פֿאַר גאָט; דאָס איז‬
‫געװען משהן צום חלק פֿון דעם װידער‬
‫פֿון דערפֿילונג‪ ,‬אַזױ װי גאָט האָט‬
‫ישׂראל‪.‬‬ ‫משהן באַפֿױלן‪.‬‬
‫‪9:2—9:20‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪160‬‬
‫משהן‪.‬‬ ‫‪ 2‬און ער האָט געזאָגט צו אַהר ֹנען‪:‬‬

‫‪ 11‬און דאָס פֿלײש און דאָס פֿעל‬ ‫נעם דיר ַא קאַלב‪ַ ,‬א יונג רינד‪ ,‬פֿאַר‬
‫האָט מען פֿאַרברענט אין פֿײַער אױסן‬ ‫ַא זינדאָפּפֿער‪ ,‬און ַא װידער פֿאַר ַא‬
‫לאַגער‪.‬‬ ‫בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬אָן ַא פֿעלער‪ ,‬און ז ַײ‬
‫‪ 12‬און ער האָט געשאָכטן דאָס‬ ‫מקרי ֿב פֿאַר גאָט‪.‬‬
‫בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬און די זין פֿון אַהר ֹנען‬ ‫‪ 3‬און צו די קינדער פֿון ישׂראל‬
‫האָבן אים דערלאַנגט דאָס בלוט‪ ,‬און‬ ‫זאָלסטו רעדן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬נעמט‬
‫ער האָט עס געשפּרענגט אױפֿן מזבח‬ ‫ַא ציגנבאָק פֿאַר ַא זינדאָפּפֿער; און‬
‫רונד אַרום‪.‬‬ ‫ַא קאַלב און ַא שעפּס‪ ,‬יאָריקע אָן ַא‬
‫‪ 13‬און זײ האָבן אים דערלאַנגט דאָס‬ ‫פֿעלער‪ ,‬פֿאַר בראַנדאָפּפֿער;‬
‫בראַנדאָפּפֿער אין זײַנע שטיקער‪ ,‬און‬ ‫‪ 4‬און אַן אָקס און ַא װידער פֿאַר‬
‫דעם קאָפּ‪ ,‬און ער האָט עס געדעמפֿט‬ ‫פֿרידאָפּפֿער‪ ,‬צו שלאַכטן פֿאַר גאָט;‬
‫אױפֿן מזבח‪.‬‬ ‫און ַא שפּײַזאָפּפֿער פֿאַרמישט מיט‬
‫‪ 14‬און ער האָט אָפּגעשװענקט די‬ ‫אײל; װאָרום הײַנט טוט זיך גאָט‬
‫אינגעװײד און די קני‪ ,‬און געדעמפֿט‬ ‫באַװײַזן צו אײַך‪.‬‬
‫איבער דעם בראַנדאָפּפֿער אױפֿן מזבח‪.‬‬ ‫‪ 5‬האָבן זײ געבראַכט װאָס משה‬
‫‪ 15‬און ער האָט געמאַכט גענענען‬ ‫האָט באַפֿױלן פֿאַרן אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬און‬
‫דעם קָרבן פֿון פֿאָלק; און ער האָט‬ ‫די גאַנצע עדה האָט גענענט‪ ,‬און זיך‬
‫גענומען דעם באָק פֿון זינדאָפּפֿער‬ ‫געשטעלט פֿאַר גאָט‪.‬‬
‫װאָס פֿאַרן פֿאָלק‪ ,‬און האָט אים‬ ‫‪ 6‬און משה האָט געזאָגט‪ :‬דאָס איז די‬
‫געשאָכטן‪ ,‬און אים אױפֿגעבראַכט פֿאַר‬ ‫זאַך װאָס גאָט האָט באַפֿױלן איר זאָלט‬
‫ַא זינדאָפּפֿער אַזױ װי דאָס ערשטע‪.‬‬ ‫טאָן‪ ,‬כּדי די פּראַכט פֿון גאָט זאָל זיך‬
‫‪ 16‬און ער האָט געמאַכט גענענען‬ ‫באַװײַזן צו אײַך‪.‬‬
‫דאָס בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬און האָט עס‬ ‫‪ 7‬און משה האָט געזאָגט צו אַהר ֹנען‪:‬‬
‫געמאַכט אַזױ װי דער דין‪.‬‬ ‫גענען צום מזבח‪ ,‬און מאַך דײַן‬
‫‪ 17‬און ער האָט געמאַכט גענענען‬ ‫זינדאָפּפֿער און דײַן בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬און‬
‫דאָס שפּײַזאָפּפֿער‪ ,‬און האָט אָנגעפֿילט‬ ‫ז ַײ מכַפּר אױף זיך און אױפֿן פֿאָלק;‬
‫זײַן האַנט דערפֿון‪ ,‬און געדעמפֿט אױפֿן‬ ‫און מאַך דעם קָרבן פֿון פֿאָלק‪ ,‬און ז ַײ‬
‫מזבח‪ ,‬אַחוץ דעם בראַנדאָפּפֿער פֿון אין‬ ‫מכַפּר אױף זײ‪ ,‬אַזױ װי גאָט האָט‬
‫דער פֿרי‪.‬‬ ‫באַפֿױלן‪.‬‬
‫‪ 18‬און ער האָט געשאָכטן דעם אָקס‬ ‫‪ 8‬האָט אַהרן גענענט צום מזבח‪,‬‬
‫און דעם װידער‪ ,‬דאָס פֿרידאָפּפֿער‬ ‫און האָט געשאָכטן דאָס קאַלב פֿון‬
‫װאָס פֿאַרן פֿאָלק; און די זין פֿון‬ ‫זינדאָפּפֿער װאָס פֿאַר אים‪.‬‬
‫אַהר ֹנען האָבן אים דערלאַנגט דאָס‬ ‫‪ 9‬און די זין פֿון אַהר ֹנען האָבן‬
‫בלוט‪ ,‬און ער האָט עס געשפּרענגט‬ ‫גענענט צו אים דאָס בלוט‪ ,‬און ער‬
‫אױפֿן מזבח רונד אַרום‪.‬‬ ‫האָט אײַנגעטונקט זײַן פינגער אין‬
‫‪ 19‬און דאָס פֿעטס פֿון דעם אָקס און‬ ‫דעם בלוט‪ ,‬און אַרױפֿגעטאָן אױף די‬
‫פֿון דעם װידער‪ ,‬דעם װײדל‪ ,‬און דאָס‬ ‫הערנער פֿון מזבח‪ ,‬און דאָס איבעריקע‬
‫װאָס דעקט צו די אינגעװײד ‪ ,‬און די‬ ‫בלוט האָט ער אױסגעגאָסן אָן גרונט‬
‫נירן‪ ,‬און דאָס רױטפֿלײש פֿון לעבער‬ ‫פֿון מזבח‪.‬‬
‫–‬ ‫‪ 10‬און דאָס פֿעטס‪ ,‬און די נירן‪ ,‬און‬
‫‪ 20‬דאָס פֿעטס האָבן זײ אַרױפֿגעטאָן‬ ‫דאָס רױטפֿלײש פֿון לעבער‪ ,‬פֿון דעם‬
‫אױף די ברוסטן‪ ,‬און ער האָט געדעמפֿט‬ ‫זינדאָפּפֿער‪ ,‬האָט ער געדעמפֿט אױפֿן‬
‫דאָס פֿעטס אױפֿן מזבח‪.‬‬ ‫מזבח‪ ,‬אַזױ װי גאָט האָט באַפֿױלן‬
‫‪161‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪9:21—10:13‬‬
‫אױסן לאַגער‪.‬‬ ‫‪ 21‬און די ברוסטן און דעם רעכטן‬

‫‪ 5‬האָבן זײ גענענט‪ ,‬און האָבן זײ‬ ‫שענקל האָט אַהרן אױפֿגעהױבן אַן‬
‫אַרױסגעטראָגן אין זײערע העמדלעך‬ ‫אױפֿהײבונג פֿאַר גאָט‪ ,‬אַזױ װי משה‬
‫אױסן לאַגער‪ ,‬אַזױ װי משה האָט‬ ‫האָט באַפֿױלן‪.‬‬
‫גערעדט‪.‬‬ ‫‪ 22‬און אַהרן האָט אױפֿגעהױבן‬
‫‪ 6‬און משה האָט געזאָגט צו אַהר ֹנען‪,‬‬ ‫זײַנע הענט צום פֿאָלק‪ ,‬און האָט‬
‫און צו אֶל ָעזֶרן און צו איתָ מָרן‪ ,‬זײַנע‬ ‫זײ געבענטשט; און ער האָט‬
‫זין‪ :‬אײַערע קעפּ זאָלט איר ניט‬ ‫אַראָפּגענידערט פֿון מאַכן דאָס‬
‫לאָזן פֿאַרװאַקסן‪ ,‬און אײַערע קלײדער‬ ‫זינדאָפּפֿער און דאָס בראַנדאָפּפֿער און‬
‫זאָלט איר ניט אײַנרײַסן‪ ,‬כּדי איר זאָלט‬ ‫דאָס פֿרידאָפּפֿער‪.‬‬
‫ניט שטאַרבן‪ ,‬און אױף דער גאַנצער‬ ‫‪ 23‬און משה און אַהרן זײַנען‬
‫עדה װעט ער צערענען; נאָר אײַערע‬ ‫אַרײַנגעגאַנגען אין אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬און‬
‫ברידער‪ ,‬דאָס גאַנצע הױז פֿון ישׂראל‪,‬‬ ‫זײַנען אַרױסגעגאַנגען און האָבן‬
‫זאָלן באַװײנען די פֿאַרברענונג װאָס‬ ‫געבענטשט דאָס פֿאָלק; און די פּראַכט‬
‫גאָט האָט פֿאַרברענט‪.‬‬ ‫פֿון גאָט האָט זיך באַװיזן צום גאַנצן‬
‫‪ 7‬און פֿון אײַנגאַנג פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד‬ ‫פֿאָלק‪.‬‬
‫זאָלט איר ניט אַרױסגײן‪ ,‬כּדי איר זאָלט‬ ‫‪ 24‬און ַא פֿײַער איז אַרױסגעגאַנגען‬
‫ניט שטאַרבן; װאָרום דאָס אײל פֿון‬ ‫פֿון פֿאַר גאָט‪ ,‬און האָט פֿאַרצערט‬
‫גאָטס זאַלבונג איז אױף אײַך‪ .‬און זײ‬ ‫אױפֿן מזבח דאָס בראַנדאָפּפֿער און‬
‫האָבן געטאָן אַזױ װי דאָס װאָרט פֿון‬ ‫דאָס פֿעטס‪ .‬און דאָס גאַנצע פֿאָלק האָט‬
‫משהן‪.‬‬ ‫געזען‪ ,‬און זײ האָבן אױסגעשריען‪ ,‬און‬
‫‪ 8‬און גאָט האָט גערעדט צו אַהר ֹנען‪,‬‬ ‫זײַנען געפאַלן אױף זײער פּנים‪.‬‬
‫‪ 9‬װײַן און שטאַרק געטראַנק‬
‫זאָלסטו ניט טרינקען‪ ,‬דו און דײַנע‬
‫זין מיט דיר‪ ,‬װען איר גײט אַרײַן‬
‫און אַבֿיהוא‪ ,‬האָבן גענומען‬
‫איטלעכער זײַן פֿײַערפֿאַן‪ ,‬און האָבן‬
‫‪10‬‬
‫און די זין פֿון אַהר ֹנען‪ ,‬נָד ֿב‬
‫אין אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬כּדי איר זאָלט ניט‬ ‫אַרײַנגעלײגט דערין פֿײַער‪ ,‬און‬
‫שטאַרבן; אַן אײביק געזעץ אױף‬ ‫אַרױפֿגעטאָן דערױף װײַרױך‪ ,‬און‬
‫אײַערע דוֹר‪-‬דוֹרות;‬ ‫געבראַכט פֿאַר גאָט פֿרעמד פֿײַער‪,‬‬
‫‪ 10‬כּדי איר זאָלט אָפּשײדן צװישן‬ ‫װאָס ער האָט זײ ניט באַפֿױלן‪.‬‬
‫הײליקן און אומהײליקן‪ ,‬און צװישן‬ ‫‪ 2‬איז אַרױס ַא פֿײַער פֿון פֿאַר גאָט‪,‬‬
‫אומרײנעם און רײנעם;‬ ‫און האָט זײ פֿאַרצערט‪ ,‬און זײ זײַנען‬
‫‪ 11‬און לערנען די קינדער פֿון ישׂראל‬ ‫געשטאָרבן פֿאַר גאָט‪.‬‬
‫אַלע געזעצן װאָס גאָט האָט זײ‬ ‫‪ 3‬און משה האָט געזאָגט צו אַהר ֹנען‪:‬‬
‫געהײסן דורך משהן‪.‬‬ ‫דאָס איז װאָס גאָט האָט גערעדט‪,‬‬
‫‪ 12‬און משה האָט גערעדט צו‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬דורך מײַנע נאָנטע װעל‬
‫אַהר ֹנען‪ ,‬און צו אֶל ָעזָרן און צו‬ ‫איך געהײליקט װערן‪ ,‬און פֿאַרן גאַנצן‬
‫איתָ מָרן‪ ,‬זײַנע געבליבענע זין‪ :‬נעמט‬ ‫פֿאָלק װעל איך געערלעכט װערן‪.‬און‬
‫דאָס שפּײַזאָפּפֿער װאָס בלײַבט פֿון די‬ ‫אַהרן האָט געשװיגן‪.‬‬
‫פֿײַעראָפּפֿער פֿון גאָט‪ ,‬און עסט עס‬ ‫שאֶל‬ ‫‪ 4‬און משה האָט גערופֿן מי ָ‬
‫אומגעזײַערט לעבן מזבח; װאָרום ַא‬ ‫און אֶלצָפֿן‪ ,‬די זין פֿון עוזיאֵל‪ ,‬אַהרנס‬
‫הײליקסטע הײליקײט איז דאָס‪.‬‬ ‫פֿעטער‪ ,‬און האָט צו זײ געזאָגט‪:‬‬
‫‪ 13‬און איר זאָלט עס עסן אין ַא‬ ‫גענענט‪ ,‬טראָגט אַרױס אײַערע‬
‫הײליקן אָרט‪ ,‬װײַל דײַן רעכט און‬ ‫ברידער פֿון פֿאַר דעם הײליקטום‬
‫‪10:14—11:11‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪162‬‬

‫משהן און צו אַהר ֹנען‪ ,‬זײ אַזױ‬ ‫‪11‬‬
‫צו זאָגן‪:‬‬
‫דײַנע קינדערס רעכט איז דאָס פֿון די‬
‫פֿײַעראָפּפֿער פֿון גאָט; װאָרום אַזױ‬
‫בין איך באַפֿױלן געװאָרן‪.‬‬
‫‪ 2‬רעדט צו די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬ ‫‪ 14‬און די ברוסט פֿון אױפֿהײבונג און‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬דאָס זײַנען די לעבעדיקע‬ ‫דעם שענקל פֿון אָפּשײדונג זאָלט איר‬
‫זאַכן װאָס איר מעגט עסן פֿון אַלע‬ ‫עסן אין ַא רײנעם אָרט‪ ,‬דו‪ ,‬און דײַנע‬
‫בהמות װאָס אױף דער ערד‪.‬‬ ‫זין און דײַנע טעכטער מיט דיר; װאָרום‬
‫‪ 3‬איטלעכע װאָס איז באַקלױט מיט‬ ‫װי דײַן רעכט און דײַנע קינדערס‬
‫קלױען‪ ,‬און די קלױען זײַנען ב ַײ‬ ‫רעכט זײַנען זײ געגעבן געװאָרן פֿון די‬
‫איר צעשפּאָלטן‪ ,‬װאָס איז ַמ ֲעלֵה‪-‬ג ֵֶרה‬ ‫פֿרידאָפּפֿער פֿון די קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫צװישן בהמות‪ ,‬זי מעגט איר עסן‪.‬‬
‫‪ 4‬אָבער די דאָזיקע טאָרט איר ניט‬ ‫‪ 15‬דעם שענקל פֿון אָפּשײדונג‬
‫עסן פֿון די װאָס זײַנען ַמ ֲעלֵה‪-‬ג ֵֶרה‪,‬‬ ‫און די ברוסט פֿון אױפֿהײבונג זאָלן‬
‫און פֿון די װאָס זײַנען באַקלױט מיט‬ ‫זײ ברענגען מיט די פֿײַעראָפּפֿער‬
‫קלױען‪ :‬דעם קעמל‪ ,‬װײַל ַמ ֲעלֵה‪-‬ג ֵֶרה‬ ‫פֿון פֿעטס‪ ,‬כּדי זײ אױפֿצוהײבן אַן‬
‫איז ער‪ ,‬אָבער מיט קלױען איז ער ניט‬ ‫אױפֿהײבונג פֿאַר גאָט; און עס זאָל‬
‫באַקלױט; ער איז אומרײן פֿאַר אײַך‪.‬‬ ‫געהערן צו דיר‪ ,‬און צו דײַנע קינדער‬
‫מיט דיר‪ ,‬פֿאַר אַן אײביקן רעכט‪ ,‬אַזױ‬
‫‪ 5‬און דעם קיניגל‪ ,‬װײַל ַמ ֲעלֵה‪-‬ג ֵֶרה‬ ‫װי גאָט האָט באַפֿױלן‪.‬‬
‫איז ער‪ ,‬אָבער מיט קלױען איז ער ניט‬
‫באַקלױט; ער איז אומרײן פֿאַר אײַך‪.‬‬ ‫‪ 16‬און משה האָט נאָכפֿרעגן זיך‬
‫‪ 6‬און דעם האָז‪ ,‬װײַל ַמ ֲעלֵה‪-‬ג ֵֶרה איז‬ ‫נאָכגעפֿרעגט װעגן דעם באָק פֿון‬
‫ער‪ ,‬אָבער מיט קלױען איז ער ניט‬ ‫זינדאָפּפֿער‪ ,‬ערשט ער איז פֿאַרברענט‬
‫באַקלױט; ער איז אומרײן פֿאַר אײַך‪.‬‬ ‫געװאָרן‪ .‬האָט ער געצערנט אױף‬
‫‪ 7‬און דעם חזיר‪ ,‬װײַל באַקלױט מיט‬ ‫אֶל ָעזָרן און אױף איתָ מָרן‪ ,‬אַהרנס‬
‫קלױען איז ער‪ ,‬און די קלױען זײַנען‬ ‫געבליבענע זין‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫ב ַײ אים צעשפּאָלטן‪ ,‬אָבער ער איז ניט‬ ‫‪ 17‬פֿאַר װאָס האָט איר ניט געגעסן‬
‫ַמ ֲעלֵה‪-‬ג ֵֶרה; ער איז אומרײן פֿאַר אײַך‪.‬‬ ‫דאָס זינדאָפּפֿער אין הײליקן אָרט?‬
‫‪ 8‬פֿון זײער פֿלײש טאָרט איר ניט‬ ‫װאָרום ַא הײליקסטע הײליקײט איז‬
‫עסן‪ ,‬און אָן זײער נבֿלה טאָרט איר‬ ‫דאָס‪ ,‬און ער האָט דאָס אײַך געגעבן‪,‬‬
‫זיך ניט אָנרירן; אומרײן זײַנען זײ פֿאַר‬ ‫כּדי צו נעמען אױף זיך די זינד פֿון דער‬
‫אײַך‪.‬‬ ‫עדה‪ ,‬מכַפּר צו זײַן אױף זײ פֿאַר גאָט‪.‬‬
‫‪ 9‬די דאָזיקע מעגט איר עסן פֿון אַלץ‬ ‫‪ 18‬זײַן בלוט איז דאָך ניט געבראַכט‬
‫װאָס אין װאַסער‪ :‬אַלץ װאָס האָט‬ ‫געװאָרן אינעװײניק אין הײליקטום;‬
‫פֿלוספֿעדערן און שופּן אין װאַסער‪,‬‬ ‫עסן האָט איר עס געזאָלט עסן אין‬
‫אין די ימען און אין די טײַכן‪ ,‬זײ מעגט‬ ‫הײליקטום‪ ,‬אַזױ װי איך האָב באַפֿױלן‪.‬‬
‫איר עסן‪.‬‬ ‫‪ 19‬האָט אַהרן גערעדט צו משהן‪:‬‬
‫‪ 10‬און אַלץ װאָס האָט ניט‬ ‫אָט האָבן זײ הײַנט געבראַכט זײער‬
‫פֿלוספֿעדערן און שופּן‪ ,‬אין די ימען‬ ‫זינדאָפּפֿער און זײער בראַנדאָפּפֿער‬
‫און אין די טײַכן‪ ,‬פֿון אַלע װידמענונגען‬ ‫פֿאַר גאָט‪ ,‬און מיר האָט אַזױ װאָס‬
‫פֿון װאַסער‪ ,‬און פֿון אַלע לעבעדיקע‬ ‫געטראָפֿן‪ ,‬און אַז איך װאָלט געגעסן‬
‫באַשעפֿענישן װאָס אין װאַסער‪ ,‬זײ‬ ‫דאָס זינדאָפּפֿער הײַנט‪ ,‬װאָלט עס דען‬
‫זײַנען אַן אומװערדיקײט פֿאַר אײַך‪.‬‬ ‫װוילגעפֿעלן אין די אױגן פֿון גאָט?‬
‫‪ 11‬און אַן אומװערדיקײט זאָלן זײ‬ ‫‪ 20‬און משה האָט צוגעהערט‪ ,‬און עס‬
‫אײַך זײַן; פֿון זײער פֿלײש זאָלט איר‬ ‫איז װױלגעפֿעלן אין זײַנע אױגן‪.‬‬
‫‪163‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪11:12—11:32‬‬
‫אָן זײער נבֿלה‪ ,‬זאָל זײַן אומרײן ביזן‬ ‫ניט עסן‪ ,‬און זײער נבֿלה זאָלט איר‬
‫אָװנט‪.‬‬ ‫פֿאַראומװערדיקן‪.‬‬
‫‪ 25‬און איטלעכער װאָס טראָגט‬ ‫‪ 12‬אַלץ װאָס האָט ניט קײן‬
‫עפּעס פֿון זײער נבֿלה‪ ,‬זאָל װאַשן‬ ‫פֿלוספֿעדערן און שופּן אין װאַסער‪,‬‬
‫זײַנע קלײדער‪ ,‬און זײַן אומרײן ביזן‬ ‫דאָס איז אַן אומװערדיקײט פֿאַר אײַך‪.‬‬
‫אָװנט‪.‬‬ ‫‪ 13‬און די דאָזיקע זאָלט איר‬
‫‪ 26‬איטלעכער בהמה װאָס איז‬ ‫פֿױגלען;‬ ‫פֿון‬ ‫פֿאַראומװערדיקן‬
‫באַקלױט מיט קלױען‪ ,‬אָבער‬ ‫זײ טאָרן ניט געגעסן װערן; אַן‬
‫דורכגעשפּאָלטן זײַנען זײ ניט‬ ‫אומװערדיקײט זײַנען זײ‪ :‬דעם‬
‫דורכגעשפּאָלטן ב ַײ איר‪ ,‬אָדער זי איז‬ ‫אָדלער‪ ,‬און דעם בײנברעכער‪ ,‬און‬
‫ניט ַמ ֲעלֵה‪-‬ג ֵֶרה‪ ,‬זײ זײַנען אומרײן‬ ‫דעם שװאַרצאָדלער;‬
‫פֿאַר אײַך; איטלעכער װאָס רירט זיך‬ ‫‪ 14‬און די װײ‪ ,‬און דעם פֿאַלקפֿױגל‬
‫אָן זײ אָן‪ ,‬זאָל װערן אומרײן‪.‬‬ ‫לױט זײַנע מינים;‬
‫‪ 27‬און אַלע װאָס גײען אױף זײערע‬ ‫‪ 15‬יעטװעדער ראָב לױט זײַנע‬
‫לאַפּעס‪ ,‬צװישן אַלע חיות װאָס גײען‬ ‫מינים;‬
‫אױף פֿיר‪ ,‬זײ זײַנען אומרײן פֿאַר אײַך;‬ ‫‪ 16‬און דעם שטרױספֿױגל‪ ,‬און דעם‬
‫איטלעכער װאָס רירט זיך אָן אָן זײער‬ ‫נאַכטשפּאַרבער‪ ,‬און דעם ים‪-‬פֿױגל‪,‬‬
‫נבֿלה‪ ,‬זאָל זײַן אומרײן ביזן אָװנט‪.‬‬ ‫און דעם שפּאַרבער לױט זײַנע מינים;‬
‫‪ 28‬און דער װאָס טראָגט זײער נבֿלה‪,‬‬ ‫‪ 17‬און די אײַל‪ ,‬און דעם‬
‫זאָל װאַשן זײַנע קלײדער‪ ,‬און זײַן‬ ‫פֿישפֿרעסער‪ ,‬און די שטאָקאײַל;‬
‫אומרײן ביזן אָװנט; אומרײן זײַנען זײ‬ ‫‪ 18‬און דעם אוהו‪ ,‬און דעם פּעליקאַן‪,‬‬
‫פֿאַר אײַך‪.‬‬ ‫און דעם גײַער;‬
‫‪ 29‬און דאָס איז װאָס איז אומרײן‬ ‫‪ 19‬און דעם שטאָרך‪ ,‬דעם בושל לױט‬
‫פֿאַר אײַך צװישן די שרצים װאָס‬ ‫זײַנע מינים‪ ,‬און דעם אױערהאָן‪ ,‬און די‬
‫קריכן אױף דער ערד; דאָס װיזעלע‪,‬‬ ‫פֿלעדערמױז‪.‬‬
‫און די מױז‪ ,‬און די שילדקרעט לױט‬ ‫‪ 20‬און יעטװעדער געפֿליגלטע‬
‫אירע מינים;‬ ‫װידעמנונג װאָס גײט אױף פיר‪ ,‬זי איז‬
‫‪ 30‬און די גראָבמױז‪ ,‬און דער‬ ‫אַן אומװערדיקײט פֿאַר אײַך‪.‬‬
‫לאַנדקראָקאָדיל‪ ,‬און דער עקדעש‪,‬‬ ‫‪ 21‬אָבער דאָס מעגט איר עסן פֿון‬
‫און דער זאַמדעקדעש‪ ,‬און דער‬ ‫אַלע געפֿליגלטע װידמענונגען װאָס‬
‫כאַמעלעאָן‪.‬‬ ‫גײען אױף פֿיר‪ :‬דאָס װאָס האָט‬
‫‪ 31‬דאָס זײַנען די װאָס זײַנען‬ ‫געלענקען איבער זײַנע פֿיס‪ ,‬צו‬
‫אומרײן פֿאַר אײַך צװישן אַלע‬ ‫שפּרינגען מיט זײ אױף דער ערד‪.‬‬
‫שרצים; איטלעכער װאָס רירט זיך אָן‬ ‫‪ 22‬די דאָזיקע פֿון זײ מעגט איר עסן‪:‬‬
‫זײ אָן װען זײ זײַנען טױט‪ ,‬זאָל זײַן‬ ‫דעם הײשעריק לױט זײַנע מינים‪ ,‬און‬
‫אומרײן ביזן אָװנט‪.‬‬ ‫דעם גראָזפֿרעסער לױט זײַנע מינים‪,‬‬
‫‪ 32‬און אַלץ װאָס עפּעס פֿון זײ װעט‬ ‫און דעם שפּרינגהײשעריק לױט זײַנע‬
‫פאַלן דערױף װען זײ זײַנען טױט‪ ,‬זאָל‬ ‫מינים‪ ,‬און דעם גריל לױט זײַנע מינים‪.‬‬
‫װערן אומרײן‪ ,‬ס ַײ װאָסער עס איז‬ ‫‪ 23‬אָבער יעטװעדער אַנדערע‬
‫הילצערנע כּלי‪ ,‬אָדער ַא בגד‪ ,‬אָדער‬ ‫געפֿליגלטע װידמענונג װאָס האָט פֿיר‬
‫ַא פֿעל‪ ,‬אָדער ַא זאַק‪ ,‬איטלעכע כּלי‬ ‫פֿיס‪ ,‬זי איז אַן אומװערדיקײט פֿאַר‬
‫װאָס דערמיט װערט געטאָן אַרבעט‪,‬‬ ‫אײַך‪.‬‬
‫זאָל אַרײַנגעטאָן װערן אין װאַסער‪,‬‬ ‫‪ 24‬און פֿון די דאָזיקע װעט איר װערן‬
‫און זײַן אומרײן ביזן אָװנט‪ ,‬און װערן‬ ‫אומרײן; איטלעכער װאָס רירט זיך אָן‬
‫‪11:33—12:4‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪164‬‬
‫אױף דער ערד‪ ,‬זײ זאָלט איר ניט עסן‪,‬‬ ‫רײן‪.‬‬

‫װאָרום אַן אומװערדיקײט זײַנען זײ‪.‬‬ ‫‪ 33‬און איטלעכע לײמענע כּלי װאָס‬
‫‪ 43‬איר זאָלט ניט פֿאַראומװערדיקן‬ ‫אין איר װעט אַרײַנפאַלן עפּעס פֿון זײ‪,‬‬
‫אײַער זעל מיט קײן שרץ װאָס קריכט‪,‬‬ ‫זאָל אַלץ װאָס אין איר װערן אומרײן‪,‬‬
‫און איר זאָלט זיך ניט פֿאַראומרײניקן‬ ‫און זי זאָלט איר צעברעכן‪.‬‬
‫מיט זײ‪ ,‬און װערן אומרײן דורך זײ‪.‬‬ ‫‪ 34‬איטלעך עסנװאַרג דערין װאָס‬
‫‪ 44‬װאָרום איך בין יהוה אײַער גאָט‪,‬‬ ‫װערט געגעסן‪ ,‬װאָס דערױף איז‬
‫און איר זאָלט זיך הײליקן און זײַן‬ ‫געקומען װאַסער‪ ,‬זאָל װערן אומרײן;‬
‫הײליק‪ ,‬װאָרום איך בין הײליק; און‬ ‫און יעטװעדער געטראַנק װאָס װערט‬
‫איר זאָלט ניט פֿאַראומרײניקן אײַער‬ ‫געטרונקען אין אַלע אַזעלכע כּלים‪,‬‬
‫זעל מיט קײן שרץ װאָס װידמענט זיך‬ ‫זאָל װערן אומרײן‪.‬‬
‫אױף דער ערד‪.‬‬ ‫‪ 35‬און אַלץ װאָס עפּעס פֿון זײער‬
‫‪ 45‬װאָרום איך בין יהוה װאָס האָט‬ ‫נבֿלה װעט פאַלן דערױף‪ ,‬זאָל װערן‬
‫אײַך אױפֿגעבראַכט פֿון לאַנד מ ַ‬ ‫אומרײן; אױב ַא באַקאױװן אָדער ַא‬
‫אײַך צו זײַן צום גאָט; דרום זאָלט איר‬ ‫קאָכאױװן‪ ,‬זאָל עס צעבראָכן װערן;‬
‫זײַן הײליק‪ ,‬װײַל איך בין הײליק‪.‬‬ ‫אומרײן זײַנען זײ‪ ,‬און אומרײן זאָלן‬
‫‪ 46‬דאָס איז דער דין פֿון בהמות‪ ,‬און‬ ‫זײ אײַך זײַן‪.‬‬
‫פֿױגלען‪ ,‬און יעטװעדער לעבעדיקער‬ ‫‪ 36‬אָבער ַא קװאַל אָדער ַא גרוב װוּ‬
‫באַשעפעניש װאָס װידמענט זיך‬ ‫װאַסער איז אײַנגעזאַמלט‪ ,‬זאָל בלײַבן‬
‫אין װאַסער‪ ,‬און װעגן יעטװעדער‬ ‫רײן; נאָר דער װאָס רירט זיך אָן אָן‬
‫באַשעפעניש װאָס קריכט אױף דער‬ ‫זײער נבֿלה‪ ,‬זאָל װערן אומרײן‪.‬‬
‫ערד‪,‬‬ ‫‪ 37‬און אױב פֿון זײער נבֿלה װעט‬
‫צװישן‬ ‫אָפּצושײדן‬ ‫‪ 47‬כּדי‬ ‫פאַלן אױף װאָסער עס איז זאָמען פֿון‬
‫אומרײנעם און רײנעם‪ ,‬און צװישן‬ ‫זריעה װאָס װערט געזײט‪ ,‬איז ער רײן‪.‬‬
‫דער לעבעדיקער זאַך װאָס מעג‬ ‫‪ 38‬אױב אָבער אױפֿן זאָמען איז‬
‫געגעסן װערן‪ ,‬און דער לעבעדיקער‬ ‫אַרױפֿגעטאָן געװאָרן װאַסער‪ ,‬און‬
‫זאַך װאָס טאָר ניט געגעסן װערן‪.‬‬ ‫עפּעס פֿון זײער נבֿלה װעט פאַלן‬
‫דערױף‪ ,‬איז ער אומרײן פֿאַר אײַך‪.‬‬
‫תַ ז ְִריעַ‬ ‫‪ 39‬און אַז אײנע פֿון די בהמות‬
‫װאָס זײַנען פֿאַר אײַך צום עסן װעט‬
‫און גאָט האָט גערעדט צו‬ ‫אַװעקפאַלן‪ ,‬זאָל דער װאָס רירט זיך‬
‫‪12‬‬ ‫אָן אָן איר נבֿלה‪ ,‬זײַן אומרײן ביזן‬
‫אָװנט‪.‬‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ַ :‬א פֿרױ אַז זי װעט‬ ‫‪ 40‬און דער װאָס עסט פֿון איר נבֿלה‪,‬‬
‫געלעגן װערן‪ ,‬און געבערן ַא יי ִנגל‪,‬‬ ‫זאָל װאַשן זײַנע קלײדער‪ ,‬און זײַן‬
‫זאָל זי זײַן אומרײן זיבן טעג; אַזױ װי‬ ‫אומרײן ביזן אָװנט; און דער װאָס‬
‫די טעג פֿון דער אָפּזונדערונג אין איר‬ ‫טראָגט איר נבֿלה‪ ,‬זאָל װאַשן זײַנע‬
‫קראַנקשאַפֿט זאָל זי זײַן אומרײן‪.‬‬ ‫קלײדער‪ ,‬און זײַן אומרײן ביזן אָװנט‪.‬‬
‫‪ 3‬און אױפֿן אַכטן טאָג זאָל געמַלט‬ ‫‪ 41‬און יעטװעדער שרץ װאָס קריכט‬
‫װערן דאָס פֿלײש פֿון זײַן פאָרהױט‪.‬‬ ‫אױף דער ערד‪ ,‬איז אַן אומװערדיקײט;‬
‫‪ 4‬און דרײַסיק טעג מיט דר ַײ טעג‬ ‫ער זאָל ניט געגעסן װערן‪.‬‬
‫זאָל זי בלײַבן אין דעם בלוט פֿון‬ ‫‪ 42‬אַלץ װאָס גײט אױפֿן בױך‪ ,‬און‬
‫רײניקונג; אָן קײן הײליקער זאַך זאָל‬ ‫אַלץ װאָס גײט אױף פיר‪ ,‬און אַלץ װאָס‬
‫זי זיך ניט אָנרירן‪ ,‬און אין הײליקטום‬ ‫איז פֿילפֿיסיק‪ ,‬אַלע שרצים װאָס קריכן‬
‫‪165‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪12:5—13:11‬‬
‫מאַכן פֿאַר אומרײן‪.‬‬ ‫זאָל זי ניט קומען‪ ,‬ביז די טעג פֿון איר‬
‫‪ 4‬אױב אָבער דאָס איז ַא װײַסער‬ ‫רײניקונג װערן פול‪.‬‬
‫פֿלעק אױף דער הױט פֿון זײַן לײַב‪ ,‬און‬ ‫‪ 5‬אױב אָבער זי װעט געבערן ַא‬
‫זײַן אױסזען איז ניט טיפער פֿון דער‬ ‫מײדל‪ ,‬זאָל זי זײַן אומרײן צװײ װאָכן‪,‬‬
‫הױט‪ ,‬און די האָר אױף אים איז ניט‬ ‫אַזױ װי אין איר אָפּזונדערונג‪ ,‬און‬
‫געװאָרן װײַס‪ ,‬זאָל דער כּ ֹהן אײַנשליסן‬ ‫זעכציק טעג מיט זעקס טעג זאָל זי‬
‫דעם װאָס האָט דעם אױסשלאָג אױף‬ ‫בלײַבן אין דעם בלוט פֿון רײניקונג‪.‬‬
‫זיבן טעג‪.‬‬ ‫‪ 6‬און אַז די טעג פֿון איר רײניקונג‬
‫‪ 5‬און אַז דער כּ ֹהן װעט אים‬ ‫װערן פול‪ ,‬ב ַײ ַא יי ִנגל אָדער ב ַײ‬
‫באַקוקן אױפֿן זיבעטן טאָג‪ ,‬ערשט‬ ‫ַא מײדל‪ ,‬זאָל זי ברענגען ַא יאָריקן‬
‫דער אױסשלאָג איז געבליבן ב ַײ זײַן‬ ‫שעפּס פֿאַר ַא בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬און‬
‫אױסזען‪ ,‬דער אױסשלאָג האָט זיך ניט‬ ‫ַא יונגע טױב‪ ,‬אָדער ַא טורטלטױב‪,‬‬
‫פֿאַרשפּרײט אױף דער הױט‪ ,‬זאָל אים‬ ‫פֿאַר ַא זינדאָפּפֿער‪ ,‬צום אײַנגאַנג פֿון‬
‫דער כּ ֹהן אײַנשליסן ַא צװײט מאָל אױף‬ ‫אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬צום כּ ֹהן‪.‬‬
‫זיבן טעג‪.‬‬ ‫‪ 7‬און ער זאָל עס מקרי ֿב זײַן פֿאַר‬
‫‪ 6‬און אַז דער כּ ֹהן װעט אים באַקוקן‬ ‫גאָט‪ ,‬און מכַפּר זײַן אױף איר‪ ,‬און זי‬
‫אױפֿן זיבעטן טאָג ַא צװײט מאָל‪,‬‬ ‫װעט װערן רײן פֿון איר בלוטקװאַל‪.‬‬
‫ערשט דער אױסשלאָג איז מאַט‪,‬‬ ‫דאָס איז דער דין פֿון ַא קימפּעטאָרין‪,‬‬
‫און דער אױסשלאָג האָט זיך ניט‬ ‫ב ַײ ַא יי ִנגל אָדער ב ַײ ַא מײדל‪.‬‬
‫פֿאַרשפּרײט אױף דער הױט‪ ,‬זאָל אים‬ ‫‪ 8‬און אױב איר האַנט פֿאַרמאָגט ניט‬
‫דער כּ ֹהן מאַכן פֿאַר רײן; ַא גרינד‬ ‫גענוג אױף ַא לאַם‪ ,‬זאָל זי נעמען צװײ‬
‫איז דאָס; און ער זאָל װאַשן זײַנע‬ ‫טורטלטױבן‪ ,‬אָדער צװײ יונגע טױבן‪,‬‬
‫קלײדער‪ ,‬און זײַן רײן‪.‬‬ ‫אײנע פֿאַר ַא בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬און אײנע‬
‫‪ 7‬אױב אָבער שפּרײטן װעט זיך‬ ‫פֿאַר ַא זינדאָפּפֿער; און דער כּ ֹהן זאָל‬
‫פֿאַרשפּרײטן דער גרינד אױף דער‬ ‫מכַפּר זײַן אױף איר‪ ,‬און זי װעט װערן‬
‫הױט נאָכדעם װי ער האָט זיך געװיזן‬ ‫רײן‪.‬‬
‫צום כּ ֹהן פֿאַר זײַן רײניקונג‪ ,‬זאָל ער‬ ‫און גאָט האָט גערעדט צו‬
‫זיך װײַזן צום כּ ֹהן ַא צװײט מאָל‪.‬‬
‫‪ 8‬און אַז דער כּ ֹהן װעט זען‪ ,‬ערשט‬
‫משהן און צו אַהר ֹנען‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫‪13‬‬ ‫זאָגן‪:‬‬
‫דער גרינד האָט זיך פֿאַרשפּרײט אױף‬ ‫‪ַ 2‬א מענטש‪ ,‬אַז אױף דער הױט פֿון‬
‫דער הױט‪ ,‬זאָל דער כּ ֹהן אים מאַכן פֿאַר‬ ‫זײַן לײַב װעט זײַן ַא געשװילעכץ‪,‬‬
‫אומרײן; צרעת איז דאָס‪.‬‬ ‫אָדער ַא גרינד‪ ,‬אָדער ַא פֿלעק‪ ,‬און‬
‫‪ 9‬אַז די פּלאָג פֿון צרעת װעט זײַן‬ ‫װעט װערן אױף דער הױט פֿון זײַן‬
‫אױף ַא מענטשן‪ ,‬זאָל ער געבראַכט‬ ‫לײַב װי אַן אױסשלאָג פֿון צרעת‪ ,‬זאָל‬
‫װערן צום כּ ֹהן‪.‬‬ ‫ער געבראַכט װערן צו אַהרן דעם כּ ֹהן‪,‬‬
‫‪ 10‬און אַז דער כּ ֹהן װעט זען‪ ,‬ערשט‬ ‫אָדער צו אײנעם פֿון זײַנע קינדער די‬
‫ַא װײַסע געשװילעכץ איז אױף דער‬ ‫כּ ֹהנים‪.‬‬
‫הױט‪ ,‬און זי האָט פֿאַרקערט די האָר אין‬ ‫‪ 3‬און דער כּ ֹהן זאָל באַקוקן דעם‬
‫װײַס‪ ,‬און אַן אָנװוּקס פֿון װילדפֿלײש‬ ‫אױסשלאָג אױף דער הױט פֿון לײַב‪,‬‬
‫איז אױף דער געשװילעכץ‪,‬‬ ‫און אױב די האָר אױפֿן אױסשלאָג איז‬
‫‪ 11‬איז דאָס אַן אַלטע צרעת אױף‬ ‫געװאָרן װײַס‪ ,‬און דאָס אױסזען פֿון‬
‫דער הױט פֿון זײַן לײַב‪ ,‬און דער כּ ֹהן‬ ‫דעם אױסשלאָג איז טיפער פֿון דער‬
‫זאָל אים מאַכן פֿאַר אומרײן; ער דאַרף‬ ‫הױט‪ ,‬איז דאָס די פּלאָג פֿון צרעת; און‬
‫אים ניט אײַנשליסן‪ ,‬װאָרום ער איז‬ ‫אַז דער כּ ֹהן װעט אים זען‪ ,‬זאָל ער אים‬
‫‪13:12—13:28‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪166‬‬
‫און עס איז ניט נידעריקער פֿון דער‬ ‫אומרײן‪.‬‬

‫הױט‪ ,‬און עס איז מאַט‪ ,‬זאָל אים דער‬ ‫‪ 12‬און אױב אױסברעכן װעט‬
‫כּ ֹהן אײַנשליסן אױף זיבן טעג‪.‬‬ ‫אױסברעכן די צרעת אױף דער‬
‫‪ 22‬אױב אָבער שפּרײטן װעט עס זיך‬ ‫הױט‪ ,‬און די צרעת װעט באַדעקן די‬
‫פֿאַרשפּרײטן אױף דער הױט‪ ,‬זאָל דער‬ ‫גאַנצע הױט פֿון דעם װאָס האָט דעם‬
‫כּ ֹהן אים מאַכן פֿאַר אומרײן; די פּלאָג‬ ‫אױסשלאָג פֿון קאָפּ ביז די פֿיס‪ ,‬װוּ‬
‫איז דאָס‪.‬‬ ‫נאָר די אױגן פֿון כּ ֹהן גיבן ַא קוק‪,‬‬
‫‪ 23‬און אױב דער פֿלעק שטײט‬ ‫‪ 13‬איז‪ ,‬אַז דער כּ ֹהן װעט זען‪ ,‬ערשט‬
‫אױף זײַן אָרט‪ ,‬ער האָט זיך ניט‬ ‫די צרעת האָט באַדעקט זײַן גאַנצן‬
‫פֿאַרשפּרײט‪ ,‬איז דאָס דער צײכן פֿון‬ ‫לײַב‪ ,‬זאָל ער מאַכן דעם װאָס האָט‬
‫דעם אױסשיט‪ ,‬און דער כּ ֹהן זאָל אים‬ ‫דעם אױסשלאָג פֿאַר רײן; ער איז אין‬
‫מאַכן פֿאַר רײן‪.‬‬ ‫גאַנצן געװאָרן װײַס‪ ,‬איז ער רײן‪.‬‬
‫‪ 24‬אָדער ַא לײַב‪ ,‬אַז אױף זײַן הױט‬ ‫‪ 14‬אָבער דעם טאָג װאָס עס באַװײַזט‬
‫װעט זײַן ַא ברען פֿון פֿײַער‪ ,‬און דער‬ ‫זיך אױף אים װילדפֿלײש‪ ,‬זאָל ער‬
‫אָנװוּקס פֿון דעם ברען װעט װערן‬ ‫װערן אומרײן‪.‬‬
‫ַא רױטלעך װײַסער אָדער ַא װײַסער‬ ‫‪ 15‬און אַז דער כּ ֹהן װעט זען‬
‫פֿלעק‪,‬‬ ‫דאָס װילדפֿלײש‪ ,‬זאָל ער אים מאַכן‬
‫פֿאַר אומרײן; װילדפֿלײש דאָס איז‬
‫‪ 25‬און דער כּ ֹהן װעט עס באַקוקן‪,‬‬ ‫אומרײן; צרעת איז דאָס‪.‬‬
‫ערשט די האָר אױף דעם פֿלעק‬ ‫‪ 16‬אױב אָבער דאָס װילדפֿלײש װעט‬
‫איז געװאָרן װײַס‪ ,‬און דאָס אױסזען‬ ‫װידער װערן װײַס‪ ,‬זאָל ער קומען צום‬
‫דערפֿון איז טיפער פֿון דער הױט‪ ,‬איז‬ ‫כּ ֹהן‪.‬‬
‫דאָס ַא צרעת װאָס האָט אױסגעבראָכן‬ ‫‪ 17‬און אַז דער כּ ֹהן װעט אים‬
‫אױפֿן ברען‪ ,‬און דער כּ ֹהן זאָל אים‬ ‫באַקוקן‪ ,‬ערשט דער אױסשלאָג איז‬
‫מאַכן פֿאַר אומרײן; די פּלאָג פֿון צרעת‬ ‫געװאָרן װײַס‪ ,‬זאָל דער כּ ֹהן מאַכן דעם‬
‫איז דאָס‪.‬‬ ‫װאָס האָט דעם אױסשלאָג‪ ,‬פֿאַר רײן;‬
‫‪ 26‬אױב אָבער דער כּ ֹהן װעט עס‬ ‫ער איז רײן‪.‬‬
‫באַקוקן‪ ,‬ערשט װײַסע האָר איז אױפֿן‬ ‫‪ 18‬און ַא לײַב‪ ,‬אַז ב ַײ אים אױף זײַן‬
‫פלעק ניטאָ‪ ,‬און עס איז ניט נידעריקער‬ ‫הױט װעט זײַן אַן אױסשיט‪ ,‬און ער‬
‫פֿון דער הױט‪ ,‬און עס איז מאַט‪ ,‬זאָל‬ ‫װעט פֿאַרהײלט װערן‪,‬‬
‫אים דער כּ ֹהן אײַנשליסן אױף זיבן‬ ‫‪ 19‬און אױף דעם אָרט פֿון דעם‬
‫טעג‪.‬‬ ‫אױסשיט װעט װערן ַא װײַסע‬
‫‪ 27‬און דער כּ ֹהן זאָל אים באַקוקן‬ ‫געשװילעכץ‪ ,‬אָדער ַא רױטלעך‬
‫אױפֿן זיבעטן טאָג; אױב שפּרײטן האָט‬ ‫װײַסער פֿלעק‪ ,‬זאָל ער באַװיזן װערן‬
‫עס זיך פֿאַרשפּרײט אױף דער הױט‪,‬‬ ‫צום כּ ֹהן‪.‬‬
‫זאָל אים דער כּ ֹהן מאַכן פֿאַר אומרײן;‬ ‫‪ 20‬און אַז דער כּ ֹהן װעט זען‪ ,‬ערשט‬
‫די פּלאָג פֿון צרעת איז דאָס‪.‬‬ ‫דאָס אױסזען דערפֿון איז נידעריקער‬
‫‪ 28‬אױב אָבער דער פֿלעק שטײט‬ ‫פֿון דער הױט‪ ,‬און די האָר דערױף‬
‫אױף זײַן אָרט‪ ,‬עס האָט זיך ניט‬ ‫איז געװאָרן װײַס‪ ,‬זאָל דער כּ ֹהן אים‬
‫פֿאַרשפּרײט אױף דער הױט‪ ,‬און עס‬ ‫מאַכן פֿאַר אומרײן; די פּלאָג פֿון צרעת‬
‫איז מאַט‪ ,‬איז דאָס ַא געשװילעכץ פֿון‬ ‫איז דאָס‪ ,‬װאָס האָט אױסגעבראָכן אױף‬
‫דעם ברען‪ ,‬און דער כּ ֹהן זאָל אים מאַכן‬ ‫דעם אױסשיט‪.‬‬
‫פֿאַר רײן; װאָרום דער צײכן פֿון דעם‬ ‫‪ 21‬און אַז דער כּ ֹהן װעט עס באַקוקן‪,‬‬
‫ברען איז דאָס‪.‬‬ ‫ערשט װײַסע האָר איז דערױף ניטאָ‪,‬‬
‫‪167‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪13:29—13:45‬‬
‫איז אומרײן‪.‬‬ ‫‪ 29‬און ַא מאַן אָדער ַא פֿרױ‪ ,‬אַז ב ַײ‬

‫‪ 37‬אױבּ אָבּער די שלעכטע קרעץ‬ ‫זײ װעט זײַן אַן אױסשלאָג אױפֿן קאָפּ‬
‫זײַנען געבּליבּן בּ ַײ זײער אױסזען‪,‬‬ ‫אָדער אין באָרד‪,‬‬
‫אוּן שװאַרצע האָר איז אױסגעװאַקסן‬ ‫‪ 30‬און דער כּ ֹהן װעט באַקוקן‬
‫דערױף‪ ,‬זײַנען די שלעכטע קרעץ‬ ‫דעם אױסשלאָג‪ ,‬ערשט דאָס אױסזען‬
‫פֿאַרהײלט; ער איז רײן‪ ,‬אוּן דער כּ ֹהן‬ ‫דערפֿון איז טיפער פֿון דער הױט‪ ,‬און‬
‫זאָל אים מאַכן פֿאַר רײן‪.‬‬ ‫דערױף איז געלע דינע האָר‪ ,‬זאָל דער‬
‫‪ 38‬און ַא מאַן‪ ,‬אַז זײַן קאָפּ װעט‬ ‫כּ ֹהן אים מאַכן פֿאַר אומרײן; שלעכטע‬
‫אױסקריכן‪ ,‬האָט ער ַא פּליך; ער איז‬ ‫קרעץ איז דאָס‪ ,‬צרעת פֿון קאָפּ אָדער‬
‫רײן‪.‬‬ ‫פֿון באָרד איז דאָס‪.‬‬
‫‪ 39‬און אױב זײַן קאָפּ װעט‬ ‫‪ 31‬און אַז דער כּ ֹהן װעט באַקוקן‬
‫אױסקריכן צו דער זײַט פֿון זײַן פּנים‪,‬‬ ‫דעם אױסשלאָג פֿון די שלעכטע קרעץ‪,‬‬
‫האָט ער ַא פאָדערפּליך; ער איז רײן‪.‬‬ ‫ערשט זײַן אױסזען איז ניט טיפער‬
‫‪ 40‬אױב אָבער אױף דעם‬ ‫פֿון דער הױט‪ ,‬און שװאַרצע האָר איז‬
‫הינטערפּליך אָדער אױף דעם‬ ‫דערױף ניטאָ‪ ,‬זאָל דער כּ ֹהן אײַנשליסן‬
‫פאָדערפּליך װעט זײַן ַא רױטלעך‬ ‫דעם װאָס האָט דעם אױסשלאָג פֿון די‬
‫װײַסער אױסשלאָג‪ ,‬איז דאָס ַא‬ ‫שלעכטע קרעץ‪ ,‬אױף זיבן טעג‪.‬‬
‫צרעת װאָס ברעכט אױס אױף‬ ‫‪ 32‬און אַז דער כּ ֹהן װעט באַקוקן‬
‫זײַן פאָדערפּליך אָדער אױף זײַן‬ ‫דעם אױסשלאָג אױפֿן זיבעטן טאָג‪,‬‬
‫הינטערפּליך‪.‬‬ ‫ערשט די שלעכטע קרעץ האָבן זיך‬
‫ניט פֿאַרשפּרײט‪ ,‬און געלע האָר איז‬
‫‪ 41‬און אַז דער כּ ֹהן װעט אים‬ ‫דערױף ניטאָ‪ ,‬און דאָס אױסזען פֿון די‬
‫באַקוקן‪ ,‬ערשט די געשװילעכץ פֿון‬ ‫שלעכטע קרעץ איז ניט טיפער פֿון דער‬
‫דעם אױסשלאָג איז רױטלעך װײַס‬ ‫הױט‪,‬‬
‫אױף זײַן הינטערפּליך אָדער אױף זײַן‬ ‫‪ 33‬זאָל ער זיך אָפּגאָלן‪ ,‬און די‬
‫פאָדערפּליך‪ ,‬אַזױ װי דאָס אױסזען פֿון‬ ‫שלעכטע קרעץ זאָל ער ניט אָפּגאָלן;‬
‫צרעת אױף דער הױט פֿון לײַב‪,‬‬ ‫און דער כּ ֹהן זאָל אײַנשליסן דעם װאָס‬
‫‪ 42‬איז ער ַא מאַן ַא מצוֹרע; אומרײן‬ ‫האָט די שלעכטע קרעץ ַא צװײט מאָל‬
‫איז ער; פֿאַר אומרײן זאָל אים מאַכן‬ ‫אױף זיבן טעג‪.‬‬
‫דער כּ ֹהן; ער האָט די פּלאָג אױף זײַן‬ ‫‪ 34‬און אַז דער כּ ֹהן װעט באַקוקן‬
‫קאָפּ‪.‬‬ ‫די שלעכטע קרעץ אױפֿן זיבעטן טאָג‪,‬‬
‫‪ 43‬און דער מצוֹרע װאָס די פּלאָג‬ ‫ערשט די שלעכטע קרעץ האָבן זיך ניט‬
‫איז אױף אים‪ ,‬זײַנע קלײדער זאָלן‬ ‫פֿאַרשפּרײט אױף דער הױט‪ ,‬און זײער‬
‫זײַן צעריסן‪ ,‬און זײַן קאָפּ זאָל זײַן‬ ‫אױסזען איז ניט טיפער פֿון דער הױט‪,‬‬
‫פֿאַרװאַקסן‪ ,‬און זײַן אױבערשטע ליפּ‬ ‫זאָל אים דער כּ ֹהן מאַכן פֿאַר רײן; און‬
‫זאָל ער פֿאַרדעקן‪ ,‬און »טמא! טמא!«‬ ‫ער זאָל װאַשן זײַנע קלײדער‪ ,‬און זײַן‬
‫זאָל ער אױסרופֿן‪.‬‬ ‫רײן‪.‬‬
‫‪ 44‬אַלע טעג װאָס די פּלאָג איז אױף‬ ‫‪ 35‬אױב אָבער שפּרײטן װעלן זיך‬
‫אים‪ ,‬זאָל ער זײַן אומרײן; אומרײן איז‬ ‫פֿאַרשפּרײטן די שלעכטע קרעץ אױף‬
‫ער; אַלײן זאָל ער זיצן‪ ,‬אױסן לאַגער‬ ‫דער הױט נאָך זײַן רײניקונג‪,‬‬
‫זאָל זײַן זײַן װוינונג‪.‬‬ ‫‪ 36‬און דער כּ ֹהן װעט אים באַקוקן‪,‬‬
‫‪ 45‬און אַז די פּלאָג פֿון צרעת װעט‬ ‫ערשט די שלעכטע קרעץ האָבן זיך‬
‫זײַן אין ַא בגד‪ ,‬אין ַא װאָלענעם בגד‪,‬‬ ‫פֿאַרשפּרײט אױף דער הױט‪ ,‬דאַרף‬
‫אָדער אין ַא פֿלאַקסענעם בגד‪,‬‬ ‫דער כּ ֹהן ניט זוכן קײן געלע האָר‪ :‬ער‬
‫‪13:46—14:3‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪168‬‬
‫האָט ניט געביטן זײַן אָנבליק‪ ,‬הגם דער‬ ‫‪ 46‬אָדער אין גרונטװעב‪ ,‬אָדער אין‬
‫אױסשלאָג האָט זיך ניט פֿאַרשפּרײט‪,‬‬ ‫דורכװאַרף‪ ,‬פֿון פֿלאַקס‪ ,‬צי פֿון װאָל‪,‬‬
‫איז דאָס אומרײן; אין פֿײַער זאָלסטו‬ ‫אָדער אין ַא פֿעל‪ ,‬אָדער אין װאָסער‬
‫עס פֿאַרברענען‪ .‬אַן אױסעסונג איז‬ ‫עס איז אַרבעט פֿון פֿעל;‬
‫דאָס‪ ,‬ס ַײ דאָס איז אױף דער לינקער‬ ‫‪ 47‬אן דער אױסשלאָג װעט זײַן‬
‫זײַט‪ ,‬ס ַײ אױף דער רעכטער‪.‬‬ ‫גרינלעך אָדער רױטלעך אין דעם בגד‪,‬‬
‫‪ 54‬און אױב דער כּ ֹהן װעט זען‪,‬‬ ‫אָדער אין דעם פֿעל‪ ,‬אָדער אין דעם‬
‫ערשט דער אױסשלאָג איז געװאָרן‬ ‫גרונטװעב‪ ,‬אָדער אין דעם דורכװאַרף‪,‬‬
‫מאַט נאָכדעם װי מע האָט אים‬ ‫אָדער אין װאָסער עס איז זאַך פֿון פֿעל‪,‬‬
‫געװאַשן‪ ,‬זאָל ער אים אַראָפּרײַסן פֿון‬ ‫איז דאָס די פּלאָג פֿון צרעת‪ ,‬און עס‬
‫דעם בגד‪ ,‬אָדער פֿון דעם פֿעל‪ ,‬אָדער‬ ‫זאָל באַװיזן װערן צום כּ ֹהן‪.‬‬
‫פֿון דעם גרונטװעב‪ ,‬אָדער פֿון דעם‬ ‫‪ 48‬און אַז דער כּ ֹהן װעט באַקוקן דעם‬
‫דורכװאַרף‪.‬‬ ‫אױסשלאָג‪ ,‬זאָל ער אײַנשליסן דאָס‬
‫‪ 55‬און אױב ער װעט זיך װידער‬ ‫װאָס האָט דעם אױסשלאָג‪ ,‬אױף זיבן‬
‫באַװײַזן אין דעם בגד‪ ,‬אָדער אין דעם‬ ‫טעג‪.‬‬
‫גרונטװעב‪ ,‬אָדער אין דעם דורכװאַרף‪,‬‬ ‫‪ 49‬און אַז ער װעט זען דעם‬
‫אָדער אין װאָסער עס איז זאַך פֿון פֿעל‬ ‫אוסישלאָג אױפֿן זיבעטן טאָג‪ ,‬אַז דער‬
‫– ברעכט דאָס אױס; זאָלסטו אין פֿײַער‬ ‫אױסשלאָג האָט זיך פֿאַרשפּרײט אין‬
‫פֿאַרברענען דאָס װאָס דער אױסשלאָג‬ ‫דעם בגד‪ ,‬אָדער אין דעם גרונטװעב‪,‬‬
‫איז דערין‪.‬‬ ‫אָדער אין דעם דורכװאַרף‪ ,‬אָדער אין‬
‫‪ 56‬און דער בגד‪ ,‬אָדער דער‬ ‫דעם פֿעל – װאָס נאָר פֿאַר אַן אַרבעט‬
‫גרונטװעב‪ ,‬אָדער דער דורכװאַרף‪,‬‬ ‫עס איז געמאַכט פֿון פֿעל – איז דער‬
‫אָדער װאָסער עס איז זאַך פֿון פֿעל‪,‬‬ ‫אױסשלאָג אַן עסיקע צרעת; אומרײן‬
‫װאָס דו װעסט װאַשן און דער‬ ‫איז ער‪.‬‬
‫אױסשלאָג װעט זיך אָפּטאָן דערפֿון‪,‬‬ ‫‪ 50‬און מע זאָל פֿאַרברענען דעם‬
‫זאָל געװאַשן װערן ַא צװײט מאָל‪ ,‬און‬ ‫בגד‪ ,‬אָדער דעם גרונטװעב‪ ,‬אָדער דעם‬
‫זײַן רײן‪.‬‬ ‫דורכװאַרף‪ ,‬פֿון װאָל צי פֿון פֿלאַקס‪,‬‬
‫‪ 57‬דאָס איז דער דין פֿון דער פּלאָג‬ ‫אָדער װאָס נאָר פֿאַר ַא זאַך פֿון פֿעל‬
‫פֿון צרעת אין ַא בגד פֿון װאָל אָדער‬ ‫װאָס דער אױסשלאָג װעט זײַן דערין;‬
‫פֿלאַקס‪ ,‬אָדער אין גרונטװעב‪ ,‬אָדער‬ ‫װאָרום אַן עסיקע צרעת איז דאָס; אין‬
‫אין דורכװאַרף‪ ,‬אָדער אין װאָסער עס‬ ‫פֿײַער מוז עס פֿאַרברענט װערן‪.‬‬
‫איז זאַך פֿון פֿעל‪ ,‬דאָס צו מאַכן פֿאַר‬ ‫‪ 51‬אױב אָבער דער כּ ֹהן װעט זען‪,‬‬
‫רײן‪ ,‬אָדער דאָס צו מאַכן פֿאַר אומרײן‪.‬‬ ‫ערשט דער אױסשלאָג האָט זיך ניט‬
‫פֿאַרשפּרײט אין דעם בגד‪ ,‬אָדער‬
‫מצוֹרע‬ ‫אין דעם גרונטװעב‪ ,‬אָדער אין דעם‬
‫און גאָט האָט גערעדט צו‬ ‫דורכװאַרף ‪ ,‬אָדער אין װאָסער עס איז‬
‫‪ 2‬דאָס זאָל זײַן דער דין פֿון מצוֹרע‬
‫זאַך פֿון פֿעל‪,‬‬
‫‪ 52‬זאָל דער כּ ֹהן הײסן מע זאָל װאַשן‬
‫אין טאָג פֿון זײַן רײניקונג‪ :‬ער זאָל‬ ‫דאָס װאָס דער אױסשלאָג איז דערין‪,‬‬
‫געבראַכט װערן צום כּ ֹהן‪.‬‬ ‫און ער זאָל עס אײַנשליסן ַא צװײט‬
‫‪ 3‬און דער כּ ֹהן זאָל אַרױסגײן‬ ‫מאָל אױף זיבן טעג‪.‬‬
‫אױסן לאַגער‪ ,‬און אַז דער כּ ֹהן װעט‬ ‫‪ 53‬און אַז דער כּ ֹהן װעט זען‪,‬‬
‫זען‪ ,‬ערשט די פּלאָג פֿון צרעת איז‬ ‫נאָכדעם װי מע האָט געװאַשן דעם‬
‫פֿאַרהײלט אױפֿן מצוֹרע‪,‬‬ ‫אױסשלאָג‪ ,‬ערשט דער אױסשלאָג‬
‫‪169‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪14:4—14:19‬‬
‫‪ 12‬און דער כּ ֹהן זאָל נעמען אײן‬ ‫זאָל‬ ‫‪ 4‬זאָל דער כּ ֹהן הײסן מע‬
‫שעפּס און אים ברענגען פֿאַר ַא‬ ‫זיך‬ ‫נעמען פֿאַר דעם װאָס רײניקט‬
‫שולדאָפּפֿער מיט דעם לוֹג אײל‪ ,‬און‬ ‫און‬ ‫צװײ לעבעדיקע רײנע פֿױגלען‪,‬‬
‫ער זאָל זײ אױפֿהײבן אַן אױפֿהײבוגן‬ ‫און‬ ‫צעדערהאָלץ‪ ,‬און װערמילרױט‪,‬‬
‫פֿאַר גאָט‪.‬‬ ‫אֵזוֹבֿ‪-‬גראָז‪.‬‬
‫‪ 13‬און ער זאָל שעכטן דעם שעפּס‬ ‫‪ 5‬און דער כּ ֹהן זאָל הײסן מע זאָל‬
‫אין דעם אָרט װוּ מע שעכט דאָס‬ ‫שעכטן אײן פֿױגל אין ַא לײמענער כּלי‬
‫זינדאָפּפֿער און דאָס בראַנדאָפּפֿער‪,‬‬ ‫איבער לעבעדיקע װאַסער‪.‬‬
‫אין ַא הײליקן אָרט; װאָרום אַזױ װי‬ ‫‪ 6‬דעם לעבעדיקן פֿױגל‪ ,‬אים זאָל ער‬
‫דאָס זינדאָפּפֿער איז דאָס שולדאָפּפֿער‬ ‫נעמען‪ ,‬און דאָס צעדערהאָלץ‪ ,‬און דאָס‬
‫פֿאַרן כּ ֹהן; ַא הײליקסטע הײליקײט איז‬ ‫װערמילרױט‪ ,‬און דאָס אֵזוֹבֿ‪-‬גראָז‪ ,‬און‬
‫דאָס‪.‬‬ ‫אײַנטונקען זײ און דעם לעבעדיקן‬
‫‪ 14‬און דער כּ ֹהן זאָל נעמען פֿון‬ ‫פֿױגל אין דעם בלוט פֿון דעם פֿױגל‬
‫דעם בלוט פֿון שולדאָפּפֿער‪ ,‬און‬ ‫װאָס איז געשאָכטן געװאָרן איבערן‬
‫דער כּ ֹהן זאָל אַרױפֿטאָן אױפֿן רעכטן‬ ‫לעבעדיקן װאַסער‪.‬‬
‫אױערלעפּל פֿון דעם װאָס רײניקט זיך‪,‬‬ ‫‪ 7‬און ער זאָל שפּריצן אױף דעם‬
‫און אױפֿן דױמען פֿון זײַן רעכטער‬ ‫װאָס רײניקט זיך פֿון דער צרעת‪ ,‬זיבן‬
‫האַנט‪ ,‬און אױפֿן דױמען פֿון זײַן רעכטן‬ ‫מאָל‪ ,‬און אים מאַכן רײן;און ער זאָל‬
‫פוס‪.‬‬ ‫אַװעקלאָזן דעם לעבעדיקן פֿױגל אױפֿן‬
‫‪ 15‬און דער כּ ֹהן זאָל נעמען פֿון דעם‬ ‫פֿרײַען פֿעלד‪.‬‬
‫לוֹג אײל‪ ,‬און אַרױפֿגיסן אױף דער‬ ‫‪ 8‬און דער װאָס רײניקט זיך‪ ,‬זאָל‬
‫לינקער האַנטפֿלעך פֿון כּ ֹהן‪.‬‬ ‫װאַשן זײַנע קלײדער‪ ,‬און אָפּגאָלן‬
‫‪ 16‬און דער כּ ֹהן זאָל אײַנטונקען זײַן‬ ‫זײַנע גאַנצע האָר‪ ,‬און זיך באָדן אין‬
‫רעכטן פינגער אין דעם אײל װאָס אױף‬ ‫װאַסער‪ ,‬און װערן רײן; און דערנאָך‬
‫זײַן לינקער האַנטפֿלעך‪ ,‬און שפּריצן‬ ‫מעג ער אַרײַנקומען אין לאַגער‪ ,‬אָבער‬
‫פֿון דעם אײל מיט זײַן פינגער זיבן מאָל‬ ‫ער זאָל זיצן דרױסן פֿון זײַן געצעלט‬
‫פֿאַר גאָט‪.‬‬ ‫זיבן טעג‪.‬‬
‫‪ 17‬און פֿון דעם רעשט אײל װאָס‬ ‫‪ 9‬און עס זאָל זײַן אױפֿן זיבעטן טאָג‪,‬‬
‫אױף זײַן האַנטפֿלעך זאָל דער כּ ֹהן‬ ‫זאָל ער אָפּגאָלן זײַנע גאַנצע האָר‪ ,‬זײַן‬
‫אַרױפֿטאָן אױפֿן רעכטן אױערלעפּל‬ ‫קאָפּ‪ ,‬און זײַן באָרד‪ ,‬און די ברעמען‬
‫פֿון דעם װאָס רײניקט זיך‪ ,‬און אױפֿן‬ ‫פֿון זײַנע אױגן – זײַנע גאַנצע האָר‬
‫דױמען פֿון זײַן רעכטער האַנט‪ ,‬און‬ ‫זאָל ער אָפּגאָלן; און ער זאָל װאַשן‬
‫אױפֿן דױמען פֿון זײַן רעכטן פוס‪,‬‬ ‫זײַנע קלײדער‪ ,‬און באָדן זײַן לײַב אין‬
‫איבערן בלוט פֿון שולדאָפּפֿער‪.‬‬ ‫װאַסער‪ ,‬און זײַן רײן‪.‬‬
‫‪ 18‬און װאָס בלײַבט איבער פֿון דעם‬ ‫‪ 10‬און אױפֿן אַכטן טאָג זאָל ער‬
‫אײל װאָס אױף דעם כּ ֹהנס האַנטפֿלעך‪,‬‬ ‫נעמען צװײ שעפּסן אָן ַא פֿעלער‪ ,‬און‬
‫זאָל ער אַרױפֿטאָן אױפֿן קאָפּ פֿון דעם‬ ‫אײן שאָף ַא יאָריקע אָן ַא פֿעלער‪,‬‬
‫װאָס רײניקט זיך; און דער כּ ֹהן זאָל‬ ‫און דר ַײ צענטל זעמלמעל פֿאַר ַא‬
‫מכַפּר זײַן אױף אים פֿאַר גאָט‪.‬‬ ‫שפּײַזאָפּפֿער‪ ,‬פֿאַרמישט מיט אײל‪ ,‬און‬
‫‪ 19‬און דער כּ ֹהן זאָל מאַכן דאָס‬ ‫אײן לוֹג אײל‪.‬‬
‫זינדאָפּפֿער‪ ,‬און מכַפּר זײַן אױף‬ ‫‪ 11‬און דער כּ ֹהן װאָס רײניקט‪ ,‬זאָל‬
‫דעם װאָס רײניקט זיך פֿון זײַן‬ ‫אַװעקשטעלן דעם מאַן װאָס רײניקט‬
‫אומרײניקײט; און דערנאָך זאָל ער‬ ‫זיך‪ ,‬און זײ‪ ,‬פֿאַר גאָט‪ ,‬בײַם אײַנגאַנג‬
‫שעכטן דאָס בראַנדאָפּפֿער‪.‬‬ ‫פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד‪.‬‬
‫‪14:20—14:37‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪170‬‬
‫רעכטער האַנט‪ ,‬און אױפֿן דױמען פֿון‬ ‫‪ 20‬און דער כּ ֹהן זאָל אױסברענגען‬
‫זײַן רעכטן פוס‪ ,‬אין דעם אָרט פֿון דעם‬ ‫דאָס בראַנדאָפּפֿער און דאָס‬
‫בלוט פֿון שולדאָפּפֿער‪.‬‬ ‫שפּײַזאָפּפֿער אױפֿן מזבח; און‬
‫‪ 29‬און װאָס בלײַבט איבער פֿון דעם‬ ‫דער כּ ֹהן זאָל מכַפּר זײַן אױף אים‪ ,‬און‬
‫אײל װאָס אױף דעם כּ ֹהנס האַנטפֿלעך‪,‬‬ ‫ער װעט זײַן רײן‪.‬‬
‫זאָל ער אַרױפֿטאָן אױפֿן קאָפּ פֿון דעם‬ ‫‪ 21‬און אױב ער איז אָרים‪ ,‬און זײַן‬
‫װאָס רײניקט זיך‪ ,‬מכַפּר צו זײַן אױף‬ ‫האַנט פֿאַרמאָגט ניט‪ ,‬זאָל ער נעמען‬
‫אים פֿאַר גאָט‪.‬‬ ‫אײן שעפּס‪ַ ,‬א שולדאָפּפֿער‪ ,‬פֿאַר אַן‬
‫‪ 30‬און ער זאָל מאַכן אײנע פֿון די‬ ‫אױפֿהײבונג‪ ,‬מכַפּר צו זײַן אױף אים‪,‬‬
‫טורטלטױבן‪ ,‬אָדער פֿון די יונגע טױבן‬ ‫און אײן צענטל זעמלמעל פֿאַרמישט‬
‫– פֿון װאָס זײַן האַנט פֿאַרמאָגט;‬ ‫מיט אײל‪ ,‬פֿאַר ַא שפּײַזאָפּפֿער‪ ,‬און ַא‬
‫‪ 31‬אַזױ װי זײַן האַנט פֿאַרמאָגט‬ ‫לוֹג אײל;‬
‫– אײנע פֿאַר ַא זינדאָפּפֿער‪ ,‬און‬ ‫‪ 22‬און צװײ טורטלטױבן‪ ,‬אָדער‬
‫אײנע פֿאַר ַא בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬מיט דעם‬ ‫צװײ יונגע טױבן‪ ,‬לױט װי זײַן‬
‫שפּײַזאָפּפֿער; און דער כּ ֹהן זאָל מכַפּר‬ ‫האַנט פֿאַרמאָגט; און אײנע זאָל‬
‫זײַן אױף דעם װאָס רײניקט זיך פֿאַר‬ ‫זײַן ַא זינדאָפּפֿער‪ ,‬און אײנע ַא‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫בראַנדאָפּפֿער‪.‬‬
‫‪ 32‬דאָס איז דער דין פֿון דעם װאָס‬ ‫‪ 23‬און ער זאָל זײ ברענגען אױפֿן‬
‫אױף אים איז די פּלאָג פֿון צרעת‪,‬‬ ‫אַכטן טאָג פֿון זײַן רײניקונג צום כּ ֹהן‪,‬‬
‫װאָס זײַן האַנט פֿאַרמאָגט ניט ב ַײ זײַן‬ ‫צום אײַנגאַנג פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬פֿאַר‬
‫רײניקונג‪.‬‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫‪ 33‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‬ ‫‪ 24‬און דער כּ ֹהן זאָל נעמען דעם‬
‫און צו אַהר ֹנען‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫שעפּס פֿון שולדאָפּפֿער‪ ,‬און דעם לוֹג‬
‫‪ 34‬אַז איר װעט קומען אין לאַנד כּנַעַן‬ ‫אײל‪ ,‬און דער כּ ֹהן זאָל זײ אױפֿהײבן‬
‫װאָס איך גיב אײַך צום אײגנטום‪ ,‬און‬ ‫אַן אױפֿהײבונג פֿאַר גאָט‪.‬‬
‫איך װעל ברענגען ַא פּלאָג פֿון צרעת‬ ‫‪ 25‬און ער זאָל שעכטן דעם‬
‫אין ַא הױז פֿון דעם לאַנד פֿון אײַער‬ ‫שעפּס פֿון שולדאָפּפֿער; און דער‬
‫אײגנטום‪,‬‬ ‫כּ ֹהן זאָל נעמען פֿון דעם בלוט פֿון‬
‫‪ 35‬זאָל קומען דער װאָס דאָס הױז‬ ‫שולדאָפּפֿער‪ ,‬און אַרױפֿטאָן אױפֿן‬
‫געהערט צו אים‪ ,‬און ער זאָל דערצײלן‬ ‫רעכטן אױערלעפּל פֿון דעם װאָס‬
‫דעם כּ ֹהן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַזױ װי אַן‬ ‫רײניקט זיך‪ ,‬און אױפֿן דױמען פֿון זײַן‬
‫אױסשלאָג װײַזט מיר אױס אין הױז‪.‬‬ ‫רעכטער האַנט‪ ,‬און אױפֿן דױמען פֿון‬
‫‪ 36‬און דער כּ ֹהן זאָל הײסן מע זאָל‬ ‫זײַן רעכטן פוס‪.‬‬
‫אױסראַמען דאָס הױז אײדער דער כּ ֹהן‬ ‫‪ 26‬און פֿון דעם אײל זאָל דער‬
‫װעט קומען באַקוקן דעם אױסשלאָג‪,‬‬ ‫כּ ֹהן אַרױפֿגיסן אױף דער לינקער‬
‫כּדי אַלץ װאָס אין הױז זאָל ניט װערן‬ ‫האַנטפֿלעך פֿון כּ ֹהן‪.‬‬
‫אומרײן; און דערנאָך זאָל דער כּ ֹהן‬ ‫‪ 27‬און דער כּ ֹהן זאָל שפּריצן מיט זײַן‬
‫קומען באַקוקן דאָס הױז‪.‬‬ ‫רעכטן פינגער פֿון דעם אײל װאָס אױף‬
‫‪ 37‬און אַז ער װעט באַקוקן דעם‬ ‫זײַן לינקער האַנטפֿלעך‪ ,‬זיבן מאָל פֿאַר‬
‫אױסשלאָג‪ ,‬ערשט דער אױסשלאָג‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫אױף די װענט פֿון הױז איז גרינלעכע‬ ‫‪ 28‬און דער כּ ֹהן זאָל אַרױפֿטאָן פֿון‬
‫און רױטלעכע גריבלעך‪ ,‬און זײער‬ ‫דעם אײל װאָס אױף זײַן האַנטפֿלעך‬
‫אױסזען איז נידעריקער פֿון דער‬ ‫אױפֿן רעכטן אױערלעפּל פֿון דעם װאָס‬
‫װאַנט‪,‬‬ ‫רײניקט זיך‪ ,‬און אױפֿן דױמען פֿון זײַן‬
‫‪171‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪14:38—:15‬‬
‫‪ 48‬און אױב קומען װעט קועמן‬ ‫‪ 38‬זאָל דער כּ ֹהן אַרױסגײן פֿון הױז‬
‫דער כּ ֹהן און װעט זען‪ ,‬ערשט דער‬ ‫אין אײַנגאַנג פֿון הױז‪ ,‬און פֿאַרשליסן‬
‫אױסשלאָג האָט זיך ניט פֿאַרשפּרײט‬ ‫דאָס הױז אױף זיבן טעג‪.‬‬
‫אין הױז נאָכן פֿאַרקלעפּן דאָס הױז‪,‬‬ ‫‪ 39‬און דער כּ ֹהן זאָל צוריקקומען‬
‫זאָל דער כּ ֹהן מאַכן דאָס הױז פֿאַר‬ ‫אױפֿן זיבעטן טאָג‪ ,‬און אַז ער װעט‬
‫רײן‪ ,‬װאָרום דער אױסשלאָג האָט זיך‬ ‫זען‪ ,‬ערשט דער אױסשלאָג האָט זיך‬
‫פֿאַרהײלט‪.‬‬ ‫פֿאַרשפּרײט אױף די װענט פֿון הױז‪,‬‬
‫‪ 49‬און ער זאָל נעמען אױף צו‬ ‫‪ 40‬זאָל דער כּ ֹהן הײסן מע זאָל‬
‫רײניקן דאָס הױז‪ ,‬צװײ פֿױגלען‪ ,‬און‬ ‫אַרױסנעמען די שטײנער װאָס אױף‬
‫צעדערהאָלץ‪ ,‬און װערמילרױט‪ ,‬און‬ ‫זײ איז דער אױסשלאָג‪ ,‬און מע זאָל‬
‫אֵזוֹבֿ‪-‬גראָז‪.‬‬ ‫זײ אַװעקװאַרפֿן אױסן שטאָט אין אַן‬
‫‪ 50‬און ער זאָל שעכטן אײן פֿױגל‬ ‫אומרײנעם אָרט‪.‬‬
‫אין ַא לײמענער כּלי איבער לעבעדיקע‬ ‫‪ 41‬און דאָס הױז זאָל ער לאָזן‬
‫װאַסער‪.‬‬ ‫אַרומהאַקן פֿון אינעװײניק רונד אַרום‪,‬‬
‫‪ 51‬און ער זאָל נעמען דאָס‬ ‫און די לײם װאָס מע האַקט אױס‪ ,‬זאָל‬
‫צעדערהאָלץ‪ ,‬און דאָס אֵזוֹבֿ‪-‬גראָז‪ ,‬און‬ ‫מען אױסשיטן אױסן שטאָט אין אַן‬
‫דאָס װערמילרױט‪ ,‬און דעם לעבעדיקן‬ ‫אומרײנעם אָרט‪.‬‬
‫פֿױגל‪ ,‬און ער זאָל זײ אײַנטונקען‬ ‫‪ 42‬און מע זאָל נעמען אַנדערע‬
‫אינעם בלוט פֿון דעם געשאָכטענעם‬ ‫שטײנער‪ ,‬און אַרײַנשטעלן אױף דעם‬
‫פֿױגל‪ ,‬און אינעם לעבעדיקן װאַסער‪,‬‬ ‫אָרט פֿון יענע שטײנער‪ ,‬און מע זאָל‬
‫און שפּריצן אױפֿן הױז זיבן מאָל‪.‬‬ ‫נעמען אַנדערע לײם‪ ,‬און פֿאַרקלעפּן‬
‫‪ 52‬און ער זאָל רײניקן דאָס‬ ‫דאָס הױז‪.‬‬
‫הױז מיטן בלוט פֿון דעם פֿױגל‪,‬‬ ‫‪ 43‬און אױב דער אױסשלאָג װעט‬
‫און מיטן לעבעדיקן װאַסער‪ ,‬און‬ ‫װידער אױסברעכן אין הױז נאָכדעם װי‬
‫מיטן לעבעדיקן פֿױגל‪ ,‬און מיטן‬ ‫מע האָט אַרױסגענומען די שטײנער‪,‬‬
‫צעדערהאָלץ‪ ,‬און מיטן אֵזוֹבֿ‪-‬גראָז‪,‬‬ ‫און נאָכן אַרומהאַקן דאָס הױז‪ ,‬און‬
‫און מיטן װערמילרױט‪.‬‬ ‫נאָכן פֿאַרקלעפּן‪,‬‬
‫‪ 53‬און ער זאָל אַװעקלאָזן דעם‬ ‫‪ 44‬און דער כּ ֹהן װעט קומען און‬
‫לעבעדיקן פֿױגל אױסן שטאָט אױפֿן‬ ‫זען‪ ,‬ערשט דער אױסשלאָג האָט זיך‬
‫פֿרײַען פֿעלד; און ער זאָל מכַפּר זײַן‬ ‫פֿאַרשפּרײט אין הױז‪ ,‬איז דאָס אַן‬
‫אױפֿן הױז‪ ,‬און עס װעט זײַן רײן‪.‬‬ ‫עסיקע צרעת אין הױז; אומרײן איז‬
‫‪ 54‬דאָס איז דער דין פֿאַר יעטװעדער‬ ‫דאָס‪.‬‬
‫פּלאָג פֿון צרעת‪ ,‬און פֿאַר שלעכטע‬ ‫‪ 45‬און מע זאָל צעברעכן דאָס הױז‪,‬‬
‫קרעץ‪,‬‬ ‫זײַנע שטײנער‪ ,‬און זײַן האָלץ‪ ,‬און די‬
‫‪ 55‬און פֿאַר צרעת פֿון ַא בגד‪ ,‬און‬ ‫גאַנצע לײם פֿון הױז‪ ,‬און אַרױסטראָגן‬
‫פֿאַר ַא הױז‪,‬‬ ‫אױסן שטאָט אין אַן אומרײנעם אָרט‪.‬‬
‫‪ 56‬און פֿאַר ַא געשװילעכץ‪ ,‬און פֿאַר‬ ‫‪ 46‬און דער װאָס קומט אַרײַן אין‬
‫ַא גרינד‪ ,‬און פֿאַר ַא פֿלעק;‬ ‫הױז אַלע טעג װאָס מע האַלט עס‬
‫‪ 57‬כּדי צו לערנען װען עס איז‬ ‫אָפּגעשלאָסן‪ ,‬זאָל זײַן אומרײן ביזן‬
‫אומרײן‪ ,‬און װען עס איז רײן‪ .‬דאָס‬ ‫אָװנט‪.‬‬
‫איז דער דין פֿון צרעת‪.‬‬ ‫‪ 47‬און דער װאָס ליגט אין דעם הױז‪,‬‬
‫און גאָט האָט גערעדט צו‬ ‫זאָל װאַשן זײַנע קלײדער; און דער‬
‫משהן און צו אַהר ֹנען‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫‪15‬‬ ‫זאָגן‪:‬‬
‫װאָס עסט אין דעם הױז‪ ,‬זאָל װאַשן‬
‫זײַנע קלײדער‪.‬‬
‫‪15:2—15:20‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪172‬‬
‫פֿאַרלענדט װערן אין מדבר‪.‬‬ ‫‪ 2‬רעדט צו די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬

‫‪ 12‬און ַא לײמענע כּלי װאָס דער‬ ‫און איר זאָלט זאָגן צו זײ‪ :‬יעטװעדער‬
‫פֿלוסיקער װעט זיך אָן איר אָנרירן‪,‬‬ ‫מאַן‪ ,‬אַז ער װעט זײַן פֿלוסיק פֿון זײַן‬
‫זאָל צעבראָכן װערן; און יעטװעדער‬ ‫לײַב‪ ,‬איז זײַן פֿליסונג אומרײן‪.‬‬
‫הילצערנע כּלי זאָל אָפּגעשװענקט‬ ‫‪ 3‬און דאָס זאָל זײַן זײַן אומרײנקײט‬
‫װערן אין װאַסער‪.‬‬ ‫אין זײַן פֿליסונג‪ :‬ס ַײ זײַן לײַב רינט‬
‫‪ 13‬און אַז דער פֿלוסיקער װעט רײן‬ ‫מיט זײַן פֿליסונג‪ ,‬ס ַײ זײַן לײַב איז‬
‫װערן פֿון זײַן פֿליסונג‪ ,‬זאָל ער זיך‬ ‫פֿאַרשטאָפּט פֿון זײַן פֿליסונג‪ ,‬איז דאָס‬
‫צײלן זיבן טעג פֿון זײַן רײן װערן‪ ,‬און‬ ‫זײַן אומרײנקײט‪.‬‬
‫װאַשן זײַנע קלײדער‪ ,‬און באָדן זײַן‬ ‫‪ 4‬איטלעך געלעגער װאָס דער‬
‫לײַב אין לעבעדיקע װאַסער‪ ,‬און זײַן‬ ‫פֿלוסיקער װעט דערױף ליגן‪ ,‬זאָל זײַן‬
‫רײן‪.‬‬ ‫אומרײן‪ ,‬און איטלעכע זאַך װאָס ער‬
‫‪ 14‬און אױפֿן אַכטן טאָג זאָל ער זיך‬ ‫װעט דערױף זיצן‪ ,‬זאָל זײַן אומרײן‪.‬‬
‫נעמען צװײ טורטלטױבן‪ ,‬אָדער צװײ‬ ‫‪ 5‬און ַא מאַן װאָס װעט זיך אָנרירן‬
‫יונגע טױבן‪ ,‬און ער זאָל קומען פֿאַר‬ ‫אָן זײַן געלעגער‪ ,‬זאָל װאַשן זײַנע‬
‫גאָט צום אײַנגאַנג פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬און‬ ‫קלײדער‪ ,‬און זיך באָדן אין װאַסער‪,‬‬
‫זײ געבן צום כּ ֹהן‪.‬‬ ‫און זײַן אומרײן ביזן אָװנט‪.‬‬
‫‪ 15‬און דער כּ ֹהן זאָל זײ מאַכן‬ ‫‪ 6‬און דער װאָס זיצט אױף ַא זאַך‬
‫אײנע ַא זינדאָפּפֿער‪ ,‬און אײנע ַא‬ ‫װאָס דער פֿלוסיקער איז דערױף‬
‫בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬און דער כּ ֹהן זאָל מכַפּר‬ ‫געזעסן‪ ,‬זאָל װאַשן זײַנע קלײדער‪ ,‬און‬
‫זײַן אױף אים פֿאַר גאָט פֿון װעגן זײַן‬ ‫זיך באָדן אין װאַסער‪ ,‬און זײַן אומרײן‬
‫פֿליסונג‪.‬‬ ‫ביזן אָװנט‪.‬‬
‫‪ 16‬און ַא מאַן‪ ,‬אַז פֿון אים װעט‬ ‫‪ 7‬און דער װאָס רירט זיך אָן אָן דעם‬
‫אַרױסגײן ַא פֿלוס פֿון זאָמען‪ ,‬זאָל ער‬ ‫לײַב פֿון פֿלוסיקן‪ ,‬זאָל װאַשן זײַנע‬
‫באָדן אין װאַעסר זײַן גאַנצן לײַב‪ ,‬און‬ ‫קלײדער‪ ,‬און זיך באָדן אין װאַסער‪,‬‬
‫זײַן אומרײן ביזן אָװנט‪.‬‬ ‫און זײַן אומרײן ביזן אָװנט‪.‬‬
‫‪ 17‬און יעטװעדער בגד‪ ,‬און‬ ‫‪ 8‬און אַז דער פֿלוסיקער װעט‬
‫יעטװעדער פֿעל‪ ,‬װאָס דערױף װעט‬ ‫אַרױפֿשפּײַען אױף ַא רײנעם‪ ,‬זאָל‬
‫זײַן פֿלוס פֿון זאָמען‪ ,‬זאָל געװאַשן‬ ‫יענער װאַשן זײַנע קלײדער‪ ,‬און זיך‬
‫װערן אין װאַסער‪ ,‬און זײַן אומרײן‬ ‫באָדן אין װאַסער‪ ,‬און זײַן אומרײן ביזן‬
‫ביזן אָװנט‪.‬‬ ‫אָװנט‪.‬‬
‫‪ 18‬און ַא פֿרױ‪ ,‬אַז ַא מאַן װעט ליגן‬ ‫‪ 9‬און יעטװעדער רײַטזאַך װאָס דער‬
‫מיט איר ַא בײַשלאָף פֿון זאָמען‪ ,‬זאָלן‬ ‫פֿלוסיקער װעט רײַטן דערױף‪ ,‬זאָל זײַן‬
‫זײ זיך באָדן אין װאַסער‪ ,‬און זײַן‬ ‫אומרײן‪.‬‬
‫אומרײן ביזן אָװנט‪.‬‬ ‫‪ 10‬און איטלעכער װאָס רירט זיך אָן‬
‫‪ 19‬און ַא פֿרױ‪ ,‬אַז זי װעט זײַן‬ ‫אָן װאָס נאָר עס איז געװען אונטער‬
‫פֿלוסיק – בלוט װעט זײַן איר פֿליסונג‬ ‫אים‪ ,‬זאָל זײַן אומרײן ביזן אָװנט; און‬
‫פֿון איר לײַב – זאָל זי זיבן טעג זײַן אין‬ ‫דער װאָס טראָגט עס‪ ,‬זאָל װאַשן זײַנע‬
‫איר אָפּזונדערונג‪ ,‬און איטלעכער װאָס‬ ‫קלײדער‪ ,‬און זיך באָדן אין װאַסער‪,‬‬
‫רירט זיך אָן איר אָן‪ ,‬זאָל זײַן אומרײן‬ ‫און זײַן אומרײן ביזן אָװנט‪.‬‬
‫ביזן אָװנט‪.‬‬ ‫‪ 11‬און אײַערע קינדער װעלן‬
‫‪ 20‬און אַלץ װאָס זי װעט ליגן‬ ‫אומװאַנדערן אין מדבר פֿערציק‬
‫דערױף אין איר אָפּזונדערונג‪ ,‬זאָל זײַן‬ ‫יאָר‪ ,‬און װעלן לײַדן פֿאַר אײַערע‬
‫אומרײן; און אַלץ װאָס זי װעט זיצן‬ ‫אָפּקערונגען‪ ,‬ביז אײַערע פּגרים װעלן‬
‫‪173‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪15:21—16:4‬‬
‫יונגע טױבן‪ ,‬און זײ ברענגען צום כּ ֹהן‪,‬‬ ‫דערױף‪ ,‬זאָל זײַן אומרײן‪.‬‬
‫צום אײַנגאַנג פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד‪.‬‬ ‫‪ 21‬און איטלעכער װאָס רירט זיך אָן‬
‫‪ 30‬און דער כּ ֹהן זאָל מאַכן‬ ‫אָן איר געלעגער‪ ,‬זאָל װאַשן זײַנע‬
‫אײנע ַא זינדאָפּפֿער‪ ,‬און אײנע ַא‬ ‫קלײדער‪ ,‬און זיך באָדן אין װאַסער‪,‬‬
‫בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬און דער כּ ֹהן זאָל מכַפּר‬ ‫און זײַן אומרײן ביזן אָװנט‪.‬‬
‫זײַן אױף איר פֿאַר גאָט פֿון װעגן איר‬ ‫‪ 22‬און איטלעכער װאָס רירט זיך אָן‬
‫אומרײנער פֿליסונג‪.‬‬ ‫אָן עפּעס ַא זאַך װאָס זי זיצט דערױף‪,‬‬
‫‪ 31‬און איר זאָלט אָפּשײדן די‬ ‫זאָל װאַשן זײַנע קלײדער‪ ,‬און זיך‬
‫קינדער פֿון ישׂראל פֿון זײער‬ ‫באָדן אין װאַסער‪ ,‬און זײַן אומרײן ביזן‬
‫אומרײנקײט‪ ,‬כּדי זײ זאָלן ניט‬ ‫אָװנט‪.‬‬
‫שטאַרבן דורך זײער אומרײנקײט‪ ,‬אַז‬ ‫‪ 23‬אַפֿילו אױב ער איז אױף דעם‬
‫זײ װעלן פֿאַראומרײניקן מײַן מִשכּן‬ ‫געלעגער אָדער אױף דער זאַך װאָס‬
‫װאָס צװישן זײ‪.‬‬ ‫זי זיצט דערױף‪ ,‬װען ער רירט זיך אָן‬
‫‪ 32‬דאָס איז דער דין פֿון דעם‬ ‫דעם אָן‪ ,‬זאָל ער נאָר זײַן אומרײן ביזן‬
‫פֿלוסיקן‪ ,‬און פֿון דעם װאָס פֿון אים‬ ‫אָװנט‪.‬‬
‫גײט אַרױס ַא פֿלוס פֿון זאָמען‪ ,‬צו װערן‬ ‫‪ 24‬און אױב ליגן װעט ליגן מיט איר‬
‫אומרײן דורך דעם;‬ ‫ַא מאַן‪ ,‬און איר אומרײניקײט װעט זײַן‬
‫‪ 33‬און פֿון דער קראַנקער אין איר‬ ‫אױף אים‪ ,‬זאָל ער זײַן אומרײן זיבן‬
‫אָפּזונדערונג‪ ,‬און פֿון דעם װאָס‬ ‫טעג‪ ,‬און איטלעך געלעגער װאָס ער‬
‫איז פֿלוסיק מיט ַא פֿליסונג‪ ,‬ס ַײ ַא‬ ‫װעט ליגן דערױף‪ ,‬זאָל זײַן אומרײן‪.‬‬
‫מאַנספּאַרשוין‪ ,‬און ס ַײ ַא פֿרױ; און‬ ‫‪ 25‬און ַא פֿרױ‪ ,‬אַז איר בלוטפֿליסונג‬
‫פֿון ַא מאַן װאָס װעט ליגן מיט אַן‬ ‫װעט פֿליסן פֿיל טעג‪ ,‬ניט אין דער צײַט‬
‫אומרײנער‪.‬‬ ‫פֿון איר אָפּזונדערונג‪ ,‬אָדער זי װעט‬
‫זײַן פֿלוסיק איבער דער צײַט פֿון איר‬
‫אַחרי מוֹת‬
‫ֵ‬ ‫אָפּזונדערונג‪ ,‬זאָל זי אַלע טעג פֿון איר‬
‫און גאָט האָט גערעדט צו‬ ‫אומרײנער פֿליסונג זײַן אַזױ װי אין‬
‫משהן נאָך דעם טױט פֿון‬ ‫‪16‬‬
‫אַהרנס צװײ זין‪ ,‬װען זײ האָבן גענענט‬
‫די טעג פֿון איר אָפּזונדערונג; זי איז‬
‫אומרײן‪.‬‬
‫פֿאַר גאָט‪ ,‬און זײַנען געשטאָרבן;‬ ‫‪ 26‬איטלעך געלעגער װאָס זי װעט‬
‫‪ 2‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬ ‫ליגן דערױף אַלע טעג פֿון איר פֿליסונג‪,‬‬
‫רעד צו דײַן ברודער אַהר ֹנען‪ ,‬אַז ער‬ ‫זאָל איר זײַן אַזױ װי דאָס געלעגער פֿון‬
‫זאָל ניט אַרײַנגײן צו יעטװעדער צײַט‬ ‫איר אָפּזונדערונג; און איטלעכע זאַך‬
‫אין הײליקטום אינעװײניק פֿון פָּרוֹכֶת‪,‬‬ ‫װאָס זי װעט זיצן דערױף‪ ,‬זאָל זײַן‬
‫פֿאַרן דעק װאָס איבערן אָרון‪ ,‬כּדי ער‬ ‫אומרײן אַזױ װי די אומרײנקײט פֿון‬
‫זאָל ניט שטאַרבן; װאָרום איך באַװײַז‬ ‫איר אָפּזונדערונג‪.‬‬
‫זיך אין װאָלקן איבערן דעק‪.‬‬ ‫‪ 27‬און איטלעכער װאָס רירט זיך אָן‬
‫‪ 3‬דערמיט זאָל אַהרן קומען אין‬ ‫זײ אָן‪ ,‬זאָל װערן אומרײן; און ער זאָל‬
‫הײליקטום‪ :‬מיט ַא יונגן אָקס פֿאַר‬ ‫װאַשן זײַנע קלײדער‪ ,‬און זיך באָדן אין‬
‫ַא זינדאָפּפֿער‪ ,‬און ַא װידער פֿאַר ַא‬ ‫װאַסער‪ ,‬און זײַן אומרײן ביזן אָװנט‪.‬‬
‫בראַנדאָפּפֿער‪.‬‬ ‫‪ 28‬און אַז זי װערט רײן פֿון איר‬
‫‪ַ 4‬א הײליק לײַנען העמדל זאָל ער‬ ‫פֿליסונג‪ ,‬זאָל זי זיך צײלן זיבן טעג‪ ,‬און‬
‫אָנטאָן‪ ,‬און לײַנענע הױזן זאָלן זײַן‬ ‫דערנאָך זאָל זי זײַן רײן‪.‬‬
‫אױף זײַן לײַב‪ ,‬און מיט ַא לײַנענעם‬ ‫‪ 29‬און אױפֿן אַכטן טאָג זאָל זי זיך‬
‫גאַרטל זאָל ער זיך אַרומגורטן‪ ,‬און‬ ‫נעמען צװײ טורטלטױבן‪ ,‬אָדער צװײ‬
‫‪16:5—16:21‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪174‬‬
‫‪ 14‬און ער זאָל נעמען פֿון דעם בלוט‬ ‫מיט ַא לײַנענער הױב זאָל ער זיך‬
‫פֿון אָקס‪ ,‬און שפּריצן מיט זײַן פינגער‬ ‫באַהױבן; הײליקע קלײדער זײַנען‬
‫אױפֿן דעק צו מזרח; און פֿאַרן דעק זאָל‬ ‫דאָס‪ ,‬און ער זאָל באָדן זײַן לײַב אין‬
‫ער שפּריצן פֿון דעם בלוט זיבן מאָל‬ ‫װאַסער‪ ,‬און זײ אָנטאָן‪.‬‬
‫מיט זײַן פינגער‪.‬‬ ‫‪ 5‬און פֿון דער עדה פֿון די קינדער פֿון‬
‫‪ 15‬און ער זאָל שעכטן דעם באָק‬ ‫ישׂראל זאָל ער נעמען צװײ ציגנבעק‬
‫פֿון זינדאָפּפֿער װאָס פֿאַרן פֿאָלק‪ ,‬און‬ ‫פֿאַר ַא זינדאָפּפֿער‪ ,‬און אײן װידער‬
‫ברענגען זײַן בלוט אינעװײניק פֿון‬ ‫פֿאַר ַא בראַנדאָפּפֿער‪.‬‬
‫פָּרוֹכֶת‪ ,‬און טאָן מיט זײַן בלוט אַזױ‬ ‫‪ 6‬און אַהרן זאָל מאַכן גענענען דעם‬
‫װי ער האָט געטאָן מיט דעם בלוט פֿון‬ ‫אָקס פֿון זינדאָפּפֿער װאָס פֿאַר אים‪,‬‬
‫אָקס‪ ,‬און עס שפּריצן אױפֿן דעק און‬ ‫און ער זאָל מכַפּר זײַן אױף זיך און‬
‫פֿאַרן דעק‪.‬‬ ‫אױף זײַן הױזגעזינט‪.‬‬
‫‪ 16‬און ער זאָל מכַפּר זײַן אױף דעם‬ ‫‪ 7‬און ער זאָל נעמען די צװײ בעק‪,‬‬
‫הײליקטום פֿון װעגן די אומרײנקײטן‬ ‫און זײ אַװעקשטעלן פֿאַר גאָט בײַם‬
‫פֿון די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און פֿון‬ ‫אײַנגאַנג פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד‪.‬‬
‫װעגן זײערע פֿאַרברעכן אין אַלע‬ ‫‪ 8‬און אַהרן זאָל אַרױפֿטאָן אױף‬
‫זײערע חטאים; און אַזױ זאָל ער טאָן‬ ‫גוֹרלות‪ ,‬אײן גוֹרל פֿאַר‬ ‫בײדע בעק ָ‬
‫צום אוֹהל‪-‬מוֹעד װאָס רוט ב ַײ זײ אין‬ ‫יהוה‪ ,‬און אײן גוֹרל פֿאַר ַעזָאזל‪.‬‬
‫מיטן פֿון זײערע אומרײנקײטן‪.‬‬
‫‪ 17‬און קײן מענטש זאָל ניט זײַן אין‬ ‫‪ 9‬און אַהרן זאָל מאַכן גענענען דעם‬
‫אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬װען ער קומט מכַפּר צו‬ ‫באָק װאָס אױף אים איז אַרױף דער‬
‫זײַן אין הײליקטום‪ ,‬ביז ער גײט אַרױס‪.‬‬ ‫גוֹרל פֿאַר יהוה‪ ,‬און אים מאַכן פֿאַר‬
‫און ער זאָל מכַפּר זײַן אױף זיך‪ ,‬און‬ ‫ַא זינדאָפּפֿער‪.‬‬
‫אױף זײַן הױזגעזינט‪ ,‬און אױף דער‬ ‫‪ 10‬און דער באָק װאָס אױף אים‬
‫גאַנצער אײַנזאַמלונג פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫איז אַרױף דער גוֹרל פֿאַר עַזאָזל‪ ,‬זאָל‬
‫‪ 18‬און ער זאָל אַרױסגײן צום מזבח‬ ‫אַװעקגעשטעלט װערן ַא לעבעדיקער‬
‫װאָס פֿאַר גאָט‪ ,‬און מכַפּר זײַן אױף‬ ‫פֿאַר גאָט‪ ,‬מכַפּר צו זײַן איבער אים‪,‬‬
‫אים; און ער זאָל נעמען פֿון דעם בלוט‬ ‫אים אַװעקצושיקן צו עַזאָזל אין מדבר‪.‬‬
‫פֿון אָקס‪ ,‬און פֿון דעם בלוט פֿון באָק‪,‬‬ ‫‪ 11‬און אַהרן זאָל מאַכן גענענען דעם‬
‫און אַרױפֿטאָן אױף די הערנער פֿון‬ ‫אָקס פֿון זינדאָפּפֿער װאָס פֿאַר אים‪,‬‬
‫מזבח רונד אַרום‪.‬‬ ‫און מכַפּר זײַן אױף זיך און אױף זײַן‬
‫‪ 19‬און ער זאָל שפּריצן אױף אים‬ ‫הױזגעזינט; און ער זאָל שעכטן דעם‬
‫פֿון דעם בלוט מיט זײַן פינגער זיבן‬ ‫אָקס פֿון זינדאָפּפֿער װאָס פֿאַר אים‪.‬‬
‫מאָל‪ ,‬און אים רײניקן‪ ,‬און אים הײליקן‬ ‫‪ 12‬און ער זאָל נעמען ַא פולע‬
‫פֿון די אומרײנקײטן פֿון די קינדער פֿון‬ ‫פֿײַערפאַן פֿײַערקױלן פֿון דעם מזבח‪,‬‬
‫ישׂראל‪.‬‬ ‫פֿון פֿאַר גאָט‪ ,‬און זײַנע פולע הױפנס‬
‫‪ 20‬און אַז ער װעט ענדיקן מכַפּר‬ ‫דינעם װײַרױך פֿון שמעקעדיקע‬
‫זײַן אױפֿן הײליקטום‪ ,‬און אױפֿן‬ ‫געװירצן‪ ,‬און ברענגען אינעװײניק‬
‫אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬און אױפֿן מזבח‪ ,‬זאָל ער‬ ‫פֿון פָּרוֹכֶת‪.‬‬
‫מאַכן גענענען דעם לעבעדיקן באָק‪.‬‬ ‫‪ 13‬און ער זאָל אַרױפֿטאָן דעם‬
‫‪ 21‬און אַהרן זאָל אָנלענען זײַנע‬ ‫װײַרױך אױפֿן פֿײַער פֿאַר גאָט‪,‬‬
‫בײדע הענט אױפֿן קאָפּ פֿון דעם‬ ‫און דער װאָלקן פֿון דעם װײַרױך‬
‫לעבעדיקן באָק‪ ,‬און זיך מתװדה זײַן‬ ‫זאָל פֿאַרדעקן דעם דעק װאָס איבערן‬
‫איבער אים אױף אַלע זינד פֿון די‬ ‫געזעץ‪ ,‬כּדי ער זאָל ניט שטאַרבן‪.‬‬
‫‪175‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪16:22—17:4‬‬
‫אַרבעט זאָלט איר ניט טאָן‪ ,‬ס ַײ‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און אױף אַלע‬
‫דער אײַנגעבאָרענער‪ ,‬און ס ַײ דער‬ ‫זײערע פֿאַרברעכן אין אַלע זײערע‬
‫פֿרעמדער װאָס האַלט זיך אױף צװישן‬ ‫חטאים; און ער זאָל זײ אַרױפֿטאָן‬
‫אײַך‪.‬‬ ‫אױפֿן קאָפּ פֿון דעם באָק‪ ,‬און אים‬
‫‪ 30‬װאָרום אין דעם דאָזיקן טאָג װעט‬ ‫אַװעקשיקן דורך דער האַנט פֿון אַן‬
‫מען מכַפּר זײַן אױף אײַך‪ ,‬אײַך צו‬ ‫אומיסטנעם מענטשן אין מדבר‪.‬‬
‫רײניקן; פֿון אַלע אײַערע זינד װעט‬ ‫‪ 22‬און דער באָק זאָל אַװעקטראָגן‬
‫איר רײן װערן פֿאַר גאָט‪.‬‬ ‫אױף זיך אַלע זײערע זינד אין אַן‬
‫‪ַ 31‬א שבת פֿון רוּונג איז דאָס פֿאַר‬ ‫אָפּגעשניטענעם לאַנד; און ער זאָל‬
‫אײַך‪ ,‬און איר זאָלט פּײַניקן אײַער‬ ‫אַװעקלאָזן דעם באָק אין דער מדבר‪.‬‬
‫זעל; אַן אײביק געזעץ‪.‬‬ ‫‪ 23‬און אַהרן זאָל אַרײַנגײן אין‬
‫‪ 32‬און דער כּ ֹהן װאָס מע װעט אים‬ ‫אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬און אױסטאָן די לײַנענע‬
‫זאַלבן‪ ,‬און װאָס מע װעט דערפֿילן‬ ‫קלײדער װאָס ער האָט אָנגעטאָן ב ַײ‬
‫זײַן האַנט צו זײַן ַא כּ ֹהן אױף זײַן‬ ‫זײַן אַרײַנגײן אין הײליקטום‪ ,‬און ער‬
‫פֿאָטערס אָרט‪ ,‬זאָל מכַפּר זײַן; און ער‬ ‫זאָל זײ דאָרטן לאָזן‪.‬‬
‫זאָל אָנטאָן די לײַנענע קלײדער‪ ,‬די‬ ‫‪ 24‬און ער זאָל באָדן זײַן לײַב אין‬
‫הײליקע קלײדער‪.‬‬ ‫װאַסער אין ַא הײליקן אָרט‪ ,‬און‬
‫‪ 33‬און ער זאָל מכַפּר זײַן אױפֿן‬ ‫אָנטאָן זײַנע קלײדער‪ ,‬און אַרױסגײן‪,‬‬
‫קָדשֵי‪-‬קדָ שים‪ ,‬און אױפֿן אוֹהל‪-‬מוֹעד;‬ ‫און מאַכן זײַן בראַנדאָפּפֿער און דאָס‬
‫אױך אױפֿן מזבח זאָל ער מכַפּר זײַן‪,‬‬ ‫בראַנדאָפּפֿער פֿון פֿאָלק‪ ,‬און מכַפּר זײַן‬
‫און אױף די כּ ֹהנים‪ ,‬און אױף דעם‬ ‫אױף זיך און אױפֿן פֿאָלק‪.‬‬
‫גאַנצן פֿאָלק פֿון דער אײַנזאַמלונג זאָל‬ ‫‪ 25‬און דאָס פֿעטס פֿון דעם‬
‫ער מכַפּר זײַן‪.‬‬ ‫זינדאָפּפֿער זאָל ער דעמפֿן אױפֿן‬
‫‪ 34‬און דאָס זאָל אײַך זײַן צום‬ ‫מזבח‪.‬‬
‫אײביקן געזעץ‪ ,‬מכַפּר צו זײַן אױף‬ ‫‪ 26‬און דער װאָס באַלײט דעם באָק‬
‫די קינדער פֿון ישׂראל פֿון װעגן אַלע‬ ‫צו ַעזָאזל‪ ,‬זאָל װאַשן זײַנע קלײדער‪,‬‬
‫זײערע זינד‪ ,‬אײן מאָל אין יאָר‪ .‬און ער‬ ‫און באָדן זײַן לײַב אין װאַסער‪,‬‬
‫האָט געטאָן אַזױ װי גאָט האָט באַפֿױלן‬ ‫און דערנאָך מעג ער אַרײַנקומען אין‬
‫משהן‪.‬‬ ‫לאַגער‪.‬‬
‫און גאָט האָט גערעדט צו‬ ‫‪ 27‬און דעם אָקס פֿון זינדאָפּפֿער‪,‬‬
‫‪ 2‬רעד צו אַהר ֹנען‪ ,‬און צו זײַנע זין‪,‬‬
‫און דעם באָק פֿון זינדאָפּפֿער‪ ,‬װאָס‬
‫זײער בלוט איז געבראַכט געװאָרן‪,‬‬
‫און צו אַלע קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און‬ ‫מכַפּר צו זײַן אין הײליקטום‪ ,‬זאָל‬
‫זאָלסט זאָגן צו זײ‪ :‬דאָס איז די זאַך‬ ‫מען אַרױסטראָגן אױסן לאַגער‪ ,‬און‬
‫װאָס גאָט האָט באַפֿױלן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫פֿאַרברענען אין פֿײַער זײערע פֿעלן‪,‬‬
‫‪ 3‬יעטװעדער מאַן פֿון דעם הױז פֿון‬ ‫און זײער פֿלײש‪ ,‬און זײער מיסט‪.‬‬
‫ישׂראל װאָס װעט שעכטן אַן אָקס‪,‬‬ ‫‪ 28‬און דער װאָס פֿאַרברענט זײ‪ ,‬זאָל‬
‫אָדער ַא שעפּס‪ ,‬אָדער ַא ציג‪ ,‬אין‬ ‫װאַשן זײַנע קלײדער‪ ,‬און באָדן זײַן‬
‫לאַגער‪ ,‬אָדער װאָס װעט שעכטן אױסן‬ ‫לײַב אין װאַסער‪ ,‬און דערנאָך מעג ער‬
‫לאַגער‪,‬‬ ‫אַרײַנקומען אין לאַגער‪.‬‬
‫‪ 4‬און צום אײַנגאַנג פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד‬ ‫‪ 29‬און דאָס זאָל אײַך זײַן צום‬
‫האָט ער עס ניט געבראַכט‪ ,‬מקרי ֿב‬ ‫אײביקן געזעץ‪ :‬אין זיבעטן חוֹדש‪,‬‬
‫צו זײַן פֿאַר ַא קָרבן צו גאָט‪ ,‬פֿאַרן‬ ‫אין צענטן טאָג פֿון חוֹדש‪ ,‬זאָלט‬
‫מִשכּן פֿון גאָט‪ ,‬זאָל עס װי בלוט‬ ‫איר פּײַניקן אײַער זעל‪ ,‬און קײן‬
‫‪17:5—18:5‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪176‬‬
‫עסן בלוט; אױך דער פֿרעמדער װאָס‬ ‫גערעכנט װערן יענעם מאַן; בלוט האָט‬
‫האַלט זיך אױף צװישן אײַך‪ ,‬זאָל ניט‬ ‫ער פֿאַרגאָסן; און יענער מענטש זאָל‬
‫עסן בלוט‪.‬‬ ‫פֿאַרשניטן װערן פֿון צװישן זײַן פֿאָלק‪.‬‬
‫‪ 13‬און יעטװעדער מאַן פֿון די‬ ‫‪ 5‬כּדי די קינדער פֿון ישׂראל זאָלן‬
‫קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬אָדער פֿון דעם‬ ‫ברענגען זײערע שלאַכטאָפּפֿער‪ ,‬װאָס‬
‫פֿרעמדן װאָס האַלט זיך אױף צװישן‬ ‫זײ שלאַכטן אױפֿן פֿרײַען פֿעלד –‬
‫זײ‪ ,‬װאָס װעט פאַנגען ַא געפאַנג פֿון ַא‬ ‫זײ זאָלן זי ברענגען צו גאָט‪ ,‬צום‬
‫חיה אָדער ַא פֿױגל װאָס מעג געגעסן‬ ‫אײַנגאַנג פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬צום כּ ֹהן‪ ,‬און‬
‫װערן‪ ,‬זאָל אױסגיסן זײַן בלוט‪ ,‬און עס‬ ‫זײ שלאַכטן פֿרידאָפּפֿער צו גאָט‪.‬‬
‫צודעקן מיט ערד‪.‬‬ ‫‪ 6‬און דער כּ ֹהן זאָל שפּרענגען דאָס‬
‫‪ 14‬װאָרום דאָס לעבן פֿון יעטװעדער‬ ‫בלוט אױפֿן מזבח פֿון גאָט‪ ,‬בײַם‬
‫פֿלײש – זײַן בלוט דאָס איז זײַן לעבן;‬ ‫אײַנגאַנג פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬און דעמפֿן‬
‫דרום זאָג איך צו די קינדער פֿון‬ ‫דאָס פֿעטס פֿאַר ַא געשמאַקן ריח צו‬
‫ישׂראל‪ :‬דאָס בלוט פֿון קײן פֿלײש‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫זאָלט איר ניט עסן‪ ,‬װאָרום דאָס לעבן‬ ‫‪ 7‬און זײ זאָלן מער ניט שלאַכטן‬
‫פֿון יעטװעדער פֿלײש דאָס איז זײַן‬ ‫זײערע שלאַכטאָפּפֿער צו די שדים‪,‬‬
‫בלוט; איטלעכער װאָס עסט עס‪ ,‬זאָל‬ ‫װאָס זײ זײַנען פֿאַרפירט נאָך זײ‪ .‬אַן‬
‫פֿאַרשניטן װערן‪.‬‬ ‫אײביק געזעץ זאָל דאָס זײ זײַן אױף‬
‫‪ 15‬און יעטװעדער מענטש װאָס װעט‬ ‫זײערע דוֹר‪-‬דוֹרות‪.‬‬
‫עסן געפאַלנס אָדער פֿאַרצוקטס‪ ,‬ס ַײ‬ ‫‪ 8‬און זאָלסט זאָגן צו זײ‪ :‬יעטװעדער‬
‫דער אײַנגעבאָרענער‪ ,‬און ס ַײ דער‬ ‫מאַן פֿון דעם הױז פֿון ישׂראל‪ ,‬אָדער‬
‫פֿרעמדער‪ ,‬זאָל װאַשן זײַנע קלײדע‪,‬‬ ‫פֿון דעם פֿרעמדן װאָס װעט זיך‬
‫און באָדן זײַן לײַב אין װאַסער‪ ,‬און זײַן‬ ‫אױפֿהאַלטן צװישן זײ‪ ,‬װאָס װעט‬
‫אומרײן ביזן אָװנט‪ ,‬און װערן רײן‪.‬‬ ‫אױפֿברענגען ַא בראַנדאָפּפֿער אָדער ַא‬
‫‪ 16‬און אױב ער װעט זײ ניט װאַשן‪,‬‬ ‫שלאַכטאָפּפֿער‪,‬‬
‫און זײַן לײַב ניט באָדן‪ ,‬װעט ער טראָגן‬ ‫‪ 9‬און צום אוֹהל‪-‬מוֹעד װעט ער עס‬
‫זײַן זינד‪.‬‬ ‫ניט ברענגען‪ ,‬דאָס צו מאַכן צו גאָט‪,‬‬
‫יענער מענטש זאָל פֿאַרשניטן װערן‬
‫‪ 2‬רעד צו די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און‬
‫פֿון זײַן פֿאָלק‪.‬‬
‫‪ 10‬און יעטװעדער מאַן פֿון דעם הױז‬
‫פֿון ישׂראל‪ ,‬אָדער פֿון דעם פֿרעמדן‬
‫זאָלסט זאָגן צו זײ‪ :‬איך בין יהוה‬ ‫װאָס האַלט זיך אױף צװישן זײ‪ ,‬װאָס‬
‫אײַער גאָט‪.‬‬ ‫װעט עסן װאָסער עס איז בלוט‪ ,‬װעל‬
‫ִצרי ִם‬
‫‪ 3‬אַזױ װי די מעשׂים פֿון לאַנד מ ַ‬ ‫איך קערן מײַן פּנים קעגן דעם מענטשן‬
‫װאָס איר זײַט דערין געזעסן‪ ,‬זאָלט‬ ‫װאָס עסט דאָס בלוט‪ ,‬און איך װעל אים‬
‫איר ניט טאָן; און אַזױ װי די מעשׂים פֿון‬ ‫פֿאַרשנײַדן פֿון צװישן זײַן פֿאָלק‪.‬‬
‫לאַנד כּנַעַן‪ ,‬װאָס איך ברענג אײַך אַהין‪,‬‬ ‫‪ 11‬װאָרום דאָס לעבן פֿון דעם פֿלײש‬
‫זאָלט איר ניט טאָן; און אין זײערע‬ ‫איז אין דעם בלוט‪ ,‬און איך האָב עס‬
‫חוקים זאָלט איר ניט גײן‪.‬‬ ‫אײַך געגעבן אױפֿן מזבח מכַפּר צו זײַן‬
‫‪ 4‬מײַנע געזעצן זאָלט איר טאָן‪ ,‬און‬ ‫אױף אײַערע נפשות; װאָרום דאָס איז‬
‫מײַנע חוקים זאָלט איר היטן צו גײן אין‬ ‫דאָס בלוט װאָס איז מכַפּר‪ ,‬מיט דעם‬
‫זײ; איך בין יהוה אײַער גאָט‪.‬‬ ‫לעבן װאָס אין אים ‪.‬‬
‫‪ 5‬און איר זאָלט היטן מײַנע חוקים‬ ‫‪ 12‬דרום זאָג איך צו די קינדער פֿון‬
‫און מײַנע געזעצן‪ ,‬װאָס אַז ַא מענטש‬ ‫ישׂראל‪ :‬קײן נפש פֿון אײַך זאָל ניט‬
‫‪177‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪18:6—18:26‬‬
‫איר זונס טאָכטער‪ ,‬אָדער איר‬ ‫טוט זײ‪ ,‬לעבט ער דורך זײ‪ :‬איך בין‬
‫טאָכטערס טאָכער‪ ,‬זאָסלטו ניט‬ ‫יהוה‪.‬‬
‫נעמען‪ ,‬צו אַנטפּלעקן איר שאַנד;‬ ‫‪ 6‬איר זאָלט ניט גענענען קײן אײנער‬
‫אירע לײַבנאָנטע זײַנען זײ‪ ,‬איז דאָס ַא‬ ‫צו ַא שום לײַבנאָנטער זײַנער‪ ,‬צו‬
‫שענדלעכקײט‪.‬‬ ‫אַנטפּלעקן די שאַנד‪ :‬איך בין יהוה‪.‬‬
‫‪ 18‬און ַא פֿרױ צו איר שװעסטער‬ ‫‪ 7‬די שאַנד פֿון דײַן פֿאָטער‪ ,‬און‬
‫זאָלסטו ניט נעמען צו זײַן ַא מיטװײַב‪,‬‬ ‫די שאַנד פֿון דײַן מוטער‪ ,‬זאָלסטו‬
‫צו אַנטפּלעקן איר שאַנד לעבן יענער‬ ‫ניט אַנטפּלעקן‪ :‬זי איז דײַן מוטער‪,‬‬
‫ב ַײ איר לעבן‪.‬‬ ‫טאָרסטו ניט אַנטפּלעקן איר שאַנד‪.‬‬
‫‪ 19‬און צו ַא פֿרױ אין דער‬ ‫‪ 8‬די שאַנד פֿון דײַן פֿאָטערס װײַב‬
‫אָפּזונדערונג פֿון איר אומרײנקײט‬ ‫זאָלסטו ניט אַנטפּלעקן; די שאַנד פֿון‬
‫זאָלסטו ניט גענענען צו אַנטפּלעקן‬ ‫דײַן פֿאָטער איז דאָס‪.‬‬
‫איר שאַנד‪.‬‬ ‫‪ 9‬די שאַנד פֿון דײַן שװעסטער‪ ,‬דײַן‬
‫‪ 20‬און מיט דער װײַב פֿון דײַן חבר‬ ‫פֿאָטערס טאָכטער‪ ,‬אָדער דײַן מוטערס‬
‫זאָלסטו ניט האָבן ַא בײַשלאָף פֿון‬ ‫טאָכטער‪ ,‬געבאָרן אין הױז‪ ,‬אָדער‬
‫זאָמען‪ ,‬זיך צו פֿאַראומרײניקן מיט‬ ‫געבאָרן פֿון אױסן – זײער שאַנד‬
‫איר‪.‬‬ ‫זאָלסטו ניט אַנטפּלעקן‪.‬‬
‫‪ 21‬און פֿון דײַנע קינדער זאָלסטו ניט‬ ‫‪ 10‬די שאַנד פֿון דײַן זונס טאָכטער‪,‬‬
‫געבן אױף מקרי ֿב זײַן צו מוֹלֶך‪ ,‬און‬ ‫אָדער פֿון דײַן טאָכטערס טאָכטער –‬
‫זאָלסט ניט פֿאַרשװעכן דעם נאָמען פֿון‬ ‫זײער שאַנד זאָלסטו ניט אַנטפּלעקן‪,‬‬
‫דײַן גאָט‪ :‬איך בין יהוה‪.‬‬ ‫װאָרום דײַן שאַנד זײַנען זײ‪.‬‬
‫‪ 22‬און מיט ַא מאַנספּאַרשוין זאָלסטו‬ ‫‪ 11‬די שאַנד פֿון דער טאָכטער פֿון‬
‫ניט ליגן אַזױ װי מע ליגט מיט ַא פֿרױ;‬ ‫דײַן פֿאָטערס װײַב‪ ,‬געבאָרן פֿון דײַן‬
‫אַן אומװערדיקײט איז דאָס‪.‬‬ ‫פֿאָטער – זי איז דײַן שװעסטער‪,‬‬
‫‪ 23‬און מיט קײן בהמה זאָלסטו ניט‬ ‫זאָלסטו ניט אַנטפּלעקן איר שאַנד‪.‬‬
‫ליגן‪ ,‬זיך צו פֿאַראומרײניקן מיט איר;‬ ‫‪ 12‬די שאַנד פֿון דײַן פֿאָטערס‬
‫און ַא פֿרױ זאָל ניט שטײן פֿאַר ַא בהמה‬ ‫שװעסטער זאָלסטו ניט אַנטפּלעקן;‬
‫צו ליגן מיט איר; ַא פֿאַרמישונג איז‬ ‫דײַן פֿאָטערס לײַבנאָנטע איז זי‪.‬‬
‫דאָס‪.‬‬ ‫‪ 13‬די שאַנד פֿון דײַן מוטערס‬
‫ניט‬ ‫אײַך‬ ‫זאָלט‬ ‫‪ 24‬איר‬ ‫שװעסטער זאָלסטו ניט אַנטפּלעקן‪,‬‬
‫פֿאַראומרײניקן מיט אַלע די דאָזיקע‪,‬‬ ‫װאָרום דײַן מוטערס לײַבנאָנטע איז‬
‫װאָרום מיט אַלע די דאָזיקע האָבן זיך‬ ‫זי‪.‬‬
‫פֿאַראומרײניקט די פֿעלקער װאָס איך‬ ‫‪ 14‬די שאַנד פֿון דײַן פֿאָטערס‬
‫טרײַב אַרױס פֿון פֿאַר אײַך‪.‬‬ ‫ברודער זאָלסטו ניט אַנטפּלעקן‪ :‬צו‬
‫‪ 25‬און דאָס לאַנד איז געװאָרן‬ ‫זײַן װײַב זאָלסטו ניט גענענען; דײַן‬
‫אומרײן‪ ,‬און איך האָב זיך אָפּגערעכנט‬ ‫מומע איז זי‪.‬‬
‫מיט איר פֿאַר אירע זינד‪ ,‬און דאָס לאַנד‬ ‫‪ 15‬די שאַנד פֿון דײַן שנור זאָלסטו‬
‫האָט אַרױסגעשפּיגן אירע באַװוינער‪.‬‬ ‫ניט אַנטפּלעקן; דײַן זונס װײַב איז זי‪,‬‬
‫‪ 26‬דרום זאָלט איר היטן מײַנע‬ ‫טאָרסטו ניט אַנטפּלעקן איר שאַנד‪.‬‬
‫חוקים און מײַנע געזעצן‪ ,‬און‬ ‫‪ 16‬די שאַנד פֿון דײַן ברודערס װײַב‬
‫איר זאָלט ניט טאָן פֿון אַלע די‬ ‫זאָלסטו ניט אַנטפּלעקן; די שאַנד פֿון‬
‫דאָזיקע אומװערדיקײטן‪ ,‬ס ַײ דער‬ ‫דײַן ברודער איז דאָס‪.‬‬
‫אײַנגעבאָרענער‪ ,‬און ס ַײ דער‬ ‫‪ 17‬די שאַנד פֿון ַא פֿרױ מיט איר‬
‫פֿרעמדער װאָס האַלט זיך אױף צװישן‬ ‫טאָכטער זאָלסטו ניט אַנטפּלעקן‪.‬‬
‫‪18:27—19:15‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪178‬‬
‫דריטן טאָג‪ ,‬זאָל אין פֿײַער פֿאַרברענט‬ ‫אײַך –‬

‫װערן‪.‬‬ ‫‪ 27‬װאָרום אַלע די דאָזיקע‬
‫‪ 7‬און אױב געגעסן װעט עס געגעסן‬ ‫אומװערדיקײטן האָבן געטאָן די‬
‫װערן אױפֿן דריטן טאָג‪ ,‬איז דאָס‬ ‫מענטשן פֿון לאַנד װאָס פֿאַר אײַך‪ ,‬און‬
‫אַן אומװערדיקײט; עס װעט ניט‬ ‫דאָס לאַנד איז געװאָרן אומרײן –‬
‫באַװיליקט װערן‪.‬‬ ‫‪ 28‬כּדי דאָס לאַנד זאָל אײַך‬
‫‪ 8‬און דער װאָס עסט דאָס‪ ,‬װעט‬ ‫ניט אױסשפּײַען‪ ,‬אַז איר װעט עס‬
‫טראָגן זײַן זינד‪ ,‬װאָרום ַא הײליקײט‬ ‫פֿאַראומרײניקן‪ ,‬אַזױ װי עס האָט‬
‫פֿון גאָט האָט ער פֿאַרשװעכט; און‬ ‫אױסגעשפּיגן דאָס פֿאָלק װאָס פֿאַר‬
‫יענע זעל זאָל פֿאַרשניטן װערן פֿון איר‬ ‫אײַך‪.‬‬
‫פֿאָלק‪.‬‬ ‫װאָס‬ ‫איטלעכער‬ ‫‪ 29‬װאָרום‬
‫‪ 9‬און אַז איר שנײַדט דעם שניט פֿון‬ ‫װעט טאָן פֿון אַלע דידאָזיעק‬
‫אײַער לאַנד‪ ,‬זאָלסטו ניט דערענדיקן‬ ‫אומװערדיקײטן – די נפשות װאָס‬
‫שנײַדן דעם עק פֿון דײַן פֿעלד‪ ,‬און דעם‬ ‫טוען עס‪ ,‬זאָלן פֿאַרשניטן װערן פֿון‬
‫נאָכקלײַב פֿון דײַן שניט זאָלסטו ניט‬ ‫צװישן זײער פֿאָלק‪.‬‬
‫נאָכקלײַבן‪.‬‬ ‫‪ 30‬און איר זאָלט היטן מײַן היטונג‪,‬‬
‫‪ 10‬און דײַן װײַנגאָרטן זאָלסטו‬ ‫ניט צו טאָן פֿון די אומװערדיקע‬
‫ניט אַרומקלײַבן רײן‪ ,‬און דאָס‬ ‫אײַנפירן װאָס זײַנען געטאָן געװאָרן‬
‫אַראָפּגעפאַלענע פֿון דײַן װײַנגאָרטן‬ ‫פֿאַר אײַך‪ ,‬און איר זאָלט אײַך ניט‬
‫זאָלסטו ניט אױפֿקלײַבן; פֿאַרן‬ ‫פֿאַראומרײניקן מיט זײ‪ :‬איך בין יהוה‬
‫אָרימאַן און פֿאַרן פֿרעמדן זאָלסטו‬ ‫אײַער גאָט‪.‬‬
‫זײ איבערלאָזן‪ :‬איך בין יהוה אײַער‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫קְדוֹשִ ים‬
‫‪ 11‬איר זאָלט ניט גנבען‪ ,‬און איר‬ ‫און גאָט האָט גערעדט צו‬
‫זאָלט ניט פֿאַרלײקענען‪ ,‬און איר זאָלט‬
‫ניט זאָגן ליגן אײנער דעם אַנדערן‪.‬‬
‫‪ 2‬רעד צו דער גאַנצער עדה פֿון די‬
‫‪ 12‬און איר זאָלט ניט שװערן ב ַײ מײַן‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און זאָלסט זאָגן‬
‫נאָמען צום פאַלשן‪ ,‬און פֿאַרשװעכן‬ ‫צו זײ‪ :‬הײליק זאָלט איר זײַן‪ ,‬װאָרום‬
‫דעם נאָמען פֿון דײַן גאָט‪ :‬איך בין‬ ‫איך יהוה אײַער גאָט בין הײליק‪.‬‬
‫יהוה‪.‬‬ ‫‪ 3‬איר זאָלט איטלעכער האָבן אָפּש ַײ‬
‫‪ 13‬זאָלסט ניט דריקן דײַן חבר‪,‬‬ ‫פֿאַר זײַן מוטער און זײַן פֿאָטער‪ ,‬און‬
‫זאָלסט ניט‬ ‫און ניט באַגזלען‪.‬‬ ‫מײַנע שבתים זאָלט איר היטן‪ :‬איך בין‬
‫לאָזן איבערנעכטיקן דעם לױן פֿון ַא‬ ‫יהוה אײַער גאָט‪.‬‬
‫געדונגענעם ב ַײ דיר ביז אין דער פֿרי‪.‬‬ ‫‪ 4‬איר זאָלט אײַך ניט קערן צו די‬
‫‪ 14‬זאָלסט ניט שילטן ַא טױבן‪ ,‬און‬ ‫געצן‪ ,‬און געגאָסענע געטער זאָלט איר‬
‫פֿאַר ַא בלינדן זאָלסטו ניט לײגן ַא‬ ‫אײַך ניט מאַכן‪ :‬איך בין יהוה אײַער‬
‫שטרױכלונג; און זאָלסט מוֹרא האָבן‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫פֿאַר דײַן גאָט‪ :‬איך בין יהוה‪.‬‬ ‫‪ 5‬און אַז איר װעט שלאַכטן ַא‬
‫‪ 15‬איר זאָלט ניט טאָן אַן עװלה‬ ‫פֿרידאָפּפֿער צו גאָט‪ ,‬זאָלט איר‬
‫אין ַא משפּט; זאָלסט ניט שױנען‬ ‫עס שלאַכטן אַז איר זאָלט באַװיליקט‬
‫דעם פּנים פֿון אַן אָרימאַן‪ ,‬און ניט‬ ‫װערן‪.‬‬
‫שאַנעװען דעם פּנים פֿון ַא גרױסן מאַן;‬ ‫‪ 6‬אין דעם טאָג פֿון אײַער שלאַכטונג‬
‫מיט גערעכטיקײט זאָלסטו משפּטן דײַן‬ ‫זאָל עס געגעסן װערן‪ ,‬און אױף מאָרגן;‬
‫חבר‪.‬‬ ‫און װאָס בלײַבט איבער ביז אױפֿן‬
‫‪179‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪19:16—19:34‬‬
‫‪ 24‬און אױפֿן פֿירטן יאָר זאָל זײער‬ ‫‪ 16‬זאָלסט ניט אַרומגײן מיט רכילות‬
‫גאַנצע פֿרוכט זײַן הײליק פֿאַר ַא‬ ‫צװישן דײַן פֿאָלק; זאָלסט ניט שטײן‬
‫לױבגעבונג צו גאָט‪.‬‬ ‫רוי ִק ב ַײ דעם בלוט פֿון דײַן חבר‪ :‬איך‬
‫‪ 25‬און אױפֿן פֿינפֿטן יאָר מעגט איר‬ ‫בין יהוה‪.‬‬
‫עסן זײער פֿרוכט‪ ,‬כּדי אײַך זאָל‬ ‫‪ 17‬זאָלסט ניט פײַנט האָבן דײַן‬
‫צוקומען זײער אײַנטראָג‪ :‬איך בין‬ ‫ברודער אין דײַן האַרצן; אױסרעדן‬
‫יהוה אײַער גאָט‪.‬‬ ‫זאָלסטו אױסרעדן דײַן חבר‪ ,‬כּדי‬
‫‪ 26‬איר זאָלט ניט עסן מיטן בלוט‪.‬‬ ‫זאָלסט ניט טראָגן איבער אים ַא זינד‪.‬‬
‫איר זאָלט ניט צױבערן און ניט‬ ‫‪ 18‬זאָלסט זיך ניט נוֹקם זײַן‪ ,‬און ניט‬
‫װאָרזאָגן‪.‬‬ ‫האַלטן ַא שׂנאה אױף די קינדער פֿון‬
‫‪ 27‬איר זאָלט ניט אָפּשנײַדן רונד די‬ ‫דײַן פֿאָלק; נײַערט זאָלסט ליב האָבן‬
‫ברעגן פֿון אײַער קאָפּ; און זאָלסט ניט‬ ‫דײַן חבר אַזױ װי זיך אַלײן‪ :‬איך בין‬
‫פֿאַרדאַרבן די ברעגן פֿון דײַן באָרד‪.‬‬ ‫יהוה‪.‬‬
‫‪ 28‬און ַא שניט נאָך ַא טױטן זאָלט‬ ‫‪ 19‬מײַנע געזעצן זאָלט איר היטן‪.‬‬
‫איר ניט מאַכן אױף אײַער לײַב‪ ,‬און אַן‬ ‫דײַן בהמה זאָלסטו ניט פּאָרן געמישט;‬
‫אױסגעשטאָכן געשריפֿטס זאָלט איר‬ ‫דײַן פֿעלד זאָלסטו ניט פֿאַרזײען‬
‫אױף זיך ניט מאַכן‪ :‬איך בין יהוה‪.‬‬ ‫געמישט; און ַא בגד פֿון געמישטן‬
‫שעַטנֵז‪ ,‬זאָל ניט אַרױפֿקומען‬ ‫געװאַנט‪ַ ,‬‬
‫‪ 29‬זאָלסט ניט פֿאַרשװעכן דײַן‬ ‫אױף דיר‪.‬‬
‫טאָכטער זי צו מאַכן פֿאַר ַא זוֹנה‪ ,‬כּדי‬
‫דאָס לאַנד זאָל ניט אױסגעלאַסן װערן‪,‬‬ ‫‪ 20‬און אַז ַא מאַן װעט ליגן מיט ַא‬
‫און דאָס לאַנד װעט פול װערן מיט‬ ‫פֿרױ ַא בײַשלאָף פֿון זאָמען‪ ,‬און זי‬
‫שענדלעכקײט‪.‬‬ ‫איז ַא דינסט װאָס איז באַשטימט פֿאַר‬
‫ַא מאַן‪ ,‬אָבער אױסגעלײזט איז זי ניט‬
‫‪ 30‬מײַנע שבתים זאָלט איר היטן‪ ,‬און‬ ‫אױסגעלײזט געװאָרן‪ ,‬און פֿרײַשאַפֿט‬
‫פֿאַר מײַן הײליקטום זאָלט איר האָבן‬ ‫איז איר ניט געגעבן געװאָרן‪ ,‬זאָל זײַן‬
‫אָפּשײַ‪ :‬איך בין יהוה‪.‬‬ ‫אַן אױספאָרשונג; זײ זאָלן ניט געטײט‬
‫‪ 31‬איר זאָלט אײַך ניט קערן צו‬ ‫װערן‪ ,‬װאָרום זי איז ניט באַפֿרײַט‬
‫גײַסטער‪ ,‬און ב ַײ רוחות זאָלט איר ניט‬ ‫געװאָרן‪.‬‬
‫פֿרעגן‪ ,‬זיך צו פֿאַראומרײניקן מיט זײ‪:‬‬ ‫‪ 21‬און ער זאָל ברענגען זײַן‬
‫איך בין יהוה אײַער גאָט‪.‬‬ ‫שולדאָפּפֿער צו גאָט‪ ,‬צום אײַנגאַנג‬
‫‪ 32‬פֿאַר ַא גרײַז זאָלסטו אױפֿשטײן‪,‬‬ ‫פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד; ַא װידער פֿאַר ַא‬
‫און זאָלסט שאַנעװען דעם פּנים פֿון ַא‬ ‫שולדאָפּפֿער‪.‬‬
‫זקן‪ ,‬און מוֹרא האָבן פֿאַר דײַן גאָט‪:‬‬ ‫‪ 22‬און דער כּ ֹהן זאָל מכַפּר זײַן אױף‬
‫איך בין יהוה‪.‬‬ ‫אים מיט דעם װידער פֿון שולדאָפּפֿער‬
‫‪ 33‬און אַז ב ַײ דיר װעט זיך‬ ‫פֿאַר גאָט‪ ,‬װעגן זײַן זינד װאָס ער האָט‬
‫אױפֿהאַלטן ַא פֿרעמדער אין אײַער‬ ‫געזינדיקט; און אים װעט פֿאַרגעבן‬
‫לאַנד‪ .‬זאָלסטו אים ניט קריװדען‪.‬‬ ‫װערן פֿאַר זײַן זינד װאָס ער האָט‬
‫‪ 34‬אַזױ װי אַן אײַנגעבאָרענער פֿון‬ ‫געזינדיקט‪.‬‬
‫אײַך זאָל אײַך זײַן דער פֿרעמדער װאָס‬ ‫‪ 23‬און אַז איר װעט קומען אין‬
‫האַלט זיך אױף ב ַײ אײַך; און זאָלסט‬ ‫דעם לאַנד‪ ,‬און װעט פֿלאַנצן אַלערלײ‬
‫אים ליב האָבן אַזױ װי זיך אַלײן;‬ ‫עסבײמער‪ ,‬זאָלט איר לאָזן זײער‬
‫װאָרום פֿרעמדע זײַט איר געװען אין‬ ‫פֿרוכט אומבאַשניטן; דר ַײ יאָר זאָל עס‬
‫ִצרי ִם‪ :‬איך בין יהוה אײַער‬ ‫לאַנד מ ַ‬ ‫אײַך זײַן אומבאַשניטן‪ ,‬עס זאָל ניט‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫געגעסן װערן‪.‬‬
‫‪19:35—20:16‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪180‬‬
‫‪ 7‬און איר זאָלט אײַך הײליקן‪ ,‬און‬ ‫‪ 35‬איר זאָלט ניט טאָן אַן עװלה אין‬
‫זײַן הײליק‪ ,‬װאָרום איך בין יהוה‬ ‫ַא משפּט‪ ,‬אין מעסטשטאָק‪ ,‬אין װאָג‪,‬‬
‫אײַער גאָט‪.‬‬ ‫אָדער אין מאָס‪.‬‬
‫‪ 8‬און איר זאָלט היטן מײַנע געזעצן‬ ‫‪ַ 36‬א ריכטיקע װאָגשאָל‪ ,‬ריכטיקע‬
‫און זײ טאָן‪ :‬איך בין יהוה װאָס‬ ‫װאָגשטײנער‪ַ ,‬א ריכטיקע אֵיפָה‪ ,‬און ַא‬
‫הײליקט אײַך‪.‬‬ ‫ריכטיקער הין‪ ,‬זאָל ב ַײ אײַך זײַן‪ :‬איך‬
‫‪ 9‬װאָרום יעטװעדער אײנער װאָס‬ ‫בין יהוה אײַער גאָט‪ ,‬װאָס האָב אײַך‬
‫װעט שילטן זײַן פֿאָטער אָדער זײַן‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫אַרױסגעצױגן פֿון לאַנד מ ַ‬
‫מוטער‪ ,‬זאָל טײטן געטײט װערן; זײַן‬ ‫‪ 37‬און איר זאָלט היטן אַלע מײַנע‬
‫פֿאָטער אָדער זײַן מוטער האָט ער‬ ‫חוקים‪ ,‬און אַלע מײַנע געזעצן‪ ,‬און זײ‬
‫געשאָלטן‪ ,‬זײַן בלוט אױף אים!‬ ‫טאָן‪ :‬איך בין יהוה‪.‬‬
‫‪ 10‬און ַא מאַן װאָס װעט מזַנה זײַן‬
‫מיט אַן ֵאשֶת‪-‬איש – אַז ער װעט מזַנה‬
‫זײַן מיט זײַן חברס װײַב‪ ,‬זאָל טײטן‬
‫געטײט װערן אי דער מאַן‪ ,‬אי די פֿרױ‪,‬‬
‫‪ 2‬אױך זאָלסטו זאָגן צו די קינדער‬
‫‪20‬‬
‫װאָס האָט מזַנה געװען‪.‬‬ ‫פֿון ישׂראל‪ :‬יעטװעדער מאַן פֿון די‬
‫‪ 11‬און ַא מאַן‪ ,‬אַז ער װעט ליגן מיט‬ ‫קידנער פֿון ישׂראל‪ ,‬אָדער פֿון דעם‬
‫זײַן פֿאָטערס װײַב‪ ,‬האָט ער די שאַנד‬ ‫פֿרעמדן װאָס האַלט זיך אױף אין‬
‫פֿון זײַן פֿאָטער אַנטפּלעקט; טײטן‬ ‫ישׂראל‪ ,‬װאָס װעט געבן פֿון זײַנע‬
‫געטײט װערן זאָלן זײ בײדע; זײער‬ ‫קינדער צו מוֹלֶך‪ ,‬זאָל טײטן געטײט‬
‫בלוט אױף זײ!‬ ‫װערן; דאָס פֿאָלק פֿון לאַנד זאָל אים‬
‫‪ 12‬און אַז ַא מאַן װעט ליגן מיט‬ ‫פֿאַרװאַרפֿן מיט שטײנער‪.‬‬
‫זײַן שנור‪ ,‬זאָלן זײ טײטן געטײט‬ ‫‪ 3‬און איך װעל קערן מײַן פּנים‬
‫װערן בײדע; ַא פֿאַרמישונג זײַנען זײ‬ ‫קעגן יענעם מענטשן‪ ,‬און װעל אים‬
‫באַגאַנגען‪ ,‬זײער בלוט אױף זײ!‬ ‫פֿאַרשנײַדן פֿון צװישן זײַן פֿאָלק‪ ,‬װײַל‬
‫‪ 13‬און אַז ַא מאַן װעט ליגן מיט ַא‬ ‫ער האָט געגעבן פֿון זײַנע קינדער‬
‫מאַנספּאַרשוין אַזױ װי מע ליגט מיט ַא‬ ‫צו מוֹלֶך‪ ,‬כּדי צו פֿאַראומרײניקן מײַן‬
‫פֿרױ האָבן זײ בײדע אַן אומװערדיקײט‬ ‫הײליקטום‪ ,‬און צו פֿאַרשװעכן מײַן‬
‫געטאָן; טײטן זאָלן זײ געטײט װערן;‬ ‫הײליקן נאָמען‪.‬‬
‫זײער בלוט אױף זײ!‬ ‫‪ 4‬און אױב פֿאַרהױלן װעט פֿאַרהױלן‬
‫‪ 14‬און אַז ַא מאַן װעט נעמען ַא‬ ‫דאָס פֿאָלק פֿון לאַנד זײערע אױגן פֿון‬
‫פֿרױ מיט איר מוטער‪ ,‬איז דאָס ַא‬ ‫יענעם מענטשן‪ ,‬װען ער גיט פֿון זײַנע‬
‫שענדלעכקײט; אין פֿײַער זאָל מען‬ ‫קינדער צו מוֹלֶך‪ ,‬אים ניט צו טײטן‪,‬‬
‫פֿאַרברענען אי אים‪ ,‬אי זײ‪ ,‬כּדי עס‬ ‫‪ 5‬װעל איך קערן מײַן פּנים קעגן‬
‫זאָל ניט זײַן קײן שענדלעכקײט צװישן‬ ‫יענעם מענטשן‪ ,‬און קעגן זײַן משפּחה‪,‬‬
‫אײַך‪.‬‬ ‫און איך װעל אים‪ ,‬און אַלע װאָס זײַנען‬
‫‪ 15‬און ַא מאַן װאָס װעט ליגן מיט‬ ‫פֿאַרפירט נאָך אים צו זײַן פֿאַרפירט‬
‫ַא בהמה‪ ,‬זאָל ער טײטן געטײט װערן‪,‬‬ ‫נאָך מוֹלֶך‪ ,‬פֿאַרשנײַדן פֿון צװישן‬
‫און די בהמה זאָלט איר הרגען‪.‬‬ ‫זײער פֿאָלק‪.‬‬
‫‪ 16‬און אַז ַא פֿרױ װעט גענענען צו‬ ‫‪ 6‬און די זעל װאָס װעט זיך װענדן‬
‫װאָסער עס איז בהמה צו ליגן מיט‬ ‫צו גײַסטער און צו רוחות‪ ,‬צו זײַן‬
‫איר‪ ,‬זאָלסטו הרגען אי די פֿרױ‪ ,‬אי די‬ ‫פֿאַרפירט נאָך זײ‪ ,‬װעל איך קערן מײַן‬
‫בהמה; טײטן מוזן זײ געטײט װערן‪,‬‬ ‫פּנים קעגן יענער זעל‪ ,‬און װעל אים‬
‫זײער בלוט אױף זײ!‬ ‫פֿאַרשנײַדן פֿון צװישן זײַן פֿאָלק‪.‬‬
‫‪181‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪20:17—21:5‬‬
‫װאָס פֿליסט מיט מילך און האָניק‪ .‬איך‬ ‫‪ 17‬און אַז ַא מאַן װעט נעמען זײַן‬
‫בין יהוה אײַער גאָט װאָס האָב אײַך‬ ‫שװעסטער‪ ,‬זײַן פֿאָטערס טאָכטער‪,‬‬
‫אָפּגעשײדט פֿון די אומות‪.‬‬ ‫אָדער זײַן מוטערס טאָכטער‪ ,‬און ער‬
‫‪ 25‬דרום זאָלט איר אָפּשײדן‬ ‫װעט זען איר שאַנד‪ ,‬און זי װעט זען זײַן‬
‫צװישן דער רײנער בהמה און‬ ‫שאַנד‪ ,‬איז דאָס ַא שאַנדהאַפֿטיקײט‪,‬‬
‫דער אומרײנער‪ ,‬און צװישן דעם‬ ‫און זײ זאָלן פֿאַרשניטן װערן פֿאַר די‬
‫אומרײנעם פֿױגל און דעם רײנעם‪,‬‬ ‫אױגן פֿון די קינדער פֿון זײער פֿאָלק;‬
‫און איר זאָלט ניט פֿאַראומװערדיקן‬ ‫די שאַנד פֿון זײַן שװעסטער האָט ער‬
‫אײַער זעל מיט ַא בהמה‪ ,‬אָדער מיט‬ ‫אַנטפּלעקט‪ ,‬זאָל ער טראָגן זײַן זינד‪.‬‬
‫ַא פֿױגל‪ ,‬אָדער מיט װאָס נאָר די ערד‬ ‫‪ 18‬און אַז ַא מאַן װעט ליגן מיט‬
‫װידמענט‪ ,‬װאָס איך האָב אָפּגעשײדט‬ ‫ַא פֿרױ אין איר קראַנקשאַפֿט‪ ,‬און‬
‫צו מאַכן אומרײן פֿאַר אײַך‪.‬‬ ‫װעט אַנטפּלעקן איר שאַנד – ער האָט‬
‫‪ 26‬און איר זאָלט מיר זײַן הײליק‪,‬‬ ‫אַנטבלױזט איר קװאַל‪ ,‬און זי האָט‬
‫װאָרום איך יהוה בין הײליק‪ ,‬און איך‬ ‫אַנטפּלעקט דעם קװאַל פֿון איר בלוט‪,‬‬
‫האָב אײַך אָפּגעשײדט פֿון די אומות‪,‬‬ ‫זאָלן זײ בײדע פֿאַרשניטן װערן פֿון‬
‫צו געהערן צו מיר‪.‬‬ ‫צװישן זײער פֿאָלק‪ .‬און די שאַנד פֿון‬
‫‪ 27‬און ַא מאַן אָדער ַא פֿרױ‪ ,‬אַז‬ ‫‪ 19‬דײַן מוטערס שװעסטער‪ ,‬אָדער‬
‫זײ װעלן זיך פֿאַרנעמען מיט ַא גײַסט‬ ‫פֿון דײַן פֿאָטערס שװעסטער‪ ,‬זאָלסטו‬
‫אָדער ַא רוח‪ ,‬זאָלן זײ טײטן געטײט‬ ‫ניט אַנטפּלעקן; װאָרום זײַן לײַבנאָנטע‬
‫װערן; מיט שטײנער זאָל מען זײ‬ ‫אַנטבלױזט ער; זײ זאָלן טראָגן זײער‬
‫פֿאַרװאַרפֿן; זײער בלוט אױף זײ!‬ ‫זינד‪.‬‬
‫‪ 20‬און אַז ַא מאַן װעט ליגן מיט‬
‫אֱ מוֹר‬ ‫זײַן מומען‪ ,‬האָט ער די שאַנד פֿון‬
‫און גאָט האָט געזאָגט צו‬ ‫זײַן פֿעטער אַנטפּלעקט; זײ זאָלן‬
‫משהן‪ :‬רעד צו די כּ ֹהנים‪ ,‬די‬ ‫‪21‬‬
‫זין פֿון אַהר ֹנען‪ ,‬און זאָלסט זאָגן צו זײ‪:‬‬
‫טראָגן זײער זינד; אָן קינדער זאָלן זײ‬
‫שטאַרבן‪.‬‬
‫קײנער זאָל זיך ניט פֿאַראומרײניקן אָן‬ ‫‪ 21‬און אַז ַא מאַן װעט נעמען‬
‫ַא טױטן צװישן זײַן פֿאָלק;‬ ‫זײַן ברודערס װײַב‪ ,‬איז דאָס אַן‬
‫‪ 2‬סײַדן אָן זײַנעם ַא לײַב‪-‬קרוב װאָס‬ ‫אומרײניקײט; די שאַנד פֿון זײַן‬
‫איז נאָנט צו אים‪ ,‬אָן זײַן מוטער‪ ,‬און‬ ‫ברודער האָט ער אַנטפּלעקט; אָן‬
‫אָן זײַן פֿאָטער‪ ,‬און אָן זײַן זון‪ ,‬און אָן‬ ‫קינדער זאָלן זײ בלײַבן‪.‬‬
‫זײַן טאָכטער‪ ,‬און אָן זײַן ברודער;‬ ‫‪ 22‬און איר זאָלט היטן אַלע מײַנע‬
‫‪ 3‬און אָן זײַן שװעסטער ַא יונגפֿרױ‪,‬‬ ‫חוקים‪ ,‬און אַלע מײַנע געזעצן‪ ,‬און זײ‬
‫װאָס איז נאָנט צו אים‪ ,‬װאָס האָט נאָך‬ ‫טאָן‪ ,‬כּדי דאָס לאַנד װאָס איך ברענג‬
‫ניט געהאַט ַא מאַן – אָן איר מעג ער‬ ‫אײַך אַהין‪ ,‬זיך צו באַזעצן דרינען‪ ,‬זאָל‬
‫זיך פֿאַראומרײניקן‪.‬‬ ‫אײַך ניט אַרױסשפּײַען‪.‬‬
‫‪ 4‬דער האַר צװישן זײַן פֿאָלק‬ ‫‪ 23‬און איר זאָלט ניט גײן אין די‬
‫טאָר זיך ניט פֿאַראומרײניקן זיך צו‬ ‫אײַנפירן פֿון דעם פֿאָלק װאָס איך‬
‫פֿאַרשװעכן‪.‬‬ ‫פֿאַרטרײַב פֿון פֿאַר אײַך; װאָרום דאָס‬
‫‪ 5‬זײ זאָלן ניט מאַכן ַא פּליך אױף‬ ‫אַלץ האָבן זײ געטאָן‪ ,‬און איך האָב מיך‬
‫זײער קאָפּ‪ ,‬און די ברעגן פֿון זײער‬ ‫פֿאַרעקלט מיט זײ‪.‬‬
‫באָרד זאָלן זײ ניט אָפּגאָלן‪ ,‬און אױף‬ ‫‪ 24‬און איך האָב געזאָגט צו אײַך‪:‬‬
‫זײער לײַב זאָלן זײ ניט אײַנשנײַדן אַן‬ ‫איר װעט אַרבן זײער ערד‪ ,‬און איך‬
‫אײַנשנײַדונג‪.‬‬ ‫װעל זי אײַך געבן זי צו אַרבן – ַא לאַנד‬
‫‪21:6—21:24‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪182‬‬
‫‪ 15‬און ער זאָל ניט פֿאַרשװעכן זײַן‬ ‫‪ 6‬הײליק זאָלן זײ זײַן צו זײער גאָט‪,‬‬
‫זאָמען צװישן זײַן פֿאָלק‪ ,‬װאָרום איך‬ ‫און זײ זאָלן ניט פֿאַרשװעכן דעם‬
‫יהוה הײליק אים‪.‬‬ ‫נאָמען פֿון זײער גאָט‪ ,‬װאָרום די‬
‫‪ 16‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬ ‫פֿײַעראָפּפֿער פֿון יהוה‪ ,‬די שפּײַז פֿון‬
‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫זײער גאָט‪ ,‬זײַנען זײ מקריבֿ‪ ,‬דרום‬
‫מוזן זײ זײַן הײליק‪.‬‬
‫‪ 17‬רעד צו אַהר ֹנען‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫‪ַ 7‬א װײַב ַא זוֹנה אָדער ַא‬
‫איטלעכער פֿון דײַן זאָמען אױף זײערע‬ ‫פֿאַרשװעכטע זאָלן זײ ניט נעמען‪ ,‬און‬
‫דוֹר‪-‬דוֹרות‪ ,‬װאָס אין אים װעט זײַן ַא‬ ‫ַא װײַב געגֶט פֿון איר מאַן זאָלן זײ ניט‬
‫מום‪ ,‬זאָל ניט גענענען מקרי ֿב צו זײַן‬ ‫נעמען; װאָרום ער איז הײליק צו זײַן‬
‫די שפּײַז פֿון זײַן גאָט‪.‬‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫‪ 18‬װאָרום איטלעכער מאַן װאָס‬ ‫‪ 8‬און זאָלסט אים האַלטן הײליק‪,‬‬
‫אין אים איז ד ָא ַא מום‪ ,‬טאָר‬ ‫װאָרום די שפּײַז פֿון דײַן גאָט איז‬
‫ניט גענענען‪ַ :‬א מאַן ַא בלינדער‪,‬‬ ‫ער מקריבֿ; הײליק זאָל ער דיר זײַן‪,‬‬
‫אָדער ַא הינקעדיקער‪ ,‬אָדער מיט אַן‬ ‫װאָרום הײליק בין איך יהוה‪ ,‬װאָס‬
‫אײַנגעפאַלענער נאָז‪ ,‬אָדער מיט אײן‬ ‫הײליק אײַך‪.‬‬
‫גליד צו לאַנג‪,‬‬ ‫‪ 9‬און די טאָכטער פֿון ַא מאַן ַא כּ ֹהן‪,‬‬
‫‪ 19‬אָדער ַא מאַן װאָס ב ַײ אים װעט‬ ‫אַז זי װעט זיך פֿאַרשװעכן מזַנה צו זײַן‪,‬‬
‫זײַן צעבראָכן ַא פוס‪ ,‬אָדער צעבראָכן‬ ‫פֿאַרשװעכט זי איר פֿאָטער; אין פֿײַער‬
‫ַא האַנט‪,‬‬ ‫זאָל זי פֿאַרברענט װערן‪.‬‬
‫‪ 20‬אָדער ַא הױקער‪ ,‬אָדער ַא‬ ‫‪ 10‬און דער כּ ֹהן װאָס איז דער‬
‫קאַרליק‪ ,‬אָדער מיט ַא בעלם אױף‬ ‫גרעסטער פֿון זײַנע ברידער‪ ,‬װאָס אױף‬
‫זײַן אױג‪ ,‬אָדער מיט טרוקענע‬ ‫זײַן קאָפּ איז אַרױפֿגעגאָסן געװאָרן‬
‫קרעץ‪ ,‬אָדער פײַכטע קרעץ‪ ,‬אָדער ַא‬ ‫דאָס אײל פֿון זאַלבונג‪ ,‬און מע‬
‫געבריכטער‪.‬‬ ‫האָט דערפֿילט זײַן האַנט אָנצוטאָן די‬
‫‪ 21‬איטלעכער מאַן פֿון דעם זאָמען‬ ‫קלײדער‪ ,‬זאָל ניט לאָזן פֿאַרװאַקסן‬
‫פֿון אַהרן דעם כּ ֹהן‪ ,‬װאָס אין אים איז‬ ‫זײַן קאָפּ‪ ,‬און ניט אײַנרײַסן זײַנע‬
‫ד ָא ַא מום‪ ,‬זאָל ניט גענענען מקרי ֿב צו‬ ‫קלײדער;‬
‫זײַן די פֿײַעראָפּפֿער פֿון גאָט; ַא מום‬ ‫‪ 11‬און צו קײן לײַב פֿון ַא מת זאָל‬
‫איז ד ָא אין אים‪ ,‬טאָר ער ניט גענענען‬ ‫ער ניט צוגײן; אַפֿילו אָן זײַן פֿאָטער‬
‫מקרי ֿב צו זײַן די שפּײַז פֿון זײַן גאָט‪.‬‬ ‫און אָן זײַן מוטער זאָל ער זיך ניט‬
‫פֿאַראומרײניקן‪.‬‬
‫‪ 22‬די שפּײַז פֿון זײַן גאָט‪ ,‬פֿון‬ ‫‪ 12‬און פֿון הײליקטום זאָל ער ניט‬
‫הײליקסטן הײליקן אַזױ װי פֿון‬ ‫אַרױסגײן‪ ,‬און ניט פֿאַרשװעכן דאָס‬
‫הײליקן‪ ,‬מעג ער עסן‪.‬‬ ‫הײליקטום פֿון זײַן גאָט‪ ,‬װאָרום די‬
‫‪ 23‬אָבער צום פָּרוֹכֶת טאָר ער ניט‬ ‫קרױן פֿון דעם אײל פֿון גאָטס זאַלבונג‬
‫קומען‪ ,‬און צום מזבח טאָר ער ניט‬ ‫איז אױף אים‪ :‬איך בין יהוה‪.‬‬
‫גענענען‪ ,‬װײַל ַא מום איז ד ָא אין אים;‬ ‫ַא װײַב אין איר‬ ‫‪ 13‬און‬
‫און ער זאָל ניט פֿאַרשװעכן מײַנע‬ ‫יונגפֿרױשאַפֿט זאָל ער נעמען‪.‬‬
‫הײליקײטן‪ ,‬װאָרום איך יהוה הײליק‬ ‫‪ 14‬אַן אַלמנה‪ ,‬אָדער ַא גרושה‪ ,‬אָדער‬
‫זײ‪.‬‬ ‫ַא פֿאַרשװעכטע‪ַ ,‬א זוֹנה‪ ,‬די דאָזיקע‬
‫‪ 24‬און משה האָט דאָס גערעדט צו‬ ‫זאָל ער ניט נעמען; נאָר בלױז ַא‬
‫אַהר ֹנען‪ ,‬און צו זײַנע זין‪ ,‬און צו אַלע‬ ‫יונגפֿרױ פֿון זײַן פֿאָלק זאָל ער נעמען‬
‫קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫פֿאַר ַא װײַב‪.‬‬
‫‪183‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪22:1—22:19‬‬
‫‪ 10‬און קײן פֿרעמדער טאָר ניט עסן‬

‫הײליקס; ַא װוינער ב ַײ ַא כּ ֹהן‪ ,‬אָדער‬
‫ַא געדונגענער‪ ,‬טאָר ניט עסן הײליקס‪.‬‬
‫‪ 2‬רעד צו אַהר ֹנען און צו זײַנע זין‪,‬‬
‫‪ 11‬און אַז ַא כּ ֹהן װעט קױפֿן עמיצן‬ ‫אַז זײ זאָלן זיך האַלטן אָפּגעשײדט פֿון‬
‫אין אײַנקױף פֿאַר זײַן געלט‪ ,‬מעג‬ ‫די הײליקע זאַכן פֿון די קינדער פֿון‬
‫ער עסן דערפֿון; און די װאָס זײַנען‬ ‫ישׂראל‪ ,‬װאָס זײ הײליקן צו מיר‪ ,‬און‬
‫געבאָרן אין זײַן הױז‪ ,‬זײ מעגן עסן פֿון‬ ‫זײ זאָלן ניט פֿאַרשװעכן מײַן הײליקן‬
‫זײַן ברױט‪.‬‬ ‫נאָמען‪ :‬איך בין יהוה‪.‬‬
‫‪ 12‬און די טאָכטער פֿון ַא כּ ֹהן אַז זי‬ ‫‪ 3‬זאָג צו זײ‪ :‬איטלעכער מאַן פֿון אַל‬
‫װעט נעמען ַא מאַן ַא פֿרעמדן‪ ,‬טאָר זי‬ ‫אײַער זאָמען אױף אײַערע דוֹר‪-‬דוֹרות‬
‫פֿון דער הײליקער אָפּשײדונג ניט עסן‪.‬‬ ‫װאָס װעט גענענען צו די הײליקע‬
‫‪ 13‬אָבער די טאָכטער פֿון ַא כּ ֹהן‪,‬‬ ‫זאַכן‪ ,‬װאָס די קינדער פֿון ישׂראל װעלן‬
‫אַז זי װעט װערן אַן אַלמנה‪ ,‬אָדער‬ ‫הײליקן צו גאָט‪ ,‬מיט זײַן אומרײנקײט‬
‫ַא גרושה‪ ,‬און קײן קינדער האָט זי‬ ‫אױף אים‪ ,‬יענע זעל זאָל פֿאַרשניטן‬
‫ניט‪ ,‬און זי װעט זיך אומקערן צו איר‬ ‫װערן פֿון פֿאַר מיר‪ :‬איך בין יהוה‪.‬‬
‫פֿאָטערס הױז אַזױ װי אין איר יוגנט‪,‬‬ ‫‪ 4‬יעטװעדער מאַן פֿון דעם זאָמען‬
‫מעג זי עסן פֿון איר פֿאָטערס ברױט;‬ ‫פֿון אַהרן װאָס איז ַא מצוֹרע אָדער ַא‬
‫אָבער קײן פֿרעמדער טאָר דערפֿון ניט‬ ‫פֿלוסיקער‪ ,‬טאָר פֿון די הײליקע זאַכן‬
‫עסן‪.‬‬ ‫ניט עסן‪ ,‬ביז ער װעט רײן װערן‪ .‬און‬
‫‪ 14‬און אַז עמיצער װעט עסן הײליקס‬ ‫דער װאָס רירט זיך אָן אָן עמיצן װאָס‬
‫דורך ַא פֿאַרזע‪ ,‬זאָל ער צולײגן דערצו‬ ‫איז אומרײן פֿון ַא טױטן; אָדער ַא מאַן‬
‫ַא פינפֿטל דערפֿון‪ ,‬און אָפּצאָלן דאָס‬ ‫װאָס פֿון אים װעט אַרױסגײן ַא פֿלוס‬
‫הײליקע צום כּ ֹהן‪.‬‬ ‫פֿון זאָמען;‬
‫‪ 15‬און זײ זאָלן ניט פֿאַרשװעכן די‬ ‫‪ 5‬אָדער ַא מאַן װאָס װעט זיך אָנרירן‬
‫הײליקע זאַכן פֿון די קינדער פֿון‬ ‫אָן װאָסער עס איז שרץ װאָס מע װערט‬
‫ישׂראל‪ ,‬װאָס זײ שײדן אָפּ צו גאָט‪,‬‬ ‫פֿון אים אומרײן‪ ,‬אָדער אָן ַא מענטשן‬
‫‪ 16‬און זײ מאַכן טראָגן ַא זינד‬ ‫װאָס מע װערט פֿון אים אומרײן‪ ,‬װאָס‬
‫פֿון פֿאַרשולדיקונג‪ ,‬אַז זײ װעלן עסן‬ ‫נאָר זײַן אומרײנקײט איז –‬
‫זײערע הײליקע זאַכן; װאָרום איך‬ ‫‪ 6‬דער מענטש װאָס װעט זיך אָנרירן‬
‫יהוה הײליק זײ‪.‬‬ ‫אָן זײ‪ ,‬זאָל זײַן אומרײן ביזן אָװנט‪,‬‬
‫‪ 17‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬ ‫און ער זאָל ניט עסן פֿון די הײליקע‬
‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫זאַכן‪ ,‬סײַדן ער האָט געבאָדן זײַן לײַב‬
‫‪ 18‬רעד צו אַהר ֹנען און צו זײַנע‬ ‫אין װאַסער‪.‬‬
‫זין‪ ,‬און צו אַלע קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬ ‫‪ 7‬און אַז די זון װעט אונטערגײן‪ ,‬זאָל‬
‫און זאָלסט זאָגן צו זײ‪ :‬אַז עמיצער‬ ‫ער זײַן רײן‪ ,‬און דערנאָך מעג ער עסן‬
‫ַא מאַן פֿון דעם הױז פֿון ישׂראל‪,‬‬ ‫פֿון די הײליקע זאַכן‪ ,‬װאָרום דאָס איז‬
‫אָדער פֿון דעם פֿרעמדן אין ישׂראל‪,‬‬ ‫זײַן ברױט‪.‬‬
‫װעט ברענגען זײַן קָרבן‪ ,‬פֿון אַלע‬ ‫‪ 8‬געפאַלנס און פֿאַרצוקטס זאָל ער‬
‫זײערע נדרים‪ ,‬אָדער פֿון אַלע זײערע‬ ‫ניט עסן‪ ,‬צו װערן אומרײן דערמיט‪:‬‬
‫פֿרײַװיליקע גאָבן‪ ,‬װאָס זײ װעלן‬ ‫איך בין יהוה‪.‬‬
‫ברענגען צו גאָט פֿאַר ַא בראַנדאָפּפֿער‪,‬‬ ‫‪ 9‬און זײ זאָלן היטן מײַן היטונג‪ ,‬כּדי‬
‫‪ 19‬כּדי איר זאָלט באַװיליקט װערן‪,‬‬ ‫זײ זאָלן ניט טראָגן װעגן דעם ַא זינד‬
‫מוז עס זײַן ַא זָכר אָן ַא פֿעלער‪ ,‬פֿון‬ ‫און שטאַרבן דורך דעם‪ ,‬אַז זײ װעלן‬
‫רינדער‪ ,‬פֿון שעפּסן‪ ,‬אָדער פֿון ציגן‪.‬‬ ‫עס פֿאַרשװעכן‪ :‬איך יהוה הײליק זײ‪.‬‬
‫‪22:20—23:6‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪184‬‬
‫קינד‪.‬‬ ‫‪ 20‬קײנס װאָס אין אים איז ד ָא ַא מום‬

‫‪ 29‬און אַז איר װעט שלאַכטן ַא‬ ‫זאָלט איר ניט ברענגען‪ ,‬װאָרום עס‬
‫דאַנקאָפּפֿער צו גאָט‪ ,‬זאָלט איר‬ ‫װעט אײַך ניט זײַן צו באַװיליקונג‪.‬‬
‫עס שלאַכטן אַז איר זאָלט באַװיליקט‬ ‫‪ 21‬און אַז ַא מאַן װעט ברענגען ַא‬
‫װערן‪.‬‬ ‫פֿרידאָפּפֿער צו גאָט‪ ,‬לױט ַא קלאָר‬
‫‪ 30‬אין דעם אײגענעם טאָג זאָל‬ ‫אַרױסגערעדטן נדר‪ ,‬אָדער פֿאַר ַא‬
‫עס געגעסן װערן; איר זאָלט ניט‬ ‫פֿרײַװיליקער גאָב‪ ,‬פֿון רינדער‪ ,‬אָדער‬
‫איבערלאָזן דערפֿון ביז אין דער פֿרי‪:‬‬ ‫פֿון שאָף‪ ,‬מוז עס זײַן ניט געפֿעלערט‪,‬‬
‫איך בין יהוה‪.‬‬ ‫כּדי באַװיליקט צו װערן; קײן מום זאָל‬
‫‪ 31‬און איר זאָלט היטן מײַנע געבאָט‬ ‫אין אים ניט זײַן‪.‬‬
‫און זײ טאָן‪ :‬איך בין יהוה‪.‬‬ ‫‪ַ 22‬א בלינדס‪ ,‬אָדער ַא געשעדיקטס‪,‬‬
‫‪ 32‬און איר זאָלט ניט פֿאַרשװעכן‬ ‫אָדער ַא פֿאַרקריפּלטס‪ ,‬אָדער מיט ַא‬
‫מײַן הײליקן נאָמען‪ ,‬כּדי איך זאָל‬ ‫גוז‪ ,‬אָדער מיט טרוקענע קרעץ‪ ,‬אָדער‬
‫זײַן געהײליקט צװישן די קינדער פֿון‬ ‫פײַכטע קרעץ – די דאָזיקע זאָלט איר‬
‫ישׂראל‪ :‬איך בין יהוה װאָס הײליקט‬ ‫ניט ברענגען צו גאָט‪ ,‬און ניט מאַכן‬
‫אײַך;‬ ‫פֿון זײ ַא פֿײַעראָפּפֿער אױפֿן מזבח צו‬
‫אײַך‬ ‫האָט‬ ‫װאָס‬ ‫‪ 33‬דער‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫ִצרים‪,‬‬
‫אַרױסגעצױגן פֿון לאַנד מ ַ‬ ‫‪ 23‬און אַן אָקס אָדער ַא לאַם מיט‬
‫אײַך צו זײַן צום גאָט‪ :‬איך בין יהוה‪.‬‬ ‫אײן גליד צו לאַנג אָדער צו קורץ‪,‬‬
‫דאָס מעגסטו מאַכן ַא פֿרײַװיליקע‬
‫גאָב‪ ,‬אָבער פֿאַר ַא נדר װעט עס ניט‬
‫זײַנע‬ ‫װאָס‬
‫באַװיליקט װערן‪.‬‬
‫אַז ַא‬ ‫‪ 24‬און‬
‫זאָלסט זאָגן צו זײ‪ :‬די י ָום‪-‬טוֹבים פֿון‬ ‫געשלעכטגלידער זײַנען צעדריקט‪,‬‬
‫גאָט װאָס איר זאָלט זײ אױסרופֿן פֿאַר‬ ‫אָדער צעהאַקט‪ ,‬אָדער אָנגעריסן‪,‬‬
‫הײליקע צונױפֿרופונגען – דאָס זײַנען‬ ‫אָדער אױסגעשניטן‪ ,‬זאָלט איר ניט‬
‫מײַנע י ָום‪-‬טוֹבים‪:‬‬ ‫ברענגען צו גאָט; און איר זאָלט אין‬
‫‪ 3‬זעקס טעג זאָל געטאָן װערן‬ ‫אײַער לאַנד ניט מאַכן אַזױ‪-‬װאָס‪.‬‬
‫אַרבעט‪ ,‬אָבער אױפֿן זיבעטן טאָג‬ ‫‪ 25‬אַפֿילו פֿון דער האַנט פֿון ַא‬
‫איז ַא שבת פֿון רוּונג‪ַ ,‬א הײליקע‬ ‫פֿרעמדן זאָלט איר ניט ברענגען די‬
‫צונױפֿרופונג; קײן אַרבעט זאָלט איר‬ ‫שפּײַז פֿון אײַער גאָט פֿון אַלע די‬
‫ניט טאָן; דאָס איז שבת צו גאָט אין‬ ‫דאָזיקע‪ ,‬װאָרום זײער פֿאַרדאַרבונג‬
‫אַלע אײַערע װוינערטער‪.‬‬ ‫איז אין זײ‪ַ ,‬א מום איז אין זײ; זײ װעלן‬
‫‪ 4‬דאָס זײַנען די י ָום‪-‬טוֹבים פֿון‬ ‫ניט באַװיליקט װערן פֿון אײַך‪.‬‬
‫גאָט‪ ,‬די הײליקע צונױפֿרופונגען‪ ,‬װאָס‬ ‫‪ 26‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬
‫איר זאָלט זײ אױסרופֿן אין זײער‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫געשטעלטער צײַט‪.‬‬ ‫‪ַ 27‬א רינד‪ ,‬אָדער ַא שעפּס‪ ,‬אָדער ַא‬
‫‪ 5‬אין ערשטן חוֹדש‪ ,‬אין פערצנטן‬ ‫ציג‪ ,‬אַז עס װעט געבאָרן װערן‪ ,‬זאָל‬
‫טאָג פֿון חוֹדש‪ ,‬אַקעגן אָװנט‪ ,‬איז דער‬ ‫עס זיבן טעג זײַן אונטער זײַן מוטער‪,‬‬
‫קָרבן‪ֶ -‬פּסַח צו גאָט‪.‬‬ ‫און פֿון אַכטן טאָג אָן און װײַטער װעט‬
‫‪ 6‬און אױפֿן פֿופֿצנטן טאָג פֿון דעם‬ ‫עס באַװיליקט װערן פֿאַר ַא קָרבן‪ַ ,‬א‬
‫דאָזיקן חוֹדש‪ ,‬איז דער י ָום‪-‬טוב פֿון‬ ‫פֿײַעראָפּפֿער צו גאָט‪.‬‬
‫מצות צו גאָט; זיבן טעג זאָלט איר עסן‬ ‫‪ 28‬און ַא רינד צי ַא שאָף‪ ,‬זאָלט איר‬
‫מצות‪.‬‬ ‫עס ניט שעכטן אין אײן טאָג מיט זײַן‬
‫‪185‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪23:7—23:24‬‬
‫שפּײַזאָפּפֿער פֿון דער נײַער תּבואה צו‬ ‫‪ 7‬אין ערשטן טאָג זאָל ַא הײליקע‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫צונױפֿרופונג זײַן ב ַײ אײַך; קײן‬
‫‪ 17‬איר זאָלט ברענגען פֿון אײַערע‬ ‫דינסטאַרבעט זאָלט איר ניט טאָן‪.‬‬
‫װוינערטער צװײ ברױטן פֿאַר‬ ‫‪ 8‬און איר זאָלט ברענגען ַא‬
‫אַן אױפֿהײבונג; פֿון צװײ צענטל‬ ‫פֿײַעראָפּפֿער צו גאָט זיבן טעג;‬
‫זעמלמעל זאָלן זײ זײַן‪ ,‬געזײַערט זאָלן‬ ‫אױפֿן זיבעטן טאָג איז ַא הײליקע‬
‫זײ געבאַקט װערן‪ ,‬אַן ערשטגאָב צו‬ ‫צונױפֿרופונג; קײן דינסטאַרבעט זאָלט‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫איר ניט טאָן‪.‬‬
‫‪ 18‬און איר זאָלט ברענגען מיטן‬ ‫‪ 9‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬
‫ברױט זיבן שעפּסן יאָריקע אָן ַא‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫פֿעלער‪ ,‬און אײן יונגן אָקס‪ ,‬און צװײ‬ ‫‪ 10‬רעד צו די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫װידערס; זײ זאָלן זײַן ַא בראַנדאָפּפֿער‬ ‫און זאָלסט זאָגן צו זײ‪ :‬אַז איר װעט‬
‫צו גאָט‪ ,‬מיט זײערע שפּײַזאָפּפֿער און‬ ‫קומען אין דעם לאַנד װאָס איך גיב‬
‫זײערע גיסאָפּפֿער – ַא פֿײַעראָפּפֿער‬ ‫אײַך‪ ,‬און איר װעט שנײַדן איר שניט‪,‬‬
‫פֿאַר ַא געשמאַקן ריח צו גאָט‪.‬‬ ‫זאָלט איר ברענגען ַא גאַרב פֿון אײַער‬
‫‪ 19‬און איר זאָלט מאַכן אײן ציגנבאָק‬ ‫ערשטן שניט צום כּ ֹהן‪.‬‬
‫פֿאַר ַא זינדאָפּפֿער‪ ,‬און צװײ שעפּסן‬ ‫‪ 11‬און ער זאָל אױפֿהײבן די גאַרב‬
‫יאָריקע פֿאַר ַא פֿרידאָפּפֿער‪.‬‬ ‫פֿאַר גאָט‪ ,‬כּדי איר זאָלט באַװיליקט‬
‫‪ 20‬און דער כּ ֹהן זאָל זײ‬ ‫װערן; אױף מאָרגן נאָך דעם רוּטאָג‬
‫אױפֿהײבן מיט דעם ברױט פֿון‬ ‫זאָל זי דער כּ ֹהן אױפֿהײבן‪.‬‬
‫דעם ערשטצײַטיקן‪ ,‬אַן אױפֿהײבונג‬ ‫‪ 12‬און איר זאָלט מאַכן‪ ,‬אין דעם‬
‫פֿאַר גאָט‪ ,‬מיט די צװײ שעפּסן;‬ ‫טאָג װאָס איר הײבט אױף די גאַרב‪,‬‬
‫הײליק זאָלן זײ זײַן צו גאָט‪ ,‬פֿאַרן‬ ‫ַא שעפּס אָן ַא פֿעלער‪ַ ,‬א יאָריקן‪ ,‬פֿאַר‬
‫כּ ֹהן‪.‬‬ ‫ַא בראַנדאָפּפֿער צו גאָט;‬
‫‪ 21‬און איר זאָלט מאַכן אַן‬ ‫‪ 13‬און ַא שפּײַזאָפּפֿער דערצו‪ ,‬צװײ‬
‫אױסרופונג אין דעם דאָזיקן אײגענעם‬ ‫צענטל זעמלמעל פֿאַרמישט מיט אײל‪,‬‬
‫טאָג; ַא הײליקע צונױפֿרופונג זאָל‬ ‫ַא פֿײַעראָפּפֿער צו גאָט פֿאַר ַא‬
‫זײַן ב ַײ אײַך; קײן דינסטאַרבעט זאָלט‬ ‫געשמאַקן ריח; און ַא גיסאָפּפֿער‬
‫איר ניט טאָן‪ .‬אַן אײביק געזעץ אין‬ ‫דערצו‪ ,‬װײַן ַא פֿערטל הין‪.‬‬
‫אַלע אײַערע װוינערטער אױף אײַערע‬ ‫‪ 14‬און ברױט‪ ,‬און געברענטע‬
‫דוֹר‪-‬דוֹרות‪.‬‬ ‫קערנער‪ ,‬און פֿריש זאַנגען‪ ,‬זאָלט איר‬
‫‪ 22‬און אַז איר שנײַדט דעם שניט פֿון‬ ‫ניט עסן ביז דעם דאָזיקן אײגענעם‬
‫אײַער לאַנד‪ ,‬זאָלסטו ניט דערענדיקן‬ ‫טאָג‪ ,‬ביז איר ברענגט דעם קָרבן פֿון‬
‫דעם עק פֿון דײַן פֿעלד ב ַײ דײַן‬ ‫אײַער גאָט; אַן אײביק געזעץ אױף‬
‫שנײַדן‪ ,‬און דעם נאָכקלײַב פֿון דײַן‬ ‫אײַערע דוֹר‪-‬דוֹרות אין אַלע אײַערע‬
‫שניט זאָלסטו ניט נאָכקלײַבן; פֿאַרן‬ ‫װוינערטער‪.‬‬
‫אָרימאַן און פֿאַרן פֿרעמדן זאָלסטו זײ‬ ‫‪ 15‬און איר זאָלט אײַך צײלן פֿון‬
‫איבערלאָזן‪ :‬איך בין יהוה אײַער גאָט‪.‬‬ ‫אױף מאָרגן נאָך דעם רוטאָג‪ ,‬פֿון דעם‬
‫‪ 23‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬ ‫טאָג װאָס איר ברענגט די גאַרב פֿון‬
‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫אױפֿהײבונג; זיבן גאַנצע װאָכן זאָלן‬
‫‪ 24‬רעד צו די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬ ‫עס זײַן;‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬אין זיבעטן חוֹדש‪ ,‬אין‬ ‫‪ 16‬ביז אױף מאָרגן נאָך דער‬
‫ערשטן טאָג פֿון חוֹדש‪ ,‬זאָל זײַן ב ַײ‬ ‫זיבעטער װאָך זאָלט איר אָפּצײלן‬
‫אײַך ַא רואונג‪ַ ,‬א דערמאָנונג דורך‬ ‫פֿופֿציק טעג‪ ,‬און ברענגען ַא‬
‫‪23:25—23:43‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪186‬‬
‫‪ 36‬זיבן טעג זאָלט איר ברענגען ַא‬ ‫שאַלונג‪ַ ,‬א הײליקע צונױפֿרופונג‪.‬‬
‫פֿײַעראָפּפֿער צו גאָט; אױפֿן אַכטן‬ ‫‪ 25‬קײן דינסטאַרבעט זאָלט איר ניט‬
‫טאָג זאָל ַא הײליקע צונױפֿרופונג‬ ‫טאָן‪ ,‬און איר זאָלט ברענגען ַא‬
‫זײַן ב ַײ אײַך‪ ,‬און איר זאָלט‬ ‫פֿײַעראָפּפֿער צו גאָט‪.‬‬
‫ברענגען ַא פֿײַעראָפּפֿער צו גאָט; ַא‬ ‫‪ 26‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬
‫הײליקע אײַנזאַמלונג איז דאָס; קײן‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫דינסטאַרבעט זאָלט איר ניט טאָן‪.‬‬ ‫‪ 27‬אָבער אין צענטן טאָג פֿון דעם‬
‫‪ 37‬דאָס זײַנען די י ָום‪-‬טוֹבים פֿון‬ ‫דאָזיקן זיבעטן חוֹדש איז דער טאָג פֿון‬
‫גאָט‪ ,‬װאָס איר זאָלט זײ אױסרופֿן‬ ‫פֿאַרגעבונג; ַא הײליקע צונױפֿרופונג‬
‫פֿאַר הײליקע צונױפֿרופונגען‪ ,‬צו‬ ‫זאָל זײַן ב ַײ אײַך‪ ,‬און איר זאָלט‬
‫ברענגען ַא פֿײַעראָפּפֿער צו גאָט‪ַ ,‬א‬ ‫פּײַניקן אײַער זעל‪ ,‬און ברענגען ַא‬
‫בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬און ַא שפּײַזאָפּפֿער‪ַ ,‬א‬ ‫פֿײַעראָפּפֿער צו גאָט‪.‬‬
‫שלאַכטאָפּפֿער‪ ,‬און גיסאָפּפֿער; װאָס‬ ‫‪ 28‬און קײן אַרבעט זאָלט איר ניט‬
‫פֿאַר איטלעכן טאָג‪ ,‬אין זײַן טאָג‪.‬‬ ‫טאָן אין דעם דאָזיקן אײגענעם טאָג‪,‬‬
‫‪ 38‬אַחוץ די שבתים פֿון גאָט‪ ,‬און‬ ‫װײַל ַא טאָג פֿון פֿאַרגעבונג איז דאָס‪,‬‬
‫אַחוץ אײַערע גאָבן‪ ,‬און אַחוץ אַלע‬ ‫מכַפּר צו זײַן אױף אײַך פֿאַר יהוה‬
‫אײַערע נדרים‪ ,‬און אַחוץ אַלע אײַערע‬ ‫אײַער גאָט‪.‬‬
‫פֿרײַװיליקע קרבנות‪ ,‬װאָס איר װעט‬
‫געבן צו גאָט‪.‬‬ ‫‪ 29‬װאָרום יעטװעדער זעל װאָס‬
‫װעט זיך ניט פּײַניקן אין דעם דאָזיקן‬
‫‪ 39‬אָבער אין דעם פֿופֿצנטן טאָג פֿון‬ ‫אײגענעם טאָג‪ ,‬זאָל פֿאַרשניטן װערן‬
‫זיבעטן חוֹדש‪ ,‬װען איר זאַמלט אײַן‬ ‫פֿון איר פֿאָלק‪.‬‬
‫דעם אײַנטראָג פֿון לאַנד‪ ,‬זאָלט איר‬
‫פֿײַערן דעם פֿײַערטאָג פֿון גאָט זיבן‬ ‫‪ 30‬און יעטװעדער מענטש װאָס װעט‬
‫טעג; אין ערשטן טאָג זאָל זײַן ַא‬ ‫טאָן עפּעס אַן אַרבעט אין דעם דאָזיקן‬
‫רואונג‪ ,‬און אױפֿן אַכטן טאָג ַא רואונג‪.‬‬ ‫אײגענעם טאָג‪ ,‬יענע זעל װעל איך‬
‫‪ 40‬און איר זאָלט אײַך נעמען אין‬ ‫אונטערברענגען פֿון צװישן איר פֿאָלק‪.‬‬
‫ערשטן טאָג פֿרוכט פֿון ַא שײנעם‬ ‫‪ 31‬קײן אַרבעט זאָלט איר ניט‬
‫בױם‪ ,‬טײטלבלעטער‪ ,‬און צװײַגן פֿון ַא‬ ‫טאָן; אַן אײביק געזעץ אױף‬
‫געדיכטן בױם‪ ,‬און װערבעס פֿון טײַך‪,‬‬ ‫אײַערע דוֹר‪-‬דוֹרות אין אַלע אײַערע‬
‫און איר זאָלט זיך פֿרײען פֿאַר יהוה‬ ‫װוינערטער‪.‬‬
‫אײַער גאָט זיבן טעג‪.‬‬ ‫‪ַ 32‬א שבת פֿון רואונג איז עס פֿאַר‬
‫‪ 41‬און איר זאָלט עס פֿײַערן ַא‬ ‫אײַך; און איר זאָלט פּײַניקן אײַער‬
‫פֿײַערטאָג צו גאָט זיבן טעג אין‬ ‫זעל; אין נײַנטן טאָג פֿון חוֹדש אין‬
‫יאָר; אַן אײביק געזעץ אױף אײַערע‬ ‫אָװנט‪ ,‬פֿון אָװנט ביז אָװנט‪ ,‬זאָלט איר‬
‫דוֹר‪-‬דוֹרות; אין זיבעטן חוֹדש זאָלט‬ ‫האַלטן אײַער שבת‪.‬‬
‫איר עס פֿײַערן‪.‬‬ ‫‪ 33‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬
‫‪ 42‬אין סוכּות זאָלט איר זיצן זיבן‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫טעג; אַלע אײַנגעבאָרענע אין ישׂראל‬ ‫‪ 34‬רעד צו די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫זאָלן זיצן אין סוכּות‪.‬‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬אין פֿופֿצנטן טאָג פֿון‬
‫‪ 43‬כּדי אײַערע דוֹר‪-‬דוֹרות זאָלן‬ ‫דעם דאָזיקן זיבעטן חוֹדש איז דער‬
‫װיסן‪ ,‬אַז אין בײַדלעך האָב איך‬ ‫י ָום‪-‬טוב פֿון סוכּות זיבן טעג צו גאָט‪.‬‬
‫געמאַכט זיצן די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬ ‫‪ 35‬אין ערשטן טאָג איז ַא הײליקע‬
‫װען איך האָב זײ אַרױסגעוציגן פֿון‬ ‫צונױפֿרופונג; קײן דינסטאַרבעט זאָלט‬
‫ִצרי ִם‪ :‬איך בין יהוה אײַער‬ ‫לאַנד מ ַ‬ ‫איר ניט טאָן‪.‬‬
‫‪187‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪23:44—24:21‬‬
‫לאַגער‪.‬‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫‪ 11‬און דער זון פֿון דער פֿרױ פֿון‬ ‫‪ 44‬און משה האָט אָנגעזאָגט די‬
‫ישׂראל האָט געלעסטערט דעם נאָמען‪,‬‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל די י ָום‪-‬טוֹבים פֿון‬
‫און געשאָלטן‪ ,‬און מע האָט אים‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫געבראַכט צו משהן‪ .‬און דער נאָמען‬
‫פֿון זײַן מוטער איז געװען שלוֹמית‪ ,‬די‬
‫טאָכטער פֿון דִ ברין‪ ,‬פֿון שבט דָ ן‪.‬‬ ‫משהן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫‪24‬‬
‫‪ 2‬באַפֿעל די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬זײ‬
‫‪ 12‬און מע האָט אים אַרײַנגעזעצט‬
‫אין װאַך‪ ,‬ביז מע װעט זײ באַשײדן‬ ‫זאָלן דיר ברענגען רײנע געשלאָגענע‬
‫לױט דעם מױל פֿון גאָט‪.‬‬ ‫בױמל פֿאַר דער לײַכטונג‪ ,‬אױף‬
‫‪ 13‬האָט גאָט גערעדט צו משהן‪ ,‬אַזױ‬ ‫אָנצוצינדן ַא ליכט תּמיד‪.‬‬
‫צו זאָגן‪:‬‬ ‫‪ 3‬דרױסן פֿון דעם פָּרוֹכֶת פֿון געזעץ‬
‫‪ 14‬פיר אַרױס דעם װאָס האָט‬ ‫אין אוֹהל‪-‬מוֹעד זאָל עס אַהרן צוריכטן‬
‫געשאָלטן‪ ,‬אױסן לאַגער‪ ,‬און אַלע װאָס‬ ‫אױף פֿון אָװנט ביז אין דער פֿרי פֿאַר‬
‫האָבן געהערט זאָלן אָנלענען זײערע‬ ‫גאָט תּמיד; אַן אײביק געזעץ אױף‬
‫הענט אױף זײַן קאָפּ‪ ,‬און די גאַנצע עדה‬ ‫אײַערע דוֹר‪-‬דוֹרות‪.‬‬
‫זאָל אים פֿאַרשטײנען‪.‬‬ ‫‪ 4‬אין דער רײנער מנוֹרה זאָל ער‬
‫‪ 15‬און צו די קינדער פֿון ישׂראל‬ ‫צוריכטן די רערלעך פֿאַר גאָט תּמיד‪.‬‬
‫זאָלסטו רעדן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫‪ 5‬און זאָלסט נעמען זעמלמעל‪ ,‬און‬
‫יעטװעדער מאַן װאָס װעט שילטן זײַן‬ ‫אױסבאַקן דערפֿון צװעלף חלות; פֿון‬
‫גאָט‪ ,‬זאָל טראָגן זײַן זינד‪.‬‬ ‫צװײ צענטל זאָל זײַן יעטװעדער‬
‫‪ 16‬און דער װאָס לעסטערט‬ ‫קהלה‪.‬‬
‫דעם נאָמען פֿון יהוה‪ ,‬זאָל טײטן‬ ‫‪ 6‬און זאָלסט זײ לײגן אין צװײ‬
‫געטײט װערן; פֿאַרשטײנען זאָל אים‬ ‫רײען‪ ,‬זעקס אין ַא רײ‪ ,‬אױפֿן רײנעם‬
‫פֿאַרשטײנען די גאַנצע עדה; װי דער‬ ‫טיש פֿאַר גאָט‪.‬‬
‫פֿרעמדער אַזױ דער אײַנגעבאָרענער‪,‬‬ ‫‪ 7‬און זאָלסט אַרױפֿטאָן אױף‬
‫אַז ער לעסטערט דעם נאָמען‪ ,‬זאָל ער‬ ‫איטלעכער רײ לױטערן װײַרױך‪ ,‬כּדי‬
‫געטײט װערן‪.‬‬ ‫עס זאָל זײַן צו דעם ברױט פֿאַר ַא‬
‫‪ 17‬און אַז ַא מאַן װעט דערשלאָגן‬ ‫דערמאָנונג‪ַ ,‬א פֿײַעראָפּפֿער צו גאָט‪.‬‬
‫עמיצן ַא מענטשן צום טױט‪ ,‬זאָל ער‬ ‫‪ 8‬שבת אין שבת זאָל ער עס‬
‫טײטן געטײט װערן‪.‬‬ ‫אױסלײגן פֿאַר גאָט תּמיד; פֿון די‬
‫‪ 18‬און דער װאָס דערשלאָגט ַא‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל אַן אײביקער בונד‪.‬‬
‫בהמה צום טױט‪ ,‬זאָל זי אָפּצאָלן; ַא‬ ‫‪ 9‬און עס זאָל געהערן צו אַהר ֹנען‬
‫לעבן פֿאַר ַא לעבן‪.‬‬ ‫און צו זײַנע קינדער‪ ,‬און זײ זאָלן עס‬
‫‪ 19‬און אַז ַא מאַן װעט מאַכן זײַן חבר‬ ‫עסן אין ַא הײליקן אָרט‪ ,‬װאָרום ַא‬
‫ַא מום‪ ,‬זאָל געטאָן װערן צו אים אַזױ‬ ‫הײליקסטע הײליקײט איז דאָס‪ ,‬װאָס‬
‫װי ער האָט געטאָן‪:‬‬ ‫געהערט צו אים פֿון די פֿײַעראָפּפֿער‬
‫‪ַ 20‬א בראָך פֿאַר ַא בראָך‪ ,‬אַן אױג‬ ‫פֿון גאָט; אַן אײביק רעכט‪.‬‬
‫פֿאַר אַן אױג‪ַ ,‬א צאָן פֿאַר ַא צאָן; אַזױ‬ ‫‪ 10‬און דער זון פֿון ַא פֿרױ פֿון‬
‫װי דער מום װאָס ער װעט מאַכן דעם‬ ‫ישׂראל‪ ,‬װאָס איז געװען דער זון פֿון‬
‫מענטשן‪ ,‬אַזױ זאָל געמאַכט װערן צו‬ ‫ַא מאַן ַא מִצרי‪ ,‬איז אַרױסגעגאַנגען‬
‫אים‪.‬‬ ‫צװישן די קינדער פֿון ישׂראל; און דער‬
‫‪ 21‬יאָ‪ ,‬דער װאָס דערשלאָגט ַא‬ ‫זון פֿון דער פֿרױ פֿון ישׂראל און ַא‬
‫בהמה מוז זי אָפּצאָלן; און דער װאָס‬ ‫מאַן פֿון ישׂראל האָבן זיך געקריגט אין‬
‫‪24:22—25:17‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪188‬‬
‫‪ 8‬און זאָלסט דיר אָפּצײלן זיבן‬ ‫דערשלאָגט ַא מענטשן מוז געטײט‬

‫שבתים יאָרן‪ ,‬זיבן מאָל זיבן יאָר; און‬ ‫װערן‪.‬‬
‫די טעג פֿון די זיבן שבתים יאָרן װעלן‬ ‫‪ 22‬אײן געזעץ זאָל זײַן ב ַײ אײַך‪,‬‬
‫דיר זײַן נײַן און פֿערציק יאָר‪.‬‬ ‫װי דער פֿרעמדער אַזױ זאָל זײַן דער‬
‫‪ 9‬דענצמאָל זאָלסטו אַרױסלאָזן ַא‬ ‫אײַנגעבאָרענער‪ ,‬װאָרום איך בין יהוה‬
‫שאַלונג פֿון שוֹפֿר; אין זיבעטן חוֹדש‪,‬‬ ‫אײַער גאָט‪.‬‬
‫אין צענטן טאָג פֿון חוֹדש‪ ,‬אום‬ ‫‪ 23‬און משה האָט גערעדט צו‬
‫י ָום‪-‬כּפּור‪ ,‬זאָלט איר אַרױסלאָזן ַא‬ ‫די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און זײ‬
‫שוֹפֿר אין אײַער גאַנצן לאַנד‪.‬‬ ‫האָבן אַרױסגעפירט דעם װאָס האָט‬
‫‪ 10‬און איר זאָלט הײליקן דאָס‬ ‫געשאָלטן אױסן לאַגער‪ ,‬און האָבן‬
‫פֿופֿציקסטע יאָר‪ ,‬און אױסרופֿן ַא‬ ‫אים פֿאַרװאָרפֿן מיט שטײנער; און די‬
‫פֿרײַלאָזונג אין לאַנד פֿאַר אַלע אירע‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל האָבן געטאָן אַזױ‬
‫באַװוינער; יוֹבל זאָל עס אײַך זײַן; און‬ ‫װי גאָט האָט באַפֿױלן משהן‪.‬‬
‫איר זאָלט אײַך אומקערן איטלעכער צו‬ ‫בהַ ר‬
‫זײַן אײגנטום‪ ,‬און איטלעכער צו זײַן‬ ‫און גאָט האָט גערעדט צו‬
‫משפּחה זאָלט איר אײַך אומקערן‪.‬‬
‫‪ 11‬יוֹבל זאָל דאָס פֿופֿציקסטע יאָר‬
‫משהן אױפֿן באַרג סינַי‪ ,‬אַזױ‬ ‫‪25‬‬
‫צו זאָגן‪:‬‬
‫אײַך זײַן; איר זאָלט ניט זײען‪,‬‬ ‫‪ 2‬רעד צו די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און‬
‫און ניט שנײַדן זײַנע נאָכװוּקסן‪ ,‬און‬ ‫זאָלסט זאָגן צו זײ‪ :‬אַז איר װעט קומען‬
‫ניט האַרבסטן זײַנע ניט באַשניטענע‬ ‫אין דעם לאַנד װאָס איך גיב אײַך‪ ,‬זאָל‬
‫װײַנשטאָקן‪.‬‬ ‫דאָס לאַנד האַלטן ַא שבת צו גאָט‪.‬‬
‫‪ 12‬װאָרום יוֹבל איז דאָס; הײליק‬ ‫‪ 3‬זעקס יאָר זאָלסטו פֿאַרזײען‬
‫זאָל עס אײַך זײַן; פֿון פֿעלד אַראָפּ‬ ‫דײַן פֿעלד‪ ,‬און זעקס יאָר זאָלסטו‬
‫זאָלט איר עסן זײַן תּבואה‪.‬‬ ‫אַרומשנײַדן דײַן װײַנגאָרטן‪ ,‬און‬
‫‪ 13‬אין דעם דאָזיקן יאָר פֿון יוֹבל‬ ‫אײַנזאַמלען דעם אײַנטראָג דערפֿון‪.‬‬
‫זאָלט איר אײַך אומקערן איטלעכער צו‬ ‫‪ 4‬אָבער אױפֿן זיבעטן יאָר זאָל זײַן‬
‫זײַן אײגנטום‪.‬‬ ‫ַא שבת פֿון רואונג פֿאַרן לאַנד‪ַ ,‬א‬
‫‪ 14‬און אַז איר װעט פֿאַרקױפֿן ַא‬ ‫שבת צו גאָט; דײַן פֿעלד זאָלסטו ניט‬
‫פֿאַרקױפונג צו דײַן חבר‪ ,‬אָדער קױפֿן‬ ‫פֿאַרזײען‪ ,‬און דײַן װײַנגאָרטן זאָלסטו‬
‫פֿון דער האַנט פֿון דײַן חבר‪ ,‬זאָלט איר‬ ‫ניט אַרומשנײַדן‪.‬‬
‫ניט נאַרן אײנער דעם אַנדערן‪.‬‬ ‫‪ 5‬דעם נאָכװוּקס פֿון דײַן שניט‬
‫‪ 15‬לױט דער צאָל פֿון די יאָרן נאָכן‬ ‫זאָלסטו ניט שנײַדן‪ ,‬און די טרױבן‬
‫יוֹבל זאָלסטו קױפֿן פֿון דײַן חבר; לױט‬ ‫פֿון דײַנע ניט באַשניטענע װײַנשטאָקן‬
‫דער צאָל פֿון תּבואה‪-‬יאָרן זאָל ער דיר‬ ‫זאָלסטו ניט האַרבסטן; ַא יאָר פֿון‬
‫פֿאַרקױפֿן‪.‬‬ ‫רואונג זאָל עס זײַן פֿאַרן לאַנד‪.‬‬
‫‪ 16‬לױט דער מערקײט פֿון די יאָרן‬ ‫‪ 6‬און די שבת‪-‬פֿרוכט פֿון לאַנד זאָל‬
‫זאָלסטו מערן דעם מקח דערפֿון‪ ,‬און‬ ‫זײַן פֿאַר אײַך צום עסן‪ :‬פֿאַר דיר‪ ,‬און‬
‫לױט דער מינערקײט פֿון די יאָרן‬ ‫פֿאַר דײַן קנעכט‪ ,‬און פֿאַר דײַן דינסט‪,‬‬
‫זאָלסטו מינערן דעם מקח דערפֿון;‬ ‫און פֿאַר דײַן געדונגענעם‪ ,‬און פֿאַר‬
‫װאָרום די צאָל פֿון תּבואות פֿאַרקױפֿט‬ ‫דײַן אײַנגעװאַנדערטן‪ ,‬װאָס האַלט זיך‬
‫ער דיר‪.‬‬ ‫אױף ב ַײ דיר;‬
‫‪ 17‬און איר זאָלט ניט נאַרן אײנער‬ ‫‪ 7‬און פֿאַר דײַן בהמה‪ ,‬און פֿאַר דער‬
‫דעם אַנדערן‪ ,‬און זאָלסט מוֹרא האָבן‬ ‫חיה װאָס אין דײַן לאַנד‪ ,‬זאָל זײַן איר‬
‫פֿאַר דײַן גאָט‪ ,‬װאָרום איך בין יהוה‬ ‫גאַנצער אײַנטראָג צום עסן‪.‬‬
‫‪189‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪25:18—25:35‬‬
‫האַנט פֿון דעם װאָס האָט עס געקױפֿט‪,‬‬ ‫אײַער גאָט‪.‬‬

‫ביז דעם יאָר פֿון יוֹבל‪ ,‬און אום יוֹבל‬ ‫‪ 18‬און איר זאָלט טאָן מײַנע חוקים‪,‬‬
‫זאָל עס אַרױסגײן; און ער זאָל זיך‬ ‫און היטן מײַנע געזעצן‪ ,‬און זײ טאָן‪,‬‬
‫אומקערן צו זײַן אײגנטום‪.‬‬ ‫כּדי איר זאָלט זיצן אױף אײַער לאַנד‬
‫‪ 29‬און אַז ַא מאַן װעט פֿאַרקױפֿן‬ ‫אין זיכערקײט‪.‬‬
‫ַא װוינהױז אין ַא שטאָט מיט ַא‬ ‫‪ 19‬און דאָס לאַנד װעט געבן איר‬
‫מױער‪ ,‬זאָל זײַן אױסלײזרעכט זײַן‬ ‫פֿרוכט‪ ,‬און איר װעט עסן צו זאַט‪ ,‬און‬
‫ביז עס ענדיקט זיך דאָס יאָר פֿון‬ ‫װעט זיצן אין זיכערקײט דערױף‪.‬‬
‫זײַן פֿאַרקױפונג; ַא יאָר זאָל זײַן זײַן‬ ‫‪ 20‬און אַז איר װעט זאָגן‪ :‬װאָס װעלן‬
‫אױסלײזרעכט‪.‬‬ ‫מיר עסן אין זיבעטן יאָר? מיר װעלן‬
‫‪ 30‬אױב אָבער עס װעט ניט‬ ‫דאָך ניט זײען‪ ,‬און ניט אײַנזאַמלען‬
‫אױסגעלײזט װערן ביז עס װערט פול‬ ‫אונדזער תּבואה?‬
‫דערױף ַא גאַנץ יאָר‪ ,‬זאָל דאָס הױז‬ ‫‪ 21‬װעל איך באַפֿעלן מײַן ברכה אױף‬
‫װאָס אין דער שטאָט װאָס האָט ַא‬ ‫אײַך אין דעם זעקסטן יאָר‪ ,‬און עס‬
‫מױער‪ ,‬בלײַבן אױף אײביק ב ַײ דעם‬ ‫װעט ברענגען תּבואה פֿאַר דר ַײ יאָר‪.‬‬
‫װאָס האָט עס געקױפֿט‪ ,‬אױף זײַנע‬ ‫‪ 22‬און אַז איר װעט זײען אױפֿן אַכטן‬
‫דוֹר‪-‬דוֹרות; עס זאָל ניט אַרױסגײן‬ ‫יאָר‪ ,‬װעט איר עסן פֿון דער תּבואה‪,‬‬
‫אום יוֹבל‪.‬‬ ‫דאָס אַלטע; ביזן נײַנטן יאָר‪ ,‬ביז עס‬
‫‪ 31‬אָבער די הײַזער פֿון די דערפֿער‪,‬‬ ‫קומט זײַן תּבואה‪ ,‬װעט איר עסן דאָס‬
‫װאָס האָבן ניט קײן מױער רונד אַרום‪,‬‬ ‫אַלטע‪.‬‬
‫זאָלן צוגערעכנט װערן צום פֿעלד פֿון‬ ‫‪ 23‬און די ערד זאָל ניט פֿאַרקױפֿט‬
‫לאַנד; זײ זאָלן האָבן אַן אױסלײזונג‪,‬‬ ‫װערן אױף אײביק‪ ,‬װאָרום צו מיר‬
‫און אום יוֹבל זאָלן זײ אַרױסגײן‪.‬‬ ‫געהערט די ערד; װאָרום פֿרעמדע און‬
‫אײַנגעװאַנדערטע זײַט איר ב ַײ מיר‪.‬‬
‫‪ 32‬און די שטעט פֿון די ל ִוי ִים‪,‬‬ ‫‪ 24‬און אין דעם גאַנצן לאַנד פֿון‬
‫די הײַזער פֿון די שטעט פֿון זײער‬ ‫אײַער אײגנטום זאָלט איר געבן דער‬
‫אײגנטום – די ל ִוי ִים האָבן אַן אײביק‬ ‫ערד אַן אױסלײַזונג‪.‬‬
‫אױסלײזרעכט‪.‬‬ ‫‪ 25‬אַז דײַן ברודער װעט אָרים װערן‪,‬‬
‫‪ 33‬און אַז מע װעט קױפֿן פֿון די‬ ‫און װעט פֿאַרקױפֿן פֿון זײַן אײגנטום‪,‬‬
‫ל ִוי ִים‪ ,‬זאָל דאָס פֿאַרקױפֿטע הױז‬ ‫זאָל קומען זײַן קרוב װאָס איז דער‬
‫אין דער שטאָט פֿון זײַן אײגנטום‬ ‫נענטסטער צו אים‪ ,‬און אױסלײזן דעם‬
‫אַרױסגײן אום יוֹבל‪ ,‬װאָרום די הײַזער‬ ‫פֿאַרקױף פֿון זײַן ברודער‪.‬‬
‫פֿון די שטעט פֿון די ל ִוי ִים דאָס איז‬ ‫‪ 26‬און אַז ַא מאַן װעט ניט האָבן‬
‫זײער אײגנטום צװישן די קינדער פֿון‬ ‫קײן אױסלײזער‪ ,‬אָבער זײַן האַנט‬
‫ישׂראל‪.‬‬ ‫װעט װערן פֿאַרמעגלעך‪ ,‬און ער װעט‬
‫‪ 34‬אָבער דאָס פֿעלד פֿון דעם פֿרײַען‬ ‫צונױפקריגן גענוג עס אױסצולײזן‪,‬‬
‫פּלאַץ אַרום זײערע שטעט קען ניט‬ ‫‪ 27‬זאָל ער באַרעכענען די יאָרן פֿון‬
‫פֿאַרקױפֿט װערן‪ ,‬װאָרום אַן אײביק‬ ‫זײַן פֿאַרקױפונג‪ ,‬און צוריקצאָלן דעם‬
‫אײגנטום איז דאָס זײ‪.‬‬ ‫רעשט צו דעם מאַן װאָס ער האָט‬
‫‪ 35‬און אַז דײַן ברודער װעט אָרים‬ ‫צו אים פֿאַרקױפֿט; און ער זאָל זיך‬
‫װערן‪ ,‬און זײַן האַנט װעט זײַן געפאַלן‬ ‫אומקערן צו זײַן אײגנטום‪.‬‬
‫ב ַײ דיר‪ ,‬זאָלסטו אים אױפֿהאַלטן װי ַא‬ ‫‪ 28‬אױב אָבער זײַן האַנט קען ניט‬
‫פֿרעמדן און אײַנגעװאַנדערטן‪ ,‬אַז ער‬ ‫צונױפקריגן גענוג אים צוריקצוצאָלן‪,‬‬
‫זאָל קענען לעבן ב ַײ דיר‪.‬‬ ‫זאָל זײַן פֿאַרקױף בלײַבן אין דער‬
‫‪25:36—25:53‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪190‬‬
‫אַרבן פֿאַר אַן אײגנטום; אױף אײביק‬ ‫‪ 36‬זאָלסט ניט נעמען פֿון אים צינזן‬
‫קענט איר אַרבעטן מיט זײ; אָבער‬ ‫אָדער מערונג‪ ,‬און זאָלסט מוֹרא האָבן‬
‫איבער אײַערע ברידער‪ ,‬די קינדער פֿון‬ ‫פֿאַר דײַן גאָט; כּדי דײַן ברודער זאָל‬
‫ישׂראל‪ ,‬אײנער איבערן אַנדערן‪ ,‬זאָלט‬ ‫קענען לעבן ב ַײ דיר‪.‬‬
‫איר ניט געװעלטיקן מיט האַרטיקײט‪.‬‬ ‫‪ 37‬זאָלסט אים ניט געבן דײַן געלט‬
‫‪ 47‬און אַז די האַנט פֿון דעם פֿרעמדן‬ ‫אױף צינזן‪ ,‬און דײַן עסנװאַרג זאָלסטו‬
‫אָדער דעם אײַנגעװאַנדערטן ב ַײ דיר‬ ‫ניט געבן אױף מערונג‪.‬‬
‫װעט װערן פֿאַרמעגלעך‪ ,‬און דײַן‬ ‫‪ 38‬איך בין יהוה אײַער גאָט װאָס‬
‫ברודער װעט אָרים װערן לעבן אים‪,‬‬ ‫האָב אײַך אַרױסגעצױגן פֿון לאַנד‬
‫און װעט זיך פֿאַרקױפֿן צו דעם‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬אײַך צו געבן דאָס לאַנד כּנַעַן‪,‬‬ ‫מ ַ‬
‫אײַנגעװאַנדערטן פֿרעמדן ב ַײ דיר‪,‬‬ ‫אײַך צו זײַן צום גאָט‪.‬‬
‫אָדער צו אַן אָפּשטאַם פֿון ַא פֿרעמדנס‬ ‫‪ 39‬און אַז דײַן ברודער װעט אָרים‬
‫משפּחה‪,‬‬ ‫װערן ב ַײ דיר‪ ,‬און װעט זיך פֿאַרקױפֿן‬
‫‪ 48‬קען ער‪ ,‬נאָכדעם װי ער האָט‬ ‫צו דיר‪ ,‬זאָלסטו ניט אַרבעטן מיט אים‬
‫זיך פֿאַרקױפֿט‪ ,‬האָבן אַן אױסלײזונג;‬ ‫אַזױ װי מע אַרבעט מיט ַא קנעכט‪.‬‬
‫אײנער פֿון זײַנע ברידער קען אים‬ ‫‪ 40‬װי ַא געדונגענער‪ ,‬װי אַן‬
‫אױסלײזן;‬ ‫אײַנגעװאַנדערטער‪ ,‬זאָל ער זײַן ב ַײ‬
‫‪ 49‬אָדער זײַן פֿעטער‪ ,‬אָדער זײַן‬ ‫דיר; ביז דעם יאָר פֿון יוֹבל זאָל ער‬
‫פֿעטערס זון קען אים אױסלײזן‪ ,‬אָדער‬ ‫דינען ב ַײ דיר‪.‬‬
‫עמיצער ַא לײַב‪-‬קרוב פֿון זײַן משפּחה‬ ‫‪ 41‬דענצמאָל זאָל ער אַרױסגײן פֿון‬
‫קען אים אױסלײזן; אָדער‪ ,‬אױב זײַן‬ ‫דיר‪ ,‬ער און זײַנע קינדער מיט אים‪ ,‬און‬
‫האַנט װערט פֿאַרמעגלעך‪ ,‬קען ער זיך‬ ‫ער זאָל זיך אומקערן צו זײַן משפּחה‪,‬‬
‫אַלײן אױסלײזן‪.‬‬ ‫און צו דעם אײגנטום פֿון זײַנע עלטערן‬
‫זאָל ער זיך אומקערן‪.‬‬
‫‪ 50‬און ער זאָל זיך אױסרעכענען מיט‬ ‫‪ 42‬װאָרום מײַנע קנעכט זײַנען זײ‪,‬‬
‫זײַן קױפֿער‪ ,‬פֿון דעם יאָר װאָס ער‬ ‫װאָס איך האָב זײ אַרױסגעצױגן פֿון‬
‫האָט זיך פֿאַרקויפֿט צו אים ביז דעם‬ ‫ִצרי ִם; זײ טאָרן ניט פֿאַרקױפֿט‬ ‫לאַנד מ ַ‬
‫יאָר פֿון יוֹבל‪ ,‬און דאָס געלט פֿון זײַן‬ ‫װערן װי מע פֿאַרקױפֿט ַא קנעכט‪.‬‬
‫פֿאַרקױפונג זאָל אױסגעװאָרפֿן װערן‬ ‫‪ 43‬זאָלסט ניט געװעלטיקן איבער‬
‫לױט דער צאָל פֿון יאָרן; אַזױ װי די‬ ‫אים מיט האַרטיקײט‪ ,‬און זאָלסט מוֹרא‬
‫טעג פֿון ַא געדונגענעם זאָל זײַן װאָס‬ ‫האָבן פֿאַר דײַן גאָט‪.‬‬
‫ער איז אָפּגעװען ב ַײ אים‪.‬‬
‫‪ 44‬און דײַן קנעכט און דײַן דינסט‪,‬‬
‫‪ 51‬ס ַײ עס זײַנען נאָך ד ָא פֿיל יאָרן‪,‬‬ ‫װאָס װעלן זײַן ב ַײ דיר – פֿון די‬
‫זאָל ער לױט זײ צוריקצאָלן פֿון זײַן‬ ‫פֿעלקער װאָס אַרום אײַך‪ ,‬פֿון זײ זאָלט‬
‫קױפגעלט פֿאַר זײַן אױסלײזונג‪,‬‬ ‫איר קױפֿן ַא קנעכט אָדער ַא דינסט‪.‬‬
‫‪ 52‬און ס ַײ עס זײַנען געבליבן‬ ‫‪ 45‬און אױך פֿון די קינדער פֿון‬
‫װינציק יאָרן ביז דעם יאָר פֿון יוֹבל‪,‬‬ ‫די אײַנגעװאַנדערטע װאָס האַלטן זיך‬
‫זאָל ער זיך מיט אים אױסרעכענען;‬ ‫אױף ב ַײ אײַך‪ ,‬פֿון זײ קענט איר‬
‫װי נאָך זײַנע יאָרן זאָל ער צוריקצאָלן‬ ‫קױפֿן‪ ,‬און פֿון זײערע משפּחות װאָס‬
‫פֿאַר זײַן אױסלײזונג‪.‬‬ ‫ב ַײ אײַך‪ ,‬װאָס זײ האָבן געבאָרן אין‬
‫‪ 53‬אַזױ װי ַא געדונגענער פֿון יאָר‬ ‫אײַער לאַנד; און זײ קענען אײַך װערן‬
‫צו יאָר זאָל ער זײַן ב ַײ אים; ער‬ ‫צום אײגנטום‪.‬‬
‫זאָל ניט געװעלטיקן איבער אים מיט‬ ‫‪ 46‬און איר קענט זײ לאָזן בירושה‬
‫האַרטיקײט פֿאַר דײַנע אױגן‪.‬‬ ‫צו אײַערע קינדער נאָך אײַך‪ ,‬צו‬
‫‪191‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪25:54—26:17‬‬
‫‪ 8‬און פינף פֿון אײַך װעלן נאָכיאָגן‬ ‫‪ 54‬און אױב ער װעט ניט‬
‫הונדערט‪ ,‬און הונדערט פֿון אײַך װעלן‬ ‫אױסגעלײזט װערן אױף די דאָזיקע‬
‫נאָכיאָגן צען טױזנט‪ ,‬און אײַערע פײַנט‬ ‫אוֹפַנים‪ ,‬זאָל ער אַרױסגײן אין יאָר פֿון‬
‫װעלן פאַלן פֿאַר אײַך דורכן שװערד‪.‬‬ ‫יוֹבל‪ ,‬ער און זײַנע קינדער מיט אים‪.‬‬
‫‪ 9‬און איך װעל זיך קערן צו אײַך‪,‬‬ ‫‪ 55‬װאָרום צו מיר זײַנען די קינדער‬
‫און װעל אײַך פֿרוכפּערן און אײַך‬ ‫פֿון ישׂראל קנעכט; מײַנע קנעכט זײַנען‬
‫מערן‪ ,‬און איך װעל אױפֿשטעלן מײַן‬ ‫זײ‪ ,‬װאָס איך האָב זײ אַרױסגעצױגן‬
‫בונד מיט אײַך‪.‬‬ ‫ִצרי ִם‪ :‬איך בין יהוה אײַער‬
‫‪ 10‬און איר װעט עסן אַלטע‪,‬‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫גאָר אַלטע תּבואה ‪ ,‬און איר װעט‬
‫אַרױסראַמען די אַלטע פֿון װעגן דער‬
‫נײַער‪.‬‬
‫איר זאָלט אײַך ניט מאַכן‬
‫אָפּגעטער‪ ,‬און ַא געשניצטן‬
‫געץ און ַא זײַלשטײן זאָלט איר אײַך‬
‫‪26‬‬
‫‪ 11‬און איך װעל מאַכן מײַן רואונג‬
‫צװישן אײַך‪ ,‬און מײַן זעל װעט אײַך‬ ‫ניט אױפֿשטעלן‪ ,‬און ַא שטײנבילד‬
‫ניט פֿאַראומװערדיקן‪.‬‬ ‫זאָלט איר ניט שטעלן אין אײַער לאַנד‪,‬‬
‫‪ 12‬און איך װעל אומגײן צװישן‬ ‫זיך צו בוקן פֿאַר אים‪ ,‬װאָרום איך בין‬
‫אײַך‪ ,‬און װעל אײַך זײַן צום גאָט‪ ,‬און‬ ‫יהוה אײַער גאָט‪.‬‬
‫איר װעט מיר זײַן צום פֿאָלק‪.‬‬ ‫‪ 2‬מײַנע שבתים זאָלט איר היטן‪ ,‬און‬
‫‪ 13‬איך בין יהוה אײַער גאָט‪,‬‬ ‫פֿאַר מײַן הײליקטום זאָלט איר האָבן‬
‫װאָס האָב אײַך אַרױסגעצױגן פֿון לאַנד‬ ‫אָפּשײַ‪ :‬איך בין יהוה‪.‬‬
‫ִצרי ִם פֿון צו זײַן קנעכט צו זײ‪ ,‬און‬
‫מ ַ‬
‫איך האָב צעבראָכן די שטאַנגען פֿון‬ ‫בחֻ קוֹתַ י‬
‫אײַער יאָך‪ ,‬און האָב אײַך געפירט מיט‬
‫אַן אױפֿגעהױבענעם קאָפּ‪.‬‬ ‫‪ 3‬אױב איר װעט גײן אין מײַנע‬
‫‪ 14‬אױב אָבער איר װעט ניט צוהערן‬ ‫חוקים‪ ,‬און היטן מײַנע געבאָט‪ ,‬און זײ‬
‫צו מיר‪ ,‬און װעט ניט טאָן אַלע די‬ ‫טאָן‪,‬‬
‫דאָזיקע געבאָט‪,‬‬ ‫‪ 4‬װעל איך געבן אײַערע רעגנס אין‬
‫‪ 15‬און אױב מײַנע חוקים װעט איר‬ ‫זײער צײַט‪ ,‬און די ערד װעט געבן איר‬
‫פֿאַראַכטן‪ ,‬און אױב מײַנע געזעצן װעט‬ ‫תּבואה‪ ,‬און דער בױם פֿון פֿעלד װעט‬
‫פֿאַראומװערדיקן אײַער זעל‪ ,‬ניט צו‬ ‫געבן זײַן פֿרוכט‪.‬‬
‫טאָן אַלע מײַנע געבאָט‪ ,‬כּדי איר זאָלט‬ ‫‪ 5‬און דרעשן װעט גרײכן ב ַײ אײַך‬
‫פֿאַרשטערן מײַן בונד‪,‬‬ ‫ביז האַרבסטן‪ ,‬און האַרבסטן װעט‬
‫‪ 16‬װעל איך אױך טאָן דאָס דאָזיקע‬ ‫גרײכן ביז זריעה‪-‬צײַט; און איר װעט‬
‫צו אײַך‪ :‬איך װעל אָנזעצן אױף אײַך ַא‬ ‫עסן אײַער ברױט צו זאַט‪ ,‬און זיצן אין‬
‫בהלה – די דער‪ ,‬און קדחת‪ ,‬װאָס מאַכן‬ ‫זיכערקײט אין אײַער לאַנד‪.‬‬
‫אױסגײן די אױגן און פֿאַרשמאַכטן די‬ ‫‪ 6‬און איך װעל געבן שלום אין‬
‫זעל‪ .‬און איר װעט זײען אײַער זאָמען‬ ‫לאַנד‪ ,‬און איר װעט זיך לײגן‪ ,‬און‬
‫אומנישט‪ ,‬װאָרום אײַערע פײַנט װעלן‬ ‫קײנער װעט ניט שרעקן; און איך װעל‬
‫עס אױפֿעסן‪.‬‬ ‫אױסראָטן ַא בײזע חיה פֿון לאַנד‪ ,‬און‬
‫‪ 17‬און איך װעל קערן מײַן פּנים‬ ‫ַא שװערד װעט ניט דורכגײן אין אײַער‬
‫אַקעגן אײַך‪ ,‬און איר װעט געשלאָגן‬ ‫לאַנד‪.‬‬
‫װערן פֿאַר אײַערע פײַנט‪ ,‬און אײַערע‬ ‫‪ 7‬און איר װעט נאָכיאָגן אײַערע‬
‫שָׂונאים װעלן געװעלטיקן איבער‬ ‫פײַנט‪ ,‬און זײ װעלן פאַלן פֿאַר אײַך‬
‫אײַך; און איר װעט לױפֿן װען קײנער‬ ‫דורכן שװערד‪.‬‬
‫‪26:18—26:37‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪192‬‬
‫‪ 28‬װעל איך גײן אײַך דערװידער‬ ‫יאָגט אײַך ניט‪.‬‬

‫מיט גרימצאָרן‪ ,‬און איך אױך װעל‬ ‫‪ 18‬און אױב איר װעט ב ַײ אַלעם דעם‬
‫אײַך שטראָפֿן זיבן מאָל פֿאַר אײַערע‬ ‫ניט צוהערן צו מיר‪ ,‬װעל איך אײַך זיבן‬
‫זינד‪.‬‬ ‫מאָל מער שטראָפֿן פֿאַר אײַערע זינד‪.‬‬
‫‪ 29‬און איר װעט עסן דאָס פֿלײש פֿון‬ ‫‪ 19‬און איך װעל צעברעכן אײַער‬
‫אײַערע זין‪ ,‬און דאָס פֿלײש פֿון אײַערע‬ ‫שטאָלצע מאַכט‪ ,‬און װעל מאַכן אײַער‬
‫טעכטער װעט איר עסן‪.‬‬ ‫הימל אַזױ װי אײַזן‪ ,‬און אײַער ערד‬
‫‪ 30‬און איך װעל פֿאַרטיליקן אײַערע‬ ‫אַזױ װי קופּער‪.‬‬
‫במות‪ ,‬און װעל פֿאַרשנײַדן אײַערע‬ ‫‪ 20‬און אײַער כּוֹח װעט אַװעקגײן‬
‫זונזײַלן‪ ,‬און אַהינטאָן אײַערע פּגרים‬ ‫אומנישט‪ ,‬און אײַער ערד װעט ניט‬
‫אױף די פּגרים פֿון אײַערע געצן‪ ,‬און‬ ‫געבן איר תּבואה‪ ,‬און דער בױם פֿון‬
‫מײַן זעל װעט אײַך פֿאַראומװערדיקן‪.‬‬ ‫לאַנד װעט ניט געבן זײַן פֿרוכט‪.‬‬
‫‪ 31‬און איך װעל מאַכן פֿון אײַערע‬ ‫‪ 21‬און אױב איר װעט גײן מיר‬
‫שטעט ַא חורבן‪ ,‬און װעל פֿאַרװיסטן‬ ‫דערװידער‪ ,‬און װעט ניט װעלן צוהערן‬
‫אײַערע הײליקטומען‪ ,‬און װעל ניט‬ ‫צו מיר‪ ,‬װעל איך זיבן מאָל מערן אױף‬
‫שמעקן אײַערע געשמאַקע ריחות‪.‬‬ ‫אײַך שלעק‪ ,‬לױט אײַערע זינד‪.‬‬
‫‪ 32‬און איך װעל פֿאַרװיסטן דאָס‬ ‫‪ 22‬און איך װעל אָנשיקן אױף אײַך‬
‫לאַנד‪ ,‬און אײַערע פײַנט װאָס זיצן‬ ‫די חיה פֿון פֿעלד‪ ,‬און זי װעט אײַך‬
‫דערין‪ ,‬װעלן גאַפֿן איבער איר‪.‬‬ ‫באַרױבן פֿון קינדער‪ ,‬און פֿאַרשנײַדן‬
‫‪ 33‬און אײַך װעל איך צעשפּרײטן‬ ‫אײַערע בהמות‪ ,‬און אײַך פֿאַרמינערן;‬
‫צװישן די פֿעלקער‪ ,‬און איך װעל‬ ‫און אײַערע װעגן װעלן פֿאַרװיסט‬
‫אַרױסציען נאָך אײַך ַא שװערד‪ ,‬און‬ ‫װערן‪.‬‬
‫אײַער לאַנד װעט זײַן ַא װיסטעניש און‬ ‫‪ 23‬און אױב איר װעט דערמיט מיר‬
‫אײַערע שטעט װעלן זײַן ַא חורבן‪.‬‬ ‫ניט אױסגעמוסרט װערן‪ ,‬און איר װעט‬
‫‪ 34‬דענצמאָל װעט דאָס לאַנד‬ ‫גײן מיר דערװידער‪ ,‬װעל איך אױך‬
‫אָפּצאָלן אירע שבתים – אַלע טעג‬ ‫גײן אײַך דערװידער‪,‬‬
‫װאָס עס װעט װיסט זײַן‪ ,‬און איר װעט‬ ‫‪ 24‬און איך אױך װעל אײַך שלאָגן‬
‫זײַן אין דעם לאַנד פֿון אײַערע פײַנט;‬ ‫זיבן מאָל פֿאַר אײַערע זינד‪.‬‬
‫דענצמאָל װעט דאָס לאַנד רוען‪ ,‬און‬ ‫‪ 25‬און איך װעל ברענגען אױף אײַך‬
‫באַצאָלן אירע שבתים‪.‬‬ ‫ַא שװערד‪ ,‬װאָס װעט זיך נוֹקם זײַן‬
‫‪ 35‬אַלע טעג װאָס עס װעט װיסט‬ ‫די נקמה פֿון דעם בונד‪ ,‬און איר װעט‬
‫זײַן‪ ,‬װעט עס רוען װי עס האָט ניט‬ ‫זיך פֿאַרקלײַבן אין אײַערע שטעט‪ .‬און‬
‫גערוט אין אײַערע שבתים‪ ,‬װען איר‬ ‫איך װעל אָנשיקן ַא מגפה צװישן אײַך‪,‬‬
‫זײַט געזעסן דערױף‪.‬‬ ‫און איר װעט געגעבן װערן אין דער‬
‫‪ 36‬און די װאָס װעלן בלײַבן פֿון‬ ‫האַנט פֿון דעם פײַנט‪.‬‬
‫אײַך‪ ,‬װעל איך אַרײַנברענגען ַא‬ ‫‪ 26‬אַז איך װעל אײַך צעברעכן דעם‬
‫שרעקעדיקײט אין זײער האַרצן‪ ,‬אין‬ ‫אונטערלען פֿון ברױט‪ ,‬װעלן צען‬
‫די לענדער פֿון זײער פײַנט‪ ,‬און‬ ‫װײַבער באַקן אײַער ברױט אין אײן‬
‫זײ װעט נאָכיאָגן דער שאָרך פֿון ַא‬ ‫אױװן‪ ,‬און זײ װעלן אָפּברענגען אײַער‬
‫געטריבענעם בלאַט‪ ,‬און זײ װעלן‬ ‫ברױט אױפֿן װאָג‪ ,‬און איר װעט עסן‬
‫לױפֿן װי מע לױפֿט פֿון שװערד‪ ,‬און‬ ‫און ניט זאַט װערן‪.‬‬
‫פאַלן װען קײנער יאָגט ניט‪.‬‬ ‫‪ 27‬און אױב איר װעט נאָך דעם ניט‬
‫‪ 37‬און זײ װעלן געשטרױכלט װערן‬ ‫צוהערן צו מיר‪ ,‬און איר װעט גײן מיר‬
‫אײנער אָן אַנדערן‪ ,‬אַזױ װי פֿאַרן‬ ‫דערװידער‪,‬‬
‫‪193‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪26:38—27:8‬‬
‫‪ 45‬און איך װעל זיך דערמאָנען‬ ‫שװערד‪ ,‬װען קײנער יאָגט ניט; און‬
‫פֿון זײערטװעגן אָן דעם בונד מיט‬ ‫איר װעט ניט האָבן קײן תּקומה פֿאַר‬
‫די ערשטע‪ ,‬װאָס איך האָב זײ‬ ‫אײַערע פײַנט‪.‬‬
‫ִצרי ִם פֿאַר די‬
‫אַרױסגעצױגן פֿון לאַנד מ ַ‬ ‫‪ 38‬און איר װעט אונטערגײן צװישן‬
‫אױגן פֿון די פֿעלקער‪ ,‬זײ צו זײַן צום‬ ‫די פֿעלקער‪ ,‬און דאָס לאַנד פֿון אײַערע‬
‫גאָט‪ :‬איך בין יהוה‪.‬‬ ‫פײַנט װעט אײַך אױפֿעסן‪.‬‬
‫‪ 46‬דאָס זײַנען די חוקים און די‬ ‫‪ 39‬און די געבליבענע פֿון אײַך װעלן‬
‫געזעצן און די לערנונגען װאָס גאָט‬ ‫אײַנגײן פֿאַר זײער זינד אין די לענדער‬
‫האָט געגעבן צװישן אים און צװישן די‬ ‫פֿון אײַערע פײַנט; און אױך פֿאַר די‬
‫קינדער פֿון ישׂראל אױפֿן באַרג סינַי‬ ‫זינד פֿון זײערע עלטערן װעלן זײ‬
‫דורך דער האַנט פֿון משהן‪.‬‬ ‫אײַנגײן אַזױ װי יענע‪.‬‬
‫‪ 40‬און זײ װעלן זיך מוֹדה זײַן אױף‬
‫זײערע זינד‪ ,‬און אױף די זינד פֿון‬
‫זײערע עלטערן‪ ,‬אין זײער פֿעלשונג‪,‬‬
‫װאָס זײ האָבן געפֿעלשט אָן מיר‪ ,‬און‬
‫זאָלסט זאָגן צו זײ‪ :‬אַז ַא מאַן װעט‬ ‫אױך װאָס זײ זײַנען געגאַנגען מיר‬
‫קלאָר אַרױסרעדן ַא נדר פֿון נפשות צו‬ ‫דערװידער;‬
‫גאָט‪ ,‬לױט דײַן שאַצונג‪,‬‬ ‫‪ 41‬װאָס דערפֿאַר בין איך אױך זײ‬
‫‪ 3‬זאָל דײַן שאַצונג זײַן פֿאַר ַא זָכר‬ ‫געגאַנגען דערװידער‪ ,‬און האָב זײ‬
‫פֿון צװאַנציק יאָר אַלט און ביז זעכציק‬ ‫געבראַכט אין דעם לאַנד פֿון זײערע‬
‫יאָר אַלט – זאָל דײַן שאַצונג זײַן‬ ‫פײַנט‪ .‬אױב זײער אומבאַשניטן האַרץ‬
‫פֿופֿציק שֶקל זילבער‪ ,‬אױפֿן הײליקן‬ ‫װעט דענצמאָל װערן אונטערטעניק‪,‬‬
‫שֶקל‪.‬‬ ‫און זײ װעלן דענצמאָל האָבן‬
‫‪ 4‬און אױב דאָס איז ַא נקבה‪ ,‬זאָל דײַן‬ ‫אָפּגעצאָלט פֿאַר זײערע זינד‪,‬‬
‫שאַצונג זײַן דרײַסיק שֶקל‪.‬‬ ‫‪ 42‬װעל איך זיך דערמאָנען אָן מײַן‬
‫‪ 5‬און אױב פֿון פינף יאָר אַלט און ביז‬ ‫בונד מיט יעקבן‪ ,‬און אױך אָן מײַן בונד‬
‫צװאַנציק יאָר אַלט‪ ,‬זאָל דײַן שאַצונג‬ ‫מיט יצחקן‪ ,‬און אױך אָן מײַן בונד מיט‬
‫זײַן‪ַ ,‬א זָכר צװאַנציק שֶקל‪ ,‬און פֿאַר ַא‬ ‫אַברהמען װעל איך זיך דערמאָנען‪ ,‬און‬
‫נקבה צען שֶקל‪.‬‬ ‫אָן דעם לאַנד װעל איך זיך דערמאָנען‪.‬‬
‫‪ 6‬און אױב פֿון ַא חוֹדש אַלט און ביז‬ ‫‪ 43‬װאָרום דאָס לאַנד װעט זײַן‬
‫פינף יאָר אַלט‪ ,‬זאָל דײַן שאַצונג זײַן‪,‬‬ ‫פֿאַרלאָזן אָן זײ‪ ,‬און װעט אָפּצאָלן‬
‫ַא זָכר פינף שֶקל זילבער‪ ,‬און פֿאַר ַא‬ ‫אירע שבתים‪ ,‬װען עס װעט זײַן װיסט‬
‫נקבה זאָל דײַן שאַצונג זײַן דר ַײ שֶקל‬ ‫אָן זײ; און זײ װעלן אָפּצאָלן פֿאַר‬
‫זילבער‪.‬‬ ‫זײערע זינד; װײַל און באַװײַל מײַנע‬
‫‪ 7‬און אױב פֿון זעכציק יאָר אַלט און‬ ‫געזעצן האָבן זײ פֿאַראַכט‪ ,‬און מײַנע‬
‫העכער‪ ,‬אױב ַא זָכר‪ ,‬זאָל דײַן שאַצונג‬ ‫חוקים האָט פֿאַראומװערדיקט זײער‬
‫זײַן פֿופֿצן שֶקל‪ ,‬און פֿאַר ַא נקבה צען‬ ‫זעל‪.‬‬
‫שֶקל‪.‬‬ ‫‪ 44‬אָבער אַפֿילו דענצמאָל‪ ,‬װען זײ‬
‫‪ 8‬און אױב ער איז צו אָרים פֿאַר דײַן‬ ‫װעלן זײַן אין דעם לאַנד פֿון זײערע‬
‫שאַצונג‪ ,‬זאָל מען אים שטעלן פֿאַרן‬ ‫פײַנט‪ ,‬װעל איך זײ ניט פֿאַראַכטן‪ ,‬און‬
‫כּ ֹהן‪ ,‬און דער כּ ֹהן זאָל אים אָפּשאַצן;‬ ‫װעל זײ ניט פֿאַראומװערדיקן‪ ,‬זײ צו‬
‫לױט װי עס פֿאַרמאָגט די האַנט פֿון דעם‬ ‫פֿאַרלענדן‪ ,‬צו פֿאַרשטערן מײַן בונד‬
‫װאָס טוט דעם נדר‪ ,‬זאָל אים אָפּשאַצן‬ ‫מיט זײ‪ ,‬װאָרום איך בין יהוה זײער‬
‫דער כּ ֹהן‪.‬‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫‪27:9—27:28‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪194‬‬
‫דײַן שאַצונג‪.‬‬ ‫‪ 9‬און אױב דאָס איז ַא בהמה װאָס מע‬

‫‪ 19‬און אױב אױסלײזן װיל אױסלײזן‬ ‫איז מקרי ֿב דערפֿון ַא קָרבן צו גאָט‪,‬‬
‫דאָס פֿעלד דער װאָס הײליקט עס‪ ,‬זאָל‬ ‫זאָל אַלץ װאָס ער גיט פֿון אַזעלכע צו‬
‫ער צולײגן דערצו ַא פינפֿטל פֿון דעם‬ ‫גאָט‪ ,‬זײַן הײליק‪.‬‬
‫געלט פֿון דײַן שאַצונג‪ ,‬און עס זאָל זיך‬ ‫‪ 10‬ער טאָר עס ניט טױשן און טאָר‬
‫אָפּשטעלן ב ַײ אים‪.‬‬ ‫דאָס ניט אומבײַטן‪ ,‬בעסערס אױף‬
‫‪ 20‬אױב אָבער ער װעט ניט‬ ‫ערגערן‪ ,‬אָדער ערגערס אױף בעסערן;‬
‫אױסלײזן דאָס פֿעלד‪ ,‬אָדער אױב מע‬ ‫און אױב אומבײַטן װעט ער אומבײַטן‬
‫האָט פֿאַרקױפֿט דאָס פֿעלד צו אַן‬ ‫ַא בהמה פֿאַר ַא בהמה‪ ,‬זאָל אי זי אי‬
‫אַנדער מענטשן‪ ,‬קען עס מער ניט‬ ‫איר אומבײַט זײַן הײליק‪.‬‬
‫אױסגעלײזט װערן‪.‬‬ ‫‪ 11‬און אױב דאָס איז װאָסער עס איז‬
‫‪ 21‬און דאָס פֿעלד‪ ,‬װען עס גײט‬ ‫אומרײנע בהמה‪ ,‬װאָס מע איז דערפֿון‬
‫אַרױס אום יוֹבל‪ ,‬זאָל זײַן הײליק‬ ‫ניט מקרי ֿב ַא קָרבן צו גאָט‪ ,‬זאָל ער‬
‫צו גאָט‪ ,‬אַזױ װי ַא פֿעלד פֿון חרם;‬ ‫שטעלן די בהמה פֿאַרן כּ ֹהן‪,‬‬
‫צום כּ ֹהן זאָל געהערן דאָס אײגנטום‬ ‫‪ 12‬און דער כּ ֹהן זאָל זי אָפּשאַצן‪,‬‬
‫דערפֿון‪.‬‬ ‫אױב זי איז גוט אָדער שלעכט; אַזױ װי‬
‫‪ 22‬און אױב ער װעט הײליקן צו גאָט‬ ‫דו‪ ,‬דער כּ ֹהן‪ ,‬שאַצסט‪ ,‬אַזױ זאָל זײַן‪.‬‬
‫זײַנס ַא געקױפֿט פֿעלד‪ ,‬װאָס איז ניט‬ ‫‪ 13‬און אױב אױסלײזן װיל ער זי‬
‫פֿון דעם פֿעלד פֿון זײַן אײגנטום‪,‬‬ ‫אױסלײזן‪ ,‬זאָל ער צולײגן ַא פינפֿטל‬
‫‪ 23‬זאָל אים דער כּ ֹהן באַרעכענען‬ ‫דערפֿון צו דײַן שאַצונג‪.‬‬
‫דעם באַטרעף פֿון דײַן שאַצונג ביז‬ ‫‪ 14‬און אַז ַא מאַן װעט הײליקן זײַן‬
‫דעם יאָר פֿון יוֹבל‪ ,‬און ער זאָל געבן‬ ‫הױז הײליק צו גאָט‪ ,‬זאָל עס דער‬
‫דײַן שאַצונג אין דעם אײגענעם טאָג‪,‬‬ ‫כּ ֹהן אָפּשאַצן‪ ,‬אױב עס איז גוט אָדער‬
‫הײליק צו גאָט‪.‬‬ ‫שלעכט; אַזױ װי דער כּ ֹהן װעט עס‬
‫‪ 24‬אין יאָר פֿון יוֹבל זאָל דאָס פֿעלד‬ ‫אָפּשאַצן‪ ,‬אַזױ זאָל באַשטײן‪.‬‬
‫זיך אומקערן צו דעם װאָס ער האָט‬ ‫‪ 15‬און אױב דער װאָס הײליקט עס‬
‫עס פֿון אים געקױפֿט‪ ,‬װאָס צו אים‬ ‫װיל אױסלײזן זײַן הױז‪ ,‬זאָל ער‬
‫געהערט דאָס אײגנטום פֿון דעם לאַנד‪.‬‬ ‫צולײגן דערצו ַא פינפֿטל פֿון דעם געלט‬
‫‪ 25‬און דײַן יעטװעדער שאַצונג זאָל‬ ‫פֿון דײַן שאַצונג‪ ,‬און עס זאָל בלײַבן‬
‫זײַן אױפֿן הײליקן שֶקל; צװאַנציק ג ֵָרה‬ ‫ב ַײ אים‪.‬‬
‫זאָל זײַן דער שֶקל‪.‬‬ ‫‪ 16‬און אױב פֿון דעם פֿעלד פֿון זײַן‬
‫‪ 26‬אָבער ַא בכָור צװישן בהמות‪,‬‬ ‫אײגנטום װעט ַא מאַן הײליקן צו גאָט‪,‬‬
‫װאָס געהערט דורך זײַן בכוֹרהשאַפֿט‬ ‫זאָל דײַן שאַצונג זײַן לױט דער זריעה‬
‫צו גאָט‪ ,‬אים דאַרף קײנער ניט‬ ‫דערפֿון‪ :‬די זריעה פֿון ַא חוֹמֶר גערשטן‬
‫הײליקן; ס ַײ אַן אָקס‪ ,‬ס ַײ ַא שעפּס‪,‬‬ ‫אין פֿופֿציק שֶקל זילבער‪.‬‬
‫געהערט ער צו גאָט‪.‬‬ ‫‪ 17‬אױב ער װעט הײליקן זײַן פֿעלד‬
‫‪ 27‬און אױב פֿון אַן אומרײנער‬ ‫פֿון דעם יאָר פֿון יוֹבל‪ ,‬זאָל עס‬
‫בהמה‪ ,‬זאָל מען אױסלײזן לױט דײַן‬ ‫באַשטײן לױט דײַן שאַצונג‪.‬‬
‫שאַצונג‪ ,‬און צולײגן דערצו ַא פינפֿטל‬ ‫‪ 18‬און אױב ער װעט הײליקן זײַן‬
‫דערפֿון; און אױב ער װעט ניט‬ ‫פֿעלד נאָכן יוֹבל‪ ,‬זאָל אים דער כּ ֹהן‬
‫אױסגעלײזט װערן‪ ,‬זאָל ער פֿאַרקױפֿט‬ ‫באַרעכענען דאָס געלט לױט דער צאָל‬
‫װערן לױט דײַן שאַצונג‪.‬‬ ‫פֿון די יאָרן װאָס זײַנען געבליבן‬
‫‪ 28‬אָבער קײן חרם װאָס עמיצער‬ ‫ביז דעם יאָר פֿון יוֹבל‪ ,‬און אַן‬
‫װעט מאַכן חרם צו גאָט‪ ,‬פֿון אַלץ‬ ‫אַראָפּרעכענונג זאָל געמאַכט װערן פֿון‬
‫‪195‬‬ ‫ַויִּק ְָרא‬ ‫‪27:29—27:34‬‬
‫װאָס ער האָט‪ ,‬פֿון מענטשן‪ ,‬אָדער פֿון‬

‫בהמות‪ ,‬אָדער פֿון דעם פֿעלד פֿון זײַן‬
‫אײגנטום‪ ,‬קען ניט פֿאַרקױפֿט װערן‪,‬‬
‫און ניט אױסגעלײזט װערן; איטלעכער‬
‫חרם איז ַא הײליקסטע הײליקײט צו‬
‫גאָט‪.‬‬
‫‪ 29‬קײן חרם װאָס װעט געמאַכט‬

‫װערן חרם פֿון מענטשן‪ ,‬קען ניט‬
‫אױסגעלײזט װערן; טײטן מוז ער‬
‫געטײט װערן‪.‬‬
‫‪ 30‬און איטלעכער מעשׂר פֿון דער‬

‫ערד‪ ,‬פֿון זאָמען פֿון דער ערד‪ ,‬פֿון‬
‫פֿרוכט פֿון בױם‪ ,‬געהערט צו גאָט;‬
‫הײליק צו גאָט‪.‬‬
‫‪ 31‬און אױב אױסלײזן װיל ַא מאַן‬

‫אױסלײזן טײל פֿון זײַן מעשׂר‪ ,‬זאָל ער‬
‫צולײגן דערצו ַא פינפֿטל דערפֿון‪.‬‬
‫‪ 32‬און איטלעכער מעשׂר פֿון רינדער‬

‫און שאָף – פֿון אַלץ װאָס גײט אונטער‬
‫דער רוט‪ ,‬זאָל דער צענטער זײַן הײליק‬
‫צו גאָט‪.‬‬
‫‪ 33‬מען זאָל ניט נאָכזוכן אױב ער‬

‫איז גוט אָדער שלעכט‪ ,‬און מע זאָל‬
‫אים ניט אומבײַטן; און אױב אומבײַטן‬
‫װעט מען אים אומבײַטן‪ ,‬זאָל אי ער אי‬
‫זײַן אומבײַט זײַן הײליק; ער קען ניט‬
‫אױסגעלײזט װערן‪.‬‬
‫‪ 34‬דאָס זײַנען די געבאָט װאָס גאָט‬

‫האָט געבאָטן משהן פֿאַר די קינדער פֿון‬
‫ישׂראל אױפֿן באַרג סינַי‪.‬‬
‫‪1:1—1:22‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪196‬‬
‫במִדְ בר‬
‫‪ 14‬פֿון גָד‪ ,‬אֶליָסָף דער זון פֿון‬
‫דְ עואֵלן‪.‬‬
‫און גאָט האָט גערעדט צו משהן‬
‫אין מדבר סינַי‪ ,‬אין אוֹהל‪-‬מוֹעד‪,‬‬
‫אין ערשטן טאָג פֿון צװײטן חוֹדש‪ ,‬אין‬
‫‪1‬‬
‫אַחירע דער זון פֿון‬
‫ַ‬ ‫‪ 15‬פֿון נפֿתָּ לי‪,‬‬ ‫צװײטן יאָר נאָך זײער אַרױסגײן פֿון‬
‫עֵינָנען‪.‬‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫‪ 16‬די דאָזיקע זײַנען געװען‬ ‫‪ 2‬נעמט אױף דעם מספּר פֿון דער‬
‫גערופֿענע פֿון דער עדה‪ ,‬פֿירשטן פֿון‬ ‫גאַנצער עדה פֿון די קינדער פֿון‬
‫זײערע פֿאָטערשטאַמען; די הױפּטלײַט‬ ‫ישׂראל לױט זײערע משפּחות‪ ,‬לױט‬
‫פֿון די טױזנטן פֿון ישׂראל זײַנען זײ‬ ‫זײערע פֿאָטערהײַזער‪ ,‬נאָך דער צאָל‬
‫געװען‪.‬‬ ‫פֿון נעמען‪ ,‬יעטװעדער מאַנספּאַרשױן‪,‬‬
‫‪ 17‬און משה און אַהרן האָבן‬ ‫לױט זײערע קעפּ‪.‬‬
‫גענומען די דאָזיקע מענער װאָס זײַנען‬ ‫‪ 3‬פֿון צװאַנציק יאָר אַלט און‬
‫אָנגערופֿן מיט די נעמען‪,‬‬ ‫העכער‪ ,‬איטלעכן אין ישׂראל װאָס‬
‫‪ 18‬און זײ האָבן אײַנגעזאַמלט די‬ ‫גײט אַרױס אין חיל‪ ,‬זאָלט איר זײ‬
‫גאַנצע עדה אין ערשטן טאָג פֿון צװײטן‬ ‫צײלן לױט זײערע מחנות‪ ,‬דו און‬
‫חוֹדש; און זײ האָבן אָנגעגעבן זײער‬ ‫אַהרן‪.‬‬
‫געבורט לױט זײערע משפּחות‪ ,‬לױט‬ ‫‪ 4‬און מיט אײַך זאָלן זײַן צו מאַן‪ ,‬צו‬
‫זײערע פֿאָטערהײַזער‪ ,‬נאָך דער צאָל‬ ‫מאַן פֿון ַא שבֿט‪ַ ,‬א מאַן װאָס איז דער‬
‫פֿון נעמען‪ ,‬פֿון צװאַנציק יאָר אַלט און‬ ‫הױפּט פֿון זײַן פֿאָטערהױז‪.‬‬
‫העכער‪ ,‬לױט זײערע קעפּ‪.‬‬
‫‪ 5‬און דאָס זײַנען די נעמען פֿון די‬
‫‪ 19‬אַזױ װי גאָט האָט באַפֿױלן משהן‪,‬‬ ‫מענער װאָס זאָלן שטײן מיט אײַך‪ :‬פֿון‬
‫האָט ער זײ געצײלט אין מדבר סינַי‪.‬‬ ‫ראובֿן‪ ,‬אֶליצור דער זון פֿון שדֵ יאורן‪.‬‬
‫‪ 20‬און די קינדער פֿון ראובֿן‪,‬‬ ‫‪ 6‬פֿון שמעון‪ ,‬שלומיאֵל דער זון פֿון‬
‫ישׂראלס בכָור‪ ,‬זײערע געבורטן‬ ‫צורישַדָ ין‪.‬‬
‫לױט זײערע משפּחות‪ ,‬לױט זײערע‬
‫פֿאָטערהײַזער‪ ,‬נאָך דער צאָל פֿון‬ ‫‪ 7‬פֿון יהודה‪ ,‬נַחשוֹן דער זון פֿון‬
‫נעמען‪ ,‬לױט זײערע קעפּ‪ ,‬יעטװעדער‬ ‫עַמינָדָ בֿן‪.‬‬
‫מאַנספּאַרשױן פֿון צװאַנציק יאָר אַלט‬ ‫שׂכָר‪ ,‬נתַ נאֵל דער זון פֿון‬‫‪ 8‬פֿון י ִשׂ ָ‬
‫און העכער‪ ,‬איטלעכער װאָס גײט‬ ‫צוֹעַרן‪.‬‬
‫אַרױס אין חיל –‬ ‫‪ 9‬פֿון זבֿולון‪ ,‬אֶליאָ ֿב דער זון פֿון‬
‫‪ 21‬זײערע געצײלטע‪ ,‬פֿון שבֿט‬ ‫חלוֹנען‪.‬‬
‫ראובֿן‪ ,‬זײַנען געװען זעקס און פֿערציק‬ ‫‪ 10‬פֿון די קינדער פֿון יוֹסף‪ :‬פֿון‬
‫טױזנט און פֿינף הונדערט‪.‬‬ ‫שמָע דער זון פֿון עַמיהודן;‬
‫אפֿרים‪ ,‬אֶלי ָ‬
‫‪ 22‬פֿון די קינדער פֿון שמעון‪ ,‬זײערע‬ ‫פֿון מנשה‪ ,‬גַמליאֵל דער זון פֿון‬
‫געבורטן לױט זײערע משפּחות‪ ,‬לױט‬ ‫פּדָ הצורן‪.‬‬
‫זײערע פֿאָטערהײַזער‪ ,‬זײַנע געצײלטע‬ ‫‪ 11‬פֿון בנימין‪ ,‬אַבֿידָ ן דער זון פֿון‬
‫נאָך דער צאָל פֿון נעמען‪ ,‬לױט זײערע‬ ‫גִדעוֹנין‪.‬‬
‫קעפּ‪ ,‬יעטװעדער מאַנספּאַרשױן פֿון‬ ‫‪ 12‬פֿון דָ ן‪ ,‬אַחיעזר דער זון פֿון‬
‫צװאַנציק יאָר אַלט און העכער‪,‬‬ ‫עַמישַדָ ין‪.‬‬
‫איטלעכער װאָס גײט אַרױס אין חיל‬ ‫‪ 13‬פֿון אָשר‪ ,‬פּגעִיאֵל דער זון פֿון‬
‫–‬ ‫ָכרנען‪.‬‬‫ע ַ‬
‫‪197‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪1:23—1:42‬‬
‫העכער‪ ,‬איטלעכער װאָס גײט אַרױס‬ ‫‪ 23‬זײערע געצײלטע‪ ,‬פֿון שבֿט‬

‫אין חיל –‬ ‫שמעון‪ ,‬נײַן און פֿופֿציק טױזנט און‬
‫‪ 33‬זײערע געצײלטע‪ ,‬פֿון שבֿט‬ ‫דר ַײ הונדערט‪.‬‬
‫אפֿרים‪ ,‬פֿערציק טױזנט און פֿינף‬ ‫‪ 24‬פֿון די קינדער פֿון גָד‪ ,‬זײערע‬
‫הונדערט‪.‬‬ ‫געבורטן לױט זײערע משפּחות‪ ,‬לױט‬
‫‪ 34‬פֿון די קינדער פֿון מנשה‪ ,‬זײערע‬ ‫זײערע פֿאָטערהײַזער‪ ,‬נאָך דער צאָל‬
‫געבורטן לױט זײערע משפּחות‪ ,‬לױט‬ ‫פֿון נעמען‪ ,‬פֿון צװאַנציק יאָר אַלט און‬
‫זײערע פֿאָטערהײַזער‪ ,‬נאָך דער צאָל‬ ‫העכער‪ ,‬איטלעכער װאָס גײט אַרױס‬
‫פֿון נעמען‪ ,‬פֿון צװאַנציק יאָר אַלט און‬ ‫אין חיל –‬
‫העכער‪ ,‬איטלעכער װאָס גײט אַרױס‬ ‫‪ 25‬זײערע געצײלטע‪ ,‬פֿון שבֿט גָד‪,‬‬
‫אין חיל –‬ ‫פֿינף און פֿערציק טױזנט און זעקס‬
‫‪ 35‬זײערע געצײלטע‪ ,‬פֿון שבֿט‬ ‫הונדערט און פֿופֿציק‪.‬‬
‫מנשה‪ ,‬צװײ און דרײַסיק טױזנט און‬ ‫‪ 26‬פֿון די קינדער פֿון יהודה‪ ,‬זײערע‬
‫צװײ הונדערט‪.‬‬ ‫געבורטן לױט זײערע משפּחות‪ ,‬לױט‬
‫‪ 36‬פֿון די קינדער פֿון בנימין‪ ,‬זײערע‬ ‫זײערע פֿאָטערהײַזער‪ ,‬נאָך דער צאָל‬
‫אין חיל –‬ ‫יהודה‪ ,‬פֿיר און זיבעציק טױזנט און‬
‫‪ 37‬זײערע געצײלטע‪ ,‬פֿון שבֿט‬ ‫זעקס הונדערט‪.‬‬
‫בנימין‪ ,‬פֿינף און דרײַסיק טױזנט און‬ ‫שׂכָר‪,‬‬‫‪ 28‬פֿון די קינדער פֿון י ִשׂ ָ‬
‫פֿיר הונדערט‪.‬‬ ‫זײערע געבורטן לױט זײערע משפּחות‪,‬‬
‫‪ 38‬פֿון די קינדער פֿון דָ ן‪ ,‬זײערע‬ ‫לױט זײערע פֿאָטערהײַזער‪ ,‬נאָך דער‬
‫געבורטן לױט זײערע משפּחות‪ ,‬לױט‬ ‫צאָל פֿון נעמען‪ ,‬פֿון צװאַנציק יאָר‬
‫זײערע פֿאָטערהײַזער‪ ,‬נאָך דער צאָל‬ ‫אַלט און העכער‪ ,‬איטלעכער װאָס גײט‬
‫פֿון נעמען‪ ,‬פֿון צװאַנציק יאָר אַלט און‬ ‫אַרױס אין חיל –‬
‫אין חיל –‬ ‫שׂכָר‪ ,‬פֿיר און פֿופֿציק טױזנט און‬ ‫י ִשׂ ָ‬
‫‪ 39‬זײערע געצײלטע‪ ,‬פֿון שבֿט דָ ן‪,‬‬ ‫פֿיר הונדערט‪.‬‬
‫צװײ און זעכציק טױזנט און זיבן‬ ‫‪ 30‬פֿון די קינדער פֿון זבֿולון‪ ,‬זײערע‬
‫הונדערט‪.‬‬ ‫געבורטן לױט זײערע משפּחות‪ ,‬לױט‬
‫‪ 40‬פֿון די קינדער פֿון אָשר‪ ,‬זײערע‬ ‫זײערע פֿאָטערהײַזער‪ ,‬נאָך דער צאָל‬
‫אין חיל –‬ ‫זבֿולון‪ ,‬זיבן און פֿופֿציק טױזנט און פֿיר‬
‫‪ 41‬זײערע געצײלטע‪ ,‬פֿון שבֿט אָשר‪,‬‬ ‫הונדערט‪.‬‬
‫אײן און פֿערציק טױזנט און פֿינף‬ ‫‪ 32‬פֿון די קינדער פֿון יוֹסף‪ :‬פֿון די‬
‫הונדערט‪.‬‬ ‫קינדער פֿון אפֿרים‪ ,‬זײערע געבורטן‬
‫‪ 42‬די קינדער פֿון נפֿתָּ לי‪ ,‬זײערע‬ ‫לױט זײערע משפּחות‪ ,‬לױט זײערע‬
‫געבורטן לױט זײערע משפּחות‪ ,‬לױט‬ ‫פֿאָטערהײַזער‪ ,‬נאָך דער צאָל פֿון‬
‫זײערע פֿאָטערהײַזער‪ ,‬נאָך דער צאָל‬ ‫נעמען‪ ,‬פֿון צװאַנציק יאָר אַלט און‬
‫‪1:43—2:9‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪198‬‬
‫מחנות‪.‬‬ ‫פֿון נעמען‪ ,‬פֿון צװאַנציק יאָר אַלט און‬

‫‪ 53‬און די ל ִוי ִים זאָלן לאַגערן רונד‬ ‫העכער‪ ,‬איטלעכער װאָס גײט אַרױס‬
‫אַרום דעם מִשכּן פֿון געזעץ‪ ,‬כּדי עס‬ ‫אין חיל –‬
‫זאָל ניט זײַן ַא צאָרן אױף דער עדה פֿון‬ ‫‪ 43‬זײערע געצײלטע‪ ,‬פֿון שבֿט‬
‫די קינדער פֿון ישׂראל‪ .‬און די ל ִוי ִים‬ ‫נפֿתָּ לי‪ ,‬דר ַײ און פֿופֿציק טױזנט און פֿיר‬
‫זאָלן היטן די היטונג פֿון דעם מִשכּן פֿון‬ ‫הונדערט‪.‬‬
‫געזעץ‪.‬‬ ‫‪ 44‬דאָס זײַנען די געצײלטע װאָס‬
‫‪ 54‬און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬ ‫משה און אַהרן האָבן געצײלט‪ ,‬און די‬
‫אַזױ געטאָן; אַזױ װי אַלץ װאָס גאָט‬ ‫פֿירשטן פֿון ישׂראל; צװעלף מאַן‪ ,‬צו‬
‫האָט באַפֿױלן משהן‪ ,‬אַזױ האָבן זײ‬ ‫אײן מאַן פֿון זײַן פֿאָטערהױז זײַנען זײ‬
‫געטאָן‪.‬‬ ‫געװען‪.‬‬
‫‪ 45‬און אַלע געצײלטע פֿון די‬
‫און צו אַהר ֹנען‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫‪ 2‬איטלעכער ב ַײ זײַן פֿאָן‪ ,‬לױט די‬
‫‪2‬‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל לױט זײערע‬
‫פֿאָטערהײַזער‪ ,‬פֿון צװאַנציק יאָר אַלט‬
‫און העכער‪ ,‬איטלעכער װאָס גײט‬
‫צײכנס פֿון זײערע פֿאָטערהײַזער‪,‬‬ ‫אַרױס אין חיל – אין ישׂראל‪ ,‬זײַנען‬
‫זאָלן לאַגערן די קינדער פֿון ישׂראל;‬ ‫געװען‬
‫אַקעגנאיבער רונד אַרום דעם‬ ‫‪ 46‬אַלע געצײלטע זײַנען געװען‬
‫אוֹהל‪-‬מוֹעד זאָלן זײ לאַגערן‪.‬‬ ‫זעקס מאָל הונדערט טױזנט און דר ַײ‬
‫‪ 3‬און די װאָס לאַגערן אין מזרח צו‬ ‫טױזנט און פֿינף הונדערט און פֿופֿציק‪.‬‬
‫זונאױפֿגאַנג זאָלן זײַן‪ :‬די פֿאָן פֿון דעם‬ ‫‪ 47‬אָבער די ל ִוי ִים לױט זײער‬
‫לאַגער פֿון יהודה לױט זײערע מחנות‪,‬‬ ‫פֿאָטערשטאַם זײַנען ניט געצײלט‬
‫מיט דעם פֿירשט פֿון די קינדער פֿון‬ ‫געװאָרן צװישן זײ‪.‬‬
‫יהודה‪ ,‬נַחשוֹן דעם זון פֿון עַמינָדָ בֿן‪,‬‬ ‫‪ 48‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬
‫‪ 4‬און זײַן חיל – זײערע געצײלטע‪,‬‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫פֿיר און זיבעציק טױזנט און זעקס‬ ‫‪ 49‬דעם שבֿט ֵלוִי אָבער זאָלסטו‬
‫הונדערט‪.‬‬ ‫ניט צײלן‪ ,‬און זײער צאָל זאָלסטו‬
‫‪ 5‬און די װאָס לאַגערן לעבן אים‪:‬‬ ‫ניט אױפֿנעמען צװישן די קינדער פֿון‬
‫שׂכָר‪ ,‬מיט דעם פֿירשט פֿון די‬ ‫שבֿט י ִשׂ ָ‬ ‫ישׂראל‪.‬‬
‫קינדער פֿון י ִשׂשכָר‪ ,‬נתַ נאֵל דעם זון פֿון‬ ‫‪ 50‬נאָר דו שטעל די ל ִוי ִים איבער‬
‫צוֹעַרן‪,‬‬ ‫דעם מִשכּן פֿון געזעץ‪ ,‬און איבער‬
‫אַלע זײַנע כּלים‪ ,‬און איבער אַלץ װאָס‬
‫‪ 6‬און זײַן חיל – זײַנע געצײלטע‪ ,‬פֿיר‬ ‫געהערט צו אים; זײ זאָלן טראָגן דעם‬
‫און פֿופֿציק טױזנט און פֿיר הונדערט;‬ ‫מִשכּן‪ ,‬און אַלע זײַנע כּלים‪ ,‬און זײ‬
‫‪ 7‬שבֿט זבֿולון‪ ,‬מיט דעם פֿירשט פֿון‬ ‫זאָלן אים באַדינען; און רונד אַרום דעם‬
‫די קינדער פֿון זבֿולון‪ ,‬אֶליאָ ֿב דעם זון‬ ‫מִשכּן זאָלן זײ לאַגערן‪.‬‬
‫פֿון חֵלוֹנען‪,‬‬ ‫‪ 51‬און בײַם צי ִען פֿון מִשכּן זאָלן‬
‫‪ 8‬און זײַן חיל – זײַנע געצײלטע‪,‬‬ ‫אים די ל ִוי ִים אַראָפּנעמען‪ ,‬און בײַם‬
‫זיבן און פֿופֿציק טױזנט און פֿיר‬ ‫רוען פֿון מִשכּן זאָלן אים די ל ִוי ִים‬
‫הונדערט‪.‬‬ ‫אױפֿשטעלן‪ ,‬און דער פֿרעמדער װאָס‬
‫‪ 9‬אַלע געצײלטע פֿון דעם לאַגער פֿון‬ ‫גענענט זאָל געטײט װערן‪.‬‬
‫יהודה‪ :‬הונדערט און אַכציק טױזנט און‬ ‫‪ 52‬און די קינדער פֿון ישׂראל זאָלן‬
‫זעקס טױזנט און פֿיר הונדערט‪ ,‬לױט‬ ‫לאַגערן איטלעכער אין זײַן לאַגער‪ ,‬און‬
‫זײערע מחנות‪ .‬זײ זאָלן צי ִען צוערשט‪.‬‬ ‫איטלעכער ב ַײ זײַן פֿאָן‪ ,‬לױט זײערע‬
‫‪199‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪2:10—2:33‬‬
‫זון פֿון גִדעוֹנין‪,‬‬ ‫‪ 10‬די פֿאָן פֿון דעם לאַגער פֿון ראובֿן‬
‫‪ 23‬און זײַן חיל – זײערע געצײלטע‪,‬‬ ‫זאָל זײַן צו דָ רום‪ ,‬לױט זײערע מחנות‪,‬‬
‫פֿינף און דרײַסיק טױזנט און פֿיר‬ ‫מיט דעם פֿירשט פֿון די קינדער פֿון‬
‫הונדערט‪.‬‬ ‫ראובֿן‪ ,‬אֶליצור דעם זון פֿון שדֵ יאורן‪,‬‬
‫‪ 24‬אַלע געצײלטע פֿון דעם לאַגער‬ ‫‪ 11‬און זײַן חיל – זײַנע געצײלטע‪,‬‬
‫פֿון אפֿרים‪ ,‬הונדערט טױזנט און אַכט‬ ‫זעקס און פֿערציק טױזנט און פֿינף‬
‫טױזנט און הונדערט‪ ,‬לױט זײערע‬ ‫הונדערט‪.‬‬
‫מחנות‪ .‬און זײ זאָלן צי ִען די דריטע‪.‬‬ ‫‪ 12‬און די װאָס לאַגערן לעבן אים‪:‬‬
‫‪ 25‬די פֿאָן פֿון דעם לאַגער פֿון דָ ן‬ ‫שבֿט שמעון‪ ,‬מיט דעם פֿירשט פֿון די‬
‫זאָל זײַן צו צפֿון‪ ,‬לױט זײערע מחנות‪,‬‬ ‫קינדער פֿון שמעון‪ ,‬שלומיאֵל דעם זון‬
‫מיט דעם פֿירשט פֿון די קינדער פֿון דָ ן‪,‬‬ ‫פֿון צורישַדָ ין‪,‬‬
‫אַחיעזר דעם זון פֿון עַמישַדָ ין‪,‬‬ ‫‪ 13‬און זײַן חיל – זײערע געצײלטע‪,‬‬
‫‪ 26‬און זײַן חיל – זײערע געצײלטע‪,‬‬ ‫נײַן און פֿופֿציק טױזנט און דר ַײ‬
‫צװײ און זעכציק טױזנט און זיבן‬ ‫הונדערט;‬
‫הונדערט‪.‬‬ ‫‪ 14‬און שבֿט גָד‪ ,‬מיט דעם פֿירשט פֿון‬
‫‪ 27‬און די װאָס לאַגערן לעבן אים‪:‬‬ ‫די קינדער פֿון גָד‪ ,‬אֶליָסָף דעם זון פֿון‬
‫שבֿט אָשר‪ ,‬מיט דעם פֿירשט פֿון די‬ ‫ְרעואֵלן‪,‬‬
‫קינדער פֿון אָשר‪ ,‬פּגעִיאֵל דעם זון פֿון‬ ‫‪ 15‬און זײַן חיל – זײערע געצײלטע‪,‬‬
‫ָכרנען‪,‬‬
‫ע ָ‬ ‫פֿינף און פֿערציק טױזנט און זעקס‬
‫‪ 28‬און זײַן חיל – זײערע געצײלטע‪,‬‬ ‫הונדערט און פֿופֿציק‪.‬‬
‫אײן און פֿערציק טױזנט און פֿינף‬ ‫‪ 16‬אַלע געצײלטע פֿון דעם לאַגער‬
‫הונדערט;‬ ‫פֿון ראובֿן‪ ,‬הונדערט טױזנט און אײן‬
‫‪ 29‬און שבֿט נפֿתָּ לי‪ ,‬מיט דעם פֿירשט‬ ‫און פֿופֿציק טױזנט און פֿיר הונדערט‬
‫אַחירע דעם‬ ‫ַ‬ ‫פֿון די קינדער פֿון נפֿתָּ לי‪,‬‬ ‫און פֿופֿציק‪ ,‬לױט זײערע מחנות‪ .‬און‬
‫זון פֿון עֵינָנען‪,‬‬ ‫זײ זאָלן צי ִען די צװײטע‪.‬‬
‫‪ 30‬און זײַן חיל – זײערע געצײלטע‪,‬‬ ‫‪ 17‬און דער אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬דער לאַגער‬
‫דר ַײ און פֿופֿציק טױזנט און פֿיר‬ ‫פֿון די ל ִוי ִים‪ ,‬זאָל צי ִען אין מיטן פֿון די‬
‫הונדערט‪.‬‬ ‫לאַגערן; אַזױ װי זײ רוען‪ ,‬אַזױ זאָלן זײ‬
‫‪ 31‬אַלע געצײלטע פֿון דעם לאַגער‬ ‫צי ִען; איטלעכער אױף זײַן אָרט לױט‬
‫פֿון דָ ן‪ ,‬הונדערט טױזנט און זיבן און‬ ‫זײערע פֿאָנעס‪.‬‬
‫פֿופֿציק טױזנט און זעקס הונדערט‪.‬‬ ‫‪ 18‬די פֿאָן פֿון דעם לאַגער פֿון אפֿרים‬
‫זײ זאָלן צי ִען צולעצט לױט זײערע‬ ‫לױט זײער מחנות זאָל זײַן צו מערבֿ‪,‬‬
‫פֿאָנעס‪.‬‬ ‫מיט דעם פֿירשט פֿון די קינדער פֿון‬
‫‪ 32‬דאָס זײַנען די געצײלטע פֿון‬ ‫שמָע דעם זון פֿון עַמיהודן‪,‬‬ ‫אפֿרים‪ ,‬אֶלי ָ‬
‫די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬לױט זײערע‬ ‫‪ 19‬און זײַן חיל – זײערע געצײלטע‪,‬‬
‫פֿאָטערהײַזער; אַלע געצײלטע פֿון די‬ ‫פֿערציק טױזנט און פֿינף הונדערט‪.‬‬
‫לאַגערן‪ ,‬לױט זײערע מחנות‪ ,‬זײַנען‬ ‫‪ 20‬און לעבן אים שבֿט מנשה‪ ,‬מיט‬
‫געװען זעקס מאָל הונדערט טױזנט און‬ ‫דעם פֿירשט פֿון די קינדער פֿון מנשה‪,‬‬
‫דר ַײ טױזנט און פֿינף הונדערט און‬ ‫גַמליאֵל דעם זון פֿון פּדָ הצורן‪,‬‬
‫פֿופֿציק‪.‬‬ ‫‪ 21‬און זײַן חיל – זײערע געצײלטע‪,‬‬
‫‪ 33‬אָבער די ל ִוי ִים זײַנען ניט‬ ‫צװײ און דרײַסיק טױזנט און צװײ‬
‫געצײלט געװאָרן צװישן די קינדער‬ ‫הונדערט;‬
‫פֿון ישׂראל; אַזױ װי גאָט האָט‬ ‫‪ 22‬און שבֿט בנימין‪ ,‬מיט דעם פֿירשט‬
‫באַפֿױלן משהן‪.‬‬ ‫פֿון די קינדער פֿון בנימין‪ ,‬אַבֿידָ ן דעם‬
‫‪2:34—3:21‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪200‬‬
‫געטײט װערן‪.‬‬ ‫‪ 34‬און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬

‫‪ 11‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬ ‫געטאָן אַזױ װי אַלץ װאָס גאָט האָט‬
‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫באַפֿױלן משהן; אַזױ האָבן זײ גערוט‬
‫‪ 12‬און איך‪ ,‬זע‪ ,‬האָב גענומען די‬ ‫לױט זײערע פֿאָנעס‪ ,‬און אַזױ האָבן‬
‫ל ִוי ִים פֿון צװישן די קינדער פֿון ישׂראל‬ ‫זײ געצױגן‪ ,‬איטלעכער לױט זײַנע‬
‫אָנשטאָט איטלעכן בכָור װאָס עפֿנט‬ ‫משפּחות‪ ,‬ב ַײ זײַן פֿאָטערהױז‪.‬‬
‫דעם טראַכט צװישן די קינדער פֿון‬
‫ישׂראל; און די ל ִוי ִים זאָלן געהערן צו‬
‫מיר‪.‬‬
‫און דאָס זײַנען די געבורטן פֿון‬
‫אַהר ֹנען און פֿון משהן‪ ,‬װען גאָט‬
‫האָט גערעדט מיט משהן אױפֿן באַרג‬
‫‪3‬‬
‫‪ 13‬װאָ ָרום צו מיר געהערט‬ ‫סינַי‪.‬‬
‫איטלעכער בכָור; אין דעם טאָג װאָס‬ ‫‪ 2‬און דאָס זײַנען די נעמען פֿון‬
‫איך האָב דערשלאָגן איטלעכן בכָור‬ ‫אַהרנס זין‪ :‬דער בכָור נָדָ בֿ‪ ,‬און‬
‫ִצרי ִם האָב איך געהײליקט‬ ‫אין לאַנד מ ַ‬ ‫אַבֿיהוא‪ ,‬אֶל ָעזָר‪ ,‬און איתָ מָר‪.‬‬
‫צו מיר איטלעכן בכָור אין ישׂראל‪ ,‬פֿון‬ ‫‪ 3‬דאָס זײַנען די נעמען פֿון אַהרנס‬
‫ַא מענטשן ביז ַא בהמה‪ .‬צו מיר זאָלן‬ ‫זין‪ ,‬די געזאַלבטע כּ ֹהנים װאָס מע האָט‬
‫זײ געהערן‪ :‬איך בין יהוה‪.‬‬ ‫דערפֿילט זײער האַנט צו טאָן די כּהונה‪.‬‬
‫‪ 14‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‬ ‫‪ 4‬און נָדָ ֿב און אַבֿיהוא זײַנען‬
‫אין מדבר סינַי‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫געשטאָרבן פֿאַר גאָט װען זײ האָבן‬
‫‪ 15‬צײל די קינדער פֿון ֵלוִי לױט‬ ‫געבראַכט פֿרעמד פֿײַער פֿאַר גאָט‪,‬‬
‫זײערע פֿאָטערהײַזער‪ ,‬לױט זײערע‬ ‫אין מדבר סינַי‪ ,‬און קײן קינדער האָבן‬
‫משפּחות; איטלעכן מאַנספּאַרשױן פֿון‬ ‫זײ ניט געהאַט; און אֶל ָעזָר און איתָ מָר‬
‫ַא חוֹדש אַלט און העכער זאָלסטו זײ‬ ‫זײַנען געװאָרן כּ ֹהנים לעבן זײער‬
‫צײלן‪.‬‬ ‫פֿאָטער אַהר ֹנען‪.‬‬
‫‪ 16‬און משה האָט זײ געצײלט לױט‬ ‫‪ 5‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬
‫דעם מױל פֿון גאָט‪ ,‬אַזױ װי ער איז‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫באַפֿױלן געװאָרן‪.‬‬ ‫‪ 6‬מאַך גענענען דעם שבֿט ֵלוִי‪ ,‬און‬
‫‪ 17‬און דאָס זײַנען געװען די זין פֿון‬ ‫זאָלסט אים שטעלן פֿאַר אַהרן דעם‬
‫ֵלוִין מיט זײערע נעמען‪ :‬גֵרשוֹן‪ ,‬און‬ ‫כּ ֹהן‪ ,‬און זײ זאָלן אים באַדינען‪.‬‬
‫מררי‪.‬‬‫קהָת‪ ,‬און ָ‬ ‫‪ 7‬און זײ זאָלן היטן זײַן היטונג און‬
‫‪ 18‬און דאָס זײַנען די נעמען פֿון די‬ ‫די היטונג פֿון דער גאַנצער עדה פֿאַרן‬
‫זין פֿון גֵרשוֹנען לױט זײערע משפּחות‪:‬‬ ‫אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬צו דינען דעם דינסט פֿון‬
‫לִבֿני‪ ,‬און שִמעִי‪.‬‬ ‫מִשכּן‪.‬‬
‫‪ 19‬און די זין פֿון קהָתן לױט זײערע‬ ‫‪ 8‬און זײ זאָלן היטן אַלע כּלים פֿון‬
‫ַמרם‪ ,‬און יצהָר‪ ,‬חֶבֿרוֹן‪,‬‬ ‫משפּחות‪ :‬ע ָ‬ ‫אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬און די היטונג פֿון די‬
‫און עוזיאֵל‪.‬‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬צו דינען דעם‬
‫מררין לױט זײערע‬ ‫‪ 20‬און די זין פֿון ָ‬ ‫דינסט פֿון מִשכּן‪.‬‬
‫משפּחות‪ :‬מַחלי‪ ,‬און מושֵי‪ .‬דאָס‬ ‫‪ 9‬זאָלסט געבן די ל ִוי ִים צו אַהר ֹנען‬
‫זײַנען די משפּחות פֿון ֵלוִי לױט זײערע‬ ‫און צו זײַנע זין; אָפּגעגעבן זײַנען זײ‬
‫פֿאָטערהײַזער‪.‬‬ ‫אָפּגעגעבן צו אים פֿון די קינדער פֿון‬
‫‪ 21‬פֿון גֵרשוֹנען די משפּחה פֿון‬ ‫ישׂראל‪.‬‬
‫די לִבֿנים‪ ,‬און די משפּחה פֿון די‬ ‫‪ 10‬און אַהר ֹנען און זײַנע זין זאָלסטו‬
‫שִמעִים; דאָס זײַנען די משפּחות פֿון די‬ ‫באַפֿעלן‪ ,‬זײ זאָלן היטן זײער כּהונה‪,‬‬
‫גֵרשונים‪.‬‬ ‫און דער פֿרעמדער װאָס גענענט זאָל‬
‫‪201‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪3:22—3:40‬‬
‫‪ 32‬און דער פֿירשט איבער די‬ ‫‪ 22‬זײערע געצײלטע לױט דער צאָל‬
‫פֿירשטן פֿון די ל ִוי ִים איז געװען‬ ‫פֿון אַלע מאַנספּאַרשױנען פֿון ַא חוֹדש‬
‫אֶל ָעזָר דער זון פֿון אַהרן דעם כּ ֹהן‪,‬‬ ‫אַלט און העכער – זײערע געצײלטע‬
‫דער אױפֿזעער איבער די װאָס היטן‬ ‫זײַנען געװען זיבן טױזנט און פֿינף‬
‫די היטונג פֿון דעם הײליקטום‪.‬‬ ‫הונדערט‪.‬‬
‫מררין די משפּחה פֿון די‬ ‫‪ 33‬פֿון ָ‬ ‫‪ 23‬די משפּחות פֿון די גֵרשונים האָבן‬
‫מַחלים‪ ,‬און די משפּחה פֿון די מושים;‬ ‫געלאַגערט הינטער דעם מִשכּן צו‬
‫מררי‪.‬‬‫דאָס זײַנען די משפּחות פֿון ָ‬ ‫מערבֿ‪.‬‬
‫‪ 34‬און זײערע געצײלטע לױט דער‬ ‫‪ 24‬און דער פֿירשט פֿון דעם‬
‫צאָל פֿון אַלע מאַנספּאַרשױנען פֿון ַא‬ ‫פֿאָטערהױז פֿון די גֵרשונים איז געװען‬
‫חוֹדש אַלט און העכער זײַנען געװען‬ ‫אֶליָסָף דער זון פֿון ָלאֵלן‪.‬‬
‫זעקס טױזנט און צװײ הונדערט‪.‬‬ ‫‪ 25‬און די היטונג פֿון די קינדער פֿון‬
‫‪ 35‬און דער פֿירשט פֿון דעם‬ ‫גֵרשוֹן בײַם אוֹהל‪-‬מוֹעד איז געװען‬
‫פֿאָטערהױז פֿון די משפּחות פֿון‬ ‫דער מִשכּן‪ ,‬און דאָס געצעלט‪ ,‬זײַן‬
‫מררי איז געװען צוריאֵל דער זון פֿון‬ ‫ָ‬ ‫צודעק‪ ,‬און דער טירפֿאָרהאַנג פֿון‬
‫אַבֿיחילן‪ .‬זײ האָבן געלאַגערט בײן‬ ‫אוֹהל‪-‬מוֹעד‪,‬‬
‫זײַט פֿון מִשכּן צו צפֿון‪.‬‬ ‫‪ 26‬און די אַרומהאַנגען פֿון דעם‬
‫‪ 36‬און די געשטעלטע היטונג פֿון‬ ‫הױף‪ ,‬און דער טירפֿאָרהאַנג פֿון דעם‬
‫מררי איז געװען‪ :‬די‬ ‫די קינדער פֿון ָ‬ ‫הױף װאָס רונד אַרום דעם מִשכּן און‬
‫ברעטער פֿון מִשכּן‪ ,‬און זײַנע ריגלען‪,‬‬ ‫דעם מזבח‪ ,‬און זײַנע שטריק‪ ,‬מיט אַלע‬
‫און זײַנע זײַלן‪ ,‬און זײַנע שװעלן‪,‬‬ ‫זײַנע צובאַהער‪.‬‬
‫און אַלע זײַנע כּלים‪ ,‬און אַלע זײַנע‬ ‫‪ 27‬און פֿון קהָתן די משפּחה פֿון‬
‫צובאַהער;‬ ‫ַמרמים‪ ,‬און די משפּחה פֿון‬ ‫די ע ָ‬
‫‪ 37‬און די זײַלן פֿון הױף רונד‬ ‫די י ִצהָרים‪ ,‬און די משפּחה פֿון די‬
‫אַרום‪ ,‬און זײערע שװעלן‪ ,‬און זײערע‬ ‫חבֿרוֹנים‪ ,‬און די משפּחה פֿון די‬
‫פֿלעקלעך‪ ,‬און זײערע שטריק‪.‬‬ ‫עוזיאֵלים; דאָס זײַנען די משפּחות פֿון‬
‫‪ 38‬און די װאָס האָבן געלאַגערט‬ ‫די קהָתים‪:‬‬
‫פֿאַר דעם מִשכּן צו מזרח‪ ,‬פֿאַר דעם‬ ‫‪ 28‬לױט דער צאָל פֿון אַלע‬
‫אוֹהל‪-‬מוֹעד צו זונאױפֿגאַנג‪ ,‬זײַנען‬ ‫מאַנספּאַרשױנען פֿון ַא חוֹדש אַלט‬
‫געװען משה‪ ,‬און אַהרן און זײַנע‬ ‫און העכער‪ ,‬אַכט טױזנט און זעקס‬
‫זין‪ ,‬װאָס האָבן געהיט די היטונג‬ ‫הונדערט װאָס היטן די היטונג פֿון‬
‫פֿון הײליקטום‪ ,‬פֿאַר דער היטונג פֿון‬ ‫הײליקטום‪.‬‬
‫די קינדער פֿון ישׂראל; און דער‬ ‫‪ 29‬די משפּחות פֿון די קינדער פֿון‬
‫פֿרעמדער װאָס גענענט‪ ,‬האָט געזאָלט‬ ‫קהָת האָבן געלאַגערט בײַן זײַט פֿון‬
‫געטײט װערן‪.‬‬ ‫מִשכּן‪ ,‬צו דָ רום‪.‬‬
‫‪ 39‬אַלע געצײלטע פֿון די ל ִוי ִים‪ ,‬װאָס‬ ‫‪ 30‬און דער פֿירשט פֿון דעם‬
‫משה און אַהרן האָבן געצײלט לױט‬ ‫פֿאָטערהױז פֿון די משפּחות פֿון די‬
‫דעם מױל פֿון גאָט‪ ,‬נאָך זײערע‬ ‫קהָתים איז געװען אֶליצָפֿן דער זון פֿון‬
‫משפּחות‪ ,‬אַלע מאַנספּאַרשױנען פֿון‬ ‫עוזיאֵלן‪.‬‬
‫ַא חוֹדש אַלט און העכער‪ ,‬צװײ און‬ ‫‪ 31‬און זײער היטונג איז געװען דער‬
‫צװאַנציק טױזנט‪.‬‬ ‫אָרון‪ ,‬און דער טיש‪ ,‬און די מנוֹרה‪ ,‬און‬
‫גאָט האָט געזאָגט צו‬ ‫‪ 40‬און‬ ‫די מזבחות‪ ,‬און די הײליקע כּלים װאָס‬
‫משהן‪ :‬צײל אַלע ערשטגעבאָרענע‬ ‫מע דינט מיט זײ‪ ,‬און דער פֿאָרהאַנג‪,‬‬
‫מאַנספּאַרשױנען פֿון די קינדער פֿון‬ ‫און אַלע זײַנע צובאַהער‪.‬‬
‫‪3:41—4:9‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪202‬‬
‫זעכציק‪ ,‬אױפֿן הײליקן שֶקל‪.‬‬ ‫ישׂראל פֿון ַא חוֹדש אַלט און העכער‪,‬‬
‫‪ 51‬און משה האָט געגעבן דאָס‬ ‫און נעם אױף די צאָל פֿון זײערע‬
‫אױסלײזגעלט צו אַהר ֹנען און צו זײַנע‬ ‫נעמען‪.‬‬
‫זין‪ ,‬לױט דעם מױל פֿון גאָט‪ ,‬אַזױ װי‬ ‫‪ 41‬און זאָלסט נעמען פֿאַר מיר‪ ,‬גאָט‪,‬‬
‫גאָט האָט משהן באַפֿױלן‪.‬‬ ‫די ל ִוי ִים אָנשטאָט אַלע בכוֹרים צװישן‬
‫די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און די בהמות‬
‫און צו אַהר ֹנען‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫‪ 2‬נעם אױף די צאָל פֿון די קינדער‬
‫‪4‬‬ ‫פֿון די ל ִוי ִים אָנשטאָט אַלע בכוֹרים‬
‫צװישן די בהמות פֿון די קינדער פֿון‬
‫ישׂראל‪.‬‬
‫פֿון קהָת פֿון צװישן די קינדער פֿון ֵלוִי‪,‬‬ ‫‪ 42‬און משה האָט איבערגעצײלט‪,‬‬
‫לױט זײערע משפּחות‪ ,‬לױט זײערע‬ ‫אַזױ װי גאָט האָט אים באַפֿױלן‪ ,‬אַלע‬
‫פֿאָטערהײַזער‪,‬‬ ‫בכוֹרים צװישן די קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫‪ 3‬פֿון דרײַסיק יאָר אַלט און העכער‪,‬‬ ‫‪ 43‬און אַלע ערשטגעבאָרענע‬
‫און ביז פֿופֿציק יאָר אַלט‪ ,‬איטלעכן‬ ‫מאַנספּאַרשױנען‪ ,‬לױט דער צאָל פֿון‬
‫װאָס גײט אַרײַן אין דינסט‪ ,‬צו טאָן‬ ‫נעמען‪ ,‬פֿון ַא חוֹדש אַלט און העכער‪,‬‬
‫אַרבעט אין אוֹהל‪-‬מוֹעד‪.‬‬ ‫נאָך זײערע געצײלטע‪ ,‬זײַנען געװען‬
‫‪ 4‬דאָס איז דער דינסט פֿון די קינדער‬ ‫צװײ און צװאַנציק טױזנט און צװײ‬
‫פֿון קהָת אין אוֹהל‪-‬מוֹעד אַרום די‬ ‫הונדערט און דר ַײ און זיבעציק‪.‬‬
‫הײליקסטע הײליקײטן‪:‬‬ ‫‪ 44‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬
‫‪ 5‬אַהרן און זײַנע זין זאָלן קומען‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫בײַם צי ִען פֿון לאַגער‪ ,‬און זײ‬ ‫‪ 45‬נעם די ל ִוי ִים אָנשטאָט אַלע‬
‫זאָלן אַראָפּנעמען דעם פּרוֹכֶת פֿון‬ ‫בכוֹרים צװישן די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫צװישנשײד‪ ,‬און צודעקן דערמיט דעם‬ ‫און די בהמות פֿון די ל ִוי ִים אָנשטאָט‬
‫אָרון פֿון געזעץ‪.‬‬ ‫זײערע בהמות‪ ,‬און די ל ִוי ִים זאָלן‬
‫‪ 6‬און זײ זאָלן אַרױפֿטאָן דערױף‬ ‫געהערן צו מיר‪ ,‬גאָט‪.‬‬
‫ַא צודעק פֿון תַּ חש‪-‬פֿעל‪ ,‬און‬ ‫‪ 46‬און צום אױסלײז פֿאַר די צװײ‬
‫אַריבערשפּרײטן פֿון אױבֿן ַא טוך פֿון‬ ‫הונדערט און דר ַײ און זיבעציק פֿון די‬
‫לױטער בלאָער װאָל‪ ,‬און אַרײַנטאָן‬ ‫בכוֹרים פֿון די קינדער פֿון ישׂראל װאָס‬
‫זײַנע שטאַנגען‪.‬‬ ‫קומען אױס מער פֿון די ל ִוי ִים‪,‬‬
‫‪ 7‬און אױף דעם טיש פֿון אָנגעזיכט‬ ‫‪ 47‬זאָלסטו נעמען צו פֿינף‪ ,‬צו פֿינף‬
‫זאָלן זײ פֿאַרשפּרײטן ַא טוך פֿון‬ ‫שֶקל פֿון ַא קאָפּ; אױפֿן הײליקן שֶקל‬
‫בלאָער װאָל‪ ,‬און אַרױפֿטאָן דערױף די‬ ‫זאָלסטו עס נעמען‪ ,‬צװאַנציק ג ֵָרה דער‬
‫שיסלען‪ ,‬און די שאָלן‪ ,‬און די קאַנען‪,‬‬ ‫שֶקל‪.‬‬
‫און די בעכערס פֿאַר גיסונג; און דאָס‬ ‫‪ 48‬און זאָלסט געבן דאָס געלט צו‬
‫שטענדיקע ברױט זאָל בלײַבן דערױף‪.‬‬ ‫אַהר ֹנען און צו זײַנע זין‪ :‬דעם אױסלײז‬
‫‪ 8‬און זײ זאָלן פֿאַרשפּרײטן אױף‬ ‫פֿאַר די װאָס קומען אױס מער צװישן‬
‫זײ ַא טוך פֿון װערמילרױט‪ ,‬און‬ ‫זײ‪.‬‬
‫דאָס אַריבערדעקן מיט ַא צודעק‬ ‫‪ 49‬האָט משה גענומען דאָס‬
‫פֿון תַּ חש‪-‬פֿעל‪ ,‬און אַרײַנטאָן זײַנע‬ ‫אױסלײזגעלט פֿון די װאָס זײַנען‬
‫שטאַנגען‪.‬‬ ‫אױסגעקומען מער װי די װאָס זײַנען‬
‫‪ 9‬און זײ זאָלן נעמען ַא טוך פֿון‬ ‫אױסגעלײזט געװאָרן דורך די ל ִוי ִים;‬
‫בלאָער װאָל‪ ,‬און אַריבערדעקן די‬ ‫‪ 50‬פֿון די בכוֹרים פֿון די קינדער פֿון‬
‫מנוֹרה פֿאַר לײַכטונג‪ ,‬און אירע‬ ‫ישׂראל האָט ער גענומען דאָס געלט‪:‬‬
‫רערלעך‪ ,‬און אירע צװענגלעך‪ ,‬און‬ ‫טױזנט און דר ַײ הונדערט און פֿינף און‬
‫‪203‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪4:10—4:26‬‬
‫איבער דעם גאַנצן מִשכּן מיט אַלץ װאָס‬ ‫אירע אַשפֿענדלעך‪ ,‬און אַלע אירע‬
‫אין אים‪ ,‬ס ַײ דאָס הײליקטום‪ ,‬און ס ַײ‬ ‫אײלגעפֿעסן װאָס מע באַדינט זי מיט‬
‫זײַנע כּלים‪.‬‬ ‫זײ‪.‬‬
‫‪ 17‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‬ ‫‪ 10‬און זײ זאָלן אַרײַנטאָן זי און‬
‫און צו אַהר ֹנען‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫אַלע אירע כּלים אין ַא צודעק פֿון‬
‫‪ 18‬איר זאָלט ניט לאָזן פֿאַרשניטן‬ ‫תַּ חש‪-‬פֿעל‪ ,‬און אַרױפֿטאָן אױף ַא‬
‫װערן דעם שבֿט פֿון די משפּחות פֿון‬ ‫שטאַנג‪.‬‬
‫די קהָתים‪ ,‬פֿון צװישן די ל ִוי ִים;‬ ‫‪ 11‬און אױף דעם גילדערנעם מזבח‬
‫‪ 19‬נײַערט אַזױ טוט מיט זײ‪ ,‬כּדי זײ‬ ‫זאָלן זײ פֿאַרשפּרײטן ַא טוך פֿון‬
‫זאָלן לעבן און ניט שטאַרבן‪ ,‬װען זײ‬ ‫בלאָער װאָל‪ ,‬און אים אַריבערדעקן‬
‫גענענען צו די הײליקסטע הײליקײטן‪:‬‬ ‫מיט ַא צודעק פֿון תַּ חש‪-‬פֿעל‪ ,‬און‬
‫אַהרן און זײַנע זין זאָלן אַרײַנגײן‪ ,‬און‬ ‫אַרײַנטאָן זײַנע שטאַנגען‪.‬‬
‫זײ שטעלן יעטװעדער אײנעם אױף זײַן‬ ‫‪ 12‬און זײ זאָלן נעמען אַלע כּלים‬
‫דינסט‪ ,‬און ב ַײ זײַן משׂא‪.‬‬ ‫פֿון דינסט װאָס מע דינט מיט זײ אין‬
‫‪ 20‬און זײ זאָלן ניט אַרײַנגײן זען‬ ‫הײליקטום‪ ,‬און זײ אַרײַנטאָן אין ַא טוך‬
‫װי מע צענעמט דאָס הײליקטום‪ ,‬און‬ ‫פֿון בלאָער װאָל‪ ,‬און זײ אַריבערדעקן‬
‫שטאַרבן‪.‬‬ ‫מיט ַא צודעק פֿון תַּ חש‪-‬פֿעל‪ ,‬און‬
‫אַרױפֿטאָן אױף ַא שטאַנג‪.‬‬
‫נָשׂא‬ ‫‪ 13‬און זײ זאָלן אָפּרײניקן די אַש פֿון‬
‫מזבח‪ ,‬און פֿאַרשפּרײַטן אױף אים ַא‬
‫‪ 21‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬ ‫טוך פֿון פּורפּל‪.‬‬
‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫‪ 14‬און זײ זאָלן אַרױפֿטאָן אױף אים‬
‫‪ 22‬נעם אױף די צאָל אױך פֿון‬ ‫אַלע זײַנע כּלים װאָס מע דינט מיט זײ‬
‫די קינדער פֿון גֵרשוֹן לױט זײערע‬ ‫אױף אים‪ ,‬די פֿײַערפֿאַנען‪ ,‬די גאָפּלען‪,‬‬
‫פֿאָטערהײַזער‪ ,‬לױט זײערע משפּחות‪.‬‬ ‫און די שופֿלען‪ ,‬און די שפּרענגבעקנס‬
‫‪ 23‬פֿון דרײַסיק יאָר אַלט און העכער‪,‬‬ ‫– אַלע כּלים פֿון מזבח; און זײ זאָלן‬
‫ביז פֿופֿציק יאָר אַלט‪ ,‬זאָלסטו זײ‬ ‫אַריבערשפּרײטן אױף אים ַא צודעק‬
‫צײלן‪ ,‬איטלעכן װאָס קומט דינען אין‬ ‫פֿון תַּ חש‪-‬פֿעל‪ ,‬און אַרײַנטאָן זײַנע‬
‫דינסט‪ ,‬צו טאָן אַרבעט אין אוֹהל‪-‬מוֹעד‪.‬‬ ‫שטאַנגען‪.‬‬
‫‪ 24‬דאָס איז דער דינסט פֿון די‬ ‫‪ 15‬און אַז אַהרן און זײַנע זין‬
‫משפּחות פֿון די גֵרשונים בײַם אַרבעטן‬ ‫האָבן געענדיקט צודעקן דאָס הײליקע‪,‬‬
‫און בײַם טראָגן‪:‬‬ ‫און אַלע הײליקע כּלים‪ ,‬בײַם צי ִען‬
‫‪ 25‬זײ זאָלן טראָגן די פֿאָרהאַנגען‬ ‫פֿון לאַגער‪ ,‬זאָלן דערנאָך קומען די‬
‫פֿון מִשכּן‪ ,‬און דעם אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬זײַן‬ ‫קינדער פֿון קהָת‪ ,‬זײ צו טראָגן; אָבער‬
‫צודעק‪ ,‬און דעם צודעק פֿון תַּ חש‪-‬פֿעל‬ ‫זײ זאָלן זיך ניט אָנרירן אָן דעם‬
‫װאָס אױבֿן איבער אים‪ ,‬און דעם‬ ‫הײליקן‪ ,‬װאָרום זײ װעלן שטאַרבן‪.‬‬
‫טירפֿאָרהאַנג פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד‪:‬‬ ‫דאָס איז װאָס די קינדער פֿון קהָת‬
‫‪ 26‬און די אַרומהאַנגען פֿון הױף‪ ,‬און‬ ‫דאַרפֿן טראָגן פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד‪.‬‬
‫דעם טירפֿאָרהאַנג פֿון טױער פֿון דעם‬ ‫‪ 16‬און די אױפֿזעונג פֿון אֶל ָעזָר דעם‬
‫הױף װאָס רונד אַרום דעם מִשכּן און‬ ‫זון פֿון אַהרן דעם כּ ֹהן זאָל זײַן איבער‬
‫דעם מזבח‪ ,‬און זײערע שטריק‪ ,‬און‬ ‫דעם אײל פֿאַר לײַכטונג‪ ,‬און דעם‬
‫אַלע זײערע אַרבעטגעצײַג; און אַלץ‬ ‫װײַרױך פֿון שמעקעדיקע געװירצן‪,‬‬
‫װאָס דאַרף דערמיט געטאָן װערן זאָלן‬ ‫און דעם שטענדיקן שפּײַזאָפּפֿער‪ ,‬און‬
‫זײ טאָן‪.‬‬ ‫דעם אײל פֿון זאַלבונג; די אױפֿזעונג‬
‫‪4:27—4:46‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪204‬‬
‫אַרבעט אין אוֹהל‪-‬מוֹעד‪.‬‬ ‫‪ 27‬לױט דעם מױל פֿון אַהר ֹנען און‬
‫‪ 36‬און זײערע געצײלטע לױט‬ ‫זײַנע זין זאָל געשען דער גאַנצער‬
‫זײערע משפּחות‪ ,‬זײַנען געװען צװײ‬ ‫דינסט פֿון די קינדער פֿון די גֵרשונים‪,‬‬
‫טױזנט זיבן הונדערט און פֿופֿציק‪.‬‬ ‫אין אַל זײער טראָגן‪ ,‬און אין אַל זײער‬
‫‪ 37‬דאָס זײַנען די געצײלטע פֿון די‬ ‫דינסט; און איר זאָלט איבערגעבן אין‬
‫משפּחות פֿון די קהָתים‪ ,‬אַלע װאָס‬ ‫זײער היטונג אַלץ װאָס זײ דאַרפֿן‬
‫האָבן געדינט אין אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬די װאָס‬ ‫טראָגן‪.‬‬
‫משה און אַהרן האָבן געצײלט לױט‬ ‫‪ 28‬דאָס איז דער דינסט פֿון די‬
‫דעם מױל פֿון גאָט דורך משהן‪.‬‬ ‫משפּחות פֿון די קינדער פֿון די גֵרשונים‬
‫‪ 38‬און די געצײלטע פֿון די קינדער‬ ‫אין אוֹהל‪-‬מוֹעד; און זײער היטוגן זאָל‬
‫פֿון גֵרשוֹן לױט זײערע משפּחות‪ ,‬און‬ ‫זײַן אונטער דער האַנט פֿון איתָ מָר דעם‬
‫לױט זײערע פֿאָטערהײַזער‪,‬‬ ‫זון פֿון אַהרן דעם כּ ֹהן‪.‬‬
‫‪ 39‬פֿון דרײַסיק יאָר אַלט און העכער‪,‬‬ ‫מררי‪ ,‬זײ אױך‬ ‫‪ 29‬די קינדער פֿון ָ‬
‫און ביז פֿופֿציק יאָר אַלט‪ ,‬איטלעכער‬ ‫זאָלסטו צײלן לױט זײערע משפּחות‪,‬‬
‫װאָס איז אַרײַן אין דינסט צו דער‬ ‫לױט זײערע פֿאָטערהײַזער‪.‬‬
‫אַרבעט אין אוֹהל‪-‬מוֹעד‪.‬‬ ‫‪ 30‬פֿון דרײַסיק יאָר אַלט און העכער‪,‬‬
‫‪ 40‬זײערע געצײלטע לױט זײערע‬ ‫און ביז פֿופֿציק יאָר אַלט‪ ,‬זאָלסטו‬
‫משפּחות‪ ,‬לױט זײערע פֿאָטערהײַזער‪,‬‬ ‫זײ צײלן‪ ,‬איטלעכן װאָס גײט אַרײַן‬
‫זײַנען געװען צװײ טױזנט און זעקס‬ ‫אין דינסט צו טאָן די אַרבעט פֿון‬
‫הונדערט און דרײַסיק‪.‬‬ ‫אוֹהל‪-‬מוֹעד‪.‬‬
‫‪ 41‬דאָס זײַנען די געצײלטע פֿון‬ ‫‪ 31‬און דאָס איז װאָס זײ דאַרפֿן‬
‫די משפּחות פֿון די קינדער פֿון‬ ‫אָפּהיטן צו טראָגן‪ ,‬לױט זײער גאַנצן‬
‫גֵרשוֹן‪ ,‬אַלע װאָס האָבן געדינט אין‬ ‫דינסט אין אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ :‬די ברעטער‬
‫אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬די װאָס משה און אַהרן‬ ‫פֿון מִשכּן‪ ,‬און זײַנע ריגלען‪ ,‬און זײַנע‬
‫האָבן געצײלט לױט דעם מױל פֿון‬ ‫זײַלן‪ ,‬און זײַנע שװעלן;‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫‪ 32‬און די זײַלן פֿון הױף רונד‬
‫‪ 42‬און די געצײלטע פֿון די משפּחות‬ ‫אַרום‪ ,‬און זײערע שװעלן‪ ,‬און זײערע‬
‫מררי לױט זײערע‬ ‫פֿון די קינדער פֿון ָ‬ ‫פֿלעקלעך‪ ,‬און זײערע שטריק –‬
‫משפּחות‪ ,‬לױט זײערע פֿאָטערהײַזער‪,‬‬ ‫אַלע זײערע זאַכן‪ ,‬און אַלע זײערע‬
‫‪ 43‬פֿון דרײַסיק יאָר אַלט און העכער‪,‬‬ ‫צובאַהער‪ .‬און מיט די נעמען זאָלט‬
‫און ביז פֿופֿציק יאָר אַלט‪ ,‬איטלעכער‬ ‫איר אױסצײלן די זאַכן װאָס זײ דאַרפֿן‬
‫װאָס איז אַרײַן אין דינסט צו דער‬ ‫אָפּהיטן צו טראָגן‪.‬‬
‫אַרבעט אין אוֹהל‪-‬מוֹעד‬ ‫‪ 33‬דאָס איז דער דינסט פֿון די‬
‫‪ 44‬זײערע געצײלטע לױט זײערע‬ ‫מררי‪,‬‬
‫משפּחות פֿון די קינדער פֿון ָ‬
‫משפּחות‪ ,‬זײַנען געװען דר ַײ טױזנט‬ ‫לױט אַל זײער דינסט אין אוֹהל‪-‬מוֹעד‪,‬‬
‫און צװײ הונדערט‪.‬‬ ‫אונטער דער האַנט פֿון איתָ מָר דעם זון‬
‫‪ 45‬דאָס זײַנען די געצײלטע פֿון די‬ ‫פֿון אַהרן דעם כּ ֹהן‪.‬‬
‫מררי‪ ,‬װאָס‬‫משפּחות פֿון די קינדער פֿון ָ‬ ‫‪ 34‬און משה און אַהרן און די פֿירשטן‬
‫משה און אַהרן האָבן געצײלט לױט‬ ‫פֿון דער עדה האָבן געצײלט די קינדער‬
‫דעם מױל פֿון גאָט דורך משהן‪.‬‬ ‫פֿון די קהָתים לױט זײערע משפּחות‪,‬‬
‫‪ 46‬אַלע געצײלטע װאָס משה און‬ ‫און לױט זײערע פֿאָטערהײַזער‪,‬‬
‫אַהרן און די פֿירשטן פֿון ישׂראל‬ ‫‪ 35‬פֿון דרײַסיק יאָר אַלט און העכער‪,‬‬
‫האָבן געצײלט פֿון די ל ִוי ִים לױט‬ ‫און ביז פֿופֿציק יאָר אַלט‪ ,‬איטלעכן‬
‫זײערע משפּחות‪ ,‬און לױט זײערע‬ ‫װאָס איז אַרײַן אין דינסט צו דער‬
‫‪205‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪4:47—5:15‬‬
‫צו דעם קעגן װעמען ער האָט זיך‬ ‫פֿאָטערהײַזער‪,‬‬

‫פֿאַרשולדיקט‪.‬‬ ‫‪ 47‬פֿון דרײַסיק יאָר אַלט און העכער‪,‬‬
‫‪ 8‬און אַז דער מאַן האָט ניט‬ ‫און ביז פֿופֿציק יאָר אַלט‪ ,‬איטלעכער‬
‫קײן קרובֿ‪ ,‬װעמען אומצוקערן‬ ‫װאָס איז געקומען דינען דעם דינסט פֿון‬
‫דאָס פֿאַרשולדיקטע‪ ,‬זאָל דאָס‬ ‫אַרבעט‪ ,‬און דעם דיסנט פֿון טראָגן‪ ,‬אין‬
‫דאַרף‬ ‫װאָס‬ ‫פֿאַרשולדיקטע‬ ‫אוֹהל‪-‬מוֹעד‪.‬‬
‫אומגעקערט װערן‪ ,‬געהערן צו‬ ‫‪ 48‬זײערע געצײלטע זײַנען געװען‬
‫גאָט‪ ,‬צום כּ ֹהן; אַחוץ דעם װידער פֿון‬ ‫אַכט טױזנט און פֿינף הונדערט און‬
‫פֿאַרגעבונג‪ ,‬װאָס דערמיט זאָל מען‬ ‫אַכציק‪.‬‬
‫מכפּר זײַן אױף אים‪.‬‬ ‫גאָט‬ ‫‪ 49‬לױט דעם מױל פֿון‬
‫‪ 9‬און יעטװעדער אָפּשײדונג‪ ,‬פֿון‬ ‫דורך משהן האָט מען זײ געשטעלט‬
‫אַלע געהײליקטע זאַכן פֿון די קינדער‬ ‫יעטװעדער מאַן אױף זײַן דינסט און‬
‫פֿון ישׂראל‪ ,‬װאָס זײ װעלן ברענגען‬ ‫אױף זײַן משׂא‪ .‬אַזױ איז געװען זײער‬
‫צום כּ ֹהן‪ ,‬זאָל געהערן צו אים‪.‬‬ ‫צײלונג װאָס גאָט האָט באַפֿױלן‬
‫‪ 10‬און די געהײליקטע זאַכן פֿון‬ ‫משהן‪.‬‬
‫איטלעכן זאָלן געהערן צו אים‪ :‬װאָס‬ ‫און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬
‫עמיצער װעט געבן צום כּ ֹהן‪ ,‬זאָל‬
‫געהערן צו אים‪.‬‬
‫‪ 2‬באַפֿעל די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬זײ‬
‫‪5‬‬
‫‪ 11‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬ ‫זאָלן אַרױסשיקן פֿון לאַגער איטלעכן‬
‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫מצורע‪ ,‬און איטלעכן פֿלוסיקן‪ ,‬און‬
‫‪ 12‬רעד צו די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬ ‫איטלעכן װאָס איז אומרײן פֿון ַא טױטן‬
‫און זאָלסטו זאָגן צו זײ‪ :‬אַז עמיצן‬ ‫לײַב‪.‬‬
‫אײנעמס װײַב װעט אַראָפּ פֿון װעג‪ ,‬און‬ ‫‪ 3‬ס ַײ ַא זכר ס ַײ ַא נקבֿה זאָלט‬
‫װעט פֿעלשן ַא פֿעלשונג אָן אים‪,‬‬ ‫איר אַרױסשיקן‪ ,‬אױסן לאַגער זאָלט‬
‫‪ 13‬און ַא מאַן װעט ליגן מיט איר ַא‬ ‫איר זײ אַרױסשיקן‪ ,‬כּדי זײ זאָלן ניט‬
‫בײַשלאָף פֿון זאָמען‪ ,‬און עס װעט זײַן‬ ‫פֿאַראומרײניקן זײערע לאַגערן װאָס‬
‫פֿאַרהױלן פֿון די אױגן פֿון איר מאַן‪,‬‬ ‫איך רו צװישן זײ‪.‬‬
‫װײַל זי איז פֿאַראומרײניקט געװאָרן‬ ‫‪ 4‬האָבן די קינדער פֿון ישׂראל אַזױ‬
‫פֿאַרבאָרגענערהײט‪ ,‬און קײן עדות‬ ‫געטאָן‪ ,‬און זײ האָבן זײ אַרױסגעשיקט‬
‫אַקעגן איר איז ניטאָ‪ ,‬און זי איז ניט‬ ‫אױסן לאַגער; אַזױ װי גאָט האָט‬
‫געכאַפּט געװאָרן;‬ ‫גערעדט צו משהן‪ ,‬אַזױ האָבן די‬
‫‪ 14‬און ַא גײַסט פֿון אײפֿערזוכט‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל געטאָן‪.‬‬
‫װעט קומען אױף אים‪ ,‬און ער װעט‬ ‫‪ 5‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬
‫װערן אײפֿערזיכטיק אױף זײַן װײַב‪,‬‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫װען זי איז פֿאַראומרײניקט געװאָרן;‬ ‫‪ 6‬רעד צו די קינדער פֿון ישׂראל‪ַ :‬א‬
‫אָדער ַא גײַסט פֿון אײפֿערזוכט װעט‬ ‫מאַן אָדער ַא פֿרױ‪ ,‬אַז זײ װעלן באַגײן‬
‫קומען אױף אים‪ ,‬און ער װעט װערן‬ ‫עפּעס ַא מענטשלעכע זינד‪ ,‬צו פֿעלשן‬
‫אײפֿערזיכטיק אױף זײַן װײַב‪ ,‬און זי‬ ‫ַא פֿעלשונג אָן גאָט‪ ,‬און יענע זעל װעט‬
‫איז ניט פֿאַראומרײניקט געװאָרן;‬ ‫זיך פֿאַרשולדיקן‪,‬‬
‫‪ 15‬זאָל דער מאַן ברענגען זײַן װײַב‬ ‫‪ 7‬זאָלן זײ זיך מתװדה זײַן אױף‬
‫צום כּ ֹהן‪ ,‬און ברענגען איר קרבן‬ ‫זײערע זינד װאָס זײ האָבן באַגאַנגען;‬
‫מיט איר‪ַ ,‬א צענטל אֵיפֿה גערשטענע‬ ‫און ער זאָל אומקערן דעם קרן‬
‫מעל; ער זאָל ניט אַרױפֿגיסן דערױף‬ ‫פֿון זײַן פֿאַרשולדיקונג‪ ,‬און צאָלײגן‬
‫אײל‪ ,‬און ניט אַרױפֿטאָן דערױף‬ ‫דערצו ַא פֿינפֿטל דערפֿון‪ ,‬און אָפּגעבן‬
‫‪5:16—5:30‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪206‬‬
‫‪ 23‬און דער כּ ֹהן זאָל אױפֿשרײַבן‬ ‫װײַרױך‪ ,‬װאָרום ַא שפּײַזאָפּפֿער פֿון‬

‫די דאָזיקע קללות אױף ַא מגילה‪,‬‬ ‫אײפֿערזוכט איז דאָס‪ַ ,‬א שפּײַזאָפּפֿער‬
‫און אָפּמעקן אין דעם װאַסער פֿון‬ ‫פֿון דערמאָנונג‪ ,‬װאָס דערמאָנט ַא זינד‪.‬‬
‫ביטערניש‪.‬‬ ‫‪ 16‬און דער כּ ֹהן זאָל זי מאַכן‬
‫‪ 24‬און ער זאָל געבן טרינקען דער‬ ‫גענענען‪ ,‬און זי אַװעקשטעלן פֿאַר‬
‫פֿרױ דאָס װאַסער פֿון ביטערניש װאָס‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫מאַכט פֿאַרשאָלטן‪ ,‬און דאָס װאַסער‬ ‫‪ 17‬און דער כּ ֹהן זאָל נעמען הײליקע‬
‫װאָס מאַכט פֿאַרשאָלטן װעט אַרײַן אין‬ ‫װאַסער אין ַא לײמענער כּלי‪ ,‬און פֿון‬
‫איר פֿאַר ַא ביטערניש‪.‬‬ ‫דעם שטױב פֿאָס איז אױפֿן באָדעם‬
‫‪ 25‬און דער כּ ֹהן זאָל נעמען פֿון‬ ‫פֿון מִשכּן זאָל דער כּ ֹהן נעמען‪ ,‬און‬
‫דער פֿרױס האַנט דאָס שפּײַזאָפּפֿער‬ ‫אַרײַנטאָן אין דעם װאַסער‪.‬‬
‫פֿון אײפֿערזוכט‪ ,‬און אױפֿהײבן דאָס‬ ‫‪ 18‬און דער כּ ֹהן זאָל שטעלן די‬
‫שפּײַזאָפּפֿער פֿאַר גאָט‪ ,‬און עס‬ ‫פֿרױ פֿאַר גאָט‪ ,‬און צעשױבערן דעם‬
‫גענענען צום מזבח‪.‬‬ ‫קאָפּ פֿון דער פֿרױ‪ ,‬און געבן אױף‬
‫‪ 26‬און דער כּ ֹהן זאָל אָננעמען ַא‬ ‫אירע האַנטפֿלעכן דאָס שפּײַזאָפּפֿער‬
‫הױפֿן פֿון דעם שפּײַזאָפּפֿער – זײַן‬ ‫פֿון דערמאָנונג‪ ,‬דאָס איז דאָס‬
‫דערמאָנונג‪ ,‬און דעמפֿן אױפֿן מזבח;‬ ‫שפּײַזאָפּפֿער פֿון אײפֿערזוכט; און אין‬
‫און דערנאָך זאָל ער געבן טרינקען דער‬ ‫דעם כּ ֹהנס האַנט זאָל זײַן דאָס דאָזיקע‬
‫פֿרױ דאָס װאַסער‪.‬‬ ‫װאַסער פֿון ביטערניש װאָס מאַכט‬
‫פֿאַרשאָלטן‪.‬‬
‫‪ 27‬און אַז ער װעט איר געבן‬ ‫‪ 19‬און דער כּ ֹהן זאָל זי באַשװערן‪,‬‬
‫טרינקען דאָס װאַסער‪ ,‬איז‪ ,‬אױב‬ ‫און זאָגן צו דער פֿרױ‪ :‬אױב קײן‬
‫זי איז פֿאַראומרײניקט געװאָרן‪ ,‬און‬ ‫מאַן איז ניט געלעגן מיט דיר‪ ,‬און‬
‫האָט געפֿעלשט ַא פֿעלשונג אָן איר‬ ‫אױב דו ביסט ניט אַראָפּ פֿון װעג אין‬
‫מאַן‪ ,‬װעט דאָס װאַסער װאָס מאַכט‬ ‫אומרײנקײט הינטער דײַן מאַן‪ ,‬בלײַב‬
‫פֿאַרשאָלטן‪ ,‬אַרײַן אין איר פֿאַר‬ ‫אומגעשאַט פֿון דעם דאָזיקן װאַסער‬
‫ַא ביטערניש‪ ,‬און איר בױך װעט‬ ‫פֿון ביטערניש װאָס מאַכט פֿאַרשאָלטן‪.‬‬
‫געשװאָלן װערן‪ ,‬און איר דיך װעט‬ ‫‪ 20‬אױב אָבער דו ביסט אַראָפּ פֿון‬
‫אַװעקפֿאַלן; און די פֿרױ װעט װערן‬ ‫װעג הינטער דײַן מאַן‪ ,‬און אױב דו‬
‫פֿאַר ַא קללה צװישן איר פֿאָלק‪.‬‬ ‫ביסט פֿאַראומרײניקט געװאָרן‪ ,‬און ַא‬
‫‪ 28‬אױב אָבער די פֿרױ איז ניט‬ ‫מאַן איז געלעגן מיט דיר אַחוץ דײַן מאַן‬
‫פֿאַראומרײניקט געװאָרן‪ ,‬און זי איז‬ ‫–‬
‫רײן‪ ,‬װעט זי בלײַבן אומגעשאַט‪ ,‬און‬ ‫‪ 21‬און דער כּ ֹהן זאָל באַשװערן די‬
‫װעט אַנטפֿאַנגען זאָמען‪.‬‬ ‫פֿרױ מיט ַא שבֿועה פֿון ַא קללה‪ ,‬און‬
‫‪ 29‬דאָס איז דער זין פֿון אײפֿערזוכט‪:‬‬ ‫דער כּ ֹהן זאָל זאָגן צו דער פֿרױ – זאָל‬
‫אַז ַא װײַב װעט אַראָפּגײן פֿון‬ ‫דיך גאָט מאַכן פֿאַר ַא קללה און פֿאַר‬
‫װעג הינטער איר מאַן‪ ,‬און װעט‬ ‫ַא שבֿועה צװישן דײַן פֿאָלק‪ ,‬אַז גאָט‬
‫פֿאַראומרײניקט װערן‪,‬‬ ‫װעט מאַכן אַװעקפֿאַלן דײַן דיך‪ ,‬און‬
‫‪ 30‬אָדער אַז ַא גײַסט פֿון אײפֿערזוכט‬ ‫געשװעלן דײַן בױך;‬
‫װעט קומען אױף ַא מאַן‪ ,‬און ער װעט‬ ‫‪ 22‬און דאָס דאָזיקע װאַסער װאָס‬
‫װערן אײפֿערזיכטיק אױף זײַן װײַב‪,‬‬ ‫מאַכט פֿאַרשאָלטן זאָל אַרײַן אין דײַנע‬
‫זאָל ער שטעלן די װײַב פֿאַר גאָט‪ ,‬און‬ ‫אינגעװײד‪ ,‬צו מאַכן געשװעלן דעם‬
‫דער כּ ֹהן זאָל טאָן צו איר דעם דאָזיקן‬ ‫בױך‪ ,‬און מאַכן אַװעקפֿאַלן דעם דיך;‬
‫דין‪.‬‬ ‫און די פֿרױ זאָל זאָגן‪ :‬אָמן! אָמן!‬
‫‪207‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪5:31—6:18‬‬
‫‪ 10‬און אױפֿן אַכטן טאָג זאָל ער‬ ‫‪ 31‬און דער מאַן װעט זײַן רײן פֿון‬
‫ברענגען צװײ טורטלטױבן‪ ,‬אָדער‬ ‫זינד‪ ,‬און יענע פֿרױ װעט טראָגן איר‬
‫צװײ יונגע טױבן‪ ,‬צום כּ ֹהן‪ ,‬צום‬ ‫זינד‪.‬‬
‫אײַנגאַנג פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד‪.‬‬ ‫און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬
‫‪ 11‬און דער כּ ֹהן זאָל מאַכן אײנע‬
‫פֿאַר ַא זינדאָפּפֿער‪ ,‬און אײנע פֿאַר ַא‬
‫‪6‬‬
‫בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬און מכפּר זײַן אױף אים‬ ‫זאָלסט זאָגן צו זײ‪ :‬אַז ַא מאַן אָדער ַא‬
‫פֿאַר װאָס ער האָט געזינדיקט אָן דעם‬ ‫פֿרױ װעט קלאָר ַא נדר טאָן דעם נדר‬
‫טױטן; און ער זאָל הײליקן זײַן קאָפּ‬ ‫פֿון ַא נזיר‪ ,‬זיך אָפּצושײדן צו גאָט‪,‬‬
‫אין יענעם טאָג‪.‬‬ ‫‪ 3‬זאָל ער פֿון װײַן און שטאַרקן‬
‫‪ 12‬און ער זאָל זיך אָפּשײדן צו‬ ‫געטראַנק זיך אָפּהאַלטן; עסיק פֿון‬
‫גאָט די טעג פֿון זײַן נזיר‪-‬שאַפֿט‪ ,‬און‬ ‫װײַן און עסיק פֿון שטאַרקן געטראַנק‬
‫ברענגען ַא יאָריקן שעפּס פֿאַר ַא‬ ‫זאָל ער ניט טרינקען‪ ,‬און קײן זאַפֿט‬
‫שולדאָפּפֿער‪ ,‬און די פֿריערדיקע טעג‬ ‫פֿון טרױבן זאָל ער ניט טרינקען; און‬
‫זאָלן אָפּפֿאַלן‪ ,‬װאָרום זײַן נזירשאַפֿט‬ ‫טרױבן פֿרישע אָדער געטריקנטע זאָל‬
‫איז פֿאַראומרײניקט געװאָרן‪.‬‬ ‫ער ניט עסן‪.‬‬
‫‪ 13‬און דאָס איז דער דין פֿון ַא‬ ‫‪ 4‬אַלע טעג פֿון זײַן נזירשאַפֿט זאָל‬
‫נזיר‪ :‬אין דעם טאָג װאָס די טעג‬ ‫ער פֿון אַלץ װאָס װערט געמאַכט‬
‫פֿון זײַן נזירשאַפֿט װערן פֿול‪ ,‬זאָל‬ ‫פֿון װײַנשטאָק‪ ,‬פֿון קערנדלעך ביז ַא‬
‫מען אים ברענגען צום אײַנגאַנג פֿון‬ ‫שאָלעכץ ניט עסן‪.‬‬
‫אוֹהל‪-‬מוֹעד;‬ ‫‪ 5‬אַלע טעג פֿון זײַן נדר פֿון‬
‫‪ 14‬און ער זאָל גענענען זײַן קרבן‬ ‫נזירשאַפֿט זאָל ַא גאָלמעסער ניט‬
‫צו גאָט‪ ,‬אײן שעפּס ַא יאָריקן אָן‬ ‫אַריבערגײן איבער זײַן קאָפּ; ביז עס‬
‫ַא פֿעלער פֿאַר א בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬און‬ ‫װערן פֿול די טעג װאָס ער װעט זיך‬
‫אײן שאָף ַא יאָריקע אָן ַא פֿעלער פֿאַר‬ ‫אָפּשײדן צו גאָט‪ ,‬זאָל ער זײַן הײליק‪:‬‬
‫ַא זינדאָפּפֿער‪ ,‬און אײן װידער אָן ַא‬ ‫לאָזן װאַקסן װילד די האָר פֿון זײַן‬
‫פֿעלער פֿאַר ַא פֿרידאָפּפֿער‪,‬‬ ‫קאָפּ‪.‬‬
‫‪ 15‬און ַא קאָרב אומגעזײַערטן‬ ‫‪ 6‬אַלע טעג װאָס ער שײדט זיך אָפּ‬
‫ברױט‪ ,‬חלות פֿון זעמלמעל פֿאַרמישט‬ ‫צו גאָט‪ ,‬זאָל ער צו דעם לײַב פֿון ַא‬
‫מיט אײל‪ ,‬און אומגעזײַערטע קוכנס‬ ‫טױטן ניט צוגײן‪.‬‬
‫באַשמירט מיט אײל‪ ,‬און זײער‬ ‫‪ 7‬אָן זײַן פֿאָטער און אָן זײַן‬
‫שפּײַזאָפּפֿער און זײערע גיסאָפּפֿער‪.‬‬ ‫מוטער‪ ,‬אָן זײַן ברודער און אָן זײַן‬
‫‪ 16‬און דער כּ ֹהן זאָל עס גענענען‬ ‫שװעסטער‪ ,‬אַפֿילו אָן זײ זאָל ער זיך‬
‫פֿאַר גאָט‪ ,‬און מאַכן זײַן זינדאָפּפֿער‬ ‫ניט פֿאַראומרײניקן‪ ,‬אַז זײ שטאַרבן‪,‬‬
‫און זײַן בראַנדאָפּפֿער‪.‬‬ ‫װאָרום די נזירשאַפֿט פֿון זײַן גאָט איז‬
‫‪ 17‬און דעם װידער זאָל ער מאַכן ַא‬ ‫אױף זײַן קאָפּ‪.‬‬
‫פֿרידאָפּפֿער צו גאָט‪ ,‬מיט דעם קאָרב‬ ‫‪ 8‬אַלע טעג פֿון זײַן נזירשאַפֿט איז‬
‫אומגעזײַערטן ברױט; און דער כּ ֹהן‬ ‫ער הײליק צו גאָט‪.‬‬
‫זאָל מאַכן זײַן שפּײַזאָפּפֿער און זײַן‬ ‫‪ 9‬און אַז עמיצער װעט שטאַרבן‬
‫גיסאָפּפֿער‪.‬‬ ‫לעבן אים פּלוצלינג אומגעריכט‪ ,‬און‬
‫‪ 18‬און דער נזיר זאָל אָפּגאָלן‬ ‫װעט פֿאַראומרײניקן זײַן נזיר‪-‬קאָפּ‪,‬‬
‫בײַם אײַנגאַנג פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד זײַן‬ ‫זאָל ער אָפּגאָלן זײַן קאָפּ אין דעם טאָג‬
‫נזיר‪-‬קאָפּ‪ ,‬און נעמען די האָר פֿון זײַן‬ ‫װאָס ער װערט רײן‪ :‬אױפֿן זיבעטן טאָג‬
‫נזיר‪-‬קאָפּ‪ ,‬און אַרױפֿטאָן אױף דעם‬ ‫זאָל ער אים אָפּגאָלן‪.‬‬
‫‪6:19—7:12‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪208‬‬
‫פֿאָטערהײַזער – זײ‪ ,‬די פֿירשטן פֿון‬ ‫פֿײַער װאָס אונטערן פֿרידאָפּפֿער‪.‬‬

‫די שבֿטים‪ ,‬זײ װאָס זײַנען געשטאַנען‬ ‫‪ 19‬און דער כּ ֹהן זאָל נעמען די‬
‫ב ַײ דער צײלונג;‬ ‫שולטער‪ַ ,‬א געקאָכטע‪ ,‬פֿון דעם‬
‫‪ 3‬און זײ האָבן געבראַכט זײער קרבן‬ ‫װידער‪ ,‬און אײן אומגעזײַערטע חלה‬
‫פֿאַר גאָט‪ ,‬זעקס צוגעדעקטע װעגן‪,‬‬ ‫פֿון דעם קאָרב‪ ,‬און אײן אומגעזײַערטן‬
‫און צװעלף רינדער‪ַ :‬א װאָגן פֿאַר צװײ‬ ‫קוכן‪ ,‬און אַרױפֿטאָן אױף דעם נזירס‬
‫פֿירשטן‪ ,‬און אַן אָקס פֿאַר איטלעכן;‬ ‫הענט‪ ,‬נאָך דעם װי ער האָט זיך‬
‫און זײ האָבן זײ גענענט צום מִשכּן‪.‬‬ ‫אָפּגעגאָלט זײַנע נזיר‪-‬האָר‪.‬‬
‫‪ 4‬האָט גאָט געזאָגט צו משהן‪ ,‬אַזױ‬ ‫‪ 20‬און דער כּ ֹהן זאָל זײ אױפֿהײבן‬
‫צו זאָגן‪:‬‬ ‫אַן אױפֿהײבונג פֿאַר גאָט; דאָס איז‬
‫‪ 5‬נעם צו פֿון זײ‪ ,‬און עס זאָל‬ ‫הײליק צום כּ ֹהן‪ ,‬מיט דער ברוסט פֿון‬
‫זײַן אױף צו דינען דעם דינסט פֿון‬ ‫אױפֿהײבונג‪ ,‬און מיט דעם שענקל פֿון‬
‫אוֹהל‪-‬מוֹעד; און זאָלסט עס געבן צו די‬ ‫אָפּשײדונג‪ .‬און דערנאָך מעג דער נזיר‬
‫ל ִוי ִים‪ ,‬איטלעכן לױט זײַן דינסט‪.‬‬ ‫טרינקען װײַן‪.‬‬
‫‪ 21‬דאָס איז דער דין פֿון דעם נזיר‬
‫‪ 6‬האָט משה גענומען די װעגן און‬ ‫װאָס טוט ַא נדר‪ ,‬װעגן זײַן קרבן צו‬
‫די רינדער‪ ,‬און האָט זײ געגעבן צו די‬ ‫גאָט פֿאַר זײַן נזירשאַפֿט‪ ,‬אַחוץ װאָס‬
‫ל ִוי ִים‪.‬‬ ‫זײַן האַנט פֿאַרמאָגט נאָך צוצוגעבן ;‬
‫‪ 7‬צװײ װעגן און פֿיר רינדער האָט‬ ‫אַזױ װי זײַן נדר װאָס ער װעט ַא נדר‬
‫ער געגעבן צו די קינדער פֿון גֵרשוֹן‪,‬‬ ‫טאָן‪ ,‬אַזױ מוז ער טאָן‪ ,‬לױט דעם דין‬
‫לױט זײער דינסט‪.‬‬ ‫פֿון זײַן נזירשאַפֿט‪.‬‬
‫‪ 8‬און פֿיר װעגן און אַכט רינדער‬ ‫‪ 22‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬
‫האָט ער געגעבן צו די קינדער פֿון‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫מררי‪ ,‬לױט זײער דינסט אונטער דער‬ ‫ָ‬ ‫‪ 23‬רעד צו אַהר ֹנען און צו זײַנע זין‪,‬‬
‫האַנט פֿון איתָ מָר דעם זון פֿון אַהרן‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַזױ זאָלט איר בענטשן‬
‫דעם כּ ֹהן‪.‬‬ ‫די קינדער פֿון ישׂראל; זאָגט צו זײ‪:‬‬
‫‪ 9‬אָבער צו די קינדער פֿון קהָת‬ ‫‪ 24‬גאָט זאָל דיך בענטשן‪ ,‬און דיך‬
‫האָט ער גאָרנישט געגעבן‪ ,‬װאָרום‬ ‫היטן!‬
‫דער דינסט פֿון די הײליקע זאַכן איז‬ ‫‪ 25‬גאָט זאָל דערלײַכטן זײַן פּנים צו‬
‫געװען אױף זײ; אױפֿן אַקסל האָבן זײ‬ ‫דיר‪ ,‬און דיך לײַטזעליקן!‬
‫געדאַרפֿט טראָגן‪.‬‬ ‫‪ 26‬גאָט זאָל אױפֿהײבן זײַן פּנים צו‬
‫‪ 10‬און די פֿירשטן האָבן געבראַכט די‬ ‫דיר‪ ,‬און דיר באַשערן שלום!‬
‫באַנײַונג פֿון מזבח אין דעם טאָג װאָס‬ ‫‪ 27‬און זײ זאָלן אַרױפֿטאָן מײַן נאָמען‬
‫ער איז געזאַלבט געװאָרן – די פֿירשטן‬ ‫אױף די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און איך‬
‫האָבן געבראַכט זײער קרבן פֿאַר דעם‬ ‫װעל זײ בענטשן‪.‬‬
‫מזבח‪.‬‬ ‫און עס איז געװען‪ ,‬אין דעם‬
‫‪ 11‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬
‫צו אײן פֿירשט ַא טאָג‪ ,‬צו אײן פֿירשט‬
‫טאָג װאָס משה האָט געענדיקט‬
‫אױפֿשטעלן דעם מִשכּן‪ ,‬און האָט אים‬
‫‪7‬‬
‫ַא טאָג‪ ,‬זאָלן זײ ברענגען זײער קרבן‬ ‫געזאַלבט‪ ,‬און אים געהײליקט מיט‬
‫פֿאַר דער באַנײַאונג פֿון מזבח‪.‬‬ ‫אַלע זײַנע כּלים‪ ,‬און דעם מזבח מיט‬
‫‪ 12‬און דער װאָס האָט געבראַכט זײַן‬ ‫אַלע זײַנע כּלים – אַז ער האָט זײ‬
‫קרבן דעם ערשטן טאָג איז געװען‬ ‫געזאַלבט און זײ געהײליקט‪,‬‬
‫נַחשוֹן דער זון פֿון עַמינָדָ בֿן‪ ,‬פֿון שבֿט‬ ‫‪ 2‬האָבן גענענט די פֿירשטן פֿון‬
‫יהודה‪.‬‬ ‫ישׂראל‪ ,‬די הױפּט פֿון זײערע‬
‫‪209‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪7:13—7:37‬‬
‫זיבעציק שֶקל‪ ,‬אױפֿן הײליקן שֶקל;‬ ‫‪ 13‬און זײַן קרבן איז געװען‪ :‬אײן‬
‫בײדע פֿול מיט זעמלמעל פֿאַרמֵשט מיט‬ ‫זילבערנע שיסל װאָס איר װאָג איז‬
‫אײל‪ ,‬פֿאַר ַא שפּײַזאָפּפֿער;‬ ‫געװען הונדערט און דרײַסיק שֶקל‪,‬‬
‫‪ 26‬אײן גילדערנע שאָל פֿון צען‬ ‫אײן זילבערנער שפּרענגבעקן פֿון‬
‫שֶקל‪ ,‬פֿול מיט װײַרױך;‬ ‫זיבעציק שֶקל‪ ,‬אױפֿן הײליקן שֶקל;‬
‫‪ 27‬אײן יונגער אָקס‪ ,‬אײן װידער‪,‬‬ ‫בײדע פֿול מיט זעמלמעל פֿאַרמישט‬
‫אײן שעפּס ַא יאָריקער‪ ,‬פֿאַר ַא‬ ‫מיט אײל‪ ,‬פֿאַר ַא שפּײַזאָפּפֿער;‬
‫בראַנדאָפּפֿער;‬ ‫‪ 14‬אײן גילדערנע שאָל פֿון צען‬
‫‪ 28‬אײן ציגנבאָק פֿאַר ַא זינדאָפּפֿער;‬ ‫שֶקל‪ ,‬פֿול מיט װײַרױך;‬
‫‪ 29‬און פֿאַר ַא פֿרידאָפּפֿער‪ ,‬צװײ‬ ‫‪ 15‬אײן יונגער אָקס‪ ,‬אײן װידער‪,‬‬
‫רינדער‪ ,‬פֿינף װידערס‪ ,‬פֿינף בעק‪,‬‬ ‫אײן שעפּס ַא יאָריקער‪ ,‬פֿאַר ַא‬
‫פֿינף שעפּסן יאָריקע‪ .‬דאָס איז דער‬ ‫בראַנדאָפּפֿער;‬
‫קרבן פֿון אֶליאָ ֿב דעם זון פֿון חלונען‪.‬‬ ‫‪ 16‬אײן ציגנבאָק פֿאַר ַא זינדאָפּפֿער;‬
‫‪ 30‬אױפֿן פֿירטן טאָג‪ ,‬דער פֿירשט‬ ‫‪ 17‬און פֿאַר ַא פֿרידאָפּפֿער‪ ,‬צװײ‬
‫פֿון די קינדער פֿון ראובֿן‪ ,‬אֶליצור דער‬ ‫רינדער‪ ,‬פֿינף װידערס‪ ,‬פֿינף בעק‪,‬‬
‫זון פֿון שדֵ יאורן‪.‬‬ ‫פֿינף שעפּסן יאָריקע‪ .‬דאָס איז דער‬
‫קרבן פֿון נַחשוֹן דעם זון פֿון עַמינָדָ בֿן‪.‬‬
‫‪ 31‬זײַן קרבן איז געװען‪ :‬אײן‬ ‫‪ 18‬אױפֿן צװײטן טאָג האָט געבראַכט‬
‫זילבערנע שיסל װאָס איר װאָג איז‬ ‫נתַ נאֵל דער זון פֿון צוֹעַרן‪ ,‬דער פֿירשט‬
‫געװען הונדערט און דרײַסיק שֶקל‪,‬‬ ‫שׂכָר‪.‬‬
‫פֿון י ִשׂ ָ‬
‫אײן זילבערנער שפּרענגבעקן פֿון‬ ‫‪ 19‬ער האָט געבראַכט פֿאַר זײַן קרבן‬
‫זיבעציק שֶקל‪ ,‬אױפֿן הײליקן שֶקל;‬ ‫אײן זילבערנע שיסל װאָס איר װאָג‬
‫בײדע פֿול מיט זעמלמעל פֿאַרמישט‬ ‫איז געװען הונדערט און דרײַסיק‬
‫מיט אײל‪ ,‬פֿאַר ַא שפּײַזאָפּפֿער;‬ ‫שֶקל‪ ,‬אײן זילבערנעם שפּרענגבעקן‬
‫‪ 32‬אײן גילדערנע שאָל פֿון צען‬ ‫פֿון זיבעציק שֶקל‪ ,‬אױפֿן הײליקן שֶקל;‬
‫שֶקל‪ ,‬פֿול מיט װײַרױך;‬ ‫בײדע פֿול מיט זעמלמעל פֿאַרמישט‬
‫‪ 33‬אײן יונגער אָקס‪ ,‬אײן װידער‪,‬‬ ‫מיט אײל‪ ,‬פֿאַר ַא שפּײַזאָפּפֿער;‬
‫אײן שעפּס ַא יאָריקער‪ ,‬פֿאַר ַא‬ ‫‪ 20‬אײן גילדערנע שאָל פֿון צען‬
‫בראַנדאָפּפֿער;‬ ‫שֶקל‪ ,‬פֿול מיט װײַרױך;‬
‫‪ 34‬אײן ציגנבאָק פֿאַר ַא זינדאָפּפֿער;‬ ‫‪ 21‬אײן יונגן אָקס‪ ,‬אײן װידער‪,‬‬
‫‪ 35‬און פֿאַר ַא פֿרידאָפּפֿער‪ ,‬צװײ‬ ‫אײן שעפּס ַא יאָריקן‪ ,‬פֿאַר ַא‬
‫רינדער‪ ,‬פֿינף װידערס‪ ,‬פֿינף בעק‪,‬‬ ‫בראַנדאָפּפֿער;‬
‫פֿינף שעפּסן יאָריקע‪ .‬דאָס איז דער‬ ‫‪ 22‬אײן ציגנבאָק פֿאַר ַא זינדאָפּפֿער;‬
‫קרבן פֿון אֶליצור דעם זון פֿון שדֵ יאורן‪.‬‬ ‫‪ 23‬און פֿאַר ַא פֿרידאָפּפֿער‪ ,‬צװײ‬
‫‪ 36‬אױפֿן פֿינפֿטן טאָג‪ ,‬דער פֿירשט‬ ‫רינדער‪ ,‬פֿינף װידערס‪ ,‬פֿינף בעק‪,‬‬
‫פֿון די קינדער פֿון שמעון‪ ,‬שלומיאֵל‬ ‫פֿינף שעפּסן יאָריקע‪ .‬דאָס איז דער‬
‫דער זון פֿון צורישַדָ ין‪.‬‬ ‫קרבן פֿון נתַ נאֵל דעם זון פֿון צוֹעַרן‪.‬‬
‫‪ 37‬זײַן קרבן איז געװען‪ :‬אײן‬ ‫‪ 24‬אױפֿן דריטן טאָג‪ ,‬דער פֿירשט פֿון‬
‫זילבערנע שיסל װאָס איר װאָג איז‬ ‫די קינדער פֿון זבֿולון‪ ,‬אֶליאָ ֿב דער זון‬
‫געװען הונדערט און דרײַסיק שֶקל‪,‬‬ ‫פֿון חלוֹנען‪.‬‬
‫אײן זילבערנער שפּרענגבעקן פֿון‬ ‫‪ 25‬זײַן קרבן איז געװען‪ :‬אײן‬
‫זיבעציק שֶקל‪ ,‬אױפֿן הײליקן שֶקל;‬ ‫זילבערנע שיסל װאָס איר װאָג איז‬
‫בײדע פֿול מיט זעמלמעל פֿאַרמישט‬ ‫געװען הונדערט און דרײַסיק שֶקל‪,‬‬
‫מיט אײל‪ ,‬פֿאַר ַא שפּײַזאָפּפֿער‪:‬‬ ‫אײן זילבערנער שפּרענגבעקן פֿון‬
‫‪7:38—7:63‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪210‬‬
‫‪ 51‬אײן יונגער אָקס‪ ,‬אײן װידער‪,‬‬ ‫‪ 38‬אײן גילדערנע שאָל פֿון צען‬
‫אײן שעפּס ַא יאָריקער‪ ,‬פֿאַר ַא‬ ‫שֶקל‪ ,‬פֿול מיט װײַרױך;‬
‫בראַנדאָפּפֿער;‬ ‫‪ 39‬אײן יונגער אָקס‪ ,‬אײן װידער‪,‬‬
‫‪ 52‬אײן ציגנבאָק פֿאַר ַא זינדאָפּפֿער;‬ ‫אײן שעפּס ַא יאָריקערער פֿאַר ַא‬
‫‪ 53‬און פֿאַר ַא פֿרידאָפּפֿער‪ ,‬צװײ‬ ‫בראַנדאָפּפֿער;‬
‫רינדער‪ ,‬פֿינף װידערס‪ ,‬פֿינף בעק‪,‬‬ ‫‪ 40‬אײן ציגנבאָק פֿאַר ַא זינדאָפּפֿער;‬
‫דאָס איז‬ ‫פֿינף שעפּסן יאָריקע‪.‬‬ ‫‪ 41‬און פֿאַר ַא פֿרידאָפּפֿער‪ ,‬צװײ‬
‫שמָע דעם זון פֿון‬ ‫דער קרבן פֿון אֶלי ָ‬ ‫רינדער‪ ,‬פֿינף װידערס‪ ,‬פֿינף בעק‪,‬‬
‫עַמיהודן‪.‬‬ ‫דאָס איז‬ ‫פֿינף שעפּסן יאָריקע‪.‬‬
‫‪ 54‬אױפֿן אַכטן טאָג‪ ,‬דער פֿירשט פֿון‬ ‫דער קרבן פֿון שלומיאֵל דעם זון פֿון‬
‫די קינדער פֿון מנשה‪ ,‬גַמליאֵל דער זון‬ ‫צורישַדָ ין‪.‬‬
‫פֿון פּדָ הצורן‪.‬‬ ‫‪ 42‬אױפֿן זעקסטן טאָג‪ ,‬דער פֿירשט‬
‫‪ 55‬זײַן קרבן איז געװען‪ :‬אײן‬ ‫פֿון די קינדער פֿון גָד‪ ,‬אֶליָסָף דער זון‬
‫זילבערנע שיסל װאָס איר װאָג איז‬ ‫פֿון דְ עואֵלן‪.‬‬
‫געװען הונדערט און דרײַסיק שֶקל‪,‬‬ ‫‪ 43‬זײַן קרבן איז געװען‪ :‬אײן‬
‫אײן זילבערנער שפּרענגבעקן פֿון‬ ‫זילבערנע שיסל װאָס איר װאָג איז‬
‫זיבעציק שֶקל‪ ,‬אױפֿן הײליקן שֶקל;‬ ‫געװען הונדערט און דרײַסיק שֶקל‪,‬‬
‫בײדע פֿול מיט זעמלמעל פֿאַרמישט‬ ‫אײן זילבערנער שפּרענגבעקן פֿון‬
‫מיט אײל‪ ,‬פֿאַר ַא שפּײַזאָפּפֿער;‬ ‫זיבעציק שֶקל‪ ,‬אױפֿן הײליקן שֶקל;‬
‫‪ 56‬אײן גילדערנע שאָל פֿון צען‬ ‫בײדע פֿול מיט זעמלמעל פֿאַרמישט‬
‫שֶקל‪ ,‬פֿול מיט װײַרױך;‬ ‫מיט אײל‪ ,‬פֿאַר ַא שפּײַזאָפּפֿער;‬
‫בראַנדאָפּפֿער;‬
‫‪ 58‬אײן ציגנבאָק פֿאַר ַא זינדאָפּפֿער;‬ ‫‪ 45‬אײן יונגער אָקס‪ ,‬אײן װידער‪,‬‬
‫‪ 59‬און פֿאַר ַא פֿרידאָפּפֿער‪ ,‬צװײ‬ ‫אײן שעפּס ַא יאָריקער‪ ,‬פֿאַר ַא‬
‫רינדער‪ ,‬פֿינף װידערס‪ ,‬פֿינף בעק‪,‬‬ ‫בראַנדאָפּפֿער;‬
‫דאָס איז‬ ‫פֿינף שעפּסן יאָריקע‪.‬‬ ‫‪ 46‬אײן ציגנבאָק פֿאַר ַא זינדאָפּפֿער;‬
‫דער קרבן פֿון גַמליאֵל דעם זון פֿון‬ ‫‪ 47‬און פֿאַר ַא פֿרידאָפּפֿער‪ ,‬צװײ‬
‫פּדָ הצורן‪.‬‬ ‫רינדער‪ ,‬פֿינף װידערס‪ ,‬פֿינף בעק‪,‬‬
‫‪ 60‬אױפֿן נײַנטן טאָג‪ ,‬דער פֿירשט פֿון‬ ‫פֿינף שעפּסן יאָריקע‪ .‬דאָס איז דער‬
‫די קינדער פֿון בנימין‪ ,‬אַבֿידָ ן דער זון‬ ‫קרבן פֿון אֶליָסָף דעם זון פֿון דְ עואֵלן‪.‬‬
‫פֿון גִדעוֹנין‪.‬‬ ‫‪ 48‬אױפֿן זיבעטן טאָג‪ ,‬דער פֿירשט‬
‫‪ 61‬זײַן קרבן איז געװען‪ :‬אײן‬ ‫שמָע‬‫פֿון די קינדער פֿון אפֿרים‪ ,‬אֶלי ָ‬
‫זילבערנע שיסל װאָס איר װאָג איז‬ ‫דער זון פֿון עַמיהודן‪.‬‬
‫געװען הונדערט און דרײַסיק שֶקל‪,‬‬ ‫‪ 49‬זײַן קרבן איז געװען‪ :‬אײן‬
‫אײן זילבערנער שפּרענגבעקן פֿון‬ ‫זילבערנע שיסל װאָס איר װאָג איז‬
‫זיבעציק שֶקל‪ ,‬אױפֿן הײליקן שֶקל;‬ ‫געװען הונדערט און דרײַסיק שֶקל‪,‬‬
‫בײדע פֿול מיט זעמלמעל פֿאַרמישט‬ ‫אײן זילבערנער שפּרענגבעקן פֿון‬
‫מיט אײל‪ ,‬פֿאַר ַא שפּײַזאָפּפֿער;‬ ‫זיבעציק שֶקל‪ ,‬אױפֿן הײליקן שֶקל;‬
‫‪ 62‬אײן גילדערנע שאָל פֿון צען‬ ‫בײדע פֿול מיט זעמלמעל פֿאַרמישט‬
‫שֶקל‪ ,‬פֿול מיט װײַרױך;‬ ‫מיט אײל‪ ,‬פֿאַר ַא שפּײַזאָפּפֿער;‬
‫‪211‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪7:64—7:87‬‬
‫‪ 76‬אײן ציגנבאָק פֿאַר ַא זינדאָפּפֿער;‬ ‫בראַנדאָפּפֿער;‬

‫‪ 77‬און פֿאַר ַא פֿרידאָפּפֿער‪ ,‬צװײ‬ ‫‪ 64‬אײן ציגנבאָק פֿאַר ַא זינדאָפּפֿער;‬
‫רינדער‪ ,‬פֿינף װידערס‪ ,‬פֿינף בעק‪,‬‬ ‫‪ 65‬און פֿאַר ַא פֿרידאָפּפֿער‪ ,‬צװײ‬
‫פֿינף שעפּסן יאָריקע‪ .‬דאָס איז דער‬ ‫רינדער‪ ,‬פֿינף װידערס‪ ,‬פֿינף בעק‪,‬‬
‫ָכרנען‪.‬‬‫קרבן פֿון פּגעִיאֵל דעם זון פֿון ע ָ‬ ‫פֿינף שעפּסן יאָריקע‪ .‬דאָס איז דער‬
‫‪ 78‬אױפֿן צװעלפֿטן טאָג‪ ,‬דער‬ ‫קרבן פֿון אַבֿידָ ן דעם זון פֿון גִדעוֹנין‪.‬‬
‫פֿירשט פֿון די קינדער פֿון נפֿתָּ לי‪,‬‬ ‫‪ 66‬אױפֿן צענטן טאָג‪ ,‬דער פֿירשט‬
‫אַחירע דער זון פֿון עֵינָנען‪.‬‬
‫ַ‬ ‫פֿון די קינדער פֿון דָ ן‪ ,‬אַחיעזר דער זון‬
‫‪ 79‬זײַן קרבן איז געװען‪ :‬אײן‬ ‫פֿון עַמישַדָ ין‪.‬‬
‫זילבערנע שיסל װאָס איר װאָג איז‬ ‫‪ 67‬זײַן קרבן איז געװען‪ :‬אײן‬
‫געװען הונדערט און דרײַסיק שֶקל‪,‬‬ ‫זילבערנע שיסל װאָס איר װאָג איז‬
‫אײן זילבערנער שפּרענגבעקן פֿון‬ ‫געװען הונדערט און דרײַסיק שֶקל‪,‬‬
‫זיבעציק שֶקל‪ ,‬אױפֿן הײליקן שֶקל;‬ ‫אײן זילבערנער שפּרענגבעקן פֿון‬
‫בײדע פֿול מיט זעמלמעל פֿאַרמישט‬ ‫זיבעציק שֶקל‪ ,‬אױפֿן הײליקן שֶקל;‬
‫מיט אײל‪ ,‬פֿאַר ַא שפּײַזאָפּפֿער;‬ ‫בײדע פֿול מיט זעמלמעל פֿאַרמישט‬
‫‪ 80‬אײן גילדערנע שאָל פֿון צען‬ ‫מיט אײל‪ ,‬פֿאַר ַא שפּײַזאָפּפֿער;‬
‫שֶקל‪ ,‬פֿול מיט װײַרױך;‬ ‫‪ 68‬אײן גילדערנע שאָל פֿון צען‬
‫‪ 81‬אײן יונגער אָקס‪ ,‬אײן װידער‪,‬‬ ‫שֶקל‪ ,‬פֿול מיט װײַרױך;‬
‫אײן שעפּס ַא יאָריקער‪ ,‬פֿאַר ַא‬ ‫‪ 69‬אײן יונגער אָקס‪ ,‬אײן װידער‪,‬‬
‫בראַנדאָפּפֿער;‬ ‫אײן שעפּס ַא יאָריקער‪ ,‬פֿאַר ַא‬
‫‪ 82‬אײן ציגנבאָק פֿאַר ַא זינדאָפּפֿער;‬ ‫בראַנדאָפּפֿער;‬
‫‪ 83‬און פֿאַר ַא פֿרידאָפּפֿער‪ ,‬צװײ‬ ‫‪ 70‬אײן ציגנבאָק פֿאַר ַא זינדאָפּפֿער;‬
‫רינדער‪ ,‬פֿינף װידערס‪ ,‬פֿינף בעק‪,‬‬ ‫‪ 71‬און פֿאַר ַא פֿרידאָפּפֿער‪ ,‬צװײ‬
‫פֿינף שעפּסן יאָריקע‪ .‬דאָס איז דער‬ ‫רינדער‪ ,‬פֿינף װידערס‪ ,‬פֿינף בעק‪,‬‬
‫אַחירע דעם זון פֿון עֵינָנען‪.‬‬‫ַ‬ ‫קרבן פֿון‬ ‫דאָס איז‬ ‫פֿינף שעפּסן יאָריקע‪.‬‬
‫‪ 84‬דאָס איז געװען די באַנײַאונג פֿון‬ ‫דער קרבן פֿון אַחיעזר דעם זון פֿון‬
‫דעם מזבח‪ ,‬אין דעם טאָג װאָס ער איז‬ ‫עַמישַדָ ין‪.‬‬
‫געזאַלבט געװאָרן‪ ,‬פֿון די פֿירשטן פֿון‬ ‫‪ 72‬אױפֿן עלפֿטן טאָג‪ ,‬דער פֿירשט‬
‫ישׂראל‪ :‬צװעלף זילבערנע שיסלען‪,‬‬ ‫פֿון די קינדער פֿון אָשר‪ ,‬פּגעִיאֵל דער‬
‫צװעלף זילבערנע שפּרענגבעקנס‪,‬‬ ‫ָכרנען‪.‬‬‫זון פֿון ע ָ‬
‫צװעלף גילדערנע שאָלן;‬ ‫‪ 73‬זײַן קרבן איז געװען‪ :‬אײן‬
‫‪ 85‬איטלעכע שיסל הונדערט און‬ ‫זילבערנע שיסל װאָס איר װאָג איז‬
‫דרײַסיק שֶקל זילבער‪ ,‬און איטלעכער‬ ‫געװען הונדערט און דרײַסיק שֶקל‪,‬‬
‫שפּרענגבעקן זיבעציק; דאָס גאַנצע‬ ‫אײן זילבערנער שפּרענגבעקן פֿון‬
‫זילבער פֿון די כּלים‪ ,‬צװײ טױזנט און‬ ‫זיבעציק שֶקל‪ ,‬אױפֿן הײליקן שֶקל;‬
‫פֿיר הונדערט‪ ,‬אױפֿן הײליקן שֶקל‪.‬‬ ‫בײדע פֿול מיט זעמלמעל פֿאַרמישט‬
‫‪ 86‬צװעלף גילדערנע שאָלן פֿול מיט‬ ‫מיט אײל‪ ,‬פֿאַר ַא שפּײַזאָפּפֿער;‬
‫װײַרױך‪ ,‬צו צען‪ ,‬צו צען שֶקל ַא שאָל‪,‬‬ ‫‪ 74‬אײן גילדערנע שאָל פֿון צען‬
‫אױפֿן הײליקן שֶקל; דאָס גאַנצע גאָלד‬ ‫שֶקל‪ ,‬פֿול מיט װײַרױך;‬
‫פֿון די שאָלן‪ ,‬הונדערט און צװאַנציק‪.‬‬ ‫‪ 75‬און אלעזר דער זון פֿון אהרנען‬
‫‪ 87‬אַלע רינדער פֿאַר בראַנדאָפּפֿער‪:‬‬ ‫איז געשטאָרבן‪ ,‬און מע האָט אים‬
‫צװעלף אָקסן; װידערס צװעלף;‬ ‫באַגראָבן אױף דעם בערגל פֿון זײַן זון‬
‫שעפּסן יאָריקע צװעלף‪ ,‬מיט זײער‬ ‫פּינחסן‪ ,‬װאָס איז אים געגעבן געװאָרן‬
‫שפּײַזאָפּפֿער‪ ,‬און ציגנבעק צװעלף‪,‬‬ ‫אין דעם געבערג פֿון אפֿרים‪.‬‬
‫‪7:88—8:17‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪212‬‬
‫‪ 8‬און זײ זאָלן נעמען ַא יונגען‬ ‫פֿאַר זינדאָפּפֿער‪.‬‬

‫אָקס‪ ,‬און דאָס שפּײַזאָפּפֿער דערצו פֿון‬ ‫‪ 88‬און אַלע רינדער פֿאַר‬
‫זעמלמעל פֿאַרמישט מיט אײל; און ַא‬ ‫פֿרידאָפּפֿער‪ :‬פֿיר און צװאַנציק‬
‫צװײטן יונגן אָקס זאָלסטו נעמען פֿאַר‬ ‫אָקסן; װידערס זעכציק‪ ,‬בעק זעכציק‪,‬‬
‫ַא זינדאָפּפֿער‪.‬‬ ‫שעפּסן יאָריקע זעכציק‪ .‬דאָס איז‬
‫‪ 9‬און זאָלסט מאַכן גענענען די‬ ‫געװען די באַנײַאונג פֿון דעם מזבח‬
‫ל ִוי ִים פֿאַרן אוֹהל‪-‬מוֹעד; און זאָלסט‬ ‫נאָך דעם װי ער איז געזאַלבט געװאָרן‪.‬‬
‫אײַנזאַמלען די גאַנצע עדה פֿון די‬ ‫‪ 89‬און אַז משה איז געקומען אין‬
‫קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫אוֹהל‪-‬מוֹעד כּדי גאָט זאָל רעדן מיט‬
‫‪ 10‬און זאָלסט מאַכן גענענען די‬ ‫אים‪ ,‬האָט ער געהערט דעם קָול רעדן‬
‫ל ִוי ִים פֿאַר גאָט‪ ,‬און די קינדער פֿון‬ ‫צו אים פֿון איבער דעם דעק װאָס אױפֿן‬
‫ישׂראל זאָלן אָנלענען זײערע הענט‬ ‫אָרון פֿון געזעץ‪ ,‬פֿון צװישן די צװײ‬
‫אױף די ל ִוי ִים‪.‬‬ ‫כּרובֿים; אַזױ האָט ער גערעדט צו אים‪.‬‬
‫‪ 11‬און אַהרן זאָל אױפֿהײבן די ל ִוי ִים‬
‫אַן אױפֿהײבונג פֿאַר גאָט פֿון די‬
‫קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬כּדי זײ זאָלן זײַן‬ ‫בהַ עֲ לוֹתְ ֳך‬
‫אױף צו דינען דעם דינסט פֿון גאָט‪.‬‬
‫‪ 12‬און די ל ִוי ִים זאָלן אָנלענען‬
‫זײערע הענט אױפֿן קאָפּ פֿון די אָקסן;‬
‫‪ 2‬רעד צו אַהר ֹנען און זאָלסט זאָגן צו‬
‫‪8‬‬
‫און מאַך אײנעם ַא זינדאָפּפֿער און‬
‫אײנעם ַא בראַנדאָפּפֿער צו גאָט‪ ,‬מכפּר‬ ‫אים‪ :‬אַז דו צינדסט אָן די ליכט זאָלן‬
‫צו זײַן אױף די ל ִוי ִים‪.‬‬ ‫די זיבן רערלעך לײַכטן פֿאָרנט צו פֿון‬
‫‪ 13‬און זאָלסט שטעלן די ל ִוי ִים פֿאַר‬ ‫דער מנוֹרה‪.‬‬
‫אַהר ֹנען און פֿאַר זײַנע זין‪ ,‬און זײ‬ ‫‪ 3‬און אַהרן האָט אַזױ געטאָן‪ :‬ער‬
‫אױפֿהײבן אַן אױפֿהײבונג צו גאָט‪.‬‬ ‫האָט אָנגעצונדן די רערלעך פֿאָרנט צו‬
‫‪ 14‬און זאָלסט אָפּשײדן די ל ִוי ִים פֿון‬ ‫פֿון דער מנוֹרה‪ ,‬אַזױ װי גאָט האָט‬
‫צװישן די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און די‬ ‫באַפֿױלן משהן‪.‬‬
‫ל ִוי ִים זאָלן געהערן צו מיר‪.‬‬ ‫‪ 4‬און אַזױ איז געװען די אַרבעט פֿון‬
‫‪ 15‬און דערנאָך זאָלן קומען די ל ִוי ִים‬ ‫דער מנוֹרה‪ :‬געהאַמערט פֿון גאָלד; ביז‬
‫צו באַדינען דעם אוֹהל‪-‬מוֹעד; און‬ ‫אױף איר פֿוסגעשטעל‪ ,‬ביז אױף אירע‬
‫זאָלסט זײ רײניקן‪ ,‬און זײ אױפֿהײבן‬ ‫בלומען‪ ,‬איז זי געװען געהאַמערט;‬
‫אַן אױפֿהײבונג‪.‬‬ ‫אַזױ װי די זעונג װאָס גאָט האָט‬
‫‪ 16‬װאָרום אָפּגעגעבן זײַנען זײ‬ ‫באַװיזן משהן‪ ,‬אַזױ האָט ער געמאַכט‬
‫אָפּגעגעבן צו מיר פֿון צװישן די‬ ‫די מנוֹרה‪.‬‬
‫קינדער פֿון ישׂראל; אָנשטאָט‬ ‫‪ 5‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬
‫איטלעכן װאָס עפֿנט דעם טראַכט‪,‬‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫איטלעכן בכָור פֿון די קינדער פֿון‬ ‫‪ 6‬נעם די ל ִוי ִים פֿון צװישן די קינדער‬
‫ישׂראל‪ ,‬האָב איך זײ גענומען פֿאַר‬ ‫פֿון ישׂראל‪ ,‬און זאָלסט זײ רײניקן‪.‬‬
‫מיר‪.‬‬ ‫‪ 7‬און אַזױ זאָלסטו טאָן צו זײ‪ ,‬זײ צו‬
‫‪ 17‬װאָרום צו מיר געהערט‬ ‫רײניקן‪ :‬שפּריץ אױף זײ װאַסער פֿון‬
‫איטלעכער בכָור צװישן די קינדער‬ ‫רײניקונג‪ ,‬און זײ זאָלן אַריבערפֿירן ַא‬
‫פֿון ישׂראל‪ ,‬פֿון ַא מענטשן אָדער פֿון‬ ‫גאָלמעסער איבער זײער גאַנצן לײַב‪,‬‬
‫ַא בהמה; אין דעם טאָג װאָס איך האָב‬ ‫און װאַשן זײערע קלײדער‪ ,‬און זיך‬
‫דערשלאָגן אַלע בכוֹרים אין לאַנד‬ ‫רײניקן‪.‬‬
‫‪213‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪8:18—9:10‬‬
‫היטונג‪ ,‬אָבער קײן דינסט זאָל ער מער‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬האָב איך זײ געהײליקט צו‬ ‫מ ַ‬
‫ניט דינען‪ .‬אַזױ זאָלסטו טאָן מיט די‬ ‫מיר‪.‬‬
‫ל ִוי ִים אין זײערע היטונגען‪.‬‬ ‫‪ 18‬און איך האָב גענומען די ל ִוי ִים‬
‫און גאָט האָט גערעדט צו משהן‬ ‫אָנשטאָט אַלע בכוֹרים צװישן די‬
‫אין מדבר סינַי‪ ,‬אין צװײטן יאָר‬
‫נאָך זײער אַרױסגײן פֿון לאַנד מ ַ‬
‫‪9‬‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫‪ 19‬און איך האָב געגעבן די ל ִוי ִים‬
‫אין ערשטן חוֹדש‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫אָפּגעגעבענע צו אַהר ֹנען און צו זײַנע‬
‫‪ 2‬די קינדער פֿון ישׂראל זאָלן מאַכן‬ ‫קינדער פֿון צװישן די קינדער פֿון‬
‫דעם קָרבן‪-‬פּסח אין זײַן געשטעלטער‬ ‫ישׂראל‪ ,‬צו דינען דעם דינסט פֿון די‬
‫צײַט‪.‬‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל אין אוֹהל‪-‬מוֹעד‪,‬‬
‫‪ 3‬אין פֿערצנטן טאָג פֿון דעם‬ ‫און מכפּר צו זײַן אױף די קינדער פֿון‬
‫דאָזיקן חוֹדש קעגן אָװנט‪ ,‬אין זײַן‬ ‫ישׂראל‪ ,‬כּדי עס זאָל ניט זײַן צװישן‬
‫געשטעלטער צײַט זאָלט איר אים‬ ‫די קינדער פֿון ישׂראל ַא פּלאָג‪ ,‬אַז די‬
‫מאַכן; לױט אַלע זײַנע דינים און לױט‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל װעלן גענענען צום‬
‫אַלע זײַנע געזעצן זאָלט איר אים‬ ‫הײליקטום‪.‬‬
‫מאַכן‪.‬‬ ‫‪ 20‬און משה און אַהרן און די גאַנצע‬
‫‪ 4‬האָט משה גערעדט צו די קינדער‬ ‫עדה פֿון די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬
‫פֿון ישׂראל‪ ,‬צו מאַכן דעם קָרבן‪-‬פּסח‪.‬‬ ‫אַזױ געטאָן צו די ל ִוי ִים; אַזױ װי אַלץ‬
‫‪ 5‬און זײ האָבן געמאַכט דעם‬ ‫װאָס גאָט האָט באַפֿױלן משהן װעגן די‬
‫קָרבן‪-‬פּסח אין ערשטן חוֹדש‪ ,‬אין‬ ‫ל ִוי ִים‪ ,‬אַזױ האָבן די קינדער פֿון ישׂראל‬
‫פֿערצנטן טאָג פֿון חוֹדש קעגן אָװנט‪,‬‬ ‫צו זײ געטאָן‪.‬‬
‫אין מדבר סינַי; אַזױ װי אַל װאָס גאָט‬ ‫‪ 21‬און די ל ִוי ִים האָבן זיך גערײניקט‪,‬‬
‫האָט באַפֿױלן משהן‪ ,‬אַזױ האָבן די‬ ‫און האָבן געװאַשן זײערע קלײדער;‬
‫קינדער פֿון ישׂראל געטאָן‪.‬‬ ‫און אַהרן האָט זײ אױפֿגעהײבן אַן‬
‫‪ 6‬אָבער עס זײַנען געװען מענער‬ ‫אױפֿהײבונג פֿאַר גאָט‪ ,‬און אַהרן האָט‬
‫װאָס זײַנען געװען אומרײן פֿון דעם‬ ‫מכפּר געװען אױף זײ‪ ,‬כּדי זײ צו‬
‫טױטן לײַב פֿון ַא מענטשן‪ ,‬און זײ האָבן‬ ‫רײניקן‪.‬‬
‫ניט געקענט מאַכן דעם קָרבן‪-‬פּסח אין‬ ‫‪ 22‬און דערנאָך זײַנען געקומען די‬
‫יענעם טאָג; האָבן זײ גענענט פֿאַר‬ ‫ל ִוי ִים צו דינען זײער דינסט אין‬
‫משהן און פֿאַר אַהר ֹנען אין יענעם טאָג‪.‬‬ ‫אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬אונטער אַהר ֹנען און‬
‫‪ 7‬און יענע מענער האָבן צו אים‬ ‫אונטער זײַנע זין; אַזױ װי גאָט האָט‬
‫געזאָגט‪ :‬מיר זײַנען אומרײן פֿון דעם‬ ‫באַפֿױלן משהן װעגן די ל ִוי ִים‪ ,‬אַזױ‬
‫טױטן לײַב פֿון ַא מענטשן; פֿאַר װאָס‬ ‫האָבן זײ צו זײ געטאָן‪.‬‬
‫זאָלן מיר געמינערט װערן‪ ,‬ניט מקרי ֿב‬ ‫‪ 23‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬
‫צו זײַן דעם קרבן פֿון גאָט אין זײַן‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫געשטעלטער צײַט צװישן די קינדער‬ ‫‪ 24‬דאָס איז װעגן די ל ִוי ִים‪ :‬פֿון פֿינף‬
‫פֿון ישׂראל?‬ ‫און צװאַנציק יאָר אַלט און העכער זאָל‬
‫‪ 8‬האָט משה געזאָגט צו זײ‪ :‬האַרט‪,‬‬ ‫ער קומען צו דינען דעם דינסט ב ַײ דער‬
‫און איך װעל הערן װאָס גאָט װעט‬ ‫אַרבעט פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד‪.‬‬
‫באַפֿעלן װעגן אײַך‪.‬‬ ‫‪ 25‬און נאָך פֿופֿציק יאָר אַלט זאָל ער‬
‫‪ 9‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬ ‫זיך אומקערן פֿון דעם אַרבעטדינסט‪,‬‬
‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫און מער ניט דינען‪.‬‬
‫‪ 10‬רעד צו די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬ ‫‪ 26‬נאָר ער זאָל אונטערהעלפֿן זײַנע‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַז עמיצער אײנער פֿון‬ ‫ברידער אין אוֹהל‪-‬מוֹעד צו היטן די‬
‫‪9:11—10:3‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪214‬‬
‫‪ 18‬לױט דעם מױל פֿון גאָט פֿלעגן‬ ‫אײַך‪ ,‬אָדער פֿון אײַערע קומעדיקע‬
‫צי ִען די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און לױט‬ ‫דוֹרות װעט זײַן אומרײן פֿון ַא טױטן‬
‫דעם מױל פֿון גאָט פֿלעגן זײ לאַגערן;‬ ‫לײַב‪ ,‬אָדער זײַן אין ַא װײַטן װעג‪ ,‬זאָל‬
‫כּל‪-‬זמן דער װאָלקן פֿלעגט רוען אױפֿן‬ ‫ער פֿון דעסטװעגן מאַכן ַא קָרבן‪-‬פּסח‬
‫משכּן‪ ,‬פֿלעגן זײ לאַגערן‪.‬‬ ‫צו גאָט‪.‬‬
‫‪ 19‬און אַז דער װאָלקן האָט זיך‬ ‫‪ 11‬אין צװײטן חוֹדש‪ ,‬אין פֿערצנטן‬
‫פֿאַרלענגערט אױפֿן מִשכּן פֿיל טעג‪,‬‬ ‫טאָג‪ ,‬קעגן אָװנט זאָלן זײ אים מאַכן;‬
‫האָבן די קינדער פֿון ישׂראל געהיט די‬ ‫מיט מצות און ביטערע קרײַטעכער‬
‫היטונג פֿון גאָט‪ ,‬און פֿלעגן ניט צי ִען‪.‬‬ ‫זאָלן זײ אים עסן‪.‬‬
‫‪ 20‬און ַא מאָל פֿלעגט דער װאָלקן‬ ‫‪ 12‬זײ זאָלן ניט איבערלאָזן פֿון אים‬
‫זײַן געצײלטע טעג אױפֿן מִשכּן; לױט‬ ‫ביז אין דער פֿרי‪ ,‬און ַא בײן זאָלן זײ‬
‫דעם מױל פֿון גאָט פֿלעגן זײ לאַגערן‪,‬‬ ‫ניט צעברעכן אין אים; לױט דעם גאַנצן‬
‫און לױט דעם מױל פֿון גאָט פֿלעגן זײ‬ ‫דין פֿון קָרבן‪-‬פּסח זאָלן זײ אים מאַכן‪.‬‬
‫צי ִען‪.‬‬ ‫‪ 13‬אָבער דער מאַן װאָס איז רײן‪ ,‬און‬
‫‪ 21‬און ַא מאָל פֿלעגט זײַן דער‬ ‫אין װעג איז ער ניט‪ ,‬און ער פֿאַרמײַדט‬
‫װאָלקן פֿון אָװנט ביז אין דער פֿרי‪ ,‬און‬ ‫זיך צו מאַכן דעם קָרבן‪-‬פּסח‪ ,‬יענע זעל‬
‫װי דער װאָלקן האָט זיך אױפֿגעהױבן‬ ‫זאָל פֿאַרשניטן װערן פֿון איר פֿאָלק;‬
‫אין דער פֿרי‪ ,‬אַזױ האָבן זײ געצױגן;‬ ‫װײַל ער האָט דעם קרבן פֿון גאָט ניט‬
‫אָדער ַא טאָג מיט ַא נאַכט‪ ,‬און װי דער‬ ‫מקרי ֿב געװען אין זײַן געשטעלטער‬
‫װאָלקן האָט זיך אױפֿגעהױבן‪ ,‬אַזױ‬ ‫צײַט‪ ,‬זאָל יענער מאַן טראָגן זײַן זינד‪.‬‬
‫האָבן זײ געצױגן‪.‬‬ ‫‪ 14‬און אַז ב ַײ אײַך װעט זיך‬
‫אױפֿהאַלטן ַא פֿרעמדער‪ ,‬און ער װעט‬
‫‪ 22‬צי צװײ טעג‪ ,‬צי ַא חוֹדש‪ ,‬צי‬ ‫מאַכן ַא קָרבן‪-‬פּסח צו גאָט‪ ,‬איז‪ ,‬אַזױ‬
‫ַא יאָר – אַז דער װאָלקן האָט זיך‬ ‫װי דער דין פֿון קָרבן‪-‬פּסח און אַזױ‬
‫פֿאַרלענגערט אױפֿן מִשכּן צו רוען‬ ‫װי זײַן געזעץ‪ ,‬אַזױ זאָל ער טאָן; אײן‬
‫אױף אים‪ ,‬פֿלעגן די קינדער פֿון ישׂראל‬ ‫דין זאָל זײַן ב ַײ אײַך אי פֿאַר דעם‬
‫לאַגערן און ניט צי ִען‪ ,‬און װי ער האָט‬ ‫פֿרעמדן‪ ,‬אי פֿאַר דעם אײַנגעבאָרענעם‬
‫זיך אױפֿגעהױבן‪ ,‬פֿלעגן זײ צי ִען‪.‬‬ ‫פֿון לאַנד‪.‬‬
‫‪ 23‬לױט דעם מױל פֿון גאָט פֿלעגן‬ ‫‪ 15‬און אין דעם טאָג װאָס מע האָט‬
‫זײ לאַגערן‪ ,‬און לױט דעם מױל פֿון‬ ‫אױפֿגעשטעלט דעם מִשכּן‪ ,‬האָט דער‬
‫גאָט פֿלעגן זײ צי ִען; זײ האָבן געהיט‬ ‫װאָלקן צוגעדעקט דעם מִשכּן‪ ,‬דאָס‬
‫די היטונג פֿון גאָט‪ ,‬לױט דעם מױל פֿון‬ ‫געצעלט פֿון געזעץ; און אין אָװנט‬
‫גאָט דורך משהן‪.‬‬ ‫פֿלעגט זײַן איבערן מִשכּן אַזױ װי דאָס‬
‫אױסזען פֿון פֿײַער‪ ,‬ביז אין דער פֿרי‪.‬‬
‫‪ 2‬מאַך דיר צװײ זילבערנע‬
‫‪10‬‬ ‫‪ 16‬אַזױ פֿלעגט זײַן תּמיד‪ :‬דער‬
‫װאָלקן פֿלעגט אים צודעקן‪ ,‬און דאָס‬
‫אױסזען פֿון פֿײַער ב ַײ נאַכט‪.‬‬
‫טרומײטן; געהאַמערט זאָלסטו זײ‬ ‫‪ 17‬און װעדליק דער װאָלקן פֿלעגט‬
‫מאַכן; און זײ זאָלן דיר זײַן פֿאַר‬ ‫זיך אױפֿהײבן פֿון איבערן געצעלט‪,‬‬
‫צונױפֿרופֿן די עדה‪ ,‬און פֿאַר מאַכן‬ ‫אַזױ פֿלעגן דערנאָך צי ִען די קינדער‬
‫צי ִען די לאַגערן‪.‬‬ ‫פֿון ישׂראל; און אין דעם אָרט װאָס‬
‫‪ 3‬און אַז מע װעט בלאָזן אין זײ‪ ,‬זאָל‬ ‫דער װאָלקן פֿלעגט דאָרטן רוען‪,‬‬
‫זיך צונױפֿקומען צו דיר די גאַנצע עדה‬ ‫דאָרטן פֿלעגן לאַגערן די קינדער פֿון‬
‫צום אײַנגאַנג פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד‪.‬‬ ‫ישׂראל‪.‬‬
‫‪215‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪10:4—10:25‬‬
‫‪ 14‬און צוערשט האָט געצױגן די פֿאָן‬ ‫‪ 4‬און אױב מע װעט בלאָזן אין‬
‫פֿון דעם לאַגער פֿון די קינדער פֿון‬ ‫אײנעם‪ ,‬זאָלן זיך צונױפֿקומען צו דיר‬
‫יהודה‪ ,‬לױט זײערע מחנות; און איבער‬ ‫די פֿירשטן‪ ,‬די הױפּטלײַט פֿון די‬
‫זײַן מחנה איז געװען נַחשוֹן דער זון פֿון‬ ‫טױזנטן פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫עַמינָדָ בֿן‪.‬‬ ‫‪ 5‬און אַז איר װעט בלאָזן ַא שאַלרוף‪,‬‬
‫‪ 15‬און איבער דער מחנה פֿון דעם‬ ‫זאָלן צי ִען די לאַגערן װאָס לאַגערן צו‬
‫שׂכָר‪ ,‬נתַ נאֵל‬ ‫שבֿט פֿון די קינדער פֿון י ִשׂ ָ‬ ‫מזרח‪.‬‬
‫דער זון פֿון צוֹעַרן‪.‬‬ ‫‪ 6‬און אַז איר װעט בלאָזן ַא צװײטן‬
‫‪ 16‬און איבער דער מחנה פֿון דעם‬ ‫שאַלרוף‪ ,‬זאָלן צי ִען די לאַגערן װאָס‬
‫שבֿט פֿון די קינדער פֿון זבֿולון‪ ,‬אֶליאָ ֿב‬ ‫לאַגערן צו דָ רום; ַא שאַלרוף זאָל מען‬
‫דער זון פֿון חלונען‪.‬‬ ‫בלאָזן פֿאַר זײערע צי ִונגען‪.‬‬
‫‪ 17‬און אַז דער מִשכּן איז‬ ‫‪ 7‬אָבער בײַם אײַנזאַמלען די‬
‫פֿאַנאַנדערגענומען געװאָרן‪ ,‬האָבן‬ ‫אײַנזאַמלונג זאָלט איר בלאָזן‪ ,‬אָבער‬
‫געצױגן די קינדער פֿון גֵרשוֹן‪ ,‬און‬ ‫ניט אַרױסלאָזן ַא שאַלרוף‪.‬‬
‫מררי‪ ,‬די טרעגער פֿון‬ ‫די קינדער פֿון ָ‬ ‫‪ 8‬און אַהרנס זין‪ ,‬די כּ ֹהנים‪ ,‬זאָלן‬
‫דעם מִשכּן‪.‬‬ ‫בלאָזן אין די טרומײטן; און דאָס זאָל‬
‫‪ 18‬און עס האָט געצױגן די פֿאָן פֿון‬ ‫אײַך זײַן פֿאַר אַן אײביקן געזעץ אױף‬
‫דעם לאַגער פֿון ראובֿן‪ ,‬לױט זײערע‬ ‫אײַערע דָ ור‪-‬דורות‪.‬‬
‫מחנות; און איבער זײַן מחנה איז‬
‫געװען אֶליצור דער זון פֿון שדֵ יאורן‪,‬‬ ‫‪ 9‬און אַז איר װעט גײן אױף מלחמה‬
‫‪ 19‬און איבער דער מחנה פֿון דעם‬ ‫אין אײַער לאַנד אַקעגן דעם שׂוֹנא‬
‫שבֿט פֿון די קינדער פֿון שמעון‪,‬‬ ‫װאָס דריקט אײַך‪ ,‬זאָלט איר שאַלן אין‬
‫שלומיאֵל דער זון פֿון צורישַדָ ין‪.‬‬ ‫די טרומײטן‪ ,‬און איר װעט דערמאָנט‬
‫‪ 20‬און איבער דער מחנה פֿון דעם‬ ‫װערן פֿאַר יהוה אײַער גאָט‪ ,‬און װעט‬
‫שבֿט פֿון די קינדער פֿון גָד‪ ,‬אֶליָסָף דער‬ ‫געהאָלפֿן װערן פֿון אײַערע פֿײַנט‪.‬‬
‫זון פֿון דְ עואֵלן‪.‬‬ ‫‪ 10‬און אין אײַער טאָג פֿון שׂמחה‪ ,‬און‬
‫‪ 21‬און עס האָבן געצױגן די קהָתים‪,‬‬ ‫אין אײַערע י ָום‪-‬טוֹבֿים‪ ,‬און אין אײַערע‬
‫די טרעגער פֿון די הײליקע זאַכן; און‬ ‫ר ֹאש‪-‬חוֹדשן‪ ,‬זאָלט איר בלאָזן אין די‬
‫מע האָט אױפֿגעשטעלט דעם מִשכּן‬ ‫טרומײטן אױף אײַערע בראַנדאָפּפֿער‬
‫אײדער זײ זײַנען געקומען‪.‬‬ ‫און אױף אײַערע פֿרידאָפּפֿער; און זײ‬
‫‪ 22‬און עס האָט געצױגן די פֿאָן פֿון‬ ‫װעלן אײַך זײַן צו ַא דערמאָנונג פֿאַר‬
‫דעם לאַגער פֿון די קינדער פֿון אפֿרים‪,‬‬ ‫אײַער גאָט; איך בין יהוה אײַער גאָט‪.‬‬
‫לױט זײערע מחנות; און איבער זײַן‬ ‫‪ 11‬און עס איז געװען אין צװײטן‬
‫שמָע דער זון פֿון‬ ‫מחנה איז געװען אֶלי ָ‬ ‫יאָר‪ ,‬אין צװײטן חוֹדש‪ ,‬אין‬
‫עַמיהודן‪.‬‬ ‫צװאַנציקסטן טאָג פֿון חוֹדש‪ ,‬האָט זיך‬
‫‪ 23‬און איבער דער מחנה פֿון דעם‬ ‫אױפֿגעהױבן דער װאָלקן פֿון איבערן‬
‫שבֿט פֿון די קינדער פֿון מנשה‪ ,‬גַמליאֵל‬ ‫מִשכּן פֿון געזעץ‪.‬‬
‫דער זון פֿון פּדָ הצורן‪.‬‬ ‫‪ 12‬און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬
‫‪ 24‬און איבער דער מחנה פֿון דעם‬ ‫געצױגן אױף זײערע צי ִונגען פֿון מדבר‬
‫שבֿט פֿון די קינדער פֿון בנימין‪ ,‬אַבֿידָ ן‬ ‫סינַי; און דער װאָלקן האָט גערוט אין‬
‫דער זון פֿון גִדעוֹנין‪.‬‬ ‫פּאָרן‪.‬‬
‫מדבר ָ‬
‫‪ 25‬און עס האָט געצױגן די פֿאָן‬ ‫‪ 13‬אַזױ האָבן זײ געצױגן צום ערשטן‬
‫פֿון דעם לאַגער פֿון די קינדער פֿון‬ ‫מאָל לױט דעם מױל פֿון גאָט דורך‬
‫דָ ן‪ ,‬די הינטערװאַך פֿון אַלע לאַגערן‬ ‫משהן‪.‬‬
‫‪10:26—11:9‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪216‬‬
‫‪ 36‬און אַז ער האָט גערוט‪ ,‬האָט‬ ‫לױט זײערע מחנות; און איבער זײַן‬
‫ער געזאָגט‪ :‬קער אײַן‪ ,‬גאָט‪ ,‬צו‬ ‫לאַגער איז געװען אַחיעזר דער זון פֿון‬
‫די צענטױזנטן פֿון די משפּחות פֿון‬ ‫עַמישַדָ ין‪.‬‬
‫ישׂראל!‬ ‫‪ 26‬און איבער דער מחנה פֿון דעם‬
‫שבֿט פֿון די קינדער פֿון אָשר‪ ,‬פּגעִיאֵל‬
‫און דאָס פֿאָלק האָט זיך‬
‫באַקלאָגט אױף שלעכטס אין‬
‫די אױערן פֿון גאָט‪ ,‬און גאָט האָט‬
‫‪11‬‬ ‫ָכרנען‪.‬‬
‫דער זון פֿון ע ָ‬
‫‪ 27‬און איבער דער מחנה פֿון דעם‬
‫אַחירע‬
‫ַ‬ ‫שבֿט פֿון די קינדער פֿון נפֿתָּ לי‪,‬‬
‫געהערט‪ ,‬און זײַן צאָרן האָט געגרימט‪,‬‬ ‫דער זון פֿון עֵינָנען‪.‬‬
‫און ַא פֿײַער פֿון גאָט האָט געברענט‬ ‫‪ 28‬דאָס זײַנען די צי ִונגען פֿון די‬
‫צװישן זײ‪ ,‬און האָט פֿאַרצערט בײַם‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל לױט זײערע‬
‫עק לאַגער‪.‬‬ ‫מחנות; אַזױ האָבן זײ געצױגן‪.‬‬
‫‪ 2‬האָט דאָס פֿאָלק געשריען צו‬ ‫‪ 29‬און משה האָט געזאָגט צו חוֹבֿ ֿב‬
‫משהן‪ ,‬און משה האָט מתפּלל געװען צו‬ ‫דעם זון פֿון ְרעואֵל דעם מִדי ָני‪ ,‬משהס‬
‫גאָט‪ ,‬און דאָס פֿײַער האָט זיך געזעצט‪.‬‬ ‫שװער‪ :‬מיר צי ִען צו דעם אָרט װאָס‬
‫‪ 3‬און מע האָט גערופֿן דעם נאָמען‬ ‫גאָט האָט געזאָגט‪ :‬איך װעל אים געבן‬
‫פֿון יענעם אָרט תַּ בֿע ֵָרה‪ ,‬װײַל ַא פֿײַער‬ ‫צו אײַך; קום מיט אונדז‪ ,‬און מיר‬
‫פֿון גאָט האָט געברענט צװישן זײ‪.‬‬ ‫װעלן דיך באַגיטיקן‪ ,‬װאָרום גאָט האָט‬
‫‪ 4‬און די צונױפֿגעלאָפֿענע װאָס‬ ‫צוגעזאָגט גוטס פֿאַר ישׂראל‪.‬‬
‫צװישן זײ האָבן געגלוסט ַא גלוסטונג;‬ ‫‪ 30‬האָט ער צו אים געזאָגט‪ :‬איך‬
‫און אױך די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬ ‫װעל ניט גײן; נײַערט צו מײַן לאַנד און‬
‫װידער געװײנט‪ ,‬און זײ האָבן געזאָגט‪:‬‬ ‫צו מײַן אָפּשטאַם װעל איך גײן‪.‬‬
‫װען מע זאָל אונדז געבן עסן פֿלײש!‬ ‫‪ 31‬האָט ער געזאָגט‪ :‬זאָלסט אונדז‬
‫‪ 5‬מיר געדענקען די פֿיש װאָס מיר‬ ‫ניט פֿאַרלאָזן‪ ,‬איך בעט דיך; דערפֿאַר‬
‫ִצרי ִם אומזיסט‪ ,‬די‬‫פֿלעגן עסן אין מ ַ‬ ‫װײַל דו װײסט װוּ מיר קענען לאַגערן‬
‫פּלוצערן‪ ,‬און די קירבעס‪ ,‬און דאָס‬ ‫אין מדבר‪ ,‬און װעסט אונדז זײַן פֿאַר‬
‫גרינס‪ ,‬און די ציבעלעס‪ ,‬און די קנאָבל‪.‬‬ ‫אױגן‪.‬‬
‫‪ 6‬און אַצונד איז אונדזער זעל‬ ‫‪ 32‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז דו װעסט גײן‬
‫פֿאַרטריקנט; ניט ָא קײן זאַך; בלױז‬ ‫מיט אונדז‪ ,‬איז‪ ,‬פֿון דעם גוטס װאָס‬
‫אױפֿן מַן זײַנען אונדזערע אױגן‪.‬‬ ‫גאָט װעט אונדז באַגיטיקן‪ ,‬װעלן מיר‬
‫‪ 7‬און דער מַן איז געװען אַזױ װי‬ ‫דיך באַגיטיקן‪.‬‬
‫קאָריאַנדערזאָמען‪ ,‬און זײַן אָנבליק‬ ‫‪ 33‬און זײ האָבן געצױגן פֿון דעם‬
‫אַזױ װי דער אָנבליק פֿון בדוֹלַך‪.‬‬ ‫באַרג פֿון גאָט דר ַײ טעג װעגס‪,‬‬
‫‪ 8‬דאָס פֿאָלק האָט זיך פֿאַרשפּרײט‪,‬‬ ‫און דער אָרון פֿון גאָטס בונד האָט‬
‫און האָט עס אױפֿגעקליבן‪ ,‬און געמאָלן‬ ‫געצױגן זײ פֿאַרױס דר ַײ טעג װעגס‪,‬‬
‫אין ַא האַנטמיל‪ ,‬אָדער געשטױסן אין‬ ‫אױסצוזוכן פֿאַר זײ ַא רואָרט‪.‬‬
‫ַא שטײסל‪ ,‬און געקאָכט אין ַא טאָפּ‪,‬‬ ‫‪ 34‬און דער װאָלקן פֿון גאָט איז‬
‫אָדער געמאַכט דערפֿון קוכנס און דער‬ ‫געװען איבער זײ ב ַײ טאָג‪ ,‬װען זײ‬
‫טעם דערפֿון איז געװען װי דער טעם‬ ‫האָבן געצױגן פֿון לאַגער‪.‬‬
‫פֿון אַן אײלקיכל‪.‬‬ ‫‪ 35‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז דער אָרון‬
‫‪ 9‬און װי דער טױ האָט‬ ‫האָט געצױגן‪ ,‬האָט משה געזאָגט‪ :‬שטײ‬
‫לאַגער‬ ‫אױפֿן‬ ‫אַראָפּגענידערט‬ ‫אױף‪ ,‬גאָט‪ ,‬און זאָלן צעשפּרײט װערן‬
‫ב ַײ נאַכט‪ ,‬פֿלעגט אַראָפּנידערן דערױף‬ ‫דײַנע פֿײַנט‪ ,‬און זאָלן אַנטלױפֿן דײַנע‬
‫דער מַן‪.‬‬ ‫שָׂונאים פֿאַר דיר!‬
‫‪217‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪11:10—11:25‬‬
‫אַלײן‪.‬‬ ‫‪ 10‬און משה האָט געהערט‬

‫‪ 18‬און צום פֿאָלק זאָלסטו זאָגן‪:‬‬ ‫דאָס פֿאָלק װײנען משפּחות‪-‬װײַז‪,‬‬
‫ברײט אײַך אָן אױף מאָרגן‪ ,‬און איר‬ ‫איטלעכער פֿאַר דעם אײַנגאַנג פֿון זײַן‬
‫װעט עסן פֿלײש; װײַל איר האָט‬ ‫געצעלט‪ ,‬און דער צאָרן פֿון גאָט האָט‬
‫געװײנט אין די אױערן פֿון גאָט‪ ,‬אַזױ‬ ‫זײער געגרימט‪ ,‬און עס איז געװען‬
‫צו זאָגן‪ :‬װען מע זאָל אונדז געבן עסן‬ ‫שלעכט אין די אױגן פֿון משהן‪.‬‬
‫פֿלײש! װאָרום אונדז איז געװען װויל‬ ‫‪ 11‬און משה האָט געזאָגט צו גאָט‪:‬‬
‫ִצרי ִם; דרום װעט אײַך גאָט געבן‬‫אין מ ַ‬ ‫פֿאַר װאָס טוסטו שלעכטס דײַן קנעכט‪,‬‬
‫פֿלײש‪ ,‬און איר װעט עסן‪.‬‬ ‫און פֿאַר װאָס האָב איך געפֿונען אומחן‬
‫‪ 19‬ניט אײן טאָג װעט איר עסן‪ ,‬און‬ ‫אין דײַנע אױגן‪ ,‬אַרױפֿצולײגן אױף‬
‫ניט צװײ טעג‪ ,‬און ניט פֿינף טעג‪ ,‬און‬ ‫מיר די לאַסט פֿון דעם דאָזיקן גאַנצן‬
‫ניט צען טעג‪ ,‬און ניט צװאַנציק טעג;‬ ‫פֿאָלק?‬
‫‪ 20‬ביז ַא חוֹדש צײַט‪ ,‬ביז װאַנען עס‬ ‫‪ 12‬האָב איך דען געטראָגן דאָס‬
‫װעט אײַך קערן פֿון דער נאָז‪ ,‬און װעט‬ ‫דאָזיקע גאַנצע פֿאָלק‪ ,‬צי איך האָב‬
‫אײַך זײַן צום עקל; דערפֿאַר װאָס איר‬ ‫עס געבאָרן‪ ,‬װאָס דו זאָגסט צו מיר‪:‬‬
‫האָט פֿאַראַכט גאָט װאָס איז צװישן‬ ‫טראָג עס אין דײַן בוזעם‪ ,‬אַזױ װי‬
‫אײַך‪ ,‬און האָט געװײנט פֿאַר אים‪ ,‬אַזױ‬ ‫ַא דערציער טראָגט ַא זױגעדיקן‪ ,‬צו‬
‫צו זאָגן‪ :‬נאָך װאָס גאָר זײַנען מיר‬ ‫דעם לאַנד װאָס דו האָסט צוגעשװאָרן‬
‫ִצרי ִם?‬
‫אַרױסגעגאַנגען פֿון מ ַ‬ ‫זײערע עלטערן?‬
‫זעקס‬ ‫‪ 21‬האָט משה געזאָגט‪:‬‬ ‫‪ 13‬פֿון װאַנען האָב איך פֿלײש‪ ,‬צו‬
‫הונדערט טױזנט פֿוסגײער איז דאָס‬ ‫געבן דעם דאָזיקן גאַנצן פֿאָלק‪ ,‬װאָס‬
‫פֿאָלק װאָס איך בין צװישן אים‪ ,‬און‬ ‫זײ װײנען אױף מיר‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬גיב‬
‫דו זאָגסט‪ :‬איך װעל זײ געבן פֿלײש‪,‬‬ ‫אונדז פֿלײש‪ ,‬מיר זאָלן עסן?‬
‫און זײ װעלן עסן ַא חוֹדש צײַט‪.‬‬ ‫‪ 14‬איך אַלײן קען ניט טראָגן דאָס‬
‫‪ 22‬װען שאָף און רינדער זאָלן‬ ‫דאָזיקע גאַנצע פֿאָלק‪ ,‬װאָרום עס איז‬
‫געשאָכטן װערן פֿאַר זײ‪ ,‬װעט זײ דען‬ ‫צו שװער פֿאַר מיר‪.‬‬
‫קלעקן?‬ ‫‪ 15‬און אױב דו טוסט אַזױ צו מיר‪,‬‬
‫‪ 23‬אַז אַלע פֿישן פֿון ים זאָלן‬ ‫הרגען הרגע מיך‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬אױב‬
‫אײַנגעזאַמלט װערן פֿאַר זײ‪ ,‬װעט זײ‬ ‫איך האָב געפֿונען לײַטזעליקײט אין‬
‫דען קלעקן? האָט גאָט געזאָגט צו‬ ‫דײַנע אױגן‪ ,‬און לאָמיך ניט זען מײַן‬
‫משהן‪ :‬איז די האַנט פֿון גאָט קורץ?‬ ‫אומגליק‪.‬‬
‫אַצונד װעסטו זען‪ ,‬אױב מײַן װאָרט‬ ‫‪ 16‬האָט גאָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬
‫װעט דיר געשען אָדער ניט‪.‬‬ ‫זאַמל מיר אײַן זיבעציק מאַן פֿון די‬
‫‪ 24‬איז משה אַרױסגעגאַנגען‪ ,‬און‬ ‫עלטסטע פֿון ישׂראל‪ ,‬די װאָס דו װײסט‬
‫האָט גערעדט צום פֿאָלק די װערטער‬ ‫אַז זײ זײַנען די עלטסטע פֿון פֿאָלק‪,‬‬
‫פֿון גאָט; און ער האָט אײַנגעזאַמלט‬ ‫און זײַנע אױפֿזעערס‪ ,‬און זאָלסט זײ‬
‫זיבעציק מאַן פֿון די עלטסטע פֿון‬ ‫נעמען צום אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬און זײ זאָלן‬
‫פֿאָלק‪ ,‬און זײ געשטעלט רונד אַרום‬ ‫זיך דאָרטן שטעלן מיט דיר‪.‬‬
‫געצעלט‪.‬‬ ‫‪ 17‬און איך װעל אַראָפּנידערן‪ ,‬און‬
‫‪ 25‬און גאָט האָט אַראָפּגענידערט‬ ‫װעל דאָרטן רעדן מיט דיר‪ ,‬און װעל‬
‫אין דעם װאָלקן‪ ,‬און האָט גערעדט צו‬ ‫אָפּשײדן פֿון דעם גײַסט װאָס אױף‬
‫אים‪ ,‬און האָט גענומען פֿון דעם גײַסט‬ ‫דיר‪ ,‬און אַרױפֿטאָן אױף זײ‪ ,‬און זײ‬
‫װאָס אױף אים‪ ,‬און געגעבן אױף די‬ ‫װעלן מיטטראָגן מיט דיר די לאַסט פֿון‬
‫זיבעציק מאַן‪ ,‬די עלטסטע‪ .‬און עס איז‬ ‫פֿאָלק‪ ,‬און װעסט ניט דאַרפֿן טראָגן דו‬
‫‪11:26—12:8‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪218‬‬
‫‪ 33‬דאָס פֿלײש איז נאָך געװען‬ ‫געװען‪ ,‬װי דער גײַסט האָט אױף זײ‬
‫צװישן זײערע צײנער‪ ,‬אײדער עס איז‬ ‫גערוט‪ ,‬אַזױ האָבן זײ נבֿיאות געזאָגט;‬
‫צעקײַט געװאָרן‪ ,‬אַזױ האָט דער צאָרן‬ ‫אָבער ניט מער‪.‬‬
‫פֿון גאָט געגרימט אױפֿן פֿאָלק‪ ,‬און‬ ‫‪ 26‬און צװײ מענער זײַנען‬
‫גאָט האָט געשלאָגן צװישן דעם פֿאָלק‬ ‫איבערגעבליבן אין לאַגער‪ ,‬דער‬
‫זײער ַא גרױסן שלאַק‪.‬‬ ‫נאָמען פֿון אײנעם אֶלדָ ד‪ ,‬און דער‬
‫‪ 34‬און מע האָט גערופֿן דעם נאָמען‬ ‫נאָמען פֿון צװײטן מֵידָ ד; האָט אױף‬
‫פֿון יענעם אָרט קִבֿרוֹת‪-‬הַתַּ ֲאוָה‪ ,‬װײַל‬ ‫זײ אױך גערוט דער גײַסט – און זײ‬
‫דאָרטן האָט מען באַגראָבן דאָס פֿאָלק‬ ‫זײַנען געװען צװישן די פֿאַרשריבענע‪,‬‬
‫װאָס האָט געגלוסט‪.‬‬ ‫אָבער זײ זײַנען ניט אַרױסגעגאַנגען‬
‫‪ 35‬פֿון קִבֿרוֹת‪-‬הַתַּ ֲאוָה האָט דאָס‬ ‫צום געצעלט – און זײ האָבן נבֿיאות‬
‫פֿאָלק געצױגן קײן חצֵרוֹת; און זײ‬ ‫געזאָגט אין לאַגער‪.‬‬
‫זײַנען געבליבן אין חצֵרוֹת‪.‬‬ ‫‪ 27‬איז געלאָפֿן דער יונג‪ ,‬און האָט‬
‫און מרים און אַהרן האָבן‬ ‫דערצײלט משהן‪ ,‬און געזאָגט‪ :‬אֶלדָ ד‬
‫גערעדט אױף משהן פֿון װעגן‬
‫דער כּושישער װײַב װאָס ער האָט‬
‫‪12‬‬ ‫און מֵידָ ד זאָגן נבֿיאות אין לאַגער‪.‬‬
‫‪ 28‬האָט זיך אָפּגערופֿן יהוֹשו ַע דער‬
‫גענומען; װאָרום ער האָט גענומען ַא‬ ‫זון פֿון נון‪ ,‬משהס באַדינער פֿון זײַן‬
‫כּושישע װײַב‪.‬‬ ‫יוגנט אָן‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬מײַן האַר‬
‫‪ 2‬און זײ האָבן געזאָגט‪ :‬צי בלױז‬ ‫משה‪ ,‬האַלט זײ צוריק‪.‬‬
‫נאָר מיט משהן האָט גאָט גערעדט?‬ ‫‪ 29‬האָט משה צו אים געזאָגט‪:‬‬
‫האָט ער ניט אױך מיט אונדז גערעדט?‬ ‫נעמסטו זיך אָן פֿאַר מיר? הלװאַי זאָל‬
‫און גאָט האָט געהערט‪.‬‬ ‫דאָס גאַנצע פֿאָלק פֿון גאָט זײַן נבֿיאים‪,‬‬
‫‪ 3‬און דער מאַן משה איז געװען‬ ‫אַז גאָט זאָל געבן זײַן גײַסט אױף זײ!‬
‫זײער אַן ָענָו‪ ,‬מער פֿון אַלע מענטשן‬
‫װאָס אױפֿן געזיכט פֿון דער ערד‪.‬‬ ‫‪ 30‬און משה איז צוריק אַרײַן אין‬
‫‪ 4‬האָט גאָט פּלוצלינג געזאָגט צו‬ ‫לאַגער‪ ,‬ער און די עלטסטע פֿון‬
‫משהן און צו אַהר ֹנען און צו מרימען‪:‬‬ ‫ישׂראל‪.‬‬
‫גײט איר דר ַײ אַרױס צום אוֹהל‪-‬מוֹעד‪.‬‬ ‫‪ 31‬און ַא װינט האָט אַרױסגעצױגן‬
‫זײַנען זײ דר ַײ אַרױסגעגאַנגען‪.‬‬ ‫פֿון גאָט‪ ,‬און האָט געבראַכט צופֿלי ִען‬
‫‪ 5‬און גאָט האָט אַראָפּגענידערט אין‬ ‫װאַכטלפֿױגלען פֿון ים‪ ,‬און האָט זײ‬
‫ַא װאָלקנזײַל‪ ,‬און האָט זיך געשטעלט‬ ‫צעװאָרפֿן לעבן לאַגער אַרום ַא טאָג‬
‫בײַם אײַנגאַנג פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬און‬ ‫װעגס פֿון אײן זײַט‪ ,‬און אַרום ַא טאָג‬
‫האָט גערופֿן אַהר ֹנען און מרימען‪.‬‬ ‫װעגס פֿון דער אַנדער זײַט‪ ,‬רונד אַרום‬
‫זײַנען זײ בײדע אַרױסגעגאַנגען‪.‬‬ ‫לאַגער‪ ,‬און אַרום צװײ אײלן איבערן‬
‫‪ 6‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬הערט‬ ‫געזיכט פֿון דער ערד‪.‬‬
‫אַקאָרשט צו מײַנע װערטער‪ :‬אַז ַא‬ ‫איז‬ ‫פֿאָלק‬ ‫דאָס‬ ‫‪ 32‬און‬
‫נבֿיא איז ד ָא ב ַײ אײַך‪ ,‬טו איך‪ ,‬גאָט‪,‬‬ ‫גאַנצן‬ ‫יענעם‬ ‫אױפֿגעשטאַנען‬
‫אין ַא זעונג זיך דערקענען צו אים; אין‬ ‫טאָג‪ ,‬און די גאַנצע נאַכט‪ ,‬און דעם‬
‫ַא חלום רעד איך מיט אים‪.‬‬ ‫גאַנצן מאָרגעדיקן טאָג‪ ,‬און זײ האָבן‬
‫‪ 7‬ניט אַזױ איז מײַן קנעכט משה; אין‬ ‫אױפֿגעקליבן די װאַכטלפֿױגלען; דער‬
‫מײַן גאַנצן הױז איז ער באַגלױבט‪.‬‬ ‫װאָס האָט צומינדסט געקליבן האָט‬
‫‪ 8‬מױל צו מױל רעד איך מיט‬ ‫אױפֿגעקליבן צען הױפֿנס; און זײ‬
‫אים‪ ,‬און באַשײנפּערלעך און ניט מיט‬ ‫האָבן זײ זיך אױסגעשפּרײט רונד‬
‫רעטענישן‪ ,‬און די געשטאַלט פֿון גאָט‬ ‫אַרום לאַגער‪.‬‬
‫‪219‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪12:9—13:18‬‬
‫זײַן פֿאָטערשטאַם זאָלט איר שיקן;‬ ‫קוקט ער אָן‪ .‬און װי אַזױ האָט איר‬
‫איטלעכער ַא פֿירשט צװישן זײ‪.‬‬ ‫ניט מוֹרא געהאַט צו רעדן אױף מײַן‬
‫‪ 3‬און משה האָט זײ געשיקט פֿון‬ ‫קנעכט‪ ,‬אױף משהן?‬
‫פּאָרן לױט דעם מױל פֿון‬ ‫ָ‬ ‫מדבר‬ ‫‪ 9‬און דער צאָרן פֿון גאָט האָט‬
‫גאָט; זײ אַלע זײַנען געװען מענטשן‬ ‫געגרימט אױף זײ; און ער איז‬
‫הױפּטלײַט פֿון די קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫אַװעקגעגאַנגען‪.‬‬
‫‪ 4‬און דאָס זײַנען זײערע נעמען‪:‬‬ ‫‪ 10‬און װי דער װאָלקן האָט זיך‬
‫פֿאַר שבֿט ראובֿן‪ ,‬שַמו ַע דער זון פֿון‬ ‫אָפּגעטאָן פֿון איבערן געצעלט‪ ,‬ערשט‬
‫זַכּורן‪.‬‬ ‫מרים איז מצוֹרע װײַס װי שנײ‪ .‬און‬
‫‪ 5‬פֿאַר שבֿט שמעון‪ ,‬שָפֿט דער זון‬ ‫אַהרן האָט זיך אומגעקערט צו מרימען‪,‬‬
‫פֿון חוֹרין‪.‬‬ ‫ערשט זי איז מצוֹרע‪.‬‬
‫‪ 6‬פֿאַר שבֿט יהודה‪ָ ,‬כּ ֵל ֿב דער זון פֿון‬ ‫‪ 11‬האָט אַהרן געזאָגט צו משהן‪:‬‬
‫יפֿונֶהן‪.‬‬ ‫איך בעט דיך‪ ,‬מײַן האַר‪ ,‬זאָלסט ניט‬
‫שׂכָר‪ ,‬יִגְאָל דער זון‬ ‫‪ 7‬פֿאַר שבֿט י ִשׂ ָ‬ ‫אַרױפֿטאָן אױף אונדז ַא זינד‪ ,‬װאָס‬
‫פֿון יוֹספֿן‪.‬‬ ‫מיר האָבן זיך באַנאַרישט און װאָס מיר‬
‫האָבן געזינדיקט‪.‬‬
‫ש ַע דער זון‬
‫‪ 8‬פֿאַר שבֿט אפֿרים‪ ,‬הוֹ ֵ‬ ‫‪ 12‬זאָל זי‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬ניט זײַן אַזױ‬
‫פֿון נון‪.‬‬ ‫װי ַא טױטגעבאָרענער װאָס זײַן פֿלײש‬
‫‪ 9‬פֿאַר שבֿט בנימין‪ ,‬פּלטי דער זון‬ ‫איז האַלב צעגעסן װען ער גײט אַרױס‬
‫פֿון ָרפֿואן‪.‬‬ ‫פֿון זײַן מוטערס טראַכט‪.‬‬
‫‪ 10‬פֿאַר שבֿט זבֿולון‪ ,‬גַדיאֵל דער זון‬ ‫‪ 13‬און משה האָט געשרי ִען צו גאָט‪,‬‬
‫פֿון סוֹדין‪.‬‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬גאָט‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬הײל‬
‫‪ 11‬פֿאַר שבֿט יוֹסף‪ :‬פֿאַר שבֿט‬ ‫זי‪ ,‬איך בעט דיך‪.‬‬
‫מנשה‪ ,‬גַדי דער זון פֿון סוסין‪.‬‬ ‫‪ 14‬האָט גאָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬
‫‪ 12‬פֿאַר שבֿט דָ ן‪ ,‬עַמיאֵל דער זון פֿון‬ ‫אַז איר פֿאָטער װאָלט איר אין פּנים‬
‫גמַלין‪.‬‬ ‫געשפּיגן‪ ,‬װאָלט זי זיך ניט געשעמט‬
‫‪ 13‬פֿאַר שבֿט אָשר‪ ,‬סתור דער זון‬ ‫זיבן טעג? זאָל זי זײַן אײַנגעשלאָסן‬
‫פֿון מי ָכאֵלן‪.‬‬ ‫זיבן טעג אױסן לאַגער‪ ,‬און דערנאָך‬
‫‪ 14‬פֿאַר שבֿט נפֿתָּ לי‪ ,‬נַחבי דער זון‬ ‫זאָל זי אַרײַנגענומען װערן‪.‬‬
‫פֿון וָפֿסין‪.‬‬ ‫‪ 15‬איז מרים געװען אײַנגעשלאָסן‬
‫‪ 15‬פֿאַר שבֿט גָד‪ ,‬גְאואֵל דער זון פֿון‬ ‫אױסן לאַגער זיבן טעג; און דאָס‬
‫מָכין‪.‬‬ ‫פֿאָלק האָט ניט געצױגן ביז מרים איז‬
‫‪ 16‬דאָס זײַנען די נעמען פֿון די‬ ‫אַרײַנגענומען געװאָרן‪.‬‬
‫מענטשן װאָס משה האָט געשיקט‬ ‫‪ 16‬און דערנאָך האָט דאָס פֿאָלק‬
‫אױסקוקן דאָס לאַנד‪ .‬און משה האָט‬ ‫געצױגן פֿון חצֵרוֹת‪ ,‬און זײ האָבן‬
‫ש ַע דעם זון פֿון נון‪ ,‬יהוֹשועַ‪.‬‬ ‫גערופֿן הוֹ ֵ‬ ‫פּאָרן‪.‬‬
‫גערוט אין מדבר ָ‬
‫‪ 17‬און משה האָט זײ געשיקט‬
‫אױסקוקן דאָס לאַנד כּנַעַן‪ ,‬און האָט‬ ‫שְ לַ ח‬
‫צו זײ געזאָגט‪ :‬גײט אַרױף אַהין‬ ‫און גאָט האָט גערעדט צו‬
‫קײן דָ רום‪ ,‬און גײט אַרױף אין דעם‬
‫געבערג‪.‬‬
‫‪ 2‬שיק דיר מענטשן‪ ,‬זײ זאָלן‬
‫‪13‬‬
‫‪ 18‬און איר זאָלט אָנקוקן דאָס לאַנד‪,‬‬ ‫אױסקוקן דאָס לאַנד כּנַעַן‪ ,‬װאָס‬
‫װאָס דאָס איז‪ ,‬און דאָס פֿאָלק װאָס‬ ‫איך גיב צו די קינדער פֿון ישׂראל;‬
‫זיצט דערױף‪ ,‬אױב ער איז שטאַרק‬ ‫צו אײן מאַן‪ ,‬צו אײן מאַן פֿאַר‬
‫‪13:19—13:33‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪220‬‬
‫‪ 27‬און זײ האָבן אים דערצײלט‪ ,‬און‬ ‫אָדער שװאַך‪ ,‬אױב ער איז װינציק‬
‫געזאָגט‪ :‬מיר זײַנען געקומען אין דעם‬ ‫אָדער פֿיל;‬
‫לאַנד װוּהין דו האָסט אונדז געשיקט‪,‬‬ ‫‪ 19‬און װי איז דאָס לאַנד װאָס ער‬
‫און עס פֿליסט אױך מיט מילך און‬ ‫זיצט דרינען‪ ,‬אױב עס איז גוט אָדער‬
‫האָניק; און דאָס איז איר פֿרוכט‪.‬‬ ‫שלעכט‪ ,‬און װי זײַנען די שטעט װאָס‬
‫‪ 28‬אָבער שטאַרק איז דאָס פֿאָלק‬ ‫ער זיצט אין זײ‪ ,‬אין לאַגערן אָדער אין‬
‫װאָס זיצט אין לאַנד‪ ,‬און די שטעט‬ ‫פֿעסטונגען;‬
‫זײַנען באַפֿעסטיקטע‪ ,‬גרױסע ביז גאָר‪,‬‬ ‫‪ 20‬און װי איז די ערד‪ ,‬איז זי‬
‫און אױך די קינדער פֿון ַענָק האָבן מיר‬ ‫פֿעט אָדער מאָגער‪ ,‬איז ד ָא אױף איר‬
‫דאָרטן געזען‪.‬‬ ‫געהילץ אָדער ניט‪ .‬און איר זאָלט אײַך‬
‫שטאַרקן‪ ,‬און ברענגען פֿון דער פֿרוכט‬
‫‪ַ 29‬ע ָמלֵק זיצט אין דָ רום‪-‬לאַנד‪ ,‬און‬ ‫פֿון לאַנד‪ – .‬און די טעג זײַנען געװען‬
‫דער חִתּי‪ ,‬און דער יבֿוסי‪ ,‬און דער‬ ‫די טעג פֿון ערשטע װײַנטרױבן‪.‬‬
‫אֶמוֹרי‪ ,‬זיצן אין דעם געבערג‪ ,‬און דער‬ ‫‪ 21‬זײַנען זײ אַרױסגעגאַנגען‪ ,‬און‬
‫כּנַעֲני זיצט בײַם ים און בײַם ברעג‬ ‫האָבן אױסגעקוקט דאָס לאַנד פֿון‬
‫י ַרדן‪.‬‬ ‫מדבר צִן ביז רחוֹבֿ‪ ,‬װי מע קומט קײן‬
‫‪ 30‬האָט ָכּ ֵל ֿב אײַנגעשטילט דאָס‬ ‫חמָת‪.‬‬
‫פֿאָלק אַקעגן משהן‪ ,‬און ער האָט‬ ‫‪ 22‬און זײ זײַנען אַרױפֿגעגאַנגען קײן‬
‫אַרױפֿגײן װעלן מיר‬ ‫געזאָגט‪:‬‬ ‫דָ רום‪ ,‬און זײַנען געקומען ביז חבֿרוֹן;‬
‫אַרױפֿגײן‪ ,‬און מיר װעלן עס אַרבן‪,‬‬ ‫ששַי‪,‬‬
‫און דאָרטן זײַנען געװען אַחימָן‪ֵ ,‬‬
‫װאָרום בײַקומען װעלן מיר עס‬ ‫און תַּ למַי‪ ,‬קינדער פֿון ַענָק‪ – .‬און‬
‫בײַקומען‪.‬‬ ‫חֶבֿרוֹן איז געבױט געװאָרן זיבן יאָר‬
‫‪ 31‬אָבער די מענטשן װאָס זײַנען‬ ‫ִצרי ִם‪– .‬‬
‫פֿאַר צוֹעַן אין מ ַ‬
‫אַרױפֿגעגאַנגען מיט אים‪ ,‬האָבן‬ ‫‪ 23‬און זײ זײַנען געקומען ביזן טאָל‬
‫געזאָגט‪ :‬מיר קענען ניט אַרױפֿגײן‬ ‫אֶשכּוֹל‪ ,‬און האָבן אָפּגעשניטן פֿון‬
‫קעגן דעם פֿאָלק‪ ,‬װאָרום ער איז‬ ‫דאָרטן ַא צװײַג מיט אײן הענגל‬
‫שטאַרקער פֿון אונדז‪.‬‬ ‫װײַנטרױבן‪ ,‬און האָבן עס געטראָגן‬
‫אױף ַא שטאַנג זאַלבעצװײט; אױך פֿון‬
‫‪ 32‬און זײ האָבן אַרױסגעלאָזט ַא‬ ‫די מילגרױמען און פֿון די פֿײַגן האָבן‬
‫שלעכטן קלאַנג אױף דעם לאַנד װאָס‬ ‫זײ גענומען ‪– .‬‬
‫זײ האָבן עס אױסגעקוקט‪ ,‬ב ַײ די‬ ‫‪ 24‬יענעם אָרט האָט מען גערופֿן דער‬
‫קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬דאָס‬ ‫טאָל אֶשכּוֹל פֿון װעגן דעם הענגל‬
‫לאַנד װאָס מיר זײַנען דורכגעגאַנגען‬ ‫װאָס די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬
‫דורך דעם‪ ,‬כּדי עס אױסצוקוקן‪ ,‬דאָס‬ ‫אָפּגעשניטן פֿון דאָרטן‪– .‬‬
‫איז ַא לאַנד װאָס עסט אױף אירע‬ ‫‪ 25‬און זײ האָבן זיך אומגעקערט‬
‫באַװוינער‪ ,‬און דאָס גאַנצע פֿאָלק‪,‬‬ ‫פֿון אױסקוקן דאָס לאַנד צום סָוף פֿון‬
‫װאָס מיר האָבן געזען דרינען‪ ,‬זײַנען‬ ‫פֿערציק טעג‪.‬‬
‫מענטשן פֿון גרױסן װוּקס‪.‬‬ ‫‪ 26‬און זײ זײַנען געגאַנגען און‬
‫‪ 33‬און דאָרטן האָבן מיר געזען די‬ ‫געקומען צו משהן און צו אַהר ֹנען‪ ,‬און‬
‫נפֿילים‪ ,‬די זין פֿון ַענָק װאָס פֿון די‬ ‫צו דער גאַנצער עדה פֿון די קינדער פֿון‬
‫נפֿילים; און מיר זײַנען געװען װי‬ ‫פּאָרן קײן קָדֵ ש; און‬
‫ישׂראל‪ ,‬אין מדבר ָ‬
‫הײשעריקן אין אונדזערע אױגן‪ ,‬און‬ ‫זײ האָבן געבראַכט אַן ענטפֿער צו זײ‬
‫אַזױ זײַנען מיר געװען אין זײערע‬ ‫און צו דער גאַנצער עדה‪ ,‬און האָבן זײ‬
‫אױגן‪.‬‬ ‫געװיזן די פֿרוכט פֿון לאַנד‪.‬‬
‫‪221‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪14:1—14:18‬‬
‫אונדז; איר זאָלט ניט מוֹרא האָבן פֿאַר‬

‫זײ‪.‬‬
‫האָט די גאַנצע עדה‬
‫און‬ ‫אױפֿגעהױבן‬
‫אַרױסגעלאָזט זײער קָול; און‬
‫‪14‬‬
‫‪ 10‬האָט די גאַנצע עדה געזאָגט‪ ,‬מע‬
‫זאָל זײ פֿאַרװאַרפֿן מיט שטײנער;‬ ‫דאָס פֿאָלק האָט געװײנט אין יענער‬
‫אָבער די פּראַכט פֿון גאָט האָט זיך‬ ‫נאַכט‪.‬‬
‫באַװיזן אין אוֹהל‪-‬מוֹעד צו אַלע קינדער‬ ‫‪ 2‬און אַלע קינדער פֿון ישׂראל‬
‫פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫האָבן געמורמלט אױף משהן און אױף‬
‫‪ 11‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬ ‫אַהר ֹנען‪ ,‬און די גאַנצע עדה האָט‬
‫ביז װאַנען װעט דאָס דאָזיקע פֿאָלק‬ ‫צו זײ געזאָגט‪ :‬הלװאַי װאָלטן מיר‬
‫מיך לעסטערן? און ביז װאַנען װעלן‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬אָדער‬‫געשטאָרבן אין לאַנד מ ַ‬
‫זײ ניט גלױבן אין מיר‪ ,‬ב ַײ אַלדי‬ ‫הלװאַי װאָלטן מיר געשטאָרבן אין‬
‫צײכנס װאָס איך האָב געמאַכט צװישן‬ ‫דעם דאָזיקן מדבר!‬
‫אים?‬ ‫‪ 3‬און נאָך װאָס ברענגט אונדז גאָט‬
‫‪ 12‬איך װעל אים שלאָגן מיט פּעסט‪,‬‬ ‫אין דעם דאָזיקן לאַנד‪ ,‬צו פֿאַלן‬
‫און װעל אים אױסראָטן‪ ,‬און װעל‬ ‫דורכן שװערד‪ ,‬אונדזערע װײַבער און‬
‫דיך מאַכן פֿאַר ַא פֿאָלק גרעסער און‬ ‫אונדזערע קלײנע קינדער זאָלן װערן‬
‫מאַכטיקער פֿון אים‪.‬‬ ‫צו רױב? איז ניט בעסער פֿאַר אונדז‬
‫‪ 13‬האָט משה געזאָגט צו גאָט‪ :‬אַז‬ ‫ִצרי ִם?‬
‫זיך אומצוקערן קײן מ ַ‬
‫די מִצרים װעלן הערן – װאָרום דו‬ ‫‪ 4‬און זײ האָבן געזאָגט אײנער צום‬
‫האָסט דאָך אױפֿגעבראַכט מיט דײַן‬ ‫אַנדערן‪ :‬לאָמיר מאַכן ַא הױפּטמאַן‪,‬‬
‫שטאַרקײט דאָס דאָזיקע פֿאָלק פֿון‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫און זיך אומקערן קײן מ ַ‬
‫צװישן זײ –‬ ‫‪ 5‬זײַנען משה און אַהרן געפֿאַלן‬
‫‪ 14‬װעלן זײ זאָגן צו די באַװוינער פֿון‬ ‫אױף זײער פּנים פֿאַר דער גאַנצער‬
‫דעם דאָזיקן לאַנד‪ ,‬װאָס האָבן געהערט‬ ‫אײַנזאַמלונג פֿון דער עדה פֿון די‬
‫אַז דו‪ ,‬יהוה‪ ,‬ביסט צװישן דעם דאָזיקן‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫פֿאָלק; װאָרום אױג אין אױג ביסט‬ ‫‪ 6‬און יהוֹשו ַע דער זון פֿון נון‪ ,‬און‬
‫דו‪ ,‬יהוה‪ ,‬געזען געװאָרן‪ ,‬און דײַן‬ ‫ָכּ ֵל ֿב דער זון פֿון יפֿונֶהן‪ ,‬פֿון די װאָס‬
‫װאָלקן שטײט איבער זײ‪ ,‬און אין ַא‬ ‫האָבן אױסגעקוקט דאָס לאַנד‪ ,‬האָבן‬
‫װאָלקנזײַל גײסטו זײ פֿאַרױס ב ַײ טאָג‪,‬‬ ‫צעריסן זײערע קלײדער‪,‬‬
‫און אין ַא פֿײַערזײַל ב ַײ נאַכט –‬ ‫‪ 7‬און האָבן געזאָגט צו דער גאַנצער‬
‫‪ 15‬איז‪ ,‬אַז דו װעסט טײטן דאָס‬ ‫עדה פֿון די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬אַזױ‬
‫דאָזיקע פֿאָלק אַזױ װי אײן מאַן‪,‬‬ ‫צו זאָגן‪ :‬דאָס לאַנד‪ ,‬װאָס מיר זײַנען‬
‫אַזױ װעלן זאָגן די אומות װאָס האָבן‬ ‫דורכגעגאַנגען דורך דעם‪ ,‬כּדי עס‬
‫געהערט דײַן הערונג‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫אױסצוקוקן‪ ,‬דאָס לאַנד איז זײער‬
‫‪ 16‬װײַל יהוה איז ניט ביכוֹלת צו‬ ‫זײער גוט‪.‬‬
‫ברענגען דאָס דאָזיקע פֿאָלק אין דעם‬ ‫‪ 8‬אױב גאָט באַגערט אונדז‪ ,‬װעט ער‬
‫לאַנד װאָס ער האָט זײ צוגעשװאָרן‪,‬‬ ‫אונדז ברענגען אין דעם דאָזיקן לאַנד‪,‬‬
‫האָט ער זײ אױסגעשאָכטן אין מדבר‪.‬‬ ‫און װעט עס אונדז געבן – ַא לאַנד װאָס‬
‫‪ 17‬דרום זאָל אַצונד גרױס זײַן‪ ,‬איך‬ ‫זי פֿליסט מיט מילך און האָניק‪.‬‬
‫בעט דיך‪ ,‬דער כּוֹח פֿון גאָט לױט װי‬ ‫‪ 9‬איר זאָלט נאָר ניט װידערשפּעניקן‬
‫דו האָסט גערעדט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫אָן גאָט‪ ,‬און ניט מוֹרא האָבן פֿאַר‬
‫‪ 18‬גאָט איז אײַנגעהאַלטן אין צאָרן‬ ‫דעם פֿאָלק פֿון לאַנד‪ ,‬װאָרום אונדזער‬
‫און רײַך אין גענאָד‪ ,‬ער פֿאַרטראָגט‬ ‫ברױט זײַנען זײ; זײער שאָטן האָט זיך‬
‫זינד און פֿאַרברעכן‪ ,‬נאָר שענקען‬ ‫אָפּגעטאָן פֿון זײ‪ ,‬און גאָט איז מיט‬
‫‪14:19—14:37‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪222‬‬
‫‪ 29‬אין דעם דאָזיקן מדבר װעלן‬ ‫שענקט ער ניט; ער רעכנט זיך פֿאַר די‬
‫פֿאַלן אײַערע פּגרים‪ ,‬און אַלע אײַערע‬ ‫זינד פֿון די פֿאָטערס מיט די קינדער‪,‬‬
‫געצײלטע‪ ,‬לױט אײַער גאַנצער צאָל‪,‬‬ ‫מיטן דריטן און מיטן פֿירטן דָ ור‪.‬‬
‫פֿון צװאַנציק יאָר אַלט און העכער‪,‬‬ ‫‪ 19‬פֿאַרגיב‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬די זינד‬
‫װײַל איר האָט געמורמלט אַקעגן מיר‪.‬‬ ‫פֿון דעם דאָזיקן פֿאָלק‪ ,‬לױט דער‬
‫‪ 30‬איר װעט ניט קומען אין דעם‬ ‫גרױסקײט פֿון דײַן חסד‪ ,‬און אַזױ װי‬
‫לאַנד װאָס איך האָב אױפֿגעהױבן מײַן‬ ‫דו האָסט פֿאַרגעבן דעם דאָזיקן פֿאָלק‬
‫האַנט אײַך צו מאַכן רוען דרינען‪ ,‬אַחוץ‬ ‫ִצרי ִם און ביז אַהער‪.‬‬
‫פֿון מ ַ‬
‫ָכּ ֵל ֿב דער זון פֿון יפֿונֶהן‪ ,‬און יהוֹשו ַע‬ ‫‪ 20‬האָט גאָט געזאָגט‪ :‬איך האָב‬
‫דער זון פֿון נון‪.‬‬ ‫פֿאַרגעבן אַזױ װי דײַן װאָרט‪.‬‬
‫‪ 31‬און אײַערע קלײנע קינדער װאָס‬ ‫‪ 21‬אָבער אַזױ װי איך לעב‪ ,‬און די‬
‫איר האָט געזאָגט‪ ,‬זײ װעלן זײַן צו‬ ‫פּראַכט פֿון גאָט איז פֿול די גאַנצע‬
‫רױב‪ ,‬זײ װעל איך ברענגען אַהין‪ ,‬און‬ ‫ערד‪,‬‬
‫זײ װעלן דערקענען דאָס לאַנד‪ ,‬װאָס‬ ‫‪ 22‬אַז די אַלע מענטשן װאָס האָבן‬
‫איר האָט פֿאַראַכט‪.‬‬ ‫געזען מײַן פּראַכט און מײַנע צײכנס‪,‬‬
‫‪ 32‬אָבער איר – אײַערע פּגרים װעלן‬ ‫ִצרי ִם און‬
‫װאָס איך האָב באַװיזן אין מ ַ‬
‫פֿאַלן אין דעם דאָזיקן מדבר‪.‬‬ ‫אין מדבר‪ ,‬און פֿון דעסטװעגן האָבן זײ‬
‫‪ 33‬און עס זאָל דיר זײַן פֿאַר ַא צײכן‬ ‫מיך געפּרוּװט שױן צען מאָל‪ ,‬און ניט‬
‫אױף דײַן האַנט‪ ,‬און פֿאַר ַא דערמאָנונג‬ ‫צוגעהערט צו מײַן קָול‪,‬‬
‫צװישן דײַנע אױגן‪ ,‬כּדי די תּוֹרה פֿון‬ ‫‪ 23‬אױב זײ װעלן זען דאָס לאַנד‪,‬‬
‫גאָט זאָל זײַן אין דײַן מױל; װאָרום‬ ‫װאָס איך האָב צוגעשװאָרן זײערע‬
‫מיט ַא שטאַרקער האַנט האָט דיך גאָט‬ ‫עלטערן! יאָ‪ ,‬אַלע װאָס האָבן מיך‬
‫אַרױסגעצױגן פֿון מ ַ‬ ‫געלעסטערט‪ ,‬װעלן עס ניט אָנזען‪.‬‬
‫‪ 34‬לױט דער צאָל פֿון די טעג װאָס‬ ‫‪ 24‬נאָר מײַן קנעכט ָכּלֵבֿ‪ ,‬װײַל אין‬
‫איר האָט אױסגעקוקט דאָס לאַנד –‬ ‫אים איז געװען אַן אַנדער גײַסט‪ ,‬און‬
‫פֿערציק טעג‪ ,‬פֿאַר ַא טאָג ַא יאָר‪,‬‬ ‫ער איז געגאַנגען געטר ַײ נאָך מיר‪ ,‬אים‬
‫פֿאַר ַא טאָג ַא יאָר‪ ,‬װעט איר טראָגן‬ ‫װעל איך ברענגען אין דעם לאַנד‪ ,‬װאָס‬
‫אײַערע זינד‪ ,‬פֿערציק יאָר; און איר‬ ‫ער איז אַהין געגאַנגען‪ ,‬און צו זײַן‬
‫װעט דערשפּירן מײַן אומגענאָד‪.‬‬ ‫זאָמען װעט ער עס לאָזן בירושה‪.‬‬
‫‪ 35‬איך‪ ,‬יהוה‪ ,‬האָב גערעדט; אױב‬ ‫‪ 25‬דער ַע ָמלֵקי און דער כּנַעֲני זיצן‬
‫איך װעל דאָס ניט טאָן צו דער‬ ‫אין טאָל; מאָרגן קערט אײַך אום‪ ,‬און‬
‫דאָזיקער גאַנצער בײזער עדה‪ ,‬װאָס‬ ‫ציט אײַך צום מדבר אױפֿן װעג צום‬
‫האָט זיך אײַנגעזאַמלט אַקעגן מיר! אין‬ ‫ים‪-‬סוף‪.‬‬
‫דעם דאָזיקן מדבר װעלן זײ פֿאַרלענדט‬ ‫‪ 26‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‬
‫װערן‪ ,‬און ד ָא װעלן זײ שטאַרבן‪.‬‬ ‫און צו אַהר ֹנען‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫‪ 36‬און די מענטשן װאָס משה האָט‬ ‫‪ 27‬ביז װאַנען נאָך לאָזן די דאָזיקע‬
‫געשיקט אױסקוקן דאָס לאַנד‪ ,‬און‬ ‫בײזע עדה װאָס מורמלען אַקעגן מיר?‬
‫זײ זײַנען צוריקגעקומען און האָבן‬ ‫איך האָב געהערט די מורמלערײַען‬
‫געמאַכט מורמלען אַקעגן אים די‬ ‫פֿון די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬װאָס זײ‬
‫גאַנצע עדה‪ ,‬מיט אַרױסלאָזן ַא שלעכטן‬ ‫מורמלען אַקעגן מיר‪.‬‬
‫קלאַנג אױפֿן לאַנד –‬ ‫‪ 28‬זאָג צו זײ‪ :‬אַזױ װי איך לעב‪,‬‬
‫‪ 37‬די מענטשן װאָס האָבן‬ ‫זאָגט גאָט‪ ,‬אױב ניט װי איר האָט‬
‫אַרױסגעלאָזט דעם שלעכטן קלאַנג‬ ‫גערעדט אין מײַנע אױערן‪ ,‬אַזױ װעל‬
‫אױפֿן לאַנד‪ ,‬זײַנען געשטאָרבן אין ַא‬ ‫איך טאָן צו אײַך!‬
‫‪223‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪14:38—15:13‬‬
‫אַרױסגערעדטן נדר‪ ,‬אָדער װי ַא‬ ‫מגפֿה פֿאַר גאָט‪.‬‬

‫פֿרײַװיליקע גאָב‪ ,‬אָדער אין אײַערע‬ ‫‪ 38‬נאָר יהוֹשו ַע דער זון פֿון נון‪ ,‬און‬
‫י ָום‪-‬טוֹבֿים‪ ,‬כּדי צו מאַכן ַא געשמאַקן‬ ‫ָכּ ֵל ֿב דער זון פֿון יפֿונֶהן‪ ,‬זײַנען געבליבן‬
‫ריח צו גאָט‪ ,‬פֿון רינדער אָדער פֿון‬ ‫לעבן פֿון יענע מענטשן‪ ,‬װאָס זײַנען‬
‫שאָף‪,‬‬ ‫געגאַנגען אױסקוקן דאָס לאַנד‪.‬‬
‫‪ 4‬זאָל דער װאָס ברענגט זײַן קרבן‬ ‫‪ 39‬און משה האָט גערעדט די דאָזיקע‬
‫צו גאָט‪ ,‬ברענגען ַא שפּײַזאָפּפֿער פֿון ַא‬ ‫װערטער צו אַלע קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫צענטל אֵיפֿה זעמלמעל פֿאַרמישט מיט‬ ‫און דאָס פֿאָלק האָט זײער געטרױערט‪.‬‬
‫ַא פֿערטל הין אײל;‬ ‫‪ 40‬און זײ האָבן זיך געפֿעדערט אין‬
‫‪ 5‬און װײַן פֿאַר ַא גיסאָפּפֿער‪,‬‬ ‫דער פֿרי‪ ,‬און זײַנען אַרױפֿגעגאַנגען‬
‫ַא פֿערטל הין‪ ,‬זאָלסטו מאַכן‬ ‫אױפֿן שפּיץ באַרג‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬אָט‬
‫מיטן בראַנדאָפּפֿער אָדער צום‬ ‫זײַנען מיר‪ ,‬און מיר װעלן אַרױפֿגײן‬
‫שלאַכטאָפּפֿער‪ ,‬פֿאַר איטלעכן שעפּס‪.‬‬ ‫צו דעם אָרט װאָס גאָט האָט געזאָגט;‬
‫‪ 6‬אױב צו ַא װידער‪ ,‬זאָלסטו מאַכן‬ ‫װאָרום מיר האָבן געזינדיקט‪.‬‬
‫ַא שפּײַזאָפּפֿער פֿון צװײ צענטל‬ ‫‪ 41‬האָט משה געזאָגט‪ :‬נאָך װאָס‬
‫זעמלמעל פֿאַרמישט מיט אײל ַא דריטל‬ ‫דען טרעט איר איבער דעם באַפֿעל פֿון‬
‫הין; און װײַן פֿאַר ַא גיסאָפּפֿער‪ַ ,‬א‬ ‫גאָט‪ ,‬אַז דאָס װעט ניט באַגֿליקן?‬
‫דריטל הין‪,‬‬ ‫‪ 42‬איר זאָלט ניט אַרױפֿגײן‪ ,‬אַז גאָט‬
‫‪ 7‬זאָלסטו ברענגען פֿאַר ַא געשמאַקן‬ ‫איז ניט צװישן אײַך‪ ,‬כּדי איר זאָלט ניט‬
‫ריח צו גאָט‪.‬‬ ‫געשלאָגן װערן פֿאַר אײַערע פֿײַנט‪.‬‬
‫‪ 8‬און אַז דו װעסט מאַכן ַא יונג‬ ‫‪ 43‬װאָרום דער ַע ָמלֵקי און דער‬
‫רינד פֿאַר ַא בראַנדאָפּפֿער אָדער‬ ‫כּנַעֲני זײַנען דאָרטן פֿאַר אײַך‪ ,‬און‬
‫ַא שלאַכטאָפּפֿער‪ ,‬לױט ַא קלאָר‬ ‫איר װעט פֿאַלן דורכן שװערד; װאָרום‬
‫אַרױסגערעדטן נדר‪ ,‬אָדער פֿאַר ַא‬ ‫אַזױ װי איר האָט אײַך אָפּגעקערט פֿון‬
‫פֿרידאָפּפֿער צו גאָט‪,‬‬ ‫הינטער גאָט‪ ,‬װעט גאָט ניט זײַן מיט‬
‫‪ 9‬זאָל מען ברענגען מיטן יונגן‬ ‫אײַך‪.‬‬
‫רינד ַא שפּײַזאָפּפֿער פֿון דר ַײ צענטל‬ ‫‪ 44‬אָבער זײ האָבן זיך דערװעגט‬
‫זעמלמעל פֿאַרמישט מיט אײל ַא‬ ‫אַרױפֿצוגײן אױפֿן שפּיץ באַרג; נאָר‬
‫האַלבן הין;‬ ‫דער אָרון פֿון גאָטס בונד און משה‬
‫‪ 10‬און װײַן זאָלסטו ברענגען‬ ‫האָבן זיך ניט גערירט פֿון לאַגער‪.‬‬
‫פֿאַר ַא גיסאָפּפֿער ַא האַלבן הין‪ַ ,‬א‬ ‫‪ 45‬און דער ַע ָמלֵקי און דער כּנַעֲני‪,‬‬
‫פֿײַעראָפּפֿער פֿאַר ַא געשמאַקן ריח צו‬ ‫װאָס זײַנען געזעסן אױף יענעם באַרג‪,‬‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫האָבן אַראָפּגענידערט‪ ,‬און האָבן זײ‬
‫‪ 11‬אַזױ זאָל געטאָן װערן צו‬ ‫געשלאָגן און זײ צעקלאַפּט ביז חרמָה‪.‬‬
‫איטלעכן אָקס‪ ,‬אָדער צו איטלעכן‬
‫װידער‪ ,‬אָדער צו ַא לאַם פֿון שעפּסן‬
‫אָדער פֿון ציגן‪.‬‬
‫‪ 12‬װי נאָך דער צאָל װאָס איר װעט‬
‫‪15‬‬
‫מאַכן; אַזױ זאָלט איר טאָן צו איטלעכן‪,‬‬ ‫זאָלסט זאָגן צו זײ‪ :‬אַז איר װעט קועמן‬
‫לױט זײער צאָל‪.‬‬ ‫אין דעם לאַנד פֿון אײַער באַזעצונג‬
‫‪ 13‬יעטװעדער אײַנגעבאָרענער זאָל‬ ‫װאָס איך גיב אײַך‪,‬‬
‫אַזױ מאַכן די דאָזיקע‪ ,‬בײַם ברענגען ַא‬ ‫‪ 3‬און איר װעט מאַכן ַא פֿײַעראָפּפֿער‬
‫פֿײַעראָפּפֿער פֿאַר ַא געשמאַקן ריח צו‬ ‫צו גאָט‪ַ ,‬א בראַנדאָפּפֿער אָדער‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫ַא שלאַכטאָפּפֿער‪ ,‬לױט ַא קלאָר‬
‫‪15:14—15:32‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪224‬‬
‫צו גאָט‪ ,‬מיט זײַן שפּײַזאָפּפֿער און זײַן‬ ‫‪ 14‬און אַז ב ַײ אײַך װעט זיך‬
‫גיסאָפּפֿער‪ ,‬אַזױ װי דער דין; און אײן‬ ‫אױפֿהאַלטן ַא פֿרעמדער‪ ,‬אָדער װער‬
‫ציגנבאָק פֿאַר ַא זינדאָפּפֿער‪.‬‬ ‫נאָר עס װעט זײַן צװישן אײַך‪ ,‬אין‬
‫‪ 25‬און דער כּ ֹהן זאָל מכפּר זײַן אױף‬ ‫אײַערע דָ ור‪-‬דורות‪ ,‬און ער װעט מאַכן‬
‫דער גאַנצער עדה פֿון די קינדער פֿון‬ ‫ַא פֿײַעראָפּפֿער פֿאַר ַא געשמאַקן ריח‬
‫ישׂראל‪ ,‬און זײ זאָל פֿאַרגעבן װערן‪,‬‬ ‫צו גאָט‪ ,‬זאָל ער טאָן אַזױ װי איר טוט‪.‬‬
‫װײַל ַא פֿאַרזע איז דאָס‪ ,‬און זײ האָבן‬ ‫‪ 15‬קהל! אײן געזעץ זאָל זײַן פֿאַר‬
‫געבראַכט זײער קרבן‪ַ ,‬א פֿײַעראָפּפֿער‬ ‫אײַך און פֿאַר דעם פֿרעמדן װאָס‬
‫צו גאָט‪ ,‬און זײער זינדאָפּפֿער פֿאַר‬ ‫האַלט זיך אױף‪ ,‬אַן אײביק געזעץ אױף‬
‫גאָט‪ ,‬פֿאַר זײער פֿאַרזע‪.‬‬ ‫אײַערע דָ ור‪-‬דורות; װי איר‪ ,‬אַזױ זאָל‬
‫‪ 26‬און דער גאַנצער עדה פֿון די‬ ‫זײַן דער פֿרעמדער פֿאַר גאָט‪.‬‬
‫קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און דעם פֿרעמדן‬ ‫‪ 16‬אײן תּוֹרה און אײן דין זאָל זײַן‬
‫װאָס האַלט זיך אױף צװישן זײ‪ ,‬װעט‬ ‫פֿאַר אײַך און פֿאַר דעם פֿרעמדן װאָס‬
‫פֿאַרגעבן װערן‪ ,‬װאָרום ב ַײ דעם גאַנצן‬ ‫האַלט זיך אױף ב ַײ אײַך‪.‬‬
‫פֿאָלק איז דאָס געװען דורך ַא פֿאַרזע‪.‬‬ ‫‪ 17‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬
‫‪ 27‬אױב אָבער אַן אײנצלנער מענטש‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫װעט זינדיקן דורך ַא פֿאַרזע‪ ,‬זאָל‬ ‫‪ 18‬רעד צו די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫ער ברענגען ַא יאָריקע ציג פֿאַר ַא‬ ‫און זאָלסט זאָגן צו זײ‪ :‬אַז איר קומט‬
‫זינדאָפּפֿער‪.‬‬ ‫אין דעם לאַנד װאָס איך ברענג אײַך‬
‫‪ 28‬און דער כּ ֹהן זאָל מכפּר זײַן אױף‬ ‫אַהין‪,‬‬
‫דעם מענטשן װאָס פֿאַרזעט‪ ,‬װען ער‬ ‫‪ 19‬איז‪ ,‬אַז איר עסט פֿון דעם ברױט‬
‫זינדיקט דורך ַא פֿאַרזע פֿאַר גאָט; כּדי‬ ‫פֿון לאַנד‪ ,‬זאָלט איר אָפּשײדן אַן‬
‫מכפּר צו זײַן אױף אים‪ ,‬אַז אים זאָל‬ ‫אָפּשײדוגן צו גאָט‪.‬‬
‫פֿאַרגעבן װערן‪.‬‬ ‫‪ 20‬דאָס ערשטע פֿון אײַערע‬
‫‪ 29‬פֿאַר דעם אײַנגעבאָרענעם‬ ‫טײגמולטערס זאָלט איר אָפּשײדן‬
‫צװישן די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און‬ ‫ַא כלה פֿאַר אַן אָפּשײדונג; װי די‬
‫פֿאַר דעם פֿרעמדן װאָס האַלט זיך‬ ‫אָפּשײדוגן פֿון שײַער‪ ,‬אַזױ זאָלט איר‬
‫אױף צװישן זײ – אײן געזעץ זאָל זײַן‬ ‫עס אָפּשײדן‪.‬‬
‫ב ַײ אײַך פֿאַר דעם װאָס טוט עפּעס‬ ‫‪ 21‬פֿון דעם ערשטן פֿון אײַערע‬
‫דורך ַא פֿאַרזע‪.‬‬ ‫טײגמולטערס זאָלט איר געבן אַן‬
‫‪ 30‬אָבער דער מענטש װאָס‬ ‫אָפּשײדונג צו גאָט אױף אײַערע‬
‫טוט מיט ַא הױכער האַנט‪ ,‬פֿון די‬ ‫דָ ור‪-‬דורות‪.‬‬
‫אײַנגעבאָרענע‪ ,‬אָדער פֿון די פֿרעמדע‪,‬‬ ‫‪ 22‬און אַז איר װעט פֿאַרזען‪ ,‬און איר‬
‫לעסטערט ער גאָט‪ ,‬און יענע זעל‬ ‫װעט ניט טאָן אַלע די דאָזיקע געבאָט‬
‫זאָל פֿאַרשניטן װערן פֿון צװישן איר‬ ‫װאָס גאָט האָט אָנגעזאָגט משהן‪,‬‬
‫פֿאָלק‪.‬‬ ‫‪ 23‬אַלץ װאָס גאָט האָט אײַך‬
‫‪ 31‬װאָרום דאָס װאָרט פֿון גאָט‬ ‫באַפֿױלן דורך משהן‪ ,‬פֿון דעם טאָג‬
‫האָט ער פֿאַראַכט‪ ,‬און זײַן געבאָט‬ ‫װאָס גאָט האָט עס באַפֿױלן און‬
‫האָט ער פֿאַרשטערט; פֿאַרשניטן מוז‬ ‫װײַטער‪ ,‬אױף אײַערע דָ ור‪-‬דורות‪,‬‬
‫פֿאַרשניטן װערן יענע זעל‪ ,‬איר זינד‬ ‫‪ 24‬איז‪ ,‬אױב עס איז‪ ,‬פֿאַרהױלן‬
‫איז אױף איר‪.‬‬ ‫פֿון די אױגן פֿון דער עדה‪ ,‬געטאָן‬
‫‪ 32‬און װען די קינדער פֿון ישׂראל‬ ‫געװאָרן דורך ַא פֿאַרזע‪ ,‬זאָל די גאַנצע‬
‫זײַנען געװען אין דער מדבר‪ ,‬האָבן זײ‬ ‫עדה מאַכן אײן יונגן אָקס פֿאַר ַא‬
‫געפֿונען ַא מאַן קלײַבנדיק האָלץ אום‬ ‫בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬פֿאַר ַא געשמאַקן ריח‬
‫‪225‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪15:33—16:9‬‬
‫ק ַֹרח‬ ‫שבת‪.‬‬
‫‪ 33‬האָבן די װאָס האָבן אים געפֿונען‬
‫און ק ַֹרח דער זון פֿון י ִצהר‪,‬‬
‫דעם זון פֿון קהָת‪ ,‬דעם זון פֿון‬
‫אַבֿירם‪ ,‬די זין פֿון‬ ‫ָ‬
‫‪16‬‬
‫ֵלוִין‪ ,‬און דָ תָ ן און‬
‫קלײַבנדיק האָלץ‪ ,‬אים געבראַכט צו‬
‫משהן און צו אַהר ֹנען און צו דער‬
‫אֶליאָבֿן‪ ,‬און אוֹן דער זון פֿון פּלֶתן‪,‬‬ ‫גאַנצער עדה‪.‬‬
‫קינדער פֿון ראובֿן‪ ,‬האָבן גענומען‪,‬‬
‫‪ 2‬און זיך געשטעלט פֿאַר משהן מיט‬ ‫‪ 34‬און מע האָט אים אַרײַנגעזעצט‬
‫צװײ הונדערט און פֿופֿציק מאַן פֿון די‬ ‫אין װאַך‪ ,‬װאָרום עס איז ניט באַשײדט‬
‫קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬פֿירשטן פֿון דער‬ ‫געװאָרן װאָס אים זאָל געטאָן װערן‪.‬‬
‫עדה‪ ,‬גערופֿענע פֿון דער אײַנזאַמלונג‪,‬‬ ‫‪ 35‬האָט גאָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬
‫מענטשן מיט ַא נאָמען‪.‬‬ ‫טײטן זאָל געטײט װערן דער מאַן; די‬
‫‪ 3‬און זײ האָבן זיך אײַנגעזאַמלט‬ ‫גאַנצע עדה זאָל אים פֿאַרװאַרפֿן מיט‬
‫אַקעגן משהן און אַקעגן אַהר ֹנען‪ ,‬און‬ ‫שטײנער אױסן לאַגער‪.‬‬
‫האָבן צו זײ געזאָגט‪ :‬גענוג אײַך!‬
‫װאָרום די גאַנצע עדה זײַנען אַלע‬ ‫‪ 36‬און די גאַנצע עדה האָט אים‬
‫הײליק‪ ,‬און גאָט איז צװישן זײ‪ ,‬און‬ ‫אַרױסגעפֿירט אױסן לאַגער‪ ,‬און זײ‬
‫פֿאַר װאָס נעמט איר זיך איבער אַקעגן‬ ‫האָבן אים פֿאַרװאָרפֿן מיט שטײנער‪,‬‬
‫דעם קהל פֿון גאָט?‬ ‫און ער איז געשטאָרבן; אַזױ װי גאָט‬
‫‪ 4‬און װי משה האָט עס געהערט‪,‬‬ ‫האָט באַפֿױלן משהן‪.‬‬
‫אַזױ איז ער געפֿאַלן אױף זײַן פּנים‪.‬‬ ‫‪ 37‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪,‬‬
‫‪ 5‬און ער האָט גערעדט צו ק ַֹרחן און‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫צו זײַן גאַנצן געזעמל‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫אין דער פֿרי װעט גאָט לאָזן װיסן‪,‬‬ ‫‪ 38‬רעד צו די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫װער עס איז זײַנער‪ ,‬און דעם װאָס‬ ‫און זאָלסט זאָגן צו זײ‪ ,‬זײ זאָלן זיך‬
‫איז הײליק‪ ,‬װעט ער מאַכן גענענען‬ ‫מאַכן פֿרענדז אױף די עקן פֿון זײערע‬
‫צו זיך; יאָ‪ ,‬דעם װעמען ער װעט‬ ‫קלײדער‪ ,‬אױף זײערע דָ ור‪-‬דורות; און‬
‫אױסדערװײלן‪ ,‬װעט ער מאַכן גענענען‬ ‫זײ זאָלן אַרײַנטאָן אין די פֿרענדז פֿון‬
‫צו זיך‪.‬‬ ‫עק קלײד ַא בלאָען פֿאָדים‪.‬‬
‫‪ 6‬דאָס טוט‪ :‬נעמט אײַך פֿײַערפֿאַנען‪,‬‬
‫ק ַֹרח מיט זײַן גאַנצן געזעמל‪,‬‬ ‫‪ 39‬און דאָס זאָל אײַך זײַן פֿאַר‬
‫‪ 7‬און לײגט אַרײַן אין זײ פֿײַער‪ ,‬און‬ ‫ציצית‪ ,‬אַז איר זאָלט עס זען‪ ,‬און‬
‫טוט אױף זײ אַרױף װײַרױך פֿאַר גאָט‪,‬‬ ‫געדענקען אַלע געבאָט פֿון גאָט‪ ,‬און‬
‫מאָרגן; און עס װעט זײַן‪ ,‬דער מאַן‬ ‫זײ טאָן‪ ,‬און איר זאָלט ניט נאָכגײן נאָך‬
‫װאָס גאָט װעט אױסדערװײלן‪ ,‬ער איז‬ ‫אײַער האַרצן און נאָך אײַערע אױגן‪,‬‬
‫דער הײליקער‪ .‬גענוג אײַך‪ ,‬קינדער‬ ‫װאָס איר זײַט פֿאַרפֿירט נאָך זײ;‬
‫פֿון ֵלוִי!‬ ‫‪ 40‬כּדי איר זאָלט געדענקען און טאָן‬
‫‪ 8‬און משה האָט געזאָגט צו ק ַֹרחן‪:‬‬ ‫אַלע מײַנע געבאָט‪ ,‬און זײַן הײליק צו‬
‫הערט אַקאָרשט‪ ,‬קינדער פֿון ֵלוִי‪.‬‬ ‫אײַער גאָט‪.‬‬
‫‪ 9‬װינציק אײַך װאָס דער גאָט‬
‫פֿון ישׂראל האָט אײַך אָפּגעשײדט פֿון‬ ‫‪ 41‬איך בין יהוה אײַער גאָט װאָס‬
‫צװישן דער עדה פֿון די קינדער פֿון‬ ‫האָט אײַך אַרױסגעצױגן פֿון לאַנד‬
‫ישׂראל‪ ,‬אײַך צו מאַכן גענענען צו זיך‪,‬‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬אײַך צו זײַן צום גאָט‪ :‬איך‬
‫מ ַ‬
‫צו דינען דעם דינסט פֿון מִשכּן פֿון‬ ‫בין יהוה אײַער גאָט‪.‬‬
‫‪16:10—16:28‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪226‬‬
‫אױף זײ װײַרױך‪ ,‬און זײ האָבן‬ ‫גאָט‪ ,‬און צו שטײן פֿאַר דער עדה‪ ,‬זײ‬
‫זיך געשטעלט בײַם אײַנגאַנג פֿון‬ ‫צו באַדינען –‬
‫אוֹהל‪-‬מוֹעד מיט משהן און אַהר ֹנען‪.‬‬ ‫‪ 10‬װאָס ער האָט געמאַכט גענענען‬
‫‪ 19‬און ק ַֹרח האָט אײַנגעזאַמלט‬ ‫דיך און אַלע דײַנע ברידער‪ ,‬די קינדער‬
‫אַקעגן זײ די גאַנצע עדה צום אײַנגאַנג‬ ‫פֿון ֵלוִי‪ ,‬מיט דיר‪ ,‬אַז איר פֿאַרלאַנגט‬
‫פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד; און די פּראַכט פֿון‬ ‫אױך די כּהונה?‬
‫גאָט האָט זיך באַװיזן צו דער גאַנצער‬ ‫‪ 11‬פֿאַר װאָר‪ ,‬דו מיט דײַן גאַנצן‬
‫עדה‪.‬‬ ‫געזעמל‪ ,‬דאָס זײַט איר אײַנגעזאַמלט‬
‫‪ 20‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‬ ‫אַקעגן גאָט; װאָרום װאָס איז אַהרן‪,‬‬
‫און צו אַהר ֹנען‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫אַז איר זאָלט מורמלען אַקעגן אים?‬
‫‪ 21‬שײדט אײַך אָפּ פֿון צװישן דער‬ ‫‪ 12‬און משה האָט געשיקט רופֿן דָ תָ ן‬
‫דאָזיקער עדה‪ ,‬און איך װעל זײ‬ ‫אַבֿירם‪ ,‬די זין פֿון אֶליאָבֿן; אָבער‬ ‫ָ‬ ‫און‬
‫פֿאַרלענדן אין ַא רגע‪.‬‬ ‫זײ האָבן געזאָגט‪ :‬מיר װעלן ניט‬
‫‪ 22‬זײַנען זײ געפֿאַלן אױף זײער‬ ‫אַרױפֿקומען‪.‬‬
‫פּנים‪ ,‬און האָבן געזאָגט‪ :‬גאָט דו גאָט‬ ‫‪ 13‬װינציק װאָס דו האָסט אונדז‬
‫פֿון די גײַסטער פֿון אַלע באַשעפֿענישן‪,‬‬ ‫אױפֿגעבראַכט פֿון ַא לאַנד װאָס פֿליסט‬
‫זאָל אײן מענטש זינדיקן‪ ,‬און אױף דער‬ ‫מיט מילך און האָניק‪ ,‬אונדז צו טײטן‬
‫גאַנצער עדה זאָלסטו צערענען?‬ ‫אין דער מדבר‪ ,‬אַז הערשעװען װילסטו‬
‫‪ 23‬האָט גאָט גערעדט צו משהן‪ ,‬אַזױ‬ ‫נאָך הערשעװען איבער אונדז?‬
‫צו זאָגן‪:‬‬ ‫‪ 14‬יאָ‪ ,‬האָסט אונדז ניט געבראַכט‬
‫‪ 24‬רעד צו דער עדה‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫אין ַא לאַנד װאָס פֿליסט מיט מילך און‬
‫ציט אָפּ פֿון אַרום דער װוינונג פֿון‬ ‫האָניק‪ ,‬אָדער אונדז געגעבן ַא נחלה‬
‫אַבֿירמען‪ .‬איז משה‬ ‫ָ‬ ‫ק ַֹרחן‪ ,‬דָ תָ נען‪ ,‬און‬ ‫פֿון פֿעלד און װײַנגאָרטן‪ .‬װילסטו די‬
‫אױפֿגעשטאַנען און איז געגאַנגען צו‬ ‫דאָזיקע מענטשן די אױגן פֿאַרשטעכן?‬
‫אַבֿירמען‪,‬‬
‫ָ‬ ‫דָ תָ נען און‬ ‫מיר װעלן ניט אַרױפֿקומען‪.‬‬
‫‪ 25‬און נאָך אים זײַנען געגאַנגען די‬ ‫‪ 15‬האָט משהן זײער געערגערט‪ ,‬און‬
‫עלטסטע פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫ער האָט געזאָגט צו גאָט‪ :‬זאָלסט זיך‬
‫‪ 26‬און ער האָט גערעדט צו דער‬ ‫ניט קערן צו זײער אָפּפֿער; ניט אַן‬
‫עדה‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬טרעט אָפּ‪ ,‬איך‬ ‫אײנציקן אײזל האָב איך גענומען פֿון‬
‫בעט אײַך‪ ,‬פֿון לעבן די געצעלטן‬ ‫זײ‪ ,‬און ניט איך האָב שלעכטס געטאָן‬
‫פֿון די דאָזיקע שלעכטע מענטשן‪ ,‬און‬ ‫אַן אײנציקן פֿון זײ‪.‬‬
‫איר זאָלט זיך ניט אָנרירן אָן אַלץ‬ ‫‪ 16‬און משה האָט געזאָגט צו ק ַֹרחן‪:‬‬
‫װאָס איז זײערס‪ ,‬כּדי איר זאָלט ניט‬ ‫דו מיט דײַן גאַנצן געזעמל זײַט פֿאַר‬
‫אומגעבראַכט װערן דורך אַלע זײערע‬ ‫גאָט מאָרגן‪ ,‬דו און זײ‪ ,‬און אַהרן‪.‬‬
‫זינד‪.‬‬ ‫‪ 17‬און נעמט איטלעכער זײַן‬
‫‪ 27‬האָבן זײ אָפּגעצױגן פֿון דער‬ ‫פֿײַערפֿאַן‪ ,‬און איר זאָלט אַרױפֿלײגן‬
‫װוינונג פֿון ק ַֹרחן‪ ,‬דָ תָ נען‪ ,‬און‬ ‫דערױף װײַרױך‪ ,‬און ברענגען פֿאַר‬
‫אַבֿירמען‪ ,‬פֿון רונד אַרום; און דָ תָ ן‬ ‫ָ‬ ‫גאָט איטלעכער זײַן פֿײַערפֿאַן‪ ,‬צװײ‬
‫אַבֿירם זײַנען אַרױסגעגאַנגען‪ ,‬זיך‬ ‫ָ‬ ‫און‬ ‫הונדערט און פֿופֿציק פֿײַערפֿאַנען;‬
‫שטעלנדיק אין אײַנגאַנג פֿון זײערע‬ ‫אױך דו און אַהרן‪ ,‬איטלעכער זײַן‬
‫געצעלטן‪ ,‬מיט זײערע װײַבער און‬ ‫פֿײַערפֿאַן‪.‬‬
‫זײערע זין און זײערע קלײנע קינדער‪.‬‬ ‫‪ 18‬האָבן זײ גענומען איטלעכער זײַן‬
‫‪ 28‬האָט משה געזאָגט‪ :‬דורך דעם‬ ‫פֿײַערפֿאַן‪ ,‬און זײ האָבן אַרױפֿגעלײגט‬
‫װעט איר װיסן‪ ,‬אַז גאָט האָט מיך‬ ‫אױף זײ פֿײַער‪ ,‬און אַרױפֿגעטאָן‬
‫‪227‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪16:29—17:10‬‬
‫די פֿײַערפֿאַנען פֿון צװישן דער‬ ‫געשיקט צו טאָן אַלע די דאָזיקע‬

‫פֿאַרברענונג‪ ,‬און דאָס פֿײַער װאַרף‬ ‫טוּונגען‪ ,‬אַז דאָס איז ניט פֿון מײַן‬
‫אַװעק; װאָרום זײ זײַנען געװאָרן‬ ‫האַרצן‪.‬‬
‫הײליק‪.‬‬ ‫‪ 29‬אױב אַזױ װי אַלע מענטשן‬
‫‪ 3‬די פֿײַערפֿאַנען פֿון די דאָזיקע‪,‬‬ ‫שטאַרבן‪ ,‬װעלן די דאָזיקע שטאַרבן‪,‬‬
‫װאָס האָבן פֿאַרזינדיקט זײערע נפֿשות‪,‬‬ ‫און די באַשערונג פֿון אַלע מענטשן‬
‫פֿון זײ זאָל מען מאַכן אױסגעשלאָגענע‬ ‫װעט זײ באַשערט זײַן‪ ,‬האָט מיך גאָט‬
‫בלעכן‪ ,‬אַן איבערצוג צום מזבח‪,‬‬ ‫ניט געשיקט‪.‬‬
‫װאָרום מע האָט זײ געבראַכט פֿאַר‬ ‫‪ 30‬אױב אָבער ַא באַשאַפֿונג װעט‬
‫גאָט‪ ,‬און זײ זײַנען געװאָרן הײליק;‬ ‫באַשאַפֿן גאָט‪ ,‬און די ערד װעט‬
‫און זײ זאָלן זײַן פֿאַר ַא צײכן צו די‬ ‫אױפֿמאַכן איר מױל‪ ,‬און װעט‬
‫קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫אײַנשלינגען זײ און אַלץ װאָס איז‬
‫‪ 4‬האָט אֶל ָעזָר דער כּ ֹהן גענומען‬ ‫זײערס‪ ,‬און זײ װעלן אַראָפּנידערן‬
‫די קופּערנע פֿײַערפֿאַנען‪ ,‬װאָס די‬ ‫לעבעדיקערהײט אין אונטערערד‪,‬‬
‫פֿאַרברענטע האָבן געבראַכט‪ ,‬און‬ ‫װעט איר װיסן‪ ,‬אַז די דאָזיקע מענטשן‬
‫מע האָט זײ אױסגעשלאָגן פֿאַר אַן‬ ‫האָבן געלעסטערט גאָט‪.‬‬
‫איבערצוג צום מזבח‪,‬‬ ‫‪ 31‬און עס איז געװען װי ער‬
‫האָט געענדיקט רעדן אַלע די‬
‫‪ַ 5‬א דערמאָנונג צי די קינדער פֿון‬ ‫דאָזיקע װערטער‪ ,‬אַזױ האָט זיך‬
‫ישׂראל‪ ,‬כּדי ַא פֿרעמדער מענטש‪ ,‬װאָס‬ ‫אױפֿגעשפּאָלטן די ערד װאָס אונטער‬
‫איז ניט פֿון דעם זאָמען פֿון אַהרן‪ ,‬זאָל‬ ‫זײ‪.‬‬
‫ניט גענענען צו רײַכערן װײַרױך פֿאַר‬ ‫‪ 32‬און די ערד האָט געעפֿנט איר‬
‫גאָט‪ ,‬אַז ער זאָל ניט װערן אַזױ װי קרח‬ ‫מױל‪ ,‬און האָט אײַנגעשלונגען זײ‪ ,‬און‬
‫און אַזױ װי זײַן געזעמל; אַזױ װי גאָט‬ ‫זײערע הײַזער‪ ,‬און אַלע מענטשן װאָס‬
‫האָט גערעדט צו אים דורך משהן‪.‬‬ ‫האָבן געהערט צו ק ַֹרחן‪ ,‬און דעם גאַנצן‬
‫‪ 6‬און די גאַנצע עדה פֿון די‬ ‫פֿאַרמעג‪.‬‬
‫קינדער פֿון ישׂראל האָט אױף מאָרגן‬ ‫‪ 33‬און זײ און אַלץ װאָס איז‬
‫געמורמלט אַקעגן משהן און אַקעגן‬ ‫אַראָפּגענידערט‬ ‫האָבן‬ ‫זײערס‬
‫אַהר ֹנען‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬איר האָט‬ ‫לעבעדיקערהײט אין אונטערערד‪ ,‬און‬
‫געטײט דאָס פֿאָלק פֿון גאָט‪.‬‬ ‫די ערד האָט זײ צוגעדעקט‪ ,‬און זײ‬
‫‪ 7‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז די עדה‬ ‫זײַנען אונטערגעגאַנגען פֿון צװישן‬
‫האָט זיך אײַנגעזאַמלט אַקעגן משהן‬ ‫דער עדה‪.‬‬
‫און אַקעגען אַהר ֹנען‪ ,‬אַזױ האָבן זײ זיך‬ ‫‪ 34‬און גאַנץ ישׂראל װאָס רונד אַרום‬
‫אומגעקערט צום אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬ערשט ַא‬ ‫זײ זײַנען אַנטלאָפֿן פֿון זײערע קוֹלות‪,‬‬
‫װאָלקן האָט אים צוגעדעקט‪ ,‬און די‬ ‫װאָרום זײ האָבן געזאָגט‪ :‬די ערד װעט‬
‫פּראַכט פֿון גאָט האָט זיך באַװיזן‪.‬‬ ‫אונדז נאָך אײַנשלינגען‪.‬‬
‫‪ 8‬און משה און אַהרן זײַנען‬ ‫‪ 35‬און ַא פֿײַער איז אַרױסגעגאַנגען‬
‫צוגעגאַנגען פֿאַרן אוֹהל‪-‬מוֹעד‪,‬‬ ‫פֿון גאָט‪ ,‬און האָט פֿאַרצערט די צװײ‬
‫‪ 9‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬ ‫הונדערט און פֿופֿציק מאַן‪ ,‬װאָס האָבן‬
‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫אױפֿגעבראַכט דעם װײַרױך‪.‬‬
‫‪ 10‬שײדט אײַך אָפּ פֿון צװישן דער‬ ‫און גאָט האָט גערעדט צו‬
‫דאָזיקער עדה‪ ,‬און איך װעל זײ‬
‫פֿאַרלענדן אין ַא רגע‪ .‬זײַנען זײ‬
‫‪ 2‬זאָג צו אֶל ָעזָר דעם זון פֿון‬
‫‪17‬‬
‫געפֿאַלן אױף זײער פּנים‪.‬‬ ‫אַהרן דעם כּ ֹהן‪ ,‬ער זאָל אױפֿהײבן‬
‫‪17:11—17:28‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪228‬‬
‫איך װעל אײַנשטילן פֿון אַרום מיר‬ ‫‪ 11‬און משה האָט געזאָגט צו‬
‫די מורמלערײַען פֿון די קינדער פֿון‬ ‫אַהר ֹנען‪ :‬נעם די פֿײַערפֿאַן‪ ,‬און לײג‬
‫ישׂראל‪ ,‬װאָס זײ מורמלען אַקעגן אײַך‪.‬‬ ‫אױף איר אַרױף פֿײַער פֿון מזבח‪ ,‬און‬
‫‪ 21‬האָט משה גערעדט צו די‬ ‫טו אַרױף װײַרױך‪ ,‬און טראָג אױף גיך‬
‫קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און אַלע זײערע‬ ‫צו דער עדה‪ ,‬און ז ַײ מכפּר אױף זײ‪,‬‬
‫פֿירשטן האָבן אים געגעבן צו שטעקן‬ ‫װאָרום ַא צאָרן איז אַרױסגעגאַנגען‬
‫פֿון איטלעכן פֿירשט‪ ,‬צו שטעקן‬ ‫פֿון פֿאַר גאָט; די מגפֿה האָט זיך‬
‫פֿון איטלעכן פֿירשט‪ ,‬לױט זײערע‬ ‫אָנגעהױבן‪.‬‬
‫פֿאָטערהײַזער‪ ,‬צװעלף שטעקנס; און‬ ‫‪ 12‬האָט אַהרן גענומען‪ ,‬אַזױ װי משה‬
‫דער שטעקן פֿון אַהר ֹנען איז געװען‬ ‫האָט געהײסן‪ ,‬און ער איז אַרײַנגעלאָפֿן‬
‫צװישן זײערע שטעקנס‪.‬‬ ‫אין מיטן פֿון דער עדה; ערשט די מגפֿה‬
‫האָט זיך אָנגעהױבן אין פֿאָלק‪ .‬האָט‬
‫‪ 22‬און משה האָט אַװעקגעלײגט די‬ ‫ער אַרױפֿגעלײגט װײַרױך‪ ,‬און מכפּר‬
‫שטעקנס פֿאַר גאָט‪ ,‬אין דעם געצעלט‬ ‫געװען אױפֿן פֿאָלק‪.‬‬
‫פֿון געזעץ‪.‬‬ ‫‪ 13‬און ער איז געשטאַנען צװישן די‬
‫‪ 23‬און עס איז געװען אױף מאָרגן‪,‬‬ ‫טױטע און צװישן די לעבעדיקע; און‬
‫אַז משה איז געקומען אין דעם‬ ‫די מגפֿה איז פֿאַרהאַלטן געװאָרן‪.‬‬
‫געצעלט פֿון געזעץ‪ ,‬ערשט דער‬ ‫‪ 14‬און די װאָס זײַנען געשטאָרבן אין‬
‫שטעקן פֿון אַהר ֹנען פֿאַר ֵלוִיס הױז האָט‬ ‫דער מגפֿה‪ ,‬זײַנען געװען פֿערצן טױזנט‬
‫אױפֿגעשפּראָצט‪ ,‬און אַרױסגעלאָזט‬ ‫און זיבן הונדערט‪ ,‬אַחוץ די װאָס‬
‫שפּראָצונג‪ ,‬און געבליט בליעכץ‪ ,‬און‬ ‫זײַנען געשטאָרבן װעגן דער מעשׂה‬
‫געצײַטיקט מאַנדלען‪.‬‬ ‫מיט ק ַֹרחן‪.‬‬
‫‪ 24‬האָט משה אַרױסגעטראָגן‬ ‫‪ 15‬און אַהרן האָט זיך אומגעקערט‬
‫אַלע שטעקנס פֿון פֿאַר גאָט צו‬ ‫צו משהן‪ ,‬צום אײַנגאַנג פֿון‬
‫אַלע קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און זײ‬ ‫אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬װען די מגפֿה איז‬
‫האָבן איבערגעקוקט‪ ,‬און גענומען‬ ‫פֿאַרהאַלטן געװאָרן‪.‬‬
‫איטלעכער זײַן שטעקן‪.‬‬ ‫‪ 16‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬
‫‪ 25‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫קער אום אַהרנס שטעקן פֿאַרן געזעץ‪,‬‬ ‫‪ 17‬רעד צו די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫פֿאַר ַא היטונג‪ ,‬פֿאַר ַא צײכן צו די‬ ‫און נעם פֿון זײ צו שטעקן‪ ,‬צו שטעקן‬
‫װידערשפּעניקע קינדער‪ ,‬כּדי זאָלסט‬ ‫פֿון ַא פֿאָטערהױז‪ ,‬פֿון אַלע זײערע‬
‫מאַכן אַן ענד צו זײערע מורמלערײַען‬ ‫פֿירשטן לױט זײערע פֿאָטערהײַזער‪,‬‬
‫אַרום מיר‪ ,‬און זײ זאָלן ניט שטאַרבן‪.‬‬ ‫צװעלף שטעקנס; איטלעכנס נאָמען‬
‫זאָלסטו אױפֿשרײַבן אױף זײַן שטעקן‪.‬‬
‫‪ 26‬האָט משה דאָס געטאָן; אַזױ װי‬ ‫‪ 18‬און אַהרנס נאָמען זאָלסטו‬
‫גאָט האָט אים באַפֿױלן‪ ,‬אַזױ האָט ער‬ ‫אױפֿשרײַבן אױף דעם שטעקן פֿון ֵלוִי‪,‬‬
‫געטאָן‪.‬‬ ‫װאָרום אײן שטעקן זאָל זײַן פֿאַר דעם‬
‫‪ 27‬האָבן די קינדער פֿון ישׂראל‬ ‫הױפּט פֿון זײערע פֿאָטערהײַזער‪.‬‬
‫געזאָגט צו משהן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬זע‪,‬‬ ‫‪ 19‬און זאָלסט זײ אַװעקלײגן אין‬
‫מיר קומען אום‪ ,‬מיר גײען אונטער‪,‬‬ ‫אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬פֿאַרן געזעץ‪ ,‬װאָס איך‬
‫אַלע גײען מיר אונטער‪.‬‬ ‫אַנטפּלעק זיך צו אײַך דאָרטן‪.‬‬
‫‪ 28‬איטלעכער װאָס גענענט – װאָס‬ ‫‪ 20‬און עס װעט זײַן‪ ,‬דער מאַן‬
‫גענענט צום מִשכּן פֿון גאָט‪ ,‬שטאַרבט;‬ ‫װאָס איך װעל אים אױסדערװײלן‪,‬‬
‫צי װעלן מיר אין גאַנצן אומקומען?‬ ‫װעט זײַן שטעקן אױפֿשפּראָצן; און‬
‫‪229‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪18:1—18:16‬‬
‫אַן אײביקן רעכט‪.‬‬

‫‪ 9‬דאָס זאָל גהערן צו דיר פֿון‬
‫אַהר ֹנען‪ :‬דו און דײַנע זין‬
‫און דאָס הױז פֿון דײַן פֿאָטער מיט‬
‫‪18‬‬
‫די הײליקסטע הײליקײטן‪ ,‬פֿון די‬
‫פֿײַעראָפּפֿער‪ :‬אַלע זײערע קרבנות‪,‬‬ ‫דיר‪ ,‬זאָלט טראָגן די זינד פֿון דעם‬
‫פֿון אַלע זײערע שפּײַזאָפּפֿער‪ ,‬און פֿון‬ ‫הײליקטום‪ ,‬און דו און דײַנע זין מיט‬
‫אַלע זײערע זינדאָפּפֿער‪ ,‬און פֿון אַלע‬ ‫דיר זאָלט טראָגן די זינד פֿון אײַער‬
‫זײערע שולדאָפּפֿער‪ ,‬װאָס זײ צאָלן אָפּ‬ ‫כּהונה‪.‬‬
‫צו מיר; ַא הײליקסטע הײליקײט איז‬ ‫‪ 2‬און אױך דײַנע ברידער‪ ,‬דעם‬
‫דאָס‪ ,‬פֿאַר דיר און פֿאַר דײַנע קינדער‪.‬‬ ‫שטאַם ֵלוִי‪ ,‬דעם שבֿט פֿון דײַן פֿאָטער‪,‬‬
‫‪ 10‬אין ַא הײליקסטן אָרט זאָלסטו עס‬ ‫מאַך גענענען מיט דיר‪ ,‬און זײ זאָלן זײַן‬
‫עסן; איטלעכער מאַנספּאַרשױן מעג‬ ‫באַהעפֿט צו דיר‪ ,‬און דיך באַדינען; און‬
‫עס עסן; הײליק זאָל עס זײַן פֿאַר דיר‪.‬‬ ‫דו און דײַנע זין מיט דיר זאָלט זײַן פֿאַר‬
‫‪ 11‬און דאָס געהערט צו דיר‪ :‬די‬ ‫דעם געצעלט פֿון געזעץ‪.‬‬
‫אָפּשײדונג פֿון זײער גאָב ב ַײ אַלע‬ ‫‪ 3‬און זײ זאָלן היטן דײַן היטונג‪ ,‬און‬
‫אױפֿהײבונגען פֿון די קינדער פֿון‬ ‫די היטונג פֿון גאַנצן געצעלט‪ ,‬אָבער‬
‫ישׂראל; צו דיר האָב איך זײ געגעבן‪,‬‬ ‫צו די הײליקע כּלים און צום מזבח‬
‫און צו דײַנע זין און צו דײַנע טעכטער‬ ‫זאָלן זײ ניט גענענען‪ ,‬כּדי זײ זאָלן ניט‬
‫מיט דיר‪ ,‬פֿאַר אַן אײביקן רעכט;‬ ‫שטאַרבן‪ ,‬אי זײ אי איר‪.‬‬
‫איטלעכער װאָס איז רײן אין דײַן הױז‬ ‫‪ 4‬און זײ זאָלן זײַן באַהעפֿט צו דיר‪,‬‬
‫מעג עס עסן‪.‬‬ ‫און היטן די היטונג פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד ב ַײ‬
‫‪ 12‬אַל דאָס בעסטע פֿון אײל‪ ,‬און אַל‬ ‫איטלעכן דינסט פֿון געצעלט; און ַא‬
‫דאָס בעסטע פֿון װײַן און תּבֿואה‪ ,‬דאָס‬ ‫פֿרעמדער זאָל ניט גענענען צו אײַך‪.‬‬
‫ערשטע דערפֿון װאָס זײ גיבן צו גאָט‪,‬‬ ‫‪ 5‬און איר זאָלט היטן די היטונג פֿון‬
‫דאָס האָב איך געגעבן צו דיר‪.‬‬ ‫הײליקטום‪ ,‬און די היטונג פֿון מזבח‪,‬‬
‫‪ 13‬די ערשטצײַטיקע פֿון אַלץ װאָס‬ ‫כּדי עס זאָל מער ניט זײַן ַא צאָרן אױף‬
‫אין זײער לאַנד‪ ,‬װאָס זײ ברענגען צו‬ ‫די קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫גאָט‪ ,‬זאָלן געהערן צו דיר; איטלעכער‬ ‫‪ 6‬און איך‪ ,‬זע‪ ,‬האָב גענומען אײַערע‬
‫װאָס איז רײן אין דײַן הױז מעג עס‬ ‫ברידער די ל ִוי ִים פֿון צװישן די קינדער‬
‫עסן‪.‬‬ ‫פֿון ישׂראל; אײַך ַא מתּנה זײַנען זײ‬
‫‪ 14‬איטלעכע חרם‪-‬זאַך אין ישׂראל‬ ‫געגעבן פֿאַר גאָט‪ ,‬צו דינען דעם דינסט‬
‫זאָל געהערן צו דיר‪.‬‬ ‫פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד‪.‬‬
‫‪ 15‬איטלעכס װאָס עפֿנט דעם‬ ‫‪ 7‬און דו און דײַנע זין מיט דיר זאָלט‬
‫טראַכט‪ ,‬פֿון יעטװעדער באַשעפֿעניש‬ ‫אָפּהיטן אײַער כּהונה ב ַײ איטלעכער‬
‫װאָס מע ברענגט צו גאָט‪ ,‬פֿון ַא‬ ‫זאַך פֿון מזבח און אינעװײניק פֿון‬
‫מענטשן און פֿון ַא בהמה‪ ,‬זאָל געהערן‬ ‫פּרוֹכֶת‪ ,‬און טאָן דעם דינסט; ַא דינסט‬
‫צו דיר; אָבער אױסלײזן זאָלסטו לאָזן‬ ‫פֿאַר ַא מתּנה גיב איך אײַך די כּהונה‪,‬‬
‫אױסלײזן דעם בכָור פֿון ַא מענטשן;‬ ‫און דער פֿרעמדער‪ ,‬װאָס גענענט‪ ,‬זאָל‬
‫אױך דעם בכָור פֿון אַן אומרײנער‬ ‫געטײט װערן‪.‬‬
‫בהמה זאָלסטו לאָזן אױסלײזן‪.‬‬ ‫‪ 8‬און גאָט האָט גערעדט צו אַהר ֹנען‪:‬‬
‫‪ 16‬און זײער אױסלײז – פֿון ַא חוֹדש‬ ‫און איך‪ ,‬זע‪ ,‬האָב דיר געגעבן די‬
‫אַלט זאָלסטו לאָזן אױסלײזן – זאָל זײַן‬ ‫היטונג פֿון מײַנע אָפּשײדונגען; פֿון‬
‫לױט דײַן שאַצונג‪ ,‬פֿינף שֶקל זילבער‪,‬‬ ‫אַלע געהײליקטע זאַכן פֿון די קינדער‬
‫אױפֿן הײליקן שֶקל‪ ,‬דאָס איז צװאַנציק‬ ‫פֿון ישׂראל האָב איך זײ געגעבן פֿאַר ַא‬
‫ג ֵָרה‪.‬‬ ‫חלק צו דיר און צו דײַנע קינדער פֿאַר‬
‫‪18:17—18:32‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪230‬‬
‫קײן אַרבונג‪.‬‬ ‫‪ 17‬אָבער ַא בכָור פֿון ַא רינד‪ ,‬אָדער‬

‫ַא בכָור פֿון ַא שעפּס‪ ,‬אָדער ַא‬
‫‪ 25‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬ ‫בכָור פֿון ַא ציג‪ ,‬טאָרסטו ניט לאָזן‬
‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫אױסלײזן; זײ זײַנען הײליק‪ .‬זײער‬
‫‪ 26‬און צו די ל ִוי ִים זאָלסטו רעדן‪,‬‬ ‫בלוט זאָלסטו שפּרענגען אױפֿן מזבח‪,‬‬
‫און זאָגן צו זײ‪ :‬אַז איר װעט נעמען‬ ‫און זײער פֿעטס זאָלסטו דעמפֿן פֿאַר ַא‬
‫פֿון די קינדער פֿון ישׂראל דעם מעשׂר‬ ‫פֿײַעראָפּפֿער‪ ,‬פֿאַר ַא געשמאַקן ריח צו‬
‫װאָס איך האָב אײַך געגעבן פֿון זײ פֿאַר‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫אײַער אַרבונג‪ ,‬זאָלט איר אָפּשײדן‬ ‫‪ 18‬און זײער פֿלײש זאָל געהערן‬
‫דערפֿון אַן אָפּשײדוגן צו גאָט‪ ,‬מעשׂר‬ ‫צו דיר; אַזױ װי די ברוסט פֿון‬
‫פֿון דעם מעשׂר‪.‬‬ ‫אױפֿהײבונג‪ ,‬און אַזױ װי דער רעכטער‬
‫שענקל‪ ,‬זאָל עס געהערן צו דיר‪.‬‬
‫‪ 27‬און אײַער אָפּשײדונג װעט אײַך‬ ‫‪ 19‬אַלע אָפּשײדונגען פֿון די הײליקע‬
‫גערעכנט װערן אַזױ װי די תּבֿואה‬ ‫זאַכן װאָס די קינדער פֿון ישׂראל שײדן‬
‫אױסן שײַער‪ ,‬און װי די שֶפֿע אױסן‬ ‫אָפּ צו גאָט‪ ,‬האָב איך געגעבן צו דיר‬
‫קעלטער‪.‬‬ ‫און צו דײַנע זין און צו דײַנע טעכטער‬
‫‪ 28‬אַזױ זאָלט איר אױך אָפּשײדן די‬ ‫מיט דיר‪ ,‬פֿאַר אַן אײביקן רעכט; אַן‬
‫אָפּשײדונג פֿון גאָט פֿון אַלע אײַערע‬ ‫אײביקער בונד פֿון זאַלץ איז דאָס פֿאַר‬
‫מעשׂרס‪ ,‬װאָס איר װעט נעמען פֿון‬ ‫גאָט‪ ,‬דיר און דײַן זאָמען מיט דיר‪.‬‬
‫די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און איר זאָלט‬ ‫‪ 20‬און גאָט האָט געזאָגט צו אַהר ֹנען‪:‬‬
‫געבן דערפֿון די אָפּשײדוגן פֿון גאָט צו‬ ‫אין זײער לאַנד זאָלסטו ניט אַרבן‪ ,‬און‬
‫אַהרן דעם כּ ֹהן‪.‬‬ ‫קײן חלק זאָלסטו ניט האָבן צװישן זײ;‬
‫איך בין דײַן חלק און דײַן נחלה צװישן‬
‫‪ 29‬פֿון אַלץ װאָס װערט אײַך‬ ‫די קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫געגעבן זאָלט איר אָפּשײדן די גאַנצע‬ ‫‪ 21‬און צו די קינדער פֿון ֵלוִי‪ ,‬זע‪,‬‬
‫אָפּשײדונג פֿון גאָט‪ ,‬פֿון אַלעם בעסטן‬ ‫האָב איך געגעבן יעטװעדער מעשׂר‬
‫דערפֿון‪ ,‬דאָס הײליקע פֿון דעם‪.‬‬ ‫אין ישׂראל פֿאַר אַן אַרב‪ ,‬פֿאַר זײער‬
‫‪ 30‬און זאָלסט זאָגן צו זײ‪ :‬אַז‬ ‫דינסט װאָס זײ דינען‪ ,‬דעם דינסט פֿון‬
‫איר שײדט אָפּ פֿון דעם דאָס בעסטע‬ ‫אוֹהל‪-‬מוֹעד‪.‬‬
‫דערפֿון‪ ,‬זאָל עס גערעכנט װערן די‬ ‫‪ 22‬און די קינדער פֿון ישׂראל זאָלן‬
‫ל ִוי ִים אַזױ װי דער אײַנטראָג פֿון‬ ‫מער ניט גענענען צום אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬צו‬
‫שײַער‪ ,‬און אַזױ װי דער אײַנטראָג פֿון‬ ‫טראָגן ַא חטא און שטאַרבן‪.‬‬
‫קעלטער‪.‬‬ ‫‪ 23‬נײַערט דער ֵלוִי‪ ,‬ער זאָל דינען‬
‫‪ 31‬און איר מעגט עס עסן אין‬ ‫דעם דינסט פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד; און זײ‬
‫יעטװעדער אָרט‪ ,‬איר און אײַער‬ ‫זאָלן טראָגן זײער זינד; אַן אײביק‬
‫הױזגעזינט‪ ,‬װאָרום דאָס איז אײַך ַא‬ ‫געזעץ אױף זײערע דָ ור‪-‬דורות‪ .‬און‬
‫לױן פֿאַר אײַער דינסט אין אוֹהל‪-‬מוֹעד‪.‬‬ ‫צװישן די קינדער פֿון ישׂראל זאָלן זײ‬
‫ניט אַרבן קײן אַרבונג‪.‬‬
‫‪ 32‬און איר װעט ניט טראָגן װעגן‬ ‫‪ 24‬װאָרום דעם מעשׂר פֿון די קינדער‬
‫דעם ַא זינד‪ ,‬װען איר שײדט אָפּ פֿון‬ ‫פֿון ישׂראל‪ ,‬װאָס זײ שײדן אָפּ פֿאַר אַן‬
‫דעם דאָס בעסטע דערפֿון‪ .‬און איר‬ ‫אָפּשײדונג צו גאָט‪ ,‬האָב איך געגעבן‬
‫זאָלט ניט פֿאַרשװעכן די הײליקײטן‬ ‫צו די ל ִוי ִים פֿאַר אַן אַרבונג; דרום‬
‫פֿון די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬כּדי איר‬ ‫האָב איך װעגן זײ געזאָגט‪ :‬צװישן די‬
‫זאָלט ניט שטאַרבן‪.‬‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל זאָלן זײ ניט אַרבן‬
‫‪231‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪19:1—19:18‬‬
‫און זײַן אומרײן ביזן אָװנט‪ .‬און עס‬ ‫חֻ קַת‬

‫זאָל זײַן פֿאַר די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬ ‫און גאָט האָט גערעדט צו‬
‫און פֿאַר דעם פֿרעמדן װאָס האַלט‬
‫זיך אױף צװישן זײ‪ ,‬פֿאַר אַן אײביקן‬
‫משהן און צו אַהר ֹנען‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫‪19‬‬
‫געזעץ‪.‬‬ ‫‪ 2‬דאָס איז דאָס געזעץ פֿון דער‬
‫‪ 11‬דער װאָס רירט זיך אָן אָן ַא מת‪,‬‬ ‫תּוֹרה‪ ,‬װאָס גאָט האָט באַפֿױלן‪ ,‬אַזױ צו‬
‫אָן װאָסער עס איז טױטן לײַב פֿון ַא‬ ‫זאָגן‪ :‬רעד צו די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫מענטשן‪ ,‬זאָל זײַן אומרײן זיבן טעג‪.‬‬ ‫זײ זאָלן דיר ברענגען ַא רױטע קו‪ַ ,‬א‬
‫‪ 12‬ער זאָל זיך רײניקן דערמיט אױפֿן‬ ‫גאַנצע‪ ,‬װאָס אין איר איז ניט ָא קײן‬
‫דריטן טאָג און אױפֿן זיבעטן טאָג‪ ,‬און‬ ‫מום‪ ,‬װאָס אױף איר איז ניט אַרױף קײן‬
‫װערן רײן; און אױב ער װעט זיך ניט‬ ‫יאָך‪.‬‬
‫רײניקן אױפֿן דריטן טאָג און אױפֿן‬ ‫‪ 3‬און איר זאָלט זי געבן צו אֶל ָעזָר‬
‫זיבעטן טאָג‪ ,‬זאָל ער ניט װערן רײן‪.‬‬ ‫דעם כּ ֹהן‪ ,‬און מע זאָל זי אַרױספֿירן‬
‫‪ 13‬איטלעכער װאָס רירט זיך אָן אָן‬ ‫אױסן לאַגער‪ ,‬און זי שעכטן פֿאַר אים‪.‬‬
‫ַא מת‪ ,‬אָן דעם לײַב פֿון ַא מענטשן‬ ‫‪ 4‬און אֶל ָעזָר דער כּ ֹהן זאָל נעמען פֿון‬
‫װאָס איז געשטראָבן‪ ,‬און ער װעט‬ ‫איר בלוט מיט זײַן פֿינגער‪ ,‬און שפּריצן‬
‫זיך ניט רײניקן‪ ,‬האָט ער די רואונג‬ ‫פֿון איר בלוט אַקעגן דער פֿאָדערזײַט‬
‫פֿון גאָט פֿאַראומרײניקט‪ ,‬און יענע‬ ‫פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד זיבן מאָל‪.‬‬
‫זעל זאָל פֿאַרשניטן װערן פֿון ישׂראל;‬ ‫‪ 5‬און מע זאָל פֿאַרברענען די קו פֿאַר‬
‫אַז שפּרענגװאַסער איז אױף אים ניט‬ ‫זײַנע אױגן; איר פֿעל און איר פֿלײש‬
‫געשפּרענגט געװאָרן‪ ,‬זאָל ער זײַן‬ ‫און איר בלוט מיט איר מיסט זאָל מען‬
‫אומרײן; זײַן אומרײנקײט איז נאָך‬ ‫פֿאַרברענען‪.‬‬
‫אױף אים‪.‬‬ ‫‪ 6‬און דער כּ ֹהן זאָל נעמען‬
‫‪ 14‬דאָס איז דער דין‪ :‬אַז ַא מענטש‬ ‫צעדערהאָלץ‪ ,‬און אֵזוֹבֿ‪-‬גראָז‪ ,‬און‬
‫װעט שטאַרבן אין ַא געצעלט‪ ,‬זאָל‬ ‫װערמילרױט‪ ,‬און אַרײַנװאַרפֿן אין‬
‫איטלעכער װאָס קומט אין געצעלט‪,‬‬ ‫דער פֿאַרברענונג פֿון דער קו‪.‬‬
‫און אַלץ װאָס אין געצעלט‪ ,‬זײַן‬ ‫‪ 7‬און דער כּ ֹהן זאָל װאַשן זײַנע‬
‫אומרײן זיבן טעג‪.‬‬ ‫קלײדער‪ ,‬און באָדן זײַן לײַב אין‬
‫‪ 15‬און יעטװעדער אָפֿענע כּלי‪ ,‬װאָס‬ ‫װאַסער‪ ,‬און דערנאָך מעג ער‬
‫אױף איר איז ניט ָא אַן אַרומגעשנירט‬ ‫אַרײַנקומען אין לאַגער; און דער כּ ֹהן‬
‫דעקל‪ ,‬איז אומרײן‪.‬‬ ‫זאָל זײַן אומרײן ביזן אָװנט‪.‬‬
‫‪ 16‬און איטלעכער װאָס װעט זיך‬ ‫‪ 8‬אױך דער װאָס פֿאַרברענט זי‪ ,‬זאָל‬
‫אָנרירן אױפֿן פֿרײַען פֿעלד אָן ַא‬ ‫װאַשן זײַנע קלײדער אין װאַסער‪ ,‬און‬
‫דערשלאָגענעם פֿון ַא שװערד‪ ,‬אָדער‬ ‫באָדן זײַן לײַב אין װאַסער‪ ,‬און זײַן‬
‫אָן ַא געשטאָרבענעם‪ ,‬אָדער אַן ַא בײן‬ ‫אומרײן ביזן אָװנט‪.‬‬
‫פֿון ַא מענטשן‪ ,‬אָדער אָן ַא קבֿר‪ ,‬זאָל‬ ‫‪ 9‬און ַא רײנער מאַן זאָל אױפֿזאַמלען‬
‫זײַן אומרײן זיבן טעג‪.‬‬ ‫די אַש פֿון דער קו‪ ,‬און אַװעקלײגן‬
‫‪ 17‬און מע זאָל נעמען פֿאַר דעם‬ ‫אױסן לאַגער אין ַא רײנעם אָרט; און‬
‫אומרײנעם פֿון דער אַש פֿון דעם‬ ‫עס זאָל געהאַלטן װערן פֿאַר דער‬
‫און‬ ‫פֿאַרברענטן רײניקאָפּפֿער‪,‬‬ ‫עדה פֿון די קינדער פֿון ישׂראל פֿאַר‬
‫אַרױפֿגיסן דערױף לעבעדיקע װאַסער‬ ‫שפּרענגװאַסער; ַא רײניקאָפּפֿער איז‬
‫אין ַא כּלי‪.‬‬ ‫דאָס‪.‬‬
‫‪ 18‬און ַא רײנער מאַן זאָל נעמען‬ ‫‪ 10‬און דער װאָס זאַמלט אױף די אַש‬
‫אֵזוֹבֿ‪-‬גראָז‪ ,‬און אײַנטונקען אין דעם‬ ‫פֿון דער קו‪ ,‬זאָל װאַשן זײַנע קלײדער‪,‬‬
‫‪19:19—20:11‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪232‬‬
‫‪ 3‬און דאָס פֿאָלק האָט זיך געקריגט‬ ‫װאַסער‪ ,‬און שפּריצן אױפֿן געצעלט‪,‬‬
‫מיט משהן‪ ,‬און זײ האָבן געזאָגט‪,‬‬ ‫און אױף אַלע כּלים‪ ,‬און אױף די נפֿשות‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬הלװאַי װאָלטן מיר‬ ‫װאָס זײַנען דאָרטן געװען‪ ,‬און אױף‬
‫אומגעקומען‪ ,‬װען אונדזערע ברידער‬ ‫דעם װאָס האָט זיך אָנגערירט אָן דעם‬
‫זײַנען אומגעקומען פֿאַר גאָט!‬ ‫בײן‪ ,‬אָדער אָן דעם דערשלאָגענעם‪,‬‬
‫‪ 4‬און נאָך װאָס האָט איר געבראַכט‬ ‫אָדער אָן דעם געשטאָרבענעם‪ ,‬אָדער‬
‫די עדה פֿון גאָט אין דעם דאָזיקן‬ ‫אָן דעם קבֿר‪.‬‬
‫מדבר‪ ,‬אַז מיר און אונדזער פֿי זאָלן ד ָא‬ ‫‪ 19‬און דער װאָס איז רײן זאָל‬
‫אױסשטאַרבן?‬ ‫שפּריצן אױף דעם אומרײנעם אױפֿן‬
‫‪ 5‬און נאָך װאָס האָט איר אונדז‬ ‫דריטן טאָג און אױפֿן זיבעטן טאָג; און‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬אונדז צו‬
‫אױפֿגעבראַכט פֿון מ ַ‬ ‫ער זאָל אים רײניקן אױפֿן זיבעטן טאָג;‬
‫ברענגען אין דעם דאָזיקן שלעכטן‬ ‫און ער זאָל װאַשן זײַנע קלײדער‪ ,‬און‬
‫אָרט‪ ,‬װאָס איז ניט אַן אָרט פֿון זאָמען‪,‬‬ ‫זיך באָדן אין װאַסער‪ ,‬און װערן רײן‬
‫אָדער פֿײַגן‪ ,‬אָדער װײַנשטאָקן‪ ,‬אָדער‬ ‫אין אָװנט‪.‬‬
‫מילגרױמען‪ ,‬און װוּ װאַסער צום‬ ‫‪ 20‬און אַז ַא מענטש װעט זײַן‬
‫טרינקען איז ניטאָ?‬ ‫אומרײן‪ ,‬און װעט זיך ניט רײניקן‪ ,‬זאָל‬
‫אַהרן‬ ‫און‬ ‫משה‬ ‫‪ 6‬זײַנען‬ ‫יענע זעל פֿאַרשניטן װערן פֿון צװישן‬
‫אַװעקגעגאַנגען פֿון פֿאַר דער‬ ‫דער עדה‪ ,‬װאָרום דאָס הײליקטום‬
‫עדה צום אײַנגאַנג פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד‪,‬‬ ‫פֿון גאָט האָט ער פֿאַראומרײניקט;‬
‫און זײ זײַנען געפֿאַלן אױף זײער‬ ‫שפּרענגװאַסער איז אױף אים ניט‬
‫פּנים; און די פּראַכט פֿון גאָט האָט‬ ‫געשפּרענגט געװאָרן‪ ,‬איז ער אומרײן‪.‬‬
‫זיך באַװיזן צו זײ‪.‬‬
‫‪ 7‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬ ‫‪ 21‬און עס זאָל זײ זײַן פֿאַר אַן‬
‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫אײביקן געזעץ‪ .‬און דער װאָס שפּריצט‬
‫‪ 8‬נעם דעם שטעקן‪ ,‬און זאַמל אײַן‬ ‫דאָס שפּרענגװאַסער‪ ,‬זאָל װאַשן זײַנע‬
‫די עדה‪ ,‬דו און אַהרן דײַן ברודער‪,‬‬ ‫קלײדער; און דער װאָס רירט זיך‬
‫און איר זאָלט רעדן צום פֿעלז פֿאַר‬ ‫אָן אָן דעם שפּרענגװאַסער‪ ,‬זאָל זײַן‬
‫זײערע אױגן‪ ,‬אַז ער זאָל אַרױסגעבן‬ ‫אומרײן ביזן אָװנט‪.‬‬
‫פֿון זיך װאַסער; און װעסט זײ‬ ‫‪ 22‬און אַלץ װאָס דער אומרײנער‬
‫אַרױסצי ִען װאַסער פֿון פֿעלז‪ ,‬און‬ ‫װעט זיך אָנרירן אָן דעם‪ ,‬זאָל זײַן‬
‫װעסט אָנטרינקען די עדה און זײער פֿי‪.‬‬ ‫אומרײן; און דער מענטש װאָס רירט‬
‫‪ 9‬האָט משה גענומען דעם שטעקן‬ ‫זיך אָן אים אָן‪ ,‬זאָל זײַן אומרײן ביזן‬
‫פֿון פֿאַר גאָט‪ ,‬אַזױ װי ער האָט אים‬ ‫אָװנט‪.‬‬
‫באַפֿױלן‪.‬‬
‫‪ 10‬און משה און אַהרן האָבן‬
‫אײַנגעזאַמלט די עדה פֿאַר דעם פֿעלז‪,‬‬
‫און די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬די‬
‫גאַנצע עדה‪ ,‬זײַנען געקומען‬ ‫‪20‬‬
‫אין מדבר צִן‪ ,‬אין ערשטן חוֹדש; און‬
‫און ער האָט צו זײ געזאָגט‪ :‬הערט‬
‫אַקאָרשט‪ ,‬איר װידערשפּעניקער‪,‬‬ ‫דאָס פֿאָלק איז געזעסן אין קָדֵ ש; און‬
‫זאָלן מיר פֿון דעם דאָזיקן פֿעלז אײַך‬ ‫מרים איז דאָרטן געשטאָרבן‪ ,‬און איז‬
‫אַרױסצי ִען װאַסער?‬ ‫דאָרטן באַגראָבן געװאָרן‪.‬‬
‫‪ 11‬און משה האָט אױפֿגעהױבן זײַן‬ ‫‪ 2‬און די עדה האָט ניט געהאַט‬
‫האַנט‪ ,‬און האָט געשלאָגן דעם פֿעלז‬ ‫קײן װאַסער‪ ,‬און זײ האָבן זיך‬
‫מיט זײַן שטעקן צװײ מאָל‪ ,‬און עס איז‬ ‫אײַנגעזאַמלט אַקעגן משהן און אַקעגן‬
‫אַרױס ַא סך װאַסער‪ ,‬און די עדה און‬ ‫אַהר ֹנען‪.‬‬
‫‪233‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪20:12—20:29‬‬
‫געבן געצאָלט דערפֿאַר; עס איז דאָך‬ ‫זײער פֿי האָבן געטרונקען‪.‬‬

‫גאָרנישט; לאָמיך בלױז דורכגײן אױף‬ ‫‪ 12‬האָט גאָט געזאָגט צו משהן און צו‬
‫מײַנע פֿיס‪.‬‬ ‫אַהר ֹנען‪ :‬װײַל איר האָט ניט געגלױבט‬
‫‪ 20‬האָט ער געזאָגט‪ :‬דו קענסט‬ ‫אין מיר‪ ,‬מיך צו הײליקן פֿאַר די אױגן‬
‫און אֶדוֹם איז‬ ‫ניט דורכגײן‪.‬‬ ‫פֿון די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬דרום װעט‬
‫אַרױסגעגאַנגען אַקעגן אים מיט פֿיל‬ ‫איר ניט ברענגען די דאָזיקע עדה אין‬
‫פֿאָלק‪ ,‬און מיט ַא שטאַרקער האַנט‪.‬‬ ‫דעם לאַנד װאָס איך האָב זײ געגעבן‪.‬‬
‫‪ 21‬און אֶדוֹם האָט ניט געװאָלט לאָזן‬ ‫‪ 13‬דאָס איז דאָס װאַסער פֿון מריבֿה‬
‫ישׂראל דורכגײן דורך זײַן געמאַרק‪,‬‬ ‫װוּ די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬
‫און ישׂראל האָט זיך אָפּגענײַגט פֿון‬ ‫געקריגט אַקעגן גאָט‪ ,‬און ער איז‬
‫אים‪.‬‬ ‫געהײליקט געװאָרן צװישן זײ‪.‬‬
‫‪ 22‬און זײ האָבן אַװעקגעצױגן פֿון‬ ‫‪ 14‬און משה האָט געשיקט שלוחים‬
‫קָדֵ ש; און די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬די‬ ‫פֿון קָדֵ ש צו דעם מלך פֿון אֶדוֹם‪:‬‬
‫גאַנצע עדה‪ ,‬זײַנען אָנגעקומען צום‬ ‫אַזױ זאָגט דײַן ברודער ישׂראל‪ :‬דו‬
‫באַרג הוֹר‪.‬‬ ‫װײסט אַלדי מאַטערניש װאָס אונדז‬
‫‪ 23‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‬ ‫האָט געטראָפֿן;‬
‫און צו אַהר ֹנען אױפֿן באַרג הוֹר‪ ,‬בײַם‬ ‫‪ 15‬װי אונדזערע עלטערן האָבן‬
‫געמאַרק פֿון לאַנד אֶדוֹם‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬און מיר זײַנען‬
‫גענידערט קײן מ ַ‬
‫‪ 24‬זאָל אַהרן אײַנגעזאַמלט װערן צו‬ ‫ִצרי ִם פֿיל טעג‪ ,‬און די‬‫געזעסן אין מ ַ‬
‫זײַן פֿאָלק; װאָרום ער װעט ניט קומען‬ ‫מִצרים האָבן שלעכטס געטאָן אונדז‬
‫אין דעם לאַנד װאָס איך האָב געגעבן‬ ‫און אונדזערע עלטערן;‬
‫צו די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬דערפֿאַר‬ ‫‪ 16‬און מיר האָבן געשרי ִען צו גאָט‪,‬‬
‫װאָס איר האָט װידערשפּעניקט מײַן‬ ‫און ער האָט געהערט אונדזער קָול‪,‬‬
‫מױל בײַם װאַסער פֿון מריבֿה‪.‬‬ ‫און האָט געשיקט ַא מלאך‪ ,‬און אונדז‬
‫‪ 25‬נעם אַהר ֹנען און זײַן זון אֶל ָעזָרן‪,‬‬ ‫ִצרי ִם; און אָט‬‫אַרױסגעצױגן פֿון מ ַ‬
‫און ברענג זײ אַרױף אױפֿן באַרג הוֹר;‬ ‫זײַנען מיר אין קָדֵ ש‪ַ ,‬א שטאָט בײַם עק‬
‫‪ 26‬און טו אױס אַהר ֹנען זײַנע‬ ‫פֿון דײַן געמאַרק‪.‬‬
‫קלײדער‪ ,‬און טו זײ אָן זײַן זון‬ ‫‪ 17‬לאָז אונדז‪ ,‬איך בעט דיך‪,‬‬
‫אֶל ָעזָרן; און אַהרן זאָל אײַנגעזאַמלט‬ ‫דורכגײן דורך דײַן לאַנד; מיר װעלן‬
‫װערן און שטאַרבן דאָרטן‪.‬‬ ‫ניט דורכגײן דורך ַא פֿעלד אָדער‬
‫‪ 27‬האָט משה געטאָן אַזױ װי‬ ‫דורך ַא װײַנגאָרטן‪ ,‬און מיר װעלן ניט‬
‫גאָט האָט באַפֿױלן; און זײ זײַנען‬ ‫טרינקען װאַסער פֿון ַא ברונעם; אױף‬
‫אַרױפֿגעגאַנגען אױפֿן באַרג הוֹר‪ ,‬פֿאַר‬ ‫דעם מלכס װעג װעלן מיר גײען; מיר‬
‫די אױגן פֿון דער גאַנצער עדה‪.‬‬ ‫װעלן זיך ניט אָפּנײַגן רעכטס אָדער‬
‫‪ 28‬און משה האָט אױסגעטאָן‬ ‫לינקס‪ ,‬ביז װאַנען מיר װעלן דורכגײן‬
‫אַהר ֹנען זײַנע קלײדער‪ ,‬און האָט זײ‬ ‫דײַן געמאַרק‪.‬‬
‫אָנגעטאָן זײַן זון אֶל ָעזָרן‪ .‬און אַהרן‬ ‫‪ 18‬האָט אֶדוֹם צו אים געזאָגט‪:‬‬
‫איז דאָרטן געשטאָרבן אױפֿן שפּיץ‬ ‫זאָלסט ניט דורכגײן דורך מיר‪ ,‬װאָרום‬
‫באַרג‪ .‬און משה און אֶל ָעזָר האָבן‬ ‫מיטן שװערד װעל איך אַרױסגײן‬
‫אַראָפּגענידערט פֿון באַרג‪.‬‬ ‫אַקעגן דיר‪.‬‬
‫‪ 29‬און די גאַנצע עדה האָט געזען אַז‬ ‫‪ 19‬האָבן די קינדער פֿון ישׂראל צו‬
‫אַהרן איז פֿאַרגאַנגען; און דאָס גאַנצע‬ ‫אים געזאָגט‪ :‬אױפֿן װעג װעלן מיר‬
‫הױז פֿון ישׂראל האָט באַװײנט אַהר ֹנען‬ ‫גײן‪ ,‬און אַז מיר װעלן טרינקען דײַן‬
‫דרײַסיק טעג‪.‬‬ ‫װאַסער‪ ,‬איך און מײַנע פֿי‪ ,‬װעל איך‬
‫‪21:1—21:20‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪234‬‬
‫זײַן‪ ,‬איטלעכער װאָס װערט געביסן‪,‬‬

‫װעט זי זען‪ ,‬און װעט בלײַבן לעבן‪.‬‬
‫און דער כּנַעֲני‪ ,‬דער מלך‬
‫פֿון ע ַָרד‪ ,‬דער באַװוינער‬
‫פֿון דָ רום‪ ,‬האָט געהערט אַז ישׂראל‬
‫‪21‬‬
‫‪ 9‬האָט משה געמאַכט ַא קופּערנע‬
‫שלאַנג‪ ,‬און האָט זי אַרױפֿגעטאָן אױף‬ ‫איז אָנגעקומען אױף דעם װעג פֿון‬
‫ַא שטאַנג; און עס איז געװען‪ ,‬אַז ַא‬ ‫אַתָ רים‪ ,‬און ער האָט מלחמה געהאַלטן‬
‫שלאַנג האָט עמיצן געביסן‪ ,‬אַזױ האָט‬ ‫מיט ישׂראל‪ ,‬און געפֿאַנגען פֿון זײ‬
‫ער ַא קוק געטאָן אױף דער קופּערנער‬ ‫געפֿאַנגענע‪.‬‬
‫שלאַנג‪ ,‬און איז געבליבן לעבן‪.‬‬ ‫‪ 2‬האָט ישׂראל ַא נדר געטאָן צו גאָט‪,‬‬
‫‪ 10‬און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬ ‫און האָט געזאָגט‪ :‬אױב געבן װעסטו‬
‫אַװעקגעצױגן‪ ,‬און גערוט אין אוֹבֿוֹת‪.‬‬ ‫געבן דאָס דאָזיקע פֿאָלק אין מײַן‬
‫‪ 11‬און זײ האָבן געצױגן פֿון אוֹבֿוֹת‪,‬‬ ‫האַנט‪ ,‬װעל איך מאַכן זײערע שטעט‬
‫און גערוט אין ִעי ֵי‪ַ -‬ע ֿבָרים‪ ,‬אין‬ ‫חרם‪.‬‬
‫דעם מדבר װאָס פֿאַר מוֹאָבֿ‪ ,‬אַקעגן‬ ‫‪ 3‬און גאָט האָט צוגעהערט צו‬
‫זונאױפֿגאַנג‪.‬‬ ‫דעם קָול פֿון ישׂראל‪ ,‬און ער האָט‬
‫‪ 12‬פֿון דאָרטן האָבן זײ געצױגן‪ ,‬און‬ ‫איבערגעגעבן דעם כּנַעֲני‪ ,‬און זײ האָבן‬
‫גערוט אין טאָל ז ֶֶרד‪.‬‬ ‫געמאַכט זײ און זײערע שטעט חרם‪.‬‬
‫‪ 13‬פֿון דאָרטן האָבן זײ געצױגן‪ ,‬און‬ ‫און מע האָט גערופֿן דעם נאָמען פֿון‬
‫גערוט אױף יענער זײַט אַרנוֹן װאָס‬ ‫דעם אָרט‪ ,‬חרמָה‪.‬‬
‫אין מדבר‪ ,‬װאָס גײט אַרױס פֿון דעם‬ ‫‪ 4‬און זײ האָבן געצױגן פֿון באַרג הוֹר‬
‫געמאַרק פֿון אֶמוֹרי;‬ ‫אױפֿן װעג פֿון ים‪-‬סוף‪ ,‬כּדי צו גײן‬
‫‪ 14‬װאָרום אַרנוֹן איז דער געמאַרק‬ ‫אַרום דעם לאַנד אֶדוֹם‪ ,‬און די זעל פֿון‬
‫פֿון מוֹאָבֿ‪ ,‬צװישן מוֹאָ ֿב און צװישן‬ ‫דעם פֿאָלק איז געװאָרן אומגעדולדיק‬
‫דעם אֶמוֹרי‪ .‬דרום װערט געזאָגט אין‬ ‫פֿון װעג‪.‬‬
‫דעם בוך פֿון די מלחמות פֿון גאָט‪ָ :‬ו ֵה ֿב‬ ‫‪ 5‬און דאָס פֿאָלק האָט גערעדט‬
‫אין סופֿה‪ ,‬און די טאָלן פֿון אַרנוֹן‪,‬‬ ‫אַקעגן גאָט און אַקעגן משהן‪ :‬נאָך‬
‫‪ 15‬און דעם אַראָפּגאַנג פֿון די טאָלן‪,‬‬ ‫װאָס האָט איר אונדז אױפֿגעבראַכט פֿון‬
‫װאָס נײגט זיך צו דער װוינונג פֿון עָר‪,‬‬ ‫ִצרי ִם צו שטאַרבן אין דער מדבר?‬ ‫מ ַ‬
‫און לענט זיך אָן געמאַרק פֿון מוֹאָבֿ‪.‬‬ ‫װאָרום קײן ברױט איז ניטאָ‪ ,‬און קײן‬
‫‪ 16‬און פֿון דאָרטן קײן באֵר‪ .‬דאָס איז‬ ‫װאַסער איז ניטאָ‪ ,‬און אונדזער זעל‬
‫דער ברונעם‪ ,‬װוּ גאָט האָט געזאָגט צו‬ ‫עקלט זיך מיט דער נישטיקער שפּײַז‪.‬‬
‫משהן‪ :‬זאַמל אײַן דאָס פֿאָלק‪ ,‬און איך‬ ‫‪ 6‬האָט גאָט אָנגעשיקט אױפֿן פֿאָלק‬
‫װעל זײ געבן װאַסער‪.‬‬ ‫פֿײַערדיקע שלאַנגען‪ ,‬און זײ האָבן‬
‫‪ 17‬דענצמאָל האָט ישׂראל געזונגען‬ ‫געביסן דאָס פֿאָלק‪ ,‬און עס איז‬
‫דאָס דאָזיקע געזאַנג‪ :‬קװעל אַרױף‪,‬‬ ‫געשטאָרבן ַא סך פֿאָלק פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫ברונעם – זינגט צו אים –‬ ‫‪ 7‬איז דאָס פֿאָלק געקומען צו משהן‪,‬‬
‫‪ 18‬דער ברונעם װאָס געגראָבן האָבן‬ ‫און זײ האָבן געזאָגט‪ :‬מיר האָבן‬
‫אים האַרן‪ ,‬אים אױסגעהאַקט האָבן‬ ‫געזינדיקט װאָס מיר האָבן גערעדט‬
‫פֿירשטן פֿון פֿאָלק‪ ,‬מיטן צעפּטער‪ ,‬מיט‬ ‫אַקעגן גאָט און אַקעגן דיר; ז ַײ מתפּלל‬
‫זײערע שטעקנס‪ .‬און פֿון מדבר קײן‬ ‫צו גאָט‪ ,‬ער זאָל אָפּטאָן פֿון אונדז די‬
‫מַתָּ נָה;‬ ‫שלאַנגען‪ .‬האָט משה מתפּלל געװען‬
‫‪ 19‬און פֿון מַתָּ נָה קײן נַחליאֵל‪ ,‬און‬ ‫פֿאַרן פֿאָלק‪.‬‬
‫פֿון נַחליאֵל קײן במוֹת;‬ ‫‪ 8‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬
‫‪ 20‬און פֿון במוֹת צו דעם טאָל װאָס‬ ‫מאַך דיר ַא פֿײַערדיקע שלאַנג‪ ,‬און טו‬
‫אין פֿעלד פֿון מוֹאָבֿ‪ ,‬בײַם שפּיץ פֿון‬ ‫זי אַרױף אױף ַא שטאַנג; און עס װעט‬
‫‪235‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪21:21—22:3‬‬
‫‪ 29‬װײ צו דיר‪ ,‬מוֹאָבֿ! פֿאַרלאָרן‬ ‫פּסגָה‪ ,‬װאָס קוקט אַראָפּ אױף דער‬
‫ביסטו‪ ,‬פֿאָלק פֿון כּמוֹש! ער האָט‬ ‫װיסטע‪.‬‬
‫געלאָזט װערן זײַנע זין אַנטרונענע‪ ,‬און‬ ‫‪ 21‬און ישׂראל האָט געשיקט שלוחים‬
‫זײַנע טעכטער אין געפֿאַנגענשאַפֿט צו‬ ‫צו סיחון דעם מלך פֿון אֶמוֹרי‪ ,‬אַזױ צו‬
‫סיחון דעם מלך פֿון אֶמוֹרי‪.‬‬ ‫זאָגן‪:‬‬
‫‪ 30‬און מיר האָבן זײ צעשאָסן;‬ ‫‪ 22‬לאָמיך דורכגײן דורך דײַן לאַנד;‬
‫פֿאַרלאָרן איז חֶשבוֹן ביז דיבֿוֹן; און‬ ‫מיר װעלן זיך ניט אָפּנײַגן אין ַא פֿעלד‬
‫מיר האָבן פֿאַרװיסט ביז נוֹפֿח װאָס ביז‬ ‫אָדער אין ַא װײַנגאָרטן; מיר װעלן‬
‫מֵידבֿאָ‪.‬‬ ‫ניט טרינקען װאַסער פֿון ַא ברונעם;‬
‫‪ 31‬און ישׂראל האָט זיך באַזעצט אין‬ ‫אױף דעם מלכס װעג װעלן מיר גײן‪,‬‬
‫לאַנד פֿון דעם אֶמוֹרי‪.‬‬ ‫ביז װאַנען מיר װעלן דורכגײן דײַן‬
‫‪ 32‬און משה האָט געשיקט אױסקוקן‬ ‫געמאַרק‪.‬‬
‫י ַ ְעזֵר‪ ,‬און זײ האָבן באַצװוּנגען אירע‬ ‫‪ 23‬אָבער סיחון האָט ניט געלאָזט‬
‫טעכטערשטעט‪ ,‬און פֿאַרטריבן דעם‬ ‫ישׂראל דורכגײן דורך זײַן געמאַרק‪,‬‬
‫אֶמוֹרי װאָס איז דאָרטן געװען‪.‬‬ ‫און סיחון האָט אײַנגעזאַמלט זײַן‬
‫‪ 33‬און זײ האָבן זיך פֿאַרקערט‪ ,‬און‬ ‫גאַנץ פֿאָלק‪ ,‬און איז אַרױסגעגאַנגען‬
‫זײַנען אַרױפֿגעגאַנגען אױפֿן װעג פֿון‬ ‫אַקעגן ישׂראל צום מדבר‪ ,‬און ער איז‬
‫בשָן; איז אַרױסגעגאַנגען עוֹג דער מלך‬ ‫געקומען קײן יַהַץ‪ ,‬און האָט מלחמה‬
‫פֿון בשָן אַקעגן זײ‪ ,‬ער מיט זײַן גאַנצן‬ ‫געהאַלטן מיט ישׂראל‪.‬‬
‫ֶדרעִי‪.‬‬
‫פֿאָלק‪ ,‬אױף מלחמה קײן א ֶ‬ ‫‪ 24‬און ישׂראל האָט אים געשלאָגן‬
‫‪ 34‬האָט גאָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬ ‫מיטן שאַרף פֿון שװערד‪ ,‬און‬
‫זאָלסט ניט מוֹרא האָבן פֿאַר אים‪,‬‬ ‫אײַנגענומען זײַן לאַנד פֿון אַרנוֹן ביז‬
‫װאָרום אין דײַן האַנט האָב איך געגעבן‬ ‫י ַבוֹק‪ ,‬ביז די קינדער פֿון עַמוֹן; װאָרום‬
‫אים מיט זײַן גאַנצן פֿאָלק און זײַן‬ ‫דער געמאַרק פֿון די קינדער פֿון עַמוֹן‬
‫לאַנד‪ ,‬און װעסט טאָן צו אים‪ ,‬אַזױ װי‬ ‫איז געװען שטאַרק‪.‬‬
‫דו האָסט געטאָן צו סיחון דעם מלך פֿון‬ ‫‪ 25‬און ישׂראל האָט צוגענומען אַלע‬
‫אֶמוֹרי‪ ,‬װאָס איז געזעסן אין חשבוֹן‪.‬‬ ‫די דאָזיקע שטעט‪ ,‬און ישׂראל האָט‬
‫‪ 35‬און זײ האָבן געשלאָגן אים מיט‬ ‫זיך באַזעצט אין אַלע שטעט פֿון‬
‫זײַנע זין און זײַן גאַנצן פֿאָלק‪ ,‬ביז אים‬ ‫אֶמוֹרי‪ ,‬אין חֶשבוֹן‪ ,‬און אין אַלע אירע‬
‫ניט צו לאָזן אַן איבערבלײַב; און זײ‬ ‫טעכטערשטעט‪.‬‬
‫האָבן געאַרבט זײַן לאַנד‪.‬‬ ‫‪ 26‬װאָרום חשבוֹן איז געװען די‬
‫שטאָט פֿון סיחון דעם מלך פֿון אֶמוֹרי‪,‬‬
‫און די קינדער פֿון ישׂראל‬
‫האָבן אַװעקגעצױגן‪ ,‬און‬ ‫‪22‬‬
‫האָבן גערוט אין די פּלױנען פֿון מוֹאָבֿ‪,‬‬
‫װאָס האָט מלחמה געהאַלטן מיט דעם‬
‫פֿריערדיקן מלך פֿון מוֹאָבֿ‪ ,‬און האָט‬
‫אַװעקגענומען זײַן גאַנץ לאַנד פֿון זײַן‬
‫אױף יענער זײַט י ַרדן ב ַײ יריחו‪.‬‬ ‫האַנט‪ ,‬ביז אַרנוֹן‪.‬‬
‫‪ 2‬און ָבלָק דער זון פֿון צִפּוֹרן האָט‬ ‫‪ 27‬דרום זאָגן די שפּרוכזאָגער‪:‬‬
‫געזען אַלץ װאָס ישׂראל האָט געטאָן‬ ‫געבױט און‬ ‫קומט קײן חֶשבוֹן!‬
‫צום אֶמוֹרי‪.‬‬ ‫אױפֿגעשטעלט זאָל װערן די שטאָט פֿון‬
‫סיחון!‬
‫בָ לָ ק‬ ‫‪ 28‬װאָרום ַא פֿײַער איז אַרױס פֿון‬
‫‪ 3‬און מוֹאָ ֿב האָט זיך זײער‬ ‫חֶשבוֹן‪ַ ,‬א פֿלאַם פֿון דער שטאָט פֿון‬
‫דערשראָקן פֿאַר דעם פֿאָלק‪ ,‬װײַל‬ ‫סיחון; זי האָט פֿאַרצערט עָר פֿון מוֹאָבֿ‪,‬‬
‫זײ זײַנען געװען פֿיל‪ ,‬און מוֹאָ ֿב איז‬ ‫די האַרן פֿון די הײכן פֿון אַרנוֹן‪.‬‬
‫‪22:4—22:20‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪236‬‬
‫ערד‪ .‬אַצונד‪ ,‬קום שילט מיר אים;‬ ‫געװען אין אַנגסט פֿאַר די קינדער פֿון‬
‫אפֿשר װעל איך קענען מלחמה האַלטן‬ ‫ישׂראל‪.‬‬
‫אױף אים‪ ,‬און װעל אים פֿאַרטרײַבן‪.‬‬ ‫‪ 4‬האָט מוֹאָ ֿב געזאָגט צו די עלטסטע‬
‫‪ 12‬האָט גאָט געזאָגט צו בִלעָמען‪:‬‬ ‫פֿון מִדי ָן‪ :‬אַצונד װעט דאָס געזעמל‬
‫זאָלסט ניט גײן מיט זײ; זאָלסט ניט‬ ‫אָפּעסן אַלץ װאָס אַרום אונדז‪ ,‬אַזױ װי‬
‫שילטן דאָס פֿאָלק‪ ,‬װאָרום ער איז‬ ‫אַן אָקס עסט אָפּ דאָס גראָז פֿון פֿעלד‪.‬‬
‫געבענטשט‪.‬‬ ‫און ָבלָק דער זון פֿון צִפּוֹרן איז געװען‬
‫‪ 13‬איז בִלעָם אױפֿגעשטאַנען אין‬ ‫דער מלך פֿון מוֹאָ ֿב אין יענער צײַט‪.‬‬
‫דער פֿרי‪ ,‬און האָט געזאָגט צו די‬ ‫‪ 5‬האָט ער געשיקט שלוחים צו בלעָם‬
‫האַרן פֿון ָבלָקן‪ :‬גײט אין אײַער לאַנד‪,‬‬ ‫דער זון פֿון בעוֹרן‪ ,‬קײן פּתוֹר װאָס‬
‫װאָרום גאָט װיל ניט מיך לאָזן גײן מיט‬ ‫בײַם טײַך‪ ,‬אין דעם לאַנד פֿון די‬
‫אײַך‪.‬‬ ‫קינדער פֿון זײַן פֿאָלק‪ ,‬אים צו רופֿן‪,‬‬
‫‪ 14‬זײַנען אױפֿגעשטאַנען די האַרן‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬אָט איז ַא פֿאָלק‬
‫פֿון מוֹאָבֿ‪ ,‬און זײַנען אַװעקגעגאַנגען‬ ‫ִצרי ִם; זע‪ ,‬ער‬‫אַרױסגעגאַנגען פֿון מ ַ‬
‫צו ָבלָקן‪ ,‬און האָבן געזאָגט‪ :‬בִלעָם‬ ‫האָט פֿאַרדעקט דעם אָנבליק פֿון דער‬
‫האָט ניט געװאָלט גײן מיט אונדז‪.‬‬ ‫ערד‪ ,‬און ער זיצט מיר אַנטקעגן‪.‬‬
‫‪ 15‬האָט ָבלָק װידער ַא מאָל געשיקט‬ ‫‪ 6‬און אַצונד קום‪ ,‬איך בעט דיך‪,‬‬
‫האַרן‪ ,‬מער און אָנגעזעענערע פֿון‬ ‫שילט מיר דאָס דאָזיקע פֿאָלק‪ ,‬װאָרום‬
‫יענע‪.‬‬ ‫ער איז שטאַרקער פֿון מיר‪ .‬אפֿשר‬
‫‪ 16‬און זײ זײַנען געקומען צו‬ ‫װעל איך אױספֿירן מיר זאָלן אים‬
‫בִלעָמען‪ ,‬און האָבן צו אים געזאָגט‪:‬‬ ‫שלאָגן‪ ,‬און איך װעל אים פֿאַרטרײַבן‬
‫אַזױ האָט געזאָגט ָבלָק דער זון פֿון‬ ‫פֿון לאַנד; װאָרום איך װײס‪ ,‬אַז װעמען‬
‫צִפּוֹרן‪ :‬זאָלסט זיך ניט פֿאַרמײַדן‪ ,‬איך‬ ‫דו בענטשסט‪ ,‬דער איז געבנעטשט‪,‬‬
‫בעט דיך‪ ,‬פֿון קומען צו מיר‪.‬‬ ‫און װעמען דו שילטסט‪ ,‬דער איז‬
‫‪ 17‬װאָרום זײער גרױס כּבֿוד װעל‬ ‫פֿאַרשאָלטן‪.‬‬
‫איך דיר אָנטאָן‪ ,‬און אַלץ װאָס דו‬ ‫‪ 7‬זײַנען די עלטסטע פֿון מוֹאָ ֿב און‬
‫װעסט זאָגן צו מיר‪ ,‬װעל איך טאָן; נאָר‬ ‫די עלטסטע פֿון מִדי ָן געגאַנגען מיט‬
‫קום‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬שילט מיר דאָס‬ ‫צױבערלױן אין זײער האַנט‪ ,‬און זײ‬
‫דאָזיקע פֿאָלק‪.‬‬ ‫זײַנען געקומען צו בִלעָמען‪ ,‬און האָבן‬
‫‪ 18‬האָט געענטפֿערט בִלעָם און‬ ‫גערעדט צו אים די װערטער פֿון ָבלָקן‪.‬‬
‫געזאָגט צו די קנעכט פֿון ָבלָקן‪ :‬װען‬ ‫‪ 8‬האָט ער צו זײ געזאָגט‪ :‬נעכטיקט‬
‫ָבלָק זאָל מיר געבן זײַן הױז פֿול‬ ‫ד ָא די נאַכט‪ ,‬און איך װעל אײַך געבן‬
‫מיט זילבער און גאָלד‪ ,‬קען איך ניט‬ ‫אַן ענטפֿער‪ ,‬אַזױ װי גאָט װעט רעדן‬
‫איבערטרעטן דעם באַפֿעל פֿון יהוה‬ ‫צו מיר‪ .‬און די האַרן פֿון מוֹאָ ֿב זײַנען‬
‫מײַן גאָט‪ ,‬צו טאָן קלײנס אָדער‬ ‫געבליבן ב ַײ בִלעָמען‪.‬‬
‫גרױס‪.‬‬ ‫‪ 9‬איז גאָט געקומען צו בִלעָמען‪ ,‬און‬
‫‪ 19‬און אַצונד‪ ,‬איך בעט אײַך‪,‬‬ ‫האָט געזאָגט‪ :‬װער זײַנען די דאָזיקע‬
‫בלײַבט איר אױך ד ָא די נאַכט‪ ,‬און איך‬ ‫מענטשן ב ַײ דיר?‬
‫װעל געװאָר װערן װאָס גאָט װעט‬ ‫‪ 10‬האָט בִלעָם געזאָגט צו גאָט‪ָ :‬בלָק‬
‫װידער רעדן מיט מיר‪.‬‬ ‫דער זון פֿון צִפּוֹרן‪ ,‬דער מלך פֿון מוֹאָבֿ‪,‬‬
‫‪ 20‬און גאָט איז געקומען צו בִלעָמען‬ ‫האָט געשיקט צו מיר‪:‬‬
‫ב ַײ נאַכט‪ ,‬און האָט צו אים געזאָגט‪:‬‬ ‫‪ 11‬אָט איז דאָס פֿאָלק װאָס איז‬
‫אױב דיך צו רופֿן זײַנען די מענטשן‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬און ער‬
‫אַרױסגעגאַנגען פֿון מ ַ‬
‫געקומען‪ ,‬שטײ אױף‪ ,‬גײ מיט זײ‪,‬‬ ‫האָט פֿאַרדעקט דעם אָנבליק פֿון דער‬
‫‪237‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪22:21—22:36‬‬
‫געשלאָגן?‬ ‫אָבער נאָר די זאַך װאָס איך װעל רעדן‬

‫‪ 29‬האָט בִלעָם געזאָגט צו דער‬ ‫צו דיר‪ ,‬דאָס זאָלסטו טאָן‪.‬‬
‫אײזעלין‪ :‬װײַל דו האָסט געשפּעט פֿון‬ ‫‪ 21‬איז בִלעָם אױפֿגעשטאַנען אין‬
‫מיר; װען איך האָב ַא שװערד אין דער‬ ‫דער פֿרי‪ ,‬און ער האָט אָנגעזאָטלט זײַן‬
‫האַנט‪ ,‬װאָלט איך דיך אַצונד געהרגעט‪.‬‬ ‫אײזעלין‪ ,‬און איז געגאַנגען מיט די‬
‫‪ 30‬האָט די אײזעלין געזאָגט צו‬ ‫האַרן פֿון מוֹאָבֿ‪.‬‬
‫בִלעָמען‪ :‬בין איך ניט דײַן אײזעלין‪,‬‬ ‫‪ 22‬און דער צאָרן פֿון גאָט האָט‬
‫װאָס דו האָסט געריטן אױף מיר דײַן‬ ‫געגרימט װאָס ער גײט‪ ,‬און ַא מלאך‬
‫גאַנץ לעבן ביז הײַנטיקן טאָג? בין איך‬ ‫פֿון גאָט האָט זיך אים געשטעלט פֿאַר‬
‫געװױנטלעך געװוינט געװען דיר אַזױ‬ ‫ַא שטער אין װעג‪ – .‬און ער איז‬
‫צו טאָן? האָט ער געזאָגט‪ :‬נײן‪.‬‬ ‫געריטן אױף זײַן אײזעלין‪ ,‬און זײַנע‬
‫‪ 31‬און גאָט האָט אַנטפּלעקט די אױגן‬ ‫צװײ יונגען זײַנען געװען מיט אים‪– .‬‬
‫פֿון בִלעָמען‪ ,‬און ער האָט דערזען דעם‬ ‫‪ 23‬האָט די אײזעלין דערזען דעם‬
‫מלאך פֿון גאָט שטײן אין װעג‪ ,‬מיט זײַן‬ ‫מלאך פֿון גאָט שטײן אױפֿן װעג‪,‬‬
‫שװערד אַרױסגעצױגן אין זײַן האַנט‪.‬‬ ‫מיט זײַן שװערד אַרױסגעצױגן אין‬
‫האָט ער זיך גענײגט‪ ,‬און זיך געבוקט‬ ‫זײַן האַנט‪ ,‬און די אײזעלין האָט זיך‬
‫אױף זײַן פּנים‪.‬‬ ‫אָפּגענײגט פֿון װעג‪ ,‬און איז געגאַנגען‬
‫‪ 32‬און דער מלאך פֿון גאָט האָט‬ ‫אױפֿן פֿעלד; און בִלעָם האָט געשלאָגן‬
‫צו אים געזאָגט‪ :‬פֿאַר װאָס האָסטו‬ ‫די אײזעלין כּדי זי צו פֿאַרקירעװען‬
‫געשלאָגן דײַן אײזעלין שױן דר ַײ‬ ‫אױפֿן װעג‪.‬‬
‫מאָל? זע‪ ,‬איך בין אַרױסגעגאַנגען‬ ‫‪ 24‬האָט דער מלאך פֿון גאָט זיך‬
‫פֿאַר ַא שטער‪ ,‬װאָרום דער װעג גײט‬ ‫געשטעלט אױף ַא שטעג פֿון די‬
‫מיר דערקעגן‪.‬‬ ‫װײַנגערטנער‪ ,‬מיט ַא צאַם פֿון דער‬
‫‪ 33‬און די אײזעלין האָט מיך געזען‪,‬‬ ‫זײַט און ַא צאַם פֿון דער אַנדער זײַט‪.‬‬
‫און האָט זיך אָפּגענײגט פֿאַר מיר די‬ ‫‪ 25‬און די אײזעלין האָט געזען‬
‫דר ַײ מאָל; װען זי װאָלט זיך ניט‬ ‫דעם מלאך פֿון גאָט‪ ,‬און האָט‬
‫אָפּגענײגט פֿון מיר‪ ,‬װאָלט איך אַצונד‬ ‫זיך צוגעדריקט צו דער װאַנט‪ ,‬און‬
‫דיך זיכער געהרגעט‪ ,‬און זי װאָלט איך‬ ‫צוגעדריקט בִלעָמס פֿוס צו דער װאַנט;‬
‫געלאָזט לעבן‪.‬‬ ‫און ער האָט זי װידער געשלאָגן‪.‬‬
‫‪ 34‬האָט בִלעָם געזאָגט צו דעם מלאך‬ ‫‪ 26‬איז דער מלאך פֿון גאָט װידער‬
‫פֿון גאָט‪ :‬איך האָב געזינדיקט‪ ,‬װאָרום‬ ‫אַװעק פֿאַרױס‪ ,‬און האָט זיך געשטעלט‬
‫איך האָב ניט געװוּסט‪ ,‬אַז דו שטײסט‬ ‫אין אַן ענגן אָרט‪ ,‬װוּ עס איז ניט געװען‬
‫מיר אַנטקעגן אױפֿן װעג; און אַצונד‬ ‫קײן װעג זיך אָפּצונײגן רעכטס אָדער‬
‫אױב עס איז שלעכט אין דײַנע אױגן‪,‬‬ ‫לינקס‪.‬‬
‫װעל איך מיך אומקערן‪.‬‬ ‫‪ 27‬און די אײזעלין האָט געזען דעם‬
‫‪ 35‬האָט דער מלאך פֿון גאָט געזאָגט‬ ‫מלאך פֿון גאָט‪ ,‬און האָט זיך‬
‫צו בִלעָמען‪ :‬גײ מיט די מענטשן‪ ,‬אָבער‬ ‫אַנידערגעלײגט אונטער בִלעָמען; און‬
‫נאָר דאָס װאָרט װאָס איך װעל רעדן‬ ‫דער צאָרן פֿון בִלעָמען האָט געגרימט‪,‬‬
‫צו דיר‪ ,‬דאָס זאָלסטו רעדן‪ .‬איז בִלעָם‬ ‫און ער האָט געשלאָגן די אײזעלין מיטן‬
‫געגאַנגען מיט די האַרן פֿון ָבלָקן‪.‬‬ ‫שטעקן‪.‬‬
‫‪ 36‬און ָבלָק האָט געהערט אַז בִלעָם‬ ‫‪ 28‬האָט גאָט געעפֿנט דאָס מױל פֿון‬
‫קומט‪ ,‬און ער איז אים אַרױסגעגאַנגען‬ ‫דער אײזעלין‪ ,‬און זי האָט געזאָגט צו‬
‫אַנטקעגן קײן עִיר‪-‬מוֹאָ ֿב װאָס בײַם‬ ‫בִלעָמען‪ :‬װאָס האָב איך דיר געטאָן‪,‬‬
‫געמאַרק פֿון אַרנוֹן‪ ,‬װאָס בײַם עק‬ ‫װאָס דו האָסט מיר שױן דר ַײ מאָל‬
‫‪22:37—23:14‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪238‬‬
‫װידער אױף ַא מזבח‪.‬‬ ‫געמאַרק‪.‬‬

‫‪ 5‬האָט גאָט אַרײַנגעטאָן ַא װאָרט‬ ‫‪ 37‬און ָבלָק האָט געזאָגט צו בִלעָמען‪:‬‬
‫אין בִלעָמס מױל‪ ,‬און האָט געזאָגט‪:‬‬ ‫האָב איך ניט שיקן געשיקט צו דיר‪,‬‬
‫קער זיך אום צו ָבלָקן‪ ,‬און אַזױ זאָלסטו‬ ‫דיך צו רופֿן? פֿאַר װאָס ביסטו‬
‫רעדן‪.‬‬ ‫ניט געקומען צו מיר? בין איך אין‬
‫‪ 6‬האָט ער זיך אומגעקערט צו‬ ‫דער אמת ניט אימשטאַנד דיר כּבֿוד‬
‫אים‪ ,‬ערשט ער שטײט ב ַײ זײַן‬ ‫אָנצוטאָן?‬
‫בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬ער און אַלע האַרן פֿון‬ ‫‪ 38‬האָט בִלעָם געזאָגט צו ָבלָקן‪ :‬זע‪,‬‬
‫מוֹאָבֿ‪.‬‬ ‫איך בין געקומען צו דיר; אַצונד‪ ,‬צי‬
‫‪ 7‬האָט ער אױפֿגעהױבן זײַן שפּרוך‪,‬‬ ‫קען איך גאָר עפּעס רעדן? דאָס װאָרט‬
‫אַרם טוט מיך‬ ‫און האָט געזאָגט‪ :‬פֿון ָ‬ ‫װאָס גאָט װעט אַרײַנטאָן אין מײַן‬
‫פֿירן ָבלָק‪ ,‬פֿון די מזרח‪-‬בערג דער מלך‬ ‫מױל‪ ,‬דאָס װעל איך רעדן‪.‬‬
‫פֿון מוֹאָבֿ‪ :‬קום שילט מיר יעקבֿן‪ ,‬און‬ ‫‪ 39‬און בִלעָם איז געגאַנגען מיט‬
‫קום פֿלוך ישׂראלן‪.‬‬ ‫ָבלָקן‪ ,‬און זײ זײַנען געקומען קײן‬
‫‪ 8‬װי זאָל איך שילטן װעמען גאָט‬ ‫קִרי ַת‪-‬חוצוֹת‪.‬‬
‫שילט ניט? און װי זאָל איך פֿלוכן‬ ‫‪ 40‬און ָבלָק האָט געשלאַכט רינדער‬
‫װעמען יהוה פֿלוכט ניט?‬ ‫און שאָף‪ ,‬און האָט געשיקט צו‬
‫‪ 9‬װאָרום פֿון שפּיץ פֿון די פֿעלזן זע‬ ‫בִלעָמען‪ ,‬און צו די האַרן װאָס מיט‬
‫איך אים‪ ,‬און פֿון די הײכן קוק איך אים‬ ‫אים‪.‬‬
‫אָן‪ .‬זע‪ַ ,‬א פֿאָלק װאָס רוט באַזונדער‪,‬‬ ‫‪ 41‬און עס איז געװען אין דער פֿרי‪,‬‬
‫און רעכנט זיך ניט צװישן די אומות‪.‬‬ ‫האָט ָבלָק גענומען בִלעָמען‪ ,‬און האָט‬
‫‪ 10‬װער האָט געצײלט דעם שטױב‬ ‫אים אַרױפֿגעפֿירט קײן במוֹת‪-‬בעַל‪ ,‬און‬
‫פֿון יעקבֿ‪ ,‬און באַרעכנט דעם זאָמען‬ ‫ער האָט פֿון דאָרטן געזען ַא טײל פֿון‬
‫פֿון ישׂראל? זאָל שטאַרבן מײַן זעל‬ ‫דעם פֿאָלק‪.‬‬
‫דעם טױט פֿון די רעכטפֿאַרטיקע‪ ,‬און‬
‫זאָל מײַן סָוף זײַן װי זײַנער!‬
‫‪ 11‬האָט ָבלָק געזאָגט צו בִלעָמען‪:‬‬
‫צו‬ ‫װאָס האָסטו מיר געטאָן?‬
‫האָט בִלעָם געזאָגט צו ָבלָקן‪:‬‬
‫בױ מיר ד ָא זיבן מזבחות‪ ,‬און‬ ‫‪23‬‬
‫גרײט מיר ד ָא צו זיבן אָקסן און זיבן‬
‫שילטן מײַנע שָׂונאים האָב איך דיך‬ ‫װידערס‪.‬‬
‫גענומען‪ ,‬ערשט גאָר בענטשן האָסטו‬ ‫‪ 2‬האָט ָבלָק געטאָן אַזױ װי בִלעָם‬
‫געבענטשט‪.‬‬ ‫האָט גערעדט‪ ,‬און ָבלָק און בִלעָם האָבן‬
‫‪ 12‬האָט ער געענטפֿערט און האָט‬ ‫אױפֿגעבראַכט אַן אָקס און ַא װידער‬
‫געזאָגט‪ :‬פֿאַר װאָר‪ ,‬דאָס װאָס גאָט‬ ‫אױף ַא מזבח‪.‬‬
‫טוט אַרײַן אין מײַן מױל‪ ,‬דאָס מוז איך‬ ‫‪ 3‬און בִלעָם האָט געזאָגט צו ָבלָקן‪:‬‬
‫היטן צו רעדן‪.‬‬ ‫שטעל זיך ב ַײ דײַן בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬און‬
‫‪ 13‬האָט ָבלָק געזאָגט צו אים‪ :‬קום‬ ‫איך װעל גײן; אפֿשר װעט זיך מיר‬
‫מיט מיר‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬צו אַן אַנדער‬ ‫גאָט טרעפֿן אַנטקעגן‪ ,‬און װאָס פֿאַר ַא‬
‫אָרט‪ ,‬װאָס דו װעסט אים זען פֿון‬ ‫זאַך ער װעט מיר װײַזן‪ ,‬װעל איך דיר‬
‫דאָרטן; בלױז ַא טײל פֿון אים װעסטו‬ ‫דערצײלן‪ .‬און ער איז אַרױפֿגעגאַנגען‬
‫זען‪ ,‬אָבער אין גאַנצן װעסטו אים ניט‬ ‫אױף ַא הױכן אָרט‪.‬‬
‫זען; און שילט מיר אים פֿון דאָרטן‪.‬‬ ‫‪ 4‬און גאָט האָט זיך געטראָפֿן פֿאַר‬
‫‪ 14‬און ער האָט אים גענומען צו דעם‬ ‫בִלעָמען; און ער האָט צו אים געזאָגט‪:‬‬
‫פֿעלד צוֹפֿים אױפֿן שפּיץ פּסגָה‪ ,‬און‬ ‫די זיבן מזבחות האָב איך צוגעגרײט‪,‬‬
‫ער האָט געבױט זיבן מזבכות‪ ,‬און‬ ‫און האָב אױפֿגעבראַכט אַן אָקס און ַא‬
‫‪239‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪23:15—24:4‬‬
‫‪ 25‬האָט ָבלָק געזאָגט צו בִלעָמען‪:‬‬ ‫אױפֿגעבראַכט אַן אָקס און ַא װידער‬

‫ניט שילטן זאָלסטו אים שילטן‪ ,‬און ניט‬ ‫אױף ַא מזבח‪.‬‬
‫בענטשן זאָלסטו אים בענטשן‪.‬‬ ‫‪ 15‬און ער האָט געזאָגט צו ָבלָקן‪:‬‬
‫‪ 26‬האָט בִלעָם געענטפֿערט און האָט‬ ‫שטעל זיך ד ָא ב ַײ דײַן בראַנדאָפּפֿער‪,‬‬
‫געזאָגט צו ָבלָקן‪ :‬האָב איך ניט‬ ‫און איך װעל גײן זיך טרעפֿן דאָרטן‪.‬‬
‫גערעדט צו דיר‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַלץ‬ ‫‪ 16‬האָט גאָט זיך געטראָפֿן פֿאַר‬
‫װאָס גאָט װעט רעדן‪ ,‬דאָס װעל איך‬ ‫בִלעָמען‪ ,‬און ער האָט אַרײַנגעטאָן ַא‬
‫טאָן?‬ ‫װאָרט אין זײַן מױל‪ ,‬און האָט געזאָגט‪:‬‬
‫‪ 27‬האָט ָבלָק געזאָגט צו בִלעָמען‪:‬‬ ‫קער זיך אום צו ָבלָקן‪ ,‬און אַזױ זאָלסטו‬
‫קום איך בעט דיך‪ ,‬איך װעל דיך‬ ‫רעדן‪.‬‬
‫נעמען צו אַן אַנדער אָרט; אפֿשר װעט‬ ‫‪ 17‬איז ער געקומען צו אים‪ ,‬ערשט‬
‫װוילגעפֿעלן אין די אױגן פֿון גאָט‪ ,‬און‬ ‫ער שטײט ב ַײ זײַן בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬און‬
‫װעסט מיר אים שילטן פֿון דאָרטן‪.‬‬ ‫די האַרן פֿון מוֹאָ ֿב מיט אים; און ָבלָק‬
‫‪ 28‬און ָבלָק האָט גענומען בִלעָמען‬ ‫האָט צו אים געזאָגט‪ :‬װאָס האָט גאָט‬
‫צום שפּיץ פּעוֹר‪ ,‬װאָס קוקט אַראָפּ‬ ‫גערעדט?‬
‫אױף דער װיסטע‪.‬‬ ‫‪ 18‬האָט ער אױפֿגעהױבן זײַן שפּרוך‪,‬‬
‫‪ 29‬האָט בִלעָם געזאָגט צו ָבלָקן‪ :‬בױ‬ ‫און האָט געזאָגט‪ :‬שטײ אױף‪ָ ,‬בלָק‪ ,‬און‬
‫מיר ד ָא זיבן מזבחות‪ ,‬און גרײט מיר‬ ‫הער‪ ,‬פֿאַרנעם צו מיר‪ ,‬זון פֿון צִפּוֹר‪:‬‬
‫ד ָא צו זיבן אָקסן און זיבן װידערס‪.‬‬ ‫‪ 19‬ניט ַא מאַן איז גאָט‪ ,‬ער זאָל‬
‫‪ 30‬און ָבלָק האָט געטאָן אַזױ װי‬ ‫ליגן זאָגן‪ ,‬ניט ַא מענטשנקינד‪ ,‬ער זאָל‬
‫בִלעָם האָט געזאָגט‪ ,‬און ער האָט‬ ‫חרטה האָבן‪ .‬אַז ער זאָגט‪ ,‬װעט ער‬
‫אױפֿגעבראַכט אַן אָקס און ַא װידער‬ ‫דען ניט טאָן? און אַז ער רעדט‪ ,‬װעט‬
‫אױף ַא מזבח‪.‬‬ ‫ער עס ניט מקיים זײַן?‬
‫‪ 20‬זע‪» ,‬בענטש!« האָב איך‬
‫און בִלעָם האָט געזען אַז‬
‫עס איז װוילגעפֿעלן אין די‬
‫אױגן פֿון גאָט צו בענטשן ישׂראל‪,‬‬
‫‪24‬‬ ‫פֿאַרנומען‪ ,‬און בענטשט ער‪ ,‬קען איך‬
‫עס ניט אָפּהאַלטן‪.‬‬
‫‪ 21‬מע זעט ניט קײן אומרעכט אין‬
‫און ער איז ניט געגאַנגען אַזױ‬ ‫יעקבֿ‪ ,‬און מע מערקט ניט קײן עװלה‬
‫װי די פֿריערדיקע מאָל‪ ,‬אַנטקעגן‬ ‫אין ישׂראל‪ .‬יהוה זײַן גאָט איז מיט‬
‫כּישוף‪-‬צײכנס‪ ,‬נאָר ער האָט געקערט‬ ‫אים‪ ,‬און די לײַטזעליקײט פֿון מלך איז‬
‫זײַן פּנים צום מדבר‪.‬‬ ‫אױף אים‪.‬‬
‫‪ 2‬און בִלעָם האָט אױפֿגעהױבן זײַנע‬ ‫ִצרי ִם‪,‬‬
‫‪ 22‬גאָט ציט זײ אַרױס פֿון מ ַ‬
‫אױגן‪ ,‬און האָט געזען ישׂראל רוען‬ ‫װי הערנער פֿון ַא װיזלטיר איז ער אים‪.‬‬
‫לױט זײַנע שבֿטים‪ ,‬און דער גײַסט פֿון‬ ‫‪ 23‬װאָרום ניט ָא קײן כּישוף אין‬
‫גאָט איז געקומען אױף אים‪.‬‬ ‫יעקבֿ‪ ,‬און קײן װאָרזאָגעניש אין‬
‫‪ 3‬און ער האָט אױפֿגעהױבן זײַן‬ ‫ישׂראל‪ .‬אַצונד װערט פֿון יעק ֿב און‬
‫שפּרוך‪ ,‬און האָט געזאָגט‪:‬אַזױ רעדט‬ ‫ישׂראל געזאָגט‪ :‬װאָס גאָט האָט‬
‫בִלעָם דער זון פֿון בעוֹר‪ ,‬און אַזױ רעדט‬ ‫אױפֿגעטאָן!‬
‫דער מאַן מיטן אָפֿענעם אױג;‬ ‫‪ 24‬זע‪ַ ,‬א פֿאָלק װאָס שטײט אױף‬
‫‪ 4‬אַזױ רעדט דער װאָס הערט גאָטס‬ ‫װי ַא לײבינטע‪ ,‬און הײבט זיך אױף‬
‫װערטער‪ ,‬װאָס די זעונג פֿון שַדַ י‬ ‫װי ַא לײב; ער לײגט זיך ניט ביז ער‬
‫טוט ער זען‪ ,‬געפֿאַלן‪ ,‬מיט אױגן‬ ‫עסט רױב‪ ,‬און בלוט פֿון דערשלאָגענע‬
‫אַנטפּלעקטע‪:‬‬ ‫טרינקט ער‪.‬‬
‫‪24:5—24:24‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪240‬‬
‫דאָס דאָזיקע פֿאָלק װעט טאָן צו דײַן‬ ‫‪ 5‬װי שײן זײַנען דײַנע געצעלטען‪,‬‬
‫פֿאָלק אין סָוף פֿון די טעג‪.‬‬ ‫יעקבֿ‪ ,‬דײַנע װוינונגען‪ ,‬ישׂראל!‬
‫‪ 15‬און ער האָט אױפֿגעהױבן זײַן‬ ‫‪ 6‬װי טײטלבײמער זײַנען זײ‬
‫שפּרוך‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬אַזױ רעדט‬ ‫אױסגעשטרעקט‪ ,‬װי גערטנער בײַם‬
‫בִלעָם דער זון פֿון בעוֹר‪ ,‬און אַזױ רעדט‬ ‫טײַך‪ ,‬װי אַלאָען װאָס גאָט האָט‬
‫דער מאַן מיטן אָפֿענעם אױג;‬ ‫געפֿלאַנצט‪ ,‬װי צעדערן בײַם װאַסער‪.‬‬
‫‪ 16‬אַזױ רעדט דער װאָס הערט גאָטס‬ ‫‪ 7‬װאַסער װעט רינען פֿון זײַן צװײַג‪,‬‬
‫װערטער‪ ,‬און װײס דעם מײן פֿון דעם‬ ‫און זײַן זאָמען װעט זײַן ב ַײ פֿיל‬
‫העכסטן – די זעונג פֿון שַדַ י טוט ער‬ ‫װאַסער; און העכער פֿון אַגַגן װעט זײַן‬
‫זען‪ ,‬געפֿאַלן‪ ,‬מיט אױגן אַנטפּלעקטע‪:‬‬ ‫זײַן מלך‪ ,‬און דערהױבן װעט זײַן זײַן‬
‫‪ 17‬איך זע אים‪ ,‬אָבער ניט אַצונד‪,‬‬ ‫מלוכה‪.‬‬
‫איך קוק אים אָן‪ ,‬אָבער ניט נאָנט; ַא‬ ‫ִצרי ִם‪,‬‬
‫‪ 8‬גאָט ציט אים אַרױס פֿון מ ַ‬
‫שטערן טרעט אַרױס פֿון יעקבֿ‪ ,‬און ַא‬ ‫װי הערנער פֿון ַא װיזלטיר איז ער אים;‬
‫צעפּטער װעט אױפֿשטײן פֿון ישׂראל‪,‬‬ ‫ער װעט פֿאַרצערן די פֿעלקער‪ ,‬זײַנע‬
‫און װעט צעהאַקן די װינקלען פֿון‬ ‫פֿײַנט‪ ,‬און זײערע בײנער צעקנאַקן;‬
‫מוֹאָבֿ‪ ,‬און צעברעכן אַלע קינדער פֿון‬ ‫און זײַנע פֿײַלן װעלן דורכלעכערן‪.‬‬
‫שֵת‪.‬‬ ‫‪ 9‬ער קניט‪ ,‬ער לײגט זיך װי ַא‬
‫‪ 18‬און אֶדוֹם װעט װערן אַן אַרב‪ ,‬און‬ ‫לײב‪ ,‬און װי ַא לײבינטע – װער קען‬
‫שׂעִיר‪ ,‬זײַן פֿײַנט;‬ ‫אַן אַרב װעט װערן ֵ‬ ‫אים אױפֿרײַצן? געבענטשט די װאָס‬
‫און ישׂראל װעט אױפֿטאָן גבֿורות‪.‬‬ ‫בענטשן דיך‪ ,‬און פֿאַרשאָלטן די װאָס‬
‫שילטן דיך!‬
‫‪ 19‬און פֿון יעק ֿב װעט אײנער‬
‫געװעלטיקן‪ ,‬און אונטערברענגען אַן‬ ‫‪ 10‬האָט דער צאָרן פֿון ָבלָקן‬
‫איבערבלײַב פֿון שטאָט‪.‬‬ ‫געגרימט אױף בִלעָמען‪ ,‬און ער האָט‬
‫ַא פּאַטש געטאָן מיט זײַנע הענט; און‬
‫‪ 20‬און ער האָט געזען ַע ָמלֵק‪ ,‬און‬ ‫ָבלָק האָט געזאָגט צו בִלעָמען‪ :‬צו‬
‫האָט אױפֿגעהױבן זײַן שפּרוך‪ ,‬און‬ ‫שילטן מײַנע שָׂונאים האָב איך דיך‬
‫האָט געזאָגט‪ :‬דער אָנהײב פֿון פֿעלקער‬ ‫גערופֿן‪ ,‬ערשט גאָר בענטשן האָסטו‬
‫איז ַע ָמלֵק‪ ,‬און זײַן סָוף איז צום‬ ‫געבענטשט שױן דר ַײ מאָל‪.‬‬
‫אונטערגאַנג‪.‬‬ ‫‪ 11‬און אַצונד אַנטלױף דיר אין דײַן‬
‫‪ 21‬און ער האָט געזען דעם קֵיני‪,‬‬ ‫הײם; איך האָב געקלערט‪ ,‬גרױס כּבֿוד‬
‫און האָט אױפֿגעהױבן זײַן שפּרוך‪ ,‬און‬ ‫װעל איך דיר אָנטאָן‪ ,‬ערשט גאָט האָט‬
‫האָט געזאָגט‪ :‬פֿעסט איז דײַן װוינונג‪,‬‬ ‫דיך פֿאַרמיטן פֿון כּבֿוד‪.‬‬
‫און געמאַכט אין פֿעלז איז דײַן נעסט;‬ ‫‪ 12‬האָט בִלעָם געזאָגט צו ָבלָקן‪:‬‬
‫‪ 22‬אָבער צום פֿאַרטיליקן װעט זײַן‬ ‫האָב איך ניט גערעדט נאָך צו דײַנע‬
‫ַקי ִן; אײדער װאָס װעט אַשור דיך‬ ‫שלוחים‪ ,‬װאָס דו האָסט געשיקט צו‬
‫פֿאַנגען‪.‬‬ ‫מיר‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫‪ 23‬און ער האָט אױפֿגעהױבן זײַן‬ ‫‪ 13‬װען ָבלָק זאָל מיר געבן זײַן הױז‬
‫שפּרוך‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬װײ‪ ,‬װער‬ ‫פֿול מיט זילבער און גאָלד‪ ,‬קען איך ניט‬
‫קען לעבן װען ער װעט דאָס דאָזיקע‬ ‫איבערטרעטן דעם באַפֿעל פֿון גאָט‪,‬‬
‫טאָן!‬ ‫צו טאָן גוטס אָדער שלעכטס פֿון מײַן‬
‫‪ 24‬אָבער שיפֿן װעלן קומען פֿון דעם‬ ‫אײגענעם האַרצן; װאָס גאָט װעט‬
‫ברעג פֿון די כִּתּים‪ ,‬און זײ װעלן‬ ‫רעדן‪ ,‬װאָס װעל איך רעדן?‬
‫פּײַניקן אַשור‪ ,‬און פּײַניקן עֵבֿר; און‬ ‫‪ 14‬און אַצונד זע‪ ,‬איך גײ צו מײַן‬
‫ער אױך איז צום אונטערגאַנג‪.‬‬ ‫פֿאָלק; קום‪ ,‬לאָמיך דיר באַשײדן װאָס‬
‫‪241‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪24:25—25:18‬‬
‫‪ 9‬און די װאָס זײַנען געשטאָרבן אין‬ ‫‪ 25‬און בִלעָם איז אױפֿגעשטאַנען‬

‫דער מגפֿה‪ ,‬זײַנען געװען פֿיר און‬ ‫און איז אַװעקגעגאַנגען‪ ,‬און האָט זיך‬
‫צװאַנציק טױזנט‪.‬‬ ‫אומגעקערט צו זײַן הײם‪ ,‬און אױך‬
‫ָבלָק איז געגאַנגען אױף זײַן װעג‪.‬‬
‫פּינְחס‬
‫‪ 10‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬
‫און ישׂראל איז געזעסן אין‬
‫שִטים‪ ,‬און דאָס פֿאָלק האָט‬ ‫‪25‬‬
‫גענומען מזנה זײַן מיט די טעכטער פֿון‬
‫‪ 11‬פּינחס דער זון פֿון אֶל ָעזָר‪,‬‬
‫דעם זון פֿון אַהרן דעם כּ ֹהן‪ ,‬האָט‬ ‫מוֹאָבֿ‪.‬‬
‫אָפּגעקערט מײַן גרימצאָרן פֿון די‬ ‫‪ 2‬און זײ האָבן גערופֿן דאָס פֿאָלק צו‬
‫קינדער פֿון ישׂראל מיט װאָס ער האָט‬ ‫די שלאַכטאָפּפֿער פֿון זײערע געטער‪,‬‬
‫זיך אָנגענומען פֿון מײַנעטװעגן צװישן‬ ‫און דאָס פֿאָלק האָט געגעסן‪ ,‬און האָט‬
‫זײ‪ ,‬און איך האָב ניט פֿאַרלענדט די‬ ‫זיך געבוקט צו זײערע געטער‪.‬‬
‫קינדער פֿון ישׂראל אין מײַן צאָרן‪.‬‬ ‫‪ 3‬און ישׂראל האָט זיך באַהעפֿט אָן‬
‫‪ 12‬דרום זאָג‪ :‬זע‪ ,‬איך גיב אים מײַן‬ ‫דעם בעַל פֿון פּעוֹר‪ ,‬און דער צאָרן פֿון‬
‫בונד פֿון שלום‪.‬‬ ‫גאָט האָט געגרימט אױף ישׂראל‪.‬‬
‫‪ 13‬און עס זאָל זײַן אים און זײַן‬ ‫‪ 4‬האָט גאָט געזאָגט צו משהן‪ :‬נעם‬
‫זאָמען נאָך אים ַא בונד פֿון אײביקער‬ ‫אַלע הױפּטלײַט פֿון דעם פֿאָלק‪ ,‬און‬
‫כּהונה‪ ,‬דערפֿאַר װאָס ער האָט זיך‬ ‫הענג זײ אױף פֿאַר גאָט אַקעגן דער‬
‫אָנגענומען פֿון זײַן גאָטס װעגן‪ ,‬און‬ ‫זון‪ ,‬און דער גרימצאָרן פֿון גאָט װעט‬
‫האָט מכפּר געװען אױף די קינדער פֿון‬ ‫זיך אָפּקערן פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫ישׂראל‪.‬‬ ‫‪ 5‬און משה האָט געזאָגט צו‬
‫‪ 14‬און דער נאָמען פֿון דעם‬ ‫די ריכטער פֿון ישׂראל‪ :‬הרגעט‬
‫דערשלאָגענעם מאַן פֿון ישׂראל‪ ,‬װאָס‬ ‫איטלעכער זײַנע מענטשן װאָס האָבן‬
‫איז דערשלאָגן געװאָרן מיט דער‬ ‫זיך באַהעפֿט אָן דעם בעַל פֿון פּעוֹר‪.‬‬
‫מִדי ָנית‪ ,‬איז געװען זִמרי דער זון פֿון‬ ‫‪ 6‬ערשט ַא מאַן פֿון די קינדער‬
‫סָלואן‪ַ ,‬א פֿירשט פֿון ַא פֿאָטערהױז‬ ‫פֿון ישׂראל איז געקומען‪ ,‬און האָט‬
‫ב ַײ די שמעוֹנים‪.‬‬ ‫געבראַכט צו זײַנע ברידער ַא מִדי ָנית‬
‫‪ 15‬און דער נאָמען פֿון דער‬ ‫פֿאַר די אױגן פֿון משהן‪ ,‬און פֿאַר‬
‫דערשלאָגענער מִדי ָנישער פֿרױ איז‬ ‫די אױגן פֿון דער גאַנצער עדה פֿון‬
‫געװען כָּזבי די טאָכטער פֿון צורן‪,‬‬ ‫די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬בעת זײ‬
‫װאָס איז געװען ַא פֿאָלקהױפּטמאַן פֿון‬ ‫האָבן געװײנט בײַם אײַנגאַנג פֿון‬
‫ַא פֿאָטערהױז אין מִדי ָן‪.‬‬ ‫אוֹהל‪-‬מוֹעד‪.‬‬
‫‪ 16‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬ ‫‪ 7‬האָט דערזען פּינחס דער זון פֿון‬
‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫אֶל ָעזָר‪ ,‬דעם זון פֿון אַהרן דעם כּ ֹהן‪,‬‬
‫‪ 17‬איר זאָלט פֿײַנטן די מִדי ָנים‪ ,‬און‬ ‫און ער איז אױפֿגעשטאַנען פֿון צװישן‬
‫זײ שלאָגן‪,‬‬ ‫דער עדה‪ ,‬און האָט גענומען ַא שפּיז אין‬
‫‪ 18‬װאָרום זײ האָבן אײַך געפֿײַנט‬ ‫זײַן האַנט;‬
‫מיט זײערע תּחבולות װאָס זײ האָבן‬ ‫‪ 8‬און ער איז אַרײַנגעגאַנגען נאָך‬
‫אױסגעקלערט אַקעגן אײַך אין דער‬ ‫דעם מאַן פֿון ישׂראל אין דער קאַמער‪,‬‬
‫מעשׂה פֿון פּעוֹר‪ ,‬און אין דער מעשׂה‬ ‫און האָט זײ בײדן דורכגעשטאָכן‪ ,‬דעם‬
‫מיט כָּזבי דער טאָכטער פֿון דעם‬ ‫מאַן פֿון ישׂראל‪ ,‬און די פֿרױ דורך איר‬
‫פֿירשט פֿון מִדי ָן‪ ,‬זײער שװעסטער‬ ‫בױך‪ .‬און די מגפֿה איז פֿאַרהאַלטן‬
‫װאָס איז דערשלאָגן געװאָרן אין טאָג‬ ‫געװאָרן פֿון די קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫‪25:19—26:22‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪242‬‬
‫אומגעקומען; װען ַא פֿײַער האָט‬ ‫פֿון דער מגפֿה‪ ,‬אין דער מעשׂה פֿון‬
‫פֿאַרצערט די צװײ הונדערט און‬ ‫פּעוֹר‪.‬‬
‫פֿופֿציק מאַן‪ ,‬און זײ זײַנען געװאָרן‬ ‫‪ 19‬און עס איז געװען נאָך דער מגפֿה‪,‬‬
‫פֿאַר ַא צײכן‪.‬‬
‫האָט גאָט געזאָגט צו משהן‬
‫‪ 11‬אָבער ק ַֹרחס זין זײַנען ניט‬
‫אומגעקומען‪.‬‬ ‫און צו אֶל ָעזָר דעם זון פֿון‬ ‫‪26‬‬
‫אַהרן דעם כּ ֹהן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫‪ 12‬די קינדער פֿון שמעון לױט‬
‫זײערע משפּחות‪ :‬פֿון נמואֵלן די‬ ‫‪ 2‬נעמט אױף די צאָל פֿון דער‬
‫משפּחה פֿון די נמואֵלים; פֿון י ָמינען די‬ ‫גאַנצער עדה פֿון די קינדער פֿון‬
‫משפּחה פֿון די י ָמינים; פֿון י ָכינען די‬ ‫ישׂראל‪ ,‬פֿון צװאַנציק יאָר אַלט און‬
‫משפּחה פֿון די י ָכינים;‬ ‫העכער‪ ,‬לױט זײערע פֿאָטערהײַזער‪,‬‬
‫‪ 13‬פֿון ז ֶַרחן די משפּחה פֿון די זַרכים;‬ ‫איטלעכן װאָס גײט אַרױס אין חיל אין‬
‫פֿון שָאולן די משפּחה פֿון די שָאולים‪.‬‬ ‫ישׂראל‪.‬‬
‫‪ 14‬דאָס זײַנען די משפּחות פֿון די‬ ‫‪ 3‬און משה און אֶל ָעזָר דער כּ ֹהן האָבן‬
‫שמעוֹנים‪ ,‬צװײ און צװאַנציק טױזנט‬ ‫גערעדט מיט זײ אין די פּלױנען פֿון‬
‫און צװײ הונדערט‪.‬‬ ‫מוֹאָ ֿב בײַם י ַרדן לעבן יריחו‪ ,‬אַזױ צו‬
‫‪ 15‬די קינדער פֿון גָד לױט זײערע‬ ‫זאָגן‪:‬‬
‫משפּחות‪ :‬פֿון צפֿוֹנען די משפּחה פֿון‬ ‫‪ 4‬מע זאָל אױפֿנעמען פֿון צװאַנציק‬
‫די צפֿוֹנים; פֿון חַגין די משפּחה פֿון‬ ‫יאָר אַלט און העכער‪ ,‬אַזױ װי גאָט‬
‫די חַגים; פֿון שונין די משפּחה פֿון די‬ ‫האָט באַפֿױלן משהן‪ ,‬און די קינדער פֿון‬
‫שונים;‬ ‫ישׂראל װאָס זײַנען אַרױסגעגאַנגען פֿון‬
‫‪ 16‬פֿון אָזנין די משפּחה פֿון די אָזנים;‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫פֿון עֵרין די משפּחה פֿון די עֵרים;‬ ‫‪ 5‬ראובֿן‪ ,‬דער בכָור פֿון ישׂראלן‪ :‬די‬
‫‪ 17‬פֿון אַרוֹדן די משפּחה פֿון די‬ ‫קינדער פֿון ראובֿן‪ :‬חַנוֹך – די משפּחה‬
‫אַרוֹדים; פֿון אַראֵלין די משפּחה פֿון די‬ ‫פֿון די חַנוֹכים; פֿון פּלואן די משפּחה‬
‫אַראֵלים‪.‬‬ ‫פֿון די פּלואים;‬
‫‪ 18‬דאָס זײַנען די משפּחות פֿון די‬ ‫‪ 6‬פֿון חֶצרוֹנען די משפּחה פֿון די‬
‫קינדער פֿון גָד לױט זײערע געצײלטע‪,‬‬ ‫חֶצרוֹנים; פֿון כַּרמין די משפּחה פֿון די‬
‫פֿערציק טױזנט און פֿינף הונדערט‪.‬‬ ‫כַּרמים‪.‬‬
‫‪ 19‬די זין פֿון יהודהן‪ :‬עֵר און אוֹנָן‪.‬‬ ‫‪ 7‬דאָס זײַנען די משפּחות פֿון די‬
‫און עֵר און אוֹנָן זײַנען געשטאָרבן אין‬ ‫ראובֿנים; און זײערע געצײלטע זײַנען‬
‫לאַנד כּנַעַן‪.‬‬ ‫געװען דר ַײ און פֿערציק טױזנט און‬
‫‪ 20‬און די קינדער פֿון יהודה לױט‬ ‫זיבן הונדערט און דרײַסיק‪.‬‬
‫זײערע משפּחות זײַנען געװען‪ :‬פֿון‬ ‫‪ 8‬און די זין פֿון פּלואן‪ :‬אֶליאָבֿ‪ .‬און‬
‫שלהן די משפּחה פֿון די שֵלוֹנים; פֿון‬ ‫די זין פֿון אֶליאָבֿן‪:‬‬
‫פּרצן די משפּחה פֿון פּרצים; פֿון ז ֶַרחן‬ ‫ֶ‬ ‫אַבֿירם‪ .‬דאָס‬‫ָ‬ ‫‪ 9‬נמואֵל‪ ,‬און דָ תָ ן‪ ,‬און‬
‫די משפּחה פֿון די זַרחים‪.‬‬ ‫אַבֿירם‪ ,‬די גערופֿענע‬ ‫ָ‬ ‫זײַנען דָ תָ ן און‬
‫פּרץ זײַנען‬ ‫‪ 21‬און די קינדער פֿון ֶ‬ ‫פֿון דער עדה‪ ,‬װאָס האָבן געקריגט‬
‫געװען‪ :‬פֿון חֶצרוֹנען די משפּחה פֿון די‬ ‫אַקעגן משהן און אַקעגן אַהר ֹנען אין‬
‫חֶצרוֹנים; פֿון חָמולן די משפּחה פֿון די‬ ‫ק ַֹרחס געזעמל‪ ,‬װען זײ האָבן געקריגט‬
‫חָמולים‪.‬‬ ‫אַקעגן גאָט;‬
‫‪ 22‬דאָס זײַנען די משפּחות פֿון יהודה‬ ‫‪ 10‬און די ערד האָט געעפֿנט איר‬
‫לױט זײערע געצײלטע‪ ,‬זעקס און‬ ‫מױל‪ ,‬און האָט אײַנגעשלונגען זײ‬
‫זיבעציק טױזנט און פֿינף הונדערט‪.‬‬ ‫און ק ַֹרחן‪ ,‬װען דאָס געזעמל איז‬
‫‪243‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪26:23—26:45‬‬
‫משפּחה פֿון די שותַ לחים; פֿון בכֶרן די‬ ‫שׂכָר לױט‬ ‫‪ 23‬די קינדער פֿון י ִשׂ ָ‬
‫משפּחה פֿון די בכרים; פֿון תַּ חַנען די‬ ‫זײערע משפּחות‪ :‬תּוֹלָע – די משפּחה‬
‫משפּחה פֿון די תַּ חנים‪.‬‬ ‫פֿון די תּוֹ ָלעִים; פֿון פּווָהן די משפּחה‬
‫‪ 36‬און דאָס זײַנען די קינדער פֿון‬ ‫פֿון די פּונים;‬
‫שותֶ לַח‪ :‬פֿון ע ֵָרנען די משפּחה פֿון די‬ ‫‪ 24‬פֿון י ָשובֿן די משפּחה פֿון די‬
‫ע ֵָרנים‪.‬‬ ‫י ָשובֿים; פֿון שִמרוֹנען די משפּחה פֿון‬
‫‪ 37‬דאָס זײַנען די משפּחות פֿון‬ ‫די שִמרוֹנים‪.‬‬
‫די קינדער פֿון אפֿרים לױט זײערע‬ ‫‪ 25‬דאָס זײַנען די משפּחות פֿון‬
‫געצײלטע‪ ,‬צװײ און דרײַסיק טױזנט‬ ‫שׂכָר לױט זײערע געצײלטע‪ ,‬פֿיר‬ ‫י ִשׂ ָ‬
‫דאָס זײַנען‬ ‫און פֿינף הונדערט‪.‬‬ ‫און זעכציק טױזנט און דר ַײ הונדערט‪.‬‬
‫די קינדער פֿון יוֹסף לױט זײערע‬ ‫‪ 26‬די קינדער פֿון זבֿולון לױט זײערע‬
‫משפּחות‪.‬‬ ‫משפּחות‪ :‬פֿון ס ֶֶרדן די משפּחה פֿון די‬
‫‪ 38‬די קינדער פֿון בנימינען לױט‬ ‫סַרדים; פֿון אֵלוֹנען די משפּחה פֿון די‬
‫זײערע משפּחות‪ :‬פֿון ֶבלַען די משפּחה‬ ‫אֵלוֹנים; פֿון י ַחלאֵלן די משפּחה פֿון די‬
‫פֿון די בַלעִים; פֿון אַשבֵלן די משפּחה‬ ‫י ַחלאֵלים‪.‬‬
‫אַחירמען די‬‫ָ‬ ‫פֿון די אַשבֵלים; פֿון‬ ‫‪ 27‬דאָס זײַנען די משפּחות פֿון‬
‫אַחירמים;‬
‫ָ‬ ‫משפּחה פֿון די‬ ‫די זבֿולוֹנים לױט זײערע געצײלטע‪,‬‬
‫‪ 39‬פֿון שפֿופֿמען די משפּחה פֿון די‬ ‫זעכציק טױזנט און פֿינף הונדערט‪.‬‬
‫שִפֿמים; פֿון חופֿמען די משפּחה פֿון די‬ ‫‪ 28‬די קינדער פֿון יוֹסף לױט זײערע‬
‫חופֿמים‪.‬‬ ‫משפּחות‪ :‬מנשה און אפֿרים‪.‬‬
‫‪ 40‬און די זין פֿון בלַען זײַנען געװען‬ ‫‪ 29‬די קינדער פֿון מנשה‪ :‬פֿון מָכירן‬
‫אַרד און נַ ֲעמָן‪ .‬פֿון אַרדן די משפּחה‬ ‫די משפּחה פֿון די מָכירים; און מָכיר‬
‫פֿון די אַרדים; פֿון נַ ֲעמָנען די משפּחה‬ ‫האָט געבאָרן גִלעָדן; פֿון גִלעָדן די‬
‫פֿון די נַ ֲעמָנים‪.‬‬ ‫משפּחה פֿון די גִלעָדים‪.‬‬
‫‪ 41‬דאָס זײַנען די קינדער פֿון בנימין‬ ‫‪ 30‬דאָס זײַנען די קינדער פֿון גִלעָד‪:‬‬
‫לױט זײערע משפּחות; און זײערע‬ ‫אי ֶעזֶר – די משפּחה פֿון די איעֶזרים;‬
‫געצײלטע זײַנען געװען פֿינף און‬ ‫פֿון ֵחלֶקן די משפּחה פֿון די חֶלקים;‬
‫פֿערציק טױזנט און זעקס הונדערט‪.‬‬ ‫‪ 31‬און אַשׂריאֵל – די משפּחה פֿון די‬
‫‪ 42‬דאָס זײַנען די קינדער פֿון דָ ן‬ ‫אַשׂריאֵלים; און שכֶם – די משפּחה פֿון‬
‫לױט זײערע משפּחות‪ :‬פֿון שוחָמען די‬ ‫די שִכמים;‬
‫משפּחה פֿון די שוחָמים‪ .‬דאָס זײַנען די‬ ‫‪ 32‬און שמידָ ע – די משפּחה פֿון די‬
‫משפּחות פֿון דָ ן לױט זײערע משפּחות‪.‬‬ ‫שמידָ עִים; און חֵפֿר – די משפּחה פֿון‬
‫‪ 43‬אַלע משפּחות פֿון די שוחָמים‬ ‫די חֶפֿרים‪.‬‬
‫לױט זײערע געצײלטע זײַנען געװען‬ ‫‪ 33‬און צלָפֿחָד דער זון פֿון חֵפֿרן‪ ,‬ער‬
‫פֿיר און זעכציק טױזנט און פֿיר‬ ‫האָט ניט געהאַט קײן זין‪ ,‬נאָר בלױז‬
‫הונדערט‪.‬‬ ‫טעכטער; און די נעמען פֿון צלָפֿחָדס‬
‫‪ 44‬די קינדער פֿון אָשר לױט זײערע‬ ‫טעכטער זײַנען געװען‪ :‬מַחלָה‪ ,‬און‬
‫משפּחות‪ :‬פֿון י ִמנָהן די משפּחה פֿון‬ ‫נוֹעָה‪ ,‬חָגלָה‪ ,‬מִלכָּה‪ ,‬און תִּ רצָה‪.‬‬
‫י ִמנָה; פֿון י ִשוִין די משפּחה פֿון די‬ ‫‪ 34‬דאָס זײַנען די משפּחות פֿון‬
‫י ִשוִים; פֿון בריעָהן די משפּחה פֿון די‬ ‫מנשה; און זײערע געצײלטע זײַנען‬
‫בריעִים‪.‬‬ ‫געװען צװײ און פֿופֿציק טױזנט און‬
‫‪ 45‬פֿון די זין פֿון בריעָהן‪ :‬פֿון חֶבֿרן‬ ‫זיבן הונדערט‪.‬‬
‫די משפּחה פֿון די חֶבֿרים; פֿון מַלכּיאֵלן‬ ‫‪ 35‬דאָס זײַנען די קינדער פֿון אפֿרים‬
‫די משפּחה פֿון די מַלכּיאֵלים‪.‬‬ ‫לױט זײערע משפּחות‪ :‬פֿון שותֶ לַחן די‬
‫‪26:46—:27‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪244‬‬
‫מַחלים‪ ,‬די משפּחה פֿון די מושים‪ ,‬די‬ ‫‪ 46‬און דער נאָמען פֿון אָשרס‬
‫משפּחה פֿון די קָרחים‪ .‬און קהָת האָט‬ ‫טאָכטער איז געװען שׂ ֶַרח‪.‬‬
‫ַמרמען‪.‬‬
‫געבאָרן ע ָ‬ ‫‪ 47‬דאָס זײַנען די משפּחות פֿון‬
‫ַמרמס װײַב‬ ‫‪ 59‬און דער נאָמען פֿון ע ָ‬ ‫די קינדער פֿון אָשר לױט זײערע‬
‫איז געװען יוֹכֶבֿד‪ֵ ,‬לוִיס טאָכטער װאָס‬ ‫געצײלטע‪ ,‬דר ַײ און פֿופֿציק טױזנט און‬
‫איז געבאָרן געװאָרן ב ַײ ֵלוִין אין‬ ‫פֿיר הונדערט‪.‬‬
‫ַמרמען‬ ‫ִצרי ִם; און זי האָט פֿון ע ָ‬ ‫מ ַ‬ ‫‪ 48‬די קינדער פֿון נפֿתָּ לי לױט זײערע‬
‫געבאָרן אַהר ֹנען און משהן‪ ,‬און זײער‬ ‫משפּחות‪ :‬פֿון י ַחצאֵלן די משפּחה פֿון‬
‫שװעסטער מרים‪.‬‬ ‫די י ַחצאֵלים; פֿון גונין די משפּחה פֿון‬
‫‪ 60‬און ב ַײ אַהר ֹנען זײַנען געבאָרן‬ ‫די גונים;‬
‫געװאָרן נָדָ בֿ‪ ,‬און אַבֿיהוא‪ ,‬אֶל ָעזָר‪ ,‬און‬ ‫‪ 49‬פֿון יֵצֶרן די משפּחה פֿון די י ִצרים;‬
‫איתָ מָר‪.‬‬ ‫שלֵמים‪.‬‬ ‫שלֵמען די משפּחה פֿון די ִ‬ ‫פֿון ִ‬
‫‪ 61‬און נָדָ ֿב און אַבֿיהוא זײַנען‬ ‫‪ 50‬דאָס זײַנען די משפּחות פֿון נפֿתָּ לי‬
‫געשטאָרבן װען זײ האָבן געבראַכט‬ ‫לױט זײערע משפּחות; און זײערע‬
‫פֿרעמד פֿײַער פֿאַר גאָט‪.‬‬ ‫געצײלטע זײַנען געװען פֿינף און‬
‫‪ 62‬און זײערע געצײלטע זײַנען‬ ‫פֿערציק טױזנט און פֿיר הונדערט‪.‬‬
‫געװען דר ַײ און צװאַנציק טױזנט‪ ,‬אַלע‬ ‫‪ 51‬דאָס זײַנען די געצײלטע פֿון די‬
‫מאַנספּאַרשױנען פֿון ַא חוֹדש אַלט‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬זעקס הונדערט‬
‫און העכער; װאָרום זײ זײַנען ניט‬ ‫טױזנט און טױזנט זיבן הונדערט און‬
‫געצײלט געװאָרן צװישן די קינדער‬ ‫דרײַסיק‪.‬‬
‫פֿון ישׂראל‪ ,‬װײַל זײ איז ניט געגעבן‬ ‫‪ 52‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬
‫געװאָרן קײן נחלה צװישן די קינדער‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫‪ 53‬צו די דאָזיקע זאָל אײַנגעטײלט‬
‫‪ 63‬דאָס זײַנען די װאָס זײַנען‬ ‫װערן דאָס לאַנד פֿאַר ַא נחלה לױט דער‬
‫געצײלט געװאָרן פֿון משהן און אֶל ָעזָר‬ ‫צאָל פֿון נעמען‪.‬‬
‫דעם כּ ֹהן‪ ,‬װאָס האָבן געצײלט די‬ ‫‪ 54‬דעם מערערן זאָלסטו געבן מער‬
‫קינדער פֿון ישׂראל אין די פּלױנען פֿון‬ ‫נחלה‪ ,‬און דעם װינציקערן זאָלסטו‬
‫מוֹאָ ֿב בײַם י ַרדן לעבן יריחו‪.‬‬ ‫געבן װינציקער נחלה;‬
‫‪ 64‬און צװישן די דאָזיקע איז ניט‬ ‫‪ 55‬איטלעכן לױט זײַנע געצײלטע‬
‫געװען קײנער פֿון די װאָס זײַנען‬ ‫זאָל געגעבן װערן זײַן נחלה‪ .‬אָבער‬
‫געצײלט געװאָרן פֿון משהן און אַהרן‬ ‫דורך גוֹרל זאָל צעטײלט װערן דאָס‬
‫דעם כּ ֹהן‪ ,‬װאָס האָבן געצײלט די‬ ‫לאַנד; לױט די נעמען פֿון זײערע‬
‫קינדער פֿון ישׂראל אין מדבר סינַי‪.‬‬ ‫פֿאָטערשטאַמען זאָלן זײ אַרבן‪.‬‬
‫‪ 65‬װאָרום גאָט האָט װעגן זײ‬ ‫‪ 56‬לױטן גוֹרל זאָל זײער נחלה‬
‫געזאָגט‪ :‬שטאַרבן אין מדבר װעלן זײ‬ ‫אױסגעטײלט װערן‪ ,‬ס ַײ דעם מערערן‬
‫שטאַרבן; און קײנער פֿון זײ איז ניט‬ ‫ס ַײ דעם װינציקערן‪.‬‬
‫געבליבן אַחוץ ָכּ ֵל ֿב דער זון פֿון יפֿונֶהן‪,‬‬ ‫‪ 57‬און דאָס זײַנען די געצײלטע פֿון‬
‫און יהוֹשו ַע דער זון פֿון נון‪.‬‬ ‫די ל ִוי ִים לױט זײערע משפּחות‪ :‬פֿון‬
‫גֵרשוֹנען די משפּחה פֿון די גֵרשונים;‬
‫האָבן גענענט די טעכטער פֿון‬
‫צלָפֿחָד דעם זון פֿון חֵפֿר‪ ,‬דעם‬ ‫‪27‬‬
‫זון פֿון גִלעָד‪ ,‬דעם זון פֿון מָכיר‪ ,‬דעם‬
‫פֿון קהָתן די משפּחה פֿון די קהָתים; פֿון‬
‫מררים‪.‬‬‫מררין די משפּחה פֿון די ָ‬
‫‪ 58‬דאָס זײַנען די משפּחות פֿון ֵלוִי‪:‬‬
‫ָ‬
‫זון פֿון מנשהן‪ ,‬פֿון די משפּחות פֿון‬ ‫די משפּחה פֿון די לִבֿנים‪ ,‬די משפּחה‬
‫מנשה‪ ,‬יוֹספֿס זון – און דאָס זײַנען‬ ‫פֿון די חֶבֿרוֹנים‪ ,‬די משפּחה פֿון די‬
‫‪245‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪27:2—27:20‬‬
‫צו זײַן נענטסטן קרו ֿב פֿון זײַן משפּחה‪,‬‬ ‫געװען די נעמען פֿון זײַנע טעכטער‪:‬‬
‫און ער זאָל זי ירשען‪ .‬און דאָס‬ ‫מַחלָה‪ ,‬נוֹעָה‪ ,‬און חָגלָה‪ ,‬און מִלכָּה‪ ,‬און‬
‫זאָל זײַן די קינדער פֿון ישׂראל פֿאַר‬ ‫תִּ רצָה –‬
‫ַא רעכט‪-‬געזעץ‪ ,‬אַזױ װי גאָט האָט‬ ‫‪ 2‬און זײ האָבן זיך געשטעלט פֿאַר‬
‫באַפֿױלן משהן‪.‬‬ ‫משהן און פֿאַר אֶל ָעזָר דעם כּ ֹהן‪ ,‬און‬
‫‪ 12‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬ ‫פֿאַר די פֿירשטן און דער גאַנצער עדה‪,‬‬
‫גײ אַרױף אױף דעם דאָזיקן באַרג‬ ‫בײַם אײַנגאַנג פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬אַזױ צו‬
‫עַבֿרים‪ ,‬און קוק אָן דאָס לאַנד‪ ,‬װאָס‬ ‫זאָגן‪:‬‬
‫איך האָב געגעבן צו די קינדער פֿון‬ ‫‪ 3‬אונדזער פֿאָטער איז געשטאָרבן‬
‫ישׂראל‪.‬‬ ‫אין דער מדבר‪ ,‬און ער איז ניט געװען‬
‫‪ 13‬און אַז דו װעסט עס האָבן‬ ‫צװישן דעם געזעמל װאָס האָט זיך‬
‫װעסט דו אױך‬ ‫אָנגעקוקט‪,‬‬ ‫אײַנגעזאַמלט אַקעגן גאָט אין ק ַֹרחס‬
‫אײַנגעזאַמלט װערן צו דײַן פֿאָלק‪,‬‬ ‫געזעמל‪ ,‬נײַערט אין זײַן אײגענער זינד‬
‫אַזױ װי דײַן ברודער אַהרן איז‬ ‫איז ער געשטאָרבן; און קײן זין האָט‬
‫אײַנגעזאַמלט געװאָרן‪.‬‬ ‫ער ניט געהאַט‪.‬‬
‫האָט‬ ‫איר‬ ‫װי‬ ‫‪ 14‬אַזױ‬ ‫‪ 4‬פֿאַר װאָס זאָל געמינערט װערן‬
‫באַפֿעל‪,‬‬ ‫מײַן‬ ‫װידערשפּעניקט‬ ‫דער נאָמען פֿון אונדזער פֿאָטער‬
‫אין מדבר צִן ב ַײ דעם קריג פֿון דער‬ ‫פֿון צװישן זײַן משפּחה‪ ,‬װײַל ער‬
‫עדה‪ ,‬מיך צו הײליקן בײַם װאַסער‬ ‫גיב אונדז‬ ‫האָט ניט קײן זון?‬
‫פֿאַר זײערע אױגן‪ .‬דאָס איז דאָס‬ ‫אַן אײגנטום צװישן די ברידער פֿון‬
‫װאַסער פֿון מריבֿת‪-‬קָדֵ ש אין מדבר‬ ‫אונדזער פֿאָטער‪.‬‬
‫צִן‪.‬‬ ‫‪ 5‬האָט משה געבראַכט זײער משפּט‬
‫‪ 15‬האָט משה גערעדט צו גאָט‪ ,‬אַזױ‬ ‫פֿאַר גאָט‪.‬‬
‫צו זאָגן‪:‬‬ ‫‪ 6‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪,‬‬
‫‪ 16‬זאָל יהוה דער גאָט פֿון‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫די גײַסטער פֿון אַלע באַשעפֿענישן‬ ‫‪ 7‬גערעכט טענהן די טעכטער פֿון‬
‫אױפֿזעצן ַא מאַן איבער דער עדה‪,‬‬ ‫צלָפֿחָדן‪ :‬געבן זאָלסטו זײ געבן אַן‬
‫‪ 17‬װאָס זאָל אַרױסגײן זײ פֿאַרױס‪,‬‬ ‫אײגנטום פֿון ַא נחלה צװישן די‬
‫און װאָס זאָל אַרײַנקומען זײ פֿאַרױס‪,‬‬ ‫ברידער פֿון זײער פֿאָטער‪ ,‬און זאָלסט‬
‫און װאָס זאָל זײ אַרױספֿירן‪ ,‬און װאָס‬ ‫מאַכן איבערגײן די נחלה פֿון זײער‬
‫זאָל זײ אַרײַנברענגען‪ ,‬כּדי די עדה פֿון‬ ‫פֿאָטער צו זײ‪.‬‬
‫גאָט זאָל ניט זײַן אַזױ װי שאָף װאָס‬ ‫‪ 8‬און צו די קינדער פֿון ישׂראל‬
‫האָבן ניט קײן פּאַסטוך‪.‬‬ ‫זאָלסטו רעדן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַז ַא מאַן‬
‫‪ 18‬האָט גאָט געזאָגט צו משהן‪ :‬נעם‬ ‫װעט שטאַרבן‪ ,‬און ער האָט ניט קײן‬
‫דיר יהוֹשו ַע דעם זון פֿון נון‪ַ ,‬א מאַן‬ ‫זון‪ ,‬זאָלט איר מאַכן איבערגײן זײַן‬
‫װאָס אין אים איז ד ָא גײַסט‪ ,‬און זאָלסט‬ ‫נחלה צו זײַן טאָכטער‪.‬‬
‫אָנלענען דײַן האַנט אױף אים‪.‬‬ ‫‪ 9‬און אױב ער האָט ניט קײן‬
‫‪ 19‬און זאָלסט אים שטעלן פֿאַר‬ ‫טאָכטער‪ ,‬זאָלט איר געבן זײַן נחלה צו‬
‫אֶל ָעזָר דעם כּ ֹהן‪ ,‬און פֿאַר דער גאַנצער‬ ‫זײַנע ברידער‪.‬‬
‫עדה‪ ,‬און זאָלסט אים איבערגעבן דײַן‬ ‫‪ 10‬און אױב ער האָט ניט קײן‬
‫ַצ ָװאֶה פֿאַר זײערע אױגן‪.‬‬ ‫ברידער‪ ,‬זאָלט איר געבן זײַן נחלה צו‬
‫‪ 20‬און זאָלסט אַרױפֿטאָן פֿון דײַן‬ ‫די ברידער פֿון זײַן פֿאָטער‪.‬‬
‫גלאַנץ אױף אים‪ ,‬כּדי די גאַנצע‬ ‫‪ 11‬און אױב זײַן פֿאָטער האָט ניט‬
‫עדה פֿון די קינדער פֿון ישׂראל זאָלן‬ ‫קײן ברידער‪ ,‬זאָלט איר געבן זײַן נחלה‬
‫‪27:21—28:16‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪246‬‬
‫שטאַרקן געטראַנק צו גאָט‪.‬‬ ‫געהאָרכן‪.‬‬

‫‪ 8‬און דעם צװײטן שעפּס זאָלסטו‬ ‫‪ 21‬און ער זאָל שטײן פֿאַר אֶל ָעזָר‬
‫מאַכן קעגן אָװנט; אַזױ װי דאָס‬ ‫דעם כּ ֹהן‪ ,‬און ער װעט פֿרעגן פֿאַר אים‬
‫שפּײַזאָפּפֿער פֿון אין דער פֿרי‪ ,‬און אַזױ‬ ‫דעם באַשײד פֿון די אורים פֿאַר גאָט‪.‬‬
‫װי זײַן גיסאָפּפֿער‪ ,‬זאָלסטו מאַכן‪ַ ,‬א‬ ‫לױט זײַן מױל זאָלן זײ אַרױסגײן‪ ,‬און‬
‫פֿײַעראָפּפֿער פֿאַר ַא געשמאַקן ריח צו‬ ‫לױט זײַן מױל זאָלן זײ אַרײַנקומען‪ ,‬ער‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫און גאַנץ ישׂראל מיט אים – די גאַנצע‬
‫‪ 9‬און אין טאָג פֿון שבת‪ :‬צװײ‬ ‫עדה‪.‬‬
‫שעפּסן יאָריקע אָן ַא פֿעלער‪ ,‬און צװײ‬ ‫‪ 22‬האָט משה געטאָן אַזױ װי גאָט‬
‫צענטל זעמלמעל‪ַ ,‬א שפּײַזאָפּפֿער‪,‬‬ ‫האָט אים באַפֿױלן‪ ,‬און ער האָט‬
‫פֿאַרמישט מיט אײל‪ ,‬מיט זײַן‬ ‫גענומען יהוֹשוען‪ ,‬און האָט אים‬
‫גיסאָפּפֿער;‬ ‫געשטעלט פֿאַר אֶל ָעזָר דעם כּ ֹהן‪ ,‬און‬
‫‪ַ 10‬א בראַנדאָפּפֿער פֿון שבת‬ ‫פֿאַר דער גאַנצער עדה‪.‬‬
‫אין שבת‪ ,‬אַחוץ דעם שטענדיקן‬ ‫‪ 23‬און ער האָט אָנגעלענט זײַנע‬
‫בראַנדאָפּפֿער און זײַן גיסאָפּפֿער‪.‬‬ ‫הענט אױף אים‪ ,‬און האָט אים‬
‫‪ 11‬און אין אײַערע ר ֹאש‪-‬חוֹדשן‬ ‫איבערגעגעבן זײַן ַצ ָװאֶה‪ ,‬אַזױ װי גאָט‬
‫זאָלט איר מקרי ֿב זײַן ַא בראַנדאָפּפֿער‬ ‫האָט גערעדט דורך משהן‪.‬‬
‫צו גאָט‪ :‬צװײ יונגע אָקסן‪ ,‬און אײן‬ ‫און גאָט האָט גערעדט צו‬
‫װידער; זיבן שעפּסן יאָריקע‪ ,‬אָן ַא‬
‫פֿעלער‪.‬‬
‫‪ 2‬באַפֿעל די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און‬
‫‪ 12‬און דר ַײ צענטל זעמלמעל‪ַ ,‬א‬ ‫זאָלסט זאָגן צו זײ‪ :‬מײַן קרבן‪ ,‬מײַן‬
‫שפּײַזאָפּפֿער‪ ,‬פֿאַרמישט מיט אײל‪,‬‬ ‫שפּײַז פֿון מײַנע פֿײַעראָפּפֿער‪ ,‬פֿאַר‬
‫צו איטלעכן אָקס‪ ,‬און צװײ צענטל‬ ‫ַא געשמאַקן ריח צו מיר‪ ,‬זאָלט איר‬
‫זעמלמעל‪ַ ,‬א שפּײַזאָפּפֿער‪ ,‬פֿאַרמישט‬ ‫היטן מקרי ֿב צו זײַן צו מיר אין זײַן‬
‫מיט אײל‪ ,‬צו דעם אײן װידער;‬ ‫געשטעלטער צײַט‪.‬‬
‫‪ 13‬און צו צענטל‪ ,‬צו צענטל‬ ‫‪ 3‬און זאָלסט זאָגן צו זײ‪ :‬דאָס‬
‫זעמלמעל‪ַ ,‬א שפּײַזאָפּפֿער‪ ,‬פֿאַרמישט‬ ‫איז דאָס פֿײַעראָפּפֿער װאָס איר זאָלט‬
‫מיט אײל‪ ,‬צו איטלעכן שעפּס‪ַ .‬א‬ ‫מקרי ֿב זײַן צו גאָט‪ :‬צװײ שעפּסן‬
‫בראַנדאָפּפֿער פֿאַר ַא געשמאַקן ריח‪,‬‬ ‫יאָריקע‪ ,‬אָן ַא פֿעלער‪ַ ,‬א טאָג‪ַ ,‬א‬
‫ַא פֿײַעראָפּפֿער צו גאָט‪.‬‬ ‫שטענדיק בראַנדאָפּפֿער‪.‬‬
‫ַא‬ ‫‪ 14‬און זײערע גיסאָפּפֿער‪:‬‬ ‫‪ 4‬אײן שעפּס זאָלסטו מאַכן אין דער‬
‫האַלבער הין װײַן זאָל זײַן צו אַן אָקס‪,‬‬ ‫פֿרי‪ ,‬און דעם צװײטן זאָלסטו מאַכן‬
‫און ַא דריטל הין צו ַא װידער‪ ,‬און ַא‬ ‫קעגן אָװנט‪.‬‬
‫פֿערטל הין צו ַא שעפּס‪ .‬דאָס איז דאָס‬ ‫‪ 5‬און ַא צענטל אֵיפֿה זעמלמעל‬
‫בראַנדאָפּפֿער פֿון ר ֹאש‪-‬חוֹדש אין‬ ‫פֿאַר ַא שפּײַזאָפּפֿער‪ ,‬פֿאַרמישט מיט‬
‫ר ֹאש‪-‬חוֹדש פֿאַר די חדשים פֿון יאָר‪.‬‬ ‫געשלאָגענעם אײל‪ַ ,‬א פֿערטל הין‪.‬‬
‫‪ 15‬און אײן ציגנבאָק פֿאַר ַא‬ ‫‪ַ 6‬א שטענדיק בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬אַזױ‬
‫זינדאָפּפֿער צו גאָט‪ ,‬אַחוץ דעם‬ ‫װי עס איז געמאַכט געװאָרן בײַם‬
‫זאָל‬ ‫שטענדיקן בראַנדאָפּפֿער‪,‬‬ ‫באַרג סינַי‪ ,‬פֿאַר ַא געשמאַקן ריח‪ַ ,‬א‬
‫געמאַכט װערן‪ ,‬מיט זײַן גיסאָפּפֿער‪.‬‬ ‫פֿײַעראָפּפֿער צו גאָט‪.‬‬
‫‪ 16‬און אין ערשטן חוֹדש‪ ,‬אין‬ ‫‪ 7‬און זײַן גיסאָפּפֿער‪ַ :‬א פֿערטל הין‬
‫פֿערצנטן טאָג פֿון חוֹדש‪ ,‬זאָל זײַן ַא‬ ‫צו דעם אײן שעפּס; אין הײליקטום‬
‫קָרבן‪-‬פּסח צו גאָט‪.‬‬ ‫זאָלסטו גיסן דאָס גיסאָפּפֿער פֿון‬
‫‪247‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪28:17—29:8‬‬
‫שפּײַזאָפֿפּער‪:‬‬ ‫זײער‬ ‫‪ 28‬און‬ ‫‪ 17‬און אין פֿופֿצנטן טאָג פֿון דעם‬

‫זעמלמעל פֿאַרמישט מיט אײל‪ ,‬דר ַײ‬ ‫דאָזיקן חוֹדש‪ ,‬זאָל זײַן ַא י ָום‪-‬טובֿ‪ .‬זיבן‬
‫צענטל צו איטלעכן אָקס‪ ,‬צװײ צענטל‬ ‫טעג זאָל געגעסן װערן מצות‪.‬‬
‫צו דעם אײן װידער;‬ ‫‪ 18‬אין ערשטן טאָג זאָל זײַן‬
‫‪ 29‬צו צענטל‪ ,‬צו צענטל פֿאַר‬ ‫ַא הײליקע צונױפֿרופֿונג; קײן‬
‫איטלעכן שעפּס פֿון די זיבן שעפּסן‪.‬‬ ‫דינסטאַרבעט זאָלט איר ניט טאָן‪.‬‬
‫‪ 30‬אײן ציגנבאָק‪ ,‬מכפּר צו זײַן אױף‬ ‫‪ 19‬און איר זאָלט מקרי ֿב זײַן ַא‬
‫אײַך‪.‬‬ ‫פֿײַעראָפּפֿער‪ַ ,‬א בראַנדאָפּפֿער צו‬
‫שטענדיקן‬ ‫דעם‬ ‫‪ 31‬אַחוץ‬ ‫גאָט‪ :‬צװײ יונגע אָקסן‪ ,‬און אײן‬
‫בראַנדאָפּפֿער און זײַן שפּײַזאָפּפֿער‬ ‫װידער‪ ,‬און זיבן שעפּסן יאָריקע; אָן‬
‫זאָלט איר זײ מאַכן – אָן ַא פֿעלער‬ ‫ַא פֿעלער זאָלן זײ ב ַײ אײַך זײַן‪.‬‬
‫זאָלן זײ ב ַײ אײַך זײַן – מיט זײערע‬ ‫שפּײַזאָפּפֿער‪:‬‬ ‫זײער‬ ‫‪ 20‬און‬
‫גיסאָפּפֿער‪.‬‬ ‫זעמלמעל פֿאַרמישט מיט אײל; דר ַײ‬
‫צענטל צו אַן אָקס‪ ,‬און צװײ צענטל‬
‫און אין זיבעטן חוֹדש‪ ,‬אין‬
‫ערשטן טאָג פֿון חוֹדש‪ ,‬זאָל‬ ‫‪29‬‬
‫זײַן ַא הײליקע צונױפֿרופֿונג ב ַײ אײַך‪,‬‬
‫צו ַא װידער‪ ,‬זאָלט איר מאַכן‪.‬‬
‫‪ 21‬צו צענטל‪ ,‬צו צענטל זאָלסטו‬
‫קײן דינסטאַרבעט זאָלט איר ניט טאָן;‬ ‫מאַכן פֿאַר איטלעכן שעפּס פֿון די זיבן‬
‫ַא טאָג פֿון שאַלונג זאָל עס אײַך זײַן‪.‬‬ ‫שעפּסן‪.‬‬
‫ַא‬ ‫‪ 2‬און איר זאָלט מאַכן‬ ‫‪ 22‬און אײן באָק ַא זינדאָפּפֿער‪,‬‬
‫בראַנדאָפּפֿער פֿאַר ַא געשמאַקן‬ ‫מכפּר צו זײַן אױף אײַך‪.‬‬
‫ריח צו גאָט‪ :‬אײן יונגן אָקס‪ ,‬אײן‬ ‫‪ 23‬אַחוץ דעם בראַנדאָפּפֿער פֿון‬
‫װידער‪ ,‬זיבן שעפּסן יאָריקע‪ ,‬אָן ַא‬ ‫אין דער פֿרי‪ ,‬װאָס פֿאַרן שטענדיקן‬
‫פֿעלער‪.‬‬ ‫בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬זאָלט איר מאַכן די‬
‫‪ 3‬און זײער שפּײַזאָפּפֿער‪ :‬זעמלמעל‬ ‫דאָזיקע‪.‬‬
‫פֿאַרמישט מיט אײל‪ ,‬דר ַײ צענטל צו‬ ‫‪ 24‬אַזױ װי די דאָזיקע זאָלט איר‬
‫דעם אָקס‪ ,‬צװײ צענטל צו דעם װידער‪,‬‬ ‫מאַכן טעגלעך זיבן טעג‪ַ ,‬א שפּײַז פֿון‬
‫‪ 4‬און אײן צענטל צו איטלעכן שעפּס‬ ‫פֿײַעראָפּפֿער פֿאַר ַא געשמאַקן ריח‬
‫פֿון די זיבן שעפּסן‪.‬‬ ‫צו גאָט‪ .‬אַחוץ דעם שטענדיקן‬
‫‪ 5‬און אײן ציגנבאָק ַא זינדאָפּפֿער‪,‬‬ ‫בראַנדאָפּפֿער זאָל עס געמאַכט װערן‪,‬‬
‫מכפּר צו זײַן אױף אײַך‪.‬‬ ‫מיט זײַן גיסאָפּפֿער‪.‬‬
‫‪ 6‬אַחוץ דעם בראַנדאָפּפֿער פֿון‬ ‫‪ 25‬און אױפֿן זיבעטן טאָג זאָל זײַן ַא‬
‫ר ֹאש‪-‬חוֹדש און זײַן שפּײַזאָפּפֿער‪ ,‬און‬ ‫הײליקע צונױפֿרופֿונג ב ַײ אײַך; קײן‬
‫דעם שטענדיקן בראַנדאָפּפֿער און זײַן‬ ‫דינסטאַרבעט זאָלט איר ניט טאָן‪.‬‬
‫שפּײַזאָפּפֿער‪ ,‬און זײערע גיסאָפּפֿער‪,‬‬ ‫‪ 26‬און אין טאָג פֿון די‬
‫לױט זײער דין‪ ,‬פֿאַר ַא געשמאַקן ריח‪,‬‬ ‫ערשטצײַטיקע‪ ,‬װען איר ברענגט ַא‬
‫ַא פֿײַעראָפּפֿער צו גאָט‪.‬‬ ‫שפּײַזאָפּפֿער פֿון נײַער תּבֿואה צו‬
‫‪ 7‬און אין צענטן טאָג פֿון דעם דאָזיקן‬ ‫גאָט‪ ,‬אין אײַער שבֿועות‪ ,‬זאָל זײַן ַא‬
‫זיבעטן חוֹדש זאָל זײַן ַא הײליקע‬ ‫הײליקע צונױפֿרופֿונג ב ַײ אײַך; קײן‬
‫צונױפֿרופֿונג ב ַײ אײַך; און איר זאָלט‬ ‫דינסטאַרבעט זאָלט איר ניט טאָן‪.‬‬
‫פּײַניקן אײַער זעל; קײן אַרבעט זאָלט‬ ‫‪ 27‬און איר זאָלט מקרי ֿב זײַן ַא‬
‫איר ניט טאָן‪.‬‬ ‫בראַנדאָפּפֿער פֿאַר ַא געשמאַקן ריח צו‬
‫‪ 8‬און איר זאָלט מקרי ֿב זײַן ַא‬ ‫גאָט‪ :‬צװײ יונגע אָקסן‪ ,‬אײן װידער‪,‬‬
‫גאָט פֿאַר ַא‬ ‫בראַנדאָפּפֿער צו‬ ‫זיבן שעפּסן יאָריקע‪.‬‬
‫‪29:9—29:31‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪248‬‬
‫גיסאָפּפֿער‪.‬‬ ‫געשמאַקן ריח‪ :‬אײן יונגן אָקס‪ ,‬אײן‬

‫‪ 20‬און אױפֿן דריטן טאָג‪ :‬עלף יונגע‬ ‫װידער‪ ,‬זיבן שעפּסן יאָריקע; אָן ַא‬
‫אָקסן‪ ,‬צװײ װידערס‪ ,‬פֿערצן שעפּסן‬ ‫פֿעלער זאָלן זײ ב ַײ אײַך זײַן‪.‬‬
‫יאָריקע‪ ,‬אָן ַא פֿעלער‪.‬‬ ‫‪ 9‬און זײער שפּײַזאָפּפֿער‪ :‬זעמלמעל‬
‫‪ 21‬און זײער שפּײַזאָפּפֿער און‬ ‫פֿאַרמישט מיט אײל‪ ,‬דר ַײ צענטל צו‬
‫זײערע גיסאָפּפֿער‪ ,‬צו די אָקסן‪ ,‬צו‬ ‫דעם אָקס‪ ,‬צװײ צענטל צו דעם אײן‬
‫די װידערס‪ ,‬און צו די שעפּסן‪ ,‬לױט‬ ‫װידער;‬
‫זײער צאָל אַזױ װי דער דין‪.‬‬ ‫‪ 10‬צו צענטל‪ ,‬צו צענטל פֿאַר‬
‫‪ 22‬און אײן באָק ַא זינדאָפּפֿער‪.‬‬ ‫איטלעכן שעפּס פֿון די זיבן שעפּסן‪.‬‬
‫אַחוץ דעם שטענדיקן בראַנדאָפּפֿער‬ ‫‪ 11‬אײן ציגנבאָק ַא זינדאָפּפֿער‪.‬‬
‫און זײַן שפּײַזאָפּפֿער און זײַן‬ ‫אַחוץ דעם זינדאָפּפֿער פֿון פֿאַרגעבונג‪,‬‬
‫גיסאָפּפֿער‪.‬‬ ‫און דעם שטענדיקן בראַנדאָפּפֿער‬
‫‪ 23‬און אױפֿן פֿירטן טאָג‪ :‬צען אָקסן‪,‬‬ ‫און זײַן שפּײַזאָפּפֿער‪ ,‬און זײערע‬
‫צװײ װידערס‪ ,‬פֿערצן שעפּסן יאָריקע‪,‬‬ ‫גיסאָפּפֿער‪.‬‬
‫אָן ַא פֿעלער‪.‬‬ ‫‪ 12‬און אין פֿופֿצנטן טאָג פֿון זיבעטן‬
‫‪ 24‬און זײער שפּײַזאָפּפֿער און‬ ‫חוֹדש זאָל זײַן ַא הײליקע צונױפֿרופֿונג‬
‫זײערע גיסאָפּפֿער‪ ,‬צו די אָקסן‪ ,‬צו‬ ‫ב ַײ אײַך; קײן דינסטאַרבעט זאָלט איר‬
‫די װידערס‪ ,‬און צו די שעפּסן‪ ,‬לױט‬ ‫ניט טאָן‪ .‬און איר זאָלט פֿײַערן ַא‬
‫זײער צאָל אַזױ װי דער דין‪.‬‬ ‫פֿײַערטאָג צו גאָט זיבן טעג‪.‬‬
‫‪ 25‬און אײן ציגנבאָק ַא זינדאָפּפֿער‪.‬‬ ‫‪ 13‬און איר זאָלט מקרי ֿב זײַן ַא‬
‫אַחוץ דעם שטענדיקן בראַנדאָפּפֿער‪,‬‬ ‫בראַנדאָפּפֿער פֿאַר ַא געשמאַקן ריח‬
‫זײַן שפּײַזאָפּפֿער‪ ,‬און זײַן גיסאָפּפֿער‪.‬‬ ‫צו גאָט‪ :‬דרײַצן יונגע אָקסן‪ ,‬צװײ‬
‫‪ 26‬און אױפֿן פֿינפֿטן טאָג‪ :‬נײַן אָקסן‪,‬‬ ‫װידערס‪ ,‬פֿערצן שעפּסן יאָריקע; אָן ַא‬
‫צװײ װידערס‪ ,‬פֿערצן שעפּסן יאָריקע‪,‬‬ ‫פֿעלער זאָלן זײ זײַן‪.‬‬
‫אָן ַא פֿעלער‪.‬‬ ‫שפּײַזאָפּפֿער‪:‬‬ ‫זײער‬ ‫‪ 14‬און‬
‫‪ 27‬און זײער שפּײַזאָפּפֿער און‬ ‫זעמלמעל פֿאַרמישט מיט אײל‪ ,‬דר ַײ‬
‫זײערע גיסאָפּפֿער‪ ,‬צו די אָקסן‪ ,‬צו‬ ‫צענטל צו איטלעכן אָקס פֿון די דרײַצן‬
‫די װידערס‪ ,‬און צו די שעפּסן‪ ,‬לױט‬ ‫אָקסן‪ ,‬צװײ צענטל צו איטלעכן‬
‫זײער צאָל אַזױ װי דער דין‪.‬‬ ‫װידער פֿון די צװײ װידערס‪,‬‬
‫‪ 28‬און אײן באָק ַא זינדאָפּפֿער‪.‬‬ ‫‪ 15‬און צו צענטל‪ ,‬צו צענטל פֿאַר‬
‫אַחוץ דעם שטענדיקן בראַנדאָפּפֿער‬ ‫איטלעכן שעפּס פֿון די פֿערצן שעפּסן‪.‬‬
‫און זײַן שפּײַזאָפּפֿער‪ ,‬און זײַן‬ ‫‪ 16‬און אײן ציגנבאָק ַא זינדאָפּפֿער‪.‬‬
‫גיסאָפּפֿער‪.‬‬ ‫אַחוץ דעם שטענדיקן בראַנדאָפּפֿער‪.‬‬
‫‪ 29‬און אױפֿן זעקסטן טאָג‪ :‬אַכט‬ ‫זײַן שפּײַזאָפּפֿער און זײַן גיסאָפּפֿער‪.‬‬
‫אָקסן‪ ,‬צװײ װידערס‪ ,‬פֿערצן שעפּסן‬ ‫‪ 17‬און אױפֿן צװײטן טאָג‪ :‬צװעלף‬
‫יאָריקע‪ ,‬אָן ַא פֿעלער‪.‬‬ ‫יונגע אָקסן‪ ,‬צװײ װידערס‪ ,‬פֿערצן‬
‫‪ 30‬און זײער שפּײַזאָפּפֿער און‬ ‫שעפּסן יאָריקע‪ ,‬אָן ַא פֿעלער‪.‬‬
‫זײערע גיסאָפּפֿער‪ ,‬צו די אָקסן‪ ,‬צו‬ ‫‪ 18‬און זײער שפּײַזאָפּפֿער און‬
‫די װידערס‪ ,‬און צו די שעפּסן‪ ,‬לױט‬ ‫זײערע גיסאָפּפֿער‪ ,‬צו די אָקסן‪ ,‬צו‬
‫זײער צאָל אַזױ װי דער דין‪.‬‬ ‫די װידערס‪ ,‬און צו די שעפּסן‪ ,‬לױט‬
‫‪ 31‬און אײן באָק ַא זינדאָפּפֿער‪.‬‬ ‫זײער צאָל‪ ,‬אַזױ װי דער דין‪.‬‬
‫אַחוץ דעם שטענדיקן בראַנדאָפּפֿער‪,‬‬ ‫‪ 19‬און אײן ציגנבאָק ַא זינדאָפּפֿער‪.‬‬
‫און זײַנע‬ ‫זײַן שפּײַזאָפּפֿער‪,‬‬ ‫אַחוץ דעם שטענדיקן בראַנדאָפּפֿער‬
‫גיסאָפּפֿער‪.‬‬ ‫און זײַן שפּײַזאָפּפֿער‪ ,‬און זײערע‬
‫‪249‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪29:32—30:10‬‬
‫מַ טוֹת‬ ‫‪ 32‬און אױפֿן זיבעטן טאָג‪ :‬זיבן‬

‫‪ 3‬אַז ַא מאַן װעט טאָן ַא נדר צו גאָט‪,‬‬ ‫אָקסן‪ ,‬צװײ װידערס‪ ,‬פֿערצן שעפּסן‬
‫אָדער שװערן ַא שבֿועה‪ ,‬צו אַסרן אױף‬ ‫יאָריקע‪ ,‬אָן ַא פֿעלער‪.‬‬
‫זיך אַן איסור‪ ,‬זאָל ער ניט פֿאַרשװעכן‬ ‫‪ 33‬און זײער שפּײַזאָפּפֿער און‬
‫זײַן װאָרט; אַזױ װי אַלץ װאָס גײט‬ ‫זײערע גיסאָפּפֿער‪ ,‬צו די אָקסן‪ ,‬צו‬
‫אַרױס פֿון זײַן מױל‪ ,‬זאָל ער טאָן‪.‬‬ ‫די װידערס‪ ,‬און צו די שעפּסן‪ ,‬לױט‬
‫‪ 4‬און אַז ַא װײַבספּאַרשױן װעט טאָן‬ ‫זײער צאָל אַזױ װי זײער דין‪.‬‬
‫ַא נדר צו גאָט‪ ,‬און װעט אַסרן אױף‬ ‫‪ 34‬און אײן באָק ַא זינדאָפּפֿער‪.‬‬
‫זיך אַן איסור‪ ,‬אין איר פֿאָטערס הױז‪,‬‬ ‫אַחוץ דעם שטענדיקן בראַנדאָפּפֿער‪,‬‬
‫אין איר יוגנט‪,‬‬ ‫זײַן שפּײַזאָפּפֿער‪ ,‬און זײַן גיסאָפּפֿער‪.‬‬
‫‪ 5‬און איר פֿאָטער װעט הערן איר‬ ‫‪ 35‬אױפֿן אַכטן טאָג זאָל זײַן ַא‬
‫נדר‪ ,‬אָדער איר איסור װאָס זי האָט‬ ‫הײליקע אײַנזאַמלונג ב ַײ אײַך; קײן‬
‫געאַסרט אױף זיך‪ ,‬און איר פֿאָטער‬ ‫דינסטאַרבעט זאָלט איר ניט טאָן‪.‬‬
‫װעט איר צושװײַגן‪ ,‬זאָלן אַלע אירע‬ ‫‪ 36‬און איר זאָלט מקרי ֿב זײַן ַא‬
‫נדרים באַשטײן‪ ,‬און איטלעכער איסור‬ ‫בראַנדאָפּפֿער‪ַ ,‬א פֿײַעראָפּפֿער פֿאַר ַא‬
‫װאָס זי האָט געאַסרט אױף זיך‪ ,‬זאָל‬ ‫געשמאַקן ריח צו גאָט‪ :‬אײן אָקס‪,‬‬
‫באַשטײן‪.‬‬ ‫אײן װידער‪ ,‬זיבן שעפּסן יאָריקע‪ ,‬אָן‬
‫‪ 6‬אױב אָבער איר פֿאָטער האָט איר‬ ‫ַא פֿעלער‪.‬‬
‫געװערט אין דעם טאָג װאָס ער האָט‬
‫געהערט‪ ,‬זאָלן אַלע אירע נדרים‪ ,‬און‬ ‫‪ 37‬זײער שפּײַזאָפּפֿער און זײערע‬
‫אירע איסורים װאָס זי האָט געאַסרט‬ ‫גיסאָפּפֿער‪ ,‬צו דעם אָקס‪ ,‬צו דעם‬
‫אױף זיך‪ ,‬ניט באַשטײן; און גאָט װעט‬ ‫װידער‪ ,‬און צו די שעפּסן‪ ,‬לױט זײער‬
‫איר פֿאַרגעבן‪ ,‬װײַל איר פֿאָטער האָט‬ ‫צאָל אַזױ װי דער דין‪.‬‬
‫איר געװערט‪.‬‬ ‫‪ 38‬און אײן באָק ַא זינדאָפּפֿער‪.‬‬
‫‪ 7‬און אױב זי װעט נעמען ַא מאַן‪ ,‬װען‬ ‫אַחוץ דעם שטענדיקן בראַנדאָפּפֿער‪,‬‬
‫אירע נדרים זײַנען אױף איר‪ ,‬אָדער‬ ‫און זײַן שפּײַזאָפּפֿער‪ ,‬און זײַן‬
‫דער אַרױסרעד פֿון אירע ליפּן‪ ,‬װאָס‬ ‫גיסאָפּפֿער‪.‬‬
‫זי האָט געאַסרט אױף זיך‪,‬‬ ‫‪ 39‬די דאָזיקע זאָלט איר מאַכן‬
‫‪ 8‬און איר מאַן װעט הערן – אין‬ ‫צו גאָט אין אײַערע י ָום‪-‬טוֹבֿים‪,‬‬
‫װאָסער טאָג ער װעט הערן – און ער‬ ‫אַחוץ אײַערע נדרים‪ ,‬און אײַערע‬
‫װעט איר צושװײַגן‪ ,‬זאָלן באַשטײן‬ ‫פֿרײַװיליקע גאָבן‪ ,‬פֿון אײַערע‬
‫אירע נדרים‪ ,‬און אירע איסורים װאָס‬ ‫בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬און פֿון אײַערע‬
‫זי האָט געאַסרט אױף זיך‪ ,‬זאָלן‬ ‫שפּײַזאָפּפֿער און פֿון אײַערע‬
‫באַשטײן‪.‬‬ ‫און פֿון אײַערע‬ ‫גיסאָפּפֿער‪,‬‬
‫‪ 9‬אױב אָבער איר מאַן װעט איר‬ ‫פֿרידאָפּפֿער‪.‬‬
‫װערן אין דעם טאָג װאָס ער הערט‪,‬‬
‫זאָל ער פֿאַרשטערן איר נדר װאָס אױף‬
‫איר‪ ,‬און דעם אַרױסרעד פֿון אירע‬
‫און משה האָט אָנגעזאָגט די‬
‫קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬אַזױ װי‬
‫אַלץ װאָס גאָט האָט משהן באַפֿױלן‪.‬‬
‫‪30‬‬
‫ליפּן‪ ,‬װאָס זי האָט געאַסרט אױף זיך‪,‬‬
‫און גאָט װעט איר פֿאַרגעבן‪.‬‬ ‫‪ 2‬און משה האָט גערעדט צו די‬
‫‪ 10‬אָבער דער נדר פֿון אַן אַלמנה און‬ ‫הױפּטלײַט פֿון די שבֿטים פֿון די‬
‫ַא גרושה‪ ,‬אַלץ װאָס זי האָט געאַסרט‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬דאָס‬
‫אױף זיך‪ ,‬זאָל באַשטײן פֿאַר איר‪.‬‬ ‫איז די זאַך װאָס גאָט האָט באַפֿױלן‪:‬‬
‫‪30:11—31:12‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪250‬‬
‫‪ 3‬האָט משה גערעדט צום פֿאָלק‪,‬‬ ‫‪ 11‬און אױב ַא פֿרױ האָט ַא נדר‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬באַװאָפֿנט פֿון אײַך‬ ‫געטאָן אין הױז פֿון איר מאַן‪ ,‬אָדער זי‬
‫מענער צום חיל‪ ,‬און זאָלן זײ גײן אױף‬ ‫האָט געאַסרט אױף זיך אַן איסור דורך‬
‫מִדי ָן אױסצופֿירן די נקמה פֿון גאָט‬ ‫ַא שבֿועה‪,‬‬
‫אױף מִדי ָן‪.‬‬ ‫‪ 12‬און איר מאַן האָט געהערט‪ ,‬און‬
‫‪ 4‬צו טױזנט פֿון ַא שבֿט‪ ,‬צו טױזנט‬ ‫האָט איר צוגעשװיגן‪ ,‬און איר ניט‬
‫פֿון ַא שבֿט‪ ,‬פֿון אַלע שבֿטים פֿון‬ ‫געװערט‪ ,‬זאָלן אַלע אירע נדרים‬
‫ישׂראל‪ ,‬זאָלט איר שיקן אין חיל‪.‬‬ ‫באַשטײן‪ ,‬און איטלעכער איסור װאָס‬
‫‪ 5‬זײַנען צוגעשטעלט געװאָרן פֿון די‬ ‫זי האָט געאַסרט אױף זיך‪ ,‬זאָל‬
‫טױזנטן פֿון ישׂראל צו טױזנט פֿון ַא‬ ‫באַשטײן‪.‬‬
‫שבֿט‪ ,‬צװעלף טױזנט באַװאָפֿנטע חיל‪.‬‬ ‫‪ 13‬אױב אָבער פֿאַרשטערן װעט זײ‬
‫‪ 6‬און משה האָט זײ געשיקט אין‬ ‫פֿאַרשטערן איר מאַן אין דעם טאָג‬
‫חיל צו טױזנט פֿון ַא שבֿט‪ ,‬זײ מיט‬ ‫װאָס ער הערט‪ ,‬זאָל קײן אַרױסלאָז פֿון‬
‫פּינחס דעם זון פֿון אֶל ָעזָר דעם כּ ֹהן‪,‬‬ ‫אירע ליפּן‪ ,‬פֿון אירע נדרים‪ ,‬אָדער פֿון‬
‫אין חיל‪ ,‬מיט די הײליקע כּלים און די‬ ‫אַן איסור אױף זיך‪ ,‬ניט באַשטײן; איר‬
‫שאַלטרומײטן אין זײַן האַנט‪.‬‬ ‫מאַן האָט זײ פֿאַרשטערט‪ ,‬און גאָט‬
‫‪ 7‬און זײ האָבן מלחמה געהאַלטן‬ ‫װעט איר פֿאַרגעבן‪.‬‬
‫אױף מִדי ָן‪ ,‬אַזױ װי גאָט האָט באַפֿױלן‬ ‫‪ 14‬איטלעכער נדר‪ ,‬און איטלעכער‬
‫משהן‪ ,‬און זײ האָבן אױסגעהרגעט‬ ‫געשװאָרענער איסור‪ ,‬אױף צו פּײַניקן‬
‫יעטװעדער מאַנספּאַרשױן‪.‬‬ ‫די זעל‪ ,‬קען איר מאַן עס לאָזן‬
‫‪ 8‬אױך די מלכים פֿון מִדי ָן‬ ‫באַשטײן‪ ,‬און איר מאַן קען עס‬
‫האָבן זײ געהרגעט צװישן זײערע‬ ‫פֿאַרשטערן‪.‬‬
‫דערשלאָגענע‪ :‬אַוִי‪ ,‬און ֶרקֶם‪ ,‬און צור‪,‬‬ ‫‪ 15‬אױב אָבער צושװײַגן װעט איר‬
‫און חור‪ ,‬און ֶרבֿע‪ ,‬די פֿינף מלכים פֿון‬ ‫צושװײַגן איר מאַן ַא מעת‪-‬לעת‪ ,‬האָט‬
‫מִדי ָן; אױך בלעָם דעם זון פֿון בעוֹרן‬ ‫ער געמאַכט באַשטײן אַלע אירע‬
‫האָבן זײ געהרגעט מיטן שװערד‪.‬‬ ‫נדרים‪ ,‬אָדער אַלע אירע איסורים‬
‫‪ 9‬און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬ ‫װאָס אױף איר; ער האָט זײ געמאַכט‬
‫געפֿאַנגען די װײַבער פֿון מִדי ָן‪ ,‬און‬ ‫באַשטײן װײַל ער האָט איר צוגעשװיגן‬
‫זײערע קלײנע קינדער; און אַלע‬ ‫אין דעם טאָג װאָס ער האָט געהערט‪.‬‬
‫זײערע בהמות‪ ,‬און אַלע זײערע פֿי‪,‬‬ ‫‪ 16‬און אױב פֿאַרשטערן װעט ער זײ‬
‫און זײער גאַנצן פֿאַרמעג‪ ,‬האָבן זײ‬ ‫פֿאַרשטערן לאַנג נאָך דעם װי ער האָט‬
‫אַװעקגערױבט‪.‬‬ ‫געהערט‪ ,‬װעט ער טראָגן איר זינד‪.‬‬
‫‪ 10‬און אַלע זײערע שטעט אין‬ ‫‪ 17‬דאָס זײַנען די געזעצן װאָס גאָט‬
‫זײערע װוינערטער‪ ,‬און אַלע זײערע‬ ‫האָט באַפֿױלן משהן‪ ,‬צװישן ַא מאַן‬
‫לאַגערדערפֿער‪ ,‬האָבן זײ פֿאַרברענט‬ ‫און זײַן װײַב‪ ,‬צװישן ַא פֿאָטער און‬
‫אין פֿײַער‪.‬‬ ‫זײַן טאָכטער‪ ,‬אין איר יוגנט‪ ,‬אין איר‬
‫‪ 11‬און זײ האָבן גענומען דעם גאַנצן‬ ‫פֿאָטערס הױז‪.‬‬
‫זאַקרױב‪ ,‬און דעם גאַנצן טרײַברױב‪,‬‬
‫פֿון מענטשן און פֿון בהמות‪,‬‬
‫‪ 12‬און האָבן געבראַכט די‬
‫געפֿאַנגענע און דעם טרײַברױב‬
‫משהן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬‫‪31‬‬
‫‪ 2‬ז ַײ זיך נוֹקם די נקמה פֿון די‬
‫און דעם זאַקרױב צו משהן און צו‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל אָן די מִדי ָנים;‬
‫אֶל ָעזָר דעם כּ ֹהן‪ ,‬און צו דער עדה פֿון‬ ‫דערנאָך װעסטו אײַנגעזאַמלט װערן צו‬
‫די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬אין לאַגער‪,‬‬ ‫דײַן פֿאָלק‪.‬‬
‫‪251‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪31:13—31:30‬‬
‫דער תּוֹרה װאָס גאָט האָט באַפֿױלן‬ ‫אױף די פּלױנען פֿון מוֹאָ ֿב װאָס בײַם‬
‫משהן‪:‬‬ ‫י ַרדן לעבן יריחו‪.‬‬
‫‪ 22‬אָבער דאָס גאָלד‪ ,‬און דאָס‬ ‫‪ 13‬זײַנען משה‪ ,‬און אֶל ָעזָר דער‬
‫זילבער‪ ,‬דאָס קופּער‪ ,‬דאָס אײַזן‪ ,‬דאָס‬ ‫כּ ֹהן‪ ,‬און אַלע פֿירשטן פֿון דער עדה‪,‬‬
‫צין‪ ,‬און דאָס בלײַ‪,‬‬ ‫אַרױסגעגאַנגען זײ אַנטקעגן אױסן‬
‫‪ 23‬אַלץ װאָס קען קומען אין פֿײַער‪,‬‬ ‫לאַגער‪.‬‬
‫זאָלט איר מאַכן דורכגײן דורך פֿײַער‪,‬‬ ‫‪ 14‬און משה האָט געצערנט אױף‬
‫און עס װעט װערן רײן; נאָר עס מוז‬ ‫די אױפֿגעזעצטע איבערן חיל‪ ,‬די‬
‫גערײניקט װערן מיט שפּרענגװאַסער‪.‬‬ ‫עלטסטע פֿון טױזנט‪ ,‬און די עלטסטע‬
‫און אַלץ װאָס קען ניט קומען אין‬ ‫פֿון הונדערט‪ ,‬װאָס זײַנען געקומען פֿון‬
‫פֿײַער‪ ,‬זאָלט איר מאַכן דורכגײן דורך‬ ‫מלחמה‪-‬דינסט‪.‬‬
‫װאַסער‪.‬‬ ‫‪ 15‬און משה האָט צו זײ געזאָגט‪:‬‬
‫‪ 24‬און איר זאָלט װאַשן אײַערע‬ ‫האָט איר געלאָזט לעבן אַלע‬
‫קלײדער אױפֿן זיבעטן טאָג‪ ,‬און איר‬ ‫װײַבספּאַרשױנען?‬
‫װעט װערן רײן‪ ,‬און דערנאָך מעגט‬ ‫‪ 16‬דאָס האָבן זײ דאָך‪ ,‬אױף דעם‬
‫איר אַרײַנקומען אין לאַגער‪.‬‬ ‫אָנרעד פֿון בִלעָמען‪ ,‬געבראַכט די‬
‫‪ 25‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪,‬‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל צו באַגײן ַא‬
‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫פֿעלשונג אָן גאָט‪ ,‬אין דער מעשׂה פֿון‬
‫‪ 26‬נעם אױף די צאָל פֿון דעם‬ ‫פּעוֹר‪ ,‬און די מגפֿה איז געװען אױף‬
‫געפֿאַנגענעם טרײַברױב‪ ,‬פֿון מענטשן‬ ‫דער עדה פֿון גאָט‪.‬‬
‫און פֿון בהמות‪ ,‬דו און אֶל ָעזָר דער כּ ֹהן‪,‬‬ ‫‪ 17‬און אַצונד הרגעט יעטװעדער‬
‫און די הױפּטלײַט פֿון די פֿאָטערהײַזער‬ ‫מאַנספּאַרשױן צװישן די קלײנע‬
‫פֿון דער עדה‪.‬‬ ‫קינדער‪ ,‬און הרגעט יעטװעדער‬
‫‪ 27‬און זאָלסט צעטײלן דעם‬ ‫װײַבספּאַרשױן װאָס װײס פֿון ַא מאַן‬
‫טרײַברױב אין העלפֿט‪ ,‬צװישן‬ ‫דורך ליגן מיט ַא מאַנספּאַרשױן‪.‬‬
‫די מלחמה‪-‬האַלטערס װאָס זײַנען‬ ‫‪ 18‬און אַלע קינדער צװישן די‬
‫אַרױסגעגאַנגען אין חיל‪ ,‬און צװישן‬ ‫װײַבספּאַרשױנען װאָס װײסן ניט פֿון‬
‫דער גאַנצער עדה‪.‬‬ ‫ליגן מיט ַא מאַנספּאַרשױן‪ ,‬זאָלט איר‬
‫‪ 28‬און זאָלסט אָפּשײדן אַן אָפּגאָב צו‬ ‫לאָזן לעבן פֿאַר אײַך‪.‬‬
‫גאָט פֿון די מלחמה‪-‬לײַט װאָס זײַנען‬ ‫‪ 19‬און איר‪ ,‬לאַגערט אױסן לאַגער‬
‫אַרױסגעגאַנגען אין חיל; אײן שטיק‬ ‫זיבן טעג; איטלעכער װאָס האָט‬
‫פֿון פֿינף הונדערט‪ ,‬פֿון די מענטשן‪ ,‬און‬ ‫געהרגעט ַא נפֿש‪ ,‬און איטלעכער‬
‫פֿון די רינדער‪ ,‬און פֿון די אײזלען‪ ,‬און‬ ‫װאָס האָט זיך אָנגערירט אָן ַא‬
‫פֿון די שאָף‪.‬‬ ‫דערשלאָגענעם‪ ,‬רײניקט אײַך אױפֿן‬
‫‪ 29‬פֿון זײער העלפֿט זאָלט איר עס‬ ‫דריטן טאָג און אױפֿן זיבעטן טאָג‪ ,‬איר‬
‫נעמען; און זאָלסט עס געבן צו אֶל ָעזָר‬ ‫און אײַערע געפֿאַנגענע‪.‬‬
‫דעם כּ ֹהן‪ ,‬אַן אָפּשײדונג צו גאָט‪.‬‬ ‫‪ 20‬און יעטװעדער בגד‪ ,‬און‬
‫‪ 30‬און פֿון דער העלפֿט פֿון די‬ ‫יעטװעדער זאַך פֿון פֿעל‪ ,‬און אַלץ‬
‫קינדער פֿון ישׂראל זאָלסטו נעמען‬ ‫װאָס איז געמאַכט פֿון ציגנהאָר‪ ,‬און‬
‫אײנס אַרױסגענומען פֿון פֿופֿציק‪ ,‬פֿון‬ ‫יעטװעדער הילצערנע כּלי‪ ,‬זאָלט איר‬
‫די מענטשן‪ ,‬פֿון די רינדער‪ ,‬פֿון די‬ ‫אײַך רײניקן‪.‬‬
‫אײזלען‪ ,‬און פֿון די שאָף – פֿון אַלע‬ ‫‪ 21‬און אֶל ָעזָר דער כּ ֹהן האָט געזאָגט‬
‫בהמות; און זאָלסט זײ געבן צו די‬ ‫צו די חילס‪-‬לײַט װאָס זײַנען געגאַנגען‬
‫ל ִוי ִים‪ ,‬װאָס היטן די היטונג פֿון דעם‬ ‫אין מלחמה‪ :‬דאָס איז דאָס געזעץ פֿון‬
‫‪31:31—31:53‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪252‬‬
‫‪ 43‬און די העלפֿט פֿון דער עדה איז‬ ‫מִשכּן פֿון גאָט‪.‬‬

‫געװען‪ :‬פֿון די שאָף‪ ,‬דר ַײ הונדערט‬ ‫‪ 31‬און משה און אֶל ָעזָר דער כּ ֹהן‬
‫טױזנט און דרײַסיק טױזנט און זיבן‬ ‫האָבן געטאָן אַזױ װי גאָט האָט‬
‫טױזנט און פֿינף הונדערט;‬ ‫באַפֿױלן משהן‪.‬‬
‫‪ 44‬און רינדער‪ ,‬זעקס און דרײַסיק‬ ‫‪ 32‬און דער טרײַברױב װאָס איז‬
‫טױזנט;‬ ‫געבליבן נאָך דעם רױב װאָס דאָס‬
‫‪ 45‬און אײזלען‪ ,‬דרײַסיק טױזנט און‬ ‫חיל‪-‬פֿאָלק האָט גערױבט‪ ,‬איז געװען‪:‬‬
‫פֿינף הונדערט;‬ ‫שאָף‪ ,‬זעקס הונדערט טױזנט און‬
‫‪ 46‬און נפֿשות פֿון מענטשן‪ ,‬זעכצן‬ ‫זיבעציק טױזנט און פֿינף טױזנט;‬
‫טױזנט –‬ ‫‪ 33‬און רינדער‪ ,‬צװײ און זיבעציק‬
‫‪ 47‬פֿון דער העלפֿט פֿון די קינדער‬ ‫טױזנט;‬
‫פֿון ישׂראל האָט משה גענומען אײנס‬ ‫‪ 34‬און אײזלען‪ ,‬אײן און זעכציק‬
‫אַרױסגענומען פֿון פֿופֿציק‪ ,‬פֿון די‬ ‫טױזנט;‬
‫מענטשן‪ ,‬און פֿון די בהמות‪ ,‬און ער‬ ‫‪ 35‬און נפֿשות פֿון מענטשן‪ ,‬פֿון‬
‫האָט זײ געגעבן צו די ל ִוי ִים‪ ,‬װאָס היטן‬ ‫װײַבספּאַרשױנען װאָס האָבן ניט‬
‫די היטונג פֿון דעם מִשכּן פֿון גאָט‪ ,‬אַזױ‬ ‫געװוּסט פֿון ליגן מיט ַא מאַנספּאַרשױן‬
‫װי גאָט האָט משהן באַפֿױלן‪.‬‬ ‫– אַלע נפֿשות‪ ,‬צװײ און דרײַסיק‬
‫‪ 48‬און די אױפֿגעזעצטע װאָס איבער‬ ‫טױזנט‪.‬‬
‫די טױזנטן פֿון חיל‪ ,‬די עלטסטע פֿון‬ ‫‪ 36‬און ַא העלפֿט‪ ,‬דער חלק פֿון די‬
‫טױזנט‪ ,‬און די עלטסטע פֿון הונדערט‪,‬‬ ‫װאָס זײַנען אַרױסגעגאַנגען אין חיל –‬
‫האָבן גענענט צו משהן;‬ ‫די צאָל פֿון די שאָף‪ ,‬איז געװען דר ַײ‬
‫‪ 49‬און זײ האָבן געזאָגט צו משהן‪:‬‬ ‫הונדערט טױזנט און דרײַסיק טױזנט‬
‫דײַנע קנעכט האָבן אױפֿגענומען די‬ ‫און זיבן טױזנט און פֿינף הונדערט‪.‬‬
‫צאָל פֿון די מלחמה‪-‬לײַט װאָס אונטער‬
‫אונדזער האַנט‪ ,‬און קײנער פֿון אונדז‬ ‫‪ 37‬און די אָפּגאָב צו גאָט פֿון די שאָף‬
‫איז ניט געמינערט געװאָרן‪.‬‬ ‫איז געװען זעקס הונדערט און פֿינף און‬
‫‪ 50‬האָבן מיר געבראַכט ַא מתּנה‬ ‫זיבעציק‪.‬‬
‫גאָט‪ ,‬איטלעכער װאָס ער‬ ‫צו‬ ‫‪ 38‬און די רינדער‪ ,‬זעקס און דרײַסיק‬
‫האָט געפֿונען‪ ,‬גילדערנע זאַכן‪,‬‬ ‫טױזנט‪ ,‬און די אָפּגאָב פֿון זײ צו גאָט‪,‬‬
‫אָרעמבענדער‪ ,‬און האַנטקײטלעך‪,‬‬ ‫צװײ און זיבעציק‪.‬‬
‫און‬ ‫אױרינגען‪,‬‬ ‫פֿינגערלעך‪,‬‬ ‫‪ 39‬און אײזלען‪ ,‬דרײַסיק טױזנט און‬
‫האַלדזבענדער‪ ,‬מכפּר צו זײַן‬ ‫פֿינף הונדערט; און די אָפּגאָב פֿון זײ‬
‫אױף אונדזער זעל פֿאַר גאָט‪.‬‬ ‫צו גאָט‪ ,‬אײן און זעכציק‪.‬‬
‫‪ 51‬האָבן משה און אֶל ָעזָר דער כּ ֹהן‬ ‫‪ 40‬און נפֿשות פֿון מענטשן‪ ,‬זעכצן‬
‫צוגענומען פֿון זײ דאָס גאָלד‪ ,‬אַלערלײ‬ ‫טױזנט; און די אָפּגאָב פֿון זײ צו גאָט‪,‬‬
‫אױסגעאַרבעטע זאַכן‪.‬‬ ‫צװײ און דרײַסיק נפֿשות‪.‬‬
‫‪ 52‬און דאָס גאַנצע גאָלד פֿון דער‬ ‫‪ 41‬און משה האָט איבערגעגעבן די‬
‫אָפּשײדונג װאָס זײ האָבן אָפּגעשײדט‬ ‫אָפּגאָב פֿון גאָטס אָפּשײדונג צו אֶל ָעזָר‬
‫צו גאָט‪ ,‬איז געװען זעכצן טױזנט‬ ‫דעם כּ ֹהן‪ ,‬אַזױ װי גאָט האָט משהן‬
‫זיבן הונדערט און פֿופֿציק שֶקל‪ ,‬פֿון‬ ‫באַפֿױלן‪.‬‬
‫די עלטסטע פֿון טױזנט‪ ,‬און פֿון די‬ ‫‪ 42‬און פֿון דער העלפֿט פֿון די‬
‫עלטסטע פֿון הונדערט‪– .‬‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬װאָס משה האָט‬
‫‪ 53‬די חילס‪-‬לײַט האָבן גערױבט‬ ‫אַראָפּגענומען ב ַײ די מענער װאָס‬
‫איטלעכער פֿאַר זיך‪– .‬‬ ‫זײַנען געװען אין חיל –‬
‫‪253‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪31:54—32:17‬‬
‫דאָס לאַנד‪ ,‬און זײ האָבן אָפּגעקערט‬ ‫‪ 54‬און משה און אֶל ָעזָר דער‬
‫דאָס האַרץ פֿון די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬ ‫כּ ֹהן האָבן צוגענומען דאָס גאָלד‬
‫ניט צו גײן אין דעם לאַנד‪ ,‬װאָס גאָט‬ ‫פֿון די עלטסטע פֿון טױזנט און פֿון‬
‫האָט זײ געגעבן‪.‬‬ ‫הונדערט‪ ,‬און האָבן עס געבראַכט‬
‫‪ 10‬און דער צאָרן פֿון גאָט האָט‬ ‫אין אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ַ ,‬א דערמאָנונג אָן די‬
‫געגרימט אין יענעם טאָג‪ ,‬און ער האָט‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל פֿאַר גאָט‪.‬‬
‫געשװאָרן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫‪ 11‬אױב די מענטשן װאָס זײַנען‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬פֿון‬‫אַרױפֿגעגאַנגען פֿון מ ַ‬
‫און די קינדער פֿון ראובֿן‬
‫און די קינדער פֿון גָד האָבן‬
‫געהאַט פֿיל פֿי‪ ,‬זײער ַא סך‪ ,‬און זײ‬
‫‪32‬‬
‫צװאַנציק יאָר אַלט און העכער‪,‬‬
‫װעלן אָנזען די ערד‪ ,‬װאָס איך האָב‬ ‫האָבן געזען דאָס לאַנד י ַ ְעזֵר און דאָס‬
‫צוגעשװאָרן צו אַבֿרהמען‪ ,‬צו יצחקן‪,‬‬ ‫לאַנד גִלעָד‪ ,‬ערשט דער אָרט איז אַן‬
‫און צו יעקבֿן! װײַל זײ זײַנען ניט‬ ‫אָרט פֿאַר פֿי‪.‬‬
‫געגאַנגען געטר ַײ נאָך מיר‪.‬‬ ‫‪ 2‬זײַנען די קינדער פֿון גָד און די‬
‫‪ 12‬אַחוץ ָכּ ֵל ֿב דער זון פֿון יפֿונֶהן‪,‬‬ ‫קינדער פֿון ראובֿן געקומען‪ ,‬און זײ‬
‫דער קנִזי‪ ,‬און יהוֹשו ַע דער זון פֿון נון‪,‬‬ ‫האָבן געזאָגט צו משהן‪ ,‬און צו אֶל ָעזָר‬
‫װײַל זײ זײַנען געגאַנגען געטר ַײ נאָך‬ ‫דעם כּ ֹהן‪ ,‬און צו די פֿירשטן פֿון דער‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫עדה‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫‪ 13‬און דער צאָרן פֿון גאָט האָט‬ ‫‪ַ 3‬עטָרוֹת‪ ,‬און דיבֿוֹן‪ ,‬און י ַ ְעזֵר‪ ,‬און‬
‫געגרימט אױף ישׂראל‪ ,‬און ער האָט‬ ‫ִמרה‪ ,‬און חֶשבוֹן‪ ,‬און אֶל ָעלֵה‪ ,‬און‬ ‫נ ָ‬
‫זײ געמאַכט װאָגלען אין דער מדבר‬ ‫שׂבֿם‪ ,‬און נבֿוֹ‪ ,‬און בעוֹן‪,‬‬
‫פֿערציק יאָר‪ ,‬ביז דער גאַנצער דָ ור‬ ‫‪ 4‬דאָס לאַנד װאָס גאָט האָט‬
‫װאָס האָט געטאָן דאָס שלעכטס אין‬ ‫געשלאָגן פֿאַר דער עדה פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫די אױגן פֿון גאָט‪ ,‬איז פֿאַרלענדט‬ ‫איז ַא לאַנד פֿאַר פֿי‪ ,‬און דײַנע קנעכט‬
‫געװאָרן‪.‬‬ ‫האָבן פֿי‪.‬‬
‫‪ 14‬און אָט זײַט איר אױפֿגעשטאַנען‬ ‫‪ 5‬און זײ האָבן געזאָגט‪ :‬אױב מיר‬
‫אױף דעם אָרט פֿון אײַערע עלטערן‪,‬‬ ‫האָבן געפֿונען לײַטזעליקײט אין דײַנע‬
‫ַא געזינדל פֿון זינדיקע מענטשן‪ ,‬נאָך‬ ‫אױגן‪ ,‬זאָל דאָס דאָזיקע לאַנד געגעבן‬
‫צוצולײגן צו דעם גרימצאָרן פֿון גאָט‬ ‫װערן דײַנע קנעכט צום אײגנטום;‬
‫אױף ישׂראל‪.‬‬ ‫זאָלסט אונדז ניט אַריבערפֿירן דעם‬
‫‪ 15‬װאָרום אַז איר קערט זיך אָפּ‬ ‫י ַרדן‪.‬‬
‫פֿון הינטער אים‪ ,‬װעט ער זײ װידער‬ ‫‪ 6‬האָט משה געזאָגט צו די קינדער‬
‫לאָזן אין דער מדבר‪ ,‬און איר װעט‬ ‫פֿון גָד און צו די קינדער פֿון ראובֿן‪:‬‬
‫אומברענגען דאָס דאָזיקע גאַנצע‬ ‫אײַערע ברידער זאָלן גײן אין מלחמה‪,‬‬
‫פֿאָלק‪.‬‬ ‫און איר זאָלט זיצן דאָ?‬
‫‪ 16‬האָבן זײ גענענט צו אים‪ ,‬און‬ ‫‪ 7‬און פֿאַר װאָס זאָלט איר אָפּקערן‬
‫האָבן געזאָגט‪ :‬שאָפֿגעהעפֿטן פֿאַר‬ ‫דאָס האַרץ פֿון די קינדער פֿון ישׂראל‬
‫אונדזער פֿי װעלן מיר ד ָא בױען‪ ,‬און‬ ‫פֿון אַריבערצוגײן אין דעם לאַנד װאָס‬
‫שטעט פֿאַר אונדזערע קלײנע קינדער‪.‬‬ ‫גאָט האָט זײ געגעבן?‬
‫‪ 17‬אָבער מיר אַלײן װעלן זײַן גרײט‬ ‫‪ 8‬אַזױ האָבן געטאָן אײַערע‬
‫באַװאָפֿנט פֿאַרױס פֿאַר די קינדער‬ ‫עלטערן‪ ,‬װען איך האָב זײ געשיקט‬
‫פֿון ישׂראל‪ ,‬ביז װאַנען מיר האָבן‬ ‫פֿון קָדֵ ש‪-‬ברנֵ ַע אָנצוקוקן דאָס לאַנד‪.‬‬
‫זײ געבראַכט אױף זײער אָרט; און‬ ‫‪ 9‬װאָרום זײ זײַנען אַרױפֿגעגאַנגען‬
‫אונדזערע קלײנע קינדער װעלן זיצן‬ ‫ביזן טאָל אֶשכּוֹל‪ ,‬און האָבן אָנגעקוקט‬
‫‪32:18—32:36‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪254‬‬
‫‪ 28‬און משה האָט באַפֿױלן װעגן זײ‬ ‫אין די באַפֿעסטיקטע שטעט פֿון װעגן‬
‫אֶל ָעזָר דעם כּ ֹהן‪ ,‬און יהוֹשו ַע דעם‬ ‫די באַװוינער פֿון לאַנד‪.‬‬
‫זון פֿון נון‪ ,‬און די הױפּטלײַט פֿון די‬ ‫‪ 18‬מיר װעלן זיך ניט אומקערן אין‬
‫פֿאָטערהײַזער פֿון די שבֿטים פֿון די‬ ‫אונדזערע הײַזער‪ ,‬ביז די קינדער פֿון‬
‫קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬ ‫ישׂראל אַרבן איטלעכער זײַן אַרבונג‪.‬‬
‫‪ 29‬און משה האָט צו זײ געזאָגט‪:‬‬ ‫‪ 19‬װאָרום מיר װעלן ניט אַרבן מיט‬
‫אױב די קינדער פֿון גָד און די קינדער‬ ‫זײ אױף יענער זײַט י ַרדן און װײַטער‪,‬‬
‫פֿון ראובֿן‪ ,‬איטלעכער באַװאָפֿנטער‬ ‫װײַל אונדז איז אָנגעקומען אונדזער‬
‫אױף מלחמה‪ ,‬װעלן אַריבערגײן מיט‬ ‫אַרבונג אױף דער זײַט י ַרדן‪ ,‬צו מזרח‪.‬‬
‫אײַך דעם י ַרדן פֿאַר גאָטס אָנגעזיכט‪,‬‬ ‫‪ 20‬האָט משה צו זײ געזאָגט‪ :‬אױב‬
‫און דאָס לאַנד װעט באַצװוּנגען װערן‬ ‫איר װעט טאָן די דאָזיקע זאַך‪ ,‬אױב‬
‫פֿאַר אײַער אָנגעזיכט‪ ,‬זאָלט איר זײ‬ ‫איר װעט אײַך באַװאָפֿענען פֿאַר גאָטס‬
‫געבן דאָס לאַנד גִלעָד צום אײגנטום‪.‬‬ ‫אָנגעזיכט אױף מלחמה‪,‬‬
‫‪ 30‬אױב אָבער זײ װעלן ניט‬ ‫‪ 21‬און אַלע באַװאָפֿנטע פֿון אײַך‬
‫אַריבערגײן באַװאָפֿנט מיט אײַך‪ ,‬זאָלן‬ ‫װעלן אַריבערגײן דעם י ַרדן פֿאַר גאָטס‬
‫זײ קריגן אײגנטום צװישן אײַך אין‬ ‫אָנגעזיכט‪ ,‬ביז ער פֿאַרטרײַבט זײַנע‬
‫לאַנד כּנַעַן‪.‬‬ ‫פֿײַנט פֿון פֿאַר אים‪,‬‬
‫‪ 31‬האָבן זיך אָפּגערופֿן די קינדער‬ ‫‪ 22‬און דאָס לאַנד װעט באַצװוּנגען‬
‫פֿון גָד און די קינדער פֿון ראובֿן‪ ,‬אַזױ‬ ‫װערן פֿאַר גאָטס אָנגעזיכט‪ ,‬און איר‬
‫צו זאָגן‪ :‬װאָס גאָט האָט גערעדט צו‬ ‫װעט זיך דערנאָך אומקערן‪ ,‬װעט איר‬
‫דײַנע קנעכט‪ ,‬אַזױ װעלן מיר טאָן‪.‬‬ ‫זײַן רײן פֿאַר גאָט און פֿאַר ישׂראל‪,‬‬
‫אַריבערגײן‬ ‫װעלן‬ ‫‪ 32‬מיר‬ ‫און דאָס דאָזיקע לאַנד װעט אײַך זײַן‬
‫באַװאָפֿנטע פֿאַר גאָטס געזיכט‪,‬‬ ‫צום אײגנטום פֿאַר גאָט‪.‬‬
‫אין לאַנד כּנַעַן‪ ,‬און דאָס אײגנטום פֿון‬ ‫‪ 23‬אױב אָבער איר װעט אַזױ ניט‬
‫אונדזער נחלה פֿון דער זײַט י ַרדן זאָל‬ ‫טאָן‪ ,‬אַזױ האָט איר געזינדיקט פֿאַר‬
‫בלײַבן ב ַײ אונדז‪.‬‬ ‫גאָט‪ ,‬און זײַט װיסן אײַערע שטראָף‬
‫‪ 33‬און משה האָט זײ‪ ,‬די קינדער‬ ‫װאָס װעט אײַך טרעפֿן‪.‬‬
‫פֿון גָד און די קינדער פֿון ראובֿן און‬ ‫‪ 24‬בױט אײַך שטעט פֿאַר אײַערע‬
‫דעם האַלבן שבֿט פֿון מנשה דעם זון‬ ‫קלײנע קינדער‪ ,‬און געהעפֿטן פֿאַר‬
‫פֿון יוֹספֿן‪ ,‬געגעבן דאָס קיניגרײַך פֿון‬ ‫אײַערע שאָף‪ ,‬אָבער װאָס איז אַרױס‬
‫סיחון דעם מלך פֿון אֶמוֹרי‪ ,‬און דאָס‬ ‫פֿון אײַער מױל זאָלט איר טאָן‪.‬‬
‫קיניגרײַך פֿון עוֹג דעם מלך פֿון בשָן‪,‬‬ ‫‪ 25‬האָבן די קינדער פֿון גָד און די‬
‫דאָס לאַנד לױט אירע שטעט מיט די‬ ‫קינדער פֿון ראובֿן געזאָגט צו משהן‪,‬‬
‫געמאַרקן‪ ,‬די שטעט פֿון דעם לאַנד‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬דײַנע קנעכט װעלן טאָן‬
‫רונד אַרום‪.‬‬ ‫אַזױ װי מײַן האַר באַפֿעלט‪.‬‬
‫‪ 34‬און די קינדער פֿון גָד האָבן‬ ‫‪ 26‬אונדזערע קלײנע קינדער‪,‬‬
‫אָפּגעבױט דיבֿוֹן‪ ,‬און ַעטָרוֹת‪ ,‬און‬ ‫אונדזערע װײַבער‪ ,‬אונדזער פֿי‪ ,‬און‬
‫עַרוֹעֵר‪,‬‬ ‫אַלע אונדזערע בהמות‪ ,‬װעלן זײַן‬
‫‪ 35‬און עַטרוֹת‪-‬שוֹפֿן‪ ,‬און י ַ ְעזֵר‪ ,‬און‬ ‫דאָרטן אין די שטעט פֿון גִלעָד;‬
‫י ָגבהָה‪,‬‬ ‫‪ 27‬אָבער דײַנע קנעכט‪ ,‬איטלעכער‬
‫ִמרה‪ ,‬און בית‪-‬ה ָָרן;‬ ‫‪ 36‬און בית‪-‬נ ָ‬ ‫באַװאָפֿנטער צום חיל‪ ,‬װעלן‬
‫באַפֿעסטיקטע שטעט מיט געהעפֿטן‬ ‫אַריבערגײן פֿאַר גאָטס אָנגעזיכט אױף‬
‫פֿאַר שאָף‪.‬‬ ‫מלחמה‪ ,‬אַזױ װי מײַן האַר רעדט‪.‬‬
‫‪255‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪32:37—33:19‬‬
‫בכָור; און אױך אױף זײערע געטער‬ ‫‪ 37‬און די קינדער פֿון ראובֿן האָבן‬
‫האָט גאָט געטאָן ַא משפּט‪.‬‬ ‫אָפּגעבױט חֶשבוֹן‪ ,‬און אֶל ָעלֵא‪ ,‬און‬
‫‪ 5‬און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬ ‫קִרי ָתַ י ִם‪,‬‬
‫געצױגן פֿון ַרעְמסֵס‪ ,‬און גערוט אין‬ ‫‪ 38‬און נבֿוֹ‪ ,‬און בעַל‪-‬מְעוֹן – מיט‬
‫סוכּוֹת‪.‬‬ ‫אומגעביטענע נעמען – און שִׂבֿמָה;‬
‫‪ 6‬און זײ האָבן געצױגן פֿון סוכּוֹת‪,‬‬ ‫און זײ האָבן אָנגערופֿן מיט נעמען די‬
‫און גערוט אין אַ ֵתָ ם װאָס בײַם עק‬ ‫שטעט װאָס זײ האָבן אָפּגעבױט‪.‬‬
‫מדבר‪.‬‬ ‫‪ 39‬און די קינדער פֿון מָכיר דעם זון‬
‫‪ 7‬און זײ האָבן געצױגן פֿון אֵתָ ם‪ ,‬און‬ ‫פֿון מנשהן זײַנען געגאַנגען קײן גִלעָד‪,‬‬
‫זיך אומגעקערט צו פּי‪-‬הַחירוֹת װאָס‬ ‫און זײ האָבן עס באַצװוּנגען‪ ,‬און האָבן‬
‫פֿאַר בעַל‪-‬צפֿוֹן‪ ,‬און גערוט פֿאַר מִגדוֹל‪.‬‬ ‫פֿאַרטריבן דעם אֶמוֹרי װאָס דרינען‪.‬‬
‫געצױגן‬ ‫האָבן‬ ‫זײ‬ ‫‪ 8‬און‬ ‫‪ 40‬און משה האָט געגעבן גִלעָד צו‬
‫און זײַנען‬ ‫פֿון פּנֵי‪-‬הַחירוֹת‪,‬‬ ‫מָכיר דעם זון פֿון מנשהן‪ ,‬און ער האָט‬
‫אַריבערגעגאַנגען דורכן ים צום‬ ‫זיך באַזעצט דרינען‪.‬‬
‫מדבר; און זײ זײַנען געגאַנגען דר ַײ‬ ‫‪ 41‬און י ָאיר דער זון פֿון מנשהן איז‬
‫טעג װעגס אין מדבר אֵתָ ם‪ ,‬און האָבן‬ ‫געגאַנגען און האָט באַצװוּנגען זײערע‬
‫גערוט אין מ ָָרה‪.‬‬ ‫דערפֿער‪ ,‬און ער האָט זײ גערופֿן‬
‫‪ 9‬און זײ האָבן געצױגן פֿון מ ָָרה‪,‬‬ ‫חווֹת‪-‬י ָאיר‪.‬‬
‫און זײַנען געקומען קײן אֵילִם; און‬ ‫‪ 42‬און נוֹבֿח איז געגאַנגען און‬
‫אין אֵילִם זײַנען געװען צװעלף קװאַלן‬ ‫האָט באַצװוּנגען קנָת מיט אירע‬
‫װאַסער און זיבעציק טײטלבײמער;‬ ‫טעכטערשטעט; און ער האָט זי גערופֿן‬
‫און זײ האָבן דאָרטן גערוט‪.‬‬ ‫נוֹבֿח אױף זײַן נאָמען‪.‬‬
‫‪ 10‬און זײ האָבן געצױגן פֿון אֵילִם‪,‬‬
‫און גערוט בײַם ים‪-‬סוף‪.‬‬ ‫מַ סְ עֵ י‬
‫‪ 11‬און זײ האָבן געצױגן פֿון ים‪-‬סוף‪,‬‬
‫און גערוט אין מדבר סין‪.‬‬
‫‪ 12‬און זײ האָבן געצױגן פֿון מדבר‬
‫סין און גערוט אין דָ פֿקָה‪.‬‬
‫דאָס זײַנען די צי ִונגען פֿון‬
‫די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬װאָס‬
‫ִצרי ִם‬
‫זײַנען אַרױסגעגאַנגען פֿון לאַנד מ ַ‬
‫‪33‬‬
‫‪ 13‬און זײ האָבן געצױגן פֿון דָ פֿקָה‪,‬‬ ‫לױט זײערע מחנות אונטער דער האַנט‬
‫און גערוט אין אָלוש‪.‬‬ ‫פֿון משהן און אַהר ֹנען‪.‬‬
‫‪ 14‬און זײ האָבן געצױגן פֿון אָלוש‪,‬‬ ‫‪ 2‬און משה האָט פֿאַרשריבן זײערע‬
‫און גערוט אין רפֿידים; און דאָרטן איז‬ ‫אַרױסגאַנגען אױף זײערע צי ִונגען‬
‫ניט געװען קײן װאַסער פֿאַרן פֿאָלק‬ ‫לױט דעם מױל פֿון גאָט; און דאָס‬
‫צום טרינקען‪.‬‬ ‫זײַנען זײערע צי ִונגען אין זײערע‬
‫‪ 15‬און זײ האָבן געצױגן פֿון רפֿידים‪,‬‬ ‫אַרױסגאַנגען‪:‬‬
‫און גערוט אין מדבר סינַי‪.‬‬ ‫‪ 3‬זײ האָבן געצױגן פֿון ַרעְמסֵס‬
‫‪ 16‬און זײ האָבן געצױגן פֿון מדבר‬ ‫אין ערשטן חוֹדש‪ ,‬אין פֿופֿצנטן טאָג‬
‫סינַי‪ ,‬און גערוט אין קִבֿרוֹת‪-‬הַתַּ ֲאוָה‪.‬‬ ‫פֿון ערשטן חוֹדש; אױף מאָרגן נאָכן‬
‫‪ 17‬און זײ האָבן געצױגן פֿון‬ ‫קָרבן‪-‬פּסח זײַנען די קינדער פֿון‬
‫קִבֿרוֹת‪-‬הַתַּ ֲאוָה‪ ,‬און גערוט אין ַחצֵרוֹת‪.‬‬ ‫ישׂראל אַרױסגעגאַנגען מיט ַא הױכער‬
‫‪ 18‬און זײ האָבן געצױגן פֿון ַחצֵרוֹת‪,‬‬ ‫ִצרי ִם‪,‬‬
‫האַנט פֿאַר די אױגן פֿון גאַנץ מ ַ‬
‫און גערוט אין ִרתמָה‪.‬‬ ‫‪ 4‬בעת די מִצרים האָבן געהאַלטן‬
‫‪ 19‬און זײ האָבן געצױגן פֿון ִרתמָה‪,‬‬ ‫אין באַגראָבן די װאָס גאָט האָט‬
‫מוֹן‪-‬פּרץ‪.‬‬
‫ֶ‬ ‫און גערוט אין ִר‬ ‫דערשלאָגן צװישן זײ – איטלעכן‬
‫‪33:20—33:52‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪256‬‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬אין פֿינפֿטן חוֹדש‪ ,‬אין ערשטן‬ ‫מ ַ‬ ‫‪ 20‬און זײ האָבן געצױגן פֿון‬
‫טאָג פֿון חוֹדש‪.‬‬ ‫מוֹן‪-‬פּרץ‪ ,‬און גערוט אין לִבֿנָה‪.‬‬ ‫ֶ‬ ‫ִר‬
‫‪ 39‬און אַהרן איז געװען הונדערט און‬ ‫‪ 21‬און זײ האָבן געצױגן פֿון לִבֿנָה‪,‬‬
‫דר ַײ און צװאַנציק יאָר אַלט‪ ,‬װען ער‬ ‫און גערוט אין ִרסָה‪.‬‬
‫איז געשטאָרבן אױפֿן באַרג הוֹר‪.‬‬ ‫‪ 22‬און זײ האָבן געצױגן פֿון ִרסָה‪,‬‬
‫‪ 40‬און דער כּנַעֲני‪ ,‬דער מלך פֿון‬ ‫און גערוט אין קהלָה‪.‬‬
‫ע ַָרד‪ ,‬װאָס איז געזעסן אין דָ רום‪ ,‬אין‬ ‫‪ 23‬און זײ האָבן געצױגן פֿון קהלָה‪,‬‬
‫לאַנד כּנַעַן‪ ,‬האָט געהערט װעגן דעם‬ ‫און גערוט בײַם באַרג שֶפֿר‪.‬‬
‫קומען פֿון די קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫‪ 24‬און זײ האָבן געצױגן פֿון באַרג‬
‫‪ 41‬און זײ האָבן געצױגן פֿון באַרג‬ ‫שֶפֿר‪ ,‬און גערוט אין ח ַָרדָ ה‪.‬‬
‫הוֹר‪ ,‬און גערוט אין צַלמוֹנָה‪.‬‬ ‫‪ 25‬און זײ האָבן געצױפֿן פֿון ח ַָרדָ ה‪,‬‬
‫‪ 42‬און זײ האָבן געצױגן פֿון צַלמוֹנָה‪,‬‬ ‫און גערוט אין מַקהלוֹת‪.‬‬
‫און גערוט אין פֿונוֹן‪.‬‬ ‫‪ 26‬און זײ האָבן געצױגן פֿון‬
‫‪ 43‬און זײ האָבן געצױגן פֿון פֿונוֹן‪,‬‬ ‫מַקהלוֹת‪ ,‬און גערוט אין תַּ חַת‪.‬‬
‫און גערוט אין אוֹבֿוֹת‪.‬‬ ‫‪ 27‬און זײ האָבן געצױגן פֿון תַּ חַת‪,‬‬
‫‪ 44‬און זײ האָבן געצױגן פֿון אוֹבֿוֹת‪,‬‬ ‫און גערוט אין תֶּ ַרח‪.‬‬
‫און גערוט אין ִעי ֵי‪-‬עַבֿרים‪ ,‬בײַם‬ ‫‪ 28‬און זײ האָבן געצױגן פֿון תֶּ ַרח‪,‬‬
‫געמאַרק פֿון מוֹאָבֿ‪.‬‬ ‫און גערוט אין מִתקָה‪.‬‬
‫‪ 45‬און זײ האָבן געצױגן פֿון ִעי ִים‪,‬‬ ‫‪ 29‬און זײ האָבן געצױגן פֿון מִתקָה‪,‬‬
‫און גערוט אין דיבֿוֹן‪-‬גָד‪.‬‬ ‫און גערוט אין חַשמוֹנָה‪.‬‬
‫‪ 30‬און זײ האָבן געצױגן פֿון‬
‫געצױגן‬ ‫האָבן‬ ‫זײ‬ ‫‪ 46‬און‬ ‫חַשמוֹנָה‪ ,‬און גערוט אין מוֹסֵרוֹת‪.‬‬
‫פֿון דיבֿוֹן‪-‬גָד‪ ,‬און גערוט אין‬ ‫‪ 31‬און זײ האָבן געצױגן פֿון מוֹסֵרוֹת‪,‬‬
‫עַלמוֹן‪-‬דִ בֿלָתַ י ִם‪.‬‬ ‫און גערוט אין בנֵי‪-‬י ַ ֲעקָן‪.‬‬
‫‪ 47‬און זײ האָבן געצױגן פֿון‬ ‫‪ 32‬און זײ האָבן געצױגן פֿון‬
‫עַלמוֹן‪-‬דִ בֿלָתַ י ִם‪ ,‬און גערוט אין די‬ ‫בנֵי‪-‬י ַ ֲעקָן‪ ,‬און גערוט אין חוֹר‪ַ -‬הגִדגָד‪.‬‬
‫בערג פֿון עַבֿרים‪ ,‬פֿאַר נבֿוֹ‪.‬‬ ‫‪ 33‬און זײ האָבן געצױגן פֿון‬
‫‪ 48‬און זײ האָבן געצױגן פֿון די בערג‬ ‫חוֹר‪ַ -‬הגִדגָד‪ ,‬און גערוט אין י ָטבֿה‪.‬‬
‫פֿון עַבֿרים‪ ,‬און גערוט אין די פּלױנען‬ ‫‪ 34‬און זײ האָבן געצױגן פֿון י ָטבֿה‪,‬‬
‫פֿון מוֹאָ ֿב בײַם י ַרדן לעבן יריחו‪.‬‬ ‫און גערוט אין עַבֿרוֹנָה‪.‬‬
‫‪ 49‬און זײ האָבן גערוט בײַם י ַרדן‪,‬‬ ‫‪ 35‬און זײ האָבן געצױגן פֿון עַבֿרוֹנָה‪,‬‬
‫פֿון בית‪-‬ישימוֹת ביז אָבֿל‪-‬שִטים אין די‬ ‫און גערוט אין עֶציוֹן‪-‬גֶבֿר‪.‬‬
‫פּלױנען פֿון מוֹאָבֿ‪.‬‬ ‫‪ 36‬און זײ האָבן געצױגן פֿון‬
‫‪ 50‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‬ ‫עֶציוֹן‪-‬גֶבֿר‪ ,‬און גערוט אין מדבר צִן‪,‬‬
‫אין די פּלױנען פֿון מוֹאָ ֿב בײַם י ַרדן‬ ‫דאָס איז קָדֵ ש‪.‬‬
‫לעבן יריחו‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫‪ 37‬און זײ האָבן געצױגן פֿון קָדֵ ש‪,‬‬
‫‪ 51‬רעד צו די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬ ‫און גערוט בײַם באַרג הוֹר‪ ,‬אין עק פֿון‬
‫און זאָלסט זאָגן צו זײ‪ :‬אַז איר גײט‬ ‫לאַנד אֶדוֹם‪.‬‬
‫אַריבער דעם י ַרדן קײן לאַנד כּנַעַן‪,‬‬ ‫‪ 38‬און אַהרן דער כּ ֹהן איז‬
‫‪ 52‬זאָלט איר פֿאַרטרײַבן אַלע‬ ‫אַרױפֿגעגאַנגען אױפֿן באַרג הוֹר‪ ,‬לױט‬
‫באַװױנער פֿון לאַנד פֿון פֿאַר אײַך‪,‬‬ ‫דעם מױל פֿון גאָט‪ ,‬און ער איז דאָרטן‬
‫און איר זאָלט אונטערברענגען‬ ‫געשטאָרבן‪ ,‬אין דעם פֿערציקסטן יאָר‬
‫אַלע זײערע בילדער‪ ,‬און אַלע‬ ‫נאָך דעם װי די קינדער פֿון ישׂראל‬
‫זײערע געגאָסענע געצן זאָלט איר‬ ‫זײַנען אַרױסגעגאַנגען פֿון לאַנד‬
‫‪257‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪33:53—34:14‬‬
‫‪ 5‬און דער געמאַרק זאָל זיך‬ ‫אונטערברענגען‪ ,‬און אַלע זײערע‬

‫אױסדרײען פֿון עַצמוֹן צום טײַך פֿון‬ ‫במות זאָלט איר פֿאַרטיליקן‪.‬‬
‫ִצרי ִם; און זײַן אױסלאָז זאָל זײַן‬ ‫מ ַ‬ ‫‪ 53‬און איר זאָלט פֿאַרנעמען דאָס‬
‫בײַם ים‪.‬‬ ‫לאַנד‪ ,‬און זיך באַזעצן דרינען‪ ,‬װאָרום‬
‫‪ 6‬און דער געמאַרק פֿון מער ֿב זאָל‬ ‫אײַך האָב איך געגעבן דאָס לאַנד‪ ,‬עס‬
‫אײַך זײַן דער י ַם‪ַ -‬הגָדול מיטן ברעג;‬ ‫צו אַרבן‪.‬‬
‫דאָס זאָל אײַך זײַן דער געמאַרק פֿון‬ ‫‪ 54‬און איר זאָלט אַרבן דאָס לאַנד‬
‫מערבֿ‪.‬‬ ‫דורך גוֹרל‪ ,‬לױט אײַערע משפּחות;‬
‫‪ 7‬און דאָס זאָל אײַך זײַן דער‬ ‫דעם מערערן זאָלט איר געבן מער‬
‫געמאַרק פֿון צפֿון‪ :‬פֿון י ַם‪ַ -‬הגָדול זאָלט‬ ‫נחלה‪ ,‬און דעם װינציקערן זאָלסטו‬
‫איר אײַך צײכענען ביז דעם באַרג הוֹר‪.‬‬ ‫געבן װינציקער נחלה‪ .‬דאָרטן װוּ‬
‫‪ 8‬פֿון באַרג הוֹר זאָלט איר צײכענען‬ ‫זײַן גוֹרל װעט אױספֿאַלן‪ ,‬זאָל געהערן‬
‫ביז מע קומט קײן ַחמָת; און דער‬ ‫צו אים; לױט אײַערע פֿאָטערשטאַמען‬
‫אױסלאָז פֿון דעם געמאַרק זאָל זײַן ב ַײ‬ ‫זאָלט איר אײַך אַרבן‪.‬‬
‫צדָ ד‪.‬‬ ‫‪ 55‬און אױב איר װעט ניט‬
‫‪ 9‬און דער געמאַרק זאָל אַרױסגײן‬ ‫פֿאַרטרײַבן פֿון פֿאַר אײַך די‬
‫ב ַײ זִפֿרוֹן‪ ,‬און זײַן אױסלאָז זאָל זײַן‬ ‫באַװוינער פֿון לאַנד‪ ,‬װעלן די װאָס‬
‫ַחצַר‪-‬עֵינָן‪ .‬דאָס זאָל אײַך זײַן דער‬ ‫איר װעט איבערלאָזן פֿון זײ‪ ,‬זײַן פֿאַר‬
‫געמאַרק פֿון צפֿון‪.‬‬ ‫דערנער אין אײַערע אױגן‪ ,‬און פֿאַר‬
‫‪ 10‬און איר זאָלט אײַך צײכענען‬ ‫שטעכערס אין אײַערע זײַטן‪ ,‬און זײ‬
‫פֿאַרן געמאַרק פֿון מזרח פֿון ַחצַר‪-‬עֵינָן‬ ‫װעלן אײַך דריקן אין דעם לאַנד װאָס‬
‫ביז שפֿם‪.‬‬ ‫איר זיצט דרינען‪.‬‬
‫‪ 11‬און דער געמאַרק זאָל‬ ‫‪ 56‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אַזױ װי איך‬
‫אַראָפּנידערן פֿון שפֿם ביז ִרבֿלָה‪ ,‬אין‬ ‫האָב געדאַכט צו טאָן צו זײ‪ ,‬װעל איך‬
‫מזרח פֿון ַעי ִן; און דער געמאַרק זאָל‬ ‫טאָן צו אײַך‪.‬‬
‫אַראָפּנידערן און זיך אָנשטױסן אָן‬
‫דעם באַרגרוקן פֿון ים ִכּנ ֶֶרת‪ ,‬צו מזרח‪.‬‬
‫‪ 12‬און דער געמאַרק זאָל‬
‫‪ 2‬באַפֿעל די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און‬
‫‪34‬‬
‫אַראָפּנידערן צום י ַרדן‪ ,‬און זײַן‬ ‫זאָלסט זאָגן צו זײ‪ :‬אַז איר קומט קײן‬
‫אױסלאָז זאָל זײַן דער י ַם‪ַ -‬ה ֶמלַח‪ .‬דאָס‬ ‫לאַנד כּנַעַן‪ ,‬זאָל דאָס זײַן דאָס לאַנד‬
‫זאָל אײַך זײַן דאָס לאַנד לױט אירע‬ ‫װאָס װעט אײַך פֿאַלן פֿאַר ַא נחלה –‬
‫געמאַרקן רונד אַרום‪.‬‬ ‫דאָס לאַנד כּנַעַן לױט אירע געמאַרקן‪:‬‬
‫‪ 13‬און משה האָט באַפֿױלן די קינדער‬ ‫‪ 3‬די דָ רום‪-‬זײַט זאָל אײַך זײַן פֿון‬
‫פֿון ישׂראל‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬דאָס איז דאָס‬ ‫מדבר צִן לעבן אֶדוֹם‪ ,‬און דער געמאַרק‬
‫לאַנד װאָס איר זאָלט עס זיך אַרבן לױט‬ ‫פֿון דָ רום זאָל אײַך זײַן פֿון עק‬
‫גוֹרל‪ ,‬װאָס גאָט האָט באַפֿױלן צו געבן‬ ‫י ַם‪ַ -‬ה ֶמלַח‪ ,‬צו מזרח‪.‬‬
‫צו די נײַן שבֿטים און דעם האַלבן שבֿט‪.‬‬ ‫‪ 4‬און דער געמאַרק זאָל זיך‬
‫‪ 14‬װאָרום דער שבֿט פֿון די קינדער‬ ‫אױסדרײען ב ַײ אײַך צו דָ רום פֿון‬
‫פֿון ראובֿן לױט זײערע פֿאָטערהײַזער‪,‬‬ ‫ַקרבים‪ ,‬און‬ ‫דעם אױפֿגאַנג פֿון ע ַ‬
‫און דער שבֿט פֿון די קינדער פֿון‬ ‫אַריבערגײן קײן צִן; און זײַן אױסלאָז‬
‫גָד לױט זײערע פֿאָטערהײַזער‪ ,‬האָבן‬ ‫זאָל זײַן אין דָ רום פֿון קָדֵ ש‪-‬ברנֵעַ; און‬
‫געקריגן‪ ,‬און האַלב שבֿט מנשה האָבן‬ ‫ער זאָל אַרױסגײן צו ַחצַר‪-‬אַדָ ר‪ ,‬און‬
‫געקריגן‪ ,‬זײער נחלה‪.‬‬ ‫אַריבערגײן ביז עַצמוֹן‪.‬‬
‫‪34:15—35:9‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪258‬‬
‫ישׂראל אין לאַנד כּנַעַן‪.‬‬ ‫‪ 15‬די צװײ שבֿטים און דער האַלבער‬
‫שבֿט האָבן געקריגן זײער נחלה פֿון‬
‫משהן אין די פּלױנען פֿון‬
‫מוֹאָ ֿב בײַם י ַרדן לעבן יריחו‪ ,‬אַזױ צו‬
‫‪35‬‬ ‫דער זײַט י ַרדן לעבן יריחו‪ ,‬צו מזרח‪,‬‬
‫צו זונאױפֿגאַנג‪.‬‬
‫‪ 16‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬
‫זאָגן‪:‬‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫‪ 2‬באַפֿעל די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬זײ‬ ‫‪ 17‬דאָס זײַנען די נעמען פֿון די‬
‫זאָלן געבן די ל ִוי ִים פֿון דער נחלה פֿון‬ ‫מענער װאָס זאָלן אַרבן פֿאַר אײַך דאָס‬
‫זײער אײגנטום שטעט צום װוינען; און‬ ‫לאַנד‪ :‬אֶל ָעזָר דער כּ ֹהן‪ ,‬און יהוֹשו ַע‬
‫ַא פֿרײַען פּלאַץ צו די שטעט רונד אַרום‬ ‫דער זון פֿון נון‪.‬‬
‫זײ זאָלט איר געבן די ל ִוי ִים‪.‬‬ ‫‪ 18‬און איר זאָלט נעמען צו אײן‬
‫‪ 3‬און די שטעט װעלן זײַן פֿאַר זײ‬ ‫פֿירשט‪ ,‬צו אײן פֿירשט פֿון ַא שבֿט‪ ,‬צו‬
‫צום װוינען‪ ,‬און זײערע פֿרײַע פּלעצער‬ ‫אַרבן דאָס לאַנד‪.‬‬
‫װעלן זײַן פֿאַר זײער פֿי‪ ,‬און פֿאַר זײער‬ ‫‪ 19‬און דאָס זײַנען די נעמען פֿון די‬
‫פֿאַרמעג‪ ,‬און פֿאַר אַלע זײערע בהמות‪.‬‬ ‫מענער‪ :‬פֿאַר שבֿט יהודה‪ָ ,‬כּ ֵל ֿב דער זון‬
‫‪ 4‬און די פֿרײַע פּלעצער פֿון די‬ ‫פֿון יפֿונֶהן‪.‬‬
‫שטעט‪ ,‬װאָס איר װעט געבן די ל ִוי ִים‬ ‫‪ 20‬און פֿאַר דעם שבֿט פֿון די קינדער‬
‫דרױסן פֿון דער שטאָט מױער‪ ,‬זאָלן‬ ‫פֿון שמעון‪ ,‬שמואל דער זון פֿון‬
‫זײַן טױזנט אײלן רונד אַרום‪.‬‬ ‫עַמיהודן‪.‬‬
‫‪ 5‬און איר זאָלט אָפּמעסטן אױסן‬ ‫‪ 21‬פֿאַר שבֿט בנימין‪ ,‬אֶלידָ ד דער זון‬
‫שטאָט‪ ,‬מזרח‪-‬זײַט צװײ טױזנט אײלן‪,‬‬ ‫פֿון כִּסלוֹנען‪.‬‬
‫און דָ רום‪-‬זײַט צװײ טױזנט אײלן‪ ,‬און‬ ‫‪ 22‬און פֿאַר דעם שבֿט פֿון די קינדער‬
‫מערבֿ‪-‬זײַט צװײ טױזנט אײלן‪ ,‬און‬ ‫פֿון דָ ן‪ ,‬דער פֿירשט בוקי דער זון פֿון‬
‫צפֿון‪-‬זײַט צװײ טױזנט אײלן‪ ,‬מיט דער‬ ‫י ָגלין‪.‬‬
‫שטאָט אין מיטן‪ .‬דאָס זאָלן ב ַײ זײ זײַן‬ ‫‪ 23‬פֿאַר די קינדער פֿון יוֹסף‪ :‬פֿאַר‬
‫די פֿרײַע פּלעצער פֿון די שטעט‪.‬‬ ‫דעם שבֿט פֿון די קינדער פֿון מנשה‪,‬‬
‫‪ 6‬און די שטעט װאָס איר װעט געבן‬ ‫דער פֿירשט חַניאֵל דער זון פֿון ֵאפֿוֹדן;‬
‫די ל ִוי ִים‪ ,‬זאָלן זײַן די זעקס שטעט פֿון‬ ‫‪ 24‬און פֿאַר דעם שבֿט פֿון די קינדער‬
‫אַנטרינונג װאָס איר װעט געבן פֿאַר‬ ‫פֿון אפֿרים‪ ,‬דער פֿירשט קמואֵל דער‬
‫דעם טױטשלעגער צו אַנטלױפֿן אַהין;‬ ‫זון פֿון שִפֿטָנען‪.‬‬
‫און צו זײ זאָלט איר צוגעבן צװײ און‬ ‫‪ 25‬און פֿאַר דעם שבֿט פֿון די קינדער‬
‫פֿערציק שטעט‪ .‬אַלע שטעט װאָס איר‬ ‫פֿון זבֿולון‪ ,‬דער פֿירשט אֶליצָפֿן דער‬
‫װעט געבן די ל ִוי ִים‪ ,‬זאָלן זײַן אַכט און‬ ‫זון פֿון פּרנָכן‪.‬‬
‫פֿערציק שטעט;‬ ‫‪ 26‬און פֿאַר דעם שבֿט פֿון די קינדער‬
‫‪ 7‬זײ מיט זײערע פֿרײַע פּלעצער‪.‬‬ ‫שׂכָר‪ ,‬דער פֿירשט פּלטיאֵל דער‬ ‫פֿון י ִשׂ ָ‬
‫‪ 8‬און די שטעט װאָס איר װעט געבן‬ ‫זון פֿון ַעזָנען‪.‬‬
‫פֿון דעם אײגנטום פֿון די קינדער פֿון‬ ‫‪ 27‬און פֿאַר דעם שבֿט פֿון די קינדער‬
‫ישׂראל‪ ,‬זאָלט איר פֿון דעם מערערן‬ ‫פֿון אָשר‪ ,‬דער פֿירשט אַחיהוד דער זון‬
‫נעמען מער‪ ,‬און פֿון דעם װינציקערן‬ ‫פֿון שלוֹמין‪,‬‬
‫נעמען װינציקער; איטלעכער לױט זײַן‬ ‫‪ 28‬און פֿאַר דעם שבֿט פֿון די קינדער‬
‫אַרבונג װאָס ער אַרבט‪ ,‬זאָל געבן פֿון‬ ‫פֿון נפֿתָּ לי‪ ,‬דער פֿירשט פּדָ האֵל דער זון‬
‫זײַנע שטעט צו די ל ִוי ִים‪.‬‬ ‫פֿון עַמיהודן‪.‬‬
‫‪ 9‬און גאָט האָט גערעדט צו משהן‪,‬‬ ‫‪ 29‬דאָס זײַנען די װעמען גאָט האָט‬
‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫באַפֿױלן צו מאַכן אַרבן די קינדער פֿון‬
‫‪259‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪35:10—35:27‬‬
‫זאָל ער אים טײטן‪.‬‬ ‫‪ 10‬רעד צו די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬

‫‪ 20‬און אױב ער האָט אים מיט שׂנאה‬ ‫און זאָלסט זאָגן צו זײ‪ :‬אַז איר גײט‬
‫ַא שטױס געטאָן‪ ,‬אָדער ער האָט‬ ‫אַריבער דעם י ַרדן קײן לאַנד כּנַעַן‪,‬‬
‫געשלײַדערט אױף אים עפּעס מיט ַא‬ ‫‪ 11‬זאָלט איר אײַך באַשטימען שטעט‬
‫כּיװן‪ ,‬און ער איז געשטאָרבן‪,‬‬ ‫װאָס זאָלן אײַך זײַן שטעט פֿון‬
‫‪ 21‬אָדער ער האָט אים מיט‬ ‫אַנטרינונג‪ ,‬און אַהין זאָל אַנטלױפֿן‬
‫פֿײַנטשאַפֿט געשלאָגן מיט זײַן האַנט‪,‬‬ ‫דער טױטשלעגער װאָס דערשלאָגט ַא‬
‫און ער איז געשטאָרבן‪ ,‬זאָל טײטן‬ ‫נפֿש דורך ַא פֿאַרזע‪.‬‬
‫געטײט װערן דער שלעגער; ַא‬ ‫‪ 12‬און די שטעט זאָלן אײַך זײַן פֿאַר‬
‫מערדער איז ער; דער בלוטמאָנער‬ ‫אַנטרינונג פֿון דעם בלוטמאָנער‪ ,‬און‬
‫זאָל טײטן דעם מערדער‪ ,‬װען ער‬ ‫דער טױטשלעגער זאָל ניט שטאַרבן‬
‫טרעפֿט אים‪.‬‬ ‫אײדער ער שטעלט זיך פֿאַר דער עדה‬
‫‪ 22‬אױב אָבער ער האָט אים‬ ‫צום משפּט‪.‬‬
‫אומגעריכט‪ ,‬אָן פֿײַנטשאַפֿט‪ַ ,‬א שטױס‬ ‫‪ 13‬און די שטעט װאָס איר זאָלט‬
‫געטאָן‪ ,‬אָדער ער האָט געשלײַדערט‬ ‫געבן‪ :‬זעקס שטעט פֿון אַנטרינונג זאָלן‬
‫אױף אים עפּעס ַא זאַך אָן ַא כּיװן‪,‬‬ ‫ב ַײ אײַך זײַן‪.‬‬
‫‪ 14‬דר ַײ שטעט זאָלט איר געבן פֿון‬
‫‪ 23‬אָדער מיט עפּעס ַא שטײן װאָס‬ ‫דער זײַט י ַרדן‪ ,‬און דר ַײ שטעט זאָלט‬
‫מע קען דערפֿון שטאַרבן‪ ,‬האָט ער‬ ‫איר געבן אין לאַנד כּנַעַן; שטעט פֿון‬
‫געװאָרפֿן אױף אים אומגעזען‪ ,‬און ער‬ ‫אַנטרינונג זאָלן זײ זײַן‪.‬‬
‫איז געשטאָרבן‪ ,‬און ער איז אים ניט‬
‫געװען ַא שׂוֹנא‪ ,‬און ניט אױסן געװען‬ ‫‪ 15‬פֿאַר די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫זײַן בײז‪,‬‬ ‫און פֿאַרן פֿרעמדן‪ ,‬און פֿאַרן‬
‫אײַנגעװאַנדערטן צװישן זײ‪ ,‬זאָלן זײַן‬
‫‪ 24‬זאָל די עדה משפּטן צװישן דעם‬ ‫די דאָזיקע זעקס שטעט פֿון אַנטרינונג‪,‬‬
‫שלעגער און צװישן דעם בלוטמאָנער‬ ‫אױף צו אַנטלױפֿן אַהין פֿאַר איטלעכן‬
‫לױט די דאָזיקע געזעצן‪.‬‬ ‫װאָס דערשלאָגט ַא נפֿש דורך ַא‬
‫‪ 25‬און די עדה זאָל מציל זײַן דעם‬ ‫פֿאַרזע‪.‬‬
‫טױטשלעגער פֿון דעם בלוטמאָנערס‬ ‫‪ 16‬אױב אָבער ער האָט אים‬
‫האַנט‪ ,‬און די עדה זאָל אים אומקערן‬ ‫דערשלאָגן מיט אַן אײַזערנער זאַך‪,‬‬
‫צו זײַן שטאָט פֿון אַנטרינונג‪ ,‬װאָס ער‬ ‫און ער איז געשטאָרבן‪ ,‬איז ער ַא‬
‫איז אַהין אַנטלאָפֿן‪ ,‬און ער זאָל זיצן אין‬ ‫מערדער; טײטן זאָל געטײט װערן‬
‫איר ביז דעם טױט פֿון כּ ֹהן‪-‬גָדול װאָס‬ ‫דער מערדער‪.‬‬
‫מע האָט אים געזאַלבט מיטן הײליקן‬ ‫‪ 17‬און אױב ער האָט אים געשלאָגן‬
‫אײל‪.‬‬ ‫מיט ַא שטײן אין האַנט‪ ,‬װאָס מע‬
‫‪ 26‬אױב אָבער אַרױסגײן װעט‬ ‫קען דערפֿון שטאַרבן‪ ,‬און ער איז‬
‫אַרױסגײן דער טױטשלעגער פֿון דעם‬ ‫געשטאָרבן‪ ,‬איז ער ַא מערדער; טײטן‬
‫געמאַרק פֿון זײַן שטאָט פֿון אַנטרינונג‪,‬‬ ‫זאָל געטײט װערן דער מערדער‪.‬‬
‫װאָס ער איז אַהין אַנטלאָפֿן‪,‬‬ ‫‪ 18‬אָדער אַז ער האָט אים געשלאָגן‬
‫‪ 27‬און דער בלוטמאָנער װעט‬ ‫מיט ַא הילצערנער זאַך אין האַנט‪ ,‬װאָס‬
‫אים געפֿינען אױסער דעם געמאַרק‬ ‫מע קען דערפֿון שטאַרבן‪ ,‬און ער איז‬
‫פֿון זײַן שטאָט פֿון אַנטרינונג‪ ,‬און‬ ‫געשטאָרבן‪ ,‬איז ער ַא מערדער; טײטן‬
‫דער בלוטמאָנער װעט טײטן דעם‬ ‫זאָל געטײט װערן דער מערדער‪.‬‬
‫טױטשלעגער‪ ,‬האָט ער אױף זיך ניט‬ ‫‪ 19‬דער בלוטמאָנער‪ ,‬ער זאָל טײטן‬
‫קײן בלוט‪.‬‬ ‫דעם מערדער; װען ער טרעפֿט אים‪,‬‬
‫‪35:28—36:8‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪260‬‬
‫די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬ ‫פֿון‬ ‫‪ 28‬װאָרום אין זײַן שטאָט‬

‫‪ 2‬און זײ האָבן געזאָגט‪ :‬גאָט האָט‬ ‫דעם‬ ‫אַנטרינונג מוז ער זיצן ביז‬
‫באַפֿױלן מײַן האַר צו געבן דאָס לאַנד‬ ‫נאָך‬ ‫טױט פֿון כּ ֹהן‪-‬גָדול‪ ,‬און ערשט‬
‫אין נחלה לױט גוֹרל צו די קינדער פֿון‬ ‫דער‬ ‫דעם טױט פֿון כּ ֹהן‪-‬גָדול מעג‬
‫ישׂראל‪ ,‬און מײַן האַר איז באַפֿױלן‬ ‫דעם‬ ‫טױטשלעגער זיך אומקערן צו‬
‫געװאָרן פֿון גאָט צו געבן די נחלה‬ ‫לאַנד פֿון זײַן אײגנטום‪.‬‬
‫פֿון אונדזער ברודער צלָפֿחָדן צו זײַנע‬ ‫‪ 29‬דאָס זאָל אײַך זײַן פֿאַר ַא‬
‫טעכטער‪.‬‬ ‫רעכטגעזעץ אױף אײַערע דָ ור‪-‬דורות‬
‫‪ 3‬און אַז זײ װעלן װערן פֿאַר װײַבער‬ ‫אין אַלע אײַערע װוינערטער‪.‬‬
‫צו אײנעם פֿון די זין פֿון די שבֿטים‬ ‫‪ 30‬װער נאָר עס דערשלאָגט ַא נפֿש‪,‬‬
‫פֿון די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬װעט זײער‬ ‫זאָל מען הרגען דעם מערדער לױט‬
‫נחלה געמינערט װערן פֿון דער נחלה‬ ‫דעם מױל פֿון עדות; און אײן עדות‬
‫פֿון אונדזערע פֿאָטערס‪ ,‬און װעט‬ ‫קען ניט עדות‪-‬זאָגן אױף ַא מענטשן‪,‬‬
‫צוגעלײגט װערן צו דער נחלה פֿון דעם‬ ‫ער זאָל שטאַרבן‪.‬‬
‫שבֿט װאָס זײ װעלן צו אים געהערן;‬ ‫‪ 31‬און איר זאָלט ניט אָננעמען אַן‬
‫אַזױ װעט געמינערט װערן פֿון דעם‬ ‫אױסלײז פֿאַר דעם נפֿש פֿון ַא מערדער‬
‫גוֹרל פֿון אונדזער נחלה‪.‬‬ ‫װאָס איז פֿאַרשולדיקט צום טױט;‬
‫‪ 4‬אַפֿילו אַז יוֹבֿל װעט זײַן ב ַײ‬ ‫נײַערט טײטן מוז ער געטײט װערן‪.‬‬
‫די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬װעט זײער‬ ‫‪ 32‬און איר זאָלט ניט אָננעמען אַן‬
‫נחלה בלײַבן צוגעלײגט צו דער נחלה‬ ‫אױסלײז פֿון דעם װאָס איז אַנטלאָפֿן‬
‫פֿון דעם שבֿט װאָס זײ װעלן צו‬ ‫אין זײַן שטאָט פֿון אַנטרינונג‪ ,‬אַז ער‬
‫אים געהערן‪ ,‬און זײער נחלה װעט‬ ‫זאָל מעגן זיך אומקערן װוינען אין‬
‫געמינערט װערן פֿון דער נחלה פֿון‬ ‫לאַנד פֿאַר דעם כּ ֹהנס טױט‪.‬‬
‫אונדזערע פֿאָטערס‪.‬‬ ‫‪ 33‬און איר זאָלט ניט זינדיק מאַכן‬
‫‪ 5‬האָט משה באַפֿױלן די קינדער פֿון‬ ‫דאָס לאַנד װאָס איר זיצט דרינען‪,‬‬
‫ישׂראל לױט דעם מױל פֿון גאָט‪ ,‬אַזױ‬ ‫װאָרום בלוט דאָס מאַכט זינדיק דאָס‬
‫צו זאָגן‪ :‬גערעכט טענהט דער שבֿט פֿון‬ ‫לאַנד‪ ,‬און דעם לאַנד װערט ניט‬
‫די קינדער פֿון יוֹסף‪.‬‬ ‫פֿאַרגעבן פֿאַר דעם בלוט װאָס איז‬
‫‪ 6‬דאָס איז די זאַך װאָס גאָט‬ ‫דרינען פֿאַרגאָסן געװאָרן‪ ,‬סײַדן מיט‬
‫האָט באַפֿױלן װעגן די טעכטער פֿון‬ ‫דעם בלוט פֿון דעם װאָס האָט עס‬
‫צלָפֿחָדן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬זײ מעגן‬ ‫פֿאַרגאָסן‪.‬‬
‫װערן פֿאַר װײַבער צו דעם װאָס װעט‬ ‫‪ 34‬און זאָלסט ניט פֿאַראומרײניקן‬
‫װוילגעפֿעלן אין זײערע אױגן‪ ,‬אָבער‬ ‫דאָס לאַנד װאָס איר זיצט דרינען‪ ,‬װאָס‬
‫אין דער משפּחה פֿון דעם שבֿט פֿון‬ ‫איך רו אין דעם; װאָרום איך‪ ,‬יהוה‪,‬‬
‫זײער פֿאָטער זאָלן זײ װערן פֿאַר‬ ‫רו צװישן די קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫װײַבער‪.‬‬
‫‪ 7‬כּדי ַא נחלה פֿון די קינדער פֿון‬
‫ישׂראל זאָל ניט איבערגײן פֿון שבֿט צו‬
‫שבֿט; נײַערט די קינדער פֿון ישׂראל‬
‫און די הױפּטלײַט פֿון די‬
‫פֿאָטערהײַזער פֿון דער‬ ‫‪36‬‬
‫משפּחה פֿון די קינדער פֿון גִלעָד‪ ,‬דעם‬
‫זאָלן זײַן באַהעפֿט איטלעכער אָן דער‬ ‫זון פֿון מָכיר‪ ,‬דעם זון פֿון מנשהן‪ ,‬פֿון‬
‫נחלה פֿון דעם שבֿט פֿון זײַנע פֿאָטערס‪.‬‬ ‫די משפּחות פֿון די קינדער פֿון יוֹסף‪,‬‬
‫‪ 8‬און יעטװעדער טאָכטער פֿון די‬ ‫האָבן גענענט‪ ,‬און האָבן גערעדט‬
‫שבֿטים פֿון די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬ ‫פֿאַר משהן‪ ,‬און פֿאַר די פֿירשטן‪ ,‬די‬
‫װאָס ירשעט ַא נחלה‪ ,‬מוז װערן פֿאַר‬ ‫הױפּטלײַט פֿון די פֿאָטערהײַזער פֿון‬
‫‪261‬‬ ‫במִדְ בר‬ ‫‪36:9—36:13‬‬
‫ַא װײַב צו אײנעם פֿון דער משפּחה‬

‫פֿון איר פֿאָטערס שבֿט; כּדי די קינדער‬
‫פֿון ישׂראל זאָלן ירשען איטלעכער די‬
‫נחלה פֿון זײַנע פֿאָטערס‪.‬‬
‫‪ 9‬און ַא נחלה זאָל ניט איבערגײן פֿון‬
‫אײן שבֿט צו אַן אַנדער שבֿט; נײַערט‬
‫די שבֿטים פֿון די קינדער פֿון ישׂראל‬
‫זאָלן זײַן באַהעפֿט איטלעכער אָן זײַן‬
‫נחלה‪.‬‬
‫‪ 10‬אַזױ װי גאָט האָט באַפֿױלן משהן‪,‬‬
‫אַזױ האָבן די טעכטער פֿון צלָפֿחָדן‬
‫געטאָן‪.‬‬
‫‪ 11‬און מַחלָה‪ ,‬תִּ רצָה‪ ,‬און חָגלָה‪,‬‬
‫און מִלכָּה‪ ,‬און נוֹעָה‪ ,‬די טעכטער פֿון‬
‫צלָפֿחָדן‪ ,‬זײַנען געװאָרן פֿאַר װײַבער‬
‫צו די זין פֿון זײערע פֿעטערס‪.‬‬
‫‪ 12‬אין די משפּחות פֿון די קינדער‬
‫פֿון מנשה דעם זון פֿון יוֹספֿן זײַנען זײ‬
‫געװאָרן פֿאַר װײַבער‪ ,‬און זײער נחלה‬
‫איז געבליבן אין דעם שבֿט פֿון זײער‬
‫פֿאָטערס משפּחה‪.‬‬
‫‪ 13‬דאָס זײַנען די געבאָט און די‬
‫געזעצן װאָס גאָט האָט געבאָטן די‬
‫קינדער פֿון ישׂראל דורך משהן אין‬
‫די פּלױנען פֿון מואָ ֿב בײַם י ַרדן לעבן‬
‫יריחו‪.‬‬
‫‪1:1—1:17‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪262‬‬
‫דבֿרים‬
‫קען אײַך ניט טראָגן‪.‬‬
‫יהוה אײַער גאָט האָט אײַך‬ ‫‪10‬‬
‫דאָס זײַנען די װערטער װאָס‬
‫משה האָט גערעדט צו גאַנץ‬
‫ישׂראל אױף יענער זײַט י ַרדן‪ ,‬אין‬
‫‪1‬‬
‫געמערט‪ ,‬און אָט זײַט איר אַזױ װי די‬ ‫מדבר‪ ,‬אין דעם פּלױן‪ ,‬אַקעגן סוף‪,‬‬
‫שטערן פֿון הימל אין פֿילקײט –‬ ‫פּאָרן און צװישן תּוֹפֿל‪ ,‬און‬ ‫ָ‬ ‫צװישן‬
‫‪ 11‬זאָל יהוה דער גאָט פֿון אײַערע‬ ‫לָבֿן‪ ,‬און ַחצֵרות‪ ,‬און די‪-‬זָהָבֿ‪– .‬‬
‫עלטערן אײַך מערן טױזנט מאָל אַזױ‬ ‫חוֹר ֿב ביז‬
‫ֵ‬ ‫‪ 2‬עלף טעג איז פֿון‬
‫פֿיל װי איר זײַט‪ ,‬און אײַך בענטשן אַזױ‬ ‫קָדֵ ש‪-‬ברנֵ ַע אױף דעם װעג פֿון באַרג‬
‫װי ער האָט אײַך צוגעזאָגט! –‬ ‫שׂעִיר‪– .‬‬
‫ֵ‬
‫‪ 12‬װי קען איך אַלײן טראָגן אײַער‬ ‫‪ 3‬און עס איז געװען אין פֿערציקסטן‬
‫שװערקײט און אײַער לאַסט און אײַער‬ ‫יאָר‪ ,‬אין עלפֿטן חוֹדש‪ ,‬אין ערשטן טאָג‬
‫קריגערײַ?‬ ‫פֿון חוֹדש האָט משה גערעדט צו די‬
‫‪ 13‬קריגט אײַך קלוגע און‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל אַזױ װי אַלץ װאָס‬
‫פֿאַרשטאַנדיקע און געניטע לײַט‪,‬‬ ‫גאָט האָט אים באַפֿױלן פֿאַר זײ;‬
‫לױט אײַערע שבֿטים‪ ,‬און איך װעל זײ‬ ‫‪ 4‬נאָך דעם אַז ער האָט געשלאָגן‬
‫מאַכן פֿאַר אײַערע הױפּטלײַט‪.‬‬ ‫סיחין דעם מלך פֿון אֶמוֹרי‪ ,‬װאָס איז‬
‫‪ 14‬האָט איר מיר געענטפֿערט און‬ ‫געזעסן אין חשבון‪ ,‬און עוֹג דעם מלך‬
‫געזאָגט‪ :‬גוט איז די זאַך װאָס דו האָסט‬ ‫פֿון בשָן‪ ,‬װאָס איז געזעסן אין עַשתָּ רוֹת‬
‫געהײסן טאָן‪.‬‬ ‫ֶדרעִי‪.‬‬
‫אין א ֶ‬
‫‪ 15‬און איך האָב גענומען די קעפּ‬ ‫‪ 5‬אױף יענער זײַט י ַרדן‪ ,‬אין לאַנד‬
‫פֿון אײַערע שבֿטים‪ ,‬קלוגע און געניטע‬ ‫מוֹאָבֿ‪ ,‬האָט משה גענומען באַשײדן די‬
‫לײַט‪ ,‬און איך האָב זײ געמאַכט פֿאַר‬ ‫דאָזיקע תּוֹרה‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫הױפּטלײַט איבער אײַך‪ ,‬פֿאַר עלטסטע‬ ‫‪ 6‬יהוה אונדזער גאָט האָט גערעדט‬
‫פֿון טױזנט‪ ,‬און עלטסטע פֿון הונדערט‪,‬‬ ‫חוֹרבֿ‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬גענוג‬‫צו אונדז אין ֵ‬
‫און עלטסטע פֿון פֿופֿציק‪ ,‬און עלטסטע‬ ‫אײַך זיצן אױף דעם דאָזיקן באַרג;‬
‫פֿון צען‪ ,‬און אױפֿזעער‪ ,‬לױט אײַערע‬ ‫‪ 7‬פֿאַרקערט זיך און ציט אײַך‬
‫שבֿטים‪.‬‬ ‫אַװעק‪ ,‬און גײט צו דעם געבערג פֿון‬
‫‪ 16‬און איך האָב באַפֿױלן אײַערע‬ ‫אֶמוֹרי‪ ,‬און צו אַלע זײַנע שכנים‪ ,‬אין‬
‫ריכטער אין יענער צײַט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫דעם פּלױן‪ ,‬אין דעם געבערג‪ ,‬און אין‬
‫הערט אױס צװישן אײַערע ברידער‪,‬‬ ‫דער נידערונג‪ ,‬און אין דָ רום‪ ,‬און בײַם‬
‫און איר זאָלט משפּטן גערעכט צװישן‬ ‫באָרטן פֿון ים‪ ,‬אין לאַנד פֿון דעם‬
‫איטלעכן און צװישן זײַן ברודער‪,‬‬ ‫כּנַעֲני‪ ,‬און צום לבֿנוֹן‪ ,‬ביזן גרױסן‬
‫אָדער דעם פֿרעמדן װאָס ב ַײ אים‪.‬‬ ‫פּרת‪.‬‬
‫טײַך‪ ,‬דעם טײַך ָ‬
‫‪ 17‬איר זאָלט ניט דערקענען קײן‬ ‫‪ 8‬זעט‪ ,‬איך האָב איבערגעגעבן דאָס‬
‫פּנים אין ַא משפּט; דעם קלענסטן אַזױ‬ ‫לאַנד צו אײַך; גײט און אַרבט דאָס‬
‫װי דעם גרעסטן זאָלט איר אױסהערן;‬ ‫לאַנד װאָס גאָט האָט געשװאָרן צו‬
‫איר זאָלט זיך ניט שרעקן פֿאַר ַא‬ ‫אײַערע עלטערן‪ ,‬צו אַבֿרהמען‪ ,‬צו‬
‫מענטשן‪ ,‬װאָרום דער משפּט איז‬ ‫יצחקן‪ ,‬און צו יעקבֿן‪ ,‬צו געבן זײ און‬
‫גאָטס‪ .‬און די זאַך װאָס װעט זײַן צו‬ ‫זײער זאָמען נאָך זײ‪.‬‬
‫שװער פֿאַר אײַך‪ ,‬זאָלט איר ברענגען‬ ‫‪ 9‬און איך האָב געזאָגט צו אײַך אין‬
‫צו מיר‪ ,‬און איך װעל זי אױסהערן‪.‬‬ ‫יענער צײַט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬איך אַלײן‬
‫‪263‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪1:18—1:35‬‬
‫דעם מױל פֿון יהוה אײַער גאָט‪.‬‬ ‫‪ 18‬און איך האָב אײַך באַפֿױלן אין‬
‫‪ 27‬און איר האָט געמורמלט אין‬ ‫יענער צײַט אַלע זאַכן װאָס איר זאָלט‬
‫אײַערע געצעלטן‪ ,‬און האָט געזאָגט‪:‬‬ ‫טאָן‪.‬‬
‫װײַל גאָט האָט אונדז פֿײַנט‪ ,‬האָט ער‬ ‫‪ 19‬און מיר האָבן אַװעקגעצױגן פֿון‬
‫אונדז אַרױסגעצױגן פֿון לאַנד מ ַ‬ ‫חוֹרבֿ‪ ,‬און זײַנען דורכגעגאַנגען אין‬ ‫ֵ‬
‫אונדז צו געבן אין דער האַנט פֿון‬ ‫גאַנצן יענעם גרױסן און מוֹראדיקן‬
‫אֶמוֹרי‪ ,‬כּדי אונדז צו פֿאַרטיליקן‪.‬‬ ‫מדבר װאָס איר האָט געזען‪ ,‬אױפֿן‬
‫‪ 28‬װוּהין גײען מיר אַרױף?‬ ‫װעג צו דעם געבערג פֿון אֶמוֹרי‪ ,‬אַזױ‬
‫אונדזערע ברידער האָבן געמאַכט‬ ‫װי יהוה אונדזער גאָט האָט אונדז‬
‫צעגײן אונדזער האַרץ‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫באַפֿױלן; און מיר זײַנען געקומען ביז‬
‫דאָס פֿאָלק איז גרעסער און העכער‬ ‫קָדֵ ש‪-‬ברנֵעַ‪.‬‬
‫פֿון אונדז‪ ,‬די שטעט גרױסע און‬ ‫‪ 20‬און איך האָב צו אײַך געזאָגט‪:‬‬
‫באַפֿעסטיקטע ביז אין הימל; און אױך‬ ‫איר זײַט געקומען ביז דעם געבערג פֿון‬
‫זין פֿון די ַענָקים האָבן מיר דאָרטן‬ ‫אֶמוֹרי‪ ,‬װאָס יהוה אונדזער גאָט גיט‬
‫געזען‪.‬‬ ‫אונדז;‬
‫‪ 29‬און איך הא ָב צו אײַך געזאָגט‪:‬‬ ‫יהוה דײַן גאָט האָט‬ ‫‪ 21‬זע‪,‬‬
‫איר זאָלט אײַך ניט שרעקן און ניט‬ ‫איבערגעגעבן דאָס לאַנד צו דיר‪ ,‬גײ‬
‫מוֹרא האָבן פֿאַר זײ‪.‬‬ ‫אַרױף און אַרב עס‪ ,‬אַזױ װי יהוה‬
‫‪ 30‬יהוה אײַער גאָט װאָס גײט אײַך‬ ‫דער גאָט פֿון דײַנע עלטערן האָט דיר‬
‫פֿאַרױס‪ ,‬ער װעט מלחמה האַלטן פֿאַר‬ ‫צוגעזאָגט; זאָלסט ניט מוֹרא האָבן און‬
‫אײַך‪ ,‬אַזױ װי אַלץ װאָס ער האָט געטאָן‬ ‫ניט אַנגסטן‪.‬‬
‫ִצרי ִם פֿאַר אײַערע‬ ‫מיט אײַך אין מ ַ‬ ‫‪ 22‬האָט איר אַלע גענענט צו מיר‪,‬‬
‫אױגן‪,‬‬ ‫און האָט געזאָגט‪ :‬לאָמיר שיקן‬
‫‪ 31‬און אין דער מדבר‪ ,‬װוּ דו האָסט‬ ‫מענטשן אונדז פֿאַרױס‪ ,‬און זײ זאָלן‬
‫געזען‪ ,‬אַז יהוה דײַן גאָט האָט דיך‬ ‫אױספֿאָרשן פֿאַר אונדז דאָס לאַנד‪ ,‬און‬
‫געטראָגן‪ ,‬אַזױ װי ַא מאַן טראָגט זײַן‬ ‫אונדז ברענגען אַן ענטפֿער װעגן דעם‬
‫קינד‪ ,‬דעם גאַנצן װעג װאָס איר זײַט‬ ‫װעג װאָס מיר זאָלן אױף אים גײן‪ ,‬און‬
‫געגאַנגען‪ ,‬ביז איר זײַט געקומען צו‬ ‫די שטעט װאָס מיר זאָלן אין זײ קומען‪.‬‬
‫דעם דאָזיקן אָרט‪.‬‬ ‫‪ 23‬און די זאַך איז װוילגעפֿעלן אין‬
‫‪ 32‬און אין דער דאָזיקער זאַך גלױבט‬ ‫מײַנע אױגן‪ ,‬און איך האָב גענומען פֿון‬
‫איר ניט יהוה אײַער גאָט‪,‬‬ ‫אײַך צװעלף מאַן‪ ,‬צו אײן מאַן פֿאַר ַא‬
‫‪ 33‬װאָס איז אײַך געגאַנגען פֿאַרױס‬ ‫שבֿט‪.‬‬
‫אױפֿן װעג‪ ,‬אײַך אױסצוזוכן אַן אָרט‬ ‫‪ 24‬און זײ האָבן זיך פֿאַרקערט‬
‫פֿאַר אײַך צום לאַגערן‪ :‬אין פֿײַער ב ַײ‬ ‫און זײַנען אַרױפֿגעגאַנגען אין דעם‬
‫נאַכט‪ ,‬כּדי אײַך צו װײַזן דעם װעג‬ ‫געבערג‪ ,‬און זײַנען געקומען ביזן טאָל‬
‫װאָס איר זאָלט אױף אים גײן‪ ,‬און אין‬ ‫אֶשכּוֹל‪ ,‬און האָבן עס אױסגעקוקט‪.‬‬
‫װאָלקן ב ַײ טאָג‪.‬‬ ‫‪ 25‬און זײ האָבן גענומען אין זײער‬
‫‪ 34‬און גאָט האָט געהערט דעם קָול‬ ‫האַנט פֿון דער פֿרוכט פֿון לאַנד‪ ,‬און‬
‫פֿון אײַערע װערטער‪ ,‬און ער האָט‬ ‫אַראָפּגעבראַכט צו אונדז; און זײ‬
‫געצערנט‪ ,‬און האָט געשװאָרן‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫האָבן אונדז געבראַכט אַן ענטפֿער און‬
‫זאָגן‪:‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬גוט איז דאָס לאַנד װאָס יהוה‬
‫‪ 35‬אױב עמיצער פֿון די דאָזיקע‬ ‫אונדזער גאָט גיט אונדז‪.‬‬
‫לײַט‪ ,‬פֿון דעם דאָזיקן שלעכטן דָ ור‪,‬‬ ‫‪ 26‬אָבער איר האָט ניט געװאָלט‬
‫װעט אָנזען דאָס גוטע לאַנד‪ ,‬װאָס‬ ‫אַרױפֿגײן‪ ,‬און האָט װידערשפּעניקט‬
‫‪1:36—2:7‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪264‬‬
‫‪ 44‬איז אַרױסגעגאַנגען אַקעגן אײַך‬ ‫איך האָב געשװאָרן צו געבן אײַערע‬

‫דער אֶמוֹרי װאָס איז געזעסן אין יענעם‬ ‫עלטערן!‬
‫געבערג‪ ,‬און זײ האָבן אײַך נאָכגעיאָגט‬ ‫‪ 36‬אַחוץ ָכּ ֵל ֿב דער זון פֿון יפֿונֶהן; ער‬
‫אַזױ װי די בינען טוען‪ ,‬און אײַך‬ ‫װעט עס זען‪ ,‬און צו אים װעל איך‬
‫שׂעִיר‪ ,‬ביז חָרמָה‪.‬‬
‫צעקלאַפּט אין ֵ‬ ‫געבן דאָס לאַנד װאָס ער האָט געטרעטן‬
‫‪ 45‬און איר האָט זיך אומגעקערט‪,‬‬ ‫דערױף‪ ,‬און צו זײַנע קינדער; װײַל ער‬
‫און איר האָט געװײנט פֿאַר גאָט‪ ,‬אָבער‬ ‫איז געגאַנגען געטר ַײ נאָך גאָט‪.‬‬
‫גאָט האָט ניט צוגעהערט צו אײַער קָול‪,‬‬ ‫‪ 37‬אױך אױף מיר האָט גאָט‬
‫און ניט גענײַגט דאָס אױער צו אײַך‪.‬‬ ‫געצערנט איבער אײַך‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫‪ 46‬און איר זײַט געבליבן אין קָדֵ ש‬ ‫דו אױך װעסט אַהין ניט קומען;‬
‫פֿיל טעג‪ ,‬לױט די טעג װאָס איר זײַט‬ ‫‪ 38‬יהוֹשו ַע דער זון פֿון נון‪ ,‬װאָס‬
‫געבליבן‪.‬‬ ‫שטײט פֿאַר דיר‪ ,‬ער װעט אַהין קומען;‬
‫אים שטאַרק‪ ,‬װאָרום ער װעט עס מאַכן‬
‫און מיר האָבן זיך פֿאַרקערט‪ ,‬און‬
‫האָבן געצױגן צום מדבר‪ ,‬אױפֿן‬
‫װעג פֿון ים‪-‬סוף‪ ,‬אַזױ װי גאָט האָט‬
‫‪2‬‬ ‫אַרבן ישׂראל‪.‬‬
‫‪ 39‬און אײַערע קלײנע קינדער‪ ,‬װאָס‬
‫איר האָט געזאָגט‪ ,‬זײ װעלן זײַן‬
‫צו מיר גערעדט; און מיר האָבן זיך‬ ‫צו רױב‪ ,‬און אײַערע זין‪ ,‬װאָס‬
‫שׂעִיר פֿיל‬ ‫אַרומגעדרײט אַרום באַרג ֵ‬ ‫פֿאַרשטײען נאָך הײַנט ניט גוטס אָדער‬
‫טעג‪.‬‬ ‫שלעכטס‪ ,‬זײ װעלן אַהין קומען‪ ,‬און צו‬
‫‪ 2‬און גאָט האָט צו מיר געזאָגט‪ ,‬אַזױ‬ ‫זײ װעל איך עס געבן‪ ,‬און זײ װעלן עס‬
‫צו זאָגן‪:‬‬ ‫אַרבן‪.‬‬
‫‪ 3‬גענוג אײַך אַרומגײן דעם דאָזיקן‬ ‫‪ 40‬און איר פֿאַרקערט אײַך‪ ,‬און ציט‬
‫באַרג; פֿאַרקערט אײַך קײן צפֿון‪.‬‬ ‫צום מדבר‪ ,‬אױפֿן װעג פֿון ים‪-‬סוף‪.‬‬
‫‪ 4‬און דעם פֿאָלק באַפֿעל‪ ,‬אַזױ‬ ‫‪ 41‬האָט איר זיך אָפּגערופֿן‪ ,‬און האָט‬
‫צו זאָגן‪ :‬איר גײטדורך דורך דעם‬ ‫צו מיר געזאָגט‪ :‬מיר האָבן געזינדיקט‬
‫געמאַרק פֿון אײַערע ברידער‪ ,‬די‬ ‫צו גאָט; מיר װעלן אַרױפֿגײן‪ ,‬און‬
‫שׂעִיר‪,‬‬
‫קינדער פֿון ֵעשָׂו‪ ,‬װאָס זיצן אין ֵ‬ ‫װעלן מלחמה האַלטן‪ ,‬אַזױ װי אַלץ‬
‫און זײ װעלן מוֹרא האָבן פֿאַר אײַך;‬ ‫װאָס יהוה אונדזער גאָט האָט אונדז‬
‫זאָלט איר זײַן זײער אָפּגעהיט‪.‬‬ ‫באַפֿױלן‪ .‬און איר האָט אָנגעגורט‬
‫‪ 5‬איר זאָלט זיך ניט אָנהײבן מיט זײ‪,‬‬ ‫איטלעכער זײַנע כּלֵי‪-‬מלחמה‪ ,‬און‬
‫װאָרום ניט צו מאָל ַא שפּאַן פֿון ַא‬ ‫געהאַלטן פֿאַר גרינג אַרױפֿצוגײן אין‬
‫פֿוסטריט װעל איך אײַך געבן פֿון זײער‬ ‫דעם געבערג‪.‬‬
‫לאַנד‪ ,‬װײַל ַא ירושה צו ֵעשָׂו האָב איך‬ ‫‪ 42‬און גאָט האָט צו מיר געזאָגט‪:‬‬
‫שׂעִיר‪.‬‬
‫געגעבן דעם באַרג ֵ‬ ‫זאָג צו זײ‪ :‬איר זאָלט ניט אַרױפֿגײן‪,‬‬
‫‪ 6‬עסנװאַרג זאָלט איר פֿון זײ פֿאַר‬ ‫און איר זאָלט ניט מלחמה האַלטן‪,‬‬
‫געלט אײַנהאַנדלען און עסן‪ ,‬און אַפֿילו‬ ‫װאָרום איך בין ניט צװישן אײַך; כּדי‬
‫װאַסער זאָלט איר פֿון זײ פֿאַר געלט‬ ‫איר זאָלט ניט געשלאָגן װערן פֿאַר‬
‫קױפֿן און טרינקען‪.‬‬ ‫אײַערע פֿײַנט‪.‬‬
‫‪ 7‬װאָרום יהוה דײַן גאָט האָט דיך‬ ‫‪ 43‬און איך האָב צו אײַך גערעדט‪,‬‬
‫געבענטשט אין יעטװעדער טוּונג פֿון‬ ‫אָבער איר האָט ניט צוגעהערט‪ ,‬און‬
‫דײַן האַנט; ער האָט געװוּסט דײַן גײן‬ ‫איר האָט װידערשפּעניקט דעם מױל‬
‫דורך דעם דאָזיקן גרױסן מדבר; שױן‬ ‫פֿון גאָט‪ ,‬און איר האָט געמוטװיליקט‪,‬‬
‫פֿערציק יאָר איז יהוה דײַן גאָט מיט‬ ‫און זײַט אַרױפֿגעגאַנגען אין דעם‬
‫דיר; קײן זאַך האָט דיר ניט געפֿעלט‪.‬‬ ‫געבערג‪.‬‬
‫‪265‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪2:8—2:25‬‬
‫פֿאָלק‪,‬‬ ‫‪ 8‬און מיר זײַנען אַװעקגעגאַנגען פֿון‬

‫‪ 17‬האָט גאָט גערעדט צו מיר‪ ,‬אַזױ‬ ‫אונדזערע ברידער‪ ,‬די קינדער פֿון ֵעשָׂו‬
‫צו זאָגן‪:‬‬ ‫שׂעִיר‪ ,‬פֿון דעם װעג פֿון‬ ‫װאָס זיצן אין ֵ‬
‫‪ 18‬דו גײסט הײַנט אַריבער דעם‬ ‫פּלױן‪ ,‬פֿון אֵילַת‪ ,‬און פֿון עֶציוֹן‪-‬גֶבֿר‪.‬‬
‫געמאַרק פֿון מוֹאָבֿ‪ ,‬עָר‪,‬‬ ‫און מיר האָבן זיך פֿאַרקערט און זײַנען‬
‫‪ 19‬און װעסט גענענען אַקעגן די‬ ‫אַװעקגעגאַנגען אױף דעם װעג פֿון‬
‫קינדער פֿון עַמוֹן‪ ,‬זאָלסט זײ ניט‬ ‫דעם מדבר פֿון מוֹאָבֿ‪.‬‬
‫פֿײַנטן‪ ,‬און זיך מיט זײ ניט אָנהײבן‪,‬‬ ‫‪ 9‬און גאָט האָט צו מיר געזאָגט‪:‬‬
‫װאָרום איך װעל דיר פֿון דעם לאַנד‬ ‫זאָלסט ניט פֿײַנטן מוֹאָבֿ‪ ,‬און ניט‬
‫פֿון די קינדער פֿון עַמוֹן ניט געבן קײן‬ ‫פֿאַרפֿירן מיט זײ ַא מלחמה‪ ,‬װאָרום‬
‫אַרב‪ ,‬װײַל צו די קינדער פֿון לוֹט האָב‬ ‫איך װעל דיר פֿון זײַן לאַנד ניט געבן‬
‫איך עס געגעבן ַא ירושה‪– .‬‬ ‫קײן אַרב‪ ,‬װײַל צו די קינדער פֿון לוֹט‬
‫האָב איך געגעבן עָר ַא ירושה‪– .‬‬
‫‪ 20‬דאָס אױך װערט גערעכנט פֿאַרן‬ ‫‪ 10‬פֿריער זײַנען דאָרטן געזעסן די‬
‫לאַנד פֿון די רפֿאים; די רפֿאים זײַנען‬ ‫אֵימים‪ַ ,‬א פֿאָלק גרױס און פֿיל‪ ,‬און‬
‫דרינען געזעסן פֿריער‪ ,‬און די עַמוֹנים‬ ‫הױך װי די ַענָקים;‬
‫האָבן זײ גערופֿן זַמזומים;‬
‫‪ 11‬זײ אױך זײַנען גערעכנט געװאָרן‬
‫‪ַ 21‬א פֿאָלק גרױס און פֿיל‪ ,‬און הױך‬ ‫פֿאַר רפֿאים‪ ,‬אַזױ װי די ַענָקים‪ ,‬אָבער‬
‫װי די ַענָקים; אָבער גאָט האָט זײ‬ ‫די מוֹאָבֿים האָבן זײ גערופֿן אֵימים‪.‬‬
‫פֿאַרטיליקט פֿון פֿאַר זײ‪ ,‬און זײ האָבן‬ ‫שׂעִיר זײַנען פֿריער‬ ‫‪ 12‬און אין ֵ‬
‫זײ פֿאַרטריבן‪ ,‬און זיך באַזעצט אױף‬ ‫געזעסן די חוֹרים‪ ,‬אָבער די קינדער‬
‫זײער אָרט;‬ ‫פֿון ֵעשָׂו האָבן זײ פֿאַרטריבן‪ ,‬און זײ‬
‫‪ 22‬אַזױ װי ער האָט געטאָן פֿאַר די‬ ‫פֿאַרטיליקט פֿון פֿאַר זיך‪ ,‬און זיך‬
‫שׂעִיר‪,‬‬
‫קינדער פֿון ֵעשָׂו װאָס זיצן אין ֵ‬ ‫באַזעצט אױף זײער אָרט‪ ,‬אַזױ װי‬
‫װאָס ער האָט פֿאַרטיליקט די כוֹרים פֿון‬ ‫ישׂראל האָט געטאָן צום לאַנד פֿון זײַן‬
‫פֿאַר זײ‪ ,‬און זײ האָבן זײ פֿאַרטריבן‪,‬‬ ‫אַרב‪ ,‬װאָס גאָט האָט זײ געגעבן‪– .‬‬
‫און זיך באַזעצט אױף זײער אָרט ביז‬ ‫‪ 13‬אַצונד שטײט אױף‪ ,‬און גײט אײַך‬
‫אױף הײַנטיקן טאָג‪.‬‬ ‫אַריבער דעם טײַך ז ֶֶרד‪ .‬און מיר זײַנען‬
‫‪ 23‬און די ַעוִים װאָס זײַנען געזעסן‬ ‫אַריבערגעגאַנגען דעם טײַך ז ֶֶרד‪.‬‬
‫אין דערפֿער ביז ַעזָה‪ ,‬זײ האָבן‬ ‫‪ 14‬און די טעג װאָס מיר זײַנען‬
‫די ַכּפֿתּוֹרים װאָס קומען אַרױס פֿון‬ ‫געגאַנגען פֿון קָדֵ ש‪-‬ברנֵ ַע ביז װאַנען‬
‫ַכּפֿתּוֹר‪ ,‬פֿאַרטיליקט‪ ,‬און זיך באַזעצט‬ ‫מיר זײַנען אַריבער דעם טײַך ז ֶֶרד‪,‬‬
‫אױף זײער אָרט‪– .‬‬ ‫זײַנען געװען אַכט און דרײַסיק יאָר;‬
‫‪ 24‬שטײט אױף‪ ,‬ציט אַװעק‪ ,‬און‬ ‫ביז דער גאַנצער דָ ור‪ ,‬די קריגסלײַט‪,‬‬
‫גײט אַריבער דעם טאָל אַרנוֹן‪ .‬זע‪,‬‬ ‫זײַנען פֿאַרלענדט געװאָרן פֿון צװישן‬
‫איך האָב געגעבן אין דײַן האַנט סיחין‬ ‫דעם לאַגער‪ ,‬אַזױ װי גאָט האָט זײ‬
‫דעם אֶמוֹרי‪ ,‬דעם מלך פֿון חשבון‪ ,‬און‬ ‫געשװאָרן‪.‬‬
‫זײַן לאַנד; הײב אָן אײַנצונעמען‪ ,‬און‬ ‫‪ 15‬און אױך איז די האַנט פֿון גאָט‬
‫פֿאַרפֿיר מיט אים ַא מלחמה‪.‬‬ ‫געװען אױף זײ‪ ,‬זײ אומצוברענגען‬
‫‪ 25‬הײַנטיקן טאָג װעל איך אָנהײבן‬ ‫פֿון צװישן דעם לאַגער‪ ,‬ביז זײ זײַנען‬
‫װאַרפֿן דײַן שרעק און דײַן מוֹרא אױף‬ ‫פֿאַרלענדט געװאָרן‪.‬‬
‫די פֿעלקער אונטערן גאַנצן הימל‪ ,‬אַז‬ ‫‪ 16‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז אַלע‬
‫װען זײ װעלן הערן דײַן הערונג‪ ,‬װעלן‬ ‫קריגסלײַט זײַנען אין גאַנצן‬
‫זײ ציטערן און פֿלאַטערן פֿאַר דיר‪.‬‬ ‫אױסגעשטאָרבן פֿון צװישן דעם‬
‫‪2:26—3:6‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪266‬‬
‫‪ 36‬פֿון עַרוֹעֵר װאָס בײַם ברעג טאָל‬ ‫‪ 26‬און איך האָב געשיקט שלוחים‬
‫אַרנוֹן‪ ,‬און דער שטאָט װאָס אין טאָל‪,‬‬ ‫פֿון מדבר קדֵ מוֹת צו סיחין דעם מלך‬
‫און ביז גִלעָד‪ ,‬איז ניט געװען ַא‬ ‫פֿון חשבון – װערטער פֿון שלום‪ ,‬אַזױ‬
‫שטאָט װאָס איז געװען שטאַרקער פֿון‬ ‫צו זאָגן‪:‬‬
‫אונדז; אַלץ האָט יהוה אונדזער גאָט‬ ‫‪ 27‬לאָמיך דורכגײן דורך דײַן לאַנד;‬
‫איבערגעגעבן צו אונדז‪.‬‬ ‫אױפֿן װעג‪ ,‬אױפֿן װעג װעל איך גײן;‬
‫‪ 37‬נאָר צו דעם לאַנד פֿון די קינדער‬ ‫איך װעל זיך ניט אָפּקערן רעכטס‬
‫פֿון עַמוֹן האָסטו ניט גענענט‪ :‬צו דעם‬ ‫אָדער לינקס‪.‬‬
‫גאַנצן ברעג פֿון טײַך י ַבוֹק‪ ,‬און די‬ ‫‪ 28‬עסנװאַרג װעסטו מיר פֿאַר געלט‬
‫שטעט פֿון באַרג‪ ,‬און אומעטום װוּ‬ ‫פֿאַרקױפֿן‪ ,‬און איך װעל עסן‪ ,‬און‬
‫יהוה אונדזער גאָט האָט פֿאַרװערט‪.‬‬ ‫װאַסער װעסטו מיר פֿאַר געלט געבן‪,‬‬
‫און איך װעל טרינקען; לאָמיך בלױז‬
‫און מיר האָבן זיך פֿאַרקערט‪ ,‬און‬
‫זײַנען אַרױפֿגעגאַנגען מיטן װעג‬ ‫‪3‬‬
‫פֿון בשָן; און עוֹג דער מלך פֿון בשָן איז‬
‫דורכגײן אױף מײַנע פֿיס;‬
‫‪ 29‬אַזױ װי עס האָבן מיט מיר געטאָן‬
‫די קינדער פֿון ֵעשָׂו װאָס זיצן אין‬
‫אַרױסגעגאַנגען אַקעגן אונדז‪ ,‬ער מיט‬ ‫שׂעִיר‪ ,‬און די מוֹאָבֿים װאָס זיצן אין‬ ‫ֵ‬
‫זײַן גאַנצן פֿאָלק‪ ,‬אױף מלחמה קײן‬ ‫עָר; ביז װאַנען איך װעל אַריבערגײן‬
‫ֶדרעִי‪.‬‬
‫א ֶ‬ ‫דעם י ַרדן צו דעם לאַנד װאָס יהוה‬
‫‪ 2‬און גאָט האָט געזאָגט צו מיר‪:‬‬ ‫אונדזער גאָט גיט אונדז‪.‬‬
‫זאָלסט ניט מוֹרא האָבן פֿאַר אים‪,‬‬ ‫‪ 30‬אָבער סיחון דער מלך פֿון חשבון‬
‫װאָרום איך האָב אים‪ ,‬מיט זײַן גאַנצן‬ ‫האָט אונדז ניט געװאָלט דורכלאָזן‬
‫פֿאָלק און זײַן לאַנד‪ ,‬געגעבן אין דײַן‬ ‫דורך אים‪ ,‬װאָרום יהוה דײַן גאָט האָט‬
‫האַנט‪ ,‬און װעסט טאָן צו אים אַזױ װי‬ ‫האַרט געמאַכט זײַן געמיט‪ ,‬און פֿעסט‬
‫דו האָסט געטאָן צו סיחין דעם מלך פֿון‬ ‫געמאַכט זײַן האַרץ‪ ,‬כּדי אים צו געבן‬
‫אֶמוֹרי‪ ,‬װאָס איז געזעסן אין חשבון‪.‬‬ ‫אין דײַן האַנט‪ ,‬אַזױ װי הײַנטיקן טאָג‪.‬‬
‫‪ 3‬און יהוה אונדזער גאָט האָט אױך‬ ‫‪ 31‬און גאָט האָט צו מיר געזאָגט‪:‬‬
‫געגעבן אין אונדזער האַנט עוֹג דעם‬ ‫זע‪ ,‬איך האָב אָנגעהױבן איבערגעבן צו‬
‫מלך פֿון בשָן‪ ,‬מיט זײַן גאַנצן פֿאָלק‪,‬‬ ‫דיר סיחוֹנען און זײַן לאַנד; הײב אָן‬
‫און מיר האָבן אים געשלאָגן ביז אים‬ ‫אײַנצונעמען כּדי צו אַרבן זײַן לאַנד‪.‬‬
‫ניט צו לאָזן אַן איבערבלײַב‪.‬‬ ‫‪ 32‬איז סיחין אַרױסגעגאַנגען אַקעגן‬
‫‪ 4‬און מיר האָבן באַצװוּנגען אין‬ ‫אונדז‪ ,‬ער מיט זײַן גאַנצן פֿאָלק‪ ,‬אױף‬
‫יענער צײַט אַלע זײַנע שטעט; ניט‬ ‫מלחמה קײן יַהַץ‪.‬‬
‫געװען ַא שטאָט װאָס מיר האָבן ניט‬ ‫‪ 33‬און יהוה אונדזער גאָט האָט אים‬
‫צוגענומען פֿון זײ; זעכציק שטעט‪,‬‬ ‫איבערגעגעבן צו אונדז‪ ,‬און מיר האָבן‬
‫די גאַנצע געגנט פֿון אַרגוֹבֿ‪ ,‬דאָס‬ ‫געשלאָגן אים‪ ,‬און זײַנע זין‪ ,‬און זײַן‬
‫קיניגרײַך פֿון עוֹג אין בשָן‪.‬‬ ‫גאַנץ פֿאָלק‪.‬‬
‫‪ 5‬אַלע די דאָזיקע זײַנען געװען‬ ‫‪ 34‬און מיר האָבן אין יענער צײַט‬
‫באַפֿעסטיקטע שטעט מיט הױכע‬ ‫באַצװוּנגען זײַנע שטעט‪ ,‬און פֿאַרװיסט‬
‫מױערן‪ ,‬מיט טױערן און ריגלען‪ ,‬אַחוץ‬ ‫איטלעכע שטאָט‪ ,‬מענער און װײַבער‬
‫אָפֿענע שטעט זײער פֿיל‪.‬‬ ‫און קלײנע קינדער; מיר האָבן ניט‬
‫‪ 6‬און מיר האָבן זײ פֿאַרװיסט‪ ,‬אַזױ‬ ‫געלאָזט אַן איבערבלײַב‪.‬‬
‫װי מיר האָבן געטאָן צו סיחין דעם‬ ‫‪ 35‬נאָר די בהמות האָבן מיר גערױבט‬
‫מלך פֿון חשבון – פֿאַרװיסט איטלעכע‬ ‫פֿאַר זיך‪ ,‬און דעם זאַקרױב פֿון די‬
‫שטאָט‪ ,‬מענער‪ ,‬װײַבער‪ ,‬און קלײנע‬ ‫שטעט װאָס מיר האָבן באַצװוּנגען‪.‬‬
‫‪267‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪3:7—3:23‬‬
‫‪ 16‬און צו די ראובֿנים און צו די‬ ‫קינדער‪.‬‬

‫גָדים האָב איך געגעבן פֿון גִלעָד און‬ ‫‪ 7‬נאָר אַלע בהמות‪ ,‬און דעם‬
‫ביזן טאָל אַרנוֹן‪ ,‬דעם מיטן טאָל און‬ ‫זאַקרױב פֿון די שטעט‪ ,‬האָבן מיר‬
‫דעם ברעג‪ ,‬און ביזן טײַך י ַבוֹק‪ ,‬דעם‬ ‫גערױבט פֿאַר זיך‪.‬‬
‫געמאַרק פֿון די קינדער פֿון עַמוֹן;‬ ‫‪ 8‬און מיר האָבן אַװעקגענומען אין‬
‫‪ 17‬און דעם פּלױן מיטן י ַרדן און‬ ‫יענער צײַט דאָס לאַנד פֿון דער האַנט‬
‫דעם ברעג‪ ,‬פֿון ִכּנ ֶֶרת און ביז דעם ים‬ ‫פֿון די צװײ מלכים פֿון אֶמוֹרי װאָס‬
‫פֿון פּלױן‪ ,‬דעם י ַם‪ַ -‬ה ֶמלַח‪ ,‬אונטער די‬ ‫אױף דער זײַט י ַרדן‪ ,‬פֿון טאָל אַרנוֹן ביז‬
‫אַראָפּגאַנגען פֿון פּסגָה‪ ,‬צו מזרח‪.‬‬ ‫באַרג חֶרמוֹן –‬
‫‪ 18‬און איך האָב אײַך באַפֿױלן אין‬ ‫‪ 9‬די צידוֹנים רופֿן דעם חֶרמוֹן‪,‬‬
‫יהוה‬ ‫יענער צײַט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫שִׂריוֹן‪ ,‬און די אֶמוֹרים רופֿן אים שׂניר‬
‫גאָט האָט אײַך געגעבן‬ ‫אײַער‬ ‫–‬
‫דאָס דאָזיקע לאַנד עס צו אַרבן;‬ ‫‪ 10‬אַלע שטעט פֿון דעם פֿלאַכלאַנד‪,‬‬
‫זאָלט איר‪ ,‬אַלע העלדישע יונגען‪,‬‬ ‫און גאַנץ גִלעָד‪ ,‬און גאַנץ בשָן‪ ,‬ביז‬
‫אַריבערגײן געװאָפֿנט פֿאַרױס פֿאַר‬ ‫ֶדרעִי‪ ,‬שטעט פֿון עוֹגס‬ ‫סַלכָה און א ֶ‬
‫אײַערע ברידער‪ ,‬די קינדער פֿון‬ ‫קיניגרײַך אין בשָן‪.‬‬
‫ישׂראל‪.‬‬
‫‪ 19‬בלױז אײַערע װײַבער און‬ ‫‪ 11‬װאָרום נאָר עוֹג דער מלך פֿון‬
‫אײַערע קלײנע קינדער און אײַער פֿי‬ ‫בשָן איז געבליבן פֿון דעם רעשט פֿון‬
‫– איך װײס‪ ,‬אַז איר האָט פֿיל פֿי –‬ ‫די רפֿאים; אָט זײַן בעט‪ ,‬אַן אײַזערן‬
‫זאָלן בלײַבן אין אײַערע שטעט‪ ,‬װאָס‬ ‫בעט‪ ,‬איז דאָך אין ַרבה פֿון די קינדער‬
‫איך האָב אײַך געגעבן;‬ ‫פֿון עַמוֹן‪ .‬נײַן אײַלן איז איר לענג‪ ,‬און‬
‫פֿיר אײַלן איר ברײט‪ ,‬אױף דער אײל‬
‫‪ 20‬ביז װאַנען גאָט װעט באַרוען‬ ‫פֿון ַא מאַן‪.‬‬
‫אײַערע ברידער אַזױ װי אײַך‪ ,‬און זײ‬
‫אױך װעלן אַרבן דאָס לאַנד װאָס יהוה‬ ‫‪ 12‬און דאָס דאָזיקע לאַנד האָבן‬
‫אײַער גאָט גיט זײ אױף יענער זײַט‬ ‫מיר געאַרבט אין יענער צײַט‪ .‬פֿון‬
‫י ַרדן; דענצמאָל װעט איר זיך אומקערן‬ ‫עַרוֹעֵר װאָס בײַם טאָל אַרנוֹן‪ ,‬און ַא‬
‫איטלעכער צו זײַן אַרב‪ ,‬װאָס איך האָב‬ ‫העלפֿט פֿון דעם געבערג פֿון גִלעָד‪ ,‬מיט‬
‫אײַך געגעבן‪.‬‬ ‫אירע שטעט‪ ,‬האָב איך געגעבן צו די‬
‫‪ 21‬און יהוֹשוען האָב איך באַפֿױלן‬ ‫ראובֿנים און צו די גָדים‪.‬‬
‫אין יענער צײַט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬דײַנע‬ ‫‪ 13‬און דעם רעשט פֿון גִלעָד‪ ,‬און‬
‫אױגן האָבן געזען אַלץ װאָס יהוה‬ ‫גאַנץ בשָן‪ ,‬דאָס קיניגרײַך פֿון עוֹגן‪,‬‬
‫דײַן גאָט האָט געטאָן צו די דאָזיקע‬ ‫האָב איך געגעבן צום האַלבן שבֿט‬
‫צװײ מלכים; אַזױ װעט גאָט טאָן צו‬ ‫מנשה; די גאַנצע געגנט פֿון אַרגוֹ ֿב –‬
‫אַלע קיניגרײַכן װאָס דו גײסט אַהין‬ ‫יענער גאַנצער בשָן װערט גערופֿן דאָס‬
‫אַריבער‪.‬‬ ‫לאַנד פֿון די רפֿאים‪.‬‬
‫‪ 22‬איר זאָלט ניט מוֹרא האָבן פֿאַר‬ ‫‪ 14‬י ָאיר דער זון פֿון מנשה האָט‬
‫זײ‪ ,‬װאָרום יהוה אײַער גאָט איז דער‬ ‫גענומען די גאַנצע געגנט פֿון אַרגוֹ ֿב‬
‫װאָס האַלט מלחמה פֿאַר אײַך‪.‬‬ ‫ביז דעם געמאַרק פֿון דעם גשורי‪ ,‬און‬
‫דעם ַמ ֲעכָתי‪ ,‬און האָט זײ – בשָן –‬
‫גערופֿן אױף זײַן נאָמען חַווֹת‪-‬י ָאיר‪ ,‬װי‬
‫וָאֶ תְ חַ נָן‬ ‫ביז אױף הײַנטיקן טאָג‪.‬‬
‫‪ 23‬און איך האָב געבעטן צו גאָט אין‬ ‫‪ 15‬און צו מָכירן האָב איך געגעבן‬
‫יענער צײַט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫גִלעָד‪.‬‬
‫‪3:24—4:10‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪268‬‬
‫נאָך דעם בעַל פֿון פּעוֹר‪ ,‬האָט אים‬ ‫‪ 24‬גאָט דו האַר‪ ,‬דו האָסט אָנגעהױבן‬
‫יהוה דײַן גאָט פֿאַרטיליקט פֿון צװישן‬ ‫װײַזן דײַן קנעכט דײַן גרױסקײט און‬
‫דיר‪.‬‬ ‫דײַן שטאַרקע האַנט; װאָרום װער איז‬
‫‪ 4‬און איר‪ ,‬װאָס זײַט באַהעפֿט אָן‬ ‫דער גאָט אין הימל אָדער אױף דער‬
‫יהוה אײַער גאָט‪ ,‬לעבט הײַנט אַלע‪.‬‬ ‫ערד װאָס זאָל טאָן אַזױ װי דײַנע‬
‫‪ 5‬זע‪ ,‬איך האָב אײַך געלערנט חוקים‬ ‫טוּונגען און אַזױ װי דײַנע גבֿורות?‬
‫און געזעצן‪ ,‬אַזױ װי יהוה מײַן גאָט‬ ‫‪ 25‬לאָמיך אַריבערגײן‪ ,‬איך בעט‬
‫האָט מיר באַפֿױלן‪ ,‬אױף צו טאָן אַזױ‬ ‫דיך‪ ,‬און לאָמיך זען דאָס גוטע לאַנד‬
‫אין דעם לאַנד װאָס איר קומט אַהין‪,‬‬ ‫װאָס אױף יענער זײַט י ַרדן‪ ,‬דאָס‬
‫עס צו אַרבן‪.‬‬ ‫דאָזיקע שײנע געבערג‪ ,‬און דעם לבֿנוֹן‪.‬‬
‫‪ 6‬זאָלט איר זײ היטן און טאָן‪,‬‬ ‫‪ 26‬אָבער גאָט האָט געצערנט אױף‬
‫װאָרום דאָס איז אײַער קלוגשאַפֿט און‬ ‫מיר פֿון װעגן אײַך‪ ,‬און האָט ניט‬
‫אײַער פֿאַרשטאַנדיקײט אין די אױגן‬ ‫צוגעהערט צו מיר; און גאָט האָט צו‬
‫פֿון די אומות‪ ,‬װאָס אַז זײ װעלן‬ ‫מיר געזאָגט‪ :‬גענוג דיר! זאָלסט מער‬
‫הערן אַלע די דאָזיקע געזעצן‪ ,‬װעלן‬ ‫ניט רעדן צו מיר װעגן דער דאָזיקער‬
‫זײ זאָגן‪ :‬פֿאַר װאָר‪ַ ,‬א קלוגע און‬ ‫זאַך‪.‬‬
‫פֿאַרשטאַנדיקע אומה איז דאָס דאָזיקע‬ ‫‪ 27‬גײ אַרױף צום שפּיץ פּסגָה‪ ,‬און‬
‫גרױסע פֿאָלק‪.‬‬ ‫הײב אױף דײַנע אױגן צו מערבֿ‪ ,‬און צו‬
‫צפֿון‪ ,‬און צו דָ רום‪ ,‬און צו מזרח‪ ,‬און‬
‫‪ 7‬װאָרום װאָסער גרויס פֿאָלק איז‬ ‫קוק אָן מיט דײַנע אױגן‪ ,‬װאָרום װעסט‬
‫פֿאַראַן‪ ,‬װאָס האָט ַא גאָט נאָנט צו אים‬ ‫ניט אַריבערגײן דעם דאָזיקן י ַרדן‪.‬‬
‫אַזױ װי יהוה אונדזער גאָט‪ ,‬װען נאָר‬
‫מיר רופֿן צו אים?‬ ‫‪ 28‬און גיב איבער דײַן ַצ ָװאֶה‬
‫צו יהוֹשוען‪ ,‬און שטאַרק אים‪ ,‬און‬
‫‪ 8‬און װאָסער גרױס פֿאָלק איז‬ ‫פֿעסטיק אים‪ ,‬װאָרום ער װעט‬
‫פֿאַראַן‪ ,‬װאָס האָט חוקים און געזעצן‬ ‫אַריבערגײן פֿאַרױס פֿאַר דעם דאָזיקן‬
‫גערעכטע אַזױ װי די דאָזיקע גאַנצע‬ ‫פֿאָלק‪ ,‬און ער װעט זײ מאַכן אַרבן‬
‫תּוֹרה‪ ,‬װאָס איך לײג פֿאַר אײַך‬ ‫דאָס לאַנד װאָס דו װעסט זען‪.‬‬
‫הײַנטיקן טאָג?‬ ‫‪ 29‬און מיר זײַנען געבליבן אין טאָל‬
‫‪ 9‬נאָר ז ַײ דיר אָפּגעהיט און היט‬ ‫אַקעגן בית‪-‬פּעוֹר‪.‬‬
‫זײער דײַן זעל‪ ,‬זאָלסט ניט פֿאַרגעסן די‬
‫זאַכן װאָס דײַנע אױגן האָבן געזען‪ ,‬און‬
‫זײ זאָלן ניט אָפּגעטאָן װערן פֿון דײַן‬
‫האַרצן אַלע טעג פֿון דײַן לעבן‪ ,‬און‬
‫און אַצונד‪ ,‬ישׂראל‪ ,‬הער צו די‬
‫חוקים און די געזעצן װאָס איך‬
‫לערן דיך צו טאָן‪ ,‬כּדי איר זאָלט לעבן‪,‬‬
‫‪4‬‬
‫זאָלסט זײ מאַכן װיסן דײַנע קינדער‬ ‫און קומען און אַרבן דאָס לאַנד װאָס‬
‫און דײַנע קינדסקינדער;‬ ‫יהוה דער גאָט פֿון אײַערע עלטערן גיט‬
‫‪ 10‬דעם טאָג װאָס דו ביסט‬ ‫אײַך‪.‬‬
‫געשטאַנען פֿאַר יהוה דײַן גאָט אין‬ ‫‪ 2‬איר זאָלט ניט צולײגן צו דעם‬
‫חוֹרבֿ‪ ,‬װען גאָט האָט צו מיר געזאָגט‪:‬‬ ‫ֵ‬ ‫װאָרט װאָס איך געביט אײַך‪ ,‬און איר‬
‫זאַמל אײַן צו מיר דאָס פֿאָלק‪ ,‬און איך‬ ‫זאָלט ניט מינערן דערפֿון‪ ,‬כּדי צו היטן‬
‫װעל זײ לאָזן הערן מײַנע װערטער‪,‬‬ ‫די געבאָט פֿון יהוה אײַער גאָט‪ ,‬װאָס‬
‫כּדי זײ זאָלן לערנען מוֹרא צו האָבן‬ ‫איך געביט אײַך‪.‬‬
‫פֿאַר מיר אַלע טעג װאָס זײ לעבן אױף‬ ‫‪ 3‬אײַערע אױגן האָבן געזען װאָס‬
‫דער ערד‪ ,‬און אױך זײערע קינדער‬ ‫גאָט האָט געטאָן אין בעַל‪-‬פּעוֹר‪ ,‬אַז‬
‫זאָלן זײ לערנען‪.‬‬ ‫יעטװעדער מאַן װאָס איז געגאַנגען‬
‫‪269‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪4:11—4:27‬‬
‫‪ 20‬אָבער אײַך האָט גאָט גענומען‪,‬‬ ‫‪ 11‬און איר האָט גענענט‪ ,‬און האָט‬
‫און אײַך אַרױסגעצױגן פֿון דעם‬ ‫זיך געשטעלט אונטערן באַרג‪ ,‬און דער‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬אים‬
‫אײַזנשמעלצאױװן‪ ,‬פֿון מ ַ‬ ‫באַרג האָט געברענט מיט פֿײַער ביזן‬
‫צו זײַן פֿאַר אַן אַרבפֿאָלק‪ ,‬אַזױ װי‬ ‫האַרצן פֿון הימל‪ ,‬מיט פֿינצטערניש‪,‬‬
‫הײַנטיקן טאָג‪.‬‬ ‫װאָלקן‪ ,‬און נעבל‪.‬‬
‫‪ 21‬און גאָט האָט געצערנט אױף‬ ‫‪ 12‬און גאָט האָט צו אײַך גערעדט‬
‫מיר פֿון אײַערטװעגן‪ ,‬און ער האָט‬ ‫פֿון מיטן פֿײַער; ַא קָול פֿון װערטער‬
‫געשװאָרן אַז איך זאָל ניט אַריבערגײן‬ ‫האָט איר געהערט‪ ,‬אָבער ַא געשטאַלט‬
‫דעם י ַרדן‪ ,‬און ניט קומען אין דעם גוטן‬ ‫האָט איר ניט געזען; בלויז ַא קָול‪.‬‬
‫לאַנד װאָס יהוה דײַן גאָט גיט דיר פֿאַר‬ ‫‪ 13‬און ער האָט אײַך אָנגעזאָגט זײַן‬
‫ַא נחלה‪.‬‬ ‫בונד װאָס ער האָט אײַך באַפֿױלן צו‬
‫‪ 22‬װאָרום איך שטאַרב אין דעם היגן‬ ‫טאָן – די צען געבאָט; און ער האָט זײ‬
‫לאַנד; איך גײ ניט אַריבער דעם י ַרדן‪,‬‬ ‫אױפֿגעשריבן אױף צװײ שטײנערנע‬
‫אָבער איר װעט אַריבערגײן‪ ,‬און װעט‬ ‫לוחות‪.‬‬
‫אַרבן דאָס דאָזיקע גוטע לאַנד‪.‬‬ ‫‪ 14‬און מיר האָט גאָט באַפֿױלן אין‬
‫‪ 23‬היט אײַך‪ ,‬איר זאָלט ניט‬ ‫יענער צײַט אײַך צו לערנען חוקים און‬
‫פֿאַרגעסן דעם בונד פֿון יהוה אײַער‬ ‫געזעצן‪ ,‬כּדי איר זאָלט זײ טאָן אין דעם‬
‫גאָט‪ ,‬װאָס ער האָט געשלאָסן מיט‬ ‫לאַנד װאָס איר גײט אַריבער אַהין‪ ,‬עס‬
‫אײַך‪ ,‬און אײַך מאַכן ַא געשניץ‪ ,‬די‬ ‫צו אַרבן‪.‬‬
‫געשטאַלט פֿון װאָס עס איז‪ ,‬װאָס‬ ‫‪ 15‬דרום זאָלט איר זײער היטן אײַער‬
‫יהוה דײַן גאָט האָט דיר פֿאַרװערטץ‪.‬‬ ‫זעל – װאָרום איר האָט ניט געזען קײן‬
‫‪ 24‬װאָרום יהוה דײַן גאָט איז ַא‬ ‫געשטאַלט אין דעם טאָג װאָס גאָט‬
‫פֿײַער װאָס פֿאַרצערט‪ַ ,‬א צערנדיקער‬ ‫חוֹר ֿב פֿון‬
‫האָט גערעדט צו אײַך אין ֵ‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫מיטן פֿײַער –‬
‫‪ 25‬אַז דו װעסט געבערן קינדער‬ ‫‪ 16‬אַז איר זאָלט ניט פֿאַרדאָרבן‬
‫און קינדסקינדער‪ ,‬און איר װעט זיך‬ ‫װערן און אײַך מאַכן ַא געשניץ‪,‬‬
‫עלטערן אין לאַנד‪ ,‬און איר װעט‬ ‫די גלײַכעניש פֿון ַא שום בילד‪ ,‬די‬
‫פֿאַרדאָרבן װערן‪ ,‬און װעט מאַכן ַא‬ ‫געשטאַלט פֿון ַא זָכר אָדער ַא נקבֿה‪,‬‬
‫געשניץ‪ַ ,‬א געשטאַלט פֿון װאָס עס איז‪,‬‬ ‫‪ 17‬די געשטאַלט פֿון ַא שום בהמה‬
‫און איר װעט טאָן װאָס איז שלעכט אין‬ ‫װאָס אױף דער ערד‪ ,‬די געשטאַלט פֿון‬
‫די אױגן פֿון יהוה דײַן גאָט‪ ,‬אים צו‬ ‫ַא שום געפֿליגלטן פֿױגל װאָס פֿליט אין‬
‫דערצערענען‪,‬‬ ‫הימל‪,‬‬
‫‪ 26‬מאַך איך הײַנט הימל און ערד‬ ‫‪ 18‬די געשטאַלט פֿון װאָס נאָר עס‬
‫עדות קעגן אײַך‪ ,‬אַז אונטערגײן‬ ‫קריכט אױף דער ערד‪ ,‬די געשטאַלט‬
‫װעט איר גיך אונטערגײן פֿון דעם‬ ‫פֿון ַא שום פֿיש װאָס אין װאַסער‬
‫לאַנד װאָס איר גײט אַריבער דעם‬ ‫אונטער דער ערד‪.‬‬
‫י ַרדן אַהין‪ ,‬עס צו אַרבן; איר װעט‬ ‫‪ 19‬און אַז דו װעסט אױפֿהײבן דײַנע‬
‫ניט ַמאֲריך‪-‬י ָמים זײַן דרינען‪ ,‬נײַערט‬ ‫אױגן צום הימל‪ ,‬און זען די זון און די‬
‫פֿאַרטיליקט װעט איר פֿאַרטיליקט‬ ‫לבֿנה און די שטערן‪ ,‬דעם גאַנצן חיל‬
‫װערן‪.‬‬ ‫פֿון הימל‪ ,‬זאָלסטו ניט אַראָפּגעפֿירט‬
‫‪ 27‬און גאָט װעט אײַך צעשפּרײטן‬ ‫װערן‪ ,‬און זיך בוקן צו זײ‪ ,‬און דינען‬
‫צװישן די אומות‪ ,‬און איר װעט בלײַבן‬ ‫זײ‪ ,‬װאָס יהוה דײַן גאָט האָט זײ‬
‫געצײלטע מענטשן צװישן די פֿעלקער‪,‬‬ ‫צוגעטײלט צו אַלע פֿעלקער אונטערן‬
‫װאָס גאָט װעט אײַך אַהין אַװעקפֿירן‪.‬‬ ‫גאַנצן הימל‪.‬‬
‫‪4:28—4:44‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪270‬‬
‫‪ 35‬דיר איז עס באַװיזן געװאָרן‪ ,‬כּדי‬ ‫‪ 28‬און איר װעט דאָרטן דינען געטער‬
‫זאָלסט װיסן אַז יהוה‪ ,‬ער איז גאָט;‬ ‫געמאַכט פֿון ַא מענטשנס הענט‪ ,‬האָלץ‬
‫מער חוץ אים איז ניטאָ‪.‬‬ ‫און שטײן‪ ,‬װאָס ניט זײ זעען‪ ,‬און ניט‬
‫‪ 36‬פֿוּן הימל האָט ער דיך געלאָזט‬ ‫זײ הערן‪ ,‬און ניט זײ עסן‪ ,‬און ניט זײ‬
‫הערן זײַן קָול‪ ,‬כּדי דיך צוּ לערנען‪ ,‬אוּן‬ ‫שמעקן‪.‬‬
‫אױף דער ערד האָט ער דיר בּאַװיזן‬ ‫‪ 29‬און איר װעט זוכן פֿון דאָרטן‬
‫זײַן גרױס פֿײַער‪ ,‬אוּן זײַנע װערטער‬ ‫יהוה אײַער גאָט; און װעסט אים‬
‫האָסטו געהערט פֿוּן מיטן פֿײַער‪.‬‬ ‫געפֿינען‪ ,‬אַז דו װעסט אים זוכן מיט‬
‫‪ 37‬און דערפֿאַר װאָס ער האָט‬ ‫דײַן גאַנצן האַרצן‪ ,‬און מיט דײַן‬
‫ליב געהאַט דײַנע עלטערן‪ ,‬האָט ער‬ ‫גאַנצער זעל‪.‬‬
‫אױסדערװײלט זײער זאָמען נאָך זײ‪,‬‬ ‫‪ 30‬אַז דיך װעט צודריקן‪ ,‬און דיך‬
‫און האָט דיך אַרױסגעצױגן מיט זײַן‬ ‫װעלן טרעפֿן אַלע די דאָזיקע זאַכן‪ ,‬אין‬
‫אָנגעזיכט‪ ,‬מיט זײַן גרױס שטאַרקײט‪,‬‬ ‫סָוף פֿון די טעג‪ ,‬װעסטו זיך אומקערן‬
‫פֿון מ ַ‬ ‫צו יהוה דײַן גאָט‪ ,‬און װעסט צוהערן‬
‫‪ 38‬צו פֿאַרטרײַבן פֿון פֿאַר דיר‬ ‫צו זײַן קָול‪.‬‬
‫פֿעלקער גרעסער און מאַכטיקער פֿון‬ ‫‪ 31‬װאָרום יהוה דײַן גאָט איז ַא‬
‫דיר‪ ,‬דיך צו ברענגען כּדי דיר צו געבן‬ ‫דערבאַרימדיקער גאָט; ער װעט דיך‬
‫זײער לאַנד פֿאַר ַא נחלה‪ ,‬אַזױ װי‬ ‫ניט פֿאַרלאָזן און דיך ניט אומברענגען‪,‬‬
‫הײַנטיקן טאָג‪.‬‬ ‫און ער װעט ניט פֿאַרגעסן דעם בונד‬
‫‪ 39‬און זאָלסט װיסן הײַנט‪ ,‬און‬ ‫מיט דײַנע עלטערן‪ ,‬װאָס ער האָט זײ‬
‫אַרײַננעמען אין דײַן האַרצן‪ ,‬אַז יהוה‪,‬‬ ‫געשװאָרן‪.‬‬
‫ער איז גאָט אין הימל אױבן‪ ,‬און אױף‬ ‫‪ 32‬װאָרום פֿרעג אַקאָרשט נאָך אױף‬
‫דער ערד אונטן; מער איז ניטאָ‪.‬‬ ‫די פֿריערדיקע טעג װאָס זײַנען געװען‬
‫‪ 40‬און זאָלסט היטן זײַנע געזעצן און‬ ‫פֿאַר דיר‪ ,‬פֿון זינט דעם טאָג װאָס‬
‫זײַנע געבאָט‪ ,‬װאָס איך געביט דיר‬ ‫גאָט האָט באַשאַפֿן ַא מענטשן אױף‬
‫הײַנט‪ ,‬כּדי עס זאָל גוט זײַן דיר און‬ ‫דער ערד‪ ,‬און פֿון עק הימל ביז עק‬
‫דײַנע קינדער נאָך דיר‪ ,‬און כּדי זאָלסט‬ ‫הימל‪ ,‬אױב עס איז װען געשען אַזױ‬
‫ַמאֲריך‪-‬י ָמים זײַן אױף דער ערד װאָס‬ ‫װי די דאָזיקע גרױסע זאַך‪ ,‬אָדער אױב‬
‫יהוה דײַן גאָט גיט דיר‪ ,‬שטענדיק‪.‬‬ ‫אַזױ‪-‬װאָס איז געהערט געװאָרן;‬
‫‪ 41‬דענצמאָל האָט משה אָפּגעשײדט‬ ‫‪ 33‬אױב ַא פֿאָלק האָט געהערט דעם‬
‫דר ַײ שטעט אױף יענער זײַט י ַרדן צו‬ ‫קָול פֿון גאָט רעדן פֿון מיטן פֿײַער‪,‬‬
‫זונאױפֿגאַנג‪,‬‬ ‫אַזױ װי דו האָסט געהערט און איז‬
‫‪ 42‬אױף צו אַנטלױפֿן אַהין‪ ,‬פֿאַר דעם‬ ‫געבליבן לעבן;‬
‫טױטשלעגער װאָס הרגעט זײַן חבֿר אָן‬ ‫גאָט האָט‬ ‫‪ 34‬אָדער אױב ַא‬
‫ַא כּיװן‪ ,‬און ער איז אים ניט געװען ַא‬ ‫געפּרוּװט אַרױסנעמען פֿאַר זיך ַא‬
‫שׂוֹנא פֿון נעכטן‪-‬אײערנעכטן; אַז װען‬ ‫פֿאָלק פֿון צװישן אַן אַנדער פֿאָלק‪,‬‬
‫ער װעט אַנטלױפֿן אין אײנער פֿון די‬ ‫מיט פּרוװוּנגען‪ ,‬מיט צײכנס‪ ,‬און‬
‫דאָזיקע שטעט‪ ,‬זאָל ער בלײַבן לעבן‪:‬‬ ‫מיט װוּנדער‪ ,‬און מיט מלחמה‪ ,‬און‬
‫‪ 43‬בצֶר אין מדבר‪ ,‬אין דעם‬ ‫מיט ַא שטאַרקער האַנט‪ ,‬און מיט‬
‫פֿלאַכלאַנד‪ ,‬פֿאַר די ראובֿנים‪ ,‬און‬ ‫אַן אױסגעשטרעקטן אָרעם‪ ,‬און מיט‬
‫ראָמוֹת אין גִלעָד‪ ,‬פֿאַר די גָדים‪ ,‬און‬ ‫גרױסע שרעקן‪ ,‬אַזױ װי אַלץ װאָס‬
‫גוֹלָן אין בשָן‪ ,‬פֿאַר די מנַשים‪.‬‬ ‫יהוה אײַער גאָט האָט געטאָן פֿון‬
‫‪ 44‬און דאָס איז די תּוֹרה װאָס משה‬ ‫ִצרי ִם פֿאַר דײַנע‬
‫אײַערטװעגן אין מ ַ‬
‫האָט געלײגט פֿאַר די קינדער פֿון‬ ‫אױגן‪.‬‬
‫‪271‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪4:45—5:15‬‬
‫זאָגן‪:‬‬ ‫ישׂראל; דאָס זײַנען די אָנזאָגן און די‬

‫‪ 6‬איך בין יהוה דײַן גאָט‪ ,‬װאָס האָב‬ ‫חוקים און די געזעצן װאָס משה האָט‬
‫דיך אַרױסגעצױגן פֿון לאַנד מ ַ‬ ‫גערעדט צו די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫פֿון דעם הױז פֿון קנעכטשאַפֿט‪.‬‬ ‫‪ 45‬װען זײ זײַנען אַרױסגעגאַנגען פֿון‬
‫‪ 7‬זאָלסט ניט האָבן אַנדערע געטער‬ ‫ִצרי ִם;‬
‫מ ַ‬
‫פֿאַר מײַן פּנים‪.‬‬ ‫‪ 46‬אױף יענער זײַט י ַרדן‪ ,‬אין טאָל‬
‫‪ 8‬זאָלסט דיר ניט מאַכן ַא געשניץ‪,‬‬ ‫אַקעגן בית‪-‬פּעוֹר‪ ,‬אין לאַנד פֿון סיחון‬
‫ַא שום געשטאַלט‪ ,‬פֿון װאָס אין הימל‬ ‫דעם מלך פֿון אֶמוֹרי‪ ,‬װאָס איז געזעסן‬
‫אױבן‪ ,‬אָדער װאָס אױף דער ערד‬ ‫אין חשבון‪ ,‬דעם װאָס משה און די‬
‫אונטן‪ ,‬אָדער װאָס אין װאַסער אונטער‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל האָבן געשלאָגן‪,‬‬
‫דער ערד‪.‬‬ ‫װען זײ זײַנען אַרױסגעגאַנגען פֿון‬
‫‪ 9‬זאָלסט זיך ניט בוקן צו זײ‪ ,‬און‬ ‫ִצרי ִם;‬
‫מ ַ‬
‫זאָלסט זײ ניט דינען‪ ,‬װאָרום איך יהוה‬ ‫‪ 47‬און זײ האָבן געאַרבט זײַן לאַנד‪,‬‬
‫דײַן גאָט בין ַא צערנדיקער גאָט‪ ,‬װאָס‬ ‫און דאָס לאַנד פֿון עוֹג דעם מלך פֿון‬
‫רעכן זיך פֿאַר דער זינד פֿון די פֿאָטערס‬ ‫בשָן – די צװײ מלכים פֿון אֶמוֹרי װאָס‬
‫מיט די קינדער‪ ,‬און מיטן דריטן און‬ ‫אױף יענער זײַט י ַרדן צו זונאױפֿגאַנג;‬
‫מיטן פֿירטן דָ ור פֿון די װאָס האָבן מיך‬ ‫‪ 48‬פֿון עַרוֹעֵר װאָס בײַם ברעג טאָל‬
‫פֿײַנט‪,‬‬ ‫אַרנוֹן‪ ,‬און ביזן באַרג שׂיאוֹן – דאָס איז‬
‫‪ 10‬און טו חסד מיטן טױזנטסטן גליד‬ ‫חֶרמוֹן –‬
‫פֿון די װאָס האָבן מיך ליב‪ ,‬און פֿון די‬ ‫‪ 49‬און דעם גאַנצן פּלױן פֿון יענער‬
‫װאָס היטן מײַנע געבאָט‪.‬‬ ‫זײַט י ַרדן צו מזרח‪ ,‬און ביז דעם ים‬
‫‪ 11‬זאָלסט ניט אַרױפֿברענגען דעם‬ ‫פֿון פּלױן‪ ,‬אונטער די אַראָפּגאַנגען פֿון‬
‫נאָמען פֿון יהוה דײַן גאָט צום פֿאַלשן‪,‬‬ ‫פּסגָה‪.‬‬
‫װאָרום יהוה שענקט ניט דעם װאָס‬
‫ברענגט אַרױף זײַן נאָמען צום פֿאַלשן‪.‬‬
‫‪ 12‬היט דעם טאָג פֿון שבת אים צו‬
‫האַלטן הײליק‪ ,‬אַזױ װי יהוה דײַן גאָט‬
‫און משה האָט צונױפֿגערופֿן גאַנץ‬
‫ישׂראל‪ ,‬און האָט צו זײ געזאָגט‪:‬‬
‫הער‪ ,‬ישׂראל‪ ,‬די חוקים און די געזעצן‬
‫‪5‬‬
‫האָט דיר באַפֿױלן‪.‬‬ ‫װאָס איך רעד הײַנט אין דײַנע אױערן‪,‬‬
‫‪ 13‬זעקס טעג זאָלסטו אַרבעטן‪ ,‬און‬ ‫און איר זאָלט זײ לערנען‪ ,‬און היטן זײ‬
‫טאָן אַלע דײַנע מלאָכות;‬ ‫צו טאָן‪.‬‬
‫‪ 14‬אָבער דער זיבעטער טאָג איז‬ ‫‪ 2‬יהוה אונדזער גאָט האָט געשלאָסן‬
‫שבת צו יהוה דײַן גאָט‪ ,‬זאָלסטו ניט‬ ‫חוֹרבֿ‪.‬‬
‫ַא בונד מיט אונדז אין ֵ‬
‫טאָן קײן מלאָכה‪ ,‬דו‪ ,‬און דײַן זון‪ ,‬און‬ ‫‪ 3‬ניט מיט אונדזערע עלטערן האָט‬
‫דײַן טאָכטער‪ ,‬און דײַן קנעכט‪ ,‬און‬ ‫גאָט געשלאָסן דעם דאָזיקן בונד‪,‬‬
‫דײַן דינסט‪ ,‬און דײַן אָקס‪ ,‬און דײַן‬ ‫נײַערט מיט אונדז‪ ,‬מיר‪ ,‬אָט די װאָס‬
‫אײזל‪ ,‬און אַלע דײַנע בהמות‪ ,‬און דער‬ ‫זײַנען ד ָא הײַנט אַלע לעבעדיקע‪.‬‬
‫פֿרעמדער װאָס אין דײַנע טױערן; כּדי‬ ‫‪ 4‬פּנים אֶל פּנים האָט גאָט גערעדט‬
‫דײַן קנעכט און דײַן דינסט זאָלן רוען‬ ‫מיט אײַך אױפֿן באַרג‪ ,‬פֿון מיטן פֿײַער‪.‬‬
‫אַזױ װי דו‪.‬‬ ‫‪ 5‬איך בין געשטאַנען צװישן גאָט‬
‫‪ 15‬און זאָלסט געדענקען אַז ַא קנעכט‬ ‫און צװישן אײַך אין יענער שעה‪,‬‬
‫ביסטו געװען אין לאַנד מ ַ‬ ‫אײַך איבערצוגעבן דאָס װאָרט פֿון‬
‫יהוה דײַן גאָט האָט דיך אַרױסגעצױגן‬ ‫גאָט; – װאָרום איר האָט מוֹרא‬
‫פֿון דאָרטן מיט ַא שטאַרקער האַנט און‬ ‫געהאַט פֿאַרן פֿײַער‪ ,‬און איר זײַט ניט‬
‫מיט אַן אױסגעשטרעקטן אָרעם; דרום‬ ‫אַרױפֿגעגאַנגען אױפֿן באַרג – אַזױ צו‬
‫‪5:16—:6‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪272‬‬
‫שטאַרבן‪.‬‬ ‫האָט יהוה דײַן גאָט דיר באַפֿױלן צו‬

‫‪ 23‬װאָרום װאָסער גאָר באַשעפֿעניש‬ ‫מאַכן דעם טאָג פֿון שבת‪.‬‬
‫איז דאָ‪ ,‬װאָס האָט געהערט דעם קָול‬ ‫‪ 16‬האַלט אין כּבֿוד דײַן פֿאָטער און‬
‫פֿון לעבעדיקן גאָט רעדן פֿון מיטן‬ ‫דײַן מוטער‪ ,‬אַזױ װי יהוה דײַן גאָט‬
‫פֿײַער‪ ,‬אַזױ װי מיר‪ ,‬און איז געבליבן‬ ‫האָט דיר באַפֿױלן‪ ,‬כּדי דײַנע טעג זאָלן‬
‫לעבן?‬ ‫זיך לענגערן‪ ,‬און כּדי דיר זאָל גוט זײַן‪,‬‬
‫‪ 24‬גענען דו‪ ,‬און הער אַלץ װאָס‬ ‫אױף דער ערד װאָס יהוה דײַן גאָט גיט‬
‫יהוה אונדזער גאָט װעט זאָגן‪ ,‬און דו‬ ‫דיר‪.‬‬
‫װעסט רעדן צו אונדז אַלץ װאָס יהוה‬ ‫‪ 17‬זאָלסט ניט הרגען‪ .‬און זאָלסט‬
‫אונדזער גאָט װעט רעדן צו דיר‪ ,‬און‬ ‫ניט מזנה זײַן‪ .‬און זאָלסט ניט גנבֿען‪.‬‬
‫מיר װעלן הערן און טאָן‪.‬‬ ‫און זאָלסט ניט זאָגן אױף דײַן חבֿר‬
‫‪ 25‬און גאָט האָט צוגעהערט דעם‬ ‫פֿאַלשע עדות‪.‬‬
‫קָול פֿון אײַערע װערטער‪ ,‬װען איר‬ ‫‪ 18‬און זאָלסט ניט גלוסטן דײַן חבֿרס‬
‫האָט גערעדט צו מיר‪ ,‬און גאָט האָט צו‬ ‫װײַב‪ ,‬און זאָלסט ניט באַגערן דײַן‬
‫מיר געזאָגט‪ :‬איך האָב צוגעהערט דעם‬ ‫חבֿרס הױז‪ ,‬זײַן פֿעלד‪ ,‬אָדער זײַן‬
‫קָול פֿון די װערטער פֿון דעם דאָזיקן‬ ‫קנעכט‪ ,‬אָדער זײַן דינסט‪ ,‬זײַן אָקס‪,‬‬
‫פֿאָלק‪ ,‬װאָס זײ האָבן צו דיר גערעדט;‬ ‫אָדער זײַן אײזל‪ ,‬אָדער װאָס נאָר עס‬
‫‪ 26‬גוט איז אַלץ װאָס זײ האָבן‬ ‫איז דײַן חבֿרס‪.‬‬
‫גערעדט‪ .‬הלװאַי זאָל ב ַײ זײ זײַן דאָס‬ ‫‪ 19‬די דאָזיקע װערטער האָט‬
‫דאָזיקע האַרץ זײערס אַלע טעג‪ ,‬מוֹרא‬ ‫גאָט גערעדט צו אײַער גאַנצער‬
‫צו האָבן פֿאַר מיר‪ ,‬און צו היטן אַלע‬ ‫אײַנזאַמלונג אױפֿן באַרג‪ ,‬פֿון מיטן‬
‫מײַנע געבאָט‪ ,‬כּדי עס זאָל גוט זײַן זײ‬ ‫פֿײַער‪ ,‬װאָלקן‪ ,‬און נעבל‪ ,‬אױף ַא‬
‫און זײערע קינדער אױף אײביק‪.‬‬ ‫הױכן קָול – און ניט מער; און ער‬
‫‪ 27‬גײ זאָג צו זײ‪ :‬קערט אײַך אום צו‬ ‫האָט זײ אױפֿגעשריבן אױף צװײ‬
‫אײַערע געצעלטן‪.‬‬ ‫שטײנערנע לוחות‪ ,‬און האָט זײ מיר‬
‫‪ 28‬און דו שטײ ד ָא מיט מיר‪ ,‬און איך‬ ‫געגעבן‪.‬‬
‫װעל דיר זאָגן אַלדאָס געבאָט און די‬ ‫‪ 20‬און עס איז געװען‪ ,‬װי איר‬
‫חוקים און די געזעצן װאָס דו זאָלסט‬ ‫האָט געהערט דעם קָול פֿון מיטן דער‬
‫זײ לערנען‪ ,‬אַז זײ זאָלן טאָן אין דעם‬ ‫פֿינצטערניש‪ ,‬און דער באַרג האָט‬
‫לאַנד װאָס איך גיב זײ‪ ,‬עס צו אַרבן‪.‬‬ ‫געברענט אין פֿײַער‪ ,‬אַזױ האָט איר‬
‫‪ 29‬און איר זאָלט היטן צו טאָן אַזױ‬ ‫גענענט צו מיר‪ ,‬אַלע הױפּטלײַט פֿון‬
‫װי יהוה אײַער גאָט האָט אײַך‬ ‫אײַערע שבֿטים‪ ,‬און אײַערע עלטסטע‪,‬‬
‫באַפֿױלן‪ ,‬איר זאָלט אײַך ניט אָפּקערן‬ ‫‪ 21‬און איר האָט צו מיר געזאָגט‪ :‬זע‪,‬‬
‫רעכטס אָדער לינקס‪.‬‬ ‫יהוה אונדזער גאָט האָט אונדז באַװיזן‬
‫‪ 30‬אױף אַלדעם װעג װאָס יהוה‬ ‫זײַן פּראַכט און זײַן גרױסקײט‪ ,‬און‬
‫אײַער גאָט האָט אײַך באַפֿױלן‪ ,‬זאָלט‬ ‫מיר האָבן געהערט זײַן קָול פֿון מיטן‬
‫איר גײן‪ ,‬כּדי איר זאָלט לעבן‪ ,‬און‬ ‫פֿײַער‪ .‬הײַנטיקן טאָג האָבן מיר געזען‪,‬‬
‫אײַך זאָל גוט זײַן‪ ,‬און איר זאָלט‬ ‫װי גאָט רעדט מיט ַא מענטשן און ער‬
‫ַמאֲריך‪-‬י ָמים זײַן אין דעם לאַנד װאָס‬ ‫בלײַבט לעבן‪.‬‬
‫איר װעט אַרבן‪.‬‬ ‫‪ 22‬און אַצונד‪ ,‬נאָך װאָס זאָלן מיר‬
‫און דאָס איז דאָס געבאָט‪ ,‬די‬ ‫װאָרום דאָס דאָזיקע‬ ‫שטאַרבן?‬
‫חוקים‪ ,‬און די געזעצן‪ ,‬װאָס יהוה‬
‫אײַער גאָט האָט באַפֿױלן אײַך צו‬
‫‪6‬‬ ‫גרױסע פֿײַער װעט אונדז פֿאַרצערן;‬
‫אױב מיר הערן נאָך װײַטער דעם קָול‬
‫לערנען‪ ,‬אױף צו טאָן אין דעם לאַנד‬ ‫פֿון יהוה אונדזער גאָט‪ ,‬װעלן מיר‬
‫‪273‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪6:2—6:21‬‬
‫ברונעמער‪,‬‬ ‫אױסגעהאַקטע‬ ‫און‬ ‫װאָס איר גײט אַריבער אַהין‪ ,‬עס צו‬
‫װאָס דו האָסט ניט אױסגעהאַקט‪,‬‬ ‫אַרבן;‬
‫װײַנגערטנער און אײלבערטגערטנער‪,‬‬ ‫‪ 2‬כּדי זאָלסט מוֹרא האָבן פֿאַר יהוה‬
‫װאָס דו האָסט ניט געפֿלאַנצט‪ ,‬און דו‬ ‫דײַן גאָט‪ ,‬צו היטן אַלע זײַנע געזעצן‬
‫װעסט עסן און זאַט זײַן‪,‬‬ ‫און זײַנע געבאָט װאָס איך געביט דיר‪,‬‬
‫‪ 12‬היט דיך‪ ,‬זאָלסט ניט פֿאַרגעסן‬ ‫דו‪ ,‬און דײַן זון‪ ,‬און דײַן זונס זון‪ ,‬אַלע‬
‫אָן יהוה‪ ,‬װאָס האָט דיך אַרױסגעצױגן‬ ‫טעג פֿון דײַן לעבן‪ ,‬און כּדי דײַנע טעג‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬פֿון דעם הױז פֿון‬
‫פֿון לאַנד מ ַ‬ ‫זאָלן זיך לענגערן‪.‬‬
‫קנעכטשאַפֿט‪.‬‬ ‫‪ 3‬און זאָלסט הערן‪ ,‬ישׂראל‪ ,‬און‬
‫‪ 13‬פֿאַר יהוה דײַן גאָט זאָלסטו‬ ‫היטן צו טאָן‪ ,‬כּדי דיר זאָל גוט זײַן‪ ,‬און‬
‫מוֹרא האָבן‪ ,‬און אים זאָלסטו דינען‪,‬‬ ‫כּדי איר זאָלט אײַך מערן זײער‪ ,‬אַזױ‬
‫און ב ַײ זײַן נאָמען זאָלסטו שװערן‪.‬‬ ‫װי יהוה דער גאָט פֿון דײַנע עלטערן‬
‫‪ 14‬איר זאָלט ניט גײן נאָך פֿרעמדע‬ ‫האָט דיר צוגעזאָגט – ַא לאַנד װאָס‬
‫געטער‪ ,‬פֿון די געטער פֿון די פֿעלקער‬ ‫פֿליסט מיט מילך און האָניק‪.‬‬
‫װאָס אַרום אײַך;‬ ‫יהוה אונדזער‬ ‫‪ 4‬הער‪ ,‬ישׂראל‪:‬‬
‫‪ 15‬װאָרום ַא צערנדיקער גאָט איז‬ ‫גאָט‪ ,‬יהוה איז אײנער‪.‬‬
‫יהוה דײַן גאָט צװישן דיר; טאָמער‬ ‫‪ 5‬און זאָלסט ליב האָבן יהוה דײַן‬
‫װעט גרימען דער צאָרן פֿון יהוה‬ ‫גאָט מיט דײַן גאַנצן האַרצן‪ ,‬און מיט‬
‫דײַן גאָט אױף דיר‪ ,‬און ער װעט דיך‬ ‫דײַן גאַנצער זעל‪ ,‬און מיט דײַן גאַנצן‬
‫פֿאַרטיליקן פֿון דעם געזיכט פֿון דער‬ ‫כּוֹח‪.‬‬
‫ערד‪.‬‬ ‫‪ 6‬און די דאָזיקע װערטער װאָס איך‬
‫‪ 16‬איר זאָלט ניט פּרוּװן יהוה אײַער‬ ‫באַפֿעל דיר הײַנט‪ ,‬זאָלן זײַן אין דײַן‬
‫גאָט‪ ,‬אַזױ װי איר האָט אים געפּרוּװט‬ ‫האַרצן;‬
‫אין ַמסָה‪.‬‬ ‫‪ 7‬און זאָלסט זײ אײַנשאַרפֿן דײַנע‬
‫‪ 17‬היטן זאָלט איר היטן די געבאָט‬ ‫קינדער‪ ,‬און זאָלסט רעדן פֿון זײ װען‬
‫פֿון יהוה אײַער גאָט‪ ,‬און זײַנע אָנזאָגן‬ ‫דו זיצסט אין דײַן הױז‪ ,‬און װען דו‬
‫און זײַנע געזעצן‪ ,‬װאָס ער האָט דיר‬ ‫גײסט אין װעג‪ ,‬און װען דו לײגסט זיך‪,‬‬
‫באַפֿױלן‪.‬‬ ‫און װען דו שטײסט אױף‪.‬‬
‫‪ 18‬און זאָלסט טאָן װאָס איז‬ ‫‪ 8‬און זאָלסט זײ אָנבינדן פֿאַר ַא‬
‫רעכטפֿאַרטיק און גוט אין די אױגן פֿון‬ ‫צײכן אױף דײַן האַנט‪ ,‬און זײ זאָלן‬
‫גאָט‪ ,‬כּדי דיר זאָל גוט זײַן‪ ,‬און זאָלסט‬ ‫זײַן פֿאַר ַא שטערנבאַנד צװישן דײַנע‬
‫קומען און אַרבן דאָס גוטע לאַנד װאָס‬ ‫אױגן‪.‬‬
‫גאָט האָט צוגעשװאָרן דײַנע עלטערן‪,‬‬ ‫‪ 9‬און זאָלסט זײ אױפֿשרײַבן אױף די‬
‫‪ 19‬אַרױסשטױסנדיק אַלע דײַנע‬ ‫בײַשטידלעך פֿון דײַן הױז‪ ,‬און אױף‬
‫פֿײַנט פֿון פֿאַר דיר‪ ,‬אַזױ װי גאָט האָט‬ ‫דײַנע טױערן‪.‬‬
‫גערעדט‪.‬‬ ‫‪ 10‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז יהוה דײַן‬
‫‪ 20‬אַז דײַן זון װעט דיך שפּעטער‬ ‫גאָט װעט דיך ברענגען אין דעם לאַנד‬
‫אַהין פֿרעגן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬װאָס‬ ‫װאָס ער האָט געשװאָרן צו דײַנע‬
‫זײַנען דאָס פֿאַר אָנזאָגן און חוקים און‬ ‫עלטערן‪ ,‬צו אַבֿרהמען‪ ,‬צו יצחקן‪ ,‬און‬
‫געזעצן‪ ,‬װאָס יהוה אונדזער גאָט האָט‬ ‫צו יעקבֿן‪ ,‬דיר צו געבן – גרױסע‬
‫אײַך באַפֿױלן?‬ ‫און שײנע שטעט‪ ,‬װאָס דו האָסט ניט‬
‫‪ 21‬זאָלסטו זאָגן צו דײַן זון‪:‬‬ ‫געבױט‪,‬‬
‫קנעכט זײַנען מיר געװען ב ַײ פּרעהן‬ ‫‪ 11‬און הײַזער פֿול מיט כּל‪-‬טובֿ‪,‬‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬און גאָט האָט אונדז‬ ‫אין מ ַ‬ ‫װאָס דו האָסט ניט אָנגעפֿילט‪,‬‬
‫‪6:22—7:12‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪274‬‬
‫‪ 5‬נײַערט אַזױ זאָלט איר טאָן צו‬ ‫ִצרי ִם מיט ַא‬‫אַרױסגעצױגן פֿון מ ַ‬
‫זײ‪ :‬זײערע מזבחות זאָלט איר‬ ‫שטאַרקער האַנט‪.‬‬
‫אײַנװאַרפֿן‪ ,‬און זײערע זײַלשטײנער‬ ‫‪ 22‬און גאָט האָט געטאָן צײכנס און‬
‫זאָלט איר צעברעכן‪ ,‬און זײערע‬ ‫ִצרי ִם‪,‬‬
‫גרױסע און בײזע װוּנדער אין מ ַ‬
‫געצנבײמער זאָלט איר אָפּהאַקן‪ ,‬און‬ ‫אױף פּרעהן און אױף זײַן גאַנצן הױז‪,‬‬
‫זײערע געשניצטע בילדער זאָלט איר‬ ‫פֿאַר אונדזערע אױגן‪.‬‬
‫פֿאַרברענען אין פֿײַער‪.‬‬ ‫‪ 23‬און אונדז האָט ער אַרױסגעצױגן‬
‫‪ 6‬װאָרום ַא הײליק פֿאָלק ביסטו ב ַײ‬ ‫פֿון דאָרטן‪ ,‬כּדי אונדז צו ברענגען‪,‬‬
‫יהוה דײַן גאָט; דיך האָט יהוה דײַן‬ ‫אונדז צו געבן דאָס לאַנד װאָס ער האָט‬
‫גאָט אױסדערװײלט אים צו זײַן פֿאַר‬ ‫צוגעשװאָרן אונדזערע עלטערן‪.‬‬
‫אַן אײגן פֿאָלק‪ ,‬פֿון אַלע פֿעלקער װאָס‬ ‫‪ 24‬און גאָט האָט אונדז באַפֿױלן צו‬
‫אױפֿן געזיכט פֿון דער ערד‪.‬‬ ‫טאָן אַלע די דאָזיקע געזעצן‪ ,‬מוֹרא צו‬
‫‪ 7‬ניט װײַל איר זײַט מער פֿון אַלע‬ ‫האָבן פֿאַר יהוה אונדזער גאָט‪ ,‬כּדי‬
‫פֿעלקער‪ ,‬האָט גאָט געגלוסט צו‬ ‫אונדז זאָל גוט זײַן אַלע טעג‪ ,‬כּדי אונדז‬
‫אײַך און אײַך אױסדערװײלט; װאָרום‬ ‫צו לאָזן לעבן‪ ,‬אַזױ װי הײַנטיקן טאָג‪.‬‬
‫איר זײַט דאָס װינציקסטע פֿון אַלע‬ ‫‪ 25‬און ַא גערעכטיקײט װעט עס זײַן‬
‫פֿעלקער‪.‬‬ ‫פֿון אונדז פֿאַר יהוה אונדזער גאָט‪,‬‬
‫‪ 8‬נײַערט װײַל גאָט האָט אײַך‬ ‫אױב מיר װעלן היטן צו טאָן אַלדאָס‬
‫ליב‪ ,‬און װײַל ער היט די שבֿועה‬ ‫דאָזיקע געבאָט‪ ,‬אַזױ װי ער האָט אונדז‬
‫װאָס ער האָט געשװאָרן אײַערע‬ ‫געבאָטן‪.‬‬
‫עלטערן‪ ,‬האָט אײַך גאָט אַרױסגעצױגן‬
‫מיט ַא שטאַרקער האַנט‪ ,‬און האָט‬
‫דיך אױסגעלײזט פֿון דעם הױז פֿון‬
‫קנעכטשאַפֿט‪ ,‬פֿון דער האַנט פֿון פּרעה‬
‫אַז יהוה דײַן גאָט װעט דיך‬
‫ברענגען אין דעם לאַנד װאָס‬
‫דו קומסט אַהין‪ ,‬עס צו אַרבן‪ ,‬און‬
‫‪7‬‬
‫דעם מלך פֿון מ ַ‬ ‫װעט אַרױסװאַרפֿן פֿון פֿאַר דיר פֿיל‬
‫‪ 9‬דרום זאָלסטו װיסן זײַן אַז יהוה‬ ‫פֿעלקער‪ ,‬דעם חִתּי‪ ,‬און דעם גִרגָשי‪,‬‬
‫דײַן גאָט‪ ,‬ער איז גאָט‪ ,‬דער געטרײַער‬ ‫און דעם אֶמוֹרי‪ ,‬און דעם כּנַעֲני‪ ,‬און‬
‫גאָט װאָס היט דעם בונד און די גענאָד‬ ‫פּרזי‪ ,‬און דעם ִחוִי‪ ,‬און דעם‬ ‫דעם ִ‬
‫צו די װאָס האָבן אים ליב‪ ,‬און צו די‬ ‫יבֿוסי‪ ,‬זיבן פֿעלקער גרעסערע און‬
‫װאָס היטן זײַנע געבאָט‪ ,‬ביז טױזנט‬ ‫שטאַרקערע פֿון דיר;‬
‫דוֹרות‪,‬‬ ‫‪ 2‬און יהוה דײַן גאָט װעט‬
‫‪ 10‬און באַצאָלט זײַנע פֿײַנט אין‬ ‫זײ איבערגעבן צו דיר‪ ,‬און װעסט‬
‫זײער פּנים‪ ,‬זײ אונטערצוברענגען; ער‬ ‫זײ שלאָגן; זאָלסטו פֿאַרװיסטן זײ‬
‫לײגט ניט אָףּ זײַן פֿײַנט‪ ,‬אין זײַן פּנים‬ ‫פֿאַרװיסטן‪ .‬זאָלסט זײ ניט שליסן ַא‬
‫באַצאָלט ער אים‪.‬‬ ‫בודן‪ ,‬און זאָלסט זײ ניט לײַטזעליקן‪.‬‬
‫‪ 11‬דרום זאָלסטו היטן דאָס געבאָט‬ ‫‪ 3‬און זאָלסט זיך ניט מתחתּן זײַן מיט‬
‫און די חוקים אונד די געזעצן װאָס איך‬ ‫זײ; דײַן טאָכטער זאָלסטו ניט געבן צו‬
‫באַפֿעל דיר הײַנט זײ צו טאָן‪.‬‬ ‫זײַן זון‪ ,‬און זײַן טאָכטער זאָלסטו ניט‬
‫נעמען פֿאַר דײַן זון‪.‬‬
‫עֵ ֶק ֿב‬ ‫‪ 4‬װאָרום ער װעט אָפּקערן דײַן זון‬
‫‪ 12‬און עס װעט זײַן‪ ,‬דערפֿאַר װאָס‬ ‫פֿון הינטער מיר‪ ,‬און זײ װעלן דינען‬
‫איר װעט צוהערן די דאָזיקע געזעצן‪,‬‬ ‫פֿרעמדע געטער‪ ,‬און דער צאָרן פֿון‬
‫און װעט היטן און זײ טאָן‪ ,‬װעט יהוה‬ ‫יהוה װעט גרימען אױף אײַך‪ ,‬און ער‬
‫דײַן גאָט דיר היטן דעם בונד און די‬ ‫װעט דיך גיך פֿאַרטיליקן‪.‬‬
‫‪275‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪7:13—:8‬‬
‫‪ 20‬און אױך די האָרנבין װעט יהוה‬ ‫גענאָד װאָס ער האָט געשװאָרן דײַנע‬
‫דײַן גאָט אָנשיקן אױף זײ‪ ,‬ביז‬ ‫עלטערן‪.‬‬
‫עס װעלן אונטערגײן די װאָס זײַנען‬ ‫‪ 13‬און ער װעט דיך ליב האָבן‪ ,‬און‬
‫געבליבן‪ ,‬און װאָס האָבן זיך באַהאַלטן‬ ‫װעט דיך בענטשן‪ ,‬און דיך מערן‪ ,‬און‬
‫פֿאַר דיר‪.‬‬ ‫ער װעט בענטשן די פֿרוכט פֿון דײַן‬
‫‪ 21‬זאָלסט זיך ניט שרעקן פֿאַר זײ‪,‬‬ ‫לײַב‪ ,‬און די פֿרוכט פֿון דײַן ערד‪ ,‬דײַן‬
‫װאָרום יהוה דײַן גאָט איז צװישן דיר‪,‬‬ ‫תּבֿואה‪ ,‬און דײַן װײַן‪ ,‬און דײַן אײל‪,‬‬
‫ַא גרױסער און ַא פֿאָרכטיקער גאָט‪.‬‬ ‫די געבורט פֿון דײַנע רינדער‪ ,‬און די‬
‫‪ 22‬און יהוה דײַן גאָט װעט‬ ‫פֿרוכפּערונג פֿון דײַנע שאָף‪ ,‬אױף דער‬
‫אַרױסװאַרפֿן די דאָזיקע פֿעלקער‬ ‫ערד װאָס ער האָט געשװאָרן דײַנע‬
‫פֿון פֿאַר דיר ביסלעך‪-‬ביסלעכװײַז;‬ ‫עלטערן דיר צו געבן‪.‬‬
‫טאָרסט זײ ניט פֿאַרטיליקן אױף גיך‪,‬‬ ‫‪ 14‬װעסט זײַן געבענטשטער פֿון אַלע‬
‫כּדי די חיה פֿון פֿעלד זאָל זיך ניט מערן‬ ‫פֿעלקער; עס װעט ניט זײַן אַן עקר‬
‫אױף דיר‪.‬‬ ‫אָדער אַן עקרה צװישן דיר אָדער‬
‫‪ 23‬און יהוה דײַן גאָט װעט זײ‬ ‫צװישן דײַנע בהמות‪.‬‬
‫איבערגעבן צו דיר‪ ,‬און װעט זײ‬ ‫‪ 15‬און גאָט װעט אָפּטאָן פֿון דיר‬
‫פֿאַרטומלען ַא גרױס פֿאַרטומלעניש‪,‬‬ ‫יעטװעדער קראַנקשאַפֿט‪ ,‬און אַלע‬
‫ביז זײ װעלן פֿאַרטיליקט װערן‪.‬‬ ‫ִצרי ִם װאָס דו‬
‫בײזע װײטאָקן פֿון מ ַ‬
‫‪ 24‬און ער װעט געבן זײערע‬ ‫קענסט זײ‪ ,‬װעט ער ניט אַרױפֿטאָן‬
‫מלכים אין דײַן האַנט‪ ,‬און װעסט‬ ‫אױף דיר‪ ,‬נײַערט ער װעט זײ געבן‬
‫אונטערברענגען זײער נאָמען פֿון‬ ‫אױף אַלע דײַנע שָׂונאים‪.‬‬
‫אונטערן הימל; קײנער װעט ניט‬ ‫‪ 16‬און זאָלסט פֿאַרצערן אַלע אומות‬
‫באַשטײן פֿאַר דיר‪ ,‬ביז דו װעסט זײ‬ ‫װאָס יהוה דײַן גאָט גיט דיר; דײַן‬
‫פֿאַרטיליקן‪.‬‬ ‫אױג זאָל זיך ניט דערבאַרימען אױף‬
‫‪ 25‬זײערע געשניצטע געטער זאָלט‬ ‫זײ; און זאָלסט ניט דינען זײערע‬
‫איר פֿאַרברענען אין פֿײַער; זאָלסט ניט‬ ‫געטער‪ ,‬װאָרום דאָס װעט דיר זײַן ַא‬
‫גלוסטן דאָס זילבער און דאָס גאָלד‬ ‫שטרױכלונג‪.‬‬
‫אױף זײ‪ ,‬און צונעמען פֿאַר זיך‪ ,‬כּדי‬ ‫‪ 17‬טאָמער װעסטו זאָגן אין דײַן‬
‫זאָלסט ניט געשטרױכלט װערן דורך‬ ‫האַרצן‪ :‬די דאָזיקע פֿעלקער זײַנען‬
‫דעם; װאָרום אַן אומװערדיקײט ב ַײ‬ ‫מער פֿון מיר‪ ,‬װי אַזױ װעל איך זײ‬
‫יהוה דײַן גאָט איז דאָס‪.‬‬ ‫קענען פֿאַרטרײַבן?‬
‫‪ 26‬און זאָלסט ניט אַרײַנברענגען‬
‫אַן אומװערדיקײט אין דײַן הױז‪ ,‬און‬ ‫‪ 18‬זאָלסטו ניט מוֹרא האָבן פֿאַר‬
‫װערן חרם אַזױ װי דאָס; מיאוסן‬ ‫זײ; געדענקען זאָלסטו געדענקען װאָס‬
‫זאָלסטו זיך מיאוסן מיט דעם‪,‬‬ ‫יהוה דײַן גאָט האָט געטאָן צו פּרעהן‬
‫און פֿאַראומװערדיקן זאָלסטו עס‬ ‫ִצרי ִם;‬
‫און צו גאַנץ מ ַ‬
‫פֿאַראומװערדיקן‪ ,‬װאָרום חרם איז‬ ‫‪ 19‬די גרױסע פּרוּװוּנגען װאָס דײַנע‬
‫דאָס‪.‬‬ ‫אױגן האָבן געזען‪ ,‬און די צײכנס און‬
‫די װוּנדער‪ ,‬און די שטאַרקע האַנט‪,‬‬
‫אַלדאָס געבאָט װאָס איך געביט‬
‫דיר הײַנט‪ ,‬זאָלט איר היטן צו‬
‫טאָן‪ ,‬כּדי איר זאָלט לעבן‪ ,‬און זיך‬
‫‪8‬‬ ‫און דעם אױסגעשטרעקטן אָרעם‪ ,‬מיט‬
‫װאָס יהוה דײַן גאָט האָט דיך‬
‫אַרױסגעצױגן; אַזױ װעט יהוה דײַן‬
‫מערן‪ ,‬און קומען און אַרבן דאָס לאַנד‬ ‫גאָט טאָן צו אַלע אומות װאָס דו האָסט‬
‫װאָס גאָט האָט צוגעשװאָרן אײַערע‬ ‫מוֹרא פֿאַר זײ‪.‬‬
‫‪8:2—8:20‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪276‬‬
‫‪ 11‬היט דיך‪ ,‬זאָלסט ניט פֿאַרגעסן‬ ‫עלטערן‪.‬‬

‫אָן יהוה דײַן גאָט‪ ,‬ניט צו היטן‬ ‫‪ 2‬און זאָלסט געדענקען דעם גאַנצן‬
‫זײַנע געבאָט און זײַנע געזעצן און זײַנע‬ ‫װעג װאָס יהוה דײַן גאָט האָט‬
‫חוקים װאָס איך באַפֿעל דיר הײַנט‪.‬‬ ‫דיך געפֿירט זינט פֿערציק יאָר דורכן‬
‫‪ 12‬טאָמער‪ ,‬אַז דו װעסט עסן און‬ ‫מדבר‪ ,‬כּדי דיך צו פּײַניקן‪ ,‬דיך צו‬
‫װעסט זאַט זײַן‪ ,‬און װעסט בױען שײנע‬ ‫פּרוּװן‪ ,‬צו װיסן װאָס ב ַײ דיר אין‬
‫הײַזער‪ ,‬און באַװױנען;‬ ‫האַרצן‪ ,‬אױב דו װעסט היטן זײַנע‬
‫‪ 13‬און דײַנע רינדער און דײַנע שאָף‬ ‫געבאָט אָדער ניט‪.‬‬
‫װעלן זיך מערן‪ ,‬און זילבער און גאָלד‬ ‫‪ 3‬און ער האָט דיך געפּײַניקט‪,‬‬
‫װעט זיך ב ַײ דיר מערן‪ ,‬און אַלץ װאָס‬ ‫און דיך אױסגעהונגערט‪ ,‬און דיך‬
‫דו האָסט װעט זיך מערן;‬ ‫געשפּײַזט מיט מַן‪ ,‬װאָס ניט דו האָסט‬
‫‪ 14‬װעט זיך דערהײבן דײַן האַרץ‪,‬‬ ‫דערפֿון געװוּסט‪ ,‬ניט דײַנע עלטערן‬
‫און װעסט פֿאַרגעסן אָן יהוה דײַן‬ ‫האָבן געװוּסט; כּדי דיך צו לאָזן װיסן‬
‫גאָט װאָס האָט דיך אַרױסגעצױגן‬ ‫אַז ניט אױף ברױט אַלײן לעבט דער‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬פֿון דעם הױז פֿון‬
‫פֿון לאַנד מ ַ‬ ‫מענטש‪ ,‬נאָר אױף אַלץ װאָס קומט‬
‫קנעכטשאַפֿט;‬ ‫אַרױס פֿון גאָטס מױל לעבט דער‬
‫‪ 15‬װאָס האָט דיך געפֿירט דורך‬ ‫מענטש‪.‬‬
‫דעם גרױסן און מוֹראדיקן מדבר‪,‬‬ ‫‪ 4‬דײַן קלײד איז ניט אָפּגעטראָגן‬
‫דורך פֿײַערדיקע שלאַנגען און‬ ‫געװאָרן אױף דיר‪ ,‬און דײַן פֿוס איז ניט‬
‫שקאָרפּיאָנען‪ ,‬און ַא דאָרשטעניש‬ ‫אױפֿגעלאָפֿן‪ ,‬דורך די פֿערציק יאָר‪.‬‬
‫װאָס אָן װאַסער; װאָס האָט דיר‬ ‫‪ 5‬דרום זאָלסטו װיסן אין דײַן‬
‫אַרױסגעצױגן װאַסער פֿון קיזלשטײן;‬ ‫האַרצן‪ ,‬אַז אַזױ װי ַא מאַן שטראָפֿט זײַן‬
‫‪ 16‬װאָס האָט דיך געשפּײַזט אין דער‬ ‫קינד‪ ,‬שטראָפֿט דיך יהוה דײַן גאָט‪.‬‬
‫מדבר מיט מַן‪ ,‬װאָס דײַנע עלטערן‬
‫האָבן דערפֿון ניט געװוּסט; כּדי דיך צו‬ ‫‪ 6‬און זאָלסט היטן די געבאָט פֿון‬
‫פּײַניקן‪ ,‬און כּדי דיך צו פּרוּװן‪ ,‬דיך צו‬ ‫יהוה דײַן גאָט‪ ,‬צו גײן אין זײַנע װעגן‪,‬‬
‫באַגיטיקן אין דײַן לעצט;‬ ‫און מוֹרא צו האָבן פֿאַר אים‪.‬‬
‫‪ 17‬און װעסט זאָגן אין דײַן האַרצן‪:‬‬ ‫‪ 7‬װאָרום יהוה דײַן גאָט ברענגט‬
‫מײַן כּוח און די מאַכט פֿון מײַן‬ ‫דיך אין ַא גוטן לאַנד‪ַ ,‬א לאַנד פֿון בעכן‬
‫האַנט האָט מיר פֿאַרשאַפֿט דעם דאָזיקן‬ ‫װאַסער‪ ,‬קװאַלן‪ ,‬און טיפֿענישן‪ ,‬װאָס‬
‫פֿאַרמעג;‬ ‫גײען אַרױס אױף באַרג און טאָל;‬
‫‪ 18‬זאָלסטו געדענקען יהוה דײַן‬ ‫‪ַ 8‬א לאַנד פֿון װײץ‪ ,‬און גערשט‪,‬‬
‫גאָט‪ ,‬װאָרום ער איז דער װאָס גיט דיר‬ ‫און װײַנשטאָקן‪ ,‬און פֿײַגן‪ ,‬און‬
‫כּוֹח אָנצושאַפֿן פֿאַרמעג‪ ,‬כּדי מקיים צו‬ ‫מילגרױמען; ַא לאַנד פֿון אײלבערטן‬
‫זײַן זײַן בונד װאָס ער האָט געשװאָרן‬ ‫און האָניק;‬
‫דײַנע עלטערן‪ ,‬אַזױ װי הײַנטיקן טאָג‪.‬‬ ‫‪ַ 9‬א לאַנד װאָס ניט אין אָרימקײט‬
‫‪ 19‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אױב פֿאַרגעסן‬ ‫װעסטו דרינען עסן ברױט‪ ,‬װאָס דיר‬
‫װעסטו פֿאַרגעסן אָן יהוה דײַן גאָט‪,‬‬ ‫װעט גאָרנישט פֿעלן דרינען; ַא לאַנד‬
‫און װעסט גײן נאָך פֿרעמדע געטער‪,‬‬ ‫װאָס אירע שטײנער זײַנען אײַזן‪ ,‬און‬
‫און זײ דינען‪ ,‬און זיך בוקן צו זײ‪ ,‬װאָרן‬ ‫פֿון אירע בערג װעסטו האַקן קופּער‪.‬‬
‫איך אײַך הײַנט‪ ,‬אַז אונטערגײן װעט‬ ‫‪ 10‬און װעסט עסן און װעסט זאַט‬
‫איר אונטערגײן‪.‬‬ ‫זײַן‪ ,‬און װעסט לױבן יהוה דײַן גאָט‪,‬‬
‫‪ 20‬אַזױ װי די פֿעלקער װאָס גאָט‬ ‫פֿאַר דעם גוטן לאַנד װאָס ער האָט דיר‬
‫מאַכט אונטערגײן פֿון פֿאַר אײַך‪ ,‬אַזױ‬ ‫געגעבן‪.‬‬
‫‪277‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪9:1—9:14‬‬
‫‪ 7‬געדענק‪ ,‬זאָלסט ניט פֿאַרגעסן‪,‬‬ ‫װעט איר אונטערגײן‪ ,‬דערפֿאַר װאָס‬

‫װי דו האָסט דערצערנט יהוה דײַן‬ ‫איר האָט ניט צוגעהערט צו דעם קָול‬
‫גאָט אין דער מדבר; פֿון דעם טאָג‬ ‫פֿון יהוה אײַער גאָט‪.‬‬
‫אָן װאָס דו ביסט אַרױסגעגאַנגען‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬ביז אײַער קומען‬ ‫פֿון לאַנד מ ַ‬
‫צו דעם דאָזיקן אָרט‪ ,‬זײַט איר‬
‫װידערשפּעניקער געװען אַקעגן גאָט‪.‬‬
‫הער‪ ,‬ישׂראל‪ ,‬דו גײסט‬
‫הײַנט אַריבער דעם י ַרדן צו‬
‫קומען אַרבן אומות גרעסערע און‬
‫‪9‬‬
‫חוֹר ֿב האָט איר‬ ‫ֵ‬ ‫‪ 8‬אױך אין‬ ‫שטאַרקערע פֿון דיר‪ ,‬שטעט גרױסע‬
‫דערצערנט גאָט‪ ,‬און גאָט איז‬ ‫און באַפֿעסטיקטע ביז אין הימל‪,‬‬
‫געװאָרן אױפֿגעבראַכט אױף אײַך‪,‬‬ ‫‪ַ 2‬א פֿאָלק גרױס און הױך‪ ,‬זין פֿון‬
‫אײַך צו פֿאַרטיליקן‪.‬‬ ‫די ַענָקים‪ ,‬װאָס דו װײסט און װאָס‬
‫‪ 9‬אַז איך בין אַרױפֿגעגאַנגען אױפֿן‬ ‫דו האָסט געהערט‪ :‬װער קען באַשטײן‬
‫באַרג צו נעמען די שטײנערנע לוחות‪,‬‬ ‫פֿאַר די זין פֿון ַענָק?‬
‫די לוחות פֿון דעם בונד װאָס גאָט‬
‫האָט מיט אײַך געשלאָסן‪ ,‬בין איך‬ ‫‪ 3‬זאָלסטו װיסן זײַן הײַנט אַז יהוה‬
‫געבליבן אױפֿן באַרג פֿערציק טעג און‬ ‫דײַן גאָט‪ ,‬ער איז דער װאָס גײט‬
‫פֿערציק נעכט; קײן ברױט האָב איך‬ ‫אַריבער דיר פֿאַרױס‪ַ ,‬א פֿײַער װאָס‬
‫ניט געגעסן‪ ,‬און קײן װאַסער האָב איך‬ ‫פֿאַרצערט; ער װעט זײ פֿאַרטיליקן‪,‬‬
‫ניט געטרונקען‪.‬‬ ‫און ער װעט זײ מאַכן אונטערטעניק‬
‫פֿאַר דיר‪ ,‬און װעסט זײ פֿאַרטרײַבן‪,‬‬
‫‪ 10‬און גאָט האָט מיר געגעבן די‬ ‫און װעסט זײ גיך אונטערברענגען‪,‬‬
‫צװײ שטײנערנע לוחות געשריבן מיט‬ ‫אַזױ װי גאָט האָט דיר צוגעזאָגט‪.‬‬
‫גאָטס פֿינגער‪ ,‬און אױף זײ איז געװען‬
‫אַזױ װי אַלע װערטער װאָס גאָט האָט‬ ‫‪ 4‬זאָלסט ניט זאָגן אין דײַן האַרצן‪,‬‬
‫מיט אײַך גערעדט אױפֿן באַרג פֿון מיטן‬ ‫װען יהוה דײַן גאָט װעט זײ‬
‫פֿײַער אין טאָג פֿון דער אײַנזאַמלונג‪.‬‬ ‫אַרױסשטױסן פֿון פֿאַר דיר‪ ,‬אַזױ צו‬
‫‪ 11‬און עס איז געװען צום סָוף פֿון‬ ‫זאָגן‪ :‬פֿאַר מײַן גערעכטיקײט האָט מיך‬
‫פֿערציק טעג און פֿערציק נעכט‪ ,‬האָט‬ ‫גאָט געבראַכט צו אַרבן דאָס דאָזיקע‬
‫מיר גאָט געגעבן די צװײ שטײנערנע‬ ‫לאַנד; װען פֿאַר דער שלעכטיקײט פֿון‬
‫לוחות‪ ,‬די לוחות פֿון בונד‪.‬‬ ‫די דאָזיקע פֿעלקער פֿאַרטרײַבט זײ‬
‫‪ 12‬און גאָט האָט צו מיר געזאָגט‪:‬‬ ‫גאָט פֿון פֿאַר דיר‪.‬‬
‫שטײ אױף‪ ,‬נידער אַראָפּ אױף‬ ‫‪ 5‬ניט פֿאַר דײַן גערעכטיקײט‪ ,‬און‬
‫גיך פֿון דאַנען‪ ,‬װאָרום פֿאַרדאָרבן‬ ‫פֿאַר דער רעכטפֿאַרטיקײט פֿון דײַן‬
‫געװאָרן איז דײַן פֿאָלק װאָס דו האָסט‬ ‫האַרצן‪ ,‬קומסטו אַרבן זײער לאַנד‪,‬‬
‫ִצרי ִם; זײ האָבן‬
‫אַרױסגעצױגן פֿון מ ַ‬ ‫נײַערט פֿאַר דער שלעכטיקײט פֿון די‬
‫זיך גיך אָפּגעקערט פֿון דעם װעג װאָס‬ ‫דאָזיקע פֿעלקער פֿאַרטרײַבט זײ יהוה‬
‫איך האָב זײ באַפֿױלן; זײ האָבן זיך‬ ‫דײַן גאָט פֿון פֿאַר דיר; און כּדי‬
‫געמאַכט ַא געגאָסענעם געץ‪.‬‬ ‫מקיים צו זײַן דעם צוזאָג װאָס גאָט‬
‫‪ 13‬און גאָט האָט צו מיר געזאָגט‪,‬‬ ‫האָט געשװאָרן צו דײַנע עלטערן‪ ,‬צו‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬איך האָב געזען דאָס‬ ‫אַבֿרהמען‪ ,‬צו יצחקן‪ ,‬און צו יעקבֿן‪.‬‬
‫דאָזיקע פֿאָלק‪ ,‬ערשט ַא האַרטנעקיק‬ ‫‪ 6‬און זאָלסט װיסן זײַן‪ ,‬אַז ניט פֿאַר‬
‫פֿאָלק איז עס‪.‬‬ ‫דײַן גערעכטיקײט גיט דיר יהוה דײַן‬
‫‪ 14‬לאָז אָפּ פֿון מיר‪ ,‬און איך װעל‬ ‫גאָט דאָס דאָזיקע גוטע לאַנד‪ ,‬עס צו‬
‫זײ פֿאַרטיליקן‪ ,‬און װעל אָפּמעקן זײער‬ ‫אַרבן; װאָרום ַא האַרטנעקיק פֿאָלק‬
‫נאָמען פֿון אונטערן הימל‪ ,‬און איך װעל‬ ‫ביסטו‪.‬‬
‫‪9:15—9:29‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪278‬‬
‫‪ 22‬אױך אין תַּ בֿע ֵָרה‪ ,‬און אין ַמסָה‪,‬‬ ‫דיך מאַכן פֿאַר ַא פֿאָלק שטאַרקער און‬
‫און אין קִבֿרוֹת‪-‬הַתַּ ֲאוָה‪ ,‬האָט איר‬ ‫גרעסער פֿון אים‪.‬‬
‫דערצערנט גאָט‪.‬‬ ‫‪ 15‬האָב איך זיך אומגעקערט און‬
‫‪ 23‬און אַז גאָט האָט אײַך געשיקט‬ ‫האָב אַראָפּגענידערט פֿון באַרג‪ ,‬און‬
‫פֿון קָדֵ ש‪-‬ברנֵעַ‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬גײט‬ ‫דער באַרג האָט געברענט אין פֿײַער;‬
‫אַרױף און אַרבט דאָס לאַנד װאָס‬ ‫און די צװײ לוחות פֿון בונד זײַנען‬
‫איך האָב אײַך געגעבן‪ ,‬האָט איר‬ ‫געװען אױף מײַנע בײדע הענט‪.‬‬
‫װידערשפּעניקט דעם מױל פֿון יהוה‬ ‫‪ 16‬און איך האָב געזען‪ ,‬ערשט איר‬
‫אײַער גאָט‪ ,‬און איר האָט אים ניט‬ ‫האָט געזינדיקט צו יהוה אײַער גאָט;‬
‫געגלױבט‪ ,‬און ניט צוגעהערט צו זײַן‬ ‫איר האָט אײַך געמאַכט ַא געגאָסן‬
‫קָול‪.‬‬ ‫קאַלב; איר האָט זיך גיך אָפּגעקערט‬
‫‪ 24‬װידערשפּעניקער זײַט איר‬ ‫פֿון דעם װעג װאָס גאָט האָט אײַך‬
‫געװען אַקעגן גאָט פֿון דעם טאָג װאָס‬ ‫באַפֿױלן‪.‬‬
‫איך קען אײַך‪– .‬‬ ‫‪ 17‬האָב איך אָנגענומען די צװײ‬
‫מיך‬ ‫איך‬ ‫האָב‬ ‫‪ 25‬אַזױ‬ ‫לוחות‪ ,‬און האָב זײ אַראָפּגעװאָרפֿן‬
‫גאָט די‬ ‫אַנידערגעװאָרפֿן פֿאַר‬ ‫פֿון מײַנע בײדע הענט‪ ,‬און האָב זײ‬
‫פֿערציק טעג און די פֿערציק נעכט‬ ‫צעבראָכן פֿאַר אײַערע אױגן‪.‬‬
‫װאָס איך האָב מיך אַנדיערגעװאָרפֿן‪,‬‬ ‫מיך‬ ‫האָב‬ ‫איך‬ ‫‪ 18‬און‬
‫װאָרום גאָט האָט גערעדט אײַך צו‬ ‫גאָט‪,‬‬ ‫אַנידערגעװאָרפֿן פֿאַר‬
‫פֿאַרטיליקן‪.‬‬ ‫אַזױ װי דאָס ערשטע מאָל‪ ,‬פֿערציק‬
‫‪ 26‬און איך האָב מתפּלל געװען צו‬ ‫טעג און פֿערציק נעכט; קײן ברױט‬
‫גאָט דו‬ ‫גאָט‪ ,‬און האָב געזאָגט‪:‬‬ ‫האָב איך ניט געגעסן‪ ,‬און קײן װאַסער‬
‫האַר‪ ,‬זאָלסט ניט אומברענגען דײַן‬ ‫האָב איך ניט געטרונקען; איבער אַל‬
‫פֿאָלק און דײַן אַרב‪ ,‬װאָס דו האָסט‬ ‫אײַער זינד װאָס איר האָט געזינדיקט‪,‬‬
‫אױסגעלײַזט מיט דײַן גרױסקײט‪ ,‬װאָס‬ ‫צו טאָן װאָס איז שלעכט אין די אױגן‬
‫ִצרי ִם מיט‬
‫דו האָסט אַרױסגעצױגן פֿון מ ַ‬ ‫פֿון גאָט‪ ,‬אים צו דערצערענען;‬
‫ַא שטאַרקער האַנט‪.‬‬ ‫‪ 19‬װאָרום איך האָב זיך געשראָקן‬
‫‪ 27‬געדענק דײַנע קנעכט‪ ,‬אַבֿרהם‪,‬‬ ‫פֿאַר דעם כּעס און דעם גרימצאָרן װאָס‬
‫יצחק‪ ,‬און יעקבֿ; זאָלסט זיך ניט‬ ‫גאָט האָט אױף אײַך געצערנט‪ ,‬אײַך צו‬
‫אומקוקן אױף דער האַרטקײט פֿון‬ ‫פֿאַרטיליקן‪ .‬און גאָט האָט אױך דאָס‬
‫דעם דאָזיקן פֿאָלק‪ ,‬און אױף זײַן‬ ‫מאָל צוגעהערט צו מיר‪.‬‬
‫שלעכטיקײט‪ ,‬און אױף זײַן זינד;‬ ‫‪ 20‬אױך אױף אַהר ֹנען איז גאָט‬
‫‪ 28‬כּדי דאָס לאַנד װאָס דו האָסט‬ ‫זײער אױפֿגעבראַכט געװאָרן‪ ,‬אים‬
‫אונדז אַרױסגעצױגן פֿון דאָרטן‪ ,‬זאָל‬ ‫צו פֿאַרטיליקן‪ ,‬און איך האָב מתפּלל‬
‫ניט זאָגן‪ :‬װײַל גאָט איז ניט ביכוֹלת‬ ‫געװען אױך פֿאַר אַהר ֹנען אין יענער‬
‫זײ צו ברענגען אין דעם לאַנד װאָס‬ ‫שעה‪.‬‬
‫ער האָט זײ צוגעזאָגט‪ ,‬און װײַל ער‬ ‫‪ 21‬און אײַער זינד‪ ,‬דאָס קאַלב װאָס‬
‫האָט זײ פֿײַנט‪ ,‬דרום האָט ער זײ‬ ‫איר האָט געמאַכט‪ ,‬האָב איך גענומען‪,‬‬
‫אַרױסגעצױגן זײ צו טײטן אין דער‬ ‫און האָב עס פֿאַרברענט אין פֿײַער‪,‬‬
‫מדבר‪.‬‬ ‫און האָב עס צעשטױסן‪ ,‬גוט צעמאָלן‪,‬‬
‫‪ 29‬און זײ זײַנען דאָך דײַן פֿאָלק און‬ ‫ביז װאַנען עס איז געװען דין װי‬
‫דײַן אַרב‪ ,‬װאָס דו האָסט אַרױסגעצױגן‬ ‫שטױב; און איך האָב אַרײַנגעװאָרפֿן‬
‫מיט דײַן גרױס שטאַרקײט און מיט דײַן‬ ‫זײַן שטױב אין דעם באַך װאָס נידערט‬
‫אױסגעשטרעקטן אָרעם‪.‬‬ ‫אַראָפּ פֿון באַרג‪– .‬‬
‫‪279‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪10:1—10:17‬‬
‫הײַנטיקן טאָג‪.‬‬
‫‪ 9‬דרום האָט דער ֵלוִי ניט געקריגן‬
‫אין יענער צײַט האָט גאָט‬
‫צו מיר געזאָגט‪ :‬האַק דיר‬
‫אױס צװײ שטײנערנע לוחות אַזױ װי‬
‫‪10‬‬
‫קײן חלק און קײן נחלה מיט זײַנע‬ ‫די ערשטע‪ ,‬און קום אַרױף צו מיר‬
‫ברידער; גאָט איז זײַן נחלה‪ ,‬אַזױ װי‬ ‫אױפֿן באַרג; און זאָלסט דיר מאַכן ַא‬
‫יהוה דײַן גאָט האָט אים צוגעזאָגט‪– .‬‬ ‫הילצערנעם אָרון‪.‬‬
‫‪ 10‬און איך בין געבליבן אױפֿן באַרג‬ ‫‪ 2‬און איך װעל אױפֿשרײַבן אױף די‬
‫אַזױ װי די פֿריערדיקע טעג‪ ,‬פֿערציק‬ ‫לוחות די װערטער װאָס זײַנען געװען‬
‫טעג און פֿערציק נעכט‪ ,‬און גאָט‬ ‫אױף די ערשטע לוחות װאָס דו האָסט‬
‫האָט אױך דאָס מאָל צוגעהערט צו‬ ‫צעבראָכן; און װעסט זײ אַרײַנטאָן אין‬
‫מיר; גאָט האָט ניט געװאָלט דיך‬ ‫דעם אָרון‪.‬‬
‫אומברענגען‪.‬‬
‫‪ 3‬האָב איך געמאַכט אַן אָרון‬
‫‪ 11‬און גאָט האָט צו מיר געזאָגט‪:‬‬ ‫פֿון שִטים‪-‬האָלץ; און איך האָב‬
‫שטײ אױף‪ ,‬גײ‪ ,‬צו ציען פֿאַרױס פֿאַרן‬ ‫אױסגעהאַקט צװײ שטײנערנע לוחות‬
‫פֿאָלק‪ ,‬כּדי זײ זאָלן קומען און אַרבן‬ ‫אַזױ װי די ערשטע‪ ,‬און איך בין‬
‫דאָס לאַנד װאָס איך האָב געשװאָרן‬ ‫אַרױפֿגעגאַנגען אױפֿן באַרג מיט די‬
‫זײערע עלטערן זײ צו געבן‪.‬‬ ‫צװײ לוחות אין מײַן האַנט‪.‬‬
‫‪ 12‬און אַצונד‪ ,‬ישׂראל‪ ,‬װאָס‬ ‫‪ 4‬און ער האָט אױפֿגעשריבן אױף‬
‫פֿאַרלאַנגט יהוה דײַן גאָט פֿון דיר?‬ ‫די לוחות אַזױ װי דאָס פֿריערדיקע‬
‫נאָר בלױז מוֹרא צו האָבן פֿאַר יהוה‬ ‫געשריפֿטס‪ :‬די צען געבאָט װאָס גאָט‬
‫דײַן גאָט‪ ,‬צו גײן אין אַלע זײַנע װעגן‪,‬‬ ‫האָט צו אײַך גערעדט אױפֿן באַרג‬
‫און אים ליב צו האָבן‪ ,‬און צו דינען‬ ‫פֿון מיטן פֿײַער‪ ,‬אין טאָג פֿון דער‬
‫יהוה דײַן גאָט מיט דײַן גאַנצן האַרצן‪,‬‬ ‫אײַנזאַמלונג; און גאָט האָט זײ מיר‬
‫און מיט דײַן גאַנצער זעל;‬ ‫געגעבן‪.‬‬
‫‪ 13‬צו היטן די געבאָט פֿון גאָט און‬ ‫‪ 5‬און איך האָב זיך אומגעקערט און‬
‫זײַנע געזעצן‪ ,‬װאָס איך באַפֿעל דיר‬ ‫האָב אַראָפּגענידערט פֿון באַרג‪ ,‬און‬
‫הײַנט פֿון דײַן טוֹבֿה װעגן‪.‬‬ ‫איך האָב אַרײַנגעטאָן די לוחות אין‬
‫‪ 14‬זע‪ ,‬צו יהוה דײַן גאָט געהערן די‬ ‫דעם אָרון װאָס איך האָב געמאַכט‪ ,‬און‬
‫הימלען‪ ,‬און די הימלען פֿון די הימלען‪,‬‬ ‫זײ זײַנען דאָרטן געבליבן‪ ,‬אַזױ װי גאָט‬
‫און די ערד און אַלץ װאָס אױף איר‪.‬‬ ‫האָט מיר באַפֿױלן‪– .‬‬
‫‪ 15‬נאָר צו דײַנע עלטערן האָט גאָט‬ ‫‪ 6‬און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬
‫געגלוסט‪ ,‬זײ ליב צו האָבן‪ ,‬און ער האָט‬ ‫געצױגן פֿון באֵרוֹת‪-‬בנֵי‪-‬י ַ ֲעקָן קײן‬
‫אױסדערװײלט זײער זאָמען נאָך זײ‬ ‫מוֹס ֵָרה‪ .‬דאָרטן איז אַהרן געשטאָרבן‪,‬‬
‫– אײַך – פֿון אַלע פֿעלקער‪ ,‬אַזױ װי‬ ‫און איז דאָרטן באַגראָבן געװאָרן; און‬
‫הײַנטיקן טאָג‪.‬‬ ‫זײַן זון אֶל ָעזָר איז געװאָרן כּ ֹהן אױף‬
‫‪ 16‬דרום זאָלט איר באַשנײַדן די‬ ‫זײַן אָרט‪.‬‬
‫פֿאָרהױט פֿון אײַער האַרצן‪ ,‬און אײַער‬ ‫‪ 7‬פֿון דאָרטן האָבן זײ געצױגן קײן‬
‫נאַקן זאָלט איר מער ניט האַרט מאַכן‪.‬‬ ‫גודגוֹד‪ ,‬און פֿון גודגוֹד קײן י ָטבֿה‪ַ ,‬א‬
‫‪ 17‬װאָרום יהוה אײַער גאָט‪ ,‬ער‬ ‫לאַנד פֿון בעכן װאַסער‪– .‬‬
‫איז דער גאָט פֿון געטער‪ ,‬און דער‬ ‫גאָט‬ ‫‪ 8‬אין יענער צײַט האָט‬
‫האַר פֿון האַרן‪ ,‬דער גרױסער גאָט‪,‬‬ ‫אָפּגעשײדט דעם שבֿט ֵלוִי צו טראָגן‬
‫דער שטאַרקער‪ ,‬און דער פֿאָרכטיקער‪,‬‬ ‫דעם אָרון פֿון גאָטס בונד‪ ,‬צו שטײן‬
‫װאָס שױנט ניט קײן פּנים‪ ,‬און נעמט‬ ‫פֿאַר גאָט‪ ,‬אין צו באַדינען‪ ,‬און צו‬
‫ניט קײן שוֹחד‪.‬‬ ‫בענטשן אין זײַן נאָמען‪ ,‬ביז אױף‬
‫‪10:18—11:13‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪280‬‬
‫‪ 5‬און װאָס ער האָט געטאָן מיט אײַך‬ ‫‪ 18‬ער טוט גערעכטיקײט דעם יתום‬
‫אין מדבר‪ ,‬ביז איר זײַט געקומען צו‬ ‫און דער אַלמנה‪ ,‬און האָט ליב דעם‬
‫דעם דאָזיקן אָרט;‬ ‫פֿרעמדן‪ ,‬אים צו געבן ברױט און ַא‬
‫‪ 6‬און װאָס ער האָט געטאָן צו דָ תָ ן‬ ‫קלײד‪.‬‬
‫אַבֿירם די זין פֿון אֶליאָ ֿב דעם‬‫ָ‬ ‫און צו‬ ‫‪ 19‬און איר זאָלט ליב האָבן דעם‬
‫זון פֿון ראובֿן‪ ,‬װאָס די ערד האָט‬ ‫פֿרעמדן‪ ,‬װאָרום פֿרעמדע זײַט איר‬
‫אױפֿגעמאַכט איר מױל‪ ,‬און האָט זײ‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫געװען אין לאַנד מ ַ‬
‫אײַנגעשלונגען אין מיטן פֿון גאַנץ‬ ‫‪ 20‬פֿאַר יהוה דײַן גאָט זאָלסטו‬
‫ישׂראל‪ ,‬מיט זײערע הױזגעזינטן און‬ ‫מוֹרא האָבן‪ ,‬אים זאָלסטו דינען‪ ,‬און אָן‬
‫זײערע געצעלטן‪ ,‬און דעם גאַנצן‬ ‫אים זאָלסטו זיך באַהעפֿטן‪ ,‬און ב ַײ זײַן‬
‫באַשטאַנד װאָס הינטער זײ;‬ ‫נאָמען זאָלסטו שװערן‪.‬‬
‫‪ 7‬נײַערט אײַערע אױגן האָבן געזען‬ ‫‪ 21‬ער איז דײַן לױב‪ ,‬און ער איז דײַן‬
‫אַלדי גרױסע טואונג פֿון גאָט װאָס ער‬ ‫גאָט‪ ,‬װאָס האָט מיט דיר געטאָן די‬
‫האָט געטאָן‪.‬‬ ‫דאָזיקע גרױסע און פֿאָרכטיקע זאַכן‪,‬‬
‫‪ 8‬דרום זאָלט איר היטן אַלדאָס‬ ‫װאָס דײַנע אױגן האָבן געזען‪.‬‬
‫געבאָט װאָס איך געביט אײַך הײַנט‪,‬‬ ‫‪ 22‬מיט זיבעציק נפֿשות האָבן דײַנע‬
‫כּדי איר זאָלט זײַן שטאַרק‪ ,‬און קומען‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬און‬
‫עלטערן גענידערט קײן מ ַ‬
‫און אַרבן דאָס לאַנד װאָס איר גײט‬ ‫אַצונד האָט יהוה דײַן גאָט דיך‬
‫אַריבער אַהין‪ ,‬עס צו אַרבן;‬ ‫געמאַכט אַזױ װי די שטערן פֿון הימל‬
‫‪ 9‬און כּדי איר זאָלט ַמאֲריך‪-‬י ָמים‬ ‫אין פֿילקײט‪.‬‬
‫זײַן אױף דער ערד װאָס גאָט האָט‬
‫געשװאָרן אײַערע עלטערן צו געבן זײ‬
‫און זײער זאָמען – ַא לאַנד װאָס פֿליסט‬
‫מיט מילך און האָניק‪.‬‬
‫דרום זאָלסטו ליב האָבן יהוה‬
‫דײַן גאָט‪ ,‬און היטן זײַן‬ ‫‪11‬‬
‫היטונג‪ ,‬און זײַנע חוקים און זײַנע‬
‫‪ 10‬װאָרום דאָס לאַנד װאָס דו קומסט‬ ‫געזעצן און זײַנע געבאָט‪ ,‬אַלע טעג‪.‬‬
‫אַהין‪ ,‬עס צו אַרבן‪ ,‬איז ניט װי דאָס‬ ‫‪ 2‬און איר דאַרפֿט װיסן הײַנט‪ ,‬אַז‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬װאָס איר זײַט פֿון‬ ‫לאַנד מ ַ‬ ‫ניט מיט אײַערע קינדער רעד איך‪,‬‬
‫דאָרטן אַרױסגעגאַנגען‪ ,‬װאָס אַז דו‬ ‫װאָס האָבן ניט געקענט און װאָס‬
‫האָסט פֿאַרזײט דײַן זאָמען‪ ,‬האָסטו‬ ‫האָבן ניט געזען די שטראָף פֿון‬
‫באַװעסערט מיט דײַן פֿוס‪ ,‬אַזױ װי ַא‬ ‫יהוה אײַער גאָט‪ ,‬זײַן גרױסקײט‪,‬‬
‫גאָרטן פֿון גרינס‪.‬‬ ‫און זײַן שטאַרקע האַנט‪ ,‬און זײַן‬
‫‪ 11‬נײַערט דאָס לאַנד װאָס איר גײט‬ ‫אױסגעשטרעקטן אָרעם‪,‬‬
‫אַריבער אַהין‪ ,‬עס צו אַרבן‪ ,‬איז ַא לאַנד‬ ‫‪ 3‬און זײַנע צײכנס‪ ,‬און זײַנע טוּונגען‬
‫פֿון בערג און טאָלן; פֿון רעגן פֿון הימל‬ ‫ִצרי ִם צו‬
‫װאָס ער האָט געטאָן אין מ ַ‬
‫טרינקט עס װאַסער;‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬און צו זײַן‬
‫פּרעה דעם מלך פֿון מ ַ‬
‫‪ַ 12‬א לאַנד װאָס יהוה דײַן גאָט‬ ‫גאַנצן לאַנד;‬
‫זאָרגט זיך אום דעם; תּמיד זײַנען די‬ ‫‪ 4‬און װאָס ער האָט געטאָן צו‬
‫אױגן פֿון יהוה דײַן גאָט דערױף פֿון‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬צו זײַנע פֿערד‬ ‫דעם חיל פֿון מ ַ‬
‫אָנהײב יאָר ביז סָוף יאָר‪.‬‬ ‫און צו זײַנע רײַטװעגן‪ ,‬װאָס ער‬
‫‪ 13‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אױב צוהערן‬ ‫האָט געמאַכט פֿלײצן איבער זײ די‬
‫װעט איר צוהערן צו מײַנע געבאָט‬ ‫װאַסערן פֿון ים‪-‬סוף‪ ,‬װען זײ האָבן‬
‫װאָס איך געביט אײַך הײַנט‪ ,‬ליב צו‬ ‫אײַך נאָכגעיאָגט‪ ,‬און גאָט האָט זײ‬
‫האָבן יהוה אײַער גאָט‪ ,‬און אים צו‬ ‫אונטערגעבראַכט ביז אױף הײַנטיקן‬
‫דינען מיט אײַער גאַנצן האַרצן‪ ,‬און‬ ‫טאָג;‬
‫‪281‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪11:14—11:31‬‬
‫‪ 23‬װעט גאָט פֿאַרטרײַבן אַלע די‬ ‫מיט אײַער גאַנצער זעל‪,‬‬

‫דאָזיקע פֿעלקער פֿון פֿאַר אײַך‪ ,‬און‬ ‫‪ 14‬װעל איך געבן דעם רעגן פֿון‬
‫איר װעט אַרבן פֿעלקער גרעסערע און‬ ‫אײַער לאַנד אין זײַן צײַט‪ ,‬פֿרירעגן‬
‫שטאַרקערע פֿון אײַך‪.‬‬ ‫און שפּעטרעגן‪ ,‬און װעסט אײַנזאַמלען‬
‫‪ 24‬איטלעכער אָרט װאָס אײַער‬ ‫דײַן תּבֿואה‪ ,‬און דײַן װײַן‪ ,‬און דײַן‬
‫פֿוסטריט װעט דערױף טרעטן‪ ,‬װעט‬ ‫אײל‪.‬‬
‫געהערן צו אײַך‪ ,‬פֿון דעם מדבר און‬ ‫‪ 15‬און איך װעל געבן גראָז אין דײַן‬
‫דעם לבֿנוֹן‪ ,‬פֿון דעם טײַך‪ ,‬דעם טײַך‬ ‫פֿעלד פֿאַר דײַן בהמה; און װעסט עסן‬
‫פּרת‪ ,‬און ביזן הינטערשטן ים‪ ,‬װעט‬
‫ָ‬ ‫און װעסט זאַט זײַן‪.‬‬
‫זײַן אײַער געמאַרק‪.‬‬ ‫‪ 16‬היט אײַך‪ ,‬אײַער האַרץ זאָל ניט‬
‫‪ 25‬קײַנער װעט ניט באַשטײן פֿאַר‬ ‫איבערגערעדט װערן‪ ,‬און איר װעט זיך‬
‫יהוה אײַער גאָט װעט‬ ‫אײַך;‬ ‫אָפּקערן‪ ,‬און דינען פֿרעמדע געטער‪,‬‬
‫געבן אײַער שרעק און אײַער מוֹרא‬ ‫און זיך בוקן צו זײ‪.‬‬
‫אױף אַלדעם לאַנד װאָס איר װעט‬ ‫‪ 17‬װאָרום דער צאָרן פֿון גאָט‬
‫טרעטן דערױף‪ ,‬אַזױ װי ער האָט אײַך‬ ‫װעט גרימען אױף אײַך‪ ,‬און ער װעט‬
‫צוגעזאָגט‪.‬‬ ‫פֿאַרשפּאַרן די הימלען‪ ,‬אַז קײן רעגן‬
‫זאָל ניט זײַן‪ ,‬און די ערד װעט ניט‬
‫ְראֵ ה‬ ‫געבן איר פֿרוכט‪ ,‬און איר װעט גיך‬
‫‪ 26‬זע‪ ,‬איך לײג פֿאַר אײַך הײַנט ַא‬ ‫אונטערגײן פֿון דעם גוטן לאַנד װאָס‬
‫ברכה און ַא קללה;‬ ‫גאָט גיט אײַך‪.‬‬
‫‪ 27‬די ברכה‪ ,‬אױב איר װעט צוהערן‬ ‫‪ 18‬און איר זאָלט אַרײַנטאָן מײַנע‬
‫צו די געבאָט פֿון יהוה אײַער גאָט‪,‬‬ ‫דאָזיקע װערטער אין אײַער האַרצן‪,‬‬
‫װאָס איך געביט אײַך הײַנט‪,‬‬ ‫און אין אײַער זעל‪ ,‬און איר זאָלט‬
‫‪ 28‬און די קללה‪ ,‬אױב איר װעט ניט‬ ‫זײ אָנבינדן פֿאַר ַא צײכן אױף אײַער‬
‫צוהערן צו די געבאָט פֿון יהוה אײַער‬ ‫האַנט‪ ,‬און זײ זאָלן זײַן פֿאַר ַא‬
‫גאָט‪ ,‬און איר װעט זיך אָפּקערן פֿון‬ ‫שטערנבאַנד צװישן אײַערע אױגן‪.‬‬
‫דעם װעג װאָס איך באַפֿעל אײַך הײַנט‪,‬‬ ‫‪ 19‬און איר זאָלט זײ לערנען אײַערע‬
‫כּדי צו גײן נאָך פֿרעמדע געטער‪ ,‬װאָס‬ ‫קינדער‪ ,‬רעדנדיק דערפֿון װען דו‬
‫איר קענט ניט‪.‬‬ ‫זיצסט אין דײַן הױז‪ ,‬און װען דו גײסט‬
‫‪ 29‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז יהוה דײַן‬ ‫אין װעג‪ ,‬און װען דו לײגסט זיך‪ ,‬און‬
‫גאָט װעט דיך ברענגען אין דעם לאַנד‬ ‫װען דו שטײסט אױף‪.‬‬
‫װאָס דו קומסט אַהין‪ ,‬עס צו אַרבן‪,‬‬ ‫‪ 20‬און זאָלסט זײ אױפֿשרײַבן אױף‬
‫זאָלסטו שטעלן די ברכה אױפֿן באַרג‬ ‫די בײַשטידלעך פֿון דײַן הױז‪ ,‬און אױף‬
‫גרזים‪ ,‬און די קללה אױפֿן באַרג עֵיבֿל‪.‬‬‫ִ‬ ‫דײַנע טױערן;‬
‫‪ 30‬יאָ‪ ,‬זײ זײַנען אױף יענער‬ ‫‪ 21‬כּדי אײַערע טעג און די טעג פֿון‬
‫זײַט י ַרדן הינטער דעם װעג צו‬ ‫אײַערע קינדער זאָלן זיך מערן אױף‬
‫זונאונטערגאַנג צו‪ ,‬אין לאַנד פֿון‬ ‫דער ערד װאָס גאָט האָט געשװאָרן‬
‫דעם כּנַעֲני װאָס זיצט אין דעם פּלױן‪,‬‬ ‫אײַערע עלטערן זײ צו געבן‪ ,‬אַזױ װי‬
‫אַקעגן גִלגָל‪ ,‬לעבן די אײַכנבײמער‬ ‫די טעג פֿון די הימלען איבער דער ערד‪.‬‬
‫מוֹרה‪.‬‬
‫פֿון ֶ‬ ‫‪ 22‬װאָרום אױב היטן װעט איר‬
‫‪ 31‬װאָרום איר גײט אַריבער דעם‬ ‫היטן אַלדאָס דאָזיקע געבאָט װאָס איך‬
‫י ַרדן צו קומען אַרבן דאָס לאַנד װאָס‬ ‫געביט אײַך עס צו טאָן‪ ,‬ליב צו האָבן‬
‫יהוה אײַער גאָט גיט אײַך‪ ,‬און איר‬ ‫יהוה אײַער גאָט‪ ,‬צו גײן אין אַלע זײַנע‬
‫װעט עס אַרבן‪ ,‬און זיך באַזעצן דרינען;‬ ‫װעגן‪ ,‬און זיך צו באַהעפֿטן אָן אים‪,‬‬
‫‪11:32—12:15‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪282‬‬
‫‪ 8‬איר זאָלט ניט טאָן אַזױ װי אַלץ‬ ‫‪ 32‬זאָלט איר היטן צו טאָן אַלע‬
‫װאָס מיר טוען ד ָא הײַנט‪ ,‬איטלעכער‬ ‫חוקים און געזעצן װאָס איך לײג פֿאַר‬
‫אַלץ װאָס איז רעכטפֿאַרטיק אין זײַנע‬ ‫אײַך הײַנט‪.‬‬
‫אױגן;‬
‫‪ 9‬װאָרום איר זײַט ביז אַצונד ניט‬
‫געקומען צו דער רו און צו דער אַרבונג‬
‫דאָס זײַנען די חוקים און די‬
‫געזעצן װאָס איר זאָלט היטן‬ ‫‪12‬‬
‫צו טאָן אין דעם לאַנד װאָס יהוה‬
‫װאָס יהוה דײַן גאָט גיט דיר‪.‬‬
‫‪ 10‬אָבער אַז איר װעט אַריבערגײן‬ ‫דער גאָט פֿון דײַנע עלטערן האָט דיר‬
‫דעם י ַרדן‪ ,‬און איר װעט זיך באַזעצן‬ ‫געגעבן‪ ,‬עס צו אַרבן‪ ,‬אַלע טעג װאָס‬
‫אין דעם לאַנד װאָס יהוה אײַער גאָט‬ ‫איר לעבט אױף דער ערד‪.‬‬
‫מאַכט אײַך אַרבן‪ ,‬און ער װעט אײַך‬ ‫‪ 2‬אונטערברענגען זאָלט איר‬
‫באַרוען פֿון אַלע אײַערע פֿײַנט פֿון‬ ‫אונטערברענגען אַלע ערטער װאָס‬
‫רונד אַרום‪ ,‬און איר װעט זיצן אין‬ ‫די פֿעלקער װאָס איר ירשעט זײ‬
‫זיכערקײט‪,‬‬ ‫האָבן דאָרטן געדינט זײערע געטער‪,‬‬
‫‪ 11‬זאָל זײַן‪ :‬דער אָרט װאָס יהוה‬ ‫אױף די הױכע בערג‪ ,‬און אױף די‬
‫אײַער גאָט װעט אים אױסדערװײלן‬ ‫בערגלעך‪ ,‬און אונטער יעטװעדער‬
‫צו מאַכן רוען זײַן נאָמען דאָרטן‪ ,‬אַהין‬ ‫צװײַגהאַפֿטיקן בױם‪.‬‬
‫זאָלט איר ברענגען אַלץ װאָס איך‬ ‫‪ 3‬און איר זאָלט אײַנװאַרפֿן‬
‫באַפֿעל אײַך‪ :‬אײַערע בראַנדאָפּפֿער‬ ‫זײערע מזבכות‪ ,‬און צעברעכן‬
‫און אײַערע שלאַכטאָפּפֿער‪ ,‬אײַערע‬ ‫זײערע זײַלשטײנער‪ ,‬און זײערע‬
‫מעשׂרס‪ ,‬און די אָפּשײדונג פֿון אײַער‬ ‫געצנבײמער זאָלט איר פֿאַרברענען‬
‫האַנט‪ ,‬און אַלע אײַערע געקליבענע‬ ‫אין פֿײַער‪ ,‬און זײערע געשניצטע‬
‫נדרים װאָס איר װעט מנדר זײַן צו‬ ‫געטער זאָלט איר אָפּהאַקן‪ ,‬און איר‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫זאָלט אונטערברענגען זײער נאָמען‬
‫‪ 12‬און איר זאָלט זיך פֿרײען פֿאַר‬ ‫פֿון יענעם אָרט‪.‬‬
‫יהוה אײַער גאָט‪ ,‬איר‪ ,‬און אײַערע‬ ‫‪ 4‬איר זאָלט ניט טאָן אַזױ װי זײ‪ ,‬צו‬
‫זין און אײַערע טעכטער‪ ,‬און אײַערע‬ ‫יהוה אײַער גאָט‪.‬‬
‫קנעכט און אײַערע דינסטן‪ ,‬און דער‬ ‫‪ 5‬נײַערט צו דעם אָרט װאָס יהוה‬
‫ֵלוִי װאָס אין אײַערע טױערן; װאָרום‬ ‫אײַער גאָט װעט אױסדערװײלן פֿון‬
‫ער האָט ניט קײן חלק און קײן נחלה‬ ‫אַלע אײַערע שבֿטים צו טאָן זײַן נאָמען‬
‫ב ַײ אײַך‪.‬‬ ‫דאָרטן – צו זײַן רוּונג זאָלט איר אײַך‬
‫ניט‬ ‫זאָלסט‬ ‫דיך‪,‬‬ ‫‪ 13‬היט‬ ‫װענדן‪ ,‬און אַהין זאָלט איר גײן‪.‬‬
‫אױפֿברענגען דײַנע בראַנדאָפּפֿער אין‬ ‫‪ 6‬און אַהין זאָלט איר ברענגען‬
‫איטלעכן אָרט װאָס דו װעסט זען;‬ ‫אײַערע בראַנדאָפּפֿער און אײַערע‬
‫‪ 14‬נײַערט אין דעם אָרט װאָס‬ ‫שלאַכטאָפּפֿער‪ ,‬און אײַערע מעשׂרס‪,‬‬
‫גאָט װעט אױסדערװײלן אין אײנעם‬ ‫און די אָפּשײדונג פֿון אײַער האַנט‪,‬‬
‫פֿון דײַנע שבֿטים‪ ,‬דאָרטן זאָלסטו‬ ‫און אײַערע נדרים‪ ,‬און אײַערע‬
‫אױפֿברענגען דײַנע בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬און‬ ‫פֿרײַװיליקע גאָבן‪ ,‬און די ערשטלינגען‬
‫דאָרטן זאָלסטו טאָן אַלץ װאָס איך‬ ‫פֿון אײַערע רינדער און אײַערע שאָף‪.‬‬
‫באַפֿעל דיר‪.‬‬ ‫‪ 7‬און איר זאָלט דאָרטן עסן פֿאַר‬
‫‪ 15‬אָבער מעגסט װיפֿיל דײַן האַרץ‬ ‫יהוה אײַער גאָט‪ ,‬און זיך פֿרײען מיט‬
‫געלוסט שלאַכטן און עסן פֿלײש אין‬ ‫דעם גאַנצן אױפֿטו פֿון אײַער האַנט‪,‬‬
‫אַלע דײַנע טױערן‪ ,‬װי נאָך דער‬ ‫איר און אײַערע הױזגעזינטן‪ ,‬לױט װי‬
‫מזל‪-‬ברכה פֿון יהוה דײַן גאָט װאָס‬ ‫יהוה דײַן גאָט האָט דיך געבענטשט‪.‬‬
‫‪283‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪12:16—12:31‬‬
‫‪ 23‬נאָר ז ַײ פֿעסט ניט צו עסן דאָס‬ ‫ער האָט דיר געגעבן; דער אומרײנער‬
‫בלוט‪ ,‬װאָרום דאָס בלוט איז דאָס‬ ‫אַזױ װי דער רײנער מעג עס עסן‪ ,‬אַזױ‬
‫לעבן‪ ,‬און טאָרסט ניט עסן דאָס לעבן‬ ‫װי ַא הירש און װי ַא הינד‪.‬‬
‫מיטן פֿלײש‪.‬‬ ‫‪ 16‬נאָר דאָס בלוט זאָלט איר ניט‬
‫‪ 24‬זאָלסט עס ניט עסן; אױף דער‬ ‫עסן; אױף דער ערד זאָלסטו עס‬
‫ערד זאָלסטו עס אױסגיסן אַזױ װי‬ ‫אױסגיסן אַזױ װי װאַסער‪.‬‬
‫װאַסער‪.‬‬ ‫‪ 17‬טאָרסט ניט עסן אין דײַנע טױערן‬
‫‪ 25‬זאָלסט עס ניט עסן‪ ,‬כּדי עס‬ ‫דעם מעשׂר פֿון דײַן תּבֿואה און דײַן‬
‫זאָל גוט זײַן דיר און דײַנע קינדער‬ ‫װײַן און דײַן אײל‪ ,‬און די ערשטלינגען‬
‫נאָך דיר‪ ,‬אַז דו װעסט טאָן װאָס איז‬ ‫פֿון דײַנע רינדער און דײַנע שאָף‪ ,‬און‬
‫רעכטפֿאַרטיק אין די אױגן פֿון גאָט‪.‬‬ ‫אַלע נדרים װאָס דו װעסט מנדר זײַן‪,‬‬
‫‪ 26‬נאָר דײַנע געהײליקטע זאַכן װאָס‬ ‫און דײַנע פֿרײַװיליקע גאָבן‪ ,‬און די‬
‫װעלן זײַן ב ַײ דיר‪ ,‬און דײַנע נדרים‪,‬‬ ‫אָפּשײדונג פֿון דײַן האַנט;‬
‫זאָלסטו נעמען און גײן צו דעם אָרט‬ ‫‪ 18‬נײַערט פֿאַר יהוה דײַן גאָט‬
‫װאָס גאָט װעט אױסדערװײלן;‬ ‫זאָלסטו עס עסן‪ ,‬אין דעם אָרט‬
‫‪ 27‬און זאָלסט מאַכן דײַנע‬ ‫װאָס יהוה דײַן גאָט װעט אים‬
‫בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬דאָס פֿלײש און דאָס‬ ‫אױסדערװײלן‪ ,‬דו‪ ,‬און דײַן זון און‬
‫בלוט‪ ,‬אױף דעם מזבח פֿון יהוה‬ ‫דײַן טאָכטער‪ ,‬און דײַן קנעכט און דײַן‬
‫דײַן גאָט; און דאָס בלוט פֿון דײַנע‬ ‫דינסט‪ ,‬און דער ֵלוִי װאָס אין דײַנע‬
‫שלאַכטאָפּפֿער זאָל אױסגעגאָסן װערן‬ ‫טױערן‪ .‬און זאָלסט זיך פֿרײען פֿאַר‬
‫אױף דעם מזבח פֿון גאָט דײַן האַר‪,‬‬ ‫יהוה דײַן גאָט מיט דעם גאַנצן אױפֿטו‬
‫און דאָס פֿלײש זאָלסטו עסן‪.‬‬ ‫פֿון דײַן האַנט‪.‬‬
‫‪ 28‬היט און זאָלסט געהאָרכן אַלע‬
‫די דאָזיקע װערטער װאָס איך באַפֿעל‬ ‫‪ 19‬היט דיך‪ ,‬זאָלסט ניט פֿאַרלאָזן‬
‫דיר‪ ,‬כּדי עס זאָל גוט זײַן דיר און‬ ‫דעם ֵלוִי‪ ,‬אַלע טעג אױף דײַן לאַנד‪.‬‬
‫דײַנע קינדער נאָך דיר ביז אײביק‪,‬‬ ‫‪ 20‬אַז יהוה דײַן גאָט װעט‬
‫אַז דו װעסט טאָן װאָס איז גוט און‬ ‫דערברײטערן דײַן געמאַרק‪ ,‬אַזױ װי‬
‫רעכטפֿאַרטיק אין די אױגן פֿון יהוה‬ ‫ער האָט דיר צוגעזאָגט‪ ,‬און װעסט‬
‫דײַן גאָט‪.‬‬ ‫זאָגן‪» :‬לאָמיך עסן פֿלײש«‪ ,‬װײַל דײַן‬
‫‪ 29‬אַז יהוה דײַן גאָט װעט‬ ‫האַרץ װעט געלוסטן צו עסן פֿלײש‪,‬‬
‫פֿאַרשנײַדן די פֿעלקער װאָס דו קוסמט‬ ‫מעגסטו עסן פֿלײש װיפֿיל דײַן האַרץ‬
‫אַהין‪ ,‬זײ צו פֿאַרטרײַבן פֿון פֿאַר דיר‪,‬‬ ‫געלוסט‪.‬‬
‫און װעסט זײ ירשען‪ ,‬און זיך באַזעצן‬ ‫‪ 21‬אױב עס װעט זײַן װײַט פֿון דיר‬
‫אין זײער לאַנד‪,‬‬ ‫דער אָרט װאָס יהוה דײַן גאָט‬
‫ניט‬ ‫זאָלסט‬ ‫דיך‪,‬‬ ‫‪ 30‬היט‬ ‫װעט אױסדערװײלן צו טאָן זײַן נאָמען‬
‫געשטרױכלט װערן זײ נאָכצוטאָן‪,‬‬ ‫דאָרטן‪ ,‬זאָלסטו שלאַכטן פֿון דײַנע‬
‫נאָכדעם װי זײ װעלן פֿאַרטיליקט‬ ‫רינדער און פֿון דײַנע שאָף װאָס גאָט‬
‫װערן פֿון פֿאַר דיר‪ ,‬און זאָלסט ניט‬ ‫האָט דיר געגעבן‪ ,‬אַזױ װי איך האָב‬
‫נאָכפֿרעגן נאָך זײערע געטער‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫דיר באַפֿױלן‪ ,‬און עסן אין דײַנע טױערן‬
‫זאָגן‪ :‬װי פֿלעגן די דאָדאָזיקע פֿעלקער‬ ‫װיפֿיל דײַן האַרץ געלוסט‪.‬‬
‫דינען זײערע געטער? ט ָא לאָמיך אױך‬ ‫‪ 22‬אָבער װי מע עסט ַא הירש און‬
‫אַזױ טאָן‪.‬‬ ‫ַא הינד‪ ,‬אַזױ זאָלסטו עס עסן; דער‬
‫‪ 31‬זאָלסט ניט טאָן אַזױ צו יהוה‬ ‫אומרײנער אין אײנעם מיטן רײנעם‬
‫גאָט; װאָרום יעטװעדער‬ ‫דײַן‬ ‫מעג עס עסן‪.‬‬
‫‪13:1—13:14‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪284‬‬
‫צװישן דיר‪.‬‬ ‫אומװערדיקײט פֿון יהוה‪ ,‬װאָס ער‬

‫‪ 7‬אַז דײַן ברודער‪ ,‬דער זון פֿון דײַן‬ ‫האָט פֿײַנט‪ ,‬האָבן זײ געטאָן צו זײערע‬
‫מוטער‪ ,‬אָדער דײַן זון‪ ,‬אָדער דײַן‬ ‫געטער; װאָרום אַפֿילו זײערע זין און‬
‫טאָכטער‪ ,‬אָדער די װײַב פֿון דײַן‬ ‫זײערע טעכטער פֿאַרברענען זײ אין‬
‫בוזעם‪ ,‬אָדער דײַן חבֿר‪ ,‬װאָס איז‬ ‫פֿײַער צו זײערע געטער‪.‬‬
‫אַזױ װי דײַן אײגן זעל‪ ,‬װעט דיך‬
‫אָנרעדן אין פֿאַרבאָרגעניש‪ ,‬אַזױ צו‬
‫זאָגן‪ :‬לאָמיר גײן און דינען פֿרעמדע‬
‫אַלדאָס װאָרט װאָס איך‬
‫באַפֿעל אײַך‪ ,‬דאָס זאָלט‬
‫איר היטן צו טאָן; זאָלסט ניט‬
‫‪13‬‬
‫געטער – װאָס ניט דו האָסט געקענט‪,‬‬
‫ניט דײַנע עלטערן;‬ ‫צולײגן דערצו‪ ,‬און זאָלסט ניט מינערן‬
‫דערפֿון‪.‬‬
‫‪ 8‬פֿון די געטער פֿון די פֿעלקער װאָס‬ ‫‪ 2‬אַז צװישן דיר װעט אױפֿשטײן ַא‬
‫אַרום אײַך‪ ,‬פֿון די װאָס זײַנען נאָנט צו‬ ‫נבֿיא‪ ,‬אָדער ַא חלומער פֿון חלוֹמות‪,‬‬
‫דיר‪ ,‬אָדער פֿון די װאָס זײַנען װײַט פֿון‬ ‫און ער װעט דיר געבן ַא צײכן אָדער‬
‫דיר‪ ,‬פֿון עק ערד ביז עק ערד –‬ ‫ַא װוּנדער –‬
‫‪ 9‬זאָלסטו ניט אײַנװיליקן צו אים‪,‬‬ ‫‪ 3‬און דער צײכן און דאָס װוּנדער‬
‫און ניט צוהערן צו אים‪ ,‬און דײַן‬ ‫װאָס ער האָט דיר פֿאַרױסגעזאָגט‪,‬‬
‫אױג זאָל אים ניט שױנען‪ ,‬און זאָלסט‬ ‫װעט אָנקומען – אַזױ צו זאָגן‪ :‬לאָמיר‬
‫זיך ניט דערבאַרימען‪ ,‬און אים ניט‬ ‫גײן נאָך פֿרעמדע געטער – װאָס דו‬
‫פֿאַרדעקן‪.‬‬ ‫קענסט ניט – און לאָמיר זײ דינען;‬
‫‪ 10‬נײַערט הרגען זאָלסטו אים‬ ‫‪ 4‬זאָלסטו ניט צוהערן צו די‬
‫הרגען; דײַן האַנט זאָל זײַן אױף אים‬ ‫װערטער פֿון יענעם נבֿיא‪ ,‬אָדער‬
‫די ערשטע אים צו טײטן‪ ,‬און דערנאָך‬ ‫יענעם חלומער פֿון חלוֹמות‪ ,‬װאָרום‬
‫די האַנט פֿון גאַנצן פֿאָלק‪.‬‬ ‫דאָס פּרוּװט אײַך יהוה אײַער גאָט‪,‬‬
‫‪ 11‬און זאָלסט אים פֿאַרװאַרפֿן מיט‬ ‫כּדי צו װיסן אױב איר האָט ליב יהוה‬
‫שטײנער‪ ,‬און ער זאָל שטאַרבן‪,‬‬ ‫אײַער גאָט מיט אײַער גאַנצן האַרצן‬
‫דערפֿאַר װאָס ער האָט דיך געזוכט‬ ‫און מיט אײַער גאַנצער זעל‪.‬‬
‫אַראָפּצופֿירן פֿון יהוה דײַן גאָט‪,‬‬ ‫‪ 5‬נאָך יהוה אײַער גאָט זאָלט‬
‫װאָס האָט דיך אַרױסגעצױגן פֿון‬ ‫איר גײן‪ ,‬און פֿאַר אים זאָלט איר‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬פֿון דעם הױז פֿון‬ ‫לאַנד מ ַ‬ ‫מוֹרא האָבן‪ ,‬און זײַנע געבאָט זאָלט‬
‫קנעכטשאַפֿט‪.‬‬ ‫איר היטן‪ ,‬און צו זײַן קָול זאָלט איר‬
‫‪ 12‬און גאַנץ ישׂראל װעלן הערן און‬ ‫צוהערן‪ ,‬און אים זאָלט איר דינען‪ ,‬און‬
‫װעלן מוֹרא האָבן‪ ,‬און װעלן מער ניט‬ ‫אָן אים זאָלט איר זיך באַהעפֿטן‪.‬‬
‫טאָן אַזױ װי די דאָזיקע שלעכטע זאַך‬ ‫‪ 6‬און יענער נבֿיא אָדער יענער‬
‫צװישן דיר‪.‬‬ ‫חלומער פֿון חלוֹמות זאָל געטײט‬
‫‪ 13‬אַז דו װעסט הערן אין אײנער פֿון‬ ‫װערן‪ ,‬װײַל ער האָט גערעדט‬
‫דײַנע שטעט װאָס יהוה דײַן גאָט גיט‬ ‫אָפּקערונג קעגן יהוה אײַער גאָט‪,‬‬
‫דיר‪ ,‬צו װוֹינען דאָרטן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫װאָס האָט אײַך אַרױסגעצױגן פֿון‬
‫‪ 14‬עס זײַנען אַרױסגעטרעטן‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬און װאָס האָט דיך‬ ‫לאַנד מ ַ‬
‫נידערטרעכטיקע לײַט פֿון צװישן דיר‪,‬‬ ‫אױסגעלײַזט פֿון דעם הױז פֿון‬
‫און האָבן אַראָפּגעפֿירט די באַװוינער‬ ‫קנעכטשאַפֿט – כּדי דיך אַראָפּצופֿירן‬
‫פֿון זײער שטאָט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬לאָמיר‬ ‫פֿון דעם װעג װאָס יהוה דײַן גאָט‬
‫גײן און דינען פֿרעמדע געטער – װאָס‬ ‫האָט דיר באַפֿױלן צו גײן אין אים‪.‬‬
‫איר קענט ניט;‬ ‫און זאָלסט אױסראַמען דאָס בײז פֿון‬
‫‪285‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪13:15—14:17‬‬
‫‪ַ 5‬א הינד‪ ,‬און ַא הירש‪ ,‬און ַא‬ ‫‪ 15‬און װעסט נאָכזוכן און‬
‫דאַמהירש‪ ,‬און ַא שטײנבאָק‪ ,‬און‬ ‫אױספֿאָרשן און גוט נאָכפֿרעגן‪ ,‬ערשט‬
‫ַא גאַזעל‪ ,‬און ַא װילדציג‪ ,‬און ַא‬ ‫די זאַך איז אמת ריכטיק‪ ,‬די דאָזיקע‬
‫באַרגשעפּס‪.‬‬ ‫אומװערדיקײט איז געטאָן געװאָרן‬
‫‪ 6‬און איטלעכע בהמה װאָס איז‬ ‫צװישן דיר‪,‬‬
‫באַקלױט מיט קלױען‪ ,‬און זײ זײַנען‬ ‫‪ 16‬זאָלסטו שלאָגן דערשלאָגן די‬
‫ב ַײ איר צעשפּאָלטן אױף צװײ קלױען‪,‬‬ ‫באַװוינער פֿון דער דאָזיקער שטאָט‬
‫װאָס איז ַמ ֲעלֵה‪-‬ג ֵֶרה צװישן בהמות‪ ,‬זי‬ ‫מיטן שאַרף פֿון שװערד; פֿאַרװיסט זי‬
‫מעגט איר עסן‪.‬‬ ‫– אַלע װאָס אין איר‪ ,‬און אירע בהמות‪,‬‬
‫‪ 7‬אָבער די דאָזיקע טאָרט איר ניט‬ ‫מיטן שאַרף פֿון שװערד‪.‬‬
‫עסן פֿון די װאָס זײַנען ַמ ֲעלֵה‪-‬ג ֵֶרה‪,‬‬ ‫‪ 17‬און איר גאַנצן זאַקרױב זאָלסטו‬
‫און פֿון די װאָס זײַנען באַקלױט מיט‬ ‫צונױפֿקלײַבן אין מיטן פֿון איר מאַרק‪,‬‬
‫צעשפּאָלטענע קלױען‪ :‬דעם קעמל‪,‬‬ ‫און פֿאַרברענען אין פֿײַער די שטאָט‬
‫און דעם האָז‪ ,‬און דעם קיניגל‪ ,‬װײַל‬ ‫מיט איר גאַנצן זאַקרױב‪ ,‬אין גאַנצן צו‬
‫ַמ ֲעלֵה‪-‬ג ֵֶרה זײַנען זײ‪ ,‬אָבער מיט‬ ‫יהוה דײַן גאָט‪ ,‬און זי זאָל זײַן אַן‬
‫קלױען זײַנען זײ ניט באַקלױט; זײ‬ ‫אײביקער חורבֿה‪-‬הױפֿן; זי זאָל מער‬
‫זײַנען אומרײן פֿאַר אײַך‪.‬‬ ‫ניט אָפּגעבױט װערן‪.‬‬
‫‪ 8‬און דעם חזיר‪ ,‬װײַל באַקלױט מיט‬ ‫‪ 18‬און קײן שום זאַך פֿון דעם‬
‫קלױען איז ער‪ ,‬אָבער ניט ַמ ֲעלֵה‪-‬ג ֵֶרה;‬ ‫חרם זאָל זיך ניט אָנקלעפּן אין דײַן‬
‫ער איז אומרײן פֿאַר אײַך‪ .‬פֿון זײער‬ ‫האַנט‪ ,‬כּדי גאָט זאָל זיך אָפּקערן‬
‫פֿלײש טאָרט איר ניט עסן‪ ,‬און אָן‬ ‫פֿון זײַן גרימצאָרן‪ ,‬און דיר שענקען‬
‫זײער נבֿלה טאָרט איר זיך ניט אָנרירן‪.‬‬ ‫דערבאַרימונג‪ ,‬און זיך דערבאַרימען‬
‫‪ 9‬די דאָזיקע מעגט איר עסן פֿון אַלץ‬ ‫אױף דיר‪ ,‬און דיך מערן‪ ,‬אַזױ װי ער‬
‫װאָס אין װאַסער‪ :‬אַלץ װאָס האָט‬ ‫האָט געשװאָרן צו דײַנע עלטערן;‬
‫פֿלוספֿעדערן און שופּן מעגט איר עסן;‬ ‫‪ 19‬אַז דו װעסט צוהערן צו דעם קָול‬
‫‪ 10‬און אַלץ װאָס האָט ניט‬ ‫פֿון יהוה דײַן גאָט‪ ,‬צו היטן אַלע זײַנע‬
‫פֿלוספֿעדערן און שופּן טאָרט איר ניט‬ ‫געבאָט װאָס איך געביט דיר הײַנט‪,‬‬
‫עסן; דאָס איז אומרײן פֿאַר אײַך‪.‬‬ ‫צו טאָן װאָס איז רעכטפֿאַרטיק אין די‬
‫‪ 11‬יעטװעדער רײנעם עָוף מעגט‬ ‫אױגן פֿון יהוה דײַן גאָט‪.‬‬
‫איר עסן‪.‬‬
‫‪ 12‬און דאָס זײַנען די װאָס איר טאָרט‬
‫פֿון זײ ניט עסן‪ :‬דער אָדלער‪ ,‬און דער‬
‫בײַנברעכער‪ ,‬און דער שװאַרצאָדלער;‬
‫קינדער זײַט איר צו יהוה‬
‫אײַער גאָט; איר זאָלט אײַך‬ ‫‪14‬‬
‫ניט אײַנשנײַדן‪ ,‬און ניט מאַכן ַא פּליך‬
‫‪ 13‬און די װײ‪ ,‬און דער פֿאַלקפֿױגל‪,‬‬ ‫צװישן אײַערע אױגן‪ ,‬נאָך ַא טױטן‪.‬‬
‫און דער האַביך לױט זײַנע מינים;‬ ‫‪ 2‬װאָרום ַא הײליק פֿאָלק ביסטו ב ַײ‬
‫‪ 14‬און יעטװעדער ראָב לױט זײַנע‬ ‫יהוה דײַן גאָט‪ ,‬און דיך האָט גאָט‬
‫מינים;‬ ‫אױסדערװײלט אים צו זײַן פֿאַר אַן‬
‫‪ 15‬און דער שטרױספֿױגל‪ ,‬און דער‬ ‫אײגן פֿאָלק‪ ,‬פֿון אַלע פֿעלקער װאָס‬
‫נאַכטשפּאַרבער‪ ,‬און דער ים‪-‬פֿױגל‪,‬‬ ‫אױפֿן געזיכט פֿון דער ערד‪.‬‬
‫און דער שפּאַרבער לױט זײַנע מינים;‬ ‫קײן‬ ‫עסן‬ ‫ניט‬ ‫‪ 3‬זאָלסט‬
‫‪ 16‬די אײַל‪ ,‬און די שטאָקאײַל‪ ,‬און‬ ‫אומװערדיקײט‪.‬‬
‫דער אוהו;‬ ‫‪ 4‬דאָס זײַנען די בהמות װאָס איר‬
‫‪ 17‬און דער פּעליקאַן‪ ,‬און דער‬ ‫מעגט עסן‪ :‬אַן אָקס‪ַ ,‬א שעפּס‪ ,‬און ַא‬
‫גײַער‪ ,‬און דער פֿישפֿרעסער;‬ ‫ציג‪,‬‬
‫‪14:18—15:6‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪286‬‬
‫דיר; און זאָלסט דאָרטן עסן פֿאַר יהוה‬ ‫‪ 18‬און דער שטאָרך‪ ,‬און דער בושל‬
‫דײַן גאָט‪ ,‬און זיך פֿרײען‪ ,‬דו און דײַן‬ ‫לױט זײַנע מינים‪ ,‬און דער אױערהאָן‪,‬‬
‫הױזגעזינט‪.‬‬ ‫און די פֿלעדערמױז‪.‬‬
‫‪ 27‬און דעם ֵלוִי װאָס אין דײַנע‬ ‫‪ 19‬און יעטװעדער געפֿליגלטע‬
‫טױערן‪ ,‬אים זאָלסטו ניט פֿאַרלאָזן‪,‬‬ ‫װידמענונג איז אומרײן פֿאַר אײַך; זײ‬
‫װאָרום ער האָט ניט קײן חלק און קײן‬ ‫טאָרן ניט געגעסן װערן‪.‬‬
‫נחלה ב ַײ דיר‪.‬‬ ‫‪ 20‬יעטװעדער רײנעם עָוף מעגט‬
‫‪ 28‬צום סָוף פֿון אַלע דר ַײ יאָר –‬ ‫איר עסן‪.‬‬
‫אין יענעם יאָר זאָלסטו אַרױסטראָגן‬ ‫‪ 21‬איר זאָלט ניט עסן קײן נבֿלה;‬
‫דעם גאַנצן מעשׂר פֿון דײַן תּבֿואה‪ ,‬און‬ ‫דעם אײַנגעװאַנדערטן װאָס אין דײַנע‬
‫אַװעקלײגן אין דײַנע טױערן‪.‬‬ ‫טױערן מעגסטו עס אַװעקגעבן‪ ,‬ער‬
‫‪ 29‬און עס זאָל קומען דער ֵלוִי‪ ,‬װײַל‬ ‫זאָל עס עסן; אָדער פֿאַרקױפֿן צו‬
‫ער האָט ניט קײן חלק און קײן נחלה‬ ‫ַא פֿרעמדן; װאָרום ַא הײליק פֿאָלק‬
‫ב ַײ דיר‪ ,‬און דער פֿרעמדער‪ ,‬און דער‬ ‫ביסטו ב ַײ יהוה דײַן גאָט‪ .‬זאָלסט ניט‬
‫יתום‪ ,‬און די אַלמנה‪ ,‬װאָס אין דײַנע‬ ‫קאָכן ַא ציקעלע אין זײַן מוטערס מילך‪.‬‬
‫טױערן‪ ,‬און זײ זאָלן עסן און זאַט זײַן‪,‬‬ ‫‪ 22‬מעשׂרן זאָלסטו מעשׂרן דעם‬
‫כּדי יהוה דײַן גאָט זאָל דיך בענטשן‬ ‫גאַנצן אײַנטראָג פֿון דײַן זריעה‪,‬‬
‫אין יעטװעדער טואונג פֿון דײַן האַנט‬ ‫װאָס קומט אַרױס פֿון דײַן פֿעלד‬
‫װאָס דו װעסט טאָן‪.‬‬ ‫יאָריערלעך‪.‬‬
‫‪ 23‬און זאָלסט עסן פֿאַר יהוה‬
‫צום סָוף פֿון אַלע זיבן יאָר‬
‫זאָלסטו מאַכן שמיטה‪.‬‬ ‫‪15‬‬
‫‪ 2‬און דאָס איז דער דין פֿון שמיטה‪:‬‬
‫דײַן גאָט‪ ,‬אין דעם אָרט װאָס ער‬
‫װעט אױסדערװײלן צו מאַכן רוען זײַן‬
‫נאָמען דאָרטן‪ ,‬דעם מעשׂר פֿון דײַן‬
‫יעטװעדער בעל‪-‬חוֹ ֿב זאָל אָפּלאָזן װאָס‬ ‫תּבֿואה‪ ,‬פֿון דײַן װײַן‪ ,‬און פֿון דײַן‬
‫ער האָט געליען זײַן חבֿר; ער זאָל ניט‬ ‫אײל‪ ,‬און די ערשטלינגען פֿון דײַנע‬
‫מאָנען פֿון זײַן חבֿר און זײַן ברודער‪,‬‬ ‫רינדער און דײַנע שאָף‪ ,‬כּדי זאָלסט‬
‫װען מע האָט אױסגערופֿן שמיטה צו‬ ‫לערנען מוֹרא צו האָבן פֿאַר יהוה דײַן‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫גאָט אַלע טעג‪.‬‬
‫‪ 3‬פֿון דעם פֿרעמדן מעגסטו מאָנען‪,‬‬ ‫‪ 24‬און אױב דער װעג װעט זײַן צו‬
‫אָבער פֿון װאָס דיר קומט ב ַײ דײַן חבֿר‬ ‫פֿיל פֿאַר דיר‪ ,‬אױב דו װעסט עס‬
‫זאָלסטו אָפּלאָזן דײַן האַנט‪.‬‬ ‫ניט קענען אַװעקטראָגן‪ ,‬װײַל דער‬
‫‪ 4‬פֿון דעסטװעגן װעט ניט זײַן ב ַײ‬ ‫אָרט װאָס יהוה דײַן גאָט װעט‬
‫דיר אַן אבֿיון‪ ,‬װאָרום בענטשן װעט‬ ‫אים אױסדערװײלן צו טאָן זײַן נאָמען‬
‫דיך גאָט בענטשן אין דעם לאַנד װאָס‬ ‫דאָרטן‪ ,‬װעט זײַן צו װײַט פֿאַר דיר‪ ,‬אַז‬
‫יהוה דײַן גאָט גיט דיר פֿאַר ַא נחלה‪,‬‬ ‫יהוה דײַן גאָט װעט דיך בענטשן‪,‬‬
‫עס צו אַרבן;‬ ‫‪ 25‬זאָלסטו עס מאַכן צו געלט‪ ,‬און‬
‫‪ 5‬אױב נאָר צוהערן װעסטו צוהערן‬ ‫נעמען דאָס געלט אײַנגעבונדן אין דײַן‬
‫צו דעם קָול פֿון יהוה דײַן גאָט‪ ,‬צו‬ ‫האַנט‪ ,‬און גײן צו דעם אָרט װאָס יהוה‬
‫היטן צו טאָן אַלדאָס דאָזיקע געבאָט‬ ‫דײַן גאָט װעט אים אױסדערװײלן;‬
‫װאָס איך געביט דיר הײַנט‪.‬‬ ‫‪ 26‬און זאָלסט אױסגעבן דאָס געלט‬
‫‪ 6‬װאָרום יהוה דײַן גאָט װעט‬ ‫אױף אַלץ װאָס דײַן האַרץ װעט‬
‫דיך בענטשן אַזױ װי ער האָט דיר‬ ‫געלוסטן‪ ,‬אױף רינדער און אױף שאָף‬
‫צוגעזאָגט‪ ,‬און װעסט אַנטלײַען צו‬ ‫און אױף װײַן און אויף געטראַנק‪ ,‬און‬
‫פֿיל פֿעלקער‪ ,‬און דו אַלײן װעסט ניט‬ ‫אױף אַלץ װאָס דײַן האַרץ פֿאַרלאַנגט‬
‫‪287‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪15:7—15:22‬‬
‫דײַן שײַער‪ ,‬און פֿון דײַן קעלטער;‬ ‫לײַען‪ ,‬און װעסט געװעלטיקן איבער‬
‫מיט װאָס יהוה דײַן גאָט האָט דיך‬ ‫פֿיל פֿעלקער‪ ,‬און איבער דיר װעט מען‬
‫געבענטשט‪ ,‬דערפֿון זאָלסטו אים‬ ‫ניט געװעלטיקן‪.‬‬
‫געבן‪.‬‬ ‫‪ 7‬אַז ב ַײ דיר װעט זײַן אַן אביון‪,‬‬
‫‪ 15‬און זאָלסט געדענקען אַז ַא קנעכט‬ ‫אײנער פֿון דײַנע ברידער‪ ,‬אין אײנעם‬
‫ביסטו געװען אין לאַנד מ ַ‬ ‫פֿון דײַנע טױערן‪ ,‬אין דײַן לאַנד װאָס‬
‫יהוה דײַן גאָט האָט דיך אױסגעלײַזט;‬ ‫יהוה דײַן גאָט גיט דיר‪ ,‬זאָלסטו‬
‫דרום באַפֿעל איך דיר הײַנט די דאָזיקע‬ ‫ניט האַרט מאַכן דײַן האַרץ‪ ,‬און ניט‬
‫זאַך‪.‬‬ ‫צודריקן דײַן האַנט פֿאַר דײַן ברודער‬
‫‪ 16‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז ער װעט זאָגן‬ ‫דעם אבֿיון‪.‬‬
‫צו דיר‪ :‬איך װיל ניט אַװעקגײן פֿון‬ ‫‪ 8‬נײַערט עפֿענען זאָלסטו אים‬
‫דיר; װײַל ער האָט ליב דיך און דײַן‬ ‫עפֿענען דײַן האַנט‪ ,‬און אַנטלײַען‬
‫הױזגעזינט‪ ,‬װאָרום אים איז גוט ב ַײ‬ ‫זאָלסטו אים אַנטלײַען גענוג פֿאַר זײַן‬
‫דיר‪,‬‬ ‫באַדערפֿעניש װאָס ער באַדאַרף‪.‬‬
‫‪ 17‬זאָלסטו נעמען אַן אָל‪ ,‬און‬ ‫‪ 9‬היט דיך‪ ,‬עס זאָל ניט זײַן אין דײַן‬
‫דורכשטעכן זײַן אױער ביז אין טיר‪,‬‬ ‫האַרצן ַא בײזער געדאַנקען‪ ,‬אַזױ צו‬
‫און ער זאָל דיר זײַן אַן אײביקער‬ ‫זאָגן‪ :‬דאָס זיבעטע יאָר‪ ,‬דאָס יאָר פֿון‬
‫קנעכט; און אױך צו דײַן דינסט זאָלסטו‬ ‫שמיטה‪ ,‬דערנענטערט זיך; און דײַן‬
‫טאָן אַזױ‪.‬‬ ‫אױג װעט זײַן שלעכט צו דײַן ברודער‬
‫‪ 18‬עס זאָל ניט שװער זײַן אין דײַנע‬ ‫דעם אביון‪ ,‬און װעסט אים ניט געבן‪,‬‬
‫אױגן‪ ,‬װען דו לאָזט אים אַרױס פֿר ַײ‬ ‫און ער װעט רופֿן איבער דיר צו גאָט‪,‬‬
‫פֿון דיר‪ ,‬װאָרום טאָפּל װי פֿאַר דעם‬ ‫און אױף דיר װעט זײַן ַא זינד‪.‬‬
‫לױן פֿון ַא לױנאַרבעטער האָט ער דיר‬ ‫‪ 10‬געבן זאָלסטו אים געבן‪ ,‬און דײַן‬
‫געדינט זעקס יאָר; און יהוה דײַן גאָט‬ ‫האַרץ זאָל ניט פֿאַרדריסן װען דו גיסט‬
‫װעט דיך בענטשן אין אַלץ װאָס דו‬ ‫אים‪ ,‬װאָרום פֿון װעגן דער דאָזיקער‬
‫װעסט טאָן‪.‬‬ ‫זאַך װעט דיך יהוה דײַן גאָט בענטשן‬
‫‪ 19‬יעטװעדער ערשטלינג ַא זָכר‬ ‫אין אַלץ װאָס דו טוסט‪ ,‬און אין אַלץ‬
‫װאָס װעט געבאָרן װערן צװישן‬ ‫צו װאָס דײַן האַנט נעמט זיך‪.‬‬
‫דײַנע רינדער און צװישן דײַנע שאָף‪,‬‬ ‫‪ 11‬װאָרום עס װעט ניט אױסגײן אַן‬
‫זאָלסטו הײליקן צו יהוה דײַן גאָט;‬ ‫אביון פֿון לאַנד; דרום באַפֿעל איך דיר‪,‬‬
‫זאָלסט ניט אַרבעטן מיט דעם בכָור פֿון‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬עפֿענען זאָלסטו עפֿענען‬
‫דײַנע אָקסן‪ ,‬און ניט שערן דעם בכָור‬ ‫דײַן האַנט צו דײַן ברודער‪ ,‬צו דײַן‬
‫פֿון דײַנע שאָף‪.‬‬ ‫אָרעמאן און צו דײַן אביון אין דײַן‬
‫‪ 20‬פֿאַר יהוה דײַן גאָט זאָלסטו אים‬ ‫לאַנד‪.‬‬
‫עסן יאָר אין יאָר‪ ,‬אין דעם אָרט װאָס‬ ‫‪ 12‬אַז דײַן ברודער‪ַ ,‬א יי ִד‪ ,‬אָדער ַא‬
‫גאָט װעט אױסדערװײלן‪ ,‬דו און דײַן‬ ‫יי ִדישע פֿרױ‪ ,‬װעט זיך פֿאַרקױפֿן צו‬
‫הױזגעזינט‪.‬‬ ‫דיר‪ ,‬זאָל ער דיר דינען זעקס יאָר‪ ,‬און‬
‫‪ 21‬און אױב ער װעט זײַן מיט ַא מום‪,‬‬ ‫אױפֿן זיבעטן זאָלסטו אים אַרױסלאָזן‬
‫ַא הינקעדיקער‪ ,‬אָדער ַא בלינדער –‬ ‫פֿר ַײ פֿון דיר‪.‬‬
‫מיט װאָסער עס איז בײזן מום‪ ,‬זאָלסטו‬ ‫‪ 13‬און אַז דו לאָזט אים אַרױס פֿר ַײ‬
‫אים ניט שלאַכטן צו יהוה דײַן גאָט‪.‬‬ ‫פֿון דיר‪ ,‬זאָלסטו אים ניט אַרױסלאָזן‬
‫‪ 22‬אין דײַנע טױערן זאָלסטו אים‬ ‫מיט לײדיקן;‬
‫עסן‪ ,‬דער אומרײנער אין אײנעם מיט‬ ‫אים‬ ‫זאָלסטו‬ ‫‪ 14‬באַשענקען‬
‫דעם רײנעם‪ ,‬אַזױ װי ַא הירש און װי‬ ‫באַשענקען פֿון דײַנע שאָף‪ ,‬און פֿון‬
‫‪15:23—16:16‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪288‬‬
‫‪ 8‬זעקס טעג זאָלסטו עסן מצות‪ ,‬און‬ ‫ַא הינד‪.‬‬

‫אױפֿן זיבעטן טאָג זאָל זײַן ַא הײליקע‬ ‫‪ 23‬נאָר זײַן בלוט זאָלסטו ניט עסן;‬
‫אײַנזאַמלונג צו יהוה דײַן גאָט; זאָלסט‬ ‫אױף דער ערד זאָלסטו עס אױסגיסן‬
‫ניט טאָן קײן אַרבעט‪.‬‬ ‫אַזױ װי װאַסער‪.‬‬
‫‪ 9‬זיבן װאָכן זאָלסטו דיר צײלן; פֿון‬
‫װען מע לאָזט אַראָפּ ַא שנײַדמעסער‬
‫אױף דער תּבֿואה זאָלסטו אָנהײבן‬
‫צײלן זיבן װאָכן‪.‬‬
‫היט אָףּ דעם חוֹדש אָבֿיבֿ‪ ,‬און‬
‫זאָלסט מאַכן דעם קָרבן‪-‬פּסח‬
‫צו יהוה דײַן גאָט‪ ,‬װאָרום אין‬
‫‪16‬‬
‫‪ 10‬און זאָלסט מאַכן דעם י ָום‪-‬טו ֿב‬ ‫חוֹדש אָבֿי ֿב האָט דיך יהוה דײַן גאָט‬
‫פֿון שבֿועות צו יהוה דײַן גאָט‪ ,‬װי נאָך‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬ב ַײ‬
‫אַרױסגעצױגן פֿון לאַנד מ ַ‬
‫דער פֿרײַער גאָב פֿון דײַן האַנט‪ ,‬װאָס‬ ‫נאַכט‪.‬‬
‫דו װעסט געבן‪ ,‬לױט װי יהוה דײַן גאָט‬ ‫‪ 2‬און זאָלסט שלאַכטן דעם‬
‫װעט דיך בענטשן‪.‬‬ ‫קָרבן‪-‬פּסח צו יהוה דײַן גאָט‪ ,‬פֿון‬
‫‪ 11‬און זאָלסט זיך פֿרײען פֿאַר יהוה‬ ‫שאָף אָדער פֿון רינדער‪ ,‬אין דעם אָרט‬
‫דײַן גאָט‪ ,‬דו‪ ,‬און דײַן זון און דײַן‬ ‫װאָס גאָט װעט אױסדערװײלן צו‬
‫טאָכטער‪ ,‬און דײַן קנעכט און דײַן‬ ‫מאַכן רוען זײַן נאָמען דאָרטן‪.‬‬
‫דינסט‪ ,‬און דער ֵלוִי װאָס אין דײַנע‬ ‫‪ 3‬זאָלסט ניט עסן דערב ַײ חמץ; זיבן‬
‫טױערן‪ ,‬און דער פֿרעמדער‪ ,‬און דער‬ ‫טעג זאָלסטו עסן דערב ַײ מצות‪ ,‬ברױט‬
‫יתום‪ ,‬און די אַלמנה‪ ,‬װאָס צװישן דיר‬ ‫פֿון נױט‪ ,‬װאָרום אין געאײַל ביסטו‬
‫– אין דעם אָרט װאָס יהוה דײַן גאָט‬ ‫ִצרי ִם; כּדי‬
‫אַרױסגעגאַנגען פֿון לאַנד מ ַ‬
‫װעט אױסדערװײלן צו מאַכן רוען זײַן‬ ‫זאָלסט געדענקען דעם טאָג פֿון דײַן‬
‫נאָמען דאָרטן‪.‬‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬אַלע טעג‬‫אַרױסגײן פֿון לאַנד מ ַ‬
‫‪ 12‬און זאָלסט געדענקען אַז ַא קנעכט‬ ‫פֿון דײַן לעבן‪.‬‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬און זאָלסט‬‫ביסטו געװען אין מ ַ‬
‫אָפּהיטן און טאָן די דאָזיקע געזעצן‪.‬‬ ‫‪ 4‬און עס זאָל ניט געזען װערן ב ַײ‬
‫‪ 13‬דעם י ָום‪-‬טו ֿב פֿון סוכּות זאָלסטו‬ ‫דיר זױערטײג אין דײַן גאַנצן גבֿול זיבן‬
‫דיר מאַכן זיבן טעג‪ ,‬װען דו זאַמלסט‬ ‫טעג; און עס זאָל ניט איבערנעכטיקן‬
‫אײַן פֿון דײַן שײַער און פֿון דײַן‬ ‫ביז אין דער פֿרי פֿון דעם פֿלײש‬
‫קעלטער‪.‬‬ ‫װאָס דו װעסט שלאַכטן אין אָװנט פֿון‬
‫ערשטן טאָג‪.‬‬
‫‪ 14‬און זאָלסט זיך פֿרײען אין דײַן‬
‫י ָום‪-‬טובֿ‪ ,‬דו‪ ,‬און דײַן זון און דײַן‬ ‫‪ 5‬טאָרסט ניט שלאַכטן דעם‬
‫טאָכטער‪ ,‬און דײַן קנעכט און דײַן‬ ‫קָרבן‪-‬פּסח אין אײנעם פֿון דײַנע‬
‫דינסט‪ ,‬און דער ֵלוִי‪ ,‬און דער‬ ‫טױערן װאָס יהוה דײַן גאָט גיט דיר‪.‬‬
‫פֿרעמדער‪ ,‬און דער יתום‪ ,‬און די‬ ‫‪ 6‬נײַערט אין דעם אָרט װאָס יהוה‬
‫אַלמנה‪ ,‬װאָס אין דײַנע טױערן‪.‬‬ ‫דײַן גאָט װעט אױסדערװײלן אױף צו‬
‫‪ 15‬זיבן טעג זאָלסטו האַלטן י ָום‪-‬טו ֿב‬ ‫מאַכן רוען זײַן נאָמען‪ ,‬דאָרטן זאָלסטו‬
‫צו יהוה דײַן גאָט אין דעם אָרט װאָס‬ ‫שלאַכטן דעם קָרבן‪-‬פּסח‪ ,‬אין אָװנט װי‬
‫גאָט װעט אױסדערװײלן; װאָרום‬ ‫די זון גײט אונטער‪ ,‬אין דער צײַט פֿון‬
‫יהוה דײַן גאָט װעט דיך בענטשן‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫דײַן אַרױסגײן פֿון מ ַ‬
‫אין דײַן גאַנצן אײַנקום‪ ,‬און אין‬ ‫‪ 7‬און זאָלסט אים בראָטן און עסן אין‬
‫יעטװעדער טואונג פֿון דײַנע הענט‪ ,‬און‬ ‫דעם אָרט װאָס יהוה דײַן גאָט װעט‬
‫װעסט זײַן לױטער פֿרײלעך‪.‬‬ ‫אים אױסדערװײלן; און אין דער פֿרי‬
‫‪ 16‬דר ַײ מאָל אין יאָר זאָלן אַלע דײַנע‬ ‫זאָלסטו זיך אומקערן‪ ,‬און גײן צו דײַנע‬
‫מאַנספּאַרשױנען זיך װײַזן פֿאַר יהוה‬ ‫געצעלטן‪.‬‬
‫‪289‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪16:17—17:10‬‬
‫אין די אױגן פֿון יהוה דײַן גאָט‪,‬‬ ‫דײַן גאָט‪ ,‬אין דעם אָרט װאָס ער‬
‫איבערצוטרעטן זײַן בונד;‬ ‫װעט אױסדערװײלן‪ :‬אין דעם י ָום‪-‬טו ֿב‬
‫‪ 3‬און ער װעט גײן און דינען‬ ‫פֿון מצות‪ ,‬און אין דעם י ָום‪-‬טו ֿב פֿון‬
‫פֿרעמדע געטער‪ ,‬און זיך בוקן צו זײ‪,‬‬ ‫שבֿועות‪ ,‬און אין דעם י ָום‪-‬טו ֿב פֿון‬
‫אָדער צו דער זון‪ ,‬אָדער צו דער לבֿנה‪,‬‬ ‫סוכּות; און מע זאָל זיך ניט װײַזן פֿאַר‬
‫אָדער צו דעם גאַנצן חיל פֿון הימל‪,‬‬ ‫גאָט מיט לײדיקן;‬
‫װאָס איך האָב ניט געהײסן;‬ ‫‪ 17‬איטלעכער לױט דער גאָב פֿון זײַן‬
‫‪ 4‬און עס װעט דיר דערצײלט װערן‪,‬‬ ‫האַנט‪ ,‬װי נאָך דער מזל‪-‬ברכה פֿון‬
‫און װעסט הערן‪ ,‬און װעסט גוט‬ ‫יהוה דײַן גאָט‪ ,‬װאָס ער האָט דיר‬
‫אױספֿאָרשן‪ ,‬ערשט די זאַך איז אמת‬ ‫געגעבן‪.‬‬
‫ריכטיק‪ ,‬די דאָזיקע אומװערדיקײט איז‬
‫געטאָן געװאָרן אין ישׂראל‪,‬‬ ‫שוֹפֿטִ ים‬
‫‪ 5‬זאָלסטו אַרױספֿירן יענעם מאַן‬ ‫‪ 18‬ריכטער און אױפֿזעער זאָלסטו‬
‫אָדער יענע פֿרױ‪ ,‬װאָס האָבן געטאָן די‬ ‫דיר מאַכן אין אַלע דײַנע טױערן‪ ,‬װאָס‬
‫דאָזיקע שלעכטע זאַך‪ ,‬צו דײַנע טױערן‬ ‫יהוה דײַן גאָט גיט דיר‪ ,‬לױט דײַנע‬
‫– דעם מאַן אָדער די פֿרױ – און זאָלסט‬ ‫שבֿטים; און זײ זאָלן משפּטן דאָס‬
‫זײ פֿאַרװאַרפֿן מיט שטײנער‪ ,‬און זײ‬ ‫פֿאָלק מיט ַא גערעכטן משפּט‪.‬‬
‫זאָלן שטאַרבן‪.‬‬ ‫‪ 19‬זאָלסט ניט פֿאַרדרײען ַא משפּט;‬
‫‪ 6‬לױט דעם מױל פֿון צװײ עדות‬ ‫זאָלסט ניט דערקענען קײן פּנים‪,‬‬
‫אָדער דר ַײ עדות זאָל געטײט װערן‬ ‫און ניט נעמען שוחד‪ ,‬װאָרום שוחד‬
‫דער װאָס װערט געטײט; ער זאָל ניט‬ ‫מאַכט בלינד די אױגן פֿון קלוגע‪ ,‬און‬
‫געטײט װערן לױט דעם מױל פֿון אײן‬ ‫פֿאַרקרימט די װערטער פֿון גערעכטע‪.‬‬
‫עדות‪.‬‬ ‫נאָך‬ ‫גערעכטיקײט‪,‬‬ ‫‪ 20‬נאָך‬
‫‪ 7‬די האַנט פֿון די עדות זאָל זײַן‬ ‫גערעכטיקײט זאָלסטו זיך יאָגן‪ ,‬כּדי‬
‫אױף אים די ערשטע אים צו טײטן‪,‬‬ ‫זאָלסט לעבן און אַרבן דאָס לאַנד װאָס‬
‫און דערנאָך די האַנט פֿון גאַנצן פֿאָלק;‬ ‫יהוה דײַן גאָט גיט דיר‪.‬‬
‫און זאָלסט אױסראַמען דאָס בײז פֿון‬ ‫‪ 21‬זאָלסט דיר ניט פֿלאַנצן ַא‬
‫צװישן דיר‪.‬‬ ‫געצנבױם פֿון ַא שום האָלץ לעבן דעם‬
‫‪ 8‬אַז ַא זאַך װעט זײַן פֿאַרהױלן‬ ‫מזבח פֿון יהוה דײַן גאָט‪ ,‬װאָס דו‬
‫פֿון דיר אין ַא משפּט‪ ,‬צװישן בלוט‬ ‫װעסט דיר מאַכן‪.‬‬
‫און בלוט‪ ,‬צװישן ַא טענה און ַא‬ ‫‪ 22‬און זאָלסט דיר ניט אױפֿשטעלן ַא‬
‫טענה‪ ,‬אָדער צװישן ַא שעדיקונג און‬ ‫זײַלשטײן‪ ,‬װאָס יהוה דײַן גאָט האָט‬
‫ַא שעדיקונג‪ ,‬אין שטרײַטזאַכן אין‬ ‫פֿײַנט‪.‬‬
‫דײַנע טױערן‪ ,‬זאָלסטו אױפֿשטײן און‬
‫אַרױפֿגײן צו דעם אָרט װאָס יהוה דײַן‬
‫גאָט װעט אים אױסדערװײלן‪.‬‬
‫‪ 9‬און זאָלסט קומען צו די כּ ֹהנים פֿון‬
‫זאָלסט ניט שלאַכטן צו יהוה‬
‫דײַן גאָט אַן אָקס אָדער ַא‬ ‫‪17‬‬
‫שעפּס װאָס אין אים איז ד ָא ַא מום‪,‬‬
‫שבֿט ֵלוִי‪ ,‬און צו דעם ריכטער װאָס‬ ‫עפּעס ַא שלעכטע זאַך; װאָרום אַן‬
‫װעט זײַן אין יענע טעג‪ ,‬און זאָלסט‬ ‫אומװערדיקײט ב ַײ יהוה דײַן גאָט איז‬
‫פֿרעגן‪ ,‬און זײ װעלן דיר זאָגן דאָס‬ ‫דאָס‪.‬‬
‫װאָרט פֿון דעם משפּט‪.‬‬ ‫‪ 2‬אַז עס װעט געפֿונען װערן צװישן‬
‫‪ 10‬און זאָלסט טאָן לױט דעם װאָרט‬ ‫דיר‪ ,‬אין אײנעם פֿון דײַנע טױערן װאָס‬
‫װאָס זײ װעלן דיר זאָגן פֿון יענעם אָרט‬ ‫יהוה דײַן גאָט גיט דיר‪ַ ,‬א מאַן אָדער ַא‬
‫װאָס גאָט װעט אױסדערװײלן; און‬ ‫פֿרױ װאָס װעט טאָן װאָס איז שלעכט‬
‫‪17:11—18:7‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪290‬‬
‫דער װאָס פֿאַר די כּ ֹהנים פֿון שבֿט ֵלוִי‪.‬‬ ‫זאָלסט היטן צו טאָן אַזױ װי אַלץ װאָס‬
‫‪ 19‬און דאָס זאָל זײַן ב ַײ אים‪ ,‬און ער‬ ‫זײ װעלן דיך לערנען‪.‬‬
‫זאָל לײענען דערין אַלע טעג פֿון זײַן‬ ‫‪ 11‬לױט דער לערנונג װאָס זײ װעלן‬
‫לעבן‪ ,‬כּדי ער זאָל לערנען מוֹרא צו‬ ‫דיך לערנען‪ ,‬און לױט דעם משפּט‬
‫האָבן פֿאַר יהוה זײַן גאָט‪ ,‬צו היטן‬ ‫װאָס זײ װעלן דיר זאָגן‪ ,‬זאָלסטו טאָן;‬
‫אַלע װערטער פֿון דער דאָזיקער תּוֹרה‪,‬‬ ‫זאָלסט זיך ניט אָפּקערן פֿון דעם װאָרט‬
‫און די דאָזיקע געזעצן‪ ,‬זײ צו טאָן;‬ ‫װאָס זײ װעלן דיר זאָגן‪ ,‬רעכטס אָדער‬
‫‪ 20‬אַז זײַן האַרץ זאָל זיך ניט‬ ‫לינקס‪.‬‬
‫דערהײבן איבער זײַנע ברידער‪ ,‬און‬ ‫‪ 12‬און דער מאַן װאָס װעט טאָן‬
‫ער זאָל זיך ניט אָפּקערן פֿון די געבאָט‬ ‫מיט מוטװיליקײט‪ ,‬ניט צו געהאָרכן‬
‫רעכטס אָדער לינקס‪ ,‬כּדי ער זאָל‬ ‫דעם כּ ֹהן װאָס שטײט צו דינען דאָרטן‬
‫ַמאֲריך‪-‬י ָמים זײַן אױף זײַן מלוכה‪ ,‬ער‬ ‫יהוה דײַן גאָט‪ ,‬אָדער דעם ריכטער‪,‬‬
‫און זײַנע קינדער‪ ,‬צװישן ישׂראל‪.‬‬ ‫יענער מאַן זאָל שטאַרבן; און זאָלסט‬
‫אױסראַמען דאָס בײז פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫די כּ ֹהנים פֿון ֵלוִי‪ ,‬דער‬
‫גאַנצער שבֿט ֵלוִי‪ ,‬זאָלן ניט‬
‫האָבן קײן חלק און קײן נחלה אין‬
‫‪18‬‬ ‫‪ 13‬און דאָס גאַנצע פֿאָלק װעט הערן‬
‫און װעט מוֹרא האָבן‪ ,‬און זײ װעלן מער‬
‫ניט מוטװילקן‪.‬‬
‫ישׂראל; די פֿײַעראָפּפֿער פֿון גאָט און‬ ‫‪ 14‬אַז דו װעסט קומען אין דעם לאַנד‬
‫זײַן נחלה זאָלן זײ עסן‪.‬‬ ‫װאָס יהוה דײַן גאָט גיט דיר‪ ,‬און‬
‫‪ 2‬און זײ זאָלן ניט האָבן קײן נחלה‬ ‫װעסט עס אַרבן‪ ,‬און װעסט זיך באַזעצן‬
‫צװישן זײערע ברידער; גאָט איז זײער‬ ‫דרינען‪ ,‬און װעסט זאָגן‪ :‬איך װיל‬
‫נחלה‪ ,‬אַזױ װי ער האָט צו זײ גערעדט‪.‬‬ ‫מאַכן ַא מלך איבער מיר‪ ,‬אַזױ װי אַלע‬
‫‪ 3‬און דאָס זאָל זײַן דאָס רעכט פֿון‬ ‫פֿעלקער װאָס אַרום מיר‪,‬‬
‫די כּ ֹהנים‪ ,‬פֿון דעם פֿאָלק‪ ,‬פֿון די‬ ‫‪ 15‬מאַכן זאָלסטו מאַכן ַא מלך איבער‬
‫װאָס שלאַכטן ַא שלאַכטאָפּפֿער; ס ַײ אַן‬ ‫דיר דעם װאָס יהוה דײַן גאָט װעט‬
‫אָקס‪ ,‬ס ַײ ַא שעפּס‪ ,‬זאָל מען געבן דעם‬ ‫אים אױסדערװײלן; פֿון צװישן דײַנע‬
‫כּ ֹהן די שולטער‪ ,‬און די קינבאַקן‪ ,‬און‬ ‫ברידער זאָלסטו מאַכן איבער דיר ַא‬
‫דעם מאָגן‪.‬‬ ‫מלך; טאָרסט ניט אױפֿזעצן איבער דיר‬
‫‪ 4‬דאָס ערשטע פֿון דײַן תּבֿואה‪ ,‬פֿון‬ ‫ַא פֿרעמדן מאַן‪ ,‬װאָס איז ניט דײַנער ַא‬
‫דײַן װײַן‪ ,‬און פֿון דײַן אײל‪ ,‬און דאָס‬ ‫ברודער‪.‬‬
‫ערשטע פֿון דער שערונג פֿון דײַנע‬ ‫‪ 16‬אָבער ער זאָל זיך ניט מערן‬
‫שאָף‪ ,‬זאָלסטו אים געבן‪.‬‬ ‫פֿערד‪ ,‬און ניט אומקערן דאָס פֿאָלק‬
‫‪ 5‬װאָרום אים האָט יהוה דײַן גאָט‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬כּדי צו מערן פֿערד;‬ ‫קײן מ ַ‬
‫אױסדערװײלט פֿון אַלע דײַנע שבֿטים‪,‬‬ ‫װאָס גאָט האָט אײַך אָנגעזאָגט‪ :‬איר‬
‫צו שטײן צו דינען אין נאָמען פֿון גאָט‪,‬‬ ‫זאָלט זיך מער ניט אומקערן אױף דעם‬
‫ער און זײַנע קינדער אַלע טעג‪.‬‬ ‫דאָזיקן װעג‪.‬‬
‫‪ 6‬און אַז ַא ֵלוִי װיל קומען פֿון אײנעם‬ ‫‪ 17‬און ער זאָל זיך ניט מערן װײַבער‬
‫פֿון דײַנע טױערן פֿון גאַנץ ישׂראל‪,‬‬ ‫כּדי זײַן האַרץ זאָל זיך ניט אָפּקערן;‬
‫װאָס ער װוינט דאָרטן‪ ,‬זאָל ער קומען‬ ‫אױך זילבער און גאָלד זאָל ער זיך ניט‬
‫װיפֿיל זײַן האַרץ געלוסט‪ ,‬צו דעם אָרט‬ ‫מערן ַא סך‪.‬‬
‫װאָס גאָט װעט אױסדערװײלן‪.‬‬ ‫‪ 18‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז ער זעצט זיך‬
‫‪ 7‬און ער זאָל דינען אין נאָמען פֿון‬ ‫אױף דעם טראָן פֿון זײַן מלוכה‪ ,‬זאָל ער‬
‫יהוה זײַן גאָט אַזױ װי אַלע זײַנע‬ ‫זיך אױפֿשרײַבן אַן איבערחזרונג פֿון‬
‫ברידער די ל ִוי ִים װאָס שטײען דאָרטן‬ ‫דער דאָזיקער תּוֹרה אױף ַא בוך‪ ,‬פֿון‬
‫‪291‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪18:8—19:4‬‬
‫דו‪ ,‬און איך װעל אַרײַנגעבן מײַנע‬ ‫פֿאַר גאָט‪.‬‬

‫װערטער אין זײַן מױל‪ ,‬און ער װעט‬ ‫‪ 8‬גלײַכע חלקים זאָלן זײ עסן‪ ,‬אַחוץ‬
‫רעדן צו זײ אַלץ װאָס איך װעל אים‬ ‫װאָס אים װערט געגעבן לױט די‬
‫באַפֿעלן‪.‬‬ ‫פֿאָטערהײַזער‪.‬‬
‫‪ 19‬און עס װעט זײַן‪ ,‬דער מאַן װאָס‬ ‫‪ 9‬אַז דו קומסט אין דעם לאַנד װאָס‬
‫װעט ניט צוהערן צו מײַנע װערטער‬ ‫יהוה דײַן גאָט גיט דיר‪ ,‬זאָלסטו זיך‬
‫װאָס ער װעט רעדן אין מײַן נאָמען‪,‬‬ ‫ניט אָפּלערנען צו טאָן אַזױ װי די‬
‫װעל איך אױפֿמאָנען פֿון אים‪.‬‬ ‫אומװערדיקײטן פֿון יענע פֿעלקער‪.‬‬
‫‪ 20‬אָבער דער נבֿיא װאָס װעט‬ ‫‪ 10‬עס זאָל זיך ניט געפֿינען ב ַײ‬
‫מוטװיליקן צו רעדן אין מײַן נאָמען ַא‬ ‫דיר אײנער װאָס מאַכט דורכגײן זײַן‬
‫װאָרט װאָס איך האָב אים ניט באַפֿױלן‬ ‫זון אָדער זײַן טאָכטער דורכן פֿײַער‪,‬‬
‫צו רעדן‪ ,‬אָדער דער װאָס װעט רעדן‬ ‫ַא װאָרזאָגער פֿון װאָרזאָגענישן‪ַ ,‬א‬
‫אין נאָמען פֿון פֿרעמדע געטער‪ ,‬יענער‬ ‫צײכנזעער‪ ,‬אָדער ַא טרעפֿער‪ ,‬אָדער ַא‬
‫נבֿיא זאָל שטאַרבן‪.‬‬ ‫מכשף‪,‬‬
‫‪ 21‬און אױב דו װעסט זאָגן אין דײַן‬ ‫‪ 11‬אָדער ַא צױבערשפּרעכער‪ ,‬אָדער‬
‫האַרצן‪ :‬װי אַזױ װעלן מיר דערקענען‬ ‫אײנער װאָס פֿרעגט ב ַײ ַא גײַסט אָדער‬
‫דאָס װאָרט װאָס גאָט האָט עס ניט‬ ‫ַא רוח‪ ,‬אָדער ַא פֿאָרשער ב ַײ טױטע‪.‬‬
‫גערעדט?‬ ‫‪ 12‬װאָרום אַן אומװערדיקײט ב ַײ‬
‫‪ 22‬אַז דער נבֿיא װעט רעדן אין‬ ‫גאָט איז יעטװעדער װאָס טוט דאָס‪ ,‬און‬
‫נאָמען פֿון גאָט‪ ,‬און דאָס װאָרט װעט‬ ‫פֿון װעגן די דאָזיקע אומװערדיקײטן‬
‫ניט געשען און ניט אָנקומען‪ ,‬איז דאָס ַא‬ ‫פֿאַרטרײַבט זײ יהוה דײַן גאָט פֿון‬
‫װאָרט װאָס גאָט האָט עס ניט גערעדט;‬ ‫פֿאַר דיר‪.‬‬
‫מיט מוטװיליקײט האָט עס דער נבֿיא‬ ‫‪ 13‬גאַנץ זאָלסטו זײַן מיט יהוה דײַן‬
‫גערעדט; זאָלסט זיך ניט שרעקן פֿאַר‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫אים‪.‬‬ ‫‪ 14‬װאָרום די דאָזיקע פֿעלקער װאָס‬
‫אַז יהוה דײַן גאָט װעט‬ ‫דו ירשעסט זײ‪ ,‬הערן זיך צו צו‬
‫פֿאַרשנײַדן די פֿעלקער װאָס‬ ‫‪19‬‬
‫יהוה דײַן גאָט גיט דיר זײער לאַנד‪ ,‬און‬
‫צײכנזעערס‪ ,‬און צו װאָרזאָגערס‪,‬‬
‫אָבער דו – ניט אַזױ‪-‬װאָס האָט דיר‬
‫װעסט זײ ירשען‪ ,‬און זיך באַזעצן אין‬ ‫געגעבן יהוה דײַן גאָט‪.‬‬
‫זײערע שטעט‪ ,‬און אין זײערע הײַזער‪,‬‬ ‫‪ַ 15‬א נבֿיא פֿון צװישן דיר‪ ,‬פֿון‬
‫‪ 2‬זאָלסטו דיר אָפּשײדן דר ַײ שטעט‬ ‫דײַנע ברידער‪ ,‬אַז ַא װי איך‪ ,‬װעט דיר‬
‫אין מיטן פֿון דײַן לאַנד װאָס יהוה דײַן‬ ‫אױפֿשטעלן יהוה דײַן גאָט; צו אים‬
‫גאָט גיט דיר‪ ,‬עס צו אַרבן‪.‬‬ ‫זאָלט איר זיך צוהערן‪.‬‬
‫‪ 3‬זאָלסט דיר אָפּמאַרקירן דעם װעג‪,‬‬ ‫‪ 16‬גענױ אַזױ װי דו האָסט פֿאַרלאַנגט‬
‫און אײַנטײלן אין דרײען דאָס געמאַרק‬ ‫חוֹרבֿ‪ ,‬אין טאָג‬‫פֿון יהוה דײַן גאָט אין ֵ‬
‫פֿון דײַן לאַנד װאָס יהוה דײַן גאָט‬ ‫פֿון דער אײַנזאַמלונג‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫װעט דיך מאַכן אַרבן‪ ,‬און עס זאָל זײַן‬ ‫לאָמיך ניט הערן װידער דעם קָול פֿון‬
‫אױף צו אַנטלױפֿן אַהין פֿאַר איטלעכן‬ ‫יהוה מײַן גאָט‪ ,‬לאָמיך ניט זען מער‬
‫טױטשלעגער‪.‬‬ ‫דאָס דאָזיקע גרױסע פֿײַער‪ ,‬כּדי איך‬
‫‪ 4‬און דאָס איז דער פֿאַל פֿון דעם‬ ‫זאָל ניט שטאַרבן‪.‬‬
‫טױטשלעגער װאָס קען אַהין אַנטלױפֿן‬ ‫‪ 17‬און גאָט האָט געזאָגט צו מיר‪:‬‬
‫און בלײַבן לעבן‪ :‬דער װאָס װעט‬ ‫גוט איז װאָס זײ האָבן גערעדט‪.‬‬
‫דערשלאָגן זײַן חבֿר אָן ַא כּיװן‪ ,‬און‬ ‫‪ַ 18‬א נבֿיא װעל איך זײ אױפֿשטעלן‬
‫ער איז אים ניט געװען ַא שׂוֹנא פֿון‬ ‫פֿון צװישן זײערע ברידער‪ ,‬אַז ַא װי‬
‫‪19:5—19:21‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪292‬‬
‫‪ 12‬זאָלן שיקן די עלטסטע פֿון זײַן‬ ‫נעכטן‪-‬אײערנעכטן;‬

‫שטאָט‪ ,‬און אים נעמען פֿון דאָרטן‪ ,‬און‬ ‫‪ 5‬װי אַז אײנער װעט קומען מיט‬
‫אים איבערגעבן אין האַנט פֿון דעם‬ ‫זײַן חבֿר אין װאַלד האַקן בײמער‪,‬‬
‫בלוטמאָנער‪ ,‬און ער זאָל שטאַרבן‪.‬‬ ‫און זײַן האַנט װעט זיך פֿאַרמעסטן‬
‫‪ 13‬דײַן אױג זאָל זיך ניט‬ ‫מיט דער האַק אָפּצוהאַקן דעם בױם‪,‬‬
‫דערבאַרימען אױף אים‪ ,‬און זאָלסט‬ ‫און דער אײַזן װעט אָפּשפּרינגען פֿון‬
‫אױסראַמען אומשולדיק ]פֿאַרגאָסן[‬ ‫שטיל‪ ,‬און װעט טרעפֿן זײַן חבֿר‪ ,‬און‬
‫בלוט פֿון ישׂראל‪ ,‬כּדי דיר זאָל גוט‬ ‫ער װעט שטאַרבן; ער זאָל אַנטלױפֿן‬
‫זײַן‪.‬‬ ‫אין אײנער פֿון די דאָזיקע שטעט‪ ,‬און‬
‫‪ 14‬זאָלסט ניט פֿאַררוקן דעם גרענעץ‬ ‫בלײַבן לעבן;‬
‫פֿון דײַן חבֿר‪ ,‬װאָס די פֿריערדיקע‬ ‫‪ 6‬כּדי דער בלוטמאָנער זאָל ניט‬
‫האָבן אָפּגעגרענעצט‪ ,‬אין דײַן נחלה‬ ‫נאָכיאָגן דעם טױטשלעגער װען זײַן‬
‫װאָס דו װעסט ירשען‪ ,‬אין דעם לאַנד‬ ‫האַרץ איז הײס‪ ,‬און אים כאַפּן‪ ,‬װײַל‬
‫װאָס יהוה דײַן גאָט גיט דיר‪ ,‬עס צו‬ ‫דער װעג איז ַא װײַטער‪ ,‬און אים‬
‫אַרבן‪.‬‬ ‫דערשלאָגן צום טױט‪ ,‬װען אים קומט‬
‫‪ 15‬עס זאָל ניט אױפֿשטײן אײן עדות‬ ‫ניט טױטשטראָף‪ ,‬װײַל ער איז אים ניט‬
‫קעגן ַא מאַן װעגן ַא שום פֿאַרברעך‬ ‫געװען ַא שׂוֹנא פֿון נעכטן‪-‬אײערנעכטן‪.‬‬
‫אָדער ַא שום פֿאַרזינדיקונג – אין ַא‬ ‫‪ 7‬דרום באַפֿעל איך דיר‪ ,‬אַזױ‬
‫שום זינד װאָס ער האָט געזינדיקט;‬ ‫צו זאָגן‪ :‬דר ַײ שטעט זאָלסטו דיר‬
‫דורך דעם מױל פֿון צװײ עדות‪ ,‬אָדער‬ ‫אָפּשײדן‪.‬‬
‫דורך דעם מױל פֿון דר ַײ עדות‪ ,‬זאָל ַא‬
‫זאַך באַשטײן‪.‬‬ ‫‪ 8‬און אױב יהוה דײַן גאָט װעט‬
‫‪ 16‬אַז עס װעט אױפֿשטײן אַן‬ ‫דערברײטערן דײַן געמאַרק‪ ,‬אַזױ װי‬
‫אומגערעכטער עדות אַקעגן ַא מאַן‪ ,‬צו‬ ‫ער האָט געשװאָרן דײַנע עלטערן‪ ,‬און‬
‫זאָגן אױף אים פֿאַרקערטע עדות‪,‬‬ ‫װעט דיר געבן דאָס גאַנצע לאַנד װאָס‬
‫‪ 17‬זאָלן די צװײ מענטשן װאָס האָבן‬ ‫ער האָט צוגעזאָגט דײַנע עלטערן צו‬
‫דעם שטרײַט‪ ,‬זיך שטעלן פֿאַר גאָט‪,‬‬ ‫געבן –‬
‫פֿאַר די כּ ֹהנים און די ריכטער װאָס‬ ‫‪ 9‬אַז דו װעסט היטן אַלדאָס דאָזיקע‬
‫װעלן זײַן אין יענע טעג‪.‬‬ ‫געבאָט װאָס איך געביט דיר הײַנט עס‬
‫‪ 18‬און אױב די ריכטער װעלן גוט‬ ‫צו טאָן‪ ,‬ליב צו האָבן יהוה דײַן גאָט‪,‬‬
‫אױספֿאָרשן‪ ,‬ערשט דער עדות איז ַא‬ ‫און צו גײן אין זײַנע װעגן אַלע טעג –‬
‫פֿאַלשער עדות‪ ,‬ליגן האָט ער געזאָגט‬ ‫זאָלסטו דיר צולײגן נאָך דר ַײ שטעט‬
‫אױף זײַן ברודער‪,‬‬ ‫צו די דאָזיקע דרײַ;‬
‫‪ 19‬זאָלט איר טאָן צו אים‪ ,‬אַזױ װי ער‬ ‫‪ 10‬כּדי עס זאָל ניט פֿאַרגאָסן װערן‬
‫האָט געטראַכט צו טאָן צו זײַן ברודער;‬ ‫אומשולדיק בלוט אין דײַן לאַנד װאָס‬
‫און זאָלסט אױסראַמען דאָס בײז פֿון‬ ‫יהוה דײַן גאָט גיט דיר פֿאַר ַא נחלה‪,‬‬
‫צװישן דיר‪.‬‬ ‫און עס זאָל ניט זײַן אױף דיר קײן‬
‫‪ 20‬און די איבעריקע װעלן הערן און‬ ‫בלוט‪.‬‬
‫װעלן מוֹרא האָבן‪ ,‬און װעלן מער ניט‬ ‫‪ 11‬אָבער אַז ַא מאַן װעט זײַן ַא שׂוֹנא‬
‫טאָן אַזױ װי די דאָזיקע שלעכטע זאַך‬ ‫זײַן חבֿר‪ ,‬און ער װעט לױערן אױף‬
‫צװישן דיר‪.‬‬ ‫אים‪ ,‬און װעט אױפֿשטײן אױף אים‪,‬‬
‫‪ 21‬און דײַן אױג זאָל זיך ניט‬ ‫און װעט אים שלאָגן צום טױט‪ ,‬און ער‬
‫דערבאַרימען‪ַ :‬א נפֿש פֿאַר ַא נפֿש‪ ,‬אַן‬ ‫װעט שטאַרבן; און ער װעט אַנטלױפֿן‬
‫אױג פֿאַר אַן אױג‪ַ ,‬א צאָן פֿאַר ַא צאָן‪,‬‬ ‫אין אײנער פֿון די דאָזיקע שטעט‪,‬‬
‫‪293‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪20:1—20:17‬‬
‫עמיצער ד ָא װאָס איז שרעקעדיק און‬ ‫ַא האַנט פֿאַר ַא האַנט‪ַ ,‬א פֿוס פֿאַר ַא‬
‫װײכהאַרציק? זאָל ער גײן און זיך‬ ‫פֿוס‪.‬‬
‫אומקערן צו זײַן הײם‪ ,‬כּדי דאָס האַרץ‬ ‫אַז דו װעסט אַרױסגײן אױף‬
‫פֿון זײַנע ברידער זאָל ניט צעגײן אַזױ‬
‫װי זײַן האַרץ‪.‬‬
‫מלחמה אַקעגן דײַן פֿײַנט‪ ,‬און‬
‫װעסט זען פֿערד און רײַטװעגן‪ ,‬פֿאָלק‬
‫‪20‬‬
‫‪ 9‬און עס װעט זײַן‪ ,‬װי די אױפֿזעער‬ ‫מער פֿון דיר‪ ,‬זאָלסטו ניט מוֹרא האָבן‬
‫ענדיקן רעדן צום פֿאָלק‪ ,‬אַזױ זאָלן זײ‬ ‫פֿאַר זײ‪ ,‬װאָרום יהוה דײַן גאָט‬
‫אױפֿזעצן חיל‪-‬פֿירער איבערן פֿאָלק‪.‬‬ ‫איז מיט דיר‪ ,‬דער װאָס האָט דיך‬
‫‪ 10‬אַז דו װעסט גענענען צו ַא שטאָט‪,‬‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫צו האַלטן מלחמה אױף איר‪ ,‬זאָלסטו‬ ‫‪ 2‬און עס װעט זײַן‪ ,‬װי איר‬
‫איר צורופֿן שלום‪.‬‬ ‫דערנענטערט זיך צו דער מלחמה‪,‬‬
‫‪ 11‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אױב זי װעט‬ ‫אַזױ זאָל גענענען דער כּ ֹהן‪ ,‬און זאָל‬
‫דיר ענטפֿערן שלום‪ ,‬און װעט דיר‬ ‫רעדן צום פֿאָלק‪,‬‬
‫עפֿענען‪ ,‬איז‪ ,‬דאָס גאַנצע פֿאָלק‪ ,‬װאָס‬ ‫‪ 3‬און זאָגן צו זײ‪ :‬הער‪ ,‬ישׂראל‪,‬‬
‫געפֿינט זיך אין איר‪ ,‬זאָל דיר װערן צו‬ ‫איר גענענט הײַנט אױף מלחמה אַקעגן‬
‫צינז און דיר דינען‪.‬‬ ‫אײַערע פֿײַנט‪ ,‬זאָל ניט שלאַף װערן‬
‫‪ 12‬אױב אָבער זי װעט ניט אײַנגײן‬ ‫אײַערע האַרץ; איר זאָלט ניט מוֹרא‬
‫אױף שלום מיט דיר‪ ,‬און װעט מאַכן‬ ‫האָבן און ניט אײַלן און זיך ניט שרעקן‬
‫מלחמה מיט דיר‪ ,‬זאָלסטו לעגערן אױף‬ ‫פֿאַר זײ;‬
‫איר;‬ ‫‪ 4‬װאָרום יהוה אײַער גאָט איז דער‬
‫‪ 13‬און אַז יהוה דײַן גאָט װעט זי‬ ‫װאָס גײט מיט אײַך‪ ,‬מלחמה צו האַלטן‬
‫געבן אין דײַן האַנט‪ ,‬זאָלסטו טײטן אַלע‬ ‫פֿאַר אײַך אַקעגן אײַערע פֿײַנט‪ ,‬אײַך‬
‫אירע מאַנספּאַרשױנען מיטן שאַרף פֿון‬ ‫צו העלפֿן‪.‬‬
‫שװערד‪.‬‬ ‫‪ 5‬און די אױפֿזעער זאָלן רעדן צום‬
‫פֿאָלק‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬איז װער עמיצער‬
‫‪ 14‬נאָר די װײַבער און די קלײנע‬ ‫ד ָא װאָס האָט געבױט ַא נ ַײ הױז‪,‬‬
‫קינדער‪ ,‬און די בהמות‪ ,‬און אַלץ װאָס‬ ‫און האָט עס ניט באַנײַט? זאָל ער‬
‫װעט זײַן אין דער שטאָט‪ ,‬איר גאַנצן‬ ‫גײן און זיך אומקערן צו זײַן הײם‪,‬‬
‫רױב‪ ,‬זאָלסטו רױבן פֿאַר דיר; און‬ ‫טאָמער שטאַרבט ער אין מלחמה‪ ,‬און‬
‫זאָלסט עסן דעם רױב פֿון דײַנע פֿײַנט‪,‬‬ ‫אַן אַנדער מאַן װעט עס באַנײַען‪.‬‬
‫װאָס יהוה דײַן גאָט האָט דיר געגעבן‪.‬‬ ‫‪ 6‬אָדער איז װער עמיצער ד ָא װאָס‬
‫‪ 15‬אַזױ זאָלסטו טאָן צו אַלע שטעט‬ ‫האָט געפֿלאַנצט ַא װײַנגאָרטן‪ ,‬און‬
‫װאָס זײַנען זײער װײַט פֿון דיר‪ ,‬װאָס‬ ‫האָט אים ניט אָנגעהױבן? זאָל ער‬
‫זײ זײַנען ניט פֿון די שטעט פֿון די היגע‬ ‫גײן און זיך אומקערן צו זײַן הײם‪,‬‬
‫פֿעלקער‪.‬‬ ‫טאָמער שטאַרבט ער אין מלחמה‪ ,‬און‬
‫‪ 16‬אָבער פֿון די שטעט פֿון די היגע‬ ‫אַן אַנדער מאַן װעט עס אָנהײבן‪.‬‬
‫אומות‪ ,‬װאָס יהוה דײַן גאָט גיט דיר‬ ‫‪ 7‬אָדער איז װער עמיצער ד ָא װאָס‬
‫פֿאַר ַא נחלה‪ ,‬זאָלסטו ניט לאָזן לעבן‬ ‫האָט פֿאַרקנַסט ַא װײַב‪ ,‬און האָט‬
‫קײן אָטעם‪.‬‬ ‫זי ניט גענומען? זאָל ער גײן און‬
‫‪ 17‬נײַערט פֿאַרװיסטן זאָלסטו זײ‬ ‫זיך אומקערן צו זײַן הײם‪ ,‬טאָמער‬
‫פֿאַרװיסטן‪ :‬דעם חִתּי‪ ,‬און דעם אֶמוֹרי‪,‬‬ ‫שטאַרבט ער אין מלחמה‪ ,‬און אַן‬
‫פּרזי‪ ,‬דעם ִחוִי‪,‬‬
‫דעם כּנַעֲני‪ ,‬און דעם ִ‬ ‫אַנדער מאַן װעט זי נעמען‪.‬‬
‫און דעם יבֿוסי‪ ,‬אַזױ װי יהוה דײַן גאָט‬ ‫‪ 8‬און די אױפֿזעער זאָלן װײַטער‬
‫האָט דיר באַפֿױלן;‬ ‫רעדן צום פֿאָלק‪ ,‬און זאָגן‪ :‬איז װער‬
‫‪20:18—21:13‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪294‬‬
‫דײַן גאָט אױסדערװײלט אים צו טאָן‬ ‫‪ 18‬כְּדי זײ זאָלן אײַך ניט לערנען‬
‫דינסט‪ ,‬און צו בענטשן אין נאָמען פֿון‬ ‫צו טאָן אַזױ װי אַלע זײערע‬
‫גאָט‪ ,‬און לױט זײער מױל זאָל זײַן ב ַײ‬ ‫אומװערדיקײטן װאָס זײ האָבן געטאָן‬
‫יעטװעדער שטרײַט און יעטװעדער‬ ‫צו זײערע געטער‪ ,‬און איר װעט‬
‫שעדיקונג‪.‬‬ ‫זינדיקן צו יהוה אײַער גאָט‪.‬‬
‫‪ 6‬און אַלע עלטסטע פֿון יענער‬ ‫‪ 19‬אַז דו װעסט לעגערן אױף ַא‬
‫שטאָט‪ ,‬די נענטסטע צום געהרגעטן‪,‬‬ ‫שטאָט פֿיל טעג צו האַלטן מלחמה‬
‫זאָלן װאַשן זײערע הענט איבער‬ ‫אױף איר‪ ,‬כּדי זי אײַנצונעמען‪ ,‬זאָלסטו‬
‫דער יונגער קו װאָס מע האָט איר‬ ‫ניט צעשטערן אירע בײמער דורך‬
‫אָפּגעהאַקט דאָס געניק אין טאָל‪.‬‬ ‫אױפֿהײבן דערױף ַא האַק; װײַל עסן‬
‫‪ 7‬און זײ זאָלן אױסרופֿן און זאָגן‪:‬‬ ‫פֿון זײ מעגסטו‪ ,‬אָבער זײ אָפּהאַקן‬
‫אונדזערע הענט האָבן ניט פֿאַרגאָסן‬ ‫טאָרסטו ניט; װאָרום איז דער בױם‬
‫דאָס דאָזיקע בלוט‪ ,‬און אונדזערע אױגן‬ ‫פֿון פֿעלד ַא מענטש‪ ,‬צו זײַן אין‬
‫האָבן ניט געזען‪.‬‬ ‫באַלעגערונג פֿון דיר?‬
‫‪ 8‬פֿאַרגיב דײַן פֿאָלק ישׂראל‪ ,‬װאָס‬ ‫‪ 20‬בלױז ַא בױם װאָס דו װײסט‪,‬‬
‫דו‪ ,‬גאָט‪ ,‬האָסט אױסגעלײזט‪ ,‬און‬ ‫אַז ער איז ניט ַא בױם צו עסן‪,‬‬
‫לאָז ניט אומשולדיק פֿאַרגאָסן בלוט‬ ‫אים מעגסטו צעשטערן און אָפּהאַקן‪,‬‬
‫צװישן דײַן פֿאָלק ישׂראל‪ ,‬און זײ זאָל‬ ‫און בױען באַלאַגערװערק אַרום דער‬
‫פֿאַרגעבן װערן דאָס בלוט‪.‬‬ ‫שטאָט װאָס האַלט מיט דיר מלחמה‪,‬‬
‫אױסראַמען‬ ‫זאָלסטו‬ ‫‪ 9‬אַזױ‬ ‫ביז איר נידערונג‪.‬‬
‫אומשולדיק ]פֿאַרגאָסן[ בלוט פֿון‬ ‫אַז ַא געהרגעטער װעט‬
‫צװישן דיר‪ ,‬אױב דו װילסט טאָן װאָס‬
‫איז רעכטפֿאַרטיק אין די אױגן פֿון‬
‫געפֿונען װערן ליגנדיק אין‬
‫פֿעלד‪ ,‬אין דעם לאַנד װאָס יהוה דײַן‬
‫‪21‬‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫גאָט גיט דיר עס צו אַרבן‪ ,‬און עס‬
‫כִּ י תֵ צֵ א‬ ‫איז ניט באַװוּסט װער עס האָט אים‬
‫‪ 10‬אַז דו װעסט אַרױסגײן אין‬ ‫דערשלאָגן‪,‬‬
‫מלחמה אַקעגן דײַנע פֿײַנט‪ ,‬און יהוה‬ ‫‪ 2‬זאָלן אַרױסגײן דײַנע עלטסטע‬
‫דײַן גאָט װעט זײ געבן אין דײַן האַנט‪,‬‬ ‫און דײַנע ריכטער‪ ,‬און זײ זאָלן‬
‫און װעסט פֿאַנגען פֿון זײ געפֿאַנגענע‪,‬‬ ‫אָפּמעסטן ביז די שטעט װאָס אַרום‬
‫‪ 11‬און װעסט זען צװישן די‬ ‫דעם געהרגעטן‪.‬‬
‫געפֿאַנגענע ַא פֿרױ שײן אין‬ ‫‪ 3‬און עס זאָל זײַן‪ :‬די שטאָט װאָס‬
‫געשטאַלט‪ ,‬און װעסט זי גלוסטן‪ ,‬און‬ ‫איז די נענטסטע צום געהרגעטן‪ ,‬זאָלן‬
‫װעסט זי דיר װעלן נעמען פֿאַר ַא‬ ‫די עלטסטע פֿון יענער שטאָט נעמען ַא‬
‫װײַב‪,‬‬ ‫יונגע קו‪ ,‬װאָס מיט איר איז נאָך ניט‬
‫‪ 12‬זאָלסטו זי ברענגען אין דײַן הױז‪,‬‬ ‫געאַרבעט געװאָרן‪ ,‬װאָס האָט נאָך ניט‬
‫און זי זאָל אָפּגאָלן איר קאָפּ‪ ,‬און‬ ‫געצױגן ַא יאָך‪.‬‬
‫אָפּשנײַדן אירע נעגל;‬ ‫‪ 4‬און די עלטסטע פֿון יענער שטאָט‬
‫‪ 13‬און זי זאָל אױסטאָן פֿון זיך די‬ ‫זאָלן אַראָפּנידערן די יונגע קו צו‬
‫קלײדונג פֿון איר געפֿאַנגענשאַפֿט‪ ,‬און‬ ‫ַא האַרטן טאָל‪ ,‬װאָס װערט ניט‬
‫זיצן אין דײַן הױז‪ ,‬און באַװײנען איר‬ ‫באַאַרבעט און ניט באַזײט; און זײ זאָלן‬
‫פֿאָטער און איר מוטער ַא חוֹדש צײַט‪,‬‬ ‫אָפּהאַקן דער יונגער קו דאָס געניק‬
‫און דערנאָך זאָלסטו קומען צו איר‪ ,‬און‬ ‫דאָרטן אין טאָל‪.‬‬
‫זי באַמאַנען‪ ,‬און זי זאָל דיר װערן פֿאַר‬ ‫‪ 5‬און די כּ ֹהנים‪ ,‬די קינדער פֿון ֵלוִי‪,‬‬
‫ַא װײַב‪.‬‬ ‫זאָלן גענענען; װאָרום זײ האָט יהוה‬
‫‪295‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪21:14—22:5‬‬
‫און ער זאָל שטאַרבן‪ .‬און זאָלסט‬ ‫‪ 14‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אױב זי װעט‬
‫אױסראַמען דאָס בײז פֿון צװישן דיר;‬ ‫דיר ניט געפֿעלן‪ ,‬זאָלסטו זי לאָזן‬
‫און גאַנץ ישׂראל װעלן הערן‪ ,‬און װעלן‬ ‫גײן װוּהין זי װיל‪ ,‬אָבער פֿאַרקױפֿן‬
‫מוֹרא האָבן‪.‬‬ ‫פֿאַר געלט זאָלסטו זי ניט פֿאַרקױפֿן;‬
‫‪ 22‬און אַז אױף ַא מאַן װעט זײַן‬ ‫טאָרסט ניט באַלעבאַטעװען איבער‬
‫ַא זינד פֿון טױטשטראָף‪ ,‬און ער‬ ‫איר; דערפֿאַר װאָס דו האָסט זי‬
‫װעט געטײט װערן‪ ,‬און װעסט אים‬ ‫געפּײַניקט‪.‬‬
‫אױפֿהענגען אױף ַא בױם‪,‬‬ ‫‪ 15‬אַז ַא מאַן װעט האָבן צװײ‬
‫‪ 23‬זאָלסטו ניט לאָזן איבערנעכטיקן‬ ‫װײַבער‪ ,‬אײנע ַא באַליבטע און אײנע ַא‬
‫זײַן טױטן לײַב אױפֿן בױם; נאָר‬ ‫פֿאַרהאַסטע‪ ,‬און זײ װעלן אים געבערן‬
‫באַגראָבן זאָלסטו אים באַגראָבן‬ ‫זין‪ ,‬אי די באַליבטע אי די פֿאַרהאַסטע‪,‬‬
‫אין דעם אײגענעם טאָג; װאָרום ַא‬ ‫און דער זון דער בכָור װעט זײַן פֿון‬
‫שענדונג פֿון גאָט איז ַא געהאַנגענער;‬ ‫דער פֿאַרהאַסטער‪,‬‬
‫און זאָלסט ניט פֿאַראומרײניקן דײַן‬ ‫‪ 16‬איז‪ ,‬אין דעם טאָג װאָס ער גיט‬
‫לאַנד‪ ,‬װאָס יהוה דײַן גאָט גיט דיר‬ ‫ירושה זײַנע זין דאָס װאָס ער האָט‬
‫פֿאַר ַא נחלה‪.‬‬ ‫קען ער ניט מאַכן פֿאַר דעם בכָור דעם‬
‫זון פֿון דער באַליבטער איבער דעם זון‬
‫זאָלסט ניט זען דײַן ברודערס‬
‫אָקס אָדער זײַן שעפּס‬
‫פֿאַרבלאָנדזשעטע‪ ,‬און זיך פֿאַרהױלן‬
‫‪22‬‬ ‫פֿון דער פֿאַרהאַסטער‪ ,‬װאָס איז דער‬
‫בכָור‪.‬‬
‫‪ 17‬נײַערט דעם בכָור דעם זון‬
‫פֿון זײ; אומקערן זאָלסטו זײ אומקערן‬ ‫פֿון דער פֿאַרהאַסטער מוז ער‬
‫צו דײַן ברודער‪.‬‬ ‫אָנדערקענען‪ ,‬אים צו געבן צװײ‬
‫‪ 2‬און אױב דײַן ברודער איז ניט נאָנט‬ ‫חלקים פֿון אַלץ װאָס ער פֿאַרמאָגט;‬
‫פֿון דיר‪ ,‬אָדער דו קענסט אים ניט‪,‬‬ ‫װאָרום ער איז דער ערשטלינג פֿון זײַן‬
‫זאָלסטו עס אַרײַננעמען אין דײַן הױז‪,‬‬ ‫קראַפֿט‪ ,‬צו אים געהערט דאָס רעכט‬
‫און עס זאָל זײַן ב ַײ דיר‪ ,‬ביז דײַן‬ ‫פֿון דער בכוֹרה‪.‬‬
‫ברודער פֿרעגט זיך נאָך אױף דעם‪ ,‬און‬ ‫‪ 18‬אַז ַא מאַן װעט האָבן ַא זון אַן‬
‫װעסט עס אים אומקערן‪.‬‬ ‫אָפּקערער און ַא װידערשפּעניקער‪,‬‬
‫‪ 3‬און אַזױ זאָלסטו טאָן מיט זײַן‬ ‫װאָס הערט ניט צו דעם קָול פֿון זײַן‬
‫אײזל‪ ,‬און אַזױ זאָלסטו טאָן מיט זײַן‬ ‫פֿאָטער‪ ,‬און צו דעם קָול פֿון זײַן‬
‫קלײד‪ ,‬און אַזױ זאָלסטו טאָן מיט אַלעם‬ ‫מוטער‪ ,‬און זײ װעלן אים שטראָפֿן‪ ,‬און‬
‫פֿאַרלאָרענעם פֿון דײַן ברודער‪ ,‬װאָס‬ ‫ער װעט ניט צוהערן צו זײ‪,‬‬
‫װעט פֿאַרלאָרן װערן ב ַײ אים‪ ,‬און דו‬ ‫‪ 19‬זאָל זײַן פֿאָטער און זײַן מוטער‬
‫װעסט עס געפֿינען; טאָרסט זיך ניט‬ ‫אים אָננעמען‪ ,‬און אים אַרױספֿירן צו‬
‫פֿאַרהױלן‪.‬‬ ‫די עלטסטע פֿון זײַן שטאָט‪ ,‬און צו דעם‬
‫‪ 4‬זאָלט ניט זען דײַן ברודערס אײזל‬ ‫טױער פֿון זײַן אָרט‪.‬‬
‫אָדער זײַן אָקס געפֿאַלן אין װעג‪ ,‬און‬ ‫‪ 20‬און זײ זאָלן זאָגן צו די עלטסטע‬
‫זיך פֿאַרהױלן פֿון זײ; אױפֿשטעלן‬ ‫פֿון זײַן שטאָט‪ :‬דער דאָזיקער זון‬
‫זאָלסטו זײ אױפֿשטעלן אין אײנעם מיט‬ ‫אונדזערער איז אַן אָפּקערער און ַא‬
‫אים‪.‬‬ ‫װידערשפּעניקער‪ ,‬ער הערט ניט צו‬
‫‪ 5‬אױף ַא פֿרױ זאָל ניט זײַן ַא בגד פֿון‬ ‫אונדזער קָול; ער איז ַא פֿרעסער און‬
‫ַא מאַנספּאַרשױן‪ ,‬און ַא מאַנספּאַרשױן‬ ‫ַא זױפֿער‪.‬‬
‫זאָל ניט אָנטאָן ַא קלײד פֿון ַא פֿרױ;‬ ‫‪ 21‬און אַלע מענטשן פֿון זײַן שטאָט‬
‫װאָרום אַן אומװערדיקײט ב ַײ יהוה‬ ‫זאָלן אים פֿאַרװאַרפֿן מיט שטײנער‪,‬‬
‫‪22:6—22:24‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪296‬‬
‫‪ 16‬און דער פֿאָטער פֿון דער מײדל‬ ‫דײַן גאָט איז איטלעכער װאָס טוט‬
‫זאָל זאָגן צו די עלטסטע‪ :‬איך האָב‬ ‫דאָס‪.‬‬
‫געגעבן מײַן טאָכטער צו דעם דאָזיקן‬ ‫‪ 6‬אַז פֿאַר דיר װעט זיך טרעפֿן אין‬
‫מאַן פֿאַר ַא װײַב‪ ,‬און ער האָט זי פֿײַנט‬ ‫װעג ַא נעסט פֿון ַא פֿױגל אױף ערגעץ‬
‫געקריגן;‬ ‫ַא בױם‪ ,‬אָדער אױף דער ערד‪ ,‬מיט‬
‫‪ 17‬און אָט מאַכט ער ַא בלבול‪ ,‬אַזױ‬ ‫פֿײגעלעך אָדער אײַער‪ ,‬און די מוטער‬
‫צו זאָגן‪ :‬איך האָב ניט געפֿונען ב ַײ דײַן‬ ‫זיצט אױף די פֿײגעלעך אָדער אױף די‬
‫טאָכטער קײן בתולים; און דאָס זײַנען‬ ‫אײַער‪ ,‬זאָלסטו ניט נעמען די מוטער‬
‫די בתולים פֿון מײַן טאָכטער‪ .‬און זײ‬ ‫אין אײנעם מיט די קינדער‪.‬‬
‫זאָלן פֿאַנאַנדערשפּרײטן די דעקע פֿאַר‬ ‫‪ 7‬אַװעקלאָזן זאָלסטו אַװעקלאָזן די‬
‫די עלטסטע פֿון שטאָט‪.‬‬ ‫מוטער‪ ,‬און די קינדער זאָלסטו נעמען‬
‫‪ 18‬און די עלטסטע פֿון יענער‬ ‫צו דיר; כּדי דיר זאָל גוט זײַן‪ ,‬און‬
‫שטאָט זאָלן נעמען דעם מאַן און אים‬ ‫זאָלסט ַמאֲריך‪-‬י ָמים זײַן‪.‬‬
‫שטראָפֿן‪.‬‬ ‫‪ 8‬אַז דו װעסט בױען ַא נ ַײ הױז‪,‬‬
‫‪ 19‬און זײ זאָלן אים קנַסען הונדערט‬ ‫זאָלסטו מאַכן ַא געלענדער צו דײַן‬
‫זילבערשטיק‪ ,‬און געבן דעם פֿאָטער‬ ‫דאַך‪ ,‬כּדי זאָלסט ניט ברענגען בלוט‬
‫פֿון דער מײדל; װײַל ער האָט‬ ‫אױף דײַן הױז‪ ,‬אַז עמיצער װעט‬
‫ֶם‪-‬רע אױף ַא‬ ‫אַרױסגעלאָזן ַא ש ַ‬ ‫אַראָפּפֿאַלן פֿון אים‪.‬‬
‫יונגפֿרױ פֿון ישׂראל‪ .‬און זי זאָל אים‬ ‫‪ 9‬זאָלסט ניט פֿאַרזײען דײַן‬
‫בלײַבן פֿאַר ַא װײַב; ער קען זי ניט‬ ‫װײַנגאָרטן געמישט‪ ,‬כּדי עס זאָל ניט‬
‫אַװעקשיקן אַלע זײַנע טעג‪.‬‬ ‫הײליק װערן אי די שֶפֿע פֿון דעם‬
‫‪ 20‬אױב אָבער די דאָזיקע זאַך איז‬ ‫זאָמען װאָס דו װעסט זײען‪ ,‬אי דער‬
‫אמת‪ ,‬עס זײַנען ניט געפֿונען געװאָרן‬ ‫אײַנטראָג פֿון דעם װײַנגאָרטן‪.‬‬
‫קײן בתולים ב ַײ דער מײדל‪,‬‬ ‫‪ 10‬זאָלסט ניט אַקערן מיט אַן אָקס‬
‫‪ 21‬זאָל מען אַרױספֿירן די מײדל צום‬ ‫און אַן אײזל אין אײנעם‪.‬‬
‫אײַנגאַנג פֿון איר פֿאָטערס הױז‪ ,‬און‬ ‫שעַטנֵז‪ ,‬װאָל‬ ‫‪ 11‬זאָלסט ניט אָנטאָן ַ‬
‫די מענטשן פֿון איר שטאָט זאָלן זי‬ ‫מיט פֿלאַקס אין אײנעם‪.‬‬
‫פֿאַרװאַרפֿן מיט שטײנער‪ ,‬און זי זאָל‬ ‫‪ 12‬פֿרענדז זאָלסטו דיר מאַכן אױף‬
‫שטאַרבן; װײַל זי האָט געטאָן ַא נבֿלה‬ ‫די פֿיר עקן פֿון דײַן צודעק װאָס דו‬
‫אין ישׂראל‪ ,‬מזנה צו זײַן אין איר‬ ‫דעקסט זיך דערמיט צו‪.‬‬
‫פֿאָטערס הױז‪ .‬און זאָלסט אױסראַמען‬ ‫‪ 13‬אַז ַא מאַן װעט נעמען ַא װײַב‪ ,‬און‬
‫דאָס בײז פֿון צװישן דיר‪.‬‬ ‫װעט קומען צו איר‪ ,‬און װעט זי פֿײַנט‬
‫‪ 22‬אַז ַא מאַן װעט געפֿונען װערן‬ ‫קריגן‪,‬‬
‫ליגנדיק מיט ַא פֿרױ אַן ֵאשֶת‪-‬איש‪,‬‬ ‫‪ 14‬און ער װעט מאַכן אױף איר ַא‬
‫זאָלן זײ בײדע שטאַרבן‪ ,‬אי דער מאַן‬ ‫בלבול‪ ,‬און אַרױסלאָזן אױף איר ַא‬
‫װאָס איז געלעגן מיט דער פֿרױ‪ ,‬אי די‬ ‫ֶם‪-‬רע‪ ,‬און זאָגן‪ :‬איך האָב גענומען‬ ‫ש ַ‬
‫פֿרױ‪ .‬און זאָלסט אױסראַמען דאָס בײז‬ ‫די דאָזיקע װײַב‪ ,‬און איך האָב צו איר‬
‫פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫גענענט‪ ,‬און האָב ב ַײ איר ניט געפֿונען‬
‫‪ 23‬אַז ַא מײדל ַא יונגפֿרױ װעט זײַן‬ ‫קײן בתולים;‬
‫פֿאַרקנַסט צו ַא מאַן‪ ,‬און ַא מאַן װעט זי‬ ‫‪ 15‬זאָל דער פֿאָטער פֿון דער‬
‫טרעפֿן אין שטאָט‪ ,‬און װעט ליגן מיט‬ ‫מײדל‪ ,‬און איר מוטער‪ ,‬נעמען און‬
‫איר‪,‬‬ ‫אַרױסברענגען די בתולים פֿון דער‬
‫‪ 24‬זאָלט איר זײ בײדן אַרױספֿירן‬ ‫מײדל צו די עלטסטע פֿון שטאָט‪ ,‬אין‬
‫צום טױער פֿון יענער שטאָט‪ ,‬און איר‬ ‫טױער‪.‬‬
‫‪297‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪22:25—23:14‬‬
‫‪ 4‬אַן עַמוֹני און ַא מוֹאָבֿי זאָל ניט‬ ‫זאָלט זײ פֿאַרװאַרפֿן מיט שטײנער‪ ,‬און‬
‫קומען אין דער עדה פֿון גאָט; צו מאָל‬ ‫זײ זאָלן שטאַרבן; די מײדל דערפֿאַר‬
‫דער צענטער דָ ור זאָל ניט קומען פֿון‬ ‫װאָס זי האָט ניט געשריען אין שטאָט‪,‬‬
‫זײ אין דער עדה פֿון גאָט‪ ,‬ביז אײביק;‬ ‫און דער מאַן‪ ,‬דערפֿאַר װאָס ער האָט‬
‫‪ 5‬דערפֿאַר װאָס זײ זײַנען אײַך ניט‬ ‫געפּײַניקט זײַן חבֿרס װײַב‪ .‬און זאָלסט‬
‫אַקעגנגעקומען מיט ברױט און מיט‬ ‫אױסראַמען דאָס בײז פֿון צװישן דיר‪.‬‬
‫װאַסער אונטערװעגנס‪ ,‬װען איר זײַט‬ ‫‪ 25‬אױב אָבער דער מאַן װעט טרעפֿן‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬און װאָס‬
‫אַרױסגעגאַנגען פֿון מ ַ‬ ‫די פֿאַרקנַסטע מײדל אין פֿעלד‪ ,‬און‬
‫ער האָט געדונגען אױף דיר בִלעָם‬ ‫דער מאַן װעט זי אָנכאַפּן‪ ,‬און װעט ליגן‬
‫דעם זון פֿון בעוֹרן פֿון פּתוֹר אין‬ ‫מיט איר‪ ,‬זאָל בלױז שטאַרבן דער מאַן‬
‫ַהרי ִם‪ ,‬דיך צו שילטן;‬
‫אַרם‪-‬נ ַ‬‫ַ‬ ‫װאָס איז מיט איר געװען;‬
‫‪ 6‬נאָר יהוה דײַן גאָט האָט ניט‬ ‫‪ 26‬און דער מײדל זאָלסטו קײן זאַך‬
‫געװאָלט צוהערן צו בלעָמען‪ ,‬און יהוה‬ ‫ניט טאָן; ניט ָא אױף דער מײדל קײן‬
‫דײַן גאָט האָט דיר פֿאַרקערט די קללה‬ ‫טױטזינד; װאָרום אַזױ װי ַא מאַן שטײט‬
‫אין ַא ברכה; װײַל יהוה דײַן גאָט האָט‬ ‫אױף קעגן זײַן חבֿר‪ ,‬און דערהרגעט‬
‫דיך ליב‪.‬‬ ‫אים אױף טױט‪ ,‬אַזױ איז די דאָזיקע‬
‫‪ 7‬זאָלסט ניט זוכן זײער פֿריד און‬ ‫זאַך‪.‬‬
‫זײער װױלזײַן‪ ,‬אַלע דײַנע טעג אױף‬ ‫‪ 27‬װאָרום אין פֿעלד האָט ער זי‬
‫אײביק‪.‬‬ ‫געטראָפֿן; די פֿאַרקנַסטע מײדל האָט‬
‫‪ 8‬זאָלסט ניט פֿאַראומװערדיקן אַן‬ ‫געשריען‪ ,‬און ניט געװען װער זאָל איר‬
‫אַדוֹמי‪ ,‬װאָרום ער איז דײַן ברודער;‬ ‫העלפֿן‪.‬‬
‫זאָלסט ניט פֿאַראומװערדיקן ַא מִצרי‪,‬‬
‫װאָרום דו ביסט געװען ַא פֿרעמדער‬ ‫‪ 28‬אַז ַא מאַן װעט טרעפֿן ַא מײדל‪ַ ,‬א‬
‫אין זײַן לאַנד‪.‬‬ ‫יונגפֿרױ װאָס איז ניט פֿאַרקנַסט‪ ,‬און‬
‫‪ 9‬די קינדער װאָס װערן געבאָרן פֿון‬ ‫ער װעט זי אָנכאַפּן‪ ,‬און װעט ליגן מיט‬
‫זײ‪ ,‬דער דריטער דָ ור‪ ,‬מעגן קומען פֿון‬ ‫איר‪ ,‬און זײ װעלן געפֿונען װערן‪,‬‬
‫זײ אין דער עדה פֿון גאָט‪.‬‬ ‫‪ 29‬זאָל דער מאַן װאָס איז געלעגן‬
‫‪ 10‬אַז דו װעסט אַרױסגײן אין לאַגער‬ ‫מיט איר‪ ,‬געבן דעם פֿאָטער פֿון דער‬
‫אַקעגן דײַנע פֿײַנט‪ ,‬זאָלסטו זײַן‬ ‫מײדל פֿופֿציק זילבערשטיק‪ ,‬און זי זאָל‬
‫אָפּגעהיט פֿון איטלעכער שלעכטער‬ ‫אים װערן פֿאַר ַא װײַב‪ ,‬דערפֿאַר װאָס‬
‫זאַך‪.‬‬ ‫ער האָט זי געפּײַניקט; ער קען זי ניט‬
‫‪ 11‬אַז צװישן דיר װעט זײַן ַא מאַן‬ ‫אַװעקשיקן אַלע זײַנע טעג‪.‬‬
‫װאָס װעט ניט זײַן רײן‪ ,‬דורך ַא‬
‫נאַכטיקער סיבה‪ ,‬זאָל ער אַרױסגײן‬
‫אױסן לאַגער; ער טאָר ניט אַרײַנקומען‬
‫קײַנער זאָל ניט נעמען זײַן‬
‫פֿאָטערס װײַב‪ ,‬און ניט‬ ‫‪23‬‬
‫אַנטפּלעקן זײַן פֿאָטערס צודעק‪.‬‬
‫אין לאַגער‪.‬‬
‫‪ 12‬און עס זאָל זײַן‪ :‬אַקעגן אָװנט‬ ‫ַא‬ ‫‪ַ 2‬א צעדריקטער אָדער‬
‫זאָל ער זיך באָדן אין װאַסער‪ ,‬און‬ ‫פֿאַרשניטענער אין די שאַנדגלידער‬
‫װי די זון גײט אונטער‪ ,‬זאָל ער‬ ‫זאָל ניט קומען אין דער עדה פֿון‬
‫אַרײַנקומען אין לאַגער‪.‬‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫‪ 13‬און אַן אָרט זאָלסטו האָבן אױסן‬ ‫‪ַ 3‬א ממזר זאָל ניט קומען אין דער‬
‫לאַגער‪ ,‬און אַהין זאָלסטו גײן אַרױס‪.‬‬ ‫עדה פֿון גאָט; צו מאָל דער צענטער‬
‫‪ 14‬און ַא פֿלעקל זאָלסטו האָבן ב ַײ‬ ‫דָ ור פֿון אים זאָל ניט קומען אין דער‬
‫דײַן װאַפֿן; און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז דו‬ ‫עדה פֿון גאָט‪.‬‬
‫‪23:15—24:5‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪298‬‬
‫דיר ניט זײַן קײן זינד‪.‬‬ ‫זעצסט זיך דרױסן‪ ,‬זאָלסטו דערמיט‬
‫‪ 24‬װאָס גײט אַרױס פֿון דײַן מױל‬ ‫אױפֿגראָבן‪ ,‬און זיך אומקערן און‬
‫זאָלסטו אָפּהיטן‪ ,‬און זאָלסט טאָן אַזױ‬ ‫פֿאַרדעקן דײַן קױט‪.‬‬
‫װי דו האָסט פֿרײַװיליק מנדר געװען‬ ‫‪ 15‬װאָרום יהוה דײַן גאָט גײט‬
‫צו יהוה דײַן גאָט – װאָס דו האָסט‬ ‫אום אין מיטן פֿון דײַן לאַגער‪ ,‬דיך צו‬
‫אַרױסגערעדט מיט דײַן מױל‪.‬‬ ‫באַשירעמען‪ ,‬און איבערצוגעבן דײַנע‬
‫‪ 25‬אַז דו קומסט אין דײַן חבֿרס‬ ‫פֿײַנט צו דיר; דרום זאָל דײַן לאַגער‬
‫װײַנגאָרטן‪ ,‬מעגסטו עסן װײַנטרױבן‬ ‫זײַן הײליק‪ ,‬כּדי ער זאָל ניט זען ב ַײ‬
‫צו זאַט װיפֿיל דו װילסט‪ ,‬אָבער אין‬ ‫דיר ַא מיאוסע זאַך‪ ,‬און זיך אָפּקערן‬
‫דײַן כּלי זאָלסטו ניט אַרײַנטאָן‪.‬‬ ‫פֿון דיר‪.‬‬
‫‪ 26‬אַז דו קומסט אין דײַן חבֿרס‬ ‫‪ 16‬זאָלסט ניט איבערענטפֿערן ַא‬
‫תּבֿואה‪ ,‬מעגסטו אָפּרײַסן זאַנגען מיט‬ ‫קנעכט צו זײַן האַר‪ ,‬אַז ער װעט זיך‬
‫דײַן האַנט‪ ,‬אָבער ַא שנײַדמעסער‬ ‫ראַטעװען צו דיר פֿון זײַן האַר‪.‬‬
‫טאָרסטו ניט אױפֿהײבן אױף דײַן חבֿרס‬ ‫‪ 17‬ב ַײ דיר זאָל ער זיצן‪ ,‬אין דײַן‬
‫תּבֿואה‪.‬‬ ‫מיט‪ ,‬אין דעם אָרט װאָס ער װעט‬
‫אַז ַא מאַן װעט נעמען ַא װײַב‬ ‫אױסדערװײלן‪ ,‬אין אײנעם פֿון דײַנע‬
‫און זי באַמאַנען‪ ,‬איז‪ ,‬אױב זי‬ ‫‪24‬‬
‫װעט געפֿינען אַן אומחן אין זײַנע אױגן‪,‬‬
‫טױערן‪ ,‬װוּ אים איז בעסער; זאָלסט‬
‫אים ניט קריװדען‪.‬‬
‫װײַל ער האָט אױסגעפֿונען אין איר ַא‬ ‫‪ 18‬עס זאָל ניט זײַן ַא שאַנדפֿרױ פֿון‬
‫מיאוסע זאַך‪ ,‬און ער װעט איר שרײַבן‬ ‫די טעכטער פֿון ישׂראל‪ ,‬און עס זאָל‬
‫ַא גט‪ ,‬און געבן אין איר האַנט‪ ,‬און װעט‬ ‫ניט זײַן ַא שאַנדיונג פֿון די זין פֿון‬
‫זי אַװעקשיקן פֿון זײַן הױז‪,‬‬ ‫ישׂראל‪.‬‬
‫‪ 2‬און זי װעט אַװעק פֿון זײַן הױז‪ ,‬און‬ ‫‪ 19‬זאָלסט ניט ברענגען דעם לױן פֿון‬
‫גײן און װערן אַן אַנדער מאַנס‪,‬‬ ‫ַא זוֹנה‪ ,‬און דאָס געצאָלט פֿון ַא הונט‪,‬‬
‫‪ 3‬און דער לעצטער מאַן װעט זי‬ ‫אין דעם הױז פֿון יהוה דײַן גאָט‪ ,‬פֿאַר‬
‫פֿײַנט קריגן‪ ,‬און װעט איר שרײַבן ַא‬ ‫ַא שום נדר‪ ,‬װאָרום אַן אומװערדיקײט‬
‫גט‪ ,‬און געבן אין איר האַנט‪ ,‬און װעט‬ ‫ב ַײ יהוה דײַן גאָט זײַנען זײ בײדע‪.‬‬
‫זי אַװעקשיקן פֿון זײַן הױז‪ ,‬אָדער דער‬ ‫‪ 20‬זאָלסט ניט לײַען דײַן ברודער‬
‫לעצטער מאַן װאָס האָט זי גענומען‬ ‫אױף צינזן; צינזן פֿון געלט‪ ,‬צינזן פֿון‬
‫פֿאַר ַא װײַב צו אים‪ ,‬װעט שטאַרבן‪,‬‬ ‫עסנװאַרג‪ ,‬צינזן פֿון יעטװעדער זאַך‬
‫‪ 4‬טאָר ניט איר ערשטער מאַן‪ ,‬װאָס‬ ‫װאָס טראָגט צינזן‪.‬‬
‫האָט זי אַװעקגעשיקט‪ ,‬זי צוריקנעמען‬ ‫‪ 21‬דעם פֿרעמדן מעגסטו לײַען אױף‬
‫צו װערן פֿאַר ַא װײַב צו אים‪ ,‬נאָכדעם‬ ‫צינזן‪ ,‬אָבער דײַן ברודער טאָרסטו ניט‬
‫אַז זי איז פֿאַראומרײניקט געװאָרן;‬ ‫לײַען אױף צינזן; כּדי יהוה דײַן גאָט‬
‫װאָרום אַן אומװערדיקײט איז דאָס‬ ‫זאָל דיך בענטשן אין אַלץ צו װאָס דײַן‬
‫פֿאַר גאָט; און זאָלסט ניט זינדיק מאַכן‬ ‫האַנט נעמט זיך‪ ,‬אין דעם לאַנד װאָס דו‬
‫דאָס לאַנד װאָס יהוה דײַן גאָט גיט דיר‬ ‫קומסט אַהין‪ ,‬עס צו אַרבן‪.‬‬
‫פֿאַר ַא נחלה‪.‬‬ ‫‪ 22‬אַז דו װעסט מנדר זײַן ַא נדר‬
‫‪ 5‬אַז ַא מאַן װעט נעמען ַא נײַע װײַב‪,‬‬ ‫צו יהוה דײַן גאָט‪ ,‬זאָלסטו זיך ניט‬
‫זאָל ער ניט אַרױסגײן אין חיל‪ ,‬און‬ ‫שפּעטיקן אים צו באַצאָלן; װאָרום‬
‫אױף אים זאָל ניט אַרױפֿגעלײגט װערן‬ ‫מאָנען װעט אים מאָנען יהוה דײַן גאָט‬
‫קײן זאַך; פֿר ַײ זאָל ער זײַן פֿאַר זײַן‬ ‫פֿון דיר‪ ,‬און אױף דיר װעט זײַן ַא זינד‪.‬‬
‫הײם אײן יאָר‪ ,‬און דערפֿרײען זײַן‬ ‫‪ 23‬אױב אָבער דו װעסט זיך‬
‫װײַב װאָס ער האָט גענומען‪.‬‬ ‫פֿאַרמײַדן פֿון מנדר זײַן‪ ,‬װעט אױף‬
‫‪299‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪24:6—25:2‬‬
‫און אױף דיר װעט זײַן ַא זינד‪.‬‬ ‫‪ 6‬מע זאָל ניט נעמען אין משכּון‬
‫‪ 16‬פֿאָטערס זאָלן ניט געטײט‬ ‫ַא האַנטמיל אָדער אַן אױבערשטן‬
‫װערן פֿאַר קינדער‪ ,‬און קינדער זאָלן‬ ‫מילשטײן; װאָרום ַא נפֿש נעמט מען‬
‫ניט געטײט װערן פֿאַר פֿאָטערס;‬ ‫אין משכּון‪.‬‬
‫יעטװעדער פֿאַר זײַן זינד זאָל געטײט‬ ‫‪ 7‬אַז עמיצער װעט געפֿונען װערן‬
‫װערן‪.‬‬ ‫גנבֿענדיק ַא נפֿש פֿון זײַנע ברידער‪ ,‬פֿון‬
‫‪ 17‬זאָלסט ניט פֿאַרדרײען דעם‬ ‫די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און ער װעט‬
‫משפּט פֿון ַא פֿרעמדן‪ ,‬פֿון ַא יתום; און‬ ‫באַלעבאַטעװען איבער אים‪ ,‬און װעט‬
‫זאָלסט ניט נעמען אין משכּון דעם בגד‬ ‫אים פֿאַרקױפֿן‪ ,‬זאָל שטאַרבן יענער‬
‫פֿון אַן אַלמנה‪.‬‬ ‫גנבֿ‪ .‬און זאָלסט אױסראַמען דאָס בײז‬
‫‪ 18‬און זאָלסט געדענקען אַז ַא קנעכט‬ ‫פֿון צװישן דיר‪.‬‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬און יהוה‬‫ביסטו געװען אין מ ַ‬ ‫‪ 8‬ז ַײ אָפּגעהיט מיט דער פּלאָג פֿון‬
‫דײַן גאָט האָט דיך אױסגעלײזט פֿון‬ ‫צרעת‪ ,‬צו היטן זײער און צו טאָן אַזױ‬
‫דאָרטן; דרום באַפֿעל איך דיר צו טאָן‬ ‫װי אַלץ װאָס די כּ ֹהנים פֿון שבֿט ֵלוִי‬
‫די דאָזיקע זאַך‪.‬‬ ‫װעלן אײַך לערנען; אַזױ װי איך האָב‬
‫‪ 19‬אַז דו װעסט שנײַדן דײַן שניט אין‬ ‫זײ באַפֿױלן‪ ,‬זאָלט איר היטן צו טאָן‪.‬‬
‫פֿעלד‪ ,‬און װעסט פֿאַרגעסן ַא גאַרב אין‬ ‫‪ 9‬געדענקט װאָס יהוה דײַן גאָט‬
‫פֿעלד‪ ,‬זאָלסטו זיך ניט אומקערן זי צו‬ ‫האָט געטאָן צו מרימען אונטערװעגנס‪,‬‬
‫נעמען; פֿאַרן פֿרעמדן‪ ,‬פֿאַרן יתום‪ ,‬און‬ ‫װען איר זײַט אַרױסגעגאַנגען פֿון‬
‫פֿאַר דער אַלמנה‪ ,‬זאָל עס זײַן; כּדי‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫מ ַ‬
‫יהוה דײַן גאָט זאָל דיך בענטשן אין‬ ‫‪ 10‬אַז דו װעסט אַנטלײַען דײַן חבֿר‬
‫יעטװעדער טואונג פֿון דײַנע הענט‪.‬‬ ‫װאָסער עס איז הלװאה‪ ,‬זאָלסטו ניט‬
‫‪ 20‬אַז דו װעסט אָפּקלאַפּן דײַן‬ ‫אַרײַנגײן צו אים אין הױז צו נעמען זײַן‬
‫אײלבערטבױם‪ ,‬זאָלסטו ניט נאָכזוכן‬ ‫משכּון‪.‬‬
‫די צװײַגן הינטער דיר; פֿאַרן פֿרעמדן‪,‬‬ ‫‪ 11‬דרױסן זאָלסטו שטײן‪ ,‬און דער‬
‫פֿאַרן יתום‪ ,‬און פֿאַר דער אַלמנה‪ ,‬זאָל‬ ‫מאַן װאָס דו אַנטלײַסט אים‪ ,‬זאָל דיר‬
‫עס זײַן‪.‬‬ ‫אַרױסטראָגן דעם משכּון דרױסן‪.‬‬
‫‪ 21‬אַז דו װעסט האַרבסטן דײַן‬ ‫‪ 12‬און אױב ער איז אַן אָרעמאן‪,‬‬
‫װײַנגאָרטן‪ ,‬זאָלסטו ניט נאָכקלײַבן‬ ‫זאָלסטו זיך ניט לײגן מיט זײַן משכּון‪.‬‬
‫הינטער דיר; פֿאַרן פֿרעמדן‪ ,‬פֿאַרן‬ ‫‪ 13‬אומקערן זאָלסטו אים אומקערן‬
‫יתום‪ ,‬און פֿאַר דער אַלמנה‪ ,‬זאָל עס‬ ‫דעם משכּון‪ ,‬װי די זון גײט אונטער;‬
‫זײַן‪.‬‬ ‫כּדי ער זאָל זיך לײגן אין זײַן צודעק‪,‬‬
‫‪ 22‬און זאָלסט געדענקען אַז ַא קנעכט‬ ‫און דיך בענטשן; און פֿון דיר װעט עס‬
‫ִצרי ִם; דרום‬
‫ביסטו געװען אין לאַנד מ ַ‬ ‫זײַן ַא גערעכטיקײט פֿאַר יהוה דײַן‬
‫באַפֿעל איך דיר צו טאָן די דאָזיקע זאַך‪.‬‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫‪ 14‬זאָלסט ניט דריקן אַן אָרעמען און‬
‫אַז צװישן מענטשן װעט זײַן‬
‫ַא קריג‪ ,‬און זײ װעלן גענענען‬
‫צום משפּט‪ ,‬און מע װעט זײ משפּטן‪,‬‬
‫‪25‬‬ ‫נױטבאַדערפֿטיקן לױנאַרבעטער פֿון‬
‫דײַנע ברידער‪ ,‬אָדער פֿון דײַן פֿרעמדן‬
‫װאָס אין דײַן לאַנד‪ ,‬אין דײַנע טױערן‪.‬‬
‫און גערעכט מאַכן דעם גערעכטן‪ ,‬און‬ ‫‪ 15‬אין דעם אײגענעם טאָג זאָלסטו‬
‫שולדיק מאַכן דעם שולדיקן‪,‬‬ ‫אָפּגעבן זײַן לױן‪ ,‬און די זון זאָל ניט‬
‫‪ 2‬איז‪ ,‬אױב דעם שולדיקן קומט‬ ‫אונטערגײן דערױף; װאָרום ער איז אַן‬
‫שלאָגן‪ ,‬זאָל דער ריכטער אים לאָזן‬ ‫אָרעמאַן‪ ,‬און ער קוקט אױס דערױף;‬
‫אַנידערלײגן און שלאָגן פֿאַר זײַן‬ ‫כּדי ער זאָל ניט רופֿן אױף דיר צו גאָט‪,‬‬
‫‪25:3—25:19‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪300‬‬
‫‪ 11‬אַז צװײ מענער װעלן זיך‬ ‫געזיכט‪ ,‬װעדליק זײַן שולד‪ ,‬מיט ַא‬
‫ראַנגלען צװישן זיך‪ ,‬אײנער מיטן‬ ‫צאָל‪.‬‬
‫אַנדערן‪ ,‬און אײנעמס װײַב װעט‬ ‫‪ 3‬פֿערציק שלעג זאָל מען אים געבן‪,‬‬
‫גענענען אַרױסצוראַטעװען איר מאַן‬ ‫ניט מער; טאָמער שלאָגט מען אים‬
‫פֿון זײַן שלעגערס האַנט‪ ,‬און זי װעט‬ ‫מער װי דאָס‪ ,‬צו פֿיל שלעג‪ ,‬װעט דײַן‬
‫אױסשטרעקן איר האַנט‪ ,‬און אים‬ ‫ברודער געשענדט װערן פֿאַר דײַנע‬
‫אָננעמען פֿאַר די ענגע ערטער‪,‬‬ ‫אױגן‪.‬‬
‫‪ 12‬זאָלסטו אָפּהאַקן איר האַנט; דײַן‬ ‫‪ 4‬זאָלסט ניט פֿאַרבינדן אַן אָקס דאָס‬
‫אױג זאָל זיך ניט דערבאַרימען‪.‬‬ ‫מױל װען ער דרעשט‪.‬‬
‫‪ 13‬זאָלסט ניט האָבן אין דײַן בײַטל‬ ‫‪ 5‬אַז ברידער װעלן װױנען אין‬
‫צװײערלײ װאָגשטײענר‪ַ ,‬א גרעסערן‬ ‫אײנעם‪ ,‬און אײנער פֿון זײ װעט‬
‫און ַא קלענערן‪.‬‬ ‫שטאַרבן‪ ,‬און קײן קינד האָט ער ניט‪,‬‬
‫זאָל דעם געשטאָרבענעמס װײַב ניט‬
‫‪ 14‬זאָלסט ניט האָבן אין דײַן הױז‬ ‫װערן ַא פֿרעמדן מאַנס פֿון דרױסן; איר‬
‫צװײערלײ אֵיפֿהס‪ַ ,‬א גרעסערע און ַא‬ ‫שװאָגער זאָל קומען צו איר‪ ,‬און זי‬
‫קלענערע‪.‬‬ ‫נעמען פֿאַר ַא װײַב צו אים‪ ,‬און זי‬
‫‪ַ 15‬א פֿול און ריכטיק געװיכט זאָל‬ ‫באַשװעגערן‪.‬‬
‫זײַן ב ַײ דיר; ַא פֿולע און ריכטיקע אֵיפֿה‬ ‫‪ 6‬און עס זאָל זײַן‪ :‬דער ערשטלינג‬
‫זאָל זײַן ב ַײ דיר; כּדי דײַנע טעג זאָלן‬ ‫װאָס זי װעט געבערן‪ ,‬זאָל זײַן‬
‫זיך לענגערן אױף דער ערד װאָס יהוה‬ ‫אױפֿן נאָמען פֿון זײַן געשטאָרבענעם‬
‫דײַן גאָט גיט דיר‪.‬‬ ‫ברודער‪ ,‬כּדי זײַן נאָמען זאָל ניט‬
‫‪ 16‬װאָרום אַן אומװערדיקײט ב ַײ‬ ‫אױסגעמעקט װערן פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫יהוה דײַן גאָט איז איטלעכער װאָס‬ ‫‪ 7‬און אױב דער מאַן װעט ניט‬
‫טוט דאָס – איטלעכער װאָס טוט אַן‬ ‫װעלן נעמען זײַן שװעגערין‪ ,‬זאָל זײַן‬
‫עװלה‪.‬‬ ‫שװעגערין אַרױפֿגײן אין טױער צו די‬
‫עלטסטע‪ ,‬און זאָגן‪ :‬מײַן שװאָגער‬
‫‪ 17‬געדענק װאָס ַע ָמלֵק האָט דיר‬ ‫װיל ניט אױפֿשטעלן זײַן ברודער ַא‬
‫געטאָן אונטערװעגנס‪ ,‬װען איר זײַט‬ ‫נאָמען אין ישׂראל; ער װיל מיך ניט‬
‫אַרױסגעגאַנגען פֿון מ ַ‬ ‫באַשװעגערן‪.‬‬
‫‪ 18‬װי ער האָט דיך געטראָפֿן‬ ‫‪ 8‬און די עלטסטע פֿון זײַן שטאָט‬
‫האָט‬ ‫און‬ ‫אונטערװעגנס‪,‬‬ ‫זאָלן אים רופֿן‪ ,‬און רעדן צו אים‪ .‬און‬
‫הינטערשטע‪,‬‬ ‫דײַנע‬ ‫געשלאָגן‬ ‫אַז ער װעט זיך שטעלן און זאָגן‪ :‬איך‬
‫אַלע אָפּגעשלאַפֿטע הינטער דיר‪ ,‬בעת‬ ‫װיל זי ניט נעמען‪,‬‬
‫דו ביסט געװען פֿאַרשמאַכט און מיד;‬ ‫‪ 9‬זאָל זײַן שװעגערין גענענען צו‬
‫און ער האָט ניט מוֹרא געהאַט פֿאַר‬ ‫אים פֿאַר די אױגן פֿון די עלטסטע‪,‬‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫און אַראָפּציען זײַן שוך פֿון זײַן פֿוס‪,‬‬
‫‪ 19‬דרום זאָל זײַן‪ ,‬אַז יהוה דײַן גאָט‬ ‫און ַא שפּ ַײ טאָן אין זײַן פּנים‪ ,‬און‬
‫באַרוט דיך פֿון אַלע דײַנע פֿײַנט פֿון‬ ‫אױסרופֿן און זאָגן‪ :‬אַזױ זאָל געטאָן‬
‫רונד אַרום‪ ,‬אין דעם לאַנד װאָס יהוה‬ ‫װערן צו דעם מאַן װאָס װיל ניט בױען‬
‫דײַן גאָט גיט דיר פֿאַר ַא נחלה‪ ,‬עס צו‬ ‫זײַן ברודערס הױז‪.‬‬
‫אַרבן‪ ,‬זאָלסטו אױסמעקן דעם זֵכר פֿון‬ ‫‪ 10‬און זײַן נאָמען זאָל גערופֿן װערן‬
‫ַע ָמלֵק פֿון אונטערן הימל; זאָלסטו ניט‬ ‫אין ישׂראל‪ :‬דאָס הױז פֿון דעם װאָס‬
‫פֿאַרגעסן‪.‬‬ ‫מיטן אַראָפּגעצױגענעם שוך‪.‬‬
‫‪301‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪26:1—26:15‬‬
‫און מיט גרױס פֿאָרכטיקײט‪ ,‬און מיט‬ ‫כִּ י תָ בֿוֹא‬

‫צײכנס און מיט װוּנדער‪.‬‬
‫און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז דו װעסט‬
‫‪ 9‬און ער האָט אונדז געבראַכט צו‬
‫דעם דאָזיקן אָרט‪ ,‬און אונדז געגעבן‬
‫דאָס דאָזיקע לאַנד‪ַ ,‬א לאַנד װאָס‬
‫קומען אין דעם לאַנד װאָס‬ ‫‪26‬‬
‫יהוה דײַן גאָט גיט דיר פֿאַר ַא נחלה‪,‬‬
‫פֿליסט מיט מילך און האָניק‪.‬‬ ‫און װעסט עס אַרבן‪ ,‬און זיך באַזעצן‬
‫‪ 10‬און אַצונד זע‪ ,‬איך האָב געבראַכט‬ ‫דרינען‪,‬‬
‫דאָס ערשטע פֿון דער פֿרוכט פֿון דער‬ ‫‪ 2‬זאָלסטו נעמען פֿונעם ערשטן פֿון‬
‫ערד װאָס דו‪ ,‬גאָט האָסט מיר געגעבן‪.‬‬ ‫יעטװעדער פֿרוכט פֿון דער ערד‪ ,‬װאָס‬
‫און זאָלסט עס אַװעקלײגן פֿאַר יהוה‬ ‫דו װעסט אַרײַננעמען פֿון דײַן לאַנד‬
‫דײַן גאָט‪ ,‬און זיך בוקן פֿאַר יהוה דײַן‬ ‫װאָס יהוה דײַן גאָט גיט דיר‪ ,‬און‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫זאָלסט אַרײַנטאָן אין ַא קאָרב‪ ,‬און גײן‬
‫‪ 11‬און זאָלסט זיך פֿרײען מיט אַלעם‬ ‫צו דעם אָרט װאָס יהוה דײַן גאָט‬
‫גוטן װאָס יהוה דײַן גאָט האָט געגעבן‬ ‫װעט אױסדערװײלן צו מאַכן רוען זײַן‬
‫דיר און דײַן הױזגעזינט – דו‪ ,‬און דער‬ ‫נאָמען דאָרטן‪.‬‬
‫ֵלוִי‪ ,‬און דער פֿרעמדער װאָס צװישן‬ ‫‪ 3‬און זאָלסט קומען צו דעם כּ ֹהן‬
‫דיר‪.‬‬ ‫װאָס װעט זײַן אין יענע טעג‪ ,‬און זאָגן‬
‫‪ 12‬אַז דו װעסט ענדיקן מעשׂרן‬ ‫צו אים‪ :‬איך זאָג הײַנט פֿאַר יהוה‬
‫דעם גאַנצן מעשׂר פֿון דײַן תּבֿואה‬ ‫דײַן גאָט‪ ,‬אַז איך בין געקומען אין‬
‫אין דעם דריטן יאָר‪ ,‬דעם יאָר פֿון‬ ‫דעם לאַנד װאָס גאָט האָט געשװאָרן‬
‫מעשׂר‪ ,‬זאָלסטו עס געבן דעם ֵלוִי‪ ,‬דעם‬ ‫אונדזערע עלטערן אונדז צו געבן‪.‬‬
‫פֿרעמדן‪ ,‬דעם יתום‪ ,‬און דער אַלמנה‪,‬‬ ‫‪ 4‬און דער כּ ֹהן זאָל נעמען דעם קאָרב‬
‫כּדי זײ זאָלן עסן אין דײַנע טױערן‪ ,‬און‬ ‫פֿון דײַן האַנט‪ ,‬און אים אַװעקשטעלן‬
‫זאַט זײַן‪.‬‬ ‫פֿאַר דעם מזבח פֿון יהוה דײַן גאָט‪.‬‬
‫‪ 13‬און זאָלסט זאָגן פֿאַר יהוה‬ ‫‪ 5‬און זאָלסט אױסרופֿן און זאָגן פֿאַר‬
‫דײַן גאָט‪ :‬איך האָב אַרױסגעראַמט‬ ‫אַרמי‬ ‫יהוה דײַן גאָט‪ַ :‬א בלודנער ַ‬
‫דאָס הײליקע פֿון הױז‪ ,‬און האָב עס‬ ‫איז געװען מײַן פֿאָטער‪ ,‬און ער האָט‬
‫אױך אַװעקגעגעבן דעם ֵלוִי‪ ,‬און דעם‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬און האָט זיך‬ ‫גענידערט קײן מ ַ‬
‫פֿרעמדן‪ ,‬דעם יתום‪ ,‬און דער אַלמנה‪,‬‬ ‫דאָרטן אױפֿגעהאַלטן מיט ַא הײַפֿל‬
‫אַזױ װי אַל דײַן געבאָט װאָס דו‬ ‫מענטשן‪ ,‬און ער איז דאָרטן געװאָרן‬
‫האָסט מיר געבאָטן; איך בין ניט‬ ‫ַא פֿאָלק‪ ,‬גרױס‪ ,‬מאַכטיק‪ ,‬און פֿיל‪.‬‬
‫אַװעקגעגאַנגען פֿון דײַנע געבאָט‪ ,‬און‬ ‫‪ 6‬און די מִצרים האָבן אונדז‬
‫האָב ניט פֿאַרגעסן‪.‬‬ ‫שלעכטס געטאָן‪ ,‬און האָבן אונדז‬
‫‪ 14‬איך האָב ניט געגעסן אין‬ ‫געפּײַניקט‪ ,‬און אַרױפֿגעלײגט אױף‬
‫מײַן אַבֿלות דערפֿון‪ ,‬און איך‬ ‫אונדז שװערע אַרבעט‪.‬‬
‫האָב ניט אַרױסגעטראָגן דערפֿון‬ ‫‪ 7‬און מיר האָבן געשריען צו יהוה‬
‫אומרײנערהײט‪ ,‬און ניט געגעבן‬ ‫דעם גאָט פֿון אונדזערע עלטערן‪,‬‬
‫דערפֿון פֿאַר ַא טױטן; איך האָב‬ ‫און גאָט האָט צוגעהערט אונדזער‬
‫צוגעהערט צו דעם קָול פֿון יהוה מײַן‬ ‫קָול‪ ,‬און געזען אונדזער פּײַן‪ ,‬און‬
‫גאָט; איך האָב געטאָן אַזױ װי אַלץ‬ ‫אונדזער מאַטערניש‪ ,‬און אונדזער‬
‫װאָס דו האָסט מיר באַפֿױלן‪.‬‬ ‫געדריקטקײט‪.‬‬
‫‪ 15‬לוג פֿון דײַן הײליקער װוינונג‪,‬‬ ‫‪ 8‬און גאָט האָט אונדז אַרױסגעצױגן‬
‫פֿון הימל‪ ,‬און בענטש דײַן פֿאָלק‬ ‫ִצרי ִם מיט ַא שטאַרקער האַנט‪,‬‬ ‫פֿון מ ַ‬
‫ישׂראל‪ ,‬און די ערד װאָס דו האָסט‬ ‫און מיט אַן אױסגעשטרעקטן אָרעם‪,‬‬
‫‪26:16—27:15‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪302‬‬
‫‪ 4‬און עס װעט זײַן‪ ,‬װי איר גײט‬ ‫אונדז געגעבן‪ ,‬אַזױ װי דו האָסט‬
‫אַריבער דעם י ַרדן‪ ,‬זאָלט איר‬ ‫געשװאָרן אונדזערע עלטערן – ַא‬
‫אױפֿשטעלן די דאָזיקע שטײנער װאָס‬ ‫לאַנד װאָס פֿליסט מיט מילך און‬
‫איך באַפֿעל אײַך הײַנט‪ ,‬אױף דעם‬ ‫האָניק‪.‬‬
‫באַרג עֵיבֿל‪ ,‬און זאָלסט זײ באַקאַלכן‬ ‫‪ 16‬הײַנטיקן טאָג באַפֿעלט דיר יהוה‬
‫מיט קאַלך‪.‬‬ ‫דײַן גאָט צו טאָן די דאָזיקע חוקים און‬
‫‪ 5‬און זאָלסט דאָרטן בױען ַא מזבח צו‬ ‫די געזעצן; און זאָלסט זײ אָפּהיטן און‬
‫יהוה דײַן גאָט‪ַ ,‬א מזבח פֿון שטײנער;‬ ‫טאָן מיט דײַן גאַנצן האַרצן‪ ,‬און מיט‬
‫זאָלסט ניט אױפֿהײבן אױף זײ אַן אײַזן‪.‬‬ ‫דײַן גאַנצער זעל‪.‬‬
‫‪ 6‬פֿון גאַנצע שטײנער זאָלסטו בױען‬ ‫‪ 17‬דו האָסט הײַנט אױסדערװײלט‬
‫דעם מזבח פֿון יהוה דײַן גאָט;‬ ‫יהוה אים צו האָבן פֿאַר דײַן גאָט‪ ,‬און‬
‫און זאָלסט אױפֿברענגען אױף אים‬ ‫צו גײן אין זײַנע װעגן‪ ,‬און צו היטן‬
‫בראַנדאָפּפֿער צו גאָט דײַן האַר‪.‬‬ ‫זײַנע חוקים און זײַנע געבאָט און זײַנע‬
‫‪ 7‬און זאָלסט שלאַכטן פֿרידאָפּפֿער‬ ‫געזעצן‪ ,‬און צוצוהערן צו זײַן קָול‪.‬‬
‫און עסן דאָרטן‪ ,‬און זיך פֿרײען פֿאַר‬ ‫גאָט האָט דיך הײַנט‬ ‫‪ 18‬און‬
‫יהוה דײַן גאָט‪.‬‬ ‫אױסדערװײלט אים צו זײַן פֿאַר אַן‬
‫‪ 8‬און זאָלסט אױפֿשרײַבן אױף די‬ ‫אײגן פֿאָלק‪ ,‬אַזױ װי ער האָט דיר‬
‫שטײנער אַלע װערטער פֿון דער‬ ‫צוגעזאָגט‪ ,‬און צו היטן אַלע זײַנע‬
‫דאָזיקער תּוֹרה זײער קלאָר‪.‬‬ ‫געבאָט;‬
‫‪ 9‬און משה און די כּ ֹהנים פֿון שבֿט ֵלוִי‬ ‫‪ 19‬און דיך צו שטעלן העכער איבער‬
‫האָבן גערעדט צו גאַנץ ישׂראל‪ ,‬אַזױ‬ ‫אַלע פֿעלקער װאָס ער האָט געמאַכט‪,‬‬
‫צו זאָגן‪ :‬ז ַײ שטיל און הער‪ ,‬ישׂראל‪:‬‬ ‫פֿאַר ַא לױב‪ ,‬און פֿאַר ַא נאָמען‪ ,‬און‬
‫הײַנטיקן טאָג ביסטו געװאָרן פֿאַר ַא‬ ‫פֿאַר ַא שײנקײט‪ ,‬און כּדי זאָלסט זײַן‬
‫פֿאָלק צו יהוה דײַן גאָט‪.‬‬ ‫ַא הײליק פֿאָלק צו יהוה דײַן גאָט‪,‬‬
‫‪ 10‬דרום זאָלסטו צוהערן צו דעם‬ ‫אַזױ װי ער האָט גערעדט‪.‬‬
‫קָול פֿון יהוה דײַן גאָט‪ ,‬און טאָן‬
‫זײַנע געבאָט און זײַנע געזעצן װאָס‬
‫איך געביט דיר הײַנט‪.‬‬
‫‪ 11‬און משה האָט באַפֿױלן דעם‬
‫און משה און די עלטסטע פֿון‬
‫ישׂראל האָבן באַפֿױלן דעם‬ ‫‪27‬‬
‫פֿאָלק‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬היט אַלע געבאָט‬
‫פֿאָלק אין יענעם טאָג‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫װאָס איך געביט אײַך הײַנט‪.‬‬
‫‪ 12‬די דאָזיקע זאָלן שטײן אױפֿן‬ ‫‪ 2‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אין דעם טאָג‬
‫גרזים צו בענטשן דאָס פֿאָלק‪,‬‬ ‫באַרג ִ‬ ‫װאָס איר װעט אַריבערגײן דעם י ַרדן‬
‫װען איר גײט אַריבער דעם י ַרדן‪:‬‬ ‫צו דעם לאַנד װאָס יהוה דײַן גאָט‬
‫שמעון‪ ,‬און ֵלוִי‪ ,‬און יהודה‪ ,‬און‬ ‫גיט דיר‪ ,‬זאָלסטו דיר אױפֿשטעלן‬
‫שׂכָר‪ ,‬און יוֹסף‪ ,‬און בנימין‪.‬‬ ‫י ִשׂ ָ‬ ‫גרויסע שטײנער‪ ,‬און זײ באַקאַלכן מיט‬
‫‪ 13‬און די דאָזיקע זאָלן שטײן אױפֿן‬ ‫קאַלך‪.‬‬
‫באַרג עֵיבֿל פֿאַר דער קללה‪ :‬ראובֿן‪,‬‬ ‫‪ 3‬און זאָלסט אױפֿשרײַבן אױף זײ‬
‫גָד‪ ,‬און אָשר‪ ,‬און זבֿולון‪ ,‬דָ ן‪ ,‬און‬ ‫אַלע װערטער פֿון דער דאָזיקער תּוֹרה‪,‬‬
‫נפֿתּלי‪.‬‬ ‫אַז דו װעסט אַריבערגײן; כּדי זאָלסט‬
‫‪ 14‬און די ל ִוי ִים זאָלן אױסרופֿן און‬ ‫קומען אין דעם לאַנד װאָס יהוה דײַן‬
‫זאָגן צו אַלע מענער פֿון ישׂראל אױף ַא‬ ‫גאָט גיט דיר‪ַ ,‬א לאַנד װאָס פֿליסט‬
‫הױכן קָול‪:‬‬ ‫מיט מילך און האָניק‪ ,‬אַזױ װי יהוה‬
‫‪ 15‬פֿאַרשאָלטן דער מאַן‪ ,‬װאָס װעט‬ ‫דער גאָט פֿון דײַנע עלטערן האָט דיר‬
‫מאַכן ַא געשניצט אָדער געגאָסן בילד‪,‬‬ ‫צוגעזאָגט‪.‬‬
‫‪303‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪27:16—28:11‬‬
‫און עס װעט זײַן‪ ,‬אױב‬

‫צוהערן װעסטו צוהערן צו‬
‫דעם קָול פֿון יהוה דײַן גאָט‪ ,‬צו‬
‫‪28‬‬ ‫אַן אומװערדיקײט צו גאָט‪ ,‬דאָס‬
‫װערק פֿון ַא מײַנסטערס הענט‪ ,‬און‬
‫אױפֿשטעלן אין פֿאַרבאָרגעניש! און‬
‫היטן צו טאָן אַלע זײַנע געבאָט װאָס‬ ‫דאָס גאַנצע פֿאָלק זאָל זיך אָפּרופֿן און‬
‫איך געביט דיר הײַנט‪ ,‬װעט יהוה דײַן‬ ‫זאָגן‪ :‬אָמן!‬
‫גאָט דיך שטעלן העכער איבער אַלע‬ ‫‪ 16‬פֿאַרשאָלטן דער װאָס איז מבֿזה‬
‫פֿעלקער פֿון דער ערד‪.‬‬ ‫זײַן פֿאָטער אָדער זײַן מוטער! און‬
‫‪ 2‬און אַלע די דאָזיקע ברכות װעלן‬ ‫דאָס גאַנצע פֿאָלק זאָל זאָגן‪ :‬אָמן!‬
‫קומען אױף דיר‪ ,‬און דיך דערגרײַכן‪,‬‬ ‫‪ 17‬פֿאַרשאָלטן דער װאָס פֿאַררוקט‬
‫אַז דו װעסט צוהערן צו דעם קָול פֿון‬ ‫דעם גרענעץ פֿון זײַן חבֿר! און דאָס‬
‫יהוה דײַן גאָט‪.‬‬ ‫גאַנצע פֿאָלק זאָל זאָגן‪ :‬אָמן!‬
‫‪ 3‬געבענטשט װעסטו זײַן אין שטאָט‪,‬‬ ‫‪ 18‬פֿאַרשאָלטן דער װאָס פֿאַרפֿירט‬
‫און געבענטשט װעסטו זײַן אין פֿעלד‪.‬‬ ‫ַא בלינדן אין װעג! און דאָס גאַנצע‬
‫‪ 4‬געבענטשט די פֿרוכט פֿון דײַן‬ ‫פֿאָלק זאָל זאָגן‪ :‬אָמן!‬
‫לײַב‪ ,‬און די פֿרוכט פֿון דײַן ערד‪ ,‬און‬ ‫‪ 19‬פֿאַרשאָלטן דער װאָס פֿאַרדרײט‬
‫די פֿרוכט פֿון דײַן בהמה‪ ,‬די געבורט‬ ‫דעם משפּט פֿון ַא פֿרעמדן‪ַ ,‬א יתום‪ ,‬און‬
‫פֿון דײַנע רינדער‪ ,‬און די פֿרוכפּערונג‬ ‫אַן אַלמנה! און דאָס גאַנצע פֿאָלק זאָל‬
‫פֿון דײַנע שאָף‪.‬‬ ‫זאָגן‪ :‬אָמן!‬
‫‪ 5‬געבענטשט דײַן קאָרב‪ ,‬און דײַן‬ ‫‪ 20‬פֿאַרשאָלטן דער װאָס ליגט מיט‬
‫טײגמולטער‪.‬‬ ‫זײַן פֿאָטערס װײַב‪ ,‬װאָרום ער האָט‬
‫‪ 6‬געבענטשט װעסטו זײַן ב ַײ דײַן‬ ‫אַנטפּלעקט זײַן פֿאָטערס צודעק! און‬
‫אַרײַנגײן‪ ,‬און געבנעטשט װעסטו זײַן‬ ‫דאָס גאַנצע פֿאָלק זאָל זאָגן‪ :‬אָמן!‬
‫ב ַײ דײַן אַרױסגײן‪.‬‬ ‫‪ 21‬פֿאַרשאָלטן דער װאָס ליגט מיט‬
‫‪ 7‬גאָט װעט געבן דײַנע פֿײַנט װאָס‬ ‫װאָסער עס איז בהמה! און דאָס גאַנצע‬
‫שטײען אױף אַקעגן דיר‪ ,‬געשלאָגענע‬ ‫פֿאָלק זאָל זאָגן‪ :‬אָמן!‬
‫פֿאַר דיר; אױף אײן װעג װעלן זײ‬ ‫‪ 22‬פֿאַרשאָלטן דער װאָס ליגט‬
‫אַרױסגײן אַקעגן דיר‪ ,‬און אױף זיבן‬ ‫מיט זײַן שװעסטער‪ ,‬זײַן פֿאָטערס‬
‫װעגן װעלן זײ אַנטלױפֿן פֿאַר דיר‪.‬‬ ‫טאָכטער‪ ,‬אָדער זײַן מוטערס‬
‫‪ 8‬גאָט װעט באַפֿעלן ַא ברכה ב ַײ דיר‬ ‫טאָכטער! און דאָס גאַנצע פֿאָלק זאָל‬
‫אין דײַנע שפּײַכלערס‪ ,‬און אין אַלץ צו‬ ‫זאָגן‪ :‬אָמן!‬
‫װאָס דײַן האַנט נעמט זיך‪ ,‬און ער װעט‬ ‫‪ 23‬פֿאַרשאָלטן דער װאָס ליגט מיט‬
‫דיך בענטשן אין דעם לאַנד װאָס יהוה‬ ‫זײַן שװיגער! און דאָס גאַנצע פֿאָלק‬
‫דײַן גאָט גיט דיר‪.‬‬ ‫זאָל זאָגן‪ :‬אָמן!‬
‫‪ 9‬גאָט װעט דיך אױפֿשטעלן פֿאַר ַא‬ ‫‪ 24‬פֿאַרשאָלטן דער װאָס שלאָגט זײַן‬
‫הײליקן פֿאָלק צו זיך‪ ,‬אַזױ װי ער האָט‬ ‫חבֿר אין פֿאַרבאָרגעניש! און דאָס‬
‫דיר געשװאָרן‪ ,‬אױב דו װעסט היטן די‬ ‫גאַנצע פֿאָלק זאָל זאָגן‪ :‬אָמן!‬
‫געבאָט פֿון יהוה דײַן גאָט‪ ,‬און װעסט‬ ‫‪ 25‬פֿאַרשאָלטן דער װאָס נעמט‬
‫גײן אין זײַנע װעגן‪.‬‬ ‫שוֹחד צו דערשלאָגן ַא נפֿש‪,‬‬
‫‪ 10‬און אַלע פֿעלקער פֿון דער ערד‬ ‫אומשולדיק בלוט! און דאָס גאַנצע‬
‫װעלן זען‪ ,‬אַז גאָטס נאָמען װערט‬ ‫פֿאָלק זאָל זאָגן‪ :‬אָמן!‬
‫גערופֿן אױף דיר‪ ,‬און זײ װעלן מוֹרא‬ ‫‪ 26‬פֿאַרשאָלטן דער װאָס װעט ניט‬
‫האָבן פֿאַר דיר‪.‬‬ ‫מקיים זײַן די װערטער פֿון דער‬
‫‪ 11‬און גאָט װעט דיר געבן ַא שֶפֿע‬ ‫דאָזיקער תּוֹרה‪ ,‬זײ צו טאָן! און דאָס‬
‫פֿון גוטס אין דער פֿרוכט פֿון דײַן לײַב‪,‬‬ ‫גאַנצע פֿאָלק זאָל זאָגן‪ :‬אָמן!‬
‫‪28:12—28:29‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪304‬‬
‫װעסט פֿאַרטיליקט װערן‪ ,‬און ביז דו‬ ‫און אין דער פֿרוכט פֿון דײַן בהמה‪ ,‬און‬
‫װעסט גיך אונטערגײן פֿון װעגן דײַנע‬ ‫אין דער פֿרוכט פֿון דײַן ערד‪ ,‬אױף דער‬
‫שלעכטע מעשׂים‪ ,‬װאָס דו האָסט מיך‬ ‫ערד װאָס גאָט האָט געשװאָרן דײַנע‬
‫פֿאַרלאָזן‪.‬‬ ‫עלטערן דיר צו געבן‪.‬‬
‫‪ 21‬גאָט װעט באַהעפֿטן אָן דיר די‬ ‫‪ 12‬גאָט װעט דיר עפֿענען זײַן גוטן‬
‫פּעסט‪ ,‬ביז ער װעט דיך פֿאַרלענדן פֿון‬ ‫אוֹצר‪ ,‬דעם הימל‪ ,‬צו געבן דעם רעגן‬
‫דער ערד װאָס דו גײסט אַהין‪ ,‬זי צו‬ ‫פֿון דײַן לאַנד אין זײַן צײַט‪ ,‬און‬
‫אַרבן‪.‬‬ ‫צו בענטשן יעטװעדער טואונג פֿון‬
‫‪ 22‬גאָט װעט דיך פּלאָגן מיט דער‪,‬‬ ‫דײַן האַנט; און װעסט אַנטלײַען פֿיל‬
‫און מיט קדחת‪ ,‬און מיט היץ‪ ,‬און מיט‬ ‫פֿעלקער‪ ,‬און דו אַלײן װעסט ניט‬
‫ברענונג‪ ,‬און מיט טריקעניש‪ ,‬און מיט‬ ‫לײַען‪.‬‬
‫קאָרנבראַנד‪ ,‬און מיט װעלקעניש; און‬ ‫‪ 13‬און גאָט װעט דיך מאַכן פֿאַר דעם‬
‫זײ װעלן דיך נאָכיאָגן ביז דו װעסט‬ ‫קאָפּ און ניט פֿאַר דעם עק‪ ,‬און װעסט‬
‫אונטערגײן‪.‬‬ ‫רק זײַן אױבן‪ ,‬און ניט זײַן אונטן‪ ,‬אױב‬
‫‪ 23‬און דער הימל װאָס איבער דײַן‬ ‫דו װעסט צוהערן צו די געבאָט פֿון‬
‫קאָפּ װעט זײַן קופּער‪ ,‬און די ערד װאָס‬ ‫יהוה דײַן גאָט‪ ,‬װאָס איך געביט דיר‬
‫אונטער דיר אײַזן‪.‬‬ ‫הײַנט צו היטן און צו טאָן‪,‬‬
‫‪ 24‬גאָט װעט מאַכן דעם רעגן פֿון‬ ‫‪ 14‬און װעסט זיך ניט אָפּקערן פֿון‬
‫דײַן לאַנד שטױב און ערד; עס װעט‬ ‫אַלע װערטער װאָס איך געביט דיר‬
‫נידערן אױף דיר פֿון הימל‪ ,‬ביז דו‬ ‫הײַנט‪ ,‬רעכטס אָדער לינקס‪ ,‬כּדי צו‬
‫װעסט פֿאַרטיליקט װערן‪.‬‬ ‫גײן נאָך פֿרעמדע געטער‪ ,‬זײ צו דינען‪.‬‬
‫גאָט װעט דיך געבן ַא‬ ‫‪25‬‬ ‫‪ 15‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז דו װעסט‬
‫געשלאָגענעם פֿאַר דײַנע פֿײַנט; אױף‬ ‫ניט צוהערן צו דעם קָול פֿון יהוה‬
‫אײן װעג װעסטו אַרױסגײן אַקעגן זײ‪,‬‬ ‫דײַן גאָט‪ ,‬צו היטן צו טאָן אַלע זײַנע‬
‫און אױף זיבן װעגן װעסטו אַנטלױפֿן‬ ‫געבאָט און זײַנע געזעצן װאָס איך‬
‫פֿאַר זײ‪ ,‬און װעסט זײַן צו שױדער‬ ‫געביט דיר הײַנט‪ ,‬װעלן קומען אױף‬
‫ב ַײ אַלע קיניגרײַכן פֿון דער ערד‪.‬‬ ‫דיר אַלע די דאָזיקע קללות‪ ,‬און װעלן‬
‫‪ 26‬און דײַנע טױטע לײַבער װעלן‬ ‫דיך דערגרײַכן‪.‬‬
‫זײַן צו שפּײַז פֿאַר יעטװעדער פֿױגל‬ ‫‪ 16‬פֿאַרשאָלטן װעסטו זײַן אין‬
‫פֿון הימל‪ ,‬און פֿאַר דער חיה פֿון‬ ‫שטאָט‪ ,‬און פֿאַרשאָלטן װעסטו זײַן‬
‫דער ערד‪ ,‬און קײנער װעט ניט‬ ‫אין פֿעלד‪.‬‬
‫אַװעקטרײַבן‪.‬‬ ‫‪ 17‬פֿאַרשאָלטן דײַן קאָרב‪ ,‬און דײַן‬
‫גאָט װעט דיך פּלאָגן מיט‬ ‫‪27‬‬ ‫טײגמולטער‪.‬‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬און מיט‬
‫דעם אױסשלאָג פֿון מ ַ‬ ‫‪ 18‬פֿאַרשאָלטן די פֿרוכט פֿון דײַן‬
‫בלאָטערן‪ ,‬און מיט קרעץ‪ ,‬און מיט‬ ‫לײַב‪ ,‬און די פֿרוכט פֿון דײַן ערד‪,‬‬
‫בײַסעניש‪ ,‬אַז דו װעסט ניט קענען‬ ‫די געבורט פֿון דײַנע רינדער‪ ,‬און די‬
‫געהײלט װערן‪.‬‬ ‫פֿרוכפּערונג פֿון דײַנע שאָף‪.‬‬
‫גאָט װעט דיך פּלאָגן מיט‬ ‫‪28‬‬ ‫‪ 19‬פֿאַרשאָלטן װעסטו זײַן ב ַײ דײַן‬
‫משוגעת‪ ,‬און מיט בלינדקײט‪ ,‬און מיט‬ ‫אַרײַנגײן‪ ,‬און פֿאַרשאָלטן װעסטו זײַן‬
‫צעדולטקײט פֿון האַרצן‪.‬‬ ‫ב ַײ דײַן אַרױסגײן‪.‬‬
‫‪ 29‬און װעסט טאַפּן אין מיטן טאָג‬ ‫‪ 20‬גאָט װעט אָנשיקן אױף דיר ַא‬
‫אַזױ װי ַא בלינדער טאַפּט אין דער‬ ‫קללה‪ַ ,‬א מהומה‪ ,‬און אַן אָנגעשרײַ‪,‬‬
‫פֿינצטער‪ ,‬און װעסט ניט באַגליקן‬ ‫אױף יעטװעדער אונטערנעם פֿון דײַן‬
‫אין דײַנע װעגן‪ ,‬און װעסט רק זײַן‬ ‫האַנט װאָס דו װעסט טאָן‪ ,‬ביז דו‬
‫‪305‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪28:30—28:48‬‬
‫אײַנזאַמלען‪ ,‬װאָרום דער הײשעריק‬ ‫באַרױבט און באַגזלט אַלע טעג‪ ,‬און‬
‫װעט עס פֿאַרצערן‪.‬‬ ‫קײַנער װעט ניט העלפֿן‪.‬‬
‫‪ 39‬װײַנגערטנער װעסטו פֿלאַנצן און‬ ‫‪ַ 30‬א װײַב װעסטו פֿאַרקנַסן‪ ,‬און אַן‬
‫באַאַרבעטן‪ ,‬אָבער װײַן װעסטו ניט‬ ‫אַנדערער װעט מיט איר זײַן; ַא הױז‬
‫טרינקען און ניט אַרײַננעמען‪ ,‬װאָרום‬ ‫װעסטו בױען‪ ,‬און װעסט ניט װוֹינען‬
‫דער װאָרעם װעט עס אױפֿעסן‪.‬‬ ‫דערין; ַא װײַנגאָרטן װעסטו פֿלאַנצן‪,‬‬
‫‪ 40‬אײלבערטבײמער װעסטו האָבן‬ ‫און װעסט אים ניט אָנהײבן‪.‬‬
‫אין דײַן גאַנצן געמאַרק‪ ,‬אָבער מיט‬ ‫‪ 31‬דײַן אָקס װעט געשאָכטן װערן‬
‫אײל װעסטו זיך ניט זאַלבן‪ ,‬װאָרום‬ ‫פֿאַר דײַנע אױגן‪ ,‬און װעסט פֿון אים‬
‫דײַנע אײלבערטן װעלן אַראָפּפֿאַלן‪.‬‬ ‫ניט עסן; דײַן אײזל װעט אַװעקגעגזלט‬
‫‪ 41‬זין און טעכטער װעסטו האָבן‪,‬‬ ‫װערן פֿון פֿאַר דײַן פּנים‪ ,‬און װעט‬
‫אָבער זײ װעלן ניט בלײַבן ב ַײ‬ ‫דיר ניט אומגעקערט װערן; דײַנע שאָף‬
‫דיר‪ ,‬װאָרום זײ װעלן אַװעקגײן אין‬ ‫װעלן אַװעקגעגעבן װערן צו דײַנע‬
‫געפֿאַנגענשאַפֿט‪.‬‬ ‫פֿײַנט‪ ,‬און װעסט ניט האָבן װער זאָל‬
‫‪ 42‬אַלע דײַנע בײמער און די פֿרוכט‬ ‫העלפֿן‪.‬‬
‫פֿון דײַן ערד װעט ירשען דער גריל‪.‬‬ ‫‪ 32‬דײַנע זין און דײַנע טעכטער‬
‫‪ 43‬דער פֿרעמדער װאָס צװישן דיר‬ ‫װעלן אַװעקגעגעבן װערן צו אַן אַנדער‬
‫װעט שטײַגן העכער און העכער איבער‬ ‫פֿאָלק‪ ,‬און דײַנע אױגן װעלן זען‪ ,‬און‬
‫דיר‪ ,‬און דו װעסט נידערן אַראָפּ און‬ ‫אױסגײן נאָך זײ ַא גאַנצן טאָג‪ ,‬און דײַן‬
‫אַראָפּ‪.‬‬ ‫האַנט װעט זײַן אָן מאַכט‪.‬‬
‫‪ 44‬ער װעט דיר אַנטלײַען‪ ,‬און דו‬ ‫‪ 33‬די פֿרוכט פֿון דײַן ערד‪ ,‬און דײַן‬
‫װעסט אים ניט אַנטלײַען; ער װעט זײַן‬ ‫גאַנצע מי‪ ,‬װעט אױפֿעסן ַא פֿאָלק װאָס‬
‫דער קאָפּ‪ ,‬און דו װעסט זײַן דער עק‪.‬‬ ‫דו קענסט ניט‪ ,‬און װעסט רק זײַן‬
‫‪ 45‬און אַלע די דאָזיקע קללות װעלן‬ ‫באַרױבט און געדריקט אַלע טעג‪.‬‬
‫קומען אױף דיר‪ ,‬און װעלן דיך נאָכיאָגן‬ ‫‪ 34‬און װעסט װערן משוגע פֿון דער‬
‫און דיך דערגרײַכן‪ ,‬ביז דו װעסט‬ ‫זעונג פֿון דײַנע אױגן װאָס דו װעסט‬
‫פֿאַרטיליקט װערן‪ ,‬װײַל דו האָסט ניט‬ ‫זען‪.‬‬
‫צוגעהערט צו דעם קָול פֿון יהוה דײַן‬ ‫גאָט װעט דיך פּלאָגן מיט ַא‬ ‫‪35‬‬
‫גאָט‪ ,‬צו היטן זײַנע געבאָט און זײַנע‬ ‫בײזן אױסשלאָג אױף די קני און אױף‬
‫געזעצן װאָס ער האָט דיר געבאָטן‪.‬‬ ‫די שענקלען‪ ,‬אַז דו װעסט ניט קענען‬
‫‪ 46‬און זײ װעלן זײַן פֿאַר ַא צײכן און‬ ‫געהײלט װערן; פֿון דײַן פֿוסטריט ביז‬
‫פֿאַר ַא װוּנדער אױף דיר און אױף דײַן‬ ‫דײַן שפּיץ קאָפּ‪.‬‬
‫זאָמען ביז אײביק‪.‬‬ ‫‪ 36‬גאָט װעט אַװעקפֿירן דיך‪ ,‬און‬
‫‪ 47‬דערפֿאַר װאָס דו האָסט ניט‬ ‫דײַן מלך װאָס דו װעסט אױפֿשטעלן‬
‫געדינט יהוה דײַן גאָט מיט שׂמחה‪ ,‬און‬ ‫איבער דיר‪ ,‬צו ַא פֿאָלק װאָס דו און‬
‫מיט ַא פֿרײלעכן האַרצן‪ ,‬אין ַא שֶפֿע פֿון‬ ‫דײַנע עלטערן האָבן ניט געקענט; און‬
‫אַלץ‪,‬‬ ‫װעסט דאָרטן דינען פֿרעמדע געטער‪,‬‬
‫‪ 48‬װעסטו דינען דײַן פֿײַנט‪ ,‬װאָס‬ ‫האָלץ און שטײן‪.‬‬
‫גאָט װעט אים אָנשיקן אױף דיר‪ ,‬אין‬ ‫‪ 37‬און װעסט זײַן פֿאַר ַא שרעק‪ ,‬פֿאַר‬
‫הונגער‪ ,‬און אין דאָרשטיקײט‪ ,‬און‬ ‫ַא שפּריכװאָרט‪ ,‬און פֿאַר ַא שפּאָט‪,‬‬
‫אין נאַקעטקײט‪ ,‬און אין מינערונג‬ ‫צװישן אַלע פֿעלקער װאָס גאָט װעט‬
‫פֿון אַלץ; און ער װעט אַרױטאָן אַן‬ ‫דיך אַהין אַװעקפֿירן‪.‬‬
‫אײַזערנעם יאָך אױף דײַן האַלדז‪ ,‬ביז‬ ‫‪ 38‬פֿיל זריעה װעסטו אַרױסטראָגן‬
‫ער װעט דיך פֿאַרטיליקן‪.‬‬ ‫אין פֿעלד‪ ,‬און װינציק װעסטו‬
‫‪28:49—28:63‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪306‬‬
‫‪ 56‬די אײדעלע צװישן דיר און די‬ ‫‪ 49‬גאָט װעט אָנטראָגן אױף דיר ַא‬
‫פֿאַרצערטלטע‪ ,‬װאָס האָט קײן מאָל‬ ‫פֿאָלק פֿון דער װײַטן‪ ,‬פֿון עק ערד‪ ,‬אַזױ‬
‫ניט געפּרוּװט שטעלן איר פֿוסטריט‬ ‫װי עס קומט צו שװעבן אַן אָדלער‪ַ ,‬א‬
‫אױף דער ערד‪ ,‬פֿון פֿאַרצערטלטקײט‬ ‫פֿאָלק װאָס דו װעסט ניט פֿאַרשטײן‬
‫און פֿון אײדלקײט‪ ,‬איר אױג װעט זײַן‬ ‫זײַן לשון;‬
‫שלעכט צו דעם מאַן פֿון איר בוזעם‪,‬‬ ‫‪ַ 50‬א פֿאָלק מיט ַא פֿאַרשײַטן פּנים‪,‬‬
‫און צו איר זון‪ ,‬און צו איר טאָכטער‪,‬‬ ‫װאָס װעט ניט שױנען דעם פּנים פֿון‬
‫‪ 57‬און צו איר נאָכגעבורט װאָס‬ ‫ַא זקן‪ ,‬און ַא יונגן װעט ער ניט‬
‫קומט אַרױס פֿון צװישן אירע פֿיס‪,‬‬ ‫לײַטזעליקן‪.‬‬
‫און צו אירע קינדער װאָס זי װעט‬ ‫‪ 51‬און ער װעט אױפֿעסן די פֿרוכט‬
‫געבערן‪ ,‬װאָרום זי װעט זײ אױפֿעסן‬ ‫פֿון דײַן בהמה‪ ,‬און די פֿרוכט פֿון דײַן‬
‫אין פֿאַרבאָרגעניש‪ ,‬אין מינערונג פֿון‬ ‫ערד‪ ,‬ביז דו װעסט פֿאַרטיליקט װערן;‬
‫אַלץ‪ ,‬אין דער באַלעגערונג‪ ,‬און אין‬ ‫װאָס װעט דיר ניט איבערלאָזן קײן‬
‫דער דריקונג װאָס דײַן פֿײַנט װעט דיך‬ ‫תּבֿואה‪ ,‬קײן װײַן‪ ,‬און קײן אײל‪ ,‬קײן‬
‫דריקן אין דײַנע טױערן‪.‬‬ ‫געבורט פֿון דײַנע רינדער‪ ,‬און קײן‬
‫‪ 58‬אױב דו װעסט ניט היטן צו טאָן‬ ‫פֿרוכטפּערונג פֿון דײַנע שאַף‪ ,‬ביז ער‬
‫אַלע װערטער פֿון דער דאָזיקער תּוֹרה‪,‬‬ ‫װעט דיך אונטערברענגען‪.‬‬
‫װאָס שטײען געשריבן אין דעם דאָזיקן‬
‫בוך‪ ,‬מוֹרא צו האָבן פֿאַר דעם דאָזיקן‬ ‫‪ 52‬און ער װעט דיך באַלעגערן‬
‫געאַכפּערטן און פֿאָרכטיקן נאָמען‪,‬‬ ‫אין אַלע דײַנע טױערן‪ ,‬ביז עס‬
‫פֿאַר יהוה דײַן גאָט‪,‬‬ ‫װעלן נידערן דײַנע הױכע און פֿעסטע‬
‫‪ 59‬װעט גאָט מאַכן װוּנדערלעך‬ ‫מױערן‪ ,‬װאָס דו האָסט זיך אױף זײ‬
‫דײַנע פּלאָגן‪ ,‬און די פּלאָגן פֿון דײַנע‬ ‫פֿאַרזיכערט‪ ,‬אין דײַן גאַנצן לאַנד; יאָ‪,‬‬
‫קינדער – גרױסע און אָנגעהאַלטענע‬ ‫ער װעט דיך באַלעגערן אין אַלע דײַנע‬
‫פּלאָגן‪ ,‬און בײזע און אָנגעהאַלטענע‬ ‫טױערן‪ ,‬אין דײַן גאַנצן לאַנד װאָס‬
‫קרענק‪.‬‬ ‫יהוה דײַן גאָט האָט דיר געגעבן‪.‬‬
‫‪ 60‬און ער װעט װידער ברענגען‬ ‫‪ 53‬און װעסט עסן די פֿרוכט פֿון‬
‫אױף דיר אַלע װײטאָקן פֿון מ ַ‬ ‫דײַן לײַב‪ ,‬דאָס פֿלײש פֿון דײַנע‬
‫װאָס דו האָסט זיך געשראָקן פֿאַר זײ‪,‬‬ ‫זין און דײַנע טעכטער װאָס יהוה‬
‫און זײ װעלן זיך באַהעפֿטן אָן דיר‪.‬‬ ‫דײַן גאָט האָט דיר געגעבן‪ ,‬אין דער‬
‫‪ 61‬אױך יעטװעדער קרענק און‬ ‫באַלעגערונג‪ ,‬און אין דער דריקונג‬
‫יעטװעדער פּלאָג װאָס שטײט ניט‬ ‫װאָס דײַן פֿײַנט װעט דיך דריקן‪.‬‬
‫געשריבן אין דעם בוך פֿון דער‬ ‫‪ 54‬דער אײדעלער מענטש צװישן‬
‫גאָט‬ ‫דאָזיקער תּוֹרה‪ ,‬װעט זײ‬ ‫דיר און דער זײער פֿאַרצערטלטער‪,‬‬
‫אַרױפֿברענגען אױף דיר ביז דו װעסט‬ ‫זײַן אױג װעט זײַן שלעכט צו זײַן‬
‫פֿאַרטיליקט װערן‪.‬‬ ‫ברודער‪ ,‬און צו דער װײַב פֿון זײַן‬
‫‪ 62‬און איר װעט בלײַבן מיט ַא‬ ‫בוזעם‪ ,‬און צו די איבעריקע קינדער‬
‫הײַפֿל מענטשן‪ ,‬אָנשטאָט װאָס איר‬ ‫װאָס ער װעט איבערלאָזן‪,‬‬
‫זײַט געװען אַזױ װי די שטערן פֿון‬ ‫‪ 55‬צו געבן אײנעם פֿון זײ פֿון דעם‬
‫הימל אין פֿילקײט; װײַל דו האָסט ניט‬ ‫פֿלײש פֿון זײַנע קינדער װאָס ער װעט‬
‫צוגעהערט צו דעם קָול פֿון יהוה דײַן‬ ‫עסן‪ ,‬װײַל גאָרנישט װעט אים זײַן‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫געבליבן אין דער באַלעגערונג‪ ,‬און אין‬
‫‪ 63‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אַזױ װי גאָט‬ ‫דער דריקונג װאָס דײַן פֿײַנט װעט דיך‬
‫האָט זיך געפֿרײט איבער אײַך‪ ,‬אײַך‬ ‫דריקן אין אַלע דײַנע טױערן‪.‬‬
‫‪307‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪28:64—29:10‬‬
‫געזאָגט‪ :‬איר האָט געזען אַלץ װאָס‬ ‫צו באַגיטיקן‪ ,‬און אײַך צו מערן‪ ,‬אַזױ‬
‫גאָט האָט געטאָן פֿאַר אײַערע אױגן אין‬ ‫װעט גאָט זיך פֿרײען איבער אײַך‪,‬‬
‫ִצרי ִם צו פּרעהן‪ ,‬און צו אַלע‬‫לאַנד מ ַ‬ ‫אײַך אונטערצוברענגען און אײַך צו‬
‫זײַנע קנעכט‪ ,‬און צו זײַן גאַנצן לאַנד;‬ ‫פֿאַרטילקן; און איר װעט אַװעקגעריסן‬
‫‪ 2‬די גרױסע פּרוװוּנגען װאָס דײַנע‬ ‫װערן פֿון דער ערד װאָס דו קומסט‬
‫אױגן האָבן געזען‪ ,‬יענע גרױסע צײכנס‬ ‫אַהין‪ ,‬זי צו אַרבן‪.‬‬
‫און װוּנדער‪.‬‬ ‫‪ 64‬און גאָט װעט דיך צעשפּרײטן‬
‫‪ 3‬אָבער גאָט האָט אײַך ניט געגעבן‬ ‫צװישן אַלע אומות‪ ,‬פֿון עק ערד ביז עק‬
‫ַא האַרץ צו פֿאַרשטײן‪ ,‬און אױגן צו‬ ‫ערד‪ ,‬און װעסט דאָרטן דינען פֿרעמדע‬
‫זען‪ ,‬און אױערן צו הערן‪ ,‬ביז אױף‬ ‫געטער‪ ,‬װאָס דו און דײַנע עלטערן‬
‫הײַנטיקן טאָג‪.‬‬ ‫האָבן ניט געקענט‪ ,‬האָלץ און שטײן‪.‬‬
‫‪ 4‬און איך האָב אײַך געפֿירט פֿערציק‬ ‫‪ 65‬און צװישן די דאָזיקע פֿעלקער‬
‫יאָר דורכן מדבר; אײַערע קלײדער‬ ‫װעסטו קײן רו ניט האָבן‪ ,‬און‬
‫זײַנען ניט אָפּגעטראָגן געװאָרן אױף‬ ‫קײן מנוחה װעט ניט זײַן פֿאַר דײַן‬
‫אײַך‪ ,‬און דײַן שוך איז ניט אָפּגעטראָגן‬ ‫גאָט װעט דיר‬ ‫פֿוסטריט; און‬
‫געװאָרן אױף דײַן פֿוס‪.‬‬ ‫געבן דאָרטן אַן אומרואיק האַרץ‪,‬‬
‫‪ 5‬ברױט האָט איר ניט געגעסן‪ ,‬און‬ ‫און אױסגײעניש פֿון די אױגן‪ ,‬און‬
‫װײַן און געטראַנק האָט איר ניט‬ ‫פֿאַרשמאַכטונג פֿון דער זעל‪.‬‬
‫געטרונקען; כּדי איר זאָלט װיסן אַז‬ ‫‪ 66‬און דײַן לעבן װעט דיר הענגען‬
‫איך בין יהוה אײַער גאָט‪.‬‬ ‫אַנטקעגן‪ ,‬און װעסט אַנגסטן טאָג און‬
‫‪ 6‬און אַז איר זײַט געקומען צו דעם‬ ‫נאַכט‪ ,‬און ניט זײַן זיכער מיט דײַן‬
‫דאָזיקן אָרט‪ ,‬איז אַרױסגעגאַנגען סיחון‬ ‫לעבן‪.‬‬
‫דער מלך פֿון חשבון‪ ,‬און עוֹג דער מלך‬ ‫‪ 67‬אין פֿרימאָרגן װעסטו זאָגן‪:‬‬
‫פֿון בשָן‪ ,‬אַקעגן אונדז אױף מלחמה‪,‬‬ ‫און אין‬ ‫הלװאַי װערט אָװנט!‬
‫און מיר האָבן זײ געשלאָגן‪.‬‬ ‫אָװנט װעסטו זאָגן‪ :‬הלװאַי װערט‬
‫‪ 7‬און מיר האָבן צוגענומען זײער‬ ‫פֿרימאָרגן! פֿון װעגן דער אַנגסט פֿון‬
‫לאַנד‪ ,‬און האָבן עס געגעבן פֿאַר ַא‬ ‫דײַן האַרצן װאָס דו װעסט אַנגסטן‪,‬‬
‫נחלה צו די ראובֿנים‪ ,‬און צו די גָדים‪,‬‬ ‫און פֿון װעגן דער זעאונג פֿון דײַנע‬
‫און צו דעם האַלבן שבֿט מנשה‪.‬‬ ‫אױגן װאָס דו װעסט זען‪.‬‬
‫‪ 8‬דרום זאָלט איר היטן די װערטער‬ ‫‪ 68‬און גאָט װעט דיך אומקערן אױף‬
‫פֿון דעם דאָזיקן בונד‪ ,‬און זײ טאָן‪ ,‬כּדי‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬אױף דעם װעג װאָס‬
‫שיפֿן קײן מ ַ‬
‫איר זאָלט באַגליקן אין אַלץ װאָס איר‬ ‫איך האָב דיר געזאָגט‪ ,‬װעסט אים מער‬
‫װעט טאָן‪.‬‬ ‫ניט אָנזען‪ .‬און איר װעט זיך דאָרטן‬
‫אָנבאָטן צו אײַערע פֿײַנט פֿאַר קנעכט‬
‫נִצָ בֿים‬ ‫און פֿאַר דינסטן‪ ,‬און קײן קױפֿער װעט‬
‫‪ 9‬איר שטײט הײַנט אַלע פֿאַר יהוה‬ ‫ניט זײַן‪.‬‬
‫אײַער גאָט‪ ,‬אײַערע הױפּטלײַט‪,‬‬ ‫‪ 69‬דאָס זײַנען די װערטער פֿון דעם‬
‫אײַערע שבֿטים‪ ,‬אײַערע עלטסטע‪ ,‬און‬ ‫בונד װאָס גאָט האָט באַפֿױלן משהן צו‬
‫אײַערע אױפֿזעערס‪ ,‬אַלע מענער פֿון‬ ‫שליסן מיט די קינדער פֿון ישׂראל אין‬
‫ישׂראל‪,‬‬ ‫לאַנד מוֹאָבֿ‪ ,‬אַחוץ דעם בונד װאָס ער‬
‫‪ 10‬אײַערע קלײנע קינדער‪ ,‬אײַערע‬ ‫חוֹרבֿ‪.‬‬
‫האָט געשלאָסן מיט זײ אין ֵ‬
‫װײַבער‪ ,‬און דײַן פֿרעמדער װאָס אין‬
‫דײַן לאַגער‪ ,‬פֿון דײַן האָלצהעקער ביז‬
‫דײַן װאַסערשעפּער;‬
‫און משה האָט צונױפֿגערופֿן‬
‫גאַנץ ישׂראל‪ ,‬און האָט צו זײ‬ ‫‪29‬‬
‫‪29:11—29:26‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪308‬‬
‫און זײַן פֿאַרדראָס װעט דענצמאָל‬ ‫‪ 11‬אַז דו זאָלסט אַרײַנטרעטן אין‬

‫ברענען אױף יענעם מאַן‪ ,‬און אױף‬ ‫דעם בונד פֿון יהוה דײַן גאָט און‬
‫אים װעט הױערן די גאַנצע קללה װאָס‬ ‫אין זײַן שבֿועה װאָס יהוה דײַן גאָט‬
‫שטײט געשריבן אין דעם דאָזיקן בוך‪,‬‬ ‫שליסט מיט דיר הײַנט;‬
‫און גאָט װעט אױסמעקן זײַן נאָמען פֿון‬ ‫‪ 12‬כּדי דיך אױפֿצושטעלן הײַנט‬
‫אונטערן הימל‪.‬‬ ‫פֿאַר ַא פֿאָלק צו אים‪ ,‬און ער זאָל‬
‫‪ 20‬און גאָט װעט אים אָפּשײדן צום‬ ‫דיר זײַן צום גאָט‪ ,‬אַזױ װי ער‬
‫בײזן פֿון אַלע שבֿטים פֿון ישׂראל‪ ,‬אַזױ‬ ‫האָט דיר צוגעזאָגט‪ ,‬און אַזױ װי ער‬
‫װי אַלע קללות פֿון דעם בונד װאָס‬ ‫האָט געשװאָרן צו דײַנע עלטערן‪ ,‬צו‬
‫שטײט געשריבן אין דעם דאָזיקן בוך‬ ‫אַבֿרהמען‪ ,‬צו יצחקן‪ ,‬און צו יעקבֿן‪.‬‬
‫פֿון דער תּוֹרה‪.‬‬ ‫‪ 13‬און ניט מיט אײַך אַלײן שליס‬
‫‪ 21‬און דער שפּעטערדיקער דָ ור‪,‬‬ ‫איך דעם דאָזיקן בונד און די דאָזיקע‬
‫אײַערע קינדער װאָס װעלן אױפֿשטײן‬ ‫שבֿועה‪,‬‬
‫נאָך אײַך‪ ,‬און דער פֿרעמדער װאָס‬ ‫‪ 14‬נײַערט אי מיט דעם װאָס שטײט‬
‫װעט קומען פֿון ַא װײַטן לאַנד‪ ,‬װעלן‬ ‫ד ָא מיט אונדז הײַנט פֿאַר יהוה‬
‫זאָגן‪ – :‬װען זײ װעלן זען די פּלאָגן‬ ‫אונדזער גאָט‪ ,‬אי מיט דעם װאָס איז‬
‫פֿון דעם דאָזיקן לאַנד‪ ,‬און אירע‬ ‫ד ָא ניט פֿאַראַן מיט אונדז הײַנט‪.‬‬
‫קרענק מיט װאָס גאָט האָט עס קראַנק‬ ‫‪ 15‬װאָרום איר װײסט װי מיר זײַנען‬
‫געמאַכט;‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬און װי‬
‫געזעסן אין לאַנד מ ַ‬
‫‪ 22‬אַז שװעבל און זאַלץ‪,‬‬ ‫מיר זײַנען דורכגעגאַנגען צװישן די‬
‫פֿאַרברענט‪ ,‬איז איר גאַנצע ערד; ניט‬ ‫פֿעלקער װאָס איר זײַט דורכגעגאַנגען‪.‬‬
‫זי װערט געזײט‪ ,‬און ניט זי לאָזט‬ ‫‪ 16‬און איר האָט געזען זײערע‬
‫אַרױס ַא שפּראָצונג‪ ,‬און ניט עס‬ ‫זײערע‬ ‫און‬ ‫אומװערדיקײטן‪,‬‬
‫װאַקסט אױף איר ַא שום גראָז‪ ,‬אַזױ‬ ‫אָפּגעטער‪ ,‬האָלץ און שטײן‪ ,‬זילבער‬
‫װי די איבערקערעניש פֿון סדוֹם‪ ,‬און‬ ‫און גאָלד‪ ,‬װאָס ב ַײ זײ‪.‬‬
‫ַמוֹרה‪ ,‬אַדמָה‪ ,‬און צבֿוֹי ִים‪ ,‬װאָס גאָט‬
‫ע ָ‬ ‫‪ 17‬טאָמער איז ד ָא צװישן אײַך ַא‬
‫האָט איבערגעקערט אין זײַן כּעס און‬ ‫מאַן‪ ,‬אָדער ַא פֿרױ‪ ,‬אָדער ַא משפּחה‪,‬‬
‫אין זײַן גרימצאָרן –‬ ‫אָדער ַא שבֿט‪ ,‬װאָס זײַן האַרץ קערט‬
‫‪ 23‬װעלן אַלע פֿעלקער זאָגן‪ :‬פֿאַר‬ ‫זיך אָפּ הײַנט פֿון יהוה אונדזער‬
‫װאָס האָט גאָט געטאָן אַזױ צו דעם‬ ‫גאָט‪ ,‬צו גײן דינען די געטער פֿון‬
‫דאָזיקן לאַנד? װאָס איז דער דאָזיקער‬ ‫יענע פֿעלקער; טאָמער איז פֿאַראַן‬
‫גרױסער גרימצאָרן?‬ ‫צװישן אײַך ַא װאָרצל װאָס פֿרוכפּערט‬
‫‪ 24‬און מע װעט זאָגן‪ :‬פֿאַר װאָס זײ‬ ‫ביטערקרױט און װערמוט;‬
‫האָבן פֿאַרלאָזן דעם בונד פֿון יהוה‬ ‫‪ 18‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז ער װעט‬
‫דעם גאָט פֿון זײערע עלטערן‪ ,‬װאָס ער‬ ‫הערן די װערטער פֿון דער דאָזיקער‬
‫האָט מיט זײ געשלאָסן‪ ,‬װען ער האָט‬ ‫שבֿועה‪ ,‬װעט ער זיך רימען אין‬
‫זײ אַרױסגעצױגן פֿון לאַנד מ ַ‬ ‫זײַן האַרצן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬פֿריד‬
‫‪ 25‬און זײ זענען געגאַנגען און האָבן‬ ‫װעט זײַן צו מיר‪ ,‬װען איך װעל‬
‫געדינט פֿרעמדע געטער‪ ,‬און זיך‬ ‫גײן אין דער אײַנגעשפּאַרטקײט פֿון‬
‫געבוקט צו זײ‪ ,‬געטער װאָס זײ האָבן‬ ‫מײַן האַרצן – כּדי אונטערצוברענגען‬
‫זײ ניט געקענט‪ ,‬און װאָס ער האָט זײ‬ ‫דאָס באַװעסערטע אין אײנעם מיטן‬
‫ניט אײַנגעטײלט‪.‬‬ ‫דאָרשטיקן –‬
‫‪ 26‬און דער צאָרן פֿון גאָט האָט‬ ‫גאָט ניט װעלן‬ ‫‪ 19‬װעט אים‬
‫געגרימט אױף דעם דאָזיקן לאַנד‪ ,‬צו‬ ‫פֿאַרגעבן‪ ,‬נײַערט דער צאָרן פֿון גאָט‬
‫‪309‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪29:27—30:15‬‬
‫גאַנצער זעל‪ ,‬כּדי זאָלסט לעבן‪.‬‬ ‫ברענגען דערױף די גאַנצע קללה װאָס‬
‫‪ 7‬און יהוה דײַן גאָט װעט געבן אַלע‬ ‫שטײט געשריבן אין דעם דאָזיקן בוך‪.‬‬
‫די דאָזיקע קללות אױף דײַנע פֿײַנט‪,‬‬ ‫‪ 27‬און גאָט האָט זײ אַרױסגעריסן‬
‫און אױף דײַנע שָׂונאים װאָס האָבן דיך‬ ‫פֿון זײער ערד מיט רוגזה‪ ,‬און מיט‬
‫געיאָגט‪.‬‬ ‫גרימצאָרן‪ ,‬און מיט גרױס כּעס‪ ,‬און‬
‫‪ 8‬און דו װעסט זיך אומקערן‪ ,‬און‬ ‫האָט זײ פֿאַרװאָרפֿן אין אַן אַנדער‬
‫צוהערן צו דעם קָול פֿון גאָט‪ ,‬און טאָן‬ ‫לאַנד‪ ,‬אַזױ װי הײַנטיקן טאָג‪.‬‬
‫אַלע זײַנע געבאָט װאָס איך געביט דיר‬ ‫‪ 28‬דאָס פֿאַרבאָרגענע איז ב ַײ יהוה‬
‫הײַנט‪.‬‬ ‫אונדזער גאָט‪ ,‬אָבער דאָס אַנטפּלעקטע‬
‫‪ 9‬און יהוה דײַן גאָט װעט דיר געבן‬ ‫איז פֿאַר אונדז און פֿאַר אונדזערע‬
‫ַא שֶפֿע אין יעטװעדער טוּונג פֿון דײַן‬ ‫קינדער אױף אײביק – צו טאָן אַלע‬
‫האַנט‪ ,‬אין דער פֿרוכט פֿון דײַן לײַב‪,‬‬ ‫װערטער פֿון דער דאָזיקער תּוֹרה‪.‬‬
‫אין דער פֿרוכט פֿון דײַן בהמה‪ ,‬און אין‬
‫דער פֿרוכט פֿון דײַן ערד צום גוטן;‬
‫װאָרום גאָט װעט זיך װידער פֿרײען‬
‫מיט דיר צום גוטן‪ ,‬אַזױ װי ער האָט‬
‫און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז עס‬
‫װעלן קומען אױף דיר אַלע די‬ ‫‪30‬‬
‫דאָזיקע זאַכן‪ ,‬די ברכה און די קללה‪,‬‬
‫זיך געפֿרײט מיט דײַנע עלטערן;‬ ‫װאָס איך האָב געלײגט פֿאַר דיר‪ ,‬און‬
‫‪ 10‬אַז דו װעסט צוהערן צו דעם קָול‬ ‫װעסט דיר נעמען צום האַרצן‪ ,‬צװישן‬
‫פֿון יהוה דײַן גאָט‪ ,‬צו היטן זײַנע‬ ‫די אַלע פֿעלקער װאָס יהוה דײַן גאָט‬
‫געבאָט און זײַנע געזעצן װאָס שטײען‬ ‫האָט דיך אַהין פֿאַרשטױסן‪,‬‬
‫געשריבן אין דעם דאָזיקן בוך פֿון דער‬ ‫‪ 2‬און װעסט זיך אומקערן צו יהוה‬
‫תּוֹרה; אַז דו װעסט זיך אומקערן צו‬ ‫דײַן גאָט‪ ,‬און װעסט צוהערן צו זײַן‬
‫יהוה דײַן גאָט מיט דײַן גאַנצן האַרצן‪,‬‬ ‫קָול‪ ,‬אַזױ װי אַלץ װאָס איך באַפֿעל דיר‬
‫און מיט דײַן גאַנצער זעל‪.‬‬ ‫הײַנט‪ ,‬דו און דײַנע קינדער‪ ,‬מיט דײַן‬
‫‪ 11‬װאָרום דאָס דאָזיקע געבאָט װאָס‬ ‫גאַנצן האַרצן‪ ,‬און מיט דײַן גאַנצער‬
‫איך געביט דיר הײַנט‪ ,‬דאָס איז ניט‬ ‫זעל‪,‬‬
‫פֿאַרהױלן פֿון דיר‪ ,‬און דאָס איז ניט צו‬ ‫‪ 3‬װעט יהוה דײַן גאָט אומקערן‬
‫װײַט‪.‬‬ ‫דײַן געפֿאַנגענשאַפֿט‪ ,‬און ער װעט דיך‬
‫‪ 12‬ניט אױפֿן הימל איז דאָס‪ ,‬אַז‬ ‫דערבאַרימען‪ ,‬און װעט צוריק דיך‬
‫דו זאָלסט זאָגן‪ :‬װער װעט אונדז‬ ‫אײַנזאַמלען פֿון אַלע אומות װאָס יהוה‬
‫אַרױפֿגײן אױפֿן הימל און עס נעמען‬ ‫דײַן גאָט האָט דיך אַהין צעשפּרײט‪.‬‬
‫פֿאַר אונדז‪ ,‬און עס אונדז לאָזן הערן‪,‬‬ ‫‪ 4‬אַז דײַנע פֿאַרשטױסענע זאָלן זײַן‬
‫כּדי מיר זאָלן עס טאָן?‬ ‫אין עק הימל‪ ,‬װעט דיך יהוה דײַן גאָט‬
‫‪ 13‬און ניט פֿון יענער זײַט ים איז‬ ‫פֿון דאָרטן אײַנזאַמלען‪ ,‬און װעט פֿון‬
‫דאָס‪ ,‬אַז דו זאָלסט זאָגן‪ :‬װער װעט‬ ‫דאָרטן דיך נעמען‪.‬‬
‫אונדז אַריבערגײן אױף יענער זײַט ים‪,‬‬ ‫‪ 5‬און יהוה דײַן גאָט װעט דיך‬
‫און עס נעמען פֿאַר אונדז‪ ,‬און דאָס‬ ‫ברענגען אין דעם לאַנד װאָס דײַנע‬
‫אונדז לאָזן הערן‪ ,‬כּדי מיר זאָלן עס‬ ‫עלטערן האָבן געאַרבט‪ ,‬און װעסט עס‬
‫טאָן?‬ ‫אַרבן‪ ,‬און ער װעט דיך באַגיטיקן‪ ,‬און‬
‫‪ 14‬נײַערט זײער נאָנט איז דאָס‬ ‫דיך מערן מײן פֿון דײַנע עלטערן‪.‬‬
‫װאָרט צו דיר‪ ,‬אין דײַן מױל‪ ,‬און אין‬ ‫‪ 6‬און יהוה דײַן גאָט װעט באַשנײַדן‬
‫דײַן האַרצן‪ ,‬עס צו טאָן‪.‬‬ ‫דײַן האַרץ‪ ,‬און דאָס האַרץ פֿון דײַנע‬
‫‪ 15‬זע‪ ,‬איך האָב הײַנט געלײגט פֿאַר‬ ‫קינדער‪ ,‬ליב צו האָבן יהוה דײַן גאָט‬
‫דיר לעבן און גוטס‪ ,‬און טױט און‬ ‫מיט דײַן גאַנצן האַרצן‪ ,‬און מיט דײַן‬
‫‪30:16—31:11‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪310‬‬
‫‪ 3‬יהוה דײַן גאָט‪ ,‬ער גײט אַריבער‬ ‫שלעכטס‪,‬‬

‫דיר פֿאַרױס; ער װעט פֿאַרטיליקן די‬ ‫‪ 16‬װאָס איך באַפֿעל דיר הײַנט ליב‬
‫דאָזיקע פֿעלקער פֿון פֿאַר דיר‪ ,‬און‬ ‫צו האָבן יהוה דײַן גאָט‪ ,‬צו גײן אין‬
‫װעסט זײ ירשען; יהוֹשועַ‪ ,‬ער גײט‬ ‫זײַנע װעגן‪ ,‬און צו היטן זײַנע געבאָט‬
‫אַריבער דיר פֿאַרױס‪ ,‬אַזױ װי גאָט‬ ‫און זײַנע חוקים און זײַנע געזעצן‪ ,‬כּדי‬
‫האָט גערעדט‪.‬‬ ‫זאָלסט לעבן און זיך מערן‪ ,‬און יהוה‬
‫‪ 4‬און גאָט װעט טאָן צו זײ אַזױ װי‬ ‫דײַן גאָט זאָל דיך בענטשן אין דעם‬
‫ער האָט געטאָן צו סיחון און צו עוֹג‪ ,‬די‬ ‫לאַנד װאָס דו קומסט אַהין‪ ,‬עס צו‬
‫מלכים פֿון אֶמוֹרי‪ ,‬און צו זײער לאַנד‪,‬‬ ‫אַרבן‪.‬‬
‫װאָס ער האָט זײ פֿאַרטיליקט‪.‬‬ ‫‪ 17‬אָבער אַז דײַן האַרץ װעט זיך‬
‫‪ 5‬און גאָט װעט זײ איבערגעבן צו‬ ‫אָפּקערן‪ ,‬און װעסט ניט צוהערן‪ ,‬און‬
‫אײַך‪ ,‬און איר װעט טאָן צו זײ אַזױ‬ ‫װעסט אַראָפּגעפֿירט װערן‪ ,‬און װעסט‬
‫װי אַלדאָס געבאָט װאָס איך האָב אײַך‬ ‫זיך בוקן צו פֿרעמדע געטער‪ ,‬און זײ‬
‫געבאָטן‪.‬‬ ‫דינען‪,‬‬
‫‪ 6‬זײַט שטאַרק און פֿעסט‪ ,‬איר זאָלט‬ ‫‪ 18‬זאָג איך אײַך הײַנט אָן‪ ,‬אַז‬
‫ניט מוֹרא האָבן און זיך ניט שרעקן‬ ‫אונטערגײן װעט איר אונטערגײן; איר‬
‫פֿאַר זײ‪ ,‬װאָרום יהוה דײַן גאָט‪ ,‬ער‬ ‫װעט ניט ַמאֲריך‪-‬י ָמים זײַן אױף דער‬
‫איז דער װאָס גײט מיט דיר; ער װעט‬ ‫ערד װאָס דו גײסט אַריבער דעם י ַרדן‬
‫דיך ניט אָפּלאָזן און דיך ניט פֿאַרלאָזן‪.‬‬ ‫צו קומען אַהין‪ ,‬זי צו ארבן‪.‬‬
‫‪ 7‬און משה האָט גערופֿן יהוֹשוען‪,‬‬ ‫‪ 19‬איך מאַך הײַנט עדות אַקעגן אײַך‬
‫און ער האָט צו אים געזאָגט פֿאַר די‬ ‫הימל און ערד‪ :‬לעבן און טױט האָב‬
‫אױגן פֿון גאַנץ ישׂראל‪ :‬ז ַײ שטאַרק‬ ‫איך געלײגט פֿאַר אײַך‪ַ ,‬א ברכה און ַא‬
‫און פֿעסט‪ ,‬װאָרום דו װעסט קומען מיט‬ ‫קללה‪ ,‬דרום זאָלסטו אױסװײלן דאָס‬
‫דעם דאָזיקן פֿאָלק אין דעם לאַנד װאָס‬ ‫לעבן‪ ,‬כּדי זאָלסט לעבן‪ ,‬דו און דײַן‬
‫גאָט האָט געשװאָרן זײערע עלטערן זײ‬ ‫זאָמען;‬
‫צו געבן‪ ,‬און דו װעסט עס זײ מאַכן‬ ‫‪ 20‬ליב צו האָבן יהוה דײַן גאָט‪,‬‬
‫אַרבן‪.‬‬ ‫צוצוהערן צו זײַן קָול‪ ,‬און זיך צו‬
‫‪ 8‬און גאָט‪ ,‬ער איז דער װאָס גײט‬ ‫באַהעפֿטן אָן אים‪ ,‬װאָרום דאָס איז‬
‫דיר פֿאַרױס; ער װעט זײַן מיט דיר‪,‬‬ ‫דײַן לעבן און דײַן אַריכת‪-‬י ָמים; כּדי‬
‫ער װעט דיך ניט אָפּלאָזן און דיך ניט‬ ‫צו זיצן אױף דער ערד װאָס גאָט‬
‫פֿאַרלאָזן; זאָלסט ניט מוֹרא האָבן און‬ ‫האָט געשװאָרן צו דײַנע עלטערן‪ ,‬צו‬
‫ניט אַנגסטן‪.‬‬ ‫אַבֿרהמען‪ ,‬צו יצחקן‪ ,‬און צו יעקבֿן‪ ,‬זײ‬
‫‪ 9‬און משה האָט אױפֿגעשריבן די‬ ‫צו געבן‪.‬‬
‫דאָזיקע תּוֹרה‪ ,‬און האָט זי געגעבן צו די‬
‫כּ ֹהנים‪ ,‬די קינדער פֿון ֵלוִי‪ ,‬װאָס טראָגן‬ ‫ַויֵלֶ ְך‬
‫דעם אָרון פֿון גאָטס בונד‪ ,‬און צו אַלע‬ ‫און משה איז געגאַנגען‪ ,‬און‬
‫עלטסטע פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫‪ 10‬און משה האָט זײ באַפֿױלן‪ ,‬אַזױ‬
‫האָט גערעדט די דאָזיקע‬ ‫‪31‬‬
‫װערטער צו גאַנץ ישׂראל‪.‬‬
‫צו זאָגן‪ :‬צום סָוף פֿון אַלע זיבן יאָר‪,‬‬ ‫‪ 2‬און ער האָט צו זײ געזאָגט‪ַ :‬א מאַן‬
‫אין דער צײַט פֿון דעם יאָר פֿון שמיטה‪,‬‬ ‫פֿון הונדערט און צװאַנציק יאָר בין איך‬
‫אין דעם י ָום‪-‬טו ֿב פֿון סוכּות‪,‬‬ ‫הײַנט; איך קען ניט מער אַרױסגײן‬
‫‪ 11‬װען גאַנץ ישׂראל קומט זיך װײַזן‬ ‫און אַרײַנגײן; און גאָט האָט צו מיר‬
‫פֿאַר יהוה דײַן גאָט‪ ,‬אין דעם אָרט‬ ‫געזאָגט‪ :‬װעסט ניט אַריבערגײן דעם‬
‫װאָס ער װעט אױסדערװײלן‪ ,‬זאָלסטו‬ ‫דאָזיקן י ַרדן‪.‬‬
‫‪311‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪31:12—31:24‬‬
‫‪ 18‬און פֿאַרבאָרגן װעל איך‬ ‫לײענען די דאָזיקע תּוֹרה פֿאַר גאַנץ‬

‫פֿאַרבאָרגן מײַן פּנים אין יענעם טאָג‪,‬‬ ‫ישׂראל אין זײערע אױערן‪.‬‬
‫פֿאַר אַלעם בײזן װאָס ער האָט געטאָן‪,‬‬ ‫‪ 12‬זאַמל אײַן דאָס פֿאָלק‪ ,‬די מענער‬
‫אַז ער האָט זיך געקערט צו פֿרעמדע‬ ‫און די װײַבער און די קלײנע קינדער‪,‬‬
‫געטער‪.‬‬ ‫און דײַן פֿרעמדן װאָס אין דײַנע‬
‫‪ 19‬און אַצונד שרײַבט אײַך אױף‬ ‫טױערן‪ ,‬כּדי זײ זאָלן הערן‪ ,‬און כּדי‬
‫דאָס דאָזיקע געזאַנג‪ ,‬און לערן עס אױס‬ ‫זײ זאָלן לערנען‪ ,‬און מוֹרא האָבן פֿאַר‬
‫די קינדער פֿון ישׂראל; טו עס אַרײַן אין‬ ‫יהוה אײַער גאָט‪ ,‬און היטן צו טאָן אַלע‬
‫זײער מױל‪ ,‬כּדי דאָס דאָזיקע געזאַנג‬ ‫װערטער פֿון דער דאָזיקער תּוֹרה;‬
‫זאָל מיר זײַן צום עדות קעגן די קינדער‬ ‫‪ 13‬און זײערע קינדער װאָס האָבן‬
‫פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫ניט געװוּסט‪ ,‬זאָלן הערן‪ ,‬און לערנען‬
‫‪ 20‬אַז איך װעל אים ברענגען אױף‬ ‫מוֹרא צו האָבן פֿאַר יהוה אײַער גאָט‬
‫דער ערד װאָס איך האָב צוגעשװאָרן‬ ‫אַלע טעג װאָס איר לעבט אױף דער‬
‫זײערע עלטערן‪ ,‬װאָס פֿליסט מיט מילך‬ ‫ערד װאָס איר גײט אַריבער דעם י ַרדן‬
‫און האָניק‪ ,‬און ער װעט עסן און װערן‬ ‫אַהין‪ ,‬זי צו אַרבן‪.‬‬
‫זאַט און פֿעט‪ ,‬און װעט זיך קערן‬ ‫גאָט האָט געזאָגט צו‬ ‫‪ 14‬און‬
‫צו פֿרעמדע געטער‪ ,‬און זײ װעלן זײ‬ ‫משהן‪ :‬זע‪ ,‬דײַנע טעג גענענען צום‬
‫דינען‪ ,‬און װעלן מיך פֿאַראַכטן‪ ,‬און ער‬ ‫שטאַרבן‪ ,‬רוף יהוֹשוען‪ ,‬און שטעלט‬
‫װעט פֿאַרשטערן מײַן בונד‪,‬‬ ‫אײַך אין אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ ,‬און איך װעל אים‬
‫‪ 21‬איז‪ ,‬אַז אים װעלן טרעפֿן בײזן‬ ‫באַפֿעלן‪ .‬זײַנען געגאַנגען משה און‬
‫פֿיל און צרות װעט דאָס דאָזיקע געזאַנג‬ ‫יהוֹשועַ‪ ,‬און האָבן זיך געשטעלט אין‬
‫זיך אָפּרופֿן אים אין פּנים צום עדות‬ ‫אוֹהל‪-‬מוֹעד‪.‬‬
‫װאָרום עס װעט ניט פֿאַרגעסן װערן‬ ‫‪ 15‬און גאָט האָט זיך באַװיזן‬
‫פֿון דעם מױל פֿון זײַן זאָמען; װײַל‬ ‫אין געצעלט אין ַא װאָלקנזײַל‪ ,‬און‬
‫איך װײס זײַן טֶבֿע‪ ,‬װי ער באַגײט‬ ‫דער װאָלקנזײַל איז געשטאַנען בײַם‬
‫זיך הײַנט‪ ,‬נאָך אײדער איך האָב אים‬ ‫אײַנגאַנג פֿון געצעלט‪.‬‬
‫געבראַכט אין דעם לאַנד װאָס איך האָב‬ ‫‪ 16‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬
‫צוגעשװאָרן‪.‬‬ ‫זע‪ ,‬דו לײגסט זיך מיט דײַנע עלטערן‪,‬‬
‫‪ 22‬און משה האָט אױפֿגעשריבן דאָס‬ ‫און דאָס דאָזיקע פֿאָלק װעט אױפֿשטײן‬
‫דאָזיקע געזאַנג אין יענעם טאָג‪ ,‬און‬ ‫און זיך אָפּקערן נאָך די געטער פֿון‬
‫האָט עס אױסגעלערנט די קינדער פֿון‬ ‫די פֿרעמדע פֿון דעם לאַנד װאָס ער‬
‫ישׂראל‪.‬‬ ‫קומט אַהין צװישן זײ‪ ,‬און ער װעט מיך‬
‫‪ 23‬און ער האָט באַפֿױלן יהוֹשו ַע‬ ‫פֿאַרלאָזן‪ ,‬און פֿאַרשטערן מײַן בונד‬
‫דעם זון פֿון נון‪ ,‬און האָט געזאָגט‪:‬‬ ‫װאָס איך האָב געשלאָסן מיט אים‪.‬‬
‫ז ַײ שטאַרק און פֿעסט‪ ,‬װאָרום דו‬ ‫‪ 17‬און מײַן צאָרן װעט גרימען אױף‬
‫װעסט ברענגען די קינדער פֿון ישׂראל‬ ‫אים אין יענעם טאָג‪ ,‬און איך װעל זײ‬
‫אין דעם לאַנד װאָס איך האָב זײ‬ ‫פֿאַרלאָזן‪ ,‬און פֿאַרבאָרגן מײַן פּנים פֿון‬
‫צוגעשװאָרן‪ ,‬און איך װעל זײַן מיט‬ ‫זײ‪ ,‬און ער װעט זײַן צום פֿאַרצערן‪,‬‬
‫דיר‪.‬‬ ‫און אים װעלן טרעפֿן בײזן פֿיל און‬
‫‪ 24‬און עס איז געװען‪ ,‬װי משה האָט‬ ‫צרות‪ ,‬און ער װעט זאָגן אין יענעם‬
‫געענדיקט אױפֿשרײַבן די װערטער פֿון‬ ‫טאָג‪ :‬פֿאַר װאָר‪ ,‬װײַל מײַן גאָט איז‬
‫דער דאָזיקער תּוֹרה אין ַא בוך‪ ,‬ביז‬ ‫ניט צװישן מיר‪ ,‬האָבן מיך געטראָפֿן‬
‫זײער סָוף‪,‬‬ ‫די דאָזיקע בײזן‪.‬‬
‫‪31:25—32:13‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪312‬‬
‫‪ 3‬װאָרום דעם נאָמען פֿון יהוה װעל‬ ‫‪ 25‬אַזױ האָט משה באַפֿױלן די ל ִוי ִים‬
‫איך רופֿן; גיט גרױסקײט צו אונדזער‬ ‫װאָס טראָגן דעם אָרון פֿון גאָטס בונד‪,‬‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫‪ 4‬דער פֿעלז – זײַן װערק איז גאַנץ‪,‬‬ ‫‪ 26‬נעמט דאָס דאָזיקע בוך פֿון דער‬
‫װײַל אַלע זײַנע װעגן זײַנען רעכט;‬ ‫תּוֹרה‪ ,‬און איר זאָלט עס אַװעקלײגן‬
‫ַא גאָט פֿון געטרײַשאַפֿט‪ ,‬און אָן‬ ‫בײַן זײַט פֿון דעם אָרון פֿון דעם בונד‬
‫אומרעכט‪ ,‬גערעכט און רעכטפֿאַרטיק‬ ‫פֿון יהוה אײַער גאָט‪ ,‬און עס זאָל‬
‫איז ער‪.‬‬ ‫דאָרטן זײַן צום עדות קעגן דיר‪.‬‬
‫‪ 5‬איז פֿון אים די פֿאַרדאַרבונג? נײן!‬ ‫דײַן‬ ‫קען‬ ‫איך‬ ‫‪ 27‬װאָרום‬
‫זײַנע קינדער‪ ,‬זײערס איז דער פֿעלער;‬ ‫װידערשפּעניקײט און דײַן האַרטן‬
‫ַא קרומער און פֿאַרדרײטער דָ ור‪.‬‬ ‫נאַקן; זע‪ ,‬הײַנט‪ ,‬אַז איך לעב‬
‫‪ 6‬װילט איר אַזױ גאָט פֿאַרגעלטן‪,‬‬ ‫נאָך מיט אײַך‪ ,‬זײַט איר געװען‬
‫געמײן און אומקלוג פֿאָלק? איז ער ניט‬ ‫װידערשפּעניקער אַקעגן גאָט‪ ,‬און װי‬
‫דײַן פֿאָטער װאָס האָט דיך געשאַפֿן?‬ ‫שױן נאָך מײַן טױט?‬
‫ער – װאָס האָט דיך געמאַכט און‬ ‫‪ 28‬זאַמלט אײַן צו מיר אַלע עלטסטע‬
‫געפֿורעמט?‬ ‫פֿון אײַערע שבֿטים‪ ,‬און אײַערע‬
‫‪ 7‬געדענק די טעג פֿון פֿאַרצײַטן‪,‬‬ ‫אױפֿזעער‪ ,‬און איך װעל רעדן אין‬
‫באַטראַכט פֿון דוֹר‪-‬דוֹרות די יאָרן‪,‬‬ ‫זײערע אױערן די דאָזיקע װערטער‪,‬‬
‫פֿרעג דײַן פֿאָטער‪ ,‬ער זאָל דיר‬ ‫און װעל מאַכן הימל און ערד עדות‬
‫דערצײלן‪ ,‬דײַנע זקנים‪ ,‬זײ זאָלן דיר‬ ‫קעגן זײ‪.‬‬
‫זאָגן‪.‬‬ ‫‪ 29‬װאָרום איך װײס‪ ,‬אַז פֿאַרדאָרבן‬
‫‪ 8‬װען דער אױבערשטער האָט‬ ‫װעט איר פֿאַרדאָרבן װערן נאָך מײַן‬
‫באַטײלט די אומות‪ ,‬װען ער האָט‬ ‫טױט‪ ,‬און איר װעט זיך אָפּקערן פֿון‬
‫צעשײדט די קינדער פֿון מענטשן‪,‬‬ ‫דעם װעג װאָס איך האָב אײַך באַפֿױלן‪,‬‬
‫האָט ער געשטעלט די געמאַרקן‬ ‫און אײַך װעט געשען בײז אין סָוף פֿון‬
‫פֿון פֿעלקער‪ ,‬לױט דער צאָל פֿון די‬ ‫די טעג‪ ,‬װײַל איר װעט טאָן װאָס איז‬
‫קינדער ישׂראלס‪.‬‬ ‫שלעכט אין די אױגן פֿון גאָט‪ ,‬אים‬
‫‪ 9‬װאָרום דער חלק פֿון גאָט איז זײַן‬ ‫צו דערצערענען מיט דער טואונג פֿון‬
‫פֿאָלק‪ ,‬יעק ֿב דער טײל פֿון זײַן נחלה‪.‬‬ ‫אײַערע הענט‪.‬‬
‫‪ 10‬ער האָט אים געפֿונען אין‬ ‫‪ 30‬און משה האָט גערעדט אין די‬
‫מדבר‪-‬לאַנד‪ ,‬און אין װיסטן געװאָי פֿון‬ ‫אױערן פֿון דער גאַנצער אײַנזאַמלונג‬
‫דער װילדערניש‪ ,‬אים אַרומגערינגלט‪,‬‬ ‫פֿון ישׂראל די װערטער פֿון דעם‬
‫אים אױפֿגעפּאַסט‪ ,‬אים אָפּגעהיט װי‬ ‫דאָזיקן געזאַנג ביז זײער סָוף‪.‬‬
‫זײַן אױגאַפּל‪.‬‬
‫‪ 11‬װי אַן אָדלער װעקט זײַן נעסט‪,‬‬
‫פֿלאַטערט איבער זײַנע יונגע‪ ,‬שפּרײט‬ ‫הַ אֲ זִינו‬
‫זײַנע פֿלעדערן און נעמט זײ‪ ,‬טראָגט‬
‫זײ אױף זײַן פֿליגל –‬
‫‪ 12‬האָט יהוה אַלײן אים געפֿירט‪ ,‬און‬
‫ניט געװען מיט אים ַא פֿרעמדער גאָט‪.‬‬
‫פֿאַרנעמט איר הימלען‪ ,‬און‬
‫איך װעל רעדן‪ ,‬און זאָל הערן‬ ‫‪32‬‬
‫די ערד די רײד פֿון מײַן מױל‪.‬‬
‫‪ 13‬ער האָט אים געזעצט אױף די‬ ‫‪ 2‬זאָל טריפֿן װי רעגן מײַן לערנונג‪,‬‬
‫הײכן פֿון דער ערד‪ ,‬און ער האָט‬ ‫זאָל רינען װי טױ מײַן װאָרט; װי ַא‬
‫געגעסן די פֿרוכטן פֿון פֿעלד; און ער‬ ‫גוסרעגן אױף גראָז און װי שפּרײרעגן‬
‫האָט אים געמאַכט זױגן האָניק פֿון‬ ‫אױף קרײַטעכץ‪.‬‬
‫‪313‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪32:14—32:35‬‬
‫‪ 23‬איך װעל אױסלאָזן אױף זײ בײזן‪,‬‬ ‫פֿעלז‪ ,‬און אײל פֿון קיזלשטײן;‬
‫איך װעל מײַנע פֿײַלן פֿאַרלענדן אױף‬ ‫‪ 14‬שמאַנט פֿון רינדער‪ ,‬און מילך‬
‫זײ‪:‬‬ ‫פֿון שאָף‪ ,‬מיט פֿעטס פֿון לעמער‪,‬‬
‫‪ 24‬דאַרונג פֿון הונגער‪ ,‬און צערונג‬ ‫און װידערס פֿון בשָן און בעק‪,‬‬
‫פֿון היץ‪ ,‬און ביטערע פּעסט; און דעם‬ ‫מיט נירנפֿעטס פֿון װײץ; און פֿון‬
‫צאָן פֿון חיות װעל איך שיקן אױף זײ‪:‬‬ ‫טרױבנבלוט טרינקסטו שױמיקן װײַן‪.‬‬
‫‪ 25‬מיט גיפֿט פֿון די שטױבקריכערס‪.‬‬ ‫‪ 15‬און ישורון איז פֿעט געװאָרן און‬
‫דרױסן װעט אַװעקנעמען די שװערד‪,‬‬ ‫האָט געבריקעט – ביסט פֿעט‪ ,‬ביסט‬
‫און אין די קאַמערן די אימה; אי דעם‬ ‫דיק‪ ,‬ביסט גראָב געװאָרן; און ער‬
‫בחור אי די מײדל‪ ,‬דעם זױגעדיקן מיטן‬ ‫האָט פֿאַרלאָזט גאָט װאָס האָט אים‬
‫גרײַזגראָען מאַן‪.‬‬ ‫באַשאַפֿן‪ ,‬און געשענדט דעם פֿעלז פֿון‬
‫‪ 26‬איך װאָלט געזאָגט‪ :‬איך װעל זײ‬ ‫זײַן הילף‪.‬‬
‫פֿאַרלענדן‪ ,‬איך װעל פֿאַרטיליקן פֿון‬ ‫‪ 16‬זײ האָבן אים דערצערנט מיט‬
‫מענטשן זײער זֵכר;‬ ‫פֿרעמדגעטער‪ ,‬מיט אומװערדיקײטן‬
‫‪ 27‬װען איך פֿאָרכט ניט דעם שׂוֹנאס‬ ‫אים דערבײזערט‪.‬‬
‫דערצערענונג‪ ,‬זײערע פֿײַנט זאָלן ניט‬ ‫‪ 17‬זײ האָבן געשלאַכט צו שדים‪,‬‬
‫אױסלײגן פֿאַלש; ניט זאָגן‪ :‬אונדזער‬ ‫אומגעטער‪ ,‬געטער װאָס זײ האָבן זײ‬
‫האַנט איז דערהױבן‪ ,‬און ניט יהוה האָט‬ ‫ניט געקענט‪ ,‬נײַע אָקאָרשט געקומענע‪,‬‬
‫דאָס אַלצדינג געטאָן‪.‬‬ ‫װאָס אײַערע עלטערן האָבן זיך פֿאַר‬
‫‪ 28‬װאָרום ַא פֿאָלק אָן באַראָט זײַנען‬ ‫זײ ניט געפֿאָרכט‪.‬‬
‫זײ‪ ,‬און ניט ָא קײן פֿאַרשטאַנדיקײט אין‬
‫זײ‪.‬‬ ‫‪ 18‬אָן דעם פֿעלז װאָס האָט דיך‬
‫‪ 29‬אַז זײ װאָלטן קלוג געװען‪,‬‬ ‫געבאָרן האָסטו ניט געדאַכט‪ ,‬און‬
‫װאָלטן זײ דאָס באַטראַכט‪ ,‬זײ װאָלטן‬ ‫פֿאַרגעסן דעם גאָט װאָס האָט דיך‬
‫באַקלערט זײער סָוף‪:‬‬ ‫געהאַט‪.‬‬
‫‪ 30‬װי קען אײנער יאָגן טױזנט‪ ,‬און‬ ‫‪ 19‬און יהוה האָט געזען און האָט‬
‫צװײ פֿאַרטרײַבן צען טױזנט‪ ,‬װען ניט‬ ‫פֿאַראַכט‪ ,‬איבער דער דערצערענונג‬
‫זײער פֿעלז האָט זײ איבערגעגעבן‪ ,‬און‬ ‫פֿון זײַנע זין און זײַנע טעכטער‪.‬‬
‫יהוה האָט זײ איבערגעענטפֿערט?‬ ‫‪ 20‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬איך װעל‬
‫‪ 31‬װאָרום ניט װי אונדזער פֿעלז‬ ‫פֿאַרבאָרגן מײַן פּנים פֿון זײ‪ .‬איך װעל‬
‫איז זײער פֿעלז; און מעגן אונדזערע‬ ‫זען װאָס װעט זײַן זײער סָוף; װאָרום‬
‫שָׂונאים אַנטשײדן‪.‬‬ ‫ַא פֿאַרקערטער דָ ור זײַנען זײ‪ ,‬קינדער‬
‫‪ 32‬װאָרום פֿון װײַנשטאָק פֿון סדוֹם‬ ‫אָן טרײַשאַפֿט אין זײ‪.‬‬
‫איז זײער װײַנשטאָק‪ ,‬און פֿון די‬ ‫‪ 21‬זײ האָבן מיך דערצערנט מיט‬
‫ַמוֹרה; זײערע טרױבן‬ ‫פֿעלדער פֿון ע ָ‬ ‫אַן אומגאָט‪ ,‬מיך דערבײזערט מיט‬
‫זײַנען טרױבן פֿון גיפֿט‪,‬‬ ‫זײערע נישטיקײטן‪ ,‬און איך װעל‬
‫‪ 33‬ביטערע הענגלעך זײַנען ב ַײ זײ‪.‬‬ ‫זײ דערצערענען מיט אַן אומפֿאָלק‪,‬‬
‫סם פֿון שלאַנגען איז זײער װײַן‪ ,‬און‬ ‫מיט ַא געמײַנער אומה װעל איך זײ‬
‫אומדערבאַרימדיק פּיפּערנאָטערגיפֿט‪.‬‬ ‫דערבײזערן‪.‬‬
‫‪ 34‬פֿאַר װאָר‪ ,‬דאָס איז באַהאַלטן‬ ‫‪ 22‬װאָרום ַא פֿײַער איז אָנגעצונדן‬
‫ב ַײ מיר‪ ,‬פֿאַרחתמעט אין מײַנע‬ ‫אין מײַן נאָז‪ ,‬און עס ברענט ביז דער‬
‫שאַצקאַמערן;‬ ‫טיפֿער אונטערערד‪ ,‬און פֿאַרצערט די‬
‫‪ 35‬איך האַלט נקמה און באַצאָלונג‬ ‫ערד מיט איר געװעקס‪ ,‬און צעפֿלאַמט‬
‫פֿאַר דער צײַט װען זײער פֿוס װעט‬ ‫די גרונטפֿעסטן פֿון די בערג‪.‬‬
‫‪32:36—32:52‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪314‬‬
‫‪ 45‬און װי משה האָט געענדיקט רעדן‬ ‫זיך אױסגליטשן; װאָרום נאָנט איז דער‬
‫אַלע די דאָזיקע װערטער צו גאַנץ‬ ‫טאָג פֿון זײער בראָך‪ ,‬און אײַליק קומט‬
‫ישׂראל‪,‬‬ ‫װאָס איז אָנגעברײט פֿאַר זײ‪.‬‬
‫‪ 36‬װאָרום גאָט װעט זיך אָננעמען‬
‫‪ 46‬האָט ער צו זײ געזאָגט‪ :‬לײגט צו‬ ‫פֿאַר זײַן פֿאָלק‪ ,‬און אױף זײַנע קנעכט‬
‫אײַער האַרץ צו אַלע װערטער װאָס‬ ‫זיך דערבאַרימען‪ ,‬װען ער זעט אַז‬
‫איך זאָג אײַך הײַנט אָן‪ ,‬אַז איר זאָלט‬ ‫אױסגעגאַנגען איז די קראַפֿט‪,‬‬
‫זײ באַפֿעלן צו אײַערע קינדער‪ ,‬צו‬
‫היטן צו טאָן אַלע װערטער פֿון דער‬ ‫‪ 37‬און קײן מוטערמענטש איז ניטאָ;‬
‫דאָזיקער תּוֹרה‪.‬‬ ‫און מע זאָגט‪ :‬װוּ זײַנען זײערע געטער‪,‬‬
‫דער פֿעלז װאָס זײ האָבן זיך געשיצט‬
‫‪ 47‬װאָרום דאָס איז ניט ַא הױל‬ ‫אין אים?‬
‫גערײד פֿאַר אײַך‪ ,‬נײַערט דאָס איז‬ ‫‪ 38‬װאָס האָבן דאָס פֿעטס פֿון זײערע‬
‫אײַער לעבן‪ ,‬און דורך דער דאָזיקער‬ ‫שלאַכטאָפּפֿער געגעסן‪ ,‬געטרונקען‬
‫זאַך װעט איר ַמאֲריך‪-‬י ָמים זײַן אױף‬ ‫דעם װײַן פֿון זײער גיסאָפּפֿער? זאָלן‬
‫דער ערד װאָס איר גײט אַהין אַריבער‬ ‫זײ אופֿשטײן און אײַך העלפֿן; זאָל ער‬
‫דעם י ַרדן‪ ,‬זי צו אַרבן‪.‬‬ ‫זײַן איבער אײַך ַא פֿאַרבאָרגעניש‪.‬‬
‫‪ 39‬זעט אַצונד אַז איך‪ ,‬איך בין דאָס‪,‬‬
‫‪ 48‬און גאָט האָט גערעדט אין דעם‬ ‫און ניט ָא קײן גאָט מיט מיר; איך טײט‬
‫דאָזיקן אײגענעם טאָג צו משהן‪ ,‬אַזױ‬ ‫און מאַך לעבעדיק‪ ,‬איך פֿאַרװוּנד און‬
‫צו זאָגן‪:‬‬ ‫איך הײל‪ ,‬און פֿון מײַן האַנט איז ניט ָא‬
‫‪ 49‬גײ אַרױף צו דעם דאָזיקן באַרג‬ ‫װער זאָל מציל זײַן‪.‬‬
‫עַבֿרים‪ ,‬דעם באַרג נבֿוֹ װאָס אין לאַנד‬ ‫‪ 40‬װאָרום איך הײב צום הימל מײַן‬
‫מוֹאָבֿ‪ ,‬װאָס אַקעגן יריחוֹ‪ ,‬און קוק אָן‬ ‫האַנט‪ ,‬און זאָג‪ :‬אַזױ װי איך לעב‬
‫דאָס לאַנד כּנַעַן װאָס איך גיב צו די‬ ‫אײביק‪,‬‬
‫קינדער פֿון ישׂראל פֿאַר אַן אײגנטום‪.‬‬ ‫‪ 41‬װען איך שאַרף דעם בליץ פֿון‬
‫מײַן שװערד‪ ,‬און מײַן האַנט װעט‬
‫‪ 50‬און שטאַרב אױף דעם באַרג‬ ‫צום משפּט זיך נעמען‪ ,‬װעל איך‬
‫װאָס דו גײסט אַהין אַרױף‪ ,‬און װער‬ ‫אומקערן נקמה צו מײַנע פֿײַנט‪ ,‬און‬
‫אײַנגעזאַמלט צו דײַן פֿאָלק‪ ,‬אַזױ װי‬ ‫מײַנע שָׂונאים װעל איך באַצאָלן‪.‬‬
‫דײַן ברודער אַהרן איז געשטאָרבן‬ ‫‪ 42‬איך װעל אָנשיכּורן מײַנע פֿײַלן‬
‫אױפֿן באַרג הוֹר‪ ,‬און איז אײַנגעזאַמלט‬ ‫מיט בלוט‪ ,‬און מײַן שװערד װעט זיך‬
‫געװאָרן צו זײַן פֿאָלק‪.‬‬ ‫אָנעסן מיט פֿלײש – מיט בלוט פֿון‬
‫דערשלאָגענע און געפֿאַנגענע‪ ,‬מיט די‬
‫‪ 51‬פֿאַר װאָס איר האָט געפֿעלשט‬ ‫לאַנגהאָריקע קעפּ פֿון דעם פֿײַנט‪.‬‬
‫אָן מיר צװישן די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫בײַם װאַסער פֿון מריבֿת‪-‬קָדֵ ש‪ ,‬אין‬ ‫‪ 43‬באַזינגט‪ ,‬איר אומות‪ ,‬זײַן פֿאָלק‪,‬‬
‫מדבר צִין‪ ,‬פֿאַר װאָס איר האָט מיך‬ ‫װאָרום פֿאַרן בלוט פֿון זײַנע קנעכט‬
‫ניט געהײליקט צװישן די קינדער פֿון‬ ‫װעט ער זיך נוֹקם זײַן‪ ,‬און נקמה‬
‫ישׂראל‪.‬‬ ‫װעט ער אומקערן צו זײַנע פֿײַנט‪ ,‬און‬
‫פֿאַרגיטיקן זײַן לאַנד און זײַן פֿאָלק‪.‬‬
‫‪ 52‬נאָר פֿון דער װײַטן װעסטו זען‬ ‫‪ 44‬און משה איז געקומען און האָט‬
‫דאָס לאַנד‪ ,‬אָבער קומען אַהין װעסטו‬ ‫גערעדט אַלע װערטער פֿון דעם דאָזיקן‬
‫ניט‪ ,‬אין דעם לאַנד װאָס איך גיב צו די‬ ‫געזאַנג אין די אױערן פֿון פֿאָלק‪ ,‬ער‬
‫קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫און יהוֹשו ַע דער זון פֿון נון‪.‬‬
‫‪315‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪33:1—33:19‬‬
‫‪ 10‬זײ לערנען דײַנע געזעצן יעקבֿן‪,‬‬ ‫ברכָ ה‬

‫וְז ֹאת הַ ָ‬
‫און דײַן תּוֹרה ישׂראלן; זײ טוען‬
‫און דאָס איז די ברכה װאָס‬
‫װײַרױך אין דײַן נאָז‪ ,‬און גאַנצאָפּפֿער‬
‫אױף דײַן מזבח‪.‬‬
‫‪ 11‬בענטש‪ ,‬גאָט‪ ,‬זײַן פֿאַרמעג‪ ,‬און‬
‫משה דער געטלעכער מאַן‬ ‫‪33‬‬
‫האָט געבענטשט די קינדער פֿון ישׂראל‬
‫דאָס װערק פֿון זײַנע הענט זאָלסטו‬ ‫פֿאַר זײַן טױט‪ .‬און ער האָט געזאָגט‪:‬‬
‫באַװיליקן; צעהאַק די לענדן פֿון זײַנע‬ ‫גאָט איז פֿון סינַי געקומען‪,‬‬ ‫‪2‬‬
‫פֿײַנט‪ ,‬אַז זײַנע שָׂונאים זאָלן ניט‬ ‫שׂעִיר אױף זײ;‬ ‫און אױפֿגעשײַנט פֿון ֵ‬
‫אױפֿשטײן‪.‬‬ ‫ער האָט אַרױסגעשראַלט פֿון באַרג‬
‫‪ 12‬אױף בנימין האָט ער געזאָגט‪:‬‬ ‫פּאָרן‪ ,‬און געקומען פֿון די הײליקע‬ ‫ָ‬
‫דער באַליבטער פֿון גאָט װעט רוען ב ַײ‬ ‫צענטױזנטן‪ ,‬אין זײַן רעכטער האַנט‬
‫אים אין זיכערקײט; ער באַשירעמט‬ ‫ַא פֿײַערדיק געזעץ פֿאַר זײ‪ .‬יאָ‪ ,‬דו‬
‫אים ַא גאַנצן טאָג‪ ,‬און צװישן זײַנע‬ ‫ליבהאָבער פֿון די שבֿטים‪ ,‬אַלע זײערע‬
‫אַקסלען טוט ער רוען‪.‬‬ ‫הײליקע זײַנען ב ַײ דײַן האַנט;‬
‫‪ 13‬און אױף יוֹסף האָט ער געזאָגט‪:‬‬ ‫‪ 3‬און זײ ליגן צו דײַנע פֿיס‪ ,‬זײ‬
‫געבענטשט פֿון גאָט זאָל זײַן לאַנד זײַן‪,‬‬ ‫נעמען אױף דײַנע רײד‪.‬‬
‫מיטן טײַערסטן פֿון הימל‪ ,‬מיט טױ‪ ,‬און‬ ‫‪ַ ” 4‬א תּוֹרה האָט אונדז משה‬
‫מיטן תּהָום װאָס הױערט אונטן;‬ ‫ַא ירושה פֿאַר דער‬ ‫באַפֿױלן‪,‬‬
‫‪ 14‬און מיט טײַערסטע פֿרוכטן פֿון‬ ‫אײַנזאַמלונג פֿון יעקבֿ“‪.‬‬
‫זון‪ ,‬און מיט טײַערסטן געװעקס פֿון‬ ‫‪ 5‬און ַא מלך איז געװען אין ישורון‪,‬‬
‫לבֿנה;‬ ‫װען די קעפּ פֿון פֿאָלק האָבן זיך‬
‫‪ 15‬און מיטן בעסטן פֿון די אַלטע‬ ‫פֿאַרזאַמלט‪ ,‬אין אײנעם אַלע שבֿטים‬
‫בערג‪ ,‬און מיטן טײַערסטן פֿון די‬ ‫פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫אײביקע הײכן;‬ ‫‪ 6‬לעבן זאָל ראובֿן און ניט שטאַרבן‪,‬‬
‫‪ 16‬און מיטן טײַערסטן פֿון דער ערד‬ ‫און זײַנע מענטשן זאָלן ניט זײַן‬
‫און איר פֿולקײט‪ ,‬און באַװיליקונג פֿון‬ ‫געצײלטע‪.‬‬
‫דעם װאָס האָט אין דאָרן גערוט‪ .‬זאָל‬ ‫‪ 7‬און דאָס אױף יהודה; און ער האָט‬
‫עס קומען אױפֿן קאָפּ פֿון יוֹסף‪ ,‬און‬ ‫געזאָגט‪ :‬הער צו‪ ,‬גאָט‪ ,‬דעם קָול פֿון‬
‫אױפֿן שפּיץ קאָפּ פֿון דעם פֿירשט פֿון‬ ‫יהודה‪ ,‬און צו זײַן פֿאָלק זאָלסטו אים‬
‫זײַנע ברידער‪.‬‬ ‫ברענגען; זײַנע הענט זאָלן פֿאַר אים‬
‫‪ 17‬זײַן ערשטגעבאָרענער אָקס‪ ,‬ער‬ ‫שטרײַטן‪ ,‬און ַא הילף פֿון זײַנע פֿײַנט‬
‫האָט פּראַכט‪ ,‬און הערנער פֿון ַא‬ ‫זאָלסטו זײַן‪.‬‬
‫װיזלטיר זײַנען זײַנע הערנער; מיט זײ‬ ‫‪ 8‬און אױף ֵלוִי האָט ער געזאָגט‪:‬‬
‫װעט ער שטױסן די פֿעלקער‪ ,‬די עקן‬ ‫דײַנע אורים‪-‬ותּומים צו דײַן פֿרומען‬
‫פֿון דער ערד מיטאַנאַנדער; און דאָס‬ ‫מאַן‪ ,‬װאָס דו האָסט אים אין ַמסָה‬
‫זײַנען די צענטױזנטן פֿון אפֿרים‪ ,‬און‬ ‫געפּרוּװט‪ ,‬אים געשטראָפֿט פֿאַרן‬
‫דאָס זײַנען די טױזנטן פֿון מנשה‪.‬‬ ‫װאַסער פֿון מריבֿה;‬
‫‪ 18‬און אױף זבֿולון האָט ער געזאָגט‪:‬‬ ‫‪ 9‬װאָס האָט געזאָגט אױף זײַן‬
‫פֿרײ זיך‪ ,‬זבֿולון‪ ,‬ב ַײ דײַן אַרױסגײן‪,‬‬ ‫פֿאָטער און אױף זײַן מוטער‪ :‬איך האָב‬
‫שׂכָר‪ ,‬אין דײַנע געצעלטן‪.‬‬ ‫און י ִשׂ ָ‬ ‫זײ ניט געזען; און האָט זײַנע ברידער‬
‫‪ 19‬פֿעלקער װעלן זיך טרעפֿן אױפֿן‬ ‫ניט דערקענט‪ ,‬און זײַנע קינדער ניט‬
‫באַרג‪ ,‬דאָרט װעלן זײ שלאַכטן‬ ‫געװאָלט װיסן; װאָרום זײ האָבן געהיט‬
‫שלאַכטאָפּפֿער פֿון גערעכטיקײט;‬ ‫דײַן װאָרט‪ ,‬און דײַן בונד האָבן זײ‬
‫װאָרום די שֶפֿע פֿון ימען װעלן זײ‬ ‫געהאַלטן‪.‬‬
‫‪33:20—34:9‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪316‬‬
‫זײערע הײכן טרעטן‪.‬‬ ‫זױגן‪ ,‬און די פֿאַרבאָרגענע אוֹצרות פֿון‬

‫זאַמד‪.‬‬
‫און משה איז אַרױפֿגעגאַנגען‬
‫פֿון די פּלױנען פֿון מוֹאָ ֿב צום‬
‫באַרג נבֿוֹ‪ ,‬אױפֿן שפּיץ פּסגָה װאָס‬
‫‪34‬‬ ‫‪ 20‬און אױף גָד האָט ער געזאָגט‪:‬‬
‫געלױבט דער װאָס דערברײטערט גָד!‬
‫אַזױ װי ַא לײבינטע רוט ער‪ ,‬און‬
‫אַקעגן יריחוֹ; און גאָט האָט אים‬ ‫פֿאַרצוקט דעם אָרעם און דעם שאַרבן‪.‬‬
‫געװיזן דאָס גאַנצע לאַנד גִלעָד ביז דָ ן;‬ ‫‪ 21‬און ער האָט אױסגעקוקט דאָס‬
‫‪ 2‬און גאַנץ נפֿתּלי‪ ,‬און דאָס לאַנד‬ ‫ערשטע פֿאַר זיך‪ ,‬װײַל דאָרט איז דער‬
‫אפֿרים און מנשה‪ ,‬און דאָס גאַנצע‬ ‫חלק פֿאַר ַא הערשער באַהאַלטן‪ .‬אָבער‬
‫לאַנד יהודה ביז דעם הינטערשטן ים‪.‬‬ ‫ער איז געקומען פֿאַרױס פֿאַרן פֿאָלק;‬
‫‪ 3‬און דעם דָ רום‪ ,‬און די‬ ‫די גערעכטיקײט פֿון גאָט האָט ער‬
‫]י ַרדן[‪-‬געגנט‪ ,‬דעם טאָל פֿון‬ ‫געטאָן‪ ,‬און זײַנע משפּטים‪ ,‬אין אײנעם‬
‫יריחוֹ‪ ,‬דער שטאָט פֿון טײטלבײמער‪,‬‬ ‫מיט ישׂראל‪.‬‬
‫ביז צוֹעַר‪.‬‬ ‫‪ 22‬און אױף דָ ן האָט ער געזאָגט‪:‬דָ ן‬
‫‪ 4‬און גאָט האָט צו אים געזאָגט‪:‬‬ ‫איז ַא יונגער לײב‪ ,‬ער שפּרינגט פֿון‬
‫דאָס איז דאָס לאַנד װאָס איך האָב‬ ‫בשָן אַרױס‪.‬‬
‫געשװאָרן צו אַבֿרהמען‪ ,‬צו יצחקן‪ ,‬און‬ ‫‪ 23‬און אױף נפֿתּלי האָט ער געזאָגט‪:‬‬
‫צו יעקבֿן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬צו דײַן זאָמען‬ ‫נפֿתּלי‪ ,‬זאַט מיט באַװיליקונג‪ ,‬און פֿול‬
‫װעל איך עס געבן‪ .‬איך האָב דיך‬ ‫מיט דער ברכה פֿון גאָט‪ ,‬דער ים און‬
‫געלאָזט זען מיט דײַנע אױגן‪ ,‬אָבער‬ ‫דעם דָ רום טו אַרבן!‬
‫אַהין אַריבערקומען װעסטו ניט‪.‬‬ ‫‪ 24‬און אױף אָשר האָט ער געזאָגט‪:‬‬
‫‪ 5‬און משה דער קנעכט פֿון גאָט איז‬ ‫געבענטשטער פֿון אַלע זין זאָל זײַן‬
‫דאָרטן געשטאָרבן‪ ,‬אין לאַנד מוֹאָבֿ‪,‬‬ ‫אָשר‪ ,‬באַליבט זאָל ער זײַן ב ַײ זײַנע‬
‫לױט דעם מױל פֿון גאָט‪.‬‬ ‫ברידער‪ ,‬און באָדן אין אײל זײַן פֿוס‪.‬‬
‫‪ 6‬און מע האָט אים באַגראָבן‬ ‫‪ 25‬אײַזן און קופּער דײַנע ריגלען‪,‬‬
‫אין טאָל‪ ,‬אין לאַנד מוֹאָבֿ‪ ,‬אַקעגן‬ ‫און װי דײַנע טעג דײַן שטאַרקײט‪.‬‬
‫בית‪-‬פּעוֹר; און קײן מענטש װײס ניט‬ ‫‪ 26‬ניט ָא אַז ַא װי גאָט‪ ,‬ישורון; ער‬
‫זײַן קבֿר ביז אױף הײַנטיקן טאָג‪.‬‬ ‫רײַט אױף די הימלען דיר צו הילף‪ ,‬און‬
‫‪ 7‬און משה איז געװען הונדערט‬ ‫אין זײַן גרױסקײט אױף די װאָלקן‪.‬‬
‫און צװאַנציק יאָר אַלט‪ ,‬װען ער איז‬ ‫‪ַ 27‬א באַשיצונג איז דער אײביקער‬
‫געשטאָרבן; זײַן אױג איז ניט געװען‬ ‫גאָט‪ ,‬און אונטן איז ער שטענדיקע‬
‫טונקל‪ ,‬און זײַן פֿרישקײט איז ניט‬ ‫אָרעמס‪ .‬און ער האָט פֿאַרטריבן‬
‫אַװעק‪.‬‬ ‫דעם פֿײַנט פֿון פֿאַר דיר‪ ,‬און געהײסן‪:‬‬
‫‪ 8‬און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬ ‫פֿאַרטיליק!‬
‫באַװײנט משהן אין די פּלױנען פֿון‬ ‫‪ 28‬און ישׂראל רוט אין זיכערקײט‪,‬‬
‫מוֹאָ ֿב דרײַסיק טעג‪ ,‬ביז די טעג פֿון‬ ‫אָפּגעזונדערט – דער קװאַל פֿון יעקבֿ‪,‬‬
‫טרױערגעװײן נאָך משהן האָבן זיך‬ ‫אין ַא לאַנד פֿון תּבֿואה און װײַן; און‬
‫געענדיקט‪.‬‬ ‫זײַנע הימלען טריפֿן טױ‪.‬‬
‫‪ 9‬און יהוֹשו ַע דער זון פֿון נון איז‬ ‫‪ 29‬װויל דיר‪ ,‬ישׂראל‪ ,‬װער איז דײַן‬
‫געװען פֿול מיט דעם גײַסט פֿון חכמה‪,‬‬ ‫ַא פֿאָלק געהאָלפֿן דורך‬ ‫גלײַכן?‬
‫װײַל משה האָט אָנגעלענט אױף אים‬ ‫גאָט – דעם שילד פֿון דײַן הילף‪ ,‬און‬
‫זײַנע הענט; און די קינדער פֿון ישׂראל‬ ‫דעם װאָס איז די שװערד פֿון דײַן‬
‫האָבן זיך צוגעהערט צו אים‪ ,‬און האָבן‬ ‫גרױסקײט! און דײַנע פֿײַנט װעלן‬
‫געטאָן אַזױ װי גאָט האָט באַפֿױלן‬ ‫אײַנגײן פֿאַר דיר‪ ,‬און דו װעסט אױף‬
‫‪317‬‬ ‫דבֿרים‬ ‫‪34:10—34:12‬‬
‫משהן‪.‬‬
‫‪ 10‬און עס איז ניט אױפֿגעשטאַנען‬
‫אין ישׂראל נאָך אַז ַא נבֿיא װי משה‪,‬‬
‫װאָס גאָט האָט זיך דערקענט צו אים‬
‫פּנים אֶל פּנים;‬
‫‪ 11‬אין אַלע צײכנס און װוּנדער װאָס‬
‫גאָט האָט אים געשיקט טאָן אין לאַנד‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬צו פּרעהן‪ ,‬און צו אַלע זײַנע‬
‫מ ַ‬
‫קנעכט‪ ,‬און צו זײַן גאַנצן לאַנד;‬
‫‪ 12‬און אין אַלדער שטאַרקער האַנט‪,‬‬
‫און אין אַלדער גרױסער פֿאָרכטיקײט‪,‬‬
‫װאָס משה האָט באַװיזן פֿאַר די אױגן‬
‫פֿון גאַנץ ישׂראל‪.‬‬
‫‪1:1—1:15‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪318‬‬
‫י ְהוֹשו ַע‬
‫און עס איז געװען נאָך דעם טױט‬
‫װעגן‪ ,‬און דענצמאָל װעסטו באַגליקן‪.‬‬
‫‪ 9‬פֿאַר װאָר‪ ,‬איך זאָג דיר אָן‪ :‬ז ַײ‬
‫פֿון משה דעם קנעכט פֿון גאָט‪,‬‬
‫האָט גאָט געזאָגט צו יהוֹשו ַע דעם זון‬
‫‪1‬‬
‫שטאַרק און פֿעסט‪ ,‬זאָלסט ניט פֿאָרכטן‬ ‫פֿון נון‪ ,‬דעם באַדינער פֿון משהן‪ ,‬אַזױ‬
‫און ניט אַנגסטן‪ ,‬װאָרום יהוה דײַן גאָט‬ ‫צו זאָגן‪:‬‬
‫איז מיט דיר אומעטום אַװוּ דו װעסט‬ ‫‪ 2‬משה מײַן קנעכט איז געשטאָרבן;‬
‫גײן‪.‬‬ ‫און אַצונד שטײ אױף‪ ,‬און גײ אַריבער‬
‫‪ 10‬האָט יהוֹשו ַע באַפֿױלן די‬ ‫דעם דאָזיקן י ַרדן‪ ,‬דו און דאָס דאָזיקע‬
‫אױפֿזעער פֿון פֿאָלק‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫גאַנצע פֿאָלק‪ ,‬צו דעם לאַנד װאָס איך‬
‫‪ 11‬גײט דורך אין לאַגער‪ ,‬און‬ ‫גיב זײ – די קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫באַפֿעלט דעם פֿאָלק‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫‪ 3‬יעטװעדער אָרט װאָס אײַער‬
‫גרײט אײַך אָן צערונג‪ ,‬װאָרום אין‬ ‫פֿוסטריט װעט דערױף טרעטן‪ ,‬האָב‬
‫דר ַײ טעג אַרום גײט איר אַריבער דעם‬ ‫איך אײַך אים געגעבן‪ ,‬אַזױ װי איך‬
‫דאָזיקן י ַרדן‪ ,‬צו קומען אַרבן דאָס לאַנד‬ ‫האָב גערעדט צו משהן‪.‬‬
‫װאָס יהוה אײַער גאָט גיט אײַך‪ ,‬עס‬ ‫‪ 4‬פֿון דעם מדבר‪ ,‬און דעם דאָזיקן‬
‫צו אַרבן‪.‬‬ ‫לבֿנוֹן‪ ,‬און ביזן גרױסן טײַך‪ ,‬דעם טײַך‬
‫‪ 12‬און צו די ראובֿנים‪ ,‬און צו די‬ ‫פּרת‪ ,‬דאָס גאַנצע לאַנד פֿון די חִתּים‪,‬‬ ‫ָ‬
‫גָדים‪ ,‬און צום האַלבן שבֿט מנשה‪,‬‬ ‫און ביזן י ַם‪ַ -‬הגָדול‪ ,‬צו זונאונטערגאַנג‪,‬‬
‫האָט יהוֹשו ַע געזאָגט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫װעט זײַן אײַער געמאַרק‪.‬‬
‫געדענקט די זאַך װאָס משה דער‬ ‫‪ 5‬קײנער װעט ניט באַשטײן פֿאַר דיר‬
‫קנעכט פֿון גאָט האָט אײַך באַפֿױלן‪,‬‬ ‫אַלע טעג פֿון דײַן לעבן; אַזױ װי איך‬
‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫בין געװען מיט משהן‪ ,‬װעל איך זײַן‬
‫מיט דיר; איך װעל דיך ניט אָפּלאָזן און‬
‫‪ 13‬יהוה אײַער גאָט באַרוט אײַך‪,‬‬ ‫דיך ניט פֿאַרלאָזן‪.‬‬
‫און װעט אײַך געבן דאָס דאָזיקע לאַנד‪.‬‬ ‫‪ 6‬ז ַײ שטאַרק און פֿעסט‪ ,‬װאָרום דו‬
‫‪ 14‬זאָלן אײַערע װײַבער‪ ,‬אײַערע‬ ‫װעסט דאָס דאָזיקע פֿאָלק מאַכן אַרבן‬
‫קלײנע קינדער‪ ,‬און אײַער פֿי‪ ,‬בלײַבן‬ ‫דאָס לאַנד װאָס איך האָב געשװאָרן‬
‫אין דעם לאַנד װאָס משה האָט אײַך‬ ‫זײערע עלטערן זײ צו געבן‪.‬‬
‫געגעבן אױף דער זײַט י ַרדן‪ ,‬און‬ ‫‪ 7‬נאָר ז ַײ זײער שטאַרק און פֿעסט‬
‫איר‪ ,‬אַלע העלדישע גיבוֹרים‪ ,‬זאָלט‬ ‫צו היטן צו טאָן אַזױ װי די דאָזיקע‬
‫אַריבערגײן באַװאָפֿנטע פֿאַרױס פֿאַר‬ ‫גאַנצע תּוֹרה װאָס משה מײַן קנעכט‬
‫אײַערע ברידער‪ ,‬און זײ העלפֿן‪.‬‬ ‫האָט דיר באַפֿױלן; זאָלסט דערפֿון‬
‫‪ 15‬ביז װאַנען גאָט װעט באַרוען‬ ‫ניט אָפּקערן רעכטס אָדער לינקס‪,‬‬
‫אײַערע ברידער אַזױ װי אײַך‪ ,‬און אױך‬ ‫כּדי זאָלסט באַגליקן אומעטום אַװוּ דו‬
‫זײ װעלן אַרבן דאָס לאַנד װאָס יהוה‬ ‫װעסט גײן‪.‬‬
‫אײַער גאָט גיט זײ‪ .‬דענצמאָל װעט‬ ‫‪ 8‬דאָס דאָזיקע בוך פֿון דער תּוֹרה‬
‫איר זיך אומקערן צו דעם לאַנד פֿון‬ ‫זאָל זיך ניט אָפּטאָן פֿון דײַן מױל‪ ,‬און‬
‫אײַער אַרבונג‪ ,‬און װעט עס אַרבן –‬ ‫זאָלסט טראַכטן דערפֿון טאָג און נאַכט‪,‬‬
‫װאָס משה דער קנעכט פֿון גאָט האָט‬ ‫כּדי זאָלסט היטן צו טאָן אַזױ װי אַלץ‬
‫אײַך געגעבן אױף דער זײַט י ַרדן‪ ,‬צו‬ ‫װאָס שטײט געשריבן דערין; װאָרום‬
‫זונאױפֿגאַנג‪.‬‬ ‫דענצמאָל װעסטו מצליח זײַן אין דײַנע‬
‫‪319‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪1:16—2:13‬‬
‫יאָגט זײ נאָך אױף גיך‪ ,‬װאָרום איר‬ ‫‪ 16‬האָבן זײ געענטפֿערט יהוֹשוען‪,‬‬

‫װעט זײ אָניאָגן‪.‬‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַלץ װאָס דו האָסט אונדז‬
‫‪ 6‬אָבער זי האָט זײ געהאַט‬ ‫באַפֿױלן‪ ,‬װעלן מיר טאָן‪ ,‬און אומעטום‬
‫אַרױפֿגעפֿירט אױפֿן דאַך‪ ,‬און זײ‬ ‫אַװוּ דו װעסט אונדז שיקן‪ ,‬װעלן מיר‬
‫באַהאַלטן אין פֿלאַקסשטעקלעך װאָס‬ ‫גײן‪.‬‬
‫זײַנען געװען אױסגעלײגט ב ַײ איר‬ ‫‪ 17‬גענױ װי מיר האָבן צוגעהערט צו‬
‫אױפֿן דאַך‪.‬‬ ‫משהן‪ ,‬אַזױ װעלן מיר צוהערן צו דיר;‬
‫‪ 7‬און די מענטשן האָבן זײ‬ ‫זאָל נאָר יהוה דײַן גאָט זײַן מיט דיר‪,‬‬
‫נאָכגעיאָגט אױפֿן װעג פֿון י ַרדן‪ ,‬צו‬ ‫אַזױ װי ער איז געװען מיט משהן‪.‬‬
‫די איבערפֿאָרן; און דעם טױער האָט‬ ‫‪ 18‬איטלעכער מאַן װאָס װעט‬
‫מען פֿאַרשלאָסן נאָכדעם װי עס זײַנען‬ ‫װידערשפּעניקן דײַן מױל‪ ,‬און װעט‬
‫אַרױסגעגאַנגען די װאָס האָבן זײ‬ ‫ניט צוהערן דײַנע װערטער‪ ,‬לױט אַלץ‬
‫נאָכגעיאָגט‪.‬‬ ‫װאָס דו װעסט אים באַפֿעלן‪ ,‬זאָל‬
‫‪ 8‬און אײדער זײ האָבן זיך געלײגט‪,‬‬ ‫געטײט װערן; נאָר ז ַײ שטאַרק און‬
‫איז זי אַרױפֿגעגאַנגען צו זײ אױפֿן‬ ‫פֿעסט‪.‬‬
‫דאַך‪,‬‬
‫‪ 9‬און זי האָט געזאָגט צו די מענטשן‪:‬‬
‫איך װײס‪ ,‬אַז גאָט האָט אײַך געגעבן‬
‫און יהוֹשו ַע דער זון פֿון נון האָט‬
‫געשיקט פֿון שִטים צװײ מענטשן‬
‫אױסקוקערס שטילערהײט‪ ,‬אַזױ צו‬
‫‪2‬‬
‫דאָס לאַנד‪ ,‬און אַז אײַער אימה איז‬ ‫זאָגן‪ :‬גײט זעט דאָס לאַנד‪ ,‬און‬
‫געפֿאַלן אױף אונדז‪ ,‬און אַז אַלע‬ ‫יריחו‪ .‬זײַנען זײ געגאַנגען‪ ,‬און זײַנען‬
‫באַװוינער פֿון לאַנד זײַנען צעגאַנגען‬ ‫געקומען אין הױז פֿון ַא פֿרױ ַא זוֹנה‬
‫געװאָרן פֿאַר אײַך‪.‬‬ ‫װאָס איר נאָמען איז געװען ָרחָבֿ‪ ,‬און‬
‫‪ 10‬װאָרום מיר האָבן געהערט װי‬ ‫האָבן זיך דאָרטן געלײגט‪.‬‬
‫גאָט האָט אױסגעטריקנט די װאַסערן‬ ‫‪ 2‬איז אָנגעזאָגט געװאָרן דעם מלך‬
‫פֿון ים‪-‬סוף פֿון פֿאַר אײַך‪ ,‬ב ַײ אײַער‬ ‫פֿון יריחו‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬זע‪ ,‬מענטשן‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬און װאָס איר‬‫אַרױסגײן פֿון מ ַ‬ ‫זײַנען געקומען אַהער די נאַכט פֿון‬
‫האָט געטאָן צו די צװײ מלכים פֿון דעם‬ ‫די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬אױסצופֿאָרשן‬
‫אֶמוֹרי װאָס אױף יענער זײַט י ַרדן‪ ,‬צו‬ ‫דאָס לאַנד‪.‬‬
‫סיחונען און צו עוֹגן‪ ,‬װאָס איר האָט זײ‬ ‫‪ 3‬האָט דער מלך פֿון יריחו געשיקט‬
‫פֿאַרװיסט‪.‬‬ ‫צו ָרחָבֿן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬גיב אַרױס‬
‫‪ 11‬און װי מיר האָבן געהערט אַזױ‬ ‫די מענטשן װאָס זײַנען געקומען צו‬
‫איז צעגאַנגען אונדזער האַרץ‪ ,‬און אין‬ ‫דיר‪ ,‬די װאָס זײַנען געקומען אין‬
‫קײנעם איז מער אַן אָטעם ניט געבליבן‬ ‫דײַן הױז‪ ,‬װאָרום אױסצופֿאָרשן דאָס‬
‫פֿון װעגן אײַך; װאָרום יהוה אײַער‬ ‫גאַנצע לאַנד זײַנען זײ געקומען‪– .‬‬
‫גאָט ער איז גאָט אין הימל אױבן‪ ,‬און‬ ‫‪ 4‬און די פֿרױ האָט גענומען די צװײ‬
‫אױף דער ערד אונטן‪.‬‬ ‫מענטשן‪ ,‬און האָט זײ באַהאַלטן‪ – .‬און‬
‫‪ 12‬און אַצונד שװערט מיר‪ ,‬איך בעט‬ ‫זי האָט געזאָגט‪ :‬יאָ‪ ,‬די מענטשן זײַנען‬
‫אײַך‪ ,‬ב ַײ יהוה‪ ,‬װײַל איך האָב געטאָן‬ ‫געקומען צו מיר‪ ,‬אָבער איך האָב ניט‬
‫חסד מיט אײַך‪ ,‬אַז איר אױך װעט טאָן‬ ‫געװוּסט פֿון װאַנען זײ זײַנען;‬
‫חסד מיט מײַן פֿאָטערס הױז; און איר‬ ‫‪ 5‬און עס איז געװען‪ ,‬װי מע האָט‬
‫זאָלט מיר געבן אַן אמתן צײכן‪,‬‬ ‫געזאָלט פֿאַרשליסן דעם טױער‪ ,‬אַז‬
‫‪ 13‬אַז איר װעט לאָזן לעבן מײַן‬ ‫עס איז געװאָרן פֿינצטער‪ ,‬אַזױ זײַנען‬
‫פֿאָטער און מײַן מוטער‪ ,‬און מײַנע‬ ‫די מענטשן אַרױסגעגאַנגען; איך װײס‬
‫ברידער און מײַנע שװעסטער‪ ,‬און‬ ‫ניט װוּהין די מענטשן זײַנען געגאַנגען;‬
‫‪2:14—3:4‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪320‬‬
‫‪ 21‬האָט זי געזאָגט‪ :‬װי אײַערע‬ ‫אַלע װאָס געהערן צו זײ‪ ,‬און איר װעט‬
‫װערטער‪ ,‬אַזױ זאָל זײַן‪ .‬און זי‬ ‫מציל זײַן אונדזערע נפֿשות פֿון טױט‪.‬‬
‫האָט זײ אַרױסבאַלײט‪ ,‬און זײ זײַנען‬ ‫‪ 14‬האָבן די מענטשן צו איר געזאָגט‪:‬‬
‫אַװעקגעגאַנגען‪ .‬און זי האָט אָנגעבונדן‬ ‫אונדזער נפֿש אָנשטאָט אײַך צום טױט‪,‬‬
‫די רױטע שנור אין פֿענצטער‪.‬‬ ‫אױב איר װעט ניט אױסזאָגן די דאָזיקע‬
‫‪ 22‬און זײ זײַנען געגאַנגען‪ ,‬און‬ ‫זאַך אונדזערע! און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז‬
‫זײַנען געקומען צום באַרג‪ ,‬און זײַנען‬ ‫גאָט װעט אונדז געבן דאָס לאַנד‪ ,‬װעלן‬
‫דאָרטן געזעסן דר ַײ טעג‪ ,‬ביז די‬ ‫מיר טאָן מיט דיר חסד און טרײַשאַפֿט‪.‬‬
‫נאָכיאָגערס האָבן זיך אומגעקערט‪.‬‬ ‫‪ 15‬האָט זי זײ אַראָפּגעלאָזן מיט ַא‬
‫און די נאָכיאָגערס האָבן געזוכט אױפֿן‬ ‫שטריק דורכן פֿענצטער; װאָרום איר‬
‫גאַנצן װעג‪ ,‬און האָבן ניט געפֿונען‪.‬‬ ‫הױז איז געװען אין דער װאַנט פֿון דער‬
‫‪ 23‬און די צװײ מענטשן האָבן‬ ‫שטאָטמױער‪ ,‬און זי האָט געװוינט אין‬
‫און האָבן‬ ‫זיך אומגעקערט‪,‬‬ ‫דעם מױער‪.‬‬
‫אַראָפּגענידערט פֿון באַרג‪ ,‬און‬ ‫‪ 16‬און זי האָט צו זײ געזאָגט‪ :‬גײט‬
‫זײַנען אַריבערגעגאַנגען און געקומען‬ ‫צום באַרג צו‪ ,‬כּדי די נאָכיאָגער זאָלן‬
‫צו יהוֹשו ַע דעם זון פֿון נון‪ ,‬און האָבן‬ ‫אײַך ניט אָנטרעפֿן; און איר זאָלט אײַך‬
‫אים דערצײלט אַלץ װאָס זײ האָט‬ ‫באַהאַלטן דאָרטן דר ַײ טעג‪ ,‬ביז די‬
‫געטראָפֿן‪.‬‬ ‫נאָכיאָגער קערן זיך אום; און דערנאָך‬
‫‪ 24‬און זײ האָבן געזאָגט צו יהוֹשוען‪:‬‬ ‫װעט איר גײן אױף אײַער װעג‪.‬‬
‫פֿאַר װאָר‪ ,‬גאָט האָט געגעבן אין‬ ‫‪ 17‬האָבן די מענטשן צו איר‬
‫אונדזער האַנט דאָס גאַנצע לאַנד; און‬ ‫געזאָגט‪ :‬מיר װעלן זײַן רײן פֿון דײַן‬
‫אױך זײַנען די באַװוינער פֿון לאַנד‬ ‫דאָזיקער שבֿועה װאָס דו האָסט אונדז‬
‫צעגאַנגען געװאָרן פֿאַר אונדז‪.‬‬ ‫באַשװאָרן‪.‬‬
‫און יהוֹשו ַע האָט זיך געפֿעדערט‬
‫אין דער פֿרי‪ ,‬און זײ האָבן‬
‫געצױגן פֿון שִטים‪ ,‬און זײַנען‬
‫‪3‬‬ ‫‪ 18‬אָט װי מיר קומען אין לאַנד‪,‬‬
‫זאָלסטו די שנור פֿון דעם דאָזיקן רױטן‬
‫פֿאָדים אָנבינדן אין דעם פֿענצטער‬
‫געקומען ביזן י ַרדן‪ ,‬ער און אַלע‬ ‫װאָס דו האָסט אונדז אַראָפּגעלאָזן‬
‫קינדער פֿון ישׂראל; און זײ האָבן‬ ‫דורך אים‪ ,‬און דײַן פֿאָטער און דײַן‬
‫דאָרטן גענעכטיקט אײדער זײ זײַנען‬ ‫מוטער‪ ,‬און דײַנע ברידער‪ ,‬און דאָס‬
‫אַריבערגעגאַנגען‪.‬‬ ‫גאַנצע הױז פֿון דײַן פֿאָטער‪ ,‬זאָלסטו‬
‫‪ 2‬און עס איז געװען צום סָוף‬ ‫אײַנזאַמלען צו דיר אין הױז‪.‬‬
‫פֿון דר ַײ טעג‪ ,‬זײַנען די אױפֿזעער‬ ‫‪ 19‬און עס װעט זײַן‪ ,‬איטלעכער װאָס‬
‫דורכגעגאַנגען אין לאַגער‪,‬‬ ‫װעט אַרױסגײן פֿון די טירן פֿון דײַן‬
‫‪ 3‬און זײ האָבן באַפֿױלן דעם פֿאָלק‪,‬‬ ‫הױז דערױסן‪ ,‬װעט זײַן בלוט זײַן אױף‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬װי איר זעט דעם אָרון‬ ‫זײַן קאָפּ‪ ,‬און מיר װעלן זײַן רײן;‬
‫פֿון בונד פֿון יהוה אײַער גאָט‪ ,‬און די‬ ‫אָבער איטלעכער װאָס װעט זײַן ב ַײ‬
‫כּ ֹהנים פֿון שבֿט ֵלוִי טראָגן אים‪ ,‬אַזױ‬ ‫דיר אין הױז‪ ,‬װעט זײַן בלוט זײַן אױף‬
‫זאָלט איר ציען פֿון אײַער אָרט‪ ,‬און גײן‬ ‫אונדזער קאָפּ‪ ,‬אױב ַא האַנט װעט זײַן‬
‫נאָך אים –‬ ‫אױף אים‪.‬‬
‫‪ 4‬נאָר װײַט זאָל זײַן צװישן אײַך און‬ ‫‪ 20‬אױב אָבער דו װעסט אױסזאָגן די‬
‫צװישן אים‪ ,‬אַרום צװײ טױזנט אײלן‬ ‫דאָזיקע זאַך אונדזערע‪ ,‬װעלן מיר זײַן‬
‫אױפֿן מאָס; איר זאָלט ניט גענענען צו‬ ‫רײן פֿון דײַן שבֿועה װאָס דו האָסט‬
‫אים – כּדי איר זאָלט װיסן דעם װעג‬ ‫אונדז באַשװאָרן‪.‬‬
‫‪321‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪3:5—4:3‬‬
‫י ַרדן‪ ,‬אַזױ װעלן די װאַסערן פֿון י ַרדן‬ ‫װאָס איר זאָלט אױף אים גײן‪ ,‬װאָרום‬
‫פֿאַרשניטן װערן – די װאַסערן װאָס‬ ‫איר זײַט ניט דורכגעגאַנגען אױף דעם‬
‫נידערן אַראָפּ פֿון אױבן – און זײ װעלן‬ ‫װעג נעכטן‪-‬אײערנעכטן‪.‬‬
‫בלײַבן שטײן אין אײן הױפֿן‪.‬‬ ‫‪ 5‬און יהוֹשו ַע האָט געזאָגט צום‬
‫‪ 14‬און עס איז געװען‪ ,‬װי דאָס פֿאָלק‬ ‫פֿאָלק‪ :‬הײליקט אײַך‪ ,‬װאָרום מאָרגן‬
‫האָט געצױגן פֿון זײערע געצעלטן‬ ‫װעט גאָט טאָן צװישן אײַך װוּנדער‪.‬‬
‫אַריבערצוגײן דעם י ַרדן‪ ,‬מיט די‬ ‫‪ 6‬און יהוֹשו ַע האָט געזאָגט צו די‬
‫כּ ֹהנים‪ ,‬װאָס האָבן געטראָגן דעם אָרון‬ ‫כּ ֹהנים‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬טראָגט דעם‬
‫פֿון בונד‪ ,‬פֿאַרױס פֿאַרן פֿאָלק‪,‬‬ ‫אָרון פֿון בונד‪ ,‬און גײט פֿאַרױס פֿאַרן‬
‫‪ 15‬און װי די טרעגער פֿון אָרון זײַנען‬ ‫פֿאָלק‪ .‬האָבן זײ געטראָגן דעם אָרון‬
‫געקומען ביזן י ַרדן‪ ,‬און די פֿיס פֿון‬ ‫פֿון בונד‪ ,‬און זײַנען געגאַנגען פֿאַרױס‬
‫די כּ ֹהנים‪ ,‬װאָס האָבן געטראָגן דעם‬ ‫פֿאַרן פֿאָלק‪.‬‬
‫אָרון‪ ,‬האָבן זיך אײַנגעטונקט אין ברעג‬ ‫‪ 7‬און גאָט האָט געזאָגט צו יהוֹשוען‪:‬‬
‫װאַסער – װאָרום דער י ַרדן איז פֿול‬ ‫הײַנטיקן טאָג װעל איך אָנהײבן דיך‬
‫איבער אַלע זײַנע ברעגן אַלע טעג פֿון‬ ‫גרײסן פֿאַר די אױגן פֿון גאַנץ ישׂראל‪,‬‬
‫שניט –‬ ‫כּדי זײ זאָלן װיסן‪ ,‬אַז אַזױ װי איך בין‬
‫‪ 16‬אַזױ האָבן די װאַסערן‪ ,‬װאָס‬ ‫געװען מיט משהן‪ ,‬װעל איך זײַן מיט‬
‫נידערן אַראָפּ פֿון אױבן‪ ,‬זיך‬ ‫דיר‪.‬‬
‫אָפּגעשטעלט; זײ זײַנען געבליבן‬ ‫‪ 8‬און דו זאָלסט באַפֿעלן די כּ ֹהנים‬
‫שטײן אין אײן הױפֿן‪ ,‬זײער װײַט פֿון‬ ‫װאָס טראָגן דעם אָרון פֿון בונד‪ ,‬אַזױ‬
‫דער שטאָט אָדָ ם װאָס לעבן צָרתָ ן;‬ ‫צו זאָגן‪ :‬װי איר קומט צום ברעג‬
‫און די װאָס נידערן אַראָפּ צו דעם ים‬ ‫װאַסער פֿון י ַרדן‪ ,‬זאָלט איר אין י ַרדן‬
‫פֿון פּלױן‪ ,‬דעם י ַם‪ַ -‬ה ֶמלַח‪ ,‬זײַנען אין‬ ‫זיך אָפּשטעלן‪.‬‬
‫גאַנצן פֿאַרשניטן געװאָרן; און דאָס‬ ‫‪ 9‬האָט יהוֹשו ַע געזאָגט צו די קינדער‬
‫פֿאָלק איז אַריבערגעגאַנגען אַקעגן‬ ‫פֿון ישׂראל‪ :‬גענענט אַהער‪ ,‬און הערט‬
‫יריחו‪.‬‬ ‫די װערטער פֿון יהוה אײַער גאָט‪.‬‬
‫‪ 17‬און די כּ ֹהנים‪ ,‬װאָס האָבן‬ ‫‪ 10‬און יהוֹשו ַע האָט געזאָגט‪:‬‬
‫געטראָגן דעם אָרון פֿון גאָטס‬ ‫דורך דעם װעט איר װיסן‪ ,‬אַז דער‬
‫בונד‪ ,‬זײַנען געשטאַנען פֿעסט אױף‬ ‫לעבעדיקער גאָט איז צװישן אײַך‪,‬‬
‫טריקעניש אין מיטן י ַרדן; און גאַנץ‬ ‫און פֿאַרטרײַבן װעט ער פֿאַרטרײַבן‬
‫ישׂראל זײַנען אַריבערגעגאַנגען אױף‬ ‫פֿון פֿאַר אײַך דעם כּנַעֲני‪ ,‬און דעם‬
‫טריקעניש‪ ,‬ביז דאָס גאַנצע פֿאָלק האָט‬ ‫פּרזי‪ ,‬און‬ ‫חִתּי‪ ,‬און דעם חוִי‪ ,‬און דעם ִ‬
‫געענדיקט אַריבערגײן דעם י ַרדן‪.‬‬ ‫דעם גִרגָשי‪ ,‬און דעם אֶמוֹרי‪ ,‬און דעם‬
‫און עס איז געװען‪ ,‬אַז דאָס‬ ‫יבֿוסי‪.‬‬
‫גאַנצע פֿאָלק האָט געענדיקט‬
‫אַריבערגײן דעם י ַרדן‪ ,‬האָט גאָט‬
‫‪4‬‬ ‫‪ 11‬אָט גײט דער אָרון פֿון בונד‬
‫פֿון דעם האַר פֿון דער גאַנצער ערד‬
‫געזאָגט צו יהוֹשוען‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫אַריבער אײַך פֿאַרױס איבערן י ַרדן‪.‬‬
‫‪ 2‬נעמט אײַך פֿון פֿאָלק צװעלף‬ ‫‪ 12‬און אַצונד‪ ,‬נעמט אײַך צװעלף‬
‫מענער‪ ,‬צו אײן מאַן‪ ,‬צו אײן מאַן פֿון‬ ‫מענער פֿון די שבֿטים פֿון ישׂראל‪ ,‬צו‬
‫ַא שבֿט‪.‬‬ ‫אײן מאַן‪ ,‬צו אײן מאַן פֿון ַא שבֿט‪.‬‬
‫‪ 3‬און באַפֿעלט זײ‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫‪ 13‬און עס װעט זײַן‪ ,‬װי די פֿוסטריט‬
‫נעמט אײַך פֿון דאַנען‪ ,‬פֿון מיטן י ַרדן‪,‬‬ ‫פֿון די כּ ֹהנים‪ ,‬װאָס טראָגן דעם‬
‫פֿון װוּ די פֿיס פֿון די כּ ֹהנים זײַנען‬ ‫אָרון פֿון גאָט דעם האַר פֿון דער‬
‫געשטאַנען פֿעסט‪ ,‬צװעלף שטײנער‪,‬‬ ‫גאַנצער ערד‪ ,‬רוען אין די װאַסערן פֿון‬
‫‪4:4—4:19‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪322‬‬
‫י ַרדן‪ ,‬ביז עס איז אױסגעפֿירט געװאָרן‬ ‫און איר זאָלט זײ אַריבערברענגען מיט‬
‫אַלצדינג װאָס גאָט האָט באַפֿױלן‬ ‫אײַך‪ ,‬און זײ אַװעקלײגן אין דעם‬
‫יהוֹשוען צו רעדן צום פֿאָלק‪ ,‬אַזױ װי‬ ‫נאַכטלאַגער װאָס איר װעט דרינען‬
‫אַלץ װאָס משה האָט באַפֿױלן יהוֹשוען‪.‬‬ ‫נעכטיקן די נאַכט‪.‬‬
‫און דאָס פֿאָלק האָט געאײַלט און איז‬ ‫‪ 4‬און יהוֹשו ַע האָט גערופֿן די צװעלף‬
‫אַריבערגעגאַנגען‪.‬‬ ‫מענער‪ ,‬װאָס ער האָט אָנגעברײט פֿון‬
‫‪ 11‬און עס איז געװען‪ ,‬װי דאָס גאַנצע‬ ‫די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬צו אײן מאַן‪ ,‬צו‬
‫פֿאָלק האָט געענדיקט אַריבערגײן‪,‬‬ ‫אײן מאַן פֿון ַא שבֿט‪,‬‬
‫אַזױ איז אַריבערגעגאַנגען דער אָרון‬ ‫‪ 5‬און יהוֹשו ַע האָט צו זײ געזאָגט‪:‬‬
‫פֿון גאָט און די כּ ֹהנים פֿאַרן פֿאָלק‪.‬‬ ‫גײט אַריבער צו דעם אָרון פֿון יהוה‬
‫‪ 12‬און די קינדער פֿון ראובֿן‪ ,‬און‬ ‫אײַער גאָט‪ ,‬אין מיטן י ַרדן‪ ,‬און נעמט‬
‫די קינדער פֿון גָד‪ ,‬און דער האַלבער‬ ‫אײַך איטלעכער ַא שטײן אױף זײַן‬
‫שבֿט מנשה‪ ,‬זײַנען אַריבערגעגאַנגען‬ ‫אַקסל‪ ,‬לױט דער צאָל פֿון די שבֿטים‬
‫באַװאָפֿנטע פֿאַרױס פֿאַר די קינדער‬ ‫פֿון די קינדער פֿון ישׂראל;‬
‫פֿון ישׂראל‪ ,‬אַזױ װי משה האָט צו זײ‬ ‫‪ 6‬כּדי דאָס זאָל זײַן ַא צײכן צװישן‬
‫גערעדט‪.‬‬ ‫אײַך; אַז אײַערע קינדער װעלן‬
‫‪ 13‬אַרום פֿערציק טױזנט באַװאָפֿנטע‬ ‫שפּעטער אַהין פֿרעגן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫חיל זײַנען אַריבערגעגאַנגען פֿאַר‬ ‫װאָס זײַנען אײַך די דאָזיקע שטײנער?‬
‫גאָטס אָנגעזיכט אױף מלחמה‪ ,‬צו די‬ ‫‪ 7‬זאָלט איר זײ זאָגן‪ :‬װײַל די‬
‫פּלױנען פֿון יריחו‪.‬‬ ‫װאַסערן פֿון י ַרדן זײַנען פֿאַרשניטן‬
‫‪ 14‬אין יענעם טאָג האָט גאָט‬ ‫געװאָרן פֿאַר דעם אָרון פֿון גאָטס‬
‫געגרײסט יהוֹשוען פֿאַר די אױגן פֿון‬ ‫בונד; װען ער איז אַריבערגעגאַנגען‬
‫גאַנץ ישׂראל‪ ,‬און זײ האָבן מוֹרא‬ ‫איבערן י ַרדן איז פֿאַרשניטן געװאָרן‬
‫געהאַט פֿאַר אים אַזױ װי זײ האָבן‬ ‫דאָס װאַסער פֿון י ַרדן; און די דאָזיקע‬
‫מוֹרא געהאַט פֿאַר משהן‪ ,‬אַלע טעג פֿון‬ ‫שטײנער װעלן זײַן פֿאַר ַא דערמאָנונג‬
‫זײַן לעבן‪.‬‬ ‫צו די קינדער פֿון ישׂראל ביז אײביק‪.‬‬
‫גאָט האָט געזאָגט צו‬ ‫‪ 15‬און‬ ‫‪ 8‬און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬
‫יהוֹשוען‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫אַזױ געטאָן‪ ,‬אַזױ װי יהוֹשו ַע האָט‬
‫‪ 16‬באַפֿעל די כּ ֹהנים װאָס טראָגן‬ ‫באַפֿױלן; און זײ האָבן גענומען צװעלף‬
‫דעם אָרון פֿון געזעץ‪ ,‬זײ זאָלן‬ ‫שטײנער פֿון מיטן י ַרדן‪ ,‬אַזױ װי‬
‫אַרױפֿגײן פֿון י ַרדן‪.‬‬ ‫גאָט האָט גערעדט צו יהוֹשוען‪ ,‬לױט‬
‫‪ 17‬האָט יהוֹשו ַע באַפֿױלן די כּ ֹהנים‪,‬‬ ‫דער צאָל פֿון די שבֿטים פֿון די‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬גײט אַרױף פֿון י ַרדן‪.‬‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און זײ האָבן‬
‫‪ 18‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז די כּ ֹהנים‪,‬‬ ‫זײ אַריבערגעטראָגן מיט זיך צו דעם‬
‫װאָס האָבן געטראָגן דעם אָרון פֿון‬ ‫נאַכטלאַגער‪ ,‬און זײ אַװעקגעלײגט‬
‫גאָטס בונד‪ ,‬זײַנען אַרױפֿגעגאַנגען פֿון‬ ‫דאָרטן‪.‬‬
‫מיטן י ַרדן‪ ,‬װי די פֿוסטריט פֿון די‬ ‫‪ 9‬און צװעלף שטײנער האָט יהוֹשו ַע‬
‫כּ ֹהנים האָבן זיך אױפֿגעהױבן אױף‬ ‫אױפֿגעשטעלט אין מיטן י ַרדן‪ ,‬אױף‬
‫דער יבשה‪ ,‬אַזױ האָבן די װאַסערן פֿון‬ ‫דעם אָרט װוּ די פֿיס פֿון די כּ ֹהנים‪ ,‬װאָס‬
‫י ַרדן זיך אומגעקערט אױף זײער אָרט‪,‬‬ ‫האָבן געטראָגן דעם אָרון פֿון בונד‪,‬‬
‫און זײַנען געגאַנגען איבער אַלע זײַנע‬ ‫זײַנען געשטאַנען; און זײ זײַנען דאָרטן‬
‫ברעגן אַזױ װי נעכטן‪-‬אײערנעכטן‪.‬‬ ‫ביז אױף הײַנטיקן טאָג‪.‬‬
‫איז‬ ‫פֿאָלק‬ ‫דאָס‬ ‫‪ 19‬און‬ ‫‪ 10‬און די כּ ֹהנים װאָס האָבן געטראָגן‬
‫אַרױפֿגעגאַנגען פֿון י ַרדן אין‬ ‫דעם אָרון‪ ,‬זײַנען געשטאַנען אין מיטן‬
‫‪323‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪4:20—5:10‬‬
‫געמַלט די קינדער פֿון ישׂראל אין‬ ‫צענטן טאָג פֿון ערשטן חוֹדש‪ ,‬און זײ‬
‫גִבֿעַת‪ָ -‬הע ֲָרלוֹת‪.‬‬ ‫האָבן גערוט אין גִלגָל‪ ,‬אין מזרח‪-‬עק‬
‫‪ 4‬און דאָס איז די זאַך פֿאַר װאָס‬ ‫פֿון יריחו‪.‬‬
‫יהוֹשו ַע האָט געמַלט‪ :‬דאָס גאַנצע‬ ‫‪ 20‬און די דאָזיקע צװעלף שטײנער‪,‬‬
‫פֿאָלק װאָס איז אַרױסגעגאַנגען פֿון‬ ‫װאָס זײ האָבן אַרױסגענועמן פֿון י ַרדן‪,‬‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬די מאַנספּאַרשױנען‪ ,‬אַלע‬ ‫מ ַ‬ ‫האָט יהוֹשו ַע אױפֿגעשטעלט אין גִלגָל‪.‬‬
‫קריגסלײַט‪ ,‬זײַנען אױסגעשטאָרבן אין‬ ‫‪ 21‬און ער האָט געזאָגט צו די קינדער‬
‫דער מדבר אונטערװעגנס נאָך זײער‬ ‫פֿון ישׂראל‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַז אײַערע‬
‫אַרױסגײן פֿון מ ַ‬ ‫קינדער װעלן שפּעטער אַהין פֿרעגן‬
‫‪ 5‬װאָרום דאָס גאַנצע פֿאָלק װאָס‬ ‫זײערע עלטערן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬װאָס‬
‫זײַנען אַרױסגעגאַנגען‪ ,‬זײַנען געװען‬ ‫זײַנען די דאָזיקע שטײנער?‬
‫געמַלט‪ ,‬אָבער דאָס גאַנצע פֿאָלק װאָס‬ ‫‪ 22‬זאָלט איר מאַכן װיסן אײַערע‬
‫זײַנען געבאָרן געװאָרן אין דער מדבר‬ ‫קינדער‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬אױף טריקעניש‬
‫אונטערװעגנס נאָך זײער אַרױסגײן‬ ‫איז ישׂראל אַריבערגעגאַנגען דעם‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬האָט מען ניט געמַלט‪.‬‬ ‫פֿון מ ַ‬ ‫דאָזיקן י ַרדן‪.‬‬
‫‪ 6‬װאָרום פֿערציק יאָר זײַנען די‬ ‫‪ 23‬װאָרום יהוה אײַער גאָט‬
‫קינדער פֿון ישׂראל געגאַנעגן אין דער‬ ‫האָט אױסגעטריקנט די װאַסערן פֿון‬
‫מדבר‪ ,‬ביז עס איז פֿאַרלענדט געװאָרן‬ ‫י ַרדן פֿון פֿאַר אײַך‪ ,‬ביז איר זײַט‬
‫די גאַנצע אומה‪ ,‬די קריגסלײַט װאָס‬ ‫אַריבערגעגאַנגען‪ ,‬אַזױ װי יהוה אײַער‬
‫זײַנען אַרױסגעגאַנגען פֿון מ ַ‬ ‫גאָט האָט געטאָן צום ים‪-‬סוף‪ ,‬װאָס ער‬
‫װאָס האָבן ניט צוגעהערט צו דעם קָול‬ ‫האָט אױסגעטריקנט פֿון פֿאַר אונדז‪,‬‬
‫פֿון גאָט‪ ,‬די װאָס גאָט האָט זײ‬ ‫ביז מיר זײַנען אַריבערגעגאַנגען;‬
‫געשװאָרן‪ ,‬זײ ניט צו לאָזן זען דאָס‬ ‫‪ 24‬כּדי אַלע פֿעלקער פֿון דער ערד‬
‫לאַנד װאָס גאָט האָט געשװאָרן זײערע‬ ‫זאָלן װיסן די האַנט פֿון יהוה אַז זי‬
‫עלטערן‪ ,‬אונדז צו געבן‪ַ ,‬א לאַנד װאָס‬ ‫איז שטאַרק; כּדי איר זאָלט מוֹרא האָבן‬
‫פֿליסט מיט מילך און האָניק;‬ ‫פֿאַר יהוה אײַער גאָט אַלע טעג‪.‬‬
‫‪ 7‬נאָר זײערע קינדער האָט ער‬
‫אױפֿגעשטעלט אָנשטאָט זײ‪ .‬זײ האָט‬
‫דאָס יהוֹשו ַע געמַלט‪ ,‬װײַל זײ זײַנען‬
‫געװען אומבאַשניטן‪ ,‬װאָרום מע האָט‬
‫און עס איז געװען‪ ,‬װי די‬
‫מלכים פֿון דעם אֶמוֹרי װאָס אױף‬
‫דער זײַט י ַרדן‪ ,‬צו מערבֿ‪ ,‬און אַלע‬
‫‪5‬‬
‫זײ ניט געמַלט אונטערװעגנס‪.‬‬ ‫מלכים פֿון דעם כּנַעֲני װאָס בײַם‬
‫‪ 8‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז דאָס גאַנצע‬ ‫ים‪ ,‬האָבן געהערט אַז גאָט האָט‬
‫פֿאָלק האָבן געענדיקט זיך מַלן‪ ,‬זײַנען‬ ‫אױסגעטריקנט די װאַסערן פֿון י ַרדן‬
‫זײ געזעסן אױף זײער אָרט אין לאַגער‬ ‫פֿון פֿאַר די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬ביז‬
‫ביז זײ זײַנען געזונט געװאָרן‪.‬‬ ‫זײ זײַנען אַריבערגעגאַנגען‪ ,‬אַזױ איז‬
‫‪ 9‬און גאָט האָט געזאָגט צו יהוֹשוען‪:‬‬ ‫זײער האַרץ צעגאַנגען‪ ,‬און אַן אָטעם‬
‫הײַנט האָב איך אַראָפּגעקײַקלט פֿון‬ ‫איז מער ניט געבליבן אין זײ פֿון װעגן‬
‫ִצרי ִם‪ .‬דרום‬ ‫אײַך די חרפּה פֿון מ ַ‬ ‫די קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫רופֿט מען יענעם אָרט גִלגָל ביז אױף‬ ‫‪ 2‬אין יענער צײַט האָט גאָט געזאָגט‬
‫הײַנטיקן טאָג‪.‬‬ ‫צו יהוֹשוען‪ :‬מאַך דיר שטײנערנע‬
‫‪ 10‬און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬ ‫מעסערס‪ ,‬און מַל װידער די קינדער פֿון‬
‫גערוט אין גִלגָל; און זײ האָבן געמאַכט‬ ‫ישׂראל‪ַ ,‬א צװײט מאָל‪.‬‬
‫דעם קָרבן‪ֶ -‬פּסַח אין פֿערצנטן טאָג פֿון‬ ‫‪ 3‬האָט יהוֹשו ַע זיך געמאַכט‬
‫חוֹדש‪ ,‬אין אָװנט‪ ,‬אין די פּלױנען פֿון‬ ‫שטײנערנע מעסערס‪ ,‬און האָט‬
‫‪5:11—6:11‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪324‬‬
‫‪ 4‬און זיבן כּ ֹהנים זאָלן טראָגן זיבן‬ ‫יריחו‪.‬‬

‫שוֹפֿרות פֿון װידערס פֿאַר דעם אָרון;‬ ‫‪ 11‬און זײ האָבן געגעסן פֿון דער‬
‫און אױפֿן זיבעטן טאָג זאָלט איר‬ ‫תּבֿואה פֿון לאַנד אױף מאָרגן נאָכן‬
‫אַרומגײן די שטאָט זיבן מאָל; און די‬ ‫קָרבן‪ֶ -‬פּסַח‪ ,‬מצות און געברענטע‬
‫כּ ֹהנים זאָלן בלאָזן אין די שוֹפֿרות‪.‬‬ ‫זאַנגען‪ ,‬אין דעם דאָזיקן אײגענעם‬
‫‪ 5‬און עס װעט זײַן‪ ,‬װען מע גיט אַן‬ ‫טאָג‪.‬‬
‫אױסגעצױגענעם בלאָז מיטן האָרן פֿון‬ ‫‪ 12‬און דער מַן האָט אױפֿגעהערט‬
‫װידער‪ ,‬װי איר הערט דעם קָול פֿון‬ ‫אױף מאָרגן‪ ,‬אַז זײ האָבן געגעסן פֿון‬
‫שוֹפֿר‪ ,‬זאָל דאָס גאַנצע פֿאָלק שאַלן ַא‬ ‫דער תּבֿואה פֿון לאַנד; און די קינדער‬
‫גרױסע שאַלונג‪ ,‬און די מױער פֿון דער‬ ‫פֿון ישׂראל האָבן מער ניט געהאַט קײן‬
‫שטאָט װעט אײַנפֿאַלן אונטער זיך‪ ,‬און‬ ‫מַן; און זײ האָבן געגעסן פֿון דער‬
‫דאָס פֿאָלק װעט אַרױפֿגײן איטלעכער‬ ‫תּבֿואה פֿון לאַנד כּנַעַן אין יענעם יאָר‪.‬‬
‫אַקעגן זיך‪.‬‬
‫‪ 6‬האָט יהוֹשו ַע דער זון פֿון נון‬ ‫‪ 13‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז יהוֹשו ַע איז‬
‫גערופֿן די כּ ֹהנים‪ ,‬און ער האָט צו‬ ‫געװען אין יריחו‪ ,‬האָט ער אױפֿגעהױבן‬
‫זײ געזאָגט‪ :‬טראָגט דעם אָרון פֿון‬ ‫זײַנע אױגן און געזען‪ ,‬ערשט ַא מאַן‬
‫בונד‪ ,‬און זיבן כּ ֹהנים זאָלן טראָגן זיבן‬ ‫שטײט אַקעגן אים‪ ,‬מיט זײַן שװערד‬
‫שוֹפֿרות פֿון װידערס פֿאַר דעם אָרון‬ ‫אַרױסגעצױגן אין זײַן האַנט‪ .‬איז‬
‫פֿון גאָט‪.‬‬ ‫יהוֹשו ַע צוגעגאַנגען צו אים‪ ,‬און האָט‬
‫צו אים געזאָגט‪ :‬ביסטו פֿאַר אונדז‪,‬‬
‫‪ 7‬און ער האָט געזאָגט צום פֿאָלק‪:‬‬ ‫אָדער פֿאַר אונדזערע פֿײַנט?‬
‫ציט‪ ,‬און גײט אַרום די שטאָט‪ ,‬און די‬
‫באַװאָפֿנטע זאָלן ציען פֿאַר דעם אָרון‬ ‫‪ 14‬האָט ער געענטפֿערט‪ :‬נײן‪,‬‬
‫פֿון גאָט‪.‬‬ ‫נײַערט איך בין דער חיל‪-‬פֿירער פֿון‬
‫‪ 8‬איז געשען אַזױ װי יהוֹשו ַע האָט‬ ‫גאָט; אָקאָרשט בין איך געקומען‪ .‬איז‬
‫אָנגעזאָגט דעם פֿאָלק; און די זיבן‬ ‫יהוֹשו ַע געפֿאַלן אױף זײַן פּנים צו דער‬
‫כּ ֹהנים‪ ,‬װאָס האָבן געטראָגן די זיבן‬ ‫ערד‪ ,‬און האָט זיך געבוקט‪ ,‬און האָט צו‬
‫שוֹפֿרות פֿון װידערס פֿאַר גאָט‪ ,‬האָבן‬ ‫אים געזאָגט‪ :‬װאָס װיל מײַן האַר רעדן‬
‫געצױגן‪ ,‬און געבלאָזן אין די שוֹפֿרות‪,‬‬ ‫צו זײַן קנעכט?‬
‫און דער אָרון פֿון גאָטס בונד איז‬ ‫‪ 15‬האָט דער חיל‪-‬פֿירער פֿון גאָט‬
‫געגאַנגען נאָך זײ‪.‬‬ ‫געזאָגט צו יהוֹשוען‪ :‬צי אַראָפּ דײַן שוך‬
‫‪ 9‬און די באַװאָפֿנטע זײַנען געגאַנגען‬ ‫פֿון דײַן פֿוס‪ ,‬װאָרום דער אָרט װאָס דו‬
‫פֿאַר די כּ ֹהנים‪ ,‬װאָס האָבן געבלאָזן אין‬ ‫שטײסט אױף אים‪ ,‬ער איז הײליק‪ .‬און‬
‫די שוֹפֿרות‪ ,‬און דער הינטער‪-‬חיל איז‬ ‫יהוֹשו ַע האָט אַזױ געטאָן‪.‬‬
‫געגאַנגען נאָך דעם אָרון; געגאַנגען און‬
‫געבלאָזן אין די שוֹפֿרות‪.‬‬
‫‪ 10‬און דעם פֿאָלק האָט יהוֹשו ַע‬
‫און יריחו איז געװען פֿאַרשפּאַרט‬
‫און פֿאַרשלאָסן פֿון װעגן די‬
‫קינדער פֿון ישׂראל; ניט אַרױס און ניט‬
‫‪6‬‬
‫באַפֿױלן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬איר זאָלט ניט‬
‫שאַלן‪ ,‬און ניט לאָזן הערן אײַער קָול‪,‬‬ ‫אַרײַן‪.‬‬
‫און ַא װאָרט זאָל ניט אַרױסגײן פֿון‬ ‫‪ 2‬האָט גאָט געזאָגט צו יהוֹשוען‪ :‬זע‪,‬‬
‫אײַער מױל‪ ,‬ביז דעם טאָג װאָס איך זאָג‬ ‫איך האָב געגעבן אין דײַן האַנט יריחו‬
‫צו אײַך‪ :‬שאַלט! דענצמאָל זאָלט איר‬ ‫און איר מלך‪ ,‬די שטאַרקע גיבוֹרים‪.‬‬
‫שאַלן‪.‬‬ ‫‪ 3‬זאָלט איר‪ ,‬אַלע מלחמה‪-‬לײַט‪,‬‬
‫‪ 11‬און ער האָט געלאָזט דעם אָרון‬ ‫אַרומגײן די שטאָט רונד אַרום אײן‬
‫פֿון גאָט אַרומגײן די שטאָט רונד אַרום‬ ‫מאָל‪ .‬אַזױ זאָלסטו טאָן זעקס טעג‪.‬‬
‫‪325‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪6:12—6:25‬‬
‫זאָל זײַן הײליק צו גאָט; אין שאַץ פֿון‬ ‫אײן מאָל; און זײ זײַנען צוריקגעקומען‬
‫גאָט זאָל עס אַרײַן‪.‬‬ ‫אין לאַגער‪ ,‬און האָבן גענעכטיקט אין‬
‫‪ 20‬האָט דאָס פֿאָלק געשאַלט‪ ,‬און מע‬ ‫לאַגער‪.‬‬
‫האָט געבלאָזן אין די שוֹפֿרות‪ .‬און‬ ‫‪ 12‬און יהוֹשו ַע האָט זיך געפֿעדערט‬
‫עס איז געװען‪ ,‬װי דאָס פֿאָלק האָט‬ ‫אין דער פֿרי; און די כּ ֹהנים האָבן‬
‫געהערט דעם קָול פֿון שוֹפֿר‪ ,‬אַזױ האָט‬ ‫געטראָגן דעם אָרון פֿון גאָט‪.‬‬
‫דאָס פֿאָלק געשאַלט ַא גרױסע שאַלונג‪,‬‬ ‫‪ 13‬און די זיבן כּ ֹהנים‪ ,‬װאָס האָבן‬
‫און די מױער איז אײַנגעפֿאַלן אונטער‬ ‫געטראָגן די זיבן שוֹפֿרות פֿון װידערס‬
‫זיך‪ ,‬און דאָס פֿאָלק איז אַרױפֿגעגאַנגען‬ ‫פֿאַר דעם אָרון פֿון גאָט‪ ,‬זײַנען‬
‫אין שטאָט איטלעכער אַקעגן זיך; און‬ ‫געגאַנגען נאָכאַנאַנד און געבלאָזן‬
‫זײ האָבן באַצװוּנגען די שטאָט‪.‬‬ ‫אין די שוֹפֿרות‪ ,‬און די באַװאָפֿנטע‬
‫‪ 21‬און זײ האָבן פֿאַרװיסט אַלץ װאָס‬ ‫זײַנען געגאַנגען זײ פֿאַרױס‪ ,‬און דער‬
‫אין שטאָט‪ ,‬פֿון ַא מאַן ביז ַא פֿרױ‪ ,‬פֿון‬ ‫הינטער‪-‬חיל איז געגאַנגען נאָך דעם‬
‫יונג ביז אַלט‪ ,‬און ביז אַן אָקס‪ ,‬און ַא‬ ‫אָרון פֿון גאָט; געגאַנגען און געבלאָזן‬
‫שעפּס‪ ,‬און אַן אײזל‪ ,‬מיטן שאַרף פֿון‬ ‫אין די שוֹפֿרות‪.‬‬
‫שװערד‪.‬‬ ‫‪ 14‬אױך אױפֿן צװײטן טאָג זײַנען זײ‬
‫‪ 22‬און צו די צװײ מענער װאָס האָבן‬ ‫אַרומגעגאַנגען די שטאָט אײן מאָל‪ ,‬און‬
‫אױסגעקוקט דאָס לאַנד האָט יהוֹשו ַע‬ ‫זיך אומגעקערט אין לאַגער‪ .‬אַזױ האָבן‬
‫געזאָגט‪ :‬גײט אַרײַן אין הױז פֿון‬ ‫זײ געטאָן זעקס טעג‪.‬‬
‫דער פֿרױ דער זוֹנה‪ ,‬און פֿירט אַרױס‬ ‫‪ 15‬און עס איז געװען אױפֿן זיבעטן‬
‫פֿון דאָרטן די פֿרױ‪ ,‬און אַלע װאָס‬ ‫טאָג‪ ,‬האָבן זײ זיך געפֿעדערט װי דער‬
‫געהערן צו איר‪ ,‬אַזױ װי איר האָט איר‬ ‫פֿרימאָרגן איז אױפֿגעגאַנגען‪ ,‬און זײ‬
‫געשװאָרן‪.‬‬ ‫זײַנען אַרומגעגאַנגען די שטאָט אױפֿן‬
‫‪ 23‬זײַנען די יונגעלײַט די‬ ‫דאָזיקן שטײגער זיבן מאָל;‬
‫אױסקוקערס אַרײַנגעגאַנגען‪ ,‬און‬ ‫‪ 16‬בלױז אין יענעם טאָג זײַנען זײ‬
‫האָבן אַרױסגעפֿירט רחבֿן‪ ,‬און איר‬ ‫אַרומגעגאַנגען די שטאָט זיבן מאָל‪.‬‬
‫פֿאָטער און איר מוטער‪ ,‬און אירע‬ ‫און עס איז געװען בײַם זיבעטן‬
‫ברידער‪ ,‬און אַלע װאָס האָבן געהערט‬ ‫מאָל‪ ,‬האָבן די כּ ֹהנים געבלאָזן אין די‬
‫צו איר‪ ,‬אױך איר גאַנצע משפּחה‬ ‫שוֹפֿרות‪ ,‬און יהוֹשו ַע האָט געזאָגט צום‬
‫האָבן זײ אַרױסגעפֿירט‪ ,‬און זײ‬ ‫פֿאָלק‪ :‬שאַלט! װאָרום גאָט האָט אײַך‬
‫איבערגעלאָזט דערױסן פֿון לאַגער פֿון‬ ‫געגעבן די שטאָט‪.‬‬
‫ישׂראל‪.‬‬ ‫‪ 17‬און די דאָזיקע שטאָט זאָל זײַן‬
‫‪ 24‬און די שטאָט האָבן זײ‬ ‫חרם צו גאָט‪ ,‬זי און אַלץ װאָס אין איר;‬
‫פֿאַרברענט אין פֿײַער מיט אַלץ װאָס‬ ‫נאָר ָר ָח ֿב די זוֹנה זאָל בלײַבן לעבן‪ ,‬זי‬
‫אין איר; בלױז דאָס זילבער און דאָס‬ ‫און אַלע װאָס ב ַײ איר אין הױז‪ ,‬װײַל‬
‫גאָלד‪ ,‬און די קופּערנע און אײַזערנע‬ ‫זי האָט באַהאַלטן די שלוחים װאָס מיר‬
‫כּלים‪ ,‬האָבן זײ אָפּגעגעבן אין שאַץ‬ ‫האָבן געשיקט‪.‬‬
‫פֿון גאָטס הױז‪.‬‬ ‫‪ 18‬און איר היט אײַך נאָר פֿון דעם‬
‫‪ 25‬און רח ֿב די זוֹנה‪ ,‬און איר‬ ‫חרם‪ ,‬איר זאָלט אַלײן ניט װערן חרם‪,‬‬
‫פֿאָטערס הױזגעזינט‪ ,‬און אַלע װאָס‬ ‫אַז איר װעט נעמען פֿון דעם חרם‪ ,‬און‬
‫האָבן געהערט צו איר‪ ,‬האָט יהוֹשו ַע‬ ‫מאַכן דעם לאַגער פֿון ישׂראל צו חרם‪,‬‬
‫געלאָזט לעבן‪ ,‬און זי איז געבליבן‬ ‫און אים פֿאַראומגליקן‪.‬‬
‫צװישן ישׂראל ביז אױף הײַנטיקן טאָג;‬ ‫‪ 19‬און דאָס גאַנצע זילבער און גאָלד‪,‬‬
‫װײַל זי האָט באַהאַלטן די שלוחים‬ ‫און קופּערנע און אײַזערנע כּלים‪ ,‬דאָס‬
‫‪6:26—7:13‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪326‬‬
‫האַרץ פֿון פֿאָלק איז צעגאַנגען‪ ,‬און איז‬ ‫װאָס יהוֹשו ַע האָט געשיקט אױסצוקוקן‬
‫געװאָרן אַזױ װי װאַסער‪.‬‬ ‫יריחו‪.‬‬
‫‪ 6‬האָט יהוֹשו ַע צעריסן זײַנע‬ ‫‪ 26‬און יהוֹשו ַע האָט באַשװאָרן אין‬
‫קלײדער‪ ,‬און איז געפֿאַלן אױף זײַן‬ ‫יענער צײַט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬פֿאַרשאָלטן‬
‫פּנים צו דער ערד פֿאַר דעם אָרון‬ ‫פֿאַר גאָט דער מאַן װאָס װעט‬
‫פֿון גאָט ביזן אָװנט‪ ,‬ער און די‬ ‫אױפֿשטײן און װעט אָפּבױען די‬
‫עלטסטע פֿון ישׂראל; און זײ האָבן‬ ‫דאָזיקע שטאָט יריחו! מיט דעם‬
‫אַרױפֿגעלײגט ערד אױף זײער קאָפּ‪.‬‬ ‫לעבן פֿון זײַן בכָור זאָל ער לײגן איר‬
‫‪ 7‬און יהוֹשו ַע האָט געזאָגט‪ :‬װײ‪,‬‬ ‫גרונטפֿעסט‪ ,‬און מיט זײַן יי ִנגסטן זאָל‬
‫גאָט דו האַר‪ ,‬נאָך װאָס האָסטו גאָר‬ ‫ער אַרײַנשטעלן אירע טירן‪.‬‬
‫אַריבערגעבראַכט דאָס דאָזיקע פֿאָלק‬ ‫‪ 27‬און גאָט איז געװען מיט יהוֹשוען‪,‬‬
‫איבערן י ַרדן‪ ,‬אונדז צו געבן אין‬ ‫און זײַן שֶם איז געװען אין גאַנצן לאַנד‪.‬‬
‫דער האַנט פֿון אֶמוֹרי‪ ,‬כּדי אונדז‬
‫אונטערצוברענגען? הלװאַי װאָלטן‬
‫מיר באַשטאַנען און געבליבן אױף‬
‫יענער זײַט י ַרדן!‬
‫און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬
‫געפֿעלשט ַא פֿעלשונג אין דעם‬ ‫‪7‬‬
‫חרם‪ ,‬און ָעכָן דער זון פֿון כַּרמי דעם זון‬
‫‪ 8‬איך בעט דיך‪ ,‬גאָט‪ ,‬װאָס קען איך‬ ‫פֿון זַבֿדי‪ ,‬דעם זון פֿון ז ֶַרחן‪ ,‬פֿון שבֿט‬
‫זאָגן‪ ,‬נאָכדעם אַז ישׂראל האָט געמוזט‬ ‫יהודה‪ ,‬האָט גענומען פֿון דעם חרם‪ ,‬און‬
‫קערן דעם נאַקן פֿאַר זײַנע פֿײַנט?‬ ‫דער צאָרן פֿון גאָט האָט געגרימט אױף‬
‫‪ 9‬װאָרום דער כּנַעֲני און אַלע‬ ‫די קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫באַװוינער פֿון לאַנד װעלן דערהערן‪,‬‬ ‫‪ 2‬און יהוֹשו ַע האָט געשיקט מענטשן‬
‫און װעלן אונדז אַרומרינגלען‪ ,‬און‬ ‫פֿון יריחו קײן עַי װאָס לעבן בית‪-‬אָוֶן‪,‬‬
‫פֿאַרשנײַדן אונדזער נאָמען פֿון דער‬ ‫אין מזרח פֿון בית‪-‬אֵל‪ ,‬און ער האָט זײ‬
‫ערד; און װאָס װעסטו טאָן פֿאַר דײַן‬ ‫אָנגעזאָגט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬גײט אַרױף‪,‬‬
‫גרױסן נאָמען?‬ ‫און קוקט אױס דאָס לאַנד‪ .‬זײַנען‬
‫‪ 10‬האָט גאָט געזאָגט צו יהוֹשוען‪:‬‬ ‫די מענטשן אַרױפֿגעגאַנגען‪ ,‬און האָבן‬
‫שטײ דיר אױף; נאָך װאָס דען פֿאַלסטו‬ ‫אױסגעקוקט עַי‪.‬‬
‫אױף דײַן פּנים?‬ ‫‪ 3‬און זײ האָבן זיך אומגעקערט צו‬
‫‪ 11‬געזינדיקט האָט ישׂראל‪ ,‬און‬ ‫יהוֹשוען‪ ,‬און האָבן צו אים געזאָגט‪:‬‬
‫זײ האָבן אױך איבערגעטרעטן מײַן‬ ‫זאָל ניט אַרױפֿגײן דאָס גאַנצע פֿאָלק;‬
‫בונד װאָס איך האָב זײ באַפֿױלן‪,‬‬ ‫אַרום צװײ טױזנט מאַן‪ ,‬אָדער אַרום‬
‫און זײ האָבן אי גענומען פֿון חרם‪,‬‬ ‫דר ַײ טױזנט מאַן‪ ,‬זאָלן אַרױפֿגײן און‬
‫אי געגנבֿעט‪ ,‬אי פֿאַרלײקנט‪ ,‬אי‬ ‫שלאָגן עַי‪ .‬דאַרפֿסט ניט מיען אַהין‬
‫אַרײַנגעטאָן אין זײערע זאַכן‪.‬‬ ‫דאָס גאַנצע פֿאָלק‪ ,‬װאָרום זײ זײַנען‬
‫‪ 12‬דרום קענען די קינדער פֿון‬ ‫װינציק‪.‬‬
‫ישׂראל ניט באַשטײן פֿאַר זײערע‬ ‫‪ 4‬זײַנען אַרױפֿגעגאַנגען אַהין פֿון‬
‫פֿײַנט; דעם נאַקן קערן זײ פֿאַר זײערע‬ ‫פֿאָלק אַרום דר ַײ טױזנט מאַן; אָבער‬
‫פֿײַנט‪ ,‬װײַל זײ זײַנען געװאָרן צו חרם;‬ ‫זײ זײַנען אַנטלאָפֿן פֿאַר די מענטשן פֿון‬
‫איך װעל מער ניט זײַן מיט אײַך‪ ,‬אױב‬ ‫עַי‪.‬‬
‫איר װעט ניט פֿאַרטיליקן דעם חרם פֿון‬ ‫‪ 5‬און די מענטשן פֿון עַי האָבן פֿון‬
‫צװישן אײַך‪.‬‬ ‫זײ געשלאָגן אַרום זעקס און דרײַסיק‬
‫‪ 13‬שטײ אױף‪ ,‬און הײליק דאָס‬ ‫מאַן‪ ,‬און זײ האָבן זײ נאָכגעיאָגט פֿון‬
‫פֿאָלק‪ ,‬און זאָלסט זאָגן‪ :‬הײליקט אײַך‬ ‫פֿאַרן טױער ביז שבֿרים‪ ,‬און האָבן זײ‬
‫אױף מאָרגן‪ ,‬װאָרום אַזױ האָט געזאָגט‬ ‫געשלאָגן בײַם אַראָפּגאַנג; און דאָס‬
‫‪327‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪7:14—7:26‬‬
‫געזינדיקט צו יהוה דעם גאָט פֿון‬ ‫יהוה דער גאָט פֿון ישׂראל‪ :‬חרם‬
‫ישׂראל‪ ,‬און אַזױ און אַזױ האָב איך‬ ‫איז צװישן דיר‪ ,‬ישׂראל; װעסט ניט‬
‫געטאָן‪.‬‬ ‫קענען באַשטײן פֿאַר דײַנע פֿײַנט‪ ,‬ביז‬
‫‪ 21‬איך האָב געזען אין דעם רױב‬ ‫איר װעט אָפּטאָן דעם חרם פֿון צװישן‬
‫ַא גוטן מאַנטל פֿון שִנעָר‪ ,‬און צװײ‬ ‫אײַך‪.‬‬
‫הונדערט שֶקל זילבער‪ ,‬און ַא צונג‬ ‫‪ 14‬דרום זאָלט איר גענענען אין דער‬
‫גאָלד װאָס איר װאָג איז פֿופֿציק שֶקל;‬ ‫פֿרי לױט אײַערע שבֿטים‪ ,‬און עס‬
‫האָב איך זײ געגלוסט‪ ,‬און האָב זײ‬ ‫װעט זײַן‪ ,‬דער שבֿט װאָס גאָט װעט‬
‫צוגענומען‪ ,‬און אָן זײַנען זײ באַהאַלטן‬ ‫אים פֿאַרנעמען‪ ,‬זאָל גענענען לױט די‬
‫אין דער ערד אין מיטן פֿון מײַן‬ ‫משפּחות‪ ,‬און די משפּחה װאָס גאָט‬
‫געצעלט‪ ,‬און דאָס זילבער איז אונטער‬ ‫װעט זי פֿאַרנעמען‪ ,‬זאָל גענענען לױט‬
‫דעם‪.‬‬ ‫די הײַזער‪ ,‬און דאָס הױז װאָס גאָט‬
‫‪ 22‬האָט יהוֹשו ַע געשיקט שלוחים‪,‬‬ ‫װעט עס פֿאַרנעמען‪ ,‬זאָל גענענען לױט‬
‫און זײ זײַנען אַװעקגעלאָפֿן צום‬ ‫די מענער‪.‬‬
‫געצעלט; ערשט עס איז באַהאַלטן אין‬ ‫‪ 15‬און עס װעט זײַן‪ ,‬דער װאָס‬
‫זײַן געצעלט‪ ,‬און דאָס זילבער איז‬ ‫װעט פֿאַרנומען װערן מיטן חרם‪ ,‬זאָל‬
‫אונטער דעם‪.‬‬ ‫פֿאַרברענט װערן אין פֿײַער‪ ,‬ער און‬
‫‪ 23‬האָבן זײ זײ אַרױסגענומען פֿון‬ ‫אַלץ װאָס געהערט צו אים; װײַל ער‬
‫מיטן געצעלט‪ ,‬און געבראַכט צו‬ ‫האָט איבערגעטרעטן דעם בונד פֿון‬
‫יהוֹשוען‪ ,‬און צו אַלע קינדער פֿון‬ ‫גאָט‪ ,‬און װײַל ער האָט געטאָן ַא נבֿלה‬
‫ישׂראל‪ ,‬און זײ האָבן זײ אַװעקגעלײגט‬ ‫אין ישׂראל‪.‬‬
‫פֿאַר גאָט‪.‬‬ ‫‪ 16‬האָט יהוֹשו ַע זיך געפֿעדערט אין‬
‫‪ 24‬און יהוֹשו ַע און גאַנץ ישׂראל‬ ‫דער פֿרי‪ ,‬און געמאַכט גענענען ישׂראל‬
‫מיט אים האָבן גענומען ָעכָן דעם זון‬ ‫לױט זײַנע שבֿטים; איז פֿאַרנומען‬
‫פֿון ז ֶַרחן‪ ,‬און דאָס זילבער‪ ,‬און דעם‬ ‫געװאָרן שבֿט יהודה‪.‬‬
‫מאַנטל‪ ,‬און די צונג גאָלד‪ ,‬און זײַנע‬ ‫‪ 17‬האָט ער געמאַכט גענענען די‬
‫זין‪ ,‬און זײַנע טעכטער‪ ,‬און זײַנע אָקסן‪,‬‬ ‫משפּחה פֿון יהודה‪ ,‬און ער האָט‬
‫און זײַנע אײזלען‪ ,‬און זײַנע שאָף‪,‬‬ ‫פֿאַרנומען די משפּחה פֿון די זַרחים‪.‬‬
‫און זײַן געצעלט‪ ,‬און אַלץ װאָס האָט‬ ‫האָט ער געמאַכט גענענען די משפּחה‬
‫געהערט צו אים‪ ,‬און זײ האָבן זײ‬ ‫פֿון די זַרחים לױט די מענער‪ ,‬און זַבֿדי‬
‫אַרױפֿגעבראַכט צום טאָל עָכוֹר‪.‬‬ ‫איז פֿאַרנומען געװאָרן‪.‬‬
‫‪ 25‬און יהוֹשו ַע האָט געזאָגט‪:‬‬ ‫‪ 18‬האָט ער געמאַכט גענענען זײַן‬
‫װאָס האָסטו אונדז פֿאַראומגליקט?‬ ‫הױז לױט די מענער‪ ,‬און ָעכָן דער זון‬
‫פֿאַראומגליקן זאָל דיך גאָט הײַנטיקן‬ ‫פֿון כַּרמי דעם זון פֿון זַבֿדי‪ ,‬דעם זון פֿון‬
‫טאָג‪ .‬און גאַנץ ישׂראל האָבן אים‬ ‫ז ֶַרחן‪ ,‬פֿון שבֿט יהודה‪ ,‬איז פֿאַרנומען‬
‫פֿאַרשטײנט מיט שטײנער; און זײ‬ ‫געװאָרן‪.‬‬
‫האָבן זײ פֿאַרברענט אין פֿײַער‪ ,‬און‬ ‫‪ 19‬האָט יהוֹשו ַע געזאָגט צו ָעכָנען‪:‬‬
‫זײ פֿאַרװאָרפֿן מיט שטײנער‪.‬‬ ‫מײַן זון‪ ,‬טו‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬כּבֿוד צו‬
‫‪ 26‬און זײ האָבן אױפֿגעשטעלט‬ ‫יהוה דעם גאָט פֿון ישׂראל‪ ,‬און ז ַײ זיך‬
‫איבער אים ַא גרױסן הױפֿן שטײנער‬ ‫מוֹדה פֿאַר אים‪ ,‬און זאָג מיר‪ ,‬איך בעט‬
‫װאָס שטײט ביז אױף הײַנטיקן טאָג;‬ ‫דיך‪ ,‬װאָס דו האָסט געטאָן; זאָלסט ניט‬
‫און גאָט האָט זיך אָפּגעקערט פֿון זײַן‬ ‫פֿאַרהױלן פֿון מיר‪.‬‬
‫גרימצאָרן‪ .‬דרום רופֿט מען יענעם‬ ‫‪ 20‬האָט ָעכָן געענטפֿערט יהוֹשוען‪,‬‬
‫אָרט דער טאָל עָכוֹר ביז אױף הײַנטיקן‬ ‫און האָט געזאָגט‪ :‬אמת‪ ,‬איך האָב‬
‫‪8:1—8:15‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪328‬‬
‫דאָס װאָרט פֿון גאָט זאָלט איר טאָן;‬ ‫טאָג‪.‬‬

‫זעט‪ ,‬איך האָב אײַך באַפֿױלן‪.‬‬
‫‪ 9‬און יהוֹשו ַע האָט זײ געשיקט‪,‬‬
‫און זײ זײַנען אַװעקגעגאַנגען צו דעם‬
‫יהוֹשוען‪ :‬זאָלסט ניט מוֹרא האָבן‬
‫און ניט אַנגסטן; נעם מיט דיר דאָס‬
‫‪8‬‬
‫לױעראָרט‪ ,‬און זײַנען געזעסן צװישן‬
‫בית‪-‬אֵל און צװישן עַי‪ ,‬אין מער ֿב פֿון‬ ‫גאַנצע מלחמה‪-‬פֿאָלק‪ ,‬און שטײ אױף‪,‬‬
‫עַי‪ .‬און יהוֹשו ַע האָט גענעכטיקט יענע‬ ‫גײ אַרױף אױף עַי; זע‪ ,‬איך האָב‬
‫נאַכט צװישן דעם פֿאָלק‪.‬‬ ‫געגעבן אין דײַן האַנט דעם מלך פֿון עַי‪,‬‬
‫‪ 10‬און יהוֹשו ַע האָט זיך געפֿעדערט‬ ‫און זײַן פֿאָלק‪ ,‬און זײַן שטאָט‪ ,‬און זײַן‬
‫אין דער פֿרי‪ ,‬און האָט איבערגעצײלט‬ ‫לאַנד‪.‬‬
‫דאָס פֿאָלק‪ ,‬און ער און די עלטסטע פֿון‬ ‫‪ 2‬און זאָלסט טאָן צו עַי און צו איר‬
‫פֿאָלק זײַנען אַרױפֿגעגאַנגען פֿאַרױס‬ ‫מלך‪ ,‬אַזױ װי דו האָסט געטאָן צו יריחו‬
‫פֿאַרן פֿאָלק אױף עַי‪.‬‬ ‫און צו איר מלך; נאָר איר זאַקרױב‬
‫‪ 11‬און דאָס גאַנצע מלחמה‪-‬פֿאָלק‬ ‫און אירע בהמות זאָלט איר רױבן פֿאַר‬
‫װאָס מיט אים איז אַרױפֿגעגאַנגען‪,‬‬ ‫אײַך‪ .‬שטעל דיר לױערער אױף דער‬
‫און זײ האָבן גענענט‪ ,‬און זײַנען‬ ‫שטאָט פֿון הינטער איר‪.‬‬
‫געקומען אַקעגן דער שטאָט‪ ,‬און האָבן‬ ‫‪ 3‬איז אױפֿגעשטאַנען יהוֹשועַ‪,‬‬
‫געלאַגערט אין צפֿון פֿון עַי; און דער‬ ‫און דאָס גאַנצע מלחמה‪-‬פֿאָלק‪,‬‬
‫טאָל איז געװען צװישן אים און צװישן‬ ‫אַרױפֿצוגײן אױף עַי; און יהוֹשו ַע‬
‫עַי‪.‬‬ ‫האָט אױסגעװײלט דרײַסיק טױזנט‬
‫‪ 12‬און ער האָט גענומען אַרום פֿינף‬ ‫מאַן העלדישע גיבוֹרים‪ ,‬און האָט זײ‬
‫טױזנט מאַן‪ ,‬און האָט זײ געשטעלט‬ ‫אַװעקגעשיקט ב ַײ נאַכט‪.‬‬
‫פֿאַר לױערער צװישן בית‪-‬אֵל און‬ ‫‪ 4‬און ער האָט זײ באַפֿױלן‪ ,‬אַזױ צו‬
‫צװישן עַי‪ ,‬אין מער ֿב פֿון עַי‪.‬‬ ‫זאָגן‪ :‬זעט‪ ,‬איר זאָלט לױערן אױף דער‬
‫‪ 13‬אַזױ האָבן זײ אױסגעשטעלט דאָס‬ ‫שטאָט פֿון הינטער דער שטאָט; איר‬
‫פֿאָלק‪ ,‬די גאַנצע מחנה װאָס אין צפֿון‬ ‫זאָלט זיך ניט דערװײַטערן זײער פֿון‬
‫פֿון דער שטאָט‪ ,‬און זײער הינטער‪-‬חיל‬ ‫דער שטאָט‪ ,‬און זײַט אַלע אָנגעברײט‪.‬‬
‫אין מער ֿב פֿון דער שטאָט‪ .‬און יהוֹשו ַע‬ ‫‪ 5‬און איך און דאָס גאַנצע פֿאָלק‬
‫איז געגאַנגען אין יענער נאַכט אין מיטן‬ ‫װאָס מיט מיר װעלן גענענען צו דער‬
‫טאָל‪.‬‬ ‫שטאָט; און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז זײ‬
‫‪ 14‬און עס איז געװען‪ ,‬װי דער מלך‬ ‫װעלן אַרױסגײן אַקעגן אונדז‪ ,‬אַזױ װי‬
‫פֿון עַי האָט דערזען‪ ,‬אַזױ האָבן די‬ ‫צוערשט‪ ,‬װעלן מיר אַנטלױפֿן פֿאַר זײ‪.‬‬
‫מענטשן פֿון דער שטאָט זיך געאײַלט‪,‬‬ ‫‪ 6‬און זײ װעלן אַרױסגײן נאָך אונדז‪,‬‬
‫און זײ האָבן זיך געפֿעדערט‪ ,‬און זײַנען‬ ‫ביז מיר װעלן זײ אַװעקציען פֿון דער‬
‫אַרױסגעגאַנגען אַקעגן ישׂראל אױף‬ ‫שטאָט‪ ,‬װאָרום זײ װעלן זאָגן‪ :‬זײ‬
‫מלחמה‪ ,‬ער און זײַן גאַנץ פֿאָלק‪ ,‬אין‬ ‫אַנטלױפֿן פֿאַר אונדז אַזױ װי צוערשט;‬
‫דער אָפּגערעדטער צײַט‪ ,‬פֿאַר דעם‬ ‫און מיר װעלן אַנטלױפֿן פֿאַר זײ‪.‬‬
‫פּלױן‪ ,‬און ער האָט ניט געװוּסט אַז‬ ‫‪ 7‬און איר װעט אױפֿשטײן פֿון דער‬
‫לױערער זײַנען אױף אים פֿון הינטער‬ ‫לױער‪ ,‬און װעט פֿאַרנעמען די שטאָט‪,‬‬
‫דער שטאָט‪.‬‬ ‫און יהוה אײַער גאָט װעט זי געבן אין‬
‫‪ 15‬און יהוֹשו ַע און גאַנץ ישׂראל‬ ‫אײַער האַנט‪.‬‬
‫האָבן זיך געמאַכט װי געשלאָגן פֿאַר‬ ‫‪ 8‬און עס װעט זײַן‪ ,‬װי איר‬
‫זײ‪ ,‬און זײַנען אַנטלאָפֿן אױפֿן װעג פֿון‬ ‫פֿאַרכאַפּט די שטאָט‪ ,‬זאָלט איר‬
‫מדבר‪.‬‬ ‫אָנצינדן די שטאָט אין פֿײַער; אַזױ װי‬
‫‪329‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪8:16—8:29‬‬
‫זײ ניט איבערצולאָזן ַא געבליבענעם‬ ‫‪ 16‬און דאָס גאַנצע פֿאָלק װאָס אין‬
‫אָדער אַנטרונענעם‪.‬‬ ‫עַי איז צונױפֿגערופֿן געװאָרן‪ ,‬זײ‬
‫‪ 23‬און דעם מלך פֿון עַי האָבן‬ ‫נאָכצוּיאָגן; און זײ האָבן נאָכגעיאָגט‬
‫זײ געכאַפּט ַא לעבעדיקן‪ ,‬און אים‬ ‫יהוֹשוען‪ ,‬און זײַנען אַװעקגעצױגן‬
‫געבראַכט צו יהוֹשוען‪.‬‬ ‫געװאָרן פֿון דער שטאָט‪.‬‬
‫‪ 24‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז די‬ ‫‪ 17‬און עס איז ניט געבליבן ַא מענטש‬
‫ישׂראל האָבן געענדיקט אױסהרגען‬ ‫אין עַי און אין בית‪-‬אֵל‪ ,‬װאָס איז‬
‫אַלע באַװוינער פֿון עַי‪ ,‬אױפֿן פֿעלד‬ ‫ניט אַרױסגעגאַנגען נאָך ישׂראל; און‬
‫אין דעם מדבר װאָס זײ האָבן זײ‬ ‫זײ האָבן געלאָזט די שטאָט אָפֿן‪ ,‬און‬
‫נאָכגעיאָגט אין אים‪ ,‬און זײ זײַנען אַלע‬ ‫נאָכגעיאָגט ישׂראל‪.‬‬
‫געפֿאַלן דורכן שאַרף פֿון שװערד ביז‬ ‫‪ 18‬האָט גאָט געזאָגט צו יהוֹשוען‪:‬‬
‫זײ זײַנען פֿאַרלענדט געװאָרן‪ ,‬האָבן‬ ‫שטרעק אױס דעם שפּיז װאָס אין דײַן‬
‫גאַנץ ישׂראל זיך אומגעקערט קײן עַי‪,‬‬ ‫האַנט אַקעגן דער שטאָט עַי‪ ,‬װאָרום‬
‫און האָבן זי געשלאָגן מיטן שאַרף פֿון‬ ‫אין דײַן האַנט װעל איך זי געבן‪.‬‬
‫שװערד‪.‬‬ ‫און יהוֹשו ַע האָט אױסגעשטרעקט דעם‬
‫‪ 25‬און אַלע װאָס זײַנען געפֿאַלן אין‬ ‫שפּיז װאָס אין זײַן האַנט אַקעגן דער‬
‫יענעם טאָג‪ ,‬פֿון ַא מאַן ביז ַא פֿרױ‪,‬‬ ‫שטאָט‪.‬‬
‫זײַנען געװען צװעלף טױזנט; אַלע‬ ‫‪ 19‬און די לױערער זײַנען‬
‫מענטשן פֿון עַי‪.‬‬ ‫אױפֿגעשטאַנען אױף גיך פֿון‬
‫ניט‬ ‫האָט‬ ‫יהוֹשו ַע‬ ‫‪ 26‬און‬ ‫זײער אָרט‪ ,‬און זײ זײַנען געלאָפֿן װי‬
‫צוריקגעצױגן זײַן האַנט װאָס‬ ‫ער האָט אױסגעשטרעקט זײַן האַנט‪,‬‬
‫ער האָט אױסגעשטרעקט מיטן שפּיז‪,‬‬ ‫און זײַנען אַרײַן אין דער שטאָט‪ ,‬און‬
‫ביז ער האָט פֿאַרװיסט אַלע באַװוינער‬ ‫האָבן זי באַצװוּנגען; און זײ האָבן‬
‫פֿון עַי‪.‬‬ ‫געאײַלט און האָבן אָנגעצונדן די‬
‫‪ 27‬נאָר די בהמות און דעם זאַקרױב‬ ‫שטאָט אין פֿײַער‪.‬‬
‫פֿון יענער שטאָט האָבן די ישׂראל‬ ‫‪ 20‬און די מענטשן פֿון עַי האָבן זיך‬
‫גערױבט פֿאַר זיך‪ ,‬אַזױ װי דאָס װאָרט‬ ‫אומגעקערט הינטער זיך‪ ,‬און דערזען‪,‬‬
‫פֿון גאָט װאָס ער האָט באַפֿױלן‬ ‫ערשט דער רױך פֿון דער שטאָט איז‬
‫יהוֹשוען‪.‬‬ ‫אַרױף צום הימל‪ ,‬און זײ האָבן ניט‬
‫‪ 28‬און יהוֹשו ַע האָט פֿאַרברענט עַי‪,‬‬ ‫געהאַט אין זיך כּוח צו לױפֿן אַהין‬
‫און האָט זי געמאַכט פֿאַר אַן אײביקן‬ ‫אָדער אַהער‪ .‬און דאָס פֿאָלק װאָס‬
‫חורבֿה‪-‬הױפֿן‪ַ ,‬א װיסטעניש ביז אױף‬ ‫איז אַנטלאָפֿן צום מדבר‪ ,‬האָט זיך‬
‫הײַנטיקן טאָג‪.‬‬ ‫אומגעקערט אױף די נאָכיאָגער‪.‬‬
‫‪ 29‬און דעם מלך פֿון עַי האָט‬ ‫‪ 21‬און װי יהוֹשו ַע און גאַנץ ישׂראל‬
‫ער אױפֿגעהאַנגען אױף ַא בױם‬ ‫האָבן געזען אַז די לױערער האָבן‬
‫ביז אָװנטצײַט; און װי די זון איז‬ ‫באַצװוּנגען די שטאָט‪ ,‬און אַז דער רױך‬
‫האָט יהוֹשו ַע‬ ‫אונטערגעגאַנגען‪,‬‬ ‫פֿון דער שטאָט איז אױפֿגעגאַנגען‪ ,‬אַזױ‬
‫באַפֿױלן‪ ,‬און מע האָט אַראָפּגענומען‬ ‫האָבן זײ זיך אומגעקערט‪ ,‬און האָבן‬
‫זײַן טױטן לײַב פֿון דעם בױם‪ ,‬און אים‬ ‫געשלאָגן די מענטשן פֿון עַי‪.‬‬
‫אַװעקגעװאָרפֿן פֿאַר דעם אײַנגאַנג‬ ‫‪ 22‬און יענע זײַנען אַרױסגעגאַנגען‬
‫פֿון דעם שטאָטטױער‪ ,‬און מע האָט‬ ‫פֿון דער שטאָט אַקעגן זײ‪ ,‬אַזױ אַז‬
‫אױפֿגעשטעלט איבער אים ַא גרױסן‬ ‫זײ זײַנען געװען אין מיטן פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫הױפֿן שטײנער װאָס שטײט ביז אױף‬ ‫די אױף דער זײַט‪ ,‬און די אױף יענער‬
‫הײַנטיקן טאָג‪.‬‬ ‫זײַט‪ .‬און זײ האָבן זײ געשלאָגן ביז‬
‫‪8:30—9:9‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪330‬‬
‫פֿון י ַם‪ַ -‬הגָדול‪ ,‬אַקעגן לבֿנוֹן‪ ,‬דער חִתּי‪,‬‬ ‫‪ 30‬דענצמאָל האָט יהוֹשו ַע געבױט ַא‬
‫און דער אֶמוֹרי‪ ,‬דער כּנַעֲני‪ ,‬דער‬ ‫מזבח צו יהוה דעם גאָט פֿון ישׂראל‬
‫פּרזי‪ ,‬דער ִחוִי‪ ,‬און דער יבֿוסי‪ ,‬האָבן‬ ‫ִ‬ ‫אױפֿן באַרג עֵיבֿל‪,‬‬
‫דערהערט‪,‬‬ ‫‪ 31‬אַזױ װי משה דער קנעכט פֿון‬
‫‪ 2‬אַזױ האָבן זײ זיך אײַנגעזאַמלט‬ ‫גאָט האָט באַפֿױלן די קינדער פֿון‬
‫אין אײנעם‪ ,‬מלחמה צו האַלטן מיט‬ ‫ישׂראל‪ ,‬װי עס שטײט געשריבן אין‬
‫יהוֹשוען און מיט ישׂראל‪ ,‬מיט אײן‬ ‫בוך פֿון תּוֹרת‪-‬משה; ַא מזבח פֿון‬
‫מױל‪.‬‬ ‫גאַנצע שטײנער‪ ,‬װאָס מע האָט אױף זײ‬
‫‪ 3‬און די באַװױנער פֿון גִבֿעוֹן האָבן‬ ‫ניט אױפֿגעהױבן אַן אײַזן‪ .‬און זײ האָבן‬
‫געהערט װאָס יהוֹשו ַע האָט געטאָן צו‬ ‫אױפֿגעבראַכט אױף אים בראַנדאָפּפֿער‬
‫יריחו און צו עַי;‬ ‫צו גאָט‪ ,‬און געשלאַכט פֿרידאָפּפֿער‪.‬‬
‫‪ 4‬און זײ אױך האָבן געטאָן מיט‬ ‫‪ 32‬און ער האָט דאָרטן אױפֿגעשריבן‬
‫ליסטיקײט‪ ,‬און זײַנען געגאַנגען‬ ‫אױף די שטײנער אַן איבערחזרונג פֿון‬
‫און האָבן זיך פֿאַרשטעלט; און זײ‬ ‫תּוֹרת‪-‬משה‪ ,‬װאָס ער האָט געשריבן‬
‫האָבן גענומען אָפּגעניצטע זעק פֿאַר‬ ‫אין אָנגעזיכט פֿון די קינדער פֿון‬
‫זײערע אײזלען‪ ,‬און אָפּגעניצטע און‬ ‫ישׂראל‪.‬‬
‫צעשפּאָלטענע און צונױפֿגעבונדענע‬ ‫‪ 33‬און גאַנץ ישׂראל‪ ,‬און זײערע‬
‫װײַנלאָגלען‪,‬‬ ‫עלטסטע און אױפֿזעער‪ ,‬און זײערע‬
‫און‬ ‫אָפּגעטראָגענע‬ ‫‪ 5‬און‬ ‫ריכטער‪ ,‬זײַנען געשטאַנען פֿון דער‬
‫פֿאַרלאַטעטע שיך אױף זײערע‬ ‫זײַט און פֿון יענער זײַט פֿון אָרון‪,‬‬
‫פֿיס‪ ,‬און אָפּגעטראָגענע קלײדער אױף‬ ‫פֿאַר די כּ ֹהנים פֿון שבֿט ֵלוִי װאָס‬
‫זיך; און דאָס גאַנצע ברױט פֿון זײער‬ ‫האָבן געטראָגן דעם אָרון פֿון גאָטס‬
‫צערונג איז געװען פֿאַרטריקנט אױף‬ ‫בונד – אַזױ דער פֿרעמדער װי דער‬
‫ברעקלעך‪.‬‬ ‫אײַנגעבאָרענער‪ ,‬העלפֿט פֿון זײ אַקעגן‬
‫‪ 6‬און זײ זײַנען געגאַנגען צו יהוֹשוען‬ ‫גרזים‪ ,‬און העלפֿט פֿון זײ אַקעגן‬ ‫באַרג ִ‬
‫אין לאַגער קײן גִלגָל‪ ,‬און האָבן‬ ‫באַרג עֵיבֿל‪ ,‬אַזױ װי משה דער קנעכט‬
‫געזאָגט צו אים און צו די מענער פֿון‬ ‫פֿון גאָט האָט פֿון פֿריער באַפֿױלן‪ ,‬צו‬
‫ישׂראל‪ :‬פֿון ַא װײַטן לאַנד זײַנען מיר‬ ‫בענטשן דאָס פֿאָלק ישׂראל‪.‬‬
‫געקומען‪ ,‬און אַצונד שליסט אונדז ַא‬ ‫‪ 34‬און דערנאָך האָט ער געלײענט‬
‫בונד‪.‬‬ ‫אַלע װערטער פֿון דער תּוֹרה‪ ,‬די ברכה‬
‫‪ 7‬האָבן די מענער פֿון ישׂראל‬ ‫און די קללה‪ ,‬אַזױ װי אַלץ װאָס שטײט‬
‫געזאָגט צו דעם ִחוִי‪ :‬אפֿשר זיצסטו‬ ‫געשריבן אין בוך פֿון דער תּוֹרה‪.‬‬
‫צװישן אונדז‪ ,‬און װי קען איך דיר‬ ‫‪ 35‬ניט געװען ַא װאָרט פֿון אַלץ‬
‫שליסן ַא בונד?‬ ‫װאָס משה האָט באַפֿױלן‪ ,‬װאָס יהוֹשו ַע‬
‫‪ 8‬האָבן זײ געזאָגט צו יהוֹשוען‪:‬‬ ‫האָט ניט געלײענט פֿאַר דער גאַנצער‬
‫דײַנע קנעכט זײַנען מיר‪ .‬האָט יהוֹשו ַע‬ ‫אײַנזאַמלונג פֿון ישׂראל‪ ,‬און די‬
‫צו זײ געזאָגט‪ :‬װער זײַט איר? און פֿון‬ ‫װײַבער און די קלײנע קינדער‪ ,‬און‬
‫װאַנען קומט איר?‬ ‫דעם פֿרעמדן װאָס איז מיטגעגאַנגען‬
‫‪ 9‬האָבן זײ צו אים געזאָגט‪ :‬פֿון‬ ‫צװישן זײ‪.‬‬
‫זײער ַא װײַטן לאַנד זײַנען געקומען‬
‫דײַנע קנעכט‪ ,‬צוליב דעם נאָמען פֿון‬
‫יהוה דײַן גאָט; װאָרום מיר האָבן‬
‫געהערט זײַן הערונג‪ ,‬און אַלץ װאָס ער‬
‫און עס איז געװען‪ ,‬אַז אַלע‬
‫מלכים װאָס אױף דער זײַט‬ ‫‪9‬‬
‫י ַרדן‪ ,‬אין דעם געבערג‪ ,‬און אין דער‬
‫האָט געטאָן אין מ ַ‬ ‫נידערונג‪ ,‬און אױף דעם גאַנצן ברעג‬
‫‪331‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪9:10—9:25‬‬
‫פֿירשטן פֿון דער עדה האָבן זײ‬ ‫‪ 10‬און אַלץ װאָס ער האָט געטאָן צו‬
‫געשװאָרן ב ַײ יהוה דעם גאָט פֿון‬ ‫די צװײ מלכים פֿון דעם אֶמוֹרי װאָס‬
‫ישׂראל‪ .‬און די גאַנצע עדה האָט‬ ‫אױף יענער זײַט י ַרדן‪ ,‬צו סיחון דעם‬
‫געמורמלט אױף די פֿירשטן‪.‬‬ ‫מלך פֿון חֶשבוֹן‪ ,‬און צו עוֹג דעם מלך‬
‫‪ 19‬האָבן אַלע פֿירשטן געזאָגט צו‬ ‫פֿון בשָן װאָס אין עַשתָּ רוֹת‪.‬‬
‫דער גאַנצער עדה‪ :‬מיר האָבן זײ‬ ‫‪ 11‬האָבן צו אונדז געזאָגט אונדזערע‬
‫געשװאָרן ב ַײ יהוה דעם גאָט פֿון‬ ‫עלטסטע‪ ,‬און אַלע באַװוינער פֿון‬
‫ישׂראל‪ ,‬און מיר טאָרן זײ אַצונד ניט‬ ‫אונדזער לאַנד‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬נעמט‬
‫אָנרירן‪.‬‬ ‫מיט זיך צערונג אױפֿן װעג‪ ,‬און גײט‬
‫‪ 20‬דאָס מוזן מיר זײ טאָן‪ ,‬און זײ‬ ‫זײ אַנטקעגן‪ ,‬און איר זאָלט זאָגן צו זײ‪:‬‬
‫לאָזן לעבן‪ ,‬כּדי אױף אונדז זאָל ניט זײַן‬ ‫אײַערע קנעכט זײַנען מיר; און אַצונד‬
‫ַא צאָרן פֿון װעגן דער שבֿועה װאָס מיר‬ ‫שליסט אונדז ַא בונד‪.‬‬
‫האָבן זײ געשװאָרן‪.‬‬ ‫‪ 12‬דאָס דאָזיקע ברױט אונדזערס‬
‫‪ 21‬און די פֿירשטן האָבן אָנגעזאָגט‬ ‫– װאַרעמערהײט האָבן מיר זיך‬
‫װעגן זײ‪ :‬זאָלן זײ בלײַבן לעבן‪.‬‬ ‫פֿאַרשפּײַזט דערמיט פֿון אונדזערע‬
‫און זײ זײַנען געװאָרן האָלצהעקער‬ ‫הײַזער‪ ,‬אין דעם טאָג װאָס מיר זײַנען‬
‫און װאַסערשעפּער פֿאַר דער גאַנצער‬ ‫אַרױס צו גײן צו אײַך‪ ,‬און אַצונד‬
‫עדה‪ ,‬אַזױ װי די פֿירשטן האָבן געהײסן‬ ‫אָט איז עס פֿאַרטריקנט‪ ,‬און געװאָרן‬
‫װעגן זײ‪.‬‬ ‫ברעקלעך‪.‬‬
‫‪ 13‬און די דאָזיקע װײַנלאָגלען‪ ,‬װאָס‬
‫‪ 22‬און יהוֹשו ַע האָט זײ גערופֿן‪ ,‬און‬ ‫מיר האָבן אָנגעפֿילט‪ ,‬זײַנען געװען נײַ‪,‬‬
‫האָט צו זײ גערעדט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬פֿאַר‬ ‫און אָט זײַנען זײ צעשפּאָלטן געװאָרן‪,‬‬
‫װאָס האָט איר אונדז גענאַרט‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫און די דאָזיקע קלײדער און שיך‬
‫זאָגן‪ :‬מיר זײַנען זײער װײַט פֿון אײַך‪,‬‬ ‫אונדזערע זײַנען אָפּגעטראָגן געװאָרן‬
‫װען איר זיצט צװישן אונדז?‬ ‫פֿון זײער פֿיל װעג‪.‬‬
‫‪ 23‬און אַצונד זאָלט איר זײַן‬ ‫‪ 14‬און די מענער האָבן גענומען פֿון‬
‫פֿאַרשאָלטן‪ ,‬און עס זאָל ניט אױסגײן‬ ‫זײער צערונג‪ ,‬און גאָטס מױל האָבן זײ‬
‫פֿון אײַך ַא קנעכט און האָלצהעקער‬ ‫ניט געפֿרעגט‪.‬‬
‫און װאַסערשעפּער פֿאַר דעם הױז פֿון‬ ‫‪ 15‬און יהוֹשו ַע האָט געמאַכט שלום‬
‫מײַן גאָט‪.‬‬ ‫מיט זײ‪ ,‬און זײ געשלאָסן ַא בונד‪ ,‬זײ‬
‫‪ 24‬האָבן זײ געענטפֿערט יהוֹשוען‪,‬‬ ‫צו לאָזן לעבן‪ .‬און די פֿירשטן פֿון דער‬
‫און האָבן געזאָגט‪ :‬װײַל דערצײלט איז‬ ‫עדה האָבן זײ געשװאָרן‪.‬‬
‫דערצײלט געװאָרן דײַנע קנעכט‪ ,‬דאָס‬ ‫‪ 16‬און עס איז געװען צום סָוף פֿון‬
‫װאָס יהוה דײַן גאָט האָט באַפֿױלן‬ ‫דר ַײ טעג נאָכדעם װי זײ האָבן זײ‬
‫זײַן קנעכט משהן‪ ,‬אײַך צו געבן דאָס‬ ‫געשלאָסן ַא בונד‪ ,‬האָבן זײ געהערט אַז‬
‫גאַנצע לאַנד‪ ,‬און צו פֿאַרטיליקן אַלע‬ ‫זײ זײַנען נאָנט צו זײ‪ ,‬און אַז זײ זיצן‬
‫באַװױנער פֿון לאַנד פֿון פֿאַר אײַך‪ ,‬און‬ ‫צװישן זײ‪.‬‬
‫מיר האָבן זײער מוֹרא געקריגן פֿאַר‬ ‫‪ 17‬און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬
‫אונדזערע נפֿשות פֿון אײַך; דרום האָבן‬ ‫געצױגן‪ ,‬און זײַנען געקומען אין‬
‫מיר געטאָן די דאָזיקע זאַך‪.‬‬ ‫זײערע שטעט אױפֿן דריטן טאָג‪ .‬און‬
‫‪ 25‬און אַצונד אָט זײַנען מיר אין‬ ‫זײערע שטעט זײַנען געװען גִבֿעוֹן‪ ,‬און‬
‫דײַן האַנט; װי עס איז גוט און‬ ‫כּפֿירה‪ ,‬און באֵרוֹת‪ ,‬און קִרי ַת‪-‬יעָרים‪.‬‬
‫ָ‬
‫רעכטפֿאַרטיק אין דײַנע אױגן צו טאָן‬ ‫‪ 18‬אָבער די קינדער פֿון ישׂראל‬
‫מיט אונדז‪ ,‬טו‪.‬‬ ‫האָבן זײ ניט געשלאָגן‪ ,‬װײַל די‬
‫‪9:26—10:12‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪332‬‬
‫‪ 6‬האָבן די מענטשן פֿון גִבֿעוֹן‬ ‫‪ 26‬און ער האָט מיט זײ אַזױ געטאָן‪,‬‬

‫געשיקט צו יהוֹשוען אין לאַגער‬ ‫און האָט זײ מציל געװען פֿון דער האַנט‬
‫קײן גִלגָל‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬זאָלסט ניט‬ ‫פֿון די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און זײ האָבן‬
‫אָפּלאָזן דײַנע הענט פֿון דײַנע קנעכט;‬ ‫זײ ניט געהרגעט‪.‬‬
‫קום אַרױף צו אונדז אױף גיך‪ ,‬און‬ ‫‪ 27‬און יהוֹשו ַע האָט זײ געמאַכט אין‬
‫העלף אונדז‪ ,‬און שטײ אונדז בײַ;‬ ‫יענעם טאָג פֿאַר האָלצהעקער און פֿאַר‬
‫װאָרום אַלע מלכים פֿון אֶמוֹרי‪ ,‬די‬ ‫װאַסערשעפּער‪ ,‬פֿאַר דער עדה‪ ,‬און‬
‫באַװוינער פֿון דעם געבערג‪ ,‬האָבן זיך‬ ‫פֿאַר דעם מזבח פֿון גאָט‪ ,‬ביז אױף‬
‫אײַנגעזאַמלט אױף אונדז‪.‬‬ ‫הײַנטיקן טאָג‪ ,‬אין דעם אָרט װאָס ער‬
‫‪ 7‬איז יהוֹשו ַע אַרױפֿגעגאַנגען‬ ‫װעט אױסדערװײלן‪.‬‬
‫פֿון גִלגָל‪ ,‬ער און דאָס גאַנצע‬ ‫און עס איז געװען‪ ,‬װי‬
‫מלחמה‪-‬פֿאָלק מיט אים‪ ,‬און אַלע‬
‫העלדישע גיבוֹרים‪.‬‬
‫אַדוֹני‪-‬צֶדֶ ק דער מלך פֿון‬ ‫‪10‬‬
‫ש ַלי ִם האָט געהערט אַז יהוֹשו ַע האָט‬‫ירו ָ‬
‫‪ 8‬און גאָט האָט געזאָגט צו יהוֹשוען‪:‬‬ ‫באַצװוּנגען עַי‪ ,‬און האָט זי פֿאַרװיסט;‬
‫זאָלסט ניט מוֹרא האָבן פֿאַר זײ‪,‬‬ ‫אַז אַזױ װי ער האָט געטאָן צו יריחו‬
‫װאָרום איך האָב זײ געגעבן אין‬ ‫און צו איר מלך‪ ,‬אַזױ האָט ער געטאָן‬
‫דײַן האַנט; קײנער פֿון זײ װעט ניט‬ ‫צו עַי און צו איר מלך; און אַז די‬
‫באַשטײן פֿאַר דיר‪.‬‬ ‫באַװוינער פֿון גִבֿעוֹן האָבן געמאַכט‬
‫‪ 9‬און יהוֹשו ַע איז געקומען אױף‬ ‫שלום מיט ישׂראל‪ ,‬און זײַנען געבליבן‬
‫זײ פּלוצים; די גאַנצע נאַכט איז ער‬ ‫צװישן זײ;‬
‫אַרױפֿגעגאַנגען פֿון גִלגָל‪.‬‬ ‫‪ 2‬האָבן זײ זײער מוֹרא געקריגן‪,‬‬
‫‪ 10‬און גאָט האָט זײ צעטומלט פֿאַר‬ ‫װײַל גִבֿעוֹן איז געװען ַא גרױסע‬
‫ישׂראל; און ער האָט זײ געשלאָגן‬ ‫שטאָט‪ ,‬אַזױ װי אײנע פֿון די‬
‫ַא גרױסן שלאַק אין גִבֿעוֹן‪ ,‬און האָט‬ ‫מלוכה‪-‬שטעט‪ ,‬און װײַל זי איז געװען‬
‫זײ נאָכגעיאָגט אױף דעם װעג פֿון‬ ‫גרעסער פֿון עַי‪ ,‬און אַלע אירע‬
‫דעם אַרױפֿגאַנג פֿון בית‪-‬חוֹרוֹן‪ ,‬און זײ‬ ‫מענטשן זײַנען געװען גיבוֹרים‪.‬‬
‫געשלאָגן ביז ַעזֵקָה‪ ,‬און ביז ַמקֵדָ ה‪.‬‬ ‫‪ 3‬און אַדוֹני‪-‬צֶדֶ ק דער מלך פֿון‬
‫‪ 11‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז זײ‬ ‫ש ַלי ִם האָט געשיקט צו הוֹהָם דעם‬ ‫ירו ָ‬
‫זײַנען געלאָפֿן פֿאַר ישׂראל‪ ,‬װען זײ‬ ‫מלך פֿון חֶבֿרוֹן‪ ,‬און צו פּ ְִראָם דעם מלך‬
‫זײַנען געװען אױף דעם אַראָפּגאַנג פֿון‬ ‫פֿון י ַרמות‪ ,‬און צו י ָפֿי ַע דעם מלך פֿון‬
‫בית‪-‬חוֹרוֹן‪ ,‬האָט גאָט אַראָפּגעװאָרפֿן‬ ‫לָכיש‪ ,‬און צו דבֿיר דעם מלך פֿון עֶגלוֹן‪,‬‬
‫אױף זײ פֿון הימל גרױסע שטײנער‪,‬‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫ביז ַעזֵקָה‪ ,‬און זײ זײַנען געשטאָרבן‪.‬‬ ‫‪ 4‬קומט אַרױף צו מיר‪ ,‬און העלפֿט‬
‫מער זײַנען געװען די װאָס זײַנען‬ ‫מיר‪ ,‬און לאָמיר שלאָגן גִבֿעוֹן‪ ,‬װײַל זי‬
‫געשטאָרבן פֿון די האָגלשטײנער‪ ,‬װי‬ ‫האָט געמאַכט שלום מיט יהוֹשוען און‬
‫די װאָס די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬ ‫מיט די קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫געהרגעט מיטן שװערד‪.‬‬ ‫‪ 5‬האָבן זיך אײַנגעזאַמלט און זײַנען‬
‫‪ 12‬דענצמאָל האָט יהוֹשו ַע גערעדט‬ ‫אַרױפֿגעגאַנגען די פֿינף מלכים פֿון‬
‫צו גאָט – אין דעם טאָג װאָס גאָט‬ ‫ש ַלי ִם‪ ,‬דער‬
‫אֶמוֹרי‪ ,‬דער מלך פֿון ירו ָ‬
‫האָט איבערגעגעבן דעם אֶמוֹרי צו די‬ ‫מלך פֿון חֶבֿרוֹן‪ ,‬דער מלך פֿון י ַרמות‪,‬‬
‫קינדער פֿון ישׂראל – און ער האָט‬ ‫דער מלך פֿון לָכיש‪ ,‬דער מלך פֿון‬
‫געזאָגט פֿאַר די אױגן פֿון ישׂראל‪ :‬זון‪,‬‬ ‫עֶגלוֹן‪ ,‬זײ מיט אַלע זײערע מחנות‪ ,‬און‬
‫שטײ שטיל אין גִבֿעוֹן‪ ,‬און לבֿנה‪ ,‬אין‬ ‫זײ האָבן געלעגערט אױף גִבֿעוֹן‪ ,‬און‬
‫טאָל פֿון אַי ָלוֹן!‬ ‫מלחמה געהאַלטן אױף איר‪.‬‬
‫‪333‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪10:13—10:27‬‬
‫צונג ניט געשאַרפֿט אַקעגן עמיצן פֿון‬ ‫‪ 13‬און די זון איז שטיל געשטאַנען‪,‬‬
‫די קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫און די לבֿנה האָט זיך אָפּגעשטעלט‪ ,‬ביז‬
‫‪ 22‬האָט יהוֹשו ַע געזאָגט‪ :‬עפֿנט אױף‬ ‫דאָס פֿאָלק האָט זיך נוֹקם געװען אָן‬
‫דאָס מױל פֿון דער הײל‪ ,‬און ברענגט‬ ‫זײַנע פֿײַנט‪ .‬דאָס איז שױן באַשריבן‬
‫אַרױס צו מיר די דאָזיקע פֿינף מלכים‬ ‫אין בוך פֿון יָשָר‪ .‬און די זון האָט‬
‫פֿון דער הײל‪.‬‬ ‫זיך אָפּגעשטעלט אין האַלבן הימל‪ ,‬און‬
‫‪ 23‬האָבן זײ אַזױ געטאָן; און זײ‬ ‫האָט זיך ניט געאײַלט אונטערצוגײן‬
‫האָבן אַרױסגעבראַכט צו אים די‬ ‫אַרום ַא גאַנצן טאָג‪.‬‬
‫דאָזיקע פֿינף מלכים פֿון דער הײל‪,‬‬ ‫‪ 14‬און אַז ַא טאָג װי יענער איז ניט‬
‫ש ַלי ִם‪ ,‬דעם מלך פֿון‬
‫דעם מלך פֿון ירו ָ‬ ‫געװען‪ ,‬פֿאַר אים אָדער נאָך אים‪ ,‬אַז‬
‫חֶבֿרוֹן‪ ,‬דעם מלך פֿון י ַרמות‪ ,‬דעם מלך‬ ‫גאָט זאָל געהאָרכן דעם קָול פֿון ַא‬
‫פֿון לָכיש‪ ,‬דעם מלך פֿון עֶגלוֹן‪.‬‬ ‫מענטשן; װאָרום גאָט האָט מלחמה‬
‫געהאַלטן פֿאַר ישׂראל‪.‬‬
‫‪ 24‬און עס איז געװען‪ ,‬װי זײ האָבן‬ ‫‪ 15‬און יהוֹשו ַע און גאַנץ ישׂראל מיט‬
‫אַרױסגעבראַכט די דאָזיקע מלכים צו‬ ‫אים האָבן זיך אומגעקערט אין לאַגער‬
‫יהוֹשוען‪ ,‬אַזױ האָט יהוֹשו ַע גערופֿן‬ ‫קײן גִלגָל‪.‬‬
‫אַלע מענער פֿון ישׂראל‪ ,‬און ער‬ ‫‪ 16‬און די דאָזיקע פֿינף מלכים זײַנען‬
‫האָט געזאָגט צו די פֿירער פֿון די‬ ‫אַנטלאָפֿן‪ ,‬און האָבן זיך באַהאַלטן אין‬
‫מלחמה‪-‬לײַט װאָס זײַנען מיט אים‬ ‫דער הײל אין ַמקֵדָ ה‪.‬‬
‫געגאַנגען‪ :‬גענענט‪ ,‬טוט אַרױף אײַערע‬ ‫‪ 17‬איז אָנגעזאָגט געװאָרן יהוֹשוען‪,‬‬
‫פֿיס אױף די העלדזער פֿון די דאָזיקע‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬די פֿינף מלכים זײַנען‬
‫מלכים‪ .‬האָבן זײ גענענט‪ ,‬און האָבן‬ ‫געפֿונען געװאָרן באַהאַלטן אין דער‬
‫אַרױפֿגעטאָן זײערע פֿיס אױף זײערע‬ ‫הײל אין ַמקֵדָ ה‪.‬‬
‫העלדזער‪.‬‬
‫‪ 18‬האָט יהוֹשו ַע געזאָגט‪ :‬קײַקלט צו‬
‫‪ 25‬און יהוֹשו ַע האָט צו זײ געזאָגט‪:‬‬ ‫גרױסע שטײנער צום מױל פֿון דער‬
‫איר זאָלט ניט מוֹרא האָבן און ניט‬ ‫הײל‪ ,‬און שטעלט לעבן איר מענטשן‪,‬‬
‫אַנגסטן‪ ,‬זײַט שטאַרק און פֿעסט‪,‬‬ ‫זײ צו היטן‪.‬‬
‫װאָרום אַזױ װעט גאָט טאָן צו אַלע‬ ‫‪ 19‬און איר זאָלט אײַך ניט‬
‫אײַערע פֿײַנט װאָס איר האַלט מלחמה‬ ‫יאָגט נאָך אײַערע‬ ‫אָפּשטעלן;‬
‫מיט זײ‪.‬‬ ‫פֿײַנט‪ ,‬און איר זאָלט שלאָגן זײערע‬
‫‪ 26‬און יהוֹשו ַע האָט זײ דערנאָך‬ ‫הינטערשטע; איר זאָלט זײ ניט‬
‫געשלאָגן‪ ,‬און האָט זײ געטײט‪ ,‬און זײ‬ ‫לאָזן אַרײַנקומען אין זײערע שטעט;‬
‫אױפֿגעהאַנגען אױֿף פֿינף בײמער; און‬ ‫װאָרום יהוה אײַער גאָט האָט זײ‬
‫זײ זײַנען געהאַנגען אױף די בײמער‬ ‫געגעבן אין אײַער האַנט‪.‬‬
‫ביזן אָװנט‪.‬‬ ‫‪ 20‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז יהוֹשו ַע‬
‫‪ 27‬און עס איז געװען אין צײַט פֿון‬ ‫און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬
‫זונאונטערגאַנג‪ ,‬האָט יהוֹשו ַע באַפֿױלן‪,‬‬ ‫זײ געענדיקט שלאָגן זײער ַא גרױסן‬
‫און מע האָט זײ אַראָפּגענועמן פֿון די‬ ‫שלאַק‪ ,‬ביז זײ זײַנען פֿאַרלענדט‬
‫בײמער‪ ,‬און זײ אַרײַנגעװאָרפֿן אין‬ ‫געװאָרן‪ ,‬און די געבליבענע װאָס‬
‫דער הײל‪ ,‬װאָס זײ האָבן זיך דאָרטן‬ ‫זײַנען געבליבן פֿון זײ‪ ,‬זײַנען אַרײַן אין‬
‫באַהאַלטן‪ .‬און מע האָט אַרױפֿגעטאָן‬ ‫די פֿעסטונגשטעט‪,‬‬
‫גרױסע שטײנער אױפֿן מױל פֿון דער‬ ‫‪ 21‬אַזױ האָט דאָס גאַנצע פֿאָלק זיך‬
‫הײל‪ ,‬װוּ זײ ליגן אַזש ביז אױף‬ ‫אומגעקערט אין לאַגער צו יהוֹשוען‬
‫הײַנטיקן טאָג‪.‬‬ ‫קײן ַמקֵדָ ה בשלום; קײנער האָט זײַן‬
‫‪10:28—10:42‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪334‬‬
‫שאַרף פֿון שװערד; און אַלע נפֿשות‬ ‫‪ 28‬און יהוֹשו ַע האָט באַצװוּנגען‬
‫װאָס אין איר האָט ער פֿאַרװיסט אין‬ ‫ַמקֵדָ ה אין יענעם טאָג‪ ,‬און האָט‬
‫יענעם טאָג; אַזױ װי אַלץ װאָס ער האָט‬ ‫געשלאָגן זי און איר מלך מיטן שאַרף‬
‫געטאָן צו לָכיש‪.‬‬ ‫פֿון שװערד; ער האָט פֿאַרװיסט זײ און‬
‫‪ 36‬און יהוֹשו ַע און גאַנץ ישׂראל מיט‬ ‫אַלע נפֿשות װאָס אין איר; ער האָט ניט‬
‫אים זײַנען אַרױפֿגעגאַנגען פֿון עֶגלוֹן‬ ‫געלאָזט אַן איבערבלײַב‪ .‬און ער האָט‬
‫קײן חֶבֿרוֹן‪ ,‬און זײ האָבן מלחמה‬ ‫געטאָן צום מלך פֿון ַמקֵדָ ה‪ ,‬אַזױ װי ער‬
‫געהאַטלן אױף איר‪.‬‬ ‫האָט געטאָן צום מלך פֿון יריחו‪.‬‬
‫‪ 37‬און זײ האָבן זי באַצװוּנגען‪ ,‬און‬ ‫‪ 29‬און יהוֹשו ַע און גאַנץ ישׂראל מיט‬
‫האָבן זי געשלאָגן מיטן שאַרף פֿון‬ ‫אים זײַנען אַריבערגעגאַנגען פֿון ַמקֵדָ ה‬
‫שװערד‪ ,‬מיט איר מלך‪ ,‬און אַלע אירע‬ ‫קײן לִבֿנָה‪,‬‬
‫שטעט‪ ,‬און אַלע נפֿשות װאָס אין איר;‬ ‫‪ 30‬און ער האָט מלחמה געהאַלטן‬
‫ער האָט ניט געלאָזט אַן איבערבלײַב;‬ ‫מיט לִבֿנָה‪ .‬און גאָט האָט אױך זי און‬
‫אַזױ װי אַלץ װאָס ער האָט געטאָן צו‬ ‫איר מלך געגעבן אין דער האַנט פֿון‬
‫עֶגלוֹן‪ .‬און ער האָט פֿאַרװיסט זי און‬ ‫ישׂראל; און ער האָט זי געשלאָגן מיטן‬
‫אַלע נפֿשות װאָס אין איר‪.‬‬ ‫שאַרף פֿון שװערד‪ ,‬מיט אַלע נפֿשות‬
‫‪ 38‬און יהוֹשו ַע און גאַנץ ישׂראל מיט‬ ‫װאָס אין איר; ער האָט ניט געלאָזט‬
‫אים האָבן זיך אומגעקערט קײן דבֿיר‪,‬‬ ‫אין איר אַן איבערבלײַב‪ .‬און ער האָט‬
‫און ער האָט מלחמה געהאַלטן אױף‬ ‫געטאָן צו איר מלך אַזױ װי ער האָט‬
‫איר‪.‬‬ ‫געטאָן צום מלך פֿון יריחו‪.‬‬
‫‪ 39‬און ער האָט באַצװוּנגען זי און‬ ‫‪ 31‬און יהוֹשו ַע און גאַנץ ישׂראל מיט‬
‫איר מלך‪ ,‬און אַלע אירע שטעט; און‬ ‫אים זײַנען אַריבערגעגאַנגען פֿון לִבֿנָה‬
‫זײ האָבן זײ געשלאָגן מיטן שאַרף פֿון‬ ‫קײן לָכיש‪ ,‬און ער האָט געלעגערט‬
‫שװערד‪ ,‬און פֿאַרװיסט אַלע נפֿשות‬ ‫אױף איר און מלחמה געהאַלטן אַקעגן‬
‫װאָס אין איר; ער האָט ניט געלאָזט אַן‬ ‫איר‪.‬‬
‫איבערבלײַב‪ .‬אַזױ װי ער האָט געטאָן‬ ‫‪ 32‬און גאָט האָט געגעבן לָכיש‬
‫צו חבֿרון‪ ,‬אַזױ האָט ער געטאָן צו דבֿיר‬ ‫אין דער האַנט פֿון ישׂראל; און ער‬
‫און צו איר מלך; אַזױ װי ער האָט אױך‬ ‫האָט זי באַצװוּנגען אױפֿן צװײטן טאָג‪,‬‬
‫געטאָן צו לִבֿנָה און צו איר מלך‪.‬‬ ‫און האָט זי געשלאָגן מיטן שאַרף פֿון‬
‫‪ 40‬און יהוֹשו ַע האָט געשלאָגן דאָס‬ ‫שװערד‪ ,‬מיט אַלע נפֿשות װאָס אין‬
‫גאַנצע לאַנד‪ ,‬דאָס געבערג‪ ,‬און דעם‬ ‫איר; אַזױ װי אַלץ װאָס ער האָט געטאָן‬
‫דָ רום‪ ,‬און די נידערונג‪ ,‬און די‬ ‫צו לִבֿנָה‪.‬‬
‫אַראָפּגאַנגען‪ ,‬און אַלע זײערע מלכים;‬ ‫‪ 33‬דענצמאָל איז אַרױפֿגעקומען‬
‫ער האָט ניט געלאָזט אַן איבערבלײַב‪,‬‬ ‫הוֹרם דער מלך פֿון גֶזֶר צו העלפֿן‬ ‫ָ‬
‫נײַערט װוּ נאָר אַן אָטעם האָט ער‬ ‫לָכיש‪ ,‬און יהוֹשו ַע האָט געשלאָגן אים‬
‫פֿאַרװיסט‪ ,‬אַזױ װי יהוה דער גאָט פֿון‬ ‫און זײַן פֿאָלק ביז ער האָט אים ניט‬
‫ישׂראל האָט באַפֿױלן‪.‬‬ ‫געלאָזט אַן איבערבלײַב‪.‬‬
‫‪ 41‬און יהוֹשו ַע האָט זײ געשלאָגן‬ ‫‪ 34‬און יהוֹשו ַע און גאַנץ ישׂראל מיט‬
‫פֿון קָדֵ ש‪-‬ברנֵ ַע און ביז ַעזָה‪ ,‬און דאָס‬ ‫אים זײַנען אַריבערגעגאַנגען פֿון לָכיש‬
‫גאַנצע לאַנד גוֹשֶן‪ ,‬און ביז גִבֿעוֹן‪.‬‬ ‫קײן עֶגלוֹן‪ ,‬און זײ האָבן געלעגערט‬
‫‪ 42‬און אַלע די דאָזיקע מלכים און‬ ‫אױף איר‪ ,‬און מלחמה געהאַלטן אױף‬
‫זײער לאַנד האָט יהוֹשו ַע באַצװוּנגען‬ ‫איר‪.‬‬
‫אױף אײן מאָל; װאָרום יהוה דער גאָט‬ ‫‪ 35‬און זײ האָבן זי באַצװוּנגען אין‬
‫פֿון ישׂראל האָט מלחמה געהאַלטן פֿאַר‬ ‫יענעם טאָג‪ ,‬און האָבן זי געשלאָגן מיטן‬
‫‪335‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪10:43—11:15‬‬
‫‪ 8‬און גאָט האָט זײ געגעבן אין‬ ‫ישׂראל‪.‬‬

‫דער האַנט פֿון ישׂראל‪ ,‬און זײ האָבן‬ ‫‪ 43‬און יהוֹשו ַע און גאַנץ ישׂראל מיט‬
‫זײ געשלאָגן‪ ,‬און זײ נאָכגעיאָגט ביז‬ ‫אים האָבן זיך אומגעקערט אין לאַגער‬
‫גרױס‪-‬צידוֹן‪ ,‬און ביז מִשׂרפֿוֹת‪ַ -‬מי ִם‪,‬‬ ‫קײן גִלגָל‪.‬‬
‫און ביז דעם טאָל פֿון מִצפּה צו מזרח;‬
‫און זײ האָבן זײ געשלאָגן ביז זײ ניט‬
‫צו לאָזן אַן איבערבלײַב‪.‬‬
‫‪ 9‬און יהוֹשו ַע האָט צו זײ געטאָן אַזױ‬
‫און עס איז געװען‪ ,‬װי י ָבֿין‬
‫דער מלך פֿון חָצוֹר האָט‬
‫דערהערט‪ ,‬אַזױ האָט ער געשיקט צו‬
‫‪11‬‬
‫װי גאָט האָט אים אָנגעזאָגט; זײערע‬ ‫יוֹבֿ ֿב דעם מלך פֿון מָדוֹן‪ ,‬און צו דעם‬
‫פֿערד האָט ער אױסגעריסן‪ ,‬און זײערע‬ ‫מלך פֿון שִמרוֹן‪ ,‬און צו דעם מלך פֿון‬
‫רײַטװעגן‪ ,‬האָט ער פֿאַרברענט אין‬ ‫אַכשָף;‬
‫פֿײַער‪.‬‬ ‫‪ 2‬און צו די מלכים װאָס אין צפֿון‪,‬‬
‫‪ 10‬און יהוֹשו ַע האָט זיך אומגעקערט‬ ‫אין דעם געבערג‪ ,‬און אױפֿן פּלױן‪,‬‬
‫אין יענער צײַט‪ ,‬און האָט באַצװוּנגען‬ ‫אין דָ רום פֿון כִּנרוֹת‪ ,‬און אין דער‬
‫חָצוֹר‪ ,‬און איר מלך האָט ער געשלאָגן‬ ‫נידערונג‪ ,‬און אין די געגנטן פֿון דוֹר‪,‬‬
‫מיטן שװערד; װאָרום חָצוֹר איז פֿריער‬ ‫אין מערבֿ;‬
‫געװען דאָס הױפּט פֿון אַלע די דאָזיקע‬ ‫‪ 3‬צו דעם כּנַעֲני אין מזרח און אין‬
‫קיניגרײַכן‪.‬‬ ‫מערבֿ‪ ,‬און צו דעם אֶמוֹרי‪ ,‬און דעם‬
‫‪ 11‬און זײ האָבן דערשלאָגן אַלע‬ ‫פּרזי‪ ,‬און דעם יבֿוסי‬ ‫חִתּי‪ ,‬און דעם ִ‬
‫נפֿשות װאָס אין איר מיטן שאַרף פֿון‬ ‫אין דעם געבערג‪ ,‬און דעם ִחוִי אונטער‬
‫שװערד – פֿאַרװיסט; עס איז ניט‬ ‫חרמון אין לאַנד מִצפּה‪.‬‬
‫געבליבן קײן לעבעדיקער אָטעם; און‬
‫חָצוֹר האָט ער פֿאַרברענט אין פֿײַער‪.‬‬ ‫‪ 4‬און זײ זײַנען אַרױסגעגאַנגען‪ ,‬זײ‬
‫‪ 12‬און אַלע שטעט פֿון די דאָזיקע‬ ‫און אַלע זײערע מחנות מיט זײ‪ ,‬פֿיל‬
‫מלכים‪ ,‬און אַלע זײערע מלכים‪,‬‬ ‫פֿאָלק‪ ,‬אַזױ װי דער זאַמד װאָס אױפֿן‬
‫האָט יהוֹשו ַע באַצװוּנגען‪ ,‬און זײ‬ ‫ברעג פֿון ים אין פֿילקײט‪ ,‬און פֿערד‬
‫געשלאָגן מיטן שאַרף פֿון שװערד – זײ‬ ‫און רײַטװעגן זײער פֿיל‪.‬‬
‫פֿאַרװיסט‪ ,‬אַזױ װי משה דער קנעכט‬ ‫‪ 5‬און אַלע די דאָזיקע מלכים האָבן‬
‫פֿון גאָט האָט באַפֿױלן‪.‬‬ ‫זיך אײַנגעזאַמלט‪ ,‬און זײַנען געקומען‪,‬‬
‫‪ 13‬אָבער אַלע שטעט װאָס זײַנען‬ ‫און האָבן אין אײנעם געלאַגערט ב ַײ די‬
‫געשטאַנען אױף זײערע בערגלעך‪ ,‬זײ‬ ‫װאַסערן פֿון מֵרוֹם‪ ,‬מלחמה צו האַלטן‬
‫האָט ישׂראל ניט פֿאַרברענט; בלויז‬ ‫מיט ישׂראל‪.‬‬
‫חָצוֹר אַלײן האָט יהוֹשו ַע פֿאַרברענט‪.‬‬ ‫‪ 6‬האָט גאָט געזאָגט צו יהוֹשוען‪:‬‬
‫‪ 14‬און דעם גאַנצן זאַקרױב פֿון די‬ ‫זאָלסט ניט מוֹרא האָבן פֿאַר זײ‪,‬‬
‫דאָזיקע שטעט‪ ,‬און די בהמות‪ ,‬האָבן‬ ‫װאָרום מאָרגן אַרום דער צײַט‪ ,‬גיב‬
‫די קינדער פֿון ישׂראל גערױבט פֿאַר‬ ‫איך זײ אַלע איבער דערשלאָגענע‬
‫זיך; נאָר אַלע מענטשן האָבן זײ‬ ‫פֿאַר ישׂראל‪ .‬זײערע פֿערד זאָלסטו‬
‫געשלאָגן מיטן שאַרף פֿון שװערד ביז‬ ‫אױסרײַסן‪ ,‬און זײערע רײַטװעגן‬
‫זײ האָבן זײ פֿאַרטיליקט; זײ האָבן ניט‬ ‫זאָלסטו פֿאַרברענען אין פֿײַער‪.‬‬
‫איבערגעלאָזט קײן לעבעדיקן אָטעם‪.‬‬ ‫‪ 7‬און יהוֹשו ַע און דאָס גאַנצע‬
‫‪ 15‬אַזױ װי גאָט האָט באַפֿױלן זײַן‬ ‫מלחמה‪-‬פֿאָלק מיט אים זײַנען געקומען‬
‫קנעכט משהן‪ ,‬אַזױ האָט משה באַפֿױלן‬ ‫אױף זײ פּלוצים ב ַײ די װאַסערן פֿון‬
‫יהוֹשוען‪ ,‬און אַזױ האָט יהוֹשו ַע געטאָן‪.‬‬ ‫מֵרוֹם‪ ,‬און זײ זײַנען אָנגעפֿאַלן אױף‬
‫ער האָט ניט אױסגעלאָזט ַא זאַך פֿון‬ ‫זײ‪.‬‬
‫‪11:16—12:8‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪336‬‬
‫און דאָס זײַנען די מלכים פֿון‬

‫לאַנד װאָס די קינדער פֿון‬
‫ישׂראל האָבן געשלאָגן‪ ,‬און געאַרבט‬
‫‪12‬‬ ‫אַלץ װאָס גאָט האָט באַפֿױלן משהן‪.‬‬
‫‪ 16‬און יהוֹשו ַע האָט אײַנגענומען‬
‫דאָס דאָזיקע גאַנצע לאַנד‪ ,‬דאָס‬
‫זײער לאַנד אױף יענער זײַט י ַרדן‪ ,‬צו‬ ‫געבערג‪ ,‬און דעם גאַנצן דָ רום‪ ,‬און‬
‫זונאױפֿגאַנג‪ ,‬פֿון טאָל אַרנוֹן ביז באַרג‬ ‫דאָס גאַנצע לאַנד גוֹשֶן‪ ,‬און די‬
‫חרמון‪ ,‬און דעם גאַנצן פּלױן צו מזרח‪:‬‬ ‫נידערונג‪ ,‬און דעם פּלױן‪ ,‬און דאָס‬
‫‪ 2‬סיחון דער מלך פֿון אֶמוֹרי װאָס‬ ‫געבערג פֿון ישׂראל‪ ,‬און זײַן נידערונג‪,‬‬
‫איז געזעסן אין חֶשבוֹן‪ ,‬װאָס האָט‬ ‫‪ 17‬פֿון דעם גלאַטן באַרג װאָס גײט‬
‫געװעלטיקט פֿון עַרוֹעֵר װאָס בײַם‬ ‫שׂעִיר‪ ,‬און ביז בעַל‪-‬גָד‬ ‫אַרױף צו ֵ‬
‫ברעג טאָל אַרנוֹן און אין מיטן טאָל‪ ,‬און‬ ‫אין טאָל פֿון לבֿנוֹן‪ ,‬אונטער באַרג‬
‫איבער האַלב גִלעָד‪ ,‬און ביז דעם טײַך‬ ‫חרמון; און אַלע זײערע מלכים האָט‬
‫י ַבוֹק‪ ,‬דעם געמאַרק פֿון די קינדער פֿון‬ ‫ער באַצװוּנגען‪ ,‬און זײ געשלאָגן און‬
‫עַמוֹן‪,‬‬ ‫זײ געטײט‪.‬‬
‫‪ 3‬און איבער דעם פּלױן ביזן ים‬ ‫‪ 18‬פֿיל טעג האָט יהוֹשו ַע געפֿירט‬
‫כִּנרוֹת‪ ,‬צו מזרח‪ ,‬און ביז דעם ים פֿון‬ ‫מלחמה מיט אַלע די דאָזיקע מלכים‪.‬‬
‫פּלױן‪ ,‬דעם י ַם‪ַ -‬ה ֶמלַח‪ ,‬צו מזרח‪ ,‬אױפֿן‬ ‫‪ 19‬ניט געװען ַא שטאָט װאָס האָט‬
‫װעג צו בית‪-‬ישימוֹת; און אין דָ רום‪,‬‬ ‫געמאַכט שלום מיט די קינדער פֿון‬
‫אונטער די אַראָפּגאַנגען פֿון פּסגָה‪.‬‬ ‫ישׂראל‪ ,‬אַחוץ דער ִחוִי‪ ,‬די באַװוינער‬
‫‪ 4‬און דער געמאַרק פֿון עוֹג דעם מלך‬ ‫פֿון גִבֿעוֹן; אַלץ האָבן זײ אײַנגענועמן‬
‫פֿון בשָן‪ ,‬פֿון דעם רעשט פֿון די רפֿאים‪,‬‬ ‫מיט מלחמה‪.‬‬
‫װאָס איז געזעסן אין עַשתָּ רוֹת‪ ,‬און אין‬ ‫‪ 20‬װאָרום עס איז געװען פֿון גאָט‪,‬‬
‫ֶדרעִי‪,‬‬
‫א ֶ‬ ‫צו שטאַרקן זײער האַרץ אױף מלחמה‬
‫‪ 5‬און האָט געװעלטיקט איבער באַרג‬ ‫מיט ישׂראל‪ ,‬אַז מע זאָל זײ פֿאַרװיסטן‪,‬‬
‫חרמון‪ ,‬און איבער סַלכָה‪ ,‬און איבער‬ ‫כּדי זײ זאָל ניט זײַן קײן לײַטזעליקײט‪,‬‬
‫גאַנץ בשָן‪ ,‬ביז דעם געמאַרק פֿון דעם‬ ‫נײַערט אַז מע זאָל זײ פֿאַרטיליקן‪ ,‬אַזױ‬
‫גשורי‪ ,‬און דעם ַמ ֲעכָתי‪ ,‬און איבער‬ ‫װי גאָט האָט באַפֿױלן משהן‪.‬‬
‫האַלב גִלעָד‪ – ,‬דעם געמאַרק פֿון סיחון‬ ‫‪ 21‬און יהוֹשו ַע איז געקומען אין‬
‫דעם מלך פֿון חֶשבוֹן‪.‬‬ ‫יענער צײַט‪ ,‬און האָט פֿאַרשניטן די‬
‫‪ 6‬משה דער קנעכט פֿון גאָט‪ ,‬און‬ ‫ַענָקים פֿון דעם געבערג‪ ,‬פֿון חבֿרון‪,‬‬
‫די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬האָבן זײ‬ ‫פֿון דבֿיר‪ ,‬פֿון ַענָבֿ‪ ,‬און פֿון גאַנצן‬
‫געשלאָגן‪ ,‬און משה דער קנעכט פֿון‬ ‫געבערג פֿון יהודה‪ ,‬און פֿון גאַנצן‬
‫גאָט האָט עס געגעבן פֿאַר אַן אַרב צו‬ ‫געבערג פֿון ישׂראל; מיט זײערע שטעט‬
‫די ראובֿנים‪ ,‬און צו די גָדים‪ ,‬און צום‬ ‫האָט זײ יהוֹשו ַע פֿאַרװיסט‪.‬‬
‫האַלבן שבֿט מנשה‪.‬‬ ‫‪ 22‬עס זײַנען ניט איבערגעבליבן קײן‬
‫‪ 7‬און דאָס זײַנען די מלכים פֿון לאַנד‬ ‫ַענָקים אין לאַנד פֿון די קינדער פֿון‬
‫װאָס יהוֹשו ַע און די קינדער פֿון ישׂראל‬ ‫ישׂראל; נאָר אין ַעזָה‪ ,‬אין גַת‪ ,‬און אין‬
‫האָבן געשלאָגן אױף דער זײַט י ַרדן צו‬ ‫אַשדוֹד‪ ,‬זײַנען זײ געבליבן‪.‬‬
‫מערבֿ‪ ,‬פֿון בעַל‪-‬גָד אין טאָל פֿון לבֿנוֹן‪,‬‬ ‫‪ 23‬און יהוֹשו ַע האָט אײַנגענומען‬
‫און ביז דעם גלאַטן באַרג װאָס גײט‬ ‫דאָס גאַנצע לאַנד‪ ,‬אַזױ װי אַלץ װאָס‬
‫שׂעִיר; און יהוֹשו ַע האָט עס‬ ‫אַרױף צו ֵ‬ ‫גאָט האָט גערעדט צו משהן; און‬
‫געגעבן די שבֿטים פֿון ישׂראל פֿאַר אַן‬ ‫יהוֹשו ַע האָט עס געגעבן פֿאַר ַא נחלה‬
‫אַרב לױט זײערע אײַנטײלונגען;‬ ‫צו ישׂראל לױט זײערע אײַנטײלונגען‬
‫‪ 8‬אין דעם געבערג‪ ,‬און אין דער‬ ‫נאָך זײערע שבֿטים‪ .‬און דאָס לאַנד איז‬
‫נידערונג‪ ,‬און אין דעם פּלױן‪ ,‬און אױף‬ ‫געװען רוי ִק פֿון מלחמה‪.‬‬
‫‪337‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪12:9—13:11‬‬
‫‪ 2‬דאָס איז דאָס לאַנד װאָס איז נאָך‬ ‫די אַראָפּגאַנגען‪ ,‬און אין מדבר‪ ,‬און אין‬
‫געבליבן‪ :‬אַלע געגנטן פֿון די פּלִשתּים‪,‬‬ ‫דעם דָ רום; דער חִתּי‪ ,‬דער אֶמוֹרי‪ ,‬און‬
‫און דער גאַנצער גשורי‪,‬‬ ‫פּרזי‪ ,‬דער ִחוִי‪ ,‬און‬ ‫דער כּנַעֲני‪ ,‬דער ִ‬
‫‪ 3‬פֿון דעם שיחוֹר װאָס פֿאַר מ ַ‬ ‫דער יבֿוסי‪.‬‬
‫און ביז דעם געמאַרק פֿון עֶקרוֹן צו‬ ‫‪ 9‬דער מלך פֿון יריחו‪ ,‬אײנער;‬
‫צפֿון‪ ,‬װאָס װערט גערעכנט צום כּנַעֲני;‬ ‫דער מלך פֿון עַי װאָס לעבן בית‪-‬אֵל‪,‬‬
‫די פֿינף פֿירשטן פֿון די פּלִשתּים‪,‬‬ ‫אײנער;‬
‫דער ַעזָהער‪ ,‬און דער אַשדוֹדער‪ ,‬דער‬ ‫ש ַלי ִם‪,‬‬
‫‪ 10‬דער מלך פֿון ירו ָ‬
‫אַשקלוֹנער‪ ,‬דער גַתער‪ ,‬און דער‬ ‫אײנער;דער מלך פֿון חֶבֿרוֹן‪ ,‬אײנער;‬
‫עֶקרוֹנער; און די ַעוִים‬ ‫‪ 11‬דער מלך פֿון י ַרמות‪ ,‬אײנער;‬
‫‪ 4‬אין דָ רום; דאָס גאַנצע לאַנד פֿון‬ ‫דער מלך פֿון לָכיש‪ ,‬אײנער;‬
‫כּנַעֲני‪ ,‬און מע ָָרה װאָס געהערט צו די‬ ‫‪ 12‬דער מלך פֿון עֶגלוֹן‪ ,‬אײנער; דער‬
‫צידוֹנים‪ ,‬ביז אַפֿק‪ ,‬בזי דעם געמאַרק‬ ‫מלך פֿון גֶזֶר‪ ,‬אײנער;‬
‫פֿון אֶמוֹרי;‬ ‫‪ 13‬דער מלך פֿון דבֿיר‪ ,‬אײנער; דער‬
‫‪ 5‬און דאָס לאַנד פֿון גִבֿלי‪ ,‬און דער‬ ‫מלך פֿון גֶדֶ ר‪ ,‬אײנער;‬
‫גאַנצער לבֿנוֹן צו זונאױפֿגאַנג‪ ,‬פֿון‬ ‫‪ 14‬דער מלך פֿון חָרמָה‪ ,‬אײנער; דער‬
‫בעַל‪-‬גָד אונטער באַרג חרמון‪ ,‬ביז מע‬ ‫מלך פֿון ע ַָרד‪ ,‬אײנער;‬
‫קומט קײן ַחמָת;‬ ‫‪ 15‬דער מלך פֿון לִבֿנָה‪ ,‬אײנער; דער‬
‫‪ 6‬אַלע באַװוינער פֿון דעם געבערג‪,‬‬ ‫מלך פֿון עַדולָם‪ ,‬אײנער;‬
‫פֿון לבֿנוֹן ביז מִשׂרפֿוֹת‪ַ -‬מי ִם‪ ,‬אַלע‬ ‫‪ 16‬דער מלך פֿון ַמקֵדָ ה‪ ,‬אײנער; דער‬
‫צידוֹנים‪ .‬איך װעל זײ פֿאַרטרײַבן פֿון‬ ‫מלך פֿון בית‪-‬אֵל‪ ,‬אײנער;‬
‫פֿאַר די קינדער פֿון ישׂראל; נאָר װאַרף‬ ‫‪ 17‬דער מלך פֿון תַּ פּוחַ‪ ,‬אײנער; דער‬
‫דו עס אױס צו ישׂראל פֿאַר ַא נחלה‪,‬‬ ‫מלך פֿון חֵפֿר‪ ,‬אײנער;‬
‫אַזױ װי איך האָב דיר באַפֿױלן‪.‬‬ ‫‪ 18‬דער מלך פֿון אַפֿק‪ ,‬אײנער; דער‬
‫‪ 7‬און אַצונד צעטײל דאָס דאָזיקע‬ ‫מלך איבערן שָרוֹן‪ ,‬אײנער;‬
‫לאַנד פֿאַר ַא נחלה צו די נײַן שבֿטים‪,‬‬ ‫‪ 19‬דער מלך פֿון מָדוֹן‪ ,‬אײנער; דער‬
‫און דעם האַלבן שבֿט מנשה‪.‬‬ ‫מלך פֿון חָצוֹר‪ ,‬אײנער;‬
‫‪ 8‬מיט אים האָבן די ראובֿנים און די‬ ‫‪ 20‬דער מלך פֿון שִמרוֹן‪-‬מרוֹן‪,‬‬
‫גָדים געקריגן זײער נחלה‪ ,‬װאָס משה‬ ‫אײנער; דער מלך פֿון אַכשָף‪ ,‬אײנער;‬
‫האָט זײ געגעבן‪ ,‬אױף יענער זײַט י ַרדן‬ ‫‪ 21‬דער מלך פֿון תַּ ֲענָך‪ ,‬אײנער; דער‬
‫צו מזרח אַזױ װי משה דער קנעכט פֿון‬ ‫מלך פֿון מגִדוֹ‪ ,‬אײנער;‬
‫גאָט האָט זײ געגעבן‪:‬‬ ‫‪ 22‬דער מלך פֿון קֶדֶ ש‪ ,‬אײנער; דער‬
‫‪ 9‬פֿון עַרוֹעֵר װאָס בײַם ברעג טאָל‬ ‫מלך פֿון י ָקנְעָם אין כַּרמֶל‪ ,‬אײנער;‬
‫אַרנוֹן‪ ,‬און די שטאָט װאָס אין מיטן‬ ‫‪ 23‬דער מלך פֿון דוֹר‪ ,‬אין דער געגנט‬
‫טאָל‪ ,‬און דאָס גאַנצע פֿלאַכלאַנד‪,‬‬ ‫פֿון דוֹר‪ ,‬אײנער; דער מלך פֿון גוֹי ִם אין‬
‫מֵידבֿ ָא ביז דיבֿוֹן;‬ ‫גִלגָל‪ ,‬אײנער;‬
‫‪ 10‬און אַלע שטעט פֿון סיחון דעם‬ ‫‪ 24‬דער מלך פֿון תִּ רצָה‪ ,‬אײנער; אַלע‬
‫מלכים‪ ,‬אײן און דרײַסיק‪.‬‬
‫מלך פֿון אֶמוֹרי‪ ,‬װאָס האָט געקיניגט‬
‫אין חֶשבוֹן‪ ,‬ביז דעם געמאַרק פֿון די‬
‫קינדער פֿון עַמוֹן;‬
‫‪ 11‬און גִלעָד‪ ,‬און דעם געמאַרק פֿון‬
‫און יהוֹשו ַע איז געװאָרן אַלט‬
‫און באַטאָגט; און גאָט האָט‬
‫צו אים געזאָגט‪ :‬דו ביסט אַלט און‬
‫‪13‬‬
‫דעם גשורי‪ ,‬און דעם ַמ ֲעכָתי‪ ,‬און גאַנץ‬ ‫באַטאָגט‪ ,‬און פֿון לאַנד איז נאָך‬
‫באַרג חרמון‪ ,‬און גאַנץ בשָן ביז סַלכָה;‬ ‫געבליבן זײער פֿיל אײַנצונעמען‪.‬‬
‫‪13:12—13:32‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪338‬‬
‫זײערע דערשלאָגענע‪.‬‬ ‫‪ 12‬דאָס גאַנצע קיניגרײַך פֿון עוֹגן‬

‫‪ 23‬און דער געמאַרק פֿון די קינדער‬ ‫אין בשָן‪ ,‬װאָס האָט געקיניגט אין‬
‫פֿון ראובֿן איז געװען דער י ַרדן מיטן‬ ‫ֶדרעִי – ער איז‬ ‫עַשתָּ רוֹת און אין א ֶ‬
‫ברעג‪ .‬דאָס איז די נחלה פֿון די קינדער‬ ‫איבערגעבליבן פֿון דעם רעשט פֿון‬
‫פֿון ראובֿן לױט זײערע משפּחות‪ ,‬די‬ ‫די רפֿאים – װאָרום משה האָט זײ‬
‫שטעט מיט זײערע דערפֿער‪.‬‬ ‫געשלאָגן‪ ,‬און האָט זײ פֿאַרטריבן‪.‬‬
‫‪ 24‬און משה האָט געגעבן דעם שבֿט‬ ‫‪ 13‬אָבער די קינדער פֿון ישׂראל‬
‫גָד‪ ,‬די קינדער פֿון גָד‪ ,‬לױט זײערע‬ ‫האָבן ניט פֿאַרטריבן דעם גשורי און‬
‫משפּחות‪.‬‬ ‫דעם ַמ ֲעכָתי; און גשור און ַמ ֲעכָת זײַנען‬
‫‪ 25‬און זײער געמאַרק איז געװען‬ ‫געבליבן זיצן צװישן ישׂראל ביז אױף‬
‫י ַ ְעזֵר‪ ,‬און אַלע שטעט פֿון גִלעָד‪ ,‬און ַא‬ ‫הײַנטיקן טאָג‪.‬‬
‫העלפֿט לאַנד פֿון די קינדער פֿון עַמוֹן‪,‬‬ ‫‪ 14‬נאָר דעם שבֿט ֵלוִי האָט ער ניט‬
‫ביז עַרוֹעֵר װאָס פֿאַר ַרבה;‬ ‫געגעבן קײן נחלה; די פֿײַעראָפּפֿער פֿון‬
‫‪ 26‬און פֿון חֶשבוֹן ביז ָרמַת‪-‬מִצפּה‪,‬‬ ‫יהוה דעם גאָט פֿון ישׂראל‪ ,‬דאָס איז‬
‫און בטוֹנים‪ ,‬און פֿון מַחנַי ִם ביז דעם‬ ‫זײַן נחלה‪ ,‬אַזױ װי ער האָט צו אים‬
‫געמאַרק פֿון לִדבֿר;‬ ‫גערעדט‪.‬‬
‫‪ 27‬און אין טאָל‪ ,‬בית‪-‬ה ָָרם‪ ,‬און‬ ‫‪ 15‬און משה האָט געגעבן דעם שבֿט‬
‫ִמרה‪ ,‬און סוכּוֹת‪ ,‬און ָצפֿוֹן‪ ,‬דער‬ ‫בית‪-‬נ ָ‬ ‫פֿון די קינדער פֿון ראובֿן לױט זײערע‬
‫רעשט פֿון דעם קיניגרײַך פֿון סיחון‬ ‫משפּחות‪.‬‬
‫דעם מלך פֿון חֶשבוֹן‪ ,‬דער י ַרדן מיטן‬ ‫‪ 16‬און זײער געמאַרק איז געװען פֿון‬
‫ברעג‪ ,‬ביז עק ים ִכּנ ֶֶרת‪ ,‬אױף יענער‬ ‫עַרוֹעֵר װאָס בײַם ברעג טאָל אַרנוֹן‪,‬‬
‫זײַט י ַרדן צו מזרח‪.‬‬ ‫און די שטאָט װאָס אין מיטן טאָל‪ ,‬און‬
‫‪ 28‬דאָס איז די נחלה פֿון די קינדער‬ ‫דאָס גאַנצע פֿלאַכלאַנד ביז מֵידבֿאָ;‬
‫פֿון גָד לױט זײערע משפּחות‪ ,‬די שטעט‬ ‫‪ 17‬חֶשבוֹן און אַלע אירע שטעט‬
‫מיט זײערע דערפֿער‪.‬‬ ‫װאָס אױפֿן פֿלאַכלאַנד‪ ,‬דיבֿוֹן‪ ,‬און‬
‫‪ 29‬און משה האָט געגעבן צום האַלבן‬ ‫במוֹת‪-‬בעַל‪,‬‬
‫שבֿט מנשה; און עס איז געװען פֿאַר‬ ‫‪ 18‬און בית‪-‬בעַל‪-‬מְעוֹן; און י ַהצָה‪,‬‬
‫דעם האַלבן שבֿט פֿון די קינדער פֿון‬ ‫און קדֵ מוֹת‪ ,‬און מֵיפֿעַת;‬
‫מנשה לױט זײערע משפּחות‪.‬‬ ‫‪ 19‬און קִרי ָתַ י ִם‪ ,‬און שִׂבֿמָה‪ ,‬און‬
‫‪ 30‬און זײער געמאַרק איז געװען‬ ‫שחַר אױפֿן טאָלבאַרג;‬ ‫צ ֶֶרת‪ַ -‬‬
‫פֿון מַחנַי ִם‪ ,‬גאַנץ בשָן‪ ,‬דאָס גאַנצע‬ ‫און די‬ ‫‪ 20‬און בית‪-‬פּעוֹר‪,‬‬
‫קיניגרײַך פֿון עוֹג דעם מלך פֿון בשָן‪,‬‬ ‫און‬ ‫אַראָפּגאַנגען פֿון פּסגָה‪,‬‬
‫און אַלע ”דערפֿער פֿון י ָאיר“ װאָס אין‬ ‫בית‪-‬ישימוֹת;‬
‫בשָן‪ ,‬זעכציק שטעט;‬ ‫‪ 21‬און אַלע שטעט פֿון דעם‬
‫‪ 31‬און האַלב גִלעָד‪ ,‬און עַשתָּ רוֹת‪,‬‬ ‫פֿלאַכלאַנד‪ ,‬און דאָס גאַנצע קיניגרײַך‬
‫ֶדרעִי‪ ,‬די שטעט פֿון דעם‬ ‫און א ֶ‬ ‫פֿון סיחון דעם מלך פֿון אֶמוֹרי‪ ,‬װאָס‬
‫קיניגרײַך פֿון עוֹגן אין בשָן‪ ,‬זײַנען‬ ‫האָט געקיניגט אין חֶשבוֹן‪ ,‬װאָס משה‬
‫געװען פֿאַר די קינדער פֿון מָכיר דעם‬ ‫האָט אים געשלאָגן מיט די הױפּטלײַט‬
‫זון פֿון מנשהן – פֿאַר ַא העלפֿט פֿון‬ ‫פֿון מִדי ָן‪ ,‬אַוִי‪ ,‬און ֶרקֶם‪ ,‬און צור‪,‬‬
‫די קינדער פֿון מָכיר‪ ,‬לױט זײערע‬ ‫און חור‪ ,‬און ֶרבֿע‪ ,‬די פֿירשטן פֿון‬
‫משפּחות‪.‬‬ ‫סיחונען‪ ,‬באַװוינער פֿון לאַנד‪.‬‬
‫‪ 32‬דאָס איז װאָס משה האָט געמאַכט‬ ‫‪ 22‬אױך בלעָם דעם זון פֿון בעוֹרן‪,‬‬
‫אַרבן אין די פּלױנען פֿון מוֹאָבֿ‪ ,‬פֿון‬ ‫דעם װאָרזאָגער‪ ,‬האָבן די קינדער פֿון‬
‫יענער זײַט י ַרדן‪ ,‬ב ַײ יריחו‪ ,‬צו מזרח‪.‬‬ ‫ישׂראל געהרגעט מיטן שװערד צװישן‬
‫‪339‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪13:33—14:15‬‬
‫‪ 8‬און מײַנע ברידער‪ ,‬װאָס זײַנען‬ ‫‪ 33‬אָבער דעם שבֿט ֵלוִי האָט משה‬
‫אַרױפֿגעגאַנגען מיט מיר‪ ,‬האָבן‬ ‫ניט געגעבן קײן נחלה; יהוה דער גאָט‬
‫געמאַכט צעגײן דאָס האַרץ פֿון פֿאָלק‪,‬‬ ‫פֿון ישׂראל‪ ,‬ער איז זײַן נחלה‪ ,‬אַזױ װי‬
‫אָבער איך בין געגאַנגען געטר ַײ נאָך‬ ‫ער האָט צו זײ גערעדט‪.‬‬
‫יהוה מײַן גאָט‪.‬‬
‫‪ 9‬און משה האָט געשװאָרן אין‬
‫יענעם טאָג‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬אױב דאָס‬
‫און דאָס איז װאָס די קינדער‬
‫פֿון ישׂראל האָבן געאַרבט אין‬ ‫‪14‬‬
‫לאַנד כּנַעַן‪ ,‬װאָס אֶל ָעזָר דער כּ ֹהן‪,‬‬
‫לאַנד װאָס דײַן פֿוס האָט דערױף‬
‫געטרעטן‪ ,‬װעט ניט זײַן פֿאַר ַא נחלה צו‬ ‫און יהוֹשו ַע דער זון פֿון נון‪ ,‬און די‬
‫דיר און צו דײַנע קינדער אױף אײביק!‬ ‫הופּטלײַט פֿון די פֿאָטערהײַזער פֿון די‬
‫װײַל דו ביסט געגאַנגען געטר ַײ נאָך‬ ‫שבֿטים פֿון די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫יהוה מײַן גאָט‪.‬‬ ‫האָבן זײ געמאַכט אַרבן‪,‬‬
‫‪ 10‬און אַצונד זע‪ ,‬גאָט האָט מיך‬ ‫‪ 2‬לױט דעם גוֹרל פֿון זײער נחלה‪,‬‬
‫געלאָזט לעבן‪ ,‬אַזױ װי ער האָט‬ ‫אַזױ װי גאָט האָט באַפֿױלן דורך‬
‫גערעדט; שױן פֿינף און פֿערציק יאָר‬ ‫משהן‪ ,‬פֿאַר די נײַן שבֿטים און דעם‬
‫פֿון זינט גאָט האָט גערעדט דאָס‬ ‫האַלבן שבֿט‪– .‬‬
‫דאָזיקע װאָרט צו משהן‪ ,‬װען ישׂראל‬ ‫‪ 3‬װאָרום די נחלה פֿון די צװײ‬
‫איז געגאַנגען אין מדבר; און אַצונד‬ ‫שבֿטים און דעם האַלבן שבֿט האָט‬
‫אָט בין איך הײַנט ַא מאַן פֿון פֿינף און‬ ‫משה געגעבן פֿון יענער זײַט י ַרדן; נאָר‬
‫אַכציק יאָר‪.‬‬ ‫די ל ִוי ִים האָט ער ניט געגעבן קײן נחלה‬
‫‪ 11‬איך בין נאָך הײַנט אַזױ שטאַרק‪,‬‬ ‫צװישן זײ‪.‬‬
‫װי אין דעם טאָג װאָס משה האָט מיך‬ ‫‪ 4‬װײַל די קינדער פֿון יוֹסף זײַנען‬
‫געשיקט; אַזױ װי מײַן כּוח דענצמאָל‪,‬‬ ‫געװען צװײ שבֿטים‪ ,‬מנשה און‬
‫אַזױ איז מײַן כּוח אַצונד פֿאַר מלחמה‪,‬‬ ‫אפֿרים; און די ל ִוי ִים האָט מען ניט‬
‫און פֿאַר אַרױסגײן און אַרײַנגײן‪.‬‬ ‫געגעבן קײן חלק אין לאַנד‪ ,‬נאָר שטעט‬
‫‪ 12‬דרום גיב מיר אַצונד דעם דאָזיקן‬ ‫צום װוינען מיט זײערע פֿרײַע פּלעצער‬
‫באַרג װאָס גאָט האָט צוגעזאָגט אין‬ ‫פֿאַר זײערע פֿי און פֿאַר זײער האָב‪– .‬‬
‫יענעם טאָג; װאָרום דו האָסט געהערט‬ ‫‪ 5‬אַזױ װי גאָט האָט באַפֿױלן משהן‪,‬‬
‫אין יענעם טאָג‪ ,‬אַז דאָרטן זײַנען‬ ‫אַזױ האָבן די קינדער פֿון ישׂראל‬
‫ד ָא ַענָקים‪ ,‬און גרױסע באַפֿעסטיקטע‬ ‫געטאָן; און זײ האָבן צעטײלט דאָס‬
‫שטעט; אפֿשר װעט גאָט זײַן מיט מיר‪,‬‬ ‫לאַנד‪.‬‬
‫און איך װעל זײ פֿאַרטרײַבן‪ ,‬אַזױ װי‬ ‫‪ 6‬און די קינדער פֿון יהודה האָבן‬
‫גאָט האָט גערעדט‪.‬‬ ‫גענענט צו יהוֹשוען אין גִלגָל‪ ,‬און ָכּ ֵל ֿב‬
‫‪ 13‬האָט אים יהוֹשו ַע געבענטשט‪ ,‬און‬ ‫דער זון פֿון יפֿונֶהן‪ ,‬דער קנִזי‪ ,‬האָט‬
‫ער האָט געגעבן חבֿרוֹן צו ָכּ ֵל ֿב דעם זון‬ ‫צו אים געזאָגט‪ :‬דו װײסט דאָס װאָרט‬
‫פֿון יפֿונֶהן פֿאַר ַא נחלה‪.‬‬ ‫װאָס גאָט האָט גערעדט צו משה דעם‬
‫‪ 14‬דרום איז חבֿרון געװאָרן ָכּ ֵל ֿב‬ ‫געטלעכן מאַן װעגן מיר און װעגן דיר‬
‫דעם זון פֿון יפֿונֶהן‪ ,‬דעם קנִזי‪ ,‬פֿאַר ַא‬ ‫אין קָדֵ ש‪-‬ברנֵעַ‪.‬‬
‫נחלה ביז אױף הײַנטיקן טאָג; װײַל ער‬ ‫‪ 7‬פֿערציק יאָר אַלט בין איך געװען‪,‬‬
‫איז געגאַנגען געטר ַײ נאָך יהוה דעם‬ ‫װען משה דער קנעכט פֿון גאָט‬
‫גאָט פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫האָט מיך געשיקט פֿון קָדֵ ש‪-‬ברנֵ ַע‬
‫‪ 15‬און דער נאָמען פֿון חבֿרון איז‬ ‫אױסצוקוקן דאָס לאַנד‪ ,‬און איך האָב‬
‫פֿריער געװען די שטאָט פֿון אַרבע;‬ ‫אים געבראַכט אַן ענטפֿער אַזױ װי אין‬
‫ער איז געװען דער גרעסטער מענטש‬ ‫מײַן האַרצן‪.‬‬
‫‪15:1—15:16‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪340‬‬
‫ש ַלי ִם; און‬‫פֿון דָ רום‪ ,‬דאָס איז ירו ָ‬ ‫צװישן די ַענָקים‪ .‬און דאָס לאַנד איז‬
‫דער געמאַרק איז אַרױפֿגעגאַנגען צום‬ ‫געװען רוי ִק פֿון מלחמה‪.‬‬
‫שפּיץ באַרג װאָס פֿאַר דעם טאָל פֿון‬
‫הִנוֹם צו מערבֿ‪ ,‬װאָס אין עק פֿון דעם‬
‫טאָל רפֿאים צו צפֿון‪.‬‬
‫און דער גוֹרל פֿאַר דעם שבֿט‬
‫פֿון די קינדער פֿון יהודה לױט‬
‫זײערע משפּחות איז געװען ביז דעם‬
‫‪15‬‬
‫‪ 9‬און דער געמאַרק האָט זיך געצױגן‬
‫פֿון שפּיץ באַרג צו דעם קװאַל פֿון די‬ ‫געמאַרק פֿון אֶדוֹם‪ ,‬דעם מדבר צִן צו‬
‫װאַסערן פֿון נֶפֿתּוֹחַ‪ ,‬און איז אַרױס צו‬ ‫דָ רום‪ ,‬אין עק דָ רום‪.‬‬
‫די שטעט פֿון באַרג עֶפֿרוֹן; און דער‬ ‫‪ 2‬און דער געמאַרק פֿון דָ רום איז‬
‫געמאַרק האָט זיך געצױגן ביז ב ֲעלָה‪,‬‬ ‫זײ געװען פֿון עק י ַם‪ַ -‬ה ֶמלַח‪ ,‬פֿון דער‬
‫דאָס איז קִרי ַת‪-‬יעָרים‪.‬‬ ‫ים‪-‬צונג װאָס קערט זיך צו דָ רום‪.‬‬
‫‪ 10‬און דער געמאַרק האָט זיך‬ ‫‪ 3‬און ער איז אַרױסגעגאַנגען צו‬
‫אױסגעדרײט פֿון ב ֲעלָה צו מערבֿ‪ ,‬צום‬ ‫ַקרבים‪,‬‬‫דָ רום פֿון דעם אַרױפֿגאַנג פֿון ע ַ‬
‫שׂעִיר‪ ,‬און איז אַריבער צו דעם‬ ‫באַרג ֵ‬ ‫און איז אַריבער קײן צִן‪ ,‬און אַרױף צו‬
‫רוקן פֿון באַרג יעָרים אין צפֿון – דאָס‬ ‫דָ רום פֿון קָדֵ ש‪-‬ברנֵעַ‪ ,‬און איז אַריבער‬
‫איז כּסָלוֹן – און האָט אַראָפּגענידערט‬ ‫חֶצרוֹן‪ ,‬און אַרױף קײן אַדָ ר‪ ,‬און זיך‬
‫שמֶש‪ ,‬און איז אַריבער תִּ מנָה‪.‬‬ ‫צו בית‪ֶ -‬‬ ‫אױסגעדרײט צו קַרקַע‪.‬‬
‫איז‬ ‫געמאַרק‬ ‫דער‬ ‫‪ 11‬און‬ ‫‪ 4‬און ער איז אַריבער צו עַצמוֹן‪ ,‬און‬
‫אַריבערגעגאַנגען צו דעם רוקן‬ ‫ִצרי ִם; און‬
‫איז אַרױס בײַם טײַך פֿון מ ַ‬
‫פֿון עֶקרוֹן צו צפֿון; און דער געמאַרק‬ ‫דער אױסלאָז פֿון דעם געמאַרק איז‬
‫האָט זיך געצױגן קײן שִכּרוֹן‪ ,‬און איז‬ ‫געװען בײַם ים; דאָס זאָל אײַך זײַן דער‬
‫אַריבער צום באַרג פֿון ב ֲעלָה‪ ,‬און‬ ‫געמאַרק פֿון דָ רום‪.‬‬
‫אַרױסגעגאַנגען צו י ַבֿנְאֵל; און דער‬ ‫‪ 5‬און דער געמאַרק צו מזרח‪ ,‬דער‬
‫אױסלאָז פֿון דעם געמאַרק איז געװען‬ ‫י ַם‪ַ -‬ה ֶמלֵח ביז צום עק י ַרדן; און‬
‫בײַם ים‪.‬‬ ‫דער געמאַרק צו צפֿון‪-‬זײַט‪ ,‬פֿון דער‬
‫‪ 12‬און דער געמאַרק פֿון מער ֿב איז‬ ‫ים‪-‬צונג בײַם עק י ַרדן‪.‬‬
‫געװען דער י ַם‪ַ -‬הגָדול מיטן ברעג‪.‬‬ ‫איז‬ ‫געמאַרק‬ ‫דער‬ ‫‪ 6‬און‬
‫דאָס איז דער געמאַרק פֿון די קינדער‬ ‫אַרױפֿגעגאַנגען צו בית‪-‬חָגלָה‪ ,‬און‬
‫פֿון יהודה‪ ,‬רונד אַרום‪ ,‬לױט זײערע‬ ‫איז אַריבער צו צפֿון פֿון בית‪-‬ע ַָרבֿה;‬
‫משפּחות‪.‬‬ ‫און דער געמאַרק איז אַרױפֿגעגאַנגען‬
‫‪ 13‬און ָכּ ֵל ֿב דעם זון פֿון יפֿונֶהן האָט‬ ‫צו דעם שטײן פֿון בוֹהַן דעם זון פֿון‬
‫ער געגעבן ַא חלק צװישן די קינדער‬ ‫ראובֿן‪.‬‬
‫פֿון יהודה לױט דעם מױל פֿון גאָט‬ ‫איז‬ ‫געמאַרק‬ ‫דער‬ ‫‪ 7‬און‬
‫צו יהוֹשוען‪ ,‬די שטאָט פֿון אַרבע‪ ,‬דעם‬ ‫אַרױפֿגעגאַנגען קײן דבֿיר פֿון‬
‫פֿאָטער פֿון ַענָק – דאָס איז חֶבֿרוֹן‪.‬‬ ‫דעם טאָל עָכוֹר‪ ,‬און האָט זיך געקערט‬
‫‪ 14‬און ָכּ ֵל ֿב האָט פֿאַרטריבן פֿון‬ ‫צפֿון‪-‬צו קײן גִלגָל‪ ,‬װאָס אַקעגן דעם‬
‫ששַי‪ ,‬און‬ ‫דאָרטן די דר ַײ זין פֿון ַענָק‪ֵ ,‬‬ ‫אױפֿגאַנג פֿון אַדוֹמים‪ ,‬װאָס דָ רום‪-‬צו‬
‫אַחימָן‪ ,‬און תַּ למַי‪ ,‬די קינדער פֿון ַענָק‪.‬‬ ‫פֿון דעם טײַך; און דער געמאַרק איז‬
‫‪ 15‬און ער איז אַרױפֿגעגאַנגען פֿון‬ ‫שמֶש‪,‬‬‫אַריבער צו די װאַסערן פֿון עֵין‪ֶ -‬‬
‫דאָרטן צו די באַװוינער פֿון דבֿיר; און‬ ‫און זײַן אױסלאָז איז געװען ב ַײ‬
‫דער נאָמען פֿון דבֿיר איז פֿריער געװען‬ ‫עֵין‪-‬רוֹגֵל‪.‬‬
‫קִרי ַת‪-‬סֵפֿר‪.‬‬ ‫איז‬ ‫געמאַרק‬ ‫דער‬ ‫‪ 8‬און‬
‫‪ 16‬און ָכּ ֵל ֿב האָט געזאָגט‪ :‬װער עס‬ ‫אַרױפֿגעגאַנגען מיט דעם טאָל‬
‫װעט שלאָגן קִרי ַת‪-‬סֵפֿר‪ ,‬און װעט זי‬ ‫פֿון בן‪-‬הִנוֹם צום רוקן פֿון דעם יבֿוסי‬
‫‪341‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪15:17—15:55‬‬
‫‪ 33‬אין דער נידערונג‪ :‬אֶשתָּ אוֹל‪ ,‬און‬ ‫באַצװינגען‪ ,‬װעל איך אים געבן מײַן‬
‫צָרעָה‪ ,‬און אַשנָה;‬ ‫טאָכטער עַכסָהן פֿאַר ַא װײַב‪.‬‬
‫‪ 34‬און זָנוֹחַ‪ ,‬און עֵין‪-‬גַנים‪ ,‬תַּ פּוחַ‪ ,‬און‬ ‫‪ 17‬האָט עָתניאֵל דער זון פֿון קנַז‪,‬‬
‫עֵינָם;‬ ‫ָכּלֵבֿס ברודער‪ ,‬זי באַצװוּנגען‪ ,‬און ער‬
‫‪ 35‬י ַרמות‪ ,‬און עַדוֹלָם‪ ,‬שׂוֹכה‪ ,‬און‬ ‫האָט אים געגעבן זײַן טאָכטער עַכסָהן‬
‫ַעזֵקָה;‬ ‫פֿאַר ַא װײַב‪.‬‬
‫שע ֲַרי ִם‪ ,‬און עַדיתַ י ִם‪ ,‬און‬ ‫‪ 36‬און ַ‬ ‫‪ 18‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז זי איז‬
‫גדֵ ָרה‪ ,‬און גדֵ רוֹתַ י ִם‪ .‬פֿערצן שטעט מיט‬ ‫אָנגעקומען‪ ,‬האָט זי אים אָנגערעדט צו‬
‫זײערע דערפֿער‪.‬‬ ‫בעטן פֿון איר פֿאָטער ַא פֿעלד‪ .‬און‬
‫‪ 37‬צנָן‪ ,‬און חַדָ שָה‪ ,‬און מִגדַ ל‪-‬גָד;‬ ‫װי זי האָט זיך אַראָפּגעלאָזט פֿון אײזל‪,‬‬
‫‪ 38‬און דִ לעָן‪ ,‬און מִצפּה‪ ,‬און י ָקתְ אֵל;‬ ‫אַזױ האָט ָכּ ֵל ֿב צו איר געזאָגט‪ :‬װאָס‬
‫‪ 39‬לָכיש‪ ,‬און בצקַת‪ ,‬און עֶגלוֹן;‬ ‫איז דיר?‬
‫‪ 40‬און ַכּבֿוֹן‪ ,‬און לַחמָס‪ ,‬און כִּתליש;‬ ‫‪ 19‬האָט זי געזאָגט‪ :‬גיב מיר ַא מתּנה;‬
‫‪ 41‬און גדֵ רוֹת‪ ,‬בית‪-‬דָ גוֹן‪ ,‬און נַ ֲעמָה‪,‬‬ ‫װאָרום אין ַא טרוקענעם לאַנד האָסטו‬
‫און ַמקֵדָ ה‪ .‬זעכצן שטעט מיט זײערע‬ ‫מיך אױסגעגעבן; דרום זאָלסטו מיר‬
‫דערפֿער‪.‬‬ ‫געבן קװאַלן װאַסער‪ .‬האָט ער איר‬
‫‪ 42‬לִבֿנָה‪ ,‬און עֶתֶ ר‪ ,‬און ָעשָן;‬ ‫געגעבן די אױבערשטע קװאַלן און די‬
‫‪ 43‬און יִפֿתָּ ח‪ ,‬און אַשנָה‪ ,‬און נציבֿ;‬ ‫אונטערשטע קװאַלן‪.‬‬
‫‪ 44‬און קעִילָה‪ ,‬און אַכזיבֿ‪ ,‬און‬ ‫‪ 20‬דאָס איז די נחלה פֿון דעם שבֿט‬
‫מ ֵָראשָה‪ .‬נײַן שטעט מיט זײערע‬ ‫פֿון די קינדער פֿון יהודה לױט זײערע‬
‫דערפֿער‪.‬‬ ‫משפּחות‪.‬‬
‫‪ 45‬עֶקרוֹן מיט אירע טעכטערשטעט‬ ‫‪ 21‬און די שטעט אין עק פֿון דעם‬
‫און אירע דערפֿער;‬ ‫שבֿט פֿון די קינדער פֿון יהודה‪ ,‬צום‬
‫‪ 46‬פֿון עֶקרוֹן ביז צום ים‪ ,‬אַלע װאָס‬ ‫געמאַרק פֿון אֶדוֹם אין דָ רום‪ ,‬זײַנען‬
‫לעבן אַשדוֹד‪ ,‬מיט זײערע דערפֿער‪.‬‬ ‫געװען קַבֿ ְצאֵל‪ ,‬און עֵדֶ ר‪ ,‬און י ָגור;‬
‫‪ 47‬אַשדוֹד‪ ,‬אירע טעכטערשטעט‪,‬‬ ‫‪ 22‬און קינָה‪ ,‬און דימוֹנָה‪ ,‬און‬
‫און אירע דערפֿער; ַעזָה‪ ,‬אירע‬ ‫עַדעָדָ ה;‬
‫טעכטערשטעט‪ ,‬און אירע דערפֿער;‬ ‫‪ 23‬און קֶדֶ ש‪ ,‬און חָצוֹר‪ ,‬און י ִתנָן;‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬און דעם‬ ‫ביז דעם טײַך פֿון מ ַ‬ ‫‪ 24‬זיף‪ ,‬און ֶטלֶם‪ ,‬און בעָלוֹת;‬
‫י ַם‪ַ -‬הגָדול מיטן ברעג‪.‬‬ ‫און‬ ‫חַדַ תָּ ה‪,‬‬ ‫‪ 25‬און חָצוֹר‪,‬‬
‫‪ 48‬און אין דעם געבערג‪ :‬שָמיר‪ ,‬און‬ ‫קריוֹת‪-‬חֶצרוֹן‪ ,‬דאָס איז חָצוֹר;‬
‫י ַתּיר‪ ,‬און שׂוֹכה;‬ ‫‪ 26‬אַמָם‪ ,‬און שמָע‪ ,‬און מוֹלָדָ ה;‬
‫‪ 49‬און דַ נָה‪ ,‬און קִרי ַת‪ַ -‬סנָה‪ ,‬דאָס איז‬ ‫‪ 27‬און ַחצַר‪-‬גַדָ ה‪ ,‬און חֶשמוֹן‪ ,‬און‬
‫דבֿיר;‬ ‫בית‪-‬פּלֶט;‬
‫‪ 50‬און ַענָבֿ‪ ,‬און אֶשתמ ֹה‪ ,‬און עָנים;‬ ‫‪ 28‬און ַחזַר‪-‬שועָל‪ ,‬און באֵר‪-‬שֶבֿע‪,‬‬
‫‪ 51‬און גוֹשֶן‪ ,‬און חולן‪ ,‬און גיֹלה‪.‬‬ ‫און ביזיוֹתי ָה;‬
‫עלף שטעט מיט זײערע דערפֿער‪.‬‬ ‫‪ 29‬ב ֲעלָה‪ ,‬און ִעי ִים‪ ,‬און ֶעצֶם;‬
‫אַרבֿ‪ ,‬און דומָה‪ ,‬און אֶשעָן;‬ ‫ָ‬ ‫‪52‬‬ ‫‪ 30‬און אֶלתּוֹלַד‪ ,‬און כּסיל‪ ,‬און‬
‫‪ 53‬און י ָנים‪ ,‬און בית‪-‬תַּ פּוחַ‪ ,‬און‬ ‫חָרמָה;‬
‫אַפֿקָה;‬ ‫‪ 31‬און ציקלַג‪ ,‬און מַד ַמנָה‪ ,‬און‬
‫‪ 54‬און חומטָה‪ ,‬און קִרי ַת‪-‬אַרבע –‬ ‫סַנ ַסנָה;‬
‫דאָס איז חֶבֿרוֹן – און ציער‪ .‬נײַן שטעט‬ ‫‪ 32‬און לבֿאוֹת‪ ,‬און שִלחים‪ ,‬און‬
‫מיט זײערע דערפֿער‪.‬‬ ‫ַעי ִן‪ ,‬און ִרמוֹן‪ .‬אַלע שטעט נײַן און‬
‫‪ 55‬מָעוֹן‪ ,‬כַּרמֶל‪ ,‬און זיף‪ ,‬און יוטָה;‬ ‫צװאַנציק‪ ,‬מיט זײערע דערפֿער‪.‬‬
‫‪15:56—17:2‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪342‬‬
‫איז‬ ‫געמאַרק‬ ‫דער‬ ‫‪ 6‬און‬ ‫‪ 56‬און י ְִזרעֶאל‪ ,‬און י ָקדְ עָם‪ ,‬און זָנוֹחַ;‬
‫אַרױסגעגאַנגען צו מערבֿ‪ ,‬מיט מִכמתָ ת‬ ‫‪ַ 57‬קי ִן‪ ,‬גִבֿעָה‪ ,‬און תִּ מנָה‪ .‬צען שטעט‬
‫פֿון צפֿון‪ ,‬און דער געמאַרק האָט זיך‬ ‫מיט זײערע דערפֿער‪.‬‬
‫אױסגעדרײט צו מזרח‪ ,‬צו תַּ ֲאנַת‪-‬שילוֹ‪,‬‬ ‫‪ 58‬חַלחול‪ ,‬בית‪-‬צור‪ ,‬און גדוֹר;‬
‫און איז עס פֿאַרבײַגעגאַנגען פֿון מזרח‪,‬‬ ‫‪ 59‬און ַמע ֲָרת‪ ,‬און בית‪-‬עַנוֹת‪ ,‬און‬
‫צו י ָנוֹחַ‪.‬‬ ‫אָלתּקוֹן‪ .‬זעקס שטעט מיט זײערע‬
‫‪ 7‬און ער האָט אַראָפּגענידערט פֿון‬ ‫דערפֿער‪.‬‬
‫י ָנוֹ ַח קײן ַעטָרוֹת‪ ,‬און קײן נַע ֲָרה‪ ,‬און‬ ‫‪ 60‬קִרי ַת‪-‬בעַל – דאָס איז‬
‫האָט זיך אָנגעשטױסן אָן יריחו‪ ,‬און זיך‬ ‫הרבה‪ .‬צװײ‬ ‫קִרי ַת‪-‬יעָרים – און ַ‬
‫אױסגעלאָזט בײַם י ַרדן‪.‬‬ ‫שטעט מיט זײערע דערפֿער‪.‬‬
‫‪ 8‬פֿון תַּ פּו ַח איז דער געמאַרק‬ ‫‪ 61‬אין מדבר‪ :‬בית‪-‬ע ַָרבֿה‪ ,‬מִדין‪ ,‬און‬
‫געגאַנגען צו מערבֿ‪ ,‬צום טײַך ָקנָה‪,‬‬ ‫ס ָככָה;‬
‫און זײַן אױסלאָז איז געװען בײַם ים‪.‬‬
‫דאָס איז די נחלה פֿון דעם שבֿט פֿון‬ ‫‪ 62‬און נִבֿשָן‪ ,‬און די זאַלצשטאָט‪,‬‬
‫די קינדער פֿון אפֿרים לױט זײערע‬ ‫און עֵין‪-‬גֶדי‪ .‬זעקס שטעט מיט זײערע‬
‫משפּחות;‬ ‫דערפֿער‪.‬‬
‫‪ 9‬דערצו די שטעט װאָס זײַנען‬ ‫‪ 63‬אָבער דעם יבֿוסי‪ ,‬די באַװוינער‬
‫אָפּגעשײדט געװאָרן פֿאַר די קינדער‬ ‫ש ַלי ִם‪ ,‬זײ‪ ,‬האָבן די קינדער פֿון‬ ‫פֿון ירו ָ‬
‫פֿון אפֿרים אין מיטן פֿון דער נחלה פֿון‬ ‫ישׂראל ניט געקענט פֿאַרטרײַבן‪ ,‬און‬
‫די קינדער פֿון מנשה‪ ,‬אַלע שטעט מיט‬ ‫דער יבֿוסי איז געבליבן זיצן מיט די‬
‫זײערע דערפֿער‪.‬‬ ‫ש ַלי ִם ביז‬
‫קינדער פֿון יהודה אין ירו ָ‬
‫‪ 10‬און זײ האָבן ניט פֿאַרטריבן דעם‬ ‫אױף הײַנטיקן טאָג‪.‬‬
‫כּנַעֲני װאָס איז געזעסן אין גֶזֶר; און‬
‫דער כּנַעֲני איז געבליבן זיצן צװישן‬
‫אפֿרים ביז אױף הײַנטיקן טאָג‪ ,‬און איז‬
‫און דער גוֹרל פֿון די קינדער‬
‫פֿון יוֹסף איז אַרױסגעגאַנגען‬
‫פֿון י ַרדן ב ַײ יריחו‪ ,‬צו די װאַסערן פֿון‬
‫‪16‬‬
‫געװאָרן צום צינזקנעכט‪.‬‬ ‫יריחו‪ ,‬קײן מזרח‪ ,‬אַרױפֿגײענדיק פֿון‬
‫יריחו צום מדבר איבער דעם געבערג‪,‬‬
‫און דאָס איז געװען דער גוֹרל‬
‫פֿאַר שבֿט מנשה; װאָרום ער‬
‫איז געװען יוֹספֿס בכָור‪ .‬פֿאַר מָכיר‬
‫‪17‬‬ ‫‪ 2‬און ער איז אַרױסגעגאַנגען פֿון‬
‫צו בית‪-‬אֵל‪.‬‬
‫דעם בכָור פֿון מנשהן‪ ,‬דעם פֿאָטער פֿון‬ ‫בית‪-‬אֵל‪-‬לוז‪ ,‬און איז אַריבער צום‬
‫גִלעָד‪ ,‬װײַל ער איז געװען ַא מאַן פֿון‬ ‫געמאַרק פֿון דעם אַרכּי‪ַ ,‬עטָרוֹת‪.‬‬
‫מלחמה‪ ,‬פֿאַר אים איז געװען גִלעָד‪ ,‬און‬ ‫‪ 3‬און ער האָט אַראָפּגענידערט‬
‫בשָן‪.‬‬ ‫צו מערבֿ‪ ,‬צום געמאַרק פֿון דעם‬
‫‪ 2‬און דאָס איז געװען פֿאַר די‬ ‫י ַפֿלֵטי‪ ,‬ביז דעם געמאַרק פֿון דער‬
‫איבעריקע קינדער פֿון מנשה לױט‬ ‫אונטערשטער בית‪-‬חוֹרוֹן‪ ,‬און ביז גֶזֶר;‬
‫זײערע משפּחות; פֿאַר די קינדער‬ ‫און זײַן אױסלאָז איז געװען בײַם ים‪.‬‬
‫פֿון אַבֿי ֶעזֶר‪ ,‬און פֿאַר די קינדער‬ ‫‪ 4‬און די קינדער פֿון יוֹסף‪ ,‬מנשה און‬
‫פֿון ֵחלֶק‪ ,‬און פֿאַר די קינדער פֿון‬ ‫אפֿרים‪ ,‬האָבן געקריגן זײער נחלה‪.‬‬
‫שכֶם‪,‬‬
‫אַשׂריאֵל‪ ,‬און פֿאַר די קינדער פֿון ֶ‬ ‫‪ 5‬און דאָס איז געװען דער געמאַרק‬
‫און פֿאַר די קינדער פֿון חֵפֿר‪ ,‬און‬ ‫פֿון די קינדער פֿון אפֿרים לױט זײערע‬
‫פֿאַר די קינדער פֿון שמידָ ע‪ .‬דאָס‬ ‫משפּחות‪ :‬דער געמאַרק פֿון זײער‬
‫זײַנען די קינדער פֿון מנשה דעם זון‬ ‫נחלה צו מזרח איז געװען עַטרוֹת‪-‬אַדָ ר‪,‬‬
‫פֿון יוֹספֿן‪ ,‬די מאַנספּאַרשױנען‪ ,‬לױט‬ ‫ביז דער אױבערשטער בית‪-‬חוֹרוֹן‪.‬‬
‫‪343‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪17:3—17:17‬‬
‫‪ 11‬און צו מנשה האָבן געהערט‬ ‫זײערע משפּחות‪.‬‬

‫שׂכָר‪ ,‬און אין אָשר‪ ,‬בית‪-‬שְאָן‬ ‫אין י ִשׂ ָ‬ ‫‪ 3‬און צלָפֿחָד דער זון פֿון חֵפֿר‪ ,‬דעם‬
‫און אירע טעכטערשטעט‪ ,‬און‬ ‫זון פֿון גִלעָד‪ ,‬דעם זון פֿון מָכיר‪ ,‬דעם‬
‫י ִבֿ ְלעָם און אירע טעכטערשטעט‪,‬‬ ‫זון פֿון מנשהן‪ ,‬האָט ניט געהאַט קײן זין‬
‫און די באַװוינער פֿון דוֹר און אירע‬ ‫נאָר בלױז טעכטער; און דאָס זײַנען די‬
‫טעכטערשטעט‪ ,‬און די באַװוינער פֿון‬ ‫נעמען פֿון זײַנע טעכטער‪ :‬מַחלָה‪ ,‬און‬
‫עֵין‪-‬דוֹר און אירע טעכטערשטעט‪,‬‬ ‫נוֹעָה‪ ,‬חָגלָה‪ ,‬מִלכָּה‪ ,‬און תִּ רצָה‪.‬‬
‫און די באַװוינער פֿון תַּ ֲענָך און אירע‬ ‫‪ 4‬האָבן זײ גענענט פֿאַר אֶל ָעזָר דעם‬
‫טעכטערשטעט‪ ,‬און די באַװוינער פֿון‬ ‫כּ ֹהן‪ ,‬און פֿאַר יהוֹשו ַע דעם זון פֿון‬
‫מגִדוֹ און אירע טעכטערשטעט – די‬ ‫נון‪ ,‬און פֿאַר די פֿירשטן‪ ,‬אַזױ צו‬
‫דר ַײ געגנטן‪.‬‬ ‫זאָגן‪ :‬גאָט האָט באַפֿױלן משהן‪ ,‬אונדז‬
‫‪ 12‬אָבער די קינדער פֿון מנשה האָבן‬ ‫צו געבן ַא נחלה צװישן אונדזערע‬
‫ניט געקענט פֿאַרטרײַבן די דאָזיקע‬ ‫ברידער‪ .‬האָט ער זײ געגעבן לױט‬
‫שטעט‪ ,‬װײַל דער כּנַעֲני איז באַשטאַנען‬ ‫דעם מױל פֿון גאָט ַא נחלה צװישן די‬
‫צו בלײַבן זיצן אין דעם דאָזיקן לאַנד‪.‬‬ ‫ברידער פֿון זײער פֿאָטער‪.‬‬
‫‪ 13‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז די קינדער‬ ‫‪ 5‬און צען טײלן זײַנען געפֿאַלן אױף‬
‫פֿון ישׂראל זײַנען געװאָרן שטאַרקער‪,‬‬ ‫מנשה‪ ,‬אַחוץ דאָס לאַנד גִלעָד‪ ,‬און‬
‫האָבן זײ געמאַכט דעם כּנַעֲני צו צינז‪,‬‬ ‫בשָן‪ ,‬װאָס פֿון יענער זײַט י ַרדן;‬
‫אָבער פֿאַרטרײַבן האָבן זײ אים ניט‬ ‫‪ 6‬װײַל די טעכטער פֿון מנשה האָבן‬
‫פֿאַרטריבן‪.‬‬ ‫געקריגן ַא נחלה צװישן זײַנע זין‪ .‬און‬
‫‪ 14‬און די קינדער פֿון יוֹסף האָבן‬ ‫דאָס לאַנד גִלעָד איז געװען פֿאַר די‬
‫גערעדט צו יהוֹשוען‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫איבעריקע קינדער פֿון מנשה‪.‬‬
‫פֿאַר װאָס גיסטו מיר פֿאַר ַא נחלה‬ ‫‪ 7‬און דער געמאַרק פֿון מנשה איז‬
‫אײן גוֹרל און אײן חלק‪ ,‬װען איך בין‬ ‫געװען פֿון אָשר ביז מִכמתָ ת װאָס פֿאַר‬
‫פֿיל פֿאָלק‪ ,‬װײַל גאָט האָט מיך אַזױ‬ ‫שכֶם; און דער געמאַרק איז געגאַנגען‬
‫געבענטשט?‬ ‫רעכטס צו די באַװוינער פֿון עֵין‪-‬תַּ פּו ַח‬
‫–‬
‫‪ 15‬האָט יהוֹשו ַע צו זײ געזאָגט‪ :‬אױב‬ ‫‪ 8‬צו מנשה האָט געהערט דאָס לאַנד‬
‫דו ביסט פֿיל פֿאָלק‪ ,‬גײ דיר אַרױף צום‬ ‫פֿון תַּ פּוחַ; אָבער תַּ פּו ַח בײַם געמאַרק‬
‫װאַלד‪ ,‬און װעסט דיר אױסהאַקן פֿון‬ ‫פֿון מנשה האָט געהערט צו די קינדער‬
‫פּרזי און די‬
‫דאָרטן‪ ,‬אין לאַנד פֿון דעם ִ‬ ‫פֿון אפֿרים –‬
‫רפֿאים‪ ,‬אױב דיר איז ענג דאָס געבערג‬ ‫‪ 9‬און דער געמאַרק האָט‬
‫פֿון אפֿרים‪.‬‬ ‫אַראָפּגענידערט צום טײַך ָקנָה‪,‬‬
‫‪ 16‬האָבן די קינדער פֿון יוֹסף‬ ‫צו דָ רום פֿון טײַך‪ ,‬פֿאַרב ַײ יענע שטעט‬
‫געזאָגט‪ :‬אונדז װעט ניט קלעקן דאָס‬ ‫װאָס האָבן געהערט צו אפֿרים אין‬
‫געבערג; און אײַזערנע רײַטװעגן‬ ‫מיטן פֿון די שטעט פֿון מנשה‪ .‬און‬
‫זײַנען ד ָא ב ַײ אַלע כּנַעֲנים װאָס זיצן‬ ‫דער געמאַרק פֿון מנשה איז געװען‬
‫אין לאַנד פֿון טאָל‪ ,‬ב ַײ די װאָס אין‬ ‫אין צפֿון פֿון טײַך‪ ,‬און זײַן אױסלאָז‬
‫בית‪-‬שְאָן און אירע טעכטערשטעט‪,‬‬ ‫איז געװען בײַם ים‪.‬‬
‫און ב ַײ די װאָס אין טאָל י ְִזרעֶאל‪.‬‬ ‫‪ 10‬צו דָ רום איז געװען אפֿרימס‪ ,‬און‬
‫‪ 17‬האָט יהוֹשו ַע געזאָגט צום הױז פֿון‬ ‫צו צפֿון מנשהס; און דער ים איז‬
‫יוֹסף‪ ,‬צו אפֿרים און צו מנשה‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫געװען זײַן געמאַרק‪ .‬און זײ האָבן זיך‬
‫זאָגן‪ :‬פֿיל פֿאָלק ביסטו און גרױס כּוח‬ ‫אָנגעשטױסן אָן אָשר אין צפֿון‪ ,‬און אָן‬
‫האָסטו; װעסט האָבן ניט אײן גוֹרל‪,‬‬ ‫שׂכָר אין מזרח‪.‬‬ ‫י ִשׂ ָ‬
‫‪17:18—18:14‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪344‬‬
‫‪ 8‬זײַנען אױפֿגעשטאַנען די מענער‬ ‫‪ 18‬נײַערט דאָס געבערג װעט‬

‫און זײ זײַנען געגאַנגען; און יהוֹשו ַע‬ ‫געהערן צו דיר; װי עס איז װאַלד‪,‬‬
‫האָט באַפֿױלן די װאָס זײַנען געגאַנגען‬ ‫װעסטו עס אױסהאַקן‪ ,‬און צו דיר‬
‫פֿאַרשרײַבן דאָס לאַנד‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫װעט געהערן װאָס װעט אַרױסקומען‬
‫גײט‪ ,‬און װאַנדערט אַרום אין לאַנד‪,‬‬ ‫דערפֿון; װאָרום װעסט פֿאַרטרײַבן‬
‫און פֿאַרשרײַבט עס‪ ,‬און קערט זיך‬ ‫דעם כּנַעֲני‪ ,‬װי ער האָט אײַזערנע‬
‫אום צו מיר‪ ,‬און איך װעל אײַך ד ָא‬ ‫רײַטװעגן‪ ,‬װי ער איז שטאַרק‪.‬‬
‫װאַרפֿן גוֹרל פֿאַר גאָט אין שילוֹ‪.‬‬
‫‪ 9‬און די מענער זײַנען געגאַנגען‪ ,‬און‬
‫האָבן דורכגעצױגן דורכן לאַנד‪ ,‬און‬
‫און די גאַנצע עדה פֿון די‬
‫קינדער פֿון ישׂראל האָט‬
‫זיך אײַנגעזאַמלט אין שילוֹ‪ ,‬און‬
‫‪18‬‬
‫האָבן עס פֿאַרשריבן לױט די שטעט‪,‬‬
‫אין זיבן חלקים‪ ,‬אין ַא בוך‪ ,‬און זײ‬ ‫זײ האָבן דאָרטן אױפֿגעשטעלט דעם‬
‫זײַנען געקומען צו יהוֹשוען אין לאַגער‬ ‫אוֹהל‪-‬מוֹעד; און דאָס לאַנד איז געלעגן‬
‫קײן שילוֹ‪.‬‬ ‫באַצװוּנגען פֿאַר זײ‪.‬‬
‫‪ 10‬און יהוֹשו ַע האָט זײ געװאָרפֿן‬ ‫‪ 2‬אָבער עס זײַנען נאָך געבליבן‬
‫גוֹרל אין שילוֹ פֿאַר גאָט‪ ,‬און יהוֹשו ַע‬ ‫צװישן די קינדער פֿון ישׂראל די װאָס‬
‫האָט דאָרטן צעטײלט דאָס לאַנד צו‬ ‫האָבן ניט געקריגן אײַנגעטײלט זײער‬
‫די קינדער פֿון ישׂראל לױט זײערע‬ ‫נחלה‪ ,‬זיבן שבֿטים‪.‬‬
‫אײַנטײלונגען‪.‬‬ ‫‪ 3‬האָט יהוֹשו ַע געזאָגט צו די קינדער‬
‫‪ 11‬איז אַרױפֿגעקומען דער גוֹרל‬ ‫פֿון ישׂראל‪ :‬ביז װאַנען װעט איר זיך‬
‫פֿון דעם שבֿט פֿון די קינדער פֿון‬ ‫פֿױלן צו גײן אַרבן דאָס לאַנד װאָס‬
‫בנימין לױט זײערע משפּחות; און‬ ‫יהוה דער גאָט פֿון אײַערע עלטערן‬
‫דער געמאַרק פֿון זײער גוֹרל איז‬ ‫האָט אײַך געגעבן?‬
‫אױסגעקומען צװישן די קינדער פֿון‬ ‫‪ 4‬קריגט אײַך דר ַײ מאַן פֿון ַא שבֿט‪,‬‬
‫יהודה און צװישן די קינדער פֿון יוֹסף‪.‬‬ ‫און איך װעל זײ שיקן‪ ,‬און זײ זאָלן‬
‫‪ 12‬און דער געמאַרק צו צפֿון‪-‬זײַט‬ ‫אױפֿשטײן און אַרומגײן אין לאַנד‪ ,‬און‬
‫איז זײ געװען פֿון י ַרדן; און דער‬ ‫זײ זאָלן עס פֿאַרשרײַבן לױט זײער‬
‫געמאַרק איז אַרױפֿגעגאַנגען צום‬ ‫נחלה‪ ,‬און קומען צו מיר‪.‬‬
‫רוקן פֿון יריחו אין צפֿון‪ ,‬און איז‬ ‫‪ 5‬און זײ זאָלן זיך עס צעטײלן אין‬
‫אַרױפֿגעגאַנגען אױפֿן באַרג צו מערבֿ;‬ ‫זיבן חלקים‪ :‬יהודה זאָל בלײַבן ב ַײ זײַן‬
‫און זײַן אױסלאָז איז געװען בײַם‬ ‫געמאַרק אין דָ רום‪ ,‬און דאָס הױז פֿון‬
‫מדבר פֿון בית‪-‬אָוֶן‪.‬‬ ‫יוֹסף זאָלן בלײַבן ב ַײ זײער געמאַרק‬
‫‪ 13‬און דער געמאַרק איז אַריבער‬ ‫אין צפֿון‪.‬‬
‫פֿון דאָרטן צו לוז‪ ,‬צום רוקן פֿון לוז‬ ‫‪ 6‬און איר זאָלט פֿאַרשרײַבן דאָס‬
‫– דאָס איז בית‪-‬אֵל – צו דָ רום; און‬ ‫לאַנד אין זיבן חלקים‪ ,‬און ברענגען צו‬
‫דער געמאַרק האָט אַראָפּגענידערט צו‬ ‫מיר אַהער‪ ,‬און איך װעל אײַך װאַרפֿן‬
‫עַטרוֹת‪-‬אַדָ ר בײַם באַרג װאָס צו דָ רום‬ ‫גוֹרל ד ָא פֿאַר יהוה אונדזער גאָט‪.‬‬
‫פֿון דער אונטערשטער בית‪-‬חוֹרוֹן‪.‬‬ ‫‪ 7‬װאָרום די ל ִוי ִים האָבן ניט קײן‬
‫‪ 14‬און דער געמאַרק האָט זיך‬ ‫חלק צװישן אײַך‪ ,‬װײַל די כּהונה פֿון‬
‫געצױגן‪ ,‬און זיך אױסגעדרײט צו‬ ‫גאָט איז זײער נחלה; און גָד‪ ,‬און‬
‫מערבֿ‪-‬זײַט‪ ,‬צו דָ רום פֿון דעם באַרג‬ ‫ראובֿן‪ ,‬און דער האַלבער שבֿט מנשה‪,‬‬
‫װאָס פֿאַר בית‪-‬חוֹרוֹן צו דָ רום; און זײַן‬ ‫האָבן געקריגן זײער נחלה פֿון יענער‬
‫אױסלאָז איז געװען ב ַײ קִרי ַת‪-‬בעַל –‬ ‫זײַט י ַרדן צו מזרח‪ ,‬װאָס משה דער‬
‫דאָס איז קִרי ַת‪-‬יעָרים – ַא שטאָט פֿון‬ ‫קנעכט פֿון גאָט האָט זײ געגעבן‪.‬‬
‫‪345‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪18:15—19:10‬‬
‫דערפֿער‪.‬‬ ‫די קינדער פֿון יהודה‪ .‬דאָס איז די‬

‫‪ 25‬גִבֿעוֹן‪ ,‬און ָרמָה‪ ,‬און באֵרוֹת;‬ ‫מערבֿ‪-‬זײַט‪.‬‬
‫כּפֿירה‪ ,‬און מוֹצָה;‬
‫ָ‬ ‫‪ 26‬און מִצפּה‪ ,‬און‬ ‫‪ 15‬און די דָ רום‪-‬זײַט איז געװען פֿון‬
‫‪ 27‬און ֶרקֶם‪ ,‬און י ִרפּאֵל‪ ,‬און‬ ‫עק קִרי ַת‪-‬יעָרים; און דער געמאַרק‬
‫תַּ ראַלָה;‬ ‫איז אַרױסגעגאַנגען צו מערבֿ‪ ,‬און‬
‫‪ 28‬און ֵצלַע‪ֶ ,‬אלֶף‪ ,‬און דער יבֿוסי‬ ‫איז אַרױסגעקומען בײַם קװאַל פֿון די‬
‫ש ַלי ִם – גִבֿעַת‪ ,‬קִרי ַת‪.‬‬
‫– דאָס איז ירו ָ‬ ‫װאַסערן פֿון נֶפֿתּוֹחַ‪.‬‬
‫פֿערצן שטעט מיט זײערע דערפֿער‪.‬‬ ‫‪ 16‬און דער געמאַרק האָט‬
‫דאָס איז די נחלה פֿון די קינדער פֿון‬ ‫אַראָפּגענידערט צום עק באַרג‬
‫בנימין לױט זײערע משפּחות‪.‬‬ ‫װאָס פֿאַר דעם טאָל פֿון בן‪-‬הִנוֹם‪,‬‬
‫װאָס אין טאָל רפֿאים צו צפֿון; און‬
‫ער האָט אַראָפּגענידערט צו דעם טאָל‬
‫און דער צװײטער גוֹרל איז‬
‫אַרױסגעקומען פֿאַר שמעון‪,‬‬
‫פֿאַר דעם שבֿט פֿון די קינדער פֿון‬
‫‪19‬‬ ‫פֿון הִנוֹם‪ ,‬צום רוקן פֿון דעם יבֿוסי‬
‫צו דָ רום‪ ,‬און איז אַראָפּגעגאַנגען קײן‬
‫שמעון לױט זײערע משפּחות; און‬ ‫עֵין‪-‬רוֹגֵל‪.‬‬
‫זײער נחלה איז געװען אין מיטן פֿון‬ ‫‪ 17‬און ער האָט זיך געצױגן פֿון צפֿון‪,‬‬
‫דער נחלה פֿון די קינדער פֿון יהודה‪.‬‬ ‫שמֶש‪,‬‬‫און איז אַרױסגעקומען ב ַײ עֵין‪ֶ -‬‬
‫‪ 2‬און זײ האָבן געהאַט אין זײער‬ ‫און איז אַרױס צו גלילוֹת װאָס אַקעגן‬
‫נחלה באֵר‪-‬שֶבֿע‪ ,‬און מוֹלָדָ ה;‬ ‫דעם אַרױפֿגאַנג פֿון אַדוֹמים‪ ,‬און האָט‬
‫‪ 3‬און ַחצַר‪-‬שועָל‪ ,‬און בלָה‪ ,‬און‬ ‫אַראָפּגענידערט צו דעם שטײן פֿון‬
‫ֶעצֶם;‬ ‫בוֹהַן דעם זון פֿון ראובֿן‪.‬‬
‫‪ 4‬און אֶלתּוֹלַד‪ ,‬און בתול‪ ,‬און חָרמָה;‬ ‫‪ 18‬און ער איז אַריבער צום רוקן‬
‫אַקעגן דעם פּלױן צו צפֿון‪ ,‬און האָט‬
‫‪ 5‬און ציקלַג‪ ,‬און בית‪-‬מַר ָכּבֿוֹת‪ ,‬און‬ ‫אַראָפּגענידערט צום פּלױן‪.‬‬
‫ַחצַר‪-‬סוסָה;‬ ‫‪ 19‬און דער געמאַרק איז אַריבער‬
‫‪ 6‬און בית‪-‬לבֿאוֹת‪ ,‬און שָרוחֶן‪.‬‬ ‫צום רוקן פֿון בית‪-‬חָגלָה צו צפֿון; און‬
‫דרײַצן שטעט מיט זײערע דערפֿער‪.‬‬ ‫דער אױסלאָז פֿון דעם געמאַרק איז‬
‫‪ַ 7‬עי ִן‪ִ ,‬רמוֹן‪ ,‬און עֶתֶ ר‪ ,‬און ָעשָן‪ .‬פֿיר‬ ‫געװען ב ַײ דער צונג פֿון י ַם‪ַ -‬ה ֶמלַח צו‬
‫שטעט מיט זײערע דערפֿער‪.‬‬ ‫צפֿון‪ ,‬בײַם עק י ַרדן צו דָ רום‪ .‬דאָס איז‬
‫‪ 8‬און אַלע דערפֿער װאָס רונד אַרום‬ ‫דער געמאַרק פֿון דָ רום‪.‬‬
‫די דאָזיקע שטעט ביז ב ֲעלַת‪-‬באֵר‪ ,‬ביז‬ ‫‪ 20‬און דער י ַרדן גרענעצט עס צו‬
‫ָרמָה פֿון דָ רום‪ .‬דאָס איז די נחלה פֿון‬ ‫מזרח‪-‬זײַט‪ .‬דאָס איז די נחלה פֿון‬
‫דעם שבֿט פֿון די קינדער פֿון שמעון‬ ‫די קינדער פֿון בנימין לױט אירע‬
‫לױט זײערע משפּחות‪.‬‬ ‫געמאַרקן‪ ,‬רונד אַרום‪ ,‬לױט זײערע‬
‫‪ 9‬פֿון דעם טײל פֿון די קינדער פֿון‬ ‫משפּחות‪.‬‬
‫יהודה איז געװען די נחלה פֿון די‬ ‫‪ 21‬און די שטעט פֿון דעם שבֿט פֿון‬
‫קינדער פֿון שמעון‪ ,‬װאָרום דער חלק‬ ‫די קינדער פֿון בנימין לױט זײערע‬
‫פֿון די קינדער פֿון יהודה איז געװען‬ ‫משפּחות זײַנען געװען יריחו‪ ,‬און‬
‫צו גרױס פֿאַר זײ‪ ,‬און די קינדער פֿון‬ ‫בית‪-‬חָגלָה‪ ,‬און ֵעמֶק‪-‬קציץ;‬
‫שמעון האָבן געקריגן ַא נחלה אין מיטן‬ ‫‪ 22‬און בית‪-‬ע ַָרבֿה‪ ,‬און צמ ַָרי ִם‪ ,‬און‬
‫פֿון זײער נחלה‪.‬‬ ‫בית‪-‬אֵל;‬
‫‪ 10‬און דער דריטער גוֹרל איז‬ ‫ָפֿרה;‬
‫פּרה‪ ,‬און ע ָ‬ ‫‪ 23‬און ַעוִים‪ ,‬און ָ‬
‫אַרױפֿגעקועמן פֿאַר די קינדער פֿון‬ ‫‪ 24‬און כּפֿר‪-‬עַמוֹנָה‪ ,‬און עָפֿני‪ ,‬און‬
‫זבֿולון לױט זײערע משפּחות; און דער‬ ‫גֶבֿע‪ .‬צװעלף שטעט מיט זײערע‬
‫‪19:11—19:34‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪346‬‬
‫זײערע משפּחות‪ ,‬די שטעט מיט זײערע‬ ‫געמאַרק פֿון זײער נחלה איז געװען ביז‬
‫דערפֿער‪.‬‬ ‫שָׂריד‪.‬‬
‫‪ 24‬און דער פֿינפֿטער גוֹרל איז‬ ‫‪ 11‬און זײער געמאַרק איז‬
‫אַרױסגעקועמן פֿאַר דעם שבֿט פֿון‬ ‫אַרױפֿגעגאַנגען צו מער ֿב און‬
‫די קינדער פֿון אָשר לױט זײערע‬ ‫מַר ֵעלָה‪ ,‬און האָט זיך אָנגעשטױסן אָן‬
‫משפּחות‪.‬‬ ‫דַ בשֶת‪ ,‬און זיך אָנגעשטױסן אָן דעם‬
‫‪ 25‬און זײער געמאַרק איז געװען‪:‬‬ ‫טײַך װאָס פֿאַר י ָקנְעָם‪.‬‬
‫חֶלקַת‪ ,‬און חַלי‪ ,‬און בטֶן‪ ,‬און אַכשָף;‬ ‫‪ 12‬און ער האָט זיך אומגעקערט פֿון‬
‫‪ 26‬און אַ ַל ֶמלֶך‪ ,‬און עַמעָד‪ ,‬און‬ ‫שָׂריד צו מזרח‪ ,‬קעגן זונאױפֿגאַנג‪,‬‬
‫ִמשְאָל; און ער האָט זיך אָנגעשטױסן‬ ‫ביז דעם געמאַרק פֿון כִּסלוֹת‪-‬תָּ בֿוֹר‪,‬‬
‫אָן כַּרמֶל אין מערבֿ‪ ,‬און אָן‬ ‫בֿרת‪ ,‬און‬ ‫און איז אַרױסגעגאַנגען צו דָ ַ‬
‫שיחוֹר‪-‬לִבֿנָת‪.‬‬ ‫אַרױפֿגעגאַנגען קײן י ָפֿיעַ‪.‬‬
‫‪ 27‬און ער האָט זיך אומגעקערט צו‬ ‫‪ 13‬און פֿון דאָרטן איז ער אַריבער‬
‫זונאױפֿגאַנג‪ ,‬צו בית‪-‬דָ גוֹן‪ ,‬און האָט זיך‬ ‫קײן מזרח‪ ,‬צו זונאױפֿגאַנג‪ ,‬צו‬
‫אָנגעשטױסן אָן זבֿולון‪ ,‬און אָן דעם‬ ‫גַת‪-‬חֵפֿר‪ ,‬צו עֵת‪-‬קָצין‪ ,‬און איז‬
‫טאָל יִפֿתַּ ח‪-‬אֵל צו צפֿון‪ ,‬בית‪ֵ -‬עמֶק‪ ,‬און‬ ‫אַרױסגעגאַנגען ב ַײ ִרמוֹן‪-‬מתוֹאָר קײן‬
‫נְעִיאל‪ ,‬און איז אַרױס צו כָּבֿול אױף‬ ‫נַעָה‪.‬‬
‫לינקס‪,‬‬ ‫‪ 14‬און דער געמאַרק האָט זיך‬
‫‪ 28‬און עֶבֿרוֹן‪ ,‬און רחוֹבֿ‪ ,‬און חַמוֹן‪,‬‬ ‫אױסגעדרײט אַרום דעם צו צפֿון פֿון‬
‫און ָקנָה‪ ,‬ביז גרױס‪-‬צידוֹן‪.‬‬ ‫ַחנָתוֹן; און זײַן אױסלאָז איז געװען‬
‫‪ 29‬און דער געמאַרק האָט זיך‬ ‫דער טאָל יִפֿתַּ ח‪-‬אֵל;‬
‫אומגעקערט צו ָרמָה‪ ,‬און ביז דער‬ ‫‪ 15‬און ַקטָת‪ ,‬און נַהלָל‪ ,‬און שִמרוֹן‪,‬‬
‫פֿעסטונגשטאָט צוֹר‪ .‬און דער געמאַרק‬ ‫און י ִדאַלָה‪ ,‬און בית‪ֶ -‬לחֶם‪ .‬צװעלף‬
‫האָט זיך אומגעקערט צו חוֹסָה; און זײַן‬ ‫שטעט מיט זײערע דערפֿער‪.‬‬
‫אױסלאָז איז געװען בײַם ים‪ ,‬פֿון חֶבֿל‬ ‫‪ 16‬דאָס איז די נחלה פֿון די קינדער‬
‫ביז אַכזיבֿ;‬ ‫פֿון זבֿולון לױט זײערע משפּחות‪ ,‬די‬
‫‪ 30‬און עומָה‪ ,‬און אַפֿק‪ ,‬און רחוֹבֿ‪.‬‬ ‫דאָזיקע שטעט מיט זײערע דערפֿער‪.‬‬
‫צװײ און צװאַנציק שטעט מיט זײערע‬ ‫שׂכָר איז אַרױסגעקומען‬ ‫‪ 17‬פֿאַר י ִשׂ ָ‬
‫דערפֿער‪.‬‬ ‫דער פֿירטער גוֹרל; פֿאַר די קינדער פֿון‬
‫‪ 31‬דאָס איז די נחלה פֿון דעם‬ ‫שׂכָר לױט זײערע משפּחות‪.‬‬ ‫י ִשׂ ָ‬
‫שבֿט פֿון די קינדער פֿון אָשר לױט‬ ‫‪ 18‬און זײער געמאַרק איז געװען‬
‫זײערע משפּחות‪ ,‬די דאָזיקע שטעט‬ ‫י ְִזרעֶאל‪ ,‬און כּסולוֹת‪ ,‬און שונֵם;‬
‫מיט זײערע דערפֿער‪.‬‬ ‫ַפֿרי ִם‪ ,‬און שֵאוֹן‪ ,‬און‬ ‫‪ 19‬און ח ַ‬
‫‪ 32‬פֿאַר די קינדער פֿון נפֿתּלי איז‬ ‫ָחרת;‬
‫אַנ ַ‬
‫אַרױסגעקומען דער זעקסטער גוֹרל;‬ ‫‪ 20‬און ַרבית‪ ,‬און קִשיוֹן‪ ,‬און אֶבֿץ;‬
‫פֿאַר די קינדער פֿון נפֿתּלי לױט זײערע‬ ‫‪ 21‬און ֶרמֶת‪ ,‬און עֵין‪-‬גַנים‪ ,‬און‬
‫משפּחות‪.‬‬ ‫עֵין‪-‬חַדָ ה‪ ,‬און בית‪-‬פּצֵץ‪,‬‬
‫‪ 33‬און זײער געמאַרק איז געװען‬ ‫‪ 22‬און דער געמאַרק האָט זיך‬
‫פֿון ֶחלֶף‪ ,‬פֿון אֵלוֹן‪-‬ב ַצ ֲענַנים‪ ,‬און‬ ‫אָנגעשטױסן אָן תָּ בֿוֹר‪ ,‬און שַחצימָה‪,‬‬
‫אַדָ מי‪-‬נֶקֶבֿ‪ ,‬און י ַבֿנְאֵל‪ ,‬ביז לַקום; און‬ ‫שמֶש; און דער אױסלאָז פֿון‬ ‫און בית‪ֶ -‬‬
‫זײַן אױסלאָז איז געװען דער י ַרדן‪.‬‬ ‫זײער געמאַרק איז געװען דער י ַרדן‪.‬‬
‫‪ 34‬און דער געמאַרק האָט זיך‬ ‫זעכצן שטעט מיט זײערע דערפֿער‪.‬‬
‫צו‬ ‫אומגעקערט קײן מערבֿ‪,‬‬ ‫‪ 23‬דאָס איז די נחלה פֿון דעם שבֿט‬
‫אַזנוֹת‪-‬תָּ בֿוֹר‪ ,‬און איז אַרױס פֿון‬ ‫שׂכָר לױט‬ ‫פֿון די קינדער פֿון י ִשׂ ָ‬
‫‪347‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪19:35—20:4‬‬
‫‪ 48‬דאָס איז די נחלה פֿון דעם‬ ‫דאָרטן צו חוקוֹק‪ ,‬און האָט זיך‬
‫שבֿט פֿון די קינדער פֿון דָ ן לױט‬ ‫אָנגעשטױסן אָן זבֿולון אין דָ רום‪ ,‬און‬
‫זײערע משפּחות‪ ,‬די דאָזיקע שטעט‬ ‫אָן אָשר האָט ער זיך אָנגעשטױסן אין‬
‫מיט זײערע דערפֿער‪.‬‬ ‫מערבֿ‪ ,‬און אָן יהודה בײַם י ַרדן צו‬
‫‪ 49‬און אַז זײ האָבן געענדיקט מאַכן‬ ‫זונאױפֿגאַנג‪.‬‬
‫אַרבן דאָס לאַנד לױט אירע געמאַרקן‪,‬‬ ‫‪ 35‬און די פֿעסטונגשטעט זײַנען‬
‫האָבן די קינדער פֿון ישׂראל געגעבן‬ ‫געװען צָדים‪-‬צֵר‪ ,‬און ַחמַת‪ַ ,‬רקַת‪ ,‬און‬
‫ַא נחלה צו יהוֹשו ַע דעם זון פֿון נון‪,‬‬ ‫ִכּנ ֶֶרת;‬
‫צװישן זײ‪.‬‬ ‫‪ 36‬און אַדָ מָה‪ ,‬און ָרמָה‪ ,‬און חָצוֹר;‬
‫‪ 50‬לױט דעם מױל פֿון גאָט האָבן‬ ‫ֶדרעִי‪ ,‬און‬ ‫‪ 37‬און קֶדֶ ש‪ ,‬און א ֶ‬
‫זײ אים געגעבן די שטאָט װאָס ער‬ ‫עֵין‪-‬חָצוֹר;‬
‫האָט פֿאַרלאַנגט‪ ,‬תִּ מנַת‪-‬ס ֶַרח אין דעם‬ ‫‪ 38‬און י ְִראוֹן‪ ,‬און מִגדַ ל‪-‬אֵל‪ ,‬ח ֵָרם‪,‬‬
‫געבערג פֿון אפֿרים; און ער האָט‬ ‫שמֶש‪ .‬נײַנצן‬ ‫און בית‪ַ -‬ענָת‪ ,‬און בית‪ֶ -‬‬
‫באַבױט די שטאָט‪ ,‬און זיך באַזעצט אין‬ ‫שטעט מיט זײערע דערפֿער‪.‬‬
‫איר‪.‬‬ ‫‪ 39‬דאָס איז די נחלה פֿון דעם‬
‫‪ 51‬דאָס זײַנען די נחלות װאָס אֶל ָעזָר‬ ‫שבֿט פֿון די קינדער פֿון נפֿתּלי לױט‬
‫דער כּ ֹהן‪ ,‬און יהוֹשו ַע דער זון פֿון נון‪,‬‬ ‫זײערע משפּחות‪ ,‬די שטעט מיט זײערע‬
‫און די הױפּטלײַט פֿון די פֿאָטערהײַזער‬ ‫דערפֿער‪.‬‬
‫פֿון די שבֿטים פֿון די קינדער פֿון‬ ‫‪ 40‬פֿאַר דעם שבֿט פֿון די קינדער‬
‫ישׂראל‪ ,‬האָבן געמאַכט אַרבן לױט‬ ‫פֿון דָ ן לױט זײערע משפּחות איז‬
‫גוֹרל אין שילוֹ פֿאַר גאָט‪ ,‬בײַם‬ ‫אַרױסגעקומען דער זיבעטער גוֹרל‪.‬‬
‫אײַנגאַנג פֿון אוֹהל‪-‬מוֹעד‪ .‬אַזױ האָבן‬ ‫‪ 41‬און דער געמאַרק פֿון זײער נחלה‬
‫זײ געענדיקט צעטײלן דאָס לאַנד‪.‬‬ ‫איז געװען‪ :‬צָרעָה‪ ,‬און אֶשתָּ אוֹל‪ ,‬און‬
‫שמֶש;‬‫עִיר‪ֶ -‬‬
‫יהוֹשוען‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬רעד‬
‫צו די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬אַזױ צו‬
‫‪20‬‬ ‫ש ֲעלַבין‪ ,‬און אַי ָלוֹן‪ ,‬און‬ ‫‪ 42‬און ַ‬
‫י ִתלָה;‬
‫זאָגן‪:‬‬ ‫‪ 43‬און אֵילוֹן‪ ,‬און תִּ מנָה‪ ,‬און עֶקרוֹן;‬
‫‪ 2‬מאַכט אײַך די שטעט פֿון‬ ‫‪ 44‬און אֶלתּקֵה‪ ,‬און גִבתוֹן‪ ,‬און‬
‫אַנטרינונג װאָס איך האָב אײַך‬ ‫ב ֲעלָת;‬
‫אָנגעזאָגט דורך משהן‪,‬‬ ‫ֵי‪-‬ברק‪ ,‬און‬
‫‪ 45‬און יהוד‪ ,‬און בנ ַ‬
‫‪ 3‬אױף צו אַנטלױפֿן אַהין‪ ,‬פֿאַר דעם‬ ‫ַת‪-‬רמוֹן;‬
‫ג ִ‬
‫טױטשלעגער װאָס דערשלאָגט ַא נפֿש‬ ‫‪ 46‬און מֵי‪-‬י ַרקוֹן‪ ,‬און ַרקוֹן‪ ,‬מיט דעם‬
‫דורך ַא פֿאַרזע‪ ,‬אָן ַא כּיװן; און זײ‬ ‫געמאַרק אַקעגן יָפֿוֹ‪.‬‬
‫זאָלן אײַך זײַן פֿאַר אַנטרינונג פֿון דעם‬ ‫‪ 47‬און דער געמאַרק פֿון די קינדער‬
‫בלוטמאָנער‪.‬‬ ‫פֿון דָ ן איז אױסגעקומען צו װינציק‬
‫‪ 4‬און ער זאָל אַנטלױפֿן אין אײנער‬ ‫פֿאַר זײ; זײַנען די קינדער פֿון‬
‫פֿון די דאָזיקע שטעט‪ ,‬און זיך שטעלן‬ ‫דָ ן אַרױפֿגעגאַנגען און האָבן מלחמה‬
‫אין אײַנגאַנג פֿון שטאָטטױער‪ ,‬און‬ ‫געהאַלטן מיט ֶלשֶם‪ ,‬און האָבן זי‬
‫רעדן אין די אױערן פֿון די עלטסטע פֿון‬ ‫באַצװוּנגען‪ ,‬און זי געשלאָגן מיטן‬
‫יענער שטאָט זײַנע װערטער‪ ,‬און זײ‬ ‫שאַרף פֿון שװערד‪ ,‬און זי געאַרבט‪,‬‬
‫זאָלן אים אַרײַננעמען צו זיך אין דער‬ ‫און זיך באַזעצט אין איר; און זײ האָבן‬
‫שטאָט‪ ,‬און אים געבן אַן אָרט‪ ,‬און ער‬ ‫גערופֿן ֶלשֶם‪ ,‬דָ ן‪ ,‬אַזױ װי דער נאָמען‬
‫זאָל זיצן ב ַײ זײ‪.‬‬ ‫פֿון זײער פֿאָטער דָ ן‪.‬‬
‫‪20:5—21:11‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪348‬‬
‫זײערע פֿרײַע פּלעצער פֿאַר אונדזערע‬ ‫‪ 5‬און אַז דער בלוטמאָנער װעט אים‬
‫בהמות‪.‬‬ ‫נאָכיאָגן‪ ,‬זאָלן זײ ניט איבערענטפֿערן‬
‫‪ 3‬האָבן די קינדער פֿון ישׂראל‬ ‫דעם טױטשלעגער אין זײַן האַנט‪,‬‬
‫געגעבן די ל ִוי ִים פֿון זײער נחלה‪ ,‬לױט‬ ‫װאָרום אָן ַא כּיװן האָט ער דערשלאָגן‬
‫דעם מױל פֿון גאָט‪ ,‬די דאָזיקע שטעט‬ ‫זײַן חבֿר‪ ,‬און ער איז אים ניט געװען ַא‬
‫מיט זײערע פֿרײַע פּלעצער‪.‬‬ ‫שׂוֹנא פֿון נעכטן‪-‬אײערנעכטן‪.‬‬
‫‪ 4‬און דער גוֹרל איז אַרױס פֿאַר די‬ ‫‪ 6‬און ער זאָל זיצן אין יענער שטאָט‪,‬‬
‫משפּחות פֿון די קהָתים; און פֿאַר די‬ ‫ביז ער שטעלט זיך פֿאַר דער עדה‬
‫קינדער פֿון אַהרן דעם כּ ֹהן‪ ,‬פֿון די‬ ‫צום משפּט‪ ,‬ביז דעם טױט פֿון דעם‬
‫ל ִוי ִים‪ ,‬זײַנען געװען פֿון שבֿט יהודה‪,‬‬ ‫כּ ֹהן‪-‬גָדול װאָס װעט זײַן אין יענע טעג;‬
‫און פֿון שבֿט פֿון די שמעוֹנים‪ ,‬און‬ ‫דענצמאָל מעג דער טױטשלעגער זיך‬
‫פֿון שבֿט בנימין‪ ,‬לױט גוֹרל‪ ,‬דרײַצן‬ ‫אומקערן‪ ,‬און קומען אין זײַן שטאָט‪,‬‬
‫שטעט‪.‬‬ ‫און אין זײַן הױז – אין דער שטאָט װאָס‬
‫‪ 5‬און פֿאַר די איבעריקע קינדער פֿון‬ ‫ער איז פֿון דאָרטן אַנטלאָפֿן‪.‬‬
‫קהָת‪ ,‬פֿון די משפּחות פֿון שבֿט אפֿרים‪,‬‬ ‫‪ 7‬האָבן זײ געהײליקט קֶדֶ ש אין‬
‫און פֿון שבֿט דָ ן‪ ,‬און פֿון האַלבן שבֿט‬ ‫גָליל‪ ,‬אין דעם געבערג פֿון נפֿתּלי‪ ,‬און‬
‫מנשה‪ ,‬לױט גוֹרל‪ ,‬צען שטעט‪.‬‬ ‫שכֶם אין דעם געבערג פֿון אפֿרים‪ ,‬און‬
‫‪ 6‬און פֿאַר די קינדער פֿון גֵרשוֹן‪ ,‬פֿון‬ ‫קִרי ַת‪-‬אַרבע – דאָס איז חֶבֿרוֹן – אין‬
‫שׂכָר‪ ,‬און פֿון‬ ‫די משפּחות פֿון שבֿט י ִשׂ ָ‬ ‫דעם געבערג פֿון יהודה‪.‬‬
‫שבֿט אָשר‪ ,‬און פֿון שבֿט נפֿתּלי‪ ,‬און‬ ‫‪ 8‬און פֿון יענער זײַט י ַרדן‪ ,‬ב ַײ יריחו‬
‫פֿון דעם האַלבן שבֿט מנשה אין בשָן‪,‬‬ ‫צו מזרח‪ ,‬האָבן זײ אָפּגעגעבן ֶבצֶר אין‬
‫לױט גוֹרל‪ ,‬דרײַצן שטעט‪.‬‬ ‫מדבר אין דעם פֿלאַכלאַנד‪ ,‬פֿון שבֿט‬
‫מררי לױט‬ ‫‪ 7‬פֿאַר די קינדער פֿון ָ‬ ‫ראובֿן‪ ,‬און ראָמוֹת אין גִלעָד‪ ,‬פֿון שבֿט‬
‫זײערע משפּחות‪ ,‬פֿון שבֿט ראובֿן‪ ,‬און‬ ‫גָד‪ ,‬און גוֹלָן אין בשָן‪ ,‬פֿון שבֿט מנשה‪.‬‬
‫פֿון שבֿט גָד‪ ,‬און פֿון שבֿט זבֿולון‪,‬‬ ‫‪ 9‬דאָס זײַנען געװען די באַשטימטע‬
‫צװעלף שטעט‪.‬‬ ‫שטעט פֿאַר אַלע קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫‪ 8‬און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬ ‫און פֿאַר דעם פֿרעמדן װאָס האַלט זיך‬
‫געגעבן די ל ִוי ִים די דאָזיקע שטעט מיט‬ ‫אױף צװישן זײ; אױף צו אַנטלױפֿן‬
‫זײערע פֿרײַע פּלעצער‪ ,‬אַזױ װי גאָט‬ ‫אַהין‪ ,‬פֿאַר איטלעכן װאָס דערשלאָגט‬
‫האָט באַפֿױלן דורך משהן‪ ,‬לױט גוֹרל‪.‬‬ ‫ַא נפֿש דורך ַא פֿאַרזע; כּדי ער זאָל‬
‫‪ 9‬און זײ האָבן געגעבן פֿון דעם שבֿט‬ ‫ניט שטאַרבן דורך דער האַנט פֿון דעם‬
‫פֿון די קינדער פֿון יהודה‪ ,‬און פֿון דעם‬ ‫בלוטמאָנער‪ ,‬אײדער ער שטעלט זיך‬
‫שבֿט פֿון די קינדער פֿון שמעון‪ ,‬די‬ ‫פֿאַר דער עדה‪.‬‬
‫דאָזיקע שטעט װאָס מע רופֿט זײ ד ָא‬
‫אָן מיטן נאָמען‪.‬‬
‫‪ 10‬און דאָס איז געװען פֿאַר די‬
‫קינדער פֿון אַהרן‪ ,‬פֿון די משפּחות‬
‫און די הױפּטלײַט פֿון די‬
‫פֿאָטערהײַזער פֿון די ל ִוי ִים‬ ‫‪21‬‬
‫האָבן גענענט צו אֶל ָעזָר דעם כּ ֹהן‪ ,‬און‬
‫פֿון די קהָתים פֿון די קינדער פֿון ֵלוִי;‬ ‫צו יהוֹשו ַע דעם זון פֿון נון‪ ,‬און צו די‬
‫װאָרום זײ האָבן געקריגן דעם גוֹרל‬ ‫הױפּטלײַט פֿון די פֿאָטערהײַזער פֿון די‬
‫צוערשט‪.‬‬ ‫שבֿטים פֿון די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫‪ 11‬און מע האָט זײ געגעבן די שטאָט‬ ‫‪ 2‬און זײ האָבן צו זײ גערעדט אין‬
‫פֿון אַרבע‪ ,‬דעם פֿאָטער פֿון ַענָק –‬ ‫שילוֹ‪ ,‬אין לאַנד כּנַעַן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫דאָס איז חבֿרון – אין דעם געבערג פֿון‬ ‫גאָט האָט באַפֿױלן דורך משהן אונדז‬
‫יהודה‪ ,‬מיט אירע פֿרײַע פּלעצער רונד‬ ‫צו געבן שטעט צום װוינען‪ ,‬מיט‬
‫‪349‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪21:12—21:34‬‬
‫פֿרײַע פּלעצער;‬ ‫אַרום איר‪.‬‬

‫‪ 24‬אַי ָלוֹן מיט אירע פֿרײַע פּלעצער‪,‬‬ ‫‪ 12‬אָבער דאָס פֿעלד פֿון דער שטאָט‬
‫ַת‪-‬רמוֹן מיט אירע פֿרײַע פּלעצער‪.‬‬ ‫ג ִ‬ ‫און אירע דערפֿער האָבן זײ געגעבן‬
‫פֿיר שטעט‪.‬‬ ‫ָכּ ֵל ֿב דעם זון פֿון יפֿונֶהן פֿאַר זײַן‬
‫‪ 25‬און פֿון האַלבן שבֿט מנשה‪ :‬תַּ ֲענָך‬ ‫אײגנטום‪.‬‬
‫ַת‪-‬רמוֹן‬
‫מיט אירע פֿרײַע פּלעצער‪ ,‬און ג ִ‬ ‫‪ 13‬און די קינדער פֿון אַהרן דעם‬
‫מיט אירע פֿרײַע פּלעצער‪ .‬צװײ‬ ‫כּ ֹהן האָבן זײ געגעבן די שטאָט פֿון‬
‫שטעט‪.‬‬ ‫אַנטרינונג פֿאַרן טױטשלעגער‪ ,‬חֶבֿרוֹן‬
‫‪ 26‬אַלע שטעט‪ :‬צען‪ ,‬מיט זײערע‬ ‫מיט אירע פֿרײַע פּלעצער‪ ,‬און לִבֿנָה‬
‫פֿרײַע פּלעצער‪ ,‬פֿאַר די משפּחות פֿון‬ ‫מיט אירע פֿרײַע פּלעצער;‬
‫די איבעריקע קינדער פֿון קהָת‪.‬‬ ‫‪ 14‬און י ַתּיר מיט אירע פֿרײַע‬
‫‪ 27‬און פֿאַר די קינדער פֿון גֵרשוֹן‪,‬‬ ‫פּלעצער‪ ,‬און אֶשתּמוֹ ַע מיט אירע‬
‫פֿון די משפּחות פֿון די ל ִוי ִים‪ ,‬פֿון‬ ‫פֿרײַע פּלעצער;‬
‫האַלבן שבֿט מנשה; די שטאָט פֿון‬ ‫‪ 15‬און חוֹלוֹן מיט אירע פֿרײַע‬
‫אַנטרינונג פֿאַרן טױטשלעגער‪ ,‬גוֹלָן‬ ‫פּלעצער‪ ,‬און דבֿיר מיט אירע פֿרײַע‬
‫אין בשָן מיט אירע פֿרײַע פּלעצער‪ ,‬און‬ ‫פּלעצער;‬
‫בעֶשתְּ ָרה מיט אירע פֿרײַע פּלעצער‪.‬‬ ‫‪ 16‬און ַעי ִן מיט אירע פֿרײַע פּלעצער‪,‬‬
‫צװײ שטעט‪.‬‬ ‫און יוטָה מיט אירע פֿרײַע פּלעצער‪ ,‬און‬
‫שׂכָר‪ :‬קִשיוֹן מיט‬ ‫‪ 28‬און פֿון שבֿט י ִשׂ ָ‬ ‫שמֶש מיט אירע פֿרײַע פּלעצער‪.‬‬ ‫בית‪ֶ -‬‬
‫בֿרת מיט אירע‬ ‫אירע פֿרײַע פּלעצער‪ ,‬דָ ַ‬ ‫נײַן שטעט פֿון די דאָזיקע צװײ שבֿטים‪.‬‬
‫פֿרײַע פּלעצער;‬ ‫‪ 17‬און פֿון שבֿט בנימין‪ :‬גִבֿעוֹן מיט‬
‫‪ 29‬י ַרמות מיט אירע פֿרײַע פּלעצער‪,‬‬ ‫אירע פֿרײַע פּלעצער‪ ,‬גֶבֿע מיט אירע‬
‫עֵין‪-‬גַנים מיט אירע פֿרײַע פּלעצער‪.‬‬ ‫פֿרײַע פּלעצער;‬
‫פֿיר שטעט‪.‬‬ ‫‪ַ 18‬ענָתוֹת מיט אירע פֿרײַע פּלעצער‪,‬‬
‫‪ 30‬און פֿון שבֿט אָשר‪ִ :‬משְאָל מיט‬ ‫און עַלמוֹן מיט אירע פֿרײַע פּלעצער‪.‬‬
‫אירע פֿרײַע פּלעצער‪ ,‬עַבֿדוֹן מיט אירע‬ ‫פֿיר שטעט‪.‬‬
‫פֿרײַע פּלעצער;‬ ‫‪ 19‬אַלע שטעט פֿון די קינדער פֿון‬
‫‪ 31‬חֶלקָת מיט אירע פֿרײַע פּלעצער‪,‬‬ ‫אַהרן‪ ,‬די כּ ֹהנים‪ :‬דרײַצן שטעט מיט‬
‫און רחוֹ ֿב מיט אירע פֿרײַע פּלעצער‪.‬‬ ‫זײערע פֿרײַע פּלעצער‪.‬‬
‫פֿיר שטעט‪.‬‬ ‫‪ 20‬און פֿאַר די משפּחות פֿון די‬
‫‪ 32‬און פֿון שבֿט נפֿתּלי‪ :‬די שטאָט‬ ‫קינדער פֿון קהָת‪ ,‬די ל ִוי ִים‪ ,‬די‬
‫פֿון אַנטרינוגן פֿאַרן טױטשלעגער‪,‬‬ ‫איבעריקע פֿון די קינדער פֿון קהָת –‬
‫קֶדֶ ש אין גָליל‪ ,‬מיט אירע פֿרײַע‬ ‫די שטעט פֿון זײער גוֹרל זײַנען געװען‬
‫פּלעצער‪ ,‬און חַמוֹת‪-‬ד ֹאר מיט אירע‬ ‫פֿון שבֿט אפֿרים‪.‬‬
‫פֿרײַע פּלעצער‪ ,‬און קַרתָּ ן מיט אירע‬ ‫‪ 21‬און מע האָט זײ געגעבן די שטאָט‬
‫פֿרײַע פּלעצער‪ .‬דר ַײ שטעט‪.‬‬ ‫פֿון אַנטרינונג פֿאַרן טױטשלעגער‪,‬‬
‫‪ 33‬אַלע שטעט פֿון די גֵרשונים לױט‬ ‫שכֶם‪ ,‬מיט אירע פֿרײַע פּלעצער‪ ,‬אין‬
‫זײערע משפּחות‪ :‬דרײַצן שטעט מיט‬ ‫דעם געבערג פֿון אפֿרים‪ ,‬און גֶזֶר מיט‬
‫זײערע פֿרײַע פּלעצער‪.‬‬ ‫אירע פֿרײַע פּלעצער;‬
‫‪ 34‬און פֿאַר די משפּחות פֿון די‬ ‫‪ 22‬און קִבֿ ַצי ִם מיט אירע פֿרײַע‬
‫מררי‪ ,‬די איבעריקע ל ִוי ִים‪,‬‬ ‫קינדער פֿון ָ‬ ‫פּלעצער‪ ,‬און בית‪-‬חוֹרוֹן מיט אירע‬
‫פֿון שבֿט זבֿולון‪ :‬י ָקנְעָם מיט אירע‬ ‫פֿרײַע פּלעצער‪ .‬פֿיר שטעט‪.‬‬
‫פֿרײַע פּלעצער‪ ,‬קַרתָּ ה מיט אירע‬ ‫‪ 23‬און פֿון שבֿט דָ ן‪ :‬אֶלתּקֵה מיט‬
‫פֿרײַע פּלעצער;‬ ‫אירע פֿרײַע פּלעצער‪ ,‬גִבתוֹן מיט אירע‬
‫‪21:35—22:8‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪350‬‬
‫דענצמאָל האָט יהוֹשו ַע‬

‫גערופֿן די ראובֿנים‪ ,‬און די‬ ‫‪22‬‬
‫גָדים‪ ,‬און דעם האַלבן שבֿט מנשה‪.‬‬
‫‪ 35‬דִ מנָה מיט אירע פֿרײַע פּלעצער‪,‬‬
‫נַהלָל מיט אירע פֿרײַע פּלעצער‪ .‬פֿיר‬
‫שטעט‪.‬‬
‫‪ 2‬און ער האָט צו זײ געזאָגט‪ :‬איר‬ ‫‪ 36‬און פֿון שבֿט ראובֿן‪ֶ :‬בצֶר מיט‬
‫האָט געהיט אַלץ װאָס משה דער‬ ‫אירע פֿרײַע פּלעצער‪ ,‬און י ַהצָה מיט‬
‫קנעכט פֿון גאָט האָט אײַך באַפֿױלן‪,‬‬ ‫אירע פֿרײַע פּלעצער;‬
‫און איר האָט צוגעהערט צו מײַן קָול‪,‬‬ ‫‪ 37‬קדֵ מוֹת מיט אירע פֿרײַע פּלעצער‪,‬‬
‫אין אַלץ װאָס איך האָב אײַך באַפֿױלן‪.‬‬ ‫און מֵיפֿעַת מיט אירע פֿרײַע פּלעצער‪.‬‬
‫‪ 3‬איר האָט ניט פֿאַרלאָזט אײַערע‬ ‫פֿיר שטעט‪.‬‬
‫ברידער די דאָזיקע פֿיל טעג ביז אױף‬ ‫‪ 38‬און פֿון שבֿט גָד‪ :‬די שטאָט פֿון‬
‫הײַנטיקן טאָג‪ ,‬און איר האָט געהיט די‬ ‫אַנטרינונג פֿאַרן טױטשלעגער‪ָ ,‬רמוֹת‬
‫היטונג פֿון דעם געבאָט פֿון יהוה אײַער‬ ‫אין גִלעָד‪ ,‬מיט אירע פֿרײַע פּלעצער‪,‬‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫און מַחנַי ִם מיט אירע פֿרײַע פּלעצער;‬
‫‪ 4‬און אַצונד האָט יהוה אײַער‬ ‫‪ 39‬חֶשבוֹן מיט אירע פֿרײַע פּלעצער‪,‬‬
‫גאָט באַרוט אײַערע ברידער‪ ,‬אַזױ װי‬ ‫י ַ ְעזֵר מיט אירע פֿרײַע פּלעצער‪ .‬אַלע‬
‫ער האָט זײ צוגעזאָגט; דרום קערט‬ ‫שטעט‪ :‬פֿיר‪.‬‬
‫אײַך אום אַצונד‪ ,‬און גײט אײַך צו‬ ‫‪ 40‬די אַלע שטעט זײַנען געװען פֿאַר‬
‫אײַערע געצעלטן‪ ,‬צום לאַנד פֿון אײַער‬ ‫מררי לױט זײערע‬ ‫די קינדער פֿון ָ‬
‫אײגנטום װאָס משה דער קנעכט פֿון‬ ‫משפּחות – די איבעריקע פֿון די‬
‫גאָט האָט אײַך געגעבן אױף יענער זײַט‬ ‫משפּחות פֿון די ל ִוי ִים; און זײער גוֹרל‬
‫י ַרדן‪.‬‬ ‫איז געװען צװעלף שטעט‪.‬‬
‫‪ 5‬אָבער היט זײער צו טאָן דאָס‬ ‫‪ 41‬אַלע שטעט פֿון די ל ִוי ִים אין מיטן‬
‫געבאָט‪ ,‬און די תּוֹרה‪ ,‬װאָס משה דער‬ ‫פֿון דעם אײגנטום פֿון די קינדער פֿון‬
‫קנעכט פֿון גאָט האָט אײַך געבאָטן‪,‬‬ ‫ישׂראל זײַנען געװען אַכט און פֿערציק‬
‫ליב צו האָבן יהוה אײַער גאָט‪ ,‬און צו‬ ‫שטעט מיט זײערע פֿרײַע פּלעצער‪.‬‬
‫גײן אין אַלע זײַנע װעגן‪ ,‬און צו היטן‬ ‫‪ 42‬די דאָזיקע שטעט זײַנען געװען‬
‫זײַנע געבאָט‪ ,‬און זיך צו באַהעפֿטן אָן‬ ‫שטאָט אין שטאָט מיט אירע פֿרײַע‬
‫אים‪ ,‬און אים צו דינען מיט אײַער‬ ‫פּלעצער רונד אַרום איר; אַזױ ב ַײ אַלע‬
‫גאַנצן האַרצן‪ ,‬און מיט אײַער גאַנצער‬ ‫די דאָזיקע שטעט‪.‬‬
‫זעל‪.‬‬ ‫‪ 43‬און גאָט האָט געגעבן צו ישׂראל‬
‫‪ 6‬און יהוֹשו ַע האָט זײ געבענטשט‪,‬‬ ‫דאָס גאַנצע לאַנד װאָס ער האָט‬
‫און האָט זײ אַװעקגעשיקט‪ ,‬און‬ ‫געשװאָרן צו געבן זײערע עלטערן;‬
‫זײ זײַנען אַװעקגעגאַנגען צו זײערע‬ ‫און זײ האָבן עס געאַרבט‪ ,‬און זיך‬
‫געצעלטן‪.‬‬ ‫באַזעצט דערין‪.‬‬
‫‪ 7‬און צו ַא האַלבן שבֿט מנשה האָט‬ ‫‪ 44‬און גאָט האָט זײ באַרוט פֿון‬
‫משה געגעבן אין בשָן; נאָר צום‬ ‫רונד אַרום‪ ,‬אַזױ װי אַלץ װאָס ער‬
‫אַנדער האַלבן האָט יהוֹשו ַע געגעבן‬ ‫האָט געשװאָרן זײערע עלטערן; און‬
‫מיט זײערע ברידער אױף דער זײַט‬ ‫קײנער פֿון אַלע זײערע פֿײַנט איז ניט‬
‫י ַרדן צו מערבֿ‪ .‬און אַז יהוֹשו ַע האָט‬ ‫באַשטאַנען פֿאַר זײ; אַלע זײערע פֿײַנט‬
‫זײ אַװעקגעשיקט צו זײערע געצעלטן‪,‬‬ ‫האָט גאָט געגעבן אין זײער האַנט‪.‬‬
‫האָט ער זײ אױך געבענטשט‪,‬‬ ‫‪ 45‬ניט ַא װאָרט איז אָפּגעפֿאַלן פֿון‬
‫‪ 8‬און ער האָט צו זײ געזאָגט‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫אַלדעם גוטן צוזאָג װאָס גאָט האָט‬
‫זאָגן‪ :‬מיט פֿיל גוטס קערט אײַך אום‬ ‫צוגעזאָגט דעם הױז פֿון ישׂראל; אַלץ‬
‫צו אײַערע געצעלטן‪ ,‬און מיט זײער‬ ‫איז אָנגעקומען‪.‬‬
‫‪351‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪22:9—22:21‬‬
‫‪ 15‬און זײ זײַנען געקומען צו די‬ ‫פֿיל פֿי‪ ,‬מיט זילבער‪ ,‬און מיט גאָלד‪,‬‬
‫קינדער פֿון ראובֿן‪ ,‬און צו די קינדער‬ ‫און מיט קופּער‪ ,‬און מיט אײַזן‪ ,‬און‬
‫פֿון גָד‪ ,‬און צום האַלבן שבֿט מנשה‪,‬‬ ‫מיט קלײדער זײער פֿיל; צעטײלט דעם‬
‫קײן לאַנד גִלעָד‪ ,‬און זײ האָבן מיט זײ‬ ‫רױב פֿון אײַערע פֿײַנט מיט אײַערע‬
‫גערעדט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫ברידער‪.‬‬
‫‪ 16‬אַזױ האָט געזאָגט די גאַנצע עדה‬ ‫‪ 9‬האָבן די קינדער פֿון ראובֿן‪ ,‬און‬
‫פֿון יהוה‪ :‬װאָס איז די דאָזיקע‬ ‫די קינדער פֿון גָד‪ ,‬און דער האַלבער‬
‫פֿעלשונג װאָס איר האָט געפֿעלשט אָן‬ ‫שבֿט מנשה‪ ,‬זיך אומגעקערט‪ ,‬און זײ‬
‫דעם גאָט פֿון ישׂראל‪ ,‬זיך אָפּצוקערן‬ ‫זײַנען אַװעקגעגאַנגען פֿון די קינדער‬
‫הײַנט פֿון הינטער יהוה‪ ,‬מיט אײַער‬ ‫פֿון ישׂראל‪ ,‬פֿון שילוֹ װאָס אין לאַנד‬
‫בױען פֿאַר זיך ַא מזבח‪ ,‬כּדי איר זאָלט‬ ‫כּנַעַן‪ ,‬צו גײן קײן לאַנד גִלעָד‪ ,‬צום‬
‫הײַנט װידערשפּעניקן אָן יהוה?‬ ‫לאַנד פֿון זײער אײגנטום‪ ,‬װאָס זײ‬
‫‪ 17‬איז אונדז װינציק די זינד פֿון‬ ‫האָבן זיך דערין באַזעצט לױט דעם‬
‫פּעוֹר‪ ,‬װאָס מיר האָבן זיך נאָך פֿון‬ ‫מױל פֿון גאָט דורך משהן‪.‬‬
‫איר ניט גערײניקט ביז אױף הײַנטיקן‬ ‫‪ 10‬און אַז זײ זײַנען געקומען צו די‬
‫טאָג‪ ,‬און װאָס איבער איר איז געװען‬ ‫געגנטן פֿון י ַרדן װאָס אין לאַנד כּנַעַן‪,‬‬
‫ַא מגפֿה אױף דער עדה פֿון יהוה‪,‬‬ ‫האָבן די קינדער פֿון ראובֿן‪ ,‬און די‬
‫‪ 18‬אַז איר קערט אײַך הײַנט אָפּ פֿון‬ ‫קינדער פֿון גָד‪ ,‬און דער האַלבער שבֿט‬
‫הינטער יהוה? און עס װעט זײַן‪ :‬איר‬ ‫מנשה‪ ,‬דאָרטן געבױט ַא מזבח בײַם‬
‫װעט װידערשפּעניקן הײַנט אָן יהוה‪,‬‬ ‫י ַרדן‪ַ ,‬א גרױסן מזבח אױף אָנצוקוקן‪.‬‬
‫און מאָרגן װעט ער צערענען אױף דער‬ ‫‪ 11‬האָבן די קינדער פֿון ישׂראל‬
‫גאַנצער עדה פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫געהערט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬זעט‪ ,‬די קינדער‬
‫‪ 19‬אױב װידער דאָס לאַנד פֿון אײַער‬ ‫פֿון ראובֿן‪ ,‬און די קינדער פֿון גָד‪,‬‬
‫אײגנטום איז אומרײן‪ ,‬קומט אײַך‬ ‫און דער האַלבער שבֿט מנשה‪ ,‬האָבן‬
‫אַריבער אין דעם לאַנד פֿון יהוהס‬ ‫געבױט ַא מזבח אַנטקעגן לאַנד כּנַעַן‪,‬‬
‫אײגנטום‪ ,‬װאָס דאָרטן רוט דער מִשכּן‬ ‫אין די געגנטן פֿון י ַרדן‪ ,‬צו דער זײַט‬
‫פֿון יהוה‪ ,‬און באַזעצט אײַך צװישן‬ ‫פֿון די קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫אונדז‪ ,‬נאָר אָן יהוה זאָלט איר ניט‬ ‫‪ 12‬און װי די קינדער פֿון ישׂראל‬
‫װידערשפּעניקן‪ ,‬און אונדז זאָלט איר‬ ‫האָבן דערהערט‪ ,‬אַזױ האָט די גאַנצע‬
‫ניט װידערשפּעניקן‪ ,‬מיט אײַער בױען‬ ‫עדה פֿון די קינדער פֿון ישׂראל זיך‬
‫פֿאַר זיך ַא מזבח‪ ,‬אַחוץ דעם מזבח פֿון‬ ‫אײַנגעזאַמלט קײן שילוֹ אַרױפֿצוגײן‬
‫יהוה אונדזער גאָט‪.‬‬ ‫אַקעגן זײ אױף מלחמה‪.‬‬
‫‪ 20‬האָט ניט ָעכָן דער זון פֿון ז ֶַרחן‬ ‫‪ 13‬און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬
‫געפֿעלשט ַא פֿעלשונג מיט דעם חרם‪,‬‬ ‫געשיקט צו די קינדער פֿון ראובֿן‪ ,‬און‬
‫און אױף דער גאַנצער עדה פֿון ישׂראל‬ ‫צו די קינדער פֿון גָד‪ ,‬און צום האַלבן‬
‫איז געװען דער צאָרן? און ניט יענער‬ ‫שבֿט מנשה‪ ,‬קײן לאַנד גִלעָד‪ ,‬פּינחס‬
‫מאַן אַלײן איז אומגעקומען פֿאַר זײַן‬ ‫דעם זון פֿון אֶל ָעזָר דעם כּ ֹהן‪,‬‬
‫זינד‪.‬‬ ‫‪ 14‬און מיט אים צען פֿירשטן‪ ,‬צו‬
‫‪ 21‬האָבן געענטפֿערט די קינדער פֿון‬ ‫אײן פֿירשט‪ ,‬צו אײן פֿירשט פֿון‬
‫ראובֿן‪ ,‬און די קינדער פֿון גָד‪ ,‬און‬ ‫ַא פֿאָטערהױז פֿון אַלע שבֿטים פֿון‬
‫דער האַלבער שבֿט מנשה‪ ,‬און זײ‬ ‫ישׂראל; און זײ זײַנען איטלעכער‬
‫האָבן גערעדט צו די הױפּטלײַט פֿון די‬ ‫געװען דער הױפּט פֿון זײער‬
‫טױזנטן פֿון ישׂראל‪:‬‬ ‫פֿאָטערהױז ב ַײ די טױזנטן פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫‪22:22—22:33‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪352‬‬
‫יהוה‪ ,‬װאָס אונדזערע עלטערן האָבן‬ ‫‪ 22‬דער גאָט פֿון געטער יהוה‪ ,‬דער‬
‫געמאַכט‪ ,‬ניט פֿאַר בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬און‬ ‫גאָט פֿון געטער יהוה‪ ,‬ער װײס‪ ,‬און‬
‫ניט פֿאַר שלאַכטאָפּפֿער; נײַערט אַן‬ ‫ישׂראל‪ ,‬ער זאָל װיסן! אױב דאָס איז‬
‫עדות איז ער צװישן אונדז און צװישן‬ ‫אין װידערשפּעניקײט אָדער אױב אין‬
‫אײַך‪.‬‬ ‫פֿעלשונג אָן יהוה – זאָלסט אונדז ניט‬
‫‪ 29‬חלילה אונדז צו װידערשפּעניקן‬ ‫העלפֿן הײַנטיקן טאָג! –‬
‫אָן יהוה‪ ,‬און זיך אָפּצוקערן הײַנט פֿון‬ ‫‪ 23‬אונדז צו בױען ַא מזבח כּדי‬
‫הינטער יהוה‪ ,‬צו בױען ַא מזבח פֿאַר‬ ‫זיך אָפּצוקערן פֿון הינטער יהוה‪,‬‬
‫בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬פֿאַר שפּײַזאָפּפֿער‪ ,‬און‬ ‫אָדער אױב אױפֿצוברענגען אױף אים‬
‫פֿאַר שלאַכטאָפּפֿער‪ ,‬אַחוץ דעם מזבח‬ ‫בראַנדאָפּפֿער און שפּײַזאָפּפֿער‪ ,‬אָדער‬
‫פֿון יהוה אונדזער גאָט‪ ,‬װאָס פֿאַר זײַן‬ ‫אױב צו מאַכן אױף אים פֿרידאָפּפֿער‪,‬‬
‫מִשכּן!‬ ‫זאָל יהוה אַלײן אױפֿמאָנען!‬
‫‪ 30‬און װי פּינחס דער כּ ֹהן‪ ,‬און די‬ ‫‪ 24‬און אױב מיר האָבן עס ניט געטאָן‬
‫פֿירשטן פֿון דער עדה‪ ,‬די הױפּטלײַט‬ ‫בלױז פֿון זאָרג װעגן ַא זאַך‪ ,‬אַזױ צו‬
‫פֿון די טױזנטן פֿון ישׂראל װאָס מיט‬ ‫זאָגן‪ :‬מאָרגן װעלן אײַערע קינדער‬
‫אים‪ ,‬האָבן געהערט די װערטער װאָס‬ ‫זאָגן צו אונדזערע קינדער‪ ,‬אַזױ צו‬
‫די קינדער פֿון ראובֿן‪ ,‬און די קינדער‬ ‫זאָגן‪ :‬װאָס קערט איר אײַך אָן מיט‬
‫פֿון גָד‪ ,‬און די קינדער פֿון מנשה‪,‬‬ ‫יהוה דעם גאָט פֿון ישׂראל?‬
‫האָבן גערעדט‪ ,‬איז דאָס װוילגעפֿעלן‬ ‫‪ 25‬װאָרום ַא געמאַרק האָט יהוה‬
‫אין זײערע אױגן‪.‬‬ ‫געמאַכט צװישן אונדז און צװישן‬
‫‪ 31‬און פּינחס דער זון פֿון אֶל ָעזָר‬ ‫אײַך‪ ,‬קינדער פֿון ראובֿן‪ ,‬און קינדער‬
‫דעם כּ ֹהן האָט געזאָגט צו די קינדער‬ ‫פֿון גָד‪ ,‬דעם י ַרדן; איר האָט ניט קײן‬
‫פֿון ראובֿן‪ ,‬און צו די קינדער פֿון גָד‪,‬‬ ‫חלק אין יהוה‪ .‬און אײַערע קינדער‬
‫און צו די קינדער פֿון מנשה‪ :‬הײַנט‬ ‫װעלן שטערן אונדזערע קינדער – ניט‬
‫װײסן מיר‪ ,‬אַז צװישן אונדז איז גאָט;‬ ‫צו פֿאָרכטן יהוה‪.‬‬
‫װאָרום איר האָט ניט געפֿעלשט אָן‬ ‫‪ 26‬האָבן מיר געזאָגט‪ :‬לאָמיר זיך‬
‫גאָט די דאָזיקע פֿעלשונג; אַצונד האָט‬ ‫אַקאָרשט באַװאָרענען צו בױען דעם‬
‫איר מציל געװען די קינדער פֿון ישׂראל‬ ‫מזבח‪ ,‬ניט פֿאַר בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬און ניט‬
‫פֿון דער האַנט פֿון גאָט‪.‬‬ ‫פֿאַר שלאַכטאָפּפֿער;‬
‫‪ 32‬און פּינחס דער זון פֿון אֶל ָעזָר‬ ‫‪ 27‬נײַערט ער זאָל זײַן אַן עדות‬
‫דעם כּ ֹהן‪ ,‬און די פֿירשטן‪ ,‬האָבן זיך‬ ‫צװישן אונדז און צװישן אײַך‪ ,‬און‬
‫אומגעקערט פֿון די קינדער פֿון ראובֿן‪,‬‬ ‫צװישן אונדזערע דוֹרות נאָך אונדז‪:‬‬
‫און פֿון די קינדער פֿון גָד‪ ,‬פֿון לאַנד‬ ‫צו דינען דעם דינסט פֿון יהוה פֿאַר‬
‫גִלעָד‪ ,‬קײן לאַנד כּנַעַן צו די קינדער‬ ‫אים מיט אונדזערע בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬און‬
‫פֿון ישׂראל‪ ,‬און זײ האָבן זײ געבראַכט‬ ‫מיט אונדזערע שלאַכטאָפּפֿער‪ ,‬און מיט‬
‫אַן ענטפֿער‪.‬‬ ‫אונדזערע פֿרידאָפּפֿער‪ ,‬און אײַערע‬
‫‪ 33‬און דער ענטפֿער איז װוילגעפֿעלן‬ ‫קינדער זאָלן מאָרגן ניט זאָגן צו‬
‫אין די אױגן פֿון די קינדער פֿון‬ ‫אונדזערע קינדער‪ :‬איר האָט ניט קײן‬
‫ישׂראל און די קינדער פֿון ישׂראל‬ ‫חלק אין יהוה‪.‬‬
‫האָבן געלױבט גאָט‪ ,‬און האָבן מער‬ ‫‪ 28‬און מיר האָבן געזאָגט‪ :‬אױב‬
‫ניט גערעדט װעגן אַרױפֿגײן אַקעגן‬ ‫עס װעט געשען‪ ,‬אַז זײ װעלן דאָס‬
‫זײ אױף מלחמה‪ ,‬צו פֿאַרװיסטן דאָס‬ ‫זאָגן צו אונדז אָדער צו אונדזערע‬
‫לאַנד װאָס די קינדער פֿון ראובֿן און‬ ‫דוֹרות שפּעטער אַהין‪ ,‬װעלן מיר זאָגן‪:‬‬
‫די קינדער פֿון גָד זיצן דערין‪.‬‬ ‫זעט דעם בױ פֿון דעם מזבח פֿון‬
‫‪353‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪22:34—23:15‬‬
‫‪ 8‬נאָר בלױז אָן יהוה אײַער גאָט‬ ‫‪ 34‬און די קינדער פֿון ראובֿן און די‬
‫זאָלט איר אײַך באַהעפֿטן‪ ,‬אַזױ װי איר‬ ‫קינדער פֿון גָד האָבן גערופֿן דעם מזבח‬
‫האָט געטאָן ביז הײַנטיקן טאָג‪,‬‬ ‫‪ , . . . . . .‬װײַל‪” :‬אַן עדות איז ער‬
‫יהוה‬ ‫‪ 9‬װאָס דערפֿאַר האָט‬ ‫צװישן אונדז אַז יהוה איז גאָט“‪.‬‬
‫פֿאַרטריבן פֿון פֿאַר אײַך גרױסע און‬
‫מאַכטיקע פֿעלקער; און איר ‪ -‬קײנער‬
‫איז ניט באַשטאַנען פֿאַר אײַך ביז‬
‫און עס איז געװען אין פֿיל‬
‫טעג אַרום‪ ,‬נאָכדעם אַז גאָט‬
‫האָט באַרוט ישׂראל פֿון אַלע זײערע‬
‫‪23‬‬
‫הײַנטיקן טאָג‪.‬‬
‫‪ 10‬אײן מאַן פֿון אײַך האָט געיאָגט‬ ‫פֿײַנט פֿון רונד אַרום‪ ,‬און יהושוע איז‬
‫טױזנט; װאָרום יהוה אײַער גאָט איז‬ ‫געװאָרן אַלט און באַטאָגט‪,‬‬
‫דער װאָס האָט מלחמה געהאַלטן פֿאַר‬ ‫‪ 2‬האָט יהושוע גערופֿן גאַנץ‬
‫אײַך‪ ,‬אַזױ װי ער האָט אײַך צוגעזאָגט‪.‬‬ ‫ישׂראל‪ ,‬זײערע עלטסטע‪ ,‬און זײערע‬
‫‪ 11‬דרום זאָלט איר זײער היטן אײַער‬ ‫הױפּטלײַט‪ ,‬און זײערע ריכטער‪ ,‬און‬
‫זעל‪ ,‬ליב צו האָבן יהוה אײַער גאָט‪.‬‬ ‫זײערע אױפֿזעער‪ ,‬און האָט צו זײ‬
‫‪ 12‬װאָרום אױב אָפּקערן װעט איר‬ ‫געזאָגט‪ :‬איך בין אַלט און באַטאָגט‪.‬‬
‫אײַך אָפּקערן‪ ,‬און איר װעט אײַך‬ ‫‪ 3‬און איר האָט געזען אַלץ װאָס‬
‫באַהעפֿטן אָן דעם רעשט פֿון די‬ ‫יהוה אײַער גאָט האָט געטאָן צו אַלע‬
‫דאָזיקע פֿעלקער‪ ,‬די דאָזיקע װאָס‬ ‫די דאָזיקע פֿעלקער פֿון אײַערטװעגן;‬
‫זײַנען געבליבן ב ַײ אײַך‪ ,‬און איר װעט‬ ‫װאָרום יהוה אײַער גאָט איז דער װאָס‬
‫זיך מתחתּן זײַן מיט זײ‪ ,‬און איר װעט‬ ‫האָט מלחמה געהאַלטן פֿאַר אײַך‪.‬‬
‫קומען צװישן זײ‪ ,‬און זײ צװישן אײַך‪,‬‬ ‫‪ 4‬זעט‪ ,‬איך האָב אײַך אױסגעװאָרפֿן‬
‫‪ 13‬װיסן זאָלט איר װיסן זײַן‪ ,‬אַז‬ ‫די דאָזיקע געבליבענע פֿעלקער פֿאַר‬
‫יהוה אײַער גאָט װעט מער ניט‬ ‫ַא נחלה לױט אײַערע שבֿטים; פֿון‬
‫פֿאַרטרײַבן די דאָזיקע פֿעלקער פֿון‬ ‫ירדן‪ ,‬מיט אַלע פֿעלקער װאָס איך‬
‫פֿאַר אײַך‪ ,‬און זײ װעלן אײַך זײַן פֿאַר‬ ‫האָב פֿאַרשניטן‪ ,‬און ביזן ים‪-‬הגדול צו‬
‫ַא נעץ און פֿאַר ַא שטרױכלונג‪ ,‬און‬ ‫זון‪-‬אונטערגאַנג‪.‬‬
‫פֿאַר ַא רוט אין אײַערע זײַטן‪ ,‬און‬ ‫‪ 5‬און יהוה אײַער גאָט‪ ,‬ער װעט זײ‬
‫פֿאַר שטעכערס אין אײַערע אױגן‪ ,‬ביז‬ ‫אַרױסשטױסן פֿון פֿאַר אײַך‪ ,‬און װעט‬
‫איר װעט אונטערגײן פֿון דער דאָזיקער‬ ‫זײ פֿאַרטרײַבן פֿון אײַער אָנגעזיכט‪,‬‬
‫גוטער ערד װאָס יהוה אײַער גאָט‬ ‫און איר װעט אַרבן זײער לאַנד‪ ,‬אַזױ‬
‫האָט אײַך געגעבן‪.‬‬ ‫װי יהוה אײַער גאָט האָט אײַך‬
‫‪ 14‬און אָט גײ איך די טעג אױף דעם‬ ‫צוגעזאָגט‪.‬‬
‫װעג פֿון דער גאַנצער ערד; דרום זאָלט‬ ‫‪ 6‬דרום זאָלט איר זײַן זײער שטאַרק‬
‫איר װיסן מיט אײַער גאַנצן האַרצן‪,‬‬ ‫צו היטן און צו טאָן אַלץ װאָס שטײט‬
‫און מיט אײַער גאַנצער זעל‪ ,‬אַז ניט‬ ‫געשריבן אין בוך פֿון תּורת‪-‬משה‪ ,‬זיך‬
‫אַן אײנציק װאָרט איז אָפּגעפֿאַלן פֿון‬ ‫ניט אָפּצוקערן דערפֿון רעכטס אָדער‬
‫די אַלע גוטע צוזאָגן װאָס יהוה אײַער‬ ‫לינקס‪,‬‬
‫גאָט האָט צוגעזאָגט װעגן אײַך; אַלע‬ ‫‪ 7‬ניט צו קומען צװישן די דאָזיקע‬
‫זײַנען אײַך אָנגעקומען; ניט אַן אײנציק‬ ‫פֿעלקער‪ ,‬די דאָזיקע װאָס זײַנען‬
‫װאָרט דערפֿון איז אָפּגעפֿאַלן‪.‬‬ ‫געבליבן ב ַײ אײַך‪ .‬און דעם נאָמען‬
‫‪ 15‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אַזױ װי אײַך‬ ‫פֿון זײערע געטער זאָלט איר ניט‬
‫איז אָנגעקומען אַלדער גוטער צוזאָג‬ ‫דערמאָנען‪ ,‬און ניט לאָזן שװערן ב ַײ‬
‫װאָס יהוה אײַער גאָט האָט אײַך‬ ‫זײ און זײ ניט דינען‪ ,‬און זיך ניט בוקן‬
‫צוגעזאָגט‪ ,‬אַזױ װעט יהוה ברענגען‬ ‫צו זײ‪.‬‬
‫‪23:16—24:13‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪354‬‬
‫זײַט געקומען צום ים‪ ,‬און די מצרים‬ ‫אױף אײַך אַלדעם שלעכטן אָנזאָג‪ ,‬ביז‬
‫האָבן נאָכגעיאָגט אײַערע עלטערן‬ ‫ער װעט אײַך פֿאַרטיליקן פֿון דער‬
‫מיט רײַטװעגן און מיט רײַטער ביזן‬ ‫דאָזיקער גוטער ערד װאָס יהוה אײַער‬
‫ים‪-‬סוף‪.‬‬ ‫גאָט האָט אײַך געגעבן‪.‬‬
‫‪ 7‬און זײ האָבן געשרי ִען צו גאָט‪,‬‬ ‫‪ 16‬אַז איר װעט איבערטרעטן דעם‬
‫און ער האָט געמאַכט ַא פֿיצטערניש‬ ‫בונד פֿון יהוה אײַער גאָט‪ ,‬װאָס ער‬
‫צװישן אײַך און צװישן די מצרים‪ ,‬און‬ ‫האָט אײַך באַפֿױלן‪ ,‬און איר װעט גײן‬
‫געבראַכט אױף זײ דעם ים‪ ,‬און זײ‬ ‫און דינען פֿרעמדע געטער‪ ,‬און זיך‬
‫צוגעדעקט; און אײַערע אױגן האָבן‬ ‫בוקן צו זײ‪ ,‬װעט גרימען דער צאָרן‬
‫געזען װאָס איך האָב געטאָן מיט‬ ‫פֿון יהוה אױף אײַך‪ ,‬און איר װעט גיך‬
‫מצרים‪ .‬און איר זײַט געבליבן אין‬ ‫אונטערגײן פֿון דעם גוטן לאַנד װאָס‬
‫מדבר פֿיל טעג‪.‬‬ ‫ער האָט אײַך געגעבן‪.‬‬
‫‪ 8‬און איך האָב אײַך געבראַכט אין‬
‫לאַנד פֿון דעם אמורי װאָס זיצט אױף‬
‫יענער זײַט ירדן‪ ,‬און זײ האָבן מלחמה‬
‫געהאַלטן מיט אײַך‪ ,‬און איך האָב זײ‬
‫האָט‬ ‫יהושוע‬
‫אײַנגעזאַמלט אַלע שבֿטים‬
‫און‬
‫‪24‬‬
‫פֿון ישׂראל קײן שכם‪ ,‬און ער האָט‬
‫געגעבן אין אײַער האַנט‪ ,‬און איר האָט‬ ‫גערופֿן די עלטסטע פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫געאַרבט זײער לאַנד‪ ,‬און איך האָב זײ‬ ‫און זײערע הױפּטלײַט‪ ,‬און זײערע‬
‫פֿאַרטיליקט פֿון פֿאַר אײַך‪.‬‬ ‫ריכטער‪ ,‬און זײערע אױפֿזעער; און‬
‫‪ 9‬איז אױפֿגעשטאַנען בלק דער זון‬ ‫זײ האָבן זיך געשטעלט פֿאַר גאָט‪.‬‬
‫פֿון צפּורן‪ ,‬דער מלך פֿון מואבֿ‪ ,‬און‬ ‫‪ 2‬און יהושוע האָט געזאָגט צום‬
‫האָט מלחמה געהאַלטן אַקעגן ישׂראל;‬ ‫גאַנצן פֿאָלק‪ :‬אַזױ האָט געזאָגט יהוה‬
‫און ער האָט געשיקט און גערופֿן בלעם‬ ‫דער גאָט פֿון ישׂראל‪ :‬אױף יענער זײַט‬
‫דעם זון פֿון בעורן‪ ,‬אײַך צו שילטן‪.‬‬ ‫טײַך זײַנען געזעסן אײַערע עלטערן‬
‫‪ 10‬אָבער איך האָב ניט געװאָלט‬ ‫פֿון אײביק אָן‪ ,‬תּרח דער פֿאָטער פֿון‬
‫צוהערן צו בלעמען‪ ,‬און בענטשן האָט‬ ‫אבֿרהמען‪ ,‬און דער פֿאָטער פֿון נחורן;‬
‫ער אײַך געבענטשט; און איך האָב‬ ‫און זײ האָבן געדינט פֿרעמדע געטער‪.‬‬
‫אײַך מציל געװען פֿון זײַן האַנט‪.‬‬ ‫‪ 3‬און איך האָב גענומען אײַער‬
‫‪ 11‬און איר זײַט אַריבערגעגאַנגען‬ ‫פֿאָטער אבֿרהמען פֿון יענער זײַט טײַך‪,‬‬
‫דעם ירדן‪ ,‬און איר זײַט געקומען צו‬ ‫און האָב אים דורכגעפֿירט דורך גאַנץ‬
‫יריחו‪ ,‬און עס האָבן מלחמה געהאַלטן‬ ‫לאַנד כּנען; און איך האָב געמערט זײַן‬
‫אַקעגן אײַך די מענער פֿון יריחו‪ ,‬דער‬ ‫זאָמען‪ ,‬און אים געגעבן יצחקן‪.‬‬
‫אמורי‪ ,‬און דער פּרזי‪ ,‬און דער כּנעני‪,‬‬ ‫‪ 4‬און איך האָב געגעבן צו יצחקן‬
‫און דער חוי‪ ,‬און דער גרגשי‪ ,‬דער‬ ‫יעקבֿן און עשׂון; און איך האָב געגעבן‬
‫חוי‪ ,‬און דער יבֿוסי; און איך האָב זײ‬ ‫עשׂון דעם באַרג שׂאיר אים צו אַרבן;‬
‫געגעבן אין אײַער האַנט‪.‬‬ ‫און יעק ֿב און זײַנע קינדער האָבן‬
‫‪ 12‬און איך האָב געשיקט אײַך‬ ‫גענידערט קײן מצרים‪.‬‬
‫פֿאַרױס די האָרנבין‪ ,‬און זי האָט זײ‬ ‫‪ 5‬און איך האָב געשיקט משהן און‬
‫פֿאַרטריבן פֿון פֿאַר אײַך‪ ,‬די צװײ‬ ‫אהרנען‪ ,‬און האָב געפּלאָגט מצרים‪,‬‬
‫מלכים פֿון אמורי; ניט מיט דײַן‬ ‫לױט װאָס איך האָב געטאָן צװישן‬
‫שװערד‪ ,‬און ניט מיט דײַן בױגן‪.‬‬ ‫זײ‪ ,‬און דערנאָך האָב איך אײַך‬
‫‪ 13‬און איך האָב אײַך געגעבן ַא לאַנד‬ ‫אַרױסגעצױגן‪.‬‬
‫װאָס דו האָסט זיך דערױף ניט געמיט‪,‬‬ ‫‪ 6‬און איך האָב אַרױסגעצױגן‬
‫און שטעט װאָס איר האָט ניט געבױט‪,‬‬ ‫אײַערע עלטערן פֿון מצרים‪ ,‬און איר‬
‫‪355‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪24:14—24:28‬‬
‫זינד‪.‬‬ ‫און איר האָט זיך אין זײ באַזעצט;‬

‫‪ 20‬אױב איר װעט פֿאַרלאָזן יהוה‪,‬‬ ‫װײַנגערטנער און אײלבערטגערטנער‬
‫און װעט דינען פֿרעמדע געטער‪ ,‬װעט‬ ‫װאָס איר האָט ניט געפֿלאַנצט‪ ,‬עסט‬
‫ער זיך קערן און װעט אײַך שלעכטס‬ ‫איר‪.‬‬
‫טאָן‪ ,‬און װעט אײַך פֿאַרלענדן‪,‬‬ ‫‪ 14‬און אַצונד‪ ,‬האָט מורא פֿאַר יהוה‪,‬‬
‫נאָכדעם װי ער האָט אײַך גוטס געטאָן‪.‬‬ ‫און דינט אים מיט גאַנצקײט און מיט‬
‫‪ 21‬האָט דאָס פֿאָלק געזאָגט צו‬ ‫אמת; און טוט אָפּ די געטער װאָס‬
‫יהושוען‪ :‬נײן‪ ,‬נײַערט יהוה װעלן מיר‬ ‫אײַערע עלטערן האָבן געדינט‪ ,‬אױף‬
‫דינען‪.‬‬ ‫יענער זײַט טײַך‪ ,‬און אין מצרים‪ ,‬און‬
‫‪ 22‬האָט יהושוע געזאָגט צום פֿאָלק‪:‬‬ ‫דינט יהוה‪.‬‬
‫איר זײַט עדות קעגן אײַך אַלײן‪ .‬אַז‬ ‫‪ 15‬און אױב עס איז שלעכט אין‬
‫איר האָט אײַך אױסדערװײלט יהוה‪,‬‬ ‫אײַערע אױגן צו דינען יהוה‪ ,‬װײלט‬
‫אים צו דינען‪ - .‬און זײ האָבן געזאָגט‪:‬‬ ‫אײַך אױס הײַנט װעמען איר װילט‬
‫עדות! ‪-‬‬ ‫דינען‪ ,‬ענטװעדער די געטער װאָס‬
‫‪ 23‬און אַצונד טוט אָפּ די פֿרעמדע‬ ‫אײַערע עלטערן האָבן געדינט אױף‬
‫געטער װאָס צװישן אײַך‪ ,‬און נײגט‬ ‫יענער זײַט טײַך‪ ,‬אָדער די געטער פֿון‬
‫אײַער האַרץ צו יהוה דעם גאָט פֿון‬ ‫דעם אמורי‪ ,‬װאָס איר זיצט אין זײער‬
‫ישׂראל‪.‬‬ ‫לאַנד; און איך און מײַן הױזגעזינט‬
‫װעלן דינען יהוה‪.‬‬
‫‪ 24‬האָט דאָס פֿאָלק געזאָגט צו‬ ‫‪ 16‬האָט געענטפֿערט דאָס פֿאָלק‬
‫יהושוען‪ :‬יהוה אונדזער גאָט װעלן‬ ‫און האָט געזאָגט‪ :‬חלילה אונדז צו‬
‫מיר דינען‪ ,‬און צו זײַן קול װעלן מיר‬ ‫פֿאַרלאָזן יהוה‪ ,‬כּדי צו דינען פֿרעמדע‬
‫צוהערן‪.‬‬ ‫געטער!‬
‫‪ 25‬און יהושוע האָט געשלאָסן ַא‬ ‫‪ 17‬װאָרום יהוה אונדזער גאָט‬
‫בונד מיטן פֿאָלק אין יענעם טאָג‪ ,‬און‬ ‫איז דער װאָס האָט אױפֿגעבראַכט‬
‫ער האָט זײ געמאַכט חוקים און געזעצן‬ ‫אונדז און אונדזערע עלטערן פֿון‬
‫אין שכם‪.‬‬ ‫לאַנד מצרים‪ ,‬פֿון דעם הױז פֿון‬
‫‪ 26‬און יהושוע האָט אױפֿגעשריבן‬ ‫קנעכטשאַפֿט‪ ,‬און װאָס האָט געטאָן‬
‫די דאָזיקע װערטער אין בוך פֿון‬ ‫פֿאַר אונדזערע אױגן די דאָזיקע‬
‫גאָטס תּורה; און ער האָט גענומען ַא‬ ‫גרױסע צײכנס‪ ,‬און האָט אונדז‬
‫גרױסן שטײן‪ ,‬און האָט אים דאָרטן‬ ‫אָפּגעהיט אױף דעם גאַנצן װעג װאָס‬
‫אױפֿגעשטעלט אונטער דעם אײכנבױם‬ ‫מיר זײַנען געגאַנגען אױף אים‪ ,‬און‬
‫װאָס בײַם הײליקטום פֿון גאָט‪.‬‬ ‫צװישן אַלע פֿעלקער װאָס מיר זײַנען‬
‫‪ 27‬און יהושוע האָט געזאָגט צום‬ ‫דורכגעגאַנגען דורך זײ‪.‬‬
‫גאַנצן פֿאָלק‪ :‬אָט דער דאָזיקער‬ ‫‪ 18‬און יהוה האָט פֿאַרטריבן פֿון‬
‫שטײן זאָל זײַן פֿאַר אַן עדות אַקעגן‬ ‫פֿאַר אונדז אַלע פֿעלקער און דעם‬
‫אונדז‪ ,‬װאָרום ער האָט געהערט אַלע‬ ‫אמורי‪ ,‬דעם באַװױנער פֿון לאַנד; דרום‬
‫װערטער פֿון יהוה‪ ,‬װאָס ער האָט מיט‬ ‫װעלן מיר אױך דינען יהוה‪ ,‬װאָרום ער‬
‫אונדז גערעדט; און ער װעט זײַן פֿאַר‬ ‫איז אונדזער גאָט‪.‬‬
‫אַן עדות אַקעגן אײַך‪ ,‬טאָמער װעט איר‬ ‫‪ 19‬האָט יהושוע געזאָגט צום פֿאָלק‪:‬‬
‫לײקענען אָן אײַער גאָט‪.‬‬ ‫איר װעט ניט קענען דינען יהוה‪,‬‬
‫האָט‬ ‫יהושוע‬ ‫‪ 28‬און‬ ‫װאָרום ַא הײליקער גאָט איז ער‪ַ ,‬א‬
‫פֿאַנאַנדערגעשיקט דאָס פֿאָלק‪,‬‬ ‫צערנדיקער גאָט איז ער; ער װעט ניט‬
‫איטלעכן צו זײַן נחלה‪.‬‬ ‫פֿאַרגעבן אײַער פֿאַרברעך און אײַערע‬
‫‪24:29—24:33‬‬ ‫י ְהוֹשו ַע‬ ‫‪356‬‬
‫‪ 29‬און עס איז געװען נאָך די דאָזיקע‬

‫געשעענישן‪ ,‬איז געשטאָרבן יהושוע‬
‫דער זון פֿון נון‪ ,‬דער קנעכט פֿון גאָט‪,‬‬
‫צו הונדערט מיט צען יאָר‪.‬‬
‫‪ 30‬און מע האָט אים באַגראָבן אין‬
‫דעם געמאַרק פֿון זײַן נחלה‪ ,‬אין‬
‫תּמנת‪-‬סרח װאָס אין דעם געבערג פֿון‬
‫אפֿרים‪ ,‬אין צפֿון פֿון באַרג געש‪.‬‬
‫‪ 31‬און ישׂראל האָט געדינט גאָט אַלע‬
‫טעג פֿון יהושוען‪ ,‬און אַלע טעג פֿון די‬
‫זקנים װאָס האָבן מאריך‪-‬ימים געװען‬
‫נאָך יהושוען‪ ,‬און װאָס האָבן געװוּסט‬
‫אַלדי טוּונג פֿון גאָט‪ ,‬װאָס ער האָט‬
‫געטאָן פֿאַר ישׂראל‪.‬‬
‫‪ 32‬און די בײנער פֿון יוספֿן‪,‬‬
‫װאָס די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬
‫אױפֿגעבראַכט פֿון מצרים‪ ,‬האָבן זײ‬
‫באַגראָבן אין שכם‪ ,‬אױף דעם שטיק‬
‫פֿעלד װאָס יעק ֿב האָט געקױפֿט פֿון די‬
‫זין פֿון חמור‪ ,‬דעם פֿאָטער פֿון שכמען‪,‬‬
‫פֿאַר הונדערט קשׂיטה; און עס איז‬
‫געװאָרן די קינדער פֿון יוסף פֿאַר ַא‬
‫נחלה‪.‬‬
‫‪ 33‬און אהוד האָט אױסגעשטרעקט‬
‫זײַן לינקע האַנט‪ ,‬און האָט גענומען זײַן‬
‫שװערד פֿון זײַן רעכטער דיך‪ ,‬און האָט‬
‫זי אַרײַנגעשטאָכן אין זײַן בױך‪.‬‬
‫‪357‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪1:1—1:16‬‬
‫שופֿטים‬
‫‪ 9‬און דערנאָך האָבן די קינדער‬
‫פֿון יהודה אַראָפּגענידערט מלחמה‬
‫צו האַלטן אױ ֿף דעם כּנַעני‪ ,‬דעם‬
‫און עס איז געװען נאָך דעם טױט‬
‫פֿון יהושוען‪ ,‬האָבן די קינדער‬
‫פֿון ישׂראל געפֿרעגט ב ַײ גאָט‪ ,‬אַזױ‬
‫‪1‬‬
‫באַװױנער פֿון דעם געבערג און דעם‬ ‫צו זאָגן‪ :‬װער זאָל אונדז צוערשט‬
‫דָ רום און דער נידערונג‪.‬‬ ‫אַרױפֿגײן אַקעגן דעם כּנַעני‪ ,‬מלחמה‬
‫‪ 10‬און יהודה איז געגאַנגען אױ ֿף‬ ‫צו האַלטן אױ ֿף אים?‬
‫דעם כּנַעני װאָס איז געזעסן אין‬ ‫‪ 2‬האָט גאָט געזאָגט‪ :‬יהודה זאָל‬
‫חֶבֿרון– און דער נאָמען פֿון חֶבֿרון איז‬ ‫אַרױפֿגײן; זע‪ ,‬איך האָב געגעבן דאָס‬
‫פֿריער געװען קִרית‪-‬אַרבע– און זײ‬ ‫לאַנד אין זײַן האַנט‪.‬‬
‫ששַין‪ ,‬און אַחימָנען‪,‬‬ ‫האָבן דערשלאָגן ֵ‬ ‫‪ 3‬האָט יהודה געזאָגט צו זײַן ברודער‬
‫און תַּ למַין‪.‬‬ ‫שמעון‪ :‬גײ אַרױ ֿף מיט מיר אין מײַן‬
‫‪ 11‬און פֿון דאָרטן איז ער געגאַנגען‬ ‫גורל‪ ,‬און מיר װעלן מלחמה האַלטן‬
‫אױ ֿף די באַװױנער פֿון דבֿיר; און דער‬ ‫אױפֿן כּנַעני‪ ,‬און איך װעל אױך גײן‬
‫נאָמען פֿון דבֿיר איז פֿריער געװען‬ ‫מיט דיר אין דײַן גורל‪ .‬איז שמעון‬
‫קִרית‪-‬סֵפֿר‪.‬‬ ‫געגאַנגען מיט אים‪.‬‬
‫‪ 12‬און ָכּ ֵל ֿב האָט געזאָגט‪ :‬װער עס‬ ‫‪ 4‬און יהודה איז אַרױפֿגעגאַנגען‪ ,‬און‬
‫װעט שלאָגן קִרית‪-‬סֵפֿר‪ ,‬און װעט זי‬ ‫גאָט האָט געגעבן דעם כּנַעני און דעם‬
‫באַצװינגען‪ ,‬װעל איך אים געבן מײַן‬ ‫פּרזי אין זײער האַנט‪ ,‬און זײ האָבן‬ ‫ִ‬
‫טאָכטער עַכסָהן פֿאַר ַא װײַב‪.‬‬ ‫געשלאָגן פֿון זײ אין בֶזק צען טױזנט‬
‫‪ 13‬האָט זי באַצװוּנגען עָתניאֵל דער‬ ‫מאַן‪.‬‬
‫זון פֿון קנַזן‪ָ ,‬כּלֵבֿס יי ִנגערער ברודער‪,‬‬ ‫‪ 5‬און זײ האָבן געפֿונען אדוני‪-‬בֶזקן‬
‫און ער האָט אים געגעבן זײַן טאָכטער‬ ‫אין בֶזק‪ ,‬און האָבן מלחמה געהאַלטן‬
‫עַכסָהן פֿאַר ַא װײַב‪.‬‬ ‫אױ ֿף אים‪ ,‬און האָבן געשלאָגן דעם‬
‫‪ 14‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז זי איז‬ ‫פּרזי‪.‬‬
‫כּנַעני און דעם ִ‬
‫אָנגעקומען‪ ,‬האָט זי אים אָנגערעדט צו‬ ‫‪ 6‬איז אדוני‪-‬בֶזק אַנטלױפֿן‪ ,‬און זײ‬
‫בעטן פֿון איר פֿאָטער ַא פֿעלד‪ .‬און‬ ‫האָבן אים נאָכגעיאָגט‪ ,‬און האָבן אים‬
‫װי זי האָט זיך אַראָפּגעלאָזט פֿון אײזל‪,‬‬ ‫געכאַפּט‪ ,‬און האָבן אָפּגעהאַקט די‬
‫אַזױ האָט ָכּ ֵל ֿב צו איר געזאָגט‪ :‬װאָס‬ ‫דױמען פֿון זײַנע הענט און זײַנע פֿיס‪.‬‬
‫איז דיר?‬ ‫‪ 7‬האָט אדוני‪-‬בֶזק געזאָגט‪ :‬זיבעציק‬
‫‪ 15‬האָט זי צו אים געזאָגט‪ :‬שענק‬ ‫מלָכים מיט די דױמען פֿון זײערע‬
‫מיר ַא מתּנה; װאָרום אין ַא טרוקענעם‬ ‫הענט און זײערע פֿיס אָפּגעהאַקט האָבן‬
‫לאַנד האָסטו מיך אױסגעגעבן; דרום‬ ‫געקליבן אונטער מײַן טיש; אַזױ װי‬
‫זאָלסטו מיר געבן קװאַלן װאַסער‪.‬‬ ‫איך האָב געטאָן; אַזױ האָט מיר גאָט‬
‫האָט איר ָכּ ֵל ֿב געגעבן די אױבערשטע‬ ‫באַצאָלט‪ ,‬און זײ האָבן אים געבראַכט‬
‫קװאַלן און די אונטערשטע קװאַלן‪.‬‬ ‫קײן ירושלַים‪ ,‬און ער איז דאָרטן‬
‫‪ 16‬און די קינדער פֿון דעם קֵיני‪,‬‬ ‫געשטאָרבן‪.‬‬
‫משהס שװער‪ ,‬זײַנען אַרױפֿגעגאַנגען‬ ‫‪ 8‬און די קינדער פֿון יהודה האָבן‬
‫פֿון דער שטאָט פֿון טײטלבײמער מיט‬ ‫מלחמה געהאַלטן אױ ֿף ירושלַים‪ ,‬און‬
‫די קינדער פֿון יהודה צו דעם מדבר פֿון‬ ‫האָבן זי באַצװוּנגען‪ ,‬און זי געשלאָגן‬
‫יהודה װאָס אין דָ רום פֿון ע ַָרד; און זײ‬ ‫מיטן שאַר ֿף פֿון שװערד‪ ,‬און די שטאָט‬
‫זײַנען געגאַנגען און האָבן זיך באַזעצט‬ ‫האָבן זײ אַװעקגעלאָזט אין פֿײַער‪.‬‬
‫‪1:17—1:34‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪358‬‬
‫‪ 26‬און דער מאַן איז געגאַנגען אין‬ ‫מיט דעם פֿאָלק‪.‬‬

‫לאַנד פֿון די חִתּים‪ ,‬און האָט געבױט‬ ‫‪ 17‬און יהודה איז געגאַנגען מיט זײַן‬
‫ַא שטאָט‪ ,‬און גערופֿן איר נאָמען לוז;‬ ‫ברודער שמעון‪ ,‬און זײ האָבן געשלאָגן‬
‫דאָס איז איר נאָמען ביז אױ ֿף הײַנטיקן‬ ‫דעם כּנַעני‪ ,‬דעם באַװױנער פֿון צ ֿפַת‬
‫טאָג‪.‬‬ ‫און האָבן זי געמאַכט חרם‪ ,‬און מע האָט‬
‫‪ 27‬און מנשה האָט ניט פֿאַרטריבן‬ ‫גערופֿן דעם נאָמען פֿון דער שטאָט‬
‫בֵית‪-‬שאָן און אירע טעכטערשטעט‪,‬‬ ‫חָרמה‪.‬‬
‫און תּענך און אירע טעכטערשטעט‪,‬‬ ‫‪ 18‬און יהודה האָט באַצװוּנגען ַעזָה‬
‫און די באַװױנער פֿון דור און אירע‬ ‫מיט איר געמאַרק‪ ,‬און אַשקלון מיט‬
‫טעכטערשטעט‪ ,‬און די באַװױנער פֿון‬ ‫איר געמאַרק‪ ,‬און עקרון מיט איר‬
‫י ִבֿלעם און אירע טעכטערשטעט‪ ,‬און‬ ‫געמאַרק‪.‬‬
‫די באַװױנער פֿון מגִדו און אירע‬ ‫‪ 19‬און גאָט איז געװען מיט יהודה‪,‬‬
‫טעכטערשטעט; און דער כּנַעני איז‬ ‫און ער האָט אײַנגענומען דאָס געבערג;‬
‫באַשטאַנען צו בלײַבן זיצן אין דעם‬ ‫װאָרום די באַװױנער פֿון טאָל איז ניט‬
‫דאָזיקן לאַנד‪.‬‬ ‫געװען צו פֿאַרטרײַבן‪ ,‬װײַל זײ האָבן‬
‫‪ 28‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז ישׂראל‬ ‫געהאַט אײַזערנע רײַטװעגן‪.‬‬
‫איז שטאַרק געװאָרן‪ ,‬האָט ער געמאַכט‬
‫דעם כּנַעני צו צינדז‪ ,‬אָבער פֿאַרטרײַבן‬ ‫‪ 20‬און זײ האָבן געגעבן חֶבֿרון צו‬
‫האָט ער אים ניט פֿאַרטריבן‪.‬‬ ‫ָכּלֵבֿן‪ ,‬אַזױ װי משה האָט אָנגעזאָגט;‬
‫און ער האָט פֿאַרטריבן פֿון דאָרטן די‬
‫‪ 29‬און אפֿרים האָט ניט פֿאַרטריבן‬ ‫דר ַײ זין פֿון ַענָק‪.‬‬
‫דעם כּנַעני װאָס איז געזעסן אין גֶזֶר‪,‬‬
‫און דער כּנַעני איז געבליבן זיצן צװישן‬ ‫‪ 21‬און דעם יבֿוסי‪ ,‬דעם באַװױנער‬
‫אים אין גֶזֶר‪.‬‬ ‫פֿון ירושלַים‪ ,‬האָבן די קינדער פֿון‬
‫‪ 30‬זבֿולון האָט ניט פֿאַרטריבן די‬ ‫בנימין ניט פֿאַרטריבן; און דער יבֿוסי‬
‫באַװױנער פֿון קִטרון‪ ,‬און די באַװױנער‬ ‫איז געבליבן זיצן מיט די קינדער פֿון‬
‫פֿון נַהלול; און דער כּנַעני איז געבליבן‬ ‫בנימין אין ירושלַים ביז אױ ֿף הײַנטיקן‬
‫זיצן צװישן אים‪ ,‬און איז געװאָרן צו‬ ‫טאָג‪.‬‬
‫צינדז‪.‬‬ ‫‪ 22‬און דאָס הױז פֿון יוסףֿ‪ ,‬זײ אױך‬
‫‪ 31‬אָשר האָט ניט פֿאַרטריבן די‬ ‫זײַנען אַרױפֿגעגאַנגען אױ ֿף בֵית‪-‬אֵל‪,‬‬
‫באַװױנער פֿון עַכּו‪ ,‬און די באַװױנער‬ ‫און גאָט איז געװען מיט זײ‪.‬‬
‫פֿון צידון‪ ,‬און אַחלבֿ‪ ,‬און אַכזיבֿ‪ ,‬און‬ ‫‪ 23‬און דאָס הױז פֿון יוס ֿף האָט‬
‫חֶלבה‪ ,‬און אַפֿיק‪ ,‬און רחובֿ‪.‬‬ ‫געלאָזט אױסקוקן בֵית‪-‬אֵל– און דער‬
‫‪ 32‬און דער אָשֵרי איז געזעסן צװישן‬ ‫נאָמען פֿון דער שטאָט איז פֿריער‬
‫דעם כּנַעני‪ ,‬די באַװױנער פֿון לאַנד‪,‬‬ ‫געװען לוז–‬
‫װאָרום ער האָט אים ניט פֿאַרטריבן‪.‬‬ ‫‪ 24‬און די װעכטערס האָבן געזען ַא‬
‫‪ 33‬נפֿתּלי האָט ניט פֿאַרטריבן‬ ‫מאַן אַרױסגײן פֿון שטאָט‪ ,‬און האָבן‬
‫די באַװױנער פֿון בֵית‪-‬שֶמש‪ ,‬און‬ ‫צו אים געזאָגט‪ :‬װײַז אונדז אַקאָרשט‬
‫די באַװױנער פֿון בֵית‪-‬עַנת‪ .‬און‬ ‫דעם אײַנגאַנג פֿון שטאָט‪ ,‬און מיר‬
‫ער איז געזעסן צװישן דעם כּנַעני‪,‬‬ ‫װעלן טאָן מיט דיר חסד‪.‬‬
‫די באַװױנער פֿון לאַנד; אָבער די‬ ‫‪ 25‬האָט ער זײ געװיזן דעם אײַנגאַנג‬
‫באַװױנער פֿון בֵית‪-‬שֶמש און בֵית‪-‬עַנת‬ ‫פֿון שטאָט‪ ,‬און זײ האָבן געשלאָגן די‬
‫זײַנען געװאָרן ב ַײ זײ צו צינדז‪.‬‬ ‫שטאָט מיטן שאַר ֿף פֿון שװערד; און‬
‫האָט‬ ‫אֶמורי‬ ‫דער‬ ‫‪ 34‬און‬ ‫דעם מאַן און זײַן גאַנצע משפּחה האָבן‬
‫אַרױפֿגעשטופּט די קינדער פֿון‬ ‫זײ אַװעקגעלאָזט‪.‬‬
‫‪359‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪1:35—2:15‬‬
‫‪ 7‬האָט דאָס פֿאָלק געדינט גאָט‬ ‫דן צום געבערג‪ ,‬װאָרום ער האָט זײ‬
‫אַלע טעג פֿון יהושוען‪ ,‬און אַלע‬ ‫ניט געלאָזט אַראָפּנידערן אין טאָל‪.‬‬
‫זקנים‪ ,‬װאָס האָבן מאריך‪-‬ימים געװען‬ ‫‪ 35‬און דער אֶמורי איז באַשטאַנען צו‬
‫נאָך יהושוען‪ ,‬װאָס האָבן געזען אַלדי‬ ‫בלײַבן זיצן אין הַר‪-‬חֶרס‪ ,‬אין אַי ָלון‪,‬‬
‫גרױסע טוּונג פֿון גאָט װאָס ער האָט‬ ‫שעַלבֿים; אָבער די האַנט פֿון‬ ‫און אין ַ‬
‫געטאָן פֿאַר ישׂראל‪.‬‬ ‫דעם הױז פֿון יוס ֿף איז געװען שװער‬
‫‪ 8‬און יהושוע דער זון פֿון נון‪ ,‬דער‬ ‫]אױ ֿף זײ[‪ ,‬און זײ זײַנען געװאָרן צו‬
‫קנעכט פֿון גאָט‪ ,‬איז געשטאָרבן צו‬ ‫צינדז‪.‬‬
‫הונדערט מיט צען יאָר‪.‬‬ ‫‪ 36‬און דער געמאַרק פֿון אֶמורי איז‬
‫‪ 9‬און מע האָט אים באַגראָבן אין‬ ‫ַקרבים‬ ‫געװען פֿון דעם אױפֿגאַנג פֿון ע ַ‬
‫דעם געמאַרק פֿון זײַן נחלה‪ ,‬אין‬ ‫פֿון סֶלע און אַרױ ֿף צו‪.‬‬
‫תּמנת‪-‬חֶרס‪ ,‬אין דעם געבערג פֿון‬
‫אפֿרים אין צפֿון פֿון באַרג געש‪.‬‬
‫‪ 10‬און אױך יענער גאַנצער דור‬
‫איז אײַנגעזאַמלט געװאָרן צו זײַנע‬
‫און ַא מלאך פֿון גאָט איז‬
‫אַרױפֿגעגאַנגען פֿון גִלגל קײן‬
‫בוכים‪ ,‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬איך האָב‬
‫‪2‬‬
‫עלטערן‪ ,‬און אַן אַנדער דור איז‬ ‫אײַך אַרױפֿגעבראַכט פֿון מצרים‪ ,‬און‬
‫אױפֿגעשטאַנען נאָך זײ‪ ,‬װאָס האָבן ניט‬ ‫האָב אײַך געבראַכט אין דעם לאַנד‬
‫געקענט גאָט‪ ,‬און ניט די טואונג װאָס‬ ‫װאָס איך האָב צוגעשװאָרן אײַערע‬
‫ער האָט געטאָן פֿאַר ישׂראל‪.‬‬ ‫עלטערן; און איך האָב געזאָגט‪ :‬איך‬
‫‪ 11‬און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬ ‫װעל ניט פֿאַרשטערן מײַן בונד מיט‬
‫געטאָן װאָס איז שלעכט אין די אױגן‬ ‫אײַך אױ ֿף אײביק;‬
‫פֿון גאָט‪ ,‬און זײ האָבן געדינט די‬ ‫‪ 2‬נאָר איר זאָלט ניט שליסן ַא בונד‬
‫ַבעַל‪-‬געטער‪.‬‬ ‫די באַװױנער פֿון דעם דאָזיקן לאַנד;‬
‫‪ 12‬און זײ האָבן פֿאַרלאָזן יהוה דעם‬ ‫זײערע מזבחות זאָלט איר צעברעכן‪.‬‬
‫גאָט פֿון זײערע עלטערן‪ ,‬װאָס האָט‬ ‫אָבער איר האָט ניט צוגעהערט צו מײַן‬
‫זײ אַרױסגעצױגען פֿון לאַנד מצרים‪,‬‬ ‫קָול‪ .‬װאָס האָט איר ד ָא געטאָן?‬
‫און זײ זײַנען געגאַנגען נאָך פֿרעמדע‬ ‫‪ 3‬דרום‪ ,‬אױך זאָג איך‪ :‬איך װעל‬
‫געטער‪ ,‬פֿון די געטער פֿון די פֿעלקער‬ ‫זײ ניט פֿאַרטרײַבן פֿון פֿאַר אײַך‪ ,‬און‬
‫װאָס רונד אַרום זײ‪ ,‬און זײ האָבן זיך‬ ‫זײ װעלן אײַך זײַן פֿאַר נעצן‪ ,‬און‬
‫צו זײ געבוקט‪ ,‬און האָבן דערצערנט‬ ‫זײערע געטער װעלן אײַך זײַן פֿאַר ַא‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫שטרױכלונג‪.‬‬
‫‪ 13‬און זײ האָבן פֿאַרלאָזן יהוה‪ ,‬און‬ ‫‪ 4‬און עס איז געװען‪ ,‬װי דער מלאך‬
‫געדינט צו ַבעַל און צו די עשתָּ רות‪.‬‬ ‫פֿון גאָט האָט גערעדט די דאָזיקע‬
‫‪ 14‬האָט דער צאָרן פֿון גאָט געגרימט‬ ‫װערטער צו אַלע קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫אױ ֿף ישׂראל‪ ,‬און ער האָט זײ געגעבן‬ ‫אַזױ האָט דאָס פֿאָלק אױפֿגעהױבן‬
‫אין דער האַנט פֿון רױבער װאָס‬ ‫זײער קָול‪ ,‬און זײ האָבן געװײנט;‬
‫האָבן זײ באַרױבט‪ ,‬און ער האָט זײ‬ ‫‪ 5‬דרום האָט מען גערופֿן דעם נאָמען‬
‫איבערגעענטפֿערט אין דער האַנט פֿון‬ ‫פֿון יענעם אָרט בוכים‪ .‬און זײ האָבן‬
‫זײערע פֿײַנט פֿון רונד אַרום‪ ,‬און זײ‬ ‫דאָרטן געשלאַכט צו גאָט‪.‬‬
‫האָבן מער ניט געקענט באַשטײן פֿאַר‬ ‫האָט‬ ‫יהושוע‬ ‫אַז‬ ‫‪ 6‬און‬
‫זײערע פֿײַנט‪.‬‬ ‫פֿאַנאַנדערגעשיקט דאָס פֿאָלק‪,‬‬
‫‪ 15‬אָבער אױך צו זײערע שופֿטים‬ ‫און די קינדער פֿון ישׂראל זײַנען‬
‫האָבן זײ ניט צוגעהערט‪ ,‬װאָרום זײ‬ ‫געגאַנגען איטלעכער צו זײַן נחלה‪ ,‬צו‬
‫זײַנען געװען פֿאַרפֿירט נאָך פֿרעמדע‬ ‫אַרבן דאָס לאַנד‪,‬‬
‫‪2:16—3:10‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪360‬‬
‫מלחמה–די װאָס האָבן נאָך פֿריער‬ ‫געטער‪ ,‬און האָבן זיך צו זײ געבוקט;‬
‫דערפֿון ניט געװוּסט;‬ ‫זײ האָבן זיך גיך אָפּגעקערט פֿון‬
‫‪ 3‬די פֿינ ֿף פֿירשטן פֿון די פּלִשתּים‪,‬‬ ‫דעם װעג װאָס זײערע עלטערן זײַנען‬
‫און דער גאַנצער כּנַעני‪ ,‬און דער‬ ‫געגאַנגען‪ ,‬צוצוהערן די געבאָט פֿון‬
‫צידוֹני‪ ,‬און דער חִוי‪ ,‬דער באַװױנער‬ ‫גאָט; זײ האָבן אַזױ ניט געטאָן‪.‬‬
‫פֿון באַרג לבֿנון‪ ,‬פֿון באַרג ַבעַל‪-‬חרמון‬ ‫גאָט האָט זײ‬ ‫‪ 16‬און אַז‬
‫ביז מע קומט קײן חַמת‪.‬‬ ‫אַזױ‬ ‫שופֿטים‪,‬‬ ‫אױפֿגעשטעלט‬
‫‪ 4‬און זײ זײַנען געבליבן כּדי צו‬ ‫פֿלעגט גאָט זײַן מיט דעם שופֿט‪,‬‬
‫פּרוּװן מיט זײ ישׂראל‪ ,‬צו װיסן אױב‬ ‫און פֿלעגט זײ העלפֿן פֿון דער האַנט‬
‫זײ װעלן צוהערן די געבאָט פֿון גאָט‬ ‫פֿון זײערע פֿײַנט אַלע טעג פֿון דעם‬
‫װאָס ער האָט געבאָטן זײערע עלטערן‬ ‫שופֿט‪ ,‬װײַל גאָט פֿלעגט חרטה האָבן‬
‫דורך משהן‪.‬‬ ‫איבער זײער געשרײ פֿון װעגן זײערע‬
‫‪ 5‬און די קינדער פֿון ישׂראל זײַנען‬ ‫צװינגער און זײערע דריקער‪.‬‬
‫געזעסן צװישן דעם כּנַעני‪ ,‬דעם חִתּי‪,‬‬ ‫‪ 17‬אָבער עס איז געװען‪ ,‬װי דער‬
‫פּרזי‪ ,‬און‬‫און דעם אֶמורי‪ ,‬און דעם ִ‬ ‫שופֿט איז געשטאָרבן‪ ,‬אַזױ פֿלעגן זײ‬
‫דעם חִוי‪ ,‬און דעם יבֿוסי‪.‬‬ ‫װידער פֿאַרדאָרבן װערן‪ ,‬נאָך מער פֿון‬
‫‪ 6‬און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬ ‫זײערע עלטערן‪ ,‬צו גײן נאָך פֿרעמדע‬
‫געטאָן װאָס איז שלעכט אין די אױגן‬ ‫געטער‪ ,‬זײ צו דינען און זיך צו בוקען‬
‫פֿון גאָט‪ ,‬און זײ האָבן פֿאַרגעסן אָן‬ ‫צו זײ‪ .‬זײ האָבן ניט אָפּגעלאָזט‬
‫יהוה זײער גאָט‪ ,‬און האָבן געדינט די‬ ‫פֿון זײערע מעשׂים און פֿון זײער‬
‫ַבעַל‪-‬געטער און די אשֵרות‪.‬‬ ‫אײַנגעשפּאַרטן װעג‪.‬‬
‫‪ 7‬און דער צאָרן פֿון גאָט האָט‬ ‫‪ 18‬און דער צאָרן פֿון גאָט האָט‬
‫געגרימט אױ ֿף ישׂראל‪ ,‬און ער האָט‬ ‫געגרימט אױ ֿף ישׂראל‪ ,‬און ער האָט‬
‫זײ איבערגעענטפֿערט אין דער האַנט‬ ‫געזאָגט‪ :‬װײַל דאָס דאָזיקע פֿאָלק האָט‬
‫כּושן‪-‬רשעתַ ים דעם מלך פֿון‬ ‫ִ‬ ‫פֿון‬ ‫איבערגעטרעטן מײַן בונד װאָס איך‬
‫אַרם‪-‬נהרים‪ ,‬און די קינדער פֿון ישׂראל‬‫ַ‬ ‫האָב באַפֿױלן זײערע עלטערן‪ ,‬און זײ‬
‫כּושן‪-‬רשעתַ ימען אַכט‬‫ִ‬ ‫האָבן געדינט‬ ‫האָבן ניט צוגעהערט צו מײַן קָול‪,‬‬
‫יאָר‪.‬‬ ‫‪ 19‬אומעטום אַװוּ זײ זײַנען‬
‫‪ 8‬האָבן די קינדער פֿון ישׂראל‬ ‫אַרױסגעגאַנגען‪ ,‬איז די האַנט פֿון גאָט‬
‫געשריען צו גאָט‪ ,‬און גאָט האָט‬ ‫געװען אַקעגן זײ צום בײזן‪ ,‬אַזױ װי‬
‫אױפֿגעשטעלט די קינדער פֿון ישׂראל‬ ‫גאָט האָט גערעדט‪ ,‬און אַזױ װי גאָט‬
‫ַא העלפֿער װאָס האָט זײ געהאָלפֿן‪,‬‬ ‫זײ האָט געשװאָרן; און זי האָט זײער‬
‫עָתניאל דעם זון פֿון קנַזן‪ ,‬כָּלבֿס‬ ‫צוגעדריקט‪.‬‬
‫יי ִנגערן ברודער‪.‬‬ ‫‪ 20‬און גאָט האָט געלאָזט די דאָזיקע‬
‫‪ 9‬און דער גײַסט פֿון גאָט איז‬ ‫פֿעלקער‪ ,‬זײ ניט צו פֿאַרטרײַבן אױ ֿף‬
‫געװען אױ ֿף אים‪ ,‬און ער האָט געמשפּט‬ ‫גיך; און ער האָט זײ ניט געגעבן אין‬
‫ישׂראל; און ער איז אַרױסגעגאַנגען‬ ‫דער האַנט פֿון יהושוען‪.‬‬
‫אױ ֿף מלחמה‪ ,‬און גאָט האָט געגעבן‬
‫כּושן‪-‬רשעתַ ים דעם מלך‬ ‫ִ‬ ‫אין זײַן האַנט‬
‫פֿון אַרם‪ ,‬און זײַן האַנט איז געװען‬
‫כּושן‪-‬רשעתַ ימען‪.‬‬
‫ִ‬ ‫שטאַרק אױ ֿף‬
‫און דאָס זײַנען די פֿעלקער װאָס‬
‫גאָט האָט געלאָזט‪ ,‬כּדי צו פּרוּװן‬
‫מיט זײ ישׂראל‪ ,‬די אַלע װאָס האָבן ניט‬
‫‪3‬‬
‫‪ 10‬און דאָס לאַנד איז געװען רוי ִק‬ ‫געװוּסט פֿון אַלע מלחמות פֿון כּנַען;‬
‫פֿערציק יאָר‪ .‬און עָתניאל דער זון פֿון‬ ‫‪ 2‬בלױז כּדי די דורות פֿון די קינדער‬
‫קנַזן איז געשטאָרבן‪.‬‬ ‫פֿון ישׂראל זאָלן װיסן‪ ,‬זײ צו לערנען‬
‫‪361‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪3:11—3:26‬‬
‫האָט געזאָגט‪ַ :‬א װאָרט פֿון גאָט האָב‬ ‫‪ 11‬און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬
‫איך צו דיר‪ .‬איז ער אױפֿגעשטאַנען פֿון‬ ‫װידער געטאָן װאָס איז שלעכט אין‬
‫זײַן שטול‪.‬‬ ‫די אױגן פֿון גאָט‪ ,‬און גאָט האָט‬
‫‪ 20‬אָבער אַז זײ האָבן זיך צו שאַנד‬ ‫געשטאַרקט עגלון‪ ,‬דעם מלך פֿון מוא ֿב‬
‫געװאַרט‪ ,‬ערשט ער עפֿענט ניט די‬ ‫איבער ישׂראל‪ ,‬װײַל זײ האָבן געטאָן‬
‫טירן פֿון דער אױבערשטוב‪ ,‬האָבן‬ ‫װאָס איז שלעכט אין די אױגן פֿון גאָט‪.‬‬
‫זײ גענומען דעם שליסל‪ ,‬און האָבן‬ ‫‪ 12‬און ער האָט אײַנגעזאַמלט צו זיך‬
‫געעפֿנט; ערשט זײער האַר ליגט טױט‬ ‫די קינדער פֿון עמון און עמלק‪ ,‬און איז‬
‫אױ ֿף דער ערד‪.‬‬ ‫געגאַנגען און האָט געשלאָגן ישׂראל;‬
‫און זײ האָבן אײַנגענומען די שטאָט פֿון‬
‫‪ 21‬און אהוד איז אַנטרונען געװאָרן‬ ‫טײטלבײמער‪.‬‬
‫בעת זײ האָבן געזאַמט‪ ,‬און ער איז‬ ‫‪ 13‬און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬
‫אַריבער די שטײנהאַקערײַען‪ ,‬און איז‬ ‫געדינט עגלון דעם מלך פֿון מוא ֿב אַכצן‬
‫אַנטרונען קײן שׂעירה‪.‬‬ ‫יאָר‪.‬‬
‫‪ 22‬און עס איז געװען‪ ,‬װי ער איז‬ ‫‪ 14‬האָבן די קינדער פֿון ישׂראל‬
‫אָנגעקומען‪ ,‬אַזױ האָט ער געבלאָזן אין‬ ‫געשריען צו גאָט‪ ,‬און גאָט האָט זײ‬
‫שופֿר אין דעם געבערג פֿון אפֿרים‪,‬‬ ‫אױפֿגעשטעלט ַא העלפֿער אהוד דעם‬
‫און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬ ‫זון פֿון גֵראן‪ַ ,‬א בנימינער‪ַ ,‬א מאַן ַא‬
‫אַראָפּגענידערט מיט אים פֿון דעם‬ ‫געלינקטן‪ .‬און די קינדער פֿון ישׂראל‬
‫געבערג‪ ,‬און ער זײ פֿאַרױס‪.‬‬ ‫האָבן געשיקט דורך זײַן האַנט ַא מתּנה‬
‫‪ 23‬און ער האָט צו זײ געזאָגט‪:‬‬ ‫צו עגלון דעם מלך פֿון מואבֿ‪.‬‬
‫יאָגט נאָך הינטער מיר‪ ,‬װאָרום גאָט‬ ‫‪ 15‬האָט אהוד זיך געמאַכט ַא שװערד‬
‫האָט געגעבן אײַערע פֿײַנט‪ ,‬מואבֿ‪,‬‬ ‫װאָס האָט געהאַט צװײ שאַרפֿן‪ ,‬אַן‬
‫אין אײַערע האַנט‪ .‬און זײ האָבן‬ ‫אײל די לענג; און ער האָט זי אָנגעגורט‬
‫אַראָפּגענידערט נאָך אים‪ ,‬און האָבן‬ ‫אונטער זײַנע קלײדער אױ ֿף זײַן רעכטן‬
‫פֿאַרכאַפּט די איבערפֿאָרן פֿון ירדן‬ ‫דיך‪.‬‬
‫פֿאַר מואבֿ‪ ,‬און קײנעם ניט געלאָזט‬ ‫‪ 16‬און ער האָט גענענט די מתּנה צו‬
‫אַריבערגײן‪.‬‬ ‫עגלון דעם מלך פֿון מואבֿ– און עגלון‬
‫‪ 24‬און זײ האָבן געשלאָגן פֿון מוא ֿב‬ ‫איז געװען זײער ַא פֿעטער מענטש‪.‬‬
‫אין יענער צײַט אַרום צען טױזנט מאַן‪,‬‬ ‫‪ 17‬און עס איז געװען‪ ,‬װי ער האָט‬
‫װוּ נאָר ַא לײַביקער‪ ,‬און װוּ נאָר ַא‬ ‫געענדיקט גענענען די מתּנה‪ ,‬אַזױ האָט‬
‫העלדישער מאַן; און קײנער איז ניט‬ ‫ער אַרױסבאַלײט די מענטשן װאָס‬
‫אַנטרונען געװאָרן‪.‬‬ ‫האָבן געטראָגן די מתּנה‪.‬‬
‫‪ 18‬און ער אַלײן האָט זיך‬
‫‪ 25‬און מוא ֿב איז געװאָרן‬ ‫אומגעקערט פֿון די שטײנהאַקערײַען‬
‫אונטערטעניק אין יענעם טאָג‬ ‫װאָס לעבן גִלגל‪ ,‬און האָט געזאָגט‪:‬‬
‫אונטער דער האַנט פֿון ישׂראל; און‬ ‫ַא פֿאַרבאָרגענע זאַך האָב איך צו‬
‫דאָס לאַנד איז געװען רוי ִק אַכציק‬ ‫דיר‪ ,‬מלך‪ .‬האָט ער געזאָגט‪ :‬זאָל זײַן‬
‫יאָר‪.‬‬ ‫שטיל! און אַלע װאָס זײַנען געשטאַנען‬
‫‪ 26‬און נאָך אים איז געװען שמגר‬ ‫אַרום אים‪ ,‬זײַנען אַרױסגעגאַנגען פֿון‬
‫דער זון פֿון ַענָתן‪ ,‬װאָס האָט געשלאָגן‬ ‫אים‪.‬‬
‫פֿון די פּלִשתּים זעקס הונדערט מאַן‬ ‫‪ 19‬און אהוד איז צוגעקומען צו אים‬
‫מיט אַן אָקסנשטעקן‪ .‬און ער אױך האָט‬ ‫װי ער זיצט אַלײן אין דער קילער‬
‫געהאָלפֿן ישׂראל‪.‬‬ ‫אױבערשטוב װאָס ב ַײ אים‪ ,‬און אהוד‬
‫‪4:1—4:17‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪362‬‬
‫דער האַנט פֿון ַא פֿרױ װעט גאָט‬

‫איבערענטפֿערן סיסראן‪ .‬און דבֿורה‬
‫איז אױפֿגעשטאַנען און איז געגאַנגען‬
‫װידער געטאָן װאָס איז שלעכט‬
‫אין די אױגן פֿון גאָט‪ ,‬װען אהוד איז‬
‫‪4‬‬
‫מיט ברקן קײן קדש‪.‬‬ ‫געשטאָרבן‪.‬‬
‫‪ 10‬און ברק האָט צונױפֿגערופֿן‬ ‫זײ‬ ‫האָט‬ ‫גאָט‬ ‫‪ 2‬און‬
‫זבֿולון און נפֿתּלי קײן קֶדש‪ ,‬און צען‬ ‫איבערגעענטפֿערט אין דער האַנט פֿון‬
‫טױזנט מאַן זײַנען אַרױפֿגעגאַנגען‬ ‫יבֿין דעם מלך פֿון כּנַען‪ ,‬װאָס האָט‬
‫הינטער אים‪ ,‬און דבֿורה איז‬ ‫געקיניגט אין חָצור; און דער פֿירער‬
‫אַרױפֿגעגאַנגען מיט אים‪.‬‬ ‫פֿון זײַן חיל איז געװען סיסרא‪ ,‬װאָס‬
‫‪ 11‬און חֶבֿר דער קֵיני האָט זיך‬ ‫איז געזעסן אין חרושת‪-‬גוים‪.‬‬
‫געהאַט אָפּגעשײדט פֿון קַין‪ ,‬פֿון די‬ ‫‪ 3‬און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬
‫קינדער פֿון חובֿבֿ‪ ,‬משהס שװער‪ ,‬און‬ ‫געשריען צו גאָט; װאָרום נײַן‬
‫האָט אױפֿגעשטעלט זײַן געצעלט ביז‬ ‫הונדערט אײַזערנע רײַטװעגן האָט ער‬
‫אֵלון‪-‬בצענַנים װאָס לעבן קֶדש‪.‬‬ ‫געהאַט‪ ,‬און ער האָט שטאַרק געדריקט‬
‫‪ 12‬האָט מען אָנגעזאָגט סיסראן אַז‬ ‫די קינדער פֿון ישׂראל צװאַנציק יאָר‪.‬‬
‫ברק דער זון פֿון אבֿינועמען איז‬ ‫‪ 4‬און דבֿורה ַא פֿרױ ַא נבֿיאה‪ ,‬די‬
‫אַרױפֿגעגאַנגען צום באַרג תּבֿור‪,‬‬ ‫װײַב פֿון לפּידותן‪ ,‬זי האָט געמשפּט‬
‫‪ 13‬און סיסרא האָט אײַנגעזאַמלט‬ ‫ישׂראל אין יענער צײַט‪.‬‬
‫אַלע זײַנע רײַטװעגן – נײַן הונדערט‬ ‫‪ 5‬און זי איז געזעסן אונטער דבֿורהס‬
‫אײַזערנע רײַטװעגן‪ ,‬און דאָס גאַנצע‬ ‫טײטלבױם צװישן ָרמה און צװישן‬
‫פֿאָלק װאָס מיט אים‪ ,‬פֿון חרושת‪-‬גוים‬ ‫בֵית‪-‬אֵל אין דעם געבערג פֿון אפֿרים‪,‬‬
‫צום טײַך קישון‪.‬‬ ‫און די קינדער פֿון ישׂראל זײַנען‬
‫‪ 14‬און דבֿורה האָט געזאָגט צו ברקן‪:‬‬ ‫אַרױפֿגעגאַנגען צו איר צו משפּט‪.‬‬
‫שטײ אױףֿ! װאָרום דאָס איז דער‬ ‫‪ 6‬האָט זי געשיקט און האָט גערופֿן‬
‫טאָג װאָס גאָט האָט געגעבן סיסראן‬ ‫ברק דעם זון פֿון אבֿינועם פֿון‬
‫אין דײַן האַנט; פֿאַר װאָר‪ ,‬גאָט איז‬ ‫קֶדש‪-‬נפֿתּלי‪ ,‬און האָט צו אים געזאָגט‪:‬‬
‫אַרױסגעגאַנגען דיר פֿאַרױס‪ .‬האָט‬ ‫פֿאַר װאָר‪ ,‬יהוה דער גאָט פֿון ישׂראל‬
‫ברק אַראָפּגענידערט פֿון באַרג תּבֿור‪,‬‬ ‫האָט באַפֿױלן‪ :‬גײ און זאָלסט ציען‬
‫און צען טױזנט מאַן נאָך אים‪.‬‬ ‫צום באַרג תָּ בֿור‪ ,‬און נעמען מיט דיר‬
‫‪ 15‬און גאָט האָט פֿאַרטומלט סיסראן‬ ‫צען טױזנט מאַן פֿון די קינדער פֿון‬
‫און אַלע רײַטװעגן און דעם גאַנצן חיל‬ ‫נפֿתּלי און פֿון די קינדער פֿון זבֿולון‪.‬‬
‫מיטן שאַר ֿף פֿון שװערד פֿאַר ברקן;‬ ‫‪ 7‬און איך װעל אַריבערציען צו דיר‪,‬‬
‫און סיסרא האָט אַראָפּגענידערט פֿון‬ ‫צום טײַך קישון‪ ,‬סיסרא דעם פֿירער‬
‫זײַן רײַטװאָגן‪ ,‬און איז אַנטלאָפֿן צו‬ ‫פֿון י ָבֿינס חיל‪ ,‬מיט זײַנע רײַטװעגן און‬
‫פֿוס‪.‬‬ ‫זײַן מחנה‪ ,‬און איך װעל אים געבן אין‬
‫‪ 16‬און ברק האָט נאָכגעיאָגט‬ ‫דײַן האַנט‪.‬‬
‫די רײַטװעגן און דעם חיל ביז‬ ‫‪ 8‬האָט ברק צו איר געזאָגט‪ :‬אױב‬
‫חרושת‪-‬גוים‪ ,‬און דער גאַנצער חיל‬ ‫דו װעסט גײן מיט מיר‪ ,‬װעל איך גײן‪,‬‬
‫פֿון סיסראן איז געפֿאַלן דורכן שאַר ֿף‬ ‫אױב אָבער דו װעסט ניט גײן מיט מיר‪,‬‬
‫פֿון שװערד; ניט געבליבן צו מאָל‬ ‫װעל איך ניט גײן‪.‬‬
‫אײנער‪.‬‬ ‫‪ 9‬האָט זי געזאָגט‪ :‬גײן װעל איך‬
‫‪ 17‬און סיסרא איז געלאָפֿן צו פֿוס‬ ‫גײן מיט דיר‪ ,‬אָבער ניט דײַנער‬
‫צום געצעלט פֿון יעל דער װײַב פֿון‬ ‫װעט זײַן דער כּבֿוד אױ ֿף דעם‬
‫חֶבֿר דעם קֵיני; װאָרום שלום איז‬ ‫װעג װאָס דו גײסט‪ ,‬װאָרום אין‬
‫‪363‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪4:18—5:11‬‬
‫װאַנען זײ האָבן פֿאַרשניטן י ָבֿין דעם‬ ‫געװען צװישן י ָבֿין דעם מלך פֿון חצור‬
‫מלך פֿון כּנַען‪.‬‬ ‫און צװישן דעם הױז פֿון חֶבֿר דעם‬
‫קֵיני‪.‬‬
‫האָט געזונגען דבֿורה און ברק‬
‫דער זון פֿון אבֿינועמען אין יענעם‬ ‫‪5‬‬
‫טאָג‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫‪ 18‬און יעל איז אַרױסגעקומען‬
‫סיסראן אַנטקעגן‪ ,‬און האָט צו אים‬
‫געזאָגט‪ :‬קער אײַן‪ ,‬מײַן האַר‪ ,‬קער‬
‫‪ 2‬אַז מע לאָזט די האָר װילד אין‬ ‫אײַן צו מיר; זאָלסט ניט מורא האָבן‪.‬‬
‫ישׂראל‪ ,‬אַז דאָס פֿאָלק באָט פֿרײַװיליק‬ ‫האָט ער אײַנגעקערט צו איר אין‬
‫אָן‪ ,‬טוט לױבען גאָט!‬ ‫געצעלט‪ ,‬און זי האָט אים צוגעדעקט‬
‫‪ 3‬הערט איר מלָכים‪ ,‬פֿאַרנעמט איר‬ ‫מיט ַא דעקע‪.‬‬
‫פֿירשטן‪ ,‬איך‪ ,‬צו יהוה װעל איך‬ ‫‪ 19‬האָט ער צו איר געזאָגט‪ :‬גיב‬
‫זינגען‪ ,‬איך װעל שפּילן צו יהוה דעם‬ ‫מיר‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬טרינקען ַא ביסל‬
‫גאָט פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫װאַסער‪ ,‬װאָרום איך בין דאָרשטיק‪.‬‬
‫גאָט‪ ,‬אַז דו ביסט פֿון שֵׂעיר‬ ‫‪4‬‬ ‫האָט זי געעפֿנט דעם לאָגל מילך‪ ,‬און‬
‫אַרױס‪ ,‬אַז דו האָסט פֿון אֶדומס פֿעלד‬ ‫האָט אים געגעבן טרינקען‪ ,‬און האָט‬
‫געשפּרײַזט‪ ,‬האָט די ערד געציטערט‪,‬‬ ‫אים צוגעדעקט‪.‬‬
‫אױך די הימלען האָבן געטריפֿט‪ ,‬יאָ‪,‬‬ ‫‪ 20‬האָט ער געזאָגט‪ :‬שטעל זיך אין‬
‫װאָלקנס האָבן װאַסער געטריפֿט‪.‬‬ ‫אײַנגאַנג פֿון געצעלט‪ ,‬און עס װעט‬
‫‪ 5‬בערג זײַנען צערונען פֿאַר יהוה‪,‬‬ ‫זײַן‪ ,‬אַז עמיצער װעט קומען‪ ,‬און װעט‬
‫דער דאָזיקער סיני – פֿאַר יהוה דעם‬ ‫דיך פֿרעגן און זאָגן‪ :‬איז ד ָא פֿאַראַן ַא‬
‫גאָט פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫מאַן? זאָלסטו זאָגן‪ :‬נײן‪.‬‬
‫‪ 6‬אין די טעג פֿון שמגר דעם זון‬ ‫‪ 21‬האָט יעל די װײַב פֿון חֶבֿרן‬
‫פֿון עַנת‪ ,‬אין די טעג פֿון יעל‪ ,‬האָבן‬ ‫גענומען ַא געצעלטפֿלעקל‪ ,‬און‬
‫שליאַכן אױפֿגעהערט‪ ,‬און װעגגײער‬ ‫אַרײַנגעטאָן דעם האַמער אין איר‬
‫פֿלעגן אױ ֿף קרומע שטעגן גײן‪.‬‬ ‫האַנט‪ ,‬און זי איז שטילערהײט‬
‫‪ 7‬אױפֿגעהערט האָבן פֿירער אין‬ ‫צוגעגאַנגען צו אים‪ ,‬און האָט‬
‫ישׂראל‪ ,‬אױפֿגעהערט‪ ,‬ביז דו‪ ,‬דבֿורה‪,‬‬ ‫אַרײַנגעהאַקט דאָס פֿלעקל אין זײַן‬
‫ביסט אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬אױפֿגעשטאַנען‬ ‫שלײףֿ‪ ,‬ביז עס איז אַרײַן אין דער‬
‫ַא מוטער אין ישׂראל‪.‬‬ ‫ערד‪ ,‬און װי ער איז געשלאָפֿן‪ ,‬אַזױ‬
‫מען‬ ‫האָט‬ ‫געטער‬ ‫‪ 8‬נײַע‬ ‫האָט ער געחלשט און איז געשטאָרבן‪.‬‬
‫אױסדערװײלט‪ ,‬דרום איז מלחמה‬ ‫‪ 22‬ערשט ברק יאָגט נאָך סיסראן;‬
‫געװען אין די טױערן; אױב ַא שילד‬ ‫איז אים יעל אַרױסגעגאַנגען‬
‫און ַא שפּיז איז אָנצוזען געװען אין‬ ‫אַנטקעגן‪ ,‬און האָט צו אים געזאָגט‪:‬‬
‫פֿערציק טױזנט אין ישׂראל!‬ ‫קום און איך װעל דיר װײַזן דעם מאַן‬
‫‪ 9‬מײַן האַרץ צו די הערשער פֿון‬ ‫װאָס דו זוכסט‪ .‬איז ער אַרײַנגעגאַנגען‬
‫ישׂראל‪ ,‬די פֿרײַװיליקע צװישן דעם‬ ‫צו איר‪ ,‬ערשט סיסרא ליגט טױט מיטן‬
‫פֿאָלק; טוט לױבן גאָט!‬ ‫פֿלעקל אין זײַן שלײףֿ‪.‬‬
‫‪ 10‬איר װאָס רײַט אױ ֿף אײזעלינס‬ ‫גאָט האָט געמאַכט‬ ‫‪ 23‬און‬
‫װײַסע‪ ,‬איר װאָס זיצט אױ ֿף דעקעס‪,‬‬ ‫אונטערטעניק אין יענעם טאָג י ָבֿין‬
‫און איר װאָס גײט אױפֿן װעג‪ ,‬רעדט‬ ‫דעם מלך פֿון כּנַען פֿאַר די קינדער‬
‫דערפֿון!‬ ‫פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫פֿון‬ ‫ליאַרעם‬ ‫װי‬ ‫‪ 11‬מער‬ ‫‪ 24‬און די האַנט פֿון די קינדער פֿון‬
‫פֿײַלשיסערס איז צװישן די‬ ‫ישׂראל איז געװאָרן אַלץ שװערער‬
‫שעפּקאָריטעס; דאָרטן דערצײלט‬ ‫אױ ֿף י ָבֿין דעם מלך פֿון כּנַען‪ ,‬ביז‬
‫‪5:12—5:30‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪364‬‬
‫זײ‬ ‫האָט‬ ‫קישון‬ ‫‪ 21‬טײַך‬ ‫מען די גערעכטיקײט פֿון גאָט‪ ,‬די‬

‫טײַך אַלטער‪,‬‬ ‫אַװעקגעפֿלײצט‪,‬‬ ‫גערעכטיקײט פֿון זײַן פֿירערשאַפֿט‬
‫טײַך קישון‪ .‬טרעט אױ ֿף מיט מאַכט‪,‬‬ ‫אין ישׂראל‪ .‬דענצמאָל האָט גענידערט‬
‫מײַן זעל!‬ ‫גאָטס פֿאָלק צו די טױערן‪.‬‬
‫‪ 22‬דענצמאָל האָבן געקלאַפּט די‬ ‫‪ 12‬דערװעק דיך‪ ,‬דערװעק דיך‪,‬‬
‫טריט פֿון פֿערד‪ ,‬פֿון די שפּרונגען‪ ,‬די‬ ‫דבֿורה‪ ,‬דערװעק דיך‪ ,‬דערװעק דיך‪,‬‬
‫שפּרונגען פֿון זײַנע אָגערס‪.‬‬ ‫רעד געזאַנג! שטײ אױףֿ‪ ,‬ברק‪ ,‬און‬
‫‪ 23‬שילט מרוז‪ ,‬האָט געזאָגט דער‬ ‫פֿאַנג דײַן געפֿאַנג‪ ,‬זון פֿון אבֿינועם!‬
‫מלאך פֿון גאָט‪ ,‬שילטן שילט אירע‬ ‫‪ 13‬דענצמאָל האָט ער אַן‬
‫באַװױנער‪ ,‬װײַל זײ זײַנען ניט‬ ‫איבערבלײַב געמאַכט געװעלטיקן‬
‫געקומען צו דער היל ֿף פֿון גאָט‪,‬‬ ‫איבער ַא מאַכטיקן פֿאָלק; גאָט האָט‬
‫צו דער היל ֿף פֿון גאָט‪ ,‬צװישן די‬ ‫מיך געמאַכט געװעלטיקן איבער די‬
‫גבורים‪.‬‬ ‫גבורים‪.‬‬
‫‪ 24‬געבענטשטער פֿון אַלע װײַבער‬ ‫‪ 14‬פֿון אפֿרים זײַנען געקומען‬
‫זאָל זײַן יעל‪ ,‬די װײַב פֿון חֶבֿר דעם‬ ‫די װאָס װאָרצלען אין עמָלק‪ ,‬נאָך‬
‫קֵיני פֿון אַלע װײַבער אין געצעלט זײַן‬ ‫דיר‪ ,‬בנימין‪ ,‬מיט דײַנע מחנות; פֿון‬
‫געבענטשטער‪.‬‬ ‫מָכיר האָבן הערשער גענידערט‪,‬‬
‫‪ 25‬װאַסער האָט ער געבעטן‪ ,‬מילך‬ ‫און פֿון זבֿולון די װאָס טראָגן ַא‬
‫האָט זי געגעבן‪ ,‬אין ַא קרוג פֿון‬ ‫שרײַבערשטאָק‪.‬‬
‫פֿירשטן‪ ,‬האָט זי שמאַנט דערלאַנגט‪.‬‬ ‫‪ 15‬און די האַרן אין ישׂשׂכר מיט‬
‫זי‬ ‫האָט‬ ‫האַנט‬ ‫‪ 26‬איר‬ ‫דבֿורהן; און ישׂשׂכר װי ברק האָט‬
‫אױסגעשטרעקט צום פֿלעקל‪ ,‬און איר‬ ‫געלאָזט זיך אין טאָל‪ ,‬הינטער אים‪ .‬ב ַײ‬
‫רעכטע צום אַרבעטערהאַמער‪ ,‬און‬ ‫די טײלן פֿון ראובֿן איז דער איבערלײג‬
‫געהאַמערט סיסראן‪ ,‬צעקלאַפּט זײַן‬ ‫געװען גרױס‪.‬‬
‫קאָפּ‪ ,‬און געלעכערט און דורכגעהאַקט‬ ‫‪ 16‬װאָס ביסטו געזעסן צװישן די‬
‫זײַן שלײףֿ‪.‬‬ ‫שאָפֿגעהעפֿטן‪ ,‬צו הערן דאָס מעקן פֿון‬
‫‪ 27‬צו אירע פֿיס האָט ער זיך‬ ‫סטאַדעס? ב ַײ די טײלן פֿון ראובֿן איז‬
‫אַראָפּגעלאָזט‪ ,‬געפֿאַלן‪ ,‬געלעגן;‬ ‫דער איבערקלער געװען גרױס‪.‬‬
‫צו אירע פֿיס זיך אַראָפּגעלאָזט‪,‬‬ ‫‪ 17‬גלעד האָט אױ ֿף יענער זײַט ירדן‬
‫געפֿאַלן; װוּ זיך אַראָפּגעלאָזט‪ ,‬דאָרט‬ ‫גערוט; און דן פֿאַר װאָס װײַלט ב ַײ די‬
‫דערהרגעט געפֿאַלן‪.‬‬ ‫שיפֿן? אָשר איז געזעסן בײַם באָרטן‬
‫‪ 28‬דורכן פֿענצטער האָט געקוקט‬ ‫פֿון ים‪ ,‬און ב ַײ זײַנע אױסגוסן געטאָן‬
‫און געיאָמערט‪ ,‬דורך דער פֿאָרטקע‪,‬‬ ‫רוען‪.‬‬
‫די מוטער פֿון סיסראן‪ :‬װאָס זאַמט‬ ‫‪ 18‬זבֿולון איז ַא פֿאָלק װאָס האָט‬
‫זיך זײַן רײַטװאָגן צו קומען? װאָס‬ ‫אײַנגעשטעלט זײַן זעל צום טױט‪ ,‬און‬
‫שפּעטיקן זיך די טריט פֿון זײַנע‬ ‫נפֿתּלי – אױ ֿף די הײכן פֿון פֿעלד‪.‬‬
‫געשפּאַנען?‬ ‫‪ 19‬מלָכים זײַנען געקומען‪ ,‬מלחמה‬
‫‪ 29‬די קלוגע פֿון אירע שׂררותטעס‬ ‫געהאַלטן‪ ,‬דענצמאָל האָבן מלחמה‬
‫ענטפֿערן‪ ,‬יאָ‪ ,‬זי אַלײן גיט אַן ענטפֿער‬ ‫געהאַלטן די מלָכים פֿון כּנַען אין תַּ ענך‬
‫צו זיך‪:‬‬ ‫ב ַײ די װאַסערן פֿון מגִדו; קײן רױב פֿון‬
‫‪ 30‬פֿאַר װאָר‪ ,‬זײ געפֿינען‪ ,‬זײ‬ ‫זילבער האָבן זײ ניט געקריגן‪.‬‬
‫טײלן דעם רױב‪ַ ,‬א מײדל‪ ,‬צװײ‬ ‫‪ 20‬פֿון הימל האָט מען מלחמה‬
‫מײדלעך פֿאַר איטלעכן מאַן; רױב פֿון‬ ‫געהאַלטן‪ ,‬די שטערן פֿון זײערע שטעגן‬
‫פֿאַרבן פֿאַר סיסראן‪ ,‬רױב פֿון פֿאַרבן‬ ‫האָבן מלחמה געהאַלטן מיט סיסראן‪.‬‬
‫‪365‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪5:31—6:15‬‬
‫דער גאָט פֿון ישׂראל‪ :‬איך האָב אײַך‬ ‫געשטיקטע‪ ,‬פֿאַרבשטיקערײַען פֿאַרן‬
‫אױפֿגעבראַכט פֿון מצרים‪ ,‬און האָב‬ ‫רױבנעמערס האַלדז‪.‬‬
‫אײַך אַרױסגעצױגן פֿון דעם הױז פֿון‬ ‫‪ 31‬אַזױ זאָלן אונטערגײן אַלע פֿײַנט‬
‫קנעכטשאַפֿט;‬ ‫דײַנע‪ ,‬גאָט! און זײַנע ליבהאָבער זאָלן‬
‫‪ 9‬און איך האָב אײַך מציל געװען פֿון‬ ‫זײַן װי דער אױפֿגאַנג פֿון דער זון אין‬
‫דער האַנט פֿון מצרים‪ ,‬און פֿון דער‬ ‫איר שטאַרקײט‪ .‬און דאָס לאַנד איז‬
‫האַנט פֿון אַלע אײַערע דריקער‪ ,‬און‬ ‫געװען רוי ִק פֿערציק יאָר‪.‬‬
‫איך האָב זײ פֿאַרטריבן פֿון פֿאַר אײַך‪,‬‬
‫און האָב אײַך געגעבן זײער לאַנד‪.‬‬
‫‪ 10‬און איך האָב צו אײַך געזאָגט‪:‬‬
‫געטאָן װאָס איז שלעכט אין די‬
‫אױגן פֿון גאָט‪ ,‬און גאָט האָט זײ‬
‫‪6‬‬
‫איך בין יהוה אײַער גאָט; איר זאָלט‬
‫ניט פֿאָרכטן די געטער פֿון די אמורים‬ ‫געגעבן אין דער האַנט פֿון מִדי ָן זיבן‬
‫װאָס איר זיצט אין זײער לאַנד; אָבער‬ ‫יאָר‪.‬‬
‫איר האָט ניט צוגעהערט צו מײַן קָול‪.‬‬ ‫‪ 2‬און די האַנט פֿון מִדי ָן איז געװען‬
‫‪ 11‬און ַא מלאך פֿון גאָט איז‬ ‫שטאַרק אױ ֿף ישׂראל‪ .‬פֿון װעגן‬
‫געקומען‪ ,‬און האָט זיך געזעצט אונטער‬ ‫מִדי ָן האָבן די קינדער פֿון ישׂראל זיך‬
‫דעם אײַכנבױם װאָס אין עפֿרה‪ ,‬װאָס‬ ‫געמאַכט די גריבער װאָס אין די בערג‪,‬‬
‫האָט געהערט צו יואש דעם אבֿיעזרער;‬ ‫און די הײלן‪ ,‬און די פֿעסטונגען‪.‬‬
‫און זײַן זון גדעון האָט געקלאַפּט װײץ‬ ‫‪ 3‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז ישׂראל האָט‬
‫אין קעלטער‪ ,‬כּדי אױסצובאַהאַלטן פֿון‬ ‫געזײט‪ ,‬אַזױ פֿלעגט אַרױפֿגײן מִדי ָן‪,‬‬
‫מדין‪.‬‬ ‫און עמלק‪ ,‬און די קינדער פֿון מזרח;‬
‫‪ 12‬האָט דער מלאך פֿון גאָט זיך‬ ‫און זײ פֿלעגן אַרױפֿקומען אױ ֿף זײ‪,‬‬
‫באַװיזן צו אים‪ ,‬און האָט צו אים‬ ‫‪ 4‬און האָבן געלעגערט אױ ֿף זײ‪ ,‬און‬
‫געזאָגט‪ :‬גאָט מיט דיר‪ ,‬העלדישער‬ ‫פֿאַרװיסט די תּבֿואה פֿון לאַנד ביז‬
‫גיבור!‬ ‫דוּ קומסט קײן עַזה‪ ,‬און זײ פֿלעגן‬
‫‪ 13‬האָט גדעון צו אים געזאָגט‪ :‬איך‬ ‫ניט איבערלאָזן קײן דערנערונג אין‬
‫בעט דיך‪ ,‬מײַן האַר‪ ,‬אױב גאָט איז‬ ‫ישׂראל‪ ,‬צו מאָל ַא שעפּס‪ ,‬אָדער אַן‬
‫מיט אונדז‪ ,‬ט ָא פֿאַר װאָס האָט דאָס‬ ‫אָקס‪ ,‬אָדער אַן אײזל‪.‬‬
‫אַלץ אונדז געטראָפֿן? און װוּ זײַנען‬ ‫‪ 5‬װאָרום זײ און זײערע פֿי פֿלעגן‬
‫אַלע זײַנע װוּנדער‪ ,‬װאָס אונדזערע‬ ‫אַרױפֿגײן‪ ,‬מיט זײערע געצעלטן‪ ,‬און‬
‫עלטערן האָבן אונדז דערצײלט‪ ,‬אַזױ‬ ‫פֿלעגן קומען אַזױ װי דער הײשעריק‬
‫צו זאָגן‪ :‬פֿאַר װאָר‪ ,‬גאָט האָט אונדז‬ ‫אין פֿילקײט‪ ,‬און צו זײ און צו זײערע‬
‫אױפֿגעבראַכט פֿון מצרים? און אַצונד‬ ‫קעמלען איז ניט געװען קײן צאָל‪ ,‬און‬
‫האָט אונדז גאָט פֿאַרלאָזן‪ ,‬און האָט‬ ‫זײ זײַנען געקומען אין לאַנד כּדי עס צו‬
‫אונדז געגעבן אין דער האַנט פֿון מדין‪.‬‬ ‫פֿאַרװיסטן‪.‬‬
‫‪ 14‬האָט גאָט זיך געקערט צו אים‪,‬‬ ‫‪ 6‬און ישׂראל איז זײער פֿאַראָרימט‬
‫און האָט געזאָגט‪ :‬גײ מיט דײַן דאָזיקן‬ ‫געװאָרן פֿון װעגן מדין; און די קינדער‬
‫כּוח‪ ,‬און זאָלסט העלפֿן ישׂראל פֿון דער‬ ‫פֿון ישׂראל האָבן געשריען צו גאָט‪.‬‬
‫האַנט פֿון מדין; פֿאַר װאָר‪ ,‬איך האָב‬ ‫‪ 7‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז די קינדער‬
‫דיך געשיקט‪.‬‬ ‫פֿון ישׂראל האָבן געשריען צו גאָט פֿון‬
‫‪ 15‬האָט ער צו אים געזאָגט‪ :‬איך‬ ‫װעגן מדין‪,‬‬
‫בעט דיך‪ ,‬גאָט! מיט װאָס זאָל איך‬ ‫‪ 8‬האָט גאָט געשיקט ַא מאַן ַא נבֿיא‬
‫העלפֿן ישׂראל? זע‪ ,‬מײַן משפּחה איז‬ ‫צו די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און ער האָט‬
‫די אָרימסטע אין מנשה‪ ,‬און איך בין‬ ‫זײ געזאָגט‪ :‬אַזױ האָט געזאָגט יהוה‬
‫‪6:16—6:30‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪366‬‬
‫ניט שטאַרבן‪.‬‬ ‫דער מינדסטער אין מײַן פֿאָטערס הױז‪.‬‬

‫‪ 24‬און גדעון האָט דאָרטן געבױט‬ ‫‪ 16‬האָט גאָט צו אים געזאָגט‪ :‬אָבער‬
‫ַא מזבח צו גאָט‪ ,‬און האָט אים‬ ‫איך װעל זײַן מיט דיר‪ ,‬און װעסט‬
‫גערופֿן יהוה‪-‬שלום; ביז אױ ֿף הײַנטיקן‬ ‫שלאָגן מדין אַזױ װי אײן מאַן‪.‬‬
‫טאָג איז ער נאָך אין עפֿרה פֿון די‬ ‫‪ 17‬האָט ער צו אים געזאָגט‪ :‬אױב‪,‬‬
‫אבֿיעזרער‪.‬‬ ‫איך בעט דיך‪ ,‬איך האָב געפֿונען‬
‫‪ 25‬און עס איז געװען אין יענער‬ ‫לײַטזעליקײט אין דײַנע אױגן‪ ,‬זאָלסטו‬
‫נאַכט‪ ,‬האָט גאָט צו אים געזאָגט‪:‬‬ ‫מיר מאַכן ַא צײכן אַז דו רעדסט דאָס‬
‫נעם דײַן פֿאָטערס יונגן אָקס‪ ,‬און‬ ‫מיט מיר‪.‬‬
‫דעם צװײטן אָקס פֿון זיבן יאָר‪ ,‬און‬ ‫‪ 18‬זאָלסט זיך ניט אָפּטאָן פֿון דאַנען‪,‬‬
‫זאָלסט צעשטערן דײַן פֿאָטערס מזבח‬ ‫איך בעט דיך‪ ,‬ביז איך קום צוריק‬
‫פֿון ַבעַל‪ ,‬און דעם געצנבױם װאָס לעבן‬ ‫צו דיר‪ ,‬און װעל אַרױסטראָגן מײַן‬
‫אים זאָלסטו אָפּהאַקן‪.‬‬ ‫געשאַנק‪ ,‬און אַװעקלײגן פֿאַר דיר‪.‬‬
‫‪ 26‬און זאָלסט בױען ַא מזבח צו‬ ‫האָט ער געזאָגט‪ :‬איך װעל בלײַבן ביז‬
‫יהוה דײַן גאָט אױפֿן שפּיץ פֿון דער‬ ‫דו קערסט זיך אום‪.‬‬
‫דאָזיקער באַרגפֿעסטונג‪ ,‬אױ ֿף דעם‬ ‫‪ 19‬איז גדעון אַרײַנגעגאַנגען‪ ,‬און‬
‫צוגעריכטן אָרט‪ ,‬און זאָלסט נעמען‬ ‫האָט געמאַכט ַא ציגנבעקל‪ ,‬און‬
‫דעם צװײטן אָקס‪ ,‬און אױפֿברענגען‬ ‫אומגעזײַערטע קוכנס פֿון אַן אֵיפֿה‬
‫פֿאַר ַא בראַנדאָפּפֿער מיטן האָלץ פֿון‬ ‫מעל; דאָס פֿלײש האָט ער אַרײַנגעטאָן‬
‫דעם געצנבױם װאָס דו װעסט אָפּהאַקן‪.‬‬ ‫אין ַא קאָרב‪ ,‬און די זופּ האָט‬
‫‪ 27‬האָט גדעון גענומען צען מאַן פֿון‬ ‫ער אַרײַנגעטאָן אין ַא טאָפּ‪ ,‬און‬
‫זײַנע קנעכט‪ ,‬און האָט געטאָן אַזױ װי‬ ‫אַרױסגעבראַכט צו אים אונטער דעם‬
‫גאָט האָט צו אים גערעדט; און עס איז‬ ‫אײַכנבױם‪ ,‬און דערלאַנגט‪.‬‬
‫געװען‪ ,‬אַזױ װי ער האָט מורא געהאַט‬ ‫‪ 20‬האָט דער מלאך פֿון גאָט צו‬
‫פֿאַר זײַן פֿאָטערס הױזגעזינט און פֿאַר‬ ‫אים געזאָגט‪ :‬נעם דאָס פֿלײש און די‬
‫די מענטשן פֿון שטאָט‪ ,‬דאָס צו טאָן ב ַײ‬ ‫אומגעזײַערטע קוכנס‪ ,‬און לײג אַװעק‬
‫טאָג‪ ,‬האָט ער דאָס געטאָן ב ַײ נאַכט‪.‬‬ ‫אױ ֿף יענעם פֿעלז‪ ,‬און די זופּ גיס אױס‪.‬‬
‫‪ 28‬און די מענטשן פֿון שטאָט האָבן‬ ‫האָט ער אַזױ געטאָן‪.‬‬
‫זיך געפֿעדערט אין דער פֿרי‪ ,‬ערשט‬ ‫‪ 21‬און דער מלאך פֿון גאָט האָט‬
‫דער מזבח פֿון ַבעַל איז צעבראָכן‪ ,‬און‬ ‫אױסגעשטרעקט דעם שפּיץ פֿון דעם‬
‫דער געצנבױם װאָס לעבן אים איז‬ ‫שטעקן װאָס אין זײַן האַנט‪ ,‬און‬
‫אָפּגעהאַקט‪ ,‬און דער צװײטער אָקס‬ ‫האָט אָנגערירט דאָס פֿלײש און די‬
‫איז אױפֿגעבראַכט געװאָרן אױ ֿף דעם‬ ‫אומגעזײַערטע קוכענס; און ַא פֿײַער‬
‫אױפֿגעבױטן מזבח‪.‬‬ ‫איז אױפֿגעגאַנגען פֿון דעם פֿעלז‪ ,‬און‬
‫‪ 29‬האָבן זײ געזאָגט אײנער צום‬ ‫האָט פֿאַרצערט דאָס פֿלײש און די‬
‫אַנדערן‪ :‬װער האָט געטאָן די דאָזיקע‬ ‫אומגעזײַערטע קוכנס; און דער מלאך‬
‫זאַך? און אַז זײ האָבן געפֿאָרשט און‬ ‫פֿון גאָט איז אַװעק פֿון זײַנע אױגן‪.‬‬
‫געזוכט‪ ,‬האָט מען געזאָגט‪ :‬גדעון דער‬ ‫‪ 22‬האָט גדעון געזען אַז דאָס איז‬
‫זון פֿון יואשן האָט געטאָן די דאָזיקע‬ ‫געװען ַא מלאך פֿון גאָט‪ ,‬און גדעון‬
‫זאַך‪.‬‬ ‫האָט געזאָגט‪ :‬װײ‪ ,‬גאָט דו האַר!‬
‫‪ 30‬האָבן די מענטשן פֿון שטאָט‬ ‫װאָרום איך האָב געזען ַא מלאך פֿון‬
‫געזאָגט צו יואשן‪ :‬ברענג אַרױס דײַן‬ ‫גאָט פּנים אל פּנים‪.‬‬
‫זון‪ ,‬און ער זאָל שטאַרבן‪ ,‬װײַל ער האָט‬ ‫‪ 23‬האָט גאָט צו אים געזאָגט‪ :‬פֿריד‬
‫צעבראָכן דעם מזבח פֿון ַבעַל‪ ,‬און װײַל‬ ‫צו דיר; זאָלסט ניט מורא האָבן‪ ,‬װעסט‬
‫‪367‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪6:31—7:5‬‬
‫‪ 39‬האָט גדעון געזאָגט צו גאָט‪ :‬זאָל‬ ‫ער האָט אָפּגעהאַקט דעם געצנבױם‬
‫ניט גרימען דײַן צאָרן אױ ֿף מיר‪ ,‬און‬ ‫װאָס לעבן אים‪.‬‬
‫איך װעל רעדן נאָר דאָס מאָל ‪:‬לאָמיך‪,‬‬ ‫‪ 31‬האָט יואש געזאָגט צו אַלע װאָס‬
‫איך בעט דיך‪ ,‬נאָר דאָס מאָל פּרוּװן‬ ‫זײַנען געשטאַנען אַרום אים‪ :‬װילט‬
‫מיט דעם אָפּשער; זאָל‪ ,‬איך בעט דיך‪,‬‬ ‫איר זיך קריגן פֿאַר ַבעַל? אָדער װילט‬
‫זײַן טרוקן אױפֿן אָפּשער אַלײן‪ ,‬און‬ ‫איר אים העלפֿן? װער עס װעט זיך‬
‫אױ ֿף דער גאַנצער ערד זאָל זײַן טױ‪.‬‬ ‫קריגן פֿאַר אים‪ ,‬װעט געטײט װערן ביז‬
‫‪ 40‬האָט גאָט געטאָן אַזױ אין יענער‬ ‫אין דער פֿרי‪ .‬אױב ער איז ַא גאָט‪ ,‬זאָל‬
‫נאַכט; און עס איז געװען טרוקן אױפֿן‬ ‫ער אַלײן זיך קריגן פֿאַר זיך‪ ,‬װאָס מע‬
‫אָפּשער אַלײן‪ ,‬און אױ ֿף דער גאַנצער‬ ‫האָט צעבראָכן זײַן מזבח‪.‬‬
‫ערד איז געװען טױ‪.‬‬ ‫‪ 32‬און מע האָט אים גערופֿן אין‬
‫יענעם טאָג ירובעל‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬זאָל‬
‫האָט זיך געפֿעדערט ירובעל‬
‫–דאָס איז גדעון– ער און דאָס‬
‫גאַנצע פֿאָלק װאָס מיט אים‪ ,‬און זײ‬
‫‪7‬‬ ‫ַבעַל זיך קריגן מיט אים‪ ,‬װאָס ער האָט‬
‫צעבראָכן זײַן מזבח‪.‬‬
‫האָבן געלאַגערט ב ַײ עין‪-‬חרוד; און‬ ‫‪ 33‬און גאַנץ מדין און עמלק און‬
‫דער לאַגער פֿון מדין איז אים געװען‬ ‫די קינדער פֿון מזרח האָבן זיך‬
‫פֿון צפֿון‪ ,‬פֿון גבֿעת‪-‬המורה אין טאָל‪.‬‬ ‫אײַנגעזאַמלט אין אײנעם‪ ,‬און זײַנען‬
‫אַריבערגעקומען און האָבן געלאַגערט‬
‫‪ 2‬האָט גאָט געזאָגט צו גדעונען‪:‬‬ ‫אין טאָל יזרעאל‪.‬‬
‫דאָס פֿאָלק װאָס מיט דיר איז צו פֿיל‪,‬‬
‫אַז איך זאָל געבן מדין אין זײער האַנט;‬ ‫גאָט‬ ‫‪ 34‬האָט ַא גײַסט פֿון‬
‫ישׂראל װעט זיך נאָך באַרימען אַקעגן‬ ‫אָנגעקלײדט גדעונען‪ ,‬און ער האָט‬
‫מיר‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬מײַן האַנט האָט מיך‬ ‫געבלאָזן אין שופֿר‪ ,‬און אבֿיעזר האָט‬
‫געהאָלפֿן‪.‬‬ ‫זיך אױפֿגעקליבן הינטער אים‪.‬‬
‫‪ 3‬דרום רו ֿף אַקאָרשט אױס אַצונד‬ ‫‪ 35‬און ער האָט געשיקט שלוחים‬
‫אין די אױערן פֿון פֿאָלק‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫דורך גאַנץ מנשה‪ ,‬און ער אױך האָט‬
‫זאָגן‪ :‬װער עס האָט מורא און ציטערט‪,‬‬ ‫זיך אױפֿגעקליבן הינטער אים; און ער‬
‫זאָל זיך אומקערן און אַװעקגײן אין‬ ‫האָט געשיקט שלוחים דורך אָשר‪ ,‬און‬
‫דער פֿרי פֿון באַרג גלעד‪ .‬האָבן‬ ‫דורך זבֿולון‪ ,‬און דורך נפֿתּלי‪ ,‬און זײ‬
‫זיך אומגעקערט פֿון פֿאָלק צװײ און‬ ‫זײַנען אַרױפֿגעקומען זײ אַנטקעגן‪.‬‬
‫צװאַנציק טױזנט‪ ,‬און צען טױזנט‬ ‫‪ 36‬און גדעון האָט געזאָגט צו גאָט‪:‬‬
‫זײַנען געבליבן‪.‬‬ ‫אױב דו װילסט העלפֿן דורך מײַן האַנט‬
‫‪ 4‬האָט גאָט געזאָגט צו גדעונען‪:‬‬ ‫ישׂראל‪ ,‬אַזױ װי דו האָסט גערעדט‪,‬‬
‫דאָס פֿאָלק איז נאָך אַלץ צו פֿיל‪ ,‬מאַך‬ ‫‪ 37‬אָט לײג איך אַװעק אַן אָפּשער‬
‫זײ נידערן צום װאַסער‪ ,‬און איך װעל‬ ‫װאָל אין שײַער; אױב עס װעט זײַן‬
‫זײ דאָרטן אױסקלײַבן פֿאַר דיר‪ .‬און‬ ‫טױ אױפֿן אָפּשער אַלײן‪ ,‬און אױ ֿף דער‬
‫עס װעט זײַן‪ ,‬דער װאָס איך װעל דיר‬ ‫גאַנצער ערד װעט זײַן טרוקן‪ ,‬װעל איך‬
‫זאָגן‪ :‬דער דאָזיקער זאָל גײן מיט דיר‪,‬‬ ‫װיסן אַז דו װעסט העלפֿן ישׂראל דורך‬
‫ער זאָל גײן מיט דיר; און איטלעכער‬ ‫מײַן האַנט‪ ,‬אַזױ װי דו האָסט גערעדט‪.‬‬
‫װאָס איך װעל דיר זאָגן‪ :‬דער דאָזיקער‬ ‫‪ 38‬איז אַזױ געװען; און װי ער האָט‬
‫זאָל ניט גײן מיט דיר‪ ,‬ער זאָל ניט גײן‪.‬‬ ‫זיך געפֿעדערט אױ ֿף מאָרגן‪ ,‬און האָט‬
‫‪ 5‬האָט ער געמאַכט נידערן דאָס‬ ‫אױסגעדרײט דעם אָפּשער‪ ,‬האָט ער‬
‫פֿאָלק צום װאַסער; און גאָט האָט‬ ‫אױסגעקװעטשט טױ פֿון דעם אָפּשער‪,‬‬
‫געזאָגט צו גדעונען‪ :‬איטלעכער‬ ‫ַא פֿולן קרוג װאַסער‪.‬‬
‫‪7:6—7:19‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪368‬‬
‫פֿילקײט‪.‬‬ ‫װאָס װעט לעקן פֿונעם װאַסער מיט‬

‫‪ 13‬און װי גדעון איז אָנגעקומען‪,‬‬ ‫זײַן צונג‪ ,‬אַזױ װי עס לעקט ַא‬
‫ערשט ַא מאַן דערצײלט זײַן חבֿר ַא‬ ‫הונט‪ ,‬אים זאָלסטו שטעלן באַזונדער‪,‬‬
‫חלום‪ ,‬און זאָגט‪ :‬זע‪ ,‬מיר האָט זיך‬ ‫דעסט גלײַכן איטלעכן װאָס װעט זיך‬
‫געחלומט ַא חלום‪ :‬ערשט ַא קוכן פֿון‬ ‫אַראָפּלאָזן אױ ֿף זײַנע קני צו טרינקען‪.‬‬
‫גערשטענעם ברױט קײַקלט זיך אין‬ ‫‪ 6‬איז געװען די צאָל פֿון די װאָס‬
‫לאַגער פֿון מדין‪ ,‬און ער איז געקומען‬ ‫האָבן געלעקט פֿון זײער האַנט אין‬
‫ביזן געצעלט‪ ,‬און האָט עס ַא קלאַפּ‬ ‫זײער מױל דר ַײ הונדערט מאַן‪ ,‬און‬
‫געטאָן‪ ,‬און עס איז אומגעפֿאַלן‪ ,‬און ער‬ ‫דאָס גאַנצע איבעריקע פֿאָלק האָט‬
‫האָט עס אומגעקערט קאַפּױר‪ ,‬ביז דאָס‬ ‫זיך אַראָפּגעלאָזט אױ ֿף זײערע קני צו‬
‫געצעלט איז געבליבן ליגן‪.‬‬ ‫טרינקען װאַסער‪.‬‬
‫‪ 14‬האָט זיך אָפּגערופֿן זײַן חבֿר און‬ ‫‪ 7‬און גאָט האָט געזאָגט צו גדעונען‪:‬‬
‫האָט געזאָגט‪ :‬דאָס איז ניט אַנדערש‬ ‫מיט די דר ַײ הונדערט מאַן װאָס האָבן‬
‫װי די שװערד פֿון גדעון דעם זון פֿון‬ ‫געלעקט‪ ,‬װעל איך אײַך העלפֿן‪ ,‬און‬
‫יואשן‪ַ ,‬א מאַן פֿון ישׂראל‪ .‬גאָט האָט‬ ‫װעל געבן מדין אין דײַן האַנט; און דאָס‬
‫געגעבן אין זײַן האַנט מדין מיטן גאַנצן‬ ‫גאַנצע פֿאָלק זאָל גײן איטלעכער אין‬
‫חיל‪.‬‬ ‫זײַן הײם‪.‬‬
‫‪ 15‬און עס איז געװען‪ ,‬װי גדעון‬ ‫‪ 8‬האָבן זײ איבערגענומען די צערונג‬
‫האָט געהערט די דערצײלונג פֿון דעם‬ ‫פֿון פֿאָלק אין זײער האַנט‪ ,‬און זײערע‬
‫חלום און זײַן באַשײד‪ ,‬אַזױ האָט‬ ‫שופֿרות; און אַלע מענער פֿון ישׂראל‬
‫ער זיך געבוקט; און ער האָט זיך‬ ‫האָט ער אַװעקגעשיקט איטלעכן צו‬
‫אומגעקערט אין לאַגער פֿון ישׂראל און‬ ‫זײַנע געצעלטן‪ ,‬נאָר די דר ַײ הונדערט‬
‫האָט געזאָגט‪ :‬שטײט אױףֿ‪ ,‬װאָרום‬ ‫מאַן האָט ער אָנגעהאַלטן‪ .‬און דער‬
‫גאָט האָט געגעבן אין אײַער האַנט דעם‬ ‫לאַגער פֿון מדין איז געװען אונטער‬
‫חיל פֿון מדין‪.‬‬ ‫אים אין טאָל‪.‬‬
‫‪ 16‬און ער האָט צעטײלט די דר ַײ‬ ‫‪ 9‬און עס איז געװען אין יענער‬
‫הונדערט מאַן אין דר ַײ מחנות‪ ,‬און‬ ‫נאַכט‪ ,‬האָט גאָט צו אים געזאָגט‪ :‬שטײ‬
‫האָט זײ אַלעמען געגעבן שופֿרות אין‬ ‫אױףֿ‪ ,‬נידער אַראָפּ אין לאַגער‪ ,‬װאָרום‬
‫דער האַנט‪ ,‬און לײדיקע קריג‪ ,‬און‬ ‫איך האָב אים געגעבן אין דײַן האַנט‪.‬‬
‫בראַנדהעלצער אין די קריג‪.‬‬ ‫‪ 10‬און אױב דו האָסט מורא‬
‫‪ 17‬און ער האָט צו זײ געזאָגט‪ :‬איר‬ ‫אַראָפּצונידערן‪ ,‬נידער אַראָפּ דו מיט‬
‫זאָלט קוקן אױ ֿף מיר‪ ,‬און טאָן דעסט‬ ‫דײַן יונג פּורה צום לאַגער‪.‬‬
‫גלײַכן; און אָט קוק איך אין עק לאַגער‪,‬‬ ‫‪ 11‬און װעסט הערן װאָס זײ רעדן;‬
‫איז‪ ,‬װי איך װעל טאָן‪ ,‬אַזױ זאָלט איר‬ ‫װעלן דערנאָך שטאַרק װערן דײַנע‬
‫טאָן‪.‬‬ ‫הענט‪ ,‬און װעסט אַראָפּגענידערן אין‬
‫‪ 18‬און אַז איך װעל בלאָזן אין שופֿר‪,‬‬ ‫לאַגער‪.‬האָט ער אַראָפּגענידערט‪ ,‬ער‬
‫איך און אַלע װאָס מיט מיר‪ ,‬זאָלט איר‬ ‫און זײַן יונג פּורה‪ ,‬צום עק פֿון די‬
‫אױך בלאָזן אין די שופֿרות רונד אַרום‬ ‫באַװאָפֿנטע װאָס אין לאַגער‪.‬‬
‫דעם גאַנצן לאַגער‪ ,‬און איר זאָלט זאָגן‪:‬‬ ‫‪ 12‬און מדין און עמלק און אַלע‬
‫פֿאַר גאָט און פֿאַר גדעונען!‬ ‫קינדער פֿון מזרח זײַנען געלעגן אין‬
‫‪ 19‬און גדעון און די הונדערט מאַן‬ ‫טאָל‪ ,‬אַזױ װי דער הײשעריק אין‬
‫װאָס מיט אים זײַנען געקומען אין‬ ‫פֿילקײט‪ ,‬און צו זײערע קעמלען איז‬
‫עק לאַגער בײַם אָנהײב פֿון דער‬ ‫ניט געװען קײן צאָל‪ ,‬אַזױ װי דער‬
‫מיטלסטער נאַכטװאַך; מע האָט‬ ‫זאַמד װאָס אױפֿן ברעג פֿון ים אין‬
‫‪369‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪7:20—8:9‬‬
‫יענער זײַט ירדן‪.‬‬ ‫נאָר װאָס געהאַט אױפֿגעשטעלט די‬

‫האָבן צו אים געזאָגט די מענער‬ ‫װעכטער; און זײ האָבן געבלאָזן אין‬
‫פֿון אפֿרים‪ :‬װאָס פֿאַר ַא זאַך‬ ‫‪8‬‬
‫האָסטו אונדז ד ָא געטאָן‪ ,‬אונדז ניט צו‬
‫די שופֿרות‪ ,‬און האָבן צעהאַקט די‬
‫קריג װאָס אין זײער האַנט‪.‬‬
‫רופֿן װען דו ביסט געגאַנגען מלחמה‬ ‫‪ 20‬און די דר ַײ מחנות האָבן געבלאָזן‬
‫האַלטן אַקעגן מדין? און זײ האָבן זיך‬ ‫אין די שופֿרות‪ ,‬און האָבן צעבראָכן די‬
‫שטאַרק געקריגט מיט אים‪.‬‬ ‫קריג; און זײ האָבן געהאַלטן אין זײער‬
‫‪ 2‬האָט ער צו זײ געזאָגט‪ :‬װאָס האָב‬ ‫לינקער האַנט די בראַנדהעלצער‪,‬‬
‫איך אַצונד אױפֿגעטאָן אין פֿאַרגלײַך‬ ‫און אין זײער רעכטער האַנט די‬
‫מיט אײַך? איז ניט דער נאָכקלײַב פֿון‬ ‫שופֿרות צום בלאָזן; און זײ האָבן‬
‫אפֿרים בעסער װי די לעז פֿון אבֿיעזר?‬ ‫אױסגערופֿן‪ַ :‬א שװערד פֿאַר גאָט און‬
‫‪ 3‬אין אײַער האַנט האָט גאָט געגעבן‬ ‫פֿאַר גדעונען!‬
‫די האַרן פֿון מדין‪ ,‬עורבֿן און זאבֿן‪ ,‬און‬ ‫‪ 21‬און זײ זײַנען געשטאַנען‬
‫װאָס האָב איך געקענט אױפֿטאָן אין‬ ‫איטלעכער אױ ֿף זײַן אָרט רונד אַרום‬
‫פֿאַרגלײַך מיט אײַך? האָט דענצמאָל‬ ‫לאַגער; און דער גאַנצער לאַגער‬
‫אָפּגעלאָזט זײער כּעס פֿון אים‪ ,‬װען ער‬ ‫האָט גענומען לױפֿען; און זײ האָבן‬
‫האָט גערעדט די דאָזיקע רײד‪.‬‬ ‫אַרױסגעלאָזט ַא געשרײ און זײַנען‬
‫‪ 4‬און גדעון איז געקומען צום ירדן‪,‬‬ ‫אַנטרונען‪.‬‬
‫און איז אַריבערגעגאַנגען‪ ,‬ער און די‬ ‫‪ 22‬און זײ האָבן געבלאָזן די דר ַײ‬
‫דר ַײ הונדערט מאַן װאָס מיט אים‪,‬‬ ‫הונדערט שופֿרות‪ ,‬און גאָט האָט‬
‫פֿאַרשמאַכטע און פֿאַריאָגטע‪.‬‬ ‫געמאַכט די שװערד פֿון אײנעם קעגן‬
‫‪ 5‬און ער האָט געזאָגט צו די מענטשן‬ ‫אַנדערן‪ ,‬אַזױ אין גאַנצן חיל‪ ,‬און‬
‫פֿון סוכּות‪ :‬גיט‪ ,‬איך בעט אײַך‪ ,‬לאַבנס‬ ‫דער חיל איז אַנטרונען ביז בֵית‪-‬שטה‪,‬‬
‫ברױט פֿאַר דעם פֿאָלק װאָס הינטער‬ ‫צו צררה צו‪ ,‬ביז דעם ברעג פֿון‬
‫מיר‪ ,‬װאָרום זײ זײַנען פֿאַרשמאַכט‪,‬‬ ‫אָבֿל‪-‬מחולה ב ַײ טַבת‪.‬‬
‫און איך יאָג נאָך זבֿח און צלמונע די‬ ‫‪ 23‬און די מענער פֿון ישׂראל האָבן‬
‫מלכים פֿון מדין‪.‬‬ ‫זיך אײַנגעזאַמלט פֿון נפֿתּלי‪ ,‬און פֿון‬
‫‪ 6‬האָבן די האַרן פֿון סוכּות געזאָגט‪:‬‬ ‫אָשר‪ ,‬און פֿון גאַנץ מנשה‪ ,‬און זײ האָבן‬
‫איז די האַנט פֿון זבֿחן און צלמונען‬ ‫נאָכגעיאָגט מדין‪.‬‬
‫אַצונד אין דײַן פֿױסט‪ ,‬אַז מיר זאָלן‬ ‫‪ 24‬און גדעון האָט צעשיקט שלוחים‬
‫געבן דײַן חיל ברױט?‬ ‫אין גאַנצן געבערג פֿון אפֿרים‪ ,‬אַזױ‬
‫‪ 7‬האָט גדעון געזאָגט‪ :‬דערפֿאַר אַז‬ ‫צו זאָגן‪ :‬נידערט אַראָפּ אַקעגן מדין‪,‬‬
‫גאָט װעט געבן זבֿחן און צלמונען אין‬ ‫און פֿאַרכאַפּט זײ דאָס װאַסער ביז‬
‫מײַן האַנט‪ ,‬װעל איך דרעשן אײַער‬ ‫בֵית‪-‬ברה‪ ,‬און דעם ירדן‪ .‬האָבן זיך‬
‫לײַב מיט דערנער פֿון מדבר און מיט‬ ‫אײַנגעזאַמלט אַלע מענער פֿון אפֿרים‪,‬‬
‫שטעכיקע ריטער‪.‬‬ ‫און זײ האָבן באַצװוּנגען דאָס װאַסער‬
‫‪ 8‬און ער איז אַרױפֿגעגאַנגען פֿון‬ ‫ביז בֵית‪-‬ברה‪ ,‬און דעם ירדן‪.‬‬
‫דאָרטן קײן פּנואל‪ ,‬און האָט צו זײ‬ ‫‪ 25‬און זײ האָבן געכאַפּט די צװײ‬
‫גערעדט דעסט גלײַכן; האָבן אים‬ ‫האַרן פֿון מדין‪ ,‬עורבֿן און זאבֿן‪ ,‬און‬
‫די מענטשן פֿון פּנואל געענטפֿערט‬ ‫האָבן געהרגעט עורבֿן ב ַײ צור‪-‬עור ֿב‬
‫אַזױ װי די מענטשן פֿון סוכּות האָבן‬ ‫און זאבֿן האָבן זײ געהרגעט אין‬
‫געענטפֿערט‪.‬‬ ‫יעקבֿ‪-‬זאבֿ; און זײ האָבן נאָכגעיאָגט‬
‫‪ 9‬האָט ער געזאָגט אױך צו די‬ ‫מדין; און די קעפּ פֿון עורבֿן און זאבֿן‬
‫מענטשן פֿון פּנואל‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַז‬ ‫האָבן זײ געבראַכט צו גדעונען פֿון‬
‫‪8:10—8:25‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪370‬‬
‫מענטשן פֿון שטאָט‪.‬‬ ‫איך װעל זיך אומקערן בשלום‪ ,‬װעל‬

‫‪ 18‬און ער האָט געזאָגט צו זבֿחן און‬ ‫איך צעברעכן דעם דאָזיקן טורעם‪.‬‬
‫צלמונען‪ :‬װי אַזױ זײַנען געװען די‬ ‫‪ 10‬און זבֿח און צלמונע זײַנען געװען‬
‫מענטשן װאָס איר האָט געהרגעט אין‬ ‫אין קרקור‪ ,‬און זײער חיל מיט זײ‪,‬‬
‫תּבֿור? האָבן זײ געזאָגט‪ :‬אַזױ װי דו‪,‬‬ ‫אַרום פֿופֿצן טױזנט‪ ,‬אַלע װאָס זײַנען‬
‫אַזױ זײ; אײן ]אָנבליק[; אַזױ װי די‬ ‫געבליבן פֿון דעם גאַנצן חיל פֿון די‬
‫געשטאַלט פֿון בנֵי‪-‬מלכים‪.‬‬ ‫קינדער פֿון מזרח; און די געפֿאַלענע‬
‫‪ 19‬האָט ער געזאָגט‪ :‬מײַנע ברידער‪,‬‬ ‫זײַנען געװען הונדערט און צװאַנציק‬
‫די זין פֿון מײַן מוטער‪ ,‬זײַנען דאָס‬ ‫טױזנט מאַן װאָס האָבן געצױגן ַא‬
‫געװען‪ .‬אַזױ װי גאָט לעבט‪ ,‬װען איר‬ ‫שװערד‪.‬‬
‫װאָלט זײ געלאָזט לעבן‪ ,‬װאָלט איך‬ ‫‪ 11‬און גדעון איז אַרױפֿגעגאַנגען‬
‫אײַך ניט געהרגעט!‬ ‫דורך די װױנער אין געצעלטן‪ ,‬אין‬
‫‪ 20‬און ער האָט געזאָגט צו י ֶתֶ ר‬ ‫מזרח פֿון נובֿח און יגבהה‪ ,‬און האָט‬
‫זײַן בכור‪ :‬שטײ אױףֿ‪ ,‬הרגע זײ‪.‬‬ ‫געשלאָגן דעם חיל‪ ,‬בעת דער חיל האָט‬
‫אָבער דער יונג האָט ניט אַרױסגעצױגן‬ ‫זיך געשפּירט זיכער‪.‬‬
‫זײַן שװערד‪ ,‬װאָרום ער האָט מורא‬ ‫‪ 12‬אָבער זבֿח און צלמונע זײַנען‬
‫געהאַט‪ ,‬װײַל ער איז נאָך געװען יונג‪.‬‬ ‫אַנטלאָפֿן‪ ,‬און ער האָט זײ נאָכגעיאָגט;‬
‫‪ 21‬האָט געזאָגט זבֿח און צלמונע‪:‬‬ ‫און ער האָט געכאַפּט די צװײ מלכים‬
‫שטײ דו אױ ֿף און דערשלאָג אונדז‪,‬‬ ‫פֿון מדין‪ ,‬זבֿחן און צלמונען‪ ,‬און דעם‬
‫װאָרום װי דער מאַן‪ ,‬אַזױ זײַן גבֿורה‪.‬‬ ‫גאַנצן חיל האָט ער צעשראָקן‪.‬‬
‫איז גדעון אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און האָט‬ ‫‪ 13‬און גדעון דער זון פֿון יואשן האָט‬
‫געהרגעט זבֿחן און צלמונען‪ .‬און ער‬ ‫זיך אומגעקערט פֿון דער מלחמה‪ ,‬פֿון‬
‫האָט אַראָפּגענומען די לבֿנהלעך װאָס‬ ‫דעם אַרױפֿגאַנג פֿון חֶרס‪.‬‬
‫אױ ֿף די העלדזער פֿון זײערע קעמלען‪.‬‬ ‫‪ 14‬און ער האָט אָנגעכאַפּט ַא יונגן‬
‫‪ 22‬און די מענער פֿון ישׂראל האָבן‬ ‫מאַן פֿון די מענטשן פֿון סוכּות‪ ,‬און‬
‫געזאָגט צו גדעונען‪ :‬געװעלטיק איבער‬ ‫האָט אים אױספֿגעפֿרעגט; און ער האָט‬
‫אונדז‪ ,‬אי דו‪ ,‬אי דײַן זון‪ ,‬אי דײַן זונס‬ ‫אים אױפֿגעשריבן די האַרן פֿון סוכּות‪,‬‬
‫זון‪ ,‬װאָרום דו האָסט אונדז געהאָלפֿן‬ ‫און אירע עלטסטע‪ ,‬זיבן און זיבעציק‬
‫פֿון דער האַנט פֿון מדין‪.‬‬ ‫מאַן‪.‬‬
‫‪ 23‬האָט גדעון צו זײ געזאָגט‪ :‬ניט‬ ‫‪ 15‬און ער איז געקומען צו די‬
‫איך װעל געװעלטיקן איבער אײַך‪ ,‬און‬ ‫מענטשן פֿון סוכּות‪ ,‬און האָט געזאָגט‪:‬‬
‫ניט מײַן זון װעט געװעלטיקן איבער‬ ‫אָט זײַנען זבֿח און צלמונע‪ ,‬װאָס‬
‫אײַך; גאָט װעט געװעלטיקן איבער‬ ‫איר האָט געשפּעט פֿון מיר‪ ,‬אַזױ צו‬
‫אײַך‪.‬‬ ‫זאָגן‪ :‬איז די האַנט פֿון זבֿחן און‬
‫‪ 24‬און גדעון האָט צו זײ געזאָגט‪:‬‬ ‫צלמונען אַצונד אין דײַן פֿױסט‪ ,‬אַז מיר‬
‫איך װעל בעטן פֿון אײַך ַא בקשה‪:‬‬ ‫זאָלן געבן דײַנע פֿאַרשמאַכטע מענטשן‬
‫גיט מיר איטלעכער ַא נאָזרינג פֿון‬ ‫ברױט?‬
‫זײַן רױב‪ .‬װאָרום זײ האָבן געהאַט‬ ‫‪ 16‬און ער האָט גענומען די עלטסטע‬
‫גילדערנע נאָזרינגען‪ ,‬װײַל זײ זײַנען‬ ‫פֿון שטאָט‪ ,‬און דערנער פֿון מדבר‬
‫געװען ישמעאלים‪.‬‬ ‫און שטעכיקע ריטער‪ ,‬און האָט‬
‫‪ 25‬האָבן זײ געזאָגט‪ :‬אװדאי װעלן‬ ‫אָנגעלערנט מיט זײ די מענטשן פֿון‬
‫מיר געבן‪ .‬און זײ האָבן אױסגעשפּרײט‬ ‫סוכּות‪.‬‬
‫ַא טוך‪ ,‬און האָבן אַרײַנגעװאָרפֿן אַהין‬ ‫‪ 17‬און דעם טורעם פֿון פּנואל האָט‬
‫איטלעכער ַא נאָזרינג פֿון זײַן רױב‪.‬‬ ‫ער צעבראָכן‪ ,‬און האָט געהרגעט די‬
‫‪371‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪8:26—9:6‬‬
‫אַלע זײערע פֿײַנט פֿון רונד אַרום‪.‬‬ ‫‪ 26‬און די װאָג פֿון די גילדערנע‬
‫‪ 35‬און זײ האָבן ניט געטאָן חסד מיט‬ ‫נאָזרינגען װאָס ער האָט געבעטן‪,‬‬
‫דעם הױז פֿון ירובעל‪-‬גדעונען‪ ,‬לױט‬ ‫איז געװען טױזנט און זיבן הונדערט‬
‫אַלעם גוטן װאָס ער האָט געטאָן מיט‬ ‫]שֶקל[ גאָלד‪ ,‬אַחוץ די לבֿנהלעך‪ ,‬און‬
‫ישׂראל‪.‬‬ ‫די אױרינגען‪ ,‬און די פּורפּלקלײדער‬
‫װאָס אױ ֿף די מלכים פֿון מדין‪ ,‬און‬
‫און אבֿימלך דער זון פֿון ירובעלן‬
‫איז געגאַנגען קײן שכֶם צו זײַן‬
‫מוטערס ברידער‪ ,‬און ער האָט גערעדט‬
‫‪9‬‬ ‫אַחוץ די קײטלעך װאָס אױ ֿף די‬
‫העלדזער פֿון זײערע קעמלען‪.‬‬
‫‪ 27‬און גדעון האָט דערפֿון‬
‫צו זײ‪ ,‬און צו דער גאַנצער משפּחה פֿון‬ ‫געמאַכט אַן אפֿוד‪ ,‬און האָט אים‬
‫דעם הױז פֿון זײַן מוטערס פֿאָטער‪ ,‬אַזױ‬ ‫אַװעקגעשטעלט אין זײַן שטאָט‪,‬‬
‫צו זאָגן‪:‬‬ ‫אין עפֿרה‪ .‬און גאַנץ ישׂראל זײַנען‬
‫‪ 2‬רעד‪ ,‬איך בעט אײַך‪ ,‬אין די אױערן‬ ‫פֿאַרפֿירט געװען נאָך אים דאָרטן‪ ,‬און‬
‫פֿון אַלע מענער פֿון שכֶם‪ :‬װאָס איז‬ ‫ער איז געװען גדעונען און זײַן הױז‬
‫אײַך בעסער‪ ,‬צי איבער אײַך זאָלן‬ ‫פֿאַר ַא שטרױכלונג‪.‬‬
‫געװעלטיקן זיבעציק מאַן‪ ,‬אַלע זין‬ ‫‪ 28‬און מדין איז אונטערטעניק‬
‫פֿון ירובעלן‪ ,‬אָדער איבער אײַך זאָל‬ ‫געװאָרן פֿאַר די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫געװעלטיקן אײן מאַן? אױך דאַרפֿט‬ ‫און זײ האָבן מער ניט אױפֿגעהױבן‬
‫איר געדענקען‪ ,‬אַז אײַער בײן און‬ ‫זײער קאָפּ; און דאָס לאַנד איז געװען‬
‫אײַער פֿלײש בין איך‪.‬‬ ‫רוי ִק פֿערציק יאָר אין די טעג פֿון‬
‫‪ 3‬האָבן זײַן מוטערס ברידער‬ ‫גדעונען‪.‬‬
‫גערעדט פֿון זײַנעטװעגן אין די אױערן‬ ‫‪ 29‬און ירובעל דער זון פֿון יואשן איז‬
‫פֿון אַלע מענער פֿון שכֶם אַלע די‬ ‫אַװעקגעגאַנגען; און ער איז געזעסן‬
‫דאָזיקע װערטער‪ ,‬און זײער האַרץ‬ ‫אין זײַן הױז‪.‬‬
‫האָט זיך גענײַגט נאָך אבֿימלכן‪,‬‬ ‫‪ 30‬און גדעון האָט געהאַט זיבעציק‬
‫װאָרום זײ האָבן געזאָגט‪ :‬אונדזערער‬ ‫זין װאָס זײַנען אַרױס פֿון זײַן דיך‪,‬‬
‫ַא ברודער איז ער‪.‬‬ ‫װאָרום ער האָט געהאַט ַא סך װײַבער‪.‬‬
‫‪ 4‬און זײ האָבן אים געגעבן זיבעציק‬ ‫‪ 31‬און זײַן קעפּסװײַב װאָס אין‬
‫זילבערשטיק פֿון דעם הױז פֿון‬ ‫שכֶם‪ ,‬זי אױך האָט אים געבאָרן ַא‬
‫ַבעַל‪-‬ברית‪ ,‬און אבֿימלך האָט דערמיט‬ ‫זון‪ ,‬און ער האָט גערופֿן זײַן נאָמען‬
‫אָנגעדונגען נישטיקע און לױזע לײַט‪,‬‬ ‫אבֿימלך‪.‬‬
‫און זײ זײַנען געגאַנגען נאָך אים‪.‬‬ ‫‪ 32‬און גדעון דער זון פֿון יואשן איז‬
‫‪ 5‬און ער איז געקומען אין זײַן‬ ‫געשטאָרבן אין ַא גוטער עלטער‪ ,‬און‬
‫פֿאָטערס הױז אין עפֿרה‪ ,‬און האָט‬ ‫איז באַגראָבן געװאָרן אין דעם קבֿר‬
‫געהרגעט זײַנע ברידער‪ ,‬די זין פֿון‬ ‫פֿון זײַן פֿאָטער יואשן אין עפֿרה פֿון‬
‫ירובעלן‪ ,‬זיבעציק מאַן‪ ,‬אױ ֿף אײן‬ ‫די אבֿיעזרער‪.‬‬
‫שטײן; נאָר יותם‪ ,‬דער יי ִנגסטער זון‬ ‫‪ 33‬און עס איז געװען‪ ,‬װי גדעון‬
‫פֿון ירובעלן איז געבליבן‪ ,‬װײַל ער‬ ‫איז געשטאָרבן‪ ,‬אַזױ זײַנען די קינדער‬
‫האָט זיך באַהאַלטן‪.‬‬ ‫פֿון ישׂראל װידער פֿאַרפֿירט געװאָרן‬
‫‪ 6‬און אַלע מענער פֿון שכֶם און גאַנץ‬ ‫נאָך די ַבעַל‪-‬געטער‪ ,‬און זײ האָבן זיך‬
‫בֵית‪-‬מלוא האָבן זיך אײַנגעזאַמלט‪ ,‬און‬ ‫געמאַכט ַבעַל‪-‬ברית פֿאַר ַא גאָט‪.‬‬
‫זײ זײַנען געגאַנגען‪ ,‬און האָבן געמאַכט‬ ‫‪ 34‬און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬
‫אבֿימלכן פֿאַר ַא מלך בײַם אײַכנבױם‬ ‫ניט געדאַכט אָן יהוה זײער גאָט װאָס‬
‫פֿון דעם זײַלשטײן װאָס אין שכֶם‪.‬‬ ‫האָט זײ מציל געװען פֿון דער האַנט פֿון‬
‫‪9:7—9:25‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪372‬‬
‫אױב איר האָט אים געטאָן לױט דעם‬ ‫‪ 7‬האָט מען אָנגעזאָגט יותמען‪ ,‬און‬
‫פֿאַרדינסט פֿון זײַנע הענט –‬ ‫ער איז געגאַנגען‪ ,‬און האָט זיך‬
‫‪ 17‬װאָרום מײַן פֿאָטער האָט‬ ‫געשטעלט אױפֿן שפּיץ באַרג גרזים‪,‬‬
‫מלחמה געהאַלטן פֿאַר אײַך‪ ,‬און האָט‬ ‫און ער האָט אױפֿגעהױבן זײַן קָול און‬
‫אַװעקגעװאָרפֿן זײַן לעבן‪ ,‬און אײַך‬ ‫גערופֿן‪ ,‬און האָט זײ געזאָגט‪ :‬הערט‬
‫מציל געװען פֿון דער האַנט פֿון מדין;‬ ‫מיר צו‪ ,‬מענער פֿון שכֶם‪ ,‬און גאָט‬
‫הײַנט‬ ‫זײַט‬ ‫איר‬ ‫‪ 18‬און‬ ‫װעט אײַך צוהערן‪:‬‬
‫אױפֿגעשטאַנען אױ ֿף מײַן פֿאָטערס‬ ‫‪ 8‬געגאַנגען זײַנען געגאַנגען די‬
‫הױז‪ ,‬און האָט געהרגעט זײַנע זין‪,‬‬ ‫בײמער צו זאַלבן ַא מלך איבער‬
‫זיבעציק מאַן‪ ,‬אױ ֿף אײן שטײן‪ ,‬און‬ ‫זיך‪ ,‬און זײ האָבן געזאָגט צום‬
‫געמאַכט אבֿימלך דעם זון פֿון זײַן‬ ‫אײלבערטבױם‪ :‬קיניג איבער אונדז‪.‬‬
‫דינסט פֿאַר ַא מלך איבער די מענער‬ ‫‪ 9‬האָט דער אײלבערטבױם צו זײ‬
‫פֿון שכֶם‪ ,‬װײַל ער איז אײַערער ַא‬ ‫געזאָגט‪ :‬זאָל איך אױפֿגעבן מײַן‬
‫ברודער –‬ ‫פֿעטקײט‪ ,‬װאָס מיט איר טוט מען כּבֿוד‬
‫‪ 19‬איז‪ ,‬אױב איר האָט זיך מיט אמת‬ ‫גאָט און לײַט‪ ,‬און גײן זיך װיגן איבער‬
‫און מיט ערלעכקײט באַגאַנגען מיט‬ ‫די בײמער?‬
‫ירובעלן און מיט זײַן הױז הײַנטיקן‬ ‫‪ 10‬האָבן די בײמער געזאָגט צום‬
‫טאָג‪ ,‬פֿרײט זיך מיט אבֿימלכן‪ ,‬און זאָל‬ ‫פֿײַגנבױם‪ :‬קום דו‪ ,‬קיניג איבער‬
‫ער זיך פֿרײען מיט אײַך‪.‬‬ ‫אונדז‪.‬‬
‫‪ 20‬אױב אָבער ניט‪ ,‬זאָל אַרױסגײן ַא‬ ‫‪ 11‬האָט דער פֿײַגנבױם צו זײ‬
‫פֿײַער פֿון אבֿימלכן‪ ,‬און פֿאַרצערן די‬ ‫געזאָגט‪ :‬זאָל איך אױפֿגעבן מײַן‬
‫מענער פֿון שכֶם און בֵית‪-‬מלוא; און‬ ‫זיסקײט און מײַן גוטע פֿרוכט‪ ,‬און גײן‬
‫זאָל אַרױסגײן ַא פֿײַער פֿון די מענער‬ ‫זיך װיגן איבער די בײמער?‬
‫פֿון שכֶם און בֵית‪-‬מלוא‪ ,‬און פֿאַרצערן‬ ‫‪ 12‬האָבן די בײמער געזאָגט צום‬
‫אבֿימלכן‪.‬‬ ‫װײַנשטאָק‪ :‬קום דו‪ ,‬קיניג איבער‬
‫‪ 21‬און יותם איז אַנטרונען געװאָרן;‬ ‫אונדז‪.‬‬
‫און ער איז אַנטלאָפֿן און איז אַװעק‬ ‫‪ 13‬האָט דער װײַנשטאָק צו זײ‬
‫קײן באֵר‪ ,‬און איז דאָרטן געזעסן פֿון‬ ‫געזאָגט‪ :‬זאָל איך אױפֿגעבן מײַן װײַן‬
‫װעגן זײַן ברודער אבֿימלכן‪.‬‬ ‫װאָס דערפֿרײט גאָט און לײַט‪ ,‬און‬
‫‪ 22‬און אבֿימלך האָט געהערשט‬ ‫גײן זיך װיגן איבער די בײמער?‬
‫איבער ישׂראל דר ַײ יאָר‪.‬‬ ‫‪ 14‬האָבן אַלע בײמער געזאָגט צום‬
‫‪ 23‬אָבער גאָט האָט אָנגעשיקט ַא‬ ‫דאָרן‪ :‬קום דו‪ ,‬קיניג איבער אונדז‪.‬‬
‫בײז געמיט צװישן אבֿימלכן און צװישן‬ ‫‪ 15‬האָט דער דאָרן געזאָגט צו די‬
‫די מענער פֿון שכֶם‪ ,‬און די מענער פֿון‬ ‫בײמער‪ :‬אױב איר װילט מיך אין‬
‫שכֶם האָבן געפֿעלשט אָן אבֿימלכן‪– .‬‬ ‫דער אמת זאַלבן פֿאַר ַא מלך איבער‬
‫‪ 24‬כּדי דאָס אומרעכט אַקעגן די‬ ‫אײַך‪ ,‬קומט און שיצט אײַך אין מײַן‬
‫זיבעציק זין פֿון ירובעלן זאָל אױסגײן‪,‬‬ ‫שאָטן; און אױב ניט‪ ,‬זאָל אַרױסגײן ַא‬
‫און זײער בלוט אַרױפֿצוטאָן‪ ,‬אױ ֿף‬ ‫פֿײַער פֿון דעם דאָרן‪ ,‬און פֿאַרצערן די‬
‫זײער ברודער אבֿימלכן װאָס האָט זײ‬ ‫צעדערן פֿון לבֿנון‪.‬‬
‫געהרגעט‪ ,‬און אױ ֿף די מענער פֿון שכֶם‬ ‫‪ 16‬און אַצונד‪ ,‬אױב איר האָט זיך מיט‬
‫װאָס האָבן געשטאַרקט זײַנע הענט צו‬ ‫אמת און מיט ערלעכקײט באַגאַנגען‪,‬‬
‫הרגען זײַנע ברידער‪– .‬‬ ‫װאָס איר האָט געמאַכט אבֿימלכן פֿאַר‬
‫‪ 25‬און די מענער פֿון שכֶם האָבן‬ ‫ַא מלך‪ ,‬און אױב איר האָט געטאָן גוטס‬
‫געשטעלט לױערער אױ ֿף אים‪ ,‬אױ ֿף די‬ ‫מיט ירובעלן און מיט זײַן הױז‪ ,‬און‬
‫‪373‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪9:26—9:42‬‬
‫װאָס מיט אים גײען אַרױס צו דיר‪ ,‬אַזױ‬ ‫שפּיצן בערג‪ ,‬און זײ האָבן באַרױבט‬
‫זאָלסטו טאָן צו אים װי דײַן האַנט װעט‬ ‫איטלעכן װאָס איז פֿאַרבײַגעגאַנגען‬
‫קענען‪.‬‬ ‫אױפֿן װעג; און עס איז דערצײלט‬
‫‪ 34‬איז אױפֿגעשטאַנען אבֿימלך און‬ ‫געװאָרן אבֿימלכן‪.‬‬
‫דאָס גאַנצע פֿאָלק װאָס מיט אים ב ַײ‬ ‫‪ 26‬און געל דער זון פֿון עבֿדן איז‬
‫נאַכט‪ ,‬און זײ האָבן געלױערט אױ ֿף‬ ‫געקומען מיט זײַנע ברידער‪ ,‬און זײ‬
‫שכֶם אין פֿיר מחנות‪.‬‬ ‫זײַנען אַריבער אין שכֶם‪ .‬און די מענער‬
‫‪ 35‬און װי געל דער זון פֿון עבֿדן‬ ‫פֿון שכֶם האָבן זיך אײַנגעגלױבט אין‬
‫איז אַרױסגעגאַנגען‪ ,‬און האָט‬ ‫אים‪.‬‬
‫זיך געשטעלט אין אײַנגאַנג פֿון‬ ‫‪ 27‬און זײ זײַנען אַרױסגעגאַנגען אין‬
‫שטאָטטױער‪ ,‬אַזױ איז אױפֿגעשטאַנען‬ ‫פֿעלד‪ ,‬און האָבן געהאַרבסט זײערע‬
‫אבֿימלך און דאָס פֿאָלק װאָס מיט‬ ‫װײַנגערטנער און געקעלטערט‪ ,‬און‬
‫אים‪ ,‬פֿון דער לױער‪.‬‬ ‫געמאַכט ַא י ָום‪-‬טובֿ‪ ,‬און זײ זײַנען‬
‫‪ 36‬האָט געל דערזען דאָס פֿאָלק‪ ,‬און‬ ‫געגאַנגען אין הױז פֿון זײער גאָט‪,‬‬
‫ער האָט געזאָגט צו זבֿולן‪ :‬זע‪ ,‬פֿאָלק‬ ‫און האָבן געגעסן און געטרונקען‪ ,‬און‬
‫נידערט אַראָפּ פֿון די שפּיצן בערג‪.‬‬ ‫געשאָלטן אבֿימלכן‪.‬‬
‫האָט זבֿול צו אים געזאָגט‪ :‬דעם שאָטן‬ ‫‪ 28‬און געל דער זון פֿון עבֿדן האָט‬
‫פֿון די בערג זעסטו אַזױ װי מענטשן‪.‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬װער איז אבֿימלך‪ ,‬און װער‬
‫‪ 37‬האָט געל װידער גערעדט און‬ ‫איז שכֶם‪ ,‬אַז מיר זאָלן אים דינען?‬
‫האָט געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬פֿאָלק נידערט אַראָפּ‬ ‫איז ער ניט דער זון פֿון ירובעלן‪ ,‬און‬
‫פֿון דעם נאָפּל פֿון לאַנד‪ ,‬און אײן מחנה‬ ‫זבֿול זײַן אױפֿזעער? דינט מענטשן‬
‫קומט פֿון דעם װעג פֿון אלון‪-‬מעוננים‪.‬‬ ‫פֿון חמור דעם פֿאָטער פֿון שכֶם; אָבער‬
‫‪ 38‬האָט זבֿול צו אים געזאָגט‪ :‬הײַנט‬ ‫פֿאַר װאָס זאָלן מיר אים דינען?‬
‫אַװוּ איז דײַן מױל װען דו האָסט‬ ‫‪ 29‬און הלװאי גיט װער דאָס דאָזיקע‬
‫געזאָגט‪ :‬װער איז אבֿימלך‪ ,‬אַז מיר‬ ‫פֿאָלק אין מײַן האַנט‪ ,‬איך װאָלט שױן‬
‫זאָלן אים דינען? איז דאָס ניט דאָס‬ ‫אָפּגעשאַפֿט אבֿימלכן‪ .‬און ער האָט‬
‫פֿאָלק װאָס דו האָסט עס פֿאַראַכט?‬ ‫געלאָזט זאָגן אבֿימלכן‪ :‬מער דײַן חיל‪,‬‬
‫גײ אַדרבה אַרױס אַצונד‪ ,‬און האַלט‬ ‫און קום אַרױס‪.‬‬
‫מלחמה אַקעגן אים‪.‬‬ ‫‪ 30‬און זבֿול דער האַר פֿון שטאָט‬
‫‪ 39‬איז געל אַרױסגעגאַנגען פֿאַרױס‬ ‫האָט געהערט די װערטער פֿון געל‬
‫פֿאַר די מענער פֿון שכֶם‪ ,‬און ער האָט‬ ‫דעם זון פֿון עבֿדן‪ ,‬און זײַן צאָרן האָט‬
‫מלחמה געהאַלטן אַקעגן אבֿימלכן‪.‬‬ ‫געגרימט‪.‬‬
‫‪ 40‬און אבֿימלך האָט אים‬ ‫‪ 31‬און ער האָט געשיקט שלוחים צו‬
‫נאָכגעיאָגט‪ ,‬און ער איז פֿון אים‬ ‫אבֿימלכן קײן תּרמה‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫אַנטלאָפֿן; און עס זײַנען געפֿאַלן פֿיל‬ ‫זע‪ ,‬געל דער זון פֿון עבֿדן און זײַנע‬
‫דערשלאָגענע ביז צום אײַנגאַנג פֿון‬ ‫ברידער זײַנען געקומען קײן שכֶם‪ ,‬און‬
‫טױער‪.‬‬ ‫אָט העצן זײ די שטאָט אױ ֿף דיר‪.‬‬
‫‪ 41‬און אבֿימלך איז געבליבן אין‬ ‫‪ 32‬און אַצונד‪ ,‬שטײ אױ ֿף ב ַײ נאַכט‪,‬‬
‫אַרומה; און זבֿול האָט פֿאַרטריבן געלן‬ ‫דו און דאָס פֿאָלק װאָס מיט דיר‪ ,‬און‬
‫און זײַנע ברידער פֿון זיצן אין שכֶם‪.‬‬ ‫לױער אין פֿעלד‪.‬‬
‫‪ 42‬און עס איז געװען אױ ֿף מאָרגן‪,‬‬ ‫‪ 33‬און עס װעט זײַן אין דער פֿרי‪,‬‬
‫איז דאָס פֿאָלק אַרױסגעגאַנגען אין‬ ‫װי די זון גײט אױףֿ‪ ,‬אַזױ זאָלסטו דיך‬
‫פֿעלד‪ ,‬און מע האָט אָנגעזאָגט‬ ‫פֿעדערן‪ ,‬און זיך ַא לאָז טאָן אױ ֿף דער‬
‫אבֿימלכן‪.‬‬ ‫שטאָט; און אָט װי ער און דאָס פֿאָלק‬
‫‪9:43—:10‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪374‬‬
‫פֿרױען‪.‬‬ ‫‪ 43‬האָט ער גענומען דאָס פֿאָלק‪ ,‬און‬

‫‪ 50‬און אבֿימלך איז געגאַנגען קײן‬ ‫האָט זײ צעטײלט אין דר ַײ מחנות; און‬
‫תּבֿץ‪ ,‬און ער האָט געלעגערט אױ ֿף‬ ‫ער האָט געלױערט אין פֿעלד‪ .‬האָט ער‬
‫תּבֿץ‪ ,‬און האָט זי באַצװוּנגען‪.‬‬ ‫דערזען‪ ,‬ערשט דאָס פֿאָלק גײט אַרױס‬
‫‪ 51‬אָבער ַא שטאַרקער טורעם איז‬ ‫פֿון שטאָט‪ ,‬און ער איז אױפֿגעשטאַנען‬
‫געװען אין מיטן שטאָט‪ ,‬זײַנען אַהין‬ ‫אױ ֿף זײ‪ ,‬און האָט זײ געשלאָגן‪.‬‬
‫אַנטלאָפֿן אַלע מענער און פֿרױען‪,‬‬ ‫‪ 44‬און אבֿימלך און די מחנות װאָס‬
‫אַלע מענטשן פֿון שטאָט‪ ,‬און זײ‬ ‫מיט אים האָבן זיך ַא לאָז געטאָן‪ ,‬און‬
‫האָבן זיך אײַנגעשלאָסן‪ ,‬און זײַנען‬ ‫האָבן זיך געשטעלט בײַם אײַנגאַנג פֿון‬
‫אַרױפֿגעגאַנגען אױפֿן דאַך פֿון טורעם‪.‬‬ ‫שטאָטטױער; און די צװײ מחנות האָבן‬
‫‪ 52‬איז אבֿימלך צוגעקומען ביזן‬ ‫זיך ַא לאָז געטאָן אױ ֿף אַלע װאָס אין‬
‫טורעם‪ ,‬און האָט מלחמה געהאַלטן‬ ‫פֿעלד‪ ,‬און האָבן זײ געשלאָגן‪.‬‬
‫אױ ֿף אים‪ ,‬און ער האָט גענענט ביזן‬ ‫‪ 45‬און אבֿימלך האָט מלחמה‬
‫אײַנגאַנג פֿון טורעם‪ ,‬כּדי אים צו‬ ‫געהאַלטן אױ ֿף דער שטאָט יענעם‬
‫פֿאַרברענען אין פֿײַער‪.‬‬ ‫גאַנצן טאָג‪ ,‬און האָט באַצװוּנגען די‬
‫‪ 53‬האָט ַא פֿרױ אַראָפּגעװאָרפֿן אַן‬ ‫שטאָט‪ ,‬און דאָס פֿאָלק װאָס איז אין‬
‫אױבערשטן מילשטײן אױ ֿף אבֿימלכס‬ ‫איר האָט ער געהרגעט; און ער האָט‬
‫קאָפּ‪ ,‬און האָט אים צעבראָכן דעם‬ ‫אײַנגעװאָרפֿן די שטאָט‪ ,‬און האָט זי‬
‫שאַרבן‪.‬‬ ‫פֿאַרזײט מיט זאַלץ‪.‬‬
‫‪ 54‬האָט ער אױ ֿף גיך צוגערופֿן דעם‬ ‫‪ 46‬האָבן דערהערט אַלע מענער‬
‫יונג‪ ,‬זײַן װאַפֿנטרעגער‪ ,‬און האָט צו‬ ‫פֿון מגדל‪-‬שכֶם‪ ,‬און זײ זײַנען‬
‫אים געזאָגט‪ :‬צי אַרױס דײַן שװערד‪,‬‬ ‫אַרײַנגעגאַנגען אין טורעם פֿון דעם‬
‫און טײט מיך‪ ,‬כּדי מע זאָל ניט זאָגן‬ ‫הױז פֿון אֵל‪-‬ברית‪.‬‬
‫אױ ֿף מיר‪ַ :‬א פֿרױ האָט אים געהרגעט‪.‬‬ ‫‪ 47‬איז אָנגעזאָגט געװאָרן אבֿימלכן‪,‬‬
‫האָט אים זײַן יונג דערשטאָכן‪ ,‬און ער‬ ‫אַז אַלע מענער פֿון מגדל‪-‬שכֶם האָבן‬
‫איז געשטאָרבן‪.‬‬ ‫זיך צונױפֿגעקליבן‪.‬‬
‫‪ 55‬האָבן געזען די מענער פֿון ישׂראל‬ ‫‪ 48‬און אבֿימלך איז אַרױפֿגעגאַנגען‬
‫אַז אבֿימלך איז טױט‪ ,‬און זײ זײַנען‬ ‫אױפֿן באַרג צלמון‪ ,‬ער און דאָס גאַנצע‬
‫אַװעקגעגאַנגען איטלעכער אין זײַן‬ ‫פֿאָלק װאָס מיט אים‪ ,‬און אבֿימלך האָט‬
‫הײם‪.‬‬ ‫גענומען ַא האַק אין זײַן האַנט‪ ,‬און האָט‬
‫‪ 56‬אַזױ האָט גאָט אומגעקערט דאָס‬ ‫אָפּגעהאַקט ַא צװײַג פֿון די בײמער‪,‬‬
‫בײז פֿון אבֿימלכן װאָס ער האָט געטאָן‬ ‫און האָט אים גענומען און אַרױפֿגעטאָן‬
‫אַקעגן זײַן פֿאָטער‪ ,‬צו הרגען זײַנע‬ ‫אױ ֿף זײַן אַקסל; און ער האָט געזאָגט‬
‫זיבעציק ברידער‪.‬‬ ‫צו דעם פֿאָלק װאָס מיט אים‪ :‬װאָס איר‬
‫‪ 57‬און דאָס גאַנצע בײז פֿון‬ ‫האָט געזען מיך טאָן‪ ,‬אײַלט‪ ,‬טוט אַזױ‬
‫די מענטשן פֿון שכֶם האָט גאָט‬ ‫װי איך‪.‬‬
‫אומגעקערט אױ ֿף זײער קאָפּ‪ ,‬און זײ‬ ‫‪ 49‬האָט אױך דאָס גאַנצע פֿאָלק‬
‫איז אָנגעקומען די קללה פֿון יותם דעם‬ ‫אָפּגעהאַקט איטלעכער זײַן צװײַג; און‬
‫זון פֿון ירובעלן‪.‬‬ ‫זײ זײַנען געגאַנגען נאָך אבֿימלכן‪,‬‬
‫און האָבן עס אָנגעלײגט אַרום דעם‬
‫און נאָך אבֿימלכן איז‬
‫אױפֿגעשטאַנען צו העלפֿן‬ ‫‪10‬‬
‫ישׂראל תּולע דער זון פֿון פּואה דעם‬
‫טורעם‪ ,‬און אָנגעצונדן אױ ֿף זײ‬
‫דעם טורעם אין פֿײַער; און אױך‬
‫אַלע מענטשן פֿון מגדל‪-‬שכֶם זײַנען‬
‫זון פֿון דודון‪ַ ,‬א מאַן פֿון ישׂשׂכר; און‬ ‫אומגעקומען‪ ,‬אַרום טױזנט מענער און‬
‫‪375‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪10:2—10:18‬‬
‫‪ 10‬און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬ ‫ער איז געזעסן אין שמיר אין דעם‬
‫געשריען צו גאָט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬מיר‬ ‫געבערג פֿון אפֿרים‪.‬‬
‫האָבן געזינדיקט צו דיר‪ ,‬װאָס מיר‬ ‫‪ 2‬און ער האָט געמשפּט ישׂראל דר ַײ‬
‫האָבן פֿאַרלאָזן אונדזער גאָט און‬ ‫און צװאַנציק יאָר‪ .‬און ער איז‬
‫געדינט די ַבעַל‪-‬געטער‪.‬‬ ‫געשטאָרבן‪ ,‬און איז באַגראָבן געװאָרן‬
‫‪ 11‬האָט גאָט געזאָגט צו די קינדער‬ ‫אין שמיר‪.‬‬
‫פֿון ישׂראל‪ :‬האָב איך אײַך ניט‬ ‫‪ 3‬און נאָך אים איז אױפֿגעשטאַנען‬
‫]געהאָלפֿן[ פֿון מצרים‪ ,‬און פֿון אֶמורי‪,‬‬ ‫יאיר דער גלעדער; און ער האָט‬
‫און פֿון די קינדער פֿון עמון‪ ,‬און פֿון די‬ ‫געמשפּט ישׂראל צװײ און צװאַנציק‬
‫פּלִשתּים?‬ ‫יאָר‪.‬‬
‫‪ 12‬אױך די צידונים‪ ,‬און עמלק‪ ,‬און‬ ‫‪ 4‬און ער האָט געהאַט דרײַסיק זין‬
‫מעון‪ ,‬האָבן אײַך געדריקט‪ ,‬און איר‬ ‫װאָס זײַנען געריטן אױ ֿף דרײַסיק יונגע‬
‫האָט געשריען צו מיר‪ ,‬און איך האָב‬ ‫אײזלען‪ ,‬און זײ האָבן געהאַט דרײַסיק‬
‫אײַך געהאָלפֿן פֿון זײער האַנט‪.‬‬ ‫שטעט; מע רופֿט זײ חוות‪-‬יאיר ביז‬
‫אױ ֿף הײַנטיקן טאָג; די װאָס אין לאַנד‬
‫‪ 13‬אָבער איר האָט מיך פֿאַרלאָזן‪,‬‬ ‫גלעד‪.‬‬
‫און איר האָט געדינט פֿרעמדע געטער‪.‬‬ ‫‪ 5‬און יאיר איז געשטאָרבן‪ ,‬און איז‬
‫דרום װעל איך אײַך מער ניט העלפֿן‪.‬‬ ‫באַגראָבן געװאָרן אין קמון‪.‬‬
‫‪ 14‬גײט און שרײַט צו די געטער װאָס‬ ‫‪ 6‬און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬
‫איר האָט זײ אױסדערװײלט; זאָלן זײ‬ ‫װידער געטאָן װאָס איז שלעכט אין די‬
‫אײַך העלפֿן אין דער צײַט פֿון אײַער‬ ‫אױגן פֿון גאָט‪ ,‬און זײ האָבן געדינט‬
‫נױט‪.‬‬ ‫די ַבעַל‪-‬געטער‪ ,‬און די עשתָּ רות‪ ,‬און‬
‫‪ 15‬האָבן די קינדער פֿון ישׂראל‬ ‫די געטער פֿון ארם‪ ,‬און די געטער פֿון‬
‫געזאָגט צו גאָט‪ :‬מיר האָבן געזינדיקט;‬ ‫צידון‪ ,‬און די געטער פֿון מואבֿ‪ ,‬און די‬
‫טו דו צו אונדז אַזױ װי אַלץ װאָס איז‬ ‫געטער פֿון די קינדער פֿון עמון‪ ,‬און די‬
‫גוט אין דײַנע אױגן‪ ,‬נאָר ז ַײ אונדז‬ ‫געטער פֿון די פּלִשתּים‪ ,‬און זײ האָבן‬
‫פֿאָרט מציל הײַנטיקן טאָג‪.‬‬ ‫פֿאַרלאָזן יהוה‪ ,‬און האָבן אים ניט‬
‫געדינט‪.‬‬
‫‪ 16‬און זײ האָבן אָפּגעטאָן די‬ ‫‪ 7‬און דער צאָרן פֿון גאָט האָט‬
‫פֿרעמדע געטער פֿון צװישן זיך‪ ,‬און‬ ‫געגרימט אױ ֿף ישׂראל‪ ,‬און ער האָט זײ‬
‫האָבן געדינט יהוה; און זײַן זעל‬ ‫איבערגעענטפֿערט אין דער האַנט פֿון‬
‫איז באַקלעמט געװען פֿון װעגן דער‬ ‫די פּלִשתּים‪ ,‬און אין דער האַנט פֿון די‬
‫מאַטערניש פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫קינדער פֿון עמון‪.‬‬
‫‪ 17‬און די קינדער פֿון עמון האָבן זיך‬ ‫‪ 8‬און זײ האָבן געפּלאָגט און‬
‫אײַנגעזאַמלט‪ ,‬און האָבן געלאַגערט‬ ‫געדריקט די קינדער פֿון ישׂראל אין‬
‫אין גלעד; און די קינדער פֿון ישׂראל‬ ‫יענעם יאָר; אַכצן יאָר ]אַזױ[‪ ,‬אַלע‬
‫האָבן זיך אױפֿגעקליבן און האָבן‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל װאָס אױ ֿף יענער‬
‫געלאַגערט אין מִצפּה‪.‬‬ ‫זײַט ירדן‪ ,‬אין לאַנד פֿון אֶמורי װאָס‬
‫‪ 18‬האָט געזאָגט דאָס פֿאָלק‪ ,‬די האַרן‬ ‫אין גלעד‪.‬‬
‫פֿון גלעד‪ ,‬אײנער צום אַנדערן‪ :‬װער‬ ‫‪ 9‬און די קינדער פֿון עמון זײַנען‬
‫איז דער מאַן װאָס װיל אָנהײבן מלחמה‬ ‫אַריבערגעגאַנגען דעם ירדן מלחמה צו‬
‫האַלטן אַקעגן די קינדער פֿון עמון? ער‬ ‫האַלטן אױך אױ ֿף יהודה‪ ,‬און אױ ֿף‬
‫זאָל װערן פֿאַר ַא הױפּט איבער אַלע‬ ‫בנימין‪ ,‬און אױפֿן הױז פֿון אפֿרים‪ ,‬און‬
‫באַװױנער פֿון גלעד‪.‬‬ ‫ישׂראלן האָט זײער צוגעדריקט‪.‬‬
‫‪11:1—11:17‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪376‬‬
‫עמון‪ ,‬און גאָט װעט זײ איבערגעבן צו‬

‫מיר‪ ,‬זאָל איך בלײַבן ב ַײ אײַך פֿאַר ַא‬
‫הױפּט‪.‬‬
‫און יפֿתּח דער גלעדער איז‬
‫געװען ַא העלדישער גיבור‪,‬‬ ‫‪11‬‬
‫און ער איז געװען דער זון פֿון ַא פֿרױ‬
‫‪ 10‬האָבן די עלטסטע פֿון גלעד‬ ‫ַא זונה; און גלעד האָט געבאָרן יפֿתּחן‪.‬‬
‫גאָט זאָל זײַן‬ ‫געזאָגט צו יפֿתּחן‪:‬‬ ‫‪ 2‬און גלעדס װײַב האָט אים געבאָרן‬
‫ַא צוהערער צװישן אונדז‪ ,‬אױב מיר‬ ‫זין‪ ,‬און די זין פֿון דער װײַב‬
‫װעלן ניט טאָן אַזױ װי דײַן װאָרט!‬ ‫זײַנען גרױס געװאָרן‪ ,‬און זײ האָבן‬
‫‪ 11‬איז יפֿתּח געגאַנגען מיט די‬ ‫אַרױסגעטריבן יפֿתּחן‪ ,‬און האָבן צו‬
‫עלטסטע פֿון גלעד‪ ,‬און דאָס פֿאָלק האָט‬ ‫אים געזאָגט‪ :‬װעסט ניט ירשען אין‬
‫אים געמאַכט פֿאַר ַא הױפּט און פֿאַר‬ ‫אונדזער פֿאָטערס הױז‪ ,‬װאָרום דו‬
‫ַא פֿירער איבער זײ‪ .‬און יפֿתּח האָט‬ ‫ביסט דער זון פֿון אַן אַנדער פֿרױ‪.‬‬
‫גערעדט אַלע זײַנע רײד פֿאַר גאָט אין‬ ‫‪ 3‬איז יפֿתּח אַנטלאָפֿן פֿון זײַנע‬
‫מִצפּה‪.‬‬ ‫ברידער‪ ,‬און האָט זיך באַזעצט‬
‫אין לאַנד טובֿ‪ ,‬און עס האָבן זיך‬
‫‪ 12‬און יפֿתּח האָט געשיקט שלוחים‬ ‫אױפֿגעקליבן אַרום יפֿתּחן נישטיקע‬
‫צו דעם מלך פֿון די קינדער פֿון עמון‪,‬‬ ‫לײַט‪ ,‬און זײ זײַנען אַרױסגעגאַנגען‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬װאָס האָסטו צו מיר‪,‬‬ ‫מיט אים‪.‬‬
‫װאָס דו ביסט געקומען צו מיר מלחמה‬ ‫‪ 4‬און עס איז געװען אין טעג אַרום‪,‬‬
‫צו האַלטן אױ ֿף מײַן לאַנד?‬ ‫האָבן די קינדער פֿון עמון מלחמה‬
‫‪ 13‬האָט דער מלך פֿון די קינדער פֿון‬ ‫געהאַלטן מיט ישׂראל‪.‬‬
‫עמון געזאָגט צו יפֿתּחס שלוחים‪ :‬װײַל‬ ‫‪ 5‬איז‪ ,‬װען די קינדער פֿון עמון האָבן‬
‫ישׂראל האָט צוגענומען מײַן לאַנד‪ ,‬װען‬ ‫מלחמה געהאַלטן מיט ישׂראל‪ ,‬אַזױ‬
‫ער איז אַרױפֿגעגאַנגען פֿון מצרים‪ ,‬פֿון‬ ‫זײַנען געגאַנגען די עלטסטע פֿון גלעד‬
‫אַרנון און ביזן יבק און ביזן ירדן‪ .‬און‬ ‫צו ברענגען יפֿתּחן פֿון לאַנד טובֿ‪.‬‬
‫אַצונד קער זײ אום אין פֿריד‪.‬‬ ‫‪ 6‬און זײ האָבן געזאָגט צו יפֿתּחן‪:‬‬
‫‪ 14‬האָט יפֿתּח װידער געשיקט‬ ‫קום און װעסט אונדז זײַן פֿאַר ַא‬
‫שלוחים צו דעם מלך פֿון די קינדער‬ ‫פֿירער‪ ,‬און מיר װעלן מלחמה האַלטן‬
‫פֿון עמון‪,‬‬ ‫אַקעגן די קינדער פֿון עמון‪.‬‬
‫‪ 15‬און האָט צו אים געזאָגט‪ :‬אַזױ‬ ‫‪ 7‬האָט יפֿתּח געזאָגט צו די עלטסטע‬
‫האָט געזאָגט יפֿתּח‪ :‬ישׂראל האָט ניט‬ ‫פֿון גלעד‪ :‬איר האָט דאָך מיך פֿײַנט‬
‫צוגענומען דאָס לאַנד פֿון מואבֿ‪ ,‬אָדער‬ ‫געהאַט‪ ,‬און מיך פֿאַרטריבן פֿון מײַן‬
‫דאָס לאַנד פֿון די קינדער פֿון עמון‪.‬‬ ‫פֿאָטערס הױז‪ ,‬הײַנט פֿאַר װאָס זײַט‬
‫זײַנען‬ ‫זײ‬ ‫אַז‬ ‫‪ 16‬נײַערט‬ ‫איר געקומען צו מיר אַצונד װען אײַך‬
‫אַרױפֿגעגאַנגען פֿון מצרים‪ ,‬און‬ ‫האָט צוגעדריקט?‬
‫ישׂראל איז געגאַנגען דורכן מדבר ביזן‬ ‫‪ 8‬האָבן די עלטסטע פֿון גלעד געזאָגט‬
‫ים‪-‬סוףֿ‪ ,‬און איז אָנגעקומען קײן קדש‪,‬‬ ‫צו יפֿתּחן‪ :‬דרום האָבן מיר זיך‬
‫‪ 17‬האָט ישׂראל געשיקט שלוחים צו‬ ‫אומגעקערט צו דיר אַצונד‪ ,‬אַז דו‬
‫דעם מלך פֿון אדום‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫זאָלסט גײן מיט אונדז‪ ,‬און מלחמה‬
‫לאָמיך‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬דורכגײן דורך‬ ‫האַלטן מיט די קינדער פֿון עמון‪ ,‬און‬
‫דײַן לאַנד‪ .‬אָבער דער מלך פֿון אדום‬ ‫װערן ב ַײ אונדז פֿאַר ַא הױפּט איבער‬
‫האָט ניט צוגעהערט‪ .‬און אױך צו‬ ‫אַלע באַװױנער פֿון גלעד‪.‬‬
‫דעם מלך פֿון מוא ֿב האָט ער געשיקט‪,‬‬ ‫‪ 9‬האָט יפֿתּח געזאָגט צו די עלטסטע‬
‫אָבער ער האָט ניט אײַנגעװיליקט; און‬ ‫פֿון גלעד‪ :‬אױב איר קערט מיך אום‪,‬‬
‫ישׂראל איז געבליבן אין קדש‪.‬‬ ‫מלחמה צו האַלטן מיט די קינדער פֿון‬
‫‪377‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪11:18—11:33‬‬
‫געהאַלטן?‬ ‫‪ 18‬און ער איז געגאַנגען דורכן‬

‫‪ 26‬אַז ישׂראל איז געזעסן אין חשבון‬ ‫מדבר‪ ,‬און האָט געצױגן אַרום לאַנד‬
‫און אין אירע טעכטערשטעט‪ ,‬און אין‬ ‫אדום‪ ,‬און אַרום לאַנד מואבֿ‪ ,‬און ער‬
‫ערעור און אין אירע טעכטערשטעט‪,‬‬ ‫איז געקומען פֿון מזרח‪-‬זײַט פֿון לאַנד‬
‫און אין אַלע שטעט װאָס ב ַײ די זײַטן‬ ‫מואבֿ‪ .‬און זײ האָבן גערוט אױ ֿף יענער‬
‫פֿון אַרנון‪ ,‬דר ַײ הונדערט יאָר‪ ,‬ט ָא פֿאַר‬ ‫זײַט אַרנון‪ ,‬און זײַנען ניט געקומען אין‬
‫װאָס האָט איר זײ ניט אָפּגענומען אין‬ ‫דעם געמאַרק פֿון מואבֿ‪ ,‬װאָרום אַרנון‬
‫יענער צײַט?‬ ‫איז דער געמאַרק פֿון מואבֿ‪.‬‬
‫‪ 27‬האָב איך דאָך אַקעגן דיר ניט‬ ‫‪ 19‬און ישׂראל האָט געשיקט שלוחים‬
‫געזינדיקט‪ ,‬און דו טוסט מיט מיר בײז‪,‬‬ ‫צו סיחון דעם מלך פֿון אֶמורי‪ ,‬דעם‬
‫מלחמה צו האַלטן אױ ֿף מיר‪ .‬זאָל גאָט‬ ‫מלך פֿון חשבון‪ ,‬און ישׂראל האָט צו‬
‫דער משפּטער משפּטן הײַנט צװישן‬ ‫אים געזאָגט‪ :‬לאָז אונדז‪ ,‬איך בעט דיך‪,‬‬
‫די קינדער פֿון ישׂראל און צװישן די‬ ‫דורכגײן דורך דײַן לאַנד צו מײַן אָרט‪.‬‬
‫קינדער פֿון עמון‪.‬‬ ‫‪ 20‬אָבער סיחון האָט ניט געטרױט‬
‫‪ 28‬אָבער דער מלך פֿון די קינדער‬ ‫ישׂראל דורכצוגײן דורך זײַן געמאַרק‪,‬‬
‫פֿון עמון האָט ניט צוגעהערט צו די‬ ‫און סיחון האָט אײַנגעזאַמלט זײַן גאַנץ‬
‫װערטער פֿון יפֿתּחן‪ ,‬װאָס ער האָט צו‬ ‫פֿאָלק‪ ,‬און זײ האָבן געלאַגערט אין‬
‫אים געשיקט‪.‬‬ ‫יהצה‪ ,‬און ער האָט מלחמה געהאַלטן‬
‫מיט ישׂראל‪.‬‬
‫‪ 29‬און ַא גײַסט פֿון גאָט איז געװען‬ ‫‪ 21‬און יהוה דער גאָט פֿון ישׂראל‬
‫אױ ֿף יפֿתּחן‪ ,‬און ער איז דורכגעגאַנגען‬ ‫האָט געגעבן סיחונען און זײַן גאַנץ‬
‫גלעד און מנשה‪ ,‬און דורכגעגאַנגען‬ ‫פֿאָלק אין דער האַנט פֿון ישׂראל‪ ,‬און‬
‫מִצפּה‪-‬גלעד‪ ,‬און פֿון מִצפּה‪-‬גלעד איז‬ ‫זײ האָבן זײ געשלאָגן‪ ,‬און ישׂראל‬
‫ער אַריבער צו די קינדער פֿון עמון‪.‬‬ ‫האָט אײַנגענומען דאָס גאַנצע לאַנד‬
‫‪ 30‬און יפֿתּח האָט ַא נדר געטאָן צו‬ ‫פֿון אֶמורי‪ ,‬דעם באַװױנער פֿון יענעם‬
‫גאָט‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬אױב געבן‬ ‫לאַנד‪.‬‬
‫װעסטו געבן די קינדער פֿון עמון אין‬ ‫‪ 22‬און זײ האָבן אײַנגענומען דעם‬
‫מײַן האַנט‪,‬‬ ‫גאַנצן געמאַרק פֿון אֶמורי‪ ,‬פֿון אַרנון‬
‫‪ 31‬איז‪ ,‬דער אַרױסגײער װאָס װעט‬ ‫און ביזן יבוק‪ ,‬און פֿון מדבר און ביזן‬
‫אַרױסגײן פֿון די טירן פֿון מײַן הױז‬ ‫ירדן‪.‬‬
‫מיר אַנטקעגן‪ ,‬װען איך קער זיך אום‬ ‫‪ 23‬און אַצונד‪ ,‬יהוה דער גאָט פֿון‬
‫בשלום פֿון די קינדער פֿון עמון‪ ,‬זאָל‬ ‫ישׂראל האָט פֿאַרטריבן דעם אֶמורי פֿון‬
‫געהערן צו גאָט‪ ,‬און איך װעל אים‬ ‫פֿאַר זײַן פֿאָלק ישׂראל‪ ,‬און דו װילסט‬
‫אױפֿברענגען פֿאַר ַא בראַנדאָפּפֿער‪.‬‬ ‫אים ירשען?‬
‫‪ 32‬און יפֿתּח איז אַריבער צו די‬ ‫‪ 24‬ירשעסטו ניט דאָס װאָס כּמוש‬
‫קינדער פֿון עמון‪ ,‬מלחמה צו האַלטן‬ ‫דײַן גאָט גיט דיר צו ירשען? און‬
‫מיט זײ‪ ,‬און גאָט האָט זײ געגעבן אין‬ ‫אַלע װאָס יהוה אונדזער גאָט האָט‬
‫זײַן האַנט‪.‬‬ ‫פֿאַרטריבן פֿון פֿאַר אונדז‪ ,‬זײ װעלן‬
‫‪ 33‬און ער האָט זײ געשלאָגן פֿון‬ ‫מיר ירשען‪.‬‬
‫ערוער און ביז דו קומסט קײן מנית‪,‬‬ ‫‪ 25‬און אַצונד‪ ,‬ביסט דו דען עפּעס‬
‫צװאַנציק שטעט‪ ,‬און ביז אָבֿל‪-‬כּרמים‪,‬‬ ‫בעסער פֿון בלק דעם זון פֿון צפּורן‪,‬‬
‫זײער ַא גרױסן שלאַק‪ .‬און די קינדער‬ ‫דעם מלך פֿון מואבֿ? האָט ער דען‬
‫פֿון עמון זײַנען אונטערטעניק געװאָרן‬ ‫שטרײַטן געשטריטן מיט ישׂראל? צי‬
‫פֿאַר די קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫האָט ער מלחמה אױ ֿף זײ מלחמה‬
‫‪11:34—12:6‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪378‬‬
‫און די מענער פֿון אפֿרים‬

‫האָבן זיך אײַנגעזאַמלט‪ ,‬און‬ ‫‪12‬‬
‫זײ זײַנען אַריבער קײן צפֿון‪ ,‬און האָבן‬
‫‪ 34‬און װי יפֿתּח איז אָנגעקומען קײן‬
‫מִצפּה צו זײַן הױז‪ ,‬ערשט זײַן טאָכטער‬
‫גײט אַרױס אים אַנטקעגן מיט פּױקן‬
‫געזאָגט צו יפֿתּחן‪ :‬פֿאַר װאָס ביסטו‬ ‫און מיט טענץ; און זי איז געװען בלױז‬
‫אַריבערגעגאַנגען מלחמה צו האַלטן‬ ‫אַן אײנײנציקע‪ ,‬ער האָט אַחוץ איר ניט‬
‫מיט די קינדער פֿון עמון‪ ,‬און אונדז‬ ‫געהאַט קײן זון און קײן טאָכטער‪.‬‬
‫האָסטו ניט גערופֿן צו גײן מיט דיר?‬ ‫‪ 35‬און עס איז געװען‪ ,‬װי ער האָט‬
‫דײַן הױז װעלן מיר פֿאַרברענען איבער‬ ‫זי דערזען‪ ,‬אַזױ האָט ער צעריסן זײַנע‬
‫דיר אין פֿײַער‪.‬‬ ‫קלײדער‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬װײ‪,‬‬
‫‪ 2‬האָט יפֿתּח צו זײ געזאָגט‪ :‬אין‬ ‫מײַן טאָכטער‪ ,‬בײגן אַנידערגעבױגן‬
‫גרױס שטרײַט בין איך געװען‪ ,‬איך‬ ‫האָסטו מיך‪ ,‬און דו ביסט פֿון מײַנע‬
‫און מײַן פֿאָלק‪ ,‬מיט די קינדער פֿון‬ ‫פֿאַראומגליקער געװאָרן; װאָרום איך‬
‫עמון‪ ,‬און איך האָב אײַך גערופֿן‪ ,‬און‬ ‫האָב געעפֿטנט מײַן מױל צו גאָט‪ ,‬און‬
‫איר האָט מיך ניט געהאָלפֿן פֿון זײער‬ ‫קען ניט צוריקצי ִען‪.‬‬
‫האַנט‪.‬‬
‫‪ 36‬האָט זי צו אים געזאָגט‪ :‬פֿאָטער‬
‫‪ 3‬האָב איך געזען אַז איר העלפֿט‬ ‫מײַנער‪ ,‬האָסט געעפֿנט דײַן מױל צו‬
‫ניט‪ ,‬און איך האָב גענומען מײַן לעבן‬ ‫גאָט; טו צו מיר‪ ,‬אַזױ װי עס איז אַרױס‬
‫אין מײַן האַנט‪ ,‬און בין אַריבער צו‬ ‫פֿון דײַן מױל‪ ,‬נאָך דעם אַז גאָט האָט‬
‫די קינדער פֿון עמון‪ ,‬און גאָט האָט‬ ‫דיר געגעבן ַא נקמה אָן דײַנע פֿײַנט‪ ,‬אָן‬
‫זײ געגעבן אין מײַן האַנט; און פֿאַר‬ ‫די קינדער פֿון עמון‪.‬‬
‫װאָס זײַט איר אַרױפֿגעקומען צו מיר‬
‫הײַנטיקן טאָג מלחמה צו האַלטן מיט‬ ‫‪ 37‬און זי האָט געזאָגט צו איר‬
‫מיר?‬ ‫פֿאָטער‪ :‬זאָל מיר געטאָן װערן די‬
‫‪ 4‬און יפֿתּח האָט אײַנגעזאַמלט אַלע‬ ‫דאָזיקע זאַך‪ :‬לאָז מיך אָפּ אױ ֿף צװײ‬
‫מענער פֿון גלעד‪ ,‬און האָט מלחמה‬ ‫חדשים‪ :‬און איך װעל גײן און װעל‬
‫געהאַלטן מיט אפֿרים‪ ,‬און די מענער‬ ‫נידערן אױ ֿף די בערג‪ ,‬און װעל װײנען‬
‫פֿון גלעד האָבן געשלאָגן אפֿרים‪ ,‬װײַל‬ ‫אױ ֿף מײַן יונגפֿרױשאַפֿט‪ ,‬איך און‬
‫זײ האָבן געזאָגט‪ :‬אױסװוּרפֿן פֿון‬ ‫מײַנע חבֿרטעס‪.‬‬
‫אפֿרים זײַט איר‪ ,‬גלעד‪ ,‬צװישן אפֿרים‪,‬‬ ‫‪ 38‬האָט ער געזאָגט‪ :‬גײ‪ .‬און‬
‫צװישן מנשה‪.‬‬ ‫ער האָט זי אַװעקגעשיקט אױ ֿף צװײ‬
‫‪ 5‬און גלעד האָט פֿאַרכאַפּט די‬ ‫חדשים‪ ,‬און זי איז געגאַנגען‪ ,‬זי און‬
‫איבערפֿאָרן פֿון ירדן פֿאַר אפֿרים‪ ,‬און‬ ‫אירע חבֿרטעס‪ ,‬און האָט געװײנט אױ ֿף‬
‫עס איז געװען‪ ,‬אַז אַן אַנטרונענער‬ ‫איר יונגפֿרױשאַפֿט‪ ,‬אױ ֿף די בערג‪.‬‬
‫פֿון אפֿרים האָט געזאָגט‪ :‬איך װיל‬ ‫‪ 39‬און עס איז געװען צום סָו ֿף פֿון‬
‫אַריבערגײן‪ ,‬אַזױ האָבן די מענער פֿון‬ ‫צװײ חדשים‪ ,‬האָט זי זיך אומגעקערט‬
‫גלעד צו אים געזאָגט‪ :‬ביסטו אַן‬ ‫צו איר פֿאָטער‪ ,‬און ער האָט געטאָן‬
‫אפֿרימער? און אַז ער האָט געזאָגט‪:‬‬ ‫צו איר זײַן נדר װאָס ער האָט ַא נדר‬
‫נײן‪,‬‬ ‫געטאָן‪ .‬און זי האָט פֿון קײן מאַן ניט‬
‫‪ 6‬האָבן זײ צו אים געזאָגט‪ :‬זאָג‬ ‫געװוּסט‪ .‬און עס איז געװאָרן ַא מנהג‬
‫אַקאָרשט שבולת‪ ,‬און אַז ער האָט‬ ‫אין ישׂראל‪:‬‬
‫געזאָגט סבולת‪ ,‬װײַל ער האָט ניט‬ ‫‪ 40‬פֿון יאָר צו יאָר גײען די טעכטער‬
‫געקענט אַרױסרעדן ריכטיק‪ ,‬אַזױ‬ ‫פֿון ישׂראל קלאָגן אױ ֿף דער טאָכטער‬
‫האָבן זײ אים אָנגענומען און אים‬ ‫פֿון יפֿתּח דעם גלעדער פֿיר טעג אין‬
‫געשחטען ב ַײ די איבערפֿאָרן פֿון ירדן‪.‬‬ ‫יאָר‪.‬‬
‫‪379‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪12:7—13:9‬‬
‫‪ 3‬האָט ַא מלאך פֿון גאָט זיך באַװיזן‬ ‫און עס זײַנען געפֿאַלן אין יענער צײַט‬
‫צו דער פֿרױ‪ ,‬און האָט צו איר געזאָגט‪:‬‬ ‫פֿון אפֿרים צװײ און פֿערציק טױזנט‪.‬‬
‫זע נאָר‪ ,‬דו ביסט אַן עקרה‪ ,‬און האָסט‬ ‫‪ 7‬און יפֿתּח האָט געמשפּט ישׂראל‬
‫ניט געבאָרן; אָבער װעסט טראָגעדיק‬ ‫זעקס יאָר‪ ,‬און יפֿתּח דער גלעדער איז‬
‫װערן‪ ,‬און װעסט געבערן ַא זון‪.‬‬ ‫געשטאָרבן‪ ,‬און איז באַגראָבן געװאָרן‬
‫‪ 4‬און אַצונד‪ ,‬היט זיך אַקאָרשט‪,‬‬ ‫אין ]אײנער פֿון[ די שטעט פֿון גלעד‪.‬‬
‫און זאָלסט ניט טרינקען װײַן אָדער‬ ‫‪ 8‬און נאָך אים האָט געמשפּט ישׂראל‬
‫שטאַרק געטראַנק‪ ,‬און ניט עסן קײן‬ ‫אבֿצן פֿון בֵית‪-‬לחם‪.‬‬
‫אומרײנס‪.‬‬ ‫‪ 9‬און ער האָט געהאַט דרײַסיק‬
‫‪ 5‬װאָרום זע‪ ,‬דו װערסט טראָגעדיק‪,‬‬ ‫זין‪ ,‬און דרײַסיק טעכטער האָט ער‬
‫און געבערסט ַא זון; און ַא‬ ‫אױסגעגעבן‪ ,‬און דרײַסיק טעכטער‬
‫שערמעסער זאָל ניט אַרױפֿגײן אױ ֿף‬ ‫האָט ער אַרײַנגענומען פֿאַר זײַנע זין‬
‫זײַן קאָפּ‪ ,‬װאָרום ַא נזיר פֿון גאָט זאָל‬ ‫פֿון דערױסן‪ .‬און ער האָט געמשפּט‬
‫דער יי ִנגל זײַן פֿון מוטערלײַב אָן; און‬ ‫ישׂראל זיבן יאָר‪.‬‬
‫ער װעט אָנהײבן העלפֿן ישׂראל פֿון‬ ‫‪ 10‬און אבֿצן איז געשטאָרבן‪ ,‬און איז‬
‫דער האַנט פֿון די פּלִשתּים‪.‬‬ ‫באַגראָבן געװאָרן אין בֵית‪-‬לחם‪.‬‬
‫‪ 6‬און די פֿרױ איז געקומען‪ ,‬און האָט‬ ‫‪ 11‬און נאָך אים האָט געמשפּט‬
‫געזאָגט צו איר מאַן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ַ :‬א‬ ‫ישׂראל אילון דער זבֿולונער‪ .‬און ער‬
‫געטלעכער מאַן איז געקומען צו מיר‪,‬‬ ‫האָט געמשפּט ישׂראל צען יאָר‪.‬‬
‫און זײַן אױסזען איז געװען אַזױ װי‬ ‫‪ 12‬און אילון דער זבֿולונער איז‬
‫דאָס אױסזען פֿון ַא מלאך פֿון גאָט‪,‬‬ ‫געשטאָרבן‪ ,‬און איז באַגראָבן געװאָרן‬
‫מוראדיק זײער; און ניט איך האָב אים‬ ‫אין אילון אין לאַנד זבֿולון‪.‬‬
‫געפֿרעגט פֿון װאַנען ער איז‪ ,‬און ניט‬ ‫‪ 13‬און נאָך אים האָט געמשפּט‬
‫ער האָט מיר געזאָגט זײַן נאָמען‪.‬‬ ‫ישׂראל עבֿדון דער זון פֿון הללן פֿון‬
‫‪ 7‬אָבער ער האָט צו מיר געזאָגט‪ :‬זע‪,‬‬ ‫פּרעתון‪.‬‬
‫דו װערסט טראָגעדיק‪ ,‬און געבערסט‬ ‫‪ 14‬און ער האָט געהאַט פֿערציק זין‬
‫ַא זון; און אַצונד‪ ,‬זאָלסטו ניט טרינקען‬ ‫און דרײַסיק אײניקלעך‪ ,‬װאָס זײַנען‬
‫װײַן אָדער שטאַרק געטראַנק‪ ,‬און ניט‬ ‫געריטן אױ ֿף זיבעציק יונגע אײזלען‪.‬‬
‫עסן קײן אומרײנקײט‪ ,‬װאָרום ַא נזיר‬ ‫און ער האָט געמשפּט ישׂראל אַכט יאָר‪.‬‬
‫פֿון גאָט זאָל דער יי ִנגל זײַן פֿון‬ ‫‪ 15‬און עבֿדון דער זון פֿון הללן‬
‫מוטערלײַב אָן ביז דעם טאָג פֿון זײַן‬ ‫פֿון פּרעתון איז געשטאָרבן‪ ,‬און איז‬
‫טױט‪.‬‬ ‫באַגראָבן געװאָרן אין פּרעתון אין‬
‫‪ 8‬האָט מנוח מתפּלל געװען צו גאָט‪,‬‬ ‫לאַנד אפֿרים‪ ,‬אױפֿן באַרג פֿון עמלק‪.‬‬
‫און האָט געזאָגט‪ :‬איך בעט דיך‪,‬‬
‫גאָט‪ ,‬זאָל דער געטלעכער מאַן‪ ,‬װאָס‬
‫דו האָסט געשיקט‪ ,‬װידער קומען צו‬
‫אונדז‪ ,‬אונדז לערנען װאָס מיר זאָלן‬
‫און די קינדער פֿון ישׂראל‬
‫האָבן װידער געטאָן װאָס איז‬ ‫‪13‬‬
‫שלעכט אין די אױגן פֿון גאָט‪ ,‬און גאָט‬
‫טאָן צו דעם יי ִנגל װאָס װעט געבאָרן‬ ‫האָט זײ געגעבן אין דער האַנט פֿון די‬
‫װערן‪.‬‬ ‫פּלִשתּים פֿערציק יאָר‪.‬‬
‫‪ 9‬און גאָט האָט צוגעהערט צו דעם‬ ‫‪ 2‬און עס איז געװען ַא מאַן פֿון‬
‫קָול פֿון מנוחן‪ ,‬און דער מלאך פֿון גאָט‬ ‫צרעה‪ ,‬פֿון דער משפּחה פֿון דָ ן‪ ,‬װאָס‬
‫איז װידער געקומען צו דער פֿרױ‪ ,‬װי‬ ‫זײַן נאָמען איז געװען מנוח; און זײַן‬
‫זי איז געזעסן אין פֿעלד; און מנוח איר‬ ‫װײַב איז געװען אַן עקרה‪ ,‬און האָט ניט‬
‫מאַן איז ניט געװען לעבן איר‪.‬‬ ‫געבאָרן‪.‬‬
‫‪13:10—14:2‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪380‬‬
‫‪ 19‬האָט מנוח גענומען דאָס‬ ‫‪ 10‬האָט די פֿרױ געאײַלט און איז‬

‫ציגנבעקל און דאָס שפּײַזאָפּפֿער‪ ,‬און‬ ‫געלאָפֿן‪ ,‬און האָט דערצײלט איר מאַן‪,‬‬
‫האָט אױפֿגעבראַכט אױ ֿף דעם פֿעלז‬ ‫און האָט צו אים געזאָגט‪ :‬אָן האָט‬
‫פֿאַר גאָט; און דער ]מלאך[ האָט‬ ‫זיך באַװיזן צו מיר דער מאַן װאָס איז‬
‫געטאָן װוּנדערלעך‪ ,‬און מנוח און זײַן‬ ‫געקומען צו מיר אין יענעם טאָג‪.‬‬
‫װײַב האָבן צוגעזען‪.‬‬ ‫‪ 11‬איז מנוח אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און איז‬
‫‪ 20‬װאָרום עס איז געװען‪ ,‬װי די‬ ‫געגאַנגען נאָך זײַן װײַב‪ ,‬און ער איז‬
‫פֿלאַם איז אױפֿגעגאַנגען פֿון מזבח‬ ‫געקומען צו דעם מאַן‪ ,‬און האָט צו‬
‫צום הימל‪ ,‬אַזױ איז דער מלאך פֿון‬ ‫אים געזאָגט‪ :‬ביסט דו דער מאַן װאָס‬
‫גאָט אױפֿגעגאַנגען מיט דער פֿלאַם פֿון‬ ‫האָט גערעדט צו דער פֿרױ? האָט ער‬
‫מזבח‪ .‬און מנוח און זײַן װײַב האָבן‬ ‫געזאָגט‪ :‬איך‪.‬‬
‫דאָס געזען‪ ,‬און זײ זײַנען געפֿאַלן אױ ֿף‬ ‫‪ 12‬האָט מנוח געזאָגט‪ :‬אַצונד אַז דײַן‬
‫זײער פּנים צו דער ערד‪.‬‬ ‫װאָרט װעט אָנקומען‪ ,‬װאָס זאָל זײַן‬
‫‪ 21‬און דער מלאך פֿון גאָט האָט זיך‬ ‫דער שטײגער מיטן יי ִנגל‪ ,‬און װאָס‬
‫מער ניט באַװיזן צו מנוחן און צו זײַן‬ ‫טאָן צו אים?‬
‫װײַב‪ .‬דענצמאָל האָט מנוח געװוּסט‪,‬‬ ‫‪ 13‬האָט דער מלאך פֿון גאָט געזאָגט‬
‫אַז דאָס איז געװען ַא מלאך פֿון גאָט‪.‬‬ ‫צו מנוחן‪ :‬פֿון אַלץ װאָס איך האָב‬
‫‪ 22‬און מנוח האָט געזאָגט צו זײַן‬ ‫אָנגעזאָגט דער פֿרױ‪ ,‬זאָל זי זיך היטן‪.‬‬
‫װײַב‪ :‬שטאַרבן װעלן מיר שטאַרבן‪,‬‬
‫װאָרום גאָט האָבן מיר געזען‪.‬‬ ‫‪ 14‬פֿון אַלץ װאָס קומט אַרױס פֿון‬
‫‪ 23‬האָט זײַן װײַב צו אים געזאָגט‪:‬‬ ‫װײַנשטאָק‪ ,‬זאָל זי ניט עסן‪ ,‬און װײַן‬
‫גאָט װאָלט אונדז געװאָלט‬ ‫אַז‬ ‫און שטאַרק געטראַנק זאָל זי ניט‬
‫טײטן‪ ,‬װאָלט ער ניט אָנגענומען פֿון‬ ‫טרינקען‪ ,‬און קײן אומרײנקײט זאָל‬
‫אונדזער האַנט ַא בראַנדאָפּפֿער און‬ ‫זי ניט עסן; אַלץ װאָס איך האָב איר‬
‫ַא שפּײַזאָפּפֿער‪ ,‬און װאָלט אונדז ניט‬ ‫באַפֿױלן זאָל זי אָפּהיטן‪.‬‬
‫באַװיזן דאָס אַלץ‪ ,‬און װאָלט אונדז‬ ‫‪ 15‬האָט מנוח געזאָגט צו דעם מלאך‬
‫אַצונד ניט אָנגעזאָגט אַזױ‪-‬װאָס‪.‬‬ ‫פֿון גאָט‪ :‬לאָמיר‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬דיך‬
‫‪ 24‬און די פֿרױ האָט געבאָרן ַא זון‪,‬‬ ‫פֿאַרהאַלטן‪ ,‬און מיר װעלן מאַכן פֿאַר‬
‫און זי האָט גערופֿן זײַן נאָמען שמשון‪.‬‬ ‫דיר ַא ציגנבעקל‪.‬‬
‫און דער יי ִנגל איז געװאַקסן‪ ,‬און גאָט‬ ‫‪ 16‬האָט דער מלאך פֿון גאָט געזאָגט‬
‫האָט אים געבענטשט‪.‬‬ ‫צו מנוחן‪ :‬אַפֿילו דו װעסט מיך‬
‫‪ 25‬און דער גײַסט פֿון גאָט האָט‬ ‫פֿאַרהאַלטן‪ ,‬װעל איך ניט עסן פֿון‬
‫אָנגעהױבן צו שלאָגן אין אים‪ ,‬אין‬ ‫דײַן שפּײַז; אױב אָבער דו װילסט‬
‫מחנה‪-‬דָ ן‪ ,‬צװישן צרעה און צװישן‬ ‫מאַכן ַא בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬זאָלסטו עס‬
‫אשתּאול‪.‬‬ ‫אױפֿברענגען צו גאָט‪ .‬װאָרום מנוח‬
‫און שמשון האָט גענידערט‬ ‫האָט ניט געװוּסט אַז דאָס איז ַא מלאך‬
‫קײן תּמנה‪ ,‬און האָט געזען‬
‫ַא װײַבספּאַרשױן אין תּמנה פֿון די‬
‫‪14‬‬ ‫‪ 17‬און מנוח האָט געזאָגט צו דעם‬
‫פֿון גאָט‪.‬‬
‫טעכטער פֿון די פּלִשתּים‪.‬‬ ‫מלאך פֿון גאָט‪ :‬װאָס איז דײַן נאָמען‪,‬‬
‫‪ 2‬און ער איז אַרױפֿגעקומען‪ ,‬און‬ ‫כּדי אַז דײַן װאָרט װעט אָנקומען‪ ,‬זאָלן‬
‫האָט דערצײלט זײַן פֿאָטער און זײַן‬ ‫מיר דיר אָנטאָן כּבֿוד‪.‬‬
‫מוטער‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬איך האָב‬ ‫‪ 18‬האָט דער מלאך פֿון גאָט צו אים‬
‫געזען ַא װײַבספּאַרשױן אין תּמנה פֿון‬ ‫געזאָגט‪ :‬נאָך װאָס דען פֿרעגסטו אױ ֿף‬
‫די טעכטער פֿון די פּלִשתּים‪ ,‬און אַצונד‬ ‫מײַן נאָמען‪ ,‬אַז ער איז פֿאַרהױלן?‬
‫‪381‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪14:3—14:16‬‬
‫האָט‬ ‫פֿאָטער‬ ‫זײַן‬ ‫‪ 10‬און‬ ‫נעמט זי מיר פֿאַר ַא װײַב‪.‬‬

‫דער‬ ‫צו‬ ‫אַראָפּגענידערט‬ ‫‪ 3‬האָט צו אים געזאָגט זײַן פֿאָטער‬
‫און שמשון‬ ‫װײַבספּאַרשױן‪.‬‬ ‫און זײַן מוטער‪ :‬איז ניט ָא צװישן די‬
‫האָט דאָרטן געמאַכט ַא מאָלצײַט;‬ ‫טעכטער פֿון דײַנע ברידער און צװישן‬
‫װאָרום אַזױ פֿלעגן טאָן די בחורים‪.‬‬ ‫מײַן גאַנצן פֿאָלק ַא װײַבספּאַרשױן‪,‬‬
‫‪ 11‬און עס איז געװען‪ ,‬װי זײ האָבן‬ ‫אַז דו גײסט נעמען ַא װײַב פֿון‬
‫אים געזען‪ ,‬אַזױ האָבן זײ געבראַכט‬ ‫די אומבאַשניטענע פּלִשתּים? האָט‬
‫דרײַסיק חבֿרים‪ ,‬און זײ זײַנען געװען‬ ‫שמשון געזאָגט צו זײַן פֿאָטער‪ :‬נעם‬
‫מיט אים‪.‬‬ ‫זי מיר װאָרום זי איז װױלגעפֿעלן אין‬
‫‪ 12‬האָט שמשון צו זײ געזאָגט‪:‬‬ ‫מײַנע אױגן‪.‬‬
‫לאָמיך אַקאָרשט אײַך ראָטן ַא‬ ‫‪ 4‬און זײַן פֿאָטער און זײַן מוטער‬
‫רעטעניש; אױב זאָגן װעט איר עס‬ ‫האָבן ניט געװוּסט אַז דאָס איז פֿון‬
‫מיר זאָגן אין די זיבן טעג פֿון דעם‬ ‫גאָט‪ ,‬אַז דאָס זוכט ער אַן אױסרעד‬
‫מאָלצײַט‪ ,‬און װעט טרעפֿן‪ ,‬װעל איך‬ ‫אױ ֿף די פּלִשתּים‪ .‬און אין יענער צײַט‬
‫אײַך געבן דרײַסיק לײַנענע טיכער‬ ‫האָבן די פּלִשתּים געװעלטיקט איבער‬
‫און דרײַסיק גאַנג קלײדער‪.‬‬ ‫ישׂראל‪.‬‬
‫‪ 5‬האָט שמשון אַראָפּגענידערט מיט‬
‫‪ 13‬אױב אָבער איר װעט מיר ניט‬ ‫זײַן פֿאָטער און זײַן מוטער קײן‬
‫קענען זאָגן‪ ,‬זאָלט איר מיר געבן‬ ‫תּמנה‪ .‬און זײ זײַנען געקומען ביז‬
‫דרײַסיק לײַנענע טיכער און דרײַסיק‬ ‫די װײַנגערטנער פֿון תּמנה‪ ,‬ערשט ַא‬
‫גאַנג קלײדער‪ .‬האָבן זײ צו אים‬ ‫יונגער לײב ברילט אַקעגן אים‪.‬‬
‫געזאָגט‪ :‬ראָט דײַן רעטעניש‪ ,‬און‬
‫לאָמיר זי הערן‪.‬‬ ‫‪ 6‬איז געקומען אױ ֿף אים ַא גײַסט פֿון‬
‫גאָט‪ ,‬און ער האָט אים צעריסן‪ ,‬אַזױ װי‬
‫‪ 14‬האָט ער צו זײ געזאָגט‪ :‬פֿון עסער‬ ‫מע צערײַסט ַא ציקעלע; און קײן זאַך‬
‫איז אַרױס אַן עסן‪ ,‬און פֿון שטאַרקן איז‬ ‫איז ניט געװען אין זײַן האַנט‪ .‬און ער‬
‫אַרױס ַא זיסער‪ .‬האָבן זײ דר ַײ טעג ניט‬ ‫האָט ניט דערצײלט זײַן פֿאָטער און זײַן‬
‫געקענט זאָגן די רעטעניש‪.‬‬ ‫מוטער װאָס ער האָט געטאָן‪.‬‬
‫‪ 15‬און עס איז געװען אױפֿן זיבעטען‬ ‫‪ 7‬און ער האָט אַראָפּגענידערט‪ ,‬און‬
‫טאָג‪ ,‬האָבן זײ געזאָגט צו שמשונס‬ ‫האָט גערעדט צו דער װײַבספּאַרשױן‪,‬‬
‫װײַב‪ :‬רעד איבער דײַן מאַן ער זאָל‬ ‫און זי איז װױלגעפֿעלן אין שמשונס‬
‫אונדז אױסזאָגן די רעטעניש‪ ,‬אַניט‬ ‫אױגן‪.‬‬
‫װעלן מיר פֿאַרברענען דיך און דײַן‬ ‫‪ 8‬און אין טעג אַרום איז ער‬
‫פֿאָטערס הױז מיט פֿײַער‪ .‬האָט איר‬ ‫צוריקגעקומען זי צו נעמען‪ ,‬און ער‬
‫אונדז גערופֿן כּדי אונדז צו ירשען? צי‬ ‫האָט פֿאַרקערט צו זען די נ ֿבֵלה פֿון‬
‫נײן?‬ ‫דעם לײב‪ ,‬ערשט אין דעם לײַב פֿון‬
‫‪ 16‬האָט שמשונס װײַב געװײנט פֿאַר‬ ‫לײב איז ַא ראָי בינען און האָניק‪.‬‬
‫אים‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬סײַדן האָסט‬ ‫‪ 9‬האָט ער עס אַרױסגעשאַרט אין‬
‫מיך פֿײַנט און ניט ליב‪ .‬האָסט‬ ‫זײַנע האַנטפֿלעכן‪ ,‬און איז געגאַנגען‬
‫די רעטעניש געראָטן צו די קינדער‬ ‫און גײענדיק געגעסן‪ .‬און ער איז‬
‫פֿון מײַן פֿאָלק‪ ,‬און מיר האָסטו ניט‬ ‫געקומען צו זײַן פֿאָטער און צו זײַן‬
‫אױסגעזאָגט‪ .‬האָט ער צו איר געזאָגט‪:‬‬ ‫מוטער‪ ,‬און האָט זײ געגעבן‪ ,‬און זײ‬
‫זע‪ ,‬מײַן טאַטן און מײַן מאַמען האָב‬ ‫האָבן געגעסן‪ .‬און ער האָט זײ ניט‬
‫איך ניט אױסגעזאָגט‪ ,‬און דיר זאָל איך‬ ‫דערצײלט אַז פֿון דעם לײבס לײַב האָט‬
‫אױסזאָגן?‬ ‫ער אַרױסגעשאַרט דעם האָניק‪.‬‬
‫‪14:17—15:11‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪382‬‬
‫‪ 4‬און שמשון איז געגאַנגען‪ ,‬און‬ ‫‪ 17‬האָט זי געװײנט פֿאַר אים די‬
‫האָט געכאַפּט דר ַײ הונדערט פֿיקס‪,‬‬ ‫זיבן טעג װאָס ב ַײ זײ איז געװען דער‬
‫און ער האָט גענומען בראַנדהעלצער‪,‬‬ ‫מאָלצײַט‪ .‬און עס איז געװען אױפֿן‬
‫און האָט צוגעקערט אַן עק צו אַן עק‪,‬‬ ‫זיבעטן טאָג‪ ,‬האָט ער איר אױסגעזאָגט‪,‬‬
‫און אַרײַנגעטאָן ַא בראַנדהאָלץ צװישן‬ ‫װײַל זי האָט אים צוגעדריקט; און זי‬
‫צװײ עקן‪ ,‬אין מיטן‪.‬‬ ‫האָט אױסגעזאָגט די רעטעניש צו די‬
‫‪ 5‬און ער האָט אָנגעצונדן ַא פֿײַער‬ ‫קינדער פֿון איר פֿאָלק‪.‬‬
‫אין די בראַנדהעלצער‪ ,‬און האָט‬ ‫‪ 18‬און די מענטשן פֿון שטאָט האָבן‬
‫זײ אַװעקגעלאָזט אין די שטײעדיקע‬ ‫געזאָגט צו אים אױפֿן זיבעטן טאָג‪,‬‬
‫תּבֿואות פֿון די פּלִשתּים; און ער‬ ‫אײדער די זון איז אונטערגעגאַנגען‪:‬‬
‫האָט פֿאַרברענט פֿון ַא סטױג ביז‬ ‫װאָס איז זיסער פֿון האָניק?און װאָס‬
‫שטײעדיקער תּבֿואה‪ ,‬און ביז אַן‬ ‫איז שטאַרקער פֿון ַא לײב? האָט ער צו‬
‫אײלבערטגאָרטן‪.‬‬ ‫זײ געזאָגט‪ :‬װען איר װאָלט מיט מײַן‬
‫‪ 6‬האָבן די פּלִשתּים געזאָגט‪ :‬װער‬ ‫קאַלב ניט געאַקערט‪ ,‬װאָלט איר מײַן‬
‫האָט דאָס געטאָן? האָט מען געזאָגט‪:‬‬ ‫רעטעניש ניט געטראָפֿן‪.‬‬
‫שמשון‪ ,‬דער אײדעם פֿון דעם‬ ‫‪ 19‬און ַא גײַסט פֿון גאָט איז‬
‫תּמנהער‪ ,‬װײַל ער האָט גענומען‬ ‫געקומען אױ ֿף אים‪ ,‬און ער האָט‬
‫זײַן װײַב‪ ,‬און זי אַװעקגעגעבן צו‬ ‫אַראָפּגענידערט קײן אַשקלון‪ ,‬און האָט‬
‫זײַן חבֿר‪ .‬זײַנען אַרױפֿגעגאַנגען די‬ ‫געשלאָגן פֿון זײ דרײַסיק מאַן‪ ,‬און‬
‫פּלִשתּים‪ ,‬און האָבן פֿאַרברענט זי און‬ ‫צוגענומען זײער אױסטו; און ער האָט‬
‫איר פֿאָטער אין פֿײַער‪.‬‬ ‫אָפּגעגעבן די גאַנגן קלײדער צו די‬
‫‪ 7‬האָט שמשון צו זײ געזאָגט‪ :‬אױב‬ ‫װאָס האָבן געזאָגט די רעטעניש; און‬
‫איר טוט אַזױ‪-‬װאָס‪ ,‬מוז איך ניט‬ ‫זײַן צאָרן האָט געגרימט‪ ,‬און ער איז‬
‫אַנדערש זיך נוקם זײַן אָן אײַך‪ ,‬און‬ ‫אַרױפֿגעגאַגען צו זײַן פֿאָטערס הױז‪.‬‬
‫דערנאָך װעל איך אױפֿהערן‪.‬‬ ‫‪ 20‬און שמשונס װײַב איז געװאָרן‬
‫‪ 8‬און ער האָט זײ געשלאָגן רוק און‬ ‫זײַנעם ַא חבֿרס‪ ,‬װעמען ער האָט‬
‫לענד‪ַ ,‬א גרױסן שלאַק‪ .‬און ער האָט‬ ‫צוגעחבֿרט צו זיך‪.‬‬
‫אַראָפּגענידערט‪ ,‬און איז געזעסן אין‬ ‫און עס איז געװען אין‬
‫דעם שפּאַלט פֿון פֿעלז עיטם‪.‬‬
‫‪ 9‬זײַנען אַרױפֿגעגאַנגען די פּלִשתּים‪,‬‬
‫טעג אַרום‪ ,‬אין די טעג פֿון‬ ‫‪15‬‬
‫װײצשניט‪ ,‬האָט שמשון באַזוכט זײַן‬
‫און האָבן געלאַגערט אין יהודה‪ ,‬און זײ‬ ‫װײַב מיט ַא ציגנבעקל‪ ,‬און ער האָט‬
‫האָבן זיך צעשפּרײט אין לחי‪.‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬לאָמיך אַרײַנגײן צו מײַן‬
‫‪ 10‬האָבן די מענער פֿון יהודה‬ ‫װײַב אין קאַמער‪ .‬אָבער איר פֿאָטער‬
‫פֿאַר װאָס זײַט איר‬ ‫געזאָגט‪:‬‬ ‫האָט אים ניט געלאָזט אַרײַנגײן‪.‬‬
‫אַרױפֿגעקומען אױ ֿף אונדז? האָבן זײ‬ ‫‪ 2‬און איר פֿאָטער האָט געזאָגט‪:‬‬
‫געזאָגט‪ :‬צו בינדן שמשונען זײַנען‬ ‫קלערן האָב איך געקלערט‪ ,‬אַז דו‬
‫מיר אַרױפֿגעקומען; צו טאָן צו אים‪,‬‬ ‫האָסט זי זיכער פֿײַנט געקראָגן‪ ,‬און‬
‫אַזױ װי ער האָט געטאָן צו אונדז‪.‬‬ ‫איך האָב זי אַװעקגעגעבן צו דײַן‬
‫‪ 11‬האָבן אַראָפּגענידערט דר ַײ‬ ‫חבֿר‪ .‬איז ניט איר יי ִנגערע שװעסטער‬
‫טױזנט מאַן פֿון יהודה צו דעם שפּאַלט‬ ‫שענער פֿון איר? זאָל זי דיר‪ ,‬איך בעט‬
‫פֿון פֿעלז עיטם‪ ,‬און זײ האָבן געזאָגט‬ ‫דיך‪ ,‬זײַן אָנשטאָט יענער‪.‬‬
‫צו שמשונען‪ :‬װײסטו דען ניט אַז‬ ‫‪ 3‬האָט שמשון צו זײ געזאָגט‪ :‬דאָס‬
‫די פּלִשתּים געװעלטיקן איבער‬ ‫מאָל בין איך רײן קעגן די פּלִשתּים‪,‬‬
‫אונדז? הײַנט װאָס האָסטו אונדז ד ָא‬ ‫אױב איך טו מיט זײ בײז‪.‬‬
‫‪383‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪15:12—16:5‬‬
‫און װעל אַרײַנפֿאַלן אין דער האַנט פֿון‬ ‫אָפּגעטאָן? האָט ער צו זײ געזאָגט‪ :‬װי‬
‫די אומבאַשניטענע‪.‬‬ ‫זײ האָבן געטאָן צו מיר‪ ,‬אַזױ האָב איך‬
‫גאָט אױפֿגעשפּאָלטן‬ ‫‪ 19‬האָט‬ ‫געטאָן צו זײ‪.‬‬
‫דעם אױסגעהױלטן אָרט װאָס אין‬ ‫‪ 12‬האָבן זײ צו אים געזאָגט‪ :‬מיר‬
‫לחי‪ ,‬און עס איז אַרױס פֿון אים‬ ‫האָבן אַראָפּגענידערט דיך צו בינדן‪,‬‬
‫װאַסער; און ער האָט געטרונקען‪,‬‬ ‫כּדי דיך איבערצוגעבן אין דער האַנט‬
‫און האָט אָפּגעכאַפּט דעם אָטעם‪ ,‬און‬ ‫פֿון די פּלִשתּים‪ .‬האָט שמשון צו זײ‬
‫אָפּגעלעבט‪ .‬דרום האָט מען גערופֿן‬ ‫געזאָגט‪ :‬שװערט מיר‪ ,‬אַז איר אַלײן‬
‫זײַן נאָמען עין‪-‬הקורא‪ ,‬װאָס איז אין‬ ‫װעט ניט אָנפֿאַלן אױ ֿף מיר‪.‬‬
‫לחי ביז אױ ֿף הײַנטיקן טאָג‪.‬‬ ‫‪ 13‬האָבן זײ צו אים געזאָגט‪ ,‬אַזױ צו‬
‫‪ 20‬און ער האָט געמשפּט ישׂראל אין‬ ‫זאָגן‪ :‬נײן‪ ,‬בלױז בינדן װעלן מיר דיך‬
‫די טעג פֿון די פּלִשתּים צװאַנציק יאָר‪.‬‬ ‫בינדן און דיך איבערגעבן אין זײער‬
‫האַנט‪ ,‬אָבער טײטן װעלן מיר דיך‬
‫און שמשון איז געגאַנגען קײן‬
‫עזה‪ ,‬און האָט דאָרטן געזען ַא‬ ‫‪16‬‬
‫פֿרױ ַא זונה‪ ,‬און איז צו איר געקומען‪.‬‬
‫ניט טײטן‪ ,‬און זײ האָבן אים געבונדן‬
‫מיט צװײ נײַע שטריק‪ ,‬און האָבן אים‬
‫אַרױפֿגעבראַכט פֿון דעם פֿעלז‪.‬‬
‫‪] 2‬האָט מען אָנגעזאָגט[ די עזהער‪,‬‬ ‫‪ 14‬װי ער איז געקומען ביז לחי‪,‬‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬שמשון איז געקומען‬ ‫אַזױ האָבן די פּלִשתּים געשאַלט אים‬
‫אַהער‪ .‬האָבן זײ אַרומגערינגלט‪ ,‬און‬ ‫אַנטקעגן; און ַא גײַסט פֿון גאָט איז‬
‫געלױערט אױ ֿף אים ַא גאַנצע נאַכט‬ ‫געקומען אױ ֿף אים‪ ,‬און די שטריק אױ ֿף‬
‫בײַם טױער פֿון שטאָט‪ ,‬און זײ האָבן‬ ‫זײַנע אָרעמס זײַנען געװאָרן אַזױ װי‬
‫זיך פֿאַרטײַעט ַא גאַנצע נאַכט‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫פֿלאַקס װאָס איז אָנגעברענט געװאָרן‬
‫זאָגן‪ :‬ביזן ליכט פֿון פֿרימאָרגן װעלן‬ ‫פֿון פֿײַער‪ ,‬און זײַנע בינדשטריק זײַנען‬
‫מיר אים הרגען‪.‬‬ ‫צעקראָכן פֿון זײַנע הענט‪.‬‬
‫‪ 3‬און שמשון איז געשלאָפֿן ביז‬ ‫‪ 15‬און ער האָט געפֿונען ַא פֿרישע‬
‫האַלבע נאַכט‪ ,‬און אין האַלבע‬ ‫קינבאַק פֿון אַן אײזל‪ ,‬און האָט‬
‫נאַכט איז ער אױפֿגעשטאַנען‪,‬‬ ‫אױסגעשטרעקט זײַן האַנט‪ ,‬און זי‬
‫און האָט אָנגענומען די טירן‬ ‫גענומען‪ ,‬און געשלאָגן מיט איר טױזנט‬
‫פֿון דעם שטאָטטױער‪ ,‬און די‬ ‫מאַן‪.‬‬
‫בײדע בײַשטידלעך‪ ,‬און האָט‬ ‫‪ 16‬און שמשון האָט געזאָגט‪ :‬מיט‬
‫זײ אַרױסגעריסן מיטן ריגל‪ ,‬און‬ ‫דער קינבאַק פֿון אַן אײזל הױפֿנס אױ ֿף‬
‫אַרױפֿגעטאָן אױ ֿף זײַנע אַקסלען‪ ,‬און‬ ‫הױפֿנס מיט דער קינבאַק פֿון אַן אײזל‬
‫האָט זײ אַרױפֿגעטראָגן אױפֿן שפּיץ‬ ‫האָב איך געשלאָגן טױזנט מאַן‪.‬‬
‫פֿון דעם באַרג װאָס פֿאַר חבֿרון‪.‬‬ ‫‪ 17‬און עס איז געװען‪ ,‬װי ער‬
‫‪ 4‬און עס איז געװען נאָך דעם‪ ,‬האָט‬ ‫האָט געענדיקט רעדן‪ ,‬אַזױ האָט ער‬
‫ער ליב געקראָגן ַא פֿרױ אין טאָל‬ ‫אַװעקגעװאָרפֿן די קינבאַק פֿון זײַן‬
‫שׂורק‪ ,‬װאָס איר נאָמען איז געװען‬ ‫האַנט; און מע האָט גערופֿן יענעם אָרט‬
‫דלילה‪.‬‬ ‫רמת‪-‬לחי‪.‬‬
‫‪ 5‬זײַנען אַרױפֿגעגאַנגען צו איר די‬ ‫‪ 18‬און ער איז געװאָרן זײער‬
‫פֿירשטן פֿון די פּלִשתּים‪ ,‬און האָבן צו‬ ‫דאָרשטיק‪ ,‬און ער האָט גערופֿן צו‬
‫איר געזאָגט‪ :‬רעד אים איבער‪ ,‬און זע‬ ‫גאָט‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬דו האָסט‬
‫מיט װאָס זײַן כּוח איז גרױס‪ ,‬און מיט‬ ‫געגעבן דורך דער האַנט פֿון דײַן‬
‫װאָס מיר קענען אים בײַקומען‪ ,‬און‬ ‫קנעכט די דאָזיקע גרױסע ישועה‪ ,‬און‬
‫אים בינדן כּדי אים צו פּײַניקן; און מיר‬ ‫אַצונד װעל איך שטאַרבן פֿון דאָרשט‪,‬‬
‫‪16:6—16:18‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪384‬‬
‫‪ 13‬האָט דלילה געזאָגט צו שמשונען‪:‬‬ ‫װעלן דיר איטלעכער געבן טױזנט מיט‬
‫ביז אַהער האָסטו געשפּעט פֿון מיר‬ ‫הונדערט זילבערשטיק‪.‬‬
‫און האָסט מיר געזאָגט ליגנס; זאָג מיר‬ ‫‪ 6‬האָט דלילה געזאָגט צו שמשונען‪:‬‬
‫מיט װאָס דו קענסט געבונדן װערן‪.‬‬ ‫זאָג מיר‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬מיט װאָס דײַן‬
‫האָט ער צו איר געזאָגט‪ :‬אַז דו װעסט‬ ‫כּוח איז גרױס‪ ,‬און מיט װאָס דו קענסט‬
‫אײַנװעבן די זיבן פֿלעכטן פֿון מײַן קאָפּ‬ ‫געבונדן װערן דיך צו פּײַניקן‪.‬‬
‫מיט דעם געװעב‪.‬‬ ‫‪ 7‬האָט שמשון צו איר געזאָגט‪:‬‬
‫‪ 14‬האָט זי זײ באַפֿעסטיקט מיטן‬ ‫אַז מע זאָל מיך בינדן מיט זיבן‬
‫פֿלעקל‪ ,‬און האָט ַא זאָג געטאָן צו אים‪:‬‬ ‫פֿרישע בױגנשטריק װאָס זײַנען נאָך‬
‫פּלִשתּים זײַנען אױ ֿף דיר‪ ,‬שמשון!‬ ‫ניט אײַנגעטריקנט געװאָרן‪ ,‬װעל איך‬
‫האָט ער זיך אױפֿגעכאַפּט פֿון זײַן‬ ‫אָפּגעשלאַפֿט װערן‪ ,‬און װעל זײַן װי ַא‬
‫שלאָףֿ‪ ,‬און האָט אַרױסגעריסן דאָס‬ ‫געװױנטלעכער מענטש‪.‬‬
‫װעבפֿלעקל און דאָס געװעב‪.‬‬ ‫‪ 8‬האָבן די פֿירשטן פֿון די פּלִשתּים‬
‫‪ 15‬האָט זי צו אים געזאָגט‪ :‬װי‬ ‫איר אַרױפֿגעבראַכט זיבן פֿרישע‬
‫קענסטו זאָגן‪ :‬איך האָב דיך ליב‪ ,‬אַז‬ ‫בױגנשטריק װאָס זײַנען נאָך ניט‬
‫דײַן האַרץ איז ניט מיט מיר? שױן‬ ‫אײַנגעטריקנט געװאָרן‪ ,‬און זי האָט‬
‫דר ַײ מאָל האָסטו געשפּעט פֿון מיר‪ ,‬און‬ ‫אים געבונדן מיט זײ‪.‬‬
‫האָסט מיר ניט געזאָגט מיט װאָס דײַן‬ ‫‪ 9‬און לױערער זײַנען געזעסן ב ַײ‬
‫כּוח איז גרױס‪.‬‬ ‫איר אין קאַמער‪ .‬האָט זי ַא זאָג‬
‫‪ 16‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז זי האָט‬ ‫געטאָן צו אים‪ :‬פּלִשתּים זײַנען אױ ֿף‬
‫אים צוגעדריקט מיט אירע רײד אַלע‬ ‫דיר‪ ,‬שמשון! האָט ער צעריסן די‬
‫טעג‪ ,‬און איז צוגעשטאַנען צו אים ביז‬ ‫בױגנשטריק אַזױ װי עס צערײַסט זיך‬
‫זײַן זעל איז געװאָרן באַקלעמט צו‬ ‫ַא צװערן פֿון פֿלאַקסשטרױ‪ ,‬אַז ער‬
‫שטאַרבן‪.‬‬ ‫דערשמעקט פֿײַער‪ .‬און זײַן כּוח איז‬
‫‪ 17‬האָט ער איר דערצײלט זײַן גאַנץ‬ ‫ניט דערװוּסט געװאָרן‪.‬‬
‫האַרץ‪ ,‬און האָט צו איר געזאָגט‪ַ :‬א‬ ‫‪ 10‬האָט דלילה געזאָגט צו שמשונען‪:‬‬
‫שערמעסער איז ניט אױפֿגעקומען אױ ֿף‬ ‫זע‪ ,‬דו האָסט געשפּעט פֿון מיר‪ ,‬און‬
‫מײַן קאָפּ‪ ,‬װאָרום ַא נזיר פֿון גאָט‬ ‫האָסט מיר געזאָגט ליגנס‪ .‬אַצונד‪ ,‬זאָג‬
‫בין איך פֿון מײַן מוטערס לײַב אָן‪ .‬אַז‬ ‫מיר‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬מיט װאָס דו קענסט‬
‫איך זאָל אָפּגעשאָרן װערן‪ ,‬װעט זיך‬ ‫געבונדן װערן?‬
‫אָפּטאָן פֿון מיר מײַן כּוח‪ ,‬און איך װעל‬ ‫‪ 11‬האָט ער צו איר געזאָגט‪ :‬אױב‬
‫אָפּגעשלאַפֿט װערן‪ ,‬און װעל זײַן אַזױ‬ ‫בינדן זאָל מען מיך בינדן מיט נײַע‬
‫װי אַלע מענטשן‪.‬‬ ‫שטריק װאָס מיט זײ איז ניט געטאָן‬
‫‪ 18‬האָט דלילה געזען‪ ,‬אַז ער האָט‬ ‫געװאָרן קײן אַרבעט‪ ,‬װעל איך‬
‫איר דערצײלט זײַן גאַנץ האַרץ‪ ,‬און‬ ‫אָפּגעשלאַפֿט װערן‪ ,‬און װעל זײַן װי‬
‫זי האָט געשיקט און גערופֿן די‬ ‫ַא געװױנטלעכער מענטש‪.‬‬
‫פֿירשטן פֿון די פּלִשתּים‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫‪ 12‬האָט דלילה גענומען נײַע שטריק‪,‬‬
‫זאָגן‪ :‬קומט אַרױ ֿף דאָס מאָל‪ ,‬װאָרום‬ ‫און האָט אים געבונדן מיט זײ‪ ,‬און זי‬
‫ער האָט מיר דערצײלט זײַן גאַנץ‬ ‫האָט ַא זאָג געטאָן צו אים‪ :‬פּלִשתּים‬
‫האַרץ‪ .‬זײַנען אַרױפֿגעקומען צו איר די‬ ‫זײַנען אױ ֿף דיר‪ ,‬שמשון! און לױערער‬
‫פֿירשטן פֿון די פּלִשתּים‪ ,‬און זײ האָבן‬ ‫זײַנען געזעסן אין קאַמער‪ .‬האָט ער‬
‫אַרױפֿגעבראַכט דאָס געלט אין זײער‬ ‫זײ צעריסן פֿון זײַנע אָרעמס אַזױ װי‬
‫האַנט‪.‬‬ ‫ַא פֿאָדים‪.‬‬
‫‪385‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪16:19—16:31‬‬
‫זײ; און מע האָט אים אַװעקגעשטעלט‬ ‫‪ 19‬און זי האָט אים פֿאַרשלעפֿערט‬

‫צװישן די זײַלן‪.‬‬ ‫אױ ֿף אירע קני; און זי האָט צוגערופֿן‬
‫‪ 26‬האָט שמשון געזאָגט צו דעם יי ִנגל‬ ‫ַא מאַן‪ ,‬און געלאָזט אָפּשערן די זיבן‬
‫װאָס האָט אים געהאַלטן פֿאַר דער‬ ‫פֿלעכטן פֿון זײַן קאָפּ; און זי האָט אים‬
‫האַנט‪ :‬לאָז מיך איך זאָל אָנטאַפּן די‬ ‫אָנגעהױבן פּײַניקן‪ ,‬און זײַן כּוח האָט‬
‫זײַלן װאָס דאָס הױז איז באַפֿעסטיקט‬ ‫זיך אָפּגעטאָן פֿון אים‪.‬‬
‫אױ ֿף זײ‪ ,‬און איך װעל מיך אָנלענען‬ ‫‪ 20‬האָט זי ַא זאָג געטאָן‪ :‬פּלִשתּים‬
‫אױ ֿף זײ‪.‬‬ ‫און‬ ‫זײַנען אױ ֿף דיר‪ ,‬שמשון!‬
‫‪ 27‬און דאָס הױז איז געװען פֿול מיט‬ ‫ער האָט זיך אױפֿגעכאַפּט פֿון זײַן‬
‫מענער און װײַבער‪ ,‬און דאָרטן זײַנען‬ ‫שלאָףֿ‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬איך װעל‬
‫געװען אַלע פֿירשטן פֿון די פּלִשתּים;‬ ‫אַרױסגײן װי אַלע מאָל‪ ,‬און װעל מיך‬
‫און אױפֿן דאַך זײַנען געװען אַרום‬ ‫פֿאַנאַנדערטרײסלען‪ .‬און ער האָט ניט‬
‫דר ַײ טױזנט מענער און װײַבער װאָס‬ ‫געװוּסט אַז גאָט האָט זיך אָפּגעטאָן פֿון‬
‫האָבן צוגעקוקט װי שמשון מאַכט זיך‬ ‫אים‪.‬‬
‫לוסטיק‪.‬‬ ‫‪ 21‬און די פּלִשתּים האָבן אים‬
‫‪ 28‬האָט שמשון גערופֿן צו גאָט‪ ,‬און‬ ‫גענומען‪ ,‬און האָבן אױסגעשטאָכן‬
‫האָט געזאָגט‪ :‬גאָט דו האַר‪ ,‬דערמאָן‬ ‫זײַנע אױגן; און זײ האָבן אים‬
‫זיך אָן מיר‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬און שטאַרק‬ ‫אַראָפּגעבראַכט קײן עַזה‪ ,‬און האָבן‬
‫מיך‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬נאָר דאָס מאָל‪,‬‬ ‫אים געשמידט אין קופּערנע קײטן;‬
‫גאָט‪ ,‬און לאָמיך זיך נוקם זײַן אײן מאָל‬ ‫און ער האָט געמאָלן אין דער‬
‫ַא נקמה פֿאַר מײַנע בײדע אױגן אָן די‬ ‫געפֿענקעניש‪.‬‬
‫פּלִשתּים‪.‬‬ ‫‪ 22‬און די האָר פֿון זײַן קאָפּ האָט‬
‫‪ 29‬און שמשון האָט אַרומגענומען די‬ ‫װידער אָנגעהױבן װאַקסן נאָך דעם װי‬
‫בײדע מיטלסטע זײַלן װאָס דאָס הױז‬ ‫ער איז אָפּגעשאָרן געװאָרן‪.‬‬
‫איז געװען באַפֿעסטיקט אױ ֿף זײ‪ ,‬און‬ ‫‪ 23‬און די פֿירשטן פֿון די פּלִשתּים‬
‫האָט זיך אָנגעשפּאַרט אױ ֿף זײ; אײנעם‬ ‫האָבן זיך אײַנגעזאַמלט צו שלאַכטן‬
‫מיט זײַן רעכטער האַנט‪ ,‬און אײנעם‬ ‫ַא גרױסע שלאַכטונג צו זײער גאָט‬
‫מיט זײַן לינקער‪.‬‬ ‫דגון‪ ,‬און זיך צו פֿרײען‪ ,‬װאָרום זײ‬
‫‪ 30‬און שמשון האָט געזאָגט‪ :‬לאָמיך‬ ‫האָבן געזאָגט‪ :‬אונדזער גאָט האָט‬
‫שטאַרבן אין אײנעם מיט די פּלִשתּים!‬ ‫געגעבן אין אונדזער האַנט אונדזער‬
‫און ער האָט זיך ַא בױג געטאָן מיט כּוח‪,‬‬ ‫פֿײַנט שמשונען‪.‬‬
‫און דאָס הױז איז אײַנגעפֿאַלן אױ ֿף די‬ ‫‪ 24‬און דאָס פֿאָלק האָט אים געזען‪,‬‬
‫פֿירשטן‪ ,‬און אױפֿן גאַנצן פֿאָלק װאָס‬ ‫און זײ האָבן געלױבט זײער גאָט‪,‬‬
‫דרינען‪ .‬און די טױטע װאָס ער האָט‬ ‫װאָרום זײ האָבן געזאָגט‪ :‬אונדזער‬
‫געטײט ב ַײ זײַן טױט‪ ,‬זײַנען געװען‬ ‫גאָט האָט געגעבן אין אונדזער האַנט‬
‫מער װי די װאָס ער האָט געטײט ב ַײ‬ ‫אונדזער פֿײַנט‪ ,‬און דעם פֿאַרװיסטער‬
‫זײַן לעבן‪.‬‬ ‫פֿון אונדזער לאַנד‪ ,‬און דעם װאָס האָט‬
‫‪ 31‬און זײַנע ברידער און דאָס‬ ‫געמערט אונדזערע דערשלאָגענע‪.‬‬
‫גאַנצע הױז פֿון זײַן פֿאָטער האָבן‬ ‫‪ 25‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז זײער‬
‫אַראָפּגענידערט‪ ,‬און האָבן אים‬ ‫האַרץ איז געװען פֿרײלעך‪ ,‬האָבן זײ‬
‫גענומען‪ ,‬און אים אַרױפֿגעבראַכט‪,‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬רופֿט שמשונען‪ ,‬און ער זאָל‬
‫און אים באַגראָבן צװישן צרעה און‬ ‫זיך לוסטיק מאַכן פֿאַר אונדז‪ .‬האָט מען‬
‫צװישען אשתּאול אין דעם קבֿר פֿון‬ ‫גערופֿן שמשונען פֿון געפֿענקעניש‪ ,‬און‬
‫זײַן פֿאָטער מנוחן‪ .‬און ער האָט‬ ‫ער האָט זיך לוסטיק געמאַכט פֿאַר‬
‫‪17:1—18:2‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪386‬‬
‫און ער איז געקומען צו געבערג פֿון‬ ‫געמשפּט ישׂראל צװאַנציק יאָר‪.‬‬

‫אפֿרים ביז מיכהס הױז‪ ,‬צו מאַכן זײַן‬
‫װעג װײַטער‪.‬‬
‫‪ 9‬האָט מיכה צו אים געזאָגט‪ :‬פֿון‬
‫און עס איז געװען ַא מאַן‬
‫פֿון דעם געבערג פֿון אפֿרים‪,‬‬ ‫‪17‬‬
‫װאָס זײַן נאָמען איז געװען מיכה‪.‬‬
‫װאַנען קומסטו? האָט ער געזאָגט‪ַ :‬א‬
‫ֵלוִי בין איך פֿון בֵית‪-‬לחם‪-‬יהודה‪ ,‬און‬ ‫‪ 2‬האָט ער געזאָגט צו זײַן מוטער‪:‬‬
‫איך גײ זיך אױפֿהאַלטן װוּ מיר װעט‬ ‫די טױזנט מיט הונדערט זילבערשטיק‬
‫זיך טרעפֿן‪.‬‬ ‫װאָס זײַנען צוגענומען געװאָרן ב ַײ‬
‫דיר‪ ,‬און װאָס דו האָסט װעגן זײ‬
‫‪ 10‬האָט מיכה צו אים געזאָגט‪ :‬בלײַב‬ ‫געשאָלטן‪ ,‬און האָסט עס אױך געזאָגט‬
‫ב ַײ מיר‪ ,‬און ז ַײ מיר פֿאַר ַא פֿאָטער‬ ‫אין מײַנע אױערן– אָט איז דאָס זילבער‬
‫און פֿאַר ַא כּ ֹהן‪ ,‬און איך װעל דיר‬ ‫ב ַײ מיר; איך האָב עס גענומען‪ .‬האָט‬
‫געבן צען זילבערשטיק ַא יאָר‪ ,‬און‬ ‫זײַן מוטער געזאָגט‪ :‬געבענטשט זאָל‬
‫אַן אױסשטאַנד קלײדער‪ ,‬און דײַנע‬ ‫זײַן מײַן זון פֿון גאָט!‬
‫קעסט‪ .‬איז דער ֵלוִי אַרײַנגעגאַנגען‪.‬‬ ‫‪ 3‬און ער האָט אומגעקערט די טױזנט‬
‫‪ 11‬און דער ֵלוִי האָט אײַנגעװיליקט‬ ‫מיט הונדערט זילבערשטיק צו זײַן‬
‫און דער‬ ‫צו בלײַבן מיטן מאַן‪.‬‬ ‫מוטער‪ ,‬און זײַן מוטער האָט געזאָגט‪:‬‬
‫יונגערמאַן איז ב ַײ אים געװען אַזױ װי‬ ‫הײליקן האָב איך געהײליקט דאָס‬
‫אײנער פֿון זײַנע זין‪.‬‬ ‫זילבער צו גאָט פֿון מײַן האַנט פֿאַר‬
‫‪ 12‬און מיכה האָט דערפֿילט די האַנט‬ ‫מײַן זון‪ ,‬אױ ֿף צו מאַכן ַא געשניצט און‬
‫פֿון דעם ֵלוִי‪ ,‬און דער יונגערמאַן איז‬ ‫ַא געגאָסן בילד; און אַצונד װעל איך‬
‫אים געװען פֿאַר ַא כּ ֹהן‪ ,‬און ער איז‬ ‫עס דיר צוריקגעבן‪.‬‬
‫געװען אין מיכהס הױז‪.‬‬ ‫‪ 4‬און אַז ער האָט אומגעקערט דאָס‬
‫‪ 13‬און מיכה האָט געזאָגט‪ :‬אַצונד‬ ‫זילבער צו זײַן מוטער‪ ,‬האָט זײַן מוטער‬
‫װײס איך אַז גאָט װעט מיך באַגיטיקן‪,‬‬ ‫גענומען צװײ הונדערט זילבערשטיק‪,‬‬
‫אַז דער ֵלוִי איז מיר געװאָרן פֿאַר ַא‬ ‫און האָט עס געגעבן צום שמעלצער‪,‬‬
‫כּ ֹהן‪.‬‬ ‫און ער האָט דערפֿון געמאַכט ַא‬
‫געשניצט און ַא געגאָסן בילד‪ ,‬און עס‬
‫אין יענע טעג איז קײן מלך‬
‫ניט געװען אין ישׂראל‪ .‬און‬
‫אין יענע טעג האָט דער שבֿט דָ ן‬
‫‪18‬‬ ‫איז געװען אין מיכהס הױז‪.‬‬
‫‪ 5‬און דער מאַן מיכה האָט געהאַט ַא‬
‫הױז פֿון גאָט‪ ,‬און ער האָט געמאַכט אַן‬
‫זיך געזוכט ַא נחלה אױ ֿף זיך צו‬ ‫אפֿוד און ַא תּרפֿים‪ ,‬און האָט דערפֿילט‬
‫באַזעצן‪ ,‬װאָרום ביז יענעם טאָג איז‬ ‫די האַנט פֿון אײנעם פֿון זײַנע זין‪ ,‬און‬
‫אים גאָרנישט צוגעפֿאַלן פֿאַר ַא נחלה‬ ‫ער איז אים געװען פֿאַר ַא כּ ֹהן‪.‬‬
‫צװישן די שבֿטים פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫‪ 6‬אין יענע טעג איז קײן מלך ניט‬
‫‪ 2‬האָבן די קינדער פֿון דָ ן געשיקט‬ ‫געװען אין ישׂראל; איטלעכער האָט‬
‫פֿון זײער משפּחה פֿינ ֿף מענער פֿון‬ ‫געטאָן װאָס איז רעכט אין זײַנע אױגן‪.‬‬
‫צװישן זיך‪ ,‬העלדישע יונגען פֿון צרעה‬ ‫‪ 7‬און עס איז געװען ַא יונגערמאַן פֿון‬
‫און פֿון אשתּאול‪ ,‬אױסצוקוקן דאָס‬ ‫בֵית‪-‬לחם‪-‬יהודה‪ ,‬פֿון דער משפּחה פֿון‬
‫לאַנד‪ ,‬און עס אױסצופֿאָרשן‪ .‬און זײ‬ ‫יהודה; און ער איז געװען ַא ֵלוִי‪ ,‬און‬
‫האָבן צו זײ געזאָגט‪ :‬גײט פֿאָרשט אױס‬ ‫האָט זיך דאָרטן אױפֿגעהאַלטן‪.‬‬
‫דאָס לאַנד‪ .‬זײַנען זײ געקומען צום‬ ‫‪ 8‬און דער מאַן איז אַװעק פֿון‬
‫געבערג פֿון אפֿרים ביז מיכהס הױז‪,‬‬ ‫דער שטאָט‪ ,‬פֿון בֵית‪-‬לחם‪-‬יהודה‪ ,‬זיך‬
‫און האָבן דאָרטן גענעכטיקט‪.‬‬ ‫אױפֿצוהאַלטן װוּ אים װעט זיך טרעפֿן;‬
‫‪387‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪18:3—18:18‬‬
‫‪ 11‬האָבן אַװעקגעצױגן פֿון דאָרטן‪,‬‬ ‫‪ 3‬װי זײ זײַנען לעבן מיכהס הױז‪,‬‬

‫פֿון דער משפּחה פֿון דָ ן‪ ,‬פֿון צרעה‬ ‫אַזױ האָבן זײ דערקענט דעם קָול‬
‫און פֿון אשתּאול‪ ,‬זעקס הונדערט מאַן‬ ‫פֿון דעם יונגנמאַן‪ ,‬דעם ֵלוִי‪ ,‬און זײ‬
‫אָנגעגורט מיט כּלי‪-‬מלחמה‪.‬‬ ‫האָבן אַהין פֿאַרקערט‪ ,‬און האָבן צו‬
‫‪ 12‬און זײ זײַנען אַרױפֿגעגאַנגען און‬ ‫אים געזאָגט‪ :‬װער האָט דיך אַהער‬
‫האָבן געלאַגערט אין קִרית‪-‬יערים‪ ,‬אין‬ ‫געבראַכט? און װאָס טוסטו דאָ? און‬
‫יהודה; דרום רופֿט מען יענעם אָרט‬ ‫װאָס האָסטו דאָ?‬
‫מחנה‪-‬דָ ן ביז אױ ֿף הײַנטיקן טאָג; ער‬ ‫‪ 4‬האָט ער צו זײ געזאָגט‪ :‬אַזױ און‬
‫איז הינטער קִרית‪-‬יערים‪.‬‬ ‫אַזױ האָט מיכה געטאָן צו מיר; און ער‬
‫‪ 13‬און זײ זײַנען אַריבער פֿון דאָרטן‬ ‫האָט מיך געדונגען‪ ,‬און איך בין אים‬
‫צום געבערג פֿון אפֿרים‪ ,‬און זײַנען‬ ‫געװאָרן פֿאַר ַא כּ ֹהן‪.‬‬
‫געקומען ביז מיכהס הױז‪.‬‬ ‫‪ 5‬האָבן זײ צו אים געזאָגט‪ :‬פֿרעג‬
‫‪ 14‬האָבן זיך אָפּגערופֿן די פֿינ ֿף‬ ‫אַקאָרשט ב ַײ גאָט‪ ,‬כּדי מיר זאָלן װיסן‬
‫מענער װאָס זײַנען געגאַנגען אױסקוקן‬ ‫אױב אונדזער װעג װאָס מיר גײען אױ ֿף‬
‫דאָס לאַנד ליש‪ ,‬און האָבן געזאָגט צו‬ ‫אים װעט באַגליקן‪.‬‬
‫זײערע ברידער‪ :‬װײסט איר אַז אין די‬ ‫‪ 6‬האָט דער כּ ֹהן צו זײ געזאָגט‪ :‬גײט‬
‫דאָזיקע הײַזער איז ד ָא אַן אפֿוד און ַא‬ ‫לשלום! פֿאַר גאָט איז אײַער װעג‬
‫תּרפֿים‪ ,‬און ַא געשניצט און ַא געגאָסן‬ ‫װאָס איר גײט אױ ֿף אים‪.‬‬
‫בילד? און אַצונד‪ ,‬װײסט װאָס איר‬ ‫‪ 7‬זײַנען די פֿינ ֿף מענער געגאַנגען‪,‬‬
‫האָט צו טאָן‪.‬‬ ‫און זײ זײַנען געקומען קײן ליש‪ ,‬און‬
‫האָבן געזען דאָס פֿאָלק װאָס אין איר‬
‫‪ 15‬האָבן זײ פֿאַרקערט אַהין‪ ,‬און‬ ‫– װי זי זיצט אין זיכערקײט‪ ,‬אַזױ װי‬
‫זײַנען געקומען צום הױז פֿון דעם‬ ‫דער שטײגער פֿון די צידונים‪ ,‬רוי ִק‬
‫יונגנמאַן דעם ֵלוִי‪ ,‬צו מיכהס הױז‪ ,‬און‬ ‫און זיכער‪ ,‬און ניט ָא אין לאַנד ַא‬
‫האָבן אים געפֿרעגט אױ ֿף פֿריד‪.‬‬ ‫מאַכטהאָבער װאָס זאָל אין עפּעס‬
‫‪ 16‬און די זעקס הונדערט מאַן‬ ‫קריװדען‪ ,‬און זײ זײַנען װײַט פֿון די‬
‫אָנגעגורט מיט זײערע כּלי‪-‬מלחמה‪,‬‬ ‫צידונים‪ ,‬און האָבן ניט קײן פֿאַרקער‬
‫װאָס פֿון די קינדער פֿון דָ ן‪ ,‬זײַנען‬ ‫מיט ַא מענטשן‪.‬‬
‫געשטאַנען בײַם אײַנגאַנג פֿון טױער‪.‬‬ ‫‪ 8‬זײַנען זײ געקומען צו זײערע‬
‫‪ 17‬און די פֿינ ֿף מענער װאָס זײַנען‬ ‫ברידער אין צרעה און אשתּאול; און‬
‫געגאַנגען אױסקוקן דאָס לאַנד‪ ,‬זײַנען‬ ‫זײערע ברידער האָבן צו זײ געזאָגט‪:‬‬
‫אַרױפֿגעגאַנגען‪ ,‬אַרײַן אַהין‪ ,‬און‬ ‫װאָס ]זאָגט[ איר?‬
‫צוגענומען דאָס געשניצטע בילד‪ ,‬און‬ ‫‪ 9‬האָבן זײ געזאָגט‪ :‬שטײט אױףֿ‪ ,‬און‬
‫דעם אפֿוד‪ ,‬און דעם תּרפֿים‪ ,‬און דאָס‬ ‫לאָמיר אַרױפֿגײן אױ ֿף זײ‪ ,‬װאָרום מיר‬
‫געגאָסענע בילד; און דער כּ ֹהן איז‬ ‫האָבן געזען דאָס לאַנד‪ ,‬ערשט עס איז‬
‫געשטאַנען בײַם אײַנגאַנג פֿון טױער‬ ‫זײער גוט‪ .‬און איר שװײַגט? איר‬
‫מיט די זעקס הונדערט מאַן אָנגעגורט‬ ‫זאָלט אײַך ניט פֿױלן צו גײן‪ ,‬כּדי צו‬
‫מיט כּלי‪-‬מלחמה‪.‬‬ ‫קומען אַרבן דאָס לאַנד‪.‬‬
‫‪ 18‬און װי יענע זײַנען אַרײַנגעגאַנגען‬ ‫‪ 10‬אַז איר קומט‪ ,‬װעט איר קומען‬
‫אין מיכהס הױז‪ ,‬און האָבן צוגענומען‬ ‫צו ַא רוי ִקן פֿאָלק‪ ,‬און דאָס לאַנד איז‬
‫דאָס געשניצטע בילד מיט דעם אפֿוד‪,‬‬ ‫געראַם אין אָרט‪ .‬פֿאַר װאָר‪ ,‬גאָט האָט‬
‫און דעם תּרפֿים‪ ,‬און דאָס געגאָסענע‬ ‫עס געגעבן אין אײַער האַנט; אַן אָרט‬
‫בילד‪ ,‬אַזױ האָט דער כּ ֹהן צו זײ‬ ‫װאָס דאָרטן פֿעלט ניט קײן זאַך װאָס‬
‫געזאָגט‪ :‬װאָס טוט איר?‬ ‫אױ ֿף דער ערד‪.‬‬
‫‪18:19—19:2‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪388‬‬
‫‪ 27‬און זײ האָבן גענומען דאָס װאָס‬ ‫‪ 19‬האָבן זײ צו אים געזאָגט‪ :‬שװײַג!‬

‫מיכה האָט געמאַכט‪ ,‬און דעם כּ ֹהן װאָס‬ ‫טו אַרױ ֿף דײַן האַנט אױ ֿף דײַן מױל‪,‬‬
‫ער האָט געהאַט‪ ,‬און זײ זײַנען געקומען‬ ‫און גײ מיט אונדז‪ ,‬און ז ַײ אונדז פֿאַר‬
‫אױ ֿף ליש‪ ,‬אױ ֿף ַא רוי ִקן און זיכערן‬ ‫ַא פֿאָטער און פֿאַר ַא כּ ֹהן‪ .‬איז‬
‫פֿאָלק‪ ,‬און האָבן זײ געשלאָגן מיטן‬ ‫דיר בעסער צו זײַן ַא כּ ֹהן ב ַײ אײן‬
‫שאַר ֿף פֿון שװערד‪ ,‬און די שטאָט האָבן‬ ‫מענטשנס הױז‪ ,‬אָדער זײַן ַא כּ ֹהן ב ַײ‬
‫זײ פֿאַרברענט אין פֿײַער‪.‬‬ ‫ַא שבֿט און ב ַײ ַא משפּחה אין ישׂראל?‬
‫‪ 28‬און װער עס זאָל מציל זײַן איז‬ ‫‪ 20‬האָט זיך דעם כּ ֹהנס האַרץ‬
‫ניט געװען‪ ,‬װאָרום זי איז געװען‬ ‫דערפֿרײט‪ ,‬און ער האָט גענומען‬
‫װײַט פֿון צידון‪ ,‬און קײן פֿאַרקער‬ ‫דעם אפֿוד‪ ,‬און דעם תּרפֿים‪ ,‬און דאָס‬
‫מיט ַא מענטשן האָבן זײ ניט געהאַט;‬ ‫געשניצטע בילד‪ ,‬און איז אַרײַן צװישן‬
‫און זי איז געװען אין טאָל װאָס ב ַײ‬ ‫דעם פֿאָלק‪.‬‬
‫בֵית‪-‬רחובֿ‪ .‬און זײ האָבן אָפּגעבױט די‬ ‫‪ 21‬און זײ האָבן זיך אַרומגעדרײט‬
‫שטאָט‪ ,‬און האָבן זיך אין איר באַזעצט‪.‬‬ ‫און זײַנען אַװעקגעגאַנגען‪ .‬און זײ‬
‫‪ 29‬און זײ האָבן גערופֿן דעם נאָמען‬ ‫האָבן געשטעלט די קלײנע קינדער און‬
‫פֿון דער שטאָט דָ ן‪ ,‬נאָך דעם נאָמען‬ ‫דאָס פֿי און דאָס גוטס זיך פֿאַרױס‪.‬‬
‫פֿון זײער פֿאָטער דָ ן װאָס איז געבאָרן‬ ‫‪ 22‬װי זײ האָבן זיך דערװײַטערט פֿון‬
‫געװען ב ַײ ישׂראלן; אָבער ליש איז‬ ‫מיכהס הױז‪ ,‬אַזױ זײַנען די מענטשן‬
‫געװען דער נאָמען פֿון דער שטאָט‬ ‫װאָס אין די הײַזער װאָס לעבן מיכהס‬
‫צוערשט‪.‬‬ ‫הױז זיך צונױפֿגעלאָפֿן‪ ,‬און זײ האָבן‬
‫‪ 30‬און די קינדער פֿון דָ ן האָבן זיך‬ ‫אָנגעיאָגט די קינדער פֿון דָ ן‪.‬‬
‫אױפֿגעשטעלט דאָס געשניצטע בילד‪,‬‬ ‫‪ 23‬און זײ האָבן גערופֿן צו די קינדער‬
‫און יהונתן דער זון פֿון גרשום דעם זון‬ ‫פֿון דָ ן‪ .‬האָבן יענע אומגעקערט זײער‬
‫פֿון מנשהן‪ ,‬ער און זײַנע זין‪ ,‬זײַנען‬ ‫פּנים‪ ,‬און האָבן געזאָגט צו מיכהן‪:‬‬
‫געװען כּ ֹהנים בײַם שבֿט דָ ן‪ ,‬ביזן טאָג‬ ‫װאָס איז דיר‪ ,‬װאָס דו ביסט זיך‬
‫פֿון דעם גלות פֿון לאַנד‪.‬‬ ‫צונױפֿגעלאָפֿן?‬
‫‪ 31‬און זײ האָבן געהאַלטן‬ ‫‪ 24‬האָט ער געזאָגט‪ :‬איר האָט‬
‫אױפֿגעשטעלט ב ַײ זיך דאָס געשניצטע‬ ‫צוגענומען מײַן גאָט װאָס איך האָב‬
‫בילד װאָס מיכה האָט געמאַכט‪ ,‬אַלע‬ ‫געמאַכט‪ ,‬און דעם כּ ֹהן‪ ,‬און איר זײַט‬
‫טעג װאָס דאָס הױז פֿון גאָט איז‬ ‫אַװעקגעגאַנגען‪ ,‬און װאָס נאָך האָב‬
‫געװען אין שילו‪.‬‬ ‫איך? הײַנט װאָס זאָגט איר צו‬
‫מיר‪:‬װאָס איז דיר?‬
‫און עס איז געװען אין יענע‬
‫טעג‪ ,‬װען קײן מלך איז ניט‬ ‫‪19‬‬
‫געװען אין ישׂראל‪ ,‬האָט ַא מאַן ַא ֵלוִי‬
‫‪ 25‬האָבן די קינדער פֿון דָ ן צו אים‬
‫געזאָגט‪ :‬לאָז ניט הערן דײַן קָול ב ַײ‬
‫געװױנט אין עק געבערג פֿון אפֿרים‪,‬‬ ‫אונדז‪ ,‬װאָרום מענטשן מיט ַא ביטער‬
‫און ער האָט זיך גענומען ַא קעפּסװײַב‬ ‫געמיט װעלן נאָך אָנפֿאַלן אױ ֿף אײַך‪,‬‬
‫פֿון בֵית‪-‬לחם‪-‬יהודה‪.‬‬ ‫און װעסט אומברענגען דײַן נפֿש און‬
‫‪ 2‬און זײַן קעפּסװײַב איז אים‬ ‫די נפֿשות פֿון דײַן הױזגעזינט‪.‬‬
‫און איז‬ ‫געװאָרן אומטרײַ‪,‬‬ ‫‪ 26‬און די קינדער פֿון דָ ן זײַנען‬
‫אַװעקגעגאַנגען פֿון אים צו איר‬ ‫געגאַנגען אױ ֿף זײער װעג‪ .‬און מיכה‬
‫פֿאָטערס הױז קײן בֵית‪-‬לחם‪-‬יהודה‪,‬‬ ‫האָט געזען אַז זײ זײַנען שטאַרקער פֿון‬
‫און איז דאָרטן אָפּגעװען פֿיר חדשים‬ ‫אים‪ ,‬און ער האָט זיך אומגעדרײט און‬
‫צײַט‪.‬‬ ‫זיך צוריקגעקערט אין זײַן הױז‪.‬‬
‫‪389‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪19:3—19:16‬‬
‫צום אָװנט; נעכטיקט איבער‪ ,‬איך בעט‬ ‫‪ 3‬איז אױפֿגעשטאַנען איר מאַן‪ ,‬און‬
‫דיך; אָט זעצט זיך דער טאָג‪ ,‬נעכטיק‬ ‫איז געגאַנגען נאָך איר‪ ,‬צו רעדן צו‬
‫דאָ‪ ,‬און לאָז װױלגײן דײַן האַרץ‪ ,‬און‬ ‫איר האַרצן‪ ,‬כּדי זי אומצוקערן; און‬
‫מאָרגן װעט איר זיך פֿעדערן אױ ֿף‬ ‫מיט אים איז געװען זײַן יונג און‬
‫אײַער װעג‪ ,‬און װעסט גײן צו דײַן‬ ‫ַא פּאָר אײזלען‪ .‬און זי האָט אים‬
‫געצעלט‪.‬‬ ‫אַרײַנגעבראַכט אין איר פֿאָטערס הױז;‬
‫‪ 10‬אָבער דער מאַן האָט ניט געװאָלט‬ ‫און װי דער פֿאָטער פֿון דער יונגער‬
‫נעכטיקן‪ ,‬און ער איז אױפֿגעשטאַנען‬ ‫פֿרױ האָט אים דערזען‪ ,‬אַזױ האָט ער‬
‫און איז אַװעק‪ ,‬און ער איז געקומען ביז‬ ‫זיך געפֿרײט אַנטקעגן אים‪.‬‬
‫אַקעגן יבֿוס –דאָס איז ירושלַים– און‬ ‫‪ 4‬און זײַן שװער‪ ,‬דער פֿאָטער‬
‫מיט אים ַא פּאָר געזאָטלטע אײזלען‪,‬‬ ‫פֿון דער יונגער פֿרױ‪ ,‬האָט אים‬
‫און זײַן קעפּסװײַב מיט אים‪.‬‬ ‫פֿאַרהאַלטן‪ ,‬און ער איז ב ַײ אים‬
‫‪ 11‬אַז זײ זײַנען געװען ב ַײ יבֿוס‪ ,‬איז‬ ‫געזעסן דר ַײ טעג; און זײ האָבן געגעסן‬
‫דער טאָג שױן געװען זײער גענידערט‪,‬‬ ‫און געטרונקען‪ ,‬און האָבן דאָרטן‬
‫און דער יונג האָט געזאָגט צו זײַן‬ ‫גענעכטיקט‪.‬‬
‫האַר‪ :‬קום‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬און לאָמיר‬ ‫‪ 5‬און עס איז געװען אױפֿן פֿירטן‬
‫אײַנקערן אין דער דאָזיקער שטאָט פֿון‬ ‫טאָג‪ ,‬האָבן זײ זיך געפֿעדערט אין‬
‫דעם יבֿוסי‪ ,‬און נעכטיקן אין איר‪.‬‬ ‫דער פֿרי‪ ,‬און ער איז אױפֿגעשטאַנען‬
‫‪ 12‬האָט זײַן האַר צו אים געזאָגט‪:‬‬ ‫צו גײן‪ .‬האָט דער פֿאָטער פֿון דער‬
‫מיר װעלן ניט אײַנקערן אין ַא‬ ‫יונגער פֿרױ געזאָגט צו זײַן אײדעם‪:‬‬
‫שטאָט פֿון פֿרעמדע‪ ,‬װאָס איז ניט‬ ‫לען אונטער דײַן האַרץ מיט ַא שטיקל‬
‫פֿון די קינדער פֿון ישׂראל; לאָמיר‬ ‫ברױט‪ ,‬און דערנאָך װעט איר גײן‪.‬‬
‫אַריבערגײן ביז גבֿעה‪.‬‬ ‫‪ 6‬האָבן זײ זיך געזעצט‪ ,‬און‬
‫‪ 13‬און ער האָט געזאָגט צו זײַן יונג‪:‬‬ ‫האָבן בײדע אין אײנעם געגעסן און‬
‫קום‪ ,‬און לאָמיר גענענען צו אײנעם פֿון‬ ‫געטרונקען‪ ,‬און דער פֿאָטער פֿון דער‬
‫די ערטער‪ ,‬און מיר װעלן נעכטיקן אין‬ ‫יונגער פֿרױ האָט געזאָגט צו דעם מאַן‪:‬‬
‫גבֿעה אָדער אין רמה‪.‬‬ ‫באַװיליק‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬און נעכטיק‬
‫‪ 14‬זײַנען זײ װײַטער געגאַנגען‬ ‫איבער‪ ,‬און לאָז װױלגײן דײַן האַרץ‪.‬‬
‫און זײַנען אַװעק; און די זון איז‬ ‫‪ 7‬און דער מאַן איז אױפֿגעשטאַנען‬
‫זײ אונטערגעגאַנגען ב ַײ גבֿעה װאָס‬ ‫צו גײן‪ ,‬אָבער זײַן שװער איז‬
‫געהערט צו בנימין‪.‬‬ ‫צוגעשטאַנען צו אים‪ ,‬און ער האָט‬
‫‪ 15‬און זײ האָבן פֿאַרקערט אַהין‪ ,‬כּדי‬ ‫װידער דאָרטן גענעכטיקט‪.‬‬
‫אַרײַנצוגײן נעכטיקן אין גבֿעה‪ .‬און‬ ‫‪ 8‬און װי ער האָט זיך געפֿעדערט אין‬
‫ער איז אַרײַנגעגאַנגען‪ ,‬און האָט זיך‬ ‫דער פֿרי אױפֿן פֿינפֿטן טאָג צו גײן‪,‬‬
‫געזעצט אין מאַרק פֿון שטאָט‪ ,‬אָבער‬ ‫אַזױ האָט דער פֿאָטער פֿון דער יונגער‬
‫קײן מענטש האָט זײ ניט אַרײַנגענומען‬ ‫פֿרױ געזאָגט‪ :‬לען אונטער‪ ,‬איך בעט‬
‫אין הױז נעכטיקן‪.‬‬ ‫דיך‪ ,‬דײַן האַרץ‪ ,‬און פֿאַרװײַלט ביז‬
‫‪ 16‬ערשט אַן אַלטער מאַן קומט אָן‬ ‫דער טאָג נײַגט זיך; און זײ האָבן בײדע‬
‫פֿון זײַן אַרבעט אין פֿעלד‪ ,‬אין אָװנט;‬ ‫געגעסן‪.‬‬
‫און דער מאַן איז געװען פֿון דעם‬ ‫‪ 9‬און דער מאַן איז אױפֿגעשטאַנען‬
‫געבערג פֿון אפֿרים‪ ,‬נאָר ער האָט‬ ‫צו גײן‪ ,‬ער און זײַן קעפּסװײַב און זײַן‬
‫זיך אױפֿגעהאַלטן אין גבֿעה; און די‬ ‫יונג; אָבער זײַן שװער‪ ,‬דער פֿאָטער‬
‫מענטשן פֿון דעם אָרט זײַנען געװען‬ ‫פֿון דער יונגער פֿרױ‪ ,‬האָט צו אים‬
‫בנימינער‪.‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬זע נאָר‪ ,‬דער טאָג פֿאַרגײט‬
‫‪19:17—19:30‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪390‬‬
‫‪ 24‬אָט איז מײַן טאָכטער די יונגפֿרױ‪,‬‬ ‫‪ 17‬און װי ער האָט אױפֿגעהױבן‬

‫און זײַן קעפּסװײַב; לאָמיך‪ ,‬איך בעט‬ ‫זײַנע אױגן‪ ,‬און האָט דערזען דעם‬
‫אײַך‪ ,‬זײ אַרױסברענגען‪ ,‬און פּײַניקט‬ ‫מאַן דעם דורכגײער אױפֿן מאַרק פֿון‬
‫זײ‪ ,‬און טוט צו זײ װאָס איז גוט‬ ‫שטאָט‪ ,‬אַזױ האָט דער אַלטער מאַן‬
‫אין אײַערע אױגן‪ ,‬נאָר דעם דאָזיקן‬ ‫געזאָגט‪ :‬װוּהין גײסטו? און פֿון װאַנען‬
‫מאַן זאָלט איר ניט טאָן די דאָזיקע‬ ‫קומסטו?‬
‫שענדלעכע זאַך‪.‬‬ ‫‪ 18‬האָט ער צו אים געזאָגט‪ :‬מיר‬
‫‪ 25‬אָבער די מענטשן האָבן ניט‬ ‫גײען אַריבער פֿון בֵית‪-‬לחם‪-‬יהודה צום‬
‫געװאָלט צוהערן צו אים‪ .‬האָט דער‬ ‫עק געבערג פֿון אפֿרים‪ .‬איך בין פֿון‬
‫מאַן אָנגענומען זײַן קעפּסװײַב‪ ,‬און‬ ‫דאָרטן‪ ,‬און איך בין געגאַנגען קײן‬
‫אַרױסגעבראַכט צו זײ דערױסן; און‬ ‫בֵית‪-‬לחם‪-‬יהודה‪ ,‬און צו גאָטס הױז גײ‬
‫זײ האָבן זי דערקענט‪ ,‬און האָבן‬ ‫איך‪ ,‬און קײן מענטש נעמט מיך ניט‬
‫זי געמאַטערט ַא גאַנצע נאַכט ביז‬ ‫אַרײַן אין הױז‪.‬‬
‫באַגינען‪ ,‬און זי אַװעקגעלאָזט װען דער‬ ‫‪ 19‬און פֿאַראַן אי שטרױ אי פֿוטער‬
‫פֿרימאָרגן איז אױפֿגעגאַנגען‪.‬‬ ‫פֿאַר אונדזערע אײזלען‪ ,‬און פֿאַראַן‬
‫‪ 26‬און די פֿרױ איז געקומען‬ ‫אױך ברױט און װײַן פֿאַר מיר‪ ,‬און פֿאַר‬
‫אין אָנהײב באַגינען‪ ,‬און איז‬ ‫דײַן דינסט‪ ,‬און פֿאַר דעם יונג װאָס מיט‬
‫אַנידערגעפֿאַלן און געלעגן אין‬ ‫דײַנע קנעכט; עס פֿעלט ניט קײן זאַך‪.‬‬
‫אײַנגאַנג פֿון דעם מאַנס הױז װאָס איר‬ ‫‪ 20‬האָט דער אַלטער מאַן‬
‫האַר איז דאָרטן געװען‪ ,‬ביז עס איז‬ ‫אַלע‬ ‫געזאָגט‪ :‬פֿריד צו דיר!‬
‫געװאָרן ליכטיק‪.‬‬ ‫דײַנע באַדערפֿענישן זאָלן נאָר זײַן‬
‫‪ 27‬און איר האַר איז אױפֿגעשטאַנען‬ ‫אױ ֿף מיר; נאָר אױפֿן מאַרק זאָלסטו‬
‫אין דער פֿרי‪ ,‬און האָט געעפֿענט די‬ ‫ניט נעכטיקן‪.‬‬
‫טירן פֿון הױז‪ ,‬און איז אַרױס צו גײן‬ ‫‪ 21‬און ער האָט אים געבראַכט אין‬
‫אױ ֿף זײַן װעג‪ ,‬ערשט די פֿרױ‪ ,‬זײַן‬ ‫זײַן הױז‪ ,‬און האָט פֿאַרמישט פֿוטער‬
‫קעפּסװײַב‪ ,‬ליגט אַנידערגעפֿאַלן אין‬ ‫פֿאַר די אײזלען; און זײ האָבן געװאַשן‬
‫אײַנגאַנג פֿון הױז מיט אירע הענט‬ ‫זײערע פֿיס‪ ,‬און האָבן געגעסן און‬
‫אױפֿן שװעל‪.‬‬ ‫געטרונקען‪.‬‬
‫‪ 28‬האָט ער צו איר געזאָגט‪:‬‬ ‫‪ 22‬זײ טוען אַזױ װױל זײער האַרץ‪,‬‬
‫שטײ אױףֿ‪ ,‬און לאָמיר גײן; אָבער‬ ‫ערשט די מענטשן פֿון שטאָט‪ ,‬מענטשן‬
‫קײנער ענטפֿערט ניט‪ .‬האָט ער זי‬ ‫האָבן‬ ‫נידערטרעכטיקע יונגען‪,‬‬
‫אַרױפֿגענומען אױפֿן אײזל; און דער‬ ‫אַרומגערינגלט דאָס הױז‪ ,‬קלאַפּנדיק‬
‫מאַן איז אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און איז‬ ‫אױ ֿף דער טיר‪ ,‬און זײ האָבן געזאָגט‬
‫אַװעק צו זײַן הײם‪.‬‬ ‫צו דעם אַלטן מאַן דעם בעל‪-‬הבית‪,‬‬
‫‪ 29‬און ער איז געקומען אין זײַן הױז‪,‬‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬ברענג אַרױס דעם מאַן‬
‫און האָט גענומען דעם שלאַכטמעסער‪,‬‬ ‫װאָס איז געקומען אין דײַן הױז‪ ,‬כּדי‬
‫און האָט אָנגענומען זײַן קעפּסװײַב‪,‬‬ ‫מיר זאָלן אים דערקענען‪.‬‬
‫און האָט זי צעשניטן אױ ֿף אירע‬ ‫‪ 23‬איז אַרױסגעגאַנגען צו זײ דער‬
‫גלידער‪ ,‬אין צװעל ֿף שטיקער‪ ,‬און‬ ‫מאַן דער בעל‪-‬הבית‪ ,‬און האָט צו זײ‬
‫האָט זי פֿאַנאַנדערגעשיקט אין גאַנצן‬ ‫געזאָגט‪ :‬ניט‪ ,‬ברידער! איר זאָלט ניט‬
‫געמאַרק פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫טאָן קײן בײז‪ ,‬איך בעט אײַך‪ ,‬נאָך דעם‬
‫‪ 30‬און עס איז געװען‪ ,‬איטלעכער‬ ‫אַז דער דאָזיקער מאַן איז געקומען אין‬
‫װאָס האָט עס געזען‪ ,‬האָט געזאָגט‪:‬‬ ‫מײַן הױז; איר זאָלט ניט טאָן די דאָזיקע‬
‫אַזױ‪-‬װאָס איז ניט געשען און ניט געזען‬ ‫נ ֿבָלה‪.‬‬
‫‪391‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪20:1—20:16‬‬
‫‪ 8‬האָט זיך אױפֿגעהױבן דאָס גאַנצע‬ ‫געװאָרן פֿון דעם טאָג װאָס די קינדער‬
‫פֿאָלק װי אײן מאַן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬מיר‬ ‫פֿון ישׂראל זײַנען אַרױפֿגעגאַנגען פֿון‬
‫װעלן ניט גײן קײנער צו זײַן געצעלט‪,‬‬ ‫לאַנד מצרים ביז אױ ֿף הײַנטיקן טאָג‪.‬‬
‫און מיר װעלן ניט אײַנקערן קײנער אין‬ ‫באַטראַכט אײַך װעגן דעם‪ ,‬האַלט אַן‬
‫זײַן הױז!‬ ‫עצה‪ ,‬און רעדט!‬
‫‪ 9‬און אַצונד איז דאָס די זאַך װאָס‬
‫מיר װעלן טאָן צו גבֿעה‪ :‬גײן אױ ֿף איר‬
‫לױט גורל‪.‬‬
‫זײַנען אַרױסגעגאַנגען אַלע‬
‫קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און די‬ ‫‪20‬‬
‫גאַנצע עדה װי אײן מאַן‪ ,‬פֿון דָ ן און‬
‫‪ 10‬און מיר װעלן נעמען צען מאַן פֿון‬
‫הונדערט‪ ,‬פֿון אַלע שבֿטים פֿון ישׂראל‪,‬‬ ‫ש ֿבַע און לאַנד גלעד‪ ,‬האָט זיך‬‫ביז באֵר‪ֶ -‬‬
‫און הונדערט פֿון טױזנט‪ ,‬און טױזנט‬ ‫אײַנגעזאַמלט צו גאָט קײן מִצפּה‪.‬‬
‫פֿון צען טױזנט‪ ,‬אױ ֿף צו ברענגען‬ ‫‪ 2‬און די פֿאָרשטײער פֿון גאַנצן‬
‫שפּײַז פֿאַרן פֿאָלק‪ ,‬כּדי זײ זאָלן טאָן‪,‬‬ ‫פֿאָלק‪ ,‬פֿון אַלע שבֿטים פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫אַז זײ קומען צו גבֿע‪-‬בנימין‪ ,‬לױט דער‬ ‫האָבן זיך געשטעלט אין דער‬
‫גאַנצער נ ֿבָלה װאָס זי האָט געטאָן אין‬ ‫אײַנזאַמלונג פֿון גאָטס פֿאָלק‪ ,‬פֿיר‬
‫ישׂראל‪.‬‬ ‫הונדערט טױזנדט פֿוסגײער װאָס ציען‬
‫‪ 11‬און אַלע מענער פֿון ישׂראל האָבן‬ ‫ַא שװערד‪– .‬‬
‫זיך אײַנגעזאַמלט אױ ֿף דער שטאָט‪,‬‬ ‫‪ 3‬און די קינדער פֿון בנימין האָבן‬
‫באַהעפֿט װי אײן מאַן‪.‬‬ ‫געהערט אַז די קינדער פֿון ישׂראל‬
‫‪ 12‬און די שבֿטים פֿון ישׂראל האָבן‬ ‫זײַנען אַרױפֿגעגאַנגען קײן מִצפּה‪– .‬‬
‫געשיקט מענטשן דורכן גאַנצן שבֿט‬ ‫און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬
‫בנימין‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬װאָס פֿאַר ַא בײז‬ ‫געזאָגט‪ :‬דערצײלט‪ ,‬װי אַזױ איז‬
‫איז ד ָא געשען צװישן אײַך?‬ ‫געשען דאָס דאָזיקע בײז‪.‬‬
‫‪ 13‬און אַצונד גיט אַרױס די מענטשן‪,‬‬ ‫‪ 4‬האָט זיך אָפּגערופֿן דער מאַן דער‬
‫די נידערטרעכטיקע יונגען‪ ,‬װאָס אין‬ ‫ֵלוִי‪ ,‬דער מאַן פֿון דער דערהרגעטער‬
‫גבֿעה‪ ,‬און מיר װעלן זײ טײטן‪ ,‬און‬ ‫פֿרױ‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬קײן גבֿעה‬
‫אױסראַמען דאָס בײז פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫װאָס געהערט צו בנימין‪ ,‬בין איך‬
‫אָבער די קינדער פֿון בנימין האָבן‬ ‫געקומען‪ ,‬איך און מײַן קעפּסװײַב‪ ,‬צו‬
‫ניט געװאָלט צוהערן צו דעם קָול‬ ‫נעכטיקן‪.‬‬
‫פֿון זײערע ברידער‪ ,‬די קינדער פֿון‬ ‫‪ 5‬זײַנען אױפֿגעשטאַנען אױ ֿף מיר‬
‫ישׂראל‪.‬‬ ‫די מענער פֿון גבֿעה‪ ,‬און האָבן‬
‫‪ 14‬און די קינדער פֿון בנימין האָבן‬ ‫אַרומגערינגלט דאָס הױז אַרום מיר‬
‫זיך אײַנגעזאַמלט פֿון די שטעט קײן‬ ‫ב ַײ נאַכט; מיך האָבן זײ געטראַכט צו‬
‫גבֿעה‪ ,‬כּדי אַרױסצוגײן אױ ֿף מלחמה‬ ‫הרגען‪ ,‬און מײַן קעפּסװײַב האָבן זײ‬
‫מיט די קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫געפּײַניקט ביז זי איז געשטאָרבן‪.‬‬
‫‪ 15‬און די קינדער פֿון בנימין האָבן‬ ‫‪ 6‬האָב איך אָנגענומען מײַן‬
‫אין יענעם טאָג זיך געצײלט פֿון די‬ ‫קעפּסװײַב‪ ,‬און האָב זי צעשניטן‪,‬‬
‫שטעט זעקס און צװאַנציק טױזנט‬ ‫און האָב זי פֿאַנאַנדערגשיקט אין‬
‫מאַן װאָס ציען ַא שװערד‪ ,‬אַחוץ‬ ‫גאַנצן פֿעלד פֿון דער נחלה פֿון‬
‫די באַװױנער פֿון גבֿעה װאָס האָבן‬ ‫ישׂראל‪ ,‬װאָרום זײ האָבן געטאָן ַא‬
‫זיך געצײלט זיבן הונדערט געקליבענע‬ ‫שענדלעכקײט און ַא נ ֿבָלה אין ישׂראל‪.‬‬
‫מענער‪.‬‬ ‫‪ 7‬אָט זײַט איר אַלע‪ ,‬קינדער פֿון‬
‫‪ 16‬דאָס דאָזיקע גאַנצע פֿאָלק‪ ,‬זיבן‬ ‫ישׂראל‪ ,‬גיט אַהער אײַער באַשײד און‬
‫הונדערט געקליבענע מענער‪ ,‬זײַנען‬ ‫עצה‪.‬‬
‫‪20:17—20:31‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪392‬‬
‫‪ 25‬און בנימין איז אַרױסגעגאַנגען‬ ‫געװען געלינקטע‪ .‬איטלעכער פֿון די‬

‫אַקעגן זײ פֿון גבֿעה אױפֿן צװײטן‬ ‫האָט געװאָרפֿן ַא שטײן אין ַא האָר‪ ,‬און‬
‫טאָג‪ ,‬און זײ האָבן אומגעבראַכט פֿון‬ ‫ניט פֿאַרפֿעלט‪.‬‬
‫די קינדער פֿון ישׂראל נאָך אַכצן טױזנט‬ ‫‪ 17‬און די קינדער פֿון ישׂראל‬
‫מאַן צו דער ערד; אַלע די דאָזיקע האָבן‬ ‫האָבן זיך געצײלט אַחוץ בנימין‬
‫געצױגן ַא שװערד‪.‬‬ ‫פֿיר הונדערט טױזנט מאַן װאָס‬
‫‪ 26‬זײַנען אַלע קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬ ‫ציען ַא שװערד; אַלע די דאָזיקע‪,‬‬
‫דאָס גאַנצע פֿאָלק‪ ,‬אַרױפֿגעגאַנגען‪,‬‬ ‫מלחמה‪-‬לײַט‪.‬‬
‫און זײ זײַנען געקומען קײן בֵית‪-‬אֵל‪,‬‬ ‫‪ 18‬און זײ זײַנען אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און‬
‫און האָבן געװײנט‪ ,‬און זײ זײַנען‬ ‫זײַנען אַרױפֿגעגאַנגען קײן בֵית‪-‬אֵל‪,‬‬
‫געזעסן דאָרטן פֿאַר גאָט‪ ,‬און האָבן‬ ‫און האָבן געפֿרעגט ב ַײ גאָט‪ .‬און‬
‫געפֿאַסט אין יענעם טאָג ביזן אָװנט‪,‬‬ ‫די קינדער פֿון ישׂראל האָבן געזאָגט‪:‬‬
‫און אױפֿגעבראַכט בראַנדאָפּפֿער און‬ ‫װער זאָל אונדז אַרױפֿגײן צוערשט‬
‫פֿרידאָפּפֿער פֿאַר גאָט‪.‬‬ ‫אױ ֿף מלחמה מיט די קינדער פֿון‬
‫‪ 27‬און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬ ‫בנימין? האָט גאָט געזאָגט‪ :‬יהודה‬
‫געפֿרעגט ב ַײ גאָט– װאָרום דער אָרון‬ ‫צוערשט‪.‬‬
‫פֿון גאָטס בונד איז דאָרט געװען אין‬ ‫‪ 19‬זײַנען אַרױפֿגעגאַנגען די קינדער‬
‫יענע טעג;‬ ‫פֿון ישׂראל אין דער פֿרי‪ ,‬און זײ האָבן‬
‫געלעגערט אױ ֿף גבֿעה‪,‬‬
‫‪ 28‬און פּינחס דער זון פֿון אלעזר‬ ‫‪ 20‬און די מענער פֿון ישׂראל זײַנען‬
‫דעם זון פֿון אַהר ֹנען איז געשטאַנען‬ ‫אַרױסגעגאַנגען אױ ֿף מלחמה מיט‬
‫פֿאַר אים אין יענע טעג– אַזױ צו‬ ‫בנימין; און די מענער פֿון ישׂראל האָבן‬
‫זאָגן‪ :‬זאָל איך װידער אַרױסגײן‬ ‫אָנגעריכט ַא מלחמה מיט זײ ב ַײ גבֿעה‪.‬‬
‫אױ ֿף מלחמה מיט די קינדער פֿון‬
‫מײַן ברודער בנימין‪ ,‬אָדער איך זאָל‬ ‫‪ 21‬זײַנען די קינדער פֿון בנימין‬
‫אױפֿהערן? האָט גאָט געזאָגט‪ :‬גײט‬ ‫אַרױסגעגאַנגען פֿון גבֿעה‪ ,‬און זײ האָבן‬
‫אַרױףֿ‪ ,‬װאָרום מאָרגן װעל איך אים‬ ‫אומגעבראַכט פֿון ישׂראל אין יענעם‬
‫געבן אין דײַן האַנט‪.‬‬ ‫טאָג צװײ און צװאַנציק טױזנט מאַן צו‬
‫דער ערד‪.‬‬
‫‪ 29‬האָט ישׂראל געשטעלט לױערער‬ ‫‪ 22‬אָבער דאָס פֿאָלק‪ ,‬די מענער פֿון‬
‫אױ ֿף גבֿעה רונד אַרום‪.‬‬ ‫ישׂראל‪ ,‬האָבן זיך געשטאַרקט‪ ,‬און‬
‫‪ 30‬און די קינדער פֿון ישׂראל זײַנען‬ ‫זײ האָבן װידער אָנגעריכט ַא מלחמה‬
‫אַרױפֿגעגאַנגען אַקעגן די קינדער פֿון‬ ‫אין דעם אָרט װאָס זײ האָבן דאָרטן‬
‫בנימין אױפֿן דריטן טאָג‪ ,‬און זײ האָבן‬ ‫אָנגעריכט אין ערשטן טאָג‪.‬‬
‫זיך אױסגעשטעלט אַקעגן גבֿעה‪ ,‬אַזױ‬ ‫‪ 23‬און די קינדער פֿון ישׂראל זײַנען‬
‫װי די פֿריערדיקע מאָל‪.‬‬ ‫אַרױפֿגעגאַנגען‪ ,‬און האָבן געװײנט‬
‫‪ 31‬און די קינדער פֿון בנימין זײַנען‬ ‫פֿאַר גאָט ביזן אָװנט‪ ,‬און זײ האָבן‬
‫אַרױסגעגאַנגען אַקעגן דעם פֿאָלק – זײ‬ ‫געפֿרעגט ב ַײ גאָט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬זאָל‬
‫זײַנען אָפּגעצױגן געװאָרן פֿון שטאָט;‬ ‫איך װידער גענענען אױ ֿף מלחמה מיט‬
‫און זײ האָבן אָנגעהױבן אַװעקלײגן פֿון‬ ‫די קינדער פֿון מײַן ברודער בנימין?‬
‫דעם פֿאָלק דערשלאָגענע אַזױ װי די‬ ‫האָט גאָט געזאָגט‪ :‬גײט אַרױ ֿף אַקעגן‬
‫פֿריעדיקע מאָל‪ ,‬אױפֿן פֿעלד‪ ,‬אױ ֿף די‬ ‫אים‪.‬‬
‫װעגן װאָס אײנער גײט אַרױ ֿף קײן‬ ‫‪ 24‬און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬
‫בֵית‪-‬אֵל‪ ,‬און אײנער קײן גבֿעה‪ ,‬אַרום‬ ‫גענענט צו די קינדער פֿון בנימין אױפֿן‬
‫דרײַסיק מאַן פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫צװײטן טאָג‪.‬‬
‫‪393‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪20:32—20:48‬‬
‫װאָר‪ ,‬געשלאָגן איז ער געשלאָגן פֿאַר‬ ‫‪ 32‬און די קינדער פֿון בנימין האָבן‬
‫אונדז‪ ,‬אַזױ װי אין דער ערשטער‬ ‫געזאָגט‪ :‬זײ זײַנען געשלאָגן פֿאַר‬
‫מלחמה –‬ ‫אונדז אַזױ װי צוערשט; אָבער די‬
‫‪ 40‬אַזױ האָט דער װאָלקן אָנגעהױבן‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל האָבן געזאָגט‪:‬‬
‫אױפֿגײן פֿון שטאָט‪ַ ,‬א זײַל רױך‪ ,‬און‬ ‫לאָמיר אַנטלאָפֿן און זײ אָפּציען פֿון‬
‫בנימין האָט זיך אומגעקערט הינטער‬ ‫שטאָט צו די װעגן‪.‬‬
‫זיך‪ ,‬ערשט די גאַנצע שטאָט איז‬ ‫‪ 33‬און אַלע מענער פֿון ישׂראל‬
‫אױפֿגעגאַנגען אין רױך צום הימל‪.‬‬ ‫זײַנען אױפֿגעשטאַנען פֿון זײער אָרט‪,‬‬
‫‪ 41‬און די מענער פֿון ישׂראל האָבן‬ ‫און האָבן זיך אױסגעשטעלט אין‬
‫זיך אומגעקערט‪ ,‬און די מענער‬ ‫ַבעַל‪-‬תָּ מר‪ .‬און די לױערער פֿון ישׂראל‬
‫פֿון בנימין זײַנען צעטומלט געװאָרן‪,‬‬ ‫זײַנען אַרױסגעשפּרונגען פֿון זײער‬
‫װאָרום זײ האָבן געזען אַז אַן אומגליק‬ ‫אָרט‪ ,‬פֿון מַערה‪-‬גבֿע‪.‬‬
‫האָט זײ געטראָפֿן‪.‬‬ ‫‪ 34‬און זײ זײַנען געקומען פֿון אַקעגן‬
‫‪ 42‬און זײ האָבן זיך אַװעקגעקערט‬ ‫גבֿעה‪ ,‬צען טױזנט געקליבענע מענער‬
‫פֿאַר די מענער פֿון ישׂראל צום װעג‬ ‫פֿון גאַנץ ישׂראל‪ ,‬און עס איז געװען‬
‫פֿון מדבר‪ ,‬אָבער די מלחמה האָט זײ‬ ‫ַא שװערע מלחמה; און יענע האָבן ניט‬
‫אָנגעיאָגט; און די װאָס פֿון די שטעט‬ ‫געװוּסט‪ ,‬אַז זײ טרעפֿט אַן אומגליק‪.‬‬
‫האָבן אים אומגעבראַכט אין זײַן מיט‪.‬‬ ‫‪ 35‬און גאָט האָט געשלאָגן בנימין‬
‫אַרומגערינגלט‬ ‫האָבן‬ ‫‪ 43‬זײ‬ ‫פֿאַר ישׂראל‪ ,‬און די קינדער פֿון ישׂראל‬
‫בנימין‪ ,‬אים נאָכגעיאָגט‪ ,‬צו מנוחה‬ ‫האָבן אומגעבראַכט פֿון בנימין אין‬
‫אים געטריבן‪ ,‬ביז קעגן גבֿעה צו‬ ‫יענעם טאָג פֿינ ֿף און צװאַנציק טױזנט‬
‫זונאױפֿגאַנג‪.‬‬ ‫און הונדערט מאַן; אַלע די דאָזיקע‬
‫‪ 44‬און עס זײַנען געפֿאַלן פֿון בנימין‬ ‫האָבן געצױגן ַא שװערד‪.‬‬
‫אַכצן טױזנט מאַן; אַלע די דאָזיקע‪,‬‬ ‫‪ 36‬און די קינדער פֿון בנימין האָבן‬
‫העלדישע לײַט‪.‬‬ ‫געזען‪ ,‬אַז זײ זײַנען געשלאָגן‪ .‬און די‬
‫‪ 45‬און זײ האָבן זיך פֿאַרקערט‪ ,‬און‬ ‫מענער פֿון ישׂראל האָבן געלאָזט אָרט‬
‫זײַנען אַנטלאָפֿן צום מדבר‪ ,‬צום פֿעלז‬ ‫פֿאַר די קינדער פֿון בנימין‪ ,‬װאָרום זײ‬
‫ִרמון‪ ,‬אָבער יענע האָבן נאָכגעקליבן‬ ‫האָבן זיך פֿאַרזיכערט אױ ֿף די לױערער‬
‫פֿון זײ אױ ֿף די װעגן פֿינ ֿף טױזנט מאַן‪,‬‬ ‫װאָס זײ האָבן געשטעלט אױ ֿף גבֿעה‪.‬‬
‫און זײ האָבן זײ נאָכגעיאָגט ביז גדעום‪,‬‬ ‫‪ 37‬און די לױערער האָבן געאײַלט‬
‫און געשלאָגן פֿון זײ צװײ טױזנט מאַן‪.‬‬ ‫און זיך ַא לאָז געטאָן אױ ֿף גבֿעה‪ ,‬און די‬
‫‪ 46‬און אַלע װאָס זײַנענן געפֿאַלן פֿון‬ ‫לױערער האָבן אַרײַנגעצױגן און האָבן‬
‫בנימין אין יענעם טאָג‪ ,‬זײַנען געװען‬ ‫געשלאָגן די גאַנצע שטאָט מיטן שאַר ֿף‬
‫פֿינ ֿף און צװאַנציק טױזנט מאַן װאָס‬ ‫פֿון שװערד‪.‬‬
‫האָבן געצױגן ַא שװערד‪ ,‬אַלע די‬ ‫‪ 38‬און אַן אָפּרעד איז געװען ב ַײ די‬
‫דאָזיקע‪ ,‬העלדישע לײַט‪.‬‬ ‫מענער פֿון ישׂראל מיט די לױערער‪,‬‬
‫‪ 47‬אָבער זעקס הונדערט מאַן האָבן‬ ‫זײ זאָלן מאַכן אױפֿגײן ַא גרױס װאָלקן‬
‫זיך פֿאַרקערט‪ ,‬און זײַנען אַנטלאָפֿן‬ ‫רױך פֿון שטאָט‪.‬‬
‫צום מדבר‪ ,‬צום פֿעלז ִרמון‪ ,‬און זײ‬ ‫‪ 39‬און װי די מענער פֿון ישׂראל‬
‫זײַנען געזעסן אין פֿעלז ִרמון פֿיר‬ ‫האָבן זיך אומגעקערט אין דער‬
‫חדשים‪.‬‬ ‫מלחמה‪ ,‬און בנימין האָט אָנגעהױבן‬
‫‪ 48‬און די מענער פֿון ישׂראל האָבן‬ ‫אַװעקלײגן דערשלאָגענע פֿון די‬
‫זיך אומגעקערט צו די קינדער פֿון‬ ‫מענער פֿון ישׂראל‪ ,‬אַרום דרײַסיק‬
‫בנימין‪ ,‬און האָבן זײ געשלאָגן מיטן‬ ‫מאַן‪ ,‬װײַל זײ האָבן געזאָגט‪ :‬פֿאַר‬
‫‪21:1—21:15‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪394‬‬
‫‪ 8‬האָבן זײ געזאָגט‪ :‬איז װער אײנער‬ ‫שאַר ֿף פֿון שװערד‪ ,‬פֿון דער גאַנצער‬
‫ד ָא פֿון די שבֿטים פֿון ישׂראל‪ ,‬װאָס‬ ‫שטאָט ביז ַא בהמה‪ ,‬ביז אַלץ װאָס האָט‬
‫איז ניט אַרױפֿגעגאַנגען צו גאָט‬ ‫זיך דאָרטן געפֿונען; אױך האָבן זײ אַלע‬
‫קײן מִצפּה? ערשט קײנער איז ניט‬ ‫שטעט װאָס האָבן זיך דאָרטן געפֿונען‪,‬‬
‫געקומען אין לאַגער פֿון י ָבֿיש‪-‬גִלעד צו‬ ‫אַװעקגעלאָזט אין פֿײַער‪.‬‬
‫דער אײַנזאַמלונג‪.‬‬
‫‪ 9‬װאָרום דאָס פֿאָלק איז‬
‫איבערגעצײלט געװאָרן‪ ,‬ערשט‬
‫און די מענער פֿון ישׂראל‬
‫האָבן געהאַט געשװאָרן אין‬ ‫‪21‬‬
‫מִצפּה‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬קײנער פֿון אונדז‬
‫קײנער איז דאָרטן ניט געװען פֿון די‬
‫באַװױנער פֿון י ָבֿיש‪-‬גִלעד‪.‬‬ ‫זאָל ניט געבן זײַן טאָכטער צו בנימין‬
‫‪ 10‬האָט די עדה געשיקט אַהין‬ ‫פֿאַר ַא װײַב!‬
‫צװעל ֿף טױזנט מאַן פֿון די העלדישע‬ ‫‪ 2‬און דאָס פֿאָלק איז געקומען קײן‬
‫יונגען‪ ,‬און זײ האָבן זײ באַפֿױלן‪ ,‬אַזױ‬ ‫בֵית‪-‬אֵל‪ ,‬און זײ זײַנען דאָרטן געזעסן‬
‫צו זאָגן‪ :‬גײט און איר זאָלט שלאָגן די‬ ‫ביזן אָװנט פֿאַר גאָט‪ ,‬און זײ האָבן‬
‫באַװױנער פֿון י ָבֿיש‪-‬גִלעד מיטן שאַר ֿף‬ ‫אױפֿגעהױבן זײער קָול און געװײנט ַא‬
‫פֿון שװערד‪ ,‬מיט די װײַבער און די‬ ‫גרױס געװײן‪.‬‬
‫קלײנע קינדער‪.‬‬ ‫‪ 3‬און זײ האָבן געזאָגט‪ :‬פֿאַר װאָס‪,‬‬
‫‪ 11‬און דאָס איז די זאַך װאָס איר‬ ‫יהוה דו גאָט פֿון ישׂראל‪ ,‬איז דאָס‬
‫זאָלט טאָן‪ :‬איטלעכן מאַנספּאַרשױן‪,‬‬ ‫געשען אין ישׂראל‪ ,‬עס זאָל הײַנט‬
‫און איטלעכע װײַבספּאַרשױן װאָס‬ ‫געמינערט װערן פֿון ישׂראל אײן‬
‫װײס פֿון ליגן מיט ַא מאַנספּאַרשױן‪,‬‬ ‫שבֿט?‬
‫זאָלט איר פֿאַרטיליקן‪.‬‬ ‫‪ 4‬און עס איז געװען אױ ֿף מאָרגן‪,‬‬
‫‪ 12‬האָבן זײ געפֿונען פֿון די‬ ‫האָט זיך דאָס פֿאָלק געפֿעדערט‪ ,‬און‬
‫באַװױנער פֿון י ָבֿיש‪-‬גִלעד פֿיר הונדעט‬ ‫זײ האָבן דאָרטן געבױט ַא מזבח‪,‬‬
‫מײדלעך יונגפֿרױען װאָס האָבן ניט‬ ‫און אױפֿגעבראַכט בראַנדאָפּפֿער און‬
‫געװוּסט פֿון ַא מאַן דורך ליגן מיט‬ ‫פֿרידאָפּפֿער‪.‬‬
‫ַא מאַנספּאַרשױן; און זײ האָבן זײ‬ ‫‪ 5‬און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬
‫געבראַכט אין לאַגער קײן שילו װאָס‬ ‫געזאָגט‪ :‬װער איז פֿון אַלע שבֿטים פֿון‬
‫אין לאַנד כּנַען‪.‬‬ ‫ישׂראל‪ ,‬װאָס איז ניט אַרױפֿגעגאַנגען‬
‫‪ 13‬און די גאַנצע עדה האָט געשיקט‬ ‫אין דער אײַנזאַמלונג צו גאָט? װאָרום‬
‫און גערעדט צו די קינדער פֿון בנימין‬ ‫ַא גרױסע שבֿועה איז געװען אַקעגן‬
‫װאָס אין פֿעלז ִרמון‪ ,‬און זײ האָבן זײ‬ ‫דעם װאָס איז ניט אַרױפֿגעגאַנגען צו‬
‫צוגערופֿן שלום‪.‬‬ ‫גאָט קײן מִצפּה‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬טײטן‬
‫‪ 14‬און בנימין האָט זיך אומגעקערט‬ ‫זאָל ער געטײט װערן!‬
‫אין יענער צײַט‪ ,‬און זײ האָבן זײ‬ ‫‪ 6‬און די קינדער פֿון ישׂראל האָט‬
‫געגעבן די װײַבספּאַרשױנען װאָס‬ ‫באַנג געטאָן אױ ֿף זײער ברודער‬
‫זײ האָבן געלאָזט לעבן פֿון די‬ ‫בנימין‪ ,‬און זײ האָבן געזאָגט‪:‬‬
‫װײַבספּאַרשױנען פֿון י ָבֿיש‪-‬גִלעד‪,‬‬ ‫אָפּגעשניטן געװאָרן איז הײַנט אײן‬
‫אָבער אַפֿילו אַזױ זײַנען ניט געװען‬ ‫שבֿט פֿון ישׂראל!‬
‫גענוג פֿאַר זײ‪.‬‬ ‫‪ 7‬װאָס זאָלן מיר טאָן װעגן װײַבער‬
‫‪ 15‬און דעם פֿאָלק האָט באַנג געטאָן‬ ‫פֿאַר די געבליבענע‪ ,‬אַז מיר האָבן‬
‫אױ ֿף בנימין‪ ,‬װאָס גאָט האָט געמאַכט‬ ‫געשװאָרן ב ַײ גאָט זײ ניט צו געבן פֿון‬
‫ַא בראָך צװישן די שבֿטים פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫אונדזערע טעכטער פֿאַר װײַבער?‬
‫‪395‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪21:16—21:34‬‬
‫אומגעקערט צו זײער נחלה‪ ,‬און האָבן‬ ‫‪ 16‬און די עלטסטע פֿון דער עדה‬
‫אָפּגעבױט די שטעט‪ ,‬און זיך באַזעצט‬ ‫האָבן געזאָגט‪ :‬װאָס זאָלן מיר טאָן‬
‫אין זײ‪.‬‬ ‫װעגן װײַבער פֿאַר די איבעריקע‪ ,‬אַז‬
‫‪ 24‬און די קינדער פֿון ישׂראל זײַנען‬ ‫װײַבער זײַנען פֿאַרטיליקט געװאָרן פֿון‬
‫זיך פֿאַנאַנדערגעגאַנגען פֿון דאָרטן אין‬ ‫בנימין?‬
‫יענער צײַט איטלעכער צו זײַן שבֿט און‬ ‫‪ 17‬און זײ האָבן געזאָגט‪ :‬אַן‬
‫צו זײַן משפּחה; און זײ זײַנען אַװעק‬ ‫אַנטרונענע ירושה מוז בלײַבן‬
‫פֿון דאָרטן איטלעכער צו זײַן נחלה‪.‬‬ ‫בנימינען‪ ,‬כּדי עס זאָל ניט‬
‫‪ 25‬אין יענע טעג איז קײן מלך ניט‬ ‫אױסגעמעקט װערן ַא שבֿט פֿון‬
‫געװען אין ישׂראל; איטלעכער האָט‬ ‫ישׂראל‪.‬‬
‫געטאָן װאָס איז רעכט אין זײַנע אױגן‪.‬‬ ‫‪ 18‬מיר אָבער קענען זײ ניט געבן‬
‫‪ 26‬און די זין פֿון יָוָנען‪ :‬אֶלישָה‪ ,‬און‬ ‫װײַבער פֿון אונדזערע טעכטער‪,‬‬
‫תַּ רשיש‪ ,‬כִּתּים‪ ,‬און דודָ נים‪.‬‬ ‫װאָרום די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬
‫‪ 27‬װעל איך אױך ניט מער‬ ‫געשװאָרן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬פֿאַרשאָלטן‬
‫פֿאַרטרײַבן פֿון פֿאַר זײ קײנעם‬ ‫דער װאָס גיט ַא װײַב צו בנימין!‬
‫פֿון די פֿעלקער װאָס יהושוע‬ ‫‪ 19‬און זײ האָבן געזאָגט‪ :‬אָט איז‬
‫האָט איבערגעלאָזט‪ ,‬װען ער איז‬ ‫אַ י ָום‪-‬טו ֿב צו גאָט פֿון יאָר צו יאָר‬
‫געשטאָרבן‪.‬‬ ‫אין שילו װאָס אין צפֿון פֿון בֵית‪-‬אֵל‪,‬‬
‫‪ 28‬כּדי צו פּרוּװן מיט זײ ישׂראל‪,‬‬ ‫צו מזרח פֿון דעם װעג װאָס גײט אױ ֿף‬
‫אױב זײ װעלן היטן די װעגן פֿון גאָט‬ ‫פֿון בֵית‪-‬אֵל קײן שכֶם‪ ,‬און אין דָ רום‬
‫צו גײן אין זײ‪ ,‬אַזױ װי זײערע עלטערן‬ ‫פֿון לבֿוֹנָה‪.‬‬
‫האָבן געהיט‪ ,‬אָדער ניט‪.‬‬ ‫‪ 20‬און זײ האָבן געהײסן די קינדער‬
‫גאָט אױפֿגעשטעלט‬ ‫‪ 29‬האָט‬ ‫פֿון בנימין‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬גײט און איר‬
‫שופֿטים‪ ,‬און זײ געהאָלפֿן פֿון זײערע‬ ‫זאָלט לױערן אין די װײַנגערטנער‪.‬‬
‫רױבער‪.‬‬ ‫‪ 21‬און איר װעט צוזען; און אָט װי‬
‫‪ 30‬און גאָט האָט געזען די קינדער‬ ‫די טעכטער פֿון שילו װעלן אַרױסגײן‬
‫פֿון ישׂראל‪ ,‬און גאָט האָט געמערקט‪.‬‬ ‫צו טאַנצן אין די טענץ‪ ,‬אַזױ זאָלט‬
‫‪ 31‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬פֿאַר װאָר‪,‬‬ ‫איר אַרױסגײן פֿון די װײַנגערטנער‪,‬‬
‫די האַנט אױפֿן טראָן פֿון י ָה! מלחמה‬ ‫און אײַך כאַפּען איטלעכער ַא װײַב‬
‫איז ב ַײ יהוה מיט ַע ָמלֵק פֿון דָ ור צו‬ ‫פֿאַר זיך פֿון די טעכטער פֿון שילו‪ ,‬און‬
‫דָ ור‪.‬‬ ‫אַװעקגײן אין לאַנד בנימין‪.‬‬
‫‪ 32‬און אױך דער שטיל איז אַרײַן‬ ‫‪ 22‬און עס װעט זײַן‪ ,‬װי זײערע‬
‫נאָכן קלינג; און דאָס פֿעטס האָט‬ ‫פֿאָטערס אָדער זײערע ברידער װעלן‬
‫אײַנגעשלאָסן דעם קלינג‪ ,‬װאָרום ער‬ ‫קומען זיך קריגן מיט אונדז‪ ,‬אַזױ װעלן‬
‫האָט די שװערד ניט אַרױסגעצױגן‬ ‫מיר זאָגן צו זײ‪ :‬לײַטזעליקט זײ אונדז‪,‬‬
‫פֿון זײַן בױך; און זי איז אַרױס פֿון‬ ‫װאָרום ניט פֿאַר איטלעכן האָבן מיר‬
‫הינטערלײַב‪.‬‬ ‫געקריגן ַא װײַב אין דער מלחמה;‬
‫‪ 33‬אוּן דער כּ ֹהן וועט ַא קוּק טאָן‪,‬‬ ‫איבריקנס האָט איר זײ זײ ניט געגעבן‪,‬‬
‫ערשט די פלעקן אויף דער הויט פוּן‬ ‫אַז איר זאָלט אַצונד שולדיק זײַן‪.‬‬
‫זייער לייבּ זיינען מאַט ווייס‪ ,‬איז דאָס‬ ‫‪ 23‬האָבן די קינדער פֿון בנימין אַזױ‬
‫ַא לישאַי וואָס האָט אויסגעבּראָכן אויף‬ ‫געטאָן‪ ,‬און זײ האָבן גענומען װײַבער‪,‬‬
‫דער הויט; ער איז ריין‪.‬‬ ‫לױט זײער צאָל‪ ,‬פֿון די טענצערינס‬
‫‪ 34‬און אהוד איז אַרױסגעגאַנגען אין‬ ‫װאָס זײ האָבן אַװעקגערױבט; און‬
‫פֿירהױז‪ ,‬און האָט צוגעמאַכט די טירן‬ ‫זײ זײַנען געגאַנגען און האָבן זיך‬
‫‪21:35—21:36‬‬ ‫שופֿטים‬ ‫‪396‬‬
‫פֿון דער אױבערשטוב הינטער זיך‪ ,‬און‬

‫צוגעשלאָסן‪.‬‬
‫‪ 35‬און װי ער איז אַרױסגעגאַנגען‪,‬‬
‫אַזױ זײַנען אָנגעקומען זײַנע קנעכט‪,‬‬
‫און האָבן דערזען‪ ,‬ערשט די טירן פֿון‬
‫דער אױבערשטוב זײַנען פֿאַרשלאָסן‪,‬‬
‫און זײ האָבן געזאָגט‪ :‬מסתּמא איז‬
‫ער אױ ֿף זײַן באַדערפֿעניש אין דער‬
‫קילקאַמער‪.‬‬
‫‪ 36‬און זײ האָבן זיך גענומען זײערע‬
‫טעכטער פֿאַר װײַבער‪ ,‬און זײערע‬
‫טעכטער האָבן זײ געגעבן צו די זין‬
‫פֿון יענע‪ ,‬און זײ האָבן געדינט זײערע‬
‫געטער‪.‬‬
‫‪397‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪1:1—1:17‬‬
‫שְמוּאֵל א‬
‫‪ 9‬איז חנה אױפֿגעשטאַנען נאָכן עסן‬
‫אין שילו און נאָכן טרינקען – און עלי‬
‫דער כּהן איז געזעסן אױף ַא שטול ב ַײ‬
‫עס איז געװען ַא מאַן פֿון‬
‫רמתים‪-‬צופֿים‪ ,‬פֿון דעם געבערג‬
‫פֿון אפֿרים‪ ,‬װאָס זײַן נאָמען איז געװען‬
‫‪1‬‬
‫דעם בײַשטידל פֿון גאָטס טעמפּל‪.‬‬ ‫אלקנה‪ ,‬דער זון פֿון ירוחם‪ ,‬דעם זון פֿון‬
‫‪ 10‬און װי זי איז געװען אין ַא ביטער‬ ‫אליהוא‪ ,‬דעם זון פֿון תּחו‪ ,‬דעם זון פֿון‬
‫געמיט‪ ,‬אַזױ האָט זי מתפּלל געװען צו‬ ‫אפֿרי ִמער‪.‬‬
‫צופֿן‪ ,‬אַן ַ‬
‫גאָט‪ ,‬און האָט שטאַרק געװײנט‪.‬‬ ‫‪ 2‬און ער האָט געהאַט צװײ װײַבער‪:‬‬
‫‪ 11‬און זי האָט ַא נדר געטאָן‪ ,‬און האָט‬ ‫דער נאָמען פֿון אײנער איז געװען‬
‫געזאָגט‪ :‬גאָט פֿון צבֿאות‪ ,‬אױב זען‬ ‫חנה‪ ,‬און דער נאָמען פֿון דער צװײטער‬
‫װעסטו זען די פּײַן פֿון דײַן דינסט‪ ,‬און‬ ‫פּנינה; און פּנינה האָט געהאַט קינדער‪,‬‬
‫װעסט דאַכטן אָן מיר‪ ,‬און ניט פֿאַרגעסן‬ ‫און חנה האָט קײן קינדער ניט געהאַט‪.‬‬
‫אָן דײַן דינסט‪ ,‬און װעסט שענקען דײַן‬ ‫‪ 3‬און יענער מאַן פֿלעגט פֿון יאָר צו‬
‫דינסט ַא קינד ַא זכר‪ ,‬װעל איך אים‬ ‫יאָר אַרױפֿגײן פֿון זײַן שטאָט‪ ,‬זיך צו‬
‫אָפּגעבן צו גאָט אױף אַלע טעג פֿון‬ ‫בוקן און צו שלאַכטן צו גאָט פֿון‬
‫זײַן לעבן‪ ,‬און ַא שערמעסער װעט ניט‬ ‫צבֿאות אין שילו‪ .‬און עליס צװײ זין‪,‬‬
‫אַרױפֿקומען אױף זײַן קאָפּ‪.‬‬ ‫חפֿני און פּינחס‪ ,‬זײַנען דאָרטן געװען‬
‫‪ 12‬און עס איז געװען‪ ,‬װי זי האָט‬ ‫כּהנים צו גאָט‪.‬‬
‫לאַנג מתפּלל געװען פֿאַר גאָט‪ ,‬אַזױ‬ ‫‪ 4‬און װי עס איז געװען דער טאָג‪,‬‬
‫האָט עלי אױפֿגעפּאַסט איר מױל‪.‬‬ ‫און אלקנה האָט געשלאַכט‪ ,‬אַזױ‬
‫‪ 13‬װאָרום חנה‪ ,‬זי האָט גערעדט אין‬ ‫פֿלעגט ער געבן זײַן װײַב פּנינהן און‬
‫איר האַרצן; בלױז אירע ליפּן האָבן זיך‬ ‫אַלע אירע זין און אירע טעכטער‬
‫געשאָקלט‪ ,‬אָבער איר קָול האָט זיך‬ ‫חלקים‪.‬‬
‫ניט געהערט; און עלי האָט זי גערעכנט‬ ‫‪ 5‬אָבער חנהן פֿלעגט ער געבן ַא‬
‫פֿאַר ַא שיכּורער‪.‬‬ ‫טאָפּעלן חלק‪ ,‬װאָרום חנהן האָט ער‬
‫‪ 14‬האָט עלי געזאָגט צו איר‪ :‬ביז‬ ‫ליב געהאַט‪ ,‬נאָר גאָט האָט פֿאַרשלאָסן‬
‫װאַנען װעסטו זײַן שכּור? טו אָפּ דײַן‬ ‫איר טראַכט‪.‬‬
‫װײַן פֿון זיך‪.‬‬ ‫‪ 6‬און די אַנדער װײַב האָט זי ערגערן‬
‫‪ 15‬האָט חנה געענטפֿערט און האָט‬ ‫געערגערט‪ ,‬כּדי זי צו דערצערענען‪,‬‬
‫געזאָגט‪ :‬נײן‪ ,‬מײַן האַר‪ַ ,‬א פֿרױ‬ ‫װײַל גאָט האָט פֿאַרשלאָסן איר‬
‫מיט ַא שװער געמיט בין איך‪ ,‬און‬ ‫טראַכט‪.‬‬
‫װײַן און שטאַרק געטראַנק האָב איך‬ ‫‪ 7‬און װי ער פֿלעגט אַזױ טאָן יאָר‬
‫ניט געטרונקען‪ ,‬נײַערט איך האָב‬ ‫אין יאָר‪ ,‬װען זי איז אַרױפֿגעגאַנגען‬
‫אױסגעגאָסן מײַן זעל פֿאַר גאָט‪.‬‬ ‫אין הױז פֿון גאָט‪ ,‬אַזױ פֿלעגט יענע‬
‫‪ 16‬זאָלסט ניט האַלטן דײַן דינסט‬ ‫זי ערגערן; און זי האָט געװײנט‪ ,‬און‬
‫פֿאַר ַא נידער‪-‬טרעכטיקער פֿרױ‪,‬‬ ‫פֿלעגט ניט עסן‪.‬‬
‫װאָרום פֿון מײַן גרױס קלאָג און מײַן‬ ‫‪ 8‬האָט אלקנה איר מאַן געזאָגט צו‬
‫ערגערניש האָב איך גערעדט ביז‬ ‫איר‪ :‬חנה‪ ,‬פֿאַר װאָס װײנסטו? און‬
‫אַהער‪.‬‬ ‫פֿאַר װאָס עסטו ניט? און פֿאַר װאָס‬
‫‪ 17‬האָט זיך אָפּגערופֿן עלי און האָט‬ ‫איז דײַן האַרץ פֿאַראומערט? בין איך‬
‫געזאָגט‪ :‬גײ לשלום‪ ,‬און דער גאָט פֿון‬ ‫דיר ניט בעסער פֿון צען קינדער?‬
‫‪1:18—2:8‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪398‬‬
‫‪ 25‬און זײ האָבן געשאָכטן דעם אָקס‪,‬‬ ‫ישׂראל זאָל שענקען דײַן בקשה װאָס‬
‫און האָבן געבראַכט דעם יי ִנגל צו עלין‪.‬‬ ‫דו האָסט געבעטן פֿון אים‪.‬‬
‫‪ 26‬און זי האָט געזאָגט‪ :‬איך בעט‬ ‫‪ 18‬האָט זי געזאָגט‪ :‬זאָל דײַן דינסט‬
‫דיך‪ ,‬מײַן האַר‪ ,‬אַזױ װי דײַן זעל לעבט‪,‬‬ ‫געפֿינען לײַטזעליקײט אין דײַנע אױגן‪.‬‬
‫מײַן האַר‪ ,‬איך בין די פֿרױ װאָס איז ד ָא‬ ‫און די פֿרױ איז געגאַנגען אױף איר‬
‫געשטאַנען לעבן דיר‪ ,‬מתפּלל צו זײַן צו‬ ‫װעג‪ .‬און זי האָט געגעסן‪ ,‬און האָט‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫געקריגן אַן אַנדער פּנים‪.‬‬
‫‪ 27‬אױף דעם דאָזיקן יי ִנגל האָב איך‬ ‫‪ 19‬און אין דער פֿרי האָבן זײ זיך‬
‫מתפּלל געװען‪ ,‬און גאָט האָט מיר‬ ‫געפֿעדערט‪ ,‬און זײ האָבן זיך געבוקט‬
‫געשאָנקען מײַן בקשה װאָס איך האָב‬ ‫פֿאַר גאָט‪ ,‬און האָבן זיך אומגעקערט‪,‬‬
‫געבעטן פֿון אים‪.‬‬ ‫און זײַנען געקומען אין זײער הױז קײן‬
‫‪ 28‬און אױך איך האָב אים געלי ִען‬ ‫רמה‪ .‬און אלקנה האָט דערקענט זײַן‬
‫צו גאָט; אַלע טעג װאָס ער לעבט איז‬ ‫װײַב חנהן; און גאָט האָט אָן איר‬
‫ער געלי ִען צו גאָט‪ .‬און ער האָט זיך‬ ‫געדאַכט‪.‬‬
‫דאָרטן געבוקט צו גאָט‪.‬‬ ‫‪ 20‬און עס איז געװען נאָכן אומדרײ‬
‫פֿון די טעג‪ .‬האָט חנה אױסגעטראָגן‬
‫און חנה האָט מתפּלל געװען‪,‬‬
‫און האָט געזאָגט‪:‬מײַן האַרץ איז‬
‫לוסטיק דורך גאָט‪ ,‬מײַן האָרן איז‬
‫‪2‬‬ ‫און האָט געבאָרן ַא זון; און זי האָט‬
‫גערופֿן זײַן נאָמען שמואל‪ ,‬װײַל‪ :‬״פֿון‬
‫דערהױבן דורך גאָט;מײַן מױל איז‬ ‫גאָט האָב איך אים אױסגעבעטן‪ .‬״‬
‫ברײט אַקעגן מײַנע פֿײַנט‪ ,‬װאָרום איך‬ ‫‪ 21‬און דער מאַן אלקנה מיט זײַן‬
‫פֿרײ זיך מיט דײַן הילף‪.‬‬ ‫גאַנצן הױזגעזינט איז אַרױפֿגעגאַנגען‬
‫‪ 2‬ניט ָא ַא הײליקער װי יהוה‪ ,‬װאָרום‬ ‫גאָט דאָס‬ ‫צו שלאַכטן פֿאַר‬
‫חוץ דיר איז ניטאָ;און ניט ָא ַא פֿעלדז װי‬ ‫שלאַכטאָפּפֿער פֿון יאָר‪ ,‬און זײַן נדר‪.‬‬
‫אונדזער גאָט‪.‬‬ ‫ניט‬ ‫איז‬ ‫חנה‬ ‫‪ 22‬אָבער‬
‫איר‬ ‫זאָלט‬ ‫מערן‬ ‫‪ 3‬ניט‬ ‫װאָרום זי האָט‬ ‫אַרױפֿגעגאַנגען‪.‬‬
‫הױכהאָפֿערדיקע רײד‪ ,‬ניט אַרױס זאָל‬ ‫געזאָגט צו איר מאַן‪ :‬ביז דער יי ִנגל‬
‫פֿאַרשײַטס פֿון אײַער מױל‪ .‬װאָרום ַא‬ ‫װעט אַנטװײנט װערן; דענצמאָל װעל‬
‫גאָט פֿון װיסן איז יהוה‪ ,‬און פֿון אים‬ ‫איך אים ברענגען און ער װעט זיך‬
‫װערן מעשׂים געװױגן‪.‬‬ ‫װײַזן פֿאַר גאָט‪ ,‬און װעט דאָרטן‬
‫‪ 4‬דער בױגן פֿון גיבורים װערט‬ ‫בלײַבן אױף שטענדיק‪.‬‬
‫צעבראָכן‪ .‬און געשטרױכלטע גורטן‬ ‫‪ 23‬האָט אלקנה איר מאַן געזאָגט צו‬
‫אָן קראַפֿט‪.‬‬ ‫איר‪ :‬טו װאָס איז גוט אין דײַנע אױגן;‬
‫‪ 5‬זאַטע פֿאַרדינגען זיך אום ברױט‪,‬‬ ‫בלײַב ביז דו װעסט אים אַנטװײנען‪.‬‬
‫און הונגעריקע רוען אָפּ;בעת די עקרה‬ ‫זאָל נאָר גאָט מקיים זײַן זײַן װאָרט‪.‬‬
‫געבערט זיבן‪ ,‬װערט די רײַכע אין‬ ‫איז די פֿרױ געבליבן; און זי האָט‬
‫קינדער פֿאַרװעלקט‪.‬‬ ‫געזױגן איר קינד ביז זי האָט אים‬
‫גאָט טײט און גאָט מאַכט‬ ‫‪6‬‬ ‫אַנטװײנט‪.‬‬
‫לעבעדיק‪ ,‬ער מאַכט נידערן אין גרוב‬ ‫‪ 24‬און אַז זי האָט אים אַנטװײנט‪,‬‬
‫און ברענגט אױף‪.‬‬ ‫האָט זי אים אַרױפֿגעבראַכט מיט זיך‬
‫‪ 7‬גאָט מאַכט אָרעם און מאַכט רײַך‪,‬‬ ‫מיט דר ַײ אָקסן‪ ,‬און אײן אֵיפֿה מעל‪,‬‬
‫ער דערנידערט און דערהײבט‪.‬‬ ‫און ַא לאָגל װײַן; און זי האָט אים‬
‫‪ 8‬ער ריכט אױף פֿון שטױב דעם‬ ‫געבראַכט אין הױז פֿון גאָט אין שילו‪,‬‬
‫פֿון מיסט הײבט ער‬ ‫אָרעמאַן‪.‬‬ ‫און דער יי ִנגל איז געװען יונג‪.‬‬
‫‪399‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪2:9—2:25‬‬
‫דײַן האַרץ געלוסט‪ ,‬אַזױ פֿלעגט ער‬ ‫אױף דעם אבֿיון‪ ,‬זײ צו זעצן מיט‬
‫זאָגן‪ :‬נײן‪ ,‬דװקא איצט מוזטו געבן‪,‬‬ ‫פֿירשטן‪ ,‬און ַא טראָן פֿון כּבֿוד מאַכט‬
‫אַניט נעם איך מיט געװאַלט‪.‬‬ ‫ער זײ אַרבן;װאָרום גאָטס זײנען די‬
‫‪ 17‬און די זינד פֿון די יונגען איז‬ ‫גרונטפֿעסטן פֿון דער ערד‪ .‬און ער‬
‫געװען זײער גרױס פֿאַר גאָט‪ ,‬װאָרום‬ ‫האָט אױף זײ די װעלט געשטעלט‪.‬‬
‫די מענטשן האָבן מבֿזה געװען דעם‬ ‫‪ 9‬די פֿיס פֿון זײַנע פֿרומע באַהיט‬
‫קרבן פֿון גאָט‪.‬‬ ‫ער‪ ,‬און רשעי ִם װערן אין חושך‬
‫‪ 18‬און שמואל איז געװען ַא דינער‬ ‫פֿאַרשניטן;װאָרום ניט מיט כּוח איז ַא‬
‫פֿאַר גאָט‪ַ ,‬א יי ִנגל אָנגעגורט אין ַא‬ ‫מענטש שטאַרק‪.‬‬
‫לײנענעם אפֿוד‪.‬‬ ‫‪ 10‬די װאָס קריגן אױף גאָט װערן‬
‫‪ 19‬און ַא קלײן מאַנטעלע פֿלעגט‬ ‫צעבראָכן;ער דונערט אין הימל אױף‬
‫אים זײַן מוטער מאַכן‪ ,‬און אים‬ ‫זײ; גאָט משפּט די עקן פֿון דער‬
‫אַרױפֿברענגען פֿון יאָר צו יאָר‪ ,‬װען‬ ‫ערד‪ ,‬און גיט מאַכט צו זײַן מלך‪,‬‬
‫זי איז אַרױפֿגעקומען מיט איר מאַן צו‬ ‫און דערהײבט דעם האָרן פֿון זײַן‬
‫שלאַכטן דאָס שלאַכטאָפּפֿער פֿון יאָר‪.‬‬ ‫געזאַלבטן‪.‬‬
‫‪ 20‬און עלי פֿלעגט בענטשן אלקנהן‬ ‫‪ 11‬און אלקנה איז אַװעק קײן רמה‬
‫און זײַן װײַב‪ ,‬און זאָגן‪ :‬זאָל דיר גאָט‬ ‫צו זײַן הױז‪ .‬און דער יי ִנגל האָט‬
‫באַשערן זאָמען פֿון דער דאָזיקער װײַב‬ ‫געדינט גאָט לעבן עלי דעם כּהן‪.‬‬
‫פֿאַר דער אַנטלײַונג װאָס איז אַנטלי ִען‬ ‫‪ 12‬און עליס זין זײַנען געװען‬
‫געװאָרן צו גאָט‪ .‬און זײ פֿלעגן גײן‬ ‫נידערטרעכטיקע יונגען‪ ,‬זײ האָבן ניט‬
‫אַהײם‪.‬‬ ‫געװאָלט װיסן פֿון גאָט‪.‬‬
‫‪ 21‬האָט אױך גאָט געדאַכט אָן חנהן‪,‬‬ ‫‪ 13‬און דער שטײגער פֿון די כּהנים‬
‫און זי איז טראָגעדיק געװאָרן‪ ,‬און‬ ‫מיטן פֿאָלק איז געװען‪ :‬װער נאָר‬
‫זי האָט געבאָרן דר ַײ זין און צװײ‬ ‫עמעצער עס האָט געשלאַכט ַא‬
‫טעכטער‪ .‬און דער יי ִנגל שמואל איז‬ ‫שלאַכטאָפּפֿער‪ ,‬אַזױ פֿלעגט קומען‬
‫אױפֿגעװאַקסן ב ַײ גאָט‪.‬‬ ‫דעם כּהנס יונג‪ ,‬װי מע האָט געקאָכט‬
‫‪ 22‬און עלי איז געװען זײער אַלט;‬ ‫דאָס פֿלײש מיטן דרײַצײניקן גאָפּל‬
‫און ער האָט געהערט אַלץ װאָס זײַנע‬ ‫אין זײַן האַנט‪.‬‬
‫זין טוען צו גאַנץ ישׂראל‪ ,‬און אַז זײ‬ ‫‪ 14‬און פֿלעגט אַרײַנשטעכן אין בעקן‬
‫ליגן מיט די װײַבער װאָס זאַמלען זיך‬ ‫אָדער אין פֿאַן אָדער אין קעסל אָדער‬
‫אײַן בײַם אײַנגאַנג פֿון אהל‪-‬מועד‪.‬‬ ‫אין טאָפּ; װאָס נאָר דער גאָפּל‬
‫‪ 23‬און ער האָט צו זײ געזאָגט‪ :‬פֿאַר‬ ‫האָט אַרױפֿגעבראַכט‪ ,‬האָט דער כּהן‬
‫װאָס טוט איר אַזעלכע זאַכן? װאָרום‬ ‫צוגענומען דערמיט‪ .‬אַזױ פֿלעגן זײ‬
‫איך הער אײַערע שלעכטע מעשׂים פֿון‬ ‫טאָן צו גאַנץ ישׂראל װאָס זײַנען‬
‫דעם דאָזיקן גאַנצן פֿאָלק‪.‬‬ ‫געקומען אַהין קײן שילו‪.‬‬
‫‪ 24‬ניט‪ ,‬זין מײַנע; װאָרום ניט גוט‬ ‫‪ 15‬נאָך אײדער מען האָט געדעמפֿט‬
‫איז די הערונג װאָס איך הער דאָס‬ ‫דאָס פֿעטס‪ ,‬פֿלעגט קומען דעם כּהנס‬
‫פֿאָלק פֿון גאָט פֿאַרשפּרײטן‪.‬‬ ‫יונג‪ ,‬און זאָגן צו דעם מאַן װאָס האָט‬
‫‪ 25‬אַז ַא מענטש זינדיקט קעגן ַא‬ ‫געשלאַכט‪ :‬גיב פֿלײש צום בראָטן‬
‫מענטשן‪ ,‬שטעלט זיך אײַן פֿאַר אים‬ ‫פֿאַרן כּהן‪ ,‬װאָרום ער װיל ניט נעמען‬
‫בית‪-‬דין אָבער אַז ַא מענטש זינדיקט‬ ‫פֿון דיר געקאָכט פֿלײש‪ ,‬נײַערט רױ‪.‬‬
‫קעגן גאָט‪ ,‬װער װעט פֿאַר אים בעטן?‬ ‫‪ 16‬און אַז דער מאַן האָט צו אים‬
‫אָבער זײ האָבן ניט צוגעהערט צו דעם‬ ‫געזאָגט‪ :‬דעמפֿן זאָל מען אַקאָרשט‬
‫קָול פֿון זײער פֿאָטער; װאָרום גאָט‬ ‫דעמפֿן דאָס פֿעטס‪ ,‬און נעם דיר װי‬
‫‪2:26—3:5‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪400‬‬
‫‪ 33‬און ניט איטלעכן פֿון דיר װעל‬ ‫האָט געװאָלט זײ טײטן‪.‬‬

‫איך פֿאַרשנײַדן פֿון לעבן מײַן מזבח‪,‬‬ ‫‪ 26‬און דער יי ִנגל שמואל איז‬
‫כּדי צו מאַכן אױסגײן דײַנע אױגן‬ ‫געװאָרן אַלץ גרעסער‪ ,‬און מער‬
‫און פֿאַרשמאַכטן דײַן זעל; און אַלע‬ ‫װױלגעפֿעליק אי ב ַײ גאָט און אי ב ַײ‬
‫אױפֿגעװאַקסענע אין דײַן הױז װעלן‬ ‫לײַטן‪.‬‬
‫שטאַרבן יונגעלײַט‪.‬‬ ‫‪ 27‬און ַא געטלעכער מאַן איז‬
‫‪ 34‬און דאָס װעט דיר זײַן דער צײכן‪:‬‬ ‫געקומען צו עלין‪ ,‬און האָט צו אים‬
‫װאָס װעט קומען אױף דײַנע צװײ זין‪,‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬איך‬
‫אױף חפֿנין און פּינחסן – אין אײן טאָג‬ ‫האָב דאָך אַנטפּלעקן זיך אַנטפּלעקט‬
‫װעלן זײ בײדע שטאַרבן‪.‬‬ ‫צו דײַן פֿאָטערס הױז בעת זײ זײַנען‬
‫‪ 35‬און איך װעל מיר אױפֿשטעלן‬ ‫מצרי ִם אונטער דעם הױז‬ ‫ַ‬ ‫געװען אין‬
‫ַא געטרײַען כּהן װאָס װעט טאָן אַזױ‬ ‫פֿון פּרעהן‪,‬‬
‫װי אין מײַן האַרצן און אין מײַן זעל;‬ ‫‪ 28‬און אים אױסדערװײלט פֿון אַלע‬
‫און איך װעל אים אױפֿבױען ַא זיכער‬ ‫שבֿטים פֿון ישׂראל פֿאַר ַא כּהן צו‬
‫הױז‪ ,‬און ער װעט אומגײן פֿאַר מײַן‬ ‫מיר‪ ,‬אַרױפֿצוגײן אױף מײַן מזבח‪ ,‬צו‬
‫געזאַלבטן אַלע טעג‪.‬‬ ‫רײכערן װײַרױך‪ ,‬צו טראָגן אַן אפֿוד‬
‫‪ 36‬און עס װעט זײַן‪ ,‬איטלעכער‬ ‫פֿאַר מיר; און איך האָב געגעבן דײַן‬
‫װאָס בלײַבט איבער אין דײַן הױז‪,‬‬ ‫פֿאָטערס הױז אַלע פֿײַעראָפּפֿער פֿון די‬
‫װעט קומען זיך בוקן צו אים אום ַא‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫זילבערשטיק און ַא לעבל ברױט‪ ,‬און‬ ‫‪ 29‬פֿאַר װאָס טרעט איר אױף‬
‫װעט זאָגן‪ :‬נעם מיך צו‪ ,‬איך בעט דיך‪,‬‬ ‫מײַן שלאַכטאָפּפֿער און אױף מײַן‬
‫צו אײנער פֿון די כּהנות‪ ,‬צו עסן ַא‬ ‫שפּײַזאָפּפֿער װאָס איך האָב באַפֿױלן‬
‫שטיקל ברױט‪.‬‬ ‫אין מײַן װױנונג‪ ,‬און האַלטסט דײַנע‬
‫זין אין מער כּבֿוד װי מיך‪ ,‬כּדי אײַך‬
‫און דער יי ִנגל שמואל האָט‬
‫געדינט גאָט לעבן עלין; און‬ ‫‪3‬‬
‫גאָטס װאָרט איז געװען זעלטן אין יענע‬
‫צו שטאָפּן מיטן בעסטן פֿון יעטװעדער‬
‫קרבן פֿון ישׂראל מײַן פֿאָלק?‬
‫‪ 30‬דרום זאָגט יהוה דער גאָט‬
‫טעג‪ .‬קײן אָפֿטע זעונג איז ניט געװען‪.‬‬ ‫פֿון ישׂראל‪ :‬זאָגן האָב איך געװעסט‬
‫‪ 2‬און עס איז געװען אין יענע טעג‪,‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬דײַן הױז און דײַן פֿאָטערס‬
‫װען עלי איז געלעגן אױף זײַן אָרט –‬ ‫הױז װעלן אומגײן פֿאַר מיר אױף‬
‫און זײַנע אױגן האָבן אָנגעהױבן טונקל‬ ‫אײביק; אָבער אַצונד‪ ,‬זאָגט גאָט‪,‬‬
‫װערן; ער האָט ניט געקענט זען –‬ ‫פֿאַרמיטן זאָל עס זײַן פֿאַר מיר; װאָרום‬
‫‪ 3‬און דאָס ליכט פֿון גאָט איז נאָך‬ ‫די װאָס גיבן מיר כּבֿוד‪ ,‬װעל איך געבן‬
‫ניט געװען אױסגעגאַנגען‪ ,‬און שמואל‬ ‫כּבֿוד‪ ,‬און די װאָס פֿאַראַכטן מיך‪ ,‬װעלן‬
‫איז געלעגן אין טעמפּל פֿון גאָט‪ ,‬װאָס‬ ‫גרינגגעשאַצט װערן‪.‬‬
‫דאָרטן איז געװען דער אָרון פֿון גאָט‪.‬‬ ‫‪ 31‬זע‪ ,‬טעג קומען‪ ,‬און איך װעל‬
‫‪ 4‬האָט גאָט גערופֿן צו שמואלן;‬ ‫אָפּהאַקן דײַן אָרעם און דעם אָרעם פֿון‬
‫האָט ער געזאָגט‪ :‬ד ָא בין איך‪.‬‬ ‫דײַן פֿאָטערס הױז‪ ,‬אַז ַא זקן װעט ניט‬
‫‪ 5‬און ער איז צוגעלאָפֿן צו עלין‪ ,‬און‬ ‫זײַן אין דײַן הױז‪.‬‬
‫האָט געזאָגט‪ :‬ד ָא בין איך; האָסט דאָך‬ ‫‪ 32‬און װעסט קוקן װי ַא שׂונא פֿון‬
‫מיך גערופֿן‪ .‬האָט ער געזאָגט‪ :‬איך‬ ‫מײַן װױנונג אױף איטלעכן װאָס װעט‬
‫האָב ניט גערופֿן; לײג זיך צוריק‪ .‬איז‬ ‫גוטס טאָן ישׂראל; און ַא זקן װעט קײן‬
‫ער געגאַנגען און האָט זיך געלײגט‪.‬‬ ‫מאָל ניט זײַן אין דײַן הױז‪.‬‬
‫‪401‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪3:6—4:2‬‬
‫‪ 15‬און שמואל איז געלעגן ביז אין‬ ‫‪ 6‬האָט גאָט װידער גערופֿן שמואלן‪,‬‬
‫דער פֿרי‪ ,‬און ער האָט געעפֿנט די טירן‬ ‫און שמואל איז אױפֿגעשטאַנען און איז‬
‫פֿון גאָטס הױז‪ .‬און שמואל האָט מורא‬ ‫צוגעגאַנגען צו עלין‪ ,‬און האָט געזאָגט‪:‬‬
‫געהאַט צו דערצײלן די זעונג צו עלין‪.‬‬ ‫ד ָא בין איך; האָסט דאָך מיך גערופֿן‪.‬‬
‫‪ 16‬האָט עלי גערופֿן שמואלן‪ ,‬און‬ ‫האָט ער געזאָגט‪ :‬איך האָב ניט גערופֿן‪,‬‬
‫האָט געזאָגט‪ :‬שמואל מײַן זון! האָט‬ ‫מײַן זון; לײג זיך צוריק‪.‬‬
‫ער געזאָגט‪ :‬ד ָא בין איך‪.‬‬ ‫‪ 7‬און שמואל האָט נאָך ניט געקענט‬
‫‪ 17‬האָט ער געזאָגט‪ :‬װאָס איז די‬ ‫גאָט‪ ,‬און דאָס װאָרט פֿון גאָט האָט זיך‬
‫זאַך װאָס ער האָט צו דיר גערעדט?‬ ‫נאָך ניט געהאַט אַנטפּלעקט צו אים‪.‬‬
‫זאָלסטו ניט פֿאַרלײקענען פֿון מיר‪,‬‬ ‫‪ 8‬האָט גאָט װידער גערופֿן שמואלן‬
‫איך בעט דיך‪ .‬זאָל דיר גאָט טאָן‬ ‫און ער איז‬ ‫צום דריטן מאָל‪.‬‬
‫אַזױ און נאָך מער‪ ,‬אױב דו װעסט‬ ‫אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און איז צוגעגאַנגען צו‬
‫פֿון מיר פֿאַרלײקענען ַא װאָרט פֿון‬ ‫עלין‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬ד ָא בין איך;‬
‫אַלע װערטער װאָס גאָט האָט צו דיר‬ ‫האָסט דאָך מיך גערופֿן‪ .‬האָט עלי‬
‫גערעדט‪.‬‬ ‫פֿאַרשטאַנען אַז גאָט רופֿט דעם יי ִנגל‪.‬‬
‫‪ 18‬האָט שמואל אים דערצײלט אַלע‬ ‫‪ 9‬און עלי האָט געזאָגט צו שמואלן‪:‬‬
‫װערטער‪ ,‬און ניט פֿאַרלײקנט פֿון אים‪.‬‬ ‫גײ לײג זיך; און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז מע‬
‫און ער האָט געזאָגט‪ :‬ער איז יהוה;‬ ‫װעט רופֿן צו דיר‪ ,‬זאָלסטו זאָגן‪ :‬רעד‪,‬‬
‫װאָס איז גוט אין זײַנע אױגן‪ ,‬זאָל ער‬ ‫גאָט‪ ,‬װאָרום דײַן קנעכט הערט‪ .‬איז‬
‫טאָן‪.‬‬ ‫שמואל געגאַנגען און האָט זיך געלײגט‬
‫‪ 19‬און שמואל איז געװאַקסן‪ ,‬און‬ ‫אױף זײַן אָרט‪.‬‬
‫גאָט איז געװען מיט אים‪ ,‬און ער האָט‬ ‫‪ 10‬און גאָט איז געקומען און האָט‬
‫פֿון אַלע זײַנע װערטער ניט געלאָזט‬ ‫זיך אַװעקגעשטעלט‪ ,‬און האָט גערופֿן‬
‫פֿאַלן צו דער ערד‪.‬‬ ‫אַזױ װי די פֿרי ִערדיקע מאָל‪ :‬שמואל!‬
‫‪ 20‬און גאַנץ ישׂראל פֿון דן און ביז‬ ‫שמואל! האָט שמואל געזאָגט‪ :‬רעד‪,‬‬
‫באֵר‪-‬שֶבֿע האָט געװוּסט אַז שמואל איז‬ ‫װאָרום דײַן קנעכט הערט‪.‬‬
‫באַגלױבט געװאָרן פֿאַר ַא נבֿיא פֿון‬ ‫‪ 11‬האָט גאָט געזאָגט צו שמואלן‪:‬‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫זע‪ ,‬איך טו ַא זאַך אין ישׂראל‪ ,‬אַז‬
‫‪ 21‬און גאָט האָט זיך װידער באַװיזן‬ ‫איטלעכער װאָס הערט עס‪ ,‬װעלן‬
‫אין שילו; װאָרום גאָט האָט זיך‬ ‫קלינגען זײַנע בײדע אױערן‪.‬‬
‫אַנטפּלעקט צו שמואלן אין שילו דורך‬ ‫‪ 12‬אין יענעם טאָג װעל איך מקיים‬
‫דעם װאָרט פֿון גאָט‪.‬‬ ‫זײַן אױף עלין אַלץ װאָס איך האָב‬
‫גערעדט װעגן זײַן הױז‪ ,‬פֿון אָנהײב‬
‫און דאָס װאָרט פֿון שמואלן‬
‫איז אַרױס צו גאַנץ ישׂראל‪.‬‬
‫און ישׂראל איז אַרױסגעגאַנגען אױף‬
‫‪4‬‬ ‫‪ 13‬װאָרום איך האָב אים אָנגעזאָגט‬
‫אַז איך פֿאַרמשפּט זײַן הױז אױף‬
‫ביזן סָוף‪.‬‬
‫מלחמה אַקעגן די פּלשתּים‪ ,‬און זײ‬ ‫אײביק‪ ,‬פֿאַר דער זינד‪ ,‬װאָס ער האָט‬
‫האָבן געלאַגערט ב ַײ אֶבֿן‪ֶ -‬עזֶר‪ ,‬און די‬ ‫געװוּסט אַז זײַנע זין ברענגען ַא קללה‬
‫פּלשתּים האָבן געלאַגערט אין אַפֿק‪.‬‬ ‫אױף זיך‪ ,‬און האָט זײ ניט געװערט‪.‬‬
‫‪ 2‬און די פּלשתּים האָבן זיך‬ ‫‪ 14‬און דרום האָב איך געשװאָרן‬
‫אַרױסגעשטעלט אַקעגן ישׂראל‪ ,‬און‬ ‫אױף עליס הױז‪ :‬אױב די זינד פֿון‬
‫די מלחמה האָט זיך פֿאַרשפּרײט‪ ,‬און‬ ‫עליס הױז װעט פֿאַרגעבן װערן‬
‫ישׂראל איז געשלאָגן געװאָרן פֿאַר די‬ ‫דורך שלאַכטאָפּפֿער אָדער דורך‬
‫פּלשתּים; און זײ האָבן געטײט אין‬ ‫שפּײַזאָפּפֿער אױף אײביק!‬
‫‪4:3—4:17‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪402‬‬
‫געדינט; דרום זײַט מענער‪ ,‬און איר‬ ‫דער שלאַכט אױפֿן פֿעלד אַרום פֿיר‬
‫זאָלט מלחמה האַלטן‪.‬‬ ‫טױזנט מאַן‪.‬‬
‫‪ 10‬און די פּלשתּים האָבן מלחמה‬ ‫‪ 3‬און אַז דאָס פֿאָלק איז‬
‫געהאַלטן‪ ,‬און ישׂראל איז געשלאָגן‬ ‫צוריקגעקומען אין לאַגער‪ ,‬האָבן‬
‫געװאָרן‪ ,‬און זײ זײַנען אַנטלאָפֿן‬ ‫די עלטסטע פֿון ישׂראל געזאָגט‪:‬‬
‫איטלעכער צו זײַנע געצעלטן‪ .‬און עס‬ ‫פֿאַר װאָס האָט אונדז הײַנט גאָט‬
‫איז געװען זײער ַא גרױסער שלאַק‪,‬‬ ‫געשלאָגן פֿאַר די פּלשתּים? לאָמיר‬
‫און עס זײַנען געפֿאַלן פֿון ישׂראל‬ ‫אַריבערנעמען צו אונדז פֿון שילו דעם‬
‫דרײַסיק טױזנט פֿוסגײער‪.‬‬ ‫אָרון פֿון גאָטס בונד‪ ,‬כּדי ער זאָל‬
‫‪ 11‬און דער אָרון פֿון גאָט איז‬ ‫קומען צװישן אונדז‪ ,‬און אונדז העלפֿן‬
‫צוגענומען געװאָרן‪ ,‬און עליס צװײ‬ ‫פֿון דער האַנט פֿון אונדזערע פֿײַנט‪.‬‬
‫זין זײַנען געטײט געװאָרן‪ ,‬חפֿני און‬ ‫‪ 4‬האָט דאָס פֿאָלק געשיקט קײן‬
‫פּינחס‪.‬‬ ‫שילו‪ ,‬און זײ האָבן אַריבערגעטראָגן‬
‫‪ 12‬און ַא מאַן פֿון בנימין איז‬ ‫פֿון דאָרטן דעם אָרון פֿון דעם בונד פֿון‬
‫אַנטלאָפֿן פֿון שלאַכטפֿעלד‪ ,‬און ער‬ ‫גאָט פֿון צבֿאות װאָס זיצט איבער די‬
‫איז אָנגעקומען קײן שילו אין דעם‬ ‫כּרובֿים; און דאָרטן זײַנען געװען עליס‬
‫אײגענעם טאָג‪ ,‬מיט זײַנע קלײדער‬ ‫צװײ זין ב ַײ דעם אָרון פֿון גאָטס בונד‪,‬‬
‫צעריסן‪ ,‬און ערד אױף זײַן קאָפּ‪.‬‬ ‫חפֿני און פּינחס‪.‬‬
‫‪ 13‬און װי ער איז געקומען‪ ,‬ערשט‬ ‫‪ 5‬און עס איז געװען‪ ,‬װי דער‬
‫עלי זיצט אױף ַא שטול בײַם װעג‪,‬‬ ‫אָרון פֿון גאָטס בונד איז אָנגעקומען‬
‫אױסקוקנדיק; װאָרום זײַן האַרץ האָט‬ ‫אין לאַגער‪ ,‬אַזױ האָבן גאַנץ ישׂראל‬
‫געציטערט װעגן דעם אָרון פֿון גאָט‪.‬‬ ‫געשאַלט ַא גרױסע שאַלונג‪ ,‬אַז די ערד‬
‫און דער מאַן איז געקומען אָנזאָגן אין‬ ‫איז פֿאַרהילכט געװאָרן‪.‬‬
‫שטאָט‪ ,‬און די גאַנצע שטאָט האָט‬ ‫‪ 6‬און די פּלשתּים האָבן געהערט‬
‫אױפֿגעשרי ִען‪.‬‬ ‫דעם קָול פֿון דער שאַלונג‪ ,‬און זײ האָבן‬
‫‪ 14‬און עלי האָט געהערט דעם קָול‬ ‫געזאָגט‪ :‬װאָס איז דער קָול פֿון דער‬
‫פֿון דעם געשרײ‪ ,‬און האָט געזאָגט‪:‬‬ ‫דאָזיקער גרױסער שאַלונג אין לאַגער‬
‫װאָס איז דער קָול פֿון דעם דאָזיקן‬ ‫פֿון די עִבֿרים? און זײ זײַנען געװאָר‬
‫ליאַרעם? האָט דער מאַן געאײַלט‬ ‫געװאָרן אַז דער אָרון פֿון גאָט איז‬
‫און איז צוגעקומען‪ ,‬און האָט עלין‬ ‫אָנגעקומען אין לאַגער‪.‬‬
‫דערצײלט‪.‬‬ ‫‪ 7‬און די פּלשתּים האָבן מורא‬
‫‪ 15‬און עלי איז געװען אַכט און‬ ‫געקראָגן‪ ,‬װאָרום זײ האָבן געזאָגט‪:‬‬
‫נײַנציק יאָר אַלט‪ ,‬און זײַנע אױגן זײַנען‬ ‫יהוה איז געקומען אין לאַגער‪.‬‬
‫געװען שטאַר‪ ,‬און ער האָט ניט געקענט‬ ‫און זײ האָבן געזאָגט‪ :‬װײ אונדז!‬
‫זען‪.‬‬ ‫װאָרום אַזױ‪-‬װאָס איז ניט געשען‬
‫‪ 16‬האָט דער מאַן געזאָגט צו עלין‪:‬‬ ‫נעכטן‪-‬אײערנעכטן‪.‬‬
‫איך בין דער װאָס איז געקומען פֿון‬ ‫‪ 8‬װײ אונדז! װער װעט אונדז מציל‬
‫שלאַכטפֿעלד‪ ,‬און בין הײַנט אַנטלאָפֿן‬ ‫זײַן פֿון דער האַנט פֿון די דאָזיקע‬
‫פֿון שלאַכטפֿעלד‪ .‬האָט ער געזאָגט‪:‬‬ ‫מאַכטיקע געטער? דאָס זײַנען דאָך די‬
‫װי איז די זאַך געװען‪ ,‬מײַן זון?‬ ‫געטער װאָס האָבן געשלאָגן די מִצרים‬
‫‪ 17‬האָט דער אָנזאָגער געענטפֿערט‬ ‫מיט אַלערלײ שלעק אין מדבר‪.‬‬
‫און האָט געזאָגט‪ :‬ישׂראל איז אַנטלאָפֿן‬ ‫‪ 9‬שטאַרקט אײַך‪ ,‬און זײַט מענער‪,‬‬
‫פֿאַר די פּלשתּים‪ ,‬און עס איז אױך‬ ‫איר פּלשתּים‪ ,‬כּדי איר זאָלט ניט דינען‬
‫געװען ַא גרױסער שלאַק צװישן‬ ‫די עִבֿרים‪ ,‬אַזױ װי זײ האָבן אײַך‬
‫‪403‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪4:18—5:9‬‬
‫אַװעקגעשטעלט לעבן דגון‪.‬‬ ‫פֿאָלק‪ ,‬און אױך דײַנע בײדע זין זײַנען‬
‫‪ 3‬און די אַשדודער האָבן זיך‬ ‫געטײט געװאָרן‪ ,‬חפֿני און פּינחס‪ ,‬און‬
‫געפֿעדערט אױף מאָרגן‪ ,‬ערשט דגון‬ ‫דער אָרון פֿון גאָט איז אַװעקגענומען‬
‫ליגט אַנידערגעפֿאַלן אױף זײַן פּנים צו‬ ‫געװאָרן‪.‬‬
‫דער ערד פֿאַר דעם אָרון פֿון גאָט;‬ ‫‪ 18‬און עס איז געװען‪ ,‬װי ער‬
‫האָבן זײ גענומען דגון און האָבן אים‬ ‫האָט דערמאָנט דעם אָרון פֿון גאָט‪,‬‬
‫אומגעקערט אױף זײַן אָרט‪.‬‬ ‫אַזױ איז ער אַראָפּגעפֿאַלן פֿון שטול‬
‫‪ 4‬און זײ האָבן זיך געפֿעדערט אױף‬ ‫הינטערװײלעך בײַם זײַט פֿון טױער‪,‬‬
‫מאָרגן אין דער פֿרי‪ ,‬ערשט דגון ליגט‬ ‫און זײַן געניק האָט זיך צעבראָכן‪ ,‬און‬
‫אַנידערגעפֿאַלן אױף זײַן פּנים צו דער‬ ‫ער איז געשטאָרבן; װאָרום דער מאַן‬
‫ערד פֿאַר דעם אָרון פֿון גאָט‪ ,‬און‬ ‫איז געװען אַלט און שװערלײַביק‪ .‬און‬
‫דער קאָפּ פֿון דגון און זײַן בײדע‬ ‫ער האָט געמשפּט ישׂראל פֿערציק יאָר‪.‬‬
‫האַנטפֿלעכן ליגן אָפּגעהאַקט אױפֿן‬ ‫‪ 19‬און זײַן שנור‪ ,‬פּינחסעס װײַב‪,‬‬
‫שװעל; נאָר ]דער לײַב פֿון[ דגון איז‬ ‫איז געװען טראָגעדיק צום געװינען‪,‬‬
‫אים געבליבן‪.‬‬ ‫און װי זי האָט געהערט די הערונג‪ ,‬אַז‬
‫‪ 5‬דרום טרעטן ניט די פּריסטער פֿון‬ ‫דער אָרון פֿון גאָט איז אַװעקגענומען‬
‫דגון‪ ,‬און אַלע װאָס קומען אין הױז פֿון‬ ‫געװאָרן‪ ,‬און איר שװער און איר‬
‫דגון‪ ,‬אױף דעם שװעל פֿון דגון אין‬ ‫מאַן זײַנען טױט‪ ,‬אַזױ האָט זי זיך‬
‫אַשדוד ביז אױף הײַנטיקן טאָג‪.‬‬ ‫אַראָפּגעלאָזט און האָט געבאָרן‪,‬‬
‫‪ 6‬און די האַנט פֿון גאָט איז געװען‬ ‫װאָרום אירע װײען זײַנען געקומען‬
‫שװער אױף די אַשדודער און ער האָט‬ ‫אױף איר‪.‬‬
‫זײ פֿאַרװיסט‪ ,‬און האָט זײ געפּלאָגט‬ ‫‪ 20‬און בעת איר שטאַרבן‪ ,‬האָבן די‬
‫מיט בלאָטערן – אַשדוד מיט אירע‬ ‫װײַבער װאָס זײַנען געשטאַנען לעבן‬
‫געמאַרקן‪.‬‬ ‫איר‪ ,‬צו איר געזאָגט‪ :‬זאָלסט ניט מורא‬
‫‪ 7‬און װי די אַשדודער האָבן געזען‬ ‫האָבן‪ ,‬װאָרום ַא זון האָסטו געבאָרן‪.‬‬
‫אַז עס האַלט אַזױ‪ ,‬האָבן זײ געזאָגט‪:‬‬ ‫אָבער זי האָט ניט געענטפֿערט‪ ,‬און ניט‬
‫דער אָרון פֿון דעם גאָט פֿון ישׂראל‬ ‫צוגעטאָן איר האַרץ‪.‬‬
‫טאָר ניט בלײַבן ב ַײ אונדז‪ ,‬װאָרום זײַן‬ ‫‪ 21‬און זי האָט גערופֿן דעם יי ִנגל‬
‫האַנט איז האַרט אױף אונדז און אױף‬ ‫אי‪-‬כּבֿוד ]אױס כּבֿוד[‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫דגון אונדזער גאָט‪.‬‬ ‫אָפּגעטאָן האָט זיך דער כּבֿוד פֿון‬
‫‪ 8‬און זײ האָבן געשיקט און האָבן‬ ‫ישׂראל; װעגן דער אַװעקנעמונג פֿון‬
‫אײַנגעזאַמלט צו זיך אַלע פֿירשטן פֿון‬ ‫דעם אָרון פֿון גאָט‪ ,‬און װעגן איר‬
‫די פּלשתּים‪ ,‬און זײ האָבן געזאָגט‪:‬‬ ‫שװער און איר מאַן‪.‬‬
‫װאָס זאָלן מיר טאָן מיט דעם אָרון פֿון‬ ‫‪ 22‬און זי האָט געזאָגט‪ :‬אָפּגעטאָן‬
‫דעם גאָט פֿון ישׂראל? האָבן יענע‬ ‫האָט זיך דער כּבֿוד פֿון ישׂראל‪ ,‬װאָרום‬
‫געזאָגט קײן גַת זאָל אַריבערגײן דער‬ ‫דער אָרון פֿון גאָט איז אַװעקגענומען‬
‫אָרון פֿון דעם גאָט פֿון ישׂראל‪ .‬און זײ‬ ‫געװאָרן‪.‬‬
‫האָבן אַריבערגעטראָגן דעם אָרון פֿון‬
‫דעם גאָט פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫‪ 9‬און עס איז געװען‪ ,‬נאָך דעם װי‬
‫זײ האָבן אים אַריבערגעטראָגן‪ ,‬איז די‬
‫און די פּלשתּים האָבן גענומען‬
‫דעם אָרון פֿון גאָט‪ ,‬און האָבן אים‬ ‫‪5‬‬
‫געבראַכט פֿון אֶבֿן‪ֶ -‬עזֶר קײן אַשדוד‪.‬‬
‫האַנט פֿון גאָט געװען אין דער שטאָט‬ ‫‪ 2‬און די פּלשתּים האָבן גענומען‬
‫מיט זײער ַא גרױסער מהומה‪ ,‬און ער‬ ‫דעם אָרון פֿון גאָט‪ ,‬און האָבן אים‬
‫האָט געפּלאָגט די מענטשן פֿון דער‬ ‫געבראַכט אין הױז פֿון דגון‪ ,‬און אים‬
‫‪5:10—6:10‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪404‬‬
‫‪ 4‬האָבן זײ געזאָגט‪ :‬װאָס זאָל זײַן‬ ‫שטאָט פֿון קלײן ביז גרױס‪ ,‬און עס‬
‫דאָס שולדאָפּפֿער װאָס מיר זאָלן אים‬ ‫האָבן אױסגעבראָכן ב ַײ זײ בלאָטערן‪.‬‬
‫אָפּצאָלן? האָבן זײ געזאָגט‪ :‬לױט דער‬ ‫‪ 10‬האָבן זײ אַװעקגעשיקט דעם אָרון‬
‫צאָל פֿון די פֿירשטן פֿון די פּלשתּים‪,‬‬ ‫פֿון גאָט קײן עקרון‪ .‬און עס‬
‫פֿינף גילדערנע בלאָטערן און פֿינף‬ ‫איז געװען‪ ,‬װי דער אָרון פֿון גאָט‬
‫גילדערנע מײַז; װאָרום אײן מגפֿה איז‬ ‫איז אָנגעקומען קײן עקרון‪ ,‬האָבן די‬
‫געװען אױף אַלעמען און אױף אײַערע‬ ‫עקרונער געשרי ִען‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬מע‬
‫פֿירשטן‪.‬‬ ‫האָט אַריבערגעבראַכט צו מיר דעם‬
‫‪ 5‬דרום זאָלט איר מאַכן די‬ ‫אָרון פֿון דעם גאָט פֿון ישׂראל‪ ,‬צו‬
‫געשטאַלטן פֿון אײַערע בלאָטערן‪,‬‬ ‫טײטן מיך און מײַן פֿאָלק‪.‬‬
‫און די געשטאַלטן פֿון אײַערע מײַז‪,‬‬ ‫‪ 11‬און זײ האָבן געשיקט און האָבן‬
‫װאָס פֿאַרדאַרבן אײַער לאַנד‪ ,‬און‬ ‫אײַנגעזאַמלט אַלע פֿירשטן פֿון די‬
‫איר זאָלט געבן כּבֿוד צום גאָט פֿון‬ ‫פּלשתּים‪ ,‬און זײ האָבן געזאָגט‪ :‬שיקט‬
‫ישׂראל; אפֿשר װעט ער פֿאַרגרינגערן‬ ‫אַװעק דעם אָרון פֿון דעם גאָט פֿון‬
‫זײַן האַנט פֿון אײַך‪ ,‬און פֿון אײַערע‬ ‫ישׂראל‪ ,‬און זאָל ער זיך אומקערן צו‬
‫געטער‪ ,‬און פֿון אײַער לאַנד‪.‬‬ ‫זײַן אָרט‪ ,‬כּדי ער זאָל ניט טײטן מיך‬
‫‪ 6‬און נאָך װאָס זאָלט איר האַרט‬ ‫און מײַן פֿאָלק‪ .‬װאָרום ַא טױט‪-‬מהומה‬
‫מאַכן אײַער האַרץ‪ ,‬אַזױ װי די מִצרים‬ ‫איז געװען אין דער גאַנצן שטאָט; די‬
‫און פּרעה האָבן געמאַכט זײער האַרץ?‬ ‫האַנט פֿון גאָט איז דאָרטן געװען זײער‬
‫פֿאַר װאָר‪ ,‬אַז ער האָט זיך אָנגעטאָן אָן‬ ‫שװער‪.‬‬
‫זײ‪ ,‬האָבן זײ זײ אַװעקגעלאָזן‪ ,‬און זײ‬
‫זײַנען אַװעקגעגאַנגען‪.‬‬ ‫‪ 12‬און די מענטשן װאָס זײַנען ניט‬
‫‪ 7‬און אַצונד‪ ,‬נעמט און מאַכט ַא‬ ‫געשטאָרבן‪ ,‬זײַנען געפּלאָגט געװאָרן‬
‫נײַעם װאָגן‪ ,‬און צװײ געקעלבטע קי‪,‬‬ ‫מיט בלאָטערן‪ ,‬און דאָס געשרײ פֿון‬
‫װאָס אױף זײ איז ניט אַרױף ַא יאָך; און‬ ‫דער שטאָט איז אַרױף ביזן הימל‪.‬‬
‫איר זאָלט אײַנשפּאַנען די קי אין דעם‬
‫װאָגן‪ ,‬און אומקערן זײערע קעלבער‬
‫פֿון הינטער זײ אַהײם‪.‬‬
‫און דער אָרון פֿון גאָט איז‬
‫אָפּגעװען אין פֿעלד פֿון די‬ ‫‪6‬‬
‫פּלשתּים זיבן חדשים‪.‬‬
‫‪ 8‬און איר זאָלט נעמען דעם אָרון פֿון‬
‫גאָט‪ ,‬און אים אַרױפֿלײגן אױפֿן װאָגן‪,‬‬ ‫‪ 2‬האָבן די פּלשתּים גערופֿן די‬
‫און די גילדערנע זאַכן װאָס איר צאָלט‬ ‫פּריסטער און די װאָרזאָגער‪ ,‬אַזױ צו‬
‫אים אָפּ פֿאַר ַא שולדאָפּפֿער‪ ,‬זאָלט איר‬ ‫זאָגן‪ :‬װאָס זאָלן מיר טאָן מיט דעם‬
‫אַרײַנטאָן אין ַא קאַסטן אים בײַן זײַט;‬ ‫אָרון פֿון גאָט? מאַכט אונדז װיסן‬
‫און איר זאָלט אים אַװעקלאָזן ער זאָל‬ ‫מיט װאָס מיר זאָלן אים אָפּשיקן צו זײַן‬
‫גײן‪.‬‬ ‫אָרט‪.‬‬
‫‪ 9‬װעט איר זען‪ ,‬אױב מיט דעם װעג‬ ‫‪ 3‬האָבן זײ געזאָגט‪ :‬אַז איר שיקט‬
‫פֿון זײַן געמאַרק װעט ער אַרױפֿגײן‪,‬‬ ‫אָפּ דעם אָרון פֿון דעם גאָט פֿון‬
‫שמֶש‪ ,‬האָט ער אונדז געטאָן‬ ‫קײן בית‪ֶ -‬‬ ‫ישׂראל‪ ,‬זאָלט איר אים ניט אָפּשיקן‬
‫דאָס דאָזיקע גרױסע בײז‪ ,‬און אױב‬ ‫מיט לײדיקן; נײַערט אָפּצאָלן זאָלט‬
‫ניט‪ ,‬װעלן מיר װיסן אַז ניט זײַן האַנט‬ ‫איר אים אָפּצאָלן ַא שולדאָפּפֿער;‬
‫האָט אונדז געטראָפֿן; דאָס איז אונדז ַא‬ ‫דענצמאָל װעט איר געהײלט װערן‪ ,‬און‬
‫סיבה געשען‪.‬‬ ‫אײַך װעט באַװוּסט װערן פֿאַר װאָס‬
‫‪ 10‬האָבן די מענטשן אַזױ געטאָן; און‬ ‫זײַן האַנט האָט זיך ניט אָפּגעטאָן פֿון‬
‫זײ האָבן גענומען צװײ געקעלבטע קי‪,‬‬ ‫אײַך‪.‬‬
‫‪405‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪6:11—7:2‬‬
‫אָפּגעצאָלט ַא שולדאָפּפֿער צו גאָט‪:‬‬ ‫און זײ אײַנגעשפּאַנט אין ַא װאָגן און‬

‫פֿאַר אַשדוד אײנער‪ ,‬פֿאַר ַעזָה אײנער‪,‬‬ ‫זײערע קעלבער האָבן זײ פֿאַרשפּאַרט‬
‫פֿאַר אַשקלון אײנער‪ ,‬פֿאַר גַת אײנער‪,‬‬ ‫אין דער הײם‪.‬‬
‫פֿאַר עקרון אײנער‪.‬‬ ‫‪ 11‬און זײ האָבן אַרױפֿגעטאָן אױפֿן‬
‫‪ 18‬און די גילדערנע מײַז זײַנען‬ ‫װאָגן דעם אָרון פֿון גאָט‪ ,‬און דעם‬
‫געװען די צאָל פֿון אַלע שטעט פֿון די‬ ‫קאַסטן מיט די גילדערנע מײַז און די‬
‫פּלשתּים אונטער די פֿינף פֿירשטן‪ ,‬פֿון‬ ‫געשטאַלטן פֿון זײערע בלאָטערן‪.‬‬
‫ַא פֿעסטונגשטאָט און ביז אַן אָפֿענעם‬ ‫‪ 12‬און די קי האָבן זיך פֿאַרנומען‬
‫דאָרף‪ ,‬און ביז דעם גרױסן שטײן‪,‬‬ ‫גלײַך מיטן װעג‪ ,‬אױפֿן װעג פֿון‬
‫װאָס זײ האָבן אױף אים אַרױפֿגעלײגט‬ ‫שמֶש; אױף אײן שליאַך זײַנען זײ‬ ‫בית‪ֶ -‬‬
‫דעם אָרון פֿון גאָט; ער איז ביז‬ ‫געגאַנגען‪ ,‬געגאַנגען און געמרוקעט‪,‬‬
‫אױף הײַנטיקן טאָג אין דעם פֿעלד פֿון‬ ‫און זײ האָבן זיך ניט אָפּגעקערט‬
‫שמֶשער‪.‬‬‫יהושוע דעם בית‪ֶ -‬‬ ‫רעכטס אָדער לינקס‪ .‬און די פֿירשטן‬
‫‪ 19‬און ער האָט געשלאָגן צװישן די‬ ‫פֿון די פּלשתּים זײַנען געגאַנגען‬
‫שמֶש‪ ,‬װײַל זײ האָבן‬ ‫מענטשן פֿון בית‪ֶ -‬‬ ‫הינטער זײ ביז דעם געמאַרק פֿון‬
‫געקוקט אױף דעם אָרון פֿון גאָט‪ ,‬און‬ ‫שמֶש‪.‬‬ ‫בית‪ֶ -‬‬
‫ער האָט געשלאָגן צװישן דעם פֿאָלק‬ ‫שמֶשער האָבן‬ ‫‪ 13‬און די בית‪ֶ -‬‬
‫זיבעציק מאַן און פֿופֿציק טױזנט מאַן‪.‬‬ ‫געשניטן דעם שניט פֿון װײץ און טאָל‪,‬‬
‫און דאָס פֿאָלק האָט געטרױערט װאָס‬ ‫און זײ האָבן אױפֿגעהױבן זײערע‬
‫גאָט האָט געשלאָגן צװישן דעם פֿאָלק‬ ‫אױגן‪ ,‬און האָבן דערזען דעם אָרון‪,‬‬
‫ַא גרױסן שלאַק‪.‬‬ ‫און האָבן זיך דערפֿרײט אים צו זען‪.‬‬
‫שמֶש‬‫‪ 20‬און די מענטשן פֿון בית‪ֶ -‬‬ ‫‪ 14‬און דער װאָגן איז צוגעקומען‬
‫האָבן געזאָגט‪ :‬װער קען באַשטײן‬ ‫צו דעם פֿעלד פֿון יהושוע דעם‬
‫פֿאַר יהוה‪ ,‬דעם דאָזיקן הײליקן גאָט?‬ ‫שמֶשער‪ ,‬און האָט זיך דאָרטן‬ ‫בית‪ֶ -‬‬
‫און צו װעמען זאָל ער אַרױפֿגײן פֿון‬ ‫אָפּגעשטעלט‪ .‬און דאָרטן איז געװען‬
‫אונדז?‬ ‫ַא גרױסער שטײן‪ ,‬האָבן זײ צעהאַקט‬
‫‪ 21‬האָבן זײ געשיקט שלוחים צו די‬ ‫דאָס האָלץ פֿון װאָגן‪ ,‬און די קי האָבן‬
‫באַװױנער פֿון קִרי ַת‪-‬יְעָרים‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫זײ אױפֿגעבראַכט ַא בראַנדאָפּפֿער צו‬
‫זאָגן‪ :‬די פּלשתּים האָבן אומגעקערט‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫דעם אָרון פֿון גאָט‪ .‬נידערט אַראָפּ‪,‬‬ ‫‪ 15‬און די ל ִוי ִים האָבן אַראָפּגענומען‬
‫נעמט אים אַרױף צו אײַך‪.‬‬ ‫גאָט און דעם‬ ‫דעם אָרון פֿון‬
‫קאַסטן װאָס מיט אים‪ ,‬װאָס דרינען‬
‫און די מענטשן פֿון קִרי ַת‪-‬יְעָרים‬
‫זײַנען געקומען‪ ,‬און האָבן‬
‫אַרױפֿגעבראַכט דעם אָרון פֿון גאָט‪,‬‬
‫‪7‬‬ ‫זײַנען געװען די גילדערנע זאַכן‪,‬‬
‫און אַרױפֿגעטאָן אױף דעם גרױסן‬
‫שמֶש‬‫שטײן‪ .‬און די מענטשן פֿון בית‪ֶ -‬‬
‫און אים געבראַכט אין הױז פֿון‬ ‫האָבן אױפֿגעבראַכט בראַנדאָפּפֿער און‬
‫אַבֿינָדֶ בֿן אױפֿן בערגל; און אֶל ָעזֶר זײַן‬ ‫געשלאַכט שלאַכטאָפּפֿער אין יענעם‬
‫זון האָבן זײ געהײליקט צו היטן דעם‬ ‫טאָג צו גאָט‪.‬‬
‫אָרון פֿון גאָט‪.‬‬ ‫‪ 16‬און די פֿינף פֿירשטן פֿון די‬
‫‪ 2‬און עס איז געװען‪ :‬פֿון זינט דעם‬ ‫פּלשתּים האָבן דאָס געזען‪ ,‬און זײ‬
‫טאָג װאָס דער אָרון איז פֿאַרבליבן‬ ‫האָבן זיך אומגעקערט קײן עקרון אין‬
‫אין קִרי ַת‪-‬יְעָרים האָבן זיך געמערט די‬ ‫דעם אײגענעם טאָג‪.‬‬
‫טעג‪ .‬און עס זײַנען געװאָרן צװאַנציק‬ ‫‪ 17‬און דאָס זײַנען די גילדערנע‬
‫יאָר; און דאָס גאַנצע הױז פֿון ישׂראל‬ ‫בלאָטערן װאָס די פּלשתּים האָבן‬
‫‪7:3—7:17‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪406‬‬
‫‪ 10‬און עס איז געװען‪ ,‬װי שמואל‬ ‫האָט געבענקט נאָך יהוה‪.‬‬

‫ברענגט אױף דאָס בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬אַזױ‬ ‫‪ 3‬און שמואל האָט געזאָגט צום‬
‫האָבן די פּלשתּים גענענט אױף מלחמה‬ ‫גאַנצן הױז פֿון ישׂראל‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫אַקעגן ישׂראל; אָבער גאָט האָט‬ ‫אױב מיט אײַער גאַנצן האַרצן קערט‬
‫געדונערט מיט גרױס געפּילדער אין‬ ‫איר אײַך אום צו יהוה‪ ,‬טוט אָפּ די‬
‫יענעם טאָג אױף די פּלשתּים‪ ,‬און ער‬ ‫פֿרעמדע געטער פֿון צװישן אײַך‪ ,‬און‬
‫האָט זײ פֿאַרטומלט‪ ,‬און זײ זײַנען‬ ‫די עשתָּ רות‪ ,‬און ברײט אָן אײַער האַרץ‬
‫געשלאָגן געװאָרן פֿאַר ישׂראל‪.‬‬ ‫צו יהוה‪ ,‬און דינט אים אַלײן‪ ,‬און ער‬
‫‪ 11‬און די מענער פֿון ישׂראל זײַנען‬ ‫װעט אײַך מציל זײַן פֿון דער האַנט פֿון‬
‫אַרױסגעגאַנגען פֿון מִצפָּה‪ ,‬און האָבן‬ ‫די פּלשתּים‪.‬‬
‫נאָכגעיאָגט די פּלשתּים‪ ,‬און זײ‬ ‫‪ 4‬האָבן די קינדער פֿון ישׂראל‬
‫געשלאָגן ביז אונטער בית‪-‬כָּר‪.‬‬ ‫אָפּגעטאָן די ַבעַל‪-‬געטער און די‬
‫‪ 12‬און שמואל האָט גענומען ַא‬ ‫עשתָּ רות‪ ,‬און זײ האָבן געדינט יהוה‬
‫שטײן‪ ,‬און האָט אים אױפֿגעשטעלט‬ ‫אַלײן‪.‬‬
‫צװישן מִצפָּה און צװישן שֵן‪ ,‬און האָט‬ ‫‪ 5‬און שמואל האָט געזאָגט‪ :‬זאַמלט‬
‫גערופֿן זײַן נאָמען אֶבֿן‪ֶ -‬עזֶר‪ ,‬װאָרום‬ ‫אײַן גאַנץ ישׂראל קײן מִצפָּה‪ ,‬און איך‬
‫ער האָט געזאָגט‪ :‬ביז דאַנען האָט אונדז‬ ‫װעל מתפּלל זײַן פֿאַר אײַך צו גאָט‪.‬‬
‫גאָט געהאָלפֿן‪.‬‬ ‫‪ 6‬האָבן זײ זיך אײַנגעזאַמלט קײן‬
‫‪ 13‬און די פּלשתּים זײַנען‬ ‫מִצפָּה‪ ,‬און זײ האָבן געשעפּט װאַסער‬
‫אונטערטעניק געװאָרן‪ ,‬און זײ‬ ‫און אױסגעגאָסן פֿאַר גאָט‪ ,‬און זײ‬
‫זײַנען מער ניט געקומען אין דעם גבֿול‬ ‫האָבן געפֿאַסט אין יענעם טאָג‪ ,‬און‬
‫פֿון ישׂראל‪ .‬און די האַנט פֿון גאָט איז‬ ‫געזאָגט דאָרטן‪ :‬מיר האָבן געזינדיקט‬
‫געװען אױף די פּלשתּים אַלע טעג פֿון‬ ‫צו גאָט‪ .‬און שמואל האָט געמשפּט די‬
‫שמואלן‪.‬‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל אין מִצפָּה‪.‬‬
‫‪ 14‬און די שטעט װאָס די פּלשתּים‬ ‫‪ 7‬און די פּלשתּים האָבן געהערט‪,‬‬
‫האָבן געהאַט צוגענומען פֿון ישׂראל‪,‬‬ ‫אַז די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬
‫האָבן זיך אומגעקערט צו ישׂראל‪ ,‬פֿון‬ ‫זיך אײַנגעזאַמלט קײן מִצפָּה‪ ,‬און‬
‫עקרון און ביז גַת און זײער געמאַרק‬ ‫די פֿירשטן פֿון די פּלשתּים זײַנען‬
‫האָט ישׂראל מציל געװען פֿון דער‬ ‫אַרױפֿגעגאַנגען קעגן ישׂראל‪ .‬און די‬
‫האַנט פֿון די פּלשתּים‪ .‬און עס‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל האָבן דערהערט‪,‬‬
‫איז געװען שלום צװישן ישׂראל און‬ ‫און האָבן מורא געהאַט פֿאַר די‬
‫צװישן דעם אמורי‪.‬‬ ‫פּלשתּים‪.‬‬
‫‪ 15‬און שמואל האָט געמשפּט ישׂראל‬ ‫‪ 8‬און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬
‫אַלע טעג פֿון זײַן לעבן‪.‬‬ ‫געזאָגט צו שמואלן‪ :‬זאָלסט ניט‬
‫‪ 16‬און ער פֿלעגט גײן יאָר אײַן יאָר‬ ‫אױפֿהערן שרײַען פֿון אונדזערט װעגן‬
‫אױס און אַרומגײן קײן בֵית‪-‬אֵל‪ ,‬און‬ ‫צו יהוה אונדזער גאָט‪ ,‬ער זאָל אונדז‬
‫גלגול‪ ,‬און מִצפָּה‪ ,‬און משפּטן ישׂראל‬ ‫העלפֿן פֿון דער האַנט פֿון די פּלשתּים‪.‬‬
‫אין אַלע די דאָזיקע ערטער‪.‬‬ ‫ַא‬ ‫‪ 9‬האָט שמואל גענומען‬
‫‪ 17‬און זײַן צוריקקער פֿלעגט זײַן‬ ‫און האָט עס‬ ‫מילכלעמעלע‪,‬‬
‫קײן רמה‪ ,‬װאָרום דאָרטן איז געװען‬ ‫ַא‬ ‫אױפֿגעבראַכט אין גאַנצן‬
‫זײַן הױז‪ ,‬און דאָרטן האָט ער געמשפּט‬ ‫בראַנדאָפּפֿער צו גאָט‪ .‬און שמואל‬
‫ישׂראל; און ער האָט דאָרטן געבױט ַא‬ ‫האָט געשרי ִען צו גאָט פֿאַר ישׂראל‪,‬‬
‫מזבח צו גאָט‪.‬‬ ‫און גאָט האָט אים געענטפֿערט‪.‬‬
‫‪407‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪8:1—8:20‬‬
‫‪ 11‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬דאָס װעט‬

‫זײַן דער שטײגער פֿון דעם מלך װאָס‬
‫װעט קיניגן איבער אײַך‪ :‬אײַערע זין‬
‫און עס איז געװען‪ ,‬אַז שמואל איז‬
‫אַלט געװאָרן‪ ,‬האָט ער געמאַכט‬ ‫‪8‬‬
‫זײַנע זין שופֿטים אױף ישׂראל‪.‬‬
‫װעט ער צונעמען און װעט זײ פֿאַרטאָן‬ ‫‪ 2‬און דער נאָמען פֿון זײַן‬
‫פֿאַר זיך ב ַײ זײַן רײַטװאָגן‪ ,‬און ב ַײ‬ ‫ערשטגעבױרענעם זון איז געװען‬
‫זײַנע פֿערד‪ ,‬און זײ װעלן לױפֿן פֿאַר‬ ‫יוֹאֵל‪ ,‬און דער נאָמען פֿון דעם צװײטן‬
‫זײַן רײַטװאָגן‪.‬‬ ‫פֿון אים אַבֿי ָה; זײ זײַנען געװען‬
‫‪ 12‬און ער װעט זײ זיך מאַכן פֿאַר‬ ‫שופֿטים אין באֵר‪-‬שֶבֿע‪.‬‬
‫הױפּטלײַט פֿון טױזנט‪ ,‬און הױפּטלײַט‬ ‫‪ 3‬און זײַנע זין זײַנען ניט געגאַנגען‬
‫פֿאַר פֿופֿציק‪ ,‬און אױף צו אַקערן זײַן‬ ‫אין זײַנע װעגן‪ ,‬און זײ האָבן זיך‬
‫אַקער‪ ,‬און צו שנײַדן זײַן שניט‪ ,‬און‬ ‫אָפּגענײַגט נאָך געװין‪ ,‬און האָבן‬
‫צו מאַכן זײַנע כּלי‪-‬מלחמה‪ ,‬און די‬ ‫גענומען שוחד‪ ,‬און פֿאַרדרײט דעם‬
‫שפּאַנצײַג פֿון זײַנע רײַטװעגן‪.‬‬ ‫משפּט‪.‬‬
‫‪ 13‬און אײַערע טעכטער װעט ער‬ ‫‪ 4‬האָבן זיך אַרײַנגעזאַמלט אַלע‬
‫צונעמען פֿאַר בשׂמים‪-‬מאַכערינס‪ ,‬און‬ ‫עלטסטע פֿון ישׂראל‪ ,‬און זײ זײַנען‬
‫פֿאַר קעכינס‪ ,‬און פֿאַר בעקערינס‪.‬‬ ‫געקומען צו שמואלן קײן רמה‪,‬‬
‫‪ 14‬און אײַערע בעסטע פֿעלדער און‬ ‫‪ 5‬און האָבן צו אים געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬דו‬
‫װײַנגערטנער און אײלבערטגערטנער‬ ‫ביסט אַלט‪ ,‬און דײַנע זין גײען ניט אין‬
‫װעט ער צונעמען און אַװעקשענקען צו‬ ‫דײַנע װעגן‪ .‬אַצונד מאַך אונדז ַא מלך‬
‫זײַנע קנעכט‪.‬‬ ‫צו משפּטן אַזױ װי אַלע פֿעלקער‪.‬‬
‫‪ 15‬און פֿאַר אײַערע זאָמען און‬
‫אײַערע װײַנגערטנער װעט ער נעמען‬ ‫‪ 6‬און די זאַך איז געװען שלעכט אין‬
‫מעשׂר‪ ,‬און אַװעקשענקען צו זײַנע‬ ‫די אױגן פֿון שמואלן‪ ,‬אַז זײ האָבן‬
‫הױפֿדינער און צו זײַנע קנעכט‪.‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬גיב אונדז ַא מלך אונדז צו‬
‫‪ 16‬און אײַערע קנעכט און אײַערע‬ ‫משפּטן‪ .‬און שמואל האָט מתפּלל‬
‫דינסטן און אײַערע בעסטע בחורים און‬ ‫געװען צו גאָט‪.‬‬
‫אײַערע אײזלען װעט ער צונעמען‪ ,‬און‬ ‫‪ 7‬האָט גאָט געזאָגט צו שמואלן‪:‬‬
‫פֿאַרטאָן פֿאַר זײַן אַרבעט‪.‬‬ ‫הער צו דעם קָול פֿון דעם פֿאָלק אין‬
‫‪ 17‬פֿון אײַערע שאָף װעט ער נעמען‬ ‫אַלץ װאָס זײ זאָגן צו דיר; װאָרום ניט‬
‫מעשׂר; און איר װעט זײַן קנעכט ב ַײ‬ ‫דיך האָבן זײ פֿאַראַכט‪ ,‬נאָר מיך האָבן‬
‫אים‪.‬‬ ‫זײ פֿאַראַכט פֿון צו קיניגן איבער זײ‪.‬‬
‫‪ 18‬און איר װעט שרײַען אין יענעם‬ ‫‪ 8‬אַזױ װי אַלע זײערע טוּונגען װאָס‬
‫טאָג פֿון װעגן אײַער מלך װאָס איר‬ ‫זײ האָבן געטאָן פֿון דעם טאָג װאָס איך‬
‫האָט אײַך אױסדערװײלט‪ ,‬און גאָט‬ ‫מצרי ִם און‬
‫האָב זײ אױפֿגעבראַכט פֿון ַ‬
‫װעט אײַך ניט ענטפֿערן אין יענעם‬ ‫ביז הײַנטיקן טאָג‪ ,‬װאָס זײ האָבן מיך‬
‫טאָג‪.‬‬ ‫פֿאַרלאָזן און געדינט פֿרעמדע געטער‪,‬‬
‫‪ 19‬אָבער דאָס פֿאָלק האָט ניט‬ ‫אַזױ טוען זײ אױך צו דיר‪.‬‬
‫געװאָלט צוהערן צו דעם קָול פֿון‬ ‫‪ 9‬און אַצונד‪ ,‬הער צו זײער קָול‪ ,‬נאָר‬
‫שמואלן‪ ,‬און זײ האָבן געזאָגט‪ :‬נײן‪,‬‬ ‫װאָרענען זאָלסטו זײ װאָרענען‪ ,‬און זײ‬
‫נאָר דװקא ַא מלך מוז זײַן איבער‬ ‫דערצײלן דעם שטײגער פֿון דעם מלך‬
‫אונדז‪,‬‬ ‫װאָס װעט קיניגן איבער זײ‪.‬‬
‫‪ 20‬אַז מיר זאָלן אױך זײַן אַזױ װי‬ ‫‪ 10‬האָט שמואל געזאָגט אַלע‬
‫אַלע פֿעלקער‪ ,‬און אונדזער מלך זאָל‬ ‫װערטער פֿון גאָט צו דעם פֿאָלק װאָס‬
‫אונדז משפּטן‪ ,‬און אַרױסגײן אונדז‬ ‫האָט פֿאַרלאַנגט פֿון אים ַא מלך‪.‬‬
‫‪8:21—9:12‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪408‬‬
‫‪ 6‬האָט ער צו אים געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬איך‬ ‫פֿאַרױס‪ ,‬און פֿירן אונדזערע מלחמות‪.‬‬
‫בעט דיך‪ַ ,‬א געטלעכער מאַן איז ד ָא‬ ‫‪ 21‬און שמואל האָט געהערט אַלע‬
‫אין דער דאָזיקער שטאָט‪ ,‬און דער‬ ‫װערטער פֿון פֿאָלק‪ ,‬און ער האָט זײ‬
‫מאַן איז אָנגעזען; אַלץ װאָס ער רעדט‪,‬‬ ‫דערצײלט אין די אױערן פֿון גאָט‪.‬‬
‫קומט זיכער אָן‪ .‬לאָמיר אַצונד גײן‬ ‫גאָט האָט געזאָגט צו‬ ‫‪ 22‬און‬
‫אַהין‪ ,‬אפֿשר װעט ער אונדז זאָגן װעגן‬ ‫שמואלן‪ :‬הער צו זײער קָול‪ ,‬און‬
‫אונדזער װעג װאָס מיר גײען אױף‬ ‫זאָלסט זײ מאַכן ַא מלך‪ .‬האָט שמואל‬
‫אים‪.‬‬ ‫געזאָגט צו די מענער פֿון ישׂראל‪ :‬גײט‬
‫‪ 7‬האָט שָאול געזאָגט צו זײַן יונג‪:‬‬ ‫איטלעכער צו זײַן שטאָט‪.‬‬
‫אָבער זע‪ ,‬אַז מיר װעלן גײן‪ ,‬װאָס‬
‫װעלן מיר ברענגען דעם מאַן? װאָרום‬
‫דאָס ברױט איז אױסגעגאַנגען פֿון‬
‫אונדזערע כּלים‪ ,‬און ַא מתּנה צו‬
‫און עס איז געװען ַא מאַן פֿון‬
‫בנימין‪ ,‬װאָס זײַן נאָמען איז‬
‫געװען קיש דער זון פֿון אַבֿיאֵל‪ ,‬דעם‬
‫‪9‬‬
‫ברענגען דעם געטלעכן מאַן איז ניטאָ;‬ ‫בכוֹרת‪ ,‬דעם‬
‫ַ‬ ‫צרור‪ ,‬דעם זון פֿון‬
‫זון פֿון ָ‬
‫װאָס איז ד ָא ב ַײ אונדז?‬ ‫זון פֿון אַפֿיחַ‪ ,‬דעם זון פֿון ַא מאַן ַא‬
‫‪ 8‬האָט דער יונג װידער געענטפֿערט‬ ‫בנימינער‪ַ ,‬א העלדישער גִבור‪.‬‬
‫שָאולן און האָט געזאָגט‪ :‬אָט געפֿינט‬ ‫‪ 2‬און ער האָט געהאַט ַא זון‪ ,‬װאָס זײַן‬
‫זיך אין מײַן האַנט ַא פֿערטל שקל‬ ‫נאָמען איז געװען שָאול‪ ,‬יונג און שײן‪,‬‬
‫זילבער‪ ,‬װעל איך געבן דעם געטלעכן‬ ‫און קײנער פֿון די קינדער פֿון ישׂראל‬
‫מאַן‪ ,‬און ער װעט אונדז זאָגן אונדזער‬ ‫איז ניט געװען שענער פֿון אים; פֿון זײַן‬
‫װעג‪.‬‬ ‫אַקסל און אַרױף איז ער געװען העכער‬
‫‪ 9‬פֿרי ִער אין ישׂראל‪ ,‬האָט ַא מאַן‬ ‫פֿון גאַנצן פֿאָלק‪.‬‬
‫אַזױ געזאָגט‪ ,‬אַז ער איז געגאַנגען‬ ‫‪ 3‬זײַנען פֿאַרלאָרן געװאָרן די‬
‫פֿרעגן ב ַײ גאָט‪ :‬קומט און לאָמיר גײן‬ ‫אײזעלינס ב ַײ קיש דעם פֿאָטער פֿון‬
‫צום זעער; װאָרום דעם נבֿיא פֿון הײַנט‬ ‫שָאולן‪ ,‬און קיש האָט געזאָגט צו זײַן‬
‫פֿלעגט מען פֿרי ִער רופֿן זעער‪.‬‬ ‫זון שָאולן‪ :‬נעם אַקאָרשט מיט דיר‬
‫‪ 10‬האָט שָאול געזאָגט צו זײַן יונג‪:‬‬ ‫אײנעם פֿון די יונגען‪ ,‬און שטײ אױף‪,‬‬
‫דײַן װאָרט איז גוט; קום לאָמיר‬ ‫גײ זוך די אײזעלינס‪.‬‬
‫גײן‪ .‬און זײ זײַנען אַװעק צו דער‬ ‫‪ 4‬איז ער דורכגעגאַנגען דורכן‬
‫שטאָט װאָס דאָרטן איז געװען דער‬ ‫אפֿרי ִם און איז‬ ‫ַ‬ ‫געבערג פֿון‬
‫געטלעכער מאַן‪.‬‬ ‫ש ִלשָה‪ ,‬און‬
‫דורכגעגאַנגען דורך לאַנד ָ‬
‫‪ 11‬װי זײ גײען אַרױף דעם‬ ‫זײ האָבן ניט געפֿונען; און זײ זײַנען‬
‫אַרױפֿגאַנג פֿון שטאָט‪ ,‬אַזױ האָבן‬ ‫שעֲלים‪,‬‬
‫דורכגעגאַנגען דורך לאַנד ַ‬
‫זײ אָנגעטראָפֿן מײדלעך װאָס גײען‬ ‫און ניטאָ; און ער איז דורכגעגאַנגען‬
‫אַרױס שעפּן װאַסער‪ ,‬און זײ האָבן‬ ‫דורך לאַנד בנימין‪ ,‬און זײ האָבן ניט‬
‫צו זײ געזאָגט‪ :‬איז ד ָא פֿאַראַן דער‬ ‫געפֿונען‪.‬‬
‫זעער?‬ ‫‪ 5‬װי זײ זײַנען געקומען אין לאַנד‬
‫‪ 12‬האָבן זײ געענטפֿערט און‬ ‫צוף‪ ,‬אַזױ האָט שָאול געזאָגט צו זײַן‬
‫געזאָגט‪ :‬ער איז דאָ‪ ,‬אָן פֿאַר דיר‪.‬‬ ‫יונג װאָס מיט אים‪ :‬קום און לאָמיר‬
‫אײַל זיך אַצונד‪ ,‬װאָרום הײַנט איז ער‬ ‫זיך אומקערן‪ ,‬װאָרום מײַן פֿאָטער‬
‫געקומען אין שטאָט‪ ,‬װײַל הײַנט איז‬ ‫װעט נאָך אױפֿהערן זיך קימערן אום‬
‫אַן אָפּפֿערשלאַכטונג בײַם פֿאָלק אױף‬ ‫די אײזעלינס‪ ,‬און װעט דאגהן װעגן‬
‫דער ָבמָה‪.‬‬ ‫אונדז‪.‬‬
‫‪409‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪9:13—9:27‬‬
‫געװאָרן‪ .‬און פֿאַר װעמען איז אַל דאָס‬ ‫‪ 13‬װי איר קומט אַרײַן אין שטאָט‪,‬‬
‫גלוסטיקע פֿון ישׂראל‪ ,‬אױב ניט פֿאַר‬ ‫אַזױ װעט איר אים טרעפֿן‪ ,‬אײדער‬
‫דיר און פֿאַר דעם גאַנצן הױז פֿון דײַן‬ ‫ער גײט אַרױף אױף דער ָבמָה צו‬
‫פֿאָטער?‬ ‫עסן; װײַל דאָס פֿאָלק עסט ניט‬
‫‪ 21‬האָט געענטפֿערט שָאול און האָט‬ ‫ביז ער קומט‪ ,‬װאָרום ער בענטשט‬
‫געזאָגט‪ :‬בין איך ניט פֿון בנימין‪ ,‬פֿון‬ ‫דאָס שלאַכטאָפּפֿער‪ ,‬דערנאָך עסן די‬
‫די קלענסטע שבֿטים פֿון ישׂראל‪ ,‬און‬ ‫גערופֿענע‪ .‬און אַצונד גײט אַרױף‪,‬‬
‫מײַן משפּחה די מינדסטע פֿון אַלע‬ ‫װאָרום גראָד הײַנט װעט איר אים‬
‫משפּחות פֿון שבֿט בנימין? און פֿאַר‬ ‫טרעפֿן‪.‬‬
‫װאָס רעדסטו צו מיר אַז ַא זאַך?‬ ‫‪ 14‬זײַנען זײ אַרױפֿגעגאַנגען צו דער‬
‫‪ 22‬האָט שמואל גענומען שָאולן‬ ‫שטאָט‪ .‬זײ קומען אַרײַן אין שטאָט‪,‬‬
‫און זײַן יונג‪ ,‬און ער האָט זײ‬ ‫ערשט שמואל גײט אַרױס אַקעגן זײ‪,‬‬
‫אַרײַנגעבראַכט אין קאַמער‪ ,‬און האָט‬ ‫כּדי אַרױפֿצוגײן אױף דער ָבמָה‪.‬‬
‫זײ געגעבן אַן אָרט אױבן אָן פֿון די‬ ‫גאָט האָט אַנטפּלעקט‬ ‫‪ 15‬און‬
‫גערופֿענע‪ ,‬װאָס זײַנען געװען אַרום‬ ‫שמואלס אױער אײן טאָג פֿאַר שאָולס‬
‫דרײַסיק מאַן‪.‬‬ ‫קומען‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫‪ 23‬און שמואל האָט געזאָגט צו דעם‬ ‫‪ 16‬מאָרגן אין דער צײַט װעל איך‬
‫קוכער‪ :‬דערלאַנג דעם חלק װאָס איך‬ ‫שיקן צו דיר ַא מאַן פֿון לאַנד בנימין‪,‬‬
‫האָב דיר געגעבן‪ ,‬װאָס איך האָב דיר‬ ‫זאָלסטו אים זאַלבן פֿאַר ַא פֿירשט‬
‫אָנגעזאָגט‪ :‬לײג אים אַװעק ב ַײ דיר‪.‬‬ ‫איבער מײַן פֿאָלק ישׂראל‪ ,‬און ער‬
‫‪ 24‬האָט דער קוכער אױפֿגעהױבן‬ ‫װעט העלפֿן מײַן פֿאָלק פֿון דער האַנט‬
‫דעם שענקל און װאָס אױף אים‪,‬‬ ‫פֿון די פּלשתּים‪ ,‬װאָרום איך האָב‬
‫און אַװעקגעלײגט פֿאַר שָאולן‪ ,‬און‬ ‫צוגעזען מײַן פֿאָלק‪ ,‬װײַל זײַן געשרײ‬
‫]שמואל[ האָט געזאָגט‪ :‬אָט איז דאָס‬ ‫איז געקומען צו מיר‪.‬‬
‫איבערגעלאָזענע; לײג פֿאַר דיר‪ ,‬עס‪,‬‬ ‫‪ 17‬און װי שמואל האָט דערזען‬
‫װאָרום אױף דער באַשטימטער צײַט‬ ‫שָאולן‪ ,‬אַזױ האָט גאָט אױסגערופֿן‬
‫איז עס געהאַלטן געװאָרן פֿאַר דיר;‬ ‫צו אים‪ :‬אָט איז דער מאַן װאָס איך‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬איך האָב דאָך ]צוליב‬ ‫האָב דיר געזאָגט‪ :‬דער דאָזיקער װעט‬
‫דעם[ דאָס פֿאָלק פֿאַררופֿן‪ .‬האָט שָאול‬ ‫הערשן אױף מײַן פֿאָלק‪.‬‬
‫געגעסן מיט שמואלן אין יענעם טאָג‪.‬‬ ‫‪ 18‬און שָאול האָט גענענט צו‬
‫‪ 25‬און זײ האָבן אַראָפּגענידערט פֿון‬ ‫שמואלן אין מיטן טױער‪ ,‬און האָט‬
‫דער ָבמָה אין שטאָט; און ער האָט‬ ‫געזאָגט‪ :‬זאָג מיר‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬װוּ‬
‫גערעדט מיט שָאולן אױפֿן דאַך‪.‬‬ ‫איז ד ָא דאָס הױז פֿון דעם זעער?‬
‫‪ 26‬און זײ זײַנען אױפֿגעשטאַנען‬ ‫‪ 19‬האָט שמואל געענטפֿערט שָאולן‬
‫פֿרי; און עס איז געװען‪ ,‬װי דער‬ ‫און האָט געזאָגט‪ :‬איך בין דער זעער;‬
‫פֿרימאָרגן איז אױפֿגעגאַנגען‪ ,‬אַזױ‬ ‫גײ אַרױף מיר פֿאַרױס צו דער ָבמָה‪,‬‬
‫האָט שמואל גערופֿן צו שָאולן אױפֿן‬ ‫און איר װעט עסן מיט מיר הײַנט‪ ,‬און‬
‫דאַך‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬שטײ אױף‪ ,‬און‬ ‫אין דער פֿרי װעל איך דיך אַװעקשיקן‪,‬‬
‫איך װעל דיך אַרױסבאַלײטן‪ .‬איז‬ ‫און אַלץ װאָס אױף דײַן האַרצן װעל‬
‫שָאול אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און זײ זײַנען‬ ‫איך דיר זאָגן‪.‬‬
‫בײדע אַרױסגעגאַנגען דערױסן‪ ,‬ער און‬ ‫‪ 20‬און װעגן די אײזעלינס װאָס‬
‫שמואל‪.‬‬ ‫זײַנען ב ַײ דיר פֿאַרלאָרן שױן הײַנט‬
‫‪ 27‬װי זײ נידערן אַראָפּ צום עק‬ ‫דר ַײ טעג‪ ,‬אױף זײ זאָלסטו ניט לײגן‬
‫שטאָט‪ ,‬אַזױ האָט שמואל געזאָגט‬ ‫דײַן האַרץ‪ ,‬װאָרום זײ זײַנען געפֿונען‬
‫‪10:1—10:14‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪410‬‬
‫מיט זײ‪ ,‬און װעסט פֿאַרקערט װערן‬ ‫צו שָאולן‪ :‬זאָג דעם יונג‪ ,‬ער זאָל‬
‫אין אַן אַנדער מענטשן‪.‬‬ ‫אַװעקגײן אונדז פֿאַרױס – און ער‬
‫‪ 7‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז די דאָזיקע‬ ‫איז אַװעקגעגאַנגען – און דו שטײ‬
‫צײכנס װעלן דיר אָנקומען‪ ,‬טו דיר‬ ‫אַקאָרשט‪ ,‬און איך װעל דיך לאָזן הערן‬
‫װאָס דיר קומט צו דער האַנט‪ ,‬װאָרום‬ ‫דאָס װאָרט פֿון גאָט‪.‬‬
‫גאָט איז מיט דיר‪.‬‬
‫אַראָפּנידערן‬ ‫זאָלסט‬
‫מיר פֿאַרױס קײן גִלגל‪ ,‬און זע‪,‬‬
‫‪ 8‬און‬ ‫און שמואל האָט גענומען‬
‫דאָס קריגל אײל‪ ,‬און‬ ‫‪10‬‬
‫אױפֿגעגאָסן אױף זײַן קאָפּ; און ער‬
‫איך װעל אַראָפּנידערן צו דיר‬
‫אױפֿצוברענגען בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬צו‬ ‫האָט אים געקושט‪ ,‬און האָט געזאָגט‪:‬‬
‫שלאַכטן פֿרידאָפּפֿער; זיבן טעג‬ ‫פֿאַר װאָר‪ ,‬גאָט האָט דיך געזאַלבט‬
‫זאָלסטו װאַרטן ביז איך קום צו דיר‪,‬‬ ‫פֿאַר ַא פֿירשט איבער זײַן אַרב‪.‬‬
‫און װעל דיך לאָזן װיסן װאָס דו‬ ‫‪ 2‬װי דו גײסט הײַנט אַװעק פֿון מיר‪,‬‬
‫זאָלסט טאָן‪.‬‬ ‫אַזױ װעסטו אָנטרעפֿן צװײ מענטשן‬
‫‪ 9‬און עס איז געװען‪ ,‬װי ער‬ ‫לעבן ָרחלס קבֿר אין דעם געמאַרק‬
‫קערט אום זײַן רוקן אַװעקצוגײן פֿון‬ ‫פֿון בנימין‪ ,‬אין צֶלצַח‪ ,‬און זײ װעלן‬
‫לעבן שמואלן‪ ,‬אַזױ האָט גאָט אים‬ ‫זאָגן צו דיר‪ :‬די אײזעלינס װאָס דו‬
‫פֿאַרקערט אַן אַנדער האַרץ; און אַלע‬ ‫ביסט געגאַנגען זוכן‪ ,‬זײַנען געפֿונען‬
‫די דאָזיקע צײכנס זײַנען אָנגעקומען‬ ‫געװאָרן‪ ,‬און זע‪ ,‬דײַן פֿאָטער האָט‬
‫אין יענעם טאָג‪.‬‬ ‫אָפּגעלאָזט די מעשׂה מיט די אײזעלינס‪,‬‬
‫‪ 10‬און װי זײ זײַנען געקומען אַהין‬ ‫און ער דאגהט װעגן אײַך‪ ,‬אַזױ צו‬
‫קײן גִבֿעָה‪ ,‬ערשט ַא שנור נבֿיאים‬ ‫זאָגן‪ :‬װאָס טו איך װעגן מײַן זון?‬
‫קומט אים אַנטקעגן; און דער גײַסט‬ ‫‪ 3‬און װעסט אַװעקגײן פֿון דאָרטן‬
‫פֿון גאָט איז געקומען אױף אים‪ ,‬און‬ ‫װײַטער‪ ,‬און װעסט קומען ביז דעם‬
‫ער האָט נבֿיאות געזאָגט צװישן זײ‪.‬‬ ‫אײכנבױם פֿון תּבֿור; װעלן דיך‬
‫‪ 11‬און עס איז געװען‪ ,‬װי אַלע‬ ‫אָנטרעפֿן דאָרטן דר ַײ מענטשן װאָס‬
‫װאָס האָבן אים געקענט פֿון‬ ‫גײען אַרױף צו גאָט קײן בֵית‪-‬אֵל;‬
‫נעכטן‪-‬אײערנעכטן‪ ,‬האָבן געזען‪,‬‬ ‫אײנער טראָגט דר ַײ ציקעלעך‪ ,‬און‬
‫ערשט ער זאָגט נבֿיאות מיט נבֿיאים‪,‬‬ ‫אײנער טראָגט דר ַײ לאַבנס ברױט‪ ,‬און‬
‫אַזױ האָט דאָס פֿאָלק געזאָגט אײנער‬ ‫אײנער טראָגט ַא לאָגל װײַן‪.‬‬
‫צום אַנדערן‪ :‬װאָס איז דאָס געשען‬ ‫‪ 4‬און זײ װעלן דיך פֿרעגן אױף‬
‫דעם זון פֿון קישן? איז אױך שָאול‬ ‫פֿריד‪ ,‬און װעלן דיר געבן צװײ ברױטן;‬
‫צװישן די נבֿיאים?‬ ‫זאָלסטו צונעמען פֿון זײער האַנט‪.‬‬
‫‪ 12‬האָט זיך אָפּגערופֿן ַא מאַן פֿון‬ ‫‪ 5‬דערנאָך װעסטו קומען צו דעם‬
‫דאָרטן און האָט געזאָגט‪ :‬און װער איז‬ ‫בערגל פֿון גאָט‪ ,‬װאָס דאָרטן זײַנען‬
‫זײער פֿאָטער? דעריבער איז געװאָרן‬ ‫די װאַכן פֿון די פּלשתּים; און עס‬
‫פֿאַר ַא שפּריכװאָרט‪ :‬איז אױך שָאול‬ ‫װעט זײַן‪ ,‬װי דו קומסט אַהין אין‬
‫צװישן די נבֿיאים?‬ ‫דער שטאָט‪ ,‬אַזױ װעסטו באַגעגענען ַא‬
‫‪ 13‬און װי ער האָט געענדיקט נבֿיאות‬ ‫שנור נבֿיאים װאָס נידערן אַראָפּ פֿון‬
‫זאָגן‪ ,‬אַזױ איז ער געקומען צו דער‬ ‫דער ָבמָה‪ ,‬און זײ פֿאַרױס האַרפֿן און‬
‫ָבמָה‪.‬‬ ‫פּױקן און פֿלײטן און גיטאַרן; און זײ‬
‫‪ 14‬און שאָולס פֿעטער האָט געזאָגט‬ ‫זאָגן נבֿיאות‪.‬‬
‫צו אים און צו זײַן יונג‪ :‬װוּהין זײַט איר‬ ‫‪ 6‬און אױף דיר װעט קומען דער‬
‫געגאַנגען? האָט ער געזאָגט‪ :‬צו זוכן‬ ‫גײַסט פֿון גאָט‪ ,‬און װעסט נבֿיאות זאָגן‬
‫‪411‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪10:15—11:3‬‬
‫‪ 23‬זײַנען זײ געלאָפֿן‪ ,‬און האָבן אים‬ ‫די אײזעלינס; און מיר האָבן געזען אַז‬
‫גענומען פֿון דאָרטן; און אַז ער האָט‬ ‫זײ זײַנען ניטאָ‪ ,‬זײַנען מיר געקומען צו‬
‫זיך געשטעלט צװישן פֿאָלק‪ ,‬איז ער‬ ‫שמואלן‪.‬‬
‫געװען העכער פֿון גאַנצן פֿאָלק פֿון זײַן‬ ‫‪ 15‬האָט שאָולס פֿעטער געזאָגט‪:‬‬
‫אַקסל און אַרױף‪.‬‬ ‫דערצײל מיר‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬װאָס האָט‬
‫‪ 24‬האָט שמואל געזאָגט צום גאַנצן‬ ‫אײַך שמואל געזאָגט?‬
‫פֿאָלק‪ :‬איר זעט דעם װאָס גאָט האָט‬ ‫‪ 16‬האָט שָאול געזאָגט צו זײַן‬
‫אים אױסדערװײלט‪ ,‬אַז זײַן גלײַכן איז‬ ‫פֿעטער‪ :‬דערצײלן האָט ער אונדז‬
‫ניט ָא אין גאַנצן פֿאָלק? האָט געשאַלט‬ ‫דערצײלט אַז די אײזעלינס זײַנען‬
‫דאָס גאַנצע פֿאָלק‪ ,‬און האָט געזאָגט‪:‬‬ ‫געפֿונען געװאָרן‪ .‬אָבער די מעשׂה‬
‫לעבן זאָל דער מלך‪.‬‬ ‫פֿון דער מלוכה װאָס שמואל האָט‬
‫‪ 25‬און שמואל האָט געזאָגט דעם‬ ‫געזאָגט‪ ,‬האָט ער אים ניט דערצײלט‪.‬‬
‫פֿאָלק דאָס געזעץ פֿון דער מלוכה‪,‬‬ ‫‪ 17‬און שמואל האָט צונױפֿגערופֿן‬
‫און פֿאַרשריבן אין ַא בוך‪ ,‬און‬ ‫דאָס פֿאָלק צו גאָט קײן מִצפָּה‪.‬‬
‫אַװעקגעלײגט פֿאַר גאָט‪ .‬און שמואל‬ ‫‪ 18‬און ער האָט געזאָגט צו די קינדער‬
‫האָט אַװעקגעשיקט דאָס גאַנצע פֿאָלק‪,‬‬ ‫פֿון ישׂראל‪ :‬אַזױ האָט געזאָגט יהוה‬
‫איטלעכן צו זײַן הױז‪.‬‬ ‫דער גאָט פֿון ישׂראל‪ :‬איך האָב‬
‫איז‬ ‫שָאול‬ ‫אױך‬ ‫‪ 26‬און‬ ‫מצרי ִם‪ ,‬און‬
‫אױפֿגעבראַכט ישׂראל פֿון ַ‬
‫אַװעקגעגאַנגען צו זײַן הױז קײן‬ ‫האָב אײַך מציל געװען פֿון דער האַנט‬
‫גִבֿעָה‪ ,‬און מיט אים זײַנען געגאַנגען‬ ‫מצרי ִם‪ ,‬און פֿון דער האַנט פֿון אַלע‬ ‫פֿון ַ‬
‫די חיל װאָס האָבן געהאַט גאָט אין‬ ‫קיניגרײַכן װאָס האָבן אײַך געדריקט‪.‬‬
‫האַרצן‪.‬‬
‫‪ 19‬און איר האָט הײַנט פֿאַראַכט‬
‫‪ 27‬אָבער די נידערטרעכטיקע יונגען‬ ‫אײַער גאָט‪ ,‬װאָס העלפֿט אײַך פֿון‬
‫האָבן געזאָגט‪ :‬װאָס װעט אונדז העלפֿן‬ ‫אַלע אײַערע בײזן און אײַערע צרות‪,‬‬
‫דער דאָזיקער? און זײ האָבן אים‬ ‫און איר האָט צו אים געזאָגט‪ :‬נאָר‬
‫פֿאַראַכט‪ ,‬און האָבן אים ניט געבראַכט‬ ‫ַא מלך מוזטו מאַכן איבער אונדז‪.‬‬
‫ַא מתּנה‪ .‬און ער האָט זיך געמאַכט ניט‬ ‫דרום שטעלט אײַך אַצונד פֿאַר גאָט‬
‫הערנדיק‪.‬‬ ‫לױט אײַערע שבֿטים און לױט אײַערע‬
‫טױזנטן‪.‬‬
‫און נָחש פֿון עמון איז‬
‫אַרױפֿגעקומען און האָט‬ ‫‪11‬‬
‫געלעגערט אױף י ָבֿש‪-‬גִלעָד‪ .‬האָבן‬
‫‪ 20‬און שמואל האָט געמאַכט‬
‫גענענען אַלע שבֿטים פֿון ישׂראל‪ ,‬און‬
‫אַלע מענטשן פֿון י ָבֿש געזאָגט צו‬ ‫שבֿט בנימין איז פֿאַרנומען געװאָרן‪.‬‬
‫נָחשן‪ :‬שליס אונדז ַא בונד‪ ,‬און מיר‬ ‫‪ 21‬האָט ער געמאַכט געגענען שבֿט‬
‫װעלן דיר דינען‪.‬‬ ‫בנימין לױט זײערע משפּחות‪ .‬און די‬
‫‪ 2‬האָט נָחש פֿון עמון צו זײ געזאָגט‪:‬‬ ‫משפּחה פֿון די מַטרים איז פֿאַרנומען‬
‫מיט דעם באַדינג װעל איך עס אײַך‬ ‫געװאָרן; און שָאול דער זון פֿון קישן‬
‫שליסן‪ ,‬אַז מע זאָל אײַך אַלעמען‬ ‫איז פֿאַרנומען געװאָרן‪ .‬האָבן זײ אים‬
‫אױסשטעכן דאָס רעכטע אױג‪ ,‬און דאָס‬ ‫אַרומגעזוכט‪ ,‬און ער איז ניט געפֿונען‬
‫מאַכן פֿאַר ַא שאַנד אױף גאַנץ ישׂראל‪.‬‬ ‫געװאָרן‪.‬‬
‫‪ 3‬האָבן צו אים געזאָגט די עלטסטע‬ ‫‪ 22‬האָבן זײ װידער געפֿרעגט ב ַײ‬
‫פֿון י ָבֿש‪ :‬לאָז אונדז אָפּ זיבן טעג‪,‬‬ ‫גאָט‪ :‬איז נאָך עמעצער געקומען‬
‫און מיר װעלן שיקן שלוחים אין גאַנצן‬ ‫אַהער? האָט גאָט געזאָגט‪ :‬אָן‬
‫געמאַרק פֿון ישׂראל; און אױב קײנער‬ ‫באַהאַלט ער זיך ב ַײ די זאַכן‪.‬‬
‫‪11:4—12:3‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪412‬‬
‫‪ 11‬און עס איז געװען אױף מאָרגן‪,‬‬ ‫העלפֿט אונדז ניט‪ ,‬װעלן מיר אַרױסגײן‬
‫האָט שָאול געמאַכט דאָס פֿאָלק אין‬ ‫צו דיר‪.‬‬
‫דר ַײ מחנות‪ ,‬און זײ זײַנען אַרײַן אין‬ ‫‪ 4‬זײַנען די שלוחים געקומען צו‬
‫מיטן לאַגער אין דער מאָרגנװאַך‪ ,‬און‬ ‫גבֿעת‪-‬שָאול‪ ,‬און האָבן גערעדט די‬
‫האָבן געשלאָגן עמון ביז דער טאָג איז‬ ‫װערטער אין די אױערן פֿון פֿאָלק; און‬
‫הײס געװאָרן‪ .‬און עס איז געװען‪,‬‬ ‫דאָס גאַנצע פֿאָלק האָט אױפֿגעהױבן‬
‫די װאָס זײַנען איבערגעבליבן‪ ,‬זײַנען‬ ‫זײער קָול און געװײנט‪.‬‬
‫צעשפּרײט געװאָרן‪ ,‬און עס זײַנען ניט‬ ‫‪ 5‬ערשט שָאול קומט אָן הינטער די‬
‫געבליבן פֿון זײ צװײ באַנאַנד‪.‬‬ ‫רינדער פֿון פֿעלד; האָט שָאול געזאָגט‪:‬‬
‫‪ 12‬האָט דאָס פֿאָלק געזאָגט צו‬ ‫װאָס איז דעם פֿאָלק‪ ,‬װאָס זײ װײנען?‬
‫שמואלן‪ :‬װער איז דער װאָס זאָגט‪:‬‬ ‫האָט מען אים דערצײלט די װערטער‬
‫זאָל שָאול קיניגן איבער אונדז? גיט‬ ‫פֿון די מענטשן פֿון י ָבֿש‪.‬‬
‫אַהער די לײַט‪ ,‬און מיר װעלן זײ טײטן‪.‬‬ ‫‪ 6‬איז ַא גײַסט פֿון גאָט געקומען‬
‫‪ 13‬האָט שָאול געזאָגט‪ :‬קײנער‬ ‫אױף שָאולן‪ ,‬װי ער האָט דערהערט די‬
‫זאָל ניט געטײט װערן הײַנטיקן טאָג‪,‬‬ ‫דאָזיקע װערטער‪ ,‬און זײַן צאָרן האָט‬
‫װאָרום הײַנט האָט גאָט געטאָן ַא‬ ‫זײער געגרימט‪.‬‬
‫ישועה אין ישׂראל‪.‬‬
‫‪ 7‬און ער האָט גענומען ַא געשפּאַן‬
‫‪ 14‬און שמואל האָט געזאָגט צום‬ ‫רינדער‪ ,‬און האָט זײ צעשניטן‪ ,‬און‬
‫פֿאָלק‪ :‬קומט און לאָמיר גײן קײן‬ ‫פֿאַנאַנדערגעשיקט דורך דער האַנט‬
‫גִלגל‪ ,‬און מיר װעלן דאָרטן באַנײַען‬ ‫פֿון די שלוחים אין גאַנצן געמאַרק‬
‫די מלוכה‪ .15 .‬איז דאָס גאַנצע‬ ‫פֿון ישׂראל‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬װער עס‬
‫פֿאָלק געגאַנגען קײן גִלגל‪ ,‬און זײ‬ ‫גײט ניט אַרױס נאָך שָאולן און נאָך‬
‫האָבן דאָרט געמאַכט שָאולן פֿאַר ַא‬ ‫שמואלן‪ ,‬װעט אַזױ געטאָן װערן צו‬
‫מלך‪ ,‬פֿאַר גאָט אין גִלגל; און זײ‬ ‫זײַנע רינדער‪ .‬איז ַא פּחד פֿון גאָט‬
‫האָבן דאָרטן געשלאַכט פֿרידאָפּפֿער‬ ‫געפֿאַלן אױפֿן פֿאָלק‪ ,‬און זײ זײַנען‬
‫פֿאַר גאָט‪ .‬און שָאול און אַלע מענער‬ ‫אַרױס אַזױ װי אײן מאַן‪.‬‬
‫פֿון ישׂראל האָבן זיך דאָרטן זײער‬
‫געפֿרײט‪.‬‬ ‫‪ 8‬און ער האָט זײ איבערגעצײלט אין‬
‫ֶבזֶק‪ ,‬און די קינדער פֿון ישׂראל זײַנען‬
‫און שמואל האָט געזאָגט צו‬
‫גאַנץ ישׂראל‪ :‬זעט‪ ,‬איך האָב‬ ‫‪12‬‬
‫צוגעהערט צו אײַער קָול אין אַלץ װאָס‬
‫געװען דר ַײ הונדערט טױזנט‪ ,‬און די‬
‫מענער פֿון יהוּדה דרײַסיק טױזנט‪.‬‬
‫‪ 9‬און זײ האָבן געזאָגט צו די שלוחים‬
‫איר האָט צו מיר געזאָגט‪ ,‬און איך האָב‬ ‫װאָס זײַנען געקומען‪ :‬אַזױ זאָלט איר‬
‫געמאַכט איבער אײַך ַא מלך‪.‬‬ ‫זאָגן צו די מענטשן פֿון י ָבֿש‪-‬גִלעָד‪:‬‬
‫‪ 2‬און אַצונד‪ ,‬אָט גײט דער מלך פֿאַר‬ ‫מאָרגן װען די זון װערט הײס‪ ,‬װעט‬
‫אײַך; איך אָבער בין אַלט און גראָ‪ ,‬און‬ ‫אײַך געשען ַא הילף‪ .‬זײַנען געקומען‬
‫אָט זײַנען מײַנע זין מיט אײַך; און איך‬ ‫די שלוחים און האָבן דערצײלט צו די‬
‫בין געגאַנגען פֿאַר אײַך פֿון מײַן יוגנט‬ ‫מענטשן פֿון י ָבֿש‪ ,‬און זײ האָבן זיך‬
‫אָן ביז הײַנטיקן טאָג‪.‬‬ ‫דערפֿרײט‪.‬‬
‫‪ 3‬ד ָא בין איך‪ ,‬זאָגט עדות אַקעגן מיר‬ ‫‪ 10‬און די מענטשן פֿון י ָבֿש האָבן‬
‫פֿאַר גאָט און פֿאַר זײַן געזאַלבטן‪:‬‬ ‫געזאָגט ]צו נָחשן[‪ :‬מאָרגן װעלן מיר‬
‫װעמעס אָקס האָב איך צוגענומען? און‬ ‫אַרױסגײן צו אײַך‪ ,‬און איר װעט טאָן‬
‫װעמעס אײזל האָב איך צוגענומען?‬ ‫צו אונדז אַזױ װי אַלץ װאָס איז גוט אין‬
‫און װעמען האָב איך באַרױבט?‬ ‫אײַערע אױגן‪.‬‬
‫‪413‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪12:4—12:19‬‬
‫‪ 11‬האָט גאָט געשיקט ירובעלן‪ ,‬און‬ ‫װעמען האָב איך געדריקט? אָדער‬
‫בדָ נען‪ ,‬און יפֿתּחן‪ ,‬און שמואלן‪ ,‬און‬ ‫פֿון װעמענס האַנט האָב איך גענומען‬
‫ער האָט אײַך מציל געװען פֿון אײַערע‬ ‫אױסלײז‪ ,‬אַז איך זאָל פֿאַרהױלן מײַנע‬
‫פֿײַנט פֿון רונד אַרום‪ ,‬און איר זײַט‬ ‫אױגן פֿון אים? און איך װעל עס אײַך‬
‫געזעסן אין זיכערקײט‪.‬‬ ‫אומקערן‪.‬‬
‫‪ 12‬און װי איר האָט געזען אַז נָחש‬ ‫‪ 4‬האָבן זײ געזאָגט‪ :‬האָסט אונדז‬
‫דער מלך פֿון די קינדער פֿון עמון איז‬ ‫ניט באַרױבט און האָסט אונדז ניט‬
‫געקומען אױף אײַך‪ ,‬אַזױ האָט איר צו‬ ‫געדריקט‪ ,‬און האָסט פֿון קײנעמס‬
‫מיר געזאָגט‪ :‬נײן‪ ,‬נײַערט ַא מלך מוז‬ ‫האַנט גאָרנישט גענומען‪.‬‬
‫קיניגן איבער אונדז; בעת יהוה אײַער‬ ‫‪ 5‬האָט ער צו זײ געזאָגט‪ :‬עדות‬
‫גאָט איז אײַער מלך‪.‬‬ ‫איז גאָט קעגן אײַך‪ ,‬און עדות איז‬
‫‪ 13‬און אַצונד‪ ,‬אָט איז דער מלך װאָס‬ ‫זײַן געזאַלבטער הײַנטיקן טאָג‪ ,‬אַז איר‬
‫איר האָט אױסדערװײלט‪ ,‬װאָס איר‬ ‫האָט אין מײַן האַנט גאָרנישט געפֿונען‪.‬‬
‫האָט פֿאַרלאַנגט‪ ,‬און אָט האָט גאָט‬ ‫האָבן זײ געזאָגט‪ :‬עדות!‬
‫געגעבן איבער אײַך ַא מלך‪.‬‬ ‫‪ 6‬האָט שמואל געזאָגט צום פֿאָלק‪:‬‬
‫‪ 14‬אױב איר װעט מורא האָבן פֿאַר‬ ‫גאָט איז דער װאָס האָט באַשאַפֿן‬
‫גאָט‪ ,‬און איר װעט אים דינען‪ ,‬און‬ ‫משהן און אַהר ֹנען‪ ,‬און װאָס האָט‬
‫װעט צוהערן צו זײַן קָול‪ ,‬און װעט ניט‬ ‫אױפֿגעבראַכט אײַערע עלטערן פֿון‬
‫װידערשפּעניקן דעם מױל פֿון גאָט‪,‬‬ ‫מצרי ִם‪.‬‬
‫לאַנד ַ‬
‫און אי איר‪ ,‬אי דער מלך װאָס קיניגט‬ ‫‪ 7‬און אַצונד‪ ,‬שטעלט אײַך‪ ,‬און איך‬
‫איבער אײַך‪ ,‬װעט גײן נאָך יהוה אײַער‬ ‫װעל זיך דורכטענהן מיט אײַך פֿאַר‬
‫גאָט; –‬ ‫גאָט װעגן אַלע גערעכטיקײטן פֿון גאָט‬
‫‪ 15‬אױב אָבער איר װעט ניט צוהערן‬ ‫װאָס ער האָט געטאָן מיט אײַך און מיט‬
‫צו דעם קָול פֿון גאָט‪ ,‬און איר װעט‬ ‫אײַערע עלטערן‪.‬‬
‫װידערשפּעניקן דעם מױל פֿון גאָט‪,‬‬ ‫מצרי ִם‪,‬‬
‫‪ 8‬אַז יעק ֿב איז געקומען קײן ַ‬
‫װעט די האַנט פֿון גאָט זײַן אַקעגן אײַך‬ ‫האָבן אײַערע עלטערן געשרי ִען צו‬
‫אַזױ װי אַקעגן אײַערע עלטערן‪.‬‬ ‫גאָט‪ ,‬און גאָט האָט געשיקט משהן און‬
‫‪ 16‬און אַצונד שטײט און זעט די‬ ‫אַהר ֹנען‪ ,‬און זײ האָבן אַרױסגעצױגן‬
‫דאָזיקע גרױסע זאַך װאָס גאָט טוט‬ ‫מצרי ִם‪ ,‬און זײ‬
‫ַ‬ ‫אײַערע עלטערן פֿון‬
‫פֿאַר אײַערע אױגן‪.‬‬ ‫באַזעצט אין דעם דאָזיקן אָרט‪.‬‬
‫‪ 17‬הײַנט איז דאָך װײצשניט‪ ,‬װעל‬ ‫‪ 9‬אָבער זײ האָבן פֿאַרגעסן אָן‬
‫איך רופֿן צו גאָט‪ ,‬און ער װעט געבן‬ ‫יהוה זײער גאָט‪ ,‬און ער האָט זײ‬
‫דונערן און רעגן‪ ,‬און װײסט און זעט‬ ‫איבערגעענטפֿערט אין דער האַנט פֿון‬
‫אַז גרױס איז אײַער בײז װאָס איר האָט‬ ‫סיסר ָא דעם חיל‪-‬פֿירער פֿון חצור‪ ,‬און‬
‫געטאָן אין די אױגן פֿון גאָט‪ ,‬אײַך צו‬ ‫אין דער האַנט פֿון די פּלשתּים‪ ,‬און אין‬
‫פֿאַרלאַנגען ַא מלך‪.‬‬ ‫דער האַנט פֿון דעם מלך פֿון מואָבֿ‪ ,‬און‬
‫‪ 18‬און שמואל האָט גערופֿן צו גאָט‪,‬‬ ‫זײ האָבן מלחמה געהאַלטן אױף זײ‪.‬‬
‫און גאָט האָט געגעבן דונערן און רעגן‬ ‫‪ 10‬און זײ האָבן געשרי ִען צו גאָט און‬
‫אין יענעם טאָג‪ ,‬און דאָס גאַנצע פֿאָלק‬ ‫האָבן געזאָגט‪ :‬מיר האָבן געזינדיקט‬
‫האָט זײער מורא געהאַט פֿאַר גאָט און‬ ‫װאָס מיר האָבן פֿאַרלאָזן יהוה‪,‬‬
‫פֿאַר שמואלן‪.‬‬ ‫און געדינט די ַבעַל‪-‬געטער און די‬
‫‪ 19‬און דאָס גאַנצע פֿאָלק האָט‬ ‫עשתָּ רות‪ ,‬און אַצונד‪ ,‬ז ַײ אונדז מציל‬
‫געזאָגט צו שמואלן‪ :‬ז ַײ מתפּלל פֿאַר‬ ‫פֿון דער האַנט פֿון אונדזערע פֿײַנט‪ ,‬און‬
‫דײַנע קנעכט צו יהוה דײַן גאָט אַז‬ ‫מיר װעלן דיר דינען‪.‬‬
‫‪12:20—13:10‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪414‬‬
‫פּלשתּים האָבן דערהערט‪ .‬און שָאול‬ ‫מיר זאָלן ניט שטאַרבן‪ ,‬װײַל מיר האָבן‬
‫האָט געבלאָזן אין שופֿר דורכן גאַנצן‬ ‫צו אַלע אונדזערע זינד נאָך צוגעלײגט‬
‫לאַנד‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬זאָלן די עִבֿרים‬ ‫דאָס בײז‪ ,‬אונדז צו פֿאַרלאַנגען ַא מלך‪.‬‬
‫הערן!‬ ‫‪ 20‬האָט שמואל געזאָגט צום פֿאָלק‪:‬‬
‫‪ 4‬און גאַנץ ישׂראל האָבן געהערט‪,‬‬ ‫איר זאָלט ניט מורא האָבן; איר האָט‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬שָאול האָט געשלאָגן די‬ ‫געטאָן אַל דאָס דאָזיקע בײז‪ ,‬אָבער איר‬
‫װאַך פֿון די פּלשתּים‪ ,‬און ישׂראל האָט‬ ‫זאָלט אײַך ניט אָפּקערן פֿון הינטער‬
‫זיך אױך פֿאַרמיאוסט ב ַײ די פּלשתּים;‬ ‫גאָט‪ ,‬און איר זאָלט דינען גאָט מיט‬
‫און דאָס פֿאָלק האָט זיך אײַנגעזאַמלט‬ ‫אײַער גאַנצן האַרצן‪.‬‬
‫הינטער שָאולן קײן גִלגל‪.‬‬ ‫‪ 21‬יאָ‪ ,‬איר זאָלט אײַך ניט אָפּקערן‪,‬‬
‫האָבן‬ ‫פּלשתּים‬ ‫די‬ ‫‪ 5‬און‬ ‫װאָרום ]דאָס װעט איר גײן[ נאָך‬
‫אײַנגעזאַמלט מלחמה צו האַלטן‬ ‫נישטיקײטן װאָס נוצן ניט און זײַנען‬
‫מיט ישׂראל – דרײַסיק טױזנט‬ ‫ניט מציל‪ ,‬װײַל נישטיקײט זײַנען זײ‪.‬‬
‫רײַטװעגן‪ ,‬און זעקס טױזנט רײַטער‪,‬‬ ‫‪ 22‬װאָרום גאָט װעט ניט פֿאַרלאָזן‬
‫און פֿאָלק אַזױ װי דער זאַמד װאָס‬ ‫זײַן פֿאָלק‪ ,‬פֿון זײַן גרױסן נאָמען װעגן‪,‬‬
‫אױפֿן ברעג פֿון ים אין פֿילקײט; און‬ ‫װײַל גאָט האָט באַװיליקט אײַך צו‬
‫זײ זײַנען אַרײַגעקומען און האָבן‬ ‫מאַכן פֿאַר זײַן פֿאָלק‪.‬‬
‫געלאַגערט אין מִכמָש‪ ,‬צו מזרח פֿון‬ ‫‪ 23‬אױך איך‪ ,‬חלילה מיר צו זינדיקן‬
‫בית‪-‬אָון‪.‬‬ ‫צו גאָט‪ ,‬אױפֿצוהערן מתפּלל זײַן פֿאַר‬
‫‪ 6‬און די מענער פֿון ישׂראל האָבן‬ ‫אײַך! נײַערט איך װעל אײַך לערנען‬
‫געזען אַז זײ זײַנען אין ַא קלעם‬ ‫דעם גוטן און גלײַכן װעג‪.‬‬
‫– װאָרום דאָס פֿאָלק איז געװען‬ ‫‪ 24‬האָט אָבער מורא פֿאַר גאָט‪ ,‬און‬
‫צוגעדריקט – און דאָס פֿאָלק האָט‬ ‫איר זאָלט אים דינען מיט אמת‪ ,‬מיט‬
‫זיך באַהאַלטן אין הײלן‪ ,‬און צװישן‬ ‫אײַער גאַנצן האַרצן‪ ,‬װאָרום זעט װי‬
‫דערנער‪ ,‬און אין פֿעלדזן‪ ,‬און אין‬ ‫ער האָט גרױס געטאָן מיט אײַך‪.‬‬
‫טורעמס‪ ,‬און אין גריבער‪.‬‬ ‫‪ 25‬אױב אָבער שלעכטס טאָן װעט‬
‫זײַנען‬ ‫עִבֿרים‬ ‫טײל‬ ‫‪ 7‬און‬ ‫איר שלעכטס טאָן‪ ,‬װעט אי איר‪ ,‬אי‬
‫אַריבערגעגאַנגען דעם ירדן קײן‬ ‫אײַער מלך אומגעבראַכט װערן‪.‬‬
‫לאַנד גָד און גִלעָד; אָבער שָאול איז‬
‫נאָך געװען אין גִלגל‪ ,‬און דאָס גאַנצע‬
‫פֿאָלק האָט געאײַלט נאָך אים‪.‬‬
‫‪ 8‬האָט ער געװאַרט זיבן טעג‪,‬‬
‫‪ . . .‬יאָר איז שָאול אַלט‬
‫געװען אַז ער איז געװאָרן‬ ‫‪13‬‬
‫מלך און צװײ יאָר האָט ער געקיניקט‬
‫ביז דער צײַט װאָס שמואל ]האָט‬ ‫איבער ישׂראל‪.‬‬
‫אָפּגעמאַכט[‪ ,‬אָבער שמואל איז ניט‬ ‫‪ 2‬און שָאול האָט זיך אױסגעקליבן‬
‫געקומען קײן גִלגל‪ .‬און דאָס פֿאָלק איז‬ ‫דר ַײ טױזנט מאַן פֿון ישׂראל‪ ,‬און‬
‫צעלאָפֿן פֿון אים‪.‬‬ ‫צװײ טױזנט זײַנען געװען מיט שָאולן‬
‫‪ 9‬האָט שָאול געזאָגט‪ :‬גענענט‬ ‫אין מִכמָש און אױף דעם באַרג פֿון‬
‫צו מיר דאָס בראַנדאָפּפֿער און‬ ‫בֵית‪-‬אֵל‪ ,‬און טױזנט זײַנען געװען‬
‫דאָס פֿרידאָפּפֿער; און ער האָט‬ ‫מיט יונָתנען אין גבֿעת‪-‬בנימין‪ .‬און‬
‫אױפֿגעבראַכט דאָס בראַנדאָפּפֿער‪.‬‬ ‫דאָס איבעריקע פֿאָלק האָט ער‬
‫‪ 10‬און עס איז געװען‪ ,‬װי ער ענדיקט‬ ‫אַװעקגעשיקט איטלעכן צו זײַנע‬
‫אױפֿברענגען דאָס בראַנדאָפּפֿער‪,‬‬ ‫געצעלטן‪.‬‬
‫ערשט שמואל קומט אָן; און שָאול איז‬ ‫‪ 3‬און יונָתן האָט געשלאָגן די װאַך‬
‫אים אַרױסגעגאַנגען אַנטקעגן אים צו‬ ‫פֿון די פּלשתּים װאָס אין גֶבֿע‪ ,‬און די‬
‫‪415‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪13:11—14:3‬‬
‫מחנה האָט זיך פֿאַרקערט אױפֿן װעג‬ ‫באַגריסן‪.‬‬

‫פֿון געמאַרק‪ ,‬װאָס קוקט אַרױס אױפֿן‬ ‫‪ 11‬האָט שמואל געזאָגט‪ :‬װאָס‬
‫טאָל צבֿוֹעים‪ ,‬צום מדבר צו‪.‬‬ ‫האָסטו געטאָן? האָט שָאול געזאָגט‪:‬‬
‫‪ 19‬און ַא שמיד האָט זיך ניט געפֿונען‬ ‫אַז איך האָב געזען אַז דאָס פֿאָלק איז‬
‫אין גאַנצן לאַנד ישׂראל‪ ,‬װאָרום די‬ ‫צעלאָפֿן פֿון מיר‪ ,‬און דו ביסט ניט‬
‫פּלשתּים האָבן געזאָגט‪ :‬טאָמער װעלן‬ ‫געקומען אין די אָפּגערעדטע טעג‪ ,‬און‬
‫די עִבֿרים מאַכן ַא שװערד אָדער ַא‬ ‫די פּלשתּים זײַנען אײַנגעזאַמלט אין‬
‫שפּיז‪.‬‬ ‫מִכמָש‪,‬‬
‫‪ 20‬און גאַנץ ישׂראל האָבן גענידערט‬ ‫‪ 12‬אַזױ האָב איך געזאָגט‪ :‬אַצונד‬
‫צו די פּלשתּים צו שאַרפֿן איטלעכער‬ ‫װעלן די פּלשתּים אַראָפּנידערן צו‬
‫זײַן אַקעראײַזן‪ ,‬און זײַן גראָבאײַזן‪,‬‬ ‫מיר קײן גִלגל‪ ,‬און צו גאָט האָב‬
‫און זײַן האַק‪ ,‬און זײַן רידל‪.‬‬ ‫איך ניט געבעטן; און איך האָב מיך‬
‫‪ 21‬און פֿאַרן אָנפֿײַלן איז געװען‬ ‫אײַנגעשטעלט‪ ,‬און האָב אױפֿגעבראַכט‬
‫ַא פּים‪ ,‬פֿאַר די רידלען‪ ,‬און פֿאַר‬ ‫דאָס בראַנדאָפּפֿער‪.‬‬
‫די גראָבאײַזנס‪ ,‬און פֿאַרן דרײַשפּיץ‪,‬‬ ‫‪ 13‬האָט שמואל געזאָגט צו שָאולן‪:‬‬
‫און פֿאַר די העק; דאָס גלײַכן פֿאַר‬ ‫נאַריש האָסטו געטאָן; האָסט ניט‬
‫אָנשטעלן דעם טרײַבשטעכער‪.‬‬ ‫געהיט דעם באַפֿעל פֿון יהוה דײַן גאָט‬
‫‪ 22‬אַזױ איז געשען‪ ,‬אַז אין טאָג‬ ‫װאָס ער האָט דיר באַפֿױלן; װאָרום‬
‫פֿון מלחמה האָט זיך ניט געפֿונען ַא‬ ‫גאָט װאָלט אַצונד באַפֿעסטיקט דײַן‬
‫שװערד אָדער ַא שפּיז אין דער האַנט‬ ‫מלוכה איבער ישׂראל אױף אײביק‪.‬‬
‫פֿון דעם גאַנצן פֿאָלק װאָס מיט שָאולן‬ ‫‪ 14‬אַצונד אָבער װעט דײַן מלוכה ניט‬
‫און מיט יונָתנען; נאָר ב ַײ שָאולן און‬ ‫באַשטײן‪ .‬גאָט האָט זיך אױסגעזוכט‬
‫ב ַײ יונָתן זײַן זון האָט זיך געפֿונען‪.‬‬ ‫ַא מאַן נאָך זײַן האַרצן‪ ,‬און גאָט האָט‬
‫‪ 23‬און די װאַך פֿון די פּלשתּים איז‬ ‫אים באַפֿױלן פֿאַר ַא פֿירשט איבער זײַן‬
‫אַרױסגעגאַנגען צום איבערפֿאָר פֿון‬ ‫פֿאָלק‪ ,‬װײַל דו האָסט ניט געהיט װאָס‬
‫מִכמָש‪.‬‬ ‫גאָט האָט דיר באַפֿױלן‪.‬‬
‫‪ 15‬און שמואל איז אױפֿגעשטאַנען‬
‫און עס איז געװען אײן‬
‫טאָג‪ ,‬האָט יונָתן דער זון‬
‫פֿון שָאולן געזאָגט צו דעם יונג‪,‬‬
‫‪14‬‬ ‫און איז אַװעק פֿון גִלגל קײן‬
‫און שָאול האָט‬ ‫גבֿעת‪-‬בנימין‪.‬‬
‫איבערגעצײלט דאָס פֿאָלק װאָס האָט‬
‫זײַן װאַפֿנטרעגער‪ :‬קום און לאָמיר‬ ‫זיך געפֿונען ב ַײ אים‪ ,‬אַרום זעקס‬
‫אַריבערגײן צו דער װאַך פֿון די‬ ‫הונדערט מאַן‪.‬‬
‫פּלשתּים װאָס אױף יענער זײַט; און‬ ‫‪ 16‬און שָאול און זײַן זון יונָתן‪ ,‬און‬
‫זײַן פֿאָטער האָט ער ניט געזאָגט‪.‬‬ ‫דאָס פֿאָלק װאָס האָט זיך געפֿונען ב ַײ‬
‫‪ 2‬און שָאול איז געזעסן אין עק גִבֿעָה‬ ‫זײ‪ ,‬זײַנען געזעסן אין גבֿעת‪-‬בנימין‪,‬‬
‫אונטער דעם מילגרױמבױם װאָס אין‬ ‫און די פּלשתּים האָבן געלאַגערט אין‬
‫מִגרון; און דאָס פֿאָלק װאָס מיט אים‬ ‫מִכמָש‪.‬‬
‫איז געװען אַרום זעקס הונדערט מאַן‪.‬‬ ‫‪ 17‬און די פֿאַרװיסטער זײַנען‬
‫‪ 3‬און אַחִיה דער זון פֿון אַחיטו ֿב‬ ‫אַרױסגעגאַנגען פֿון לאַגער פֿון די‬
‫דעם ברודער פֿון אי‪-‬כּבֿוד‪ ,‬דעם זון‬ ‫פּלשתּים אין דר ַײ מחנות; אײן מחנה‬
‫פֿון פּינחס‪ ,‬דעם זון פֿון עלי דעם כּהן‬ ‫האָט זיך פֿאַרקערט אױפֿן װעג פֿון‬
‫פֿון גאָט אין שילו‪ ,‬האָט געטראָגן דעם‬ ‫עפֿרה‪ ,‬צום לאַנד שועל‪,‬‬
‫אפֿוד‪ .‬און דאָס פֿאָלק האָט ניט געװוּסט‬ ‫‪ 18‬און אײן מחנה האָט זיך פֿאַרקערט‬
‫אַז יונָתן איז אַװעקגעגאַנגען‪.‬‬ ‫אױפֿן װעג פֿון בית‪-‬חוֹרון‪ ,‬און אײן‬
‫‪14:4—14:20‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪416‬‬
‫אַרױף נאָך מיר‪ ,‬װאָרום גאָט האָט זײ‬ ‫‪ 4‬און צװישן די איבערפֿאָרן װאָס‬
‫געגעבן אין דער האַנט פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫יונָתן האָט געװאָלט אַריבערגײן צו‬
‫‪ 13‬און יונָתן האָט אַרױפֿגעקלעטערט‬ ‫דער װאַך פֿון די פּלשתּים‪ ,‬איז געװען ַא‬
‫אױף זײַנע הענט און אױף זײַנע פֿיס‪,‬‬ ‫שפּיץ פֿעלדז פֿון דער זײַט און ַא שפּיץ‬
‫און זײַן װאַפֿנטרעגער נאָך אים‪ .‬און‬ ‫פֿעלדז פֿון דער אַנדער זײַט‪ ,‬און דער‬
‫זײ זײַנען געפֿאַלן פֿאַר יונָתנען‪ ,‬און זײַן‬ ‫נאָמען פֿון אײנעם איז געװען בוֹצֵץ‪,‬‬
‫װאַפֿנטרעגער האָט געטײט הינטער‬ ‫און דער נאָמען פֿון אַנדערן ֶסנֶה‪.‬‬
‫אים‪.‬‬ ‫‪ 5‬אײן שפּיץ אױפֿגעשטעלט פֿון צפֿון‬
‫‪ 14‬און דער ערשטער שלאַק װאָס‬ ‫אַקעגן מִכמָש‪ ,‬און אײנער פֿון דָ רום‬
‫יונָתן און זײַן װאַפֿנטרעגער האָבן‬ ‫אַקעגן גֶבֿע‪.‬‬
‫געשלאָגן‪ ,‬איז געװען אַרום צװאַנטיק‬ ‫‪ 6‬און יהונתן האָט געזאָגט צו דעם‬
‫מאַן‪ ,‬אין אַרום ַא האַלבער בײט פֿון אַן‬ ‫יונג‪ ,‬זײַן װאַפֿנטרעגער‪ :‬קום און‬
‫אַקער פֿעלד‪.‬‬ ‫לאָמיר אַריבערגײן צו דער װאַך פֿון די‬
‫‪ 15‬איז געװאָרן ַא ציטערניש אין‬ ‫דאָזיקע אומבאַשניטענע‪ .‬אפֿשר װעט‬
‫לאַגער אױפֿן פֿעלד‪ ,‬און צװישן גאַנצן‬ ‫גאָט טאָן פֿאַר אונדז; װאָרום ב ַײ גאָט‬
‫פֿאָלק; די װאַך און די פֿאַרװיסטער‪,‬‬ ‫איז קײן אָפּהאַלט ניט ָא צו העלפֿן מיט‬
‫אַפֿילו זײ האָבן געציטערט; און די‬ ‫פֿיל ]מענטשן[ אָדער מיט װינציק‪.‬‬
‫ערד האָט זיך געטרײסלט‪ ,‬און עס איז‬ ‫‪ 7‬האָט זײַן װאַפֿנטרעגער צו אים‬
‫געװאָרן ַא גאָטס ציטערניש‪.‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬טו אַלץ װאָס אין דײַן האַרצן;‬
‫‪ 16‬און די װעכטער פֿון שָאולן אין‬ ‫פֿאַרקער זיך; זע‪ ,‬איך בין מיט דיר װי‬
‫גבֿעת‪-‬בנימין האָבן ַא קוק געטאָן‪,‬‬ ‫נאָך דײַן האַרצן‪.‬‬
‫ערשט די מחנה צעקריכט און גײט אַהין‬ ‫‪ 8‬האָט יונָתן געזאָגט‪ :‬אָט גײען מיר‬
‫און אַהער‪.‬‬ ‫אַריבער צו די מענטשן‪ ,‬און מיר װעלן‬
‫‪ 17‬האָט שָאול געזאָגט צו דעם פֿאָלק‬ ‫זיך באַװײַזן צו זײ;‬
‫װאָס מיט אים‪ :‬צײלט אַקאָרשט נאָך‪,‬‬ ‫‪ 9‬אױב זײ װעלן זאָגן צו אונדז אַזױ‪:‬‬
‫און זעט װער איז אַװעקגעגאַנגען פֿון‬ ‫האַרט אױס ביז מיר קומען‪-‬צו צו אײַך‪,‬‬
‫אונדז‪ .‬האָבן זײ נאָכגעצײלט‪ ,‬ערשט‬ ‫װעלן מיר שטײן אױף אונדזער אָרט‪,‬‬
‫יונָתן און זײַן װאַפֿנטרעגער זײַנען‬ ‫און װעלן ניט אַרױפֿגײן צו זײ;‬
‫ניטאָ‪.‬‬ ‫‪ 10‬אױב אָבער זײ װעלן זאָגן אַזױ‪:‬‬
‫‪ 18‬האָט שָאול געזאָגט צו אַחִיהן‪:‬‬ ‫קומט אַרױף צו אונדז‪ ,‬װעלן מיר‬
‫גענען דעם אָרון פֿון גאָט; װאָרום דער‬ ‫אַרױפֿגײן‪ ,‬װאָרום גאָט האָט זײ‬
‫אָרון פֿון גאָט איז געװען אין יענעם‬ ‫געגעבן אין אונדזער האַנט‪ .‬און דאָס‬
‫טאָג מיט די קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫װעט אונדז זײַן דער צײכן‪.‬‬
‫‪ 19‬און עס איז געװען‪ ,‬בעת שָאול‬ ‫‪ 11‬האָבן זײ זיך בײדע באַװיזן צו‬
‫האָט גערעדט מיט דעם כּהן‪ ,‬איז דער‬ ‫דער װאַך פֿון די פּלשתּים‪ ,‬און די‬
‫טומל װאָס אין לאַגער פֿון די פּלשתּים‬ ‫פּלשתּים האָבן געזאָגט‪ :‬אָן קומען די‬
‫געװאָרן אַלץ גרעסער און גרעסער‪.‬‬ ‫עִבֿרים אַרױס פֿון די לעכער װאָס זײ‬
‫האָט שָאול געזאָגט צום כּהן‪ :‬צי צוריק‬ ‫האָבן זיך דאָרטן באַהאַלטן‪.‬‬
‫דײַן האַנט‪.‬‬ ‫‪ 12‬און די מענטשן פֿון דער װאַך‬
‫‪ 20‬און שָאול און דאָס גאַנצע פֿאָלק‬ ‫האָבן זיך אָפּגערופֿן צו יונָתן און‬
‫װאָס מיט אים האָבן זיך אײַנגעזאַמלט‪,‬‬ ‫זײַן װאַפֿנטרעגער‪ ,‬און האָבן געזאָגט‪:‬‬
‫און זײ זײַנען געקומען צו דער מלחמה‪,‬‬ ‫קומט אַרױף צו אונדז‪ ,‬און מיר װעלן‬
‫ערשט אײנעמס שװערד איז קעגן‬ ‫אײַך עפּעס צו װיסן טאָן‪ .‬האָט יונָתן‬
‫אַנדערן – זײער ַא גרױסע מהומה‪.‬‬ ‫געזאָגט צו זײַן װאַפֿנטרעגער‪ :‬קום‬
‫‪417‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪14:21—14:36‬‬
‫דרום איז דאָס פֿאָלק פֿאַרחלשט‪.‬‬ ‫‪ 21‬און די עִבֿרים װאָס זײַנען‬

‫געזאָגט‪:‬‬ ‫יונָתן‬ ‫‪ 29‬האָט‬ ‫געװען מיט די פּלשתּים אַזױ װי‬
‫פֿאַראומגליקט האָט מײַן פֿאָטער‬ ‫נעכטן‪-‬אײערנעכטן‪ ,‬די װאָס זײַנען‬
‫דאָס לאַנד; זעט‪ ,‬איך בעט אײַך‪ ,‬װי‬ ‫אַרױפֿגעקומען מיט זײ אין לאַגער רונד‬
‫מײַנע אױגן האָבן אױפֿגעלוכטן‪ ,‬װײַל‬ ‫אַרום‪ ,‬זײ אױך זײַנען צוגעשטאַנען‬
‫איך האָב פֿאַרזוכט ַא ביסל פֿון דעם‬ ‫צו די ישׂראל װאָס מיט שָאולן און‬
‫דאָזיקן האָניק‪.‬‬ ‫יונָתנען‪.‬‬
‫‪ 30‬הײַנט װי שױן אַז עסן װאָלט‬ ‫‪ 22‬און אַלע מענער פֿון ישׂראל װאָס‬
‫געגעסן הײַנט דאָס פֿאָלק פֿון דעם רױב‬ ‫האָבן זיך באַהאַלטן אין דעם געבערג‬
‫פֿון זײַנע פֿײַנט װאָס ער האָט געפֿונען?‬ ‫אפֿרי ִם‪ ,‬האָבן געהערט אַז די‬ ‫ַ‬ ‫פֿון‬
‫צי װאָלט ניט אַצונד דער שלאַק צװישן‬ ‫פּלשתּים זײַנען אַנטלאָפֿן‪ ,‬און זײ אױך‬
‫די פּלשתּים געװען נאָך גרעסער?‬ ‫האָבן זײ נאָכגעיאָגט אין דער מלחמה‪.‬‬
‫‪ 31‬און זײ האָבן געשלאָגן אין יענעם‬ ‫‪ 23‬און גאָט האָט געהאָלפֿן ישׂראל‬
‫טאָג צװישן די פּלשתּים פֿון מִכמָש‬ ‫אין יענעם טאָג‪ .‬און די מלחמה איז‬
‫ביז אילון‪ ,‬און דאָס פֿאָלק איז געװאָרן‬ ‫אַװעק ביז אַריבער בית‪-‬אָון‪.‬‬
‫זײער פֿאַרחלשט‪.‬‬ ‫‪ 24‬און די מענער פֿון ישׂראל זײַנען‬
‫‪ 32‬און דאָס פֿאָלק האָט זיך ַא לאָז‬ ‫געװען פֿאַרקלעמט אין יענעם טאָג‪,‬‬
‫געטאָן צום רױב‪ ,‬און זײ האָבן גענומען‬ ‫אָבער שָאול האָט באַשװאָרן דאָס‬
‫שאָף און רינדער און יונגע רינדער‪,‬‬ ‫פֿאָלק‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬פֿאַרשאָלטן דער‬
‫און האָבן געשאָכטן אױף דער ערד‪ ,‬און‬ ‫מענטש װאָס װעט עסן שפּײַז ביזן‬
‫דאָס פֿאָלק האָט געגעסן מיטן בלוט‪.‬‬ ‫אָװנט‪ ,‬װען איך װעל זיך האָבן נוקם‬
‫‪ 33‬האָט מען אָנגעזאָגט שָאולן‪ ,‬אַזױ‬ ‫געװען אָן מײַנע פֿײַנט! און דאָס גאַנצע‬
‫צו זאָגן‪ :‬זע‪ .‬דאָס פֿאָלק זינדיקט‬ ‫פֿאָלק האָט ניט פֿאַרזוכט קײן שפּײַז‪.‬‬
‫צו גאָט‪ ,‬צו עסן מיטן בלוט‪ .‬האָט‬ ‫‪ 25‬און דאָס גאַנצע פֿאָלק איז‬
‫ער געזאָגט‪ :‬איר האָט געפֿעלשט;‬ ‫געקומען אין װאַלד; און האָניק איז‬
‫קײַקלט‪-‬צו אַקאָרשט צו מיר ַא גרױסן‬ ‫געװען אױפֿן פֿעלד‪.‬‬
‫שטײן‪.‬‬ ‫‪ 26‬און װי דאָס פֿאָלק איז געקומען‬
‫‪ 34‬און שָאול האָט געזאָגט‪:‬‬ ‫אין װאַלד‪ ,‬ערשט ַא רינונג פֿון האָניק‪,‬‬
‫צעשפּרײט זיך צװישן פֿאָלק‪ ,‬און איר‬ ‫אָבער קײנער האָט ניט צוגערירט זײַן‬
‫זאָלט זאָגן צו זײ‪ :‬גענענט צו מיר‬ ‫האַנט צו זײַן מױל‪ ,‬װאָרום דאָס פֿאָלק‬
‫איטלעכער זײַן אָקס‪ ,‬און איטלעכער‬ ‫האָט מורא געהאַט פֿאַר דער שבֿועה‪.‬‬
‫זײַן שעפּס‪ ,‬און איר זאָלט שעכטן ד ָא‬ ‫‪ 27‬אָבער יונָתן האָט ניט געהערט‬
‫און עסן‪ ,‬און איר זאָלט ניט זינדיקן צו‬ ‫װי זײַן פֿאָטער האָט באַשװאָרן דאָס‬
‫גאָט‪ ,‬צו עסן מיטן בלוט‪ .‬האָט דאָס‬ ‫פֿאָלק‪ ,‬און ער האָט אױסגעשטרעקט‬
‫גאַנצע פֿאָלק גענענט איטלעכער זײַן‬ ‫דעם שפּיץ פֿון דעם שטעקן װאָס אין‬
‫אָקס מיט זײַן האַנט יענע נאַכט; און‬ ‫זײַן האַנט‪ ,‬און האָט אים אײַנגעטונקט‬
‫זײ האָבן דאָרטן געשאָכטן‪.‬‬ ‫אין דעם האָניקסאָט‪ ,‬און צוגעקערט‬
‫‪ 35‬און שָאול האָט געבױט ַא מזבח צו‬ ‫זײַן האַנט צו זײַן מױל‪ ,‬און זײַנע אױגן‬
‫גאָט‪ .‬דאָס איז געװען דער ערשטער‬ ‫האָבן אױפֿגעלוכטן‪.‬‬
‫מזבח װאָס ער האָט געבױט צו גאָט‪.‬‬ ‫‪ 28‬האָט זיך אָפּגערופֿן ַא מאַן פֿון‬
‫‪ 36‬און שָאול האָט געזאָגט‪ :‬לאָמיר‬ ‫פֿאָלק‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬באַשװאָרן‬
‫אַראָפּנידערן נאָך די פּלשתּים ב ַײ‬ ‫האָט דײַן פֿאָטער באַשװאָרן דאָס‬
‫נאַכט‪ ,‬און רױבן צװישן זײ ביזן‬ ‫פֿאָלק‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬פֿאַרשאָלטן דער‬
‫ליכט פֿון פֿרימאָרגן‪ ,‬און לאָמיר ניט‬ ‫מענטש װאָס װעט הײַנט עסן שפּײַז!‬
‫‪14:37—14:52‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪418‬‬
‫האָט אױפֿגעטאָן די דאָזיקע גרױסע‬ ‫איבערלאָזן פֿון זײ ַא מאַן‪ .‬האָבן זײ‬

‫ישועה אין ישׂראל? חלילה! אַזױ װי‬ ‫געזאָגט‪ :‬אַלץ װאָס איז גוט אין דײַנע‬
‫יהוה לעבט‪ ,‬אױב ַא האָר פֿון זײַן קאָפּ‬ ‫אױגן‪ ,‬טו‪ .‬האָט דער כּהן געזאָגט‪:‬‬
‫װעט פֿאַלן צו דער ערד! װאָרום מיט‬ ‫לאָמיר גענענען אַהער צו גאָט‪.‬‬
‫גאָט האָט ער דאָס אױפֿגעטאָן הײַנטיקן‬ ‫‪ 37‬און שָאול האָט געפֿרעגט ב ַײ‬
‫טאָג‪ .‬און דאָס פֿאָלק האָט אױסגעלײזט‬ ‫גאָט‪ :‬זאָל איך אַראָפּנידערן נאָך די‬
‫יונָתנען‪ ,‬און ער איז ניט געשטאָרבן‪.‬‬ ‫פּלשתּים? װעסטו זײ געבן אין דער‬
‫‪ 46‬און שָאול איז אַװעק פֿון הינטער‬ ‫האַנט פֿון ישׂראל? אָבער ער האָט אים‬
‫די פּלשתּים‪ ,‬און די פּלשתּים זײַנען‬ ‫ניט געענטפֿערט אין יענעם טאָג‪.‬‬
‫געגאַנגען צו זײער אָרט‪.‬‬ ‫‪ 38‬האָט שָאול געזאָגט‪ :‬גענענט‬
‫‪ 47‬און שָאול האָט פֿאַרנומען די‬ ‫אַהער‪ ,‬אַלע פֿאָרשטײער פֿון פֿאָלק‪,‬‬
‫מלוכה איבער ישׂראל‪ ,‬און ער האָט‬ ‫און װערט געװאָר און זעט‪ ,‬דורך װאָס‬
‫מלחמה געהאַלטן רונד אַרום מיט אַלע‬ ‫איז געשען די דאָזיקע זינד הײַנט?‬
‫זײערע פֿײַנט‪ ,‬מיט מואָבֿ‪ ,‬און מיט‬ ‫‪ 39‬װאָרום אַזױ װי עס לעבט יהוה‬
‫די קינדער פֿון עמון‪ ,‬און מיט אדום‪,‬‬ ‫װאָס העלפֿט ישׂראל‪ ,‬אַפֿילו װען‬
‫און מיט די מלכים פֿון צוֹבֿה‪ ,‬און‬ ‫דאָס איז אין מײַן זון יונָתנען‪ ,‬אַז‬
‫מיט די פּלשתּים; און אומעטום װי ער‬ ‫שטאַרבן מוז ער שטאַרבן! אָבער‬
‫פֿלעגט זיך קערן‪ ,‬פֿלעגט ער זײ אָנטאָן‬ ‫קײנער פֿון גאַנצן פֿאָלק האָט אים ניט‬
‫שלעכטס‪.‬‬ ‫געענטפֿערט‪.‬‬
‫‪ 48‬און ער האָט אױפֿגעטאָן‬ ‫‪ 40‬האָט ער געזאָגט צו גאַנץ ישׂראל‪:‬‬
‫העלדישקײט‪ ,‬און האָט געשלאָגן‬ ‫איר װעט זײַן אױף אײן זײַט‪ ,‬און איך‬
‫ַעמָלק‪ ,‬און מציל געװען ישׂראל פֿון‬ ‫און מײַן זון יונָתן װעלן זײַן אױף דער‬
‫דער האַנט פֿון זײַן רױבער‪.‬‬ ‫אַנדער זײַט‪ .‬האָט דאָס פֿאָלק געזאָגט‬
‫צו שָאולן‪ :‬װאָס איז גוט אין דײַנע‬
‫‪ 49‬און שאָולס זין זײַנען געװען‬ ‫אױגן‪ ,‬טו‪.‬‬
‫יונָתן‪ ,‬און י ִשוִי‪ ,‬און מַלכּישועַ; און‬ ‫‪ 41‬האָט שָאול געזאָגט צו יהוה דעם‬
‫די נעמען פֿון זײַנע צװײ טעכטער‬ ‫גאָט פֿון ישׂראל‪ :‬גיב די ריכטיקײט‪.‬‬
‫זײַנען געװען‪ :‬דער נאָמען פֿון דער‬ ‫זײַנען פֿאַרנומען געװאָרן יונָתן און‬
‫עלטערער‪ ,‬מ ֵַרבֿ‪ ,‬און דער נאָמען פֿון‬ ‫שָאול‪ ,‬און דאָס פֿאָלק איז אַרױס‪.‬‬
‫דער קלענערער מִיכל‪.‬‬ ‫‪ 42‬האָט שָאול געזאָגט‪ :‬װאַרפֿט‬
‫‪ 50‬און דער נאָמען פֿון שאָולס װײַב‬ ‫צװישן מיר און צװישן מײַן זון יונָתן;‬
‫איז געװען אַחינוֹעם די טאָכטער פֿון‬ ‫און יונָתן איז פֿאַרנומען געװאָרן‪.‬‬
‫אַחי ַמעַצן; און דער נאָמען פֿון זײַן‬ ‫‪ 43‬האָט שָאול געזאָגט צו יונָתנען‪:‬‬
‫חיל‪-‬פֿירער אַבֿינֵר דער זון פֿון נֵר‪,‬‬ ‫דערצײל מיר װאָס דו האָסט געטאָן‪.‬‬
‫שאָולס פֿעטער‪.‬‬ ‫האָט אים יונָתן דערצײלט און האָט‬
‫‪ 51‬אי קיש דער פֿאָטער פֿון שָאולן‪,‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬פֿאַרזוכן האָב איך פֿאַרזוכט‬
‫אי נֵר דער פֿאָטער פֿון אַבֿנרן‪ ,‬איז‬ ‫מיטן שפּיץ פֿון דעם שטעקן װאָס אין‬
‫געװען ַא זון פֿון אַבֿיאֵלן‪.‬‬ ‫מײַן האַנט ַא ביסל האָניק‪ .‬אָט בין איך;‬
‫‪ 52‬און די מלחמה אױף די פּלשתּים‬ ‫לאָמיך שטאַרבן‪.‬‬
‫איז געװען שטאַרק אַלע טעג פֿון‬ ‫‪ 44‬האָט שָאול געזאָגט‪ :‬זאָל גאָט‬
‫שָאולן‪ .‬און װי שָאול פֿלעגט זען עמעץ‬ ‫טאָן אַזױ און נאָך מער‪ ,‬אַז שטאַרבן‬
‫ַא מאַן ַא גִבור‪ ,‬אָדער עמעץ ַא העלדישן‬ ‫מוזטו שטאַרבן‪ ,‬יונָתן!‬
‫יונג‪ ,‬אַזױ האָט ער אים צוגענומען צו‬ ‫‪ 45‬האָט דאָס פֿאָלק געזאָגט צו‬
‫זיך‪.‬‬ ‫שָאולן‪ :‬זאָל יונָתן שטאַרבן‪ ,‬דער װאָס‬
‫‪419‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪15:1—15:17‬‬
‫דאָס גאַנצע גוטס‪ ,‬און זײ האָבן ניט‬

‫געװאָלט זײ פֿאַרװיסטן‪ .‬נאָר אַל דאָס‬
‫נישטװערטיקע און צעקראָכענע פֿי‪,‬‬
‫און שמואל האָט געזאָגט צו‬
‫שָאולן‪ :‬מיך האָט גאָט‬
‫געשיקט דיך צו זאַלבן פֿאַר ַא מלך‬
‫‪15‬‬
‫דאָס האָבן זײ פֿאַרװיסט‪.‬‬ ‫איבער זײַן פֿאָלק איבער ישׂראל;‬
‫‪ 10‬איז דאָס װאָרט פֿון גאָט געװען‬ ‫דרום הער אַצונד צו דעם קָול פֿון די‬
‫צו שמואלן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫װערטער פֿון גאָט‪.‬‬
‫‪ 11‬איך האָב חרטה װאָס איך האָב‬ ‫‪ 2‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט פֿון צבֿאות‪.‬‬
‫געמאַכט שָאולן פֿאַר ַא מלך‪ ,‬װאָרום‬ ‫איך געדענק װאָס ַעמָלק האָט געטאָן צו‬
‫ער האָט זיך אָפּגעקערט פֿון הינטער‬ ‫ישׂראל‪ ,‬װי ער האָט זיך אים געשטעלט‬
‫מיר‪ ,‬און מײַנע װערטער האָט ער‬ ‫מצרי ִם‪.‬‬
‫אין װעג ב ַײ זײַן אַרױפֿגײן פֿון ַ‬
‫ניט מקיים געװען‪ .‬האָט שמואלן‬ ‫‪ 3‬אַצונד גײ און זאָלסט שלאָגן‬
‫געערגערט‪ ,‬און ער האָט געשרי ִען צו‬ ‫ַעמָלק; און איר זאָלט פֿאַרװיסטן אַלץ‬
‫גאָט ַא גאַנצע נאַכט‪.‬‬ ‫װאָס ער האָט‪ ,‬און זאָלסט זיך ניט‬
‫‪ 12‬און שמואל האָט זיך געפֿעדערט‬ ‫דערבאַרימען אױף אים‪ ,‬און זאָלסט‬
‫אין דער פֿרי צו באַגעגענען שָאולן‪.‬‬ ‫טײטן פֿון ַא מאַן ביז ַא פֿרױ‪ ,‬פֿון ַא‬
‫איז אָנגעזאָגט געװאָרן שמואלן‪,‬‬ ‫קינד ביז ַא זױגעדיקן‪ ,‬פֿון אַן אָקס ביז‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬שָאול איז געקומען‬ ‫ַא שעפּס‪ ,‬פֿון ַא קעמל ביז אַן אײזל‪.‬‬
‫קײן כַּרמל‪ ,‬און זע‪ ,‬ער האָט זיך‬ ‫‪ 4‬האָט שָאול צונױפֿגערופֿן דאָס‬
‫אױפֿגעשטעלט אַן אָנדענק‪ ,‬און האָט‬ ‫פֿאָלק‪ ,‬און ער האָט זײ איבערגעצײלט‬
‫זיך אױסגעדרײט‪ ,‬און איז אַװעק און‬ ‫אין טלָאים‪ ,‬צװײ הונדערט טױזנט‬
‫האָט אַראָפּגענידערט קײן גִלגל‪.‬‬ ‫פֿוסגײער‪ ,‬און צען טױזנט מאַן פֿון‬
‫‪ 13‬איז שמואל געקומען צו שָאולן‪,‬‬ ‫יהוּדה‪.‬‬
‫און שָאול האָט צו אים געזאָגט‪:‬‬ ‫‪ 5‬און שָאול איז געקומען צו דער‬
‫געבענטשט זאָלסטו זײַן פֿון גאָט! איך‬ ‫שטאָט פֿון ַעמָלק‪ ,‬און ער האָט מלחמה‬
‫האָב מקיים געװען דאָס װאָרט פֿון‬ ‫געהאַלטן אין טאָל‪.‬‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫‪ 6‬און שָאול האָט געזאָגט צום קֵיני‪:‬‬
‫‪ 14‬האָט שמואל געזאָגט‪ :‬און װאָס‬ ‫קומט גײט אַװעק‪ ,‬נידערט אַראָפּ פֿון‬
‫איז דער דאָזיקער קָול פֿון די שאָף‬ ‫צװישן ַעמָלק‪ ,‬כּדי איך זאָל דיך ניט‬
‫אין מײַנע אױערן‪ ,‬און דער קָול פֿון די‬ ‫אומברענגען מיט אים; און דו האָסט‬
‫רינדער װאָס איך הער?‬ ‫דאָך געטאָן חֶסד מיט אַלע קינדער פֿון‬
‫‪ 15‬האָט שָאול געזאָגט‪ :‬פֿון ַעמָלק‬ ‫מצרי ִם‪.‬‬
‫ישׂראל ב ַײ זײער אַרױפֿגײן פֿון ַ‬
‫האָט מען זײ געבראַכט‪ ,‬װאָרום דאָס‬ ‫האָט דער קֵיני אָפּגעטרעטן פֿון צװישן‬
‫פֿאָלק האָט געשױנט די בעסטע פֿון‬ ‫ַעמָלק‪.‬‬
‫די שאָף און די רינדער‪ ,‬כּדי צו‬ ‫‪ 7‬און שָאול האָט געשלאָגן ַעמָלק פֿון‬
‫שלאַכטן צו גאָט דײַן האַר; אָבער דאָס‬ ‫ַחוִילֶה װי דו קומסט קײן שור װאָס‬
‫איבעריקע האָבן מיר פֿאַרװיסט‪.‬‬ ‫מצרי ִם‪.‬‬
‫פֿאַר ַ‬
‫‪ 16‬האָט שמואל געזאָגט צו שָאולן‪:‬‬ ‫‪ 8‬און ער האָט געכאַפּט אַגָג דעם מלך‬
‫הער אױף‪ ,‬און איך װעל דיר זאָגן װאָס‬ ‫פֿון ַעמָלק ַא לעבעדיקן‪ ,‬און דאָס גאַנצע‬
‫גאָט האָט צו מיר גערעדט די נאַכט‪.‬‬ ‫פֿאָלק האָט ער פֿאַרװיסט מיטן שאַרף‬
‫האָט ער צו אים געזאָגט‪ :‬רעד‪.‬‬ ‫פֿון שװערד‪.‬‬
‫‪ 17‬האָט שמואל צו אים געזאָגט‪:‬‬ ‫‪ 9‬אָבער שָאול און דאָס פֿאָלק‬
‫פֿאַר װאָר‪ ,‬אױב דו ביסט קלײן אין‬ ‫האָבן געשלאָגן אַגָגן‪ ,‬און די בעסטע‬
‫דײַנע אױגן‪ ,‬ביסטו אָבער דער קאָפּ‬ ‫פֿון די שאָף און די רינדער – די‬
‫פֿון די שבֿטים פֿון ישׂראל‪ ,‬און דיך‬ ‫צװײטגעבאָרענע‪ ,‬און די לעמער‪ ,‬און‬
‫‪15:18—15:35‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪420‬‬
‫‪ 26‬האָט שמואל געזאָגט צו שָאולן‪:‬‬ ‫האָט גאָט געזאַלבט פֿאַר ַא מלך איבער‬
‫איך װעל זיך ניט אומקערן מיט דיר‪,‬‬ ‫ישׂראל‪.‬‬
‫װאָרום דו האָסט פֿאַראַכט דאָס װאָרט‬ ‫‪ 18‬און גאָט האָט דיך געשיקט אױף‬
‫פֿון גאָט‪ ,‬און גאָט האָט דיך פֿאַראַכט‬ ‫ַא װעג‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬גײ און‬
‫פֿון צו זײַן ַא מלך איבער ישׂראל‪.‬‬ ‫זאָלסט פֿאַרװיסטן די זינדיקע‪ַ ,‬עמָלק‪,‬‬
‫‪ 27‬און װי שמואל האָט זיך‬ ‫און זאָלסט האַלטן מלחמה אױף זײ ביז‬
‫אומגעדרײט אַװעקצוגײן‪ ,‬אַזױ האָט‬ ‫מע װעט זײ פֿאַרלענדן‪.‬‬
‫]שָאול[ אָנגענומען דעם ברעג פֿון זײַן‬ ‫‪ 19‬ט ָא פֿאַר װאָס האָסטו ניט‬
‫מאַנטל‪ ,‬און ער האָט זיך אָפּגעריסן‪.‬‬ ‫צוגעהערט צו דעם קָול פֿון גאָט‪ ,‬און‬
‫‪ 28‬האָט שמואל צו אים געזאָגט‪:‬‬ ‫האָסט זיך ַא לאָז געטאָן צום רױב‪ ,‬און‬
‫גאָט האָט הײַנט אָפּגעריסן פֿון דיר‬ ‫געטאָן װאָס איז שלעכט אין די אױגן‬
‫די מלוכה פֿון ישׂראל‪ ,‬און האָט זי‬ ‫פֿון גאָט?‬
‫אַװעקגעגעבן צו אַן אַנדערן װאָס איז‬ ‫‪ 20‬האָט שָאול געזאָגט צו שמואלן‪:‬‬
‫בעסער פֿון דיר‪.‬‬ ‫איך האָב דאָך צוגעהערט צו דעם קָול‬
‫‪ 29‬און דער אײביקער פֿון ישׂראל‬ ‫פֿון גאָט‪ ,‬און בין געגאַנגען אױף דעם‬
‫זאָגט אױך ניט ליגן‪ ,‬און האָט ניט‬ ‫װעג װאָס גאָט האָט מיך געשיקט‪,‬‬
‫חרטה; װאָרום ניט ַא מענטש איז ער‪,‬‬ ‫און האָב געבראַכט אַגָג דעם מלך פֿון‬
‫חרטה צו האָבן‪.‬‬ ‫ַעמָלק‪ ,‬און ַעמָלק האָב איך פֿאַרװיסט‪.‬‬
‫‪ 30‬האָט ער געזאָגט‪ :‬איך האָב‬
‫געזינדיקט‪ ,‬אָבער אַצונד‪ ,‬טו מיר‪ ,‬איך‬ ‫‪ 21‬אָבער דאָס פֿאָלק האָט גענומען‬
‫בעט דיך‪ ,‬דעם כּבֿוד פֿאַר די עלטסטע‬ ‫פֿון דעם רױב שאָף און רינדער‪ ,‬דאָס‬
‫פֿון מײַן פֿאָלק און פֿאַר ישׂראל‪ ,‬און‬ ‫בעסטע פֿון דעם חרם‪ ,‬כּדי צו שלאַכטן‬
‫קער זיך אום מיט מיר‪ ,‬און איך װעל‬ ‫צו יהוה דײַן גאָט אין גִלגל‪.‬‬
‫זיך בוקן צו יהוה דײַן גאָט‪.‬‬ ‫‪ 22‬האָט שמואל געזאָגט‪ :‬באַגערט‬
‫‪ 31‬האָט שמואל זיך אומגעקערט נאָך‬ ‫גאָט בראַנדאָפּפֿער און‬ ‫דען‬
‫שָאולן‪ ,‬און שָאול האָט זיך געבוקט צו‬ ‫שלאַכטאָפּפֿערװי צוהערן צו דעם קָול‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫פֿון גאָט?זע‪ ,‬צוהערן איז בעסער פֿון‬
‫‪ 32‬און שמואל האָט געזאָגט‪ :‬מאַכט‬ ‫שלאַכטאָפּפֿער‪ .‬צו געהאָרכן – פֿון‬
‫גענענען צו מיר אַגָג דעם מלך פֿון‬ ‫פֿעטס פֿון װידערס;‬
‫ַעמָלק‪ .‬איז אַגָג צוגעגאַנגען צו אים‬ ‫‪ 23‬װאָרום זינד פֿון כּישוף איז‬
‫אין קײטן‪ .‬און אַגָג האָט געזאָגט‪:‬‬ ‫װידערשפּעניקײט‪ ,‬און געצנדינסט און‬
‫פֿאַר װאָר‪ ,‬די ביטערקײט פֿון טױט איז‬ ‫תּרפֿים איז אײַנגעשפּאַרט זײַן‪ .‬װײַל‬
‫געקומען‪.‬‬ ‫דו האָסט פֿאַראַכט דאָס װאָרט פֿון‬
‫‪ 33‬האָט שמואל געזאָגט‪ :‬אַזױ װי‬ ‫גאָט‪ ,‬אַזױ האָט ער דיך פֿאַראַכט פֿון‬
‫דײַן שװערד האָט װײַבער אָן קינדער‬ ‫צו זײַן ַא מלך‪.‬‬
‫געלאָזט‪ ,‬זאָל צװישן װײַבער דײַן‬ ‫איך‬ ‫‪ 24‬האָט שָאול געזאָגט‪:‬‬
‫מוטער אָן קינדער בלײַבן‪ .‬און שמואל‬ ‫האָב געזינדיקט װאָס איך האָב‬
‫האָט צעהאַקט אַגָגן פֿאַר גאָט אין גִלגל‪.‬‬ ‫איבערגעטרעטן דאָס באַפֿעל פֿון גאָט‬
‫‪ 34‬און שמואל איז אַװעקגעגאַנגען‬ ‫און דײַנע װערטער‪ ,‬װײַל איך האָב‬
‫און שָאול איז‬ ‫קײן רמה‪,‬‬ ‫מורא געהאַט פֿאַרן פֿאָלק‪ ,‬און האָב‬
‫אַרױפֿגעגאַנגען צו זײַן הױז אין‬ ‫זיך צוגעהערט צו זײער קָול‪.‬‬
‫גבֿעת‪-‬שָאול‪.‬‬ ‫‪ 25‬און אַצונד‪ ,‬פֿאַרגיב‪ ,‬איך בעט‬
‫‪ 35‬און שמואל האָט מער ניט געזען‬ ‫דיך‪ ,‬מײַן זינד‪ ,‬און קער זיך אום מיט‬
‫שָאולן ביז דעם טאָג פֿון זײַן טױט‪,‬‬ ‫מיר‪ ,‬און איך װעל זיך בוקן צו גאָט‪.‬‬
‫‪421‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪16:1—16:16‬‬
‫מענטש זעט; װײַל דער מענטש זעט‬ ‫װאָרום שמואל האָט געטרױערט װעגן‬
‫נאָכן אָנבליק‪ ,‬אָבער גאָט זעט נאָכן‬ ‫שָאולן; און גאָט האָט חרטה געהאַט‬
‫האַרצן‪.‬‬ ‫װאָס ער האַט געמאַכט שָאולן פֿאַר ַא‬
‫‪ 8‬האָט יִשַי גערופֿן אַבֿינָדֶ בֿן‪,‬‬ ‫מלך איבער ישׂראל‪.‬‬
‫און האָט אים פֿאַרבײַגעפֿירט פֿאַר‬ ‫און גאָט האָט געזאָגט צו‬
‫שמואלן‪ ,‬אָבער ער האָט געזאָגט‪:‬‬
‫אױך דעם דאָזיקן האָט גאָט ניט‬
‫שמואלן‪ :‬ביז װאַנען װעסטו‬
‫טרױערן װעגן שָאולן‪ ,‬אַז איך האָב‬
‫‪16‬‬
‫אױסדערװײלט‪.‬‬ ‫אים פֿאַראַכט פֿון צו קיניגן איבער‬
‫שמָהן‪,‬‬ ‫‪ 9‬האָט יִשַי פֿאַרבײַגעפֿירט ַ‬ ‫ישׂראל? פֿיל אָן דײַן האָרן מיט אײל‪,‬‬
‫אָבער ער האָט געזאָגט‪ :‬אױך דעם‬ ‫און קום איך װעל דיך שיקן צו יִשַין פֿון‬
‫דאָזיקן האָט גאָט ניט אױסדערװײלט‪.‬‬ ‫בֵית‪ֶ -‬לחֶם‪ ,‬װאָרום איך האָב מיר געזען‬
‫‪ 10‬אַזױ האָט יִשַי פֿאַרבײַגעפֿירט‬ ‫ַא מלך צװישן זײַנע זין‪.‬‬
‫זיבן פֿון זײַנע זין פֿאַר שמואלן‪ ,‬און‬ ‫‪ 2‬האָט שמואל געזאָגט‪ :‬װי קען איך‬
‫שמואל האָט געזאָגט צו יִשַין‪ :‬גאָט‬ ‫גײן? אַז שָאול װעט הערן‪ ,‬װעט ער‬
‫האָט ניט אױסדערװײלט די דאָזיקע‪.‬‬ ‫מיך הרגען‪ .‬האָט גאָט געזאָגט‪ַ :‬א‬
‫‪ 11‬און שמואל האָט געזאָגט צו יִשַין‪:‬‬ ‫יונגע קו װעסטו נעמען מיט זיך‪ ,‬און‬
‫געענדיקט די יונגען? האָט ער געזאָגט‪:‬‬ ‫װעסט זאָגן‪ :‬צו שלאַכטן צו גאָט בין‬
‫עס איז נאָך געבליבן דער קלענסטער;‬ ‫איך געקומען‪.‬‬
‫און אָט איז ער ַא פּאַסטוך ב ַײ די שאָף‪.‬‬ ‫‪ 3‬און װעסט פֿאַררופֿן יִשַין צום‬
‫האָט שמואל געזאָגט צו יִשַין‪ :‬שיק און‬ ‫שלאַכטאָפּפֿער‪ ,‬און איך װעל דיך לאָזן‬
‫ברענג אים; װאָרום מיר װעלן זיך ניט‬ ‫װיסן װאָס דו זאָלסט טאָן; און װעסט‬
‫זעצן‪ ,‬ביז ער קומט אַהער‪.‬‬ ‫מיר זאַלבן דעם װאָס איך װעל דיר‬
‫‪ 12‬האָט ער געשיקט און אים‬ ‫זאָגן‪.‬‬
‫געבראַכט‪ .‬און ער איז געװען ַא‬ ‫‪ 4‬האָט שמואל געטאָן װאָס גאָט‬
‫גערױטלטער‪ ,‬מיט שײנע אױגן און‬ ‫האָט געהײסן‪ ,‬און ער איז געקומען קײן‬
‫ַא פֿײַנעם אױסזען‪ .‬און גאָט האָט‬ ‫בֵית‪ֶ -‬לחֶם‪ .‬און די עלטסטע פֿון שטאָט‬
‫געזאָגט‪ :‬שטײ אױף‪ ,‬זאַלב אים‪,‬‬ ‫האָבן געאײַלט אים אַנטקעגן‪ ,‬און‬
‫װאָרום ער איז דאָס‪.‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬פֿריד צו דײַן קומען!‬
‫‪ 13‬האָט שמואל גענומען דעם האָרן‬ ‫‪ 5‬האָט ער געזאָגט‪ :‬פֿריד! צו‬
‫מיט אײל‪ ,‬און האָט אים געזאַלבט‬ ‫שלאַכטן צו גאָט בין איך געקומען‪.‬‬
‫אין מיטן זײַנע ברידער‪ .‬און דער‬ ‫הײליקט אײַך‪ ,‬און איר װעט קומען‬
‫גײַסט פֿון גאָט איז געקומען אױף דָ וִדן‬ ‫מיט מיר צום שלאַכטאָפּפֿער‪ .‬און ער‬
‫פֿון יענעם טאָג אָן און װײַטער‪ .‬און‬ ‫האָט געהײסן יִשַין און זײַנע זין זיך‬
‫שמואל איז אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און איז‬ ‫הײליקן‪ ,‬און האָט זײ פֿאַררופֿן צום‬
‫אַװעקגעגאַנגען קײן רמה‪.‬‬ ‫שלאַכטאָפּפֿער‪.‬‬
‫‪ 14‬און דער גײַסט פֿון גאָט האָט‬ ‫‪ 6‬און עס איז געװען‪ ,‬װי זײ זײַנען‬
‫זיך אָפּגעטאָן פֿון שָאולן און אים האָט‬ ‫געקומען‪ ,‬אַזױ האָט ער דערזען‬
‫געשראָקן ַא בײזער גײַסט פֿון גאָט‪.‬‬ ‫אֶלי ִאָבֿן‪ ,‬און ער האָט געזאָגט‪:‬‬
‫‪ 15‬האָבן שאָולס קנעכט צו אים‬ ‫פֿאַר װאָר‪ ,‬אַנטקעגן גאָט איז זײַן‬
‫געזאָגט‪ :‬זע נאָר‪ַ :‬א בײזער גײַסט פֿון‬ ‫געזאַלבטער‪.‬‬
‫גאָט שרעקט דיך‪.‬‬ ‫‪ 7‬האָט גאָט געזאָגט צו שמואלן‪:‬‬
‫‪ 16‬זאָל אַקאָרשט אונדזער האַר‬ ‫זאָלסט ניט קוקן אױף זײַן אױסזען‪ ,‬און‬
‫הײסן דײַנע קנעכט װאָס פֿאַר דיר‪ ,‬זײ‬ ‫אױף זײַן הױכן װוּקס‪ ,‬װאָרום איך װיל‬
‫זאָלן אױפֿזוכן ַא מאַן װאָס קען שפּילן‬ ‫אים ניט; װאָרום עס איז ניט װי דער‬
‫‪16:17—17:9‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪422‬‬
‫צװישן שׂוֹכוֹ און צװישן ַעזֵקָה אין‬ ‫אױף ַא האַרף; און עס װעט זײַן‪ ,‬װי‬
‫אֶפֿס‪-‬דַ מים‪.‬‬ ‫דער בײזער גײַסט פֿון גאָט איז אױף‬
‫‪ 2‬און שָאול און די מענער פֿון‬ ‫דיר‪ ,‬אַזױ װעט ער שפּילן מיט זײַן‬
‫ישׂראל האָבן זיך אײַנגעזאַמלט און‬ ‫האַנט‪ ,‬און דיר װעט בעסער װערן‪.‬‬
‫האָבן געלאַגערט אין טאָל ֵאלָה; און זײ‬ ‫‪ 17‬האָט שָאול געזאָגט צו זײַנע‬
‫האָבן אָנגעריכט ַא מלחמה אַקעגן די‬ ‫קנעכט‪ :‬זעט אַקאָרשט פֿאַר מיר ַא מאַן‬
‫פּלשתּים‪.‬‬ ‫װאָס שפּילט גוט‪ ,‬און איר זאָלט אים‬
‫‪ 3‬און די פּלשתּים זײַנען געשטאַנען‬ ‫ברענגען צו מיר‪.‬‬
‫אױפֿן באַרג פֿון דער זײַט‪ ,‬און די‬ ‫‪ 18‬האָט זיך אָפּגערופֿן אײנער פֿון די‬
‫ישׂראל זײַנען געשטאַנען אױפֿן באַרג‬ ‫יונגען‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬אָט האָב איך‬
‫פֿון דער אַנדער זײַט‪ ,‬מיט דעם טאָל‬ ‫געזען ַא זון ב ַײ יִשַין פֿון בֵית‪ֶ -‬לחֶם‪,‬‬
‫צװישן זײ‪.‬‬ ‫װאָס קען שפּילן‪ ,‬און איז ַא העלדישער‬
‫דער‬ ‫אַרױסגעגאַנגען‬ ‫‪ 4‬איז‬ ‫גִבור און ַא מענטש פֿון מלחמה‪ ,‬און‬
‫צװישנמאַן פֿון דעם לאַגער פֿון די‬ ‫פֿאַרשטײט ַא זאַך‪ ,‬און איז ַא מענטש‬
‫פּלשתּים מיטן נאָמען גָלי ַת פֿון גַת‪,‬‬ ‫מיט ַא געשטאַלט‪ ,‬און גאָט איז מיט‬
‫װאָס זײַן הײך איז געװען זעקס אײלן‬ ‫אים‪.‬‬
‫און ַא שפּאַן‪.‬‬ ‫‪ 19‬האָט שָאול געשיקט שלוחים צו‬
‫‪ 5‬און ַא קופּערנער קיװער איז‬ ‫יִשַין‪ ,‬און אָנגעזאָגט‪ :‬שיק צו מיר דײַן‬
‫געװען אױף זײַן קאָפּ‪ ,‬און אין ַא‬ ‫זון דָ וִדן װאָס ב ַײ די שאָף‪.‬‬
‫פּאַנצער פֿון שופּן איז ער געװען‬ ‫‪ 20‬האָט יִשַי גענומען אַן אײזל מיט‬
‫אָנגעטאָן‪ ,‬און די װאָג פֿון דעם פּאַנצער‬ ‫ברױט און ַא לאָגל װײַן‪ ,‬און אײן‬
‫איז געװען פֿינף טױזנט שקל קופּער‪.‬‬ ‫ציגנבעקל‪ ,‬און געשיקט דורך דער‬
‫‪ 6‬און קופּערנע בלעכן זײַנען געװען‬ ‫האַנט פֿון זײַן זון דָ וִדן צו שָאולן‪.‬‬
‫אױף זײַנע פֿיס‪ ,‬און ַא קופּערנע פּיקע‬ ‫‪ 21‬און דוד איז געקומען צו שָאולן‪,‬‬
‫צװישן זײַנע אַקסלען‪.‬‬ ‫און איז געשטאַנען פֿאַר אים; און ער‬
‫‪ 7‬און דער האָלץ פֿון זײַן שפּיז איז‬ ‫האָט אים זײער ליב געקריגן‪ ,‬און ער‬
‫געװען װי דער שטאַנג פֿון ַא װעבער‪,‬‬ ‫איז אים געװאָרן ַא װאַפֿנטרעגער‪.‬‬
‫און דער קלינג פֿון זײַן שפּיז איז‬ ‫‪ 22‬און שָאול האָט געשיקט צו יִשַין‪,‬‬
‫געװען זעקס הונדערט שקל אײַזן‪ .‬און‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬זאָל‪ ,‬איך בעט דיך‪,‬‬
‫דער שילדטרעגער איז געגאַנגען אים‬ ‫דוד שטײן פֿאַר מיר‪ ,‬װאָרום ער האָט‬
‫פֿאַרױס‪.‬‬ ‫געפֿונען חן אין מײַנע אױגן‪.‬‬
‫‪ 8‬און ער האָט זיך אַװעקגעשטעלט‪,‬‬ ‫‪ 23‬און עס איז געװען‪ ,‬װי דער‬
‫און האָט גערופֿן צו די רײען פֿון‬ ‫]בײזער[ גײַסט פֿון גאָט איז געװען‬
‫ישׂראל‪ ,‬און האָט צו זײ געזאָגט‪:‬‬ ‫אױף שָאולן‪ ,‬אַזױ פֿלעגט דוד נעמען די‬
‫נאָך װאָס גײט איר אַרױס אָנריכטן‬ ‫האַרף און שפּילן מיט זײַן האַנט‪ ,‬און‬
‫ַא מלחמה? בין איך דען ניט דער‬ ‫שָאולן פֿלעגט אָפּגײן‪ ,‬און אים פֿלעגט‬
‫פּלִשתּי‪ ,‬און איר קנעכט ב ַײ שָאולן?‬ ‫בעסער װערן‪ ,‬און דער בײזער גײַסט‬
‫קלײבט אײַך אױס ַא מאַן‪ ,‬און זאָל ער‬ ‫פֿלעגט זיך אָפּטאָן פֿון אים‪.‬‬
‫אַראָפּנידערן צו מיר‪.‬‬
‫‪ 9‬אױב ער װעט קענען מלחמה‬
‫האַלטן מיט מיר‪ ,‬און װעט מיך‬
‫דערשלאָגן‪ ,‬װעלן מיר זײַן קנעכט‬
‫און די פּלשתּים האָבן‬
‫אײַנגעזאַמלט זײערע מחנות‬
‫אױף מלחמה‪ .‬און זײ האָבן זיך‬
‫‪17‬‬
‫צו אײַך; און אױב איך װעל אים‬ ‫אײַנגעזאַמלט אין שׂוֹכוֹ װאָס געהערט‬
‫בײַקומען‪ ,‬און װעל אים דערשלאָגן‬ ‫צו יהוּדה‪ ,‬און האָבן געלאַגערט‬
‫‪423‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪17:10—17:26‬‬
‫‪ 19‬און שָאול און זײ און אַלע מענער‬ ‫װעט איר זײַן קנעכט צו אונדז‪ ,‬און‬
‫פֿון ישׂראל זײַנען געװען אין טאָל ֵאלָה‪,‬‬ ‫װעט אונדז דינען‪.‬‬
‫אין מלחמה מיט די פּלשתּים‪.‬‬ ‫‪ 10‬און דער פּלִשתּי האָט געזאָגט‪:‬‬
‫‪ 20‬האָט זיך דוד געפֿעדערט אין דער‬ ‫איך שפּאָט פֿון די רײען פֿון ישׂראל‬
‫פֿרי‪ ,‬און ער האָט איבערגעלאָזט די‬ ‫הײַנטיקן טאָג; גיט מיר ַא מאַן און‬
‫שאָף אױף ַא שומר‪ ,‬און ער האָט‬ ‫לאָמיר מלחמה האַלטן מיט אַנאַנדער‪.‬‬
‫גענומען און איז געגאַנגען אַזױ װי‬ ‫‪ 11‬און שָאול און גאַנץ ישׂראל האָבן‬
‫יִשַי האָט אים באַפֿױלן‪ ,‬און ער איז‬ ‫געהערט די דאָזיקע װערטער פֿון דעם‬
‫אָנגעקומען אין לאַגעררינג‪ ,‬װען דער‬ ‫פּלִשתּי‪ ,‬און זײ האָבן זיך דערשראָקן‪,‬‬
‫חיל װאָס איז אַרױסגעגאַנגען אין‬ ‫און האָבן זײער מורא געהאַט‪.‬‬
‫שלאַכט‪ ,‬האָט געשאַלט אױף מלחמה‪.‬‬ ‫‪ 12‬און דוד איז געװען דער‬
‫‪ 21‬און ישׂראל און די פּלשתּים האָבן‬ ‫ֶפֿרתער מאַן פֿון‬ ‫זון פֿון יענעם א ָ‬
‫זיך אױסגעשטעלט ַא רײ קעגן ַא רײ‪.‬‬ ‫בית‪-‬לחם‪-‬יהוּדה‪ ,‬װאָס זײַן נאָמען איז‬
‫‪ 22‬האָט דוד איבערגעלאָזט די זאַכן‬ ‫געװען יִשַי; און ער האָט געהאַט אַכט‬
‫פֿון זיך אױף דער האַנט פֿון דעם שומר‬ ‫זין‪ .‬און דער מאַן איז אין די טעג פֿון‬
‫פֿון די זאַכן‪ ,‬און ער איז געלאָפֿן צום‬ ‫שָאולן געװען ַא זקן װאָס קומט צװישן‬
‫שלאַכטפֿעלד; און ער איז געקומען‬ ‫לײַט‪.‬‬
‫און האָט געפֿרעגט זײַנע ברידער אױף‬ ‫‪ 13‬און די דר ַײ עלטערע זין פֿון יִשַין‬
‫פֿריד‪.‬‬ ‫זײַנען געגאַנגען נאָך שָאולן אין דער‬
‫‪ 23‬װי ער רעדט מיט זײ‪ ,‬ערשט דער‬ ‫מלחמה; און די נעמען פֿון זײַנע דר ַײ זין‬
‫צװישנמאַן װאָס זײַן נאָמען איז געװען‬ ‫װאָס זײַנען געגאַנגען אין דער מלחמה‪,‬‬
‫גָלי ַת דער פּלִשתּי פֿון גַת‪ ,‬קומט אַרױף‬ ‫זײַנען געװען‪ :‬אֶליאָ ֿב דער בכָור‪ ,‬און‬
‫פֿון די רײען פֿון די פּלשתּים‪ ,‬און ער‬ ‫דער צװײטער פֿון אים אַבֿינָדֶ בֿ‪ ,‬און‬
‫האָט גערעדט אַזױ װי יענע רײד; און‬ ‫שמָה‪.‬‬‫דער דריטער ַ‬
‫דוד האָט געהערט‪.‬‬ ‫‪ 14‬און דוד איז געװען דער‬
‫‪ 24‬און אַלע מענער פֿון ישׂראל‪ ,‬װי‬ ‫קלענסטער; און די דר ַײ גרעסערע‬
‫זײ האָבן דערזען דעם מאַן‪ ,‬אַזױ זײַנען‬ ‫זײַנען געגאַנגען נאָך שָאולן‪.‬‬
‫זײ אַנטלאָפֿן פֿאַר אים‪ ,‬און האָבן זײער‬ ‫‪ 15‬און דוד פֿלעגט גײן און זיך‬
‫מורא געהאַט‪.‬‬ ‫אומקערן פֿון שָאולן צו פֿיטערן די שאָף‬
‫‪ 25‬און די מענער פֿון ישׂראל האָבן‬ ‫פֿון זײַן פֿאָטער אין בֵית‪ֶ -‬לחֶם‪.‬‬
‫געזאָגט‪ :‬האָט איר געזען דעם דאָזיקן‬ ‫‪ 16‬און דער פּלִשתּי האָט גענענט פֿרי‬
‫מאַן װאָס קומט אַרױף? װאָרום צו‬ ‫און שפּעט‪ ,‬און האָט זיך געשטעלט‬
‫לעסטערן ישׂראל קומט ער אַרױף; און‬ ‫פֿערציק טעג נאָכאַנאַנד‪.‬‬
‫עס װעט זײַן‪ ,‬דער מאַן װאָס װעט‬ ‫‪ 17‬און יִשַי האָט געזאָגט צו זײַן‬
‫אים דערשלאָגן‪ ,‬װעט אים דער מלך‬ ‫זון דָ וִדן‪ :‬נעם אַקאָרשט פֿאַר דײַנע‬
‫מעַשיר זײַן מיט ַא גרױס עשירות‪ ,‬און‬ ‫ברידער אַן אֵיפֿה פֿון די דאָזיקע‬
‫װעט אים געבן זײַן טאָכטער‪ ,‬און זײַן‬ ‫געברענטע זאַנגען‪ ,‬און די דאָזיקע צען‬
‫פֿאָטערס הױז װעט ער מאַכן פֿר ַײ אין‬ ‫ברױטן‪ ,‬און לױף דערמיט אַריבער אין‬
‫ישׂראל‪.‬‬ ‫לאַגער צו דײַנע ברידער‪.‬‬
‫‪ 26‬האָט דוד געזאָגט צו די מענטשן‬ ‫‪ 18‬און די דאָזיקע צען קעז זאָלסטו‬
‫װאָס זײַנען געשטאַנען לעבן אים‪ ,‬אַזױ‬ ‫ברענגען צו דעם הױפּטמאַן פֿון דעם‬
‫צו זאָגן‪ :‬װאָס װעט געטאָן װערן צו‬ ‫טױזנט; און זאָלסט פֿרעגן דײַנע‬
‫דעם מאַן װאָס װעט דערשלאָגן יענעם‬ ‫ברידער אױף פֿריד‪ ,‬און נעמען פֿון זײ‬
‫פּלִשתּי‪ ,‬און װעט אָפּטאָן די שאַנד‬ ‫ַא צײכן‪.‬‬
‫‪17:27—17:41‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪424‬‬
‫לײב איז געקומען‪ ,‬אָדער ַא בער‪ ,‬און‬ ‫פֿון ישׂראל? װאָרום װער איז דער‬
‫האָט אַװעקגעטראָגן ַא שעפּס פֿון דער‬ ‫דאָזיקער אומבאַשניטינער פּלִשתּי‪ ,‬אַז‬
‫סטאַדע‪,‬‬ ‫ער זאָל לעסטערן די רײען פֿון דעם‬
‫‪ 35‬בין איך אַרױסגעגאַנגען נאָך אים‪,‬‬ ‫לעבעדיקן גאָט?‬
‫און האָב אים געשלאָגן‪ ,‬און האָב‬ ‫‪ 27‬האָט דאָס פֿאָלק אים געזאָגט אַזױ‬
‫אַרױסגעריסן פֿון זײַן מױל; און אַז ער‬ ‫װי דאָס דאָזיקע גערײד‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫האָט זיך געשטעלט אַקעגן מיר‪ ,‬האָב‬ ‫אַזױ װעט געטאָן װערן צו דעם מאַן‬
‫איך אים אָנגענומען בײַם באָרד‪ ,‬און‬ ‫װאָס װעט אים דערשלאָגן‪.‬‬
‫האָב אים דערשלאָגן און אים געטײט‪.‬‬ ‫‪ 28‬האָט אֶליאָבֿ‪ ,‬זײַן עלטערער‬
‫‪ 36‬אי דעם לײב אי דעם בער‬ ‫ברודער‪ ,‬געהערט װי ער רעדט‬
‫האָט דײַן קנעכט דערשלאָגן; און‬ ‫צו די מענטשן‪ ,‬און דער צאָרן פֿון‬
‫דער דאָזיקער אומבאַשניטינער פּלִשתּי‬ ‫אֶליאָבֿן האָט געגרימט אױף דָ וִדן‪,‬‬
‫װעט זײַן װי אײנער פֿון זײ‪ .‬װײַל ער‬ ‫און ער האָט געזאָגט‪ :‬צו װאָס גאָר‬
‫האָט געלעסטערט די רײען פֿון דעם‬ ‫האָסטו אַראָפּגענידערט‪ ,‬און אױף‬
‫לעבעדיקן גאָט‪.‬‬ ‫װעמען האָסטו איבערגעלאָזט יענע‬
‫‪ 37‬און דוד האָט געזאָגט‪ :‬גאָט װאָס‬ ‫ביסל שאָף אין מדבר? איך קען דײַן‬
‫האָט מיך מציל געװען פֿון דער האַנט‬ ‫מוטװיליקײט‪ ,‬און די שלעכטיקײט‬
‫פֿון לײב‪ ,‬און פֿון דער האַנט פֿון בער‪,‬‬ ‫פֿון דײַן האַרצן‪ ,‬אַז כּדי צוצוקוקן די‬
‫ער װעט מיך מציל זײַן פֿון דער האַנט‬ ‫מלחמה האָסטו אַראָפּגענידערט‪.‬‬
‫פֿון דעם דאָזיקן פּלִשתּי‪ .‬האָט שָאול‬ ‫‪ 29‬האָט דוד געזאָגט‪ :‬װאָס האָב איך‬
‫געזאָגט צו דָ וִדן‪ :‬גײ‪ ,‬און זאָל גאָט זײַן‬ ‫אַצונד געטאָן? עס איז דאָך נאָר ַא‬
‫מיט דיר‪.‬‬ ‫גערײד‪.‬‬
‫‪ 38‬און שָאול האָט אָנגעטאָן‬ ‫‪ 30‬און ער האָט זיך אָפּגעדרײט פֿון‬
‫דָ וִדן זײַנע קלײדער‪ ,‬און ער האָט‬ ‫אים צו אַן אַנדערן‪ ,‬און האָט געפֿרעגט‬
‫אַרױפֿגעטאָן ַא קופּערנעם קיװער‬ ‫די אײגענע זאַך‪ ,‬און דאָס פֿאָלק‬
‫אױף זײַן קאָפּ‪ ,‬און אים אָנגעטאָן ַא‬ ‫האָט אים געענטפֿערט אַזױ װי דאָס‬
‫פּאַנצער‪.‬‬ ‫פֿרי ִערדיקע גערײד‪.‬‬
‫‪ 39‬און דוד האָט אָנגעגורט זײַן‬ ‫‪ 31‬זײַנען געהערט געװאָרן די‬
‫שװערד איבער זײַנע קלײדער‪ ,‬און זיך‬ ‫װערטער װאָס דוד האָט גערעדט‪ ,‬און‬
‫געמאַטערט צו גײן‪ ,‬װײַל ער איז ניט‬ ‫מע האָט דערצײלט פֿאַר שָאולן‪ ,‬און‬
‫געװען צוגעװױנט‪ .‬האָט דוד געזאָגט‬ ‫ער האָט אים געלאָזט ברענגען צו זיך‪.‬‬
‫צו שָאולן‪ :‬איך קען ניט גײן אין די‬ ‫‪ 32‬און דוד האָט געזאָגט צו שָאולן‪:‬‬
‫דאָזיקע‪ ,‬װײַל איך בין ניט צוגעװױנט‪.‬‬ ‫זאָל קײן מענטשנס האַרץ ניט‬
‫און דוד האָט זײ אױסגעטאָן פֿון זיך‪.‬‬ ‫אַראָפּפֿאַלן איבער אים; דײַן קנעכט‬
‫‪ 40‬און ער האָט גענומען זײַן‬ ‫װעט גײן‪ ,‬און װעט מלחמה האַלטן‬
‫שטעקן אין זײַן האַנט‪ ,‬און האָט זיך‬ ‫מיט דעם דאָזיקן פּלִשתּי‪.‬‬
‫אױסגעקליבן פֿינף גלאַטע שטײנער‬ ‫‪ 33‬האָט שָאול געזאָגט צו דָ וִדן‪:‬‬
‫פֿון דעם באַך‪ ,‬און אַרײַנגעטאָן אין‬ ‫קענסט ניט גײן אױף דעם דאָזיקן‬
‫דעם פּאַסטוכזעקל װאָס ער האָט‬ ‫פּלִשתּי‪ ,‬מלחמה צו האַלטן מיט אים‪,‬‬
‫געהאַט‪ ,‬אין דעם בײַטל; און זײַן‬ ‫װאָרום דו ביסט ַא יי ִנגל‪ ,‬און ער איז ַא‬
‫שלײדערער איז געװען אין זײַן האַנט;‬ ‫מאַן פֿון מלחמה פֿון זײַן יוגנט אָן‪.‬‬
‫און ער האָט גענענט צו דעם פּלִשתּי‪.‬‬ ‫‪ 34‬האָט דוד געזאָגט צו שָאולן‪ :‬דײַן‬
‫‪ 41‬און דער פּלִשתּי איז געגאַנגען‬ ‫קנעכט איז געװען ַא פּאַסטוך פֿאַר‬
‫אַלץ נענטער צו דָ וִדן און דער מאַן װאָס‬ ‫זײַן פֿאָטער ב ַײ די שאָף‪ ,‬און אַז ַא‬
‫‪425‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪17:42—17:56‬‬
‫אַרױסגענומען פֿון דאָרטן ַא שטײן‪,‬‬ ‫טראָגט דעם שילד‪ ,‬אים פֿאַרױס‪.‬‬

‫און ַא שלײַדער געטאָן‪ ,‬און געטראָפֿן‬ ‫‪ 42‬און דער פּלִשתּי האָט ַא קוק‬
‫דעם פּלִשתּי אין זײַן שטערן‪ .‬און‬ ‫געטאָן און האָט דערזען דָ וִדן‪ ,‬און האָט‬
‫דער שטײן איז אַרײַנגעזונקען אין זײַן‬ ‫אים פֿאַראַכט‪ ,‬װאָרום ער איז געװען ַא‬
‫שטערן‪ ,‬און ער איז געפֿאַלן אױף זײַן‬ ‫יי ִנגל‪ ,‬און גערױטלט‪ ,‬אױך שײן אױפֿן‬
‫פּנים צו דער ערד‪.‬‬ ‫פּנים‪.‬‬
‫‪ 50‬אַזױ האָט דוד איבערגעשטאַרקט‬ ‫‪ 43‬און דער פּלִשתּי האָט געזאָגט צו‬
‫דעם פּלִשתּי מיט ַא שלײַדערער און‬ ‫דָ וִדן‪ :‬צי ַא הונט בין איך‪ ,‬װאָס דו‬
‫מיט ַא שטײן‪ ,‬און געטראָפֿן דעם‬ ‫קומסט צו מיר מיט שטעקנס? און דער‬
‫פּלִשתּי‪ ,‬און אים געטײט; און קײן‬ ‫פּלִשתּי האָט געשאָלטן דָ וִדן ב ַײ זײַן‬
‫שװערד איז ניט געװען אין דָ וִדס האַנט‪.‬‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫‪ 51‬און דוד איז צוגעלאָפֿן‪ ,‬און האָט‬ ‫‪ 44‬און דער פּלִשתּי האָט געזאָגט צו‬
‫זיך געשטעלט איבער דעם פּלִשתּי‪ ,‬און‬ ‫דָ וִדן‪ :‬קום צו מיר‪ ,‬און איך װעל געבן‬
‫האָט אָנגענומען זײַן שװערד‪ ,‬און זי‬ ‫דײַן פֿלײש צום פֿױגל פֿון הימל און צו‬
‫אַרױסגעצױגן פֿון איר שײד‪ ,‬און אים‬ ‫דער חיה פֿון פֿעלד‪.‬‬
‫געטײט; און ער האָט אָפּגעשניטן מיט‬ ‫‪ 45‬האָט דוד געזאָגט צו דעם פּלִשתּי‪:‬‬
‫איר זײַן קאָפּ‪ .‬און די פּלשתּים האָבן‬ ‫דו קומסט צו מיר מיט ַא שװערד און‬
‫געזען אַז זײער גִבור איז טױט‪ ,‬און זײ‬ ‫מיט ַא שפּיז און מיט ַא פּיקע‪ ,‬און איך‬
‫זײַנען אַנטלאָפֿן‪.‬‬ ‫קום צו דיר אין דעם נאָמען פֿון יהוה‬
‫‪ 52‬און די מענער פֿון ישׂראל און‬ ‫פֿון צבֿאות‪ ,‬דעם גאָט פֿון די רײען פֿון‬
‫יהוּדה זײַנען אױפֿגעשטאַנען און האָבן‬ ‫ישׂראל װאָס דו האָסט געלעסטערט‪.‬‬
‫געשאַלט‪ ,‬און נאָכגעיאָגט די פּלשתּים‬ ‫‪ 46‬הײַנטיקן טאָג װעט דיך יהוה‬
‫ביז דו קומסט קײן גַי‪ ,‬און ביז די טױערן‬ ‫איבערענטפֿערן און איך װעל דיך‬
‫פֿון עקרון‪ .‬און עס זײַנען געפֿאַלן‬ ‫דערשלאָגן‪ ,‬און װעל אַראָפּנעמען דײַן‬
‫דערשלאָגענע פֿון די פּלשתּים אױף‬ ‫קאָפּ פֿון דיר; און איך װעל געבן די‬
‫שע ֲַרי ִם‪ ,‬און ביז גַת‪ ,‬און‬‫דעם װעג פֿון ַ‬ ‫פּגרים פֿון דער מחנה פֿון די פּלשתּים‬
‫ביז עקרון‪.‬‬ ‫הײַנטיקן טאָג צום פֿױגל פֿון הימל און‬
‫‪ 53‬און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬ ‫צו דער חיה פֿון דער ערד; און די‬
‫זיך אומגעקערט פֿון נאָכיאָגן די‬ ‫גאַנצע ערד װעט װיסן‪ ,‬אַז פֿאַראַן ַא‬
‫פּלשתּים‪ ,‬און זײ האָבן אױסגערױבט‬ ‫גאָט ב ַײ ישׂראל‪.‬‬
‫זײער לאַגער‪.‬‬ ‫דאָזיקע גאַנצע‬ ‫די‬ ‫‪ 47‬און‬
‫‪ 54‬און דוד האָט גענומען דעם קאָפּ‬ ‫אײַנזאַמלונג װעט װיסן אַז ניט‬
‫פֿון דעם פּלִשתּי‪ ,‬און האָט אים‬ ‫מיט ַא שװערד און מיט ַא שפּיז העלפֿט‬
‫געבראַכט קײן ירושלים‪ ,‬און זײַנע‬ ‫יהוה; װאָרום די מלחמה איז יהיהס‪,‬‬
‫װאַפֿן האָט ער אַהינגעטאָן אין זײַן‬ ‫און ער װעט אײַך געבן אין אונדזער‬
‫געצעלט‪.‬‬ ‫האַנט‪.‬‬
‫‪ 55‬און אַז שָאול האָט געזען דָ וִדן‬ ‫‪ 48‬און עס איז געװען‪ ,‬װי דער‬
‫אַרױסגײן אַקעגן דעם פּלִשתּי‪ ,‬האָט‬ ‫פּלִשתּי איז אױפֿגעשטאַנען און איז‬
‫ער געזאָגט צו אַבֿנר דעם חיל‪-‬פֿירער‪:‬‬ ‫געגאַנגען און האָט גענענט אַנטקעגן‬
‫װעמעס זון איז דער דאָזיקער בחור‪,‬‬ ‫דָ וִדן‪ ,‬אַזױ האָט דוד געאײַלט‪ ,‬און איז‬
‫אַבֿנר? האָט אַבֿנר געזאָגט‪ :‬אַזױ װי‬ ‫געלאָפֿן צום שלאַכטפֿעלד אַנטקעגן‬
‫דײַן זעל לעבט‪ ,‬מלך‪ ,‬אױב איך װײס!‬ ‫דעם פּלִשתּי‪.‬‬
‫‪ 56‬האָט דער מלך געזאָגט‪ :‬פֿרעג דו‬ ‫‪ 49‬און דוד האָט אַרײַנגעשטעקט‬
‫זיך נאָך װעמעס זון דער יונג איז‪.‬‬ ‫זײַן האַנט אין זעקל‪ ,‬און האָט‬
‫‪17:57—18:17‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪426‬‬
‫זײַנע צענטױזנטן‪.‬‬ ‫‪ 57‬און װי דוד האָט זיך אומגעקערט‬

‫‪ 8‬האָט שָאולן זײער געברענט‪ ,‬און‬ ‫פֿון שלאָגן דעם פּלִשתּי‪ ,‬אַזױ האָט אים‬
‫דאָס דאָזיקע גערײד איז געװען שלעכט‬ ‫אַבֿנר גענומען‪ ,‬און האָט אים געבראַכט‬
‫אין זײַנע אױגן‪ ,‬און ער האָט געזאָגט‪:‬‬ ‫פֿאַר שָאולן‪ ,‬מיט דעם קאָפּ פֿון דעם‬
‫דָ וִדן האָבן זײ געגעבן די צענטױזנטן‪,‬‬ ‫פּלִשתּי אין זײַן האַנט‪.‬‬
‫און מיר האָבן זײ געגעבן די טױזנטן‪,‬‬ ‫‪ 58‬האָט שָאול צו אים געזאָגט‪:‬‬
‫און אים פֿעלט נאָך בלױז די מלוכה‪.‬‬ ‫װעמעס זון ביסטו‪ ,‬בחור? האָט דוד‬
‫‪ 9‬און שָאול האָט געקוקט קרום אױף‬ ‫געזאָגט‪ :‬דער זון פֿון דײַן קנעכט יִשַין‬
‫דָ וִדן פֿון יענעם טאָג און װײַטער‪.‬‬ ‫פֿון בֵית‪ֶ -‬לחֶם‪.‬‬
‫‪ 10‬און עס איז געװען אױף מאָרגן‪,‬‬
‫איז ַא בײזער גײַסט פֿון גאָט געקומען‬
‫אױף שָאולן‪ ,‬און ער האָט אין הױז‬
‫און עס איז געװען‪ ,‬װי‬
‫ער האָט געענדיקט רעדן צו‬ ‫‪18‬‬
‫שָאולן‪ ,‬אַזױ איז די זעל פֿון יהוֹנָתָ נען‬
‫גערעדט פֿון זינען‪ ,‬און דוד האָט‬
‫געשפּילט מיט זײַן האַנט אַזױ װי טאָג‬ ‫צוגעבונדן געװאָרן צו דער זעל פֿון‬
‫אין טאָג‪ ,‬און אין שאָולס האַנט איז‬ ‫דָ וִדן‪ ,‬און יהוֹנָתָ ן האָט אים ליב געקריגן‬
‫געװען דער שפּיז‪.‬‬ ‫אַזױ װי זײַן אײגן זעל‪.‬‬
‫‪ 11‬האָט שָאול ַא װאָרף געטאָן דעם‬ ‫‪ 2‬און שָאול האָט אים צוגענומען אין‬
‫שפּיז‪ ,‬און ער האָט געקלערט‪ :‬איך‬ ‫יענעם טאָג‪ ,‬און האָט אים ניט געלאָזט‬
‫װעל דורכשטעכן דָ וִדן ביז אין װאַנט‪.‬‬ ‫זיך אומקערן צו זײַן פֿאָטערס הױז‪.‬‬
‫אָבער דוד האָט זיך אָפּגעדרײט פֿון אים‬ ‫‪ 3‬און יהוֹנָתָ ן האָט געשלאָסן ַא בונד‬
‫צװײ מאָל‪.‬‬ ‫מיט דָ וִדן‪ ,‬װײַל ער האָט אים ליב‬
‫‪ 12‬און שָאול האָט מורא געהאַט פֿאַר‬ ‫געהאַט װי זײַן אײגן זעל‪.‬‬
‫דָ וִדן‪ ,‬װאָרום גאָט איז געװען מיט אים‪,‬‬ ‫‪ 4‬און יהוֹנָתָ ן האָט אױסגעטאָן דעם‬
‫און פֿון שָאולן האָט ער זיך אָפּגעטאָן‪.‬‬ ‫מאַנטל װאָס אױף זיך‪ ,‬און האָט אים‬
‫‪ 13‬און שָאול האָט אים אָפּגעטאָן פֿון‬ ‫געשאָנקן דָ וִדן; אױך זײַנע קלײדער‪,‬‬
‫זיך‪ ,‬און אים געמאַכט פֿאַר ַא הױפּטמאַן‬ ‫ביז אױף זײַן שװערד‪ ,‬און ביז אױף זײַן‬
‫פֿון טױזנט‪ ,‬און ער איז געגאַנגען און‬ ‫בױגן‪ ,‬און ביז אױף זײַן גאַרטל‪.‬‬
‫געקומען דעם פֿאָלק פֿאַרױס‪.‬‬ ‫‪ 5‬און אַז דוד איז אַרױסגעגאַנגען‪,‬‬
‫‪ 14‬און דוד האָט באַגליקט אין אַלע‬ ‫איז‪ ,‬װוּ שָאול פֿלעגט אים שיקן‪,‬‬
‫זײַנע װעגן‪ ,‬און גאָט איז געװען מיט‬ ‫און שָאול‬ ‫פֿלעגט ער באַגליקן‪.‬‬
‫אים‪.‬‬ ‫האָט אים אױפֿגעזעצט איבער די‬
‫‪ 15‬און שָאול האָט געזען אַז ער‬ ‫מלחמה‪-‬לײַט; און ער איז װױלגעפֿעלן‬
‫באַגליקט זײער‪ ,‬און ער האָט זיך‬ ‫אין די אױגן פֿון גאַנצן פֿאָלק‪ ,‬און אױך‬
‫געשראָקן פֿאַר אים‪.‬‬ ‫אין די אױגן פֿון שאָולס קנעכט‪.‬‬
‫‪ 16‬אָבער גאַנץ ישׂראל און יהוּדה‬ ‫‪ 6‬און עס איז געװען‪ ,‬ב ַײ זײער‬
‫האָט ליב געהאַט דָ וִדן‪ ,‬װאָרום ער‬ ‫אָנקומען‪ ,‬אַז דוד האָט זיך אומגעקערט‬
‫פֿלעגט גײן און קומען זײ פֿאַרױס‪.‬‬ ‫פֿון שלאָגן דעם פּלִשתּי‪ ,‬זײַנען‬
‫‪ 17‬און שָאול האָט געזאָגט צו דָ וִדן‪:‬‬ ‫אַרױסגעגאַנגען די װײַבער פֿון אַלע‬
‫אָט איז מײַן עלטערע טאָכטער מ ֵַרבֿ; זי‬ ‫שטעט פֿון ישׂראל מיט געזאַנג און‬
‫װעל איך דיר געבן פֿאַר ַא װײַב‪ ,‬אָבער‬ ‫טענץ אַנטקעגן דעם מלך שָאולן‪ ,‬מיט‬
‫ז ַײ מיר ַא העלדישער יונג‪ ,‬און פֿיר‬ ‫פּױקן‪ ,‬מיט שִׂמחה‪ ,‬און מיט צימבלען‪.‬‬
‫די מלחמות פֿון גאָט‪ .‬װאָרום שָאול‬ ‫‪ 7‬און די װײַבער די שפּילערינס‬
‫האָט געקלערט‪ :‬זאָל ניט מײַן האַנט‬ ‫האָבן געזונגען און געזאָגט‪ :‬שָאול האָט‬
‫זײַן אױף אים‪ ,‬נײַערט די האַנט פֿון די‬ ‫געשלאָגן אין זײַנע טױזנטן‪ ,‬און דוד אין‬
‫‪427‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪18:18—19:3‬‬
‫איז װױלגעפֿעלן אין די אױגן פֿון דָ וִדן‪,‬‬ ‫פּלשתּים זאָל זײַן אױף אים‪.‬‬
‫צו װערן דעם מלכס אײדעם‪ .‬און די‬ ‫‪ 18‬האָט דוד געזאָגט צו שָאולן‪:‬‬
‫טעג זײַנען נאָך צו מאָל ניט דערפֿילט‬ ‫װער בין איך? און װאָס איז מײַן‬
‫געװאָרן‪,‬‬ ‫לעבן‪ ,‬אָדער מײַן פֿאָטערס משפּחה אין‬
‫‪ 27‬איז דוד אױפֿגעשטאַנען און‬ ‫ישׂראל‪ ,‬אַז איך זאָל װערן אַן אײדעם‬
‫איז אַװעקגעגאַנגען‪ ,‬ער מיט זײַנע‬ ‫בײַם מלך?‬
‫מענטשן‪ ,‬און ער האָט געשלאָגן פֿון‬ ‫‪ 19‬אָבער עס איז געװען‪ ,‬בעת מע‬
‫די פּלשתּים צװײ הונדערט מאַן‪ .‬און‬ ‫האָט געזאָלט געבן מ ֵַר ֿב די טאָכטער פֿון‬
‫דוד האָט געבראַכט זײערע פֿאָרהױטן‪,‬‬ ‫שָאולן צו דָ וִדן‪ ,‬איז זי אַװעקגעגעבן‬
‫און מע האָט זײ איבערגעגעבן פֿאַרפֿול‬ ‫געװאָרן צו עַדריאֵלן פֿון מחוֹלָה פֿאַר‬
‫צום מלך‪ ,‬כּדי ער זאָל װערן דעם‬ ‫ַא װײַב‪.‬‬
‫מלכס אײדעם‪ .‬און שָאול האָט אים‬ ‫‪ 20‬און מִיכל די טאָכטער פֿון שָאולן‬
‫געגעבן זײַן טאָכטער מיכלען פֿאַר ַא‬ ‫האָט ליב געהאַט דָ וִדן; האָט מען‬
‫װײַב‪.‬‬ ‫דערצײלט שָאולן‪ ,‬און די זאַך איז‬
‫‪ 28‬און שָאול האָט געזען און‬ ‫װױלגעפֿעלן אין זײַנע אױגן‪.‬‬
‫פֿאַרשטאַנען אַז גאָט איז מיט דָ וִדן‪.‬‬ ‫‪ 21‬און שָאול האָט געקלערט‪ :‬איך‬
‫און מִיכל די טאָכטער פֿון שָאולן האָט‬ ‫װיל זי אים געבן‪ ,‬כּדי זי זאָל אים זײַן‬
‫אים ליב געהאַט‪.‬‬ ‫פֿאַר ַא שטרױכלונג‪ ,‬און די האַנט פֿון די‬
‫‪ 29‬און שָאול האָט נאָך מער מורא‬ ‫פּלשתּים זאָל זײַן אױף אים‪ .‬און שָאול‬
‫געקריגן פֿאַר דָ וִדן‪ .‬און שָאול איז‬ ‫האָט געזאָגט צו דָ וִדן‪ :‬װעסט הײַנט‬
‫געװען דָ וִדן ַא שׂונא אַלע טעג‪.‬‬ ‫װערן מײַן אײדעם מיט דער צװײטער‪.‬‬
‫‪ 30‬און די האַרן פֿון די פּלשתּים‬ ‫‪ 22‬און שָאול האָט באַפֿױלן זײַנע‬
‫פֿלעגן אַרױסגײן; און עס איז געװען‪,‬‬ ‫קנעכט‪ :‬רעדט צו דָ וִדן שטילערהײט‪,‬‬
‫װען נאָר זײ זײַנען אַרױסגעגאַנגען‪,‬‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬זע‪ ,‬דער מלך װיל דיך‪,‬‬
‫האָט דוד באַגליקט מער פֿון אַלע‬ ‫און אַלע זײַנע קנעכט האָבן דיך ליב‪,‬‬
‫קנעכט פֿון שָאולן‪ ,‬און זײַן נאָמען איז‬ ‫ט ָא װער אַצונד דעם מלכס אײדעם‪.‬‬
‫געװען זײער געאַכט‪.‬‬ ‫‪ 23‬האָבן שאָולס קנעכט גערעדט‬
‫אין די אױערן פֿון דָ וִדן די דאָזיקע‬
‫און שָאול האָט גערעדט צו‬
‫יונָתן זײַן זון און צו אַלע‬ ‫‪19‬‬
‫קנעכט‪ ,‬צו טײטן דָ וִדן; אָבער יהוֹנָתָ ן‬
‫װערטער‪ .‬און דוד האָט געזאָגט‪ :‬גרינג‬
‫אין אײַערע אױגן צו װערן דעם מלכס‬
‫אײדעם‪ ,‬אַז איך בין אַן אָרעמאַן און‬
‫דער זון פֿון שָאולן האָט זײער געגאַרט‬ ‫גרינגגעשאַצט?‬
‫דָ וִדן‪.‬‬ ‫‪ 24‬האָבן די קנעכט פֿון שָאולן אים‬
‫‪ 2‬און יהוֹנָתָ ן האָט דערצײלט דָ וִדן‪,‬‬ ‫דערצײלט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַזױ װי די‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬מײַן פֿאָטער שָאול זוכט‬ ‫דאָזיקע װערטער האָט דוד גערעדט‪.‬‬
‫דיך צו טײטן‪ .‬און אַצונד‪ ,‬איך בעט‬ ‫‪ 25‬האָט שָאול געזאָגט‪ :‬אַזױ זאָלט‬
‫דיך‪ ,‬ז ַײ אָפּגעהיט אין דער פֿרי‪ ,‬און‬ ‫איר זאָגן צו דָ וִדן‪ :‬דער מלך װיל ניט‬
‫זאָלסט זיצן אין פֿאַרבאָרגעניש און זיך‬ ‫קײן נדן‪ ,‬נײַערט הונדערט פֿאָרהױטן‬
‫באַהאַלטן‪.‬‬ ‫פֿון די פּלשתּים‪ ,‬זיך נוקם צו זײַן אָן‬
‫‪ 3‬און איך װעל אַרױסגײן‪ ,‬און װעל‬ ‫דעם מלכס פֿײַנט‪ .‬און שָאול האָט‬
‫שטײן לעבן מײַן פֿאָטער אױף דעם‬ ‫גערעכנט צו מאַכן פֿאַלן דָ וִדן דורך דער‬
‫פֿעלד װאָס דו ביסט דאָרטן‪ .‬און איך‬ ‫האַנט פֿון די פּלשתּים‪.‬‬
‫װעל רעדן װעגן דיר צו מײַן פֿאָטער‪,‬‬ ‫‪ 26‬האָבן זײַנע קנעכט דערצײלט‬
‫און אַז איך װעל װאָס מערקן‪ ,‬װעל איך‬ ‫דָ וִדן די דאָזיקע װערטער‪ ,‬און די זאַך‬
‫‪19:4—19:20‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪428‬‬
‫‪ 11‬האָט שָאול געשיקט שלוחים צו‬ ‫דיר זאָגן‪.‬‬

‫דָ וִדס הױז‪ ,‬אים צו היטן‪ ,‬און אים צו‬ ‫‪ 4‬און יהוֹנָתָ ן האָט גערעדט גוטס‬
‫טײטן אין דער פֿרי‪ .‬אָבער זײַן װײַב‬ ‫אױף דָ וִדן צו זײַן פֿאָטער שָאולן‪ ,‬און‬
‫מִיכל האָט אָנגעזאָגט דָ וִדן‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫ער האָט צו אים געזאָגט‪ :‬זאָל דער‬
‫זאָגן‪ :‬אױב דו ראַטעװעסט ניט דײַן‬ ‫מלך ניט זינדיקן אַקעגן זײַן קנעכט‪,‬‬
‫נפֿש די נאַכט‪ ,‬װערסטו מאָרגן געטײט‪.‬‬ ‫אַקעגן דָ וִדן‪ ,‬װײַל ער האָט אַקעגן דיר‬
‫‪ 12‬און מִיכל האָט אַראָפּגעלאָזט דָ וִדן‬ ‫ניט געזינדיקט‪ ,‬און װײַל זײַנע טוּונגען‬
‫דורכן פֿענסטער‪ ,‬און ער איז אַװעק און‬ ‫זײַנען געװען זײער גוט פֿאַר דיר‪.‬‬
‫איז אַנטלאָפֿן און אַנטרונען געװאָרן‪.‬‬ ‫‪ 5‬און ער האָט גענומען זײַן לעבן‬
‫‪ 13‬און מִיכל האָט גענומען דעם‬ ‫אין זײַן האַנט‪ ,‬און האָט געשלאָגן דעם‬
‫תּרפֿים‪ ,‬און אַרױפֿגעלײגט אױפֿן בעט‪,‬‬ ‫פּלִשתּי‪ ,‬און גאָט האָט געטאָן ַא גרױסע‬
‫און ַא געשטריק פֿון ציגנהאָר האָט‬ ‫ישועה פֿאַר גאַנץ ישׂראל; האָסט עס‬
‫זי אים געלײגט צו קאָפּנס‪ ,‬און‬ ‫געזען‪ ,‬און האָסט זיך געפֿרײט‪ .‬און‬
‫איבערגעדעקט מיט ַא בגד‪.‬‬ ‫פֿאַר װאָס זאָלסטו זיך פֿאַרזינדיקן‬
‫‪ 14‬און אַז שָאול האָט געשיקט‬ ‫אָן אומשולדיקן בלוט‪ ,‬צו טײטן דָ וִדן‬
‫שלוחים צו נעמען דָ וִדן‪ ,‬האָט זי‬ ‫אומזיסט?‬
‫געזאָגט‪ :‬ער איז קראַנק‪.‬‬ ‫‪ 6‬האָט שָאול צוגעהערט צו דעם‬
‫‪ 15‬האָט שָאול געשיקט שלוחים צו‬ ‫קָול פֿון יהוֹנָתָ נען‪ ,‬און שָאול האָט‬
‫זען דָ וִדן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬ברענגט אים‬ ‫געשװאָרן‪ :‬אַזױ װי גאָט לעבט‪ ,‬אױב‬
‫אַרױף מיטן בעט צו מיר‪ ,‬אים צו טײטן‪.‬‬ ‫ער װעט געטײט װערן!‬
‫‪ 16‬זײַנען די שלוחים געקומען‪,‬‬ ‫‪ 7‬און יהוֹנָתָ ן האָט גערופֿן דָ וִדן‪,‬‬
‫ערשט דער תּרפֿים איז אױפֿן בעט‪,‬‬ ‫און יהוֹנָתָ ן האָט אים דערצײלט אַלע‬
‫און דאָס געשטריק פֿון ציגהאָר אים‬ ‫די דאָזיקע װערטער‪ .‬און יהוֹנָתָ ן‬
‫צוקאָפּנס‪.‬‬ ‫האָט געבראַכט דָ וִדן צו שָאולן‪ ,‬און‬
‫‪ 17‬האָט שָאול געזאָגט צו מיכלען‪:‬‬ ‫ער איז געװען פֿאַר אים אַזױ װי‬
‫פֿאַר װאָס האָסטו מיך אַזױ אָפּגענאַרט‪,‬‬ ‫נעכטן‪-‬אײערנעכטן‪.‬‬
‫און האָסט אַװעקגעלאָזט מײַן שׂונא‪,‬‬ ‫‪ 8‬און װידער געװאָרן ַא מלחמה‪,‬‬
‫און ער איז אַנטרונען געװאָרן? האָט‬ ‫און דוד איז אַרױסגעגאַנגען‪ ,‬און האָט‬
‫מִיכל געזאָגט צו שָאולן‪ :‬ער האָט צו‬ ‫מלחמה געהאַלטן אַקעגן די פּלשתּים‪,‬‬
‫מיר געזאָגט‪ :‬לאָז מיך אַװעק‪ ,‬נאָך‬ ‫און ער האָט געשלאָגן צװישן זײ ַא‬
‫װאָס זאָל איך דיך טײטן?‬ ‫גרױסן שלאַק‪ ,‬און זײ זײַנען אַנטלאָפֿן‬
‫‪ 18‬און דוד איז אַנטלאָפֿן און‬ ‫פֿאַר אים‪.‬‬
‫אַנטרונען געװאָרן‪ ,‬און ער איז‬ ‫‪ 9‬און ַא בײזער גײַסט פֿון גאָט‬
‫געקומען צו שמואלן קײן רמה‪ ,‬און‬ ‫איז געקומען אױף שָאולן בעת ער איז‬
‫האָט אים דערצײלט אַלץ װאָס שָאול‬ ‫געזעסן אין זײַן הױז מיט זײַן שפּיז אין‬
‫האָט אים געטאָן‪ .‬און ער און שמואל‬ ‫זײַן האַנט; און דוד האָט געשפּילט מיט‬
‫זײַנען געגאַנגען און האָבן זיך באַזעצט‬ ‫דער האַנט‪.‬‬
‫אין נָיוֹת‪.‬‬ ‫‪ 10‬האָט שָאול געזוכט דורכצושטעכן‬
‫‪ 19‬איז אָנגעזאָגט געװאָרן שָאולן‪,‬‬ ‫דָ וִדן מיטן שפּיז ביז אין װאַנט‪ ,‬אָבער‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬זע‪ ,‬דוד איז אין נָיוֹת אין‬ ‫ער האָט זיך אַרױסגעמאַכט פֿון שָאולן‪,‬‬
‫רמה‪.‬‬ ‫און ער האָט אַרײַנגעשטאָכן דעם שפּיז‬
‫‪ 20‬און שָאול האָט געשיקט שלוחים‬ ‫אין װאַנט‪ .‬און דוד איז אַנטלאָפֿן‬
‫צו נעמען דָ וִדן‪ .‬האָבן זײ געזען‬ ‫און איז אַנטרונען געװאָרן אין יענער‬
‫דאָס געזעמל נבֿיאים נבֿיאות זאָגן‪ ,‬און‬ ‫נאַכט‪.‬‬
‫‪429‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪19:21—20:11‬‬
‫‪ 3‬האָט דוד װידער געשװאָרן‪ ,‬און‬ ‫שמואל שטײט געשטעלט איבער זײ;‬
‫געזאָגט‪ :‬װײסן װײסט דײַן פֿאָטער אַז‬ ‫און דער גײַסט פֿון גאָט איז געװען‬
‫איך האָב געפֿונען חן אין דײַנע אױגן‪,‬‬ ‫אױף די שלוחים פֿון שָאולן‪ ,‬און זײ‬
‫און ער קלערט‪ :‬זאָל יהונתן דערפֿון‬ ‫אױך האָבן נבֿיאות געזאָגט‪.‬‬
‫ניט װיסן‪ ,‬כּדי ער זאָל זיך ניט קלעמען‪.‬‬ ‫‪ 21‬האָט מען אָנגעזאָגט שָאולן‪ ,‬און‬
‫אָבער אַזױ װי גאָט לעבט‪ ,‬און אַזױ װי‬ ‫ער האָט געשיקט אַנדערע שלוחים‪.‬‬
‫דײַן זעל לעבט‪ ,‬אַז אַזױ װי ַא טריט איז‬ ‫האָבן זײ אױך נבֿיאות געזאָגט‪ .‬האָט‬
‫צװישן מיר און צװישן טױט!‬ ‫שָאול װידער געשיקט דריטע שלוחים‪,‬‬
‫‪ 4‬האָט יהונתן געזאָגט צו דָ וִדן‪ :‬װאָס‬ ‫און זײ אױך האָבן נבֿיאות געזאָגט‪.‬‬
‫װיל דײַן זעל‪ ,‬איך זאָל פֿאַר דיר טאָן?‬ ‫‪ 22‬איז ער אױך געגאַנגען קײן רמה‪,‬‬
‫‪ 5‬האָט דוד געזאָגט צו יהונתנען‪:‬‬ ‫און ער איז געקומען ביז דער גרױסער‬
‫אָט איז מאָרגן ר ֹאש‪-‬חוֹדש‪ ,‬װען זיצן‬ ‫גרוב װאָס אין שֵׂכוּ‪ ,‬און האָט זיך‬
‫דאַרף איך זיצן מיטן מלך צום עסן;‬ ‫נאָכגעפֿרעגט און געזאָגט‪ :‬װוּ זײַנען‬
‫זאָלסטו מיך לאָזן גײן‪ ,‬און איך װעל‬ ‫שמואל און דוד? האָט מען אים‬
‫זיך באַהאַלטן אין פֿעלד ביז איבער‬ ‫געזאָגט‪ :‬אָן‪ ,‬אין נָיוֹת אין רמה‪.‬‬
‫מאָרגן אָװנט‪.‬‬
‫‪ 6‬אױב נאָכפֿרעגן װעט זיך‬ ‫‪ 23‬איז ער אַװעק אַהין קײן נָיוֹת‬
‫נאָכפֿרעגן דײַן פֿאָטער אױף מיר‪,‬‬ ‫אין רמה‪ ,‬און אױך אױף אים איז‬
‫זאָלסטו זאָגן‪ :‬אָפּבעטן האָט זיך‬ ‫געװען דער גײַסט פֿון גאָט‪ ,‬און ער‬
‫אָפּגעבעטן דוד ב ַײ מיר‪ ,‬כּדי‬ ‫איז געגאַנגען און גײענדיק נבֿיאות‬
‫אַריבערצולױפֿן אין זײַן שטאָט‬ ‫געזאָגט‪ ,‬ביז ער איז געקומען קײן נָיוֹת‬
‫בֵית‪ֶ -‬לחֶם‪ ,‬װאָרום די יערלעכע‬ ‫אין רמה‪.‬‬
‫אָפּפֿערשלאַכטונג איז דאָרטן ב ַײ דער‬ ‫‪ 24‬און ער אױך האָט אױסגעטאָן‬
‫גאַנצער משפּחה‪.‬‬ ‫זײַנע קלײדער‪ ,‬און ער אױך האָט‬
‫‪ 7‬אױב ער װעט אַזױ זאָגן‪ :‬גוט!‬ ‫נבֿיאות געזאָגט פֿאַר שמואלן‪ ,‬און‬
‫איז פֿריד צו דײַן קנעכט; אױב אָבער‬ ‫איז געלעגן ַא נאַקעטער יענעם גאַנצן‬
‫צערענען װעט ער צערענען‪ ,‬ז ַײ װיסן‬ ‫טאָג‪ ,‬און די גאַנצע נאַכט‪ .‬דעריבער‬
‫אַז שלעכטס איז באַשלאָסן ב ַײ אים‪.‬‬ ‫זאָגט מען‪ :‬איז אױך שָאול צװישן די‬
‫‪ 8‬און זאָלסט טאָן חֶסד מיט דײַן‬ ‫נבֿיאים?‬
‫קנעכט‪ ,‬װאָרום אין ַא בונד פֿון גאָט‬
‫האָסטו געבראַכט דײַן קנעכט מיט דיר;‬
‫און אױב אין מיר איז ד ָא ַא פֿאַרברעך‪,‬‬
‫און דוד איז אַנטלאָפֿן פֿון‬
‫נָיוֹת אין רמה‪ ,‬און ער איז‬ ‫‪20‬‬
‫טײט מיך דו; און נאָך װאָס דען זאָלסטו‬ ‫געקומען‪ ,‬און האָט געזאָגט פֿאַר‬
‫מיך ברענגען צו דײַן פֿאָטער?‬ ‫יהונתנען‪ :‬װאָס האָב איך געטאָן? און‬
‫‪ 9‬האָט יהונתן געזאָגט‪ :‬חלילה דיר!‬ ‫װאָס איז מײַן פֿאַרברעך‪ ,‬און װאָס איז‬
‫װאָרום אױב דערװיסן װעל איך זיך‬ ‫מײַן חטא פֿאַר דײַן פֿאָטער‪ ,‬װאָס ער‬
‫דערװיסן אַז ב ַײ מײַן פֿאָטער איז‬ ‫זוכט מײַן לעבן?‬
‫באַשלאָסן‪ ,‬דיר זאָל געשען בײז‪ ,‬צי‬ ‫‪ 2‬האָט ער צו אים געזאָגט‪ :‬חלילה!‬
‫װעל איך דאָס דיר ניט דערצײלן?‬ ‫װעסט ניט שטאַרבן‪ .‬זע‪ ,‬מײַן פֿאָטער‬
‫‪ 10‬האָט דוד געזאָגט צו יהונתנען‪:‬‬ ‫טוט ניט ַא גרױסע זאַך אָדער ַא קלײנע‬
‫װער װעט מיר דערצײלן אױב דײַן‬ ‫זאַך‪ ,‬אַװוּ ער אַנטפּלעקט ניט מײַן‬
‫פֿאָטער װעט דיר ענטפֿערן האַרט?‬ ‫אױער‪ ,‬און פֿאַר װאָס זאָל מײַן פֿאָטער‬
‫‪ 11‬האָט יהונתן געזאָגט צו דָ וִדן‪:‬‬ ‫פֿאַרבאָרגן פֿון מיר די דאָזיקע זאַך?‬
‫קום‪ ,‬און לאָמיר אַרױסגײן אין פֿעלד‪.‬‬ ‫עס איז ניט אַזױ‪.‬‬
‫‪20:12—20:29‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪430‬‬
‫‪ 21‬און זע‪ ,‬איך װעל שיקן דעם יי ִנגל‪:‬‬ ‫זײַנען זײ בײדע אַרױסגעגאַנגען אין‬
‫גײ‪ ,‬געפֿין די פֿײַלן‪ .‬אױב זאָגן װעל איך‬ ‫פֿעלד‪.‬‬
‫זאָגן צום יי ִנגל‪ :‬״אָן זײַנען די פֿײַלן‬ ‫‪ 12‬און יהונתן האָט געזאָגט צו דָ וִדן‪:‬‬
‫אַהער צו צו פֿון דיר‪ ,‬נעם עס״‪ ,‬ט ָא‬ ‫ב ַײ יהוה דעם גאָט פֿון ישׂראל!‬
‫קום‪ ,‬װאָרום פֿריד איז צו דיר‪ ,‬און עס‬ ‫אַז איך װעל אױספֿאָרשן מײַן פֿאָטער‬
‫איז גאָרנישט‪ ,‬אַזױ װי גאָט לעבט!‬ ‫מאָרגן אָדער איבער מאָרגן אין דער‬
‫‪ 22‬אױב אָבער איך װעל אַזױ זאָגן‬ ‫צײַט‪ ,‬ערשט ער איז גוט צו דָ וִדן‪ ,‬צי‬
‫צום יונג‪ :‬״אָן זײַנען די פֿײַלן אַהין‬ ‫װעל איך דענצמאָל ניט שיקן צו דיר‪,‬‬
‫צו פֿון דיר״‪ ,‬גײ אַװעק‪ ,‬װאָרום גאָט‬ ‫און אַנטפּלעקן דײַן אױער?‬
‫שיקט דיך אַװעק‪.‬‬ ‫‪ 13‬זאָל גאָט טאָן צו יהונתנען אַזױ‬
‫‪ 23‬און װעגן דער זאַך װאָס מיר האָבן‬ ‫און נאָך מער! אױב מײַן פֿאָטער‬
‫גערעדט‪ ,‬איך און דו‪ ,‬אָט איז גאָט ]אַן‬ ‫װעט װױל געפֿעלן צו ברענגען אױף‬
‫עדות[ צװישן מיר און צװישן דיר אױף‬ ‫דיר שלעכט‪ ,‬װעל איך אַנטפּלעקן דײַן‬
‫אײביק‪.‬‬ ‫אױער און װעל דוד אַװעקשיקן‪ ,‬און‬
‫‪ 24‬האָט דוד זיך באַהאַלטן אין פֿעלד;‬ ‫װעסט גײן בשלום‪ ,‬און גאָט װעט זײַן‬
‫און אַז עס איז געװען ר ֹאש‪-‬חוֹדש‪ ,‬האָט‬ ‫מיט דיר אַזױ װי ער איז געװען מיט‬
‫דער מלך זיך געזעצט צום מאָלצײַט‬ ‫מײַן פֿאָטער‪.‬‬
‫עסן‪.‬‬ ‫‪ 14‬און ניט נאָר װען איך לעב נאָך –‬
‫‪ 25‬און דער מלך איז געזעסן אױף‬ ‫ניט נאָר זאָלסטו טאָן מיט מיר ַא גאָטס‬
‫זײַן זיץ אַזױ װי אַלע מאָל‪ ,‬אױף דעם‬ ‫חֶסד‪ ,‬אַז איך זאָל ניט שטאַרבן;‬
‫זיץ ב ַײ דער װאַנט; און יהונתן איז‬ ‫‪ 15‬נײַערט זאָלסט ניט אָפּשנײַדן דײַן‬
‫געשטאַנען‪ ,‬און אַבֿנר איז געזעסן בײַם‬ ‫חֶסד פֿון מײַן הױז ביז אײביק; ניט צו‬
‫זײַט פֿון שָאולן; און דָ וִדס אָרט איז‬ ‫מאָל װען גאָט װעט פֿאַרשנײַדן דָ וִדס‬
‫געװען לײדיק‪.‬‬ ‫פֿײַנט ביז אײנעם פֿון דעם געזיכט פֿון‬
‫‪ 26‬און שָאול האָט גאָרנישט גערעדט‬ ‫דער ערד‪.‬‬
‫אין יענעם טאָג‪ ,‬װאָרום ער האָט‬ ‫‪ 16‬און יהונתן האָט געשלאָסן ַא בונד‬
‫געקלערט‪ַ :‬א סיבה איז דאָס; ער איז‬ ‫מיט דעם הױז פֿון דָ וִדן‪ :‬זאָל גאָט‬
‫ניט רײן‪ ,‬ער איז אװדאי אומרײן‪.‬‬ ‫אױפֿמאָנען פֿון דער האַנט פֿון דָ וִדס‬
‫‪ 27‬און עס איז געװען אױף מאָרגן‬ ‫פֿײַנט!‬
‫נאָך ר ֹאש‪-‬חוֹדש דעם צװײטן טאָג‪ ,‬און‬ ‫‪ 17‬און יהונתן האָט װידער‬
‫דָ וִדס אָרט איז געװען לײדיק‪ ,‬האָט‬ ‫באַשװאָרן דָ וִדן ב ַײ זײַן ליבשאַפֿט צו‬
‫שָאול געזאָגט צו יהונתן זײַן זון‪ :‬פֿאַר‬ ‫אים‪ ,‬װאָרום ליב װי זײַן זעל האָט ער‬
‫װאָס איז ניט געקומען דער זון פֿון יִשַין‬ ‫אים ליב געהאַט‪.‬‬
‫אי נעכטן אי הײַנט צום מאָלצײַט?‬ ‫‪ 18‬און יהונתן האָט צו אים געזאָגט‪:‬‬
‫‪ 28‬האָט יהונתן געענטפֿערט שָאולן‪:‬‬ ‫מאָרגן איז ר ֹאש‪-‬חוֹדש‪ ,‬און דו װעסט‬
‫אָפּבעטן האָט זיך אָפּגעבעטן דוד ב ַײ‬ ‫פֿעלן‪ ,‬װײַל דײַן זיץ װעט זײַן לײדיק‪.‬‬
‫מיר קײן בֵית‪ֶ -‬לחֶם;‬ ‫‪ 19‬זאָלסטו איבער מאָרגן טיף‬
‫‪ 29‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬לאָז‬ ‫אַראָפּנידערן‪ ,‬און קומען צו דעם אָרט‬
‫מיך גײן‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬װאָרום אַן‬ ‫װאָס דו האָסט זיך דאָרטן פֿאַרבאָרגן‬
‫אָפּפֿערשלאַכטונג פֿון דער משפּחה איז‬ ‫אין דעם װאָכעדיקן טאָג‪ ,‬און זיצן‬
‫ב ַײ אונדז אין שטאָט‪ ,‬און מײַן ברודער‪,‬‬ ‫לעבן דעם שטײן ֶאזֶל‪.‬‬
‫ער האָט מיר באַפֿױלן; און אַצונד‪ ,‬אױב‬ ‫‪ 20‬און איך װעל װאַרפֿן דר ַײ פֿײַלן‬
‫איך האָב געפֿונען לײַטזעליקײט אין‬ ‫אָן ַא זײַט‪ ,‬אַזױ װי איך װאָלט שיסן אין‬
‫דײַנע אױגן‪ ,‬לאָמיך‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬זיך‬ ‫ַא ציל‪.‬‬
‫‪431‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪20:30—21:3‬‬
‫פֿײַל איז דאָך אַהין צו פֿון דיר‪.‬‬ ‫אַריבערכאַפּן‪ ,‬און זען מײַנע ברידער‪.‬‬
‫‪ 38‬און יהונתן האָט נאָכגערופֿן דעם‬ ‫דעריבער איז ער ניט געקומען צום‬
‫יי ִנגל‪ :‬גיכער‪ ,‬אײַל זיך‪ ,‬זאָלסט זיך‬ ‫מלכס טיש‪.‬‬
‫ניט אָפּשטעלן‪ .‬און יהוֹנָתָ נס יי ִנגל‬ ‫‪ 30‬האָט געגרימט דער צאָרן פֿון‬
‫האָט אױפֿגעקליבן די פֿײַלן‪ ,‬און איז‬ ‫שָאולן אױף יהונתנען‪ ,‬און ער האָט צו‬
‫געקומען צו זײַן האַר‪.‬‬ ‫אים געזאָגט‪ :‬דו זון פֿון פֿאַרקערטער‬
‫‪ 39‬און דער יי ִנגל האָט פֿון גאָרנישט‬ ‫װידערשפּעניקײט‪ ,‬װײס איך דען ניט‪,‬‬
‫געװוּסט‪ ,‬נאָר יהונתן און דוד האָבן‬ ‫אַז דו האָסט אױסדערװײלט דעם זון‬
‫געװוּסט פֿון דער זאַך‪.‬‬ ‫פֿון יִשַין‪ ,‬צו דײַן שאַנד און צו דער‬
‫שאַנד פֿון דײַן מוטערס נאַקעטקײט?‬
‫‪ 40‬האָט יהונתן געגעבן זײַן װאַפֿן צו‬ ‫‪ 31‬װאָרום כּל‪-‬זמן דער זון פֿון יִשַין‬
‫זײַן יי ִנגל‪ ,‬און האָט צו אים געזאָגט‪:‬‬ ‫לעבט אױף דער ערד‪ ,‬װעסט דו און‬
‫גײ‪ ,‬ברענג זײ אין שטאָט‪.‬‬ ‫דײַן מלוכה ניט האָבן קײן באַשטאַנד‪.‬‬
‫איז‬ ‫יי ִנגל‬ ‫דער‬ ‫‪ 41‬װי‬ ‫און אַצונד‪ ,‬שיק און נעם אים צו מיר‪,‬‬
‫אַװעקגעגאַנגען‪ ,‬אַזױ איז דוד‬ ‫װאָרום טױט קומט אים‪.‬‬
‫אױפֿגעשטאַנען פֿון דָ רום‪-‬זײַט‪ ,‬און ער‬ ‫‪ 32‬האָט יהונתן געענטפֿערט זײַן‬
‫איז געפֿאַלן אױף זײַן פּנים צו דער‬ ‫פֿאָטער שָאולן‪ ,‬און האָט צו אים‬
‫ערד‪ ,‬און האָט זיך געבוקט דר ַײ מאָל‪.‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬פֿאַר װאָס זאָל ער געטײט‬
‫און זײ האָבן געקושט אײנער דעם‬ ‫װערן? װאָס האָט ער געטאָן?‬
‫אַנדערן‪ ,‬און געװײנט אײנער מיטן‬ ‫‪ 33‬האָט שָאול ַא װאָרף געטאָן אױף‬
‫אַנדערן‪ ,‬ביז דוד האָט איבערגעשטיגן‪.‬‬ ‫אים דעם שפּיז‪ ,‬אים צו טרעפֿן; און‬
‫‪ 42‬און יהונתן האָט געזאָגט צו דָ וִדן‪:‬‬ ‫יהונתן האָט פֿאַרשטאַנען‪ ,‬אַז דאָס איז‬
‫גײ בשלום; ]געדענק[ װאָס מיר האָבן‬ ‫באַשלאָסן ב ַײ זײַן פֿאָטער צו טײטן‬
‫זיך בײדע געשװאָרן בײַם נאָמען פֿון‬ ‫דָ וִדן‪.‬‬
‫גאָט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬גאָט זאָל זײַן‬ ‫‪ 34‬איז יהונתן אױפֿגעשטאַנען פֿון‬
‫]אַן עדות[ צװישן מיר און צװישן דיר‪,‬‬ ‫טיש אין גרימצאָרן‪ ,‬און ער האָט דעם‬
‫און צװישן מײַן זאָמען און צװישן דײַן‬ ‫צװײטן טאָג פֿון חודש ניט געגעסן קײן‬
‫זאָמען ביז אײביק‪.‬‬ ‫שפּײַז‪ ,‬װײַל ער האָט זיך געקלעמט‬
‫װעגן דָ וִדן‪ ,‬און װײַל זײַן פֿאָטער האָט‬
‫און ער איז אױפֿגעשטאַנען‬
‫און איז אַװעקגעגאַנגען; און‬ ‫‪21‬‬
‫יהונתן איז אַרײַן אין שטאָט‪.‬‬
‫‪ 35‬און עס איז געװען אין דער‬
‫אים פֿאַרשעמט‪.‬‬
‫פֿרי‪ ,‬איז יהונתן אַרױסגעגאַנגען אין‬
‫‪ 2‬און דוד איז געקומען קײן נוֹ ֿב צו‬ ‫פֿעלד‪ ,‬צו דער צײַט װאָס איז געװען‬
‫אַחי ֶמלֶך דעם כּהן‪ ,‬און אַחי ֶמלֶך האָט‬ ‫אָפּגעמאַכט מיט דָ וִדן‪ ,‬און ַא קלײן יי ִנגל‬
‫געאײַלט דָ וִדן אַנטקעגן‪ ,‬און האָט צו‬ ‫איז געװען מיט אים‪.‬‬
‫אים געזאָגט‪ :‬פֿאַר װאָס ביסטו אַלײן‪,‬‬ ‫‪ 36‬און ער האָט געזאָגט צו זײַן יי ִנגל‪:‬‬
‫און קײנער איז ניט מיט דיר?‬ ‫לױף‪ ,‬געפֿין אַקאָרשט די פֿײַלן װאָס‬
‫‪ 3‬האָט דוד געזאָגט צו אַחי ֶמלֶך דעם‬ ‫איך װאַרף‪ .‬איז דער יי ִנגל געלאָפֿן‪,‬‬
‫כּהן‪ :‬דער מלך האָט מיר באַפֿױלן ַא‬ ‫און ער האָט געװאָרפֿן ַא פֿײַל אים‬
‫זאַך‪ ,‬און האָט צו מיר געזאָגט‪ :‬קײנער‬ ‫אַריבערצויאָגן‪.‬‬
‫זאָל גאָרנישט װיסן פֿון דער זאַך װעגן‬ ‫‪ 37‬און װי דער יי ִנגל איז צוגעקומען‬
‫װאָס איך שיק דיך‪ ,‬און װאָס איך האָב‬ ‫צו דעם אָרט פֿון דער פֿײַל װאָס יהונתן‬
‫דיר באַפֿױלן; און די יונגען האָב איך‬ ‫האָט געװאָרפֿן‪ ,‬אַזױ האָט יהונתן‬
‫באַשטעלט אין יענעם און יענעם אָרט‪.‬‬ ‫נאָכגערופֿן דעם יי ִנגל‪ ,‬און געזאָגט‪ :‬די‬
‫‪21:4—22:3‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪432‬‬
‫‪ 11‬האָט דוד געזאָגט‪ :‬ניט ָא איר‬ ‫‪ 4‬און אַצונד‪ ,‬װאָס איז ד ָא אונטער‬
‫גלײַכן; גיב זי מיר‪ .‬און דוד איז‬ ‫דײַן האַנט? גיב אין מײַן האַנט ַא פֿינף‬
‫אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און איז אַנטלאָפֿן אין‬ ‫ברױטן‪ ,‬אָדער װאָס עס געפֿינט זיך‪.‬‬
‫יענעם טאָג פֿון שָאולן‪ ,‬און איז‬ ‫‪ 5‬האָט דער כּהן געענטפֿערט דָ וִדן‪,‬‬
‫געקומען צו אָכיש דעם מלך פֿון גַת‪.‬‬ ‫און האָט געזאָגט‪ :‬װאָכעדיק ברױט איז‬
‫‪ 12‬האָבן די קנעכט פֿון אָכישן‬ ‫ניט ָא אונטער מײַן האַנט‪ ,‬נאָר בלױז‬
‫געזאָגט צו אים‪ :‬איז דאָס ניט דוד דער‬ ‫הײליק ברױט איז דאָ‪ ,‬אױב די יונגען‬
‫מלך פֿון לאַנד? האָט מען ניט אױף‬ ‫האָבן זיך נאָר אָפּגעהיט פֿון ַא װײַב‪.‬‬
‫דעם דאָזיקן געזונגען מיט טענץ‪ ,‬אַזױ‬ ‫‪ 6‬האָט דוד געענטפֿערט דעם כּהן‪,‬‬
‫צו זאָגן‪ :‬שָאול האָט געשלאָגן אין זײַנע‬ ‫און האָט צו אים געזאָגט‪ :‬פֿאַר װאָר‪,‬‬
‫טױזנטן‪ ,‬און דוד אין זײַנע צענטױזנטן?‬ ‫ַא װײַב איז פֿאַרמיטן פֿון אונדז אַזױ‬
‫‪ 13‬האָט דוד זיך אַרײַנגענומען די‬ ‫װי אַלע מאָל אַז איך גײ אַרױס; און‬
‫דאָזיקע װערטער אין האַרצן‪ ,‬און ער‬ ‫די כּלים פֿון די יונגען װערן געהאַלטן‬
‫האָט זײער מורא געהאַט פֿאַר אָכיש‬ ‫הײליק; און דאָס איז דער שטײגער‬
‫דעם מלך פֿון גַת‪.‬‬ ‫מיט װאָכעדיקן‪ ,‬און װי שױן הײַנט‪ ,‬אַז‬
‫‪ 14‬האָט ער געביטן זײַן שׂכל פֿאַר‬ ‫הײליקס װעט זײַן אין דער כּלי!‬
‫זײערע אױגן‪ ,‬און האָט זיך משוגע‬ ‫‪ 7‬האָט אים דער כּהן געגעבן‬
‫געמאַכט פֿאַר זײ‪ ,‬און האָט געצײכנט‬ ‫הײליקס; װאָרום דאָרטן איז ניט‬
‫אױף די טירן פֿון טױער‪ ,‬און געלאָזט‬ ‫געװען קײן ברױט‪ ,‬נאָר בלױז‬
‫רינען זײַן שפּײַעכץ אױף זײַן באָרד‪.‬‬ ‫דאָס ברױט פֿון אָנגעזיכט װאָס איז‬
‫‪ 15‬האָט אָכיש געזאָגט צו זײַנע‬ ‫אַראָפּגענומען געװאָרן פֿון פֿאַר גאָט‪,‬‬
‫קנעכט‪ :‬אַז איר זעט ַא מענטש איז‬ ‫כּדי אַװעקצולײגן װאַרעם ברױט‪ ,‬אין‬
‫משוגע‪ ,‬נאָך װאָס ברענגט איר אים צו‬ ‫דעם טאָג װאָס עס איז אַװעקגענומען‬
‫מיר?‬ ‫געװאָרן‪.‬‬
‫‪ 16‬צי פֿעלן מיר משוּגָעים‪ ,‬װאָס איר‬ ‫‪ 8‬און דאָרטן איז געװען ַא מאַן פֿון‬
‫האָט מיר געבראַכט דעם דאָזיקן צו זײַן‬ ‫שאָולס קנעכט אין יענעם טאָג װאָס‬
‫משוגע ב ַײ מיר? זאָל דער דאָזיקער‬ ‫האָט זיך אױפֿגעהאַלטן פֿאַר גאָט‪ ,‬און‬
‫קומען אין מײַן הױז?‬ ‫זײַן נאָמען איז געװען דוֹאֵג דער אַדוֹמי‪,‬‬
‫און דוד איז אַװעקגעגאַנגען‬ ‫דער הױפּט פֿון די פּאַסטוכער װאָס ב ַײ‬
‫פֿון דאָרטן‪ ,‬און איז אַנטרונען‬ ‫‪22‬‬
‫געװאָרן צו דער הײל פֿון עַדוּלֶם‪.‬‬
‫שָאולן‪.‬‬
‫‪ 9‬און דוד האָט געזאָגט צו אַחי ֶמלֶכן‪:‬‬
‫האָבן דערהערט זײַנע ברידער און דאָס‬ ‫און איז ניט ָא ד ָא אונטער דײַן האַנט‬
‫גאַנצע הױז פֿון זײַן פֿאָטער‪ ,‬און זײ‬ ‫ַא שפּיז אָדער ַא שװערד? װאָרום‬
‫האָבן אַראָפּגענידערט אַהין צו אים‪.‬‬ ‫אַפֿילו מײַן שװערד‪ ,‬און אַפֿילו מײַנע‬
‫‪ 2‬און עס האָבן זיך אױפֿגעקליבן צו‬ ‫װאַפֿן‪ ,‬האָב איך ניט מיטגענומען מיט‬
‫אים װוּ נאָר ַא מענטש ַא געדריקטער‪,‬‬ ‫זיך‪ ,‬װײַל די זאַך פֿון דעם מלך איז‬
‫און װוּ נאָר ַא מענטש װאָס האָט ַא‬ ‫געװען אײַליק‪.‬‬
‫בעל‪-‬חובֿ‪ ,‬און װוּ נאָר ַא מענטש מיט‬ ‫‪ 10‬האָט דער כּהן געזאָגט‪ :‬די‬
‫ַא ביטער געמיט; און ער איז געװאָרן‬ ‫שװערד פֿון גָלי ַת דעם פּלִשתּי װאָס‬
‫פֿאַר ַא הױפּטמאַן איבער זײ‪ .‬און‬ ‫דו האָסט געשלאָגן אין טאָל ֵאלָה‪ ,‬אָן‬
‫עס זײַנען געװען מיט אים אַרום פֿיר‬ ‫איז זי אײַנגעװיקלט אין ַא טוך הינטער‬
‫הונדערט מאַן‪.‬‬ ‫דעם אפֿוד; אױב דו װילסט זי דיר‬
‫‪ 3‬און דוד איז אַװעקגעגאַנגען פֿון‬ ‫נעמען‪ ,‬נעם‪ ,‬װאָרום קײן אַנדערע חוץ‬
‫דאָרטן קײן מִצפֵּה‪-‬מואָבֿ‪ ,‬און ער האָט‬ ‫איר איז ד ָא ניטאָ‪.‬‬
‫‪433‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪22:4—22:17‬‬
‫‪ 10‬און ער האָט געפֿרעגט פֿאַר אים‬ ‫געזאָגט צום מלך פֿון מואָבֿ‪ :‬זאָל‪ ,‬איך‬
‫ב ַײ גאָט; אױך צערונג האָט ער אים‬ ‫בעט דיך‪ ,‬אַרױסקומען מײַן פֿאָטער און‬
‫געגעבן‪ ,‬און די שװערד פֿון גָלי ַת דעם‬ ‫מײַן מוטער צו זײַן ב ַײ אײַך ביז װאַנען‬
‫פּלִשתּי האָט ער אים געגעבן‪.‬‬ ‫איך װעל װיסן װאָס גאָט װעט טאָן מיט‬
‫‪ 11‬האָט דער מלך געשיקט רופֿן‬ ‫מיר‪.‬‬
‫אַחי ֶמלֶך דעם זון פֿון אַחיטו ֿב דעם כּהן‪,‬‬ ‫‪ 4‬און ער האָט זײ געבראַכט צו פֿירן‬
‫און דאָס גאַנצע הױז פֿון זײַן פֿאָטער‪,‬‬ ‫פֿאַר דעם מלך פֿון מואָבֿ‪ ,‬און זײ זײַנען‬
‫די כּהנים װאָס אין נוֹבֿ; און זײ זײַנען‬ ‫געזעסן ב ַײ אים אַלע טעג װאָס דוד איז‬
‫אַלע געקומען צום מלך‪.‬‬ ‫געװען אין דער באַרגפֿעסטונג‪.‬‬
‫הער‬ ‫‪ 12‬האָט שָאול געזאָגט‪:‬‬ ‫‪ 5‬און גָד דער נבֿיא האָט געזאָגט‬
‫אַקאָרשט‪ ,‬דו זון פֿון אַחיטובֿן‪ .‬האָט‬ ‫צו דָ וִדן‪ :‬זאָלסט ניט זיצן אין דער‬
‫ער געזאָגט‪ :‬ד ָא בין איך‪ ,‬מײַן האַר‪.‬‬ ‫באַרגפֿעסטונג; קום‪ ,‬און זאָלסט גײן‬
‫‪ 13‬האָט שָאול צו אים געזאָגט‪ :‬פֿאַר‬ ‫אין לאַנד יהוּדה‪ .‬איז דוד געגאַנגען און‬
‫װאָס האָט איר געמאַכט ַא בונט אױף‬ ‫ער איז געקומען אין װאַלד ח ֶֶרשׂ‪.‬‬
‫מיר‪ ,‬דו און דער זון פֿון יִשַין‪ ,‬װען‬ ‫‪ 6‬האָט געהערט שָאול‪ ,‬אַז דוד און‬
‫דו האָסט אים געבראַכט ברױט און ַא‬ ‫די מענטשן װאָס מיט אים זײַנען‬
‫שװערד‪ ,‬און געפֿרעגט פֿאַר אים ב ַײ‬ ‫אױסגעפֿונען געװאָרן; און שָאול איז‬
‫גאָט‪ ,‬כּדי ער זאָל אױפֿשטײן קעגן מיר‬ ‫געזעסן אין גִבֿעָה‪ ,‬אונטער דעם‬
‫פֿאַר ַא לױערער‪ ,‬אַזױ װי הײַנטיקן‬ ‫טאַמאַריסקנבױם אין רמה‪ ,‬מיט זײַן‬
‫טאָג?‬ ‫שפּיז אין זײַן האַנט; און אַלע זײַנע‬
‫‪ 14‬האָט אַחי ֶמלֶך געענטפֿערט דעם‬ ‫קנעכט זײַנען געשטאַנען לעבן אים‪.‬‬
‫מלך‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬און װער‬ ‫‪ 7‬האָט שָאול געזאָגט צו זײַנע קנעכט‬
‫צװישן אַלע דײַנע קנעכט איז אַזױ‬ ‫װאָס זײַנען געשטאַנען אַרום אים‪:‬‬
‫באַגלױבט װי דוד‪ ,‬װאָס איז דעם מלכס‬ ‫הערט אַקאָרשט‪ ,‬איר בנימינער‪ ,‬װעט‬
‫אײדעם‪ ,‬און דער האַר איבער דײַן‬ ‫דען דער זון פֿון יִשַין אײַך אַלעמען‬
‫לײַבװאַך‪ ,‬און אָנגעזען אין דײַן הױז?‬ ‫געבן פֿעלדער און װײַנגערטנער‪,‬‬
‫‪ 15‬האָב איך דען הײַנט אָנגעהױבן‬ ‫װעט ער אײַך אַלעמען מאַכן פֿאַר‬
‫פֿרעגן פֿאַר אים ב ַײ גאָט? באַהיט זאָל‬ ‫הױפּטלײַט פֿון טױזנט‪ ,‬און הױפּטלײַט‬
‫איך זײַן! זאָל דער מלך ניט אַרױפֿלײגן‬ ‫פֿון הונדערט‪,‬‬
‫ַא חשד אױף זײַן קנעכט‪ ,‬אױף דעם‬ ‫‪ 8‬װאָס איר האָט אַלע געמאַכט ַא‬
‫גאַנצן הױז פֿון מײַן פֿאָטער‪ ,‬װאָרום‬ ‫בונט אױף מיר‪ ,‬און קײנער אַנטפּלעקט‬
‫דײַן קנעכט האָט פֿון דעם אַלעם ניט‬ ‫ניט מײַן אױער‪ ,‬װען מײַן זון שליסט ַא‬
‫געװוּסט קײן זאַך‪ ,‬קלײן אָדער גרױס‪.‬‬ ‫בונד מיט דעם זון פֿון יִשַין‪ ,‬און קײנער‬
‫‪ 16‬האָט דער מלך געזאָגט‪ :‬שטאַרבן‬ ‫ניט פֿון אײַך קימערט זיך אום מיר‬
‫מוזטו שטאַרבן‪ ,‬אַחי ֶמלֶך‪ ,‬דו און דאָס‬ ‫און אַנטפּלעקט מײַן אױער‪ ,‬אַז מײַן‬
‫גאַנצע הױז פֿון דײַן פֿאָטער‪.‬‬ ‫זון האָט אָנגעשטעלט מײַן קנעכט אױף‬
‫‪ 17‬און דער מלך האָט געזאָגט צו די‬ ‫מיר פֿאַר ַא לױערער‪ ,‬אַזױ װי הײַנטיקן‬
‫לױפֿערס װאָס זײַנען געשטאַנען לעבן‬ ‫טאָג?‬
‫אים‪ :‬דרײט אײַך אום‪ ,‬און טײט די‬ ‫‪ 9‬האָט זיך אָפּגערופֿן דוֹאֵג דער‬
‫כּהנים פֿון גאָט‪ ,‬װײַל אױך זײער האַנט‬ ‫אַדוֹמי‪ ,‬װאָס איז געשטאַנען מיט די‬
‫איז געװען מיט דָ וִדן‪ ,‬און װײַל זײ האָבן‬ ‫קנעכט פֿון שָאולן‪ ,‬און ער האָט‬
‫געװוּסט אַז ער אַנטלױפֿט‪ ,‬און האָבן‬ ‫געזאָגט‪ :‬איך האָב געזען דעם זון פֿון‬
‫ניט אַנטפּלעקט מײַן אױער‪ .‬אָבער‬ ‫יִשַין קומען קײן נוֹ ֿב צו אַחי ֶמלֶך דעם‬
‫די קנעכט פֿון מלך האָבן ניט געװאָלט‬ ‫זון פֿון אַחיטובֿן‪.‬‬
‫‪22:18—23:11‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪434‬‬
‫אין מורא‪ ,‬הײַנט װי שױן אַז מיר װעלן‬ ‫אױסשטרעקן זײער האַנט אָנצופֿאַלן‬
‫גײן קײן קעִילֶה‪ ,‬אַקעגן די רײען פֿון די‬ ‫אױף די כּהנים פֿון גאָט‪.‬‬
‫פּלשתּים?‬ ‫‪ 18‬האָט דער מלך געזאָגט צו דוֹאֵגן‪:‬‬
‫‪ 4‬האָט דוד װידער געפֿרעגט ב ַײ‬ ‫דרײ זיך דו אום‪ ,‬און פֿאַל‪-‬צו אױף‬
‫גאָט‪ ,‬און גאָט האָט אים געענטפֿערט‬ ‫די כּהנים‪ .‬האָט דוֹאֵג דער אַדוֹמי זיך‬
‫און געזאָגט‪ :‬שטײ אױף‪ ,‬נידער אַראָפּ‬ ‫אומגעדרײט‪ ,‬און ער איז אָנגעפֿאַלן‬
‫קײן קעִילֶה‪ ,‬װאָרום איך גיב די‬ ‫אױף די כּהנים‪ ,‬און האָט געטײט אין‬
‫פּלשתּים אין דײַן האַנט‪.‬‬ ‫יענעם טאָג פֿינף און אַכציק מאַן װאָס‬
‫‪ 5‬איז געגאַנגען דוד און זײַנע‬ ‫האָבן געטראָגן ַא לײנענעם אפֿוד‪.‬‬
‫מענטשן קײן קעִילֶה‪ ,‬און האָט‬ ‫‪ 19‬און נוֹ ֿב די שטאָט פֿון די כּהנים‬
‫מלחמה געהאַלטן אױף די פּלשתּים‪,‬‬ ‫האָט ער געשלאָגן מיטן שאַרף פֿון‬
‫און אַװעקגעפֿירט זײערע פֿי‪ ,‬און‬ ‫שװערד‪ ,‬פֿון ַא מאַן און ביז ַא פֿרױ‪,‬‬
‫געשלאָגן צװישן זײ ַא גרױסן שלאַק‪.‬‬ ‫פֿון ַא קינד און ביז ַא זױגעדיקן‪ ,‬און אַן‬
‫און דוד האָט געהאָלפֿן די באַװױנער‬ ‫אָקס און אַן אײזל און ַא שעפּס‪ ,‬מיטן‬
‫פֿון קעִילֶה‪.‬‬ ‫שאַרף פֿון שװערד‪.‬‬
‫‪ 6‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז אבֿיתר דער‬ ‫‪ 20‬און אײן זון פֿון אַחי ֶמלֶך דעם‬
‫זון פֿון אַחי ֶמלֶכן איז אַנטלאָפֿן צו דָ וִדן‬ ‫זון פֿון אַחיטובֿן‪ ,‬װאָס זײַן נאָמען איז‬
‫קײן קעִילֶה‪ ,‬האָט ער אַראָפּגענידערט‬ ‫געװען אבֿיתר‪ ,‬איז אַנטרונען געװאָרן‪,‬‬
‫מיטן אפֿוד אין זײַן האַנט‪.‬‬ ‫און איז אַנטלאָפֿן נאָך דָ וִדן‪.‬‬
‫‪ 7‬איז אָנגעזאָגט געװאָרן שָאולן‪,‬‬ ‫‪ 21‬און אבֿיתר האָט דערצײלט דָ וִדן‪,‬‬
‫אַז דוד איז געקומען קײן קעִילֶה‪,‬‬ ‫אַז שָאול האָט געהרגעט די כּהנים פֿון‬
‫גאָט‬ ‫און שָאול האָט געזאָגט‪:‬‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫האָט אים איבערגעענטפֿערט אין מײַן‬ ‫‪ 22‬האָט דוד געזאָגט צו אבֿיתרן‪:‬‬
‫האַנט‪ ,‬װאָרום ער האָט זיך אַלײן‬ ‫איך האָב געװוּסט אין יענעם טאָג‪,‬‬
‫אײַנגעשלאָסן דורך קומען אין ַא‬ ‫אױב דוֹאֵג דער אַדוֹמי איז דאָרטן‪ ,‬אַז‬
‫שטאָט מיט טירן און ריגלען‪.‬‬ ‫דערצײלן װעט ער דערצײלן שָאולן‪.‬‬
‫‪ 8‬און שָאול האָט צונױפֿגערופֿן דאָס‬ ‫איך בין געװען די סיבה אין דעם טױט‬
‫גאַנצע פֿאָלק אױף מלחמה‪ ,‬צו נידערן‬ ‫פֿון אַלע נפֿשות פֿון דײַן פֿאָטערס הױז‪.‬‬
‫אױף קעִילֶה‪ ,‬צו לעגערן אױף דָ וִדן און‬ ‫‪ 23‬זיץ ב ַײ מיר‪ ,‬זאָלסט ניט מורא‬
‫אױף זײַנע מענטשן‪.‬‬ ‫האָבן; װאָרום נאָר דער װאָס װעט זוכן‬
‫‪ 9‬האָט דוד זיך דערװוּסט‪ ,‬אַז שָאול‬ ‫מײַן לעבן װעט זוכן דײַן לעבן; װײַל‬
‫טראַכט קעגן אים שלעכט‪ ,‬און ער האָט‬ ‫אָפּגעהיט װעסטו זײַן ב ַײ מיר‪.‬‬
‫געזאָגט צו אבֿיתר דעם כּהן‪ :‬גענען‬
‫‪ 10‬און דוד האָט געזאָגט‪ :‬יהוה דו‬
‫גאָט פֿון ישׂראל‪ ,‬הערן האָט געהערט‬
‫דעם אפֿוד‪.‬‬ ‫האָט מען אָנגעזאָגט דָ וִדן‪,‬‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬זע‪ ,‬די פּלשתּים‬
‫האַלטן מלחמה אױף קעִילֶה‪ ,‬און זײ‬
‫‪23‬‬
‫דײַן קנעכט‪ ,‬אַז שָאול װיל קומען קײן‬ ‫רױבן די שײַערן‪.‬‬
‫קעִילֶה‪ ,‬צו צעשטערן די שטאָט פֿון‬ ‫‪ 2‬האָט דוד געפֿרעגט ב ַײ גאָט‪ ,‬אַזױ‬
‫מײַנעט װעגן‪.‬‬ ‫צו זאָגן‪ :‬זאָל איך גײן‪ ,‬און שלאָגן די‬
‫‪ 11‬װעלן די מענער פֿון קעִילֶה מיך‬ ‫דאָזיקע פּלשתּים? האָט גאָט געזאָגט‬
‫איבערענטפֿערן אין זײַן האַנט? װעט‬ ‫צו דָ וִדן‪ :‬גײ‪ ,‬און זאָלסט שלאָגן די‬
‫שָאול אַראָפּנידערן‪ ,‬אַזױ װי דײַן‬ ‫פּלשתּים‪ ,‬און העלפֿן קעִילֶה‪.‬‬
‫קנעכט האָט געהערט? יהוה דו גאָט‬ ‫‪ 3‬האָבן די מענטשן פֿון דָ וִדן צו אים‬
‫פֿון ישׂראל‪ ,‬זאָג‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬צו דײַן‬ ‫געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬ד ָא אין יהוּדה זײַנען מיר‬
‫‪435‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪23:12—23:27‬‬
‫‪ 20‬און אַצונד‪ ,‬מלך‪ ,‬װען נאָר דײַן‬ ‫קנעכט‪ .‬האָט גאָט געזאָגט‪ :‬ער װעט‬
‫האַרץ געלוסט אַראָפּצונידערן‪ ,‬נידער‬ ‫אַראָפּנידערן‪.‬‬
‫אַראָפּ‪ ,‬און אױף אונדז איז אים‬ ‫‪ 12‬האָט דוד געזאָגט‪ :‬װעלן די‬
‫איבערצוענטפֿערן אין דער האַנט פֿון‬ ‫מענער פֿון קעִילֶה איבערענטפֿערן מיך‬
‫מלך‪.‬‬ ‫און מײַנע מענטשן אין דער האַנט פֿון‬
‫‪ 21‬האָט שָאול געזאָגט‪ :‬געבענטשט‬ ‫שָאולן? האָט גאָט געזאָגט‪ :‬זײ װעלן‬
‫זאָלט איר זײַן פֿון גאָט‪ ,‬װאָס האָט איר‬ ‫איבערענטפֿערן‪.‬‬
‫אײַך דערבאַרימט אױף מיר‪.‬‬ ‫‪ 13‬איז דוד אױפֿגעשטאַנען מיט זײַנע‬
‫‪ 22‬גײט‪ ,‬איך בעט אײַך‪ ,‬פּאַסט‬ ‫מענטשן‪ ,‬אַרום זעקס הונדערט מאַן‪,‬‬
‫װידער אױף‪ ,‬און װערט געװאָר‪ ,‬און‬ ‫און זײ זײַנען אַרױס פֿון קעִילֶה‪,‬‬
‫מערקט זײַן אָרט װוּ זײַן פֿוס איז‪ ,‬װער‬ ‫און זײַנען געגאַנגען װוּ זײ האָט‬
‫עס האָט אים דאָרטן געזען; װאָרום‬ ‫זיך געמאַכט‪ .‬איז שָאולן אָנגעזאָגט‬
‫מע האָט מיר געזאָגט‪ ,‬ער איז זײער‬ ‫געװאָרן‪ ,‬אַז דוד איז אַנטרונען געװאָרן‬
‫ליסטיק‪.‬‬ ‫פֿון קעִילֶה; און ער האָט זיך פֿאַרמיטן‬
‫‪ 23‬דרום זעט‪ ,‬און װערט געװאָר‬ ‫פֿון אַרױסצוגײן‪.‬‬
‫אַלע באַהעלטענישן װאָס ער באַהאַלט‬ ‫‪ 14‬און דוד איז געזעסן אין מדבר‪,‬‬
‫זיך דאָרטן‪ ,‬און איר זאָלט זיך אומקערן‬ ‫אין די פֿעסטונגען; און ער איז געזעסן‬
‫צו מיר מיט זיכערן‪ ,‬און איך װעל גײן‬ ‫אױפֿן באַרג אין מדבר זיף‪ .‬און שָאול‬
‫מיט אײַך; און עס װעט זײַן‪ ,‬אױב ער‬ ‫האָט אַלע טאָג געזוכט‪ ,‬אָבער גאָט‬
‫איז אין לאַנד‪ ,‬װעל איך אים אַרומזוכן‬ ‫האָט אים ניט געגעבן אין זײַן האַנט‪.‬‬
‫צװישן אַלע טױזנטן פֿון יהוּדה‪.‬‬ ‫‪ 15‬און דוד האָט געזען‪ ,‬אַז שָאול איז‬
‫‪ 24‬זײַנען זײ אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און‬ ‫אַרױסגעגאַנגען זוכן זײַן לעבן; און דוד‬
‫זײַנען געגאַנגען קײן זיף פֿאַרױס פֿאַר‬ ‫איז געװען אין מדבר זיף‪ ,‬אין חוֹרשָה‪.‬‬
‫שָאולן‪ .‬און דוד און זײַנע מענטשן‬ ‫‪ 16‬און יהונתן דער זון פֿון שָאולן‬
‫זײַנען געװען אין מדבר מעון‪ ,‬אין דעם‬ ‫איז אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און איז געגאַנגען‬
‫פּלױן‪ ,‬רעכטס פֿון ישימוֹן‪.‬‬ ‫צו דָ וִדן קײן חוֹרשָה‪ ,‬און ער האָט‬
‫‪ 25‬און װי שָאול און זײַנע מענטשן‬ ‫געשטאַרקט זײַן האַנט אין גאָט‪.‬‬
‫זײַנען געגאַנגען זוכן‪ ,‬אַזױ האָט‬ ‫‪ 17‬און ער האָט צו אים געזאָגט‪:‬‬
‫מען אָנגעזאָגט דָ וִדן‪ ,‬און ער האָט‬ ‫זאָלסט ניט מורא האָבן‪ ,‬װאָרום די‬
‫אַראָפּגענידערט צום פֿעלדז‪ ,‬און‬ ‫האַנט פֿון מײַן פֿאָטער שָאולן װעט‬
‫האָט זיך באַזעצט אין מדבר מעון‪.‬‬ ‫דיך ניט געפֿינען‪ ,‬און דו װעסט קיניגן‬
‫האָט שָאול דערהערט‪ ,‬און ער האָט‬ ‫איבער ישׂראל‪ ,‬און איך װעל פֿאַר דיר‬
‫נאָכגעיאָגט דָ וִדן אין מדבר מעון‪.‬‬ ‫זײַן פֿאַר ַא שֵני‪-‬למלך; און אױך מײַן‬
‫‪ 26‬און שָאול איז געגאַנגען פֿון דער‬ ‫פֿאָטער שָאול װײס דאָס‪.‬‬
‫זײַט באַרג‪ ,‬און דוד און זײַנע מענטשן‬ ‫‪ 18‬און זײ האָבן בײדע געשלאָסן‬
‫פֿון דער אַנדער זײַט באַרג; און דוד‬ ‫ַא בונד פֿאַר גאָט; און דוד איז‬
‫האָט זיך געאײַלט אַװעקצוגײן פֿון‬ ‫געבליבן אין חוֹרשָה‪ ,‬און יהונתן איז‬
‫שָאולן‪ ,‬און שָאול און זײַנע מענטשן‬ ‫אַװעקגעגאַנגען צו זײַן הױז‪.‬‬
‫האָבן אַרומגערינגלט דָ וִדן און זײַנע‬ ‫זײַנען‬ ‫זיפֿער‬ ‫די‬ ‫‪ 19‬און‬
‫מענטשן זײ צו כאַפּן‪.‬‬ ‫אַרױפֿגעגאַנגען צו שָאולן קײן‬
‫שלִיח צו‬ ‫‪ 27‬איז אָנגעקומען ַא ָ‬ ‫גִבֿעָה‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬פֿאַר װאָר‪,‬‬
‫שָאולן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬אײַל זיך און קום‪,‬‬ ‫דוד באַהאַלט זיך ב ַײ אונדז אין די‬
‫װאָרום די פּלשתּים זײַנען אָנגעפֿאַלן‬ ‫פֿעסטונגען אין חוֹרשָה אױפֿן בערגל‬
‫אױפֿן לאַנד‪.‬‬ ‫חַכילֶה װאָס רעכטס פֿון ישימוֹן‪.‬‬
‫‪23:28—24:13‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪436‬‬
‫ער‪.‬‬ ‫‪ 28‬האָט שָאול זיך אומגעקערט פֿון‬

‫‪ 7‬און דוד האָט אָפּגעהאַקט זײַנע‬ ‫נאָכיאָגן דָ וִדן‪ ,‬און ער איז געגאַנגען‬
‫מענטשן מיט די װערטער‪ ,‬און ער‬ ‫אַקעגן די פּלשתּים‪ .‬דעריבער האָט מען‬
‫האָט זײ ניט געלאָזן אױפֿשטײן אַקעגן‬ ‫גערופֿן יענעם אָרט סלַע‪ַ -‬המַחלקות‪.‬‬
‫שָאולן‪ .‬און שָאול איז אױפֿגעשטאַנען‬ ‫‪ 29‬און דוד איז אַרױפֿגעגאַנגען פֿון‬
‫פֿון דער הײל‪ ,‬און איז געגאַנגען אין‬ ‫דאָרטן‪ ,‬און האָט זיך באַזעצט אין די‬
‫װעג‪.‬‬ ‫באַרגפֿעסטונגען פֿון עֵין‪-‬גֶדי‪.‬‬
‫‪ 8‬איז דוד דערנאָך אױפֿגעשטאַנען‪,‬‬
‫און ער איז אַרױסגעגאַנגען פֿון דער‬
‫הײל‪ ,‬און ער האָט נאָכגערופֿן שָאולן‪,‬‬
‫און עס איז געװען‪ ,‬אַז שָאול‬
‫האָט זיך אומגעקערט פֿון‬
‫הינטער די פּלשתּים‪ ,‬האָט מען אים‬
‫‪24‬‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬מײַן האַר מלך! האָט‬
‫שָאול זיך אומגעקוקט הינטער זיך‪ ,‬און‬ ‫געזאָגט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬זע‪ ,‬דוד איז אין‬
‫דוד האָט זיך גענײַגט מיטן פּנים צו דער‬ ‫מדבר פֿון עֵין‪-‬גֶדי‪.‬‬
‫ערד‪ ,‬און זיך געבוקט‪.‬‬ ‫‪ 2‬האָט שָאול גענומען דר ַײ‬
‫‪ 9‬און דוד האָט געזאָגט צו שָאולן‪:‬‬ ‫טױזנט געקליבענע מענער פֿון גאַנץ‬
‫פֿאַר װאָס הערסטו צו די רײד פֿון ַא‬ ‫ישׂראל‪ ,‬און ער איז געגאַנגען זוכן‬
‫מענטשן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬זע‪ ,‬דוד זוכט‬ ‫דָ וִדן מיט זײַנע מענטשן אױף די‬
‫דיר שלעכטס?‬ ‫שטײנבעקפֿעלדזן‪.‬‬
‫‪ 10‬אָט האָבן הײַנטיקן טאָג דײַנע‬ ‫‪ 3‬און ער איז געקומען צו די‬
‫אױגן געזען‪ ,‬אַז גאָט האָט דיך געגעבן‬ ‫שאָפֿגעהעפֿטן בײַם װעג‪ ,‬און‬
‫אין מײַן האַנט אין דער הײל; און מע‬ ‫דאָרטן איז געװען ַא הײל; איז‬
‫האָט גערעדט דיך צו הרגען‪ ,‬אָבער‬ ‫שָאול אַרײַנגעגאַנגען אױף זײַן‬
‫]מײַן אױג[ האָט דיך געשױנט‪ ,‬און‬ ‫באַדערפֿעניש‪ .‬און דוד און זײַנע‬
‫איך האָב געזאָגט‪ :‬איך װעל ניט‬ ‫מענטשן זײַנען געזעסן אין די װינקלען‬
‫אױסשטרעקן מײַן האַנט אױף מײַן‬ ‫פֿון דער הײל‪.‬‬
‫האַר‪ ,‬װאָרום דער געזאַלבטער פֿון‬ ‫‪ 4‬האָבן די מענטשן פֿון דָ וִדן צו‬
‫גאָט איז ער‪.‬‬ ‫אים געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬דאָס איז דער טאָג‪,‬‬
‫‪ 11‬און זע‪ ,‬מײַן פֿאָטער‪ ,‬אַדרבה זע‬ ‫װאָס גאָט האָט דיר אָנגעזאָגט‪ :‬זע‪,‬‬
‫דעם ברעג פֿון דײַן מאַנטל אין מײַן‬ ‫איך גיב דײַן שׂונא אין דײַן האַנט‪,‬‬
‫האַנט; װאָרום אַז איך האָב אָפּגעשניטן‬ ‫און װעסט טאָן צו אים אַזױ װי‬
‫דעם ברעג פֿון דײַן מאַנטל‪ ,‬און האָב‬ ‫עס װעט זײַן גוט אין דײַנע אױגן‪.‬‬
‫דיך ניט געהרגעט‪ ,‬פֿאַרשטײ און זע‪,‬‬ ‫איז דוד אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און האָט‬
‫אַז אין מײַן האַנט איז ניט ָא קײן בײז‬ ‫אָפּגעשניטן דעם ברעג פֿון שאָולס‬
‫און קײן פֿאַרברעך‪ ,‬און איך האָב ניט‬ ‫מאַנטל שטילערהײט‪.‬‬
‫געזינדיקט קעגן דיר; און דו לױערסט‬ ‫‪ 5‬און עס איז געװען נאָך דעם‪ ,‬האָט‬
‫מײַן לעבן צו נעמען‪.‬‬ ‫דָ וִדס האַרץ אים געפּלאָגט פֿאַר װאָס‬
‫‪ 12‬זאָל גאָט משפּטן צװישן מיר און‬ ‫ער האָט אָפּגעשניטן דעם ברעג פֿון‬
‫צװישן דיר‪ ,‬און זאָל גאָט זיך פֿאַר מיר‬ ‫שָאולן‪.‬‬
‫נוקם זײַן אָן דיר; אָבער מײַן האַנט זאָל‬ ‫‪ 6‬און ער האָט געזאָגט צו זײַנע‬
‫ניט זײַן אױף דיר‪.‬‬ ‫מענטשן‪ :‬באַהיט זאָל איך װערן פֿון‬
‫‪ 13‬אַזױ װי דאָס שפּריכװאָרט פֿון די‬ ‫גאָט‪ ,‬אַז איך זאָל טאָן די דאָזיקע זאַך‬
‫פֿאַרצײַטיקע זאָגט‪ :‬פֿון שלעכטע קומט‬ ‫צו מײַן האַר‪ ,‬צום געזאַלבטן פֿון גאָט‪,‬‬
‫אַרױס שלעכטס; אָבער מײַן האַנט זאָל‬ ‫אױסצושטרעקן מײַן האַנט אױף אים‪,‬‬
‫ניט זײַן אױף דיר‪.‬‬ ‫װאָרום דער געזאַלבטער פֿון גאָט איז‬
‫‪437‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪24:14—25:8‬‬
‫זיך אײַנגעזאַמלט‪ ,‬און האָבן אים‬ ‫‪ 14‬נאָך װעמען איז אַרױסגעגאַנגען‬

‫באַקלאָגט; און זײ האָבן אים‬ ‫דער מלך פֿון ישׂראל? נאָך װעמען‬
‫באַגראָבן אין זײַן הײם אין רמה‪ .‬און‬ ‫יאָגסטו זיך? נאָך ַא טױטן הונט‪ ,‬נאָך‬
‫דוד איז אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און האָט‬ ‫אַן אײנציקער פֿלױ?‬
‫פּאָרן‪.‬‬
‫אַראָפּגענידערט צום מדבר ָ‬ ‫‪ 15‬און זאָל גאָט זײַן צום דַ י ֶין‪ ,‬און‬
‫‪ 2‬און אין מעון איז געװען ַא מאַן‪,‬‬ ‫משפּטן צװישן מיר און צװישן דיר‪,‬‬
‫װאָס זײַן װירטשאַפֿט איז געװען אין‬ ‫און זען‪ ,‬און קריגן מײַן קריג‪ ,‬און מיך‬
‫כַּרמל‪ .‬און דער מאַן איז געװען זײער‬ ‫העלפֿן פֿון דײַן האַנט‪.‬‬
‫רײַך‪ ,‬און ער האָט געהאַט דר ַײ טױזנט‬ ‫‪ 16‬און עס איז געװען‪ ,‬װי דוד האָט‬
‫שאָף‪ ,‬און טױזנט ציגן; און ער איז‬ ‫געענדיקט רעדן די דאָזיקע רײד צו‬
‫געװען בײַם שערן פֿון זײַנע שאָף אין‬ ‫שָאולן‪ ,‬אַזױ האָט שָאול געזאָגט‪ :‬איז‬
‫כַּרמל‪.‬‬ ‫דאָס דײַן קָול‪ ,‬דוד מײַן זון? און שָאול‬
‫‪ 3‬און דער נאָמען פֿון דער מאַן‬ ‫האָט אױפֿגעהױבן זײַן קָול‪ ,‬און האָט‬
‫איז געװען נָבֿל‪ ,‬און דער נאָמען פֿון‬ ‫געװײנט‪.‬‬
‫זײַן װײַב אַבֿיגַי ִל‪ .‬און די פֿרױ איז‬ ‫‪ 17‬און ער האָט געזאָגט צו דָ וִדן‪ :‬דו‬
‫געװען װױלפֿאַרשטאַנדיק און שײן אין‬ ‫ביסט גערעכטער פֿון מיר‪ ,‬װאָרום דו‬
‫געשטאַלט; אָבער דער מאַן איז געװען‬ ‫האָסט מיר געטאָן גוטס‪ ,‬און איך האָב‬
‫האַרט און שלעכט אין מעשׂים; און ער‬ ‫אָפּגעטאָן שלעכטס‪.‬‬
‫איז געװען פֿון ָכּלֵבֿס משפּחה‪.‬‬ ‫‪ 18‬און דו האָסט באַװיזן הײַנט װי דו‬
‫‪ 4‬האָט דוד געהערט אין מדבר אַז‬ ‫האָסט גוטס געטאָן מיט מיר‪ ,‬װען גאָט‬
‫נָבֿל שערט זײַנע שאָף‪.‬‬ ‫האָט מיך איבערגעענטפֿערט אין דײַן‬
‫‪ 5‬און דוד האָט געשיקט צען יונגען‪,‬‬ ‫האַנט‪ ,‬און דו האָסט מיך ניט געהרגעט‪.‬‬
‫און דוד האָט געזאָגט צו די יונגען‪ :‬גײט‬ ‫‪ 19‬און װעט דען עמעצער טרעפֿן זײַן‬
‫אַרױף קײן כַּרמל‪ ,‬און קומט צו נָבֿלן‬ ‫פֿײַנט‪ ,‬און אים לאָזן גײן מיט ַא גוטן‬
‫און פֿרעגט אים אין מײַן נאָמען אױף‬ ‫װעג? דרום זאָל דיר גאָט אָפּצאָלן‬
‫פֿריד‪.‬‬ ‫גוטס פֿאַר װאָס דו האָסט מיר געטאָן‬
‫‪ 6‬און אַזױ זאָלט איר זאָגן‪ :‬צום‬ ‫הײַנטיקן טאָג‪.‬‬
‫לעבן! און פֿריד צו דיר‪ ,‬און פֿריד צו‬ ‫‪ 20‬און אַצונד‪ ,‬זע‪ ,‬איך װײס אַז‬
‫דײַן הױז‪ ,‬און פֿריד צו אַלץ װאָס איז‬ ‫קיניגן װעסטו קיניגן און אין דײַן האַנט‬
‫דײַנס!‬ ‫װעט זיך אָפּשטעלן די מלוכה פֿון‬
‫‪ 7‬און אַצונד האָב איך געהערט‪,‬‬ ‫ישׂראל‪.‬‬
‫אַז מע שערט ב ַײ דיר; אַצונד‪:‬‬ ‫‪ 21‬דרום שװער מיר אַצונד‪ ,‬ב ַײ‬
‫די פּאַסטוכער װאָס ב ַײ דיר זײַנען‬ ‫גאָט‪ ,‬אױב דו װעסט פֿאַרשנײַדן‬
‫געװען מיט אונדז; ניט מיר האָבן זײ‬ ‫מײַן זאָמען נאָך מיר‪ ,‬און אױב דו‬
‫געקריװדעט‪ ,‬און ניט ב ַײ זײ איז עפּעס‬ ‫װעסט פֿאַרטיליקן מײַן נאָמען פֿון מײַן‬
‫געמינערט געװאָרן אַלע טעג װאָס זײ‬ ‫פֿאָטערס הױז‪.‬‬
‫זײַנען געװען אין כַּרמל ‪-‬‬ ‫‪ 22‬האָט דוד געשװאָרן שָאולן;‬
‫‪ 8‬פֿרעג דײַנע יונגען‪ ,‬און זײ װעלן‬ ‫און שָאול איז אַװעקגעגאַנגען צו‬
‫דיר דערצײלן – ט ָא זאָלן די יונגען‬ ‫זײַן הױז‪ ,‬און דוד און זײַנע מענטשן‬
‫געפֿינען לײַטזעליקײט אין דײַנע אױגן;‬ ‫זײַנען אַרױפֿגעגאַנגען אױף דער‬
‫װאָרום אין ַא גוטן טאָג זײַנען מיר‬ ‫באַרגפֿעסטונג‪.‬‬
‫געקומען‪ .‬גיב‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬װאָס דײַן‬
‫האַנט װעט געפֿינען‪ ,‬צו דײַנע קנעכט‬
‫און צו דײַן זון דָ וִדן‪.‬‬
‫און שמואל איז געשטאָרבן‪,‬‬
‫און גאַנץ ישׂראל האָבן‬ ‫‪25‬‬
‫‪25:9—25:24‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪438‬‬
‫פֿיטערנדיק די שאָף‪.‬‬ ‫‪ 9‬זײַנען געקומען די יונגען פֿון דָ וִדן‪,‬‬

‫‪ 17‬און אַצונד װײס און זע װאָס‬ ‫און האָבן גערעדט צו נָבֿלן אַזױ װי אַלע‬
‫דו זאָלסט טאָן‪ ,‬װײַל אַן אומגליק‬ ‫די דאָזיקע רײד אין נאָמען פֿון דָ וִדן;‬
‫איז באַשלאָסן אױף אונדזער האַר און‬ ‫און זײ האָבן זיך פֿאַררוט‪.‬‬
‫אױף זײַן גאַנצן הױז; און ער איז ַא‬ ‫‪ 10‬האָט נָבֿל געענטפֿערט די קנעכט‬
‫נידערטרעכטיקער יונג‪ ,‬אַז עס איז ניט‬ ‫פֿון דָ וִדן‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬װער איז‬
‫צו רעדן צו אים‪.‬‬ ‫דוד? און װער איז דער זון פֿון יִשַין?‬
‫‪ 18‬האָט אַבֿיגַי ִל געאײַלט און האָט‬ ‫הײַנט צו טאָג זײַנען ד ָא ַא סך קנעכט‬
‫גענומען צװײ הונדערט ברױטן‪ ,‬און‬ ‫װאָס רײַסן זיך אַװעק איטלעכער פֿון‬
‫צװײ לאָגלען װײַן‪ ,‬און פֿינף געמאַכטע‬ ‫זײַן האַר‪.‬‬
‫שאָף‪ ,‬און פֿינף סְאָה געברענטע‬ ‫‪ 11‬און איך זאָל נעמען מײַן ברױט‬
‫זאַנגען‪ ,‬און הונדערט בינטלעך‬ ‫און מײַן װאַסער‪ ,‬און מײַן שעכטונג‬
‫ראָזינקעס‪ ,‬און צװײ הונדערט קוכנס‬ ‫װאָס איך האָב געשאָכטן פֿאַר מײַנע‬
‫פֿײַגן‪ ,‬און אַרױפֿגעטאָן אױף אײזלען‪.‬‬ ‫שערערס‪ ,‬און אַװעקשענקען צו‬
‫‪ 19‬און זי האָט געזאָגט צו אירע‬ ‫מענטשן װאָס איך װײס ניט פֿון װאַנען‬
‫יונגען‪ :‬גײט אַװעק מיר פֿאַרױס; אָט‬ ‫זײ זײַנען?‬
‫קום איך אײַך נאָך‪ .‬און איר מאַן נָבֿלן‬ ‫‪ 12‬האָבן די יונגען פֿון דָ וִדן זיך‬
‫האָט זי ניט דערצײלט‪.‬‬ ‫פֿאַרקערט אױף זײער װעג‪ ,‬און זײ‬
‫‪ 20‬און עס איז געװען‪ ,‬װי זי‬ ‫זײַנען צוריקגעגאַנגען‪ ,‬און זײַנען‬
‫רײַט אױף איר אײזל‪ ,‬און נידערט‬ ‫געקומען‪ ,‬און האָבן אים דערצײלט‬
‫אַראָפּ אונטער דעם צודעק פֿון באַרג‪,‬‬ ‫אַזױ װי אַלע די דאָזיקע װערטער‪.‬‬
‫ערשט דוד מיט זײַנע מענטשן נידערן‬ ‫‪ 13‬האָט דוד געזאָגט צו זײַנע‬
‫אַראָפּ איר אַנטקעגן‪ ,‬און זי האָט זײ‬ ‫מענטשן‪ :‬גורט אָן איטלעכער זײַן‬
‫אָנגעטראָפֿן‪.‬‬ ‫האָבן זײ איטלעכער‬ ‫שװערד‪.‬‬
‫‪ 21‬און דוד האָט געזאָגט‪ :‬בלױז‬ ‫אָנגעגורט זײַן שװערד‪ ,‬אױך דוד האָט‬
‫אומנישט האָב איך געהיט אַלץ װאָס‬ ‫אָנגעגורט זײַן שװערד; און עס זײַנען‬
‫געהערט צו דעם דאָזיקן אין מדבר‪ ,‬און‬ ‫אַרױפֿגעגאַנגען נאָך דָ וִדן אַרום פֿיר‬
‫גאָרנישט איז געמינערט געװאָרן פֿון‬ ‫הונדערט מאַן; און צװײ הונדערט‬
‫אַלץ װאָס געהערט צו אים; און ער‬ ‫זײַנען געבליבן ב ַײ די זאַכן‪.‬‬
‫האָט מיר אומגעקערט ַא ָרעה פֿאַר ַא‬ ‫‪ 14‬און אַבֿיגַי ִלן‪ ,‬נָבֿלס װײַב‪ ,‬האָט‬
‫טובֿה‪.‬‬ ‫דערצײלט אײן יונג פֿון די יונגען‪ ,‬אַזױ‬
‫‪ 22‬זאָל גאָט טאָן אַזױ און נאָך‬ ‫צו זאָגן‪ :‬זע‪ ,‬דוד האָט געשיקט שלוחים‬
‫מער צו די פֿײַנט פֿון דָ וִדן‪ ,‬אױב איך‬ ‫פֿון מדבר אָנצוּװינטשן אונדזער האַר‪,‬‬
‫װעל איבערלאָזן פֿון אַלע װאָס געהערן‬ ‫און ער איז אױף זײ אָנגעפֿאַלן‪.‬‬
‫צו אים ביזן ליכט פֿון פֿרימאָרגן ַא‬ ‫‪ 15‬און די מענטשן זײַנען געװען‬
‫מאַנספּאַרשױן!‬ ‫זײער גוט צו אונדז‪ ,‬און ניט מיר זײַנען‬
‫‪ 23‬און װי אַבֿיגַי ִל האָט דערזען‬ ‫געקריװדעט געװאָרן‪ ,‬און ניט ב ַײ‬
‫דָ וִדן‪ ,‬אַזױ האָט זי געאײַלט און‬ ‫אונדז איז עפּעס געמינערט געװאָרן‪,‬‬
‫אַראָפּגענידערט פֿון אײזל‪ ,‬און איז‬ ‫אַלע טעג װאָס מיר זײַנען אומגעגאַנגען‬
‫געפֿאַלן אױף איר פּנים פֿאַר דָ וִדס‬ ‫מיט זײ‪ ,‬װען מיר זײַנען געװען אין‬
‫אָנגעזיכט‪ ,‬און האָט זיך געבוקט צו דער‬ ‫פֿעלד‪.‬‬
‫ערד‪.‬‬ ‫‪ 16‬זײ זײַנען געװען ַא מױער אַרום‬
‫‪ 24‬און זי איז געפֿאַלן צו זײַנע פֿיס‪,‬‬ ‫אונדז אי ב ַײ נאַכט אי ב ַײ טאָג‪ ,‬אַלע‬
‫און האָט געזאָגט‪ :‬אױף מיר אַלײן‪ ,‬מײַן‬ ‫טעג װאָס מיר זײַנען געװען מיט זײ‪,‬‬
‫‪439‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪25:25—25:37‬‬
‫‪ 31‬זאָל דאָס דיר ניט זײַן פֿאַר ַא‬ ‫האַר‪ ,‬די שולד! און זאָל דײַן דינסט‪,‬‬
‫שטרױכלונג‪ ,‬און פֿאַר ַא פֿאָרװוּרף פֿון‬ ‫איך בעט דיך‪ ,‬רעדן אין דײַנע אױערן‪,‬‬
‫האַרצן פֿון מײַן האַר‪ ,‬װאָס דו האָסט‬ ‫און הער צו די װערטער פֿון דײַן דינסט‪.‬‬
‫פֿאַרגאָסן בלוט אומזיסט‪ ,‬און װאָס מײַן‬ ‫‪ 25‬זאָל‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬מײַן האַר‬
‫האַר האָט זיך אַלײן געהאָלפֿן‪ .‬און אַז‬ ‫ניט טאָן זײַן האַרץ אױף דעם דאָזיקן‬
‫גאָט װעט באַגיטיקן מײַן האַר‪ ,‬זאָלסטו‬ ‫נידערטרעכטיקן מענטשן‪ ,‬אױף נָבֿלן‪,‬‬
‫זיך דערמאָנען אָן דײַן דינסט‪.‬‬ ‫װאָרום אַזױ װי זײַן נאָמען‪ ,‬אַזױ‬
‫‪ 32‬האָט דוד געזאָגט צו אַבֿיגַי ִלן‪:‬‬ ‫איז ער‪ .‬נָבֿל איז זײַן נאָמען‪ ,‬און‬
‫געלױבט איז יהוה דער גאָט פֿון‬ ‫מנוּװלדיקײט איז אין אים‪ .‬און איך‬
‫ישׂראל‪ ,‬װאָס האָט דיך הײַנטיקן טאָג‬ ‫דײַן דינסט האָב ניט געזען די יונגען פֿון‬
‫געשיקט מיר אַנטקעגן‪.‬‬ ‫מײַן האַר‪ ,‬װאָס דו האָסט געשיקט‪.‬‬
‫‪ 33‬און געבענטשט זאָל זײַן דײַן‬ ‫‪ 26‬און אַצונד‪ ,‬מײַן האַר‪ ,‬אַזױ װי‬
‫שׂכל‪ ,‬און געבענטשט זאָלסט דו זײַן‪,‬‬ ‫גאָט לעבט‪ ,‬און אַזױ װי דײַן זעל‬
‫װאָס דו האָסט מיך הײַנטיקן טאָג‬ ‫לעבט‪ ,‬אַז דאָס האָט דיך גאָט פֿאַרמיטן‬
‫פֿאַרמיטן פֿון באַגײן בלוט‪-‬פֿאַרגיסונג‪,‬‬ ‫פֿון פֿאַרגײן בלוט‪-‬פֿאַרגיסונג‪ ,‬און זיך‬
‫און זיך העלפֿן מיט מײַן אײגענער‬ ‫העלפֿן מיט דײַן אײגענער האַנט! און‬
‫האַנט‪.‬‬ ‫אַצונד‪ ,‬זאָלן װערן אַזױ װי נָבֿל דײַנע‬
‫‪ 34‬װאָרום פֿאַר װאָר‪ ,‬אַזױ װי עס‬ ‫שׂונאים און די װאָס זוכן שלעכטס אױף‬
‫לעבט יהוה דער גאָט פֿון ישׂראל װאָס‬ ‫מײַן האַר‪.‬‬
‫האָט מיך פֿאַרמיטן פֿון דיר שלעכטס צו‬ ‫‪ 27‬און אַצונד‪ ,‬זאָל די דאָזיקע מתּנה‪,‬‬
‫טאָן‪ ,‬אַז װען דו װאָלסט ניט געאײַלט‬ ‫װאָס דײַן דינסט האָט געבראַכט צו מײַן‬
‫און געקומען מיר אַנטקעגן‪ ,‬אױב עס‬ ‫האַר‪ ,‬געגעבן װערן צו די יונגען װאָס‬
‫װאָלט געבליבן ב ַײ נָבֿלן ביזן ליכט פֿון‬ ‫גײען הינטער מײַן האַר‪.‬‬
‫פֿרימאָרגן ַא מאַנספּאַרשױן!‬ ‫‪ 28‬פֿאַרגיב‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬דעם‬
‫‪ 35‬און דוד האָט אָנגענומען פֿון איר‬ ‫פֿאַרברעך פֿון דײַן דינסט‪ ,‬װאָרום‬
‫האַנט װאָס זי האָט אים געבראַכט‪,‬‬ ‫מאַכן װעט גאָט מאַכן מײַן האַר ַא‬
‫און צו איר האָט ער געזאָגט‪ :‬גײ‬ ‫זיכער הױז‪ ,‬װײַל די מלחמות פֿון גאָט‬
‫אַרױף בשלום צו דײַן הױז‪ .‬זע‪ ,‬איך‬ ‫פֿירט מײַן האַר‪ ,‬און קײן בײז איז‬
‫האָב צוגעהערט צו דײַן קָול‪ ,‬און האָב‬ ‫ניט געפֿונען געװאָרן אין דיר פֿון דײַן‬
‫געשױנט דײַן פּנים‪.‬‬ ‫לעבטאָג אָן‪.‬‬
‫‪ 36‬און אַבֿיגַי ִל איז געקומען צו נָבֿלן‪,‬‬ ‫איז‬ ‫מענטש‬ ‫ַא‬ ‫‪ 29‬הגם‬
‫ערשט ער האָט ַא מאָלצײַט ב ַײ זיך אין‬ ‫אױפֿגעשטאַנען זיך צו יאָגן נאָך‬
‫הױז‪ ,‬אַזױ װי ַא מאָלצײַט פֿון ַא מלך‪,‬‬ ‫דיר‪ ,‬און צו זוכן דײַן לעבן‪ ,‬װעט די‬
‫און נָבֿלס האַרץ איז אים פֿרײלעך‪ ,‬און‬ ‫זעל פֿון מײַן האַר זײַן אײַנגעבונדן‬
‫ער איז שכּור ביז גאָר‪ .‬האָט זי אים קײן‬ ‫אין דעם בונד פֿון לעבן ב ַײ יהוה‬
‫זאַך ניט דערצײלט‪ ,‬קלײן אָדער גרױס‪,‬‬ ‫דײַן גאָט‪ ,‬און די זעל פֿון דײַנע פֿײַנט‪,‬‬
‫ביזן ליכט פֿון פֿרימאָרגן‪.‬‬ ‫זי װעט ער אַװעקשלײַדערן אין ַא‬
‫‪ 37‬און עס איז געװען אין דער פֿרי‪,‬‬ ‫שלײַדערלעפֿל‪.‬‬
‫אַז דער װײַן איז אַרױס פֿון נָבֿלן‪ ,‬האָט‬ ‫‪ 30‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז גאָט װעט‬
‫אים זײַן װײַב דערצײלט די דאָזיקע‬ ‫טאָן צו מײַן האַר אַזױ װי אַל דאָס גוטס‬
‫זאַכן‪ ,‬און זײַן האַרץ איז אָפּגעשטאָרבן‬ ‫װאָס ער האָט אָנגעזאָגט אױף דיר‪ ,‬און‬
‫אין אים‪ ,‬און ער איז געװאָרן אַזױ װי‬ ‫ער װעט דיך באַפֿעלן פֿאַר ַא פֿירשט‬
‫שטײן‪.‬‬ ‫איבער ישׂראל‪,‬‬
‫‪25:38—26:9‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪440‬‬
‫פֿון ישׂראל‪ ,‬צו זוכן דָ וִדן אין מדבר‬ ‫‪ 38‬און עס איז געװען אין אַרום צען‬
‫זיף‪.‬‬ ‫טעג‪ ,‬האָט גאָט געשלאָגן נָבֿלן‪ ,‬און ער‬
‫‪ 3‬און שָאול האָט געלאַגערט אױפֿן‬ ‫איז געשטאָרבן‪.‬‬
‫בערגל חַכילֶה װאָס פֿאַר ישימוֹן בײַם‬ ‫‪ 39‬האָט דוד געהערט‪ ,‬אַז נָבֿל איז‬
‫װעג‪ .‬און דוד איז געזעסן אין מדבר‪,‬‬ ‫געשטאָרבן‪ ,‬און ער האָט געזאָגט‪:‬‬
‫און ער האָט געמערקט‪ ,‬אַז שָאול איז‬ ‫געלױבט איז גאָט װאָס האָט זיך‬
‫געקומען נאָך אים אין מדבר‪.‬‬ ‫אָנגענומען די קריװדע פֿון מײַן‬
‫געשיקט‬ ‫האָט‬ ‫דוד‬ ‫‪ 4‬און‬ ‫חרפּה פֿון נָבֿלס האַנט‪ ,‬און האָט‬
‫אױסקוקערס‪ ,‬און איז געװאָר‬ ‫פֿאַרמיטן זײַן קנעכט פֿון שלעכטס;‬
‫געװאָרן אױף געװיס‪ ,‬אַז שָאול איז‬ ‫און דאָס שלעכטס פֿון נָבֿלן האָט גאָט‬
‫געקומען‪.‬‬ ‫אומגעקערט אױף זײַן קאָפּ‪ .‬און דוד‬
‫‪ 5‬איז דוד אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און איז‬ ‫האָט געשיקט און גערעדט צו אַבֿיגַי ִלן‪,‬‬
‫צוגעקומען צו דעם אָרט װאָס שָאול‬ ‫זי צו נעמען צו זיך פֿאַר ַא װײַב‪.‬‬
‫האָט דאָרטן געלאַגערט‪ ,‬און דוד האָט‬ ‫‪ 40‬זײַנען געקומען דָ וִדס קנעכט צו‬
‫געזען דעם אָרט װאָס דאָרטן איז‬ ‫אַבֿיגַי ִלן קײן כַּרמל‪ ,‬און זײ האָבן‬
‫געלעגן שָאול און אַבֿנר דער זון פֿון‬ ‫גערעדט צו איר‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬דוד‬
‫נֵרן‪ ,‬זײַן חיל‪-‬פֿירער‪ .‬און שָאול איז‬ ‫האָט אונדז געשיקט צו דיר‪ ,‬דיך צו‬
‫געלעגן אין לאַגעררינג‪ ,‬און דאָס פֿאָלק‬ ‫נעמען צו אים פֿאַר ַא װײַב‪.‬‬
‫האָט געלאַגערט רונד אַרום אים‪.‬‬ ‫‪ 41‬איז זי אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און האָט‬
‫‪ 6‬האָט זיך אָפּגערופֿן דוד און האָט‬ ‫זיך געבוקט מיטן פּנים צו דער ערד‪,‬‬
‫געזאָגט צו אַחי ֶמלֶך דעם חִתּי‪ ,‬און צו‬ ‫און זי האָט געזאָגט‪ :‬אָט איז דײַן דינסט‬
‫אַבֿישַי דעם זון פֿון צרוּי ָהן‪ ,‬יוֹאָבֿס‬ ‫פֿאַר ַא שקלאַפֿין צו װאַשן די פֿיס פֿון‬
‫ברודער‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬װער װיל‬ ‫מײַן האַרס קנעכט‪.‬‬
‫אַראָפּנידערן מיט מיר צו שָאולן אין‬ ‫‪ 42‬און אַבֿיגַי ִל האָט געאײַלט און איז‬
‫לאַגער? האָט אַבֿישַי געזאָגט‪ :‬איך‬ ‫אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און האָט זיך געזעצט‬
‫װעל אַראָפּנידערן מיט דיר‪.‬‬ ‫אױפֿן אײזל‪ ,‬מיט אירע פֿינף מײדלעך‬
‫‪ 7‬איז געקומען דוד און אַבֿישַי צו‬ ‫װאָס זײַנען געגאַנגען הינטער איר‪ ,‬און‬
‫דעם פֿאָלק ב ַײ נאַכט‪ ,‬ערשט שָאול‬ ‫זי איז געגאַנגען נאָך די שלוחים פֿון‬
‫ליגט און שלאָפֿט אין לאַגעררינג‪ ,‬און‬ ‫דָ וִדן‪ .‬און זי איז אים געװאָרן פֿאַר ַא‬
‫זײַן שפּיז איז אַרײַנגעשטעקט אין דער‬ ‫װײַב‪.‬‬
‫ערד אים צוקאָפּנס‪ ,‬און אַבֿנר און דאָס‬ ‫‪ 43‬און אַחינוֹעמען האָט דוד גענומען‬
‫פֿאָלק ליגן רונד אַרום אים‪.‬‬ ‫פֿון יזרעאל; און זײ זײַנען אים בײדע‬
‫‪ 8‬האָט אַבֿישַי געזאָגט צו דָ וִדן‪ :‬גאָט‬ ‫געװאָרן פֿאַר װײַבער‪.‬‬
‫האָט הײַנט איבערגעענטפֿערט דײַן‬ ‫‪ 44‬און שָאול האָט אַװעקגעגעבן זײַן‬
‫פֿײַנט אין דײַן האַנט; און אַצונד‪,‬‬ ‫טאָכטער מִיכל‪ ,‬דָ וִדס װײַב‪ ,‬צו פַּלטי‬
‫לאָמיך אַקאָרשט אים אײן מאָל ַא‬ ‫דעם זון פֿון ַלי ִשן װאָס פֿון גַלים‪.‬‬
‫שטאָך טאָן מיטן שפּיז ביז אין דער‬
‫ערד‪ ,‬און איך װעל אים ניט דאַרפֿן טאָן‬
‫‪ 9‬האָט דוד געזאָגט צו אַבֿישַין‪:‬‬
‫ַא צװײטן‪.‬‬
‫און די זיפֿער זײַנען געקומען‬
‫צו שָאולן קײן גִבֿעָה‪ ,‬אַזױ צו‬
‫זאָגן‪ :‬פֿאַר װאָר‪ ,‬דוד באַהאַלט זיך‬
‫‪26‬‬
‫זאָלסט אים ניט אומברענגען‪ ,‬װאָרום‬ ‫אױף דעם בערגל חַכילֶה פֿאַר ישימוֹן‪.‬‬
‫װער האָט אױסגעשטרעקט זײַן האַנט‬ ‫‪ 2‬איז שָאול אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און‬
‫אױף דעם געזאַלבטן פֿון גאָט‪ ,‬און איז‬ ‫האָט אַראָפּגענידערט צום מדבר זיף‬
‫אָפּגעקומען גלאַט?‬ ‫מיט דר ַײ טױזנט געקליבענע מענער‬
‫‪441‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪26:10—26:23‬‬
‫צוקאָפּנס?‬ ‫‪ 10‬און דוד האָט געזאָגט‪ :‬אַזױ‬

‫‪ 17‬האָט שָאול דערקענט דָ וִדס קָול‪,‬‬ ‫װי גאָט לעבט‪ ,‬אַז נאָר גאָט זאָל‬
‫און ער האָט געזאָגט‪ :‬איז דאָס דײַן‬ ‫אים שלאָגן! ענטװעדער זײַן טאָג‬
‫קָול‪ ,‬מײַן זון דוד? האָט דוד געזאָגט‪:‬‬ ‫װעט קומען‪ ,‬און ער װעט שטאַרבן‪,‬‬
‫מײַן קָול‪ ,‬מײַן האַר מלך‪.‬‬ ‫אָדער ער װעט נידערן אין מלחמה און‬
‫‪ 18‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬פֿאַר װאָס‬ ‫אומקומען‪.‬‬
‫יאָגט זיך מײַן האַר נאָך זײַן קנעכט?‬ ‫‪ 11‬באַהיט זאָל איך װערן פֿון גאָט‪,‬‬
‫װאָס האָב איך דען געטאָן? און װאָס‬ ‫אױסצושטרעקן מײַן האַנט אױף דעם‬
‫פֿאַר ַא בײז איז אין מײַן האַנט?‬ ‫געזאַלבטן פֿון גאָט‪ .‬און אַצונד‪ ,‬נעם‪,‬‬
‫איך בעט דיך‪ ,‬דעם שפּיז װאָס ב ַײ אים‬
‫‪ 19‬און אַצונד‪ ,‬זאָל‪ ,‬איך בעט‬ ‫צוקאָפּנס‪ ,‬און דעם קרוג װאַסער‪ ,‬און‬
‫דיך‪ ,‬מײַן האַר דער מלך צוהערן‬ ‫לאָמיר זיך גײן‪.‬‬
‫די װערטער פֿון זײַן קנעכט‪ :‬אױב‬
‫גאָט האָט דיך אָנגערײצט אױף מיר‪,‬‬ ‫‪ 12‬און דוד האָט גענומען דעם‬
‫װעט ער אָננעמען ַא קרבן; אױב‬ ‫שפּיז און דעם קרוג װאַסער פֿון‬
‫אָבער מענטשנקינדער‪ ,‬זאָלן זײ זײַן‬ ‫שאָולס צוקאָפּנס‪ ,‬און זײ זײַנען זיך‬
‫פֿאַרשאָלטן פֿאַר גאָט‪ ,‬װאָס זײ האָבן‬ ‫אַװעקגעגאַנגען; און קײנער האָט ניט‬
‫מיך פֿאַרטריבן הײַנט פֿון זײַן באַהעפֿט‬ ‫געזען און ניט געמערקט‪ ,‬און קײנער‬
‫אָן דער נחלה פֿון יהוה‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫האָט זיך ניט אױפֿגעכאַפּט‪ ,‬װײַל זײ‬
‫גײ‪ ,‬דין פֿרעמדע געטער‪.‬‬ ‫זײַנען אַלע געשלאָפֿן‪ ,‬װאָרום ַא גאָטס‬
‫שלאָף איז געפֿאַלן אױף זײ‪.‬‬
‫‪ 20‬און אַצונד‪ ,‬זאָל מײַן בלוט ניט‬ ‫‪ 13‬און דוד איז אַריבערגעגאַנגען‬
‫פֿאַלן צו דער ערד אַװעק פֿון גאָטס‬ ‫אױף דער אַנדער זײַט‪ ,‬און ער האָט זיך‬
‫פּנים; װאָרום דער מלך פֿון ישׂראל איז‬ ‫געשטעלט אױפֿן שפּיץ באַרג פֿון דער‬
‫אַרױסגעגאַנגען זוכן אַן אײנציקע פֿלױ‪,‬‬ ‫װײַטן‪ ,‬מיט ַא ברײט אָרט צװישן זײ‪.‬‬
‫אַזױ װי מע יאָגט ַא פֿעלדהון אין די‬ ‫‪ 14‬און דוד האָט גערופֿן צו דעם‬
‫בערג‪.‬‬ ‫פֿאָלק און צו אַבֿנר דעם זון פֿון נֵרן‪,‬‬
‫‪ 21‬האָט שָאול געזאָגט‪ :‬איך האָב‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬װילסטו ניט ענטפֿערן‪,‬‬
‫געזינדיקט; קער זיך אום‪ ,‬מײַן זון‬ ‫אַבֿנר? האָט אַבֿנר זיך אָפּגערופֿן און‬
‫דוד‪ ,‬װאָרום איך װעל דיר מער ניט‬ ‫האָט געזאָגט‪ :‬װער ביסטו‪ ,‬װאָס דו‬
‫בײז טאָן‪ ,‬דערפֿאַר װאָס מײַן לעבן‬ ‫רופֿסט צום מלך?‬
‫איז טײַער געװען אין דײַנע אױגן‬ ‫‪ 15‬האָט דוד געזאָגט צו אַבֿנרן‪ :‬דו‬
‫הײַנטיקן טאָג‪ .‬זע‪ ,‬איך האָב זיך נאַריש‬ ‫ביסט דאָך ַא מאַן‪ ,‬און װער איז דײַן‬
‫באַגאַנגען‪ ,‬און האָב פֿאַרזען זײער פֿיל‪.‬‬ ‫גלײַכן אין ישׂראל‪ ,‬הײַנט פֿאַר װאָס‬
‫‪ 22‬האָט זיך אָפּגערופֿן דוד און‬ ‫האָסטו ניט אָפּגעהיט דעם מלך דײַן‬
‫האָט געזאָגט‪ :‬אָט איז דעם מלכס‬ ‫האַר? װאָרום אײנער פֿון פֿאָלק איז‬
‫שפּיז‪ ,‬און זאָל אײנער פֿון די יונגען‬ ‫געקומען אומצוברענגען דעם מלך דײַן‬
‫אַריבערקומען‪ ,‬און אים נעמען‪.‬‬ ‫האַר‪.‬‬
‫גאָט װעט אומקערן‬ ‫‪ 23‬און‬ ‫‪ 16‬ניט גוט איז די דאָזיקע זאַך װאָס‬
‫איטלעכן זײַן גערעכטיקײט און זײַן‬ ‫דו האָסט געטאָן‪ .‬אַזױ װי גאָט לעבט‪,‬‬
‫טרײַשאַפֿט; װאָרום גאָט האָט דיך‬ ‫אַז טױט זײַט איר װערט‪ ,‬װאָס איר‬
‫הײַנט איבערגעענטפֿערט אין מײַן‬ ‫האָט ניט אָפּגעהיט אײַער האַר‪ ,‬דעם‬
‫האַנט‪ ,‬און איך האָב ניט געװאָלט‬ ‫געזאַלבטן פֿון גאָט! און אַצונד זע‪ ,‬װוּ‬
‫אױסשטרעקן מײַן האַנט אױף דעם‬ ‫איז דער שפּיז פֿון דעם מלך‪ ,‬און דער‬
‫געזאַלבטן פֿון גאָט‪.‬‬ ‫קרוג װאַסער װאָס איז געװען ב ַײ אים‬
‫‪26:24—:28‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪442‬‬
‫ציקלאַג צו די מלכים פֿון יהוּדה ביז‬ ‫‪ 24‬און אָט אַזױ װי דײַן לעבן איז‬
‫אױף הײַנטיקן טאָג‪.‬‬ ‫געװען גרױסגעשאַצט אין מײַנע אױגן‬
‫‪ 7‬און די צאָל פֿון די טעג װאָס דוד‬ ‫הײַנטיקן טאָג‪ ,‬אַזױ זאָל מײַן לעבן‬
‫איז געזעסן אין פֿעלד פֿון די פּלשתּים‪,‬‬ ‫זײַן גרױסגעשאַצט אין די אױגן פֿון‬
‫איז געװען ַא יאָר מיט פֿיר חדשים‪.‬‬ ‫גאָט‪ ,‬אַז ער זאָל מיך מציל זײַן פֿון‬
‫‪ 8‬און דוד און זײַנע מענטשן פֿלעגן‬ ‫יעטװעדער צרה‪.‬‬
‫אַרױפֿגײן און אָנפֿאַלן אױף דעם‬ ‫‪ 25‬האָט שָאול געזאָגט צו דָ וִדן‪:‬‬
‫גשורי‪ ,‬און דעם גִזרי‪ ,‬און דעם ַעמָלקי‪,‬‬ ‫געבענטשט זאָלסטו זײַן‪ ,‬מײַן זון דוד;‬
‫װאָרום זײ זײַנען געװען די באַװױנער‬ ‫אי טאָן װעסטו טאָן‪ ,‬אי אױספֿירן‬
‫פֿון לאַנד װאָס פֿון אײביק אָן‪ ,‬װי דו‬ ‫און דוד איז‬ ‫װעסטו אױספֿירן‪.‬‬
‫מצרי ִם‪.‬‬
‫קומסט קײן שור‪ ,‬און ביז לאַנד ַ‬ ‫געגאַנגען אױף זײַן װעג‪ ,‬און שָאול‬
‫‪ 9‬און דוד פֿלעגט שלאָגן דאָס לאַנד‪,‬‬ ‫האָט זיך אומגעקערט צו זײַן אָרט‪.‬‬
‫און ניט לאָזן לעבן קײן מאַן און קײן‬
‫פֿרױ; און ער פֿלעגט צונעמען שאָף און‬
‫רינדער‪ ,‬און אײזלען‪ ,‬און קעמלען‪ ,‬און‬
‫און דוד האָט געזאָגט ב ַײ זיך‬
‫אין האַרצן‪ :‬אַצונד װעל איך‬
‫אײן טאָג אומגעבראַכט װערן דורך‬
‫‪27‬‬
‫בגדים‪ ,‬און זיך אומקערן און קומען צו‬ ‫שאָולס האַנט‪ .‬ניט ָא בעסערס פֿאַר‬
‫אָכישן‪.‬‬ ‫מיר‪ ,‬װי אַנטרונען זאָל איך אַנטרונען‬
‫‪ 10‬און אַז אָכיש האָט געזאָגט‪ :‬װוּ‬ ‫װערן אין לאַנד פֿון די פּלשתּים‪ ,‬און‬
‫זײַט איר אָנגעפֿאַלן הײַנט? האָט דוד‬ ‫שָאול װעט זיך מיאש זײַן פֿון מיר‪ ,‬מיך‬
‫געזאָגט‪ :‬אױפֿן דָ רום פֿון יהוּדה‪ ,‬און‬ ‫װײַטער צו זוכן אין גאַנצן געמאַרק פֿון‬
‫ירחמאֵלי‪ ,‬און‬ ‫אױפֿן דָ רום פֿון דעם ַ‬ ‫ישׂראל; אַזױ װעל איך אַנטרונען װערן‬
‫אױפֿן דָ רום פֿון דעם קֵיני‪.‬‬ ‫פֿון זײַן האַנט‪.‬‬
‫‪ 11‬און קײן מאַן און קײן פֿרױ פֿלעגט‬ ‫‪ 2‬איז דוד אױפֿגעשטאַנען און איז‬
‫דוד ניט לאָזן לעבן‪ ,‬צו ברענגען קײן‬ ‫אַריבערגעגאַנגען‪ ,‬ער און די זעקס‬
‫גַת‪ ,‬װײַל ער האָט געזאָגט‪ :‬טאָמער‬ ‫הונדערט מאַן װאָס מיט אים‪ ,‬צו אָכיש‬
‫װעלן זײ דערצײלן אױף אונדז‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫דעם זון פֿון מָעוכן‪ ,‬דעם מלך פֿון גַת‪.‬‬
‫זאָגן‪ :‬אַזױ און אַזױ האָט דוד געטאָן‪.‬‬ ‫‪ 3‬און דוד איז געזעסן ב ַײ אָכישן אין‬
‫און אַזױ איז געװען זײַן שטײגער אַלע‬ ‫גַת‪ ,‬ער און זײַנע מענטשן‪ ,‬איטלעכער‬
‫טעג װאָס ער איז געזעסן אין פֿעלד פֿון‬ ‫מיט זײַן הױזגעזינט‪ ,‬דוד מיט זײַנע‬
‫די פּלשתּים‪.‬‬ ‫צװײ װײַבער‪ ,‬אַחינוֹעם פֿון יזרעאל‪,‬‬
‫‪ 12‬און אָכיש האָט געגלױבט דָ וִדן‪,‬‬ ‫און אַבֿיגַי ִל די װײַב פֿון נָבֿלן פֿון כַּרמל‪.‬‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬פֿאַרמיאוסן האָט ער‬ ‫‪ 4‬איז אָנגעזאָגט געװאָרן שָאולן‪ ,‬אַז‬
‫זיך פֿאַרמיאוסט ב ַײ זײַן פֿאָלק‪ ,‬ב ַײ‬ ‫דוד איז אַנטלאָפֿן קײן גַת‪ ,‬אָבער ער‬
‫ישׂראל‪ ,‬און ער װעט מיר זײַן פֿאַר אַן‬ ‫האָט אים מער װײַטער ניט געזוכט‪.‬‬
‫אײביקן קנעכט‪.‬‬ ‫‪ 5‬און דוד האָט געזאָגט צו אָכישן‪:‬‬
‫אױב‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬איך האָב געפֿונען‬
‫און עס איז געװען אין יענע‬
‫טעג‪ ,‬האָבן די פּלשתּים‬ ‫‪28‬‬
‫אײַנגעזאַמלט זײערע מחנות אין קריג‪,‬‬
‫לײַטזיליקײט אין דײַנע אױגן‪ ,‬זאָל מען‬
‫מיר געבן אַן אָרט אין אײנער פֿון‬
‫צו האַלטן מלחמה אױף ישׂראל‪ .‬און‬ ‫די פֿעלד‪-‬שטעט‪ ,‬און איך װעל דאָרטן‬
‫אָכיש האָט געזאָגט צו דָ וִדן‪ :‬װיסן‬ ‫זיצן; און נאָך װאָס זאָל דײַן קנעכט‬
‫זאָלסטו װיסן‪ ,‬אַז דו װעסט אַרײַנגײן‬ ‫זיצן אין דער מלוכה‪-‬שטאָט ב ַײ דיר?‬
‫מיט מיר אין חיל‪ ,‬דו און דײַנע‬ ‫‪ 6‬האָט אים אָכיש געגעבן אין יענעם‬
‫מענטשן‪.‬‬ ‫טאָג ציקלאַג‪ .‬דעריבער געהערט‬
‫‪443‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪28:2—28:17‬‬
‫און די טױטנבאַשװערער פֿון לאַנד‪ ,‬און‬ ‫‪ 2‬האָט דוד געזאָגט צו אָכישן‪:‬‬

‫פֿאַר װאָס לײגסטו ַא שטרױכלונג ב ַײ‬ ‫דערפֿאַר װעסט דו געװאָר װערן‪ ,‬װאָס‬
‫מײַן לעבן מיך צו טײטן?‬ ‫דײַן קנעכט װעט אױפֿטאָן‪ .‬האָט אָכיש‬
‫‪ 10‬האָט שָאול איר געשװאָרן ב ַײ‬ ‫געזאָגט צו דָ וִדן‪ :‬דערפֿאַר װעל איך‬
‫גאָט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַזױ װי גאָט לעבט‪,‬‬ ‫דיך מאַכן פֿאַרן שומר פֿון מײַן קאָפּ‬
‫אױב דיר װעט געשען ַא שטראָף װעגן‬ ‫אַלע טעג‪.‬‬
‫דער דאָזיקער זאַך!‬ ‫‪ 3‬און שמואל איז געשטאָרבן‪ ,‬און‬
‫‪ 11‬האָט די פֿרױ געזאָגט‪ :‬װעמען‬ ‫גאַנץ ישׂראל האָבן אים באַקלאָגט‪ ,‬און‬
‫זאָל איך דיר אױפֿברענגען‪ :‬האָט ער‬ ‫זײ האָבן אים באַגראָבן אין רמה‪ ,‬אין‬
‫געזאָגט‪ :‬שמואל ברענג מיר אױף‪.‬‬ ‫זײַן שטאָט‪ .‬און שָאול האָט געהאַט‬
‫‪ 12‬און װי די פֿרױ האָט דערזען‬ ‫אָפּגעטאָן פֿון לאַנד די גײַסטערזעער‬
‫שמואלן‪ ,‬אַזױ האָט זי אױסגעשרי ִען‬ ‫און די טױטנבאַשװערער‪.‬‬
‫אױף ַא הױכן קָול; און די פֿרױ האָט‬ ‫‪ 4‬און די פּלשתּים האָבן זיך‬
‫געזאָגט צו שָאולן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬פֿאַר‬ ‫אײַנגעזאַמלט‪ ,‬און זײ זײַנען געקומען‬
‫װאָס האָסטו מיך גענאַרט? דו ביסט‬ ‫און האָבן געלאַגערט אין שוּנֵם‪,‬‬
‫דאָך שָאול‪.‬‬ ‫און שָאול האָט אײַנגעזאַמלט גאַנץ‬
‫‪ 13‬האָט דער מלך צו איר געזאָגט‪:‬‬ ‫ישׂראל‪ ,‬און זײ האָבן געלאַגערט אין‬
‫זאָלסט ניט מורא האָבן; װאָס זעסטו‬ ‫גִלבוֹע‪.‬‬
‫דען? האָט די פֿרױ געזאָגט צו שָאולן‪:‬‬ ‫‪ 5‬און שָאול האָט געזען דעם לאַגער‬
‫ַא גאָט זע איך אַרױפֿגײן פֿון דער ערד‪.‬‬ ‫פֿון די פּלשתּים‪ ,‬און ער האָט מורא‬
‫‪ 14‬האָט ער צו איר געזאָגט‪ :‬װאָס‬ ‫געקריגן‪ ,‬און זײַן האַרץ האָט זײער‬
‫איז זײַן געשטאַלט? האָט זי געזאָגט‪:‬‬ ‫געציטערט‪.‬‬
‫אַן אַלטער מאַן קומט אַרױף‪ ,‬און ער‬ ‫‪ 6‬און שָאול האָט געפֿרעגט ב ַײ גאָט‪,‬‬
‫איז אײַנגעװיקלט אין ַא מאַנטל‪ .‬האָט‬ ‫אָבער גאָט האָט אים ניט געענטפֿערט‪,‬‬
‫שָאול געװוּסט אַז דאָס איז שמואל‪ ,‬און‬ ‫ניט דורך חלומות‪ ,‬ניט דורך די אורים‪,‬‬
‫ער האָט זיך גענײַגט מיטן פּנים צו דער‬ ‫ניט דורך נבֿיאים‪.‬‬
‫ערד‪ ,‬און זיך געבוקט‪.‬‬ ‫‪ 7‬האָט שָאול געזאָגט צו זײַנע‬
‫‪ 15‬האָט שמואל געזאָגט צו שָאולן‪:‬‬ ‫קנעכט‪ :‬זוכט מיר אױף ַא פֿרױ ַא‬
‫פֿאַר װאָס האָסטו מײַן רו געשטערט‪,‬‬ ‫גײַסטערזעערין‪ ,‬און איך װעל גײן צו‬
‫מיך אױפֿצוברענגען? האָט שָאול‬ ‫איר‪ ,‬און װעל ב ַײ איר פֿרעגן‪ .‬האָבן‬
‫געזאָגט‪ :‬מיך האָט זײער צוגעדריקט‪,‬‬ ‫זײַנע קנעכט צו אים געזאָגט‪ :‬אָט‬
‫װאָרום די פּלשתּים האַלטן מלחמה‬ ‫איז ד ָא ַא פֿרױ ַא גײַסטערזעערין אין‬
‫גאָט האָט זיך‬ ‫אױף מיר‪ ,‬און‬ ‫עֵין‪-‬דָ ור‪.‬‬
‫אָפּגעקערט פֿון מיר‪ ,‬און ער ענטפֿערט‬ ‫‪ 8‬האָט שָאול זיך פֿאַרשטעלט‪ ,‬און‬
‫מיר ניט מער‪ ,‬ניט דורך נבֿיאים‪ ,‬ניט‬ ‫ער האָט אָנגעטאָן אַנדערע בגדים‪ ,‬און‬
‫דורך חלומות; האָב איך דיך גערופֿן‪,‬‬ ‫ער איז געגאַנגען‪ ,‬און צװײ מענער מיט‬
‫מיך צו לאָזן װיסן‪ ,‬װאָס איך זאָל טאָן‪.‬‬ ‫אים‪ .‬און זײ זײַנען געקומען צו דער‬
‫‪ 16‬האָט שמואל געזאָגט‪ :‬און נאָך‬ ‫פֿרױ ב ַײ נאַכט‪ ,‬און ער האָט געזאָגט‪:‬‬
‫װאָס פֿרעגסטו מיך‪ ,‬אַז גאָט האָט זיך‬ ‫װאָרזאָג מיר‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬דורך ַא‬
‫אָפּגעטאָן פֿון דיר‪ ,‬און איז געװאָרן דײַן‬ ‫גײַסט‪ ,‬און ברענג מיר אױף דעם װאָס‬
‫פֿײַנט?‬ ‫איך װעל דיר זאָגן‪.‬‬
‫‪ 17‬און גאָט האָט פֿאַר זיך געטאָן‬ ‫‪ 9‬האָט די פֿרױ צו אים געזאָגט‪ :‬זע‪,‬‬
‫װאָס ער האָט גערעדט דורך מיר‪ ,‬און‬ ‫דו װײסט װאָס שָאול האָט געטאָן‪ ,‬װי‬
‫גאָט האָט אַװעקגעריסן די מלוכה פֿון‬ ‫ער האָט פֿאַרשניטן די גײַסטערזעער‬
‫‪28:18—29:5‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪444‬‬
‫אױסגעבאַקט‬ ‫און האָט דערפֿון‬ ‫דײַן האַנט‪ ,‬און האָט זי געגעבן צו אַן‬
‫אומגעזײַערט ברױט‪.‬‬ ‫אַנדערן‪ ,‬צו דָ וִדן‪.‬‬
‫‪ 25‬און זי האָט דערלאַנגט פֿאַר‬ ‫‪ 18‬אַזױ װי דו האָסט ניט צוגעהערט‬
‫שָאולן און פֿאַר זײַנע קנעכט‪,‬‬ ‫צו דעם קָול פֿון גאָט‪ ,‬און האָסט‬
‫און זײ‬ ‫און זײ האָבן געגעסן‪.‬‬ ‫ניט אױסגעפֿירט זײַן גרימצאָרן אױף‬
‫זײַנען אױפֿגעשטאַנען און זײַנען‬ ‫ַעמָלק‪ ,‬דרום האָט גאָט געטאָן צו דיר‬
‫אַװעקגעגאַנגען אין דער אײגענער‬ ‫די דאָזיקע זאַך הײַנטיקן טאָג‪.‬‬
‫נאַכט‪.‬‬ ‫‪ 19‬און גאָט װעט אױך געבן ישׂראל‬
‫מיט דיר אין דער האַנט פֿון די פּלשתּים‪.‬‬
‫און די פּלשתּים האָבן‬
‫אײַנגעזאַמלט זײערע מחנות‬
‫קײן אַפֿק; און די ישׂראל האָבן‬
‫‪29‬‬ ‫און מאָרגן װעסט דו און דײַנע זין זײַנען‬
‫מיט מיר‪ .‬אױך דעם חיל פֿון ישׂראל‬
‫װעט גאָט געבן אין דער האַנט פֿון די‬
‫געלאַגערט ב ַײ דעם קװאַל װאָס אין‬ ‫פּלשתּים‪.‬‬
‫יזרעאל‪.‬‬ ‫‪ 20‬איז שָאול באַלד אַנידערגעפֿאַלן‬
‫‪ 2‬און די פֿירשטן פֿון די פּלשתּים‬ ‫װי הױך ער איז אױף דער ערד‪ ,‬און‬
‫זײַנען פֿאַרבײַגעגאַנגען אין הונדערטן‬ ‫ער האָט זײער מורא געהאַט פֿאַר די‬
‫און אין טױזנטן‪ ,‬און דוד און זײַנע‬ ‫װערטער פֿון שמואלן; אױך האָט ער‬
‫מענטשן זײַנען פֿאַרבײַגעגאַנגען‬ ‫קײן כּוח ניט געהאַט‪ ,‬װײַל ער האָט‬
‫צולעצט מיט אָכישן‪.‬‬ ‫ניט געהאַט געגעסן קײן ברױט ַא גאַנצן‬
‫‪ 3‬האָבן די האַרן פֿון די פּלשתּים‬ ‫טאָג און ַא גאַנצע נאַכט‪.‬‬
‫געזאָגט‪ :‬װאָס טוען ד ָא די דאָזיקע‬ ‫‪ 21‬איז די פֿרױ צוגעגאַנגען צו‬
‫עִבֿרים? האָט אָכיש געזאָגט צו די‬ ‫שָאולן‪ ,‬און זי האָט געזען אַז ער‬
‫האַרן פֿון די פּלשתּים‪ :‬דאָס איז דאָך‬ ‫איז זײער דערשראָקן‪ ,‬און זי האָט צו‬
‫דוד דער קנעכט פֿון שָאול דעם מלך‬ ‫אים געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬דײַן דינסט האָט‬
‫פֿון ישׂראל‪ ,‬װאָס איז ב ַײ מיר שױן טעג‬ ‫צוגעהערט צו דײַן קָול‪ ,‬און איך האָב‬
‫אָדער שױן יאָרן‪ ,‬און איך האָב אין אים‬ ‫גענומען מײַן לעבן אין מײַן האַנט‪ ,‬און‬
‫קײן שום בײז ניט געפֿונען פֿון דעם‬ ‫האָב געהאָרכט צו דײַנע װערטער װאָס‬
‫טאָג װאָס ער איז צוגעפֿאַלן ]צו מיר[‬ ‫דו האָסט גערעדט צו מיר‪.‬‬
‫ביז הײַנטיקן טאָג‪.‬‬ ‫‪ 22‬און אַצונד‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬הער דו‬
‫‪ 4‬האָבן די האַרן פֿון די פּלשתּים‬ ‫אױך צו דעם קָול פֿון דײַן דינסט‪ ,‬און‬
‫געצערנט אױף אים‪ ,‬און די האַרן פֿון‬ ‫לאָמיר לײגן פֿאַר דיר ַא שטיקל ברױט‪,‬‬
‫די פּלשתּים האָבן צו אים געזאָגט‪:‬‬ ‫און עס‪ ,‬און װעסט האָבן כּוח‪ ,‬אַז דו‬
‫קער אום דעם מאַן‪ ,‬און זאָל ער‬ ‫װעסט גײן אין װעג‪.‬‬
‫זיך אומקערן צו זײַן אָרט װאָס דו‬ ‫‪ 23‬האָט ער ניט געװאָלט‪ ,‬און ער‬
‫האָסט אים דאָרטן אַרײַנגעזעצט‪ ,‬און‬ ‫האָט געזאָגט‪ :‬איך װעל ניט עסן‪.‬‬
‫זאָל ער ניט נידערן מיט אונדז אין‬ ‫אָבער זײַנע קנעכט און אױך די פֿרױ‬
‫דער מלחמה‪ ,‬כּדי ער זאָל אונדז ניט‬ ‫זײַנען צוגעשטאַנען צו אים‪ ,‬און ער‬
‫זײַן פֿאַר ַא שטער אין דער מלחמה;‬ ‫האָט צוגעהערט צו זײער קָול‪ ,‬און ער‬
‫װאָרום מיט װאָס װעט דער דאָזיקער‬ ‫איז אױפֿגעשטאַנען פֿון דער ערד‪ ,‬און‬
‫זיך איבערבעטן מיט זײַן האַר‪ ,‬אױב ניט‬ ‫האָט זיך געזעצט אױפֿן בעט‪.‬‬
‫מיט די קעפּ פֿון די דאָזיקע מענטשן?‬ ‫‪ 24‬און די פֿרױ האָט געהאַט ַא‬
‫‪ 5‬איז דאָס ניט דער דוד‪ ,‬װאָס מע‬ ‫געשטאָפּט קאַלב אין הױז‪ ,‬האָט זי‬
‫האָט פֿאַר אים געזונגען מיט טענץ‪ ,‬אַזױ‬ ‫געאײַלט און האָט עס געשאָכטן‪ ,‬און‬
‫צו זאָגן‪ :‬שָאול האָט געשלאָגן אין זײַנע‬ ‫זי האָט גענומען מעל און פֿאַרקנעטן‪,‬‬
‫‪445‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪29:6—30:10‬‬
‫פֿאַרברענט אין פֿײַער‪.‬‬ ‫טױזנטן‪ ,‬און דוד אין זײַנע צענטױזנטן?‬

‫‪ 2‬און זײ האָבן געפֿאַנגען די װײַבער‬ ‫‪ 6‬האָט אָכיש גערופֿן דָ וִדן‪ ,‬און האָט‬
‫]און אַלע[ װאָס אין איר‪ ,‬פֿון קלײן ביז‬ ‫צו אים געזאָגט‪ :‬אַזױ װי גאָט לעבט‪,‬‬
‫גרױס; זײ האָבן קײנעם ניט געטײט‪,‬‬ ‫אַז דו ביסט רעכטפֿאַרטיק‪ ,‬און דײַן‬
‫נאָר זײ האָבן זײ אַװעקגעפֿירט‪ ,‬און‬ ‫אַרױסגײן און דײַן אַרײַנגײן מיט מיר‬
‫זײַנען געגאַנגען אױף זײער װעג‪.‬‬ ‫אין חיל איז גוט אין מײַנע אױגן‪,‬‬
‫‪ 3‬און װי דוד און זײַנע מענטשן‬ ‫װאָרום איך האָב קײן שלעכטס אין‬
‫זײַנען געקומען אין שטאָט‪ ,‬ערשט זי‬ ‫דיר ניט געפֿונען פֿון דעם טאָג װאָס‬
‫איז פֿאַרברענט אין פֿײַער‪ ,‬און זײערע‬ ‫דו ביסט צו מיר געקומען ביז הײַנטיקן‬
‫װײַבער און זײערע זין און זײערע‬ ‫טאָג‪ .‬אָבער אין די אױגן פֿון די פֿירשטן‬
‫טעכטער זײַנען געפֿאַנגען געװאָרן‪.‬‬ ‫ביסטו ניט װױלגעפֿעלן‪.‬‬
‫‪ 4‬האָט דוד און דאָס פֿאָלק װאָס‬ ‫‪ 7‬און אַצונד קער זיך אום‪ ,‬און גײ‬
‫מיט אים אױפֿגעהױבן זײער קָול און‬ ‫בשלום‪ ,‬כּדי זאָלסט ניט טאָן װאָס איז‬
‫געװײנט‪ ,‬ביז זײ האָבן מער קײן כּוח‬ ‫שלעכט אין די אױגן פֿון די פֿירשטן פֿון‬
‫ניט געהאַט צו װײנען‪.‬‬ ‫די פּלשתּים‪.‬‬
‫‪ 5‬אױך בײדע װײַבער פֿון דָ וִדן‬ ‫‪ 8‬האָט דוד געזאָגט צו אָכישן‪ :‬אָבער‬
‫זײַנען געפֿאַנגען געװאָרן‪ ,‬אַחינוֹעם פֿון‬ ‫װאָס האָב איך געטאָן‪ ,‬און װאָס האָסטו‬
‫יזרעאל‪ ,‬און אַבֿיגַי ִל די װײַב פֿון נָבֿלן‬ ‫געפֿונען אין דײַן קנעכט פֿון דעם טאָג‬
‫פֿון כַּרמל‪.‬‬ ‫װאָס איך בין ב ַײ דיר ביז הײַנטיקן‬
‫‪ 6‬און דָ וִדן האָט זײער צוגעדריקט‪,‬‬ ‫טאָג‪ ,‬אַז איך זאָל ניט קומען און מלחמה‬
‫װאָרום דאָס פֿאָלק האָט גערעדט אים‬ ‫האַלטן אַקעגן די פֿײַנט פֿון מײַן האַר‬
‫צו פֿאַרשטײנען‪ ,‬װײַל דאָס געמיט פֿון‬ ‫דעם מלך?‬
‫גאַנצן פֿאָלק איז געװען פֿאַרביטערט‪,‬‬ ‫‪ 9‬האָט אָכיש געענטפֿערט און האָט‬
‫איטלעכער איבער זײַנע זין און איבער‬ ‫געזאָגט צו דָ וִדן‪ :‬איך װײס אַז דו ביסט‬
‫זײַנע טעכטער‪ .‬אָבער דוד האָט זיך‬ ‫גוט אין מײַנע אױגן אַזױ װי ַא מלאך פֿון‬
‫געשטאַרקט מיט יהוה זײַן גאָט‪.‬‬ ‫גאָט‪ ,‬אָבער די האַרן פֿון די פּלשתּים‬
‫‪ 7‬און דוד האָט געזאָגט צו אבֿיתר‬ ‫האָבן געזאָגט‪ :‬ער זאָל ניט אַרױפֿגײן‬
‫דעם כּהן‪ ,‬אַחי ֶמלֶכס זון‪ :‬גענען מיר‪,‬‬ ‫מיט אונדז אין דער מלחמה‪.‬‬
‫איך בעט דיך‪ ,‬דעם אפֿוד‪ .‬האָט אבֿיתר‬ ‫‪ 10‬און אַצונד‪ ,‬פֿעדער זיך אין דער‬
‫גענענט דעם אפֿוד צו דָ וִדן‪.‬‬ ‫פֿרי מיט די קנעכט פֿון דײַן האַר װאָס‬
‫‪ 8‬און דוד האָט געפֿרעגט ב ַײ גאָט‪,‬‬ ‫זײַנען געקומען מיט דיר‪ ,‬און װי איר‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬זאָל איך נאָכיאָגן די‬ ‫װעט אײַך פֿעדערן אין דער פֿרי‪ ,‬און‬
‫דאָזיקע מחנה? װעל איך זי אָניאָגן?‬ ‫אײַך װערט ליכטיק‪ ,‬אַזױ גײט אַװעק‪.‬‬
‫האָט ער צו אים געזאָגט‪ :‬יאָג נאָך‪,‬‬ ‫‪ 11‬האָט דוד זיך געפֿעדערט‪ ,‬ער און‬
‫װאָרום אָניאָגן װעסטו אָניאָגן‪ ,‬און‬ ‫זײַנע מענטשן‪ ,‬אַװעקצוגײן אין דער‬
‫מציל זײַן װעסטו מציל זײַן‪.‬‬ ‫פֿרי‪ ,‬זיך אומצוקערן אין לאַנד פֿון‬
‫‪ 9‬איז דוד געגאַנגען‪ ,‬ער און די זעקס‬ ‫די פּלשתּים‪ .‬און די פּלשתּים זײַנען‬
‫הונדערט מאַן װאָס מיט אים‪ ,‬און‬ ‫אַרױפֿגעגאַנגען קײן יזרעאל‪.‬‬
‫זײ זײַנען געקומען צום טײַך בשׂוֹר;‬ ‫און עס איז געװען‪ ,‬אַז דוד און‬
‫און די צוריקגעבליבענע האָבן זיך‬
‫אָפּגעשטעלט‪.‬‬
‫זײַנע מענטשן זײַנען געקומען‬ ‫‪30‬‬
‫אױפֿן דריטן טאָג קײן ציקלאַג‪ ,‬ערשט‬
‫‪ 10‬און דוד האָט נאָכגעיאָגט‪ ,‬ער‬ ‫די ַעמָלקים זײַנען אָנגעפֿאַלן אױפֿן‬
‫און פֿיר הונדערט מאַן; און צװײ‬ ‫דָ רום‪ ,‬און אױף ציקלאַג‪ ,‬און זײ‬
‫הונדערט מאַן האָבן זיך אָפּגעשטעלט‪,‬‬ ‫האָבן געשלאָגן ציקלאַג‪ ,‬און האָבן זי‬
‫‪30:11—30:24‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪446‬‬
‫יונגע מענער װאָס זײַנען געריטן אױף‬ ‫די װאָס זײַנען געװען צו אָפּגעשלאַפֿט‬
‫קעמלען‪ ,‬און זײַנען אַנטלאָפֿן‪.‬‬ ‫אַריבערצוגײן דעם טײַך בשׂוֹר‪.‬‬
‫‪ 18‬און דוד האָט מציל געװען אַלץ‬ ‫‪ 11‬און זײ האָבן געפֿונען אין פֿעלד ַא‬
‫װאָס ַעמָלק האָט צוגענומען; אױך זײַנע‬ ‫מאַן ַא מִצרי‪ ,‬און האָבן אים געבראַכט‬
‫צװײ װײַבער האָט דוד מציל געװען‪.‬‬ ‫צו דָ וִדן; און זײ האָבן אים געגעבן‬
‫‪ 19‬און ב ַײ זײ איז גאָרנישט‬ ‫ברױט‪ ,‬און ער האָט געגעסן‪ ,‬און זײ‬
‫געמינערט געװאָרן פֿון מינדסטן און‬ ‫האָבן אים געגעבן טרינקען װאַסער;‬
‫ביזן גרעסטן‪ ,‬ס ַײ זין און טעכטער‪ ,‬ס ַײ‬ ‫‪ 12‬און זײ האָבן אים געגעבן ַא שטיק‬
‫פֿון רױב‪ ,‬ס ַײ אַלץ װאָס יענע האָבן‬ ‫געפּרעסטע פֿײַגן‪ ,‬און צװײ בינטלעך‬
‫צוגענומען פֿאַר זיך; אַלץ האָט דוד‬ ‫ראָזינקעס; און ער האָט געגעסן‪ ,‬און‬
‫צוריקגעבראַכט‪.‬‬ ‫האָט אָפּגעכאַפּט דעם אָטעם‪ ,‬װאָרום‬
‫‪ 20‬אױך האָט דוד צוגענומען אַלע‬ ‫ער האָט ניט געהאַט געגעסן ברױט און‬
‫]זײערע[ שאָף און רינדער‪ .‬האָט מען‬ ‫ניט געטרונקען קײן װאַסער דר ַײ טעג‬
‫זײ געפֿירט פֿאַרױס פֿאַר יענעם פֿי‪ ,‬און‬ ‫און דר ַײ נעכט‪.‬‬
‫מע האָט געזאָגט‪ :‬דאָס איז דָ וִדס רױב‪.‬‬ ‫‪ 13‬האָט דוד צו אים געזאָגט‪ :‬צו‬
‫‪ 21‬און דוד איז געקומען צו די צװײ‬ ‫װעמען געהערסטו און פֿון װאַנען‬
‫הונדערט מאַן װאָס זײַנען געװען צו‬ ‫ביסטו? האָט ער געזאָגט‪ :‬איך בין ַא‬
‫אָפּגעשלאַפֿט צו גײן הינטער דָ וִדן‪ ,‬און‬ ‫מִצרישער יונג‪ַ ,‬א קנעכט פֿון ַא מאַן‬
‫מע האָט זײ געלאָזט זיצן בײַם טײַך‬ ‫פֿון ַעמָלק‪ ,‬און מײַן האַר האָט מיך‬
‫בשׂוֹר‪ .‬און זײ זײַנען אַרױסגעגאַנגען‬ ‫איבערגעלאָזן‪ ,‬װײַל איך בין קראַנק‬
‫אַנטקעגן דָ וִדן און אַנטקעגן דעם פֿאָלק‬ ‫געװאָרן מיט דר ַײ טעג צוריק‪.‬‬
‫װאָס מיט אים‪ .‬און דוד האָט גענענט‬ ‫‪ 14‬מיר זײַנען אָנגעפֿאַלן אױף דעם‬
‫צו דעם פֿאָלק‪ ,‬און האָט זײ געפֿרעגט‬ ‫כּרתי‪ ,‬און אױף װאָס‬ ‫דָ רום פֿון דעם ֵ‬
‫אױף פֿריד‪.‬‬ ‫געהערט צו יהוּדה‪ ,‬און אױף דעם‬
‫‪ 22‬האָבן זיך אָפּגערופֿן אַלע‬ ‫דָ רום פֿון ָכּלֵבֿ; און ציקלאַג האָבן מיר‬
‫שלעכטע און נידערטרעכטיקע לײַט‬ ‫פֿאַרברענט אין פֿײַער‪.‬‬
‫פֿון די מענטשן װאָס זײַנען געגאַנגען‬ ‫‪ 15‬האָט דוד צו אים געזאָגט‪ :‬װעסטו‬
‫מיט דָ וִדן‪ ,‬און זײ האָבן געזאָגט‪ :‬װײַל‬ ‫מיך אַראָפּפֿירן צו דער דאָזיקער‬
‫זײ זײַנען ניט געגאַנגען מיט אונדז‪,‬‬ ‫מחנה? האָט ער געזאָגט‪ :‬שװער מיר‬
‫װעלן מיר זײ ניט געבן פֿון דעם רױב‬ ‫ב ַײ גאָט‪ ,‬אױב דו װעסט מיך טײטן‪ ,‬און‬
‫װאָס מיר האָבן מציל געװען‪ ,‬נאָר‬ ‫אױב דו װעסט מיך איבערענטפֿערן אין‬
‫בלױז איטלעכן זײַן װײַב און זײַנע‬ ‫דער האַנט פֿון מײַן האַר‪ ,‬און איך װעל‬
‫קינדער‪ ,‬װאָס זײ מעגן אַװעקפֿירן און‬ ‫דיך אַראָפּפֿירן צו דער דאָזיקער מחנה‪.‬‬
‫גײן‪.‬‬ ‫‪ 16‬האָט ער אים אַראָפּגעפֿירט‪,‬‬
‫‪ 23‬האָט דוד געזאָגט‪ :‬איר זאָלט אַזױ‬ ‫ערשט זײ זײַנען פֿאַרשפּרײט אױפֿן‬
‫ניט טאָן‪ ,‬מײַנע ברידער‪ ,‬מיט דעם װאָס‬ ‫געזיכט פֿון גאַנצן לאַנד‪ ,‬און זײ עסן‬
‫גאָט האָט אונדז געגעבן‪ ,‬אַז ער האָט‬ ‫און טרינקען און הוליען איבער אַל‬
‫אונדז אָפּגעהיט‪ ,‬און האָט געגעבן די‬ ‫דעם גרױסן רױב װאָס זײ האָבן‬
‫מחנה װאָס איז אױף אונדז געקומען‪,‬‬ ‫גענומען פֿון לאַנד פֿון די פּלשתּים‪ ,‬און‬
‫אין אונדזער האַנט‪.‬‬ ‫פֿון לאַנד יהוּדה‪.‬‬
‫‪ 24‬און װער װעט זיך צוהערן צו אײַך‬ ‫‪ 17‬האָט דוד זײ געשלאָגן פֿון‬
‫אין דער דאָזיקער זאַך? װאָרום אַזױ‬ ‫פֿאַרנאַכט און ביז אױף מאָרגן אין‬
‫װי דער חלק פֿון דעם װאָס נידערט‬ ‫אָװנט‪ ,‬און פֿון זײ איז ניט אַנטרונען‬
‫אין מלחמה אַזױ איז דער חלק פֿון דעם‬ ‫געװאָרן ַא מאַן‪ ,‬אחוץ פֿיר הונדערט‬
‫‪447‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪30:25—31:11‬‬
‫‪ 4‬האָט שָאול געזאָגט צו זײַן‬ ‫װאָס בלײַבט ב ַײ די זאַכן; גלײַך זאָלן‬

‫װאַפֿנטרעגער‪ :‬צי אַרױס דײַן שװערד‬ ‫זײ זיך טײלן‪.‬‬
‫און דערשטעך מיך מיט איר‪ ,‬כּדי‬ ‫‪ 25‬און אַזױ איז געװען פֿון יענעם‬
‫די דאָזיקע אומבאַשניטענע זאָלן ניט‬ ‫טאָג אָן און װײַטער; און מע האָט עס‬
‫קומען‪ ,‬און מיך דערשטעכן‪ ,‬און‬ ‫געמאַכט פֿאַר ַא חוק און פֿאַר ַא געזעץ‬
‫מאַכן געשפּעט איבער מיר‪ .‬אָבער‬ ‫פֿאַר ישׂראל ביז אױף הײַנטיקן טאָג‪.‬‬
‫זײַן װאַפֿנטרעגער האָט ניט געװאָלט‪,‬‬ ‫‪ 26‬און דוד איז געקומען קײן‬
‫װאָרום ער האָט זײער מורא געהאַט‪.‬‬ ‫ציקלאַג‪ ,‬און האָט געשיקט פֿון דעם‬
‫האָט שָאול גענומען די שװערד‪ ,‬און‬ ‫רױב צו די עלטסטע פֿון יהוּדה‪ ,‬צו‬
‫איז אַרױפֿגעפֿאַלן אױף איר‪.‬‬ ‫זײַנע גוטע פֿרײַנד‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬נאַט‬
‫‪ 5‬און זײַן װאַפֿנטרעגער האָט געזען‬ ‫אײַך ַא מתּנה פֿון דעם רױב פֿון גאָטס‬
‫אַז שָאול איז געשטאָרבן‪ ,‬איז ער אױך‬ ‫פֿײַנט;‬
‫אַרױפֿגעפֿאַלן אױף זײַן שװערד‪ ,‬און‬ ‫‪ 27‬צו די װאָס אין בֵית‪-‬אֵל‪ ,‬און צו‬
‫איז געשטאָרבן מיט אים‪.‬‬ ‫די װאָס אין ָרמוֹת פֿון דָ רום‪ ,‬און צו די‬
‫‪ 6‬און שָאול‪ ,‬און זײַנע דר ַײ זין‪ ,‬און‬ ‫װאָס אין י ַתּיר;‬
‫זײַן װאַפֿנטרעגער‪ ,‬אױך אַלע זײַנע‬
‫מענטשן‪ ,‬זײַנען געשטאָרבן אין אײנעם‬ ‫‪ 28‬און צו די װאָס אין ערוער‪ ,‬און צו‬
‫אין יענעם טאָג‪.‬‬ ‫די װאָס אין שִׂפֿמות‪ ,‬און צו די װאָס אין‬
‫אֶשתּמוֹעַ;‬
‫‪ 7‬האָבן געזען די מענער פֿון ישׂראל‬
‫װאָס אױף יענער זײַט טאָל‪ ,‬און װאָס‬ ‫‪ 29‬און צו די װאָס אין ָרכָל‪ ,‬און צו די‬
‫אױף יענער זײַט ירדן‪ ,‬אַז די מענער‬ ‫ירחמאֵלי‪,‬‬‫װאָס אין די שטעט פֿון דעם ַ‬
‫פֿון ישׂראל זײַנען אַנטלאָפֿן‪ ,‬און שָאול‬ ‫און צו די װאָס אין די שטעט פֿון דעם‬
‫און זײַנע זין זײַנען טױט‪ ,‬און זײ האָבן‬ ‫קֵיני;‬
‫פֿאַרלאָזן זײערע שטעט‪ ,‬און זײַנען‬ ‫‪ 30‬און צו די װאָס אין חָרמָה‪ ,‬און צו‬
‫אַנטלאָפֿן‪ .‬און די פּלשתּים זײַנען‬ ‫די װאָס אין כּוֹר‪ָ -‬עשָן‪ ,‬און צו די װאָס‬
‫געקומען‪ ,‬און האָבן זיך באַזעצט אין‬ ‫אין עַתָ ך;‬
‫זײ‪.‬‬ ‫‪ 31‬און צו די װאָס אין חבֿרון‪ ,‬און‬
‫‪ 8‬און עס איז געװען אױף מאָרגן‪,‬‬ ‫צו אַלע ערטער װאָס דוד און זײַנע‬
‫זײַנען די פּלשתּים געקומען אױסטאָן‬ ‫מענטשן זײַנען דאָרטן אַרומגעגאַנגען‪.‬‬
‫די דערשלאָגענע‪ ,‬און זײ האָבן געפֿונען‬
‫שָאולן און זײַנע דר ַײ זין‪ ,‬געפֿאַלן‬
‫אױפֿן באַרג גִלבוֹע‪.‬‬
‫און די פּלשתּים האָבן מלחמה‬
‫געהאַלטן אױף ישׂראל‪ ,‬און‬
‫די מענער פֿון ישׂראל זײַנען אַנטלאָפֿן‬
‫‪31‬‬
‫‪ 9‬און זײ האָבן אָפּגעשניטן זײַן‬
‫קאָפּ‪ ,‬און אױסגעטאָן זײַנע װאַפֿן‪ ,‬און‬ ‫פֿאַר די פּלשתּים‪ ,‬און זײ זײַנען געפֿאַלן‬
‫געשיקט אין לאַנד פֿון די פּלשתּים רונד‬ ‫דערשלאָגענע אױפֿן באַרג גִלבוֹע‪.‬‬
‫אַרום‪ ,‬אָנצוזאָגן אין הױז פֿון זײערע‬ ‫‪ 2‬און די פּלשתּים האָבן אָנגעיאָגט‬
‫געצנבילדער‪ ,‬און דעם פֿאָלק‪.‬‬ ‫שָאולן און זײַנע זין‪ ,‬און די פּלשתּים‬
‫‪ 10‬און זײ האָבן אַהינגעטאָן זײַנע‬ ‫האָבן דערשלאָגן יהונתן‪ ,‬און אַבֿינָדֶ בֿ‪,‬‬
‫װאַפֿן אין הױז פֿון עשתָּ רות‪ ,‬און זײַן‬ ‫און מַלכּישועַ‪ ,‬די זין פֿון שָאולן‪.‬‬
‫טױטן לײַב האָבן זײ אױפֿגעשטאָכן‬ ‫‪ 3‬און די מלחמה איז געװען שװער‬
‫אױף דער מױער פֿון בית‪-‬שָן‪.‬‬ ‫אַקעגן שָאולן‪ ,‬און די שיסערס‪ ,‬די לײַט‬
‫‪ 11‬און די באַװױנער פֿון י ָבֿש‪-‬גִלעָד‬ ‫מיט די בױגנס‪ ,‬האָבן אים געפֿונען;‬
‫האָבן געהערט װעגן אים – װאָס די‬ ‫און ער האָט זײער געציטערט פֿאַר די‬
‫פּלשתּים האָבן געטאָן צו שָאולן‪.‬‬ ‫שיסערס‪.‬‬
‫‪31:12—31:13‬‬ ‫שְמוּאֵל א‬ ‫‪448‬‬
‫‪ 12‬זײַנען אױפֿגעשטאַנען אַלע‬

‫העלדישע לײַט‪ ,‬און זײ זײַנען‬
‫געגאַנגען ַא גאַנצע נאַכט‪ ,‬און האָבן‬
‫אַראָפּגענומען דעם לײַב פֿון שָאולן‪,‬‬
‫און די לײַבער פֿון זײַנע זין‪ ,‬פֿון דער‬
‫מױער פֿון בית‪-‬שָן‪ .‬און זײ זײַנען‬
‫געקומען קײן י ָבֿש‪ ,‬און האָבן זײ‬
‫דאָרטן פֿאַרברענט‪.‬‬
‫‪ 13‬און זײ האָבן גענומען זײערע‬
‫בײנער‪ ,‬און באַגראָבן אונטער דעם‬
‫טאַמאַריסקנבױם אין י ָבֿש; און זײ‬
‫האָבן געפֿאַסט זיבן טעג‪.‬‬
‫‪449‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪1:1—1:16‬‬
‫שְמוּאֵל ב‬
‫‪ 9‬האָט ער צו מיר געזאָגט‪ :‬שטעל‬
‫זיך‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬לעבן מיר‪ ,‬און‬
‫טײט מיך‪ ,‬װאָרום די גסיסה האָט מיך‬
‫און עס איז געװען נאָך שאָולס‬
‫טױט‪ ,‬אַז דוד האָט זיך געהאַט‬
‫אומגעקערט פֿון שלאָגן ַעמָלק‪ ,‬און דוד‬
‫‪1‬‬
‫אָנגענומען; װאָרום נאָר װאָס מײַן‬ ‫איז געזעסן אין ציקלַג צװײ טעג‪,‬‬
‫נשמה האַלט זיך אין מיר‪.‬‬ ‫‪ 2‬און אױפֿן דריטן טאָג‪ ,‬ערשט ַא מאַן‬
‫‪ 10‬האָב איך זיך געשטעלט לעבן‬ ‫קומט אָן פֿון דעם לאַגער‪ ,‬פֿון שָאולן‪,‬‬
‫אים‪ ,‬און האָב אים געטײט‪ ,‬װײַל איך‬ ‫און זײַנע קלײדער זײַנען צעריסן‪ ,‬און‬
‫האָב געװוּסט‪ ,‬אַז ער קען מער ניט‬ ‫ערד איז אױף זײַן קאָפּ‪ .‬און עס איז‬
‫לעבן נאָך זײַן פֿאַלן‪ .‬און איך האָב‬ ‫געװען‪ ,‬װי ער איז געקומען צו דָ וִדן‪,‬‬
‫גענומען די קרױן װאָס אױף זײַן קאָפּ‪,‬‬ ‫אַזױ איז ער געפֿאַלן צו דער ערד‪ ,‬און‬
‫און דעם אָרעמבאַנד װאָס אױף זײַן‬ ‫האָט זיך געבוקט‪.‬‬
‫אָרעם‪ ,‬און האָב זײ געבראַכט אַהער צו‬ ‫‪ 3‬האָט דוד צו אים געזאָגט‪ :‬פֿון‬
‫מײַן האַר‪.‬‬ ‫װאַנען קומסטו? האָט ער צו אים‬
‫‪ 11‬האָט דוד אָנגענומען זײַנע‬ ‫געזאָגט‪ :‬פֿון דעם לאַגער פֿון ישׂראל‬
‫קלײדער‪ ,‬און האָט זײ צעריסן‪ ,‬און‬ ‫בין איך אַנטרונען געװאָרן‪.‬‬
‫דאָס גלײַכן אַלע מענטשן װאָס מיט‬
‫אים‪.‬‬ ‫‪ 4‬האָט דוד צו אים געזאָגט‪ :‬װי איז‬
‫די זאַך געװען? דערצײל מיר‪ ,‬איך‬
‫‪ 12‬און זײ האָבן געקלאָגט און‬ ‫בעט דיך‪ .‬האָט ער געזאָגט‪ :‬דאָס פֿאָלק‬
‫געװײנט‪ ,‬און האָבן געפֿאַסט ביזן אָװנט‬ ‫איז אַנטלאָפֿן פֿון דער מלחמה‪ ,‬און‬
‫אױף שָאולן און אױף יהונתן זײַן זון‪,‬‬ ‫אױך זײַנען פֿיל פֿון דעם פֿאָלק געפֿאַלן‬
‫און אױף דעם פֿאָלק פֿון גאָט‪ ,‬און אױף‬ ‫און געשטאָרבן‪ ,‬און אױך שָאול און זײַן‬
‫דעם הױז פֿון ישׂראל‪ ,‬װאָס זײ זײַנען‬ ‫זון יהונתן זײַנען טױט‪.‬‬
‫געפֿאַלן דורכן שװערד‪.‬‬
‫‪ 13‬און דוד האָט געזאָגט צו דעם יונג‬ ‫‪ 5‬האָט דוד געזאָגט צו דעם יונג װאָס‬
‫װאָס האָט דאָס אים דערצײלט‪ :‬פֿון‬ ‫האָט דאָס אים דערצײלט‪ :‬װי אַזױ‬
‫װאַנען ביסטו? האָט ער געזאָגט‪ :‬איך‬ ‫װײסטו אַז שָאול און זײַן זון יהונתן‬
‫בין דער זון פֿון ַא פֿרעמדן מאַן‪ ,‬אַן‬ ‫זײַנען טױט?‬
‫ַעמָלקי‪.‬‬ ‫‪ 6‬האָט דער יונג װאָס האָט אים‬
‫‪ 14‬האָט דוד צו אים געזאָגט‪:‬‬ ‫דאָס דערצײלט‪ ,‬געזאָגט‪ :‬איך האָב‬
‫װי האָסטו ניט מורא געהאַט‬ ‫זיך גראָד געטראָפֿן אױף באַרג גִלבוֹע‪,‬‬
‫האַנט‬ ‫דײַן‬ ‫אױסצושטרעקן‬ ‫ערשט שָאול איז אָנגעלענט אױף זײַן‬
‫געזאַלבטן‬ ‫דעם‬ ‫אומצוברענגען‬ ‫שפּיז‪ ,‬און אָט האָבן די רײַטװעגן און‬
‫פֿון גאָט?‬ ‫די רײַטמענער אים אָנגעיאָגט‪.‬‬
‫‪ 15‬און דוד האָט צוגערופֿן אײנעם‬ ‫‪ 7‬האָט ער זיך אומגעקערט הינטער‬
‫פֿון די יונגען‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬גענען‪,‬‬ ‫זיך‪ ,‬און האָט מיך דערזען‪ ,‬און ער האָט‬
‫פֿאַל‪-‬צו אױף אים‪ .‬און ער האָט אים‬ ‫גערופֿן צו מיר‪ ,‬און איך האָב געזאָגט‪:‬‬
‫געשלאָגן‪ ,‬און ער איז געשטאָרבן‪.‬‬ ‫ד ָא בין איך‪.‬‬
‫‪ 16‬און דוד האָט צו אים געזאָגט‪ :‬דײַן‬ ‫‪ 8‬האָט ער צו מיר געזאָגט‪ :‬װער‬
‫בלוט אױף דײַן קאָפּ! װאָרום דײַן מױל‬ ‫ביסטו? האָב איך צו אים געזאָגט‪ :‬אַן‬
‫האָט עדות געזאָגט אױף דיר‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫ַעמָלקי בין איך‪.‬‬
‫‪1:17—2:8‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪450‬‬
‫דײַן ליבשאַפֿט צו מיר‪ ,‬מער װי די‬ ‫זאָגן‪ :‬איך האָב געטײט דעם געזאַלבטן‬
‫ליבשאַפֿט פֿון װײַבער‪.‬‬ ‫פֿון גאָט‪.‬‬
‫‪ 27‬װי זײַנען די גבורים געפֿאַלן‪ ,‬און‬ ‫‪ 17‬און דוד האָט געקלאָגט די דאָזיקע‬
‫אונטערגעגאַנגען די װאַפֿן פֿון מלחמה!‬ ‫קלאָג אױף שָאולן און אױף יהונתן זײַן‬
‫און עס איז געװען נאָך דעם‪ ,‬האָט‬ ‫זון‪,‬‬
‫דוד געפֿרעגט ב ַײ גאָט‪ ,‬אַזױ צו‬
‫זאָגן‪ :‬זאָל איך אַרױפֿגײן אין אײנער‬
‫‪2‬‬ ‫‪ 18‬און ער האָט געזאָגט‪-‬כּדי צו‬
‫לערנען די קינדער פֿון יהוּדה דעם‬
‫פֿון די שטעט פֿון יהוּדה? האָט גאָט‬ ‫בױגן; דאָס איז שױן פֿאַרשריבן אין‬
‫צו אים געזאָגט‪ :‬גײ אַרױף‪ .‬האָט דוד‬ ‫בוך פֿון ישר‪:‬‬
‫געזאָגט‪ :‬װוּהין זאָל איך אַרױפֿגײן?‬ ‫‪ 19‬די פּראַכט‪ ,‬ישׂראל‪ ,‬איז אױף‬
‫האָט ער געזאָגט‪ :‬קײן חבֿרון‪.‬‬ ‫דײַנע הײכן דערשלאָגן;װי זײַנען די‬
‫‪ 2‬איז דוד אַרױפֿגעגאַנגען אַהין‪ ,‬און‬ ‫גבורים געפֿאַלן!‬
‫אױך זײַנע צװײ װײַבער‪ ,‬אַחינוֹעם פֿון‬ ‫‪ 20‬ניט דערצײלן זאָלט איר אין גַת‪,‬‬
‫יזרעאל‪ ,‬און אַבֿיגַי ִל די װײַב פֿון נָבֿלן‬ ‫ניט אָנזאָגן אין די גאַסן פֿון אַשקלון‪,‬‬
‫פֿון כַּרמל‪.‬‬ ‫כּדי די טעכטער פֿון די פּלִשתּים זאָלן‬
‫‪ 3‬און זײַנע מענטשן װאָס מיט אים‬ ‫זיך ניט פֿרײען‪ ,‬כּדי די טעכטער פֿון די‬
‫האָט דוד אַרױפֿגעבראַכט‪ ,‬עטלעכן מיט‬ ‫אומבאַשניטענע זאָלן ניט קװעלן‪.‬‬
‫זײַן הױזגעזינט; און זײ האָבן זיך‬ ‫‪ 21‬איר בערג פֿון גִלבוֹע‪ ,‬ניט טױ‬
‫באַזעצט אין די שטעט פֿון חבֿרון‪.‬‬ ‫און ניט רעגן אױף אײַך‪ ,‬אָדער‬
‫‪ 4‬און די מענער פֿון יהוּדה זײַנען‬ ‫פֿעלדער געהױבענע!װאָרום דאָרט איז‬
‫געקומען‪ ,‬און האָבן דאָרטן געזאַלבט‬ ‫פֿאַרמיאוסט געװאָרן דער שילד פֿון‬
‫דָ וִדן פֿאַר ַא מלך איבער דעם הױז פֿון‬ ‫גבורים‪ ,‬דער שילד פֿון שָאולן‪ ,‬מיט‬
‫יהוּדה‪ .‬האָט מען דערצײלט דָ וִדן‪ ,‬אַזױ‬ ‫אײל ניט באַשמירט‪,‬‬
‫צו זאָגן‪ :‬די מענטשן פֿון י ָבֿש‪-‬גִלעָד‬ ‫‪ 22‬פֿון בלוט פֿון דערשלאָגענע‪ ,‬פֿון‬
‫זײַנען די װאָס האָבן באַגראָבן שָאולן‪.‬‬ ‫פֿעטס פֿון גבורים‪ ,‬האָט יהונתנס בױגן‬
‫‪ 5‬האָט דוד געשיקט שלוחים צו די‬ ‫זיך צוריק ניט געצױגן‪ ,‬און די שװערד‬
‫מענטשן פֿון י ָבֿש‪-‬גִלעָד‪ ,‬און זײ געלאָזט‬ ‫פֿון שָאולן זיך ניט אומגעקערט לײדיק‪.‬‬
‫זאָגן‪ :‬געבענטשט זאָלט איר זײַן פֿון‬ ‫‪ 23‬שָאול און יהונתן‪ ,‬די באַליבטע‬
‫גאָט‪ ,‬װאָס איר האָט געטאָן דעם דאָזיקן‬ ‫און ליבע אין זײער לעבן‪ ,‬צו מאָל‬
‫חֶסד מיט אײַער האַר‪ ,‬מיט שָאולן‪ ,‬און‬ ‫אין זײער טױט האָבן זײ זיך ניט‬
‫האָט אים באַגראָבן‪.‬‬ ‫צעשײדט‪ .‬פֿון אָדלערס זײַנען זײ‬
‫‪ 6‬און אַצונד‪ ,‬זאָל גאָט טאָן מיט‬ ‫געװען פֿלינקער‪ ,‬פֿון לײבן זײַנען זײ‬
‫אײַך חֶסד און טרײַשאַפֿט; און אױך‬ ‫געװען שטאַרקער‪.‬‬
‫איך װעל אײַך אָפּטאָן די דאָזיקע טובֿה‪,‬‬ ‫‪ 24‬איר טעכטער פֿון ישׂראל‪ ,‬אױף‬
‫װאָס איר האָט געטאָן די דאָזיקע זאַך‪.‬‬ ‫שָאולן װײנט‪ ,‬װאָס האָט אײַך אין‬
‫‪ 7‬און אַצונד‪ ,‬זאָלן שטאַרק זײַן‬ ‫רױטן געקלײדט‪ ,‬מיט תּענוגים דערצו‪,‬‬
‫אײַערע הענט‪ ,‬און זײַט העלדישע‬ ‫װאָס האָט אַרױפֿגעטאָן צירונג פֿון‬
‫יונגען; װאָרום אײַער האַר שָאול איז‬ ‫גאָלד אױף אײַער קלײד‪.‬‬
‫טױט‪ ,‬און אױך האָט מיך דאָס הױז פֿון‬ ‫‪ 25‬װי זײַנען די גבורים אין מלחמה‬
‫יהוּדה געזאַלבט פֿאַר ַא מלך איבער זײ‪.‬‬ ‫געפֿאַלן‪-‬יהונתן אױף דײַנע הײכן‬
‫‪ 8‬און אַבֿנר דער זון פֿון נֵרן‪ ,‬דער‬ ‫דערשלאָגן!‬
‫חיל‪-‬פֿירער פֿון שָאולן‪ ,‬האָט גענומען‬ ‫‪ 26‬מיך קלעמט נאָך דיר‪ ,‬יהונתן‬
‫איש‪-‬בוֹשֶת דעם זון פֿון שָאולן‪ ,‬און‬ ‫מײַן ברודער‪ ,‬ליב געװען ביסטו‬
‫האָט אים אַריבערגעפֿירט קײן מַחנַי ִם‪.‬‬ ‫מיר זײער;װוּנדערלעך געװען איז‬
‫‪451‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪2:9—2:25‬‬
‫געװאָרן פֿאַר די קנעכט פֿון דָ וִדן‪.‬‬ ‫‪ 9‬און ער האָט אים געמאַכט פֿאַר‬
‫‪ 18‬און דאָרטן זײַנען געװען צרוּי ָהס‬ ‫ַא מלך איבער גִלעָד‪ ,‬און איבער דעם‬
‫דר ַײ זין‪ ,‬יוֹאָבֿ‪ ,‬און אַבֿישַי און עשׂהאל;‬ ‫אשורי‪ ,‬און איבער יזרעאל און איבער‬
‫און עשׂהאל איז געװען פֿלינק אױף‬ ‫אפֿרי ִם‪ ,‬און איבער בנימין‪ ,‬און איבער‬ ‫ַ‬
‫זײַנע פֿיס‪ ,‬אַזױ װי אײנער פֿון די הינדן‬ ‫גאַנץ ישׂראל‪.‬‬
‫װאָס אין פֿעלד‪.‬‬ ‫‪ 10‬פֿערציק יאָר איז אַלט געװען‬
‫‪ 19‬האָט עשׂהאל נאָכגעיאָגט אַבֿנרן‪,‬‬ ‫איש‪-‬בוֹשֶת דער זון פֿון שָאולן‪ ,‬אַז ער‬
‫און ער האָט זיך ניט אָפּגענײַגט פֿון‬ ‫איז געװאָרן מלך איבער ישׂראל‪ ,‬און‬
‫הינטער אַבֿנרן צו גײן רעכטס אָדער‬ ‫צװײ יאָר האָט ער געקיניגט‪ .‬אָבער‬
‫לינקס‪.‬‬ ‫דאָס הױז פֿון יהוּדה איז געװען הינטער‬
‫‪ 20‬האָט אַבֿנר זיך אומגעקערט‬ ‫דָ וִדן‪.‬‬
‫הינטער זיך‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬ביסט‬ ‫‪ 11‬און די צאָל פֿון די טעג װאָס דוד‬
‫דו דאָס‪ ,‬עשׂהאל? האָט ער געזאָגט‪:‬‬ ‫איז געװען מלך אין חבֿרון איבער דעם‬
‫איך‪.‬‬ ‫הױז פֿון יהוּדה‪ ,‬איז געװען זיבן יאָר און‬
‫‪ 21‬האָט אַבֿנר צו אים געזאָגט‪ :‬נײַג‬ ‫זעקס חדשים‪.‬‬
‫זיך צו דײַן רעכטער זײַט אָדער צו דײַן‬ ‫‪ 12‬און אַבֿנר דער זון פֿון נֵרן‪ ,‬און‬
‫לינקער‪ ,‬און כאַפּ דיר אָן אײנעם פֿון די‬ ‫די קנעכט פֿון איש‪-‬בוֹשֶת דעם זון‬
‫יונגען‪ ,‬און נעם דיר זײַן אױסטו‪ .‬אָבער‬ ‫פֿון שָאולן‪ ,‬זײַנען אַרױסגעגאַנגען פֿון‬
‫עשׂהאל האָט זיך ניט געװאָלט אָפּקערן‬ ‫מַחנַי ִם קײן גבֿעון‪.‬‬
‫פֿון הינטער אים‪.‬‬ ‫‪ 13‬אױך יוֹאָ ֿב דער זון פֿון צרוּי ָהן‪,‬‬
‫‪ 22‬האָט אַבֿנר װידער געזאָגט צו‬ ‫און די קנעכט פֿון דָ וִדן‪ ,‬זײַנען‬
‫עשׂהאלן‪ :‬קער דיך אָפּ פֿון הינטער‬ ‫אַרױסגעגאַנגען‪ ,‬און זײ האָבן זיך‬
‫מיר; נאָך װאָס זאָל איך דיך שלאָגן צו‬ ‫צונױפֿגעטראָפֿן מיט זײ אין אײנעם‬
‫דער ערד? און װי װעל איך אױפֿהײבן‬ ‫בײַם טײַך פֿון גבֿעון‪ ,‬און די האָבן זיך‬
‫מײַן פּנים צו דײַן ברודער יוֹאָבֿן?‬ ‫געזעצט פֿון דער זײַט טײַך‪ ,‬און די פֿון‬
‫‪ 23‬אָבער ער האָט זיך ניט געװאָלט‬ ‫יענער זײַט טײַך‪.‬‬
‫אָפּקערן‪ ,‬און אַבֿנר האָט אים ַא זעץ‬ ‫‪ 14‬און אַבֿנר האָט געזאָגט צו יוֹאָבֿן‪:‬‬
‫געטאָן מיטן אונטערשטן טײל פֿון שפּיז‬ ‫זאָלן אַקאָרשט די יונגען אױפֿשטײן‪,‬‬
‫אין בױך‪ ,‬ביז דער שפּיז איז אים‬ ‫און ַא שטיף טאָן פֿאַר אונדז‪ .‬האָט יוֹאָ ֿב‬
‫אַרױס פֿון הינטן; און ער איז דאָרטן‬ ‫געזאָגט‪ :‬זאָלן זײ אױפֿשטײן‪.‬‬
‫געפֿאַלן און געשטאָרבן אױפֿן אָרט‪.‬‬ ‫‪ 15‬זײַנען זײ אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און‬
‫און עס איז געװען‪ ,‬איטלעכער װאָס‬ ‫זײַנען אַריבערגעגאַנגען מיט ַא‬
‫איז געקומען צו דעם אָרט װאָס עשׂהאל‬ ‫צאָל‪ ,‬צװעלף פֿאַר בנימין‪ ,‬און פֿאַר‬
‫איז דאָרטן געפֿאַלן און געשטאָרבן‪,‬‬ ‫איש‪-‬בוֹשֶת דעם זון פֿון שָאולן‪ ,‬און‬
‫האָט זיך אָפּגעשטעלט‪.‬‬ ‫צװעלף פֿון דָ וִדס קנעכט‪.‬‬
‫‪ 24‬האָבן יוֹאָ ֿב און אַבֿישַי‬ ‫‪ 16‬און זײ האָבן אָנגענומען אײנער‬
‫נאָכגעיאָגט אַבֿנרן‪ ,‬און װי די זון‬ ‫דעם אַנדערן פֿאַרן קאָפּ‪ ,‬מיט זײַן‬
‫איז אונטערגעגאַנגען‪ ,‬זײַנען זײ‬ ‫שװערד צום אַנדערנס זײַט‪ ,‬ביז‬
‫געקומען ביזן בערגל אַמָה װאָס פֿאַר‬ ‫זײ זײַנען געפֿאַלן אין אײנעם‪.‬‬
‫גיחַ‪ ,‬אױפֿן װעג צום מדבר פֿון גבֿעון‪.‬‬ ‫און מע האָט גערופֿן יענעם אָרט‬
‫‪ 25‬און די קינדער פֿון בנימין האָבן‬ ‫חלקת‪-‬הצורים‪ ,‬װאָס איז גבֿעון‪.‬‬
‫זיך אײַנגעזאַמלט הינטער אַבֿנרן‪ ,‬און‬ ‫‪ 17‬און די מלחמה איז געװען זײער ַא‬
‫זײ זײַנען געװאָרן צו אײן בונד; און זײ‬ ‫שװערע אין יענעם טאָג‪ ,‬און אַבֿנר און‬
‫האָבן זיך געשטעלט אױפֿן שפּיץ פֿון ַא‬ ‫די מענער פֿון ישׂראל זײַנען געשלאָגן‬
‫‪2:26—3:10‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪452‬‬
‫אַלץ שװאַכער‪.‬‬ ‫בערגל‪.‬‬

‫‪ 2‬און ב ַײ דָ וִדן זײַנען געבאָרן‬ ‫‪ 26‬האָט אַבֿנר גערופֿן צו יוֹאָבֿן‪,‬‬
‫געװאָרן זין אין חבֿרון‪ ,‬און זײַן בכָור‬ ‫און האָט געזאָגט‪ :‬זאָל דען אײביק‬
‫איז געװען אַמנוֹן‪ ,‬פֿון אַחינוֹעמען פֿון‬ ‫פֿאַרצערן די שװערד? װײסטו דען ניט‬
‫יזרעאל;‬ ‫אַז ביטער װעט זײַן צום סָוף? און ביז‬
‫‪ 3‬און דער צװײטער פֿון אים‪ ,‬כִּלאָבֿ‪,‬‬ ‫װאַנען װעסטו ניט הײסן דעם פֿאָלק זיך‬
‫פֿון אַבֿיגַי ִל דער װײַב פֿון נָבֿלן פֿון‬ ‫אומקערן פֿון הינטער זײערע ברידער?‬
‫כַּרמל; און דער דריטער‪ ,‬אַבֿשָלום‪,‬‬ ‫‪ 27‬האָט יוֹאָ ֿב געזאָגט‪ :‬אַזױ װי‬
‫דער זון פֿון מעכה דער טאָכטער פֿון‬ ‫גאָט לעבט‪ ,‬אַז װען דו װאָלסט ניט‬
‫תַּ למַי דעם מלך פֿון גשור;‬ ‫גערעדט‪ ,‬װאָלט ערשט אין דער פֿרי‬
‫‪ 4‬און דער פֿירטער‪ ,‬אַדוֹנִי ָה‪ ,‬דער זון‬ ‫דאָס פֿאָלק אָפּגעטרעטן אײנער פֿון‬
‫פֿון חַגיתן; און דער פֿינפֿטער שפֿטי ָה‬ ‫הינטערן אַנדערן‪.‬‬
‫דער זון פֿון אַבֿיטַלן;‬ ‫‪ 28‬און יוֹאָ ֿב האָט געבלאָזן אין שופֿר‪,‬‬
‫‪ 5‬און דער זעקסטער‪ ,‬י ִתרעָם פֿון‬ ‫און דאָס גאַנצע פֿאָלק האָט זיך‬
‫דָ וִדס װײַב עֶגלָהן‪ .‬די דאָזיקע זײַנען‬ ‫אָפּגעשטעלט‪ ,‬און זײ האָבן מער ניט‬
‫געבאָרן געװאָרן ב ַײ דָ וִדן אין חבֿרון‪.‬‬ ‫נאָכגעיאָגט ישׂראל‪ ,‬און האָבן מער‬
‫‪ 6‬און עס איז געװען‪ ,‬װען די מלחמה‬ ‫װײַטער ניט מלחמה געהאַלטן‪.‬‬
‫איז געװען צװישן דעם הױז פֿון שָאולן‬ ‫‪ 29‬און אַבֿנר און זײַנע מענטשן‬
‫און צװישן דעם הױז פֿון דָ וִדן‪ ,‬האָט‬ ‫זײַנען געגאַנגען דורכן פּלױן יענע‬
‫אַבֿנר זיך געהאַלטן אָן דעם הױז פֿון‬ ‫גאַנצע נאַכט‪ ,‬און זײ זײַנען אַריבער‬
‫שָאולן‪.‬‬ ‫דעם ירדן‪ ,‬און דורכגעגאַנגען גאַנץ‬
‫‪ 7‬און שָאול האָט געהאַט ַא‬ ‫בִתרון‪ ,‬און געקומען קײן מַחנַי ִם‪.‬‬
‫קעפּסװײַב װאָס איר נאָמען איז געװען‬ ‫‪ 30‬און יוֹאָ ֿב האָט זיך אומגעקערט‬
‫ִרצפָּה די טאָכטער פֿון אַי ָהן‪ .‬האָט‬ ‫פֿון הינטער אַבֿנרן‪ ,‬און ער האָט‬
‫]איש‪-‬בוֹשֶת[ געזאָגט צו אַבֿנרן‪ :‬פֿאַר‬ ‫אײַנגעזאַמלט דאָס גאַנצע פֿאָלק; האָבן‬
‫װאָס ביסטו געקומען צו מײַן פֿאָטערס‬ ‫געפֿעלט פֿון דָ וִדס קנעכט נײַנצן מאַן‬
‫קעפּסװײַב?‬ ‫און עשׂהאל‪.‬‬
‫‪ 8‬האָט אַבֿנרן זײער געברענט אױף‬ ‫‪ 31‬און דָ וִדס קנעכט האָבן געשלאָגן‬
‫די װערטער פֿון איש‪-‬בוֹשֶתן‪ ,‬און‬ ‫פֿון בנימין‪ ,‬צװישן אַבֿנרס מענטשן‬
‫ער האָט געזאָגט‪ :‬בין איך דען ַא‬ ‫‪-‬דר ַײ הונדערט און זעכציק מאַן זײַנען‬
‫הונטסקאָפּ פֿון יהוּדה? איך טו הײַנט‬ ‫געבליבן טױט‪.‬‬
‫צו טאָג חֶסד מיט דעם הױז פֿון דײַן‬ ‫‪ 32‬און עשׂהאלן האָבן זײ‬
‫פֿאָטער שָאולן‪ ,‬צו זײַנע אײגענע און‬ ‫אַװעקגעטראָגן‪ ,‬און האָבן אים‬
‫צו זײַנע גוטע פֿרײַנט‪ ,‬און איך האָב דיך‬ ‫באַגראָבן אין קבֿר פֿון זײַן פֿאָטער‬
‫ניט איבערגעענטפֿערט אין דער האַנט‬ ‫װאָס אין בית‪-‬לחם‪ .‬און יוֹאָ ֿב און זײַנע‬
‫פֿון דָ וִדן‪ ,‬און דו װאַרפֿסט מיר הײַנט‬ ‫מענטשן זײַנען געגאַנגען ַא גאַנצע‬
‫פֿאָר ַא זינד מיט דער פֿרױ‪.‬‬ ‫נאַכט‪ ,‬און זײ איז ליכטיק געװאָרן אין‬
‫‪ 9‬זאָל גאָט טאָן צו אַבֿנרן אַזױ און‬ ‫חבֿרון‪.‬‬
‫נאָך מער‪ ,‬אַז אַזױ װי גאָט האָט‬
‫געשװאָרן צו דָ וִדן‪ ,‬אַזױ װעל איך אים‬
‫‪ 10‬אַריבערצוטראָגן די מלוכה‬
‫טאָן‪,‬‬
‫און די מלחמה איז געװען ַא‬
‫לאַנגע צװישן דעם הױז פֿון‬ ‫‪3‬‬
‫שָאולן און צװישן דעם הױז פֿון דָ וִדן‪.‬‬
‫פֿון שאָולס הױז‪ ,‬און אױפֿשטעלן‬ ‫און דוד איז געװאָרן אַלץ שטאַרקער‪,‬‬
‫דעם טראָן פֿון דָ וִדן איבער ישׂראל‬ ‫און דאָס הױז פֿון שָאולן איז געװאָרן‬
‫‪453‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪3:11—3:26‬‬
‫אױך געגאַנגען דערצײלן אין די אױערן‬ ‫און איבער יהוּדה‪ ,‬פֿון דן און ביז‬
‫פֿון דָ וִדן אין חבֿרון אַלץ װאָס איז‬ ‫באֵר‪-‬שֶבֿע!‬
‫װױלגעפֿעלן אין די אױגן פֿון ישׂראל‪,‬‬ ‫‪ 11‬און ער האָט מער ַא װאָרט ניט‬
‫און אין די אױגן פֿון גאַנצן הױז פֿון‬ ‫געקענט ענטפֿערן אַבֿנרן‪ ,‬פֿון זײַן מורא‬
‫בנימין‪.‬‬ ‫פֿאַר אים‪.‬‬
‫‪ 20‬און אַבֿנר איז געקומען צו דָ וִדן‬ ‫‪ 12‬און אַבֿנר האָט אױפֿן אָרט‬
‫קײן חבֿרון‪ ,‬און צװאַנציק מאַן מיט‬ ‫געשיקט שלוחים צו דָ וִדן‪ ,‬אַזױ צו‬
‫אים‪ .‬און דוד האָט געמאַכט פֿאַר אַבֿנרן‬ ‫זאָגן‪ :‬ב ַײ װעמען איז דאָס לאַנד?‬
‫און פֿאַר די מענטשן װאָס מיט אים ַא‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬שליס דײַן בונד מיט‬
‫מאָלצײַט‪.‬‬ ‫מיר‪ ,‬און אָט איז מײַן האַנט מיט דיר‬
‫‪ 21‬און אַבֿנר האָט געזאָגט צו דָ וִדן‪:‬‬ ‫איבערצודרײען צו דיר גאַנץ ישׂראל‪.‬‬
‫איך װעל אױפֿשטײן און װעל גײן‪ ,‬און‬ ‫‪ 13‬האָט ער געזאָגט‪ :‬גוט‪ ,‬איך װעל‬
‫איך װעל אײַנזאַמלען צו מײַן האַר דעם‬ ‫שליסן מיט דיר ַא בונד‪ ,‬אָבער אײן‬
‫מלך גאַנץ ישׂראל‪ ,‬און זײ װעלן שליסן‬ ‫זאַך פֿאַרלאַנג איך פֿון דיר‪ ,‬אַזױ צו‬
‫מיט דיר ַא בונד‪ ,‬און װעסט קיניגן װי‬ ‫זאָגן‪ :‬זאָלסט ניט זען מײַן פּנים‪ ,‬סײַדן‬
‫װײַט דײַן האַרץ געלוסט‪ .‬און דוד‬ ‫דו ברענגסט צוגלײַך מִיכל די טאָכטער‬
‫האָט אַװעקגעשיקט אַבֿנרן‪ ,‬און ער איז‬ ‫פֿון שָאולן‪ ,‬װען דו קומסט זען מײַן‬
‫אַװעקגעגאַנגען בשלום‪.‬‬ ‫פּנים‪.‬‬
‫‪ 22‬ערשט די קנעכט פֿון דָ וִדן און‬ ‫‪ 14‬און דוד האָט געשיקט שלוחים צו‬
‫יוֹאָ ֿב זײַנען אָנגעקומען פֿון אַן אָנפֿאַל‪,‬‬ ‫איש‪-‬בוֹשֶת דעם זון פֿון שָאולן‪ ,‬אַזױ‬
‫און זײ האָבן געבראַכט מיט זיך‬ ‫צו זאָגן‪ :‬גיב מיר מײַן װײַב מיכלען‪,‬‬
‫פֿיל רױב; און אַבֿנר איז שױן ניט‬ ‫װאָס איך האָב פֿאַרקנאַסט צו מיר מיט‬
‫געװען ב ַײ דָ וִדן אין חבֿרון‪ ,‬װײַל ער‬ ‫הונדערט פֿאָרהױטן פֿון די פּלִשתּים‪.‬‬
‫האָט אים אַװעקגעשיקט‪ ,‬און ער איז‬ ‫‪ 15‬האָט איש‪-‬בוֹשֶת געשיקט‪ ,‬און‬
‫אַװעקגעגאַנגען בשלום‪.‬‬ ‫האָט זי אָפּגענומען פֿון דעם מאַן‪ ,‬פֿון‬
‫‪ 23‬און װי יוֹאָ ֿב און דער גאַנצער חיל‬ ‫פַּלטיאֵל דעם זון פֿון ַלי ִשן‪.‬‬
‫װאָס מיט אים זײַנען אָנגעקומען‪ ,‬האָט‬ ‫‪ 16‬און איר מאַן איז געגאַנגען מיט‬
‫מען דערצײלט יוֹאָבֿן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫איר‪ ,‬געגאַנגען נאָך איר און געװײנט‬
‫אַבֿנר דער זון פֿון נֵרן איז געקומען צום‬ ‫ביז בחורים‪ .‬האָט אַבֿנר צו אים‬
‫מלך‪ ,‬און ער האָט אים אַװעקגעשיקט‪,‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬גײ קער זיך אום; און ער האָט‬
‫און ער איז אַװעקגעגאַנגען בשלום‪.‬‬ ‫זיך אומגעקערט‪.‬‬
‫‪ 24‬איז יוֹאָ ֿב געקומען צום מלך‪ ,‬און‬ ‫‪ 17‬און אַבֿנר האָט געהאַט ַא גערײד‬
‫האָט געזאָגט‪ :‬װאָס האָסטו געטאָן?‬ ‫מיט די עלטסטע פֿון ישׂראל‪ ,‬אַזױ צו‬
‫אָט איז אַבֿנר געקומען צו דיר; אַלמַאי‬ ‫זאָגן‪ :‬נאָך נעכטן און נאָך אײערנעכטן‬
‫האָסטו אים אָפּגעלאָזט‪ ,‬און ער איז‬ ‫האָט איר באַגערט דָ וִדן פֿאַר ַא מלך‬
‫אַװעקגעגאַנגען?‬ ‫איבער אײַך‪.‬‬
‫‪ 25‬דו קענסט אַבֿנר דעם זון פֿון נֵרן‪,‬‬ ‫‪ 18‬און אַצונד טוט; װאָרום גאָט האָט‬
‫אַז דיך צו פֿאַרנאַרן איז ער געקומען‪,‬‬ ‫געזאָגט אױף דָ וִדן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬דורך‬
‫און געװאָר צו װערן װוּ אױס און װוּ‬ ‫דער האַנט פֿון דוד מײַן קנעכט װעל‬
‫אײַן ב ַײ דיר‪ ,‬און געװאָר צו װערן אַלץ‬ ‫איך העלפֿן מײַן פֿאָלק ישׂראל פֿון דער‬
‫װאָס דו טוסט‪.‬‬ ‫האַנט פֿון די פּלִשתּים‪ ,‬און פֿון דער‬
‫‪ 26‬און יוֹאָ ֿב איז אַרױסגעגאַנגען‬ ‫האַנט פֿון אַלע זײערע פֿײַנט‪.‬‬
‫פֿון דָ וִדן‪ ,‬און ער האָט געשיקט‬ ‫‪ 19‬און אַבֿנר האָט אױך גערעדט אין‬
‫שלוחים נאָך אַבֿנרן‪ ,‬און זײ האָבן אים‬ ‫די אױערן פֿון בנימין‪ .‬און אַבֿנר איז‬
‫‪3:27—4:2‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪454‬‬
‫קײטן געשמידט;װי מע פֿאַלט פֿאַר‬ ‫אומגעקערט פֿון בָור‪-‬סירה; און דוד‬

‫פֿאַרברעכער ביסטו געפֿאַלן‪ .‬און דאָס‬ ‫האָט ניט געװוּסט‪.‬‬
‫גאַנצע פֿאָלק האָט װידער געװײנט‬ ‫‪ 27‬און װי אַבֿנר האָט זיך‬
‫אױף אים‪.‬‬ ‫אומגעקערט קײן חבֿרון‪ ,‬אַזױ‬
‫‪ 35‬און דאָס גאַנצע פֿאָלק איז‬ ‫האָט אים יוֹאָ ֿב אָפּגענײַגט אינעװײניק‬
‫געקומען צו געבן עסן דָ וִדן ברױט װען‬ ‫אין טױער‪ ,‬כּדי צו רעדן מיט אים‬
‫עס איז נאָך געװען טאָג‪ ,‬אָבער דוד‬ ‫שטילערהײט‪ ,‬און ער האָט אים‬
‫האָט געשװאָרן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬זאָל‬ ‫דאָרטן געשלאָגן אין בױך‪ ,‬און ער איז‬
‫מיר גאָט טאָן אַזױ און נאָך מער‪,‬‬ ‫געשטאָרבן‪ ,‬פֿאַר דעם בלוט פֿון זײַן‬
‫אױב איך װעל פֿאַרזוכן ברױט אָדער‬ ‫ברודער עשׂהאלן‪.‬‬
‫עפּעס װאָס עס איז‪ ,‬אײדער די זון גײט‬ ‫‪ 28‬און דוד האָט עס דערנאָך‬
‫אונטער!‬ ‫געהערט‪ ,‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬רײן‬
‫‪ 36‬און דאָס גאַנצע פֿאָלק האָט‬ ‫בין איך און מײַן מלוכה פֿאַר גאָט‬
‫געמערקט‪ ,‬און עס איז װױלגעפֿעלן אין‬ ‫אױף אײביק פֿון דעם בלוט פֿון אַבֿנר‬
‫זײערע אױגן; אַלץ װאָס דער מלך האָט‬ ‫דעם זון פֿון נֵרן‪.‬‬
‫געטאָן איז װױלגעפֿעלן אין די אױגן פֿון‬ ‫‪ 29‬זאָל עס פֿאַלן אױפֿן קאָפּ פֿון‬
‫גאַנצן פֿאָלק‪.‬‬ ‫יוֹאָבֿן‪ ,‬און אױפֿן גאַנצן הױז פֿון‬
‫‪ 37‬און דאָס גאַנצע פֿאָלק און גאַנץ‬ ‫זײַן פֿאָטער‪ ,‬און זאָל ניט אױסגײן‬
‫ישׂראל האָבן געװוּסט אין יענעם טאָג‪,‬‬ ‫פֿון יוֹאָבֿס הױז ַא פֿלוסיקער און ַא‬
‫אַז דאָס איז ניט געװען פֿון מלך‪ ,‬צו‬ ‫קרעציקער‪ ,‬און דער װאָס האַלט זיך‬
‫טײטן אַבֿנר דעם זון פֿון נֵרן‪.‬‬ ‫אױף ַא שטעקן‪ ,‬און דער װאָס פֿאַלט‬
‫‪ 38‬און דער מלך האָט געזאָגט צו‬ ‫דורכן שװערד און דער װאָס אים פֿעלט‬
‫זײַנע קנעכט‪ :‬פֿאַר װאָר‪ ,‬איר דאַרפֿט‬ ‫ברױט‪.‬‬
‫װיסן‪ ,‬אַז ַא האַר און ַא גרױסער מאַן‬ ‫‪ 30‬און יוֹאָ ֿב און אַבֿישַי זײַן ברודער‬
‫איז געפֿאַלן הײַנטיקן טאָג אין ישׂראל‪.‬‬ ‫האָבן געהרגעט אַבֿנרן פֿאַר װאָס ער‬
‫‪ 39‬און איך בין הײַנט שװאַך‪ ,‬און‬ ‫האָט געטײט זײער ברודער עשׂהאלן‬
‫נאָר‪-‬װאָס געזאַלבט פֿאַר ַא מלך‪ ,‬און‬ ‫אין גבֿעון אין דער מלחמה‪.‬‬
‫די דאָזיקע לײַט‪ ,‬די זין פֿון צרוּי ָהן‪,‬‬ ‫‪ 31‬און דוד האָט געזאָגט צו יוֹאָבֿן‬
‫זײַנען צו האַרט פֿאַר מיר‪ .‬זאָל גאָט‬ ‫און צו דעם גאַנצן פֿאָלק װאָס מיט‬
‫באַצאָלן דעם שלעכטסטוער לױט זײַן‬ ‫אים‪ :‬צערײַסט אײַערע קלײדער‪ ,‬און‬
‫שלעכטיקײט‪.‬‬ ‫גורט אָן זאַק‪ ,‬און קלאָגט פֿאַרױס פֿאַר‬
‫אַבֿנרן‪ .‬און דער מלך דוד איז געגאַנגען‬
‫און שאָולס זון האָט געהערט‪,‬‬
‫אַז אַבֿנר איז אומגעקומען אין‬
‫חבֿרון‪ ,‬און זײַנע הענט זײַנען שלאַף‬
‫‪4‬‬ ‫נאָך דער מיטה‪.‬‬
‫‪ 32‬און זײ האָבן באַגראָבן אַבֿנרן אין‬
‫חבֿרון‪.‬‬
‫געװאָרן‪ ,‬און גאַנץ ישׂראל זײַנען‬ ‫‪ 33‬און דער מלך האָט אױפֿגעהױבן‬
‫דערשראָקן געװאָרן‪.‬‬ ‫זײַן קָול‪ ,‬און האָט געװײנט אױף‬
‫‪ 2‬און שאָולס זון האָט געהאַט צװײ‬ ‫אַבֿנרס קבֿר‪ ,‬און דאָס גאַנצע פֿאָלק‬
‫הױפּטלײַט פֿון מחנות; דער נאָמען פֿון‬ ‫האָט מיטגעװײנט‪ .‬און דער מלך‬
‫אײנעם איז געװען ַב ַענָה‪ ,‬און דער‬ ‫האָט געקלאָגט אױף אַבֿנרן‪ ,‬און האָט‬
‫נאָמען פֿון צװײטן ֵרכָבֿ‪ ,‬זין פֿון ִרמוֹן‬ ‫געזאָגט‪ :‬זאָל אַבֿנר שטאַרבן װי ַא‬
‫דעם באֵרוֹתער‪ ,‬פֿון די קינדער פֿון‬ ‫נידערטרעכטיקער שטאַרבט?‬
‫בנימין; װאָרום אױך בארות װערט‬ ‫‪ 34‬דײַנע הענט זײַנען ניט געבונדן‬
‫גערעכנט צו בנימין;‬ ‫געװען‪ ,‬און דײַנע פֿיס ניט אין‬
‫‪455‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪4:3—5:4‬‬
‫‪ 10‬אַז דער װאָס האָט מיר דערצײלט‪,‬‬ ‫‪ 3‬און די באֵרוֹתער זײַנען אַנטלאָפֿן‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬״זע‪ ,‬שָאול איז‬ ‫קײן גִתַּ י ִם‪ ,‬און זײַנען דאָרטן געבליבן‬
‫טױט״‪ ,‬און ער איז געװען װי ַא‬ ‫װױנער ביז אױף הײַנטיקן טאָג‪.‬‬
‫בשׂורה‪-‬ברענגער אין זײַנע אױגן‪ ,‬האָב‬ ‫‪ 4‬און יהונתן דער זון פֿון שָאולן האָט‬
‫איך אים אָנגענומען‪ ,‬און האָב אים‬ ‫געהאַט ַא זון ַא לאָמען אױף די פֿיס‪.‬‬
‫געהרגעט אין ציקלַג‪ ,‬אָנשטאָט װאָס‬ ‫ער איז געװען פֿינף יאָר אַלט‪ ,‬װען די‬
‫איך זאָל אים געבן בשׂורה‪-‬געלט‪.‬‬ ‫הערונג װעגן שָאולן און יהונתנען איז‬
‫‪ 11‬הײַנט װי נאָך אַז מענטשן רשעי ִם‬ ‫אָנגעקומען פֿון יזרעאל‪ .‬האָט אים זײַן‬
‫האָבן געהרגעט אַן אומשולדיקן‬ ‫אַם אױפֿגעהױבן און איז געלאָפֿן‪ :‬איז‪,‬‬
‫מענטשן אין זײַן הױז אױף זײַן‬ ‫אין איר אײַלעניש צו אַנטלױפֿן‪ ,‬איז‬
‫געלעגער‪ ,‬זאָל איך אַצונד ניט מאָנען‬ ‫ער געפֿאַלן און איז הינקעדיק געװאָרן‪.‬‬
‫זײַן בלוט פֿון אײַער האַנט‪ ,‬און אײַך‬ ‫און זײַן נאָמען איז געװען מפֿיבֿוֹשת‪.‬‬
‫אָפּראַמען פֿון דער ערד?‬ ‫‪ 5‬זײַנען געגאַנגען די זין פֿון ִרמוֹן‬
‫‪ 12‬און דוד האָט באַפֿױלן די יונגען‪,‬‬ ‫דעם באֵרוֹתער‪ֵ ,‬ר ָכ ֿב און ַב ַענָה‪ ,‬און‬
‫און זײ האָבן זײ געהרגעט‪ ,‬און‬ ‫זײ זײַנען געקומען אין דער היץ פֿון‬
‫אָפּגעהאַקט זײערע הענט און זײערע‬ ‫טאָג צום הױז פֿון איש‪-‬בוֹשֶתן‪ ,‬בעת ער‬
‫פֿיס‪ ,‬און זײ אױפֿגעהאַנגען בײַם טײַך‬ ‫האָט געשלאָפֿן דעם מיטאָגשלאָף‪.‬‬
‫און דעם קאָפּ פֿון‬ ‫אין חבֿרון‪.‬‬ ‫‪ 6‬און זײ זײַנען אַרײַנגעגאַנגען‬
‫איש‪-‬בוֹשֶתן האָבן זײ גענומען און‬ ‫אינעװײניק אין הױז װי קױפֿער פֿון‬
‫באַגראָבן אין דעם קבֿר פֿון אַבֿנרן אין‬ ‫װײץ‪ ,‬און האָבן אים געשלאָגן אין‬
‫חבֿרון‪.‬‬ ‫בױך; און ֵר ָכ ֿב און זײַן ברודער ַב ַענָה‬
‫זײַנען אַנטרונען געװאָרן‪.‬‬
‫און אַלע שבֿטים פֿון ישׂראל‬
‫זײַנען געקומען צו דָ וִדן קײן‬ ‫‪5‬‬
‫חבֿרון‪ ,‬און זײ האָבן געזאָגט‪ ,‬אַזױ צו‬
‫‪ 7‬און אַז זײ זײַנען אַרײַן אין הױז‪,‬‬
‫װען ער איז געלעגן אױף זײַן בעט‬
‫זאָגן‪ :‬דײַן בײן און דײַן פֿלײש זײַנען‬ ‫אין זײַן שלאָפֿקאַמער‪ ,‬און האָבן‬
‫מיר‪.‬‬ ‫אים געשלאָגן און געטײט‪ ,‬האָבן זײ‬
‫‪ 2‬נאָך נעכטן און נאָך אײערנעכטן‪,‬‬ ‫אָפּגעשניטן זײַן קאָפּ; און זײ האָבן‬
‫אַז שָאול איז געװען מלך איבער‬ ‫גענומען זײַן קאָפּ‪ ,‬און זײַנען געגאַנגען‬
‫אונדז‪ ,‬ביסט דו געװען דער װאָס‬ ‫מיטן װעג פֿון פּלױן ַא גאַנצע נאַכט‪.‬‬
‫האָט אַרױסגעפֿירט און אַרײַנגעפֿירט‬ ‫‪ 8‬און זײ האָבן געבראַכט דעם קאָפּ‬
‫ישׂראל‪ .‬און גאָט האָט צו דיר געזאָגט‪:‬‬ ‫פֿון איש‪-‬בוֹשֶתן צו דָ וִדן קײן חבֿרון‪,‬‬
‫דו זאָלסט פֿיטערן מײַן פֿאָלק‪ ,‬ישׂראל‪,‬‬ ‫און זײ האָבן געזאָגט צום מלך‪ :‬אָט‬
‫און דו זאָלסט זײַן ַא פֿירשט איבער‬ ‫איז דער קאָפּ פֿון איש‪-‬בוֹשֶת דעם זון‬
‫ישׂראל‪.‬‬ ‫פֿון שָאול דײַן פֿײַנט װאָס האָט געזוכט‬
‫‪ 3‬און אַלע עלטסטע פֿון ישׂראל‬ ‫דײַן לעבן; און גאָט האָט הײַנטיקן טאָג‬
‫זײַנען געקומען צום מלך קײן חבֿרון‪,‬‬ ‫געגעבן מײַן האַר דעם מלך ַא נקמה אָן‬
‫און דער מלך דוד האָט זײ געשלאָסן‬ ‫שָאולן און אָן זײַן זאָמען‪.‬‬
‫ַא בונד אין חבֿרון פֿאַר גאָט‪ ,‬און‬ ‫‪ 9‬האָט דוד געענטפֿערט ֵרכָבֿן און‬
‫זײ האָבן געזאַלבט דָ וִדן פֿאַר ַא מלך‬ ‫זײַן ברודער ַב ַענָהן‪ ,‬די זין פֿון ִרמוֹן‬
‫איבער ישׂראל‪.‬‬ ‫דעם באֵרוֹתער‪ ,‬און ער האָט צו זײ‬
‫‪ 4‬דרײַסיק יאָר איז דוד אַלט געװען‬ ‫געזאָגט‪ :‬אַזױ װי עס לעבט גאָט‬
‫װען ער איז געװאָרן מלך; פֿערציק יאָר‬ ‫װאָס האָט אױסגעלײזט מײַן זעל פֿון‬
‫האָט ער געקיניגט‪.‬‬ ‫יעטװעדער צרה‪,‬‬
‫‪5:5—5:22‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪456‬‬
‫‪ 13‬און דוד האָט גענומען נאָך‬ ‫‪ 5‬אין חבֿרון האָט ער געקיניגט‬

‫קעפּסװײַבער און װײַבער פֿון‬ ‫איבער יהוּדה זיבן יאָר און זעקס‬
‫ירושלים נאָך זײַן קומען פֿון חבֿרון‪,‬‬ ‫חדשים‪ ,‬און אין ירושלים האָט ער‬
‫און ב ַײ דָ וִדן זײַנען געבאָרן געװאָרן‬ ‫געקיניגט דר ַײ און דרײַסיק יאָר איבער‬
‫נאָך זין און טעכטער‪.‬‬ ‫גאַנץ ישׂראל און יהוּדה‪.‬‬
‫‪ 14‬און דאָס זײַנען די נעמען פֿון די‬ ‫‪ 6‬און דער מלך איז געגאַנגען מיט‬
‫װאָס זײַנען אים געבאָרן געװאָרן אין‬ ‫זײַנע מענטשן קײן ירושלים אױף דעם‬
‫ירושלים‪ :‬שַמוּעַ‪ ,‬און שוֹבֿבֿ‪ ,‬און נתן‪,‬‬ ‫יבֿוסי‪ ,‬דעם באַװױנער פֿון לאַנד‪ .‬האָבן‬
‫און שלמה;‬ ‫זײ געזאָגט צו דָ וִדן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫‪ 15‬און י ִבֿחָר‪ ,‬און אֶלישוּעַ‪ ,‬און נֶפֿג‪,‬‬ ‫װעסט אַהער ניט קומען סײַדן װעסט‬
‫און י ָפֿיע;‬ ‫אָפּטאָן די בלינדע און די הינקעדיקע;‬
‫שמָע‪ ,‬און אֶלי ָדָ ע‪ ,‬און‬ ‫‪ 16‬און אֶלי ָ‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬דוד קען אַהער ניט‬
‫אֶליפֿלט‪.‬‬ ‫קומען‪.‬‬
‫‪ 17‬און די פּלִשתּים האָבן געהערט‬ ‫‪ 7‬אָבער דוד האָט באַצװוּנגען‬
‫אַז מע האָט געזאַלבט דָ וִדן פֿאַר ַא‬ ‫די פֿעסטונג פֿון צִיון‪ ,‬דאָס איז‬
‫מלך איבער ישׂראל‪ ,‬און אַלע פּלִשתּים‬ ‫דָ וִדס‪-‬שטאָט‪.‬‬
‫זײַנען אַרױפֿגעגאַנגען צו זוכן דָ וִדן‪.‬‬ ‫‪ 8‬און דוד האָט געזאָגט אין יענעם‬
‫האָט דוד דערהערט‪ ,‬און ער האָט‬ ‫טאָג‪ :‬װער נאָר עס װעט שלאָגן‬
‫אַראָפּגענידערט צו דער פֿעסטונג‪.‬‬ ‫דעם יבֿוסי‪ ,‬און װעט צוקומען צו‬
‫‪ 18‬און די פּלִשתּים זײַנען געקומען‪,‬‬ ‫דער װאַסעררינע‪ ,‬און ]אָפּטאָן[‬
‫און האָבן זיך פֿאַרשפּרײט אין טאָל‬ ‫די הינקעדיקע און די בלינדע‪ ,‬די‬
‫רפֿאים‪.‬‬ ‫פֿאַרהאַסטע פֿון דָ וִדס זעל‪. . . . .‬‬
‫‪ 19‬האָט דוד געפֿרעגט ב ַײ גאָט‪ ,‬אַזױ‬ ‫דרום זאָגט מען‪ַ :‬א בלינדער און ַא‬
‫צו זאָגן‪ :‬זאָל איך אַרױפֿגײן אַקעגן די‬ ‫הינקעדיקער איז דאָ; מע קען ניט‬
‫פּלִשתּים? װעסטו זײ געבן אין מײַן‬ ‫אַרײַן אין הױז‪.‬‬
‫האַנט? האָט גאָט געזאָגט צו דָ וִדן‪ :‬גײ‬ ‫‪ 9‬און דוד האָט זיך באַזעצט אין‬
‫אַרױף װאָרום געבן װעל איך געבן די‬ ‫דער פֿעסטונג‪ ,‬און ער האָט זי גערופֿן‬
‫פּלִשתּים אין דײַן האַנט‪.‬‬ ‫דָ וִדס‪-‬שטאָט;‬
‫אין‬ ‫געקומען‬ ‫דוד‬ ‫‪ 20‬איז‬ ‫‪ 10‬און דוד האָט פֿאַרבױט רונד אַרום‬
‫בעל‪-‬פּרצים‪ ,‬און דוד האָט זײ‬ ‫ָ‬ ‫פֿון מלוא און אינעװײניק צו‪ .‬און דוד‬
‫דאָרטן געשלאָגן‪ ,‬און ער האָט‬ ‫איז געװאָרן אַלץ גרעסער‪ ,‬און יהוה‬
‫גאָט האָט דורכגעבראָכן‬ ‫געזאָגט‪:‬‬ ‫דער גאָט פֿון צבֿאות איז געװען מיט‬
‫מײַנע פֿײַנט פֿאַר מיר‪ ,‬אַזױ װי ַא‬ ‫אים‪.‬‬
‫דורכבראָך פֿון װאַסער‪ .‬דרום האָט‬ ‫חירם דער מלך פֿון צור‬ ‫ָ‬ ‫‪ 11‬און‬
‫מען גערופֿן דעם נאָמען פֿון יענעם‬ ‫האָט געשיקט שלוחים צו דָ וִדן מיט‬
‫ַל‪-‬פּרצים‪.‬‬
‫אָרט ַבע ָ‬ ‫צעדערהאָלץ און האָלצמײַנסטערס און‬
‫דאָרטן‬ ‫האָבן‬ ‫זײ‬ ‫‪ 21‬און‬ ‫שטײנמײַנסטערס‪ ,‬און זײ האָבן געבױט‬
‫איבערגעלאָזט זײערע געצנבילדער‪,‬‬ ‫ַא הױז פֿאַר דָ וִדן‪.‬‬
‫און דוד און זײַנע מענטשן האָבן זײ‬ ‫‪ 12‬און דוד האָט געװוּסט אַז גאָט‬
‫אַװעקגעטראָגן‪.‬‬ ‫האָט אים באַפֿעסטיקט פֿאַר ַא מלך‬
‫‪ 22‬און די פּלִשתּים זײַנען װידער‬ ‫איבער ישׂראל‪ ,‬און אַז ער האָט‬
‫ַא מאָל אַרױפֿגעקומען‪ ,‬און האָבן זיך‬ ‫דערהױבן זײַן מלוכה פֿון װעגן זײַן‬
‫פֿאַרשפּרײט אין טאָל רפֿאים‪.‬‬ ‫פֿאָלק ישׂראל‪.‬‬
‫‪457‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪5:23—6:14‬‬
‫אױסגעשטרעקט זײַן האַנט צום‬ ‫‪ 23‬האָט דוד געפֿרעגט ב ַײ גאָט‪,‬‬

‫אָרון פֿון גאָט‪ ,‬און האָט אים‬ ‫און ער האָט געזאָגט‪ :‬זאָלסט ניט‬
‫אָנגענומען‪ ,‬װאָרום די רינדער האָבן‬ ‫אַרױפֿגײן; דרײ זיך אױס הינטער זײ‪,‬‬
‫אים אַראָפּגערוקט‪.‬‬ ‫און זאָלסט קומען אױף זײ פֿון אַקעגן‬
‫‪ 7‬האָט דער צאָרן פֿון גאָט געגרימט‬ ‫די מױלבערבײמער‪.‬‬
‫אױף עוּזָהן‪ ,‬און גאָט האָט אים דאָרטן‬ ‫‪ 24‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז דו הערסט‬
‫געשלאָגן פֿאַר דעם פֿאַרזע‪ .‬און ער איז‬ ‫ַא גערױש פֿון טריט אין די שפּיצן פֿון‬
‫דאָרטן געשטאָרבן לעבן דעם אָרון פֿון‬ ‫די מױלבערבײמער‪ ,‬דענצמאָל זאָלסטו‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫אײַלן‪ ,‬װאָרום דענצמאָל איז גאָט‬
‫‪ 8‬און דָ וִדן האָט געערגערט פֿאַר‬ ‫אַרױסגעגאַנגען דיר פֿאַרױס‪ ,‬צו שלאָגן‬
‫װאָס גאָט האָט געבראַכט ַא בראָך‬ ‫אין דעם לאַגער פֿון די פּלִשתּים‪.‬‬
‫אױף עוּזָהן‪ .‬און מע רופֿט יענעם אָרט‬ ‫‪ 25‬און דוד האָט אַזױ געטאָן – אַזױ‬
‫פּ ֶֶרץ‪-‬עוּזָה ביז אױף הײַנטיקן טאָג‪.‬‬ ‫װי גאָט האָט אים באַפֿױלן‪ ,‬און ער‬
‫‪ 9‬און דוד האָט מורא געהאַט פֿאַר‬ ‫האָט געשלאָגן די פּלִשתּים פֿון גֶבֿע ביז‬
‫גאָט יענעם טאָג‪ ,‬און ער האָט געזאָגט‪:‬‬ ‫דו קומסט קײן גזר‪.‬‬
‫װי אַזױ זאָל דער אָרון פֿון גאָט קומען‬ ‫װידער‬ ‫האָט‬ ‫דוד‬ ‫און‬
‫‪ 10‬און דוד האָט ניט געװאָלט‬
‫צו מיר?‬ ‫אײַנגעזאַמלט אַלע געקליבענע‬
‫אין ישׂראל‪ ,‬דרײַסיק טױזנט מאַן‪.‬‬
‫‪6‬‬
‫אָפּקערן דעם אָרון פֿון גאָט צו‬ ‫‪ 2‬און דוד איז אױפֿגעשטאַנען און‬
‫זיך אין דָ וִדס‪-‬שטאָט‪ ,‬און דוד האָט‬ ‫איז געגאַנגען מיט דעם גאַנצן פֿאָלק‬
‫אים אָפּגעפֿירט צו דעם הױז פֿון‬ ‫װאָס מיט אים פֿון ַב ַעלֵי‪-‬יהוּדָ ה‪,‬‬
‫עוֹבֿד‪-‬אדומען פֿון גַת‪.‬‬ ‫אַרױפֿצוברענגען פֿון דאָרטן דעם‬
‫‪ 11‬און דער אָרון פֿון גאָט איז‬ ‫אָרון פֿון גאָט‪ ,‬װאָס אױף אים װערט‬
‫געבליבן אין הױז פֿון עוֹבֿד‪-‬אדומען‬ ‫גערופֿן דער נאָמען – דער נאָמען פֿון‬
‫פֿון גַת דר ַײ חדשים‪ .‬און גאָט האָט‬ ‫גאָט פֿון צבֿאות װאָס זיצט אױף די‬
‫געבענטשט עוֹבֿד‪-‬אדומען און זײַן גאַנץ‬ ‫כּרובֿים‪.‬‬
‫הױז‪.‬‬ ‫‪ 3‬און זײ האָבן אַרױפֿגעלײגט דעם‬
‫‪ 12‬איז דערצײלט געװאָרן דעם מלך‬ ‫אָרון פֿון גאָט אױף ַא נײַעם װאָגן‪ ,‬און‬
‫גאָט האָט‬ ‫דָ וִדן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫האָבן אים אַװעקגענומען פֿון אַבֿינָדֶ בֿס‬
‫געבענטשט דאָס הױז פֿון עוֹבֿד‪-‬אדומען‬ ‫הױז װאָס אין גִבֿעָה‪ .‬און עוּזָה און אַחיו‬
‫און אַלץ װאָס געהערט צו אים‪ ,‬פֿון‬ ‫די זין פֿון אַבֿינָדֶ בֿן האָבן געפֿירט דעם‬
‫װעגן דעם אָרון פֿון גאָט‪ .‬איז דוד‬ ‫נײַעם װאָגן‪.‬‬
‫געגאַנגען‪ ,‬און האָט אַרױפֿגעבראַכט‬ ‫‪ 4‬און אַז זײ האָבן אים אַװעקגענומען‬
‫דעם אָרון פֿון גאָט פֿון עוֹבֿד‪-‬אדומס‬ ‫פֿון אַבֿינָדֶ בֿס הױז װאָס אין גִבֿעָה‪ ,‬מיט‬
‫הױז אין דָ וִדס‪-‬שטאָט‪ ,‬מיט ַא שִׂמחה‪.‬‬ ‫דעם אָרון פֿון גאָט‪ ,‬איז אַחיו געגאַנגען‬
‫‪ 13‬און עס איז געװען‪ ,‬װי די‬ ‫פֿאַרױס פֿאַרן אָרון‪.‬‬
‫טרעגערס פֿון דעם אָרון פֿון גאָט זײַנען‬ ‫‪ 5‬און דוד און דאָס גאַנצע הױז‬
‫אָפּגעגאַנגען זעקס טריט‪ ,‬אַזױ האָט ער‬ ‫פֿון ישׂראל האָבן געשפּילט פֿאַר‬
‫געשלאַכט אַן אָקס און ַא געשטאָפּט‬ ‫גאָט אױף אַלערלײ ]כּלי‪-‬זֶמֶר פֿון[‬
‫רינד‪.‬‬ ‫ציפּרעסנהאָלץ‪ ,‬און אױף האַרפֿן‪ ,‬און‬
‫‪ 14‬און דוד האָט געטאַנצט מיטן‬ ‫אױף גיטאַרן‪ ,‬און אױף פּױקן‪ ,‬און אױף‬
‫גאַנצן כּוח פֿאַר גאָט; און דוד איז‬ ‫קלעפּערלעך‪ ,‬און אױף צימבלען‪.‬‬
‫געװען אָנגעגורט אין ַא לײַנענעם‬ ‫‪ 6‬און װי זײ זײַנען געקומען‬
‫אפֿוד‪.‬‬ ‫ביזן שײַער פֿון נָכון‪ ,‬האָט עוּזָה‬
‫‪6:15—7:7‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪458‬‬
‫פֿירשט איבער דעם פֿאָלק פֿון גאָט‪,‬‬ ‫‪ 15‬און דוד און דאָס גאַנצע הױז‬
‫איבער ישׂראל – פֿאַר גאָט װעל איך‬ ‫פֿון ישׂראל‪ ,‬האָבן אַרױפֿגעבראַכט דעם‬
‫מיך פֿרײלעך מאַכן‪.‬‬ ‫אָרון פֿון גאָט מיט שאַלונג און מיט ַא‬
‫‪ 22‬און איך װעל זיך נאָך קלענער‬ ‫קָול פֿון שופֿר‪.‬‬
‫האַלטן װי דאָס‪ ,‬און װעל זײַן שָפֿל אין‬ ‫‪ 16‬און עס איז געװען‪ ,‬װי דער אָרון‬
‫מײַנע אױגן‪ .‬און מיט די דינסטן װאָס‬ ‫פֿון גאָט איז געקומען אין דָ וִדס‪-‬שטאָט‪,‬‬
‫דו זאָגסט‪ ,‬מיט זײ טו איך זיך אָן כּבֿוד‪.‬‬ ‫אַזױ האָט מִיכל די טאָכטער פֿון שָאולן‬
‫‪ 23‬און מִיכל די טאָכטער פֿון שָאולן‪,‬‬ ‫אַרױסגעקוקט דורכן פֿענצטער‪ ,‬און‬
‫זי האָט ניט געהאַט קײן קינד ביז דעם‬ ‫האָט געזען דעם מלך דָ וִדן טאַנצן און‬
‫טאָג פֿון איר טױט‪.‬‬ ‫שפּרינגען פֿאַר גאָט‪ ,‬און זי האָט אים‬
‫פֿאַראַכט אין איר האַרצן‪.‬‬
‫און עס איז געװען‪ ,‬אַז דער מלך‬
‫האָט זיך באַזעצט אין זײַן הױז‪,‬‬
‫און גאָט האָט אים באַרוט רונד אַרום‬
‫‪7‬‬ ‫‪ 17‬און זײ האָבן געבראַכט דעם‬
‫אָרון פֿון גאָט‪ ,‬און האָבן אים‬
‫אַװעקגעשטעלט אױף זײַן אָרט‪ ,‬אין‬
‫פֿון אַלע זײַן פֿײַנט‪,‬‬ ‫דעם געצעלט װאָס דוד האָט פֿאַר‬
‫‪ 2‬האָט דער מלך געזאָגט צו נתן דעם‬ ‫אים אױפֿגעשטעלט‪ .‬און דוד האָט‬
‫נבֿיא‪ :‬זע נאָר‪ ,‬איך װױן אין ַא הױז פֿון‬ ‫אױפֿגעבראַכט בראַנדאָפּפֿער און‬
‫צעדערן‪ ,‬און דער אָרון פֿון גאָט װױנט‬ ‫פֿרידאָפּפֿער פֿאַר גאָט‪.‬‬
‫אין פֿאָרהאַנגען‪.‬‬ ‫‪ 18‬און אַז דוד האָט געענדיקט‬
‫‪ 3‬האָט נתן געזאָגט צום מלך‪ :‬אַלץ‬ ‫אױפֿברענגען די בראַנדאָפּפֿער און די‬
‫װאָס אין דײַן האַרצן גײ טו‪ ,‬װאָרום‬ ‫פֿרידאָפּפֿער‪ ,‬האָט ער געבענטשט דאָס‬
‫גאָט איז מיט דיר‪.‬‬ ‫פֿאָלק אין דעם נאָמען פֿון גאָט פֿון‬
‫צבֿאות‪.‬‬
‫‪ 4‬און עס איז געװען‪ ,‬אין יענער‬ ‫‪ 19‬און ער האָט אױסגעטײלט דעם‬
‫נאַכט‪ ,‬איז דאָס װאָרט פֿון גאָט געװען‬ ‫גאַנצן פֿאָלק‪ ,‬דעם גאַנצן המון פֿון‬
‫צו נתנען‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫ישׂראל‪ ,‬פֿון ַא מאַן ביז ַא פֿרױ‪,‬‬
‫‪ 5‬גײ און זאָלסט זאָגן צו מײַן קנעכט‪,‬‬ ‫איטלעכן ַא חלה ברױט‪ ,‬און ַא חלק‬
‫צו דָ וִדן‪ :‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪:‬‬ ‫פֿלײש‪ ,‬און ַא ראָזינקעקוכן‪ .‬און דאָס‬
‫װילסט דו דען מיר בױען ַא הױז צום‬ ‫גאַנצע פֿאָלק איז געגאַנגען איטלעכער‬
‫װױנען פֿאַר מיר?‬ ‫צו זײַן הױז‪.‬‬
‫‪ 6‬אַז איך האָב ניט געװױנט אין ַא‬ ‫‪ 20‬און דוד האָט זיך אומגעקערט צו‬
‫הױז פֿון דעם טאָג װאָס איך האָב‬ ‫בענטשן זײַן הױזגעזינט‪ .‬איז מִיכל‬
‫אױפֿגעבראַכט די קינדער פֿון ישׂראל‬ ‫די טאָכטער פֿון שָאולן אַרױסגעגאַנגען‬
‫מצרי ִם און ביז אױף הײַנטיקן‬ ‫ַ‬ ‫פֿון‬ ‫דָ וִדן אַנטקעגן‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬װאָס‬
‫טאָג‪ ,‬נײַערט איך פֿלעג אומגײן אין ַא‬ ‫פֿאַר ַא כּבֿוד האָט זיך הײַנט אָנגעטאָן‬
‫געצעלט און אין ַא מִשכּן‪.‬‬ ‫דער מלך פֿון ישׂראל‪ ,‬װען ער האָט‬
‫‪ 7‬אומעטום װוּ איך בין אומגעגאַנגען‬ ‫זיך הײַנט אָפּגעדעקט פֿאַר די אױגן פֿון‬
‫צװישן אַלע קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬צי‬ ‫די דינסטן פֿון זײַנע קנעכט‪ ,‬אַזױ װי‬
‫האָב איך ַא װאָרט גערעדט מיט אײנעם‬ ‫אָפּדעקן דעקט זיך אָפּ אײנער פֿון די‬
‫פֿון די שבֿטים פֿון ישׂראל‪ ,‬װאָס איך‬ ‫נישטװערטיקע!‬
‫האָב באַפֿױלן צו פֿיטערן מײַן פֿאָלק‬ ‫‪ 21‬האָט דוד געזאָגט צו מיכלען‪ :‬פֿאַר‬
‫ישׂראל‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬פֿאַר װאָס‬ ‫גאָט װאָס האָט אױסדערװײלט מיך‬
‫האָט איר מיר ניט געבױט ַא הױז פֿון‬ ‫אײדער דײַן פֿאָטער און אײדער דײַן‬
‫צעדערן?‬ ‫גאַנץ הױז‪ ,‬מיך צו באַפֿעלן פֿאַר ַא‬
‫‪459‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪7:8—7:25‬‬
‫‪ 17‬אַזױ װי אַלע די דאָזיקע װערטער‪,‬‬ ‫‪ 8‬און אַצונד‪ ,‬זאָלסטו אַזױ זאָגן צו‬
‫און אַזױ װי די דאָזיקע גאַנצע זעונג‪,‬‬ ‫מײַן קנעכט‪ ,‬צו דָ וִדן‪ :‬אַזױ האָט‬
‫אַזױ האָט נתן גערעדט צו דָ וִדן‪.‬‬ ‫געזאָגט גאָט פֿון צבֿאות‪ :‬איך האָב‬
‫‪ 18‬און דער מלך דוד איז געקומען‪,‬‬ ‫דיך גענומען פֿון דעם פֿיטערפּלאַץ‪ ,‬פֿון‬
‫און האָט זיך געזעצט פֿאַר גאָט‪ ,‬און‬ ‫הינטער די שאָף‪ ,‬צו זײַן ַא פֿירשט‬
‫האָט געזאָגט‪ :‬װער בין איך‪ ,‬גאָט דו‬ ‫איבער מײַן פֿאָלק‪ ,‬איבער ישׂראל‪.‬‬
‫האַר‪ ,‬און װער איז מײַן הױז‪ ,‬װאָס דו‬ ‫‪ 9‬און איך בין געװען מיט דיר‬
‫האָסט מיך געבראַכט ביז אַהער?‬ ‫אומעטום װוּ דו ביסט געגאַנגען‪ ,‬און‬
‫‪ 19‬און דאָס איז נאָך געװען קלײן אין‬ ‫איך האָב פֿאַרשניטן אַלע דײַנע פֿײַנט‬
‫דײַנע אױגן‪ ,‬גאָט דו האַר‪ ,‬און דו האָסט‬ ‫פֿון פֿאַר דיר; און איך װעל דיר מאַכן‬
‫אױך גערעדט װעגן דײַן קנעכטס הױז‬ ‫ַא גרױסן נאָמען‪ ,‬אַזױ װי דער נאָמען‬
‫אױף װײַטער אַהין‪ ,‬װאָס דאָס איז נאָר‬ ‫פֿון די גרעסטע װאָס אױף דער ערד‪.‬‬
‫דער שטײגער מיט ַא לײַט‪ ,‬גאָט דו‬ ‫‪ 10‬און איך װעל מאַכן אַן אָרט‬
‫האַר‪.‬‬ ‫פֿאַר מײַן פֿאָלק‪ ,‬פֿאַר ישׂראל‪ ,‬און‬
‫‪ 20‬און װאָס מער נאָך זאָל דוד רעדן‬ ‫װעל אים אײַנפֿלאַנצן‪ ,‬ער זאָל רוען‬
‫צו דיר? דו קענסט דאָך דײַן קנעכט‪,‬‬ ‫אױף זײַן אָרט‪ ,‬און מער ניט ציטערן;‬
‫גאָט דו האַר‪.‬‬ ‫און פֿאַרברעכער זאָלן אים מער ניט‬
‫‪ 21‬פֿון װעגן דײַן װאָרט‪ ,‬און לױט‬ ‫פּײַניקן אַזױ װי צוערשט‪,‬‬
‫דײַן האַרצן‪ ,‬האָסטו געטאָן‪ ,‬צו לאָזן‬ ‫‪ 11‬פֿון דעם טאָג װאָס איך האָב‬
‫װיסן דײַן קנעכט די דאָזיקע גאַנצע‬ ‫באַפֿױלן שופֿטים איבער מײַן פֿאָלק‬
‫גדולה‪.‬‬ ‫ישׂראל; און איך װעל דיך באַרוען פֿון‬
‫‪ 22‬דעריבער ביסטו גרױס‪ ,‬יהוה דו‬ ‫אַלע דײַנע פֿײַנט‪ .‬און גאָט זאָגט דיר‬
‫גאָט‪ ,‬װאָרום ניט ָא אַז ַא װי דו‪ ,‬און‬ ‫אָן‪ ,‬אַז גאָט װעט דיר מאַכן ַא הױז‪.‬‬
‫ניט ָא קײן גאָט אחוץ דיר‪ ,‬לױט אַלץ‬ ‫‪ 12‬אַז דײַנע טעג װעלן דערפֿילט‬
‫װאָס מיר האָבן געהערט מיט אונדזערע‬ ‫װערן‪ ,‬און װעסט זיך לײגן מיט דײַנע‬
‫אױערן‪.‬‬ ‫עלטערן‪ ,‬װעל איך אױפֿשטעלן דײַן‬
‫‪ 23‬און װאָסער אײנציקע אומה אױף‬ ‫זאָמען נאָך דיר‪ ,‬דעם װאָס װעט‬
‫דער ערד איז אַזױ װי דײַן פֿאָלק‬ ‫אַרױסגײן פֿון דײַנע אינגעװײד‪ ,‬און‬
‫ישׂראל‪ ,‬װאָס גאָט איז געגאַנגען‬ ‫איך װעל באַפֿעסטיקן זײַן מלוכה‪.‬‬
‫אױסלײזן זיך צום פֿאָלק‪ ,‬און זיך צו‬ ‫‪ 13‬ער װעט בױען ַא הױז צו מײַן‬
‫מאַכן ַא נאָמען‪ ,‬און צו טאָן – פֿון‬ ‫נאָמען‪ ,‬און איך װעל באַפֿעסטיקן דעם‬
‫אײַערט װעגן‪-‬גרױס׳‪ ,‬און פֿאָרכטיקע‬ ‫טראָן פֿון זײַן מלוכה ביז אױף אײביק‪.‬‬
‫זאַכן‪ ,‬פֿאַר דײַן לאַנד‪] ,‬צו פֿאַרטרײַבן[‬ ‫‪ 14‬איך װעל אים זײַן פֿאַר ַא פֿאָטער‪,‬‬
‫פֿון פֿאַר דײַן פֿאָלק װאָס דו האָסט דיר‬ ‫און ער װעט מיר זײַן פֿאַר ַא זון‪ ,‬אַז‬
‫מצרי ִם‪ ,‬אומות מיט‬ ‫ַ‬ ‫אױסגעלײזט פֿון‬ ‫װען ער פֿאַרברעכט‪ ,‬װעל איך אים‬
‫זײערע געטער?‬ ‫שטראָפֿן מיט דער רוט פֿון מענטשן‪,‬‬
‫‪ 24‬און דו האָסט דיר באַפֿעסטיקט‬ ‫און מיט די פּלאָגן פֿון מענטשנקינדער‪.‬‬
‫דײַן פֿאָלק ישׂראל דיר צום פֿאָלק אױף‬ ‫‪ 15‬אָבער מײַן חֶסד װעט זיך ניט‬
‫אײביק‪ ,‬און דו‪ ,‬יהוה‪ ,‬ביסט געװאָרן‬ ‫אָפּטאָן פֿון אים‪ ,‬אַזױ װי איך האָב‬
‫זײ צום גאָט‪.‬‬ ‫אָפּגעטאָן פֿון שָאולן‪ ,‬װעמען איך האָב‬
‫‪ 25‬און אַצונד‪ ,‬יהוה דו גאָט‪ ,‬דאָס‬ ‫אָפּגעטאָן פֿון פֿאַר דיר‪.‬‬
‫װאָרט װאָס דו האָסט גערעדט װעגן‬ ‫‪ 16‬און דײַן הױז און דײַן מלוכה‬
‫דײַן קנעכט און װעגן זײַן הױז‪ ,‬ז ַײ‬ ‫װעלן ביז אײביק זײַן זיכער פֿאַר דיר;‬
‫מקיים אױף אײביק‪ ,‬און טו אַזױ װי דו‬ ‫דײַן טראָן װעט זײַן פֿעסט ביז אײביק‪.‬‬
‫‪7:26—8:13‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪460‬‬
‫נאָר איבערגעלאָזט פֿון זײ הונדערט‬ ‫האָסט גערעדט‪.‬‬

‫געשפּאַן‪.‬‬ ‫‪ 26‬און זאָל געגרײסט װערן דײַן‬
‫‪ 5‬איז ארם פֿון דמשׂק געקומען‬ ‫נאָמען ביז אײביק‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬יהוה‬
‫העלפֿן הַדַ ד ֶעזֶר דעם מלך פֿון צוֹבֿה‪ ,‬און‬ ‫פֿון צבֿאות איז דער גאָט איבער‬
‫דוד האָט געשלאָגן פֿון ארם צװײ און‬ ‫ישׂראל; און דאָס הױז פֿון דײַן קנעכט‬
‫צװאַנציק טױזנט מאַן‪.‬‬ ‫דָ וִדן זאָל זײַן פֿעסט פֿאַר דיר‪.‬‬
‫‪ 6‬און דוד האָט געשטעלט װאַכן אין‬ ‫‪ 27‬װאָרום דו‪ ,‬יהוה פֿון צבֿאות‪ ,‬דער‬
‫ארם פֿון דמשׂק‪ ,‬און ארם איז געװאָרן‬ ‫גאָט איבער ישׂראל‪ ,‬האָסט אַנטפּלעקט‬
‫צו דָ וִדן קנעכט װאָס ברענגען אָפּגאָב‪.‬‬ ‫דעם אױער פֿון דײַן קנעכט‪ ,‬אַזױ צו‬
‫און גאָט האָט געהאָלפֿן דָ וִדן אומעטום‬ ‫זאָגן‪ :‬איך װעל דיר בױען ַא הױז;‬
‫װוּ ער איז געגאַנגען‪.‬‬ ‫דרום האָט דײַן קנעכט געפֿונען ב ַײ זיך‬
‫‪ 7‬און דוד האָט גענומען די‬ ‫האַרץ מתפּלל צו זײַן צו דיר די דאָזיקע‬
‫גילדערנע שילדן װאָס זײַנען געװען‬ ‫תּפֿילה‪.‬‬
‫אױף הַדַ ד ֶעזֶרס קנעכט‪ ,‬און ער האָט‬ ‫‪ 28‬און אַצונד‪ ,‬יהוה גאָט‪ ,‬דו ביסט‬
‫זײ געבראַכט קײן ירושלים‪.‬‬ ‫גאָט‪ ,‬און דײַנע װערטער מוזען זײַן‬
‫‪ 8‬און פֿון ֶבטַח און פֿון בֵרוֹתַ י‪,‬‬ ‫אמת‪ ,‬און דו האָסט צוגעזאָגט דײַן‬
‫הַדַ ד ֶעזֶרס שטעט‪ ,‬האָט דער מלך דוד‬ ‫קנעכט דאָס דאָזיקע גוטס;‬
‫צוגענומען קופּער זײער פֿיל‪.‬‬ ‫‪ 29‬דרום באַװיליק אַצונד‪ ,‬און‬
‫‪ 9‬און תּוֹעִי דער מלך פֿון חַמת האָט‬ ‫בענטש דאָס הױז פֿון דײַן קנעכט צו‬
‫געהערט אַז דוד האָט געשלאָגן דעם‬ ‫זײַן אױף אײביק פֿאַר דיר‪ ,‬װאָרום דו‬
‫גאַנצן חיל פֿון הַדַ ד ֶעזֶרן‪,‬‬ ‫גאָט דער האַר האָסט גערעדט; און‬
‫‪ 10‬און תּוֹעִי האָט געשיקט זײַן זון‬ ‫פֿון דײַן ברכה זאָל דאָס הױז פֿון דײַן‬
‫יוֹרמען צום מלך דוד‪ ,‬אים צו פֿרעגן‬ ‫ָ‬ ‫קנעכט געבענטשט װערן אױף אײביק‪.‬‬
‫אױף פֿריד און אים אָנצוּװינטשן‪ ,‬פֿאַר‬
‫װאָס ער האָט מלחמה געהאַלטן מיט‬
‫הַדַ ד ֶעזֶרן‪ ,‬און אים געשלאָגן‪ ,‬װאָרום‬
‫הַדַ ד ֶעזֶר האָט געהאַט מלחמה מיט‬
‫און עס איז געװען נאָך דעם‪ ,‬האָט‬
‫דוד געשלאָגן די פּלִשתּים‪ ,‬און‬
‫האָט זײ געמאַכט אונטערטעניק‪ ,‬און‬
‫‪8‬‬
‫תּוֹעִין; און ער האָט געבראַכט מיט זיך‬ ‫דוד האָט צוגענומען מֶתֶ ג‪-‬אַמָה פֿון דער‬
‫זילבערנע כּלים און גילדערנע כּלים‬ ‫האַנט פֿון די פּלִשתּים‪.‬‬
‫און קופּערנע כּלים‪.‬‬ ‫‪ 2‬און ער האָט געשלאָגן מואָבֿ‪ ,‬און‬
‫‪ 11‬זײ אױך האָט דער מלך דוד‬ ‫האָט זײ געמאָסטן מיט ַא שנור‪ ,‬זײ‬
‫גאָט‪ ,‬מיט דעם‬ ‫געהײליקט צו‬ ‫אױסלײגנדיק אױף דער ערד; און‬
‫זילבער און דעם גאָלד װאָס ער האָט‬ ‫ער האָט אָפּגעמאָסטן צװײ שנורן צו‬
‫געהײליקט פֿון אַלע פֿעלקער װאָס ער‬ ‫טײטן‪ ,‬און אײן פֿולע שנור צו לאָזן‬
‫האָט באַצװוּנגען‪:‬‬ ‫לעבן‪ .‬און מואָ ֿב איז געװאָרן צו דָ וִדן‬
‫‪ 12‬פֿון ארם‪ ,‬און פֿון מואָבֿ‪ ,‬און פֿון די‬ ‫קנעכט װאָס ברענגען אָפּגאָב‪.‬‬
‫קינדער פֿון עמון‪ ,‬און פֿון די פּלִשתּים‪,‬‬ ‫‪ 3‬און דוד האָט געשלאָגן הַדַ ד ֶעזֶר‬
‫און פֿון ַעמָלק‪ ,‬און פֿון דעם רױב פֿון‬ ‫דעם זון פֿון רחובֿן‪ ,‬דעם מלך פֿון צוֹבֿה‪,‬‬
‫הַדַ ד ֶעזֶר דעם זון פֿון רחובֿן‪ ,‬דעם מלך‬ ‫בעת ער איז געגאַנגען צוריקקריגן זײַן‬
‫פֿון צוֹבֿה‪.‬‬ ‫אױבערהאַנט בײַם טײַך פּרת‪.‬‬
‫‪ 13‬און דוד האָט זיך געמאַכט ַא שם‪,‬‬ ‫‪ 4‬און דוד האָט באַצװוּנגען פֿון אים‬
‫װען ער האָט זיך אומגעקערט פֿון‬ ‫טױזנט און זיבן הונדערט רײַטער‪,‬‬
‫שלאָגן ארם אין טאָל פֿון זאַלץ – אַכצן‬ ‫און צװאַנציק טױזנט פֿוסגײער; און‬
‫טױזנט מאַן‪.‬‬ ‫דוד האָט געלײמט אַלע געשפּאַנען‪,‬‬
‫‪461‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪8:14—9:13‬‬
‫‪ 6‬און מפֿיבֿוֹשת דער זון פֿון יהונתן‬ ‫‪ 14‬און ער האָט געשטעלט װאַכן‬
‫דעם זון פֿון שָאולן איז געקומען צו‬ ‫אין אדום; אין גאַנץ אדום האָט ער‬
‫דָ וִדן‪ ,‬און ער איז געפֿאַלן אױף זײַן‬ ‫געשטעלט װאַכן‪ .‬און גאַנץ אדום איז‬
‫פּנים‪ ,‬און האָט זיך געבוקט‪ .‬האָט דוד‬ ‫געװאָרן קנעכט צו דָ וִדן‪ .‬און גאָט‬
‫געזאָגט‪ :‬מפֿיבֿוֹשת! האָט ער געזאָגט‪:‬‬ ‫האָט געהאָלפֿן דָ וִדן אומעטום װוּ ער‬
‫ד ָא איז דײַן קנעכט‪.‬‬ ‫איז געגאַנגען‪.‬‬
‫‪ 7‬האָט דוד צו אים געזאָגט‪ :‬זאָלסט‬ ‫‪ 15‬און דוד האָט געקיניגט איבער‬
‫ניט מורא האָבן‪ ,‬װאָרום טאָן װעל איך‬ ‫גאַנץ ישׂראל‪ .‬און דוד האָט געטאָן‬
‫טאָן מיט דיר חֶסד פֿון דײַן פֿאָטער‬ ‫רעכט און גערעכטיקײט צו זײַן גאַנצן‬
‫יהונתנס װעגן‪ ,‬און איך װעל דיר‬ ‫פֿאָלק‪.‬‬
‫אומקערן דאָס גאַנצע פֿעלד פֿון דײַן‬ ‫‪ 16‬און יוֹאָ ֿב דער זון פֿון צרוּי ָהן איז‬
‫פֿאָטער שָאולן‪ ,‬און דו װעסט עסן‬ ‫געװען איבערן חיל; און יהוֹשפֿט דער‬
‫ברױט ב ַײ מײַן טיש תּמיד‪.‬‬ ‫זון פֿון אַחילוּדן‪ ,‬דער דערמאָנער;‬
‫‪ 8‬האָט ער זיך געבוקט און האָט‬ ‫‪ 17‬און צָדוֹק דער זון פֿון אַחיטובֿן‪,‬‬
‫געזאָגט‪ :‬װאָס איז דײַן קנעכט‪ ,‬אַז דו‬ ‫און אַחי ֶמלֶך דער זון פֿון אבֿיתרן‪,‬‬
‫זאָלסט זיך אומקוקן אױף אַז ַא טױטן‬ ‫שׂרי ָה‪ ,‬דער שרײַבער;‬‫כּהנים; און ָ‬
‫הונט װי איך?‬
‫‪ 9‬און דער מלך האָט גערופֿן ציבֿאָן‪,‬‬ ‫‪ 18‬און בנָי ָהוּ דער זון פֿון יהוֹי ָדָ ען‪,‬‬
‫שאָולס דינער‪ ,‬און האָט צו אים‬ ‫כּרתים און די פּלֵתים; און די‬ ‫איבער די ֵ‬
‫געזאָגט‪ :‬אַלץ װאָס האָט געהערט צו‬ ‫זין פֿון דָ וִדן זײַנען געװען אױבערלײַט‪.‬‬
‫שָאולן און צו זײַן גאַנצן הױז‪ ,‬האָב איך‬
‫אָפּגעגעבן צו דעם זון פֿון דײַן האַר‪.‬‬
‫‪ 10‬און װעסט באַאַרבעטן פֿאַר אים‬
‫און דוד האָט געזאָגט‪ :‬איז נאָך‬
‫װער ד ָא װאָס איז געבליבן פֿון‬
‫שאָולס הױז‪ ,‬אַז איך זאָל קענען טאָן‬
‫‪9‬‬
‫די ערד‪ ,‬דו און דײַנע זין‪ ,‬און‬ ‫מיט אים חֶסד פֿון יהונתנס װעגן?‬
‫דײַנע קנעכט‪ ,‬און װעסט אַרײַנברענגען‬
‫די תּבֿואה‪ ,‬און עס װעט זײַן פֿאַר‬ ‫‪ 2‬איז געװען פֿון שאָולס הױז ַא‬
‫דײַן האַרס זון ברױט צום עסן; און‬ ‫קנעכט װאָס זײַן נאָמען איז געװען‬
‫מפֿיבֿוֹשת דײַן האַרס זון װעט עסן‬ ‫ציבֿאָ; האָט מען אים גערופֿן צו דָ וִדן‪,‬‬
‫ברױט ב ַײ מײַן טיש תּמיד‪ – .‬און ציבֿ ָא‬ ‫און דער מלך האָט צו אים געזאָגט‪:‬‬
‫האָט געהאַט פֿופֿצן זין און צװאַנציק‬ ‫ביסט דו ציבֿאָ? האָט ער געזאָגט‪ :‬דײַן‬
‫קנעכט‪– .‬‬ ‫קנעכט!‬
‫‪ 11‬האָט ציבֿ ָא געזאָגט צום מלך‪ :‬אַזױ‬ ‫‪ 3‬האָט דער מלך געזאָגט‪ :‬איז ניט ָא‬
‫װי אַלץ װאָס מײַן האַר דער מלך‬ ‫מער עמעצער פֿון שאָולס הױז‪ ,‬אַז איך‬
‫באַפֿעלט זײַן קנעכט‪ ,‬אַזױ װעט דײַן‬ ‫זאָל קענען טאָן מיט אים ַא גאָטס חֶסד?‬
‫קנעכט טאָן‪ .‬און מפֿיבֿוֹשת – ער עסט‬ ‫האָט ציבֿ ָא געזאָגט צום מלך‪ :‬פֿאַראַן‬
‫אױך ב ַײ מײַן טיש אַזױ װי אײנער פֿון‬ ‫נאָך ַא זון פֿון יהונתנען‪ַ ,‬א לאָמער אױף‬
‫דעם מלכס זין‪.‬‬ ‫די פֿיס‪.‬‬
‫‪ 12‬און מפֿיבֿוֹשת האָט געהאַט ַא‬ ‫‪ 4‬האָט דער מלך צו אים געזאָגט‪:‬‬
‫קלײנעם זון װאָס זײַן נאָמען איז געװען‬ ‫אַװוּ איז ער? האָט ציבֿ ָא געזאָגט צום‬
‫מיכאָ‪ .‬און די גאַנצע באַװױנערשאַפֿט‬ ‫מלך‪ :‬זע‪ ,‬ער איז אין הױז פֿון מכיר‬
‫פֿון ציבֿאָס הױז איז געװען קנעכט צו‬ ‫דעם זון פֿון עַמיאֵלן אין לוֹ‪-‬דבֿר‪.‬‬
‫מפֿיבֿוֹשתן‪.‬‬ ‫‪ 5‬האָט דער מלך דוד געשיקט‪ ,‬און‬
‫‪ 13‬און מפֿיבֿוֹשת איז געזעסן אין‬ ‫האָט אים צוגענומען פֿון דעם הױז פֿון‬
‫ירושלים‪ ,‬װאָרום בײַם מלכס טיש האָט‬ ‫מכירן דעם זון פֿון עַמיאֵלן פֿון לוֹ‪-‬דבֿר‪.‬‬
‫‪10:1—10:16‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪462‬‬
‫‪ 8‬און די קינדער פֿון עמון זײַנען‬ ‫ער תּמיד געגעסן‪ .‬און ער איז געװען ַא‬
‫אַרױסגעגאַנגען‪ ,‬און האָבן אָנגעריכט ַא‬ ‫הינקעדיקער אױף זײַנע בײדע פֿיס‪.‬‬
‫מלחמה בײַם אײַנגאַנג פֿון טױער; און‬ ‫און עס איז געװען נאָך דעם‪,‬‬
‫ארם פֿון צוֹבֿ ָא און רחובֿ‪ ,‬און די מענער‬
‫פֿון טו ֿב און פֿון מעכה‪ ,‬זײַנען געװען‬
‫איז געשטאָרבן דער מלך פֿון‬ ‫‪10‬‬
‫די קינדער פֿון עמון‪ ,‬און זײַן זון חָנון‬
‫באַזונדער אין פֿעלד‪.‬‬ ‫איז געװאָרן מלך אױף זײַן אָרט‪.‬‬
‫‪ 9‬און יוֹאָ ֿב האָט געזען אַז דער‬ ‫‪ 2‬האָט דוד געזאָגט‪ :‬לאָמיך טאָן ַא‬
‫פֿראָנט פֿון דער מלחמה איז קעגן‬ ‫פֿרײַנטלעכקײט מיט חָנון דעם זון פֿון‬
‫אים פֿון פֿאָרנט און פֿון הינטן; האָט‬ ‫נָחשן‪ ,‬אַזױ װי זײַן פֿאָטער האָט געטאָן‬
‫ער אױסגעקליבן פֿון אַלע געקליבענע‬ ‫ַא פֿרײַנטלעכקײט מיט מיר‪ .‬און דוד‬
‫פֿון ישׂראל‪ ,‬און אױסגעשטעלט אַקעגן‬ ‫האָט געשיקט דורך זײַנע קנעכט אים‬
‫ארם‪.‬‬ ‫צו טרײסטן נאָך זײַן פֿאָטער‪ .‬און דָ וִדס‬
‫‪ 10‬און דאָס איבעריקע פֿאָלק האָט‬ ‫קנעכט זײַנען געקומען אין לאַנד פֿון די‬
‫ער געגעבן אױף דער האַנט פֿון זײַן‬ ‫קינדער פֿון עמון‪.‬‬
‫ברודער אַבֿישַין‪ ,‬און אױסגעשטעלט‬ ‫‪ 3‬האָבן די האַרן פֿון די קינדער פֿון‬
‫אַקעגן די קינדער פֿון עמון‪.‬‬ ‫עמון געזאָגט צו חָנון זײער האַר‪ :‬צי‬
‫‪ 11‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬אױב ארם‬ ‫מײנסטו אַז דוד װיל טאָן כּבֿוד דײַן‬
‫װעט זײַן שטאַרקער פֿון מיר‪ ,‬װעסטו‬ ‫פֿאָטער‪ ,‬װאָס ער האָט געשיקט צו דיר‬
‫מיר זײַן צו הילף‪ ,‬און אױב די קינדער‬ ‫טרײסטער? דאָך נאָר אױסצופֿאָרשן‬
‫פֿון עמון װעלן זײַן שטאַרקער פֿון דיר‪,‬‬ ‫די שטאָט און זי אױסצוקוקן און‬
‫װעל איך דיר גײן העלפֿן‪.‬‬ ‫זי דורכצונישטערן האָט דוד געשיקט‬
‫‪ 12‬ז ַײ שטאַרק‪ ,‬און לאָמיר זיך‬ ‫זײַנע קנעכט צו דיר‪.‬‬
‫שטאַרקן‪ ,‬פֿאַר אונדזער פֿאָלק און פֿאַר‬ ‫‪ 4‬האָט חָנון גענומען דָ וִדס קנעכט און‬
‫די שטעט פֿון אונדזער גאָט; און זאָל‬ ‫האָט זײ אָפּגעגאָלט ַא האַלבע באָרד‪,‬‬
‫יהוה טאָן װאָס איז גוט אין זײַנע אױגן‪.‬‬ ‫און אָפּגעשניטן זײערע קלײדער אין‬
‫‪ 13‬און יוֹאָ ֿב און דאָס גאַנצע פֿאָלק‬ ‫העלפֿט‪ ,‬ביז זײער געזעס‪ ,‬און זײ‬
‫װאָס מיט אים האָבן גענענט אױף‬ ‫אַװעקגעשיקט‪.‬‬
‫מלחמה קעגן ארם‪ ,‬און זײ זײַנען‬ ‫‪ 5‬האָט מען אָנגעזאָגט דָ וִדן‪ ,‬און ער‬
‫אַנטלאָפֿן פֿאַר אים‪.‬‬ ‫האָט געשיקט זײ אַנטקעגן‪ ,‬װאָרום די‬
‫מענטשן האָבן זיך זײער געשעמט‪ .‬און‬
‫‪ 14‬און װי די קינדער פֿון עמון האָבן‬ ‫דער מלך האָט געלאָזט זאָגן‪ :‬זיצט אין‬
‫געזען אַז ארם איז אַנטלאָפֿן‪ ,‬אַזױ‬ ‫יריחו ביז אײַער באָרד װעט אָפּװאַקסן‪,‬‬
‫זײַנען זײ אַנטלאָפֿן פֿאַר אַבֿישַין‪ ,‬און‬ ‫און איר װעט זיך אומקערן‪.‬‬
‫זײַנען אַרײַן אין שטאָט‪ .‬און יוֹאָ ֿב האָט‬ ‫‪ 6‬האָבן די קינדער פֿון עמון געזען אַז‬
‫זיך אומגעקערט פֿון די קינדער פֿון‬ ‫זײ האָבן זיך פֿאַרמיאוסט ב ַײ דָ וִדן‪ ,‬און‬
‫עמון‪ ,‬און איז געקומען קײן ירושלים‪.‬‬ ‫די קינדער פֿון עמון האָבן געשיקט און‬
‫‪ 15‬און ארם האָט געזען אַז ער איז‬ ‫געדונגען ארם פֿון בית‪-‬רחובֿ‪ ,‬און ארם‬
‫געשלאָגן געװאָרן פֿאַר ישׂראל‪ ,‬און זײ‬ ‫פֿון צוֹבֿאָ‪ ,‬צװאַנציק טױזנט פֿוסגײער‪,‬‬
‫האָבן זיך אײַנגעזאַמלט אין אײנעם‪.‬‬ ‫און דעם מלך פֿון מעכה מיט טױזנט‬
‫‪ 16‬און הַדַ ד ֶעזֶר האָט געשיקט און‬ ‫מאַן‪ ,‬און די מענער פֿון טובֿ‪ ,‬צװעלף‬
‫אַרױסגעבראַכט ארם װאָס פֿון יענער‬ ‫טױזנט מאַן‪.‬‬
‫זײַט טײַך; און זײ זײַנען געקומען קײן‬ ‫‪ 7‬האָט דוד דערהערט‪ ,‬און ער האָט‬
‫חֵילֶם‪ ,‬מיט שוֹבֿך דעם חיל‪-‬פֿירער פֿון‬ ‫געשיקט יוֹאָבֿן און דעם גאַנצן חיל‪ ,‬די‬
‫הַדַ ד ֶעזֶרן זײ פֿאַרױס‪.‬‬ ‫גבורים‪.‬‬
‫‪463‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪10:17—11:12‬‬
‫גערײניקט פֿון איר אומרײנקײט‪ .‬און‬ ‫‪ 17‬איז אָנגעזאָגט געװאָרן דָ וִדן‪ ,‬און‬
‫זי האָט זיך אומגעקערט אין איר הױז‪.‬‬ ‫ער האָט אײַנגעזאַמלט גאַנץ ישׂראל‪,‬‬
‫‪ 5‬און די פֿרױ איז טראָגעדיק‬ ‫און איז אַריבער דעם ירדן‪ ,‬און‬
‫געװאָרן‪ ,‬און זי האָט געשיקט און‬ ‫געקומען קײן חֵילֶם‪ .‬און ארם האָט‬
‫דערצײלט דָ וִדן‪ ,‬און געזאָגט‪ :‬איך בין‬ ‫זיך אױסגעשטעלט אַקעגן דָ וִדן‪ ,‬און זײ‬
‫טראָגעדיק‪.‬‬ ‫האָבן מלחמה געהאַלטן מיט אים‪.‬‬
‫‪ 6‬האָט דוד געשיקט צו יוֹאָבֿן‪ :‬שיק‬ ‫‪ 18‬און ארם איז אַנטלאָפֿן פֿאַר‬
‫אוּריה דעם חִתּי‪ .‬און יוֹאָ ֿב האָט‬ ‫צו מיר ִ‬ ‫ישׂראל‪ ,‬און דוד האָט געהרגעט פֿון‬
‫אוּריהן צו דָ וִדן‪.‬‬
‫געשיקט ִ‬ ‫ארם זיבן הונדערט אױף רײַטװעגן‪,‬‬
‫אוּריה צו אים געקומען‪ ,‬און‬ ‫‪ 7‬איז ִ‬ ‫און פֿערציק טױזנט רײַטער; און שוֹבֿך‬
‫דוד האָט זיך נאָכגעפֿרעגט אױף דעם‬ ‫זײער חיל‪-‬פֿירער האָט ער געשלאָגן‪,‬‬
‫פֿריד פֿון יוֹאָבֿן‪ ,‬און אױף דעם פֿריד‬ ‫און ער איז דאָרטן געשטאָרבן‪.‬‬
‫פֿון פֿאָלק‪ ,‬און אױף דעם גאַנג פֿון דער‬ ‫‪ 19‬און אַלע מלכים‪ ,‬די קנעכט פֿון‬
‫מלחמה‪.‬‬ ‫הַדַ ד ֶעזֶרן‪ ,‬האָבן געזען אַז זײ זײַנען‬
‫אוּריהן‪:‬‬
‫‪ 8‬און דוד האָט געזאָגט צו ִ‬ ‫געשלאָגן געװאָרן פֿאַר ישׂראל‪ ,‬און זײ‬
‫נידער אַראָפּ צו דײַן הױז‪ ,‬און װאַש‬ ‫האָבן געמאַכט שלום מיט ישׂראל‪ ,‬און‬
‫אוּריה אַרױסגעגאַנגען‬ ‫דײַנע פֿיס‪ .‬איז ִ‬ ‫האָבן זײ געדינט‪ .‬און ארם האָט מורא‬
‫פֿון מלכס הױז‪ ,‬און נאָך אים איז‬ ‫געהאַט װידער צו העלפֿן די קינדער פֿון‬
‫אַרױסגעגאַנגען ַא שפּײַזגעשאַנק פֿון‬ ‫עמון‪.‬‬
‫דעם מלך‪.‬‬ ‫און עס איז געװען בײַם‬
‫אוּריה האָט זיך געלײגט‬ ‫ִ‬
‫בײַם אײַנגאַנג פֿון מלכס הױז מיט אַלע‬
‫‪ 9‬אָבער‬ ‫אומקער פֿון יאָר‪ ,‬אין דער‬
‫צײַט װאָס די מלכים גײען אַרױס‬
‫‪11‬‬
‫קנעכט פֿון זײַן האַר‪ ,‬און האָט ניט‬ ‫אױף מלחמה‪ ,‬האָט דוד געשיקט יוֹאָבֿן‬
‫אַראָפּגענידערט צו זײַן הױז‪.‬‬ ‫און זײַנע קנעכט מיט אים‪ ,‬און גאַנץ‬
‫‪ 10‬האָט מען דערצײלט דָ וִדן‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫ישׂראל‪ ,‬און זײ האָבן פֿאַרװיסט די‬
‫אוּריה האָט ניט אַראָפּגענידערט‬ ‫זאָגן‪ִ :‬‬ ‫קינדער פֿון עמון‪ ,‬און האָבן געלעגערט‬
‫צו זײַן הױז‪ .‬און דוד האָט געזאָגט‬ ‫אױף ַרבָה‪ .‬און דוד איז געזעסן אין‬
‫אוּריהן‪ :‬דו קומסט דאָך פֿון װעג‪,‬‬ ‫צו ִ‬ ‫ירושלים‪.‬‬
‫פֿאַר װאָס האָסטו ניט אַראָפּגענידערט‬ ‫‪ 2‬און עס איז געװען קעגן‬
‫צו דײַן הױז?‬ ‫אָװנטצײַט‪ ,‬איז דוד אױפֿגעשטאַנען פֿון‬
‫אוּריה געזאָגט צו דָ וִדן‪ :‬דער‬ ‫‪ 11‬האָט ִ‬ ‫זײַן געלעגער‪ ,‬און איז אַרומגעגאַנגען‬
‫אָרון פֿון ישׂראל און יהוּדה זיצן אין‬ ‫אױפֿן דאַך פֿון מלכס הױז‪ ,‬און האָט‬
‫בײַדלעך‪ ,‬און מײַן האַר יוֹאָ ֿב און די‬ ‫געזען פֿון דאַך ַא פֿרױ זיך באָדן; און‬
‫קנעכט פֿון מײַן האַר לאַגערן אױפֿן‬ ‫די פֿרױ איז געװען זײער שײן פֿון‬
‫פֿרײַען פֿעלד‪ ,‬און איך זאָל קומען אין‬ ‫אױסזען‪.‬‬
‫מײַן הױז צו עסן און צו טרינקען‪ ,‬און‬ ‫‪ 3‬האָט דוד געשיקט און זיך‬
‫צו ליגן מיט מײַן װײַב? אַזױ װי דו‬ ‫נאָכגעפֿרעגט אױף דער פֿרױ‪ ,‬און מע‬
‫לעבסט‪ ,‬און אַזױ װי דײַן זעל לעבט‪,‬‬ ‫האָט געזאָגט‪ :‬דאָס איז דאָך בַת‪-‬שֶבֿע‪,‬‬
‫אױב איך װעל טאָן די דאָזיקע זאַך!‬ ‫די טאָכטער פֿון אֶליִעָמען‪ ,‬די װײַב פֿון‬
‫אוּריהן‪:‬‬
‫ִ‬ ‫‪ 12‬האָט דוד געזאָגט צו‬ ‫אוּריה דעם חִתּי‪.‬‬
‫ִ‬
‫בלײַב ד ָא אױך הײַנט‪ ,‬און מאָרגן‬ ‫‪ 4‬האָט דוד געשיקט שלוחים און‬
‫אוּריה‬
‫װעל איך דיך אַװעקשיקן‪ .‬איז ִ‬ ‫האָט זי געלאָזט ברענגען‪ ,‬און זי איז צו‬
‫געבליבן אין ירושלים יענעם טאָג און‬ ‫אים געקומען‪ ,‬און ער איז געלעגן מיט‬
‫אױף מאָרגן‪.‬‬ ‫איר; און זי האָט זיך נאָר װאָס געהאַט‬
‫‪11:13—:12‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪464‬‬
‫אױבערשטן מילשטײן פֿון דער מױער‪,‬‬ ‫‪ 13‬און דוד האָט אים גערופֿן‪ ,‬און ער‬
‫און ער איז געשטאָרבן אין תּבֿץ? נאָך‬ ‫האָט געגעסן ב ַײ אים און געטרונקען‪:‬‬
‫װאָס האָט איר גענענט צו דער מױער?‬ ‫און ער האָט אים אָנגעשיכּורט‪ .‬אָבער‬
‫– זאָלסטו זאָגן‪ :‬אױך דײַן קנעכט‬ ‫אין אָװנט איז ער אַרױסגעגאַנגען זיך‬
‫אוּריה דער חִתּי איז אומגעקומען‪.‬‬ ‫ִ‬ ‫לײגן אױף זײַן געלעגער מיט די קנעכט‬
‫שלִיח‪ ,‬און‬‫‪ 22‬איז געגאַנגען דער ָ‬ ‫פֿון זײַן האַר‪ ,‬און צו זײַן הױז האָט ער‬
‫ער איז געקומען און האָט דערצײלט‬ ‫ניט אַראָפּגענידערט‪.‬‬
‫דָ וִדן אַלץ װעגן װאָס יוֹאָ ֿב האָט אים‬ ‫‪ 14‬און עס איז געװען אין דער פֿרי‪,‬‬
‫געשיקט‪.‬‬ ‫האָט דוד געשריבן ַא בריװ צו יוֹאָבֿן‪,‬‬
‫שלִיח האָט געזאָגט צו‬ ‫‪ 23‬און דער ָ‬ ‫און געשיקט דורך דער האַנט פֿון‬
‫דָ וִדן‪ :‬יאָ‪ ,‬די מענטשן זײַנען געװען‬ ‫אוּריהן‪.‬‬
‫ִ‬
‫שטאַרקער פֿון אונדז‪ ,‬און זײ זײַנען‬ ‫‪ 15‬און ער האָט געשריבן אין‬
‫אַרױסגעגאַנגען צו אונדז אין פֿעלד‪,‬‬ ‫דעם בריװ אַזױ צו זאָגן‪ :‬שטעל‬
‫און מיר האָבן זיך געלאָזט אױף זײ ביזן‬ ‫אוּריהן אַקעגן דעם פֿראָנט פֿון דער‬ ‫ִ‬
‫אײַנגאַנג פֿון טױער‪.‬‬ ‫שטאַרקסטער מלחמה‪ ,‬און קערט אײַך‬
‫‪ 24‬און די שיסערס האָבן געשאָסן‬ ‫אָפּ פֿון הינטער אים‪ ,‬כּדי ער זאָל‬
‫אױף דײַנע קנעכט פֿון דער מױער‪ ,‬און‬ ‫געשלאָגן װערן און שטאַרבן‪.‬‬
‫עס זײַנען אומגעקומען פֿון דעם מלכס‬ ‫‪ 16‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז יוֹאָ ֿב‬
‫אוּריה‬
‫קנעכט‪ ,‬און אױך דײַן קנעכט ִ‬ ‫האָט געװאַכט אױף דער שטאָט‪ ,‬האָט‬
‫דער חִתּי איז אומגעקומען‪.‬‬ ‫אוּריהן אױף דעם‬ ‫ער אַװעקגעשטעלט ִ‬
‫שלִיח‪ :‬אַזױ‬ ‫‪ 25‬האָט דוד געזאָגט צום ָ‬ ‫אָרט װאָס ער האָט געװוּסט אַז דאָרטן‬
‫זאָלסטו זאָגן צו יוֹאָבֿן‪ :‬״זאָל ניט זײַן‬ ‫זײַנען ד ָא העלדישע לײַט‪.‬‬
‫פֿאַרדראָסיק אין דײַנע אױגן די דאָזיקע‬ ‫‪ 17‬און די מענער פֿון שטאָט זײַנען‬
‫זאַך‪ ,‬װאָרום די שװערד פֿאַרצערט‪,‬‬ ‫אַרױסגעגאַנגען‪ ,‬און האָבן מלחמה‬
‫אַזױ צי אַזױ; האַלט אָן דײַן מלחמה‬ ‫געהאַלטן מיט יוֹאָבֿן‪ ,‬און עס זײַנען‬
‫אַקעגן דער שטאָט‪ ,‬און צעשטער זי״;‬ ‫געפֿאַלן פֿון דעם פֿאָלק‪ ,‬פֿון דָ וִדס‬
‫און שטאַרק אים‪.‬‬ ‫אוּריה דער חִתּי איז‬
‫קנעכט‪ ,‬און אױך ִ‬
‫אוּריה דעם חִתּי‬ ‫‪ 26‬און די װײַב פֿון ִ‬ ‫אומגעקומען‪.‬‬
‫אוּריה איז‬
‫האָט געהערט אַז איר מאַן ִ‬ ‫‪ 18‬און יוֹאָ ֿב האָט געשיקט און‬
‫טױט‪ ,‬און זי האָט געקלאָגט אױף איר‬ ‫דערצײלט דָ וִדן אַלע געשעענישן פֿון‬
‫מאַן‪.‬‬ ‫דער מלחמה‪.‬‬
‫‪ 27‬און װי די אַבֿלות איז אַריבער‪,‬‬ ‫שלִיח‬ ‫‪ 19‬און ער האָט באַפֿױלן דעם ָ‬
‫אַזױ האָט דוד געשיקט און האָט זי‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַז דו ענדיקסט דערצײלן‬
‫אַרײַנגענומען אין זײַן הױז‪ ,‬און זי איז‬ ‫דעם מלך אַלע געשעענישן פֿון דער‬
‫אים געװאָרן פֿאַר ַא װײַב‪ .‬און זי האָט‬ ‫מלחמה‪,‬‬
‫אים געבאָרן ַא זון‪ .‬און די זאַך װאָס דוד‬ ‫‪ 20‬איז‪ ,‬אױב דער גרימצאָרן פֿון דעם‬
‫האָט געטאָן‪ ,‬איז געװען שלעכט אין די‬ ‫מלך װעט אױפֿגײן‪ ,‬און ער װעט זאָגן‬
‫אױגן פֿון גאָט‪.‬‬ ‫צו דיר‪ :‬נאָך װאָס האָט איר גענענט צו‬
‫דער שטאָט מלחמה צו האַלטן? האָט‬
‫איר ניט געװוּסט אַז זײ װעלן שיסן פֿון‬
‫און גאָט האָט געשיקט נתנען‬
‫צו דָ וִדן‪ ,‬און ער איז צו אים‬ ‫‪12‬‬
‫געקומען‪ ,‬און האָט צו אים געזאָגט‪:‬‬
‫דער מױער?‬
‫‪ 21‬װער האָט דערשלאָגן אַבֿי ֶמלֶך‬
‫צװײ מענטשן זײַנען געװען אין אײן‬ ‫דעם זון פֿון ירוּ ֶבשֶתן? האָט ניט‬
‫שטאָט‪ :‬אײנער אַן עושר און אײנער‬ ‫ַא פֿרױ אַראָפּגעװאָרפֿן אױף אים אַן‬
‫‪465‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪12:2—12:17‬‬
‫‪ 9‬פֿאַר װאָס האָסטו פֿאַראַכט דאָס‬ ‫אַן אָרעמאַן‪.‬‬

‫װאָרט פֿון גאָט‪ ,‬צו טאָן װאָס איז‬ ‫‪ 2‬בײַם עושר זײַנען געװען שאָף און‬
‫אוּריה דעם‬ ‫שלעכט אין מײַנע אױגן? ִ‬ ‫רינדער זײער פֿיל‪,‬‬
‫חִתּי האָסטו דערשלאָגן מיטן שװערד‪,‬‬ ‫‪ 3‬און בײַם אָרעמאַן איז גאָרנישט‬
‫און זײַן װײַב האָסטו דיר צוגענומען‬ ‫געװען אחוץ אײן קלײן שעפֿעלע‪,‬‬
‫פֿאַר ַא װײַב; און האָסט אים געהרגעט‬ ‫װאָס ער האָט געקױפֿט און עס‬
‫דורך דער שװערד פֿון די קינדער פֿון‬ ‫אױפֿגעהאָדעװעט‪ ,‬און עס איז‬
‫עמון‪.‬‬ ‫אױפֿגעװאַקסן אין אײנעם מיט אים‬
‫‪ 10‬און אַצונד‪ ,‬זאָל זיך אױף אײביק‬ ‫און מיט זײַנע קינדער‪ .‬פֿון זײַן ביסן‬
‫ניט אָפּטאָן ַא שװערד פֿון דײַן הױז‪,‬‬ ‫פֿלעגט עס עסן‪ ,‬און פֿון זײַן בעכער‬
‫דערפֿאַר װאָס דו האָסט מיך פֿאַראַכט‪,‬‬ ‫פֿלעגט עס טרינקען‪ ,‬און אין זײַן‬
‫אוּריה‬
‫און האָסט גענומען די װײַב פֿון ִ‬ ‫בוזעם פֿלעגט עס ליגן‪ ,‬און עס איז‬
‫דעם חִתּי דיר צו זײַן פֿאַר ַא װײַב‪.‬‬ ‫אים געװען װי ַא טאָכטער‪.‬‬
‫‪ 11‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬איך‬ ‫‪ 4‬איז געקומען ַא דורכגײער צו דעם‬
‫שטעל‪-‬אױף אױף דיר אַן אומגליק פֿון‬ ‫מאַן דעם עושר‪ ,‬און אים איז געװען ַא‬
‫דײַן הױז‪ ,‬און איך װעל נעמען דײַנע‬ ‫שאָד צו נעמען פֿון זײַנע שאָף און פֿון‬
‫װײַבער פֿאַר דײַנע אױגן‪ ,‬און זײ געבן‬ ‫זײַנע רינדער‪ ,‬אױף צו מאַכן פֿאַר דעם‬
‫צו אַן אַנדערן‪ ,‬און ער װעט ליגן מיט‬ ‫אורח װאָס איז צו אים געקומען‪ ,‬האָט‬
‫דײַנע װײַבער פֿאַר די אױגן פֿון דער‬ ‫ער גענומען דאָס שעפֿעלע פֿון דעם‬
‫דאָזיקער זון‪.‬‬ ‫אָרעמאַן‪ ,‬און האָט עס געמאַכט פֿאַר‬
‫‪ 12‬װאָרום דו האָסט געטאָן אין‬ ‫דעם מאַן װאָס איז צו אים געקומען‪.‬‬
‫פֿאַרבאָרגעניש‪ ,‬און איך װעל טאָן די‬
‫דאָזיקע זאַך פֿאַר גאַנץ ישׂראל‪ ,‬און‬ ‫‪ 5‬האָט דער צאָרן פֿון דָ וִדן שטאַרק‬
‫פֿאַר דער זון‪.‬‬ ‫געגרימט אױף דעם מאַן‪ ,‬און ער האָט‬
‫‪ 13‬האָט דוד געזאָגט צו נתנען‪ :‬איך‬ ‫געזאָגט צו נתנען‪ :‬אַזױ װי גאָט לעבט‪,‬‬
‫האָב געזינדיקט צו גאָט‪ .‬האָט נתן‬ ‫אַז טױט קומט דעם מאַן װאָס טוט דאָס‬
‫געזאָגט‪ :‬גאָט האָט אױך אָפּגעטאָן דײַן‬ ‫דאָזיקע!‬
‫זינד; װעסט ניט שטאַרבן‪.‬‬ ‫‪ 6‬און פֿאַר דעם שעפֿעלע דאַרף ער‬
‫‪ 14‬אָבער װײַל לעסטערן האָסטו‬ ‫באַצאָלן פֿירפֿאַכיק‪ ,‬דערפֿאַר װאָס ער‬
‫געלעסטערט די פֿײַנט פֿון גאָט‬ ‫האָט געטאָן די דאָזיקע זאַך‪ ,‬און פֿאַר‬
‫מיט דער דאָזיקער זאַך‪ ,‬װעט אױך‬ ‫װאָס ער האָט ניט ַרחמָנות געהאַט‪.‬‬
‫דאָס קינד װאָס איז דיר געבאָרן‬ ‫‪ 7‬האָט נתן געזאָגט צו דָ וִדן‪ :‬דו ביסט‬
‫געװאָרן‪ ,‬זיכער שטאַרבן‪ .‬און נתן איז‬ ‫דער מאַן! אַזױ האָט געזאָגט יהוה‬
‫אַװעקגעגאַנגען צו זײַן הױז‪.‬‬ ‫דער גאָט פֿון ישׂראל‪ :‬איך האָב דיך‬
‫‪ 15‬און גאָט האָט געפּלאָגט דאָס קינד‬ ‫געזאַלבט פֿאַר ַא מלך איבער ישׂראל‪,‬‬
‫אוּריהס װײַב האָט געבאָרן דָ וִדן‪,‬‬ ‫װאָס ִ‬ ‫און איך האָב דיך מציל געװען פֿון‬
‫און ער איז געװאָרן חרובֿ‪.‬‬ ‫שאָולס האַנט;‬
‫‪ 16‬האָט דוד געבעטן גאָט פֿאַר‬ ‫‪ 8‬און איך האָב דיר געגעבן דאָס‬
‫דעם יי ִנגל‪ ,‬און דוד האָט געפֿאַסט ַא‬ ‫הױז פֿון דײַן האַר‪ ,‬און די װײַבער פֿון‬
‫פֿאַסטונג‪ ,‬און אַז ער פֿלעגט אַהײם‬ ‫דײַן האַר אין דײַן בוזעם‪ ,‬און האָב‬
‫קומען‪ ,‬פֿלעגט ער נעכטיקן ליגנדיק‬ ‫דיר געגעבן דאָס הױז פֿון ישׂראל און‬
‫אױף דער ערד‪.‬‬ ‫יהוּדה‪ .‬און אױב דאָס איז װינציק‪ ,‬װעל‬
‫‪ 17‬זײַנען צוגעשטאַנען צו אים אַלע‬ ‫איך דיר צולײגן נאָך און נאָך ַא מאָל‬
‫עלטסטע פֿון זײַן הױז‪ ,‬אים צו מאַכן‬ ‫אַזױ פֿיל‪.‬‬
‫‪12:18—12:31‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪466‬‬
‫אומקערן? איך גײ צו אים‪ ,‬אָבער ער‬ ‫אױפֿשטײן פֿון דער ערד‪ ,‬אָבער ער‬
‫װעט זיך ניט אומקערן צו מיר‪.‬‬ ‫האָט ניט געװאָלט‪ ,‬און ער האָט ניט‬
‫‪ 24‬און דוד האָט געטרײסט זײַן װײַב‬ ‫געגעסן מיט זײ קײן ברױט‪.‬‬
‫בת‪-‬שֶבֿען‪ ,‬און ער איז געקומען צו איר‪,‬‬ ‫‪ 18‬און עס איז געװען אױפֿן זיבעטן‬
‫און איז געלעגן מיט איר‪ .‬און זי האָט‬ ‫טאָג‪ ,‬איז דאָס קינד געשטאָרבן‪,‬‬
‫געבאָרן ַא זון‪ ,‬און ער האָט גערופֿן זײַן‬ ‫און דָ וִדס קנעכט האָבן מורא געהאַט‬
‫נאָמען שלמה‪ ,‬און גאָט האָט אים ליב‬ ‫אים אױסצוזאָגן אַז דאָס קינד איז‬
‫געהאַט‪.‬‬ ‫געשטאָרבן; װאָרום זײ האָבן געזאָגט‪:‬‬
‫‪ 25‬און ער האָט געשיקט דורך נתן‬ ‫זע‪ ,‬אַז דאָס קינד האָט געלעבט‪ ,‬האָבן‬
‫דעם נבֿיא‪ ,‬און האָט גערופֿן זײַן נאָמען‬ ‫מיר צו אים גערעדט‪ ,‬און ער האָט ניט‬
‫ידידי ָה פֿון װעגן גאָט‪.‬‬ ‫צוגעהערט צו אונדזער קָול‪ ,‬הײַנט װי‬
‫‪ 26‬און יוֹאָ ֿב האָט מלחמה געהאַלטן‬ ‫װעלן מיר זאָגן צו אים‪ :‬דאָס קינד איז‬
‫אױף ַרבָה פֿון די קינדער פֿון עמון‪ ,‬און‬ ‫געשטאָרבן? ער װעט זיך נאָך אָנטאָן‬
‫ער האָט באַצװוּנגען די מלוכה‪-‬שטאָט‪.‬‬ ‫עפּעס בײז‪.‬‬
‫‪ 19‬האָט דוד געזען אַז זײַנע קנעכט‬
‫‪ 27‬און יוֹאָ ֿב האָט געשיקט שלוחים‬ ‫שושקן זיך‪ ,‬און דוד האָט פֿאַרשטאַנען‬
‫צו דָ וִדן‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬איך האָב‬ ‫אַז דאָס קינד איז געשטאָרבן‪ ,‬און דוד‬
‫מלחמה געהאַלטן אױף ַרבָה‪ ,‬אױך האָב‬ ‫האָט געזאָגט צו זײַנע קנעכט‪ :‬איז דאָס‬
‫איך באַצװוּנגען די װאַסערשטאָט‪.‬‬ ‫קינד געשטאָרבן? האָבן זײ געזאָגט‪:‬‬
‫‪ 28‬און אַצונד‪ ,‬זאַמל אײַן דאָס‬ ‫געשטאָרבן‪.‬‬
‫איבעריקע פֿאָלק‪ ,‬און לעגער אױף דער‬ ‫‪ 20‬איז דוד אױפֿגעשטאַנען פֿון דער‬
‫שטאָט‪ ,‬און באַצװינג זי; אַזיסט װעל‬ ‫ערד‪ ,‬און ער האָט זיך געװאַשן און‬
‫איך באַצװינגען די שטאָט‪ ,‬און מײַן‬ ‫געזאַלבט‪ ,‬און איבערגעביטן זײַנע‬
‫נאָמען װעט גערופֿן װערן אױף איר‪.‬‬ ‫קלײדער; און ער איז געקומען אין‬
‫‪ 29‬האָט דוד אײַנגעזאַמלט דאָס‬ ‫גאָטס הױז‪ ,‬און האָט זיך געבוקט‪ .‬און‬
‫גאַנצע פֿאָלק‪ ,‬און ער איז געגאַנגען‬ ‫ער איז געקומען אין זײַן הױז‪ ,‬און האָט‬
‫קײן ַרבָה‪ ,‬און האָט מלחמה געהאַלטן‬ ‫געבעטן‪ ,‬און מע האָט געלײגט פֿאַר אים‬
‫אױף איר‪ ,‬און האָט זי באַצװוּנגען‪.‬‬ ‫ברױט‪ ,‬און ער האָט געגעסן‪.‬‬
‫‪ 30‬און ער האָט אַראָפּגענומען‬ ‫‪ 21‬האָבן זײַנע קנעכט צו אים‬
‫מַלכָּמס קרױן פֿון זײַן קאָפּ; און איר‬ ‫געזאָגט‪ :‬װאָס איז די דאָזיקע זאַך‪,‬‬
‫װאָג איז געװען ַא צענטנער גאָלד‪,‬‬ ‫װאָס דו האָסט געטאָן? פֿון װעגן‬
‫דערצו טײַער געשטײן; און זי איז‬ ‫דעם קינד‪ ,‬אַז עס האָט געלעבט‪,‬‬
‫אָנגעטאָן געװאָרן אױף דָ וִדס קאָפּ‪.‬‬ ‫האָסטו געפֿאַסט און געװײנט‪ ,‬און‬
‫און רױב פֿון דער שטאָט האָט ער‬ ‫װי דאָס קינד איז געשטאָרבן‪ ,‬ביסטו‬
‫אַרױסגעפֿירט זײער פֿיל‪.‬‬ ‫אױפֿגעשטאַנען און האָסט געגעסן‬
‫‪ 31‬און דאָס פֿאָלק װאָס אין איר‬ ‫ברױט?‬
‫האָט ער אַרױסגעפֿירט‪ ,‬און געלײגט‬ ‫‪ 22‬האָט ער געזאָגט‪ :‬אַז דאָס קינד‬
‫אונטער זעגן‪ ,‬און אונטער אײַזערנע‬ ‫האָט נאָך געלעבט האָב איך געפֿאַסט‬
‫דרעששליטנס‪ ,‬און אונטער אײַזערנע‬ ‫און געװײנט‪ ,‬װײַל איך האָב געקלערט‪:‬‬
‫העק‪ ,‬און האָט זײ געמאַכט דורכגײן‬ ‫װער װײס‪ ,‬גאָט קען מיך לײַטזעליקן‪,‬‬
‫דורך ציגלאױװנס‪ .‬און אַזױ פֿלעגט ער‬ ‫און דאָס קינד װעט בלײַבן לעבן‪.‬‬
‫טאָן צו אַלע שטעט פֿון די קינדער פֿון‬ ‫‪ 23‬אַצונד אָבער אַז ער איז‬
‫עמון‪ .‬און דוד און דאָס גאַנצע פֿאָלק‬ ‫געשטאָרבן‪ ,‬נאָך װאָס זאָל איך‬
‫האָבן זיך אומגעקערט קײן ירושלים‪.‬‬ ‫פֿאַסטן? צי קען איך אים װידער‬
‫‪467‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪13:1—13:16‬‬
‫געלעגן‪ .‬און זי האָט גענומען דעם‬

‫טײג‪ ,‬און האָט געקנעטן און צובאַרײט‬
‫פֿאַר זײַנע אױגן‪ ,‬און געבאַקט די‬
‫און עס איז געװען נאָך דעם‪:‬‬
‫אַבֿשָלום דער זון פֿון דָ וִדן‬
‫האָט געהאַט ַא שײנע שװעסטער װאָס‬
‫‪13‬‬
‫פֿאַנקוכנס‪.‬‬ ‫איר נאָמען איז געװען תָּ מָר‪,‬‬
‫‪ 9‬און זי האָט גענומען די פֿאַן‪ ,‬און‬ ‫‪ 2‬און אַמנוֹן דער זון פֿון דָ וִדן האָט‬
‫האָט אױסגעגאָסן פֿאַר אים; אָבער‬ ‫זי ליב געקריגן‪ .‬און אַמנוֹן האָט זיך‬
‫ער האָט ניט געװאָלט עסן‪ .‬און‬ ‫געקלעמט ביז צום קראַנק װערן‪ ,‬פֿון‬
‫אַמנוֹן האָט געזאָגט‪ :‬פֿירט אַרױס אַלע‬ ‫װעגן זײַן שװעסטער תָּ מָרן‪ ,‬װאָרום‬
‫מענטשן פֿון מיר‪ .‬זײַנען אַלע מענטשן‬ ‫זי איז געװען ַא יונגפֿרױ; און עס איז‬
‫אַרױסגעגאַנגען פֿון אים‪.‬‬ ‫געװען פֿאַרהױלן אין אַמנוֹנס אױגן װי‬
‫‪ 10‬און אַמנוֹן האָט געזאָגט צו תָּ מָרן‪:‬‬ ‫אַזױ איר עפּעס צו טאָן‪.‬‬
‫ברענג דאָס עסן אין קאַמער‪ ,‬און איך‬ ‫‪ 3‬און אַמנוֹן האָט געהאַט ַא חבֿר װאָס‬
‫װעל עסן פֿון דײַן האַנט‪ .‬האָט תָּ מָר‬ ‫זײַן נאָמען איז געװען יונָד ֿב דער זון‬
‫גענומען די פֿאַנקוכנס װאָס זי האָט‬ ‫שמָה‪ ,‬דָ וִדס ברודער‪ ,‬און יונָד ֿב איז‬‫פֿון ִ‬
‫געמאַכט‪ ,‬און אַרײַנגעבראַכט צו איר‬ ‫געװען זײער ַא קלוגער מענטש‪.‬‬
‫ברודער אַמנוֹנען אין קאַמער‪.‬‬ ‫‪ 4‬האָט ער צו אים געזאָגט‪ :‬פֿאַר‬
‫‪ 11‬און װי זי האָט אים דערלאַנגט‬ ‫װאָס ביסטו אַזױ אָפּגעצערט פֿרימאָרגן‬
‫צום עסן‪ ,‬אַזױ האָט ער זי אָנגענומען‪,‬‬ ‫אין פֿרימאָרגן‪ ,‬דו בן‪-‬מלך? װילסטו‬
‫און האָט געזאָגט‪ :‬קום ליג מיט מיר‪,‬‬ ‫מיר ניט זאָגן? האָט אַמנוֹן צו אים‬
‫מײַן שװעסטער‪.‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬איך האָב ליב תָּ מָרן‪ ,‬מײַן‬
‫‪ 12‬האָט זי צו אים געזאָגט‪ :‬ניט‪,‬‬ ‫ברודער אַבֿשָלומס שװעסטער‪.‬‬
‫מײַן ברודער! זאָלסט מיך ניט פּײַניקן‪,‬‬ ‫‪ 5‬האָט יונָד ֿב צו אים געזאָגט‪ :‬לײג‬
‫װאָרום אַזױ װערט ניט געטאָן אין‬ ‫זיך אױף דײַן געלעגער‪ ,‬און מאַך‬
‫ישׂראל; זאָלסט ניט טאָן די דאָזיקע‬ ‫זיך קראַנק‪ ,‬און אַז דײַן פֿאָטער װעט‬
‫נבֿלה‪.‬‬ ‫דיך קומען זען‪ ,‬אַזױ זאָלסטו זאָגן צו‬
‫‪ 13‬און איך‪ ,‬װוּ װעל איך אַהינטאָן‬ ‫אים‪ :‬זאָל‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬קומען מײַן‬
‫מײַן חרפּה? און דו װעסט זײַן אַזױ‬ ‫שװעסטער תָּ מָר‪ ,‬און מיר געבן עסן‬
‫װי אײנער פֿון די נידערטרעכטיקע אין‬ ‫שפּײַז‪ ,‬און זאָל זי מאַכן דאָס עסן פֿאַר‬
‫ישׂראל‪ .‬און אַצונד‪ ,‬רעד‪ ,‬איך בעט‬ ‫מײַנע אױגן‪ ,‬כּדי איך זאָל זען‪ ,‬און עסן‬
‫דיך‪ ,‬צום מלך‪ ,‬װאָרום ער װעט מיך‬ ‫פֿון איר האַנט‪.‬‬
‫ניט פֿאַרמײַדן פֿון דיר‪.‬‬ ‫‪ 6‬האָט אַמנוֹן זיך געלײגט און זיך‬
‫‪ 14‬אָבער ער האָט ניט געװאָלט‬ ‫געמאַכט קראַנק‪ ,‬און װי דער מלך איז‬
‫צוהערן צו איר קָול‪ ,‬און ער האָט‬ ‫אים געקומען זען‪ ,‬אַזױ האָט אַמנוֹן‬
‫זי איבערגעשטאַרקט‪ ,‬און האָט זי‬ ‫געזאָגט צום מלך‪ :‬זאָל‪ ,‬איך בעט‬
‫געפּײַניקט‪ ,‬און איז געלעגן מיט איר‪.‬‬ ‫דיך‪ ,‬קומען מײַן שװעסטער תָּ מָר‪ ,‬און‬
‫‪ 15‬און אַמנוֹן האָט זי פֿײַנט געקריגן‬ ‫צוברײטן פֿאַר מײַנע אױגן ַא פּאָר‬
‫זײער ַא גרױס פֿײַנטשאַפֿט; װאָרום‬ ‫פֿאַנקוכנס‪ ,‬און איך װעל עסן פֿון איר‬
‫די פֿײַנטשאַפֿט װאָס ער האָט זי פֿײַנט‬ ‫האַנט‪.‬‬
‫געקריגן‪ ,‬איז געװען גרעסער פֿון דער‬ ‫‪ 7‬האָט דוד געשיקט צו תָּ מָרן אין‬
‫ליבשאַפֿט װאָס ער האָט זי ליב געהאַט‪.‬‬ ‫הױז‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬גײ אַקאָרשט אין‬
‫און אַמנוֹן האָט צו איר געזאָגט‪ :‬שטײ‬ ‫דײַן ברודער אַמנוֹנס הױז‪ ,‬און מאַך‬
‫אױף‪ ,‬גײ‪.‬‬ ‫אים עסן‪.‬‬
‫‪ 16‬האָט זי צו אים געזאָגט‪ :‬ניטע!‬ ‫‪ 8‬איז תָּ מָר געגאַנגען אין איר‬
‫װאָרום דאָס דאָזיקע בײז מיך‬ ‫ברודער אַמנוֹנס הױז; און ער איז‬
‫‪13:17—13:31‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪468‬‬
‫דיך‪ ,‬שערט מען ב ַײ דײַן קנעכט; זאָל‪,‬‬ ‫אַװעקצושיקן איז נאָך גרעסער װי‬
‫איך בעט דיך‪ ,‬דער מלך און זײַנע‬ ‫דאָס אַנדערע װאָס דו האָסט געטאָן‬
‫קנעכט מיטגײן מיט דײַן קנעכט‪.‬‬ ‫מיט מיר‪ .‬אָבער ער האָט ניט געװאָלט‬
‫‪ 25‬האָט דער מלך געזאָגט צו‬ ‫צוהערן צו איר‪.‬‬
‫אַבֿשָלומען‪ :‬נײן‪ ,‬מײַן זון‪ ,‬לאָמיר‬ ‫‪ 17‬און ער האָט גערופֿן זײַן יונג‪,‬‬
‫אַקאָרשט ניט אַלע גײן‪ ,‬כּדי מיר זאָלן‬ ‫זײַן משרת‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬שיקט‬
‫ניט פֿאַלן צו שװער אױף דיר‪ .‬איז ער‬ ‫אַקאָרשט אַרױס די דאָזיקע פֿון מיר‬
‫צוגעשטאַנען צו אים‪ ,‬אָבער ער האָט‬ ‫דרױסן‪ ,‬און פֿאַרשליס די טיר הינטער‬
‫ניט געװאָלט גײן‪ ,‬און ער האָט אים‬ ‫איר‪– .‬‬
‫געבענטשט‪.‬‬ ‫‪ 18‬און זי האָט געהאַט אױף זיך ַא‬
‫‪ 26‬האָט אַבֿשָלום געזאָגט‪ :‬אױב ניט‪,‬‬ ‫געשטרײַפֿט קלײד‪ ,‬װאָרום אַזעלכע‬
‫זאָל‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬גײן מיט אונדז מײַן‬ ‫מאַנטלען פֿלעגן טראָגן דעם מלכס‬
‫ברודער אַמנוֹן‪ .‬האָט דער מלך צו אים‬ ‫טעכטער די יונגפֿרױען‪ – .‬האָט זײַן‬
‫געזאָגט‪ :‬נאָך װאָס זאָל ער גײן מיט‬ ‫משרת זי אַרױסגעפֿירט דרױסן‪ ,‬און‬
‫דיר?‬ ‫האָט פֿאַרשלאָסן די טיר הינטער איר‪.‬‬
‫‪ 27‬איז אַבֿשָלום צוגעשטאַנען צו‬ ‫‪ 19‬און תָּ מָר האָט גענומען אַש אױף‬
‫אים‪ ,‬און ער האָט געשיקט מיט אים‬ ‫איר קאָפּ‪ ,‬און דאָס געשטרײַפֿטע קלײד‬
‫אַמנוֹנען און אַלע זין פֿון מלך‪.‬‬ ‫װאָס אױף איר האָט זי צעריסן‪ ,‬און זי‬
‫האָט אַרױפֿגעטאָן איר האַנט אױף איר‬
‫‪ 28‬און אַבֿשָלום האָט באַפֿױלן זײַנע‬ ‫קאָפּ‪ ,‬און איז געגאַנגען און גײענדיק‬
‫יונגען‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬זעט אַקאָרשט‪,‬‬ ‫געשרי ִען‪.‬‬
‫װי אַמנוֹנס האַרץ איז פֿרײלעך פֿון‬ ‫‪ 20‬האָט צו איר געזאָגט איר ברודער‬
‫װײַן‪ ,‬און איך װעל אײַך זאָגן‪ :‬שלאָגט‬ ‫אַבֿשָלום‪ :‬איז אַמנוֹן דײַן ברודער‬
‫אַמנוֹנען‪ ,‬אַזױ זאָלט איר אים טײטן;‬ ‫געװען מיט דיר? און אַצונד‪ ,‬מײַן‬
‫איר זאָלט ניט מורא האָבן‪ ,‬װאָרום איך‬ ‫שװעסטער‪ ,‬שװײַג‪ ,‬װאָרום ער איז‬
‫האָב דאָך אײַך באַפֿױלן‪ .‬שטאַרקט‬ ‫דײַן ברודער; זאָלסט דיר ניט נעמען‬
‫אײַך און זײַט העלדישע יונגען‪.‬‬ ‫צום האַרצן די דאָזיקע זאַך‪ .‬און תָּ מָר‬
‫‪ 29‬האָבן די יונגען פֿון אַבֿשָלומען‬ ‫איז געזעסן ַא װיסטע אין איר ברודער‬
‫געטאָן צו אַמנוֹנען אַזױ װי אַבֿשָלום‬ ‫אַבֿשָלומס הױז‪.‬‬
‫האָט באַפֿױלן‪ ,‬און אַלע זין פֿון‬ ‫‪ 21‬און דער מלך דוד האָט געהערט‬
‫מלך זײַנען אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און האָבן‬ ‫אַלע די דאָזיקע זאַכן‪ .‬און אים האָט‬
‫זיך געזעצט איטלעכער אױף זײַן‬ ‫זײער געערגערט‪.‬‬
‫מױלאײזל‪ ,‬און זײַנען אַנטלאָפֿן‪.‬‬ ‫‪ 22‬און אַבֿשָלום האָט ניט גערעדט‬
‫‪ 30‬און עס איז געװען‪ ,‬װי זײ זײַנען‬ ‫מיט אַמנוֹנען פֿון שלעכטס ביז גוטס‪,‬‬
‫אונטער װעגנס‪ ,‬אַזױ איז די הערונג‬ ‫װאָרום אַבֿשָלום האָט פֿײַנט געקריגן‬
‫אָנגעקומען צו דָ וִדן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫אַמנוֹנען דערפֿאַר װאָס ער האָט‬
‫אַבֿשָלום האָט דערשלאָגן אַלע זין פֿון‬ ‫געפּײַניקט זײַן שװעסטער תָּ מָרן‪.‬‬
‫מלך‪ ,‬און ניט געבליבן פֿון זײ אַן‬ ‫‪ 23‬און עס איז געװען אין צװײ יאָר‬
‫אײנציקער‪.‬‬ ‫צײַט אַרום‪ ,‬האָט מען געשאָרן ב ַײ‬
‫‪ 31‬איז דער מלך אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און‬ ‫אַבֿשָלומען אין ַבעַל‪-‬חצור װאָס ב ַײ‬
‫ער האָט צעריסן זײַנע קלײדער‪ ,‬און‬ ‫אפֿרי ִם‪ ,‬און אַבֿשָלום האָט פֿאַררופֿן‬ ‫ַ‬
‫האָט זיך געלײגט אױף דער ערד; און‬ ‫אַלע זין פֿון מלך‪.‬‬
‫אַלע זײַנע קנעכט זײַנען געשטאַנען‬ ‫‪ 24‬און אַבֿשָלום איז געקומען צום‬
‫מיט צעריסענע קלײדער‪.‬‬ ‫מלך‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬אָט‪ ,‬איך בעט‬
‫‪469‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪13:32—14:9‬‬
‫‪ 2‬האָט יוֹאָ ֿב געשיקט קײן תּקוֹע‪ ,‬און‬ ‫‪ 32‬האָט זיך אָפּגערופֿן יונָד ֿב דער‬
‫האָט געבראַכט פֿון דאָרטן ַא קלוגע‬ ‫שמָה‪ ,‬דָ וִדס ברודער‪ ,‬און האָט‬ ‫זון פֿון ִ‬
‫פֿרױ‪ ,‬און האָט צו איר געזאָגט‪ :‬מאַך‬ ‫געזאָגט‪ :‬זאָל ניט מײנען מײַן האַר‪,‬‬
‫זיך‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬טרױערנדיק‪ ,‬און‬ ‫אַלע יונגעלײַט‪ ,‬די זין פֿון מלך‪ ,‬האָט‬
‫טו אָן‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬טרױערקלײדער‪,‬‬ ‫מען געטײט‪ ,‬װאָרום בלױז אַמנוֹן איז‬
‫און זאָלסט זיך ניט זאַלבן מיט אײל‪ ,‬און‬ ‫טױט; װײַל דאָס איז געװען אָפּגעמאַכט‬
‫זאָלסט זײַן װי ַא פֿרױ װאָס טרױערט‬ ‫פֿון אַבֿשָלומס מױל פֿון דעם טאָג װאָס‬
‫שױן פֿיל טעג נאָך ַא טױטן‪.‬‬ ‫ער האָט געפּײַניקט זײַן שװעסטער‬
‫‪ 3‬און זאָלסט קומען צום מלך‪ ,‬און‬ ‫תָּ מָרן‪.‬‬
‫רעדן צו אים אַזױ װי דאָס דאָזיקע‬ ‫‪ 33‬און אַצונד זאָל מײַן האַר דער מלך‬
‫װאָרט‪ .‬און יוֹאָ ֿב האָט אַרײַנגעטאָן די‬ ‫זיך ניט נעמען די זאַך צום האַרצן‪ ,‬אַזױ‬
‫װערטער אין איר מױל‪.‬‬ ‫צו זאָגן‪ :‬אַלע זין פֿון מלך זײַנען טױט‪,‬‬
‫‪ 4‬האָט די פֿרױ פֿון תּקוֹע גערעדט‬ ‫װאָרום בלױז אַמנוֹן איז טױט‪.‬‬
‫צום מלך‪ ,‬און זי איז געפֿאַלן אױף איר‬ ‫‪ 34‬און אַבֿשָלום איז אַנטלאָפֿן‪.‬‬
‫פּנים צו דער ערד‪ ,‬און האָט זיך געבוקט‬ ‫און דער יונג דער װעכטער האָט‬
‫און געזאָגט‪ :‬העלף‪ ,‬מלך‪.‬‬ ‫אױפֿגעהױבן זײַנע אױגן און געזען‪,‬‬
‫‪ 5‬האָט דער מלך צו איר געזאָגט‪:‬‬ ‫ערשט פֿיל פֿאָלק גײען פֿון דעם װעג‬
‫װאָס איז דיר? האָט זי געזאָגט‪ :‬פֿאַר‬ ‫הינטער אים‪ ,‬פֿון זײַט באַרג‪.‬‬
‫װאָר‪ַ ,‬א פֿרױ אַן אלמנה בין איך‪,‬‬ ‫‪ 35‬און יונָד ֿב האָט געזאָגט צום מלך‪:‬‬
‫װאָרום מײַן מאַן איז געשטאָרבן‪.‬‬ ‫אָן זײַנען געקומען דעם מלכס זין‪ .‬אַזױ‬
‫‪ 6‬און דײַן דינסט האָט געהאַט צװײ‬ ‫װי דאָס װאָרט פֿון דײַן קנעכט‪ ,‬אַזױ‬
‫זין‪ ,‬האָבן זײ זיך בײדע געקריגט‬ ‫איז געװען‪.‬‬
‫אין פֿעלד‪ ,‬און ניט געװען װער‬ ‫‪ 36‬און עס איז געװען‪ ,‬װי ער ענדיקט‬
‫זאָל פֿאַנאַנדערײַסן צװישן זײ‪ ,‬האָט‬ ‫רעדן‪ ,‬ערשט דעם מלכס זין זײַנען‬
‫אײנער געשלאָגן דעם אַנדערן און אים‬ ‫אָנגעקומען‪ ,‬און זײ האָבן אױפֿגעהױבן‬
‫געטײט‪.‬‬ ‫זײער קָול און האָבן געװײנט‪ ,‬און אױך‬
‫‪ 7‬און אָט איז אָנגעשטאַנען די גאַנצע‬ ‫דער מלך און אַלע זײַנע קנעכט האָבן‬
‫משפּחה אױף דײַן דינסט‪ ,‬און זײ זאָגן‪:‬‬ ‫געװײנט זײער ַא גרױס געװײן‪.‬‬
‫גיב אונדז דעם װאָס האָט דערשלאָגן‬ ‫‪ 37‬און אַבֿשָלום איז אַנטלאָפֿן‪ ,‬און‬
‫זײַן ברודער‪ ,‬און מיר װעלן אים טײטן‬ ‫איז אַװעק צו תַּ למַי דעם זון פֿון‬
‫פֿאַר דעם לעבן פֿון זײַן ברודער װאָס‬ ‫עַמיהודן‪ ,‬דעם מלך פֿון גשור‪ .‬און‬
‫ער האָט געהרגעט‪ ,‬און מיר װעלן‬ ‫]דוד[ האָט געטרױערט אױף זײַן זון‬
‫פֿאַרטיליקן אױך דעם יורש‪ .‬און‬ ‫אַלע טעג‪.‬‬
‫זײ װילן אױסלעשן מײַן קױל װאָס‬ ‫‪ 38‬אַזױ איז אַבֿשָלום אַנטלאָפֿן‪ ,‬און‬
‫איז געבליבן‪ ,‬ניט צו לאָזן מײַן מאַן‬ ‫איז אַװעק קײן גשור‪ ,‬און ער איז‬
‫ַא נאָמען און אַן איבערבלײַב אױפֿן‬ ‫דאָרטן געװען דר ַײ יאָר‪.‬‬
‫געזיכט פֿון דער ערד‪.‬‬ ‫‪ 39‬און ]דאָס האַרץ פֿון[ דוד המלך‬
‫‪ 8‬האָט דער מלך געזאָגט צו דער‬ ‫איז אױסגעגאַנגען פֿון בענקשאַפֿט נאָך‬
‫פֿרױ‪ :‬גײ אַהײם‪ ,‬און איך װעל באַפֿעלן‬ ‫אַבֿשָלומען‪ ,‬װאָרום ער האָט זיך שױן‬
‫װעגן דיר‪.‬‬ ‫געטרײסט װעגן אַמנוֹנען‪ ,‬װאָס ער איז‬
‫‪ 9‬האָט די פֿרױ פֿון תּקוֹע געזאָגט צום‬ ‫טױט‪.‬‬
‫מלך‪ :‬אױף מיר‪ ,‬מײַן האַר מלך‪ ,‬די‬
‫שולד‪ ,‬און אױף מײַן פֿאָטערס הױז‪ ,‬און‬
‫דער מלך און זײַן טראָן איז רײן‪.‬‬
‫און יוֹאָ ֿב דער זון פֿון צרוּי ָהן‬
‫האָט געװוּסט אַז דעם מלכס‬ ‫‪14‬‬
‫האַרץ איז צו אַבֿשָלומען‪.‬‬
‫‪14:10—14:24‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪470‬‬
‫האַר דעם מלך זײַן פֿאַר ַא באַרוּונג;‬ ‫‪ 10‬האָט דער מלך געזאָגט‪ :‬דער װאָס‬
‫װאָרום װי ַא מלאך פֿון גאָט‪ ,‬אַזױ איז‬ ‫רעדט צו דיר‪ ,‬זאָלסטו אים ברענגען צו‬
‫מײַן האַר דער מלך אױף צו פֿאַרשטײן‬ ‫מיר‪ ,‬און ער װעט דיך מער װידער ניט‬
‫גוטס און שלעכטס‪ .‬און זאָל יהוה דײַן‬ ‫אָנרירן‪.‬‬
‫גאָט זײַן מיט דיר‪.‬‬ ‫‪ 11‬האָט זי געזאָגט‪ :‬זאָל‪ ,‬איך בעט‬
‫‪ 18‬האָט געענטפֿערט דער מלך און‬ ‫דיך‪ ,‬דער מלך געדענקען יהוה דײַן‬
‫האָט געזאָגט צו דער פֿרױ‪ :‬זאָלסט נאָר‬ ‫גאָט‪ ,‬אַז דער בלוטמאָנער זאָל ניט נאָך‬
‫ניט לײקענען פֿון מיר קײן זאַך װאָס‬ ‫מער אומברענגען‪ ,‬און זײ זאָלן ניט‬
‫איך פֿרעג דיך‪ .‬האָט די פֿרױ געזאָגט‪:‬‬ ‫פֿאַרטיליקן מײַן זון‪ .‬האָט ער געזאָגט‪:‬‬
‫זאָל‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬מײַן האַר דער מלך‬ ‫אַזױ װי גאָט לעבט‪ ,‬אױב ַא האָר פֿון‬
‫רעדן‪.‬‬ ‫דײַן זון װעט פֿאַלן צו דער ערד!‬
‫‪ 19‬האָט דער מלך געזאָגט‪ :‬איז‬ ‫‪ 12‬האָט די פֿרױ געזאָגט‪ :‬זאָל‪ ,‬איך‬
‫יוֹאָבֿס האַנט געװען מיט דיר אין דעם‬ ‫בעט דיך‪ ,‬דײַן דינסט רעדן צו מײַן האַר‬
‫אַלעם? האָט די פֿרױ געענטפֿערט און‬ ‫דעם מלך ַא װאָרט‪ .‬האָט ער געזאָגט‪:‬‬
‫געזאָגט‪ :‬אַזױ װי דײַן זעל לעבט‪ ,‬מײַן‬ ‫רעד‪.‬‬
‫האַר מלך‪ ,‬אױב מע קען אַװעק רעכטס‬ ‫‪ 13‬האָט די פֿרױ געזאָגט‪ :‬און פֿאַר‬
‫אָדער לינקס פֿון אַלץ װאָס מײַן האַר‬ ‫װאָס טראַכטסטו אַזױנס אַקעגן דעם‬
‫דער מלך האָט גערעדט! װאָרום דײַן‬ ‫פֿאָלק פֿון גאָט? װאָרום אַז דער‬
‫קנעכט‪ ,‬יוֹאָבֿ‪ ,‬ער האָט מיר באַפֿױלן‪,‬‬ ‫מלך רעדט דאָס דאָזיקע װאָרט‪ ,‬איז‬
‫און ער האָט אַרײַנגעטאָן אין מױל פֿון‬ ‫ער אַלײן אַזױ װי ַא שולדיקער‪,‬‬
‫דײַן דינסט אַלע די דאָזיקע װערטער‪.‬‬ ‫װאָס דער מלך קערט ניט אום זײַן‬
‫‪ 20‬כּדי צו פֿאַרדרײען דעם פּנים פֿון‬ ‫פֿאַרשטױסענעם‪.‬‬
‫דער זאַך‪ ,‬האָט דײַן קנעכט יוֹאָ ֿב געטאָן‬ ‫‪ 14‬װאָרום שטאַרבן מוזען מיר‬
‫די דאָזיקע זאַך‪ .‬אָבער מײַן האַר איז‬ ‫שטאַרבן; יאָ‪ ,‬אַזױ װי װאַסער‬
‫קלוג אַזױ װי די קלוגשאַפֿט פֿון ַא‬ ‫אױסגעגאָסן אױף דער ערד‪ ,‬װאָס‬
‫מלאך פֿון גאָט‪ ,‬צו װיסן אַלץ װאָס‬ ‫קען ניט אױפֿגעזאַמלט װערן; און‬
‫אױף דער ערד‪.‬‬ ‫גאָט שױנט ניט קײן נפֿש; אָבער‬
‫‪ 21‬און דער מלך האָט געזאָגט צו‬ ‫ער טראַכט טראַכטונגען אַז פֿון אים‬
‫יוֹאָבֿן‪ :‬זע‪ ,‬איך טו די דאָזיקע זאַך‪ ,‬און‬ ‫זאָל ניט פֿאַרשטױסן װערן קײן‬
‫גײ קער אום דעם יונג אַבֿשָלומען‪.‬‬ ‫פֿאַרשטױסענער‪.‬‬
‫‪ 22‬איז יוֹאָ ֿב געפֿאַלן אױף זײַן פּנים‬ ‫‪ 15‬און אַצונד‪ ,‬װאָס איך בין געקומען‬
‫צו דער ערד‪ ,‬און האָט זיך געבוקט‪ ,‬און‬ ‫רעדן צו מײַן האַר דעם מלך דאָס‬
‫האָט געבענטשט דעם מלך‪ .‬און יוֹאָ ֿב‬ ‫דאָזיקע װאָרט‪ ,‬איז דאָס װײַל דאָס‬
‫האָט געזאָגט‪ :‬הײַנט װײס דײַן קנעכט‬ ‫פֿאָלק האָט מיך אײַנגעשראָקן‪ ,‬און דײַן‬
‫אַז איך האָב געפֿונען לײַטזעליקײט אין‬ ‫דינסט האָט געזאָגט‪ :‬לאָמיך אַקאָרשט‬
‫דײַנע אױגן‪ ,‬מײַן האַר מלך‪ ,‬װאָרום‬ ‫רעדן צום מלך‪ ,‬אפֿשר װעט דער מלך‬
‫דער מלך האָט געטאָן דעם פֿאַרלאַנג‬ ‫טאָן דעם פֿאַרלאַנג פֿון זײַן דינסט‪.‬‬
‫פֿון דײַן קנעכט‪.‬‬ ‫‪ 16‬װאָרום דער מלך װעט זיך‬
‫‪ 23‬און יוֹאָ ֿב איז אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און‬ ‫צוהערן‪ ,‬מציל צו זײַן זײַן דינסט פֿון‬
‫איז געגאַנגען קײן גשור‪ ,‬און האָט‬ ‫דער האַנט פֿון דעם מאַן װאָס װיל‬
‫געבראַכט אַבֿשָלומען קײן ירושלים‪.‬‬ ‫פֿאַרטיליקן מיך און מײַן זון אין אײנעם‬
‫‪ 24‬און דער מלך האָט געזאָגט‪ :‬זאָל‬ ‫פֿון גאָטס נחלה‪.‬‬
‫ער פֿאַרקערן צו זײַן הױז‪ ,‬אָבער מײַן‬ ‫‪ 17‬און דײַן דינסט האָט געזאָגט‪:‬‬
‫פּנים זאָל ער ניט זען‪ .‬האָט אַבֿשָלום‬ ‫זאָל‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬דאָס װאָרט פֿון מײַן‬
‫‪471‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪14:25—15:6‬‬
‫בין איך געקומען פֿון גשור? בעסער‬ ‫פֿאַרקערט צו זײַן הױז‪ ,‬און דעם מלכס‬
‫פֿאַר מיר‪ ,‬איך זאָל נאָך דאָרטן זײַן‪ .‬און‬ ‫פּנים האָט ער ניט געזען‪.‬‬
‫אַצונד‪ ,‬לאָמיך זען דעם פּנים פֿון מלך‪,‬‬ ‫‪ 25‬און אין גאַנץ ישׂראל איז ניט‬
‫און אױב אין מיר איז ד ָא ַא פֿאַרברעך‪,‬‬ ‫געװען אַז ַא שענער מאַן װי אַבֿשָלום‪,‬‬
‫זאָל ער מיך טײטן‪.‬‬ ‫זײער צו רימען; פֿון זײַן פֿוסטריט ביז‬
‫‪ 33‬איז יוֹאָ ֿב געקומען צום מלך‪ ,‬און‬ ‫זײַן שפּיץ קאָפּ איז אין אים ניט געװען‬
‫האָט אים דערצײלט‪ .‬האָט ער גערופֿן‬ ‫ַא פֿעלער‪.‬‬
‫אַבֿשָלומען‪ ,‬און ער איז געקומען צום‬ ‫‪ 26‬און אַז ער האָט אָפּגעשאָרן זײַן‬
‫מלך‪ ,‬און האָט זיך געבוקט אױף זײַן‬ ‫קאָפּ – און געשען פֿלעגט עס פֿון סָוף‬
‫פּנים צו דער ערד פֿאַרן מלך‪ .‬און דער‬ ‫יאָר צו יאָר‪ ,‬אַז ער זאָל זיך אָפּשערן;‬
‫מלך האָט געקושט אַבֿשָלומען‪.‬‬ ‫װאָרום אַז עס איז אים צו שװער‬
‫געװאָרן‪ ,‬האָט ער עס אָפּגעשאָרן –‬
‫און עס איז געװען נאָך‬
‫דעם‪ ,‬האָט זיך אַבֿשָלום‬ ‫‪15‬‬
‫אײַנגעשאַפֿט ַא רײַטװאָגן און פֿערד‪,‬‬
‫האָט ער אָפּגעװױגן די האָר פֿון זײַן‬
‫קאָפּ מיט צװײ הונדערט שקל אױפֿן‬
‫מלכס געװיכט‪.‬‬
‫און פֿופֿציק מאַן װאָס זײַנען געלאָפֿן‬ ‫‪ 27‬און ב ַײ אַבֿשָלומען זײַנען געבאָרן‬
‫אים פֿאַרױס‪.‬‬ ‫געװאָרן דר ַײ זין‪ ,‬און אײן טאָכטער‬
‫‪ 2‬און אַבֿשָלום פֿלעגט זיך פֿעדערן‪,‬‬ ‫װאָס איר נאָמען איז געװען תָּ מָר‪ .‬זי‬
‫און פֿלעגט זיך שטעלן בײַם װעג פֿון‬ ‫איז געװען ַא װײַבספּאַרשױן פֿון ַא‬
‫טױער; און עס איז געװען‪ ,‬יעטװעדער‬ ‫שײנעם אױסזען‪.‬‬
‫מאַן װאָס פֿלעגט האָבן ַא קריג װאָס‬ ‫‪ 28‬און אַבֿשָלום איז געזעסן אין‬
‫דאַרף קומען צום מלך פֿאַר ַא משפּט‪,‬‬ ‫ירושלים צװײ יאָר צײַט‪ ,‬און דעם‬
‫האָט אַבֿשָלום גערופֿן צו אים און‬ ‫מלכס פּנים האָט ער ניט געזען‪.‬‬
‫געזאָגט‪ :‬פֿון װאָסער שטאָט ביסטו?‬ ‫‪ 29‬האָט אַבֿשָלום געשיקט נאָך‬
‫האָט יענער געזאָגט‪ :‬פֿון אײנעם פֿון די‬ ‫יוֹאָבֿן‪ ,‬כּדי אים צו שיקן צום מלך‪,‬‬
‫שבֿטים פֿון ישׂראל איז דײַן קנעכט‪.‬‬ ‫אָבער ער האָט ניט געװאָלט קומען‬
‫‪ 3‬האָט אַבֿשָלום צו אים געזאָגט‪ :‬זע‪,‬‬ ‫צו אים‪ .‬האָט ער װידער געשיקט ַא‬
‫דײַנע טענות זײַנען גוטע און גערעכטע‪,‬‬ ‫צװײט מאָל‪ ,‬און ער האָט ניט געװאָלט‬
‫אָבער קײנער פֿון מלך װעט דיר ניט‬ ‫קומען‪.‬‬
‫צוהערן‪.‬‬ ‫‪ 30‬האָט ער געזאָגט צו זײַנע קנעכט‪:‬‬
‫‪ 4‬און אַבֿשָלום האָט געזאָגט‪ :‬הלװאי‬ ‫זעט‪ ,‬יוֹאָבֿס שטיק פֿעלד איז לעבן‬
‫מאַכט מען מיך פֿאַר ַא שופֿט אין לאַנד‪,‬‬ ‫מײַנעם‪ ,‬און ער האָט דאָרטן גערשטן;‬
‫און צו מיר זאָל קומען יעטװעדער מאַן‬ ‫גײט און צינדט עס אָן אין פֿײַער‪.‬‬
‫װאָס האָט ַא קריג און ַא משפּט; איך‬ ‫און די קנעכט פֿון אַבֿשָלומען האָבן‬
‫װאָלט אים שױן געטאָן גערעכטיקײט‪.‬‬ ‫אָנגעצונדן דאָס שטיק פֿעלד אין פֿײַער‪.‬‬
‫‪ 5‬און עס איז געװען‪ ,‬װי ַא מאַן‬ ‫‪ 31‬איז יוֹאָ ֿב אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און איז‬
‫האָט גענענט זיך צו בוקן צו אים‪ ,‬אַזױ‬ ‫געקומען צו אַבֿשָלומען אין הױז‪ ,‬און‬
‫פֿלעגט ער אױסשטרעקן זײַן האַנט‪ ,‬און‬ ‫האָט צו אים געזאָגט‪ :‬פֿאַר װאָס האָבן‬
‫אים אָננעמען‪ ,‬און אים קושן‪.‬‬ ‫דײַנע קנעכט אָנגעצונדן מײַן שטיק‬
‫‪ 6‬און אַבֿשָלום האָט געטאָן אַזױ װי‬ ‫פֿעלד אין פֿײַער?‬
‫די דאָזיקע זאַך צו גאַנץ ישׂראל װאָס‬ ‫‪ 32‬האָט אַבֿשָלום געזאָגט צו יוֹאָבֿן‪:‬‬
‫פֿלעגן קומען פֿאַר ַא משפּט צום מלך‪.‬‬ ‫זע‪ ,‬איך האָב געשיקט צו דיר‪ ,‬אַזױ צו‬
‫און אַבֿשָלום האָט געגנבֿעט דאָס האַרץ‬ ‫זאָגן‪ :‬קום אַהער‪ ,‬און איך װעל דיך‬
‫פֿון די מענער פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫שיקן צום מלך‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬נאָך װאָס‬
‫‪15:7—15:22‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪472‬‬
‫שװערד‪.‬‬ ‫‪ 7‬און עס איז געװען צום סָוף פֿון‬

‫‪ 15‬האָבן די קנעכט פֿון מלך געזאָגט‬ ‫פֿערציק יאָר‪ ,‬האָט אַבֿשָלום געזאָגט‬
‫צום מלך‪ :‬אַזױ װי אַלץ װאָס מײַן האַר‬ ‫צום מלך‪ :‬לאָמיך גײן‪ ,‬איך בעט דיך‪,‬‬
‫דער מלך װעט אױסדערװײלן! ד ָא‬ ‫און באַצאָלן מײַן נדר װאָס איך האָב ַא‬
‫זײַנען דײַנע קנעכט‪.‬‬ ‫נדר געטאָן צו גאָט‪ ,‬אין חבֿרון‪.‬‬
‫‪ 16‬איז אַרױסגעגאַנגען דער מלך‪,‬‬ ‫‪ 8‬װאָרום ַא נדר האָט ַא נדר געטאָן‬
‫און זײַן גאַנץ הױזגעזינט נאָך אים‪ .‬און‬ ‫דײַן קנעכט װען איך בין געזעסן אין‬
‫דער מלך האָט איבערגעלאָזן די צען‬ ‫גשור אין ארם‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬אױב‬
‫קעפּסװײַבער צו היטן דאָס הױז‪.‬‬ ‫אומקערן װעט מיך גאָט אומקערן קײן‬
‫איז‬ ‫מלך‬ ‫דער‬ ‫‪ 17‬און‬ ‫ירושלים‪ ,‬װעל איך דינען גאָט‪.‬‬
‫אַרױסגעגאַנגען‪ ,‬און דאָס גאַנצע‬ ‫‪ 9‬האָט דער מלך צו אים געזאָגט‪ :‬גײ‬
‫פֿאָלק נאָך אים‪ ,‬און זײ האָבן זיך‬ ‫בשלום‪ .‬און ער איז אױפֿגעשטאַנען‪,‬‬
‫אָפּגעשטעלט אין בית‪-‬מרחק‪.‬‬ ‫און איז געגאַנגען קײן חבֿרון‪.‬‬
‫‪ 10‬און אַבֿשָלום האָט געשיקט‬
‫‪ 18‬און אַלע זײַנע קנעכט זײַנען‬ ‫אױסקוקערס אין אַלע שבֿטים פֿון‬
‫אַריבערגעגאַנגען פֿאַרב ַײ אים; און‬ ‫ישׂראל‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬װי איר הערט‬
‫כּרתים און אַלע פּלֵתים‪ ,‬און אַלע‬ ‫אַלע ֵ‬ ‫דעם קָול פֿון שופֿר‪ ,‬אַזױ זאָלט איר‬
‫גַתער‪ ,‬זעקס הונדערט מאַן װאָס זײַנען‬ ‫זאָגן‪ :‬אַבֿשָלום איז געװאָרן מלך אין‬
‫געקומען הינטער אים פֿון גַת‪ ,‬זײַנען‬ ‫חבֿרון‪.‬‬
‫אַריבערגעגאַנגען פֿאַרן מלך‪.‬‬
‫‪ 11‬און מיט אַבֿשָלומען זײַנען‬
‫‪ 19‬האָט דער מלך געזאָגט צו אִתַּ ין‬ ‫געגאַנגען צװײ הונדערט מאַן פֿון‬
‫פֿון גַת‪ :‬צו װאָס זאָלסט דו אױך‬ ‫ירושלים‪ ,‬מיטגערופֿענע װאָס זײַנען‬
‫גײן מיט אונדז? קער זיך אום‪,‬‬ ‫געגאַנגען אומשולדיקערהײט; און זײ‬
‫און בלײַב מיט דעם מלך‪ ,‬װאָרום דו‬ ‫האָבן פֿון קײן זאַך ניט געװוּסט‪.‬‬
‫ביסט ַא פֿרעמדער‪ ,‬און אױך ביסטו ַא‬ ‫‪ 12‬און אַבֿשָלום האָט געשיקט‬
‫פֿאַרטריבענער אין דײַן אָרט‪.‬‬ ‫נאָך אַחיתּופֿל דעם גילוֹני‪ ,‬דעם‬
‫‪ 20‬ערשט נעכטן ביסטו געקומען‪ ,‬און‬ ‫ַבעַל‪-‬יועץ פֿון דָ וִדן‪ ,‬פֿון זײַן שטאָט‪,‬‬
‫הײַנט זאָל איך דיך מאַכן װאָגלען צו‬ ‫פֿון גיֹלה‪ ,‬בעת ער האָט געשלאַכט די‬
‫גײן מיט אונדז‪ ,‬בעת איך אַלײן גײ‬ ‫שלאַכטאָפּפֿער‪ .‬און דער בונט איז‬
‫װוּהין מיר װעט זיך מאַכן? קער זיך‬ ‫געװען שטאַרק‪ ,‬און דאָס פֿאָלק האָט‬
‫אום‪ ,‬און קער אום דײַנע ברידער מיט‬ ‫זיך געהאַלטן אין אײן פֿאַרמערן אַרום‬
‫דיר אין גענאָד און טרײַשאַפֿט‪.‬‬ ‫אַבֿשָלומען‪.‬‬
‫‪ 21‬האָט אִתַּ י געענטפֿערט דעם מלך‬ ‫‪ 13‬איז געקומען אַן אָנזאָגער צו דָ וִדן‪,‬‬
‫און האָט געזאָגט‪ :‬אַזױ װי גאָט לעבט‪,‬‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬דאָס האַרץ פֿון די מענער‬
‫און אַזױ װי מײַן האַר דער מלך לעבט‪,‬‬ ‫פֿון ישׂראל איז נאָך אַבֿשָלומען‪.‬‬
‫אַז בלױז אין דעם אָרט װוּ מײַן האַר‬ ‫‪ 14‬און דוד האָט געזאָגט צו אַלע זײַנע‬
‫דער מלך װעט זײַן‪ ,‬ס ַײ צום טױט ס ַײ‬ ‫קנעכט װאָס מיט אים אין ירושלים‪:‬‬
‫צום לעבן‪ ,‬נאָר דאָרטן װעט זײַן דײַן‬ ‫שטײט אױף‪ ,‬און לאָמיר אַנטלױפֿן‪,‬‬
‫קנעכט!‬ ‫װאָרום מיר װעלן ניט האָבן קײן‬
‫‪ 22‬האָט דוד געזאָגט צו אִתַּ ין‪ :‬גײ‬ ‫אַנטרינונג פֿון אַבֿשָלומען‪ .‬אײַלט‬
‫איז אִתַּ י פֿון‬ ‫און צי אַריבער‪.‬‬ ‫זיך אַװעקצוגײן‪ ,‬כּדי ער זאָל זיך‬
‫גַת אַריבערגעגאַנגען‪ ,‬און אַלע זײַנע‬ ‫ניט אונטעראײַלן און אונדז אָניאָגן‪,‬‬
‫מענטשן‪ ,‬און אַלע קלײנע קינדער װאָס‬ ‫און ברענגען אױף אונדז דאָס בײז‪,‬‬
‫מיט אים‪.‬‬ ‫און שלאָגן די שטאָט מיטן שאַרף פֿון‬
‫‪473‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪15:23—:16‬‬
‫געװײנט‪.‬‬ ‫‪ 23‬און דאָס גאַנצע לאַנד האָט‬

‫‪ 31‬האָט מען דערצײלט דָ וִדן‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫געװײנט אױף ַא הױכן קָול‪ ,‬װען דאָס‬
‫זאָגן‪ :‬אַחיתּופֿל איז צװישן די װאָס‬ ‫גאַנצע פֿאָלק איז אַריבערגעגאַנגען;‬
‫בונטעװען זיך מיט אַבֿשָלומען‪ .‬און‬ ‫און דער מלך איז אַריבער דעם טײַך‬
‫דוד האָט געזאָגט‪ :‬איך בעט דיך‪ ,‬גאָט‪,‬‬ ‫קִדרון‪ ,‬און דאָס גאַנצע פֿאָלק איז‬
‫באַנאַריש די עצה פֿון אַחיתּופֿלן‪.‬‬ ‫אַריבערגעגאַנגען אַקעגן דעם װעג פֿון‬
‫‪ 32‬און עס איז געװען‪ ,‬װי דוד איז‬ ‫מדבר‪.‬‬
‫געקומען ביז דעם שפּיץ װאָס מע בוקט‬ ‫‪ 24‬און אָט אױך צָדוֹק און אַלע‬
‫זיך דאָרטן צו גאָט‪ ,‬ערשט אים קומט‬ ‫ל ִוי ִים מיט אים‪ ,‬טראָגנדיק דעם אָרון‬
‫אַנטקעגן חוּשַי‪ ,‬דער אַרכּי‪ ,‬מיט זײַן‬ ‫און זײ האָבן‬ ‫פֿון גאָטס בונד‪.‬‬
‫העמדל צעריסן‪ ,‬און ערד אױף זײַן‬ ‫אַװעקגעשטעלט דעם אָרון פֿון גאָט‬
‫קאָפּ‪.‬‬ ‫– אױך אבֿיתר איז אַרױפֿגעגאַנגען –‬
‫‪ 33‬האָט דוד צו אים געזאָגט‪ :‬אַז דו‬ ‫ביז דאָס גאַנצע פֿאָלק האָט געענדיקט‬
‫גײסט אַריבער מיט מיר‪ ,‬װעסטו זײַן‬ ‫אַריבערגײן פֿון שטאָט‪.‬‬
‫אױף מיר ַא לאַסט‪.‬‬ ‫‪ 25‬האָט דער מלך געזאָגט צו צָדוֹקן‪:‬‬
‫‪ 34‬אָבער אַז דו װעסט זיך אין‬ ‫קער אום דעם אָרון פֿון גאָט אין‬
‫שטאָט אומקערן‪ ,‬און װעסט זאָגן‬ ‫שטאָט‪ .‬אױב איך װעל געפֿינען‬
‫צו אַבֿשָלומען‪ :‬״איך װעל זײַן דײַן‬ ‫לײַטזעליקײט אין די אױגן פֿון גאָט‪,‬‬
‫קנעכט‪ ,‬מלך; דײַן פֿאָטערס קנעכט‬ ‫װעט ער מיך אומקערן‪ ,‬און װעט מיך‬
‫בין איך געװען פֿון ַא מאָל אָן‪ ,‬און‬ ‫לאָזן זען אים און זײַן װױנונג‪.‬‬
‫אַצונד בין אין דײַן קנעכט״‪ ,‬װעסטו‬ ‫‪ 26‬און אױב ער װעט אַזױ זאָגן‪ :‬״איך‬
‫מיר פֿאַרשטערן די עצה פֿון אַחיתּופֿלן‪.‬‬ ‫װיל דיך ניט״‪ ,‬ד ָא בין איך‪ ,‬זאָל ער טאָן‬
‫‪ 35‬און מיט דיר זײַנען דאָך דאָרטן‬ ‫מיט מיר אַזױ װי עס איז גוט אין זײַנע‬
‫צָדוֹק און אבֿיתר די כּהנים; איז‪,‬‬ ‫אױגן‪.‬‬
‫איטלעך װאָרט װאָס דו װעסט הערן‬ ‫‪ 27‬און דער מלך האָט געזאָגט צו‬
‫פֿון מלכס הױז‪ ,‬זאָלסטו דערצײלן צָדוֹק‬ ‫צָדוֹק דעם כּהן‪ :‬זעסטו‪ ,‬קער זיך אום‬
‫און אבֿיתר די כּהנים‪.‬‬ ‫בשלום אין שטאָט‪ ,‬און אַחי ַמעַץ דײַן‬
‫‪ 36‬זע‪ ,‬דאָרטן זײַנען ד ָא מיט זײ‬ ‫זון און יהונתן דער זון פֿון אבֿיתרן‪,‬‬
‫זײערע בײדנס זין‪ ,‬אַחי ַמעַץ צָדוֹקס און‬ ‫אײַערע בײדנס זין‪ ,‬מיט אײַך‪.‬‬
‫יהונתן אבֿיתרס‪ ,‬װעט איר דורך זײ‬ ‫‪ 28‬זעט‪ ,‬איך װעל זיך אױפֿהאַלטן אין‬
‫מיר צושיקן איטלעך װאָרט װאָס איר‬ ‫די פּלױנען פֿון מדבר‪ ,‬ביז עס קומט פֿון‬
‫װעט הערן‪.‬‬ ‫אײַך ַא װאָרט מיר אָנצוזאָגן‪.‬‬
‫‪ 37‬און חוּשַי‪ ,‬דָ וִדס גוטער פֿרײַנט‪,‬‬ ‫‪ 29‬און צָדוֹק און אבֿיתר האָבן‬
‫איז געקומען אין שטאָט‪ ,‬װען אַבֿשָלום‬ ‫אומגעקערט דעם אָרון פֿון גאָט‬
‫האָט געזאָלט אָנקומען אין ירושלים‪.‬‬ ‫קײן ירושלים‪ ,‬און זײ זײַנען דאָרטן‬
‫געבליבן‪.‬‬
‫און װי דוד איז געװען ַא ביסל‬
‫אַװעקגעגאַנגען פֿון שפּיץ‪,‬‬ ‫‪16‬‬
‫ערשט ציבֿ ָא דער יונג פֿון מפֿיבֿוֹשתן‬
‫‪ 30‬און דוד איז אַרױפֿגעגאַנגען מיט‬
‫דעם אַרױפֿגאַנג פֿאַר הר‪-‬הזֵיתים‪,‬‬
‫אַרױפֿגעגאַנגען און געװײנט‪ ,‬און זײַן‬
‫קומט אים אַנטקעגן מיט ַא פּאָר‬ ‫קאָפּ איז געװען פֿאַרדעקט‪ ,‬און ער איז‬
‫געזאָטלטע אײזלען‪ ,‬און אױף זײ‬ ‫געגאַנגען באָרװעס; און דאָס גאַנצע‬
‫צװײ הונדערט ברױטן‪ ,‬און הונדערט‬ ‫פֿאָלק װאָס מיט אים האָבן פֿאַרדעקט‬
‫בינטלעך ראָזינקעס‪ ,‬און הונדערט‬ ‫איטלעכער זײַן קאָפּ‪ ,‬און זײ זײַנען‬
‫בינטלעך זומערױפּס‪ ,‬און ַא לאָגל‬ ‫אַרױפֿגעגאַנגען‪ ,‬און אַרױפֿגײענדיק‬
‫‪16:2—16:17‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪474‬‬
‫‪ 9‬האָט אַבֿישַי דער זון פֿון צרוּי ָהן‬ ‫װײַן‪.‬‬

‫געזאָגט צום מלך‪ :‬פֿאַר װאָס זאָל‬ ‫‪ 2‬האָט דער מלך געזאָגט צו ציבֿאָן‪:‬‬
‫דער דאָזיקער טױטער הונט שילטן מײַן‬ ‫צו װאָס זײַנען די דאָזיקע ב ַײ דיר?‬
‫האַר דעם מלך? לאָמיך‪ ,‬איך בעט דיך‬ ‫האָט ציבֿ ָא געזאָגט‪ :‬די אײזלען פֿאַר‬
‫אַריבערגײן‪ ,‬און איך װעל אים דעם‬ ‫דעם מלכס הױזגעזינט צו רײַטן‪ ,‬און‬
‫קאָפּ אַראָפּנעמען‪.‬‬ ‫דאָס ברױט און די זומערױפּס פֿאַר די‬
‫‪ 10‬האָט דער מלך געזאָגט‪ :‬װאָס‬ ‫יונגען צום עסן‪ ,‬און דער װײַן צום‬
‫קער איך זיך אָן מיט אײַך‪ ,‬זין פֿון‬ ‫טרינקען פֿאַר דעם פֿאַרשמאַכטן אין‬
‫צרוּי ָהן? אױב ער שילט‪ ,‬איז דאָס װײַל‬ ‫מדבר‪.‬‬
‫גאָט האָט אים געהײסן‪ :‬שילט דָ וִדן;‬ ‫‪ 3‬האָט דער מלך געזאָגט‪ :‬און װוּ איז‬
‫און װער קען זאָגן‪ :‬פֿאַר װאָס טוסטו‬ ‫דײַן האַרס זון? האָט ציבֿ ָא געזאָגט צום‬
‫אַזױ?‬ ‫מלך‪ :‬אָן איז ער געבליבן אין ירושלים‪,‬‬
‫‪ 11‬און דוד האָט געזאָגט צו אַבֿישַין‬ ‫װאָרום ער האָט געזאָגט‪ :‬הײַנט װעט‬
‫און צו אַלע זײַנע קנעכט‪ :‬זע‪ ,‬מײַן זון‬ ‫מיר דאָס הױז פֿון ישׂראל אומקערן די‬
‫װאָס איז אַרױס פֿון מײַנע אינגעװײד‬ ‫מלוכה פֿון מײַן פֿאָטער‪.‬‬
‫זוכט מײַן לעבן‪ ,‬הײַנט װי שױן אַצונד‬ ‫‪ 4‬האָט דער מלך געזאָגט צו‬
‫דער בנימינער? לאָזט אים‪ ,‬און זאָל‬ ‫ציבֿאָן‪ :‬זע‪ ,‬אַלצדינג װאָס געהערט‬
‫ער שילטן‪ ,‬װאָרום גאָט האָט אים‬ ‫צו מפֿיבֿוֹשתן איז דײַנס‪ .‬האָט ציבֿ ָא‬
‫געהײסן‪.‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬איך בוק זיך; לאָמיך געפֿינען‬
‫‪ 12‬אפֿשר װעט גאָט זען מײַן אױג‪,‬‬ ‫לײַטזעליקײט אין דײַנע אױגן‪ ,‬מײַן‬
‫און גאָט װעט מיר אומקערן גוטס פֿאַר‬ ‫האַר מלך‪.‬‬
‫זײַן קללהן הײַנטיקן טאָג‪.‬‬ ‫‪ 5‬און װי דער מלך דוד איז געקומען‬
‫‪ 13‬און דוד און זײַנע מענטשן זײַנען‬ ‫ביז בחורים‪ ,‬ערשט פֿון דאָרטן גײט‬
‫ש ְמעִי איז‬‫געגאַנגען אױפֿן װעג‪ ,‬און ִ‬ ‫אַרױס ַא מאַן פֿון דער משפּחה פֿון‬
‫געגאַנגען בײַם זײַט באַרג אַקעגן אים‪,‬‬ ‫שאָולס הױז‪ ,‬װאָס זײַן נאָמען איז‬
‫געגאַנגען און געשאָלטן‪ ,‬און געװאָרפֿן‬ ‫ש ְמעִי דער זון פֿון גֵראָן – גײט‬
‫געװען ִ‬
‫מיט שטײנער אַקעגן אים‪ ,‬און געשאָטן‬ ‫און שילט גײענדיק‪.‬‬
‫מיט שטױב‪.‬‬ ‫‪ 6‬און ער האָט געװאָרפֿן מיט‬
‫‪ 14‬און דער מלך און דאָס גאַנצע‬ ‫שטײנער אױף דָ וִדן‪ ,‬און אױף אַלע‬
‫פֿאָלק װאָס מיט אים זײַנען אָנגעקומען‬ ‫קנעכט פֿון מלך דָ וִדן; און דאָס גאַנצע‬
‫מידע; און ער האָט זיך אָפּגערוט‬ ‫פֿאָלק און אַלע גבורים זײַנען געװען‬
‫דאָרטן‪.‬‬ ‫פֿון זײַן רעכטער זײַט און פֿון זײַן‬
‫‪ 15‬און אַבֿשָלום און דאָס גאַנצע‬ ‫לינקער‪.‬‬
‫פֿאָלק‪ ,‬די מענער פֿון ישׂראל‪ ,‬זײַנען‬ ‫ש ְמעִי געזאָגט‪,‬‬
‫‪ 7‬און אַזױ האָט ִ‬
‫אָנגעקומען קײן ירושלים‪ ,‬און‬ ‫װען ער האָט געשאָלטן‪ :‬גײ אַרױס‪,‬‬
‫אַחיתּופֿל מיט אים‪.‬‬ ‫גײ אַרױס‪ ,‬בלוטיקער מענטש און‬
‫‪ 16‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז חוּשַי‬ ‫נידערטרעכטיקער מענטש‪.‬‬
‫דער אַרכּי‪ ,‬דָ וִדס גוטער פֿרײַנט‪ ,‬איז‬ ‫‪ 8‬גאָט האָט אומגעקערט אױף דיר‬
‫געקומען צו אַבֿשָלומען‪ ,‬האָט חוּשַי‬ ‫אַל דאָס בלוט פֿון דעם הױז פֿון שָאולן‪,‬‬
‫געזאָגט צו אַבֿשָלומען‪ :‬לעבן זאָל דער‬ ‫װאָס דו ביסט געװאָרן מלך אױף זײַן‬
‫מלך! לעבן זאָל דער מלך!‬ ‫אָרט‪ ,‬און גאָט האָט געגעבן די מלוכה‬
‫‪ 17‬האָט אַבֿשָלום געזאָגט צו חוּשַין‪:‬‬ ‫אין דער האַנט פֿון דײַן זון אַבֿשָלומען‪.‬‬
‫איז דאָס דײַן גינציקײט צו דײַן גוטן‬ ‫און אָט ביסטו אין דײַן אומגליק‪ ,‬װײַל‬
‫פֿאַר װאָס ביסטו ניט‬ ‫פֿרײַנט?‬ ‫ַא בלוטיקער מענטש ביסטו‪.‬‬
‫‪475‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪16:18—17:10‬‬
‫‪ 3‬און איך װעל אומקערן צו דיר‬ ‫געגאַנגען מיט דײַן גוטן פֿרײַנט?‬
‫דאָס גאַנצע פֿאָלק‪ .‬אַז אַלע װעלן זיך‬ ‫‪ 18‬האָט חוּשַי געזאָגט צו אַבֿשָלומען‪:‬‬
‫אומקערן ]אחוץ[ דער מאַן װאָס דו‬ ‫נײן! נײַערט װעמען גאָט און דאָס‬
‫זוכסט‪ ,‬װעט דאָס גאַנצע פֿאָלק זײַן אין‬ ‫דאָזיקע פֿאָלק און אַלע מענער פֿון‬
‫פֿריד‪.‬‬ ‫ישׂראל האָבן אױסדערװײלט‪ ,‬צו אים‬
‫‪ 4‬איז די זאַך געװען גלײַך אין די‬ ‫געהער איך‪ ,‬און מיט אים װיל איך‬
‫אױגן פֿון אַבֿשָלומען‪ ,‬און אין די אױגן‬ ‫בלײַבן‪.‬‬
‫פֿון אַלע עלטסטע פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫‪ 19‬און צװײטנס‪ ,‬װעמען װעל איך‬
‫‪ 5‬און אַבֿשָלום האָט געזאָגט‪ :‬רוף‬ ‫דינען? דאָך ב ַײ זײַן זון; אַזױ װי איך‬
‫אױך‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬חוּשַי דעם אַרכּי‪,‬‬ ‫האָב געדינט ב ַײ דײַן פֿאָטער‪ ,‬אַזױ װעל‬
‫און לאָמיר הערן אױך װאָס אין זײַן‬ ‫איך זײַן ב ַײ דיר‪.‬‬
‫מױל‪.‬‬ ‫‪ 20‬און אַבֿשָלום האָט געזאָגט צו‬
‫‪ 6‬איז געקומען חוּשַי צו אַבֿשָלומען‪,‬‬ ‫אַחיתּופֿלן‪ :‬גיט אײַער עצה װאָס מיר‬
‫און אַבֿשָלום האָט צו אים געזאָגט‪ ,‬אַזױ‬ ‫זאָלן טאָן‪.‬‬
‫צו זאָגן‪ :‬אַזױ װי דאָס דאָזיקע װאָרט‬ ‫‪ 21‬האָט אַחיתּופֿל געזאָגט צו‬
‫האָט אַחיתּופֿל גערעדט‪ .‬זאָלן מיר טאָן‬ ‫אַבֿשָלומען‪ :‬קום צו די קעפּסװײַבער‬
‫לױט זײַן װאָרט אָדער ניט? רעד דו‪.‬‬ ‫פֿון דײַן פֿאָטער‪ ,‬װאָס ער האָט געלאָזן‬
‫‪ 7‬האָט חוּשַי געזאָגט צו אַבֿשָלומען‪:‬‬ ‫צו היטן דאָס הױז‪ .‬און אַז גאַנץ‬
‫ניט גוט איז די עצה װאָס אַחיתּופֿל‬ ‫ישׂראל װעט הערן‪ ,‬אַז דו האָסט זיך‬
‫עצהט דאָס מאָל‪.‬‬ ‫פֿאַרמיאוסט ב ַײ דײַן פֿאָטער‪ ,‬אַזױ‬
‫װעלן שטאַרק װערן די הענט פֿון אַלע‬
‫‪ 8‬און חוּשַי האָט געזאָגט‪ :‬דו קענסט‬ ‫װאָס מיט דיר‪.‬‬
‫דײַן פֿאָטער און זײַנע מענטשן‪ ,‬אַז‬ ‫ַא‬ ‫‪ 22‬האָט מען פֿאַרשפּרײט‬
‫זײ זײַנען גבורים‪ ,‬און זײ זײַנען‬ ‫געצעלט פֿאַר אַבֿשָלומען אױפֿן דאַך‪,‬‬
‫פֿאַרביטערט אין געמיט‪ ,‬אַזױ װי ַא‬ ‫און אַבֿשָלום איז געקומען צו די‬
‫בערינטע אין פֿעלד באַרױבט פֿון אירע‬ ‫קעפּסװײַבער פֿון זײַן פֿאָטער פֿאַר די‬
‫יונגע; אױך איז דײַן פֿאָטער ַא מאַן פֿון‬ ‫אױגן פֿון גאַנץ ישׂראל‪.‬‬
‫מלחמה‪ ,‬און ער װעט ניט נעכטיקן מיטן‬ ‫‪ 23‬און אַן עצה װאָס אַחיתּופֿל האָט‬
‫פֿאָלק‪.‬‬ ‫גע ֵעצֶהט‪ ,‬איז אין יענע טעג געװען אַזױ‬
‫‪ 9‬אָט איז ער אַצונד באַהאַלטן אין‬ ‫װי ַא מענטש זאָל פֿרעגן ב ַײ דעם װאָרט‬
‫אײנער פֿון די גריבער‪ ,‬אָדער אין‬ ‫פֿון גאָט‪ .‬אַזױ איז געװען איטלעכע‬
‫אײנעם פֿון די ערטער; און עס‬ ‫עצה פֿון אַחיתּופֿלן ס ַײ ב ַײ דָ וִדן ס ַײ ב ַײ‬
‫װעט זײַן‪ ,‬אַז עמעצער װעט אין זײ‬ ‫אַבֿשָלומען‪.‬‬
‫אַרײַנפֿאַלן אין אָנהײב‪ ,‬און ַא הערער‬
‫װעט הערן‪ ,‬װעט ער זאָגן‪ַ :‬א מפּלה איז‬
‫געװען צװישן דעם פֿאָלק װאָס הינטער‬
‫אַבֿשָלומען‪.‬‬
‫און אַחיתּופֿל האָט געזאָגט צו‬
‫אַבֿשָלומען‪ :‬לאָמיך אַקאָרשט‬
‫אױסקלײַבן צװעלף טױזנט מאַן‪ ,‬און‬
‫‪17‬‬
‫‪ 10‬און אַפֿילו דער װאָס איז ַא‬ ‫איך װעל אױפֿשטײן‪ ,‬און װעל נאָכיאָגן‬
‫העלדישער יונג‪ ,‬װאָס זײַן האַרץ איז‬ ‫דָ וִדן די נאַכט‪.‬‬
‫אַזױ װי דאָס האַרץ פֿון ַא לײב‪ ,‬װעט‬ ‫‪ 2‬און איך װעל קומען אױף אים װען‬
‫אין גאַנצן צעגאַנגען װערן‪ ,‬װאָרום‬ ‫ער איז מיד און אָפּהענטיק‪ ,‬און װעל‬
‫גאַנץ ישׂראל װײס אַז דײַן פֿאָטער איז‬ ‫אים דערשרעקן‪ ,‬און דאָס גאַנצע פֿאָלק‬
‫ַא גִבור‪ ,‬און די װאָס מיט אים זײַנען‬ ‫װאָס מיט אים װעט אַנטלױפֿן‪ ,‬און איך‬
‫העלדישע יונגען‪.‬‬ ‫װעל דערשלאָגן דעם מלך אַלײן;‬
‫‪17:11—17:23‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪476‬‬
‫‪ 18‬האָט זײ ַא יי ִנגל דערזען‪ ,‬און ער‬ ‫‪ 11‬אָבער איך עצה אַז אײַנגעזאַמלט‬

‫האָט דערצײלט אַבֿשָלומען‪ .‬זײַנען‬ ‫זאָל אײַנגעזאַמלט װערן גאַנץ ישׂראל‬
‫זײ בײדע אױף גיך אַװעק‪ ,‬און זײַנען‬ ‫אַרום דיר‪ ,‬פֿון דן און ביז באֵר‪-‬שֶבֿע‪,‬‬
‫געקומען צו דעם הױז פֿון ַא מאַן אין‬ ‫אַזױ װי דער זאַמד װאָס בײַם ים אין‬
‫בחורים; און ער האָט געהאַט ַא ברונעם‬ ‫פֿילקײט‪ ,‬און דו אַלײן זאָלסט גײן אין‬
‫אין זײַן הױף‪ ,‬האָבן זײ אַראָפּגענידערט‬ ‫מלחמה‪.‬‬
‫אַהין‪.‬‬ ‫‪ 12‬און אַז מיר װעלן קומען אױף‬
‫‪ 19‬און די פֿרױ האָט גענומען און‬ ‫אים אין אײנעם פֿון די ערטער װאָס‬
‫האָט אַריבערגעשפּרײט ַא דעקע‬ ‫ער געפֿינט זיך דאָרטן‪ ,‬װעלן מיר זיך‬
‫איבער דער עפֿענונג פֿון ברונעם‪ ,‬און‬ ‫אַראָפּלאָזן אױף אים‪ ,‬אַזױ װי עס פֿאַלט‬
‫האָט אױסגעשפּרײט דערױף גריץ‪ ,‬און‬ ‫דער טױ אױף דער ערד; און פֿון אים‬
‫קײן זאַך איז ניט געװען קאָנטיק‪.‬‬ ‫און פֿון אַלע מענטשן װאָס מיט אים‪,‬‬
‫‪ 20‬און אַבֿשָלומס קנעכט זײַנען‬ ‫װעט אַפֿילו אײנער ניט בלײַבן‪.‬‬
‫געקומען צו דער פֿרױ אין הױז‪ ,‬און‬ ‫‪ 13‬און אַז ער װעט זיך אַרײַנקלײַבן‬
‫האָבן געזאָגט‪ :‬װוּ זײַנען אַחי ַמעַץ און‬ ‫אין שטאָט‪ ,‬װעלן גאַנץ ישׂראל לאָזן‬
‫יהונתן? האָט די פֿרױ צו זײ געזאָגט‪:‬‬ ‫אַרױפֿטראָגן צו יענער שטאָט שטריק‪,‬‬
‫זײ זײַנען אַריבערגעגאַנגען דעם‬ ‫און מיר װעלן עס אַראָפּשלעפּן אין‬
‫װאַסערשטראָם‪ .‬האָבן זײ געזוכט‪ ,‬און‬ ‫טאָל‪ ,‬ביז דאָרטן װעט זיך אַפֿילו ַא‬
‫האָבן ניט געפֿונען; און זײ האָבן זיך‬ ‫שטײנדל ניט געפֿינען‪.‬‬
‫אומגעקערט קײן ירושלים‪.‬‬ ‫‪ 14‬האָט געזאָגט אַבֿשָלום און אַלע‬
‫מענער פֿון ישׂראל‪ :‬די עצה פֿון חוּשַי‬
‫‪ 21‬און עס איז געװען נאָך זײער‬ ‫דעם אַרכּי איז בעסער װי די עצה‬
‫אַװעקגײן‪ ,‬זײַנען זײ אַרױפֿגעקומען‬ ‫פֿון אַחיתּופֿלן‪ .‬װאָרום גאָט האָט‬
‫פֿון ברונעם‪ ,‬און זײַנען געגאַנגען און‬ ‫באַשערט צו פֿאַרשטערן די גוטע עצה‬
‫האָבן דערצײלט דעם מלך דָ וִדן‪ ,‬און זײ‬ ‫פֿון אַחיתּופֿלן‪ ,‬כּדי גאָט זאָל ברענגען‬
‫האָבן געזאָגט צו דָ וִדן‪ :‬שטײט אױף און‬ ‫דאָס בײז אױף אַבֿשָלומען‪.‬‬
‫גײט אַריבער אױף גיך דעם װאַסער‪,‬‬ ‫‪ 15‬און חוּשַי האָט געזאָגט צו צָדוֹק‬
‫װאָרום אַזױ האָט אַחיתּופֿל גע ֵעצֶהט‬ ‫און צו אבֿיתר די כּהנים‪ :‬אַזױ און אַזױ‬
‫אַקעגן אײַך‪.‬‬ ‫האָט אַחיתּופֿל גע ֵעצֶהט אַבֿשָלומען און‬
‫‪ 22‬איז אױפֿגעשטאַנען דוד און דאָס‬ ‫די עלטסטע פֿון ישׂראל‪ ,‬און אַזױ און‬
‫גאַנצע פֿאָלק װאָס מיט אים‪ ,‬און זײ‬ ‫אַזױ האָב איך גע ֵעצֶהט‪.‬‬
‫זײַנען אַריבערגעגאַנגען דעם ירדן;‬ ‫‪ 16‬און אַצונד‪ ,‬שיקט אױף גיך און‬
‫ביזן ליכט פֿון פֿרימאָרגן האָט צו מאָל‬ ‫זאָגט אָן דָ וִדן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ .‬זאָלסט‬
‫אײנער ניט געפֿעלט װאָס איז ניט‬ ‫ניט נעכטיקן די נאַכט אין די פּלױנען‬
‫אַריבערגעגאַנגען דעם ירדן‪.‬‬ ‫פֿון מדבר‪ ,‬נאָר אַריבערגײן מוזטו‬
‫‪ 23‬און אַחיתּופֿל האָט געזען אַז זײַן‬ ‫אַריבערגײן‪ ,‬כּדי דער מלך און דאָס‬
‫עצה איז ניט געטאָן געװאָרן‪ ,‬און ער‬ ‫גאַנצע פֿאָלק װאָס מיט אים זאָלן ניט‬
‫האָט אָנגעזאָטלט דעם אײזל‪ ,‬און איז‬ ‫אומגעבראַכט װערן‪.‬‬
‫אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און איז אַװעק צו זײַן‬ ‫‪ 17‬און יהונתן און אַחי ַמעַץ זײַנען‬
‫הױז‪ ,‬צו זײַן שטאָט‪ ,‬און ער האָט‬ ‫געשטאַנען אין עֵין‪-‬רוֹגֵל‪ ,‬און ַא דינסט‬
‫געזאָגט זײַן ַצ ָװאֶה צו זײַן הױזגעזינט‪,‬‬ ‫פֿלעגט גײן און זײ דערצײלן‪ ,‬און זײ‬
‫און האָט זיך אױפֿגעהאַנגען; און ער‬ ‫פֿלעגן גײן און דערצײלן דעם מלך‬
‫איז געשטאָרבן‪ ,‬און איז באַגראָבן‬ ‫דָ וִדן; װאָרום זײ האָבן זיך ניט געטאָרט‬
‫געװאָרן אין דעם קבֿר פֿון זײַן פֿאָטער‪.‬‬ ‫װײַזן אַרײַנצוקומען אין שטאָט‪.‬‬
‫‪477‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪17:24—18:9‬‬
‫‪ 3‬האָט דאָס פֿאָלק געזאָגט‪ :‬זאָלסט‬ ‫‪ 24‬און דוד איז אָנגעקומען‬

‫ניט אַרױסגײן; װאָרום אױב אַנטלױפֿן‬ ‫קײן מַחנַי ִם; און אַבֿשָלום איז‬
‫װעלן מיר אַנטלױפֿן‪ ,‬װעט מען אױף‬ ‫אַריבערגעגאַנגען דעם ירדן‪ ,‬ער און‬
‫אונדז ניט לײגן אַכט‪ ,‬און אַפֿילו ַא‬ ‫אַלע מענער פֿון ישׂראל װאָס מיט אים‪.‬‬
‫העלפֿט פֿון אונדז זאָלן אומקומען‪ ,‬װעט‬ ‫‪ 25‬און ַעמָשׂאן האָט אַבֿשָלום‬
‫מען אױף אונדז ניט לײגן קײן אַכט;‬ ‫אױפֿגעזעצט אױף יוֹאָבֿס אָרט איבערן‬
‫אָבער דו ביסט אַצונד אַזױ װי צען‬ ‫חיל‪ .‬און ַעמָשׂא איז געװען דער זון‬
‫טױזנט פֿון אונדז; איז אַצונד בעסער‪,‬‬ ‫פֿון ַא מאַן מיטן נאָמען י ִתר ָא דער‬
‫אַז דו זאָלסט אונדז זײַן צו הילף פֿון‬ ‫ישׂראלי‪ ,‬װאָס איז געקומען צו אַבֿיגַי ִל‬
‫שטאָט‪.‬‬ ‫דער טאָכטער פֿון נָחשן‪ַ ,‬א שװעסטער‬
‫‪ 4‬האָט דער מלך צו זײ געזאָגט‪:‬‬ ‫פֿון צרוּי ָה‪ ,‬יוֹאָבֿס מוטער‪.‬‬
‫װאָס איז גוט אין אײַערע אױגן‪ ,‬װעל‬ ‫‪ 26‬און ישׂראל און אַבֿשָלום האָבן‬
‫איך טאָן‪ .‬און דער מלך האָט זיך‬ ‫געלאַגערט אין לאַנד גִלעָד‪.‬‬
‫געשטעלט בײַן זײַט פֿון טױער‪ ,‬און‬ ‫‪ 27‬און עס איז געװען‪ ,‬װי דוד איז‬
‫דאָס גאַנצע פֿאָלק איז אַרױסגעגאַנגען‬ ‫אָנגעקומען קײן מַחנַי ִם‪ ,‬אַזױ ]האָט[‬
‫אין הונדערטן און אין טױזנטן‪.‬‬ ‫שוֹבֿי דער זון פֿון נָחשן‪ ,‬פֿון ַרבָה פֿון די‬
‫‪ 5‬און דער מלך האָט באַפֿױלן יוֹאָבֿן‬ ‫קינדער פֿון עמון‪ ,‬און מכיר דער זון פֿון‬
‫און אַבֿישַין און אִתַּ ין‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫עַמיאֵלן‪ ,‬פֿון לוֹ‪-‬דבֿר‪ ,‬און בַרזִלַי דער‬
‫זײַט מיר געלאַסן מיט דעם יונג‪,‬‬ ‫גִלעָדער פֿון רוֹגלים‪,‬‬
‫מיט אַבֿשָלומען‪ .‬און דאָס גאַנצע‬ ‫‪ 28‬געבראַכט בעטגעװאַנט‪ ,‬און‬
‫פֿאָלק האָט געהערט װי דער מלך‬ ‫בעקנס‪ ,‬און לײמענע כּלים‪ ,‬און װײץ‬
‫האָט באַפֿױלן אַלע הױפּטלײַט װעגן‬ ‫און גערשטן‪ ,‬און מעל‪ ,‬און געברענטע‬
‫אַבֿשָלומען‪.‬‬ ‫זאַנגען‪ ,‬און בעבלעך‪ ,‬און לינדזן‪ ,‬און‬
‫‪ 6‬און דאָס פֿאָלק איז אַרױסגעגאַנגען‬ ‫געברענטע אַרבעס‪,‬‬
‫אין פֿעלד אַקעגן ישׂראל‪ ,‬און די‬ ‫‪ 29‬און האָניק‪ ,‬און שמאַנט‪ ,‬און שאָף‪,‬‬
‫מלחמה איז געװען אין װאַלד פֿון‬ ‫און רינדערנע קעז‪ ,‬פֿאַר דָ וִדן און פֿאַר‬
‫אפֿרי ִם‪.‬‬
‫ַ‬ ‫דעם פֿאָלק װאָס מיט אים‪ ,‬צום עסן;‬
‫‪ 7‬און דאָס פֿאָלק פֿון ישׂראל איז‬ ‫װאָרום זײ האָבן געזאָגט‪ :‬דאָס פֿאָלק‬
‫דאָרטן געשלאָגן געװאָרן פֿאַר די‬ ‫איז הונגעריק און מיד און דאָרשטיק‬
‫קנעכט פֿון דָ וִדן‪ ,‬און דאָרטן איז געװען‬ ‫אין דער מדבר‪.‬‬
‫ַא גרױסער שלאַק אין יענעם טאָג‪-‬‬
‫צװאַנציק טױזנט‪.‬‬
‫‪ 8‬װאָרום די מלחמה איז דאָרטן‬
‫געװען פֿאַרשפּרײט אױפֿן געזיכט פֿון‬
‫און דוד האָט איבערגעצײלט‬
‫דאָס פֿאָלק װאָס מיט אים‪,‬‬
‫און ער האָט געמאַכט איבער זײ‬
‫‪18‬‬
‫גאַנצן לאַנד; און דער װאַלד האָט‬ ‫הױפּטלײַט פֿון טױזנט און הױפּטלײַט‬
‫פֿאַרצערט פֿון פֿאָלק מער װי די‬ ‫פֿון הונדערט‪.‬‬
‫שװערד האָט פֿאַרצערט אין יענעם‬ ‫‪ 2‬און דוד האָט געשיקט דאָס פֿאָלק‪,‬‬
‫טאָג‪.‬‬ ‫ַא דריטל אונטער דער האַנט פֿון יוֹאָבֿן‪,‬‬
‫‪ 9‬און אַבֿשָלום האָט זיך געטראָפֿן‬ ‫און ַא דריטל אונטער דער האַנט פֿון‬
‫פֿאַר די קנעכט פֿון דָ וִדן‪ .‬און אַבֿשָלום‬ ‫אַבֿישַי דעם זון פֿון צרוּי ָהן‪ ,‬יוֹאָבֿס‬
‫איז געריטן אױף ַא מױלאײזל‪ ,‬איז‬ ‫ברודער‪ ,‬און ַא דריטל אונטער דער‬
‫דער מױלאײזל געקומען אונטער דעם‬ ‫האַנט פֿון אִתַּ ין פֿון גַת‪ .‬און דער מלך‬
‫געצװײַג פֿון ַא גרױסן אײכנבױם‪ ,‬און‬ ‫האָט געזאָגט צום פֿאָלק‪ :‬אַרױסגײן‬
‫זײַן קאָפּ האָט זיך אָנגעכאַפּט אָן דעם‬ ‫װעל איך אױך אַרױסגײן מיט אײַך‪.‬‬
‫‪18:10—18:24‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪478‬‬
‫אױפֿגעשטעלט איבער אים ַא זײער‬ ‫אײכנבױם‪ ,‬און ער איז געבליבן צװישן‬

‫גרױסן הױפֿן שטײנער‪ .‬און גאַנץ‬ ‫הימל און ערד; און דער מױלאײזל‬
‫ישׂראל זײַנען אַנטלאָפֿן‪ ,‬איטלעכער צו‬ ‫װאָס אונטער אים איז אַװעק‪.‬‬
‫זײַנע געצעלטן‪.‬‬ ‫‪ 10‬האָט דערזען אײנער ַא מאַן‪ ,‬און‬
‫‪ 18‬און אַבֿשָלום האָט נאָך ב ַײ זײַן‬ ‫ער האָט דערצײלט יוֹאָבֿן און געזאָגט‪:‬‬
‫לעבן גענומען און זיך אױפֿגעשטעלט‬ ‫אָן האָב איך געזען אַבֿשָלומען הענגען‬
‫דעם זײַלשטײן װאָס אין מלכס טאָל;‬ ‫אױפֿן אײכנבױם‪.‬‬
‫װאָרום ער האָט געזאָגט‪ :‬איך האָב‬ ‫‪ 11‬האָט יוֹאָ ֿב געזאָגט צו דעם מאַן‬
‫ניט קײן זון צו דערמאָנען מײַן נאָמען‪.‬‬ ‫װאָס האָט אים דערצײלט‪ :‬און אַז דו‬
‫און ער האָט גערופֿן דעם זײַלשטײן‬ ‫האָסט געזען‪ ,‬ט ָא פֿאַר װאָס האָסטו אים‬
‫אױף זײַן נאָמען‪ ,‬און מע רופֿט אים‬ ‫ניט דערשלאָגן דאָרטן צו דער ערד?‬
‫אַבֿשָלומס אָנדענק ביז אױף הײַנטיקן‬ ‫און אױף מיר װאָלט געװען דיר צו געבן‬
‫טאָג‪.‬‬ ‫צען זילבערשטיק און ַא גאַרטל‪.‬‬
‫‪ 19‬און אַחי ַמעַץ דער זון פֿון צָדוֹקן‬ ‫‪ 12‬האָט דער מאַן געזאָגט צו יוֹאָבֿן‪:‬‬
‫האָט געזאָגט‪ :‬לאָמיך אַקאָרשט לױפֿן‬ ‫אַפֿילו װען איך קריג אָפּגעװױגן אױף‬
‫און אָנזאָגן דעם מלך‪ ,‬אַז גאָט האָט זיך‬ ‫מײַנע הענט טױזנט זילבערשטיק‪ ,‬װעל‬
‫אָפּגערעכנט פֿאַר אים פֿון דער האַנט‬ ‫איך ניט אױסשטרעקן מײַן האַנט אױף‬
‫פֿון זײַנע פֿײַנט‪.‬‬ ‫דעם מלכס זון‪ ,‬װאָרום פֿאַר אונדזערע‬
‫‪ 20‬האָט יוֹאָ ֿב צו אים געזאָגט‪ :‬ביסט‬ ‫אױערן האָט דער מלך באַפֿױלן דיר און‬
‫ניט ַא ַבעַל‪-‬בשׂורה הײַנטיקן טאָג;‬ ‫אַבֿישַין און אִתַּ ין‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬זײַט‬
‫װעסט אָנזאָגן אַן אַנדער טאָג‪ ,‬אָבער‬ ‫אָפּגעהיט‪ ,‬װער עס זאָל ניט זײַן‪ ,‬מיט‬
‫הײַנטיקן טאָג זאָלסטו ניט אָנזאָגן‪ ,‬אַזױ‬ ‫דעם יונג‪ ,‬מיט אַבֿשָלומען‪.‬‬
‫װי דעם מלכס זון איז טױט‪.‬‬ ‫‪ 13‬אָדער אַז איך זאָל באַגײן ַא‬
‫‪ 21‬און יוֹאָ ֿב האָט געזאָגט צו דעם‬ ‫פֿאַלשקײט אַקעגן מײַן זעל‪ ,‬װעט קײן‬
‫כּושי‪ :‬גײ דערצײל דעם מלך װאָס‬ ‫זאַך ניט בלײַבן פֿאַרהױלן פֿון דעם‬
‫דו האָסט געזען‪ .‬האָט דער כּושי‬ ‫מלך‪ ,‬און דו װעסט שטײן פֿון דער‬
‫זיך געבוקט צו יוֹאָבֿן‪ ,‬און איז‬ ‫װײַטן‪.‬‬
‫אַװעקגעלאָפֿן‪.‬‬ ‫‪ 14‬האָט יוֹאָ ֿב געזאָגט‪ :‬איך קען זיך‬
‫‪ 22‬און אַחי ַמעַץ דער זון פֿון צָדוֹקן‬ ‫ד ָא אַזױ ניט אױפֿהאַלטן מיט דיר‪ .‬און‬
‫האָט װידער ַא מאָל געזאָגט צו יוֹאָבֿן‪:‬‬ ‫ער האָט גענומען דר ַײ װאַרפֿשפּיזן אין‬
‫זאָל זײַן װאָס װעט זײַן‪ ,‬לאָמיך אױך‪,‬‬ ‫זײַן האַנט‪ ,‬און האָט זײ אַרײַנגעשטאָכן‬
‫איך בעט דיך‪ ,‬לױפֿן נאָך דעם כּושי‪.‬‬ ‫אין אַבֿשָלומס האַרצן‪ ,‬װען ער האָט‬
‫האָט יוֹאָ ֿב געזאָגט‪ :‬נאָך װאָס דען‬ ‫נאָך געלעבט אין מיטן אײכנבױם‪.‬‬
‫זאָלסטו לױפֿן‪ ,‬מײַן זון‪ ,‬אַז די בשׂורה‬ ‫יוֹאָבֿס‬ ‫‪ 15‬און צען יונגען‪,‬‬
‫װעט דיר גאָרניט אײַנברענגען?‬ ‫זיך‬ ‫האָבן‬ ‫װאַפֿנטרעגער‪,‬‬
‫‪ 23‬״אָבער זאָל זײַן װאָס װעט זײַן‪,‬‬ ‫אַרומגעשטעלט‪ ,‬און האָבן געשלאָגן‬
‫איך װעל לױפֿן‪ .‬״ האָט ער צו‬ ‫אַבֿשָלומען און אים געטײט‪.‬‬
‫אים געזאָגט‪ :‬לױף‪ ,‬און אַחי ַמעַץ איז‬ ‫‪ 16‬און יוֹאָ ֿב האָט געבלאָזן אין שופֿר‪,‬‬
‫געלאָפֿן מיטן װעג פֿון דער ]ירדן[‬ ‫און דאָס פֿאָלק האָט זיך אומגעקערט‬
‫געגנט‪ ,‬און ער האָט אַריבערגעיאָגט‬ ‫פֿון נאָכיאָגן ישׂראל‪ ,‬װאָרום יוֹאָ ֿב האָט‬
‫דעם כּושי‪.‬‬ ‫צוריקגעהאַלטן דאָס פֿאָלק‪.‬‬
‫‪ 24‬און דוד איז געזעסן צװישן די‬ ‫‪ 17‬און זײ האָבן גענומען אַבֿשָלומען‪,‬‬
‫צװײ טױערן‪ ,‬און דער װעכטער איז‬ ‫און האָבן אים אײַנגעװאָרפֿן אין װאַלד‬
‫אַרױפֿגעגאַנגען אױף דעם דאַך פֿון‬ ‫אין דער גרױסער גרוב‪ .‬און זײ האָבן‬
‫‪479‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪18:25—19:7‬‬
‫‪ 32‬האָט דער מלך געזאָגט צו דעם‬ ‫טױער‪ ,‬אױף דער מױער‪ ,‬און ער האָט‬
‫כּושי‪ :‬איז פֿריד צו דעם יונג‪ ,‬צו‬ ‫אױפֿגעהױבן זײַנע אױגן‪ ,‬ערשט ַא מאַן‬
‫אַבֿשָלומען? האָט דער כּושי געזאָגט‪:‬‬ ‫לױפֿט אַלײן‪.‬‬
‫זאָל װערן פֿון די שָׂונאים פֿון מײַן האַר‬ ‫‪ 25‬האָט דער װעכטער אױסגערופֿן‪,‬‬
‫דעם מלך‪ ,‬און פֿון אַלע װאָס זײַנען‬ ‫און אָנגעזאָגט דעם מלך‪ .‬האָט דער‬
‫אױפֿגעשטאַנען אױף דיר צום בײזן‪ ,‬װי‬ ‫מלך געזאָגט‪ :‬אױב ער איז אַלײן‪ ,‬איז‬
‫פֿון דעם יונג‪.‬‬ ‫ַא בשׂורה אין זײַן מױל‪ .‬און יענער איז‬
‫געקומען אַלץ נענטער‪.‬‬
‫מלך‬
‫און‬
‫דער‬
‫אױפֿגעציטערט‪,‬‬
‫האָט‬
‫ער איז אַרױפֿגעגאַנגען אין דער‬
‫‪19‬‬ ‫‪ 26‬האָט דער װעכטער געזען אַן‬
‫אַנדער מאַן לױפֿן‪ ,‬און דער װעכטער‬
‫האָט אױסגערופֿן צום טױערמאַן און‬
‫אױבערשטוב פֿון טױער‪ ,‬און האָט‬ ‫געזאָגט‪ :‬זע‪ַ ,‬א מאַן לױפֿט אַלײן‪ .‬האָט‬
‫געװײנט; און גײענדיק האָט ער אַזױ‬ ‫דער מלך געזאָגט‪ :‬דער אױך איז אַן‬
‫געזאָגט‪ :‬מײַן זון אַבֿשָלום‪ ,‬זון מײַנער‪,‬‬ ‫אָנזאָגער‪.‬‬
‫אַבֿשָלום מײַן זון! הלװאי װאָלט איך‬ ‫‪ 27‬האָט דער װעכטער געזאָגט‪ :‬איך‬
‫געשטאָרבן אַנשטאָט דיר‪ ,‬אַבֿשָלום‬ ‫דערקען דאָס לױפֿן פֿון ערשטן אַזױ‬
‫מײַן זון‪ ,‬זון מײַנער!‬ ‫װי דאָס לױפֿן פֿון אַחי ַמעַץ דעם זון‬
‫‪ 2‬איז אָנגעזאָגט געװאָרן יוֹאָבֿן‪ :‬זע‪,‬‬ ‫פֿון צָדוֹקן‪ .‬האָט דער מלך געזאָגט‪:‬‬
‫דער מלך װײנט‪ ,‬און ער טרױערט אױף‬ ‫ַא גוטער מענטש איז ער‪ ,‬און מיט ַא‬
‫אַבֿשָלומען‪.‬‬ ‫גוטער בשׂורה קומט ער‪.‬‬
‫‪ 3‬און די ישועה אין יענעם טאָג‬ ‫‪ 28‬האָט אַחי ַמעַץ גערופֿן און האָט‬
‫איז געװאָרן צו טרױער פֿאַר דעם‬ ‫געזאָגט צום מלך‪ :‬פֿריד! און ער‬
‫גאַנצן פֿאָלק‪ ,‬װאָרום דאָס פֿאָלק האָט‬ ‫האָט זיך געבוקט צום מלך מיט זײַן‬
‫געהערט אין יענעם טאָג‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫פּנים צו דער ערד‪ ,‬און האָט געזאָגט‪:‬‬
‫דער מלך איז באַקלעמט װעגן זײַן זון‪.‬‬ ‫געלױבט איז יהוה דײַן גאָט װאָס האָט‬
‫‪ 4‬און דאָס פֿאָלק איז אין יענעם‬ ‫איבערגעענטפֿערט די מענטשן װאָס‬
‫טאָג זיך גנבֿענדיק אַרײַנגעקומען אין‬ ‫האָבן אױפֿגעהױבן זײער האַנט אױף‬
‫שטאָט‪ ,‬אַזױ װי דאָס פֿאָלק גנבֿעט זיך‬ ‫מײַן האַר דעם מלך‪.‬‬
‫פֿאַרשעמטערהײט װען זײ אַנטלױפֿן‬ ‫‪ 29‬האָט דער מלך געזאָגט‪ :‬איז‬
‫אין ַא מלחמה‪.‬‬ ‫פֿריד צו דעם יונג‪ ,‬צו אַבֿשָלומען?‬
‫‪ 5‬און דער מלך האָט אײַנגעװיקלט‬ ‫האָט אַחי ַמעַץ געזאָגט‪ :‬איך האָב‬
‫זײַן פּנים‪ ,‬און דער מלך האָט געשרי ִען‬ ‫געזען ַא גרױסן טומל װען יוֹאָ ֿב האָט‬
‫אױף ַא הױכן קָול‪ :‬מײַן זון אַבֿשָלום‪,‬‬ ‫אַװעקגעשיקט דעם מלכס קנעכט‪ ,‬און‬
‫אַבֿשָלום מײַן זון‪ ,‬זון מײַנער!‬ ‫מיך דײַן קנעכט‪ ,‬אָבער איך האָב ניט‬
‫‪ 6‬איז יוֹאָ ֿב געקומען צום מלך אין‬ ‫געװוּסט װאָס‪.‬‬
‫הױז‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬האָסט הײַנט‬ ‫‪ 30‬האָט דער מלך געזאָגט‪ :‬דרײ זיך‬
‫פֿאַרשעמט דעם פּנים פֿון אַלע דײַנע‬ ‫אום‪ ,‬שטעל זיך דאָ‪ .‬האָט ער זיך‬
‫קנעכט װאָס האָבן הײַנט געראַטעװעט‬ ‫אומגעדרײט‪ ,‬און איז געשטאַנען‪.‬‬
‫דײַן לעבן‪ ,‬און דאָס לעבן פֿון דײַנע זין‬ ‫‪ 31‬ערשט דער כּושי קומט אָן; און‬
‫און דײַנע טעכטער‪ ,‬און דאָס לעבן פֿון‬ ‫דער כּושי האָט געזאָגט‪ :‬זאָל ַא בשׂורה‬
‫דײַנע װײַבער‪ ,‬און דאָס לעבן פֿון דײַנע‬ ‫האָבן מײַן האַר דער מלך‪ ,‬אַז גאָט‬
‫קעפּסװײַבער‪,‬‬ ‫האָט זיך הײַנט אָפּגערעכנט פֿאַר דיר‬
‫‪ 7‬ליב צו האָבן דײַנע פֿײַנט‪ ,‬און‬ ‫פֿון דער האַנט פֿון אַלע װאָס זײַנען‬
‫פֿײַנט צו האָבן דײַנע ליבהאָבער‪.‬‬ ‫אױפֿגעשטאַנען אױף דיר‪.‬‬
‫‪19:8—19:20‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪480‬‬
‫‪ 13‬מײַנע ברידער זײַט איר‪ ,‬מײַן בײן‬ ‫װאָרום האָסט הײַנט געלאָזט װיסן‪ ,‬אַז‬
‫און מײַן פֿלײש זײַט איר‪ ,‬און פֿאַר װאָס‬ ‫ב ַײ דיר זײַנען ניט ָא קײן הױפּטלײַט און‬
‫זאָלט איר זײַן די לעצטע אומצוקערן‬ ‫קײן קנעכט‪ :‬װײַל הײַנט װײס איך‪,‬‬
‫דעם מלך?‬ ‫אַז װען אַבֿשָלום לעבט‪ ,‬און מיר אַלע‬
‫‪ 14‬און צו ַעמָשׂאן זאָלט איר זאָגן‪:‬‬ ‫זײַנען הײַנט טױט‪ ,‬װאָלט דענצמאָל‬
‫מײַן בײן און מײַן פֿלײש ביסטו דאָך‪.‬‬ ‫געװען רעכט אין דײַנע אױגן‪.‬‬
‫זאָל מיר גאָט טאָן אַזױ און נאָך מער‪,‬‬ ‫‪ 8‬און אַצונד‪ ,‬שטײ אױף‪ ,‬גײ אַרױס‪,‬‬
‫אױב דו װעסט ניט זײַן ב ַײ מיר אַלע‬ ‫און רעד צום האַרצן פֿון דײַנע קנעכט‪,‬‬
‫טעג דער חיל‪-‬פֿירער אױף יוֹאָבֿס אָרט!‬ ‫װאָרום איך שװער ב ַײ גאָט‪ ,‬אַז דו‬
‫‪ 15‬און ער האָט צוגענײַגט דאָס‬ ‫גײסט ניט אַרױס‪ ,‬אױב ַא מענטש װעט‬
‫האַרץ פֿון אַלע מענער פֿון יהוּדה אַזױ‬ ‫ב ַײ דיר בלײַבן די נאַכט! און דאָס װעט‬
‫װי אײן מאַן‪ .‬און זײ האָבן געשיקט צום‬ ‫דיר זײַן ערגער װי אַל דאָס בײז װאָס‬
‫מלך‪ :‬קער זיך אום דו און אַלע דײַנע‬ ‫איז געקומען אױף דיר פֿון דײַן יוגנט‬
‫קנעכט‪.‬‬ ‫אָן ביז אַצונד‪.‬‬
‫‪ 16‬האָט דער מלך זיך אומגעקערט‪,‬‬ ‫‪ 9‬איז דער מלך אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און‬
‫און ער איז געקומען ביזן ירדן‪.‬‬ ‫ער האָט זיך געזעצט אין טױער‪ ,‬און‬
‫און יהוּדה איז געקומען קײן גִלגל‬ ‫דעם גאַנצן פֿאָלק האָט מען אָנגעזאָגט‪,‬‬
‫צו גײן אַנטקעגן דעם מלך‪ ,‬כּדי‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬זעט‪ ,‬דער מלך זיצט‬
‫אַריבערצופֿירן דעם מלך איבערן ירדן‪.‬‬ ‫אין טױער‪ .‬און דאָס גאַנצע פֿאָלק‬
‫ש ְמעִי דער זון פֿון גֵראָן‪,‬‬
‫‪ 17‬און ִ‬ ‫איז געקומען פֿאַרן מלך‪ .‬און אַז‬
‫דער בנימינער‪ ,‬װאָס פֿון בחורים‪ ,‬האָט‬ ‫ישׂראל איז אַנטלאָפֿן איטלעכער צו‬
‫געאײַלט און אַראָפּגענידערט מיט די‬ ‫זײַנע געצעלטן‪,‬‬
‫מענער פֿון יהוּדה אַנטקעגן דעם מלך‬ ‫‪ 10‬האָט דאָס גאַנצע פֿאָלק אין אַלע‬
‫דוד;‬ ‫שבֿטים פֿון ישׂראל געטענהט‪ ,‬אַזױ‬
‫‪ 18‬און מיט אים טױזנט מאַן פֿון‬ ‫צו זאָגן‪ :‬דער מלך האָט אונדז מציל‬
‫בנימין‪ ,‬און ציבֿאָ‪ ,‬שאָולס קנעכט‪ ,‬און‬ ‫געװען פֿון דער האַנט פֿון אונדזערע‬
‫זײַנע פֿופֿצן זין און זײַנע צװאַנציק‬ ‫פֿײַנט‪ ,‬און ער האָט אונדז געראַטעװעט‬
‫קנעכט מיט אים‪ .‬און זײ זײַנען אַריבער‬ ‫פֿון דער האַנט פֿון די פּלִשתּים‪ ,‬און‬
‫דעם ירדן פֿאַרן מלך‪.‬‬ ‫אַצונד איז ער אַנטלאָפֿן פֿון לאַנד פֿון‬
‫איז‬ ‫פּראָם‬ ‫דער‬ ‫‪ 19‬און‬ ‫װעגן אַבֿשָלומען‪.‬‬
‫אַריבערגעקומען‪ ,‬כּדי אַריבערצופֿירן‬ ‫‪ 11‬און אַבֿשָלום‪ ,‬װאָס מיר‬
‫דעם מלכס הױזגעזינט‪ ,‬און צו טאָן‬ ‫האָבן געזאַלבט איבער אונדז‪ ,‬איז‬
‫װאָס איז גוט אין זײַנע אױגן‪ .‬איז‬ ‫אומגעקומען אין דער מלחמה‪ ,‬הײַנט‬
‫ש ְמעִי דער זון פֿון גֵראָן געפֿאַלן‬ ‫ִ‬ ‫פֿאַר װאָס שװײַגט איר װעגן אומקערן‬
‫פֿאַרן מלך‪ ,‬װען ער האָט געװאָלט‬ ‫דעם מלך?‬
‫אַריבערגײן דעם ירדן‪.‬‬ ‫‪ 12‬און דער מלך דוד האָט געשיקט‬
‫‪ 20‬און ער האָט געזאָגט צום מלך‪:‬‬ ‫צו צָדוֹק און צו אבֿיתר די כּהנים‪ ,‬אַזױ‬
‫זאָל מײַן האַר מיר ניט צורעכענען ַא‬ ‫צו זאָגן‪ :‬רעדט צו די עלטסטע פֿון‬
‫זינד‪ ,‬און זאָלסט ניט דערמאָנען װאָס‬ ‫יהוּדה‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬פֿאַר װאָס זאָלט‬
‫דײַן קנעכט האָט פֿאַרבראָכן אין דעם‬ ‫איר זײַן די לעצטע אומצוקערן דעם‬
‫טאָג װאָס מײַן האַר דער מלך איז‬ ‫מלך אין זײַן הױז?‪ -‬װאָרום דאָס װאָרט‬
‫אַרױסגעגאַנגען פֿון ירושלים‪ ,‬אַז דער‬ ‫פֿון גאַנץ ישׂראל איז אָנגעקומען צום‬
‫מלך זאָל זיך דאָס נעמען צום האַרצן‪.‬‬ ‫מלך אין זײַן הױז? –‬
‫‪481‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪19:21—19:37‬‬
‫דײַנע אױגן‪.‬‬ ‫‪ 21‬װאָרום דײַן קנעכט װײס אַז איך‬

‫‪ 29‬װאָרום דאָס גאַנצע הױז פֿון מײַן‬ ‫האָב געזינדיקט‪ ,‬און אָט בין איך‬
‫פֿאָטער איז ניט אַנדערש װי װערט‬ ‫געקומען הײַנט דער ערשטער פֿון‬
‫געװען דעם טױט ב ַײ מײַן האַר דעם‬ ‫גאַנצן הױז פֿון יוסף‪ ,‬אַראָפּצונידערן‬
‫מלך‪ ,‬פֿון דעסט װעגן האָסטו געמאַכט‬ ‫אַנטקעגן מײַן האַר דעם מלך‪.‬‬
‫דײַן קנעכט צװישן די װאָס עסן ב ַײ דײַן‬ ‫‪ 22‬האָט זיך אָפּגערופֿן אַבֿישַי דער‬
‫טיש‪ ,‬און װאָסער רעכט האָב איך נאָך‪,‬‬ ‫זון פֿון צרוּי ָהן‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬זאָל‬
‫צו מאָל זיך נאָך צו קלאָגן פֿאַרן מלך?‬ ‫ש ְמעִי געטײט װערן דערפֿאַר װאָס‬ ‫ניט ִ‬
‫‪ 30‬האָט דער מלך צו אים געזאָגט‪:‬‬ ‫ער האָט געשאָלטן דעם געזאַלבטן פֿון‬
‫צו װאָס נאָך זאָלסטו רעדן דײַנע רײד?‬ ‫גאָט?‬
‫איך הײס‪ :‬דו און ציבֿ ָא זאָלט זיך טײלן‬ ‫‪ 23‬האָט דוד געזאָגט‪ :‬װאָס קער איך‬
‫מיטן פֿעלד‪.‬‬ ‫זיך אָן מיט אײַך‪ ,‬איר זין פֿון צרוּי ָהן‪,‬‬
‫‪ 31‬האָט מפֿיבֿוֹשת געזאָגט צום מלך‪:‬‬ ‫אַז איר זאָלט מיר הײַנט זײַן פֿאַר ַא‬
‫זאָל ער אױך דאָס גאַנצע צונעמען‪,‬‬ ‫שטער? זאָל הײַנט געטײט װערן ַא‬
‫נאָך דעם אַז מײַן האַר דער מלך איז‬ ‫מענטש פֿון ישׂראל? װאָרום פֿאַר‬
‫געקומען בשלום אין זײַן הױז‪.‬‬ ‫װאָר‪ ,‬ערשט װײס איך אַז הײַנט בין‬
‫‪ 32‬און בַרזִלַי דער גִלעָדער האָט‬ ‫איך ַא מלך איבער ישׂראל‪.‬‬
‫אַראָפּגענידערט פֿון רוֹגלים‪ ,‬און ער‬ ‫‪ 24‬און דער מלך האָט געזאָגט צו‬
‫איז אַריבערגעגאַנגען מיטן מלך צום‬ ‫ש ְמעִין‪ :‬װעסט ניט שטאַרבן‪ .‬און דער‬ ‫ִ‬
‫ירדן‪ ,‬כּדי אים צו באַלײטן איבערן‬ ‫מלך האָט אים געשװאָרן‪.‬‬
‫ירדן‪.‬‬ ‫‪ 25‬און מפֿיבֿוֹשת‪ ,‬שאָולס זון‪ ,‬האָט‬
‫‪ 33‬און בַרזִלַי איז געװען זײער אַלט‪,‬‬ ‫אַראָפּגענידערט אַנטקעגן דעם מלך‪,‬‬
‫ַא מאַן פֿון אַכציק יאָר; און ער האָט‬ ‫און ער האָט ניט צורעכט געמאַכט‬
‫אױסגעהאַלטן דעם מלך װען ער איז‬ ‫זײַנע פֿיס‪ ,‬און ניט צורעכט געמאַכט‬
‫געזעסן אין מַחנַי ִם‪ ,‬װאָרום ער איז‬ ‫זײַנע װאָנסעס‪ ,‬און זײַנע קלײדער ניט‬
‫געװען זײער ַא רײַכער מאַן‪.‬‬ ‫געװאַשן‪ ,‬פֿון דעם טאָג װאָס דער מלך‬
‫‪ 34‬האָט דער מלך געזאָגט צו בַרזלַין‪:‬‬ ‫איז אַװעקגעגאַנגען ביז דעם טאָג װאָס‬
‫קום דו אַריבער מיט מיר‪ ,‬און איך װעל‬ ‫ער איז צוריקגעקומען בשלום‪.‬‬
‫דיך אױסהאַלטן ב ַײ מיר אין ירושלים‪.‬‬ ‫‪ 26‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז ער‬
‫‪ 35‬האָט בַרזִלַי געזאָגט צום מלך‪ :‬װי‬ ‫איז געקומען קײן ירושלים דעם‬
‫פֿיל נאָך זײַנען די טעג פֿון די יאָרן פֿון‬ ‫מלך אַנטקעגן‪ ,‬האָט דער מלך צו‬
‫מײַן לעבן‪ ,‬אַז איך זאָל אַרױפֿגײן מיטן‬ ‫אים געזאָגט‪ :‬פֿאַר װאָס ביסטו ניט‬
‫מלך קײן ירושלים?‬ ‫געגאַנגען מיט מיר‪ ,‬מפֿיבֿוֹשת?‬
‫‪ 36‬איך בין הײַנט ַא מאַן פֿון אַכציק‬ ‫‪ 27‬האָט ער געזאָגט‪ :‬מײַן האַר‬
‫יאָר; װעל איך דען װיסן צװישן גוטס‬ ‫מלך‪ ,‬מײַן קנעכט האָט מיך גענאַרט‪,‬‬
‫און שלעכטס? װעט דען דײַן קנעכט‬ ‫װאָרום דײַן קנעכט האָט געזאָגט‪ :‬איך‬
‫שפּירן ַא טעם אין װאָס איך װעל עסן‬ ‫װעל מיר אָנזאָטלען די אײזעלין‪ ,‬און‬
‫און װאָס איך װעל טרינקען? קען איך‬ ‫װעל רײַטן אױף איר‪ ,‬און װעל גײן‬
‫דען נאָך הערן דעם קָול פֿון זינגערס‬ ‫מיטן מלך; װײַל דײַן קנעכט איז ַא‬
‫און זינגערינס? און צו װאָס זאָל דײַן‬ ‫הינקעדיקער‪.‬‬
‫קנעכט נאָך זײַן צו לאַסט אױף מײַן‬ ‫‪ 28‬און ער האָט אָנגערעדט אױף דײַן‬
‫האַר דעם מלך?‬ ‫קנעכט פֿאַר מײַן האַר דעם מלך‪ ,‬אָבער‬
‫‪ 37‬קױם קען דײַן קנעכט אַריבערגײן‬ ‫מײַן האַר דער מלך איז אַזױ װי ַא מלאך‬
‫דעם ירדן מיטן מלך; און נאָך װאָס זאָל‬ ‫פֿון גאָט; דרום טו װאָס איז גוט אין‬
‫‪19:38—20:5‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪482‬‬
‫‪ 44‬האָבן די מענער פֿון ישׂראל‬ ‫מיר דער מלך פֿאַרגעלטן די דאָזיקע‬

‫געענטפֿערט די מענער פֿון יהוּדה‪ ,‬און‬ ‫פֿאַרגעלטונג?‬
‫געזאָגט‪ :‬מיר האָבן צען חלקים אין‬ ‫‪ 38‬זאָל‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬דײַן קנעכט‬
‫מלך‪ ,‬און מיר זײַנען אױך בילכער אױף‬ ‫זיך אומקערן‪ ,‬און לאָמיך שטאַרבן אין‬
‫דָ וִדן פֿון אײַך‪ ,‬הײַנט פֿאַר װאָס האָט‬ ‫מײַן שטאָט בײַם קבֿר פֿון מײַן פֿאָטער‬
‫איר אונדז צו קלײן געמאַכט? און‬ ‫און מײַן מוטער‪ .‬אָבער אָט איז דײַן‬
‫איז ניט אונדזער װאָרט געװען דאָס‬ ‫קנעכט כִּמהָם‪ ,‬זאָל ער אַריבערגײן מיט‬
‫ערשטע אומצוקערן אונדזער מלך?‬ ‫מײַן האַר דעם מלך‪ ,‬און טו מיט אים‬
‫און די װערטער פֿון די מענער פֿון‬ ‫װאָס איז גוט אין דײַנע אױגן‪.‬‬
‫יהוּדה זײַנען געװען האַרטער װי די‬ ‫‪ 39‬האָט דער מלך געזאָגט‪ :‬זאָל‬
‫װערטער פֿון די מענער פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫כִּמהָם אַריבערגײן מיט מיר‪ ,‬און איך‬
‫װעל טאָן מיט אים װאָס איז גוט אין‬
‫און דאָרטן האָט זיך געטראָפֿן‬
‫ַא נידערטרעכטיקער מאַן‬ ‫‪20‬‬
‫װאָס זײַן נאָמען איז געװען שֶבֿע דער‬
‫דײַנע אױגן; און אַלץ װאָס דו װעסט‬
‫פֿאַרלאַנגען פֿון מיר‪ ,‬װעל איך דיר‬
‫טאָן‪.‬‬
‫זון פֿון בִכרין‪ַ ,‬א מאַן ַא בנימינער;‬
‫האָט ער געבלאָזן אין שופֿר‪ ,‬און האָט‬ ‫‪ 40‬און דאָס גאַנצע פֿאָלק איז‬
‫געזאָגט‪ :‬מיר האָבן ניט קײן חלק אין‬ ‫אַריבערגעגאַנגען דעם ירדן‪ ,‬און דער‬
‫דָ וִדן‪ ,‬און מיר האָבן ניט קײן ירושה‬ ‫מלך איז אַריבערגעגאַנגען‪ .‬און דער‬
‫אין דעם זון פֿון ישין‪ .‬איטלעכער צו‬ ‫מלך האָט געקושט בַרזלַין‪ ,‬און האָט‬
‫זײַנע געצעלטן‪ ,‬ישׂראל!‬ ‫אים געבענטשט‪ .‬און ער האָט זיך‬
‫אומגעקערט אין זײַן הײם‪.‬‬
‫‪ 2‬און אַלע מענער פֿון ישׂראל זײַנען‬ ‫איז‬ ‫מלך‬ ‫דער‬ ‫‪ 41‬און‬
‫אַװעקגעגאַנגען פֿון הינטער דָ וִדן נאָך‬ ‫אַריבערגעגאַנגען קײן גִלגל‪ ,‬און‬
‫שֶבֿע דעם זון פֿון בִכרין‪ ,‬נאָר די מענער‬ ‫כִּמהָם איז אַריבערגעגאַנגען מיט אים‪,‬‬
‫פֿון יהוּדה זײַנען געװען באַהעפֿט אָן‬ ‫און דאָס גאַנצע פֿאָלק פֿון יהוּדה‪ ,‬און‬
‫זײער מלך‪ ,‬פֿון ירדן און ביז ירושלים‪.‬‬ ‫אױך ַא העלפֿט פֿון דעם פֿאָלק פֿון‬
‫‪ 3‬און דוד איז געקומען אין זײַן הױז‬ ‫ישׂראל‪ ,‬האָבן אַריבערגעפֿירט דעם‬
‫אין ירושלים; און דער מלך האָט‬ ‫מלך‪.‬‬
‫גענומען די צען קעפּסװײַבער װאָס ער‬ ‫‪ 42‬ערשט אַלע מענער פֿון ישׂראל‬
‫האָט געלאָזן צו היטן דאָס הױז‪ ,‬און ער‬ ‫זײַנען געקומען צום מלך‪ ,‬און זײ‬
‫האָט זײ אַרײַנגעזעצט אין ַא װאַכהױז‪,‬‬ ‫האָבן געזאָגט צום מלך‪ :‬פֿאַר װאָס‬
‫און האָט זײ אױסגעהאַלטן‪ ,‬אָבער ער‬ ‫האָבן דיך אַװעקגעגנבֿעט אונדזערע‬
‫איז צו זײ ניט געקומען‪ .‬און זײ זײַנען‬ ‫ברידער‪ ,‬די מענער פֿון יהוּדה‪ ,‬און‬
‫געװען אײַנגעשפּאַרט ביז דעם טאָג פֿון‬ ‫האָבן אַריבערגעפֿירט דעם מלך און‬
‫זײער טױט‪ ,‬לעבעדיקע אלמנות‪.‬‬ ‫זײַן הױזגעזינט איבערן ירדן‪ ,‬און אַלע‬
‫‪ 4‬און דער מלך האָט געזאָגט צו‬ ‫מענטשן פֿון דָ וִדן מיט אים?‬
‫ַעמָשׂאן‪ :‬רוף מיר צונױף די מענער פֿון‬ ‫‪ 43‬האָבן אַלע מענער פֿון יהוּדה‬
‫יהוּדה אין דר ַײ טעג‪ ,‬דערנאָך שטעל‬ ‫געענטפֿערט די מענער פֿון ישׂראל‪:‬‬
‫זיך דו דאָ‪.‬‬ ‫װײַל דער מלך איז אונדז ַא קרובֿ‪ .‬און‬
‫‪ 5‬איז ַעמָשׂא געגאַנגען צונױפֿרופֿן‬ ‫פֿאַר װאָס דען פֿאַרדריסט אײַך אױף‬
‫יהוּדה‪ ,‬און ער האָט זיך געזאַמט‬ ‫דער דאָזיקער זאַך? האָבן מיר דען עסן‬
‫איבער דער צײַט װאָס ער האָט אים‬ ‫געגעסן פֿון דעם מלכס? צי איז אונדז‬
‫געשטעלט‪.‬‬ ‫ַא געשאַנק געשאָנקען געװאָרן?‬
‫‪483‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪20:6—20:20‬‬
‫אַרױפֿגעװאָרפֿן אױף אים ַא בגד‪ ,‬װען‬ ‫‪ 6‬האָט דוד געזאָגט צו אַבֿישַין‪:‬‬

‫ער האָט געזען אַז איטלעכער װאָס‬ ‫אַצונד װעט אונדז שֶבֿע דער זון‬
‫איז צוגעקומען לעבן אים‪ ,‬האָט זיך‬ ‫פֿון בִכרין אָנטאָן מער שלעכטס װי‬
‫אָפּגעשטעלט‪.‬‬ ‫אַבֿשָלום‪ .‬דו נעם די קנעכט פֿון דײַן‬
‫‪ 13‬אַז ער איז אַװעקגענומען געװאָרן‬ ‫האַר‪ ,‬און יאָג אים נאָך‪ ,‬טאָמער געפֿינט‬
‫פֿון װעג‪ ,‬איז איטלעכער געגאַנגען‬ ‫ער באַפֿעסטיקטע שטעט‪ ,‬און װעט זיך‬
‫הינטער יוֹאָבֿן‪ ,‬נאָכצוּיאָגן שֶבֿע דעם‬ ‫אַרױסמאַכן פֿון אונדזערע אױגן‪.‬‬
‫זון פֿון בִכרין‪.‬‬ ‫‪ 7‬זײַנען אַרױסגעגאַנגען הינטער‬
‫‪ 14‬און ער איז דורכגעגאַנגען דורך‬ ‫אים די מענטשן פֿון יוֹאָבֿן‪ ,‬און די‬
‫אַלע שבֿטים פֿון ישׂראל ביז אָבֿל און‬ ‫כּרתים און די פּלֵתים‪ ,‬און אַלע‬ ‫ֵ‬
‫בית‪-‬מעכה‪ ,‬און אַלע ב ִֵרים; און זײ‬ ‫גבורים‪ ,‬און זײ זײַנען אַרױסגעגאַנגען‬
‫האָבן זיך אײַנגעזאַמלט‪ ,‬און זײַנען‬ ‫פֿון ירושלים נאָכצוּיאָגן שֶבֿע דעם זון‬
‫אױך געגאַנגען הינטער אים‪.‬‬ ‫פֿון בִכרין‪.‬‬
‫‪ 15‬און זײ זײַנען געקומען און האָבן‬ ‫‪ 8‬װי זײ זײַנען בײַם גרױסן שטײן‬
‫געלעגערט אױף אים אין אָבֿל פֿון‬ ‫װאָס אין גבֿעון‪ ,‬אַזױ איז ַעמָשׂא‬
‫בית‪-‬מעכה‪ ,‬און זײ האָבן אָנגעשאָטן אַן‬ ‫אָנגעקומען אַנטקעגן זײ‪ .‬און יוֹאָ ֿב איז‬
‫ערדװאַל אַרום דער שטאָט‪ ,‬און עס איז‬ ‫געװען אָנגעגורט אין זײַן װאַפֿנקלײד‪,‬‬
‫געשטאַנען אין דעם פֿעסטונגגראָבן‪.‬‬ ‫און דערױף איז געװען ַא גאַרטל‬
‫און דאָס גאַנצע פֿאָלק װאָס מיט יוֹאָבֿן‬ ‫מיט ַא שװערד באַהעפֿט צו זײַנע‬
‫האָבן געהאַלטן אין צעשטערן‪ ,‬כּדי‬ ‫לענדן אין איר שײד; און װי ער‬
‫אײַנצוּװאַרפֿן די מױער‪.‬‬ ‫איז אַרױסגעגאַנגען‪ ,‬אַזױ איז זי‬
‫‪ 16‬האָט ַא קלוגע פֿרױ גערופֿן פֿון‬ ‫אַרױסגעפֿאַלן‪.‬‬
‫דער שטאָט‪ :‬הערט! הערט! זאָגט‪,‬‬ ‫‪ 9‬האָט יוֹאָ ֿב געזאָגט צו ַעמָשׂאן‪ :‬איז‬
‫איך בעט אײַך‪ ,‬צו יוֹאָבֿן‪ :‬גענען ביז‬ ‫פֿריד צו דיר‪ ,‬מײַן ברודער? און יוֹאָבֿס‬
‫אַהער‪ ,‬און איך װעל רעדן צו דיר‪.‬‬ ‫רעכטע האַנט האָט אָנגענומען ַעמָשׂאן‬
‫‪ 17‬האָט ער גענענט צו איר‪ ,‬און די‬ ‫פֿאַרן באָרד‪ ,‬כּדי אים צו קושן‪.‬‬
‫פֿרױ האָט געזאָגט‪ :‬ביסט דו יוֹאָבֿ?‬ ‫‪ 10‬און ַעמָשׂא האָט זיך ניט געהיט‬
‫האָט ער געזאָגט‪ :‬איך‪ .‬האָט זי צו‬ ‫פֿאַר דער שװערד װאָס אין יוֹאָבֿס‬
‫אים געזאָגט‪ :‬הער די װערטער פֿון דײַן‬ ‫האַנט; האָט ער אים ַא זעץ געטאָן‬
‫דינסט‪ .‬האָט ער געזאָגט‪ :‬איך הער‪.‬‬ ‫מיט איר אין בױך‪ ,‬און אַרױסגעלאָזט‬
‫‪ 18‬האָט זי געזאָגט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫זײַנע אינגעװײד אױף דער ערד‪ ,‬און‬
‫רעדן האָט מען געזאָלט רעדן צוערשט‪,‬‬ ‫ניט געדאַרפֿט אים טאָן ַא צװײטן; און‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ ,‬פֿרעגן האָט מען געזאָלט‬ ‫ער איז געשטאָרבן‪ .‬און יוֹאָ ֿב און זײַן‬
‫פֿרעגן ב ַײ אָבֿל‪ ,‬און אַזױ אַרום װאָלט‬ ‫ברודער אַבֿישַי האָבן נאָכגעיאָגט שֶבֿע‬
‫מען אָפּגעענדיקט‪.‬‬ ‫דעם זון פֿון בִכרין‪.‬‬
‫‪ 19‬מיר זײַנען פֿרידלעכע געטרײַע‬ ‫‪ 11‬און ַא מאַן פֿון יוֹאָבֿס יונגען‬
‫פֿון ישׂראל; װילסטו טײטן ַא שטאָט‬ ‫איז געשטאַנען איבער אים‪ ,‬און האָט‬
‫און ַא מוטער אין ישׂראל? נאָך‬ ‫געזאָגט‪ :‬װער עס װיל יוֹאָבֿן‪ ,‬און װער‬
‫װאָס זאָלסטו אומברענגען די נחלה פֿון‬ ‫עס איז פֿאַר דָ וִדן‪ ,‬הינטער יוֹאָבֿן!‬
‫גאָט?‬ ‫‪ 12‬און ַעמָשׂא האָט זיך געקײַקלט אין‬
‫‪ 20‬האָט יוֹאָ ֿב געענטפֿערט און‬ ‫בלוט אױפֿן מיטן װעג; האָט דער מאַן‬
‫געזאָגט‪ :‬חלילה‪ ,‬חלילה מיר‪ ,‬אױב‬ ‫געזען‪ ,‬אַז דאָס גאַנצע פֿאָלק האָט זיך‬
‫איך װעל אומברענגען און אױב איך‬ ‫אָפּגעשטעלט‪ ,‬און ער האָט אָפּגעדרײט‬
‫װעל צעשטערן!‬ ‫ַעמָשׂאן פֿון װעג אױפֿן פֿעלד‪ ,‬און‬
‫‪20:21—21:9‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪484‬‬
‫אין זײַן אײפֿערדיקײט פֿאַר די קינדער‬ ‫‪ 21‬ניט אַזױ איז די זאַך; נײַערט ַא‬
‫פֿון ישׂראל און יהוּדה –‬ ‫אפֿרי ִם‪ ,‬װאָס‬
‫מאַן פֿון דעם געבערג פֿון ַ‬
‫‪ 3‬און דוד האָט געזאָגט צו די‬ ‫זײַן נאָמען איז שֶבֿע דער זון פֿון בִכרין‪,‬‬
‫גבֿעונים‪ :‬װאָס זאָל איך אײַך טאָן‪ ,‬און‬ ‫האָט אױפֿגעהױבן זײַן האַנט אַקעגן‬
‫מיט װאָס קען איך מכפּר זײַן‪ ,‬אַז איר‬ ‫דעם מלך‪ ,‬אַקעגן דָ וִדן‪ .‬גיט אַרױס אים‬
‫זאָלט בענטשן די נחלה פֿון גאָט?‬ ‫אַלײן‪ ,‬און איך װעל אַװעקגײן פֿון דער‬
‫‪ 4‬האָבן די גבֿעונים צו אים געזאָגט‪:‬‬ ‫שטאָט‪ .‬האָט די פֿרױ געזאָגט צו יוֹאָבֿן‪:‬‬
‫אונדז קומט ניט קײן זילבער און גאָלד‬ ‫אָט װערט דיר זײַן קאָפּ אַראָפּגעװאָרפֿן‬
‫פֿון שָאולן און פֿון זײַן הױז‪ ,‬און אונדז‬ ‫פֿון דער מױער‪.‬‬
‫גײט ניט דערום צו טײטן ַא מענטשן‬ ‫‪ 22‬און די פֿרױ איז געקומען צו‬
‫פֿון ישׂראל‪ .‬האָט ער געזאָגט‪ :‬װאָס‬ ‫דעם גאַנצן פֿאָלק מיט איר חכמה‪,‬‬
‫פֿאַרלאַנגט איר‪ ,‬איך זאָל אײַך טאָן?‬ ‫און זײ האָבן אָפּגעשניטן דעם קאָפּ‬
‫‪ 5‬האָבן זײ געזאָגט צום מלך‪ :‬דער‬ ‫פֿון שֶבֿע דעם זון פֿון בִכרין‪ ,‬און‬
‫מאַן װאָס האָט אונדז פֿאַרלענדט‪ ,‬און‬ ‫אַראָפּגעװאָרפֿן צו יוֹאָבֿן‪ .‬און ער האָט‬
‫װאָס האָט געפּלאַנט קעגן אונדז ביז‬ ‫געבלאָזן אין שופֿר‪ ,‬און זײ האָבן זיך‬
‫מיר זײַנען פֿאַרטיליקט געװאָרן פֿון צו‬ ‫צעשפּרײט פֿון דער שטאָט‪ ,‬איטלעכער‬
‫האָבן ַא באַשטאַנד אין גאַנצן גבֿול פֿון‬ ‫צו זײַנע געצעלטן‪ .‬און יוֹאָ ֿב האָט זיך‬
‫ישׂראל‪,‬‬ ‫אומגעקערט קײן ירושלים צום מלך‪.‬‬
‫‪ 23‬און יוֹאָ ֿב איז געװען איבער דעם‬
‫‪ 6‬פֿון זײַנע קינדער זאָלן אונדז‬ ‫גאַנצן חיל פֿון ישׂראל; און בנָי ָה דער‬
‫איבערגעגעבן װערן זיבן מאַן‪ ,‬און מיר‬ ‫כּרתים און‬ ‫זון פֿון יהוֹי ָדָ ען‪ ,‬איבער די ֵ‬
‫װעלן זײ אױפֿהענגען פֿאַר גאָט אױפֿן‬ ‫איבער די פּלֵתים;‬
‫בערגל פֿון שָאול ]גבֿעת‪-‬שָאול[‪ ,‬דעם‬
‫אױסדערװײלטן פֿון גאָט‪ .‬האָט דער‬ ‫‪ 24‬און אַדוֹרם‪ ,‬איבער דעם צינדז;‬
‫מלך געזאָגט‪ :‬איך װעל געבן‪.‬‬ ‫און יהוֹשפֿט דער זון פֿון אַחילוּדן‪ ,‬דער‬
‫דערמאָנער;‬
‫‪ 7‬און דער מלך האָט געשױנט‬ ‫‪ 25‬און שוָא‪ ,‬דער שרײַבער; און‬
‫מפֿיבֿוֹשת דעם זון פֿון יהונתן דעם זון‬ ‫צָדוֹק און אבֿיתר‪ ,‬כּהנים‪.‬‬
‫פֿון שָאולן‪ ,‬איבער דער שבֿועה פֿון‬
‫גאָט װאָס צװישן זײ‪ ,‬צװישן דָ וִדן און‬ ‫‪ 26‬און אױך עִיר ָא פֿון יָאִיר איז‬
‫צװישן יהונתן דעם זון פֿון שָאולן‪.‬‬ ‫געװען אַן אױבערמאַן ב ַײ דָ וִדן‪.‬‬
‫‪ 8‬האָט דער מלך גענומען די צװײ זין‬
‫פֿון ִרצפָּה דער טאָכטער פֿון אַי ָהן‪ ,‬װאָס‬
‫זי האָט געבאָרן פֿון שָאולן‪ ,‬אַרמוֹנין‬
‫און עס איז געװען ַא הונגער‬
‫אין די טעג פֿון דָ וִדן‪ ,‬דר ַײ‬ ‫‪21‬‬
‫יאָר‪ַ ,‬א יאָר נאָך ַא יאָר‪ ,‬און דוד האָט‬
‫און מפֿיבֿוֹשתן‪ ,‬און די פֿינף זין פֿון‬ ‫געזוכט דעם פּנים פֿון גאָט‪ .‬האָט גאָט‬
‫מִיכל דער טאָכטער פֿון שָאולן‪ ,‬װאָס‬ ‫געזאָגט‪ :‬דאָס איז פֿון װעגן שָאולן און‬
‫זי האָט געבאָרן פֿון עַדריאֵל דעם זון‬ ‫פֿון װעגן דעם בלוטיקן הױז‪ ,‬פֿאַר װאָס‬
‫פֿון בַרזלַין‪ ,‬פֿון מחוֹלָה;‬ ‫ער האָט געטײט די גבֿעונים‪.‬‬
‫‪ 9‬און ער האָט זײ איבערגעגעבן אין‬ ‫‪ 2‬האָט דער מלך גערופֿן די גבֿעונים‪,‬‬
‫דער האַנט פֿון די גבֿעונים‪ ,‬און זײ‬ ‫און ער האָט צו זײ גערעדט‪-‬און די‬
‫האָבן זײ אױפֿגעהאַנגען אױפֿן באַרג‬ ‫גבֿעונים זײַנען ניט געװען פֿון די‬
‫פֿאַר גאָט; און זײ זײַנען אומגעקומען‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬נאָר פֿון דעם‬
‫אַלע זיבן אין אײנעם‪ .‬און זײ זײַנען‬ ‫איבערבלײַב פֿון אמורי; און די קינדער‬
‫געטײט געװאָרן אין די ערשטע טעג פֿון‬ ‫פֿון ישׂראל האָבן געשװאָרן צו זײ; און‬
‫שניט‪ ,‬אין אָנהײב גערשטנשניט‪.‬‬ ‫שָאול האָט זײ געזוכט צו דערשלאָגן‬
‫‪485‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪21:10—22:2‬‬
‫דָ וִדן‪.‬‬ ‫‪ 10‬און ִרצפָּה די טאָכטער פֿון אַי ָהן‬

‫‪ 17‬אָבער אַבֿישַי דער זון פֿון צרוּי ָהן‬ ‫האָט גענומען ַא זאַק‪ ,‬און האָט‬
‫איז אים געקומען צו הילף‪ ,‬און‬ ‫עס זיך אױסגעשפּרײט אױפֿן פֿעלדז‪,‬‬
‫האָט געשלאָגן דעם פּלִשתּי און אים‬ ‫פֿון אָנהײב שניט ביז עס האָט זיך‬
‫געטײט‪ .‬דענצמאָל האָבן דָ וִדס מענטשן‬ ‫אַראָפּגעגאָסן אױף זײ װאַסער פֿון‬
‫געשװאָרן פֿאַר אים‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫הימל‪ .‬און זי האָט ניט געלאָזט ַא פֿױגל‬
‫זאָלסט מער ניט אַרױסגײן מיט אונדז‬ ‫פֿון הימל זיך אַראָפּלאָזן אױף זײ ב ַײ‬
‫אין מלחמה‪ ,‬כּדי זאָלסט ניט פֿאַרלעשן‬ ‫טאָג‪ ,‬און ַא חיה פֿון פֿעלד ב ַײ נאַכט‪.‬‬
‫דאָס ליכט פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫‪ 11‬איז דערצײלט געװאָרן דָ וִדן װאָס‬
‫‪ 18‬און עס איז געװען נאָך דעם‪ ,‬איז‬ ‫ִרצפָּה די טאָכטער פֿון אַי ָהן‪ ,‬די‬
‫װידער געװען ַא מלחמה אין גוֹ ֿב מיט‬ ‫קעפּסװײַב פֿון שָאולן‪ ,‬האָט געטאָן‪.‬‬
‫די פּלִשתּים; דענצמאָל האָט סִבכַי פֿון‬ ‫‪ 12‬איז דוד געגאַנגען‪ ,‬און האָט‬
‫חוּשָה דערשלאָגן סַפֿן װאָס פֿון די‬ ‫גענומען די בײנער פֿון שָאולן‪ ,‬און‬
‫קינדער פֿון דעם ָרפֿה‪.‬‬ ‫די בײנער פֿון יהונתן זײַן זון‪ ,‬פֿון‬
‫‪ 19‬און עס איז װידער געװען ַא‬ ‫די מענער פֿון י ָבֿיש‪-‬גִלעָד‪ ,‬װאָס האָבן‬
‫מלחמה אין גוֹ ֿב מיט די פּלִשתּים; און‬ ‫זײ אַװעקגעגנבֿעט פֿון דעם מאַרק פֿון‬
‫אֶל ָחנֶן דער זון פֿון יַע ֲֵרי‪-‬אוֹרגים דער‬ ‫בית‪-‬שָן װאָס די פּלִשתּים האָבן זײ‬
‫בֵית‪ֶ -‬לחֶמער האָט דערשלאָגן גָלי ַתן פֿון‬ ‫דאָרטן געהאַט אױפֿגעהאַנגען‪ ,‬אין דעם‬
‫גַת‪ ,‬װאָס דער האָלץ פֿון זײַן שפּיז‬ ‫טאָג װאָס די פּלִשתּים האָבן געשלאָגן‬
‫איז געװען אַזױ װי דער שטאַנג פֿון‬ ‫שָאולן אין גִלבוֹע‪.‬‬
‫װעבער‪.‬‬ ‫‪ 13‬און ער האָט אַרױפֿגעבראַכט פֿון‬
‫‪ 20‬און עס איז װידער געװען ַא‬ ‫דאָרטן די בײנער פֿון שָאולן‪ ,‬און די‬
‫מלחמה אין גַת‪ .‬איז דאָרטן געװען ַא‬ ‫בײנער פֿון יהונתן זײַן זון; און מע‬
‫מאַן פֿון שטרײַט װאָס די פֿינגער פֿון‬ ‫האָט אױפֿגעקליבן די בײנער פֿון די‬
‫זײַנע הענט און די פֿינגער פֿון זײַנע פֿיס‬ ‫געהאַנגענע‪.‬‬
‫זײַנען געװען צו זעקס און זעקס‪ ,‬פֿיר‬ ‫‪ 14‬און מע האָט באַגראָבן די בײנער‬
‫און צװאַנציק אין צאָל‪ .‬און ער אױך‬ ‫פֿון שָאולן און יהונתן זײַן זון אין לאַנד‬
‫איז געװען געבאָרן פֿון דעם ָרפֿה‪.‬‬ ‫בנימין‪ ,‬אין ֵצלָע‪ ,‬אין דעם קבֿר פֿון זײַן‬
‫‪ 21‬און ער האָט געלעסטערט ישׂראל;‬ ‫פֿאָטער קישן; און מע האָט געטאָן אַלץ‬
‫ש ְמעִי‪,‬‬
‫האָט אים יהונתן דער זון פֿון ִ‬ ‫װאָס דער מלך האָט באַפֿױלן‪ .‬און גאָט‬
‫דָ וִדס ברודער‪ ,‬דערשלאָגן‪.‬‬ ‫האָט זיך איבערגעבעטן צום לאַנד נאָך‬
‫‪ 22‬די דאָזיקע פֿיר זײַנען געװען‬ ‫דעם‪.‬‬
‫געבאָרן פֿון דעם ָרפֿה אין גַת‪ .‬און‬ ‫‪ 15‬און די פּלִשתּים האָבן װידער‬
‫זײ זײַנען געפֿאַלן דורך דער האַנט פֿון‬ ‫געהאַט ַא מלחמה מיט ישׂראל‪ ,‬און‬
‫דָ וִדן‪ ,‬און דורך דער האַנט פֿון זײַנע‬ ‫דוד און זײַנע קנעכט מיט אים האָבן‬
‫קנעכט‪.‬‬ ‫אַראָפּגענידערט‪ ,‬און האָבן מלחמה‬
‫און דוד האָט גערעדט צו גאָט‬ ‫געהאַלטן מיט די פּלִשתּים‪ ,‬און דוד איז‬
‫די װערטער פֿון דעם דאָזיקן‬
‫געזאַנג‪ ,‬אין דעם טאָג װאָס גאָט האָט‬
‫‪22‬‬ ‫אָפּגעשלאַפֿט געװאָרן‪.‬‬
‫‪ 16‬און י ִשבי‪-‬בנוֹ ֿב װאָס איז געװען‬
‫אים מציל געװען פֿון דער האַנט פֿון‬ ‫פֿון די קינדער פֿון דעם ָרפֿה‪ ,‬און‬
‫אַלע זײַנע פֿײַנט‪ ,‬און פֿון דער האַנט פֿון‬ ‫די װאָג פֿון זײַן שפּיז איז געװען‬
‫שָאולן‪.‬‬ ‫דר ַײ הונדערט שקל קופּער‪ ,‬און ער‬
‫‪ 2‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬יהוה איז‬ ‫איז געװען אָנגעגורט מיט ַא נײַער‬
‫מײַן פֿעלדז און מײַן פֿעסטונג‪ ,‬און דער‬ ‫]שװערד[‪ ,‬האָט געװאָלט דערשלאָגן‬
‫‪22:3—22:29‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪486‬‬
‫פֿאַרטומלט‪.‬‬ ‫װאָס מאַכט מיך אַנטרינען;‬

‫‪ 16‬און די גראָבנס פֿון ים האָבן‬ ‫‪ 3‬גאָט מײַן פֿעלדז װאָס איך שיץ‬
‫זיך באַװיזן‪ ,‬די גרונטפֿעסטן פֿון דער‬ ‫מיך אין אים‪ ,‬מײַן שילד און דער‬
‫װעלט זײַנען אַנטפּלעקט געװאָרן‪,‬‬ ‫האָרן פֿון מײַן הילף‪ ,‬מײַן טורעם און‬
‫דורך דעם אָנגעשרײ פֿון גאָט‪ ,‬פֿון דעם‬ ‫מײַן אַנטרינונג‪ ,‬מײַן העלפֿער‪ ,‬װאָס‬
‫אָטעמבלאָז פֿון זײַן נאָז‪.‬‬ ‫העלפֿסט מיך פֿון אומרעכט‪.‬‬
‫‪ 17‬ער האָט אױסגעשטרעקט פֿון‬ ‫‪ 4‬איך רוף; געלױבט איז יהוה! און‬
‫דער הײך און מיך גענומען‪ ,‬מיך‬ ‫פֿון מײַנע פֿײַנט װער איך געהאָלפֿן‪.‬‬
‫אַרױסגעצױגן פֿון װאַסערן גרױסע‪.‬‬ ‫‪ 5‬װאָרום אַרומגערינגלט האָבן מיך‬
‫‪ 18‬ער האָט מיך מציל געװען פֿון מײַן‬ ‫װעלן פֿון טױט‪ ,‬טײַכן פֿון אונטערגאַנג‬
‫מאַכטיקן פֿײַנט‪ ,‬פֿון מײַנע שָׂונאים‪,‬‬ ‫האָבן מיך געשראָקן;‬
‫װען זײ זײַנען געװען שטאַרקער פֿון‬ ‫‪ 6‬שטריק פֿון אונטערערד האָבן מיך‬
‫מיר‪.‬‬ ‫אַרומגענומען‪ ,‬אַקעגנגעקומען זײַנען‬
‫‪ 19‬זײ זײַנען מיר אַקעגנגעקומען אין‬ ‫מיר נעצן פֿון טױט‪.‬‬
‫טאָג פֿון מײַן בראָך‪ ,‬אָבער גאָט איז‬ ‫‪ 7‬האָב איך אין מײַן נױט גערופֿן‬
‫מיר אַן אָנלען געװען‪.‬‬ ‫צו יהוה‪ ,‬יאָ‪ ,‬צו מײַן גאָט האָב איך‬
‫‪ 20‬ער האָט מיך אַרױסגעפֿירט אין‬ ‫גערופֿן‪ ,‬און ער האָט געהערט פֿון זײַן‬
‫דערברײטערניש‪ ,‬מיך אַרױסגעצױגן‪,‬‬ ‫טעמפּל מײַן קָול‪ ,‬און מײַן געשרײ ]איז‬
‫װײַל ער האָט מיך באַגערט‪.‬‬ ‫געקומען[ אין זײַנע אױערן‪.‬‬
‫‪ 21‬גאָט פֿאַרגעלט מיך לױט מײַן‬ ‫‪ 8‬און געשאָקלט און געװאַקלט האָט‬
‫גערעכטיקײט‪ ,‬לױט דער רײנקײט פֿון‬ ‫זיך די ערד‪ .‬די גרונטפֿעסטן פֿון‬
‫מײַנע הענט קערט ער מיר אום‪.‬‬ ‫הימל האָבן געציטערט;זײ האָבן זיך‬
‫‪ 22‬װאָרום איך האָב געהיט די װעגן‬ ‫געשאָקלט‪ ,‬װײַל ער האָט געצערנט;‬
‫פֿון יהוה‪ ,‬און ניט פֿאַרבראָכן אַקעגן‬ ‫‪ַ 9‬א רױך איז אױפֿגעגאַנגען אין זײַן‬
‫מײַן גאָט‪.‬‬ ‫נאָז‪ ,‬און פֿון זײַן מױל האָט ַא פֿײַער‬
‫‪ 23‬װאָרום אַלע זײַנע געזעצן זײַנען‬ ‫פֿאַרצערט; קױלן האָבן געברענט פֿון‬
‫פֿאַר מיר‪ ,‬און זײַנע חוקים‪ ,‬דערפֿון‬ ‫אים‪.‬‬
‫קער איך ניט אָפּ‪.‬‬ ‫‪ 10‬און ער האָט גענײַגט דעם הימל‬
‫‪ 24‬און איך בין געװען צו אים גאַנץ‪,‬‬ ‫און גענידערט‪ ,‬מיט ַא נעבל אונטער‬
‫און האָב מיך געהיט פֿון מײַן זינדיקײט‪.‬‬ ‫זײַנע פֿיס‪.‬‬
‫‪ 25‬דרום האָט מיר אומגעקערט גאָט‬ ‫‪ 11‬און ער איז געריטן אױף ַא כּרו ֿב‬
‫לױט מײַן גערעכטיקײט‪ ,‬לױט מײַן‬ ‫און געפֿלױגן‪ ,‬און זיך באַװיזן אױף‬
‫רײנקײט פֿאַר זײַנע אױגן‪.‬‬ ‫פֿליגלען פֿון װינט‪.‬‬
‫‪ 26‬מיט דעם גענאָדיקן װײַזטו זיך‬ ‫געמאַכט‬ ‫האָט‬ ‫ער‬ ‫‪ 12‬און‬
‫גענאָדיק‪ ,‬מיט דעם ערלעכן מאַן װײַזטו‬ ‫פֿינצטערניש פֿאַר בײַדלעך אַרום אים;‬
‫זיך ערלעך‪.‬‬ ‫ַא זאַמלונג פֿון װאַסערן‪ ,‬װאָלקנס‬
‫‪ 27‬מיט דעם רײנעם װײַזטו זיך רײן‪,‬‬ ‫געדיכטע‪.‬‬
‫און מיט דעם קרומען װײַזטו זיך‬ ‫‪ 13‬פֿון דעם שימער פֿאַר אים האָבן‬
‫פֿאַרדרײט‪.‬‬ ‫פֿײַערקױלן געברענט‪.‬‬
‫‪ 28‬און דאָס אָרימע פֿאָלק טוסטו‬ ‫‪ 14‬געדונערט פֿון הימל האָט גאָט‪,‬‬
‫העלפֿן‪ ,‬און דײַנע אױגן זײַנען אױף די‬ ‫און דער העכסטער האָט אַרױסגעלאָזט‬
‫הױכע‪ ,‬דו זאָלסט זײ דערנידערן‪.‬‬ ‫זײַן קָול‪.‬‬
‫‪ 29‬װאָרום דו ביסט מײַן ליכט יהוה‪,‬‬ ‫‪ 15‬און ער האָט אַרױסגעשיקט פֿײַלן‬
‫און יהוה באַשײַנט מײַן פֿינצטערניש‪.‬‬ ‫און זײ צעשפּרײט‪ַ ,‬א בליץ‪ -‬און זײ‬
‫‪487‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪22:30—23:3‬‬
‫‪ 43‬און איך האָב זײ צעריבן װי‬ ‫‪ 30‬װאָרום מיט דיר לױף איך קעגן ַא‬
‫שטױב פֿון דער ערד‪ ,‬װי גאַסנקױט זײ‬ ‫מחנה‪ ,‬מיט מײַן גאָט שפּרינג איך ַא‬
‫צעדריקט‪ ,‬זײ צעטרעטן‪.‬‬ ‫מױער אַריבער‪.‬‬
‫‪ 44‬און האָסט מיך געמאַכט אַנטרינען‬ ‫‪ 31‬גאָט‪ -‬זײַן װעג איז גאַנץ; דאָס‬
‫פֿון די קריג פֿון מײַן פֿאָלק‪ ,‬מיך געהיט‬ ‫װאָרט פֿון יהוה איז געלײַטערט‪ ,‬ער‬
‫אױף צו װערן דער קאָפּ פֿון די אומות;‬ ‫איז ַא שילד פֿאַר אַלע װאָס שיצן זיך‬
‫ַא פֿאָלק װאָס איך קען ניט‪ ,‬טוט מיר‬ ‫אין אים‪.‬‬
‫דינען‪.‬‬ ‫‪ 32‬װאָרום װער איז ַא גאָט אױסער‬
‫‪ 45‬די קינדער פֿון דעם פֿרעמדן גײען‬ ‫יהוה‪ ,‬און װער ַא פֿעלדז אױסער‬
‫אײַן פֿאַר מיר‪ ,‬פֿון הערן מיטן אױער‬ ‫אונדזער גאָט?‬
‫געהאָרכן זײ מיר‪.‬‬ ‫‪ 33‬דער גאָט װאָס איז מײַן שטאַרקע‬
‫‪ 46‬די קינדער פֿון דעם פֿרעמדן װערן‬ ‫פֿעסטונג‪ ,‬און לאָזט גײן גלײַך מײַן‬
‫פֿאַרװעלקט‪ ,‬און קומען הינקענדיק‬ ‫װעג‪.‬‬
‫אַרױס פֿון זײערע פֿעסטונגען‪.‬‬ ‫‪ 34‬ער מאַכט מײַנע פֿיס גלײַך װי די‬
‫‪ 47‬עס לעבט יהוה‪ ,‬און געלױבט איז‬ ‫הינדן‪ ,‬און אױף מײַנע הײכן טוט ער‬
‫מײַן פֿעלדז‪ ,‬און דערהױבן איז גאָט‬ ‫מיך שטעלן‪.‬‬
‫דער פֿעלדז פֿון מײַן הילף;‬ ‫‪ 35‬ער לערנט מײַנע הענט צו‬
‫‪ 48‬דער גאָט װאָס גיט מיר נקמות‪,‬‬ ‫מלחמה‪ ,‬און ַא קופּערנעם בױגן בײגן‬
‫און מאַכט נידערן די אומות אונטער‬ ‫אַראָפּ מײַנע אָרעמס‪.‬‬
‫מיר‪,‬‬ ‫‪ 36‬און האָסט מיר געגעבן דעם שילד‬
‫‪ 49‬און ציט מיך אַרױס פֿון‬ ‫פֿון דײַן הילף‪ ,‬און דײַן מילדקײט טוט‬
‫מײַנע פֿײַנט; יאָ‪ ,‬איבער מײַנע‬ ‫מיך גרײסן‪.‬‬
‫קעגנשטײער דערהײבסטו מיך‪ ,‬פֿון‬ ‫‪ 37‬דערברײטערסט מײַן טריט‬
‫דעם רױבמענטשן ביסטו מיך מציל‪.‬‬ ‫אונטער מיר‪ ,‬און ניט אױסגעגליטשט‬
‫‪ 50‬דרום לױב איך דיך‪ ,‬גאָט‪ ,‬צװישן‬ ‫האָבן זיך מײַנע קנעכלעך‪.‬‬
‫די פֿעלקער‪ ,‬און צו דײַן נאָמען טו איך‬ ‫‪ 38‬איך האָב געיאָגט מײַנע פֿײַנט‬
‫זינגען‪.‬‬ ‫און זײ פֿאַרטיליקט‪ ,‬און זיך ניט‬
‫‪ַ 51‬א טורעם פֿון הילף איז ער פֿאַר‬ ‫אומגעקערט ביז איך האָב זײ‬
‫זײַן מלך‪ ,‬און ער טוט חֶסד מיט זײַן‬ ‫פֿאַרלענדט‪.‬‬
‫געזאַלבטן‪ ,‬מיט דָ וִדן און מיט זײַן‬
‫זאָמען ביז אײביק‪.‬‬ ‫‪ 39‬יאָ‪ ,‬איך האָב זײ פֿאַרלענדט‬
‫און זײ צעהאַקט‪ ,‬אַז זײ קענען ניט‬
‫אױפֿשטײן; און זײ זײַנען געפֿאַלן‬
‫און דאָס זײַנען די לעצטע‬
‫װערטער פֿון דָ וִדן‪ :‬די רײד‬ ‫‪23‬‬
‫פֿון דוד דעם זון פֿון יִשַין‪ ,‬די רײד פֿון‬
‫אונטער מײַנע פֿיס‪.‬‬
‫‪ 40‬און האָסט מיך באַגורט מיט‬
‫דעם מאַן װאָס איז הױך געשטעלט‪,‬‬ ‫שטאַרקײט פֿאַר מלחמה‪ ,‬האָסט‬
‫דעם געזאַלבטן פֿון דעם גאָט פֿון יעקבֿ‪,‬‬ ‫געבײגט מײַנע קעגנשטײער אונטער‬
‫און דעם זיסן זינגער פֿון ישׂראל‪:‬‬ ‫מיר‪.‬‬
‫‪ 2‬דער גײַסט פֿון גאָט רעדט דורך‬ ‫‪ 41‬און מײַנע פֿײַנט האָסטו געמאַכט‬
‫מיר‪ ,‬און זײַן װאָרט איז אױף מײַן‬ ‫מיטן נאַקן צו מיר‪ ,‬מײַנע שָׂונאים‪ -‬איך‬
‫צונג‪.‬‬ ‫זאָל זײ פֿאַרשנײַדן‪.‬‬
‫‪ 3‬דער גאָט פֿון ישׂראל האָט געזאָגט‪,‬‬ ‫‪ 42‬זײ האָבן זיך אומגעקוקט‪ ,‬און ניט‬
‫דער פֿעלדז פֿון ישׂראל האָט צו מיר‬ ‫געװען קײן העלפֿער‪ ,‬צו גאָט‪ -‬און ער‬
‫ַא געװעלטיקער איבער‬ ‫גערעדט‪:‬‬ ‫האָט זײ ניט געענטפֿערט‪.‬‬
‫‪23:4—23:18‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪488‬‬
‫שמָה דער‬ ‫‪ 11‬און נאָך אים איז געװען ַ‬ ‫מענטשן דאַרף זײַן ַא צדיק װאָס‬
‫זון פֿון אָגֵאן‪ ,‬פֿון ה ָָרר‪ .‬די פּלִשתּים‬ ‫געװעלטיקט מיט גאָטספֿאָרכטיקײט‪,‬‬
‫האָבן זיך געהאַט אײַנגעזאַמלט אין ַא‬ ‫‪ 4‬און װי ליכט פֿון פֿרימאָרגן װען די‬
‫מחנה; און דאָרטן איז געװען ַא שטיק‬ ‫זון גײט אױף‪ַ -‬א פֿרימאָרגן אָן װאָלקן‪,‬‬
‫פֿעלד פֿול מיט לינדזן; און דאָס פֿאָלק‬ ‫װען פֿון שײַן נאָכן רעגן שפּראָצט דאָס‬
‫איז אַנטלאָפֿן פֿון די פּלִשתּים;‬ ‫גראָז פֿון דער ערד‪.‬‬
‫‪ 12‬האָט ער זיך געשטעלט אין מיטן‬ ‫‪ 5‬פֿאַר װאָר‪ ,‬איז ניט פֿעסט מײַן הױז‬
‫פֿון דעם שטיק לאַנד‪ ,‬און האָט עס‬ ‫פֿאַר גאָט? װײַל אַן אײביקן בונד האָט‬
‫מציל געװען; און ער האָט געשלאָגן‬ ‫ער מיר געמאַכט‪ ,‬צוגעברײט אין אַלעם‬
‫די פּלִשתּים‪ ,‬און גאָט האָט געטאָן ַא‬ ‫און אָפּגעהיט; פֿאַר װאָר‪ ,‬אַל מײַן הילף‬
‫גרױסע ישועה‪.‬‬ ‫און אַל מײַן באַגער צי מאַכט ער ניט‬
‫‪ 13‬און דר ַײ פֿון די דרײַסיק‬ ‫שפּראָצן?‬
‫הױפּטלײַט האָבן אַראָפּגענידערט און‬ ‫‪ 6‬אָבער די נידערטרעכטיקע זײַנען‬
‫זײַנען געקומען אין שניטצײַט צו דָ וִדן‬ ‫אַלע װי דערנער אַװעקגעװאָרפֿענע‬
‫צו דער הײל פֿון עַדוּלֶם; און די מחנה‬ ‫װאָס מען קען מיט דער האַנט ניט‬
‫פֿון די פּלִשתּים האָט געלאַגערט אין‬ ‫אָננעמען;‬
‫טאָל רפֿאים‪.‬‬ ‫‪ 7‬און װיל עמעצער זײ אָנרירן‪,‬‬
‫‪ 14‬און דוד איז דענצמאָל געװען‬ ‫באַװאָרנט ער זיך מיט אַן אײַזן אָדער‬
‫אין דער פֿעסטונג‪ ,‬און די װאַך פֿון‬ ‫ַא האָלץ פֿון ַא שפּיז; און פֿאַרברענט‬
‫די פּלִשתּים איז דענצמאָל געװען אין‬ ‫איך פֿײַער װערן זײ פֿאַרברענט אױפֿן‬
‫בֵית‪ֶ -‬לחֶם‪.‬‬ ‫אָרט‪.‬‬
‫‪ 15‬האָט דוד געגלוסט‪ ,‬און ער האָט‬ ‫‪ 8‬דאָס זײַנען די נעמען פֿון די גבורים‬
‫געזאָגט‪ :‬װען מיר גיט װער טרינקען‬ ‫װאָס דוד האָט געהאַט‪ :‬יוֹשֵבֿ‪ַ -‬בשֶבֿת‪,‬‬
‫װאַסער פֿון דעם ברונעם פֿון בֵית‪ֶ -‬לחֶם‬ ‫ַא תַּ חכּמוֹני‪ ,‬דער הױפּטמאַן פֿון די‬
‫װאָס אין טױער!‬ ‫עלטסטע‪ ,‬דאָס איז עַדינוֹ דער עצני;‬
‫גבורים‬ ‫דר ַײ‬ ‫די‬ ‫‪ 16‬האָבן‬ ‫]ער האָט אױפֿגעהױבן זײַן שפּיז[ אױף‬
‫אַרײַנגעבראָכן אין לאַגער פֿון די‬ ‫אַכט הונדערט מאַן‪ ,‬דערשלאָגן מיט‬
‫פּלִשתּים‪ ,‬און זײ האָבן אָנגעשעפּט‬ ‫אײן מאָל‪.‬‬
‫װאַסער פֿון דעם ברונעם פֿון בֵית‪ֶ -‬לחֶם‬ ‫‪ 9‬און נאָך אים איז געװען אֶל ָעזֶר‬
‫װאָס בײַם טױער‪ ,‬און גענומען און‬ ‫דער זון פֿון דוֹדו דעם זון פֿון אַחוֹחין‪,‬‬
‫געבראַכט צו דָ וִדן‪ .‬אָבער ער האָט עס‬ ‫פֿון די דר ַײ גבורים מיט דָ וִדן‪ ,‬װען‬
‫ניט געװאָלט טרינקען‪ ,‬און האָט עס‬ ‫זײ האָבן זיך אײַנגעשטעלט אַקעגן‬
‫אױסגעגאָסן צו גאָט‪.‬‬ ‫די פּלִשתּים‪ ,‬װאָס האָבן זיך דאָרטן‬
‫‪ 17‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬חלילה מיר‪,‬‬ ‫אײַנגעזאַמלט אױף מלחמה‪ ,‬און די‬
‫גאָט‪ ,‬אַז איך זאָל דאָס טאָן! דאָס בלוט‬ ‫מענער פֿון ישׂראל זײַנען געװען‬
‫פֿון די מענטשן װאָס זײַנען געגאַנגען‬ ‫אַװעקגעגאַנגען;‬
‫מיט דער סכּנה פֿון זײער לעבן? און ער‬ ‫‪ 10‬און ער איז אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און‬
‫האָט עס ניט געװאָלט טרינקען‪ .‬דאָס‬ ‫האָט געשלאָגן צװישן די פּלִשתּים‬
‫האָבן געטאָן די דר ַײ גבורים‪.‬‬ ‫ביז זײַן האַנט איז מיד געװאָרן‪ ,‬און‬
‫‪ 18‬און אַבֿישַי‪ ,‬יוֹאָבֿס ברודער‪ ,‬דער‬ ‫זײַן האַנט האָט זיך צוגעקלעפּט צום‬
‫זון פֿון צרוּי ָהן‪ ,‬ער איז געװען דער‬ ‫שװערד‪ .‬און גאָט האָט געטאָן ַא‬
‫הױפּט פֿון די דרײַ; און ער האָט‬ ‫גרױסע ישועה אין יענעם טאָג‪ ,‬און‬
‫אױפֿגעהױבן זײַן שפּיז אױף דר ַײ‬ ‫דאָס פֿאָלק האָט זיך אומגעקערט נאָך‬
‫הונדערט און זײ דערשלאָגן; ער האָט‬ ‫אים‪ ,‬בלױז אױסצוטאָן ]די געטײטע[‪.‬‬
‫‪489‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪23:19—24:5‬‬
‫שעַלבֿון; פֿון יָשֵנס‬ ‫‪ 32‬אֶלי ַחב ָא פֿון ַ‬ ‫געהאַט ַא שם צװישן די דרײַ‪.‬‬

‫זין‪ ,‬יהונתן;‬ ‫‪ 19‬פֿון די דר ַײ איז ער געװען דער‬
‫שמָה פֿון ה ָָרר; אַחיאָם דער זון‬ ‫ַ‬ ‫‪33‬‬ ‫אָנגעזעענסטער‪ ,‬און ער איז ב ַײ זײ‬
‫אַרר;‬
‫פֿון ש ָָררן פֿון ָ‬ ‫געװאָרן צום עלטסטן‪ ,‬אָבער צו די‬
‫‪ 34‬אֶליפֿלט דער זון פֿון אַחַסבַין; דער‬ ‫]ערשטע[ דר ַײ איז ער ניט געקומען‪.‬‬
‫זון פֿון דעם ַמ ַעכָתי; אֶליִעָם דער זון פֿון‬ ‫‪ 20‬און בנָי ָהוּ דער זון פֿון יהוֹי ָדָ ען‪,‬‬
‫אַחיתּופֿלן פֿון גיֹלה;‬ ‫דער זון פֿון ַא העלדישן מאַן‪ ,‬גרױס‬
‫אַרבֿ;‬‫‪ 35‬חֶצרי פֿון כַּרמל; ַפּע ֲַרי פֿון ָ‬ ‫אין אױפֿטוען‪ ,‬פֿון קַב ְצאֵל‪ ,‬ער האָט‬
‫‪ 36‬י ִגאָל דער זון פֿון נתנען פֿון צוֹבֿה;‬ ‫געשלאָגן די צװײ העלדן פֿון מואָבֿ‪,‬‬
‫בָני דער גָדי;‬ ‫און ער האָט אַראָפּגענידערט און האָט‬
‫ַחרי פֿון בארות‪,‬‬ ‫‪ֶ 37‬צלֶק דער עמוני; נ ַ‬ ‫דערשלאָגן ַא לײב אין ַא גרוב‪ ,‬אין ַא‬
‫דער װאַפֿנטרעגער פֿון יוֹאָ ֿב דעם זון‬ ‫טאָג פֿון שנײ‪.‬‬
‫פֿון צרוּי ָהן;‬ ‫‪ 21‬און ער האָט דערשלאָגן ַא‬
‫‪ 38‬עִיר ָא פֿון י ֶתר; ג ֵָר ֿב פֿון י ֶתר;‬ ‫מִצרישן מאַן‪ַ ,‬א מאַן אָנצוקוקן; און‬
‫אוּריה דער חִתּי‪ .‬אין אַלעמען זיבן און‬ ‫ִ‬ ‫אין דעם מִצריס האַנט איז געװען ַא‬
‫דרײַסיק‪.‬‬ ‫שפּיז‪ ,‬און ער האָט אַראָפּגענידערט צו‬
‫אים מיט ַא רוט; האָט ער אַרױסגעריסן‬
‫און דער צאָרן פֿון גאָט‬
‫האָט װידער געגרימט אױף‬
‫ישׂראל‪ ,‬און ער האָט אָנגערעדט דָ וִדן‬
‫‪24‬‬ ‫דעם שפּיז פֿון דעם מִצריס האַנט‪ ,‬און‬
‫האָט אים געהרגעט מיט זײַן אײגענעם‬
‫שפּיז‪.‬‬
‫אַקעגן זײ‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬גײ צײל‬ ‫‪ 22‬דאָס האָט געטאָן בנָי ָהוּ דער זון‬
‫איבער ישׂראל און יהוּדה‪.‬‬ ‫פֿון יהוֹי ָדָ ען‪ ,‬און ער האָט געהאַט ַא שם‬
‫‪ 2‬און דער מלך האָט געזאָגט צו‬ ‫צװישן די דר ַײ גבורים‪.‬‬
‫יוֹאָ ֿב דעם חיל‪-‬פֿירער װאָס מיט אים‪:‬‬ ‫‪ 23‬ער איז געװען מער אָנגעזען פֿון‬
‫װאַנדער אַקאָרשט דורך אַלע שבֿטים‬ ‫די דרײַסיק‪ ,‬אָבער צו די ]ערשטע[‬
‫פֿון ישׂראל‪ ,‬פֿון דן און ביז באֵר‪-‬שֶבֿע‪,‬‬ ‫דר ַײ איז ער ניט געקומען‪ .‬און דוד האָט‬
‫און צײלט דאָס פֿאָלק כּדי איך זאָל‬ ‫אים אױפֿגעזעצט איבער זײַן לײַבװאַך‪.‬‬
‫װיסן דעם מספּר פֿון פֿאָלק‪.‬‬ ‫‪ 24‬עשׂהאל‪ ,‬יוֹאָבֿס ברודער‪ ,‬איז‬
‫‪ 3‬האָט יוֹאָ ֿב געזאָגט צום מלך זאָל‬ ‫געװען צװישן די דרײַסיק; אֶל ָחנֶן דער‬
‫גאָט דײַן האַר מערן דאָס פֿאָלק‬ ‫זון פֿון דוֹדון פֿון בֵית‪ֶ -‬לחֶם;‬
‫הונדערט מאָל אַזױ פֿיל װי זײ זײַנען‪,‬‬ ‫שמָה פֿון חַרוד; אֶליק ָא פֿון חַרוד;‬ ‫ַ‬ ‫‪25‬‬
‫און די אױגן פֿון מײַן האַר דעם מלך‬ ‫‪ֶ 26‬חלֶץ פֿון ֶפּלֶט; עִיר ָא דער זון פֿון‬
‫זאָלן עס זען; אָבער צו װאָס װיל מײַן‬ ‫ִעקֵשן פֿון תּקוֹע;‬
‫האַר דער מלך די דאָזיקע זאַך?‬ ‫‪ 27‬אבֿי ֶעזֶר פֿון ענָתות; מבֿוּנַי פֿון‬
‫‪ 4‬אָבער דאָס װאָרט פֿון דעם מלך‬ ‫חוּשָה;‬
‫איז געװען שטאַרק צו יוֹאָבֿן און‬ ‫ַהרי פֿון‬ ‫‪ 28‬צלמון פֿון אַחוֹחַ; מ ַ‬
‫צו די חיל‪-‬פֿירער‪ ,‬און יוֹאָ ֿב און די‬ ‫נטוֹפֿה;‬
‫חיל‪-‬פֿירער זײַנען אַרױסגעגאַנגען פֿון‬ ‫‪ 29‬חל ֿב דער זון פֿון ַב ַענָהן פֿון‬
‫פֿאַרן מלך‪ ,‬צו צײלן דאָס פֿאָלק‪,‬‬ ‫נטוֹפֿה; אִתַּ י דער זון פֿון ריבֿין פֿון גִבֿעָה‬
‫ישׂראל‪.‬‬ ‫פֿון די קינדער פֿון בנימין;‬
‫‪ 5‬און זײ זײַנען אַריבער דעם ירדן‪,‬‬ ‫‪ 30‬בנָי ָהוּ פֿון פִּרעָתון; הִדַ י פֿון‬
‫און האָבן גערוט אין ערוער‪ ,‬אױף דער‬ ‫נַ ֲחלֵי‪-‬גַעַש;‬
‫רעכטער זײַט פֿון דער שטאָט װאָס אין‬ ‫‪ 31‬אַבֿי‪-‬עַלבֿון פֿון ע ַָרבֿה; עַז ָמוֶת פֿון‬
‫מיטן טאָל פֿון גָד‪ ,‬און צו י ַעזֵר צו‪.‬‬ ‫בַרחום;‬
‫‪24:6—24:20‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪490‬‬
‫װאָס פֿאַר ַא באַשײד איך זאָל ברענגען‬ ‫‪ 6‬און זײ זײַנען געקומען קײן גִלעָד‪,‬‬
‫צו דעם װאָס שיקט מיך‪.‬‬ ‫און צו דעם לאַנד תַּ חתּים‪-‬חָדשי‪ ,‬און זײ‬
‫‪ 14‬האָט דוד געזאָגט צו גָדן‪ :‬מיר‬ ‫זײַנען געקומען קײן דָ ן‪-‬יַעַן‪ ,‬און רונד‬
‫איז זײער ענג‪ .‬לאָמיר‪ ,‬איך בעט דיך‪,‬‬ ‫אַרום צו צידון‪.‬‬
‫פֿאַלן אין דער האַנט פֿון גאָט‪ ,‬װאָרום‬ ‫‪ 7‬און זײ זײַנען געקומען צו דער‬
‫זײַן ַרחמָנות איז גרױס‪ ,‬און לאָמיך ניט‬ ‫פֿעסטונג פֿון צור‪ ,‬און צו אַלע שטעט‬
‫פֿאַלן אין דער האַנט פֿון ַא מענטשן‪.‬‬ ‫פֿון דעם ִחוִי און דעם כּנַעַני‪ ,‬און זײ‬
‫‪ 15‬האָט גאָט געגעבן ַא מגפֿה אין‬ ‫זײַנען אַרױסגעקומען אין דָ רום יהוּדה‬
‫ישׂראל פֿון אין דער פֿרי און ביז‬ ‫ב ַײ באֵר‪-‬שֶבֿע‪.‬‬
‫דער געשטעלטער צײַט‪ ,‬און עס זײַנען‬ ‫‪ 8‬און זײ האָבן דורכגעװאַנדערט‬
‫געשטאָרבן פֿון פֿאָלק‪ ,‬פֿון דן און ביז‬ ‫דאָס גאַנצע לאַנד‪ ,‬און זײַנען‬
‫באֵר‪-‬שֶבֿע‪ ,‬זיבעציק טױזנט מאַן‪.‬‬ ‫צוריקגעקומען צום סָוף פֿון נײַן‬
‫האָט‬ ‫מלאך‬ ‫דער‬ ‫‪ 16‬און‬ ‫חדשים און צװאַנציק טעג קײן‬
‫אױסגעשטרעקט זײַן האַנט אױף‬ ‫ירושלים‪.‬‬
‫ירושלים זי אומצוברענגען; האָט גאָט‬ ‫‪ 9‬און יוֹאָ ֿב האָט איבערגעגעבן דעם‬
‫חרטה געהאַט אױף דעם בײז‪ ,‬און ער‬ ‫מספּר פֿון דער צײלונג פֿון פֿאָלק צום‬
‫האָט געזאָגט צו דעם מלאך װאָס האָט‬ ‫מלך‪ .‬און ישׂראל איז געװען אַכט מאָל‬
‫אומגעבראַכט צװישן פֿאָלק‪ :‬גענוג!‬ ‫הונדערט טױזנט קריגסלײַט װאָס צי ִען‬
‫אַצונד לאָז אָפּ דײַן האַנט‪ .‬און דער‬ ‫ַא שװערד‪ ,‬און די מענער פֿון יהוּדה‪,‬‬
‫מלאך פֿון גאָט איז געװען ב ַײ דעם‬ ‫פֿינף מאָל הונדערט טױזנט מאַן‪.‬‬
‫אַרונֶה דעם יבֿוסי‪.‬‬
‫שײַער פֿון ַ‬ ‫‪ 10‬און דאָס האַרץ פֿון דָ וִדן האָט‬
‫אים געפּלאָגט נאָך דעם װי ער האָט‬
‫‪ 17‬און דוד האָט גערעדט צו גאָט‪,‬‬ ‫געצײלט דאָס פֿאָלק‪ ,‬און דוד האָט‬
‫װען ער האָט געזען דעם מלאך װאָס‬ ‫געזאָגט צו גאָט‪ :‬איך האָב זײער‬
‫שלאָגט צװישן פֿאָלק‪ ,‬און ער האָט‬ ‫געזינדיקט װאָס איך האָב דאָס געטאָן;‬
‫געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬איך האָב געזינדיקט‪ ,‬און‬ ‫און אַצונד‪ ,‬גאָט‪ ,‬טו אָפּ‪ ,‬איך בעט‬
‫איך האָב פֿאַרבראָכן‪ ,‬אָבער די דאָזיקע‬ ‫דיך‪ ,‬דעם פֿאַרברעך פֿון דײַן קנעכט‪,‬‬
‫שאָף‪ ,‬װאָס האָבן זײ געטאָן? זאָל‪ ,‬איך‬ ‫װאָרום איך בין געװען נאַריש זײער‪.‬‬
‫בעט דיך‪ ,‬דײַן האַנט זײַן אױף מיר און‬ ‫‪ 11‬און װי דוד איז אױפֿגעשטאַנען‬
‫אױף מײַן פֿאָטערס הױז‪.‬‬ ‫אין דער פֿרי‪ ,‬אַזױ איז דאָס װאָרט פֿון‬
‫‪ 18‬איז גָד געקומען צו דָ וִדן אין‬ ‫גאָט געװען צו גָד דעם נבֿיא‪ ,‬דָ וִדס‬
‫יענעם טאָג‪ ,‬און ער האָט צו אים‬ ‫זעער‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫געזאָגט‪ :‬גײ אַרױף‪ ,‬שטעל אױף צו‬ ‫‪ 12‬גײ און זאָלסט רעדן צו דָ וִדן‪ :‬אַזױ‬
‫אַרונֶה‬
‫גאָט ַא מזבח אין דעם שײַער פֿון ַ‬ ‫האָט גאָט געזאָגט‪ :‬דר ַײ זאַכן לײג איך‬
‫דעם יבֿוסי‪.‬‬ ‫אױף דיר; קלײַב דיר אױס אײנע פֿון‬
‫‪ 19‬איז דוד אַרױפֿגעגאַנגען לױט דעם‬ ‫זײ‪ ,‬װאָס איך זאָל דיר טאָן‪.‬‬
‫װאָרט פֿון גָדן‪ ,‬אַזױ װי גאָט האָט‬ ‫‪ 13‬איז גָד געקומען צו דָ וִדן און‬
‫באַפֿױלן‪.‬‬ ‫האָט אים דערצײלט‪ ,‬און האָט צו אים‬
‫אַרונֶה האָט ַא קוק געטאָן‪ ,‬און‬‫‪ 20‬און ַ‬ ‫געזאָגט‪ :‬זאָלן אױף דיר קומען זיבן‬
‫האָט דערזען װי דער מלך און זײַנע‬ ‫יאָר הונגער אין דײַן לאַנד? אָדער‬
‫קנעכט קומען אַריבער צו אים; איז‬ ‫זאָלסט דר ַײ חדשים לױפֿן פֿאַר דײַנע‬
‫אַרונֶה אַרױסגעגאַנגען‪ ,‬און האָט זיך‬ ‫ַ‬ ‫פֿײַנט‪ ,‬און זײ זאָלן דיך נאָכיאָגן?‬
‫געבוקט צום מלך מיט זײַן פּנים צו דער‬ ‫אָדער דר ַײ טעג זאָל זײַן ַא מגפֿה אין‬
‫ערד‪.‬‬ ‫דײַן לאַנד? אַצונד באַטראַכט‪ ,‬און זע‬
‫‪491‬‬ ‫שְמוּאֵל ב‬ ‫‪24:21—24:25‬‬
‫אַרונֶה האָט געזאָגט‪ :‬נאָך‬ ‫‪ 21‬און ַ‬

‫װאָס איז מײַן האַר דער מלך געקומען‬
‫צו זײַן קנעכט? האָט דוד געזאָגט‪:‬‬
‫אָפּצוקױפֿן פֿון דיר דעם שײַער אױף‬
‫צו בױען ַא מזבח צו גאָט‪ ,‬כּדי די מגפֿה‬
‫זאָל פֿאַרהאַלטן װערן פֿון פֿאָלק‪.‬‬
‫אַרונֶה געזאָגט צו דָ וִדן‪:‬‬

‫‪ 22‬האָט ַ‬
‫זאָל מײַן האַר דער מלך נעמען און‬
‫אױפֿברענגען װאָס איז גוט אין זײַנע‬
‫אױגן‪ .‬זע‪ ,‬די רינדער זײַנען פֿאַר‬
‫בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬און די דרעששליטנס‬
‫און די שפּאַנצײַג פֿון די רינדער פֿאַר‬
‫האָלץ‪.‬‬
‫אַרונֶה דער מלך‬ ‫ַ‬ ‫‪ 23‬אַלץ האָט‬

‫אַרונֶה‬
‫אַװעקגעגעבן צום מלך‪ .‬און ַ‬
‫האָט געזאָגט צום מלך‪ :‬זאָל יהוה דײַן‬
‫גאָט דיך באַװיליקן‪.‬‬
‫אַרונֶהן‪:‬‬
‫‪ 24‬האָט דער מלך געזאָגט צו ַ‬
‫נײן‪ ,‬נײַערט קױפֿן װעל איך קױפֿן‬
‫פֿון דיר פֿאַר געצאָלט‪ ,‬און איך װעל‬
‫ניט אױפֿברענגען צו יהוה מײַן גאָט‬
‫בראַנדאָפּפֿער פֿאַר אומזיסט‪ .‬און דוד‬
‫האָט אָפּגעקױפֿט דעם שײַער און די‬
‫רינדער פֿאַר פֿופֿציק שקל זילבער‪.‬‬
‫‪ 25‬און דוד האָט דאָרטן געבױט ַא‬

‫מזבח צו גאָט‪ ,‬און האָט אױפֿגעבראַכט‬
‫בראַנדאָפּפֿער און פֿרידאָפּפֿער‪ .‬און‬
‫גאָט האָט זיך איבערגעבעטן צום לאַנד‪,‬‬
‫און די מגפֿה איז פֿאַרהאַלטן געװאָרן‬
‫פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫‪1:1—1:17‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪492‬‬
‫ְמ ָלכִים א‬
‫‪ 9‬און אַדוֹנִי ָהוּ האָט געשאָכטן שאָף‬
‫און רינדער און געשטאָפּטע קעלבער‬
‫ב ַײ דעם שטײן זוֹ ֶחלֶת װאָס לעבן‬
‫און דער מלך דוד איז געװאָרן‬
‫אַלט און באַטאָגט‪ ,‬און מע האָט‬
‫אים צוגעדעקט מיט קלײדער‪ ,‬אָבער‬
‫‪1‬‬
‫עין‪-‬רוֹגֵל‪ ,‬און ער האָט פֿאַררופֿן אַלע‬ ‫אים פֿלעגט ניט װאַרעם װערן‪.‬‬
‫זײַנע ברידער‪ ,‬דעם מלכס זין‪ ,‬און אַלע‬ ‫‪ 2‬האָבן זײַנע קנעכט צו אים געזאָגט‪:‬‬
‫מענער פֿון יהוּדה‪ ,‬דעם מלכס קנעכט‪.‬‬ ‫זאָל מען זוכן פֿאַר מײַן האַר דעם מלך‬
‫‪ 10‬אָבער נתן דעם נבֿיא‪ ,‬און בנָי ָהוּן‪,‬‬ ‫ַא מײדל ַא יונגפֿרױ‪ ,‬און זי װעט שטײן‬
‫און די גִבורים‪ ,‬און זײַן ברודער‬ ‫פֿאַר דעם מלך‪ ,‬און װעט אים זײַן ַא‬
‫שלמהן‪ ,‬האָט ער ניט גערופֿן‪.‬‬ ‫װאַרטאָרין; און זי װעט ליגן אין דײַן‬
‫‪ 11‬האָט נתן געזאָגט צו בת‪-‬שֶבֿען‪,‬‬ ‫בוזעם‪ ,‬און עס װעט װאַרעם זײַן מײַן‬
‫שלמהס מוטער‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬האָסטו‬ ‫האַר דעם מלך‪.‬‬
‫ניט געהערט אַז אַדוֹנִי ָהוּ דער זון פֿון‬ ‫‪ 3‬און זײ האָבן געזוכט ַא שײן מײדל‬
‫חַגיתן איז געװאָרן מלך‪ ,‬און אונדזער‬ ‫אין גאַנצן געמאַרק פֿון ישׂראל‪ ,‬און זײ‬
‫האַר דוד װײס ניט?‬ ‫האָבן געפֿונען אַבֿישַג פֿון שוּנֵם און‬
‫‪ 12‬און אַצונד‪ ,‬קום לאָמיך אַקאָרשט‬ ‫האָבן זי געבראַכט צום מלך‪.‬‬
‫דיר געבן אַן עצה‪ ,‬און ראַטעװען‬ ‫‪ 4‬און די מײדל איז געװען שײן ביז‬
‫דײַן לעבן און דאָס לעבן פֿון דײַן זון‬ ‫גאָר; און זי איז געװען דעם מלך‬
‫שלמהן‪.‬‬ ‫ַא װאַרטאָרין‪ ,‬און האָט אים באַדינט;‬
‫‪ 13‬גײ און קום צום מלך דוד‪ ,‬און‬ ‫אָבער דער מלך האָט זי ניט דערקענט‪.‬‬
‫זאָלסט זאָגן צו אים‪ :‬האָסטו‪ ,‬מײַן האַר‬ ‫‪ 5‬און אַדוֹנִי ָה דער זון פֿון חַגיתן האָט‬
‫מלך‪ ,‬ניט געשװאָרן דײַן דינסט‪ ,‬אַזױ‬ ‫זיך איבערגענומען‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬איך‬
‫צו זאָגן‪ :‬נאָר דײַן זון שלמה זאָל קיניגן‬ ‫װעל װערן מלך‪ .‬און ער האָט זיך‬
‫נאָך מיר‪ ,‬און ער זאָל זיצן אױף מײַן‬ ‫אײנגעשאַפֿט רײַטװעגן און רײַטער‪,‬‬
‫טראָן? הײַנט פֿאַר װאָס איז אַדוֹנִי ָהוּ‬ ‫און פֿופֿציק מאַן װאָס זײַנען געלאָפֿן‬
‫געװאָרן מלך?‬ ‫אים פֿאַרױס‪.‬‬
‫‪ 14‬אָט װי דו רעדסט נאָך דאָרטן מיטן‬ ‫‪ 6‬װאָרום זײַן פֿאָטער האָט אים אין‬
‫מלך‪ ,‬אַזױ װעל איך קומען נאָך דיר‪,‬‬ ‫זײַן לעבטאָג ניט באַטריבט‪ ,‬אַזױ צו‬
‫און װעל פֿאַרפֿולן דײַנע װערטער‪.‬‬ ‫זאָגן‪ :‬פֿאַר װאָס טוסטו אַזױ? און‬
‫‪ 15‬איז בת‪-‬שֶבֿע אַרײַנגעגאַנגען צום‬ ‫ער איז אױך געװען זײער שײן אין‬
‫מלך אין קאַמער‪- .‬און דער מלך‬ ‫געשטאַלט‪ .‬און ער איז געבאָרן‬
‫איז געװען זײער אַלט‪ ,‬און אַבֿישַג פֿון‬ ‫געװאָרן נאָך אַבֿשָלומען‪.‬‬
‫שוּנֵם האָט באַדינט דעם מלך‪– .‬‬ ‫‪ 7‬און ער האָט געהאַט ַא גערײד‬
‫‪ 16‬און בת‪-‬שֶבֿע האָט זיך גענײַגט און‬ ‫מיט יוֹאָ ֿב דעם זון פֿון צרוּי ָהן‪ ,‬און‬
‫זיך געבוקט צום מלך‪ .‬האָט דער מלך‬ ‫מיט אבֿיתר דעם כּהן‪ ,‬און זײ האָבן‬
‫געזאָגט‪ :‬װאָס איז דיר?‬ ‫מיטגעהאָלפֿן אַדוֹנִי ָהן‪.‬‬
‫‪ 17‬האָט זי צו אים געזאָגט‪ :‬מײַן‬ ‫‪ 8‬אָבער צָדוֹק דער כּהן‪ ,‬און‬
‫האַר‪ ,‬דו האָסט געשװאָרן דײַן דינסט‬ ‫בנָי ָהוּ דער זון פֿון יהוֹי ָדָ ען און נתן‬
‫ב ַײ יהוה דײַן גאָט‪ :‬נאָר דײַן זון שלמה‬ ‫ש ְמעִי‪ ,‬און ֵרעִי‪ ,‬און‬ ‫דער נבֿיא‪ ,‬און ִ‬
‫זאָל קיניגן נאָך מיר‪ ,‬און ער זאָל זיצן‬ ‫די גִבורים װאָס ב ַײ דָ וִדן‪ ,‬זײַנען ניט‬
‫אױף מײַן טראָן‪.‬‬ ‫געװען מיט אַדוֹנִי ָהוּן‪.‬‬
‫‪493‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪1:18—1:36‬‬
‫מלך נאָך אים?‬ ‫‪ 18‬און אַצונד זע‪ ,‬אַדוֹנִי ָה איז‬

‫‪ 28‬האָט געענטפֿערט דער מלך דוד‬ ‫געװאָרן מלך‪ ,‬און אַצונד‪ ,‬מײַן האַר‬
‫און האָט געזאָגט‪ :‬רוף מיר אַרײַן‬ ‫מלך‪ ,‬װײסטו גאָר ניט‪.‬‬
‫בת‪-‬שֶבֿען‪ .‬און זי איז געקומען פֿאַרן‬ ‫‪ 19‬און ער האָט געשאָכטן אָקסן און‬
‫מלך און האָט זיך געשטעלט פֿאַרן‬ ‫געשטאָפּטע קעלבער און שאָף ַא סך‪,‬‬
‫מלך‪.‬‬ ‫און ער האָט פֿאַררופֿן אַלע זין פֿון דעם‬
‫‪ 29‬און דער מלך האָט געשװאָרן און‬ ‫מלך‪ ,‬און אבֿיתר דעם כּהן‪ ,‬און יוֹאָ ֿב‬
‫געזאָגט‪ :‬אַזױ װי עס לעבט גאָט‪,‬‬ ‫דעם חיל‪-‬פֿירער; אָבער דײַן קנעכט‬
‫װאָס האָט אױסגעלײזט מײַן זעל פֿון‬ ‫שלמהן האָט ער ניט גערופֿן‪.‬‬
‫יעטװעדער צרה‪,‬‬ ‫‪ 20‬און דו מײַן האַר מלך‪ ,‬אױף דיר‬
‫‪ 30‬אַז אַזױ װי איך האָב דיר‬ ‫זײַנען די אױגן פֿון גאַנץ ישׂראל‪ ,‬זײ צו‬
‫געשװאָרן ב ַײ יהוה דעם גאָט פֿון‬ ‫זאָגן‪ ,‬װער זאָל זיצן אױף דעם טראָן‬
‫ישׂראל‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬נאָר דײַן זון‬ ‫פֿון מײַן האַר דעם מלך נאָך אים‪.‬‬
‫שלמה זאָל קיניגן נאָך מיר–אַז אַזױ‬ ‫‪ 21‬װאָרום עס װעט זײַן‪ ,‬װי דער‬
‫װעל איך טאָן הײַנטיקן טאָג!‬ ‫האַר מײַן מלך לײגט זיך מיט זײַנע‬
‫‪ 31‬האָט בת‪-‬שֶבֿע זיך גענײַגט מיטן‬ ‫עלטערן‪ ,‬אַזױ װעל איך און מײַן זון‬
‫פּנים צו דער ערד‪ ,‬און זיך געבוקט צום‬ ‫שלמה זײַן פֿאַרשולדיקטע‪.‬‬
‫מלך‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬אײביק לעבן‬ ‫‪ 22‬און אָט װי זי רעדט נאָך מיטן‬
‫זאָל מײַן האַר דער מלך דוד!‬ ‫מלך‪ ,‬אַזױ איז נתן דער נבֿיא געקומען‪.‬‬
‫‪ 23‬האָט מען אָנגעזאָגט דעם מלך‪,‬‬
‫‪ 32‬און דער מלך דוד האָט געזאָגט‪:‬‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬נתן דער נבֿיא איז דאָ‪.‬‬
‫רופֿט מיר צָדוֹק דעם כּהן‪ ,‬און נתן דעם‬ ‫און ער איז געקומען פֿאַר דעם מלך‪,‬‬
‫נבֿיא‪ ,‬און בנָי ָהוּ דעם זון פֿון יהוֹי ָדָ ען‪.‬‬ ‫און האָט זיך געבוקט צום מלך אױף זײַן‬
‫זײַנען זײ געקומען פֿאַרן מלך‪,‬‬ ‫פּנים צו דער ערד‪.‬‬
‫‪ 33‬און דער מלך האָט צו זײ געזאָגט‪:‬‬ ‫‪ 24‬און נתן האָט געזאָגט‪ :‬מײַן האַר‬
‫נעמט מיט אײַך די קנעכט פֿון אײַער‬ ‫מלך‪ ,‬האָסט דו געזאָגט‪ :‬אַדוֹנִי ָהוּ זאָל‬
‫האַר‪ ,‬און זעצט אַרױף מײַן זון שלמהן‬ ‫קיניגן נאָך מיר‪ ,‬און ער זאָל זיצן אױף‬
‫אױף מײַן מױלאײזעלין‪ ,‬און איר זאָלט‬ ‫מײַן טראָן?‬
‫אים מאַכן נידערן צום גיחון‪.‬‬ ‫‪ 25‬װאָרום ער האָט הײַנט‬
‫‪ 34‬און זאָל צָדוֹק דער כּהן און נתן‬ ‫אַראָפּגענידערט‪ ,‬און האָט געשאָכטן‬
‫דער נבֿיא אים דאָרטן זאַלבן פֿאַר ַא‬ ‫אָקסן און געשטאָפּטע קעלבער און‬
‫מלך איבער ישׂראל‪ .‬און איר זאָלט‬ ‫שאָף ַא סך‪ ,‬און ער האָט פֿאַררופֿן אַלע‬
‫בלאָזן אין שופֿר‪ ,‬און זאָגן‪ :‬לעבן זאָל‬ ‫זין פֿון דעם מלך‪ ,‬און די חיל‪-‬פֿירער‪,‬‬
‫דער מלך שלמה!‬ ‫און אבֿיתר דעם כּהן‪ ,‬און אָט עסן זײ‬
‫‪ 35‬און איר זאָלט אַרױפֿגײן נאָך אים‪,‬‬ ‫און טרינקען מיט אים‪ ,‬און זאָגן‪ :‬לעבן‬
‫און ער זאָל קומען און זיך זעצן אױף‬ ‫זאָל דער מלך אַדוֹנִי ָהוּ!‬
‫מײַן טראָן‪ ,‬און ער זאָל קיניגן אױף מײַן‬ ‫‪ 26‬אָבער מיך‪ ,‬מיך דײַן קנעכט‪ ,‬און‬
‫אָרט‪ ,‬װאָרום אים האָב איך באַפֿױלן‬ ‫צָדוֹק דעם כּהן‪ ,‬און בנָי ָהוּ דעם זון פֿון‬
‫פֿאַר ַא פֿירשט איבער ישׂראל און‬ ‫יהוֹי ָדָ ען‪ ,‬און דײַן קנעכט שלמהן‪ ,‬האָט‬
‫איבער יהוּדה‪.‬‬ ‫ער ניט גערופֿן‪.‬‬
‫‪ 36‬האָט בנָי ָהוּ דער זון פֿון יהוֹי ָדָ ען‬ ‫‪ 27‬צי איז די דאָזיקע זאַך געשען פֿון‬
‫געענטפֿערט דעם מלך און האָט‬ ‫מײַן האַר דעם מלך‪ ,‬און האָסט ניט צו‬
‫געזאָגט‪ :‬אָמן! אַזױ זאָל זאָגן יהוה‬ ‫װיסן געטאָן דײַן קנעכט‪ ,‬װער עס זאָל‬
‫דער גאָט פֿון מײַן האַר דעם מלך!‬ ‫זיצן אױף דעם טראָן פֿון מײַן האַר דעם‬
‫‪1:37—1:53‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪494‬‬
‫האָבן אים אַרױפֿגעזעצט אױף דער‬ ‫‪ 37‬אַזױ װי גאָט איז געװען מיט מײַן‬
‫מױלאײזעלין פֿון מלך‪.‬‬ ‫האַר דעם מלך‪ ,‬אַזױ זאָל ער זײַן מיט‬
‫‪ 45‬און צָדוֹק דער כּהן און נתן‬ ‫שלמהן‪ ,‬און ער זאָל גרײסן זײַן טראָן‬
‫דער נבֿיא האָבן אים געזאַלבט פֿאַר‬ ‫נאָך מער פֿון דעם טראָן פֿון מײַן האַר‬
‫מלך בײַם גיחון‪ ,‬און זײ זײַנען‬ ‫דעם מלך דוד‪.‬‬
‫אַרױפֿגעגאַנגען פֿון דאָרטן פֿרײלעכע‪,‬‬ ‫‪ 38‬און צָדוֹק דער כּהן‪ ,‬און נתן‬
‫און די שטאָט האָט געטומלט; דאָס איז‬ ‫דער נבֿיא‪ ,‬און בנָי ָהוּ דער זון פֿון‬
‫דער ליאַרעם װאָס איר האָט געהערט‪.‬‬ ‫כּרתים און די‬ ‫יהוֹי ָדָ ען‪ ,‬און די ֵ‬
‫‪ 46‬און שלמה האָט זיך אױך געזעצט‬ ‫פּלֵתים‪ ,‬האָבן אַראָפּגענידערט‪ ,‬און זײ‬
‫אױפֿן טראָן פֿון דער מלוכה‪.‬‬ ‫האָבן אַרױפֿגעזעצט שלמהן אױף דער‬
‫‪ 47‬און אױך זײַנען די קנעכט פֿון‬ ‫מױלאײזעלין פֿון מלך דוד‪ ,‬און האָבן‬
‫מלך געקומען װינטשן אונדזער האַר‬ ‫אים אַראָפּגעפֿירט צו גיחון‪.‬‬
‫דעם מלך‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬זאָל דײַן גאָט‬ ‫‪ 39‬און צָדוֹק דער כּהן האָט גענומען‬
‫באַגיטיקן שלמהס נאָמען נאָך מער פֿון‬ ‫דעם האָרן מיט אײל פֿון געצעלט‪ ,‬און‬
‫דײַן נאָמען‪ ,‬און גרײסן זײַן טראָן נאָך‬ ‫ער האָט געזאַלבט שלמהן; און זײ‬
‫מער פֿון דײַן טראָן‪.‬‬ ‫האָבן געבלאָזן אין שופֿר‪ ,‬און דאָס‬
‫‪ 48‬און אױך האָט דער מלך אַזױ‬ ‫גאַנצע פֿאָלק האָט געזאָגט‪ :‬לעבן זאָל‬
‫געזאָגט‪ :‬געלױבט איז יהוה דער גאָט‬ ‫דער מלך שלמה!‬
‫פֿון ישׂראל‪ ,‬װאָס האָט הײַנט געגעבן‬ ‫‪ 40‬און דאָס גאַנצע פֿאָלק איז‬
‫װער זאָל זיצן אױף מײַן טראָן‪ ,‬און‬ ‫אַרױפֿגעגאַנגען נאָך אים‪ ,‬און דאָס‬
‫מײַנע אױגן זעען עס‪.‬‬ ‫פֿאָלק האָט געפֿײַפֿט אױף פֿײַפֿלען‪,‬‬
‫‪ 49‬האָבן אַלע פֿאַרופֿענע װאָס‬ ‫און זיך געפֿרײט ַא גרױסע פֿרײד‪ ,‬און‬
‫ב ַײ אַדוֹנִי ָהוּן אױפֿגעציטערט און זײ‬ ‫די ערד האָט זיך געשפּאָלטן פֿון זײער‬
‫זײַנען אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און געגאַנגען‬ ‫ליאַרעם‪.‬‬
‫איטלעכער אױף זײַן װעג‪.‬‬ ‫און אַלע‬ ‫‪ 41‬און אַדוֹנִי ָהוּ‬
‫‪ 50‬און אַדוֹנִי ָהוּ האָט מורא‬ ‫פֿאַררופֿענע װאָס מיט אים האָבן‬
‫געהאַט פֿאַר שלמהן‪ ,‬און ער איז‬ ‫דאָס דערהערט‪ ,‬װען זײ האָבן‬
‫אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און איז געגאַנגען און‬ ‫געענדיקט עסן‪ .‬און װי יוֹאָ ֿב האָט‬
‫האָט זיך אָנגענומען אָן די הערנער פֿון‬ ‫דערהערט דעם קָול פֿון שופֿר‪ ,‬אַזױ‬
‫מזבח‪.‬‬ ‫האָט ער געזאָגט‪ :‬װאָס טומלט דער‬
‫‪ 51‬איז אָנגעזאָגט געװאָרן שלמהן‪,‬‬ ‫ליאַרעם פֿון שטאָט?‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬זע‪ ,‬אַדוֹנִי ָהוּ האָט מורא‬ ‫‪ 42‬װי ער רעדט נאָך‪ ,‬ערשט יונָתן‬
‫פֿאַר דעם מלך שלמה‪ ,‬און אָט האָט‬ ‫דער זון פֿון אבֿיתר דעם כּהן קומט‬
‫ער זיך אָנגעכאַפּט אָן די הערנער פֿון‬ ‫אָן‪ .‬האָט אַדוֹנִי ָהוּ געזאָגט‪ :‬קום אַהער‪,‬‬
‫מזבח‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬זאָל מיר דער מלך‬ ‫װאָרום ַא װױלער מענטש ביסטו‪ ,‬און‬
‫שלמה הײַנט שװערן‪ ,‬אױב ער װעט‬ ‫גוטס װעסטו אָנזאָגן‪.‬‬
‫טײטן זײַן קנעכט מיטן שװערד‪.‬‬ ‫‪ 43‬האָט געענטפֿערט יונָתן און‬
‫‪ 52‬האָט שלמה געזאָגט‪ :‬אױב ער‬ ‫געזאָגט צו אַדוֹנִי ָהוּן‪ :‬פֿאַר װאָר‪,‬‬
‫װעט זײַן אַן אָרנטלעכער מענטש‪ ,‬װעט‬ ‫אונדזער האַר דער מלך דוד האָט‬
‫ַא האָר פֿון אים ניט פֿאַלן צו דער ערד;‬ ‫געמאַכט שלמהן פֿאַר מלך‪.‬‬
‫אױב אָבער בײז װעט געפֿונען װערן‬ ‫‪ 44‬און דער מלך האָט געשיקט מיט‬
‫אין אים‪ ,‬װעט ער שטאַרבן‪.‬‬ ‫אים צָדוֹק דעם כּהן‪ ,‬און נתן דעם‬
‫‪ 53‬און דער מלך שלמה האָט‬ ‫נבֿיא‪ ,‬און בנָי ָהוּ דעם זון פֿון יהוֹי ָדָ ען‪,‬‬
‫געשיקט‪ ,‬און מע האָט אים‬ ‫כּרתים און די פּלֵתים‪ ,‬און זײ‬ ‫און די ֵ‬
‫‪495‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪2:1—2:15‬‬
‫דײַן טיש‪ ,‬װאָרום זײ האָבן זיך אױך‬ ‫אַראָפּגענידערט פֿון מזבח; און‬
‫דערנענטערט צו מיר‪ ,‬װען איך בין‬ ‫ער איז געקומען‪ ,‬און האָט זיך געבוקט‬
‫אַנטלאָפֿן פֿון דײַן ברודער אַבֿשָלומען‪.‬‬ ‫צום מלך שלמה‪ ,‬און שלמה האָט צו‬
‫ש ְמעִי דער זון‬‫‪ 8‬און ד ָא איז ב ַײ דיר ִ‬ ‫אים געזאָגט‪ :‬גײ אַהײם‪.‬‬
‫פֿון גֵראָן‪ ,‬דער בנימינער פֿון בחורים‪,‬‬
‫װאָס האָט מיך געשאָלטן מיט טױטע‬
‫קללות אין דעם טאָג װאָס איך בין‬
‫און די טעג פֿון דָ וִדן האָבן‬
‫גענענט צו שטאַרבן‪ ,‬און ער האָט‬ ‫‪2‬‬
‫באַפֿױלן זײַן זון שלמהן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫געגאַנגען קײן מַחנַי ִם; און ער האָט‬
‫אַראָפּגענידערט מיר אַנטקעגן בײַם‬ ‫‪ 2‬איך גײ אין דעם װעג פֿון דער‬
‫ירדן‪ ,‬און איך האָב אים געשװאָרן ב ַײ‬ ‫גאַנצער ערד‪ ,‬זאָלסטו זיך שטאַרקן און‬
‫גאָט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬איך װעל דיך ניט‬ ‫זײַן ַא מאַן‪.‬‬
‫טײטן מיטן שװערד‪.‬‬ ‫‪ 3‬און זאָלסט היטן די היטונג פֿון‬
‫‪ 9‬און אַצונד‪ ,‬זאָלסט אים ניט‬ ‫יהוה דײַן גאָט‪ ,‬צו גײן אין זײַנע‬
‫שענקען‪ ,‬װאָרום ַא קלוגער מענטש‬ ‫װעגן‪ ,‬צו היטן זײַנע חוקים און זײַנע‬
‫ביסטו‪ ,‬און װעסט װיסן װאָס דו זאָלסט‬ ‫געבאָט און זײַנע געזעצן און זײַנע‬
‫טאָן מיט אים; און זאָלסט מאַכן נידערן‬ ‫אָנזאָגן‪ ,‬אַזױ װי עס שטײט געשריבן‬
‫זײַנע גראָע האָר מיט בלוט אין קבֿר‪.‬‬ ‫אין תּורת‪-‬משה‪ ,‬כּדי זאָלסט באַגליקן‬
‫‪ 10‬און דוד האָט זיך געלײגט מיט‬ ‫אין אַלץ װאָס דו װעסט טאָן‪ ,‬און‬
‫זײַנע עלטערן‪ ,‬און ער איז באַגראָבן‬ ‫אומעטום‪ ,‬װאָס דו װעסט אַהין זיך‬
‫געװאָרן אין דָ וִדס‪-‬שטאָט‪.‬‬ ‫קערן;‬
‫‪ 11‬און די טעג װאָס דוד האָט‬ ‫‪ 4‬כּדי גאָט זאָל מקיים זײַן זײַן װאָרט‬
‫געקיניגט איבער ישׂראל זײנען געװען‬ ‫װאָס ער האָט גערעדט װעגן מיר‪ ,‬אַזױ‬
‫פֿערציק יאָר‪ .‬אין חבֿרון האָט ער‬ ‫צו זאָגן‪ :‬אױב דײַנע קינדער װעלן‬
‫געקיניגט זיבן יאָר‪ ,‬און אין ירושלים‬ ‫אָפּהיטן זײער װעג צו גײן פֿאַר מיר‬
‫האָט ער געקיניגט דר ַײ און דרײַסיק‬ ‫מיט אמת‪ ,‬מיט זײער גאַנצן האַרצן און‬
‫יאָר‪.‬‬ ‫מיט זײער גאַנצער זעל–אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫‪ 12‬און שלמה איז געזעסן אױף דעם‬ ‫װעט דיר ניט פֿאַרשניטן װערן ַא מאַן‬
‫טראָן פֿון זײַן פֿאָטער דָ וִדן‪ ,‬און זײַן‬ ‫פֿון דעם טראָן פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫מלוכה האָט זיך זײער באַפֿעסטיקט‪.‬‬ ‫‪ 5‬און אױך װײסטו װאָס יוֹאָ ֿב דער‬
‫‪ 13‬און אַדוֹנִי ָהוּ דער זון פֿון חַגיתן‬ ‫זון פֿון צרוּי ָהן האָט מיר געטאָן‪ ,‬װאָס‬
‫איז געקומען צו בת‪-‬שֶבֿען‪ ,‬שלמהס‬ ‫ער האָט געטאָן צו די צװײ חיל‪-‬פֿירער‬
‫מוטער‪ .‬האָט זי צו אים געזאָגט‪:‬‬ ‫פֿון ישׂראל‪ ,‬צו אַבֿנר דעם זון פֿון נֵרן‪,‬‬
‫איז דײַן קומען אין פֿריד? האָט ער‬ ‫און צו ַעמָשׂא דעם זון פֿון י ֶתרן‪ ,‬װי ער‬
‫געזאָגט‪ :‬אין פֿריד‪.‬‬ ‫האָט זײ געהרגעט‪ ,‬און פֿאַרגאָסן בלוט‬
‫‪ 14‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬איך האָב ַא‬ ‫פֿון מלחמה אין שלום‪ ,‬און אַרױפֿגעטאָן‬
‫װאָרט צו דיר‪.‬‬ ‫בלוט פֿון מלחמה אױף זײַן גאַרטל װאָס‬
‫‪ 15‬האָט זי געזאָגט‪ :‬רעד‪ .‬האָט‬ ‫אױף זײַנע לענדן‪ ,‬און אױף זײַנע שיך‬
‫ער געזאָגט‪ :‬דו װײסט אַז די מלוכה‬ ‫װאָס אױף זײַנע פֿיס‪.‬‬
‫האָט מיר געקומט‪ ,‬און אױף מיר האָבן‬ ‫‪ 6‬דרום זאָלסטו טאָן לױט דײַן חכמה‪,‬‬
‫גאַנץ ישׂראל געקערט זײער פּנים‪ ,‬צו‬ ‫און זאָלסט ניט לאָזן זײַנע גראָע האָר‬
‫װערן מלך‪ .‬אָבער די מלוכה האָט‬ ‫נידערן בשלום אין קבֿר‪.‬‬
‫זיך אומגעדרײט און איז אָנגעקומען‬ ‫‪ 7‬און מיט די קינדער פֿון בַרזִלַי‬
‫צו מײַן ברודער‪ ,‬װײַל זי איז אים‬ ‫דעם גלעדער זאָלסטו טאָן חֶסד‪ ,‬און‬
‫באַשערט געװען פֿון גאָט‪.‬‬ ‫זײ זאָלן זײַן פֿון די װאָס עסן ב ַײ‬
‫‪2:16—2:31‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪496‬‬
‫האָט מיר געמאַכט ַא הױז אַזױ װי ער‬ ‫‪ 16‬און אַצונד בעט איך פֿון דיר אײן‬
‫האָט גערעדט‪ ,‬אַז הײַנט מוז אַדוֹנִי ָהוּ‬ ‫בקשה‪ :‬זאָלסט ניט אָפּשטױסן מײַן‬
‫געטײט װערן!‬ ‫פּנים‪ .‬האָט זי צו אים געזאָגט‪ :‬רעד‪.‬‬
‫‪ 25‬און דער מלך שלמה האָט געשיקט‬ ‫‪ 17‬האָט ער געזאָגט‪ :‬זאָג‪ ,‬איך בעט‬
‫דורך דער האַנט פֿון בנָי ָהוּ דעם זון פֿון‬ ‫דיך‪ ,‬דעם מלך שלמה–װאָרום ער װעט‬
‫יהוֹי ָדָ ען; און ער איז צוגעפֿאַלן אױף‬ ‫ניט אָפּשטױסן דײַן פּנים–ער זאָל מיר‬
‫אים‪ ,‬און ער איז געשטאָרבן‪.‬‬ ‫געבן אַבֿישַג פֿון שוּנֵם פֿאַר ַא װײַב‪.‬‬
‫‪ 26‬און צו אבֿיתר דעם כּהן האָט דער‬ ‫‪ 18‬האָט בת‪-‬שֶבֿע געזאָגט‪ :‬גוט‪ ,‬איך‬
‫מלך געזאָגט‪ :‬גײ קײן ענָתות צו דײַנע‬ ‫װעל רעדן פֿון דײַנעט װעגן צום מלך‪.‬‬
‫פֿעלדער‪ ,‬װאָרום דעם טױט ביסטו‬ ‫‪ 19‬און בת‪-‬שֶבֿע איז געקומען צום‬
‫װערט‪ ,‬אָבער הײַנטיקן טאָג װעל איך‬ ‫מלך שלמה‪ ,‬צו רעדן צו אים פֿון‬
‫דיך ניט טײטן‪ ,‬װײַל דו האָסט געטראָגן‬ ‫אַדוֹנִי ָהוּס װעגן‪ ,‬און דער מלך איז‬
‫דעם אָרון פֿון גאָט דעם האַר פֿון מײַן‬ ‫אױפֿגעשטאַנען איר אַנטקעגן‪ ,‬און ער‬
‫פֿאָטער דָ וִדן‪ ,‬און װײַל דו האָסט זיך‬ ‫האָט זיך צו איר געבוקט‪ ,‬און האָט זיך‬
‫געפּלאָגט אין אַלץ װאָס מײַן פֿאָטער‬ ‫געזעצט אױף זײַן טראָן‪ ,‬און געשטעלט‬
‫האָט זיך געפּלאָגט‪.‬‬ ‫ַא טראָן פֿאַר דעם מלכס מוטער‪ ,‬און‬
‫‪ 27‬און שלמה האָט פֿאַרטריבן‬ ‫זי האָט זיך געזעצט אױף זײַן רעכטער‬
‫אבֿיתרן פֿון זײַן ַא כּהן צו גאָט; כּדי‬ ‫זײַט‪.‬‬
‫עס זאָל דערפֿילט װערן דאָס װאָרט‬ ‫‪ 20‬און זי האָט געזאָגט‪ :‬אײן קלײנע‬
‫פֿון גאָט װאָס ער האָט גערעדט אױף‬ ‫בקשה בעט איך פֿון דיר‪ :‬זאָלסט ניט‬
‫עליס הױז אין שילו‪.‬‬ ‫אָפּשטױסן מײַן פּנים‪ .‬האָט דער מלך‬
‫‪ 28‬און װי די הערונג איז אָנגעקומען‬ ‫צו איר געזאָגט‪ :‬בעט‪ ,‬מײַן מוטער‪,‬‬
‫צו יוֹאָבֿן–װאָרום יוֹאָ ֿב האָט זיך‬ ‫װאָרום איך װעל ניט אָפּשטױסן דײַן‬
‫גענײַגט נאָך אַדוֹנִי ָהן‪ ,‬הגם נאָך‬ ‫פּנים‪.‬‬
‫אַבֿשָלומען האָט ער זיך ניט‬ ‫‪ 21‬האָט זי געזאָגט‪ :‬זאָל אַבֿישַג פֿון‬
‫גענײַגט–איז יוֹאָ ֿב אַנטלאָפֿן צום‬ ‫שוּנֵם געגעבן װערן צו דײַן ברודער‬
‫געצעלט פֿון גאָט‪ ,‬און האָט זיך‬ ‫אַדוֹנִי ָהוּן פֿאַר ַא װײַב‪.‬‬
‫אָנגענומען אָן די הערנער פֿון מזבח‪.‬‬ ‫‪ 22‬האָט געענטפֿערט דער מלך‬
‫‪ 29‬איז אָנגעזאָגט געװאָרן דעם מלך‬ ‫שלמה און געזאָגט צו זײַן מוטער‪:‬‬
‫שלמה‪ ,‬אַז יוֹאָ ֿב איז אַנטלאָפֿן צו דעם‬ ‫און פֿאַר װאָס בעטסטו אַבֿישַג פֿון‬
‫געצעלט פֿון גאָט‪ ,‬און אָן איז ער בײַם‬ ‫שוּנֵם פֿאַר אַדוֹנִי ָהוּן? בעט פֿאַר אים‬
‫מזבח‪ .‬און שלמה האָט געשיקט בנָי ָהוּ‬ ‫אױך די מלוכה‪ ,‬װײַל ער איז מײַן‬
‫דעם זון פֿון יהוֹי ָדָ ען‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫עלטערער ברודער–פֿאַר אים‪ ,‬פֿאַר‬
‫גײ פֿאַל‪-‬צו אױף אים‪.‬‬ ‫אבֿיתר דעם כּהן‪ ,‬און פֿאַר יוֹאָ ֿב דעם‬
‫‪ 30‬איז בנָי ָהוּ געקומען צו דעם‬ ‫זון פֿון צרוּי ָהן‪.‬‬
‫געצעלט פֿון גאָט‪ ,‬און ער האָט צו אים‬ ‫‪ 23‬און דער מלך שלמה האָט‬
‫געזאָגט‪ :‬אַזױ האָט געזאָגט דער מלך‪:‬‬ ‫געשװאָרן ב ַײ גאָט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫גײ אַרױס‪ .‬האָט ער געזאָגט‪ :‬נײן‪,‬‬ ‫זאָל מיר גאָט טאָן אַזױ און נאָך‬
‫נײַערט ד ָא װעל איך שטאַרבן‪ .‬האָט‬ ‫מער‪ ,‬אַז אום זײַן לעבן האָט אַדוֹנִי ָהוּ‬
‫בנָי ָהוּ געבראַכט דעם מלך ַא תּשובֿה‪,‬‬ ‫גערעדט דאָס דאָזיקע װאָרט!‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַזױ האָט גערעדט יוֹאָבֿ‪,‬‬ ‫‪ 24‬און אַצונד‪ ,‬אַזױ װי עס לעבט‬
‫און אַזױ האָט ער מיר געענטפֿערט‪.‬‬ ‫גאָט‪ ,‬װאָס האָט מיך באַפֿעסטיקט‪,‬‬
‫‪ 31‬האָט דער מלך צו אים געזאָגט‪:‬‬ ‫און האָט מיך אַרױפֿגעזעצט אױף דעם‬
‫טו אַזױ װי ער האָט גערעדט‪ ,‬און‬ ‫טראָן פֿון מײַן פֿאָטער דָ וִדן‪ ,‬און װאָס‬
‫‪497‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪2:32—2:46‬‬
‫ירושלים פֿיל טעג‪.‬‬ ‫פֿאַל‪-‬צו אױף אים; און זאָלסט אים‬

‫‪ 39‬אָבער עס איז געװען צום סָוף‬ ‫באַגראָבן‪ ,‬און אָפּטאָן דאָס אומזיסט‬
‫פֿון דר ַײ יאָר‪ ,‬זײַנען צװײ קנעכט פֿון‬ ‫בלוט װאָס יוֹאָ ֿב האָט פֿאַרגאָסן‪ ,‬פֿון‬
‫ש ְמעִין אַנטלאָפֿן צו אָכיש דעם זון פֿון‬ ‫ִ‬ ‫מיר און פֿון מײַן פֿאָטערס הױז‪.‬‬
‫מעכהן‪ ,‬דעם מלך פֿון גַת‪ ,‬און מע האָט‬ ‫‪ 32‬און זאָל גאָט אומקערן זײַן‬
‫ש ְמעִין‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬זע‪,‬‬ ‫אָנגעזאָגט ִ‬ ‫בלוט אױף זײַן קאָפּ‪ ,‬פֿאַר װאָס ער‬
‫דײַנע קנעכט זײַנען אין גַת‪.‬‬ ‫איז אָנגעפֿאַלן אױף צװײ מענטשן‬
‫גערעכטערע און בעסערע פֿון אים‪ ,‬און‬
‫ש ְמעִי‪ ,‬און‬ ‫‪ 40‬איז אױפֿגעשטאַנען ִ‬ ‫האָט זײ געהרגעט מיטן שװערד‪ ,‬און‬
‫האָט אָנגעזאַטלט זײַן אײזל‪ ,‬און איז‬ ‫מײַן פֿאָטער דוד האָט ניט געװוּסט‪:‬‬
‫אַװעק קײן גַת צו אָכישן זוכן זײַנע‬ ‫אַבֿנר דעם זון פֿון נֵרן‪ ,‬דעם חיל‪-‬פֿירער‬
‫ש ְמעִי איז געגאַנגען און‬ ‫קנעכט‪ .‬און ִ‬ ‫פֿון ישׂראל‪ ,‬און ַעמָשׂא דעם זון פֿון‬
‫האָט געבראַכט זײַנע קנעכט פֿון גַת‪.‬‬ ‫י ֶתרן‪ ,‬דעם חיל‪-‬פֿירער פֿון יהוּדה‪.‬‬
‫‪ 41‬איז אָנגעזאָגט געװאָרן שלמהן‪,‬‬ ‫‪ 33‬און זײער בלוט זאָל זיך אומקערן‬
‫ש ְמעִי איז געגאַנגען פֿון ירושלים‬ ‫אַז ִ‬ ‫אױפֿן קאָפּ פֿון יוֹאָבֿן‪ ,‬און אױפֿן קאָפּ‬
‫קײן גַת‪ ,‬און האָט זיך אומגעקערט‪.‬‬ ‫פֿון זײַן זאָמען אױף אײביק; און צו‬
‫‪ 42‬און דער מלך האָט געשיקט און‬ ‫דָ וִדן און צו זײַן זאָמען‪ ,‬און צו זײַן הױז‬
‫ש ְמעִין‪ ,‬און האָט צו אים‬ ‫האָט גערופֿן ִ‬ ‫און צו זײַן טראָן‪ ,‬זאָל זײַן פֿריד אױף‬
‫געזאָגט‪ :‬האָב איך דיך ניט באַשװאָרן‬ ‫אײביק פֿון גאָט‪.‬‬
‫ב ַײ גאָט‪ ,‬און דיך געװאָרנט‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫‪ 34‬איז אַרױסגעגאַנגען בנָי ָהוּ דער זון‬
‫זאָגן‪ :‬אין דעם טאָג װאָס דו גײסט‬ ‫פֿון יהוֹי ָדָ ען‪ ,‬און ער איז צוגעפֿאַלן‬
‫אַרױס‪ ,‬און װעסט גײן ערגעץ װוּ‪,‬‬ ‫אױף אים‪ ,‬און האָט אים געטײט‪ .‬און‬
‫װיסן זאָלסטו װיסן זײַן‪ ,‬אַז שטאַרבן‬ ‫ער איז באַגראָבן געװאָרן אין זײַן הײם‬
‫װעסטו שטאַרבן? און דו האָסט צו מיר‬ ‫אין מדבר‪.‬‬
‫געזאָגט‪ :‬גוט איז דאָס װאָרט; איך האָב‬ ‫‪ 35‬און דער מלך האָט אױפֿגעזעצט‬
‫געהערט‪.‬‬ ‫בנָי ָהוּ דעם זון פֿון יהוֹי ָדָ ען אױף זײַן‬
‫‪ 43‬הײַנט פֿאַר װאָס האָסטו ניט‬ ‫אָרט איבערן חיל; און צָדוֹק דעם‬
‫געהיט די שבֿועה פֿון גאָט‪ ,‬און דעם‬ ‫כּהן האָט דער מלך אױפֿגעזעצט אױף‬
‫באַפֿעל װאָס איך האָב דיר באַפֿױלן?‬ ‫אבֿיתרס אָרט‪.‬‬
‫‪ 44‬אױך האָט דער מלך געזאָגט צו‬ ‫‪ 36‬און דער מלך האָט געשיקט און‬
‫ש ְמעִין‪ :‬דו װײסט אַל דאָס בײז װאָס‬ ‫ִ‬ ‫ש ְמעִין‪ ,‬און האָט צו אים‬ ‫האָט גערופֿן ִ‬
‫דײַן האַרץ האָט געװוּסט אַז דו טוסט‬ ‫געזאָגט‪ :‬בױ דיר ַא הױז אין ירושלים‪,‬‬
‫צו מײַן פֿאָטער דָ וִדן; דרום זאָל גאָט‬ ‫און זאָלסט דאָרטן זיצן‪ ,‬און זאָלסט פֿון‬
‫אומקערן דײַן בײז אױף דײַן קאָפּ;‬ ‫דאָרטן ניט אַרױסגײן אין ערגעץ‪.‬‬
‫‪ 37‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אין דעם טאָג‬
‫‪ 45‬און דער מלך שלמה זאָל זײַן‬ ‫װאָס דו גײסט אַרױס‪ ,‬און װעסט‬
‫געבענטשט‪ ,‬און דער טראָן פֿון דוד זאָל‬ ‫אַריבערגײן דעם טײַך קִדרון‪ ,‬װיסן‬
‫זײַן פֿעסט פֿאַר גאָט אױף אײביק‪.‬‬ ‫זאָלסטו װיסן זײַן‪ ,‬אַז שטאַרבן װעסטו‬
‫‪ 46‬און דער מלך האָט באַפֿױלן בנָי ָהוּ‬ ‫שטאַרבן; דײַן בלוט װעט זײַן אױף דײַן‬
‫דעם זון פֿון יהוֹי ָדָ ען‪ ,‬און ער איז‬ ‫קאָפּ‪.‬‬
‫אַרױפֿגעגאַנגען‪ ,‬און איז צוגעפֿאַלן‬ ‫ש ְמעִי געזאָגט צום מלך‪ :‬גוט‬ ‫‪ 38‬האָט ִ‬
‫אױף אים‪ ,‬און ער איז געשטאָרבן‪ .‬און‬ ‫איז דאָס װאָרט; אַזױ װי מײַן האַר‬
‫די מלוכה איז געװען באַפֿעסטיקט אין‬ ‫דער מלך האָט גערעדט‪ ,‬אַזױ װעט דײַן‬
‫דער האַנט פֿון שלמהן‪.‬‬ ‫ש ְמעִי איז געזעסן אין‬‫קנעכט טאָן‪ .‬און ִ‬
‫‪3:1—3:17‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪498‬‬
‫‪ 9‬דרום זאָלסטו געבן דײַן קנעכט ַא‬

‫פֿאַרשטאַנדיק האַרץ‪ ,‬צו משפּטן דײַן‬
‫פֿאָלק‪ ,‬צו דערקענען צװישן גוטס און‬
‫און שלמה האָט זיך מתחתּן‬
‫געװען מיט פּרעה דעם מלך פֿון‬
‫מצרים‪ ,‬און ער האָט גענומען פּרעהס‬
‫‪3‬‬
‫שלעכטס‪ ,‬װאָרום װער קען משפּטן‬ ‫טאָכטער‪ ,‬און האָט זי געבראַכט אין‬
‫דאָס דאָזיקע גרױסע פֿאָלק דײַנס?‬ ‫דָ וִדס‪-‬שטאָט‪ ,‬ביז ער האָט געענדיקט‬
‫‪ 10‬און די זאַך איז װױלגעפֿעלן אין‬ ‫בױען זײַן הױז‪ ,‬און דאָס הױז פֿון גאָט‪,‬‬
‫די אױגן פֿון גאָט‪ ,‬װאָס שלמה האָט‬ ‫און די מױער פֿון ירושלים רונד אַרום‪.‬‬
‫געבעטן די דאָזיקע זאַך‪.‬‬ ‫‪ 2‬אָבער דאָס פֿאָלק האָט געשלאַכט‬
‫‪ 11‬און גאָט האָט צו אים געזאָגט‪:‬‬ ‫אױף די בָמות‪ ,‬װאָרום ַא הױז צו דעם‬
‫װײַל דו האָסט געבעטן די דאָזיקע‬ ‫נאָמען פֿון גאָט איז ניט געבױט געװען‬
‫זאַך‪ ,‬און ניט דו האָסט דיר געבעטן‬ ‫ביז יענע טעג‪.‬‬
‫פֿיל טעג‪ ,‬און ניט דו האָסט דיר געבעטן‬ ‫‪ 3‬און שלמה האָט ליב געהאַט גאָט‪,‬‬
‫עשירות‪ ,‬און ניט דו האָסט געבעטן‬ ‫צו גײן אין די געזעצן פֿון זײַן פֿאָטער‬
‫דאָס לעבן פֿון דײַנע פֿײַנט‪ ,‬נײַערט‬ ‫דָ וִדן; נאָר ער האָט געשלאַכט און‬
‫האָסט דיר געבעטן שׂכל צו פֿאַרשטײן‬ ‫גערײכערט אױף די בָמות‪.‬‬
‫ַא משפּט‪,‬‬ ‫‪ 4‬און דער מלך איז געגאַנגען קײן‬
‫‪ 12‬אָט האָב איך געטאָן לױט דײַן‬ ‫גבֿעון דאָרטן צו שלאַכטן‪ ,‬װאָרום‬
‫װאָרט‪ :‬זע‪ ,‬איך האָב דיר געגעבן ַא‬ ‫דאָרטן איז געװען די גרױסע ָבמָה‪.‬‬
‫קלוג און פֿאַרשטאַנדיק האַרץ‪ ,‬אַז אַז ַא‬ ‫טױזנט בראַנדאָפּפֿער פֿלעגט שלמה‬
‫װי דו איז ניט געװען פֿאַר דיר‪ ,‬און נאָך‬ ‫אױפֿברענגען אױף יענעם מזבח‪.‬‬
‫דיר װעט ניט אױפֿשטײן אַז ַא װי דו‪.‬‬ ‫‪ 5‬אין גבֿעון האָט זיך גאָט באַװיזן צו‬
‫‪ 13‬און אױך װאָס דו האָסט ניט‬ ‫שלמהן אין ַא חָלום פֿון דער נאַכט‪ ,‬און‬
‫געבעטן האָב איך דיר געגעבן‪ :‬אי‬ ‫גאָט האָט געזאָגט‪ :‬בעט װאָס איך זאָל‬
‫עושר אי כּבֿוד אַלע דײַנע טעג‪ ,‬אַז‬ ‫דיר געבן‪.‬‬
‫קײנער אַז ַא װי דו איז ניט געװען‬ ‫‪ 6‬האָט שלמה געזאָגט‪ :‬דו האָסט‬
‫צװישן די מלכים‪.‬‬ ‫געטאָן מיט דײַן קנעכט‪ ,‬מײַן פֿאָטער‬
‫‪ 14‬און אַז דו װעסט גײן אין מײַנע‬ ‫דָ וִדן‪ ,‬גרױס חֶסד‪ ,‬אַזױ װי ער‬
‫װעגן צו היטן מײַנע געזעצן און מײַנע‬ ‫איז געגאַנגען פֿאַר דיר מיט אמת‬
‫געבאָט אַזױ װי דײַן פֿאָטער דוד איז‬ ‫און מיט גערעכטיקײט און מיט‬
‫געגאַנגען‪ ,‬װעל איך דערלענגערן דײַנע‬ ‫רעכטפֿאַרטיקײט פֿון האַרצן קעגן‬
‫טעג‪.‬‬ ‫דיר; און האָסט אים געהיט דעם‬
‫‪ 15‬האָט זיך אױפֿגעכאַפּט שלמה‪,‬‬ ‫דאָזיקן גרױסן חֶסד‪ ,‬און האָסט אים‬
‫ערשט עס איז ַא חָלום‪ .‬און ער‬ ‫געגעבן ַא זון װאָס זיצט אױף זײַן‬
‫איז געקומען קײן ירושלים‪ ,‬און‬ ‫טראָן אַזױ װי הײַנטיקן טאָג‪.‬‬
‫האָט זיך געשטעלט פֿאַר דעם‬ ‫‪ 7‬און אַצונד‪ ,‬יהוה מײַן גאָט‪ ,‬דו‬
‫אָרון פֿון גאָטס בונד‪ ,‬און ער האָט‬ ‫האָסט געמאַכט דײַן קנעכט פֿאַר ַא מלך‬
‫אױפֿגעבראַכט בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬און‬ ‫אױף דעם אָרט פֿון מײַן פֿאָטער דָ וִדן‪,‬‬
‫געמאַכט פֿרידאָפּפֿער‪ ,‬און געמאַכט ַא‬ ‫און איך בין ַא קלײן יי ִנגל‪ ,‬איך װײס‬
‫מאָלצײַט פֿאַר אַלע זײַנע קנעכט‪.‬‬ ‫ניט װוּ אױס און װוּ אײַן‪.‬‬
‫‪ 16‬דענצמאָל זײַנען געקומען צװײ‬ ‫‪ 8‬און דײַן קנעכט איז אין מיטן‬
‫פֿרױען זוֹנות צו דעם מלך‪ ,‬און זײ האָבן‬ ‫פֿון דײַן פֿאָלק װאָס דו האָסט‬
‫זיך געשטעלט פֿאַר אים‪.‬‬ ‫אױסדערװײלט‪ַ ,‬א גרױס פֿאָלק װאָס‬
‫‪ 17‬און אײן פֿרױ האָט געזאָגט‪ :‬איך‬ ‫קען ניט געצײלט און ניט באַרעכנט‬
‫בעט דיך‪ ,‬מײַן האַר‪ ,‬איך און די דאָזיקע‬ ‫װערן פֿון פֿילקײט‪.‬‬
‫‪499‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪3:18—4:8‬‬
‫מלך–װאָרום דאָס האַרץ האָט איר‬ ‫פֿרױ װױנען אין אײן הױז‪ ,‬און איך האָב‬
‫פֿאַרקלעמט אױף איר זון–און זי האָט‬ ‫געבאָרן מיט איר אין הױז‪.‬‬
‫געזאָגט‪ :‬איך בעט דיך‪ ,‬מײַן האַר‪ ,‬גיט‬ ‫‪ 18‬און עס איז געװען אױפֿן דריטן‬
‫איר דאָס לעבעדיקע קינד‪ ,‬נאָר טײטן‬ ‫טאָג נאָך מײַן געבערן‪ ,‬האָט אױך די‬
‫זאָלט איר עס ניט טײטן‪ .‬און יענע‬ ‫דאָזיקע פֿרױ געבאָרן; און מיר זײַנען‬
‫זאָגט‪ :‬ניט מיר און ניט דיר זאָל עס‬ ‫געװען זאַלבענאַנד‪ ,‬קײן פֿרעמדער איז‬
‫געהערן; שנײַדט!‬ ‫מיט אונדז ניט געװען אין הױז; בלױז‬
‫‪ 27‬האָט זיך אָפּגערופֿן דער מלך און‬ ‫מיר צװײ זײַנען געװען אין הױז‪.‬‬
‫געזאָגט‪ :‬גיט איר דאָס לעבעדיקע‬ ‫‪ 19‬איז געשטאָרבן דאָס קינד פֿון דער‬
‫קינד‪ ,‬און טײטן זאָלט איר עס ניט‬ ‫דאָזיקער פֿרױ ב ַײ נאַכט‪ ,‬װײַל זי איז‬
‫טײטן; זי איז זײַן מוטער‪.‬‬ ‫געלעגן אױף אים‪.‬‬
‫‪ 28‬און גאַנץ ישׂראל האָבן געהערט‬ ‫‪ 20‬איז זי אױפֿגעשטאַנען אין מיטן‬
‫דעם משפּט װאָס דער מלך האָט‬ ‫נאַכט‪ ,‬און האָט אַװעקגענומען מײַן זון‬
‫געמשפּט‪ ,‬און זײ האָבן מורא געהאַט‬ ‫פֿון לעבן מיר‪ ,‬בעת דײַן דינסט איז‬
‫פֿאַרן מלך‪ ,‬װאָרום‪ ,‬זײ האָבן געזען‬ ‫געשלאָפֿן‪ ,‬און זי האָט אים געלײגט‬
‫אַז גאָטס חכמה איז אין אים צו טאָן‬ ‫אין איר בוזעם‪ ,‬און איר טױטן זון האָט‬
‫גערעכטיקײט‪.‬‬ ‫זי געלײגט אין מײַן בוזעם‪.‬‬
‫‪ 21‬און איך בין אױפֿגעשטאַנען אין‬
‫און דער מלך שלמה איז געװען‬
‫מלך איבער גאַנץ ישׂראל‪.‬‬
‫‪ 2‬און דאָס זײַנען די האַרן װאָס ער‬
‫‪4‬‬ ‫דער פֿרי אָנצוזען מײַן זון‪ ,‬ערשט ער‬
‫איז טױט; אָבער אַז איך האָב אים‬
‫באַטראַכט אין דער פֿרי ערשט דאָס‬
‫האָט געהאַט‪ַ :‬עזַרי ָהו דער זון פֿון‬ ‫איז ניט געװען מײַן זון װאָס איך האָב‬
‫צָדוֹקן‪ ,‬דער כּהן;‬ ‫געבאָרן‪.‬‬
‫‪ 3‬אֶליחוֹרף און אַחִיה‪ ,‬די זין פֿון‬ ‫‪ 22‬האָט די אַנדער פֿרױ געזאָגט‪:‬‬
‫שישאָן‪ ,‬שרײַבערס; יהוֹשפֿט דער זון‬ ‫נײן‪ ,‬נײַערט מײַן זון איז דער‬
‫פֿון אַחילוּדן‪ ,‬דער דערמאָנער;‬ ‫לעבעדיקער‪ ,‬און דײַן זון דער טױטער‪.‬‬
‫‪ 4‬און בנָי ָהוּ דער זון פֿון יהוֹי ָדָ ען‪,‬‬ ‫און די זאָגט‪ :‬נײן נײַערט דײַן זון‬
‫איבערן חיל; און צָדוֹק און אבֿיתר‪,‬‬ ‫איז דער טױטער‪ ,‬און מײַן זון דער‬
‫כּהנים;‬ ‫לעבעדיקער‪ .‬און זײ האָבן געטענהט‬
‫‪ 5‬און ַעזַרי ָהו דער זון פֿון נתנען‪,‬‬ ‫פֿאַרן מלך‪.‬‬
‫איבער די געשטעלטע; און זָבֿוד דער‬ ‫‪ 23‬האָט דער מלך געזאָגט‪ :‬די זאָגט‪:‬‬
‫זון פֿון נתנען‪ ,‬און אױבערמאַן‪ ,‬דעם‬ ‫דאָס איז מײַן זון דער לעבעדיקער און‬
‫מלכס חבֿר;‬ ‫דײַן זון דער טױטער; און די זאָגט‪:‬‬
‫‪ 6‬און אַחִישר‪ ,‬איבערן פּאַלאַץ; און‬ ‫נײן‪ ,‬נײַערט דײַן זון איז דער טױטער‪,‬‬
‫אַדוֹנירם דער זון פֿון עַבֿדאָן‪ ,‬איבערן‬ ‫און מײַן זון דער לעבעדיקער‪.‬‬
‫צינדז‪.‬‬ ‫‪ 24‬און דער מלך האָט געזאָגט‪:‬‬
‫‪ 7‬און שלמה האָט געהאַט צװעלף‬ ‫ברענגט מיר ַא שװערד‪ .‬האָט מע‬
‫געשטעלטע איבער גאַנץ ישׂראל‪ ,‬און‬ ‫געבראַכט ַא שװערד פֿאַרן מלך‪.‬‬
‫זײ פֿלעגן אױסהאַלטן דעם מלך און‬ ‫‪ 25‬האָט דער מלך געזאָגט‪:‬‬
‫זײַן הױז; ַא חודש אין יאָר פֿלעגט‬ ‫צעשנײַדט דאָס לעבעדיקע קינד אין‬
‫איטלעכער דאַרפֿן אױסהאַלטן‪.‬‬ ‫צװײען‪ ,‬און גיט ַא העלפֿט צו אײנער‪,‬‬
‫‪ 8‬און דאָס זײַנען זײערע נעמען‪:‬‬ ‫און ַא העלפֿט צו דער אַנדערער‪.‬‬
‫דער זון פֿון חוּרן‪ ,‬אין דעם געבערג פֿון‬ ‫‪ 26‬האָט גערעדט די פֿרױ װאָס איר‬
‫אפֿרים‪.‬‬ ‫זון איז געװען דער לעבעדיקער‪ ,‬צום‬
‫‪4:9—5:9‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪500‬‬
‫און שלמה האָט געװעלטיקט‬

‫איבער אַלע קיניגרײַכן‪ ,‬פֿון דעם‬
‫טײַך ביז דעם לאַנד פֿון די פּלשתּים‪,‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪ 9‬דער זון פֿון דֶ קרן אין ָמקַץ און‬
‫שמֶש‪ ,‬און‬ ‫שעַלבֿים‪ ,‬און בֵית‪ֶ -‬‬ ‫אין ַ‬
‫אֵלאָן‪-‬בֵית‪-‬חָנן‪.‬‬
‫און ביז דעם געמאַרק פֿון מצרים‪ .‬זײ‬ ‫‪ 10‬דער זון פֿון חֶסדן‪ ,‬אין אַרוּבות;‬
‫האָבן געבראַכט אָפּגאָב‪ ,‬און געדינט‬ ‫אונטער אים איז געװען שׂוֹכוֹ‪ ,‬און דאָס‬
‫דעם מלך שלמה אַלע טעג פֿון זײַן‬ ‫גאַנצע לאַנד חֵפֿר‪.‬‬
‫לעבן‪.‬‬ ‫‪ 11‬דער זון פֿון אַבֿינָדֶ בֿן‪ ,‬אין דער‬
‫‪ 2‬און די שפּײַזונג פֿון שלמהן פֿאַר‬ ‫גאַנצער געגנט פֿון דָ ור; ער האָט‬
‫אײן טאָג איז געװען דרײַסיק כּור‬ ‫געהאַט טָפֿת די טאָכטער פֿון שלמהן‬
‫זעמלמעל‪ ,‬און זעכציק כּור גראָבע‬ ‫פֿאַר ַא װײַב‪.‬‬
‫מעל‪,‬‬
‫‪ 12‬בענא דער זון פֿון אַחילוּדן‪ ,‬אין‬
‫‪ 3‬צען פֿעטע רינדער‪ ,‬און צװאַנציק‬ ‫תַּ ַענָך‪ ,‬און מגִדו‪ ,‬און גאַנץ בֵית‪-‬שאָן‬
‫רינדער פֿון דער פֿיטער‪ ,‬און הונדערט‬ ‫װאָס לעבן צָרתן אונטער יזרעאל‪ ,‬פֿון‬
‫שאָף‪ ,‬אחוץ הינדן‪ ,‬און הירשן‪,‬‬ ‫בֵית‪-‬שאָן ביז אָבֿל‪-‬מחולה‪ ,‬ביז אױף‬
‫און דאַמהירשן‪ ,‬און געשטאָפּטע‬ ‫יענער זײַן י ָקמעם‪.‬‬
‫קאַפּהענער‪.‬‬
‫‪ 13‬דער זון פֿון גֶבֿרן‪ ,‬אין‬
‫‪ 4‬װאָרום ער האָט געװעלטיקט‬ ‫ָרמות‪-‬גִלעָד; אונטער אים זײַנען‬
‫איבער גאַנץ דער זײַט טײַך‪ ,‬פֿון תִּ פֿסַח‬ ‫געװען די דערפֿער פֿון יָאִיר דעם זון‬
‫און ביז עזָה‪ ,‬איבער אַלע מלכים פֿון‬ ‫פֿון מנשהן‪ ,‬װאָס אין גִלעָד;אונטער‬
‫דער זײַט טײַך; און ער האָט געהאַט‬ ‫אים איז געװען די געגענט פֿון אַרגו ֿב‬
‫שלום פֿון אַלע זײַנע זײַטן רונד אַרום‪.‬‬ ‫װאָס אין בשן‪ ,‬זעכציק גרױסע שטעט‬
‫‪ 5‬און יהוּדה און ישׂראל זײַנען‬ ‫מיט מױערן און קופּערנע ריגלען‪.‬‬
‫געזעסן אין זיכערקײט‪ ,‬איטלעכער‬ ‫‪ 14‬אַחינָדֶ ֿב דער זון פֿון עִדא ֹן‪ ,‬אין‬
‫אונטער זײַן װײַנשטאָק און אונטער‬ ‫מַחנַי ִם‪.‬‬
‫זײַן פֿײַגנבױם‪ ,‬פֿון דָ ן ביז באֵר‪-‬שֶבֿע‪,‬‬
‫אַלע טעג פֿון שלמהן‪.‬‬ ‫‪ 15‬אַחי ַמעַץ‪ ,‬אין נפֿתּלי; ער אױך‬
‫האָט גענומען בָשׂמַת די טאָכטער פֿון‬
‫‪ 6‬און שלמה האָט געהאַט פֿערציק‬ ‫שלמהן פֿאַר ַא װײַב‪.‬‬
‫טױזנט שטאַלן פֿערד פֿאַר זײַנע‬
‫רײַטװעגן‪ ,‬און צװעלף טױזנט רײַטער‪.‬‬ ‫‪ 16‬בענא דער זון פֿון חוּשַין‪ ,‬אין‬
‫‪ 7‬און יענע געשטעלטע פֿלעגן‬ ‫אָשר‪ ,‬און בעָלות‪.‬‬
‫אױסהאַלטן דעם מלך שלמה‪ ,‬און‬ ‫‪ 17‬יהוֹשפֿט דער זון פֿון פָּרוּחַן‪ ,‬אין‬
‫איטלעכן װאָס גענענט צום טיש פֿון‬ ‫שׂכָר‪.‬‬ ‫י ִשׂ ָ‬
‫מלך שלמה‪ ,‬איטלעכער אין זײַן חודש;‬ ‫ש ְמעִי דער זון פֿון אֵלאָן אין‬ ‫ִ‬ ‫‪18‬‬
‫זײ פֿלעגן ניט פֿאַרפֿעלן קײן זאַך‪.‬‬ ‫בנימין‪.‬‬
‫‪ 8‬אױך גערשטן און שטרױ פֿאַר די‬ ‫‪ 19‬גֶבֿר דער זון פֿון אורין‪ ,‬אין לאַנד‬
‫פֿערד און פֿאַר די יאָגפֿערד פֿלעגן זײ‬ ‫גִלעָד‪ ,‬דעם לאַנד פֿון סיחון דעם מלך‬
‫ברענגען אין דעם אָרט װוּהין עס האָט‬ ‫פֿון אמורי‪ ,‬און פֿון עוג דעם מלך פֿון‬
‫געהערט‪ ,‬איטלעכער לױט װי ער האָט‬ ‫בשן‪ .‬און אײן געשטעלטער װאָס‬
‫געדאַרפֿט‪.‬‬ ‫איבערן גאַנצן לאַנד‪.‬‬
‫‪ 9‬און גאָט האָט געגעבן שלמהן‬ ‫‪ 20‬יהוּדה און ישׂראל זײַנען געװען‬
‫חכמה און פֿאַרשטאַנדיקײט זײער פֿיל‪,‬‬ ‫אַזױ װי דער זאַמד װאָס בײַם ים‬
‫און ברײטקײט פֿון גײַסט אַזױ װי דער‬ ‫אין פֿילקײט‪ .‬זײ האָבן געגעסן און‬
‫זאַמד װאָס אױפֿן ברעג פֿון ים‪.‬‬ ‫געטרונקען און געװען פֿרײלעך‪.‬‬
‫‪501‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪5:10—5:26‬‬
‫װאָס איך װעל געבן אױף דײַן טראָן‬ ‫‪ 10‬און שלמהס חכמה איז געװען‬
‫אױף דײַן אָרט‪ ,‬ער װעט בױען דאָס‬ ‫גרעסער פֿון דער חכמה פֿון אַלע‬
‫הױז צו מײַן נאָמען‪,‬‬ ‫קינדער פֿון מזרח‪ ,‬און פֿון אַל דער‬
‫‪ 20‬און אַצונד‪ ,‬באַפֿעל מע זאָל‬ ‫חכמה פֿון מצרים‪.‬‬
‫אױסהאַקן פֿאַר מיר צעדערן פֿון לבֿנון‪,‬‬ ‫‪ 11‬און ער איז געװען קליגער פֿון‬
‫און מײַנע קנעכט װעלן זײַן מיט דײַנע‬ ‫ֶזרחי‪,‬‬
‫אַלע מענטשן‪ ,‬פֿון אֵיתָ ן דעם א ָ‬
‫קנעכט; און דעם לױן פֿון דײַנע‬ ‫און הֵימָן‪ ,‬און כַּלכּול‪ ,‬און דַ רדע‪ ,‬די זין‬
‫קנעכט װעל איך דיר געבן װיפֿיל דו‬ ‫פֿון מָחולן‪ .‬און ער האָט געהאַט ַא שֶם‬
‫װעסט זאָגן‪ :‬װאָרום דו װײסט אַז‬ ‫צװישן אַלע פֿעלקער רונד אַרום‪.‬‬
‫צװישן אונדז איז ניט ָא קײנער װאָס‬ ‫‪ 12‬און ער האָט געזאָגט דר ַײ טױזנט‬
‫פֿאַרשטײט צו האַקן האָלצן אַזױ װי די‬ ‫משלים‪ .‬און זײַנע לידער זײַנען געװען‬
‫צידונים‪.‬‬ ‫טױזנט מיט פֿינף‪.‬‬
‫חירם האָט‬ ‫‪ 21‬און עס איז געװען‪ ,‬װי ָ‬ ‫‪ 13‬און ער האָט גערעדט איבער‬
‫געהערט די װערטער פֿון שלמהן‪ ,‬אַזױ‬ ‫בײמער‪ ,‬פֿון דעם צעדער װאָס אין‬
‫האָט ער זיך זײער דערפֿרײט‪ ,‬און‬ ‫לבֿנון און ביז דעם אֵזו ֿב װאָס װאַקסט‬
‫ער האָט געזאָגט‪ :‬געלױבט איז יהוה‬ ‫אַרױס פֿון װאַנט‪ .‬און ער האָט גערעדט‬
‫הײַנט‪ ,‬װאָס ער האָט געגעבן דָ וִדן ַא‬ ‫איבער בהמות‪ ,‬און איבער פֿױגלען‪,‬‬
‫קלוגן זון איבער דעם דאָזיקן גרױסן‬ ‫און איבער שרצים‪ ,‬און איבער פֿישן‪.‬‬
‫פֿאָלק‪.‬‬ ‫‪ 14‬און פֿון אַלע אומות איז מען‬
‫חירם האָט געשיקט צו‬ ‫ָ‬ ‫‪ 22‬און‬ ‫געקומען הערן שלמהס חכמה–פֿון אַלע‬
‫שלמהן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬איך האָב‬ ‫מלכים פֿון דער ערד װאָס האָבן‬
‫געהערט װאָס דו האָסט געשיקט‬ ‫געהערט פֿון זײַן חכמה‪.‬‬
‫צו מיר; איך װעל טאָן אַל דײַן‬ ‫חירם דער מלך פֿון צור האָט‬ ‫‪ 15‬און ָ‬
‫פֿאַרלאַנג‪ ,‬אין צעדערהאָלץ און אין‬ ‫געשיקט זײַנע קנעכט צו שלמהן‪,‬‬
‫ציפּרעסנהאָלץ‪.‬‬ ‫װאָרום ער האָט געהערט אַז מע האָט‬
‫‪ 23‬מײַנע קנעכט װעלן זײ‬ ‫אים געזאַלבט פֿאַר ַא מלך אױף זײַן‬
‫אַראָפּנידערן פֿון לבֿנון צום ים‪,‬‬ ‫פֿאָטערס אָרט; װײַל ַא גוטער פֿרײַנט‬
‫און איך װעל זײ מאַכן אין פּליטן צו‬ ‫חירם געװען דָ וִדן אַלע טעג‪.‬‬
‫איז ָ‬
‫גײן מיטן ים ביז דעם אָרט װאָס דו‬ ‫חירמען‪,‬‬‫‪ 16‬האָט שלמה געשיקט צו ָ‬
‫װעסט מיר אָנװײַזן‪ ,‬און דאָרטן װעל‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫איך זײ פֿאַנאַנדעררײַסן‪ ,‬און דו װעסט‬ ‫‪ 17‬דו האָסט געקענט מײַן פֿאָטער‬
‫זײ אַװעקנעמען‪ .‬און דו װעסט טאָן‬ ‫דָ וִדן‪ ,‬אַז ער האָט ניט געקאָנט בױען‬
‫מײַן פֿאַרלאַנג צו געבן ברױט פֿאַר‬ ‫ַא הױז צו דעם נאָמען פֿון יהוה זײַן‬
‫מײַן הױז‪.‬‬ ‫גאָט פֿון װעגן די מלחמות װאָס האָבן‬
‫חירם האָט געגעבן שלמהן‬ ‫‪ 24‬און ָ‬ ‫אים אַרומגערינגלט‪ ,‬ביז יהוה האָט‬
‫צעדערהאָלץ און ציפּרעסנהאָלץ לױט‬ ‫זײ געגעבן אונטער די טריט פֿון מײַנע‬
‫אַל זײַן פֿאַרלאַנג‪.‬‬ ‫פֿיס‪.‬‬
‫חירמען‬
‫‪ 25‬און שלמה האָט געגעבן ָ‬ ‫‪ 18‬און אַצונד האָט יהוה מײַן גאָט‬
‫צװאַנציק טױזנט כּור װײץ‪ ,‬שפּײַז‬ ‫מיך באַרוט פֿון רונד אַרום; ניט ָא קײן‬
‫פֿאַר זײַן הױז‪ ,‬און צװאַנציק כּור‬ ‫שטער און קײן בײז באַגעגעניש‪.‬‬
‫געשלאָגענע אײל‪ .‬אַזױ פֿלעגט שלמה‬ ‫‪ 19‬און אָט טראַכט איך צו בױען ַא‬
‫חירמען יאָר אין יאָר‪.‬‬
‫געבן ָ‬ ‫הױז צו דעם נאָמען פֿון יהוה מײַן גאָט‪,‬‬
‫‪ 26‬און גאָט האָט געגעבן שלמהן‬ ‫אַזױ װי יהוה האָט גערעדט צו מײַן‬
‫חכמה אַזױ װי ער האָט אים געזאָגט‪.‬‬ ‫פֿאָטער דָ וִדן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬דײַן זון‬
‫‪5:27—6:10‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪502‬‬
‫‪ 3‬און דער פּאָליש פֿאַר דעם‬ ‫און עס איז געװען שלום צװישן‬
‫הֵיכל פֿון הױז איז געװען צװאַנציק‬ ‫חירמען און צװישן שלמהן; און זײ‬ ‫ָ‬
‫אײלן זײַן לענג‪ ,‬פֿאַר ברײט פֿון דעם‬ ‫האָבן בײדע געשלאָסן ַא בונד‪.‬‬
‫הױז‪ ,‬צען אײלן זײַן ברײט פֿאַר ]לענג‬ ‫‪ 27‬און דער מלך שלמה האָט‬
‫פֿון[ דעם הױז‪.‬‬ ‫אױפֿגענומען ַא צינדז פֿון גאַנץ‬
‫‪ 4‬און ער האָט געמאַכט אין הױז‬ ‫ישׂראל‪ ,‬און דער צינדז איז געװען‬
‫פֿענצטער אינעװײניק ברײט און‬ ‫דרײַסיק טױזנט מאַן‪.‬‬
‫אױסנװײניק שמאָל‪.‬‬ ‫‪ 28‬און ער האָט זײ געשיקט אױפֿן‬
‫‪ 5‬און ער האָט געבױט אָן דער װאַנט‬ ‫לבֿנון צו צען טױזנט מאַן ַא חודש‪,‬‬
‫פֿון הױז אַן אָנבױ‪ ,‬רונד אַרום די‬ ‫געביטן‪ :‬אײן חודש פֿלעגן זײ זײַן אױפֿן‬
‫װענט פֿון הױז‪ ,‬רונד אַרום דעם הֵיכל‬ ‫לבֿנון צװײ חדשים אין דער הײם‪ .‬און‬
‫און דעם דבֿיר; און ער האָט געמאַכט‬ ‫אַדוֹנירם איז געװען איבער דעם צינדז‪.‬‬
‫זײַטקאַמערן רונד אַרום‪.‬‬ ‫‪ 29‬און שלמה האָט געהאַט זיבעציק‬
‫‪ 6‬דער אונטערשטער ]שטאָק פֿון‬ ‫טױזנט לאַסטטרעגער‪ ,‬און אַכציק‬
‫דעם[ אָנבױ‪ ,‬איז פֿינף אײלן געװען‬ ‫טױזנט שטײנהעקער אין די בערג‪.‬‬
‫זײַן ברײט‪ ,‬און דער מיטלסטער‪,‬‬ ‫‪ 30‬אחוץ שלמהס איבערגעשטעלטע‬
‫זעקס אײלן זײַן ברײט‪ ,‬און דער‬ ‫װאָס איבער דער אַרבעט‪ ,‬דר ַײ‬
‫דריטער‪ ,‬זיבן אײלן זײַן ברײט‪ ,‬װאָרום‬ ‫טױזנטז און דר ַײ הונדערט‪ ,‬װאָס האָבן‬
‫פֿאַרמינערונגען האָט ער געמאַכט אין‬ ‫געװעלטיקט איבער דעם פֿאָלק װאָס‬
‫דעם הױז צו דערױסן צו רונד אַרום‪,‬‬ ‫טוט די אַרבעט‪.‬‬
‫כּדי ]די באַלקנס[ זאָלן זיך ניט דאַרפֿן‬ ‫‪ 31‬און דער מלך האָט באַפֿױלן‪,‬‬
‫האַלטן אין די װענט פֿון הױז‪– .‬‬ ‫און מע האָט אױסגעבראָכן גרױסע‬
‫‪ 7‬און דאָס הױז װען עס איז געבױט‬ ‫שטײנער‪ ,‬טײַערע שטײנער‪ ,‬צו‬
‫געװאָרן‪ ,‬איז געבױט געװאָרן פֿון‬ ‫גרונטפֿעסטן דאָס הױז מיט געהאַקטע‬
‫שטײנער פֿאַרטיק געמאַכט בײַם‬ ‫שטײנער‪.‬‬
‫אַרױסהאַקן; און קײן האַמערס און‬ ‫חירמען‬
‫‪ 32‬און די בױמײַנסטערס פֿון ָ‬
‫קײן האַק‪ ,‬קײן שום אײַזנגעצײַג איז‬ ‫און די גבֿלער האָבן זײ אַרומגעהאַקט‪,‬‬
‫ניט געהערט געװאָרן אין דעם הױז‪,‬‬ ‫און האָבן צוגעגרײט די האָלצן און די‬
‫װען עס איז געבױט געװאָרן‪– .‬‬ ‫שטײנער אױף צו בױען דאָס הױז‪.‬‬
‫‪ 8‬דער אײַנגאַנג צו די אונטערשטע‬
‫זײַטקאַמערן איז געװען אױף דער‬
‫רעכטער זײַט פֿון הױז‪ ,‬און אױף‬
‫שװינדלטרעפּ איז מען אַרױפֿגעגאַנגען‬
‫און עס איז געװען‪ ,‬אין פֿיר‬
‫הונדערט און אַכציקסטן יאָר נאָך‬
‫דעם װי די קינדער פֿון ישׂראל זײַנען‬
‫‪6‬‬
‫צו די מיטלסטע‪ ,‬און פֿון די מיטלסטע‬ ‫אַרױסגעגאַנגען פֿון לאַנד מצרים‪ ,‬אין‬
‫צו די דריטע‪.‬‬ ‫פֿירטן יאָר פֿון שלמהס מלוכה איבער‬
‫‪ 9‬און ער האָט אױסגעבױט דאָס הױז‪,‬‬ ‫ישׂראל‪ ,‬אין חודש זיו–דאָס איז דער‬
‫און האָט עס פֿאַרענדיקט; און ער האָט‬ ‫צװײטער חודש–האָט ער אָנגעהױבן‬
‫באַדעקט דאָס הױז מיט באַלקנס און‬ ‫בױען דאָס הױז צו גאָט‪.‬‬
‫ברעטער פֿון צעדערן‪.‬‬ ‫‪ 2‬און דאָס הױז װאָס שלמה המלך‬
‫‪ 10‬און ער האָט געבױט דעם אָנבױ‬ ‫האָט געבױט צו גאָט‪ ,‬איז געװען‬
‫אָן דעם גאַנצן הױז‪ ,‬פֿינף אײלן די הײך‬ ‫זעכציק אײלן זײַן לענג‪ ,‬און צװאַנציק‬
‫]פֿון איטלעכן שטאָק[; און עס האָט זיך‬ ‫אײלן זײַן ברײט‪ ,‬און דרײַסיק אײלן‬
‫געהאַלטן אָן הױז אױף צעדערנהאָלץ‪.‬‬ ‫זײַן הײך‪.‬‬
‫‪503‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪6:11—6:30‬‬
‫עכטן גאָלד‪ .‬און ער האָט באַדעקט דעם‬ ‫‪ 11‬און דאָס װאָרט פֿון גאָט איז‬
‫מזבח מיט צעדערהאָלץ‪.‬‬ ‫געװען צו שלמהן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫‪ 21‬אַזױ האָט שלמה איבערגעצױגן‬ ‫‪ 12‬דאָס דאָזיקע הױז װאָס דו‬
‫דאָס הױז פֿון אינעװײניק מיט עכטן‬ ‫בױסט–אױב דו װעסט גײן אין מײַנע‬
‫גאָלד; און ער האָט פֿאַרצױגן גילדערנע‬ ‫חוקים‪ ,‬און מײַנע געזעצן װעסטו טאָן‪,‬‬
‫קײטן פֿאַר דעם דבֿיר; און ער האָט עס‬ ‫און װעסט היטן אַלע מײַנע געבאָט‬
‫איבערגעצױגן מיט גאָלד‪.‬‬ ‫צו גײן אין זײ‪ ,‬װעל איך מקיים זײַן‬
‫‪ 22‬און דאָס גאַנצע הױז האָט ער‬ ‫אױף דיר מײַן צוזאָג װאָס איך האָב‬
‫איבערגעצױגן מיט גאָלד‪ ,‬ביז דאָס‬ ‫צוגעזאָגט דײַן פֿאָטער דָ וִדן‪.‬‬
‫גאַנצע הױז איז געװען געענדיקט; אױך‬ ‫‪ 13‬און איך װעל רוען צװישן די‬
‫דעם גאַנצן מזבח װאָס בײַם דבֿיר האָט‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און װעל ניט‬
‫ער איבערגעצױגן מיט גאָלד‪.‬‬ ‫פֿאַרלאָזן מײַן פֿאָלק ישׂראל‪.‬‬
‫‪ 23‬און ער האָט געמאַכט אין דבֿיר‬ ‫‪ 14‬אַזױ האָט שלמה אױפֿגעבױט דאָס‬
‫צװײ כּרובֿים פֿון אײלבױמהאָלץ‪ ,‬צען‬ ‫הױז‪ ,‬און האָט עס פֿאַרענדיקט‪.‬‬
‫אײלן די הײך פֿון איטלעכן‪.‬‬ ‫‪ 15‬און ער האָט געבױט די װענט פֿון‬
‫‪ 24‬און פֿינף אײלן איז געװען אײן‬ ‫דעם הױז אינעװײניק מיט ברעטער פֿון‬
‫פֿליגל פֿון ַא כּרובֿ‪ ,‬און פֿינף אײלן דער‬ ‫צעדערן; פֿון באָדעם פֿון הױז ביז די‬
‫צװײטער פֿליגל פֿון ַא כּרובֿ; צען איילן‬ ‫באַלקנס פֿון סופֿים האָט ער באַדעקט‬
‫פוּן איין עק פוּן זיינע פליגלען בּיזן‬ ‫מיט האָלץ פֿון אינעװײניק; און ער‬
‫אַנדער עק פוּן זיינע פליגלען‪.‬‬ ‫האָט באַדעקט דעם באָדעם פֿון הױז‬
‫‪ 25‬צען איילן איז אויך געווען דער‬ ‫מיט ברעטער פֿון ציפּרעסן‪.‬‬
‫זווייטער כּרוּב; איין מאָט אוּן איין‬ ‫‪ 16‬און ער האָט געבױט צװאַנציק‬
‫שניט בּיי בּיידע כּרוּבים;‬ ‫אײלן פֿון דעם הינטערשטן טײל פֿון‬
‫‪ 26‬די הייך פוּן איין כּרוּב צען איילן‪,‬‬ ‫הױז מיט ברעטער פֿון צעדערן‪ ,‬פֿון‬
‫אוּן דעסגלייכן פוּן צווייטן כּרוּב‪.‬‬ ‫באָדעם ביז די באַלקנס; און ער האָט‬
‫‪ 27‬און ער האָט אַרײַנגעשטעלט די‬ ‫עס זיך געבױט פֿון אינעװײניק‪ ,‬פֿאַר ַא‬
‫כּרובֿים אין דעם אינעװײניקסטן הױז‪.‬‬ ‫דבֿיר‪ ,‬פֿאַר ַא קדשֵי‪-‬קָדשים‪.‬‬
‫און מע האָט געמאַכט די פֿליגלען פֿון‬ ‫‪ 17‬און פֿערציק אײלן ]לאַנג[ איז‬
‫די כּרובֿים אױסגעשפּרײט‪ ,‬און דער‬ ‫געװען דאָס הױז‪ ,‬דאָס איז דער הֵיכל‬
‫פֿליגל פֿון אײנעם האָט אָנגערירט אײן‬ ‫פֿון פֿאָרנט‪.‬‬
‫װאַנט‪ ,‬און דער פֿליגל פֿון צװײטן כּרו ֿב‬ ‫‪ 18‬און דאָס צעדערהאָלץ אױפֿן הױז‬
‫האָט אָנגערירט די צװײטע װאַנט; און‬ ‫אינעװײניק איז געװען ַא געשניץ פֿון‬
‫זײערע פֿליגלען האָבן זיך אָנגערירט‬ ‫קנעפּ און געעפֿנטע קװײטן‪ .‬אַלץ איז‬
‫אין מיטן הױז ַא פֿליגל אָן ַא פֿליגל‪.‬‬ ‫געװען צעדער‪ ,‬קײן שטײן האָט זיך ניט‬
‫‪ 28‬און ער האָט איבערגעצױגן די‬ ‫אַרױסגעזען‪.‬‬
‫כּרובֿים מיט גאָלד‪.‬‬ ‫‪ 19‬און דעם דבֿיר אינעװײניק‬
‫‪ 29‬און אַלע װענט פֿון דעם הױז‬ ‫אין הױז האָט ער צוגעגרײט אױף‬
‫רונד אַרום‪ ,‬האָט ער אױסגעשניצט מיט‬ ‫אַרײַנשטעלן אַהין דעם אָרון פֿון גאָטס‬
‫געשניצן פֿון כּרובֿים און טײטלבײמער‬ ‫בונד‪.‬‬
‫און געעפֿנטע קװײטן‪ ,‬פֿון אינעװײניק‬ ‫‪ 20‬און אינעװײניק פֿון דבֿיר איז‬
‫און אױסנװײניק‪.‬‬ ‫געװען צװאַנציק אײלן די לענג‪,‬‬
‫‪ 30‬און דעם דיל פֿון הױז האָט ער‬ ‫און צװאַנציק אײלן די ברײט‪ ,‬און‬
‫איבערגעצױגן מיט גאָלד‪ ,‬אינעװײניק‬ ‫צװאַנציק אײלן איז געװען זײַן הײך;‬
‫און אױסנװײניק‪.‬‬ ‫און ער האָט אים איבערגעצױגן מיט‬
‫‪6:31—7:10‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪504‬‬
‫‪ 2‬און ער האָט געבױט דאָס הױז‬ ‫‪ 31‬און פֿאַר דעם אײַנגאַנג פֿון‬
‫פֿון לבֿנון‪-‬װאַלד‪ .‬הונדערט אײלן‬ ‫דבֿיר האָט ער געמאַכט טירן פֿון‬
‫זײַן לענג‪ ,‬און פֿופֿציק אײלן זײַן‬ ‫אײלבױמהאָלץ; דער טירגעשטעל מיט‬
‫ברײט‪ ,‬און דרײַסיק אײלן זײַן הײך‪,‬‬ ‫די בײַשטידלעך איז אױסגעקומען‬
‫אױף פֿיר צײַלן צעדערזײַלן‪ ,‬מיט‬ ‫פֿינפֿעקעכדיק‪.‬‬
‫צעדערבאַלקנס אױף די זײַלן‪.‬‬ ‫‪ 32‬און אױף די צװײ טירן‬
‫‪ 3‬און עס איז געװען באַדעקט מיט‬ ‫פֿון אײלבױמהאָלץ האָט ער‬
‫צעדערהאָלץ פֿון אױבן‪ ,‬איבער די‬ ‫אױסגעשניצט געשניצן פֿון כּרובֿים און‬
‫זײַטקאַמערן װאָס אױף די פֿינף און‬ ‫טײטלבײמער און געעפֿנטע קװײטן‪,‬‬
‫פֿערציק זײַלן‪ ,‬פֿופֿצן אין ַא צײַל‪.‬‬ ‫און איבערגעצױגן מיט גאָלד; און ער‬
‫‪ 4‬און באַלקנס זײַנען געװען דר ַײ‬ ‫האָט אױסגעקלאַפּט דאָס גאָלד אױף‬
‫צײַלן; און ַא דורכבליק קעגן ַא‬ ‫די כּרובֿים און אױף די טײטלבײמער‪.‬‬
‫דורכבליק דר ַײ מאָל‪.‬‬ ‫‪ 33‬און דעס גלײַכן האָט ער‬
‫‪ 5‬און אַלע טירן מיט די בײַשטידלעך‬ ‫געמאַכט פֿאַר דעם אײַנגאַנג פֿון הֵיכל‪,‬‬
‫זײַנען געװען פֿירעקעכדיק אין‬ ‫בײַשטידלעך פֿון אײלבױמהאָלץ‪,‬‬
‫געשטעל; און ַא דורכבליק קעגן ַא‬ ‫פֿירעקעכדיק;‬
‫דורכבליק דר ַײ מאָל‪.‬‬ ‫פֿון‬ ‫טירן‬ ‫צװײ‬ ‫‪ 34‬און‬
‫‪ 6‬און דאָס פֿאָדערהױז פֿון זײַלן האָט‬ ‫ציפּרעסנהאָלץ; די צװײ פֿליגלען‬
‫ער געמאַכט‪ :‬פֿופֿציק אײלן זײַן לענג‪,‬‬ ‫פֿון אײן טיר האָבן זיך צונױפֿגעלײגט‪,‬‬
‫און דרײַסיק אײלן זײַן ברײט‪ ,‬מיט‬ ‫און די צװײ פֿליגלען פֿון דער אַנדער‬
‫ַא פֿירהױז פֿאַר זײ‪ ,‬מיט זײַלן און ַא‬ ‫טיר האָבן זיך צונױפֿגעלײגט‪.‬‬
‫באַלקנדעכל פֿאַר זײ‪.‬‬
‫‪ 7‬און ער האָט געמאַכט דאָס‬ ‫‪ 35‬און ער האָט אױסגעשניצט‬
‫פֿאָדערהױז פֿון טראָן װאָס ער זאָל‬ ‫טײטלבײמער‬ ‫און‬ ‫כּרובֿים‬
‫דאָרטן משפּטן‪ ,‬דאָס פֿאָדערהױז פֿון‬ ‫און‬ ‫און געעפֿנטע קװײטן‪,‬‬
‫משפּט‪ :‬און עס איז געװען באַדעקט‬ ‫האָט איבערגעצױגן מיט גאָלד‬
‫מיט צעדערהאָלץ פֿון באָדעם ביז‬ ‫אַרױפֿגעפּאַסט אױפֿן אײַנגעשניצטן‪.‬‬
‫באָדעם‪.‬‬ ‫‪ 36‬און ער האָט געבױט דעם‬
‫‪ 8‬און זײַן הױז װאָס ער איז‬ ‫אינעװײניקסטן הױף פֿון דר ַײ צײַלן‬
‫דאָרטן געזעסן‪ ,‬אין אַן אַנדער הױף‪,‬‬ ‫געהאַקטע שטײנער‪ ,‬און ַא צײַל‬
‫אינעװײניק‪-‬צו פֿון פֿאָדערהױז‪ ,‬איז‬ ‫געדעקטע באַלקנס‪.‬‬
‫געװען פֿון דער אײגענער אַרבעט‪ .‬ער‬ ‫‪ 37‬אין פֿירטן יאָר איז געלײגט‬
‫האָט אױך געמאַכט ַא הױז פֿאַר פּרעהס‬ ‫געװאָרן דער גרונטפֿעסט פֿון גאָטס‬
‫טאָכטער װאָס שלמה האָט גענומען‪,‬‬ ‫הױז‪ ,‬אין מאָנאַט זיו‪.‬‬
‫אַזױ װי דאָס דאָזיקע פֿאָדערהױז‪.‬‬ ‫‪ 38‬און אין עלפֿטן יאָר‪ ,‬אין מאָנאַט‬
‫‪ 9‬דאָס אַלץ איז געװען פֿון טײַערע‬ ‫בול–דאָס איז דער אַכטער חודש–איז‬
‫שטײנער‪ ,‬לױט די מאָסן פֿון געהאַקטע‬ ‫געענדיקט געװאָרן דאָס הױז אין אַלע‬
‫שטײנער‪ ,‬אַרומגעזעגט מיט ַא זעג פֿון‬ ‫זײַנע טײלן‪ ,‬און לױט אַלץ װי עס האָט‬
‫אינעװײניק און פֿון אױסנװעניק; און‬ ‫באַדאַרפֿט צו זײַן‪ .‬און ער האָט עס‬
‫פֿון גרונטפֿעסט ביז געזימס‪ ,‬און דרױסן‬ ‫געבױט זיבן יאָר‪.‬‬
‫ביזן גרױסן הױף‪.‬‬
‫‪ 10‬און עס איז געװען געגרונטפֿעסט‬
‫מיט טײַערע שטײנער‪ ,‬גרױסע‬
‫שטײנער‪ ,‬שטײנער פֿון צען אײלן‪ ,‬און‬
‫און אין זײַן אײגן הױז האָט שלמה‬
‫געבױט דרײַצן יאָר‪ ,‬ביז ער האָט‬
‫פֿאַרענדיקט זײַן גאַנץ הױז‪.‬‬
‫‪7‬‬
‫‪505‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪7:11—7:26‬‬
‫‪ 19‬און די קרױנען װאָס אױף די קעפּ‬ ‫שטײנער פֿון אַכט אײלן‪.‬‬

‫פֿון די זײַלן אין דעם פּאָליש זײַנען‬ ‫‪ 11‬און פֿון אױבן זײַנען געװען‬
‫געװען פֿון ליליענאַרבעט‪ ,‬פֿיר אײלן‪.‬‬ ‫טײַערע שטײנער‪ ,‬לױט די מאָסן פֿון‬
‫‪ 20‬און די קרױנען אױף די צװײ זײַלן‬ ‫געהאַקטע שטײנער‪ ,‬און צעדערהאָלץ‪.‬‬
‫זײַנען אױך געװען פֿון אױבן אַקעגן‬ ‫‪ 12‬און דער גרױסער הױף רונד אַרום‬
‫דעם בױך װאָס צו דער זײַט פֿון דער‬ ‫איז געװען פֿון דר ַײ צײַלן געהאַקטע‬
‫נעץ‪ .‬און די מילגרױמען זײַנען געװען‬ ‫שטײנער‪ ,‬און ַא צײַל צעדערבאַלקנס‪:‬‬
‫צװײ הונדערט‪ ,‬אין צײַלן רונד אַרום‬ ‫דעס גלײַכן פֿאַר דעם אינעװײניקסטן‬
‫אױף דער צװײטער קרױן‪.‬‬ ‫הױף פֿון גאָטס הױז‪ ,‬און פֿאַר דעם‬
‫‪ 21‬און ער האָט אױפֿגעשטעלט די‬ ‫פּאָליש פֿון הױז‪.‬‬
‫זײַלן בײַם פּאָליש פֿון הֵיכל; און ער‬ ‫‪ 13‬און דער מלך שלמה האָט געשיקט‬
‫האָט אױפֿגעשטעלט דעם רעכטן זײַל‪,‬‬ ‫חירמען פֿון צור‪.‬‬
‫און האָט גענומען ָ‬
‫און גערופֿן זײַן נאָמען י ָכין; און ער‬
‫האָט אױפֿגעשטעלט דעם לינקן זײַל‪,‬‬ ‫‪ 14‬ער איז געװען דער זון פֿון ַא פֿרױ‪,‬‬
‫און גערופֿן זײַן נאָמען בוֹעַז‪.‬‬ ‫אַן אלמנה‪ ,‬פֿון שבֿט נפֿתּלי‪ ,‬און זײַן‬
‫‪ 22‬און אױף די קעפּ פֿון די זײַלן‬ ‫פֿאָטער איז געװען ַא מאַן פֿון צור‪ַ ,‬א‬
‫איז געװען ליליענאַרבעט‪ .‬אַזױ איז‬ ‫קופּערשמיד; און ער איז געװען פֿול‬
‫פֿאַרענדיקט געװאָרן די אַרבעט פֿון די‬ ‫מיט חכמה און פֿאַרשטאַנדיקײט און‬
‫זײַלן‪.‬‬ ‫קענשאַפֿט צו מאַכן אַלערלײ אַרבעט‬
‫אין קופּער‪ ,‬און ער איז געקומען צום‬
‫‪ 23‬און ער האָט געמאַכט דעם ים‪,‬‬ ‫מלך שלמה‪ ,‬און האָט געמאַכט זײַן‬
‫ַא געגאָסענעם‪ ,‬צען אײלן פֿון ראַנד‬ ‫גאַנצע אַרבעט‪.‬‬
‫צו ראַנד‪ ,‬קײַלעכדיק רונד אַרום‪,‬‬
‫און פֿינף אײלן זײַן הײך; און ַא‬ ‫‪ 15‬און ער האָט אױסגעפֿורעמט די‬
‫שנור פֿון דרײַסיק אײלן האָט אים‬ ‫צװײ זײַלן פֿון קופּער; אַכצן אײלן‬
‫אַרומגערינגלט רונד אַרום‪.‬‬ ‫איז געװען די הײך פֿון אײן זײַל‪,‬‬
‫‪ 24‬און אונטער זײַן ראַנד רונד אַרום‬ ‫און ַא פֿאָדים פֿון צװעלף אײלן האָט‬
‫האָבן אים אַרומגערינגלט קנעפּ צען‬ ‫]אים[ אַרומגערינגלט; ]און אַזױ[ דער‬
‫אײלן‪ ,‬אַרומצירקלענדיק דעם ים רונד‬ ‫צװײטער זײַל‪.‬‬
‫אַרום; אין צװײ צײַלן זײַנען געװען די‬ ‫‪ 16‬און צװײ קרױנען האָט ער‬
‫קנעפּ‪ ,‬אױסגעגאָסן אין אײן גוס מיט‬ ‫געמאַכט אַרױפֿצוטאָן אױף די קעפּ‬
‫אים‪.‬‬ ‫פֿון די זײַלן‪ ,‬אױסגעגאָסן פֿון קופּער;‬
‫‪ 25‬ער איז געשטאַנען אױף צװעלף‬ ‫פֿינף אײלן די הײך פֿון אײן קרױן‪ ,‬און‬
‫רינדער; דר ַײ געקערט צו צפֿון‪ ,‬און‬ ‫פֿינף אײלן די הײך פֿון דער צװײטער‬
‫דר ַײ געקערט צו מערבֿ‪ ,‬און דר ַײ‬ ‫קרױן‪:‬‬
‫געקערט צו דָ רום‪ ,‬און דר ַײ געקערט‬ ‫‪ 17‬מיט נעצן פֿון פֿלעכטאַרבעט‪,‬‬
‫צו מזרח‪ .‬און דער ים איז געװען‬ ‫שנורן פֿון געקײטלטער אַרבעט‪ ,‬פֿאַר‬
‫איבער זײ פֿון אױבן‪ .‬און אַלע‬ ‫די קרױנען װאָס אױף די קעפּ פֿון די‬
‫זײערע הינטערלײַבער זײַנען געװען‬ ‫זײַלן; זיבן פֿאַר אײן קרױן‪ ,‬און זיבן‬
‫אינעװײניק‪-‬צו‪.‬‬ ‫פֿאַר דער צװײטער קרױן‪.‬‬
‫‪ 26‬און זײַן גרעב איז געװען ַא‬ ‫‪ 18‬אַזױ האָט ער געמאַכט די זײַלן;‬
‫האַנטברײט; און זײַן ראַנד איז געװען‬ ‫און צװײ צײַלן רונד אַרום אױף אײן‬
‫אַזױ װי די אַרבעט פֿון דעם ראַנד פֿון‬ ‫נעץ צו באַדעקן די קרױנען װאָס אױבן‬
‫ַא בעכער‪ ,‬װי ַא ליליענבלום‪ .‬צװײ‬ ‫איבער די מילגרױמען; און אַזױ האָט‬
‫טױזנט בת האָט ער געהאַלטן‪.‬‬ ‫ער געמאַכט פֿאַר דער צװײטער קרױן‪.‬‬
‫‪7:27—7:43‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪506‬‬
‫פֿון געשטעל גופֿא זײַנען געװען זײַנע‬ ‫‪ 27‬און ער האָט געמאַכט די צען‬
‫אַקסלען‪.‬‬ ‫געשטעלן פֿון קופּער; פֿיר אײלן איז‬
‫‪ 35‬און אױבן אין געשטעל איז געװען‬ ‫געװען די לענג פֿון איטלעכן געשטעל‪,‬‬
‫קײַלעכדיק רונד אַרום ַא האַלבע אײל‬ ‫און פֿיר אײלן זײַן ברײט‪ ,‬און דר ַײ‬
‫די הײך‪ .‬און אױבן אױפֿן געשטעל‬ ‫אײלן זײַן הײך‪.‬‬
‫זײַנע הענטלעך און זײַנע ראַמען זײַנען‬ ‫‪ 28‬און אַזױ איז געװען די אַרבעט פֿון‬
‫געװען פֿון אים גופֿא‪.‬‬ ‫די געשטעלן; זײ האָבן געהאַט ראַמען‪,‬‬
‫‪ 36‬און ער האָט אױסגעקריצט אױף‬ ‫און די ראַמען זײַנען געװען צװישן‬
‫די פֿלעכן פֿון זײַנע הענטלעך‪ ,‬און‬ ‫לײַסטן‪.‬‬
‫אױף זײַנע לײַסטן‪ ,‬כּרובֿים‪ ,‬לײבן‪ ,‬און‬ ‫‪ 29‬און אױף די ראַמען װאָס צװישן‬
‫טײטלבײמער‪ ,‬װי נאָך דעם בלײז פֿון‬ ‫די לײַסטן זײַנען געװען לײבן‪ ,‬רינדער‪,‬‬
‫איטלעכן‪ ,‬און קרענץ רונד אַרום‪.‬‬ ‫און כּרובֿים; און אַזױ איז געװען אױף‬
‫‪ 37‬אַזױ האָט ער געמאַכט די צען‬ ‫די לײַסטן פֿון אױבן; און אונטער די‬
‫געשטעלן; אײן גוס‪ ,‬אײן מאָס‪ ,‬אײן‬ ‫לײבן און די רינדער זײַנען געװען‬
‫שניט‪ ,‬פֿאַר זײ אַלעמען‪.‬‬ ‫קרענץ פֿון אַראָפּגעהאַנגענער אַרבעט‪.‬‬
‫‪ 38‬און ער האָט געמאַכט צען‬ ‫‪ 30‬און פֿיר קופּערנע רעדער‬
‫האַנטפֿאַסן פֿון קופּער; פֿערציק בת‬ ‫זײַנען געװען צו איטלעכן געשטעל‪,‬‬
‫האָט געהאַלטן איטלעכער האַנטפֿאַס;‬ ‫און קופּערנע אַקסן; און זײַנע‬
‫אײן האַנטפֿאַס אױף איטלעכן געשטעל‬ ‫פֿיר װינקלען–צו זײ זײַנען געװען‬
‫פֿון די צען געשטעלן‪.‬‬ ‫אַקסלען; אונטער דעם האַנטפֿאַס‬
‫‪ 39‬און ער האָט אַװעקגעשטעלט די‬ ‫זײַנען די אַקסלען געװען אױסגעגאָסן‪,‬‬
‫געשטעלן‪ ,‬פֿינף אױף דער רעכטער‬ ‫מיט קרענץ ב ַײ דער זײַט פֿון איטלעכן‪.‬‬
‫זײַט פֿון הױז‪ ,‬און פֿינף אױף דער‬ ‫‪ 31‬און זײַן עפֿענונג אינעװײניק אין‬
‫לינקער זײַט פֿון הױז‪ .‬און דעם ים‬ ‫דער קרױן און איבער איר איז געװען‬
‫האָט ער אַװעקגעשטעלט אױף דער‬ ‫אַן אײל די הײך; און איר עפֿענונג איז‬
‫רעכטער זײַט פֿון הױז צו מזרח‪ ,‬אַקעגן‬ ‫געװען קײַלעכדיק‪ ,‬װי די אַרבעט פֿון‬
‫דָ רום‪.‬‬ ‫ַא פֿוסגעשטעל‪ ,‬אַן אײל און ַא האַלב;‬
‫חירם האָט געמאַכט די טעפּ‬ ‫‪ 40‬און ָ‬ ‫און אױך אױף איר עפֿענונג זײַנען‬
‫און די שופֿלען און די שפּרענגבעקנס‪.‬‬ ‫געװען אױסקריצונגען; און זײערע‬
‫חירם האָט געענדיקט מאַכן די‬ ‫ָ‬ ‫און‬ ‫ראַמען זײַנען געװען פֿירעקעכדיק‪,‬‬
‫גאַנצע אַרבעט װאָס ער האָט געטאָן‬ ‫ניט רונד‪.‬‬
‫פֿאַר דעם מלך שלמה אין גאָטס הױז‪:‬‬ ‫‪ 32‬און די פֿיר רעדער זײַנען געװען‬
‫‪ 41‬די צװײ זײַלן‪ ,‬און די צװײ בעקנס‬ ‫אונטער די ראַמען‪ ,‬און די אַקסן פֿון‬
‫פֿון די קרױנען װאָס אױף די קעפּ פֿון די‬ ‫די רעדער זײַנען געװען אין דעם‬
‫זײַלן; און די צװײ נעצן צו באַדעקן די‬ ‫געשטעל; און די הײך פֿון ַא ראָד איז‬
‫צװײ בעקנס פֿון די קרױנען װאָס אױף‬ ‫געװען אַן אײל און ַא האַלבע אײל‪.‬‬
‫די קעפּ פֿון די זײַלן;‬ ‫‪ 33‬און די אַרבעט פֿון די רעדער‬
‫‪ 42‬און די פֿיר הונדערט מילגרױמען‬ ‫איז געװען אַזױ װי די אַרבעט פֿון ַא‬
‫פֿאַר די צװײ נעצן‪ ,‬צװײ צײַלן‬ ‫ראָד פֿון ַא װאָגן; זײערע אַקסן‪ ,‬און‬
‫מילגרױמען פֿאַר איטלעכער נעץ‪ ,‬צו‬ ‫זײערע רײפֿן‪ ,‬און זײערע פֿלעקלעך‪,‬‬
‫באַדעקן די צװײ קײַלעכדיקע קרױנען‬ ‫און זײערע אַקסרעדלעך‪ ,‬אַלץ איז‬
‫װאָס איבער די זײַלן;‬ ‫געװען געגאָסן‪.‬‬
‫‪ 43‬און די צען געשטעלן‪ ,‬און די צען‬ ‫‪ 34‬און פֿיר אַקסלען זײַנען געװען צו‬
‫האַנטפֿאַסן אױף די געשטעלן;‬ ‫די פֿיר װינקלען פֿון איטלעכן געשטעל;‬
‫‪507‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪7:44—8:9‬‬
‫פֿון די שבֿטים‪ ,‬די פֿירשטן פֿון די‬ ‫‪ 44‬און דעם אײן ים‪ ,‬און די צװעלף‬
‫פֿאָטערהײַזער פֿון די קינדער פֿון‬ ‫רינדער אונטער דעם ים;‬
‫ישׂראל‪ ,‬צו מלך שלמה קײן ירושלים‪,‬‬ ‫‪ 45‬און די טעפּ און די שופֿלען און די‬
‫כּדי אַרױפֿצוברענגען דעם אָרון פֿון‬ ‫שפּרענגבעקנס‪ .‬און אַלע די דאָזיקע‬
‫גאָטס בונד פֿון דָ וִדס‪-‬שטאָט‪ ,‬דאָס איז‬ ‫חירם האָט געמאַכט פֿאַר‬ ‫כּלים װאָס ָ‬
‫צִיון‪.‬‬ ‫דעם מלך שלמה אין גאָטס הױז זײַנען‬
‫‪ 2‬און אַלע מענער פֿון ישׂראל האָבן‬ ‫געװען פֿון באַלקן קופּער‪.‬‬
‫זיך אײַנגעזאַמלט צום מלך שלמה אױף‬ ‫‪ 46‬אין דער געגנט פֿון ירדן האָט זײ‬
‫יום‪-‬טובֿ‪ ,‬אים מאָנאַט אֵתָ נים‪ ,‬דאָס איז‬ ‫דער מלך אױסגעגאָסן‪ ,‬אין געדיכטער‬
‫דער זיבעטער חודש‪.‬‬ ‫ערד‪ ,‬צװישן סוכּות און צװישן צָרתן‪.‬‬
‫‪ 3‬און אַלע עלטסטע פֿון ישׂראל‬ ‫‪ 47‬און שלמה האָט געלאָזט די אַלע‬
‫זײַנען געקומען‪ ,‬און די כּהנים האָבן‬ ‫כּלים ]ניט געװױגן[‪ ,‬פֿון זײער גרױס‬
‫געטראָגן דעם אָרון‪.‬‬ ‫פֿילקײט; ניט צו באַרעכענען איז‬
‫‪ 4‬זײ האָבן אַרױפֿגעבראַכט דעם‬ ‫געװען די װאָג פֿון דעם קופּער‪.‬‬
‫אָרון פֿון גאָט‪ ,‬און דעם אהל‪-‬מועד‪,‬‬ ‫‪ 48‬און שלמה האָט געמאַכט אַלע‬
‫און אַלע הײליקע כּלים װאָס אין‬ ‫כּלים װאָס אין גאָטס הױז‪ :‬דעם‬
‫געצעלט–די כּהנים און די ל ִוי ִים האָבן‬ ‫גילדערנעם מזבח‪ ,‬און דעם טיש‬
‫זײ אַרױפֿגעבראַכט‪.‬‬ ‫װאָס אױף אים איז דאָס ברױט פֿון‬
‫‪ 5‬און דער מלך שלמה און מיט אים‬ ‫אָנגעזיכט‪ ,‬פֿון גאָלד‪.‬‬
‫די גאַנצע עדה פֿון ישׂראל װאָס איז זיך‬ ‫‪ 49‬און די מנורות‪ ,‬פֿינף פֿון דער‬
‫צונױפֿגעקומען ב ַײ אים‪ ,‬זײַנען געװען‬ ‫רעכטער זײַט‪ ,‬און פֿינף פֿון דער‬
‫פֿאַר דעם אָרון‪ ,‬שלאַכטנדיק שאָף‬ ‫לינקער זײַט‪ ,‬פֿאַר דעם דבֿיר‪ ,‬פֿון עכטן‬
‫און רינדער‪ ,‬װאָס האָבן ניט געקענט‬ ‫גאָלד; און די בלומען‪ ,‬און די רערלעך‪,‬‬
‫געצײלט װערן און ניט באַטראַכט‬ ‫און די צװענגלעך‪ ,‬פֿון גאָלד;‬
‫װערן פֿון פֿילקײט‪.‬‬ ‫‪ 50‬און די בעקנס‪ ,‬און די‬
‫‪ 6‬און די כּהנים האָבן אַרײַנגעבראַכט‬ ‫שנײַצמעסערס‪ ,‬און די שפּרענגבעקנס‪,‬‬
‫דעם אָרון פֿון גאָטס בונד אױף זײַן‬ ‫און די שאָלן‪ ,‬און די פֿײַערפֿאַנען‪ ,‬פֿון‬
‫אָרט‪ ,‬אין דעם דבֿיר פֿון הױז‪ ,‬אין‬ ‫עכטן גאָלד; און די געלענקן פֿאַר די‬
‫קדשֵי‪-‬קָדשים‪ ,‬אונטער די פֿליגלען פֿון‬ ‫טירן פֿון דעם אינעװײניקסטן הױז‪,‬‬
‫די כּרובֿים‪.‬‬ ‫פֿאַר דעם קדשֵי‪-‬קָדשים‪ ,‬און פֿאַר די‬
‫‪ 7‬װאָרום די כּרובֿים האָבן‬ ‫טירן פֿון דעם הױז‪ ,‬פֿאַר דעם הֵיכל‪,‬‬
‫אױסגעשפּרײט די פֿליגלען איבער‬ ‫פֿון גאָלד‪.‬‬
‫דעם אָרט פֿון אָרון‪ ,‬און די כּרובֿים‬ ‫‪ 51‬און די גאַנצע אַרבעט װאָס דער‬
‫האָבן געשירעמט איבער דעם אָרון‬ ‫מלך שלמה האָט געמאַכט אין גאָטס‬
‫און איבער זײַנע שטאַנגען פֿון אױבן‪.‬‬ ‫הױז‪ ,‬איז געענדיקט געװאָרן‪ .‬און‬
‫‪ 8‬און די שטאַנגען זײַנען געװען אַזױ‬ ‫שלמה האָט געבראַכט די געהײליקטע‬
‫לאַנג אַז די שפּיצן פֿון די שטאַנגען‬ ‫זאַכן פֿון זײַן פֿאָטער דָ וִדן‪ ,‬דאָס‬
‫זײַנען געזען געװאָרן פֿון הײליקטום‬ ‫זילבער‪ ,‬און דאָס גאָלד‪ ,‬און די כּלים‪,‬‬
‫פֿאַרן דבֿיר‪ ,‬אָבער זײ זײַנען ניט געזען‬ ‫און אַרײַנגעגעבן אין די שאַצקאַמערן‬
‫געװאָרן װײַטער אַרױס‪ .‬און זײ זײַנען‬ ‫פֿון גאָטס הױז‪.‬‬
‫דאָרטן געבליבן ביז אױף הײַנטיקן‬
‫‪ 9‬גאָרנישט איז אין אָרון געװען‪ ,‬נאָר‬
‫די צװײ שטײנערנע לוחות װאָס משה‬
‫טאָג‪.‬‬ ‫שלמה‬ ‫האָט‬ ‫דענצמאָל‬
‫אײַנגעזאַמלט די עלטסטע‬
‫פֿון ישׂראל‪ ,‬און אַלע הױפּטלײַט‬
‫‪8‬‬
‫‪8:10—8:25‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪508‬‬
‫‪ 19‬אָבער ניט דו װעסט בױען דאָס‬ ‫האָט אַהין אַרײַנגעלײגט אין חורבֿ‪,‬‬
‫הױז‪ ,‬נײַערט דײַן זון װאָס גײט אַרױס‬ ‫בעת גאָט האָט געשלאָסן ַא בונד מיט‬
‫פֿון דײַנע לענדן‪ ,‬ער װעט בױען דאָס‬ ‫די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬װען זײ זײַנען‬
‫הױז צו מײַן נאָמען‪.‬‬ ‫אַרױסגעגאַנגען פֿון לאַנד מצרים‪.‬‬
‫‪ 20‬און גאָט האָט מקיים געװען זײַן‬ ‫‪ 10‬און עס איז געװען‪ ,‬װי די כּהנים‬
‫צוזאָג װאָס ער האָט צוגעזאָגט‪ ,‬און איך‬ ‫זײַנען אַרױסגעגאַנגען פֿון הײליקטום‪,‬‬
‫בין אױפֿגעשטאַנען אױף מײַן פֿאָטער‬ ‫אַזױ האָט ַא װאָלקן אָנגעפֿילט דאָס הױז‬
‫דָ וִדס אָרט‪ ,‬און איך האָב זיך געזעצט‬ ‫פֿון גאָט‪.‬‬
‫אױף דעם טראָן פֿון ישׂראל‪ ,‬אַזױ װי‬ ‫‪ 11‬און די כּהנים האָבן ניט געקענט‬
‫גאָט האָט געזאָגט‪ ,‬און איך האָב געבױט‬ ‫זיך שטעלן טאָן דעם דינסט פֿון װעגן‬
‫דאָס הױז צו דעם נאָמען פֿון יהוה דעם‬ ‫דעם װאָלקן‪ ,‬װאָרום די פּראַכט פֿון‬
‫גאָט פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫גאָט האָט אָנגעפֿילט דאָס הױז פֿון גאָט‪.‬‬
‫‪ 21‬און איך האָב דאָרטן געמאַכט אַן‬ ‫‪ 12‬דענצמאָל האָט שלמה געזאָגט‪:‬‬
‫אָרט פֿאַר דעם אָרון‪ ,‬װאָס דאָרטן איז‬ ‫גאָט האָט געזאָגט אין װאָלקן צו רוען;‬
‫דער בונד פֿון גאָט‪ ,‬װאָס ער האָט‬ ‫‪ 13‬האָב איך בױען געבױט דיר ַא הױז‬
‫געשלאָסן מיט אונדזערע עלטערן‪ ,‬װען‬ ‫פֿאַר ַא װױנונג‪ ,‬אַן אָרט דיר צו זיצן‬
‫ער האָט זײ אַרױסגעצױגן פֿון לאַנד‬ ‫אױף אײביק‪.‬‬
‫מצרים‪.‬‬ ‫‪ 14‬און דער מלך האָט אומגעדרײט‬
‫‪ 22‬און שלמה האָט זיך געשטעלט‬ ‫זײַן פּנים‪ ,‬און האָט געבענטשט די‬
‫פֿאַר דעם מזבח פֿון גאָט‪ ,‬אַקעגן דער‬ ‫גאַנצע אײַנזאַמלונג פֿון ישׂראל‪ ,‬און‬
‫גאַנצער אײַנזאַמלונג פֿון ישׂראל‪ ,‬און‬ ‫די גאַנצע אײַנזאַמלונג פֿון ישׂראל איז‬
‫האָט אױסגעשפּטרײט זײַנע הענט צום‬ ‫געשטאַנען‪.‬‬
‫הימל‪.‬‬ ‫‪ 15‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬געלױבט‬
‫איז יהוה דער גאָט פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫‪ 23‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬יהוה דו‬ ‫װאָס האָט מיט זײַן מױל גערעדט צו‬
‫גאָט פֿון ישׂראל‪ ,‬ניט ָא אין הימל אױבן‬ ‫מײַן פֿאָטער דָ וִדן‪ ,‬און מיט זײַן האַנט‬
‫אָדער אױף דער ערד אונטן ַא גאָט‬ ‫דערפֿילט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫װי דו‪ ,‬װאָס היטסט דעם בונד און די‬ ‫‪ 16‬פֿון דעם טאָג װאָס איך האָב‬
‫גענאָד צו דײַנע קנעכט װאָס גײען פֿאַר‬ ‫אַרױסגעצױגן מײַן פֿאָלק‪ ,‬ישׂראל‪ ,‬פֿון‬
‫דיר מיט זײער גאַנצן האַרצן;‬ ‫מצרים‪ ,‬האָב איך ניט אױסדערװײלט‬
‫‪ 24‬װאָס האָסט געהיט דײַן קנעכט‪,‬‬ ‫קײן שטאָט פֿון אַלע שבֿטים פֿון ישׂראל‬
‫מײַן פֿאָטער דָ וִדן‪ ,‬דאָס װאָס דו האָסט‬ ‫אױף צו בױען ַא הױז אַז מײַן נאָמען‬
‫אים צוגעזאָגט; און מיט דײַן מױל‬ ‫זאָל דאָרטן זײַן‪ ,‬אָבער איך האָב‬
‫האָסטו גערעדט‪ ,‬און מיט דײַן האַנט‬ ‫אױסדערװײלט דָ וִדן צו זײַן איבער מײַן‬
‫דערפֿילט‪ ,‬אַזױ װי הײַנטיקן טאָג‪.‬‬ ‫פֿאָלק ישׂראל‪.‬‬
‫‪ 25‬און אַצונד‪ ,‬יהוה דו גאָט‬ ‫‪ 17‬און עס איז געװען אין האַרצן פֿון‬
‫פֿון ישׂראל‪ ,‬האַלט דײַן קנעכט‪ ,‬מײַן‬ ‫מײַן פֿאָטער דָ וִדן צו בױען ַא הױז צו‬
‫פֿאָטער דָ וִדן‪ ,‬דאָס װאָרט דו האָסט צו‬ ‫דעם נאָמען פֿון יהוה דעם גאָט פֿון‬
‫אים גערעדט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬עס װעט‬ ‫ישׂראל‪.‬‬
‫דיר ניט פֿאַרשניטן װערן פֿון פֿאַר מיר‬ ‫‪ 18‬אָבער גאָט האָט געזאָגט צו מײַן‬
‫ַא מאַן צו זיצן אױף דעם טראָן פֿון‬ ‫פֿאָטער דָ וִדן‪ :‬אַזױ װי דו האָסט געהאַט‬
‫ישׂראל‪ ,‬אױב נאָר דײַנע קינדער װעלן‬ ‫אין האַרצן צו בױען ַא הױז צו מײַן‬
‫היטן זײער װעג‪ ,‬צו גײן פֿאַר מיר אַזױ‬ ‫נאָמען‪ ,‬האָסטו גוט געטאָן װאָס דו‬
‫װי דו ביסט געגאַנגען פֿאַר מיר‪.‬‬ ‫האָסט דאָס געהאַט אין האַרצן‪.‬‬
‫‪509‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪8:26—8:40‬‬
‫מתפּלל זײַן און בעטן צו דיר אין דעם‬ ‫‪ 26‬און אַצונד‪ ,‬גאָט פֿון ישׂראל‪ ,‬זאָל‪,‬‬
‫דאָזיקן הױז‪,‬‬ ‫איך בעט דיך‪ ,‬באַװערט װערן דײַן‬
‫‪ 34‬זאָלסט דו צוהערן אין הימל‪,‬‬ ‫צוזאָג װאָס דו האָסט צוגעזאָגט דײַן‬
‫און פֿאַרגעבן די זינד פֿון דײַן פֿאָלק‬ ‫קנעכט‪ ,‬מײַן פֿאָטער דָ וִדן‪.‬‬
‫ישׂראל‪ ,‬און זאָלסט זײ אומקערן אױף‬ ‫‪ 27‬װאָרום קען אין דער אמתן גאָט‬
‫דער ערד װאָס דו האָסט געגעבן זײערע‬ ‫װױנען אױף דער ערד? אַז די הימלען‬
‫עלטערן‪.‬‬ ‫און די הימלען פֿון די הימלען קענען‬
‫‪ 35‬אַז דער הימל װעט זײַן‬ ‫דיך ניט אַרײַננעמען‪ ,‬הײַנט װי שױן‬
‫פֿאַרשלאָסן‪ ,‬און עס װעט ניט זײַן קײן‬ ‫דאָס דאָזיקע הױז װאָס איך האָב‬
‫רעגן‪ ,‬װײַל זײ האָבן געזינדיקט צו‬ ‫געבױט!‬
‫דיר‪ ,‬און זײ װעלן מתפּלל זײַן אַקעגן‬ ‫‪ 28‬אָבער קער זיך צו דער תּפֿילה פֿון‬
‫דעם דאָזיקן אָרט‪ ,‬און װעלן באַקענען‬ ‫דײַן קנעכט‪ ,‬און צו זײַן בקשה‪ ,‬יהוה‬
‫דײַן נאָמען‪ ,‬און זיך אומקערן פֿון זײער‬ ‫מײַן גאָט‪ ,‬צוצוהערן צו דעם געשרײ‬
‫זינד‪ ,‬װען דו האָסט זײ געפּײַניקט‪,‬‬ ‫און צו דער תּפֿילה װאָס דײַן קנעכט איז‬
‫‪ 36‬זאָלסט דו צוהערן אין הימל‪ ,‬און‬ ‫מתפּלל פֿאַר דיר הײַנט‪.‬‬
‫פֿאַרגעבען די זינד פֿון דײַנע קנעכט און‬ ‫‪ 29‬אַז דײַנע אױגן זאָלן זײַן אָפֿן אױף‬
‫דײַן פֿאָלק ישׂראל‪ ,‬װען דו װעסט זײ‬ ‫דעם דאָזיקן הױז נאַכט און טאָג‪ ,‬אױף‬
‫האָבן געװיזן דעם גוטן װעג װאָס זײ‬ ‫דעם אָרט‪ ,‬װאָס דו האָסט געזאָגט‪:‬‬
‫זאָלן אױף אים גײן; און זאָלסט געבן‬ ‫מײַן נאָמען זאָל דאָרטן זײַן; צוצוהערן‬
‫רעגן אױף דײַן לאַנד‪ ,‬װאָס דו האָסט‬ ‫צו דער תּפֿילה װאָס דײַן קנעכט װעט‬
‫געגעבן דײַן פֿאָלק פֿאַר ַא נחלה‪.‬‬ ‫מתפּלל זײַן אַקעגן דעם דאָזיקן אָרט‪.‬‬
‫‪ 37‬אַז עס װעט זײַן ַא הונגער אין‬ ‫‪ 30‬און זאָלסט צוהערן צו דער בקשה‬
‫לאַנד‪ ,‬אַז עס װעט זײַן ַא מגפֿה‪ ,‬אַז עס‬ ‫פֿון דײַן קנעכט‪ ,‬און פֿון דײַן פֿאָלק‬
‫װעט זײַן ַא קאָרנבראַנד‪ַ ,‬א װעלקעניש‪,‬‬ ‫ישׂראל‪ ,‬װאָס זײ װעלן מתפּלל זײַן‬
‫ַא הײשעריק‪ַ ,‬א גראָזפֿרעסער; אַז זײַן‬ ‫אַקעגן דעם דאָזיקן אָרט; און דו זאָלסט‬
‫פֿײַנט װעט אים באַלעגערן אין דעם‬ ‫הערן אין דעם אָרט פֿון דײַן װױנונג‪,‬‬
‫לאַנד פֿון זײַנע שטעט; װאָס נאָר פֿאַר ַא‬ ‫אין הימל‪ ,‬און אַז דו װעסט הערן‪,‬‬
‫פּלאָג‪ ,‬װאָס נאָר פֿאַר ַא קראַנקשאַפֿט;‬ ‫זאָלסטו פֿאַרגעבן‪.‬‬
‫‪ 38‬װאָס נאָר פֿאַר ַא תּפֿילה‪ ,‬װאָס‬ ‫‪ 31‬אַז ַא מאַן װעט זינדיקן קעגן זײַן‬
‫נאָר פֿאַר ַא בקשה‪ ,‬עס װעט זײַן ב ַײ‬ ‫חבֿר‪ ,‬און מע װעט אַרױפֿלײגן אױף‬
‫עמיצן אײנעם פֿון דײַן גאַנצן פֿאָלק‬ ‫אים ַא שבֿועה אים צו באַשװערן‪ ,‬און‬
‫ישׂראל‪ ,‬װען איטלעכער פֿון זײ שפּירט‬ ‫ער װעט קומען און שװערן פֿאַר דײַן‬
‫די פּלאָגעניש פֿון זײַן האַרצן‪ ,‬און‬ ‫מזבח אין דעם דאָזיקן הױז‪,‬‬
‫ער שפּרײט אױס זײַנע הענט צו דעם‬ ‫‪ 32‬זאָלסט דו צוהערן אין הימל‪ ,‬און‬
‫דאָזיקן הױז‪,‬‬ ‫טאָן‪ ,‬און משפּטן דײַנע קנעכט‪ ,‬צו‬
‫‪ 39‬זאָלסט דו צוהערן אין הימל‪ ,‬דעם‬ ‫מאַכן שולדיק דעם שולדיקן‪ ,‬צו געבן‬
‫אָרט פֿון דײַן װױנונג‪ ,‬און זאָלסט‬ ‫דעם װעג אױף זײַן קאָפּ; און צו מאַכן‬
‫פֿאַרגעבן‪ ,‬און זאָלסט טאָן‪ ,‬און געבן‬ ‫גערעכט דעם גערעכטן‪ ,‬אים צו געבן‬
‫איטלעכן לױט אַלע זײַנע װעגן‪ ,‬אַזױ‬ ‫לױט זײַן גערעכטיקײט‪.‬‬
‫װי דו װײסט זײַן האַרץ–װאָרום דו‬ ‫‪ 33‬און דײַן פֿאָלק ישׂראל װעט‬
‫אַלײן װײסט דאָס האַרץ פֿון אַלע‬ ‫געשלאָגן װערן פֿאַרן פֿײַנט‪ ,‬װײַל‬
‫מענטשנקינדער–‬ ‫זײ האָבן געזינדיקט צו דיר‪ ,‬און‬
‫‪ 40‬כּדי זײ זאָלן מורא האָבן פֿאַר‬ ‫זײ װעלן זיך אומקערן צו דיר‪ ,‬און‬
‫דיר אַלע טעג װאָס זײ לעבן אױף דער‬ ‫װעלן באַקענען דײַן נאָמען‪ ,‬און װעלן‬
‫‪8:41—8:55‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪510‬‬
‫‪ 48‬און זײ װעלן זיך אומקערן צו דיר‬ ‫ערד װאָס דו האָסט געגעבן אונדזערע‬
‫מיט זײער גאַנצן האַרצן‪ ,‬און מיט זײער‬ ‫עלטערן‪.‬‬
‫גאַנצער זעל‪ ,‬אין לאַנד פֿון זײערע‬ ‫‪ 41‬און אױך צו דעם פֿרעמדן װאָס ער‬
‫פֿײַנט װאָס האָבן זײ געפֿאַנגען‪ ,‬און‬ ‫איז ניט פֿון דײַן פֿאָלק ישׂראל‪ ,‬אַז ער‬
‫זײ װעלן מתפּלל זײַן צו דיר אַקעגן‬ ‫װעט קומען פֿון ַא װײַטן לאַנד פֿון װעגן‬
‫זײער לאַנד‪ ,‬װאָס דו האָסט געגעבן‬ ‫דײַן נאָמען–‬
‫זײערע עלטערן‪ ,‬דער שטאָט װאָס דו‬ ‫‪ 42‬װאָרום זײ װעלן הערן פֿון דײַן‬
‫האָסט אױסדערװײלט‪ ,‬און דעם הױז‬ ‫גרױסן נאָמען‪ ,‬און פֿון דײַן שטאַרקער‬
‫װאָס איך האָב געבױט צו דײַן נאָמען‪,‬‬ ‫האַנט‪ ,‬און פֿון דײַן אױסגעשטרעקטן‬
‫‪ 49‬זאָלסטו צוהערן אין הימל‪ ,‬דעם‬ ‫אָרעם–און ער װעט קומען און װעט‬
‫אָרט פֿון דײַן װױנונג‪ ,‬זײער תּפֿילה און‬ ‫מתפּלל זײַן אַקעגן דעם דאָזיקן הױז‪,‬‬
‫זײער בקשה‪ ,‬און טאָן זײער רעכט;‬ ‫‪ 43‬זאָלסט דו צוהערן אין הימל‪ ,‬דעם‬
‫‪ 50‬און זאָלסט פֿאַרגעבן דײַן פֿאָלק‬ ‫אָרט פֿון דײַן װױנונג‪ ,‬און זאָלסט טאָן‬
‫װאָס זײ האָבן געזינדיקט צו דיר‪,‬‬ ‫אַלץ אום װאָס דער פֿרעמדער װעט‬
‫און אַלע זײערע פֿאַרברעכן װאָס‬ ‫רופֿן צו דיר; כּדי אַלע פֿעלקער פֿון‬
‫זײ האָבן פֿאַרבראָכן קעגן דיר; און‬ ‫דער ערד זאָלן דערקענען דײַן נאָמען‪,‬‬
‫זאָלסט זײ געבן דערבאַרימונג ב ַײ‬ ‫מורא צו האָבן פֿאַר דיר‪ ,‬אַזױ װי דײַן‬
‫זײערע פֿאַנגערס‪ ,‬אַז זײ זאָלן זיך‬ ‫פֿאָלק ישׂראל‪ ,‬און װיסן אַז דײַן נאָמען‬
‫דערבאַרימען אױף זײ;‬ ‫װערט גערופֿן אױף דעם דאָזיקן הױז‬
‫‪ 51‬װאָרום זײ זײַנען דײַן פֿאָלק‬ ‫װאָס איך האָב געבױט‪.‬‬
‫און דײַן אַרב‪ ,‬װאָס דו האָסט‬ ‫‪ 44‬אַז דײַן פֿאָלק װעט אַרױסגײן‬
‫אַרױסגעצױגן פֿון מצרים‪ ,‬פֿון דעם‬ ‫אױף מלחמה אַקעגן זײַן פֿײַנט‪ ,‬אױף‬
‫אײַזנשמעלצאױװן‪.‬‬ ‫װאָסער װעג דו װעסט זײ שיקן‪,‬‬
‫און זײ װעלן מתפּלל זײַן צו גאָט‬
‫‪ 52‬דײַנע אױגן זאָלן זײַן אָפֿן צו דעם‬ ‫אַקעגן דער שטאָט װאָס דו האָסט זי‬
‫געבעט פֿון דײַן קנעכט‪ ,‬און צו דעם‬ ‫אױסדערװײלט‪ ,‬און דעם הױז װאָס‬
‫געבעט פֿון דײַן פֿאָלק ישׂראל‪ ,‬זײ‬ ‫איך האָב געבױט צו דײַן נאָמען‪,‬‬
‫צוצוהערן װען נאָר זײ רופֿן צו דיר‪.‬‬ ‫‪ 45‬זאָלסטו צוהערן אין הימל זײער‬
‫‪ 53‬װאָרום דו האָסט זײ אָפּגעשײדט‬ ‫תּפֿילה און זײער בקשה‪ ,‬און טאָן זײער‬
‫דיר צום אַרב פֿון אַלע פֿעלקער פֿון‬ ‫רעכט‪.‬‬
‫דער ערד‪ ,‬אַזױ װי דו האָסט גערעדט‬ ‫‪ 46‬אַז זײ װעלן זינדיקן צו דיר–און‬
‫דורך דײַן קנעכט משהן װען דו האָסט‬ ‫דו װעסט צוהערן אױף זײ‪ ,‬און זײ‬
‫אַרױסגעצױגן אונדזערע עלטערן פֿון‬ ‫איבערגעבן פֿאַרן פֿײַנט‪ ,‬און זײערע‬
‫מצרים‪ ,‬גאָט דו האַר‪.‬‬ ‫פֿאַנגערס װעלן זײ נעמען געפֿאַנגען‬
‫‪ 54‬און עס איז געװען‪ ,‬װי שלמה האָט‬ ‫אין לאַנד פֿון דעם פֿײַנט‪ ,‬װײַט אָדער‬
‫געענדיקט מתפּלל זו זײַן צו גאָט די‬ ‫נאָנט;‬
‫דאָזיקע גאַנצע תּפֿילה און בקשה‪ ,‬איז‬ ‫‪ 47‬און זײ װעלן זיך נעמען צו האַרצן‬
‫ער אױפֿגעשטאַנען פֿון פֿאַרן מזבח פֿון‬ ‫אין דעם לאַנד װאָס זײ זײַנען גענומען‬
‫גאָט‪ ,‬פֿון קני ִען אױף זײַנע קני‪ ,‬מיט‬ ‫געװאָרן געפֿאַנגען אַהין‪ ,‬און זײ װעלן‬
‫זײַנע הענט אױסגעשפּרײט צום הימל‪,‬‬ ‫תּשובֿה טאָן‪ ,‬און װעלן בעטן צו‬
‫‪ 55‬און ער האָט זיך געשטעלט‪ ,‬און‬ ‫דיר אין לאַנד פֿון זײערע פֿאַנגערס‪,‬‬
‫האָט געבענטשט די גאַנצע אײַנזאַמלונג‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬מיר האָבן געזינדקט‬
‫פֿון ישׂראל אױף ַא הױכן קָול‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫און פֿאַרבראָכן‪ ,‬מיר האָבן שלעכטס‬
‫זאָגן‪:‬‬ ‫געטאָן;‬
‫‪511‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪8:56—9:4‬‬
‫מזבח װאָס פֿאַר גאָט איז געװען צו‬ ‫‪ 56‬געלױבט איז גאָט װאָס האָט‬
‫קלײן אַרױפֿצונעמען די בראַנדאָפּפֿער‬ ‫געגעבן זײַן פֿאָלק ישׂראל רו‪ ,‬אַזױ װי‬
‫און די שפּײַזאָפּפֿער‪ ,‬און דאָס פֿעטס‬ ‫אַלץ װאָס ער האָט צוגעזאָגט‪ .‬ניט אַן‬
‫פֿון די פֿרידאָפּפֿער‪.‬‬ ‫אײנציק װאָרט איז אָפּגעפֿאַלן פֿון אַל‬
‫‪ 65‬און שלמה האָט געמאַכט‬ ‫זײַן גוטן צוזאָג װאָס ער האָט צוגעזאָגט‬
‫דעם יום‪-‬טו ֿב אין יענער צײַט‪ ,‬און‬ ‫דורך דײַן קנעכט משהן‪.‬‬
‫גאַנץ ישׂראל מיט אים– ַא גרױסע‬ ‫‪ 57‬זאָל יהוה אונדזער גאָט זײַן מיט‬
‫אײַנזאַמלונג‪ ,‬פֿון װוּ מע קומט קײן‬ ‫אונדז‪ ,‬אַזױ װי ער איז געװען מיט‬
‫חַמת ביז דעם טײַך פֿון מצרים–פֿאַר‬ ‫אונדזערע עלטערן; ער זאָל אונדז ניט‬
‫יהוה אונדזער גאָט‪ ,‬זיבן טעג און זיבן‬ ‫פֿאַרלאָזן און ניט אַװעקװאַרפֿן;‬
‫טעג‪ ,‬פֿערצן טעג‪.‬‬ ‫‪ 58‬כּדי צו נײַגן אונדזער האַרץ צו‬
‫‪ 66‬אױפֿן אַכטן טאָג האָט ער‬ ‫אים‪ ,‬צו גײן אין אַלע זײַנע װעגן‪,‬‬
‫אַװעקגעשיקט דאָס פֿאָלק‪ ,‬און זײ‬ ‫און צו היטן זײַנע געבאָט און זײַנע‬
‫האָבן געבענטשט דעם מלך‪ ,‬און‬ ‫חוקים און זײַנע געזעצן‪ ,‬װאָס ער האָט‬
‫זײַנען געגאַנגען צו זײערע געצעלטן‬ ‫באַפֿױלן אונדזערע עלטערן‪.‬‬
‫פֿרײלעכע און מיט אַן אױפֿגעראַמטן‬ ‫‪ 59‬און זאָלן די דאָזיקע װערטער‬
‫האַרצן איבער אַלעם גוטן װאָס גאָט‬ ‫מײַנע װאָס איך האָב געבעטן פֿאַר‬
‫האָט געטאָן צו זײַן קנעכט דָ וִדן‪ ,‬און‬ ‫גאָט‪ ,‬זײַן נאָנט צו יהוה אונדזער גאָט‬
‫צו זײַן פֿאָלק ישׂראל‪.‬‬ ‫טאָג און נאַכט‪ ,‬צו טאָן דאָס רעכט פֿון‬
‫זײַן קנעכט‪ ,‬און דאָס רעכט פֿון זײַן‬
‫פֿאָלק ישׂראל‪ ,‬טאָג אין טאָג;‬
‫און עס איז געװען‪ ,‬אַז שלמה‬
‫האָט געענדיקט בױען דאָס הױז‬
‫פֿון גאָט‪ ,‬און דאָס הױז פֿון מלך‪ ,‬און‬
‫‪9‬‬ ‫‪ 60‬כּדי אַלע פֿעלקער פֿון דער ערד‬
‫זאָלן װיסן אַז יהוה איז גאָט; מער איז‬
‫יעטװעדער געלוסט פֿון שלמהן װאָס‬ ‫ניטאָ;‬
‫ער האָט געװאָלט מאַכן‪,‬‬ ‫‪ 61‬און זאָל אײַער האַרץ זײַן גאַנץ‬
‫מיט יהוה אונדזער גאָט‪ ,‬צו גײן אין‬
‫‪ 2‬האָט זיך גאָט באַװיזן צו שלמהן‬ ‫זײַנע געזעצן און צו היטן זײַנע געבאָט‪,‬‬
‫ַא צװײט מאָל‪ ,‬אַזױ װי ער האָט זיך‬ ‫אַזױ װי הײַנטיקן טאָג‪.‬‬
‫באַװיזן צו אים אין גבֿעון‪.‬‬ ‫‪ 62‬און דער מלך און גאַנץ‬
‫‪ 3‬און גאָט האָט צו אים געזאָגט‪:‬‬ ‫ישׂראל מיט אים האָבן געשלאַכט‬
‫איך האָב צוגעהערט דײַן תּפֿילה און‬ ‫שלאַכטאָפּפֿער פֿאַר גאָט‪.‬‬
‫דײַן בקשה װאָס דו האָסט געבעטן‬ ‫‪ 63‬און שלמה האָט געשלאַכט פֿאַרן‬
‫פֿאַר מיר‪ :‬איך האָב געהײליקט דאָס‬ ‫פֿרידאָפּפֿער װאָס ער האָט געשלאַכט‬
‫דאָזיקע הױז װאָס דו האָסט געבױט‪ ,‬צו‬ ‫צו גאָט‪ ,‬צװײ און צװאַנציק טױזנט‬
‫טאָן מײַן נאָמען דאָרטן אױף אײביק;‬ ‫רינדער‪ ,‬און הונדערט און צװאַנציק‬
‫און מײנע אױגן און מײַן האַרץ װעלן‬ ‫טױזנט שאָף‪ .‬און דער מלך און אַלע‬
‫דאָרטן זײַן אַלע טעג‪.‬‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל האָבן באַנײַט דאָס‬
‫‪ 4‬און דו‪ ,‬אױב דו װעסט גײן פֿאַר‬ ‫הױז פֿון גאָט‪.‬‬
‫מיר אַזױ װי דײַן פֿאָטער דוד איז‬ ‫‪ 64‬אין יענעם טאָג האָט דער מלך‬
‫געגאַנגען‪ ,‬מיט גאַנצקײט פֿון האַרצן‬ ‫געהײליקט דעם מיטן פֿון דעם הױף‬
‫און מיט רעכטפֿאַרטיקײט‪ ,‬צו טאָן‬ ‫װאָס פֿאַר גאָטס הױז; װײַל ער האָט‬
‫אַזױ װי אַלץ װאָס איך האָב דיר‬ ‫דאָרטן געמאַכט די בראַנדאָפּפֿער און‬
‫באַפֿױלן–אַז דו װעסט היטן מײַנע‬ ‫די שפּײַזאָפּפֿער‪ ,‬און דאָס פֿעטס פֿון די‬
‫חוקים און מײַנע געזעצן‪,‬‬ ‫פֿרידאָפּפֿער; װאָרום דער קופּערנער‬
‫‪9:5—9:20‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪512‬‬
‫חירמען צװאַנציק‬ ‫מלך שלמה געגעבן ָ‬ ‫‪ 5‬װעל איך אױפֿשטעלן דעם טראָן‬
‫שטעט אין לאַנד גליל‪.‬‬ ‫פֿון דײַן מלוכה איבער ישׂראל אױף‬
‫חירם איז אַרױסגעקומען פֿון‬ ‫‪ 12‬און ָ‬ ‫אײביק; אַזױ װי איך האָב גערעדט צו‬
‫צור אָנצוקוקן די שטעט װאָס שלמה‬ ‫דײַן פֿאָטער דָ וִדן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬עס‬
‫האָט אים געגעבן‪ ,‬און זײ זײַנען ניט‬ ‫װעט דיר ניט פֿאַרשניטן װערן ַא מאַן‬
‫װױלגעפֿעלן אין זײַנע אױגן‪.‬‬ ‫פֿון דעם טראָן פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫‪ 13‬און ער האָט געזאָגט װאָס זײַנען‬ ‫‪ 6‬אױב אָבער אָפּקערן װעט איר זיך‬
‫דאָס פֿאַר שטעט װאָס דו האָסט מיר‬ ‫אָפּקערן פֿון הינטער מיר‪ ,‬איר און‬
‫געגעבן‪ ,‬מײַן ברודער? און מע רופֿט‬ ‫אײַערע קינדער‪ ,‬און װעט ניט היטן‬
‫זײ לאַנד כָּבֿול ביז אױף הײנטיקן טאָג‪.‬‬ ‫מײַנע געבאָט‪ ,‬מײַנע געזעצן װאָס איך‬
‫חירם האָט געשיקט דעם‬ ‫ָ‬ ‫‪ 14‬און‬ ‫האָב געלײגט פֿאַר אײַך‪ ,‬און איר װעט‬
‫מלך הונדערט און צװאַנציק צענטנער‬ ‫גײן און דינען פֿרעמדע געטער‪ ,‬און זיך‬
‫גאָלד‪.‬‬ ‫בוקן צו זײ‪,‬‬
‫‪ 15‬און דאָס איז די מעשׂה מיט דעם‬ ‫‪ 7‬װעל איך פֿאַרשנײַדן ישׂראל פֿון‬
‫צינדז װאָס דער מלך שלמה האָט‬ ‫דעם געזיכט פֿון דער ערד װאָס‬
‫אױפֿגענומען‪ ,‬כּדי צו בױען דאָס הױז‬ ‫איך האָב זײ געגעבן‪ ,‬און דאָס הױז‬
‫פֿון גאָט‪ ,‬און זײַן הױז‪ ,‬און דעם מלוא‪,‬‬ ‫װאָס איך האָב געהײליקט צו מײַן‬
‫און די מױער פֿון ירושלים‪ ,‬און חצור‪,‬‬ ‫נאָמען‪ ,‬װעל איך אָפּשאַפֿן פֿון מײַן‬
‫און מגִדו‪ ,‬און גזר‪:‬‬ ‫פּנים‪ ,‬און ישׂראל װעט װערן פֿאַר‬
‫‪ 16‬פּרעה דער מלך פֿון מצרים איז‬ ‫ַא שפּריכװאָרט און פֿאַר ַא געשפּעט‬
‫אַרױפֿגעגאַנגען‪ ,‬און האָט באַצװוּנגען‬ ‫צװישן אַלע פֿעלקער‪.‬‬
‫גזר‪ ,‬און האָט זי פֿאַרברענט אין פֿײַער‪,‬‬ ‫‪ 8‬און דאָס דאָזיקע הױז װאָס‬
‫און דעם כּנַעַני װאָס איז געזעסן אין‬ ‫האָט געלאָזט זײַן דערהױבן‪ ,‬װעט‬
‫דער שטאָט‪ ,‬האָט ער אױסגעהרגעט‪,‬‬ ‫איטלעכער װאָס גײט אים פֿאַרב ַײ זיך‬
‫און ער האָט זי געגעבן אין נדן צו זײַן‬ ‫דערשרעקן‪ ,‬און װעט שמוצערן; און‬
‫טאָכטער‪ ,‬שלמהס װײַב‪.‬‬ ‫אַז זײ װעלן זאָגן‪ :‬פֿאַר װאָס האָט‬
‫‪ 17‬און שלמה האָט אָפּגעבױט גזר‪,‬‬ ‫גאָט געטאָן אַזױ צו דעם דאָזיקן לאַנד‬
‫און די אונטערשטע בֵית‪-‬חוֹרון‪,‬‬ ‫און צו דעם דאָזיקן הױז?‬
‫‪ 18‬און ַבעַלת‪ ,‬און תַּ דמור אין מדבר‪,‬‬ ‫‪ 9‬װעט מען זאָגן‪ :‬פֿאַר װאָס זײ‬
‫אין לאַנד‪,‬‬ ‫האָבן פֿאַרלאָזן יהוה זײער גאָט‪ ,‬װאָס‬
‫‪ 19‬און אַלע שפּײַכלערשטעט װאָס‬ ‫האָט אַרױסגעצױגן זײערע עלטערן‬
‫שלמה האָט געהאַט‪ ,‬און די שטעט‬ ‫פֿון לאַנד מצרים‪ ,‬און זײ האָבן זיך‬
‫פֿאַר רײַטװעגן‪ ,‬און די שטעט פֿאַר‬ ‫געהאַלטן אָן פֿרעמדע געטער‪ ,‬און זיך‬
‫רײַטער‪ ,‬און די געלוסטן װאָס שלמה‬ ‫געבוקט צו זײ און זײ געדינט; דרום‬
‫האָט געלוסט צו בױען אין ירושלים‪,‬‬ ‫האָט יהוה געבראַכט אױף זײ אַל דאָס‬
‫און אױפֿן לבֿנון‪ ,‬און אין גאַנצן לאַנד‬ ‫דאָזיקע בײז‪.‬‬
‫פֿון זײַן ממשלה‪.‬‬ ‫‪ 10‬און עס איז געװען צום סָוף פֿון‬
‫‪ 20‬דאָס גאַנצע פֿאָלק װאָס איז‬ ‫צװאַנציק יאָר װאָס שלמה האָט געבױט‬
‫איבערגעבליבן פֿון דעם אמורי‪ ,‬דעם‬ ‫די בײדע הײַזער‪ ,‬דאָס הױז פֿון גאָט‪,‬‬
‫פּרזי‪ ,‬דעם ִחוִי‪ ,‬און דעם‬ ‫חִתּי‪ ,‬דעם ִ‬ ‫און דאָס הױז פֿון מלך–‬
‫יבֿוסי‪ ,‬װאָס זײַנען ניט געװען פֿון די‬ ‫חירם דער מלך פֿון צור האָט‬ ‫ָ‬ ‫‪11‬‬
‫קינדער פֿון ישׂראל‪ ,-‬זײערע קינדער‬ ‫באַזאָרגט שלמהן מיט צעדערהאָלץ און‬
‫װאָס זײַנען געבליבן נאָך זײ אין‬ ‫מיט ציפּרעסנהאָלץ און מיט גאָלד לױט‬
‫לאַנד‪ ,‬װאָס די קינדער פֿון ישׂראל‬ ‫אַל זײַן פֿאַרלאַנג–האָט דענצמאָל דער‬
‫‪513‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪9:21—10:10‬‬
‫‪ 2‬און זי איז געקומען קײן ירושלים‬ ‫האָבן זײ ניט געקענט פֿאַרטיליקן‪ ,‬זײ‬
‫מיט זײער ַא גרױסער מחנה‪ ,‬קעמלען‬ ‫האָט שלמה גענומען פֿאַר צינדזקנעכט‬
‫אָנגעלאָדן מיט בשׂמים און גאָלד זײער‬ ‫ביז אױף הײַנטיקן טאָג‪.‬‬
‫פֿיל‪ ,‬און טײַער געשטײן‪ .‬און זי איז‬ ‫‪ 21‬אָבער פֿון די קינדער פֿון ישׂראל‬
‫געקומען צו שלמהן‪ ,‬און האָט גערעדט‬ ‫האָט שלמה ניט געמאַכט קײן קנעכט;‬
‫צו אים װעגן אַלץ װאָס איז געװען ב ַײ‬ ‫נאָר זײ זײַנען געװען די מלחמה‪-‬לײַט‪,‬‬
‫איר אין האַרצן‪.‬‬ ‫און זײַנע דינער‪ ,‬און זײַנע האַרן‪ ,‬און‬
‫‪ 3‬און שלמה האָט איר געזאָגט‬ ‫זײַנע הױפּטלײַט‪ ,‬און די האַרן איבער‬
‫אַלע אירע זאַכן; ניט געװען ַא זאַך‬ ‫זײַנע רײַטװעגן און זײַנע רײַטער‪.‬‬
‫פֿאַרהױלן פֿון דעם מלך‪ ,‬װאָס ער זאָל‬ ‫די‬ ‫געװען‬ ‫זײַנען‬ ‫‪ 22‬דאָס‬
‫איר ניט זאָגן‪.‬‬ ‫אױבערגעשטעלטע װאָס איבער‬
‫‪ 4‬און די מלכּה פֿון שבֿא האָט געזען‬ ‫שלמהס אַרבעט‪ :‬פֿינף הונדערט‬
‫די גאַנצע חכמה פֿון שלמהן‪ ,‬און דאָס‬ ‫און פֿופֿציק װאָס האָבן געװעלטיקט‬
‫הױז װאָס ער האָט געבױט‪,‬‬ ‫איבער דעם פֿאָלק װאָס טוט די‬
‫‪ 5‬און דאָס עסן פֿון זײַן טיש‪ ,‬און‬ ‫אַרבעט‪.‬‬
‫דאָס זיצן פֿון זײַנע הױפֿדינער‪ ,‬און דאָס‬ ‫‪ 23‬װאָס נאָר פּרעהס טאָכטער איז‬
‫שטײן פֿון זײַנע משרתים מיט זײערע‬ ‫אַרױף פֿון דָ וִדס‪-‬שטאָט אין איר הױז‬
‫מלבושים‪ ,‬און זײַנע טראַנקמײַסטערס‪,‬‬ ‫װאָס ער האָט פֿאַר איר געבױט‪ ,‬האָט‬
‫און זײַן בראַנדאָפּפֿער װאָס ער פֿלעגט‬ ‫ער דענצמאָל געבױט דעם מלוא‪.‬‬
‫אױפֿברענגען אין גאָטס הױז‪ ,‬און אין‬ ‫‪ 24‬און שלמה פֿלעגט אױפֿברענגען‬
‫איר איז מער אַן אָטעם ניט געבליבן‪.‬‬ ‫דר ַײ מאָל אין יאָר בראַנדאָפּפֿער און‬
‫‪ 6‬און זי האָט געזאָגט צום מלך‪ :‬אמת‬ ‫פֿרידאָפּפֿער אױף דעם מזבח װאָס ער‬
‫איז געװען דאָס גערײד װאָס איך האָב‬ ‫האָט געבױט צו גאָט‪ ,‬און רײכערן‬
‫געהערט אין מײַן לאַנד װעגן דײַנע‬ ‫דערב ַײ ]אױף דעם מזבח[ װאָס פֿאַר‬
‫פֿירונגען און װעגן דײַן חכמה‪.‬‬ ‫גאָט‪ .‬אַזױ האָט ער פֿאַרענדיקט דאָס‬
‫‪ 7‬און איך האָב ניט געגלױבט די‬ ‫הױז‪.‬‬
‫װערטער‪ ,‬ביז װאַנען איך בין געקומען‪,‬‬ ‫‪ 25‬אױך שיפֿן האָט געמאַכט דער‬
‫און מײַנע אױגן האָבן געזען; ערשט‬ ‫מלך שלמה אין עֶציון‪-‬גֶבֿר װאָס‬
‫מיר איז ַא העלפֿט ניט דערצײלט‬ ‫ב ַײ אֵלות אױפֿן ברעג פֿון ים‪-‬סוף‪,‬‬
‫געװאָרן‪ .‬שטײַגסט אַריבער אין חכמה‬ ‫חירם האָט‬‫אין לאַנד אדום‪ 27 .‬און ָ‬
‫און גוטס די הערונג װאָס איך האָב‬ ‫געשיקט מיט די שיפֿן זײַנע קנעכט‪,‬‬
‫געהערט‪.‬‬ ‫שיפֿלײַט װאָס קענען דעם ים‪ ,‬מיט‬
‫‪ 8‬װױל צו דײַנע לײַט‪ ,‬װױל צו די‬ ‫שלמהס קנעכט‪.‬‬
‫דאָזיקע קנעכט דײַנע װאָס שטײען פֿאַר‬ ‫‪ 26‬און זײ זײַנען געקומען קײן‬
‫דיר תּמיד‪ ,‬װאָס הערן דײַן חכמה‪.‬‬ ‫אוֹפֿיר‪ ,‬און האָבן געקריגן פֿון דאָרטן‬
‫‪ 9‬געלױבט זאָל זײַן יהוה דײַן‬ ‫גאָלד‪ ,‬פֿיר הונדערט און צװאַנציק‬
‫גאָט װאָס האָט דיך באַגערט דיך‬ ‫צענטנער‪ ,‬און געבראַכט צום מלך‬
‫אַרױפֿצוזעצן אױף דעם טראָן פֿון‬ ‫שלמה‪.‬‬
‫ישׂראל‪ .‬װײַל יהוה האָט אײביק ליב‬
‫ישׂראל‪ ,‬דרום האָט ער דיך געמאַכט‬
‫פֿאַר ַא מלך‪ ,‬צו טאָן רעכט און‬
‫גערעכטיקײט‪.‬‬
‫און די מלכּה פֿון שבֿא האָט‬
‫געהערט די הערונג פֿון‬ ‫‪10‬‬
‫שלמהן‪ ,‬פֿון װעגן דעם נאָמען פֿון‬
‫‪ 10‬און זי האָט געגעבן דעם מלך‬ ‫גאָט‪ ,‬און זי איז געקומען אים צו‬
‫הונדערט און צװאַצניק צענטנער‬ ‫פּרוּװן מיט רעטענישן‪.‬‬
‫‪10:11—10:26‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪514‬‬
‫אים איבערגעצױגן מיט גינגאָלד‪.‬‬ ‫גאָלד‪ ,‬און בשׂמים זײער פֿיל‪ ,‬און‬
‫‪ 19‬זעקס טרעפּ זײַנען געװען צום‬ ‫טײַער געשטײן; קײן מאָל װידער איז‬
‫טראָן‪ ,‬און ַא קײַלעכדיקער קאָפּ איז‬ ‫ניט אַרײַנגעקומען אַזױ פֿיל װי יענע‬
‫געװען איבער דעם טראָן פֿון הינטן;‬ ‫בשׂמים װאָס די מלכּה פֿון שבֿא האָט‬
‫און הענטלעך זײַנען געװען אױף בײדע‬ ‫געגעבן צו שלמה המלך‪.‬‬
‫זײַטן פֿון דעם אָרט צום זיצן‪ ,‬און‬ ‫חירמען‬
‫‪ 11‬און אױך די שיפֿן פֿון ָ‬
‫צװײ לײבן זײַנען געשטאַנען ב ַײ די‬ ‫װאָס האָבן געפֿירט גאָלד פֿון‬
‫הענטלעך‪.‬‬ ‫אוֹפֿיר‪ ,‬האָבן געבראַכט פֿון אוֹפֿיר‬
‫‪ 20‬און צװעלף לײבן זײַנען דאָרטן‬ ‫סאַנדאַלהאָלץ זײער פֿיל און טײַער‬
‫געשטאַנען אױף די זעקס טרעפּ‪ ,‬פֿון‬ ‫געשטײן‪.‬‬
‫דער זײַט און פֿון דער אַנדער זײַט‪.‬‬ ‫‪ 12‬און דער מלך האָט געמאַכט פֿון‬
‫אַזױ‪-‬װאָס איז ניט געמאַכט געװאָרן אין‬ ‫דעם סאַנדאַלהאָלץ געלענדערס פֿאַר‬
‫קײן קיניגרײַך‪.‬‬ ‫דעם הױז פֿון גאָט‪ ,‬און פֿאַר דעם הױז‬
‫‪ 21‬און אַלע טרינק‪-‬כּלים פֿון שלמה‬ ‫פֿון מלך‪ ,‬און האַרפֿן און גיטאַרן פֿאַר‬
‫המלך זײַנען געװען פֿון גאָלד‪ ,‬און אַלע‬ ‫די זינגערס; אַזעלכע סאַנדאַלהאָלץ‬
‫כּלים פֿון דעם הױז פֿון לבֿנון‪-‬װאַלד‬ ‫איז ניט אַרײַנגעקומען און ניט געזען‬
‫זײַנען געװען פֿון עכטן גאָלד; קײן‬ ‫געװאָרן ביז אױף הײַנטיקן טאָג‪.‬‬
‫זילבער; דאָס האָט אין די טעג פֿון‬ ‫‪ 13‬און שלמה המלך האָט געגעבן‬
‫שלמהן זיך גערעכנט פֿאַר גאָרנישט‪.‬‬ ‫דער מלכּה פֿון שבֿא אַל איר באַגער‬
‫‪ 22‬װאָרום דער מלך האָט געהאַט‬ ‫װאָס זי האָט פֿאַרלאַנגט‪ ,‬אחוץ װאָס ער‬
‫תַּ ְרשִיש‪-‬שיפֿן אױפֿן ים מיט די שיפֿן‬ ‫האָט איר געגעבן לױט דער ברײטער‬
‫חירמען‪ .‬אײן מאָל אין דר ַײ‬ ‫ָ‬ ‫פֿון‬ ‫האַנט פֿון שלמה המלך‪ .‬און זי האָט זיך‬
‫יאָר פֿלעגן די תַּ ְרשִיש‪-‬שיפֿן קומען‬ ‫אומגעקערט‪ ,‬און איז אַװעקגעגאַנגען‬
‫אָנגעלאָדן מיט גאָלד און זילבער‪,‬‬ ‫צו איר לאַנד‪ ,‬זי און אירע קנעכט‪.‬‬
‫עלפֿנבײן‪ ,‬און מאַלפּעס‪ ,‬און פּאַװעס‪.‬‬ ‫‪ 14‬און די װאָג פֿון דעם גאָלד װאָס‬
‫‪ 23‬און שלמה המלך איז געװען‬ ‫איז אַרײַנגעקומען ב ַײ שלמהן אין אײן‬
‫גרעסער פֿון אַלע מלכים פֿון דער ערד‬ ‫יאָר‪ ,‬איז געװען זעקס הונדערט און‬
‫אין עושר און אין חכמה‪.‬‬ ‫זעקס און זעכציק צענטנער גאָלד;‬
‫‪ 24‬און די גאַנצע װעלט האָט געזוכט‬ ‫‪ 15‬אחוץ פֿון די לײַט די אַרומפֿאָרער‬
‫שלמהס פּנים‪ ,‬כּדי צו הערן זײַן חכמה‬ ‫און פֿון דעם מסחר פֿון די האַנדלסלײַט‪,‬‬
‫װאָס גאָט האָט אַרײַנגעגעבן אין זײַן‬ ‫און פֿון אַלע מלכים פֿון די געמישטע‬
‫האַרצן‪.‬‬ ‫פֿעלקער‪ ,‬און פֿון די לאַנדפֿירשטן‪.‬‬
‫‪ 25‬און זײ האָבן געבראַכט‬ ‫‪ 16‬און שלמה המלך האָט געמאַכט‬
‫איטלעכער זײַן מתּנה‪ ,‬זילבערנע‬ ‫צװײ הונדערט פּאַנצערס פֿון‬
‫כּלים‪ ,‬און גילדערנע כּלים‪ ,‬און‬ ‫געשלאָגענעם גאָלד; זעקס הונדערט‬
‫קלײדער‪ ,‬און װאַפֿן‪ ,‬און בשׂמים‪,‬‬ ‫גאָלדשטיק איז אַװעק אױף אײן‬
‫פֿערד און מױלאײזלען‪ ,‬יאָר אין יאָר‪.‬‬ ‫פּאַנצער‪.‬‬
‫‪ 26‬און שלמה האָט אָנגעזאַמלט‬ ‫‪ 17‬און דר ַײ הונדערט שילדן פֿון‬
‫רײַטװעגן און רײַטער; און ער האָט‬ ‫געשלאָגענעם גאָלד; דר ַײ ָמנֶה גאָלד‬
‫געהאַט טױזנט און פֿירהונדערט‬ ‫איז אַװעק אױף אײן שילד‪ .‬און דער‬
‫רײַטװעגן‪ ,‬און צװעלפֿטױזנט רײַטער;‬ ‫מלך האָט זײ אַרײַנגעשטעלט אין דעם‬
‫און ער האָט זײ אַהינגעטאָן אין די‬ ‫הױז פֿון לבֿנון‪-‬װאַלד‪.‬‬
‫שטעט פֿאַר רײַטװעגן‪ ,‬און בײַם מלך‬ ‫‪ 18‬און דער מלך האָט געמאַכט ַא‬
‫אין ירושלים‪.‬‬ ‫גרױסן טראָן פֿון עלפֿנבײן‪ ,‬און האָט‬
‫‪515‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪10:27—11:14‬‬
‫און נאָך מִלכּום‪ ,‬דער אומװערדיקײט‬ ‫‪ 27‬און דער מלך האָט געמאַכט‬
‫פֿון די עמונים‪.‬‬ ‫זילבער אין ירושלים אַזױ װי שטײנער‪,‬‬
‫‪ 6‬און שלמה האָט געטאָן װאָס איז‬ ‫און צעדערן האָט ער געמאַכט אַזױ װי‬
‫שלעכט אין די אױגן פֿון גאָט‪ ,‬און ער‬ ‫די װילדע פֿײַגנבײמער װאָס אין דער‬
‫איז ניט געגאַנגען אין גאַנצן נאָך גאָט‪,‬‬ ‫נידערונג‪ ,‬אין פֿילקײט‪.‬‬
‫אַזױ װי זײַן פֿאָטער דוד‪.‬‬ ‫‪ 28‬און דער אַרױסקום פֿון די פֿערד‬
‫‪ 7‬דענצמאָל האָט שלמה געבױט ַא‬ ‫װאָס שלמה האָט געהאַט‪ ,‬איז געװען‬
‫ָבמָה צו כּמוש‪ ,‬דער אומװערדיקײט‬ ‫פֿון מצרים און פֿון קוֵה; די סָוחרים‬
‫פֿון מואָבֿ‪ ,‬אױף דעם באַרג װאָס‬ ‫פֿון מלך פֿלעגן זײ קריגן פֿון קוֵה פֿאַר‬
‫פֿאַר ירושלים‪ ,‬און צו מוֹלֶך‪ ,‬דער‬ ‫געצאָלט‪.‬‬
‫אומװערדיקײט פֿון די קינדער פֿון‬ ‫איז‬ ‫רײַטװאָגן‬ ‫ַא‬ ‫‪ 29‬און‬
‫עמון‪.‬‬ ‫אַרױפֿגעקומען און אַרױסגעגאַנגען‬
‫‪ 8‬און אַזױ האָט ער געטאָן מיט אַלע‬ ‫פֿון מצרים פֿאַר זעקס הונדערט‬
‫זײַנע פֿרעמדע װײַבער‪ ,‬װאָס האָבן‬ ‫זילבערשטיק‪ ,‬און ַא פֿערד פֿאַר‬
‫גערײכערט און געשלאַכט צו זײערע‬ ‫הונדערט און פֿופֿציק; און דעס גלײַכן‬
‫געטער‪.‬‬ ‫פֿאַר אַלע מלכים פֿון די חִתּים‪ ,‬און‬
‫‪ 9‬האָט גאָט געצערנט אױף שלמהן‪,‬‬ ‫פֿאַר די מלכים פֿון ארם‪ ,‬פֿלעגט מען‬
‫װײַל זײַן האַרץ האָט זיך אָפּגענײַגט פֿון‬ ‫אַרױסברענגען דורך זײער האַנט‪.‬‬
‫יהוה דעם גאָט פֿון ישׂראל‪ ,‬װאָס האָט‬
‫זיך באַװיזן צו אים צװײ מאָל‪,‬‬
‫‪ 10‬און האָט אים באַפֿױלן װעגן דער‬
‫המלך‬ ‫שלמה‬
‫האָט ליב געהאַט פֿיל‬
‫פֿרעמדגעבאָרענע װײַבער‪ ,‬אחוץ‬
‫און‬
‫‪11‬‬
‫דאָזיקער זאַך‪ ,‬ניט צו גײן נאָך פֿרעמדע‬
‫געטער; און ער האָט ניט געהיט װאָס‬ ‫מואָבֿישע‪,‬‬ ‫פּרעהס טאָכטער‪:‬‬
‫גאָט האָט באַפֿױלן‪.‬‬ ‫עמונישע‪ ,‬אדומישע‪ ,‬צידונישע‪,‬‬
‫‪ 11‬און גאָט האָט געזאָגט צו שלמהן‪:‬‬ ‫חִתּישע;‬
‫װײַל דאָס איז געװען אין דיר‪ ,‬און דו‬ ‫‪ 2‬פֿון די פֿעלקער װאָס גאָט האָט‬
‫האָסט ניט געהיט מײַן בונד‪ ,‬און מײַנע‬ ‫אָנגעזאָגט די קינדער פֿון ישׂראל‪ :‬איר‬
‫געזעצן װאָס איך האָב דיר באַפֿױלן‪,‬‬ ‫זאָלט ניט קומען צװישן זײ און זײ‬
‫װעל איך אַװעקרײַסן די מלוכה פֿון‬ ‫זאָלן ניט קומען צװישן אײַך; זײ‬
‫דיר‪ ,‬און װעל זי אַװעקגעבן צו דײַנעם‬ ‫װעלן זיכער אָפּנײַגן אײַער האַרץ נאָך‬
‫ַא קנעכט‪.‬‬ ‫זײערע געטער‪ .‬אָן זײ האָט שלמה זיך‬
‫‪ 12‬אָבער אין דײַנע טעג װעל איך‬ ‫באַהעפֿט אין ליבשאַפֿט‪.‬‬
‫דאָס ניט טאָן‪ ,‬פֿון דײַן פֿאָטער דָ וִדס‬ ‫‪ 3‬און ער האָט געהאַט זיבן הונדערט‬
‫װעגן; פֿון דײַן זונס האַנט װעל איך זי‬ ‫װײַבער האַרינטעס‪ ,‬און דר ַײ הונדערט‬
‫אַװעקרײַסן‪.‬‬ ‫קעפּסװײַבער‪ ,‬און זײַנע װײַבער האָבן‬
‫‪ 13‬נאָר די גאַנצע מלוכה װעל איך‬ ‫אָפּגענײַגט זײַן האַרץ‪.‬‬
‫ניט אַװעקרײַסן; אײן שבֿט װעל איך‬ ‫‪ 4‬און עס איז געװען צו דער צײַט פֿון‬
‫געבן צו דײַן זון‪ ,‬פֿון װעגן מײַן קנעכט‬ ‫שלמהס עלטער‪ ,‬האָבן זײַנע װײַבער‬
‫דָ וִדן‪ ,‬און פֿון װעגן ירושלים װאָס איך‬ ‫אָפּגענײַגט זײַן האַרץ נאָך פֿרעמדע‬
‫האָב אױסדערװײלט‪.‬‬ ‫געטער‪ ,‬און זײַן האַרץ איז ניט געװען‬
‫‪ 14‬און גאָט האָט אױפֿגעשטעלט ַא‬ ‫גאַנץ מיט יהוה זײַן גאָט‪ ,‬אַזױ װי דאָס‬
‫שׂטן אױף שלמהן‪ ,‬הַדַ ד דעם אַדוֹמי‪.‬‬ ‫האַרץ פֿון זײַן פֿאָטער דָ וִדן‪.‬‬
‫ער איז געװען פֿון קיניגלעכן אָפּשטאַם‬ ‫‪ 5‬און שלמה איז געגאַנגען נאָך‬
‫אין אדום‪.‬‬ ‫עשתּוֹרות דער געטין פֿון די צידונים‪,‬‬
‫‪11:15—11:30‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪516‬‬
‫מוזטו מיך אַװעקלאָזן‪.‬‬ ‫‪ 15‬און עס איז געװען‪ ,‬װען דוד‬

‫‪ 23‬אױך האָט גאָט אױפֿעגשטעלט‬ ‫איז געװען אין אדום‪ ,‬בעת יוֹאָ ֿב‬
‫אױף אים ַא שׂטן‪ ,‬רזוֹן דעם זון פֿון‬ ‫דער חיל‪-‬פֿירער איז אַרױפֿגעגאַנגען‬
‫אֶלי ָדָ ען‪ ,‬װאָס איז אַנטלאָפֿן פֿון זײַן‬ ‫באַגראָבן די געטײטע‪ ,‬און האָט‬
‫האַר‪ ,‬הַדַ ד ֶעזֶר דעם מלך פֿון צוֹבֿה‪.‬‬ ‫געשלאָגן יעטװעדער מאַנספּאַרשױן‬
‫‪ 24‬און ער האָט אױפֿגעקליבן אַרום‬ ‫אין אדום‪.‬‬
‫זיך מענטשן‪ ,‬און ער איז געװאָרן דער‬ ‫‪ 16‬װאָרום זעקס חדשים איז דאָרטן‬
‫הױפּטמאַן פֿון ַא באַנדע‪ ,‬בעת דוד האָט‬ ‫געבליבן יוֹאָ ֿב און גאַנץ ישׂראל‪,‬‬
‫געהרגעט די ]מענטשן פֿון צוֹבֿה[‪ .‬און‬ ‫ביז ער האָט פֿאַרשניטן יעטװעדער‬
‫זײ זײַנען אַװעקגעגאַנגען קײן דמשׂק‪,‬‬ ‫מאַנספּאַרשױן אין אדום‪.‬‬
‫און האָבן זיך אין איר באַזעצט‪ ,‬און‬ ‫‪ 17‬איז הַדַ ד אַנטלאָפֿן‪ ,‬ער און‬
‫האָבן געקיניגט אין דמשׂק‪.‬‬ ‫עטלעכע אדומים פֿון זײַן פֿאָטערס‬
‫‪ 25‬און ער איז געװען ַא שׂטן צו‬ ‫קנעכט מיט אים‪ ,‬כּדי צו גײן קײן‬
‫ישׂראל אַלע טעג פֿון שלמהן‪ ,‬אחוץ‬ ‫מצרים; און הַדַ ד איז געװען ַא קלײן‬
‫דאָס בײז װאָס הַדַ ד ]האָט אָנגעטאָן[‪.‬‬ ‫יי ִנגל‪.‬‬
‫און ער האָט פֿײַנט געהאַט ישׂראל‪ .‬און‬ ‫‪ 18‬און זײ זײַנען אױפֿגעשטאַנען פֿון‬
‫ער האָט געקיניגט איבער ארם‪.‬‬ ‫מדין‪ ,‬און זײ זײַנען געקומען קײן‬
‫‪ 26‬און י ָָרבֿעָם דער זון פֿון נבֿטן‪,‬‬ ‫פּאָרן‪ ,‬און זײ האָבן מיטגענומען מיט‬ ‫ָ‬
‫צרדה‪ ,‬שלמהס ַא‬ ‫ֶפֿרי ִמער פֿון ֵ‬ ‫אַן א ַ‬ ‫פּאָרן‪ ,‬און זײַנען‬ ‫ָ‬ ‫זיך מענטשן פֿון‬
‫קנעכט‪ ,‬װאָס דער נאָמען פֿון זײַן‬ ‫געקומען קײן מצרים צו פּרעה דעם‬
‫מוטער איז געװען צרוּעָה‪ַ ,‬א פֿרױ אַן‬ ‫מלך פֿון מצרים‪ .‬און ער האָט אים‬
‫אלמנה‪ ,‬האָט אױך אױפֿגעהױבן זײַן‬ ‫געגעבן ַא הױז‪ ,‬און האָט אָנגעזאָגט‬
‫האַנט אַקעגן דעם מלך‪.‬‬ ‫פֿאַר אים שפּײַז‪ ,‬און אים געגעבן לאַנד‪.‬‬
‫‪ 27‬און דאָס איז די מעשׂה װי אַזױ‬ ‫‪ 19‬און הַדַ ד האָט געפֿונען גרױס חן‬
‫ער האָט אױפֿגעהױבן זײַן האַנט אַקעגן‬ ‫אין די אױגן פֿון פּרעהן‪ ,‬און ער האָט‬
‫דעם מלך‪ :‬שלמה האָט געבױט דעם‬ ‫אים געגעבן פֿאַר ַא װײַב די שװעסטער‬
‫מלוא; ער האָט פֿאַרמױערט דעם בראָך‬ ‫פֿון זײַן װײַב‪ ,‬די שװעסטער פֿון דער‬
‫פֿון זײַן פֿאָטערס דוד שטאָט‪.‬‬ ‫מלכּה תַּ חפּניס‪.‬‬
‫‪ 28‬און דער מאַן י ָָרבֿעָם איז געװען‬ ‫‪ 20‬און די שװעסטער פֿון תַּ חפּניסן‬
‫ַא העלדישער גִבור‪ ,‬און שלמה‬ ‫האָט אים געבאָרן זײַן זון גנוּבֿתן‪,‬‬
‫האָט געזען דעם יונג אַז ער איז‬ ‫און תַּ חפּניס האָט אים אַנטװײנט אין‬
‫אַן אַרבעטטוער‪ ,‬און ער האָט אים‬ ‫פּרעהס הױז‪ .‬און גנוּבֿת איז געװען‬
‫אױפֿגעזעצט איבער דער גאַנצער‬ ‫אין פּרעהס הױז צװישן די קינדער פֿון‬
‫לאַסטאַרבעט פֿון דעם הױז פֿון יוסף‪.‬‬ ‫פּרעהן‪.‬‬
‫‪ 29‬און עס איז געװען אין יענער‬ ‫‪ 21‬און װי הַדַ ד האָט געהערט אין‬
‫צײַט‪ ,‬װען י ָָרבֿעָם איז אַרױסגעגאַנגען‬ ‫מצרים אַז דוד האָט זיך געלײגט מיט‬
‫פֿון ירושלים‪ .‬האָט אים אָנגעטראָפֿן‬ ‫זײַנע עלטערן‪ ,‬און אַז יוֹאָ ֿב דער‬
‫אױפֿן װעג דער נבֿיא אַחִיה פֿון שילו;‬ ‫חיל‪-‬פֿירער איז טױט‪ ,‬אַזױ האָט הַדַ ד‬
‫און ער איז געװען אײַנגעדעקט אין‬ ‫געזאָגט צו פּרעהן‪ :‬לאָז מיך אַװעק‪ ,‬און‬
‫ַא נײַעם מאַנטל‪ ,‬און בלױז זײ בײדע‬ ‫איך װעל גײן אין מײַן לאַנד‪.‬‬
‫זײַנען געװען אין פֿעלד‪.‬‬ ‫‪ 22‬האָט פּרעה צו אים געזאָגט‪:‬‬
‫‪ 30‬האָט אַחִיה אָנגענומען דעם נײַעם‬ ‫אָבער װאָס פֿעלט דיר ב ַײ מיר‪ ,‬אַז אָט‬
‫מאַנטל װאָס אױף אים‪ ,‬און האָט אים‬ ‫װילסטו גײן אין דײַן לאַנד? האָט ער‬
‫צעריסן אױף צװעלף שטיקער‪.‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬גאָרנישט; אָבער אַװעקלאָזן‬
‫‪517‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪11:31—12:3‬‬
‫באַפֿעלן און װעסט גײן אין מײַנע‬ ‫‪ 31‬און ער האָט געזאָגט צו י ָָרבֿעָמען‪:‬‬
‫װעגן‪ ,‬און װעסט טאָן װאָס איז‬ ‫נעם דיר צען שטיקער‪ ,‬װאָרום אַזױ‬
‫רעכטפֿאַרטיק אין מײַנע אױגן‪ ,‬צו היטן‬ ‫האָט געזאָגט יהוה דער גאָט פֿון‬
‫מײַנע געזעצן און מײַנע געבאָט‪ ,‬אַזױ‬ ‫ישׂראל ‪ :‬זע‪ ,‬איך רײַס אַװעק די מלוכה‬
‫װי מײַן קנעכט דוד האָט געטאָן‪ ,‬װעל‬ ‫פֿון שלמהס האַנט‪ ,‬און װעל דיר געבן‬
‫איך זײַן מיט דיר‪ ,‬און װעל דיר בױען‬ ‫צען שבֿטים –‬
‫ַא זיכער הױז‪ ,‬אַזױ װי איך האָב געבױט‬ ‫‪ 32‬און אײן שבֿט זאָל אים בלײַבן‪,‬‬
‫דָ וִדן‪ ,‬און איך װעל געבן ישׂראל צו‬ ‫פֿון װעגן מײַן קנעכט דָ וִדן‪ ,‬און פֿון‬
‫דיר‪.‬‬ ‫װעגן ירושלים‪ ,‬דער שטאָט װאָס איך‬
‫‪ 39‬און איך װעל פּײַניקן דעם זאָמען‬ ‫האָב זי אױסדערװײלט פֿון אַלע שבֿטים‬
‫פֿון דָ וִדן פֿון װעגן דעם‪ ,‬אָבער ניט אױף‬ ‫פֿון ישׂראל –‬
‫אַלע טעג‪.‬‬ ‫‪ 33‬דערפֿאַר װאָס זײ האָבן מיך‬
‫‪ 40‬און שלמה האָט געזוכט צו טײטן‬ ‫פֿאַרלאָזן‪ ,‬און האָבן זיך געבוקט צו‬
‫י ָָרבֿעָמען‪ .‬איז י ָָרבֿעָם אױפֿגעשטאַנען‬ ‫עשתּוֹרות דער געטין פֿון די צידונים‪,‬‬
‫און איז אַנטלאָפֿן קײן מצרים צו‬ ‫צו כָּמוש דעם גאָט פֿון מואָבֿ‪ ,‬און‬
‫שישַק דעם מלך פֿון מצרים; און ער‬ ‫צו מִלכּום דעם גאָט פֿון די קינדער‬
‫איז געװען אין מצרים ביז שלמהס‬ ‫פֿון עמון‪ ,‬און זײ זײַנען ניט געגאַנגען‬
‫טױט‪.‬‬ ‫אין מײַנע װעגן‪ ,‬צו טאָן װאָס איז‬
‫‪ 41‬און די איבעריקע זאַכן װעגן‬ ‫רעכטפֿאַרטיק אין מײַנע אױגן‪ ,‬און‬
‫שלמהן‪ ,‬און אַלץ װאָס ער האָט געטאָן‪,‬‬ ‫מײַנע חוקים און מײַנע געזעצן‪ ,‬אַזױ װי‬
‫און זײַן חכמה‪ ,‬דאָס איז שױן באַשריבן‬ ‫זײַן פֿאָטער דוד‪.‬‬
‫אין בוך פֿון די געשעענישן פֿון שלמהן‪.‬‬ ‫‪ 34‬אָבער איך װעל ניט אַװעקנעמען‬
‫‪ 42‬און די טעג װאָס שלמה האָט‬ ‫די גאַנצע מלוכה פֿון זײַן האַנט‪ ,‬נײערט‬
‫געקיניגט אין ירושלים איבער גאַנץ‬ ‫איך װעל אים לאָזן זײַן ַא פֿירשט‬
‫ישׂראל‪ ,‬זײַנען געװען פֿערציק יאָר‪.‬‬ ‫אַלע טעג פֿון זײַן לעבן‪ ,‬פֿון װעגן‬
‫‪ 43‬און שלמה האָט זיך געלײגט מיט‬ ‫מײַן קנעכט דָ וִדן‪ ,‬װאָס איך האָב אים‬
‫זײַנע עלטערן‪ ,‬און ער איז באַגראָבן‬ ‫אױסדערװײלט‪ ,‬װײַל ער האָט געהיט‬
‫געװאָרן אין זײַן פֿאָטער דָ וִדס שטאָט‪,‬‬ ‫מײַנע געבאָט און מײַנע געזעצן‪.‬‬
‫און זײַן זון רחַבֿעם איז געװאָרן מלך‬ ‫‪ 35‬אָבער איך װעל אַװעקנעמען די‬
‫אױף זײַן אָרט‪.‬‬ ‫מלוכה פֿון דער האַנט פֿון זײַן זון‪,‬‬
‫און װעל זי אָפּגעבן צו דיר – די צען‬
‫און רחַבֿעם איז געגאַנגען‬
‫קײן שכם‪ ,‬װײַל קײן שכם איז‬
‫געקומען גאַנץ ישׂראל אים צו מאַכן‬
‫‪12‬‬ ‫‪ 36‬און זײַן זון װעל איך געבן אײן‬
‫שבֿט‪ ,‬כּדי ַא ליכט זאָל בלײַבן מײַן‬
‫שבֿטים‪.‬‬
‫פֿאַר ַא מלך‪.‬‬ ‫קנעכט דָ וִדן אַלע טעג פֿאַר מיר אין‬

‫‪ 2‬און עס איז געװען‪ ,‬װי י ָָרבֿעָם דער‬ ‫ירושלים‪ ,‬דער שטאָט װאָס איך האָב‬
‫זון פֿון נבֿטן האָט דערהערט – װאָרום‬ ‫מיר אױסדערװײלט צו טאָן מײַן נאָמען‬
‫ער איז נאָך געװען אין מצרים‪ ,‬װוּהין‬ ‫דאָרטן‪.‬‬
‫ער איז אַנטלאָפֿן פֿון מלך שלמה; און‬ ‫‪ 37‬און דיך װעל איך נעמען‪ ,‬און‬
‫י ָָרבֿעָם איז געגאַנגען אין מצרים‪,‬‬ ‫װעסט קיניגן װי װײַט דײַן האַרץ‬
‫‪ 3‬און מע האָט געשיקט און אים‬ ‫געלוסט‪ ,‬און װעסט זײַן ַא מלך איבער‬
‫גערופֿן – אַזױ איז געקומען י ָָרבֿעָם און‬ ‫ישׂראל‪.‬‬
‫די גאַנצע אײַנזאַמלונג פֿון ישׂראל‪ ,‬און‬ ‫‪ 38‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אױב דו װעסט‬
‫זײ האָבן גערעדט צו רחַבֿעמען‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫צוהערן אַלץ װאָס איך װעל דיר‬
‫‪12:4—12:17‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪518‬‬
‫מינדסטער פֿינגער איז דיקער פֿון מײַן‬ ‫זאָגן‪:‬‬

‫פֿאָטערס לענדן‪.‬‬ ‫‪ 4‬דײַן פֿאָטער האָט שװער געמאַכט‬
‫‪ 11‬און אַצונד‪ ,‬מײַן פֿאָטער האָט אױף‬ ‫אונדזער יאָך‪ ,‬און אַצונד פֿאַרגרינגער‬
‫אײַך אַרױפֿגעלאָדן ַא שװערן יאָך‪ ,‬און‬ ‫דו דעם האַרטן דינסט פֿון דײַן פֿאָטער‪,‬‬
‫איך װעל נאָך צולײגן צו אײַער יאָך;‬ ‫און זײַן שװער יאָך‪ ,‬װאָס ער האָט‬
‫מײַן פֿאָטער האָט אײַך געשטראָפֿט מיט‬ ‫אַרױפֿגעלײגט אױף אונדז‪ ,‬און מיר‬
‫ריטער‪ ,‬און איך װעל אײַך שטראָפֿן‬ ‫װעלן דיר דינען‪.‬‬
‫מיט שקאָרפּיאָנען‪.‬‬ ‫‪ 5‬האָט ער צו זײ געזאָגט‪ :‬גײט‬
‫‪ 12‬איז געקומען י ָָרבֿעָם און דאָס‬ ‫אַװעק אױף נאָך דר ַײ טעג‪ ,‬און קומט‬
‫גאַנצע פֿאָלק צו רחַבֿעמען אױף דריטן‬ ‫װידער צו מיר‪ .‬איז דאָס פֿאָלק‬
‫טאָג‪ ,‬אַזױ װי דער מלך האָט געהײסן‪,‬‬ ‫אַװעקגעגאַנגען‪.‬‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬קומט װידער צו מיר‬ ‫‪ 6‬האָט דער מלך רחַבֿעם זיך‬
‫אױפֿן דריטן טאָג‪.‬‬ ‫גע ֵעצֶהט מיט די זקנים װאָס פֿלעגן‬
‫‪ 13‬און דער מלך האָט געענטפֿערט‬ ‫שטײן פֿאַר זײַן פֿאָטער שלמהן‪ ,‬װען‬
‫דעם פֿאָלק האַרט‪ ,‬און ער האָט‬ ‫ער האָט געלעבט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬װי‬
‫פֿאַרלאָזן די עצה‪ ,‬פֿון די זקנים װאָס‬ ‫עצהט איר מיר צו געבן אַן ענטפֿער‬
‫זײ האָבן אים גע ֵעצֶהט‪.‬‬ ‫דעם דאָזיקן פֿאָלק?‬
‫‪ 14‬און ער האָט צו זײ גערעדט אַזױ‬ ‫‪ 7‬האָבן זײ צו אים גערעדט‪ ,‬אַזױ‬
‫װי די עצה פֿון די יונגעלײַט‪ ,‬אַזױ‬ ‫צו זאָגן‪ :‬אױב דו װעסט הײַנט זײַן‬
‫צו זאָגן‪ :‬מײַן פֿאָטער האָט שװער‬ ‫ַא קנעכט צו דעם דאָזיקן פֿאָלק‪,‬‬
‫געמאַכט אײַער יאָך‪ ,‬און איך װעל‬ ‫און װעסט זײ דינען‪ ,‬און װעסט זײ‬
‫נאָך צולײגן צו אײַער יאָך; מײַן‬ ‫ענטפֿערן און רעדן צו זײ גוטע רײד‪,‬‬
‫פֿאָטער האָט אײַך געשטראָפֿט מיט‬ ‫װעלן זײ דיר זײַן קנעכט אױף אַלע‬
‫ריטער‪ ,‬און איך װעל אײַך שטראָפֿן‬ ‫טעג‪.‬‬
‫מיט שקאָרפּיאָנען‪.‬‬ ‫‪ 8‬אָבער ער האָט פֿאַרלאָזן די‬
‫‪ 15‬און דער מלך האָט ניט צוגעהערט‬ ‫עצה פֿון די זקנים װאָס זײ האָבן‬
‫צום פֿאָלק‪ ,‬װאָרום דאָס איז געװען‬ ‫אים גע ֵעצֶהט‪ ,‬און ער האָט זיך‬
‫באַשערט פֿון גאָט‪ ,‬כּדי מקיים צו זײַן‬ ‫גע ֵעצֶהט מיט די יונגעלײַט װאָס זײַנען‬
‫זײַן װאָרט‪ ,‬װאָס גאָט האָט גערעדט‬ ‫אױסגעװאַקסן מיט אים‪ ,‬װאָס זײַנען‬
‫דורך אַחִיהן פֿון שילו צו י ָָרבֿעָם דעם‬ ‫געשטאַנען פֿאַר אים‪.‬‬
‫זון פֿון נבֿטן‪.‬‬ ‫‪ 9‬און ער האָט צו זײ געזאָגט‪ :‬װאָס‬
‫‪ 16‬און װי גאַנץ ישׂראל האָט געזען‪,‬‬ ‫עצהט איר‪ ,‬מיר זאָלן געבן אַן ענטפֿער‬
‫אַז דער מלך האָט ניט צוגעהערט צו זײ‪,‬‬ ‫דעם דאָזיקן פֿאָלק‪ ,‬װאָס האָבן צו מיר‬
‫אַזױ האָט דאָס גאַנצע פֿאָלק געגעבן‬ ‫גערעדט אַזױ צו זאָגן‪ :‬פֿאַרגרינגער‬
‫דעם מלך אַן ענטפֿער‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫דעם יאָך װאָס דײַן פֿאָטער האָט‬
‫מיר האָבן ניט קײן חלק אין דָ וִדן‪ ,‬און‬ ‫אַרױפֿגעלײגט אױף אונדז?‬
‫קײן ירושה אין דעם זון פֿון יִשַין‪ .‬צו‬ ‫‪ 10‬האָבן צו אים גערעדט די‬
‫דײַנע געצעלטן‪ ,‬ישׂראל !אַצונד קוק‬ ‫יונגעלײַט װאָס זײַנען אױפֿגעװאַקסן‬
‫זיך אום אױף דײַן הױז‪ ,‬דוד! און‬ ‫מיט אים‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַזױ זאָלסטו‬
‫ישׂראל איז אַװעקגעגאַנגען צו זײַנע‬ ‫זאָגן צו דעם דאָזיקן פֿאָלק װאָס האָבן‬
‫געצעלטן‪.‬‬ ‫צו דיר גערעדט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬דײַן‬
‫‪ 17‬נאָר די קינדער פֿון ישׂראל װאָס‬ ‫פֿאָטער האָט שװער געמאַכט אונדזער‬
‫זײַנען געזעסן אין די שטעט פֿון יהוּדה‪,‬‬ ‫יאָך‪ ,‬דרום פֿאַרגרינגער דו אונדז‬
‫איבער זײ איז געבליבן קיניגן רחַבֿעם‪.‬‬ ‫– אַזױ זאָלסטו רעדן צו זײ‪ :‬מײַן‬
‫‪519‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪12:18—12:32‬‬
‫‪ 25‬און י ָָרבֿעָם האָט אַרומגעבױט‬ ‫‪ 18‬און דער מלך רחַבֿעם האָט‬

‫שכם אין דעם געבערג פֿון אפֿרים‪ ,‬און‬ ‫אַרױסגעשיקט אַדוֹרמען װאָס איבער‬
‫האָט זיך אין איר באַזעצט‪ .‬און ער איז‬ ‫דעם צינדז‪ ,‬און גאַנץ ישׂראל האָבן אים‬
‫אַרױסגעגאַנגען פֿון דאָרטן‪ ,‬און האָט‬ ‫פֿאַרװאָרפֿן מיט שטײנער‪ ,‬און ער איז‬
‫אַרומגעבױט פּנואל‪.‬‬ ‫געשטאָרבן‪ ,‬און דער מלך רחַבֿעם האָט‬
‫‪ 26‬און י ָָרבֿעָם האָט געזאָגט ב ַײ זיך‬ ‫זיך געאײַלט אַרױפֿצוגײן אױף זײַן‬
‫אין האַרצן‪ :‬אַצונד װעט די מלוכה זיך‬ ‫רײַטװאָגן‪ ,‬צו אַנטלױפֿן קײן ירושלים‪.‬‬
‫אומקערן צו דעם הױז פֿון דוד‪.‬‬ ‫‪ 19‬און ישׂראל האָט װידערשפּעניקט‬
‫‪ 27‬אױב דאָס דאָזיקע פֿאָלק װעט‬ ‫אָן דעם הױז פֿון דוד ביז אױף הײַנטיקן‬
‫אַרױפֿגײן צו מאַכן שלאַכטאָפּפֿער אין‬ ‫טאָג‪.‬‬
‫דעם הױז פֿון גאָט אין ירושלים‪ ,‬װעט‬ ‫‪ 20‬און עס איז געװען‪ ,‬װי גאַנץ‬
‫דאָס האַרץ פֿון דעם דאָזיקן פֿאָלק זיך‬ ‫ישׂראל האָט געהערט‪ ,‬אַז י ָָרבֿעָם‬
‫אומקערן צו זײער האַר‪ ,‬צו רחַבֿעם‬ ‫האָט זיך אומגעקערט‪ ,‬אַזױ האָבן‬
‫דעם מלך פֿון יהוּדה‪ ,‬און זײ װעלן מיך‬ ‫זײ געשיקט און אים גערופֿן צו‬
‫הרגענען‪ ,‬און װעלן זיך אומקערן צו‬ ‫דער אײַנזאַמלונג‪ ,‬און זײ האָבן אים‬
‫רחַבֿעם דעם מלך פֿון יהוּדה‪.‬‬ ‫געמאַכט פֿאַר ַא מלך איבער גאַנץ‬
‫‪ 28‬האָט דער מלך זיך באַקלערט‪,‬‬ ‫ישׂראל‪ .‬קײנער איז ניט געבליבן‬
‫און האָט געמאַכט צװײ גילדערנע‬ ‫הינטער דעם הױז פֿון דוד‪ ,‬אחוץ שבֿט‬
‫קעלבער; און ער האָט צו זײ געזאָגט‪:‬‬ ‫יהוּדה אַלײן‪.‬‬
‫גענוג אײַך אַרױפֿגײן קײן ירושלים!‬ ‫‪ 21‬און רחַבֿעם איז געקומען קײן‬
‫אָט זײַנען דײַנע געטער‪ ,‬ישׂראל‪ ,‬װאָס‬ ‫ירושלים‪ ,‬און ער האָט אײַנגעזאַמלט‬
‫האָבן דיך אױפֿגעבראַכט פֿון לאַנד‬ ‫דאָס גאַנצע הױז פֿון יהוּדה‪ ,‬און שבֿט‬
‫מצרים‪.‬‬ ‫בנימין‪ ,‬הונדערט און אַכציק טױזנט‬
‫אײנס‬ ‫האָט‬ ‫ער‬ ‫‪ 29‬און‬ ‫געקליבענע קריגסלײַט‪ ,‬מלחמה צו‬
‫בֵית‪-‬אֵל‪,‬‬ ‫אין‬ ‫אַװעקגעשטעלט‬ ‫האַלטן מיט דעם הױז פֿון ישׂראל‪ ,‬כּדי‬
‫און אײנס האָט ער אַװעקגעשטעלט‬ ‫אומצוקערן די מלוכה צו רחַבֿעם דעם‬
‫אין דָ ן‪.‬‬ ‫זון פֿון שלמהן‪.‬‬
‫‪ 30‬און די דאָזיקע זאַך איז געװאָרן‬ ‫‪ 22‬איז דאָס װאָרט פֿון גאָט געװען‬
‫פֿאַר ַא זינד; און דאָס פֿאָלק איז‬ ‫צו שמַעיה דעם געטלעכן מאַן‪ ,‬אַזױ צו‬
‫געגאַנגען צו אײנעם ביז קײן דָ ן‪.‬‬ ‫זאָגן‪:‬‬
‫‪ 31‬און ער האָט געמאַכט הײַזער פֿון‬ ‫‪ 23‬זאָג צו רחַבֿעם דעם זון פֿון‬
‫בָמות‪ ,‬און האָט געמאַכט כּהנים פֿון‬ ‫שלמהן‪ ,‬דעם מלך פֿון יהוּדה‪ ,‬און צו‬
‫צװישן דעם פֿאָלק װאָס זײַנען ניט‬ ‫דעם גאַנצן הױז פֿון יהוּדה און בנימין‪,‬‬
‫געװען פֿון די קינדער פֿון לֵוי‪.‬‬ ‫און דעם איבעריקן פֿאָלק‪ ,‬אַזױ צו‬
‫‪ 32‬און י ָָרבֿעָם האָט געמאַכט‬ ‫זאָגן‪:‬‬
‫ַא יום‪-‬טו ֿב אין אַכטן חודש‪ ,‬אין‬ ‫‪ 24‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬איר‬
‫פֿופֿצנטן טאָג פֿון חודש‪ ,‬אַזױ װי דער‬ ‫זאָלט ניט אַרױפֿגײן‪ ,‬און איר זאָלט ניט‬
‫יום‪-‬טו ֿב װאָס אין יהוּדה‪ ,‬און ער איז‬ ‫מלחמה האַלטן מיט אײַער ברידער‪ ,‬די‬
‫אַרױפֿגעגאַנגען אױפֿן מזבח‪ .‬אַזױ‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל‪ .‬קערט אײַך אום‬
‫האָט ער געטאָן אין בֵית‪-‬אֵל‪ ,‬כּדי צו‬ ‫איטלעכער צו זײַן הױז‪ ,‬װאָרום פֿון‬
‫שלאַכטן צו די קעלבער װאָס ער האָט‬ ‫מיר איז געשען די דאָזיקע זאַך‪ .‬און זײ‬
‫געמאַכט; און ער האָט געשטעלט אין‬ ‫האָבן צוגעהערט דאָס װאָרט פֿון גאָט‪,‬‬
‫בֵית‪-‬אֵל די כּהנים פֿון די בָמות װאָס‬ ‫און זײַנען אַװעקגעגאַנגען צוריק‪ ,‬אַזױ‬
‫ער האָט געמאַכט‪.‬‬ ‫װי דאָס װאָרט פֿון גאָט‪.‬‬
‫‪12:33—13:12‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪520‬‬
‫‪ 6‬האָט דער מלך זיך אָפּגערופֿן און‬ ‫‪ 33‬און ער איז אַרױפֿגעגאַנגען אױף‬
‫האָט געזאָגט צום געטלעכן מאַן‪ :‬בעט‬ ‫דעם מזבח װאָס ער האָט געמאַכט אין‬
‫אַקאָרשט ב ַײ יהוה דײַן גאָט‪ ,‬און‬ ‫בֵית‪-‬אֵל‪ ,‬אין פֿופֿצנטן טאָג פֿון אַכטן‬
‫ז ַײ מתפּלל פֿאַר מיר‪ ,‬אַז מײַן האַנט‬ ‫חודש‪ ,‬אין דעם חודש װאָס ער האָט‬
‫זאָל זיך אומקערן צו מיר‪ .‬האָט דער‬ ‫אױסגעקלערט פֿון זײַן האַרצן; און ער‬
‫געטלעכער מאַן געבעטן ב ַײ גאָט‪,‬‬ ‫האָט געמאַכט ַא יום‪-‬טו ֿב ב ַײ די קינדער‬
‫און די האַנט פֿון דעם מלך האָט זיך‬ ‫פֿון ישׂראל‪ ,‬און ער איז אַרױפֿגעגאַנגען‬
‫אומגעקערט‪ ,‬און איז געװאָרן אַזױ װי‬ ‫אױפֿן מזבח צו דעמפֿן‪.‬‬
‫פֿרי ִער‪.‬‬
‫‪ 7‬האָט דער מלך געזאָגט צום‬
‫געטלעכן מאַן‪ :‬קום מיט מיר אַהײם‪,‬‬
‫ערשט ַא געטלעכער מאַן איז‬
‫אָנגעקומען פֿון יהוּדה דורך‬ ‫‪13‬‬
‫און דערקװיק זיך‪ ,‬און איך װעל דיר‬ ‫דעם װאָרט פֿון גאָט קײן בֵית‪-‬אֵל‪ ,‬װען‬
‫געבן ַא מתּנה‪.‬‬ ‫י ָָרבֿעָם איז געשטאַנען אױפֿן מזבח צו‬
‫‪ 8‬האָט דער געטלעכער מאַן געזאָגט‬ ‫דעמפֿן‪.‬‬
‫צום מלך‪ :‬װען דו זאָלסט מיר געבן‬ ‫‪ 2‬און ער האָט אױסגערופֿן צום מזבח‬
‫ַא האַלב הױז דײַנס‪ ,‬װעל איך ניט גײן‬ ‫דורך דעם װאָרט פֿון גאָט‪ ,‬און האָט‬
‫מיט דיר‪ ,‬און װעל ניט עסן קײן ברױט‬ ‫געזאָגט‪ :‬מזבח! מזבח! אַזױ האָט גאָט‬
‫און ניט טרינקען קײן װאַסער אין דעם‬ ‫געזאָגט‪ :‬זע‪ַ ,‬א זון װערט געבאָרן דעם‬
‫דאָזיקן אָרט‪.‬‬ ‫שי ָהו װעט זײַן נאָמען‬
‫הױז פֿון דוד – י ֹא ִ‬
‫‪ 9‬װאָרום אַזױ האָט מען מיר באַפֿױלן‬ ‫זײַן‪ ,‬און ער װעט שעכטן אױף דיר די‬
‫דורך דעם װאָרט פֿון גאָט‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫כּהנים פֿון די בָמות װאָס דעמפֿן אױף‬
‫זאָגן‪ :‬זאָלסט ניט עסן קײן ברױט און‬ ‫דיר; און בײנער פֿון מענטשן װעט מען‬
‫ניט טרינקען קײן װאַסער‪ ,‬און זאָלסט‬ ‫פֿאַרברענען אױף דיר‪.‬‬
‫זיך ניט אומקערן אױף דעם װעג װאָס‬ ‫‪ 3‬און ער האָט געגעבן אין יענעם‬
‫דו ביסט געגאַנגען‪.‬‬ ‫טאָג ַא צײכן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬דאָס איז‬
‫‪ 10‬און ער איז אַװעקגעגאַנגען מיט‬ ‫דער צײכן װאָס גאָט האָט געזאָגט‪ :‬זע‪,‬‬
‫אַן אַנדער װעג‪ ,‬און האָט זיך ניט‬ ‫דער מזבח װערט צעריסן‪ ,‬און די אַש‬
‫אומגעקערט מיט דעם װעג װאָס ער איז‬ ‫װאָס אױף אים װעט זיך אױסשיטן‪.‬‬
‫אױף אים געקומען קײן בֵית‪-‬אֵל‪.‬‬ ‫‪ 4‬און עס איז געװען‪ ,‬װי דער‬
‫‪ 11‬און אײנער אַן אַלטער נבֿיא איז‬ ‫מלך האָט געהערט דאָס װאָרט פֿון‬
‫געזעסן אין בֵית‪-‬אֵל; איז געקומען‬ ‫דעם געטלעכן מאַן װאָס ער האָט‬
‫אײנער פֿון זײַנע זין‪ ,‬און האָט אים‬ ‫אױסגערופֿן צום מזבח אין בֵית‪-‬אֵל‪,‬‬
‫דערצײלט די גאַנצע טוּונג װאָס דער‬ ‫אַזױ האָט י ָָרבֿעָם אױסגעשטרעקט זײַן‬
‫געטלעכער מאַן האָט געטאָן דעם טאָג‬ ‫האַנט פֿון מזבח‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬כאַפּט‬
‫אין בֵית‪-‬אֵל‪ ,‬און די װערטער װאָס ער‬ ‫און זײַן האַנט װאָס ער‬ ‫אים‪.‬‬
‫האָט גערעדט צום מלך‪ .‬און װי זײ‬ ‫האָט אױסגעשטרעקט אױף אים‪ ,‬איז‬
‫האָבן עס דערצײלט זײער פֿאָטער‪,‬‬ ‫אײַנגעדאַרט געװאָרן‪ ,‬און ער האָט זי‬
‫‪ 12‬אַזױ האָט זײער פֿאָטער צו‬ ‫ניט געקענט אומקערן צו זיך‪.‬‬
‫זײ געזאָגט‪ :‬װאָסער װעג איז ער‬ ‫‪ 5‬און דער מזבח איז צעריסן‬
‫געגאַנגען? און זײַנע זין האָבן געזען‬ ‫געװאָרן‪ ,‬און די אַש האָט זיך‬
‫דעם װעג װאָס דער געטלעכער מאַן‬ ‫אױסגעשאָטן פֿון מזבח‪ ,‬אַזױ װי דער‬
‫װאָס איז געקומען פֿון יהוּדה‪ ,‬איז‬ ‫צײכן װאָס דער געטלעכער מאַן האָט‬
‫געגאַנגען‪.‬‬ ‫געגעבן דורך דעם װאָרט פֿון גאָט‪.‬‬
‫‪521‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪13:13—13:28‬‬
‫‪ 22‬און האָסט זיך אומגעקערט‪ ,‬און‬ ‫‪ 13‬האָט ער געזאָגט צו זײַנע זין‪:‬‬

‫געגעסן ברױט און געטרונקען װאַסער‬ ‫זאָטלט מיר אָן דעם אײזל‪ .‬האָבן זײ‬
‫אין דעם אָרט װאָס ער האָט דיר‬ ‫אים אָנגעזאָטלט דעם אײזל‪ ,‬און ער‬
‫אָנגעזאָגט‪ :‬זאָלסט ניט עסן קײן ברױט‬ ‫איז אַװעקגעריטן אױף אים‪.‬‬
‫און ניט טרינקען קײן װאַסער – װעט‬ ‫‪ 14‬און ער איז געגאַנגען נאָך דעם‬
‫דײַן טױטער לײַב ניט קומען צו דעם‬ ‫געטלעכן מאַן‪ ,‬און האָט אים געפֿונען‬
‫קבֿר פֿון דײַנע עלטערן‪.‬‬ ‫זיצנדיק אונטער אַן אײכנבױם‪ ,‬און ער‬
‫‪ 23‬און עס איז געװען‪ ,‬נאָך דעם‬ ‫האָט צו אים געזאָגט‪ :‬ביסט דו דער‬
‫װי ער האָט געגעסן ברױט‪ ,‬און נאָך‬ ‫געטלעכער מאַן װאָס איז געקומען פֿון‬
‫דעם װי ער האָט געטרונקען‪ ,‬האָט‬ ‫יהוּדה? האָט ער געזאָגט‪ :‬איך‪.‬‬
‫ער אָנגעזאָטלט דעם אײזל פֿאַר אים‬ ‫‪ 15‬האָט ער צו אים געזאָגט‪ :‬קום מיט‬
‫– פֿאַר דעם נבֿיא װאָס ער האָט אים‬ ‫מיר אַהײם‪ ,‬און עס ברױט‪.‬‬
‫אומגעקערט‪.‬‬ ‫‪ 16‬האָט ער צו אים געזאָגט‪ :‬איך קען‬
‫‪ 24‬און ער איז אַװעקגעגאַנגען‪ ,‬און‬ ‫זיך ניט אומקערן מיט דיר און קומען צו‬
‫ַא לײב האָט אים אָנגעטראָפֿן אין װעג‪,‬‬ ‫דיר‪ ,‬און איך װעל ניט עסן קײן ברױט‬
‫און האָט אים געטײט; און זײַן לײַב איז‬ ‫און ניט טרינקען קײן װאַסער ב ַײ דיר‬
‫געלעגן אַװעקגעװאָרפֿן אױפֿן װעג‪ ,‬און‬ ‫אין דעם דאָזיקן אָרט‪.‬‬
‫דער אײזל איז געשטאַנען לעבן אים;‬ ‫‪ 17‬װאָרום אַן אָנזאָג האָב איך דורך‬
‫אױך דער לײב איז געשטאַנען לעבן‬ ‫דעם װאָרט פֿון גאָט‪ :‬זאָלסט ניט עסן‬
‫דעם טױטן לײַב‪.‬‬ ‫קײן ברױט און ניט טרינקען דאָרטן‬
‫זײַנען‬ ‫מענטשן‬ ‫‪ 25‬ערשט‬ ‫קײן װאַסער‪ ,‬און זאָלסט זיך ניט‬
‫פֿאַרבײַגעגאַנגען‪ ,‬און האָבן געזען‬ ‫אומקערן צו גײן מיט דעם װעג װאָס‬
‫דעם טױטן לײַב אַװעקגעװאָרפֿן אױפֿן‬ ‫דו ביסט אױף אים געגאַנגען‪.‬‬
‫װעג‪ ,‬און דעם לײב שטײענדיק לעבן‬ ‫‪ 18‬האָט ער צו אים געזאָגט‪ :‬איך בין‬
‫דעם טױטן לײַב; זײַנען זײ געקומען‬ ‫אױך ַא נבֿיא אַזױ װי דו‪ ,‬און ַא מלאך‬
‫און האָבן דערצײלט אין דער שטאָט‬ ‫האָט גערעדט צו מיר דורך דעם װאָרט‬
‫װאָס דער אַלטער נבֿיא איז אין איר‬ ‫פֿון גאָט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬קער אים אום‬
‫געזעסן‪.‬‬ ‫מיט דיר אין דײַן הױז‪ ,‬און ער זאָל עסן‬
‫‪ 26‬האָט דערהערט דער נבֿיא װאָס‬ ‫ברױט און טרינקען װאַסער‪ .‬ליגן האָט‬
‫האָט אים אומגעקערט פֿון װעג‪ ,‬און ער‬ ‫ער אים געזאָגט‪.‬‬
‫האָט געזאָגט‪ :‬דאָס איז דער געטלעכער‬ ‫‪ 19‬האָט ער זיך אומגעקערט מיט‬
‫מאַן װאָס האָט װידערשפּעניקט דעם‬ ‫אים‪ ,‬און ער האָט געגעסן ברױט אין‬
‫מױל פֿון גאָט‪ ,‬און גאָט האָט אים‬ ‫זײַן הױז‪ ,‬און געטרונקען װאַסער‪.‬‬
‫איבערגעגעבן צום לײב‪ ,‬און ער האָט‬ ‫‪ 20‬און עס איז געװען‪ ,‬װי זײַן זיצן‬
‫אים צעריסן און אים געטײט‪ ,‬אַזױ װי‬ ‫בײַם טיש‪ ,‬אַזױ איז דאָס װאָרט פֿון‬
‫דאָס װאָרט פֿון גאָט װאָס ער האָט צו‬ ‫גאָט געװען צו דעם נבֿיא װאָס האָט‬
‫אים גערעדט‪.‬‬ ‫אים אומגעקערט‪.‬‬
‫‪ 27‬און ער האָט געהײסן זײַנע זין‪,‬‬ ‫‪ 21‬און ער האָט אױסגערופֿן צו‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬זאָטלט מיר אָן דעם‬ ‫דעם געטלעכן מאַן װאָס איז געקומען‬
‫אײזל‪ .‬האָבן זײ אָנגעזאָטלט‪.‬‬ ‫פֿון יהוּדה‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַזױ‬
‫‪ 28‬און ער איז געגאַנגען און‬ ‫האָט גאָט געזאָגט‪ :‬װײַל דו האָסט‬
‫האָט געפֿונען דעם טױטן לײַב‬ ‫װידערשפּעניקט דעם מױל פֿון גאָט‪,‬‬
‫אַװעקגעװאָרפֿן אױפֿן װעג‪ ,‬און דער‬ ‫און האָסט ניט געהיט דעם באַפֿעל װאָס‬
‫אײזל און דער לײב שטײען לעבן‬ ‫יהוה דײַן גאָט האָט דיר באַפֿױלן‪,‬‬
‫‪13:29—14:8‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪522‬‬
‫אַז דו ביסט י ָָרבֿעָמס װײַב‪ ,‬און זאָלסט‬ ‫דעם טױטן לײַב‪ .‬ניט דער לײב האָט‬
‫גײן קײן שילו‪ .‬זע‪ ,‬דאָרטן איז אַחִיה‬ ‫געגעסן דעם טױטן לײַב‪ ,‬און ניט ער‬
‫דער נבֿיא‪ ,‬דער װאָס האָט געזאָגט אױף‬ ‫האָט צעריסן דעם אײזל‪.‬‬
‫מיר‪ ,‬אַז איך װעל װערן ַא מלך איבער‬ ‫‪ 29‬האָט דער נבֿיא אױפֿגעהױבן דעם‬
‫דעם דאָזיקן פֿאָלק‪.‬‬ ‫טױטן לײַב פֿון דעם געטלעכן מאַן‪ ,‬און‬
‫‪ 3‬און זאָלסט נעמען מיט דיר צען‬ ‫האָט אים אַרױפֿגעלײגט אױפֿן אײזל‪,‬‬
‫ברױטן‪ ,‬און קיכלעך‪ ,‬און ַא קרוג‬ ‫און האָט אים צוריקגעפֿירט; און ער‬
‫האָניק‪ ,‬און קומען צו אים; ער װעט דיר‬ ‫איז געקומען אין דער שטאָט פֿון דעם‬
‫זאָגן װאָס װעט זײַן מיטן יי ִנגל‪.‬‬ ‫אַלטן נבֿיא‪ ,‬צו באַקלאָגן און אים צו‬
‫‪ 4‬האָט י ָָרבֿעָמס װײַב אַזױ געטאָן‪,‬‬ ‫באַגראָבן‪.‬‬
‫און זי איז אױפֿגעשטאַנען און איז‬ ‫‪ 30‬און ער האָט געלײגט זײַן טױטן‬
‫געגאַנגען קײן שילו‪ ,‬און זי איז‬ ‫לײַב אין זײַן אײגענעם קבֿר‪ ,‬און מע‬
‫געקומען אין אַחִיהס הױז; און אַחִיה‬ ‫האָט געקלאָגט אױף אים‪ :‬װײ‪ ,‬מײַן‬
‫האָט ניט געקענט זען‪ ,‬װאָרום זײַנע‬ ‫ברודער!‬
‫אױגן זײַנען געװען שטאַר פֿאַר זײַן‬ ‫‪ 31‬און עס איז געװען נאָך דעם‬
‫זִקנה‪.‬‬ ‫אַז ער האָט אים באַגראָבן האָט ער‬
‫אָנגעזאָגט זײַנע זין‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַז‬
‫‪ 5‬אָבער גאָט האָט אָנגעזאָגט אַחִיהן‪:‬‬ ‫איך שטאַרב‪ ,‬זאָלט איר מיך באַגראָבן‬
‫זע‪ ,‬י ָָרבֿעָמס װײַב קומט פֿרעגן ב ַײ דיר‬ ‫אין דעם קבֿר װאָס דער געטלעכער‬
‫ַא באַשײד װעגן איר זון‪ ,‬װאָרום ער‬ ‫מאַן איז אין אים באַגראָבן; לעבן זײַנע‬
‫איז קראַנק; זאָלסטו אַזױ און אַזױ רעדן‬ ‫בײנער לײגט מײַנע בײנער‪.‬‬
‫צו איר‪ .‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז זי קומט‪,‬‬ ‫‪ 32‬װאָרום געשען װעט געשען דאָס‬
‫װעט זי זיך שטעלן פֿרעמד‪.‬‬ ‫װאָרט װאָס ער האָט אױסגערופֿן דורך‬
‫‪ 6‬און עס איז געװען‪ ,‬װי אַחִיה האָט‬ ‫דעם װאָרט פֿון גאָט איבער דעם מזבח‬
‫געהערט דעם שאָרך פֿון אירע פֿיס‪,‬‬ ‫װאָס אין בֵית‪-‬אֵל‪ ,‬און איבער אַלע‬
‫װען זי איז אַרײַנגעקומען אין טיר‪ ,‬אַזױ‬ ‫הײַזער פֿון די בָמות װאָס אין די שטעט‬
‫האָט ער געזאָגט‪ :‬קום אַרײַן‪ ,‬י ָָרבֿעָמס‬ ‫פֿון שומרון‪.‬‬
‫װײַב‪ ,‬נאָך װאָס דען שטעלסטו זיך‬ ‫‪ 33‬נאָך דער דאָזיקער געשעעניש‬
‫פֿרעמד‪ ,‬אַז איך בין געשיקט צו דיר‬ ‫האָט זיך י ָָרבֿעָם ניט אָפּגעקערט פֿון‬
‫מיט ַא שװערער בשׂורה?‬ ‫זײַן שלעכטן װעג‪ ,‬און ער האָט װידער‬
‫‪ 7‬גײ זאָג צו י ָָרבֿעָמען‪ :‬אַזױ האָט‬ ‫געמאַכט פֿון צװישן פֿאָלק כּהנים פֿון‬
‫געזאָגט יהוה דער גאָט פֿון ישׂראל‪:‬‬ ‫בָמות‪ .‬װער עס האָט געװאָלט פֿלעגט‬
‫װײַל איך האָב דיך דערהױבן פֿון‬ ‫ער דערפֿילן זײַן האַנט‪ ,‬ער זאָל װערן‬
‫צװישן דעם פֿאָלק‪ ,‬און האָב דיך‬ ‫פֿון די כּהנים פֿון די בָמות‪.‬‬
‫געמאַכט פֿאַר ַא פֿירשט איבער מײַן‬ ‫‪ 34‬און דורך דער דאָזיקער זאַך‬
‫פֿאָלק ישׂראל;‬ ‫איז געװען ַא זינד אױף דעם הױז‬
‫‪ 8‬און איך האָב אַװעקגעריסן די‬ ‫פֿון י ָָרבֿעָם; כּדי עס אױסצוראָטן און‬
‫מלוכה פֿון דעם הױז פֿון דוד‪ ,‬און‬ ‫פֿאַרטיליקן פֿון געזיכט פֿון דער ערד‪.‬‬
‫האָב זי דיר געגעבן; און דו ביסט‬ ‫אין יענער צײַט איז קראַנק‬
‫ניט געװען אַזױ װי מײַן קנעכט דוד‪,‬‬
‫װאָס האָט געהיט מײַנע געבאָט‪ ,‬און‬
‫געװאָרן אַבֿי ָה דער זון פֿון‬ ‫‪14‬‬
‫י ָָרבֿעָמען‪.‬‬
‫װאָס איז געגאַנגען נאָך מיר מיט זײַן‬ ‫‪ 2‬האָט י ָָרבֿעָם געזאָגט צו זײַן װײַב‪:‬‬
‫גאַנצן האַרצן‪ ,‬צו טאָן נאָר װאָס איז‬ ‫שטײ אױף‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬און‬
‫רעכטפֿאַרטיק אין מײַנע אױגן;‬ ‫פֿאַרשטעל זיך‪ ,‬מע זאָל ניט דערקענען‬
‫‪523‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪14:9—14:23‬‬
‫געמאַכט זינדיקן ישׂראל‪.‬‬ ‫‪ 9‬און האָסט געטאָן ערגער װי אַלע‬

‫‪ 17‬און י ָָרבֿעָמס װײַב איז‬ ‫װאָס זײַנען געװען פֿאַר דיר‪ ,‬און‬
‫איז‬ ‫און‬ ‫אױפֿגעשטאַנען‪,‬‬ ‫ביסט געגאַנגען און האָסט דיר געמאַכט‬
‫געקומען‬ ‫און‬ ‫אַװעקגעגאַנגען‬ ‫פֿרעמדע געטער‪ ,‬און געגאָסענע געצן‪,‬‬
‫קײן תִּ רצָה; װי זי איז געקומען אױף‬ ‫מיך צו דערצערענען‪ ,‬און מיך האָסטו‬
‫דעם שװעל פֿון הױז‪ ,‬אַזױ איז דאָס‬ ‫אַװעקגעװאָרפֿן הינטער דײַן רוקן –‬
‫יי ִנגל געשטאָרבן‪.‬‬ ‫‪ 10‬דרום זע‪ ,‬איך ברענג אָן אומגליק‬
‫‪ 18‬און גאַנץ ישׂראל האָבן אים‬ ‫אױף י ָָרבֿעָמס הױז‪ ,‬און איך װעל‬
‫באַגראָבן‪ ,‬און אים באַקלאָגט; אַזױ װי‬ ‫פֿאַרשנײַדן פֿון י ָָרבֿעָמען יעטװעדער‬
‫דאָס װאָרט פֿון גאָט װאָס ער האָט‬ ‫מאַנספּאַרשױן‪ ,‬קינד און קײט‪ ,‬צװישן‬
‫גערעדט דורך זײַן קנעכט אַחִיה דעם‬ ‫ישׂראל‪ ,‬און װעל אױסראַמען י ָָרבֿעָמס‬
‫נבֿיא‪.‬‬ ‫הױז אַזױ װי מע ראַמט אױס קױט‪ ,‬ביז‬
‫עס װעט פֿאַרלענדט װערן‪.‬‬
‫‪ 19‬און די איבעריקע זאַכן װעגן‬ ‫‪ 11‬דעם װאָס שטאַרבט פֿון י ָָרבֿעָמען‬
‫י ָָרבֿעָמען‪ ,‬װי ער האָט מלחמה‬ ‫אין שטאָט‪ ,‬װעלן די הינט אױפֿעסן‪ ,‬און‬
‫געהאַלטן‪ ,‬און װי ער האָט געקיניגט‪,‬‬ ‫דעם װאָס שטאַרבט אין פֿעלד‪ ,‬װעלן‬
‫דאָס איז באַשריבן אין בוך פֿון די‬ ‫די פֿױגלען פֿון הימל אױפֿעסן; װאָרום‬
‫צײַטגעשעענישן פֿון די מלכים פֿון‬ ‫גאָט האָט גערעדט‪.‬‬
‫ישׂראל ‪.‬‬
‫‪ 12‬און דו שטײ אױף‪ ,‬גײ אַהײם; װי‬
‫‪ 20‬און די טעג װאָס י ָָרבֿעָם האָט‬ ‫דײַנע פֿיס קומען אין שטאָט‪ ,‬אַזױ װעט‬
‫געקיניגט‪ ,‬זײַנען געװען צװײ און‬ ‫דאָס קינד שטאַרבן‪.‬‬
‫צװאַנציק יאָר‪ ,‬און ער האָט זיך‬ ‫‪ 13‬און גאַנץ ישׂראל װעלן אים‬
‫געלײגט מיט זײַנע עלטערן‪ ,‬און זײַן זון‬ ‫באַקלאָגן‪ ,‬און װעלן אים באַגראָבן;‬
‫נָד ֿב איז געװאָרן מלך אױף זײַן אָרט‪.‬‬ ‫װאָרום בלױז דער דאָזיקער פֿון‬
‫‪ 21‬און רחַבֿעם דער זון פֿון שלמהן‬ ‫י ָָרבֿעָמען װעט קומען צו קבֿורה‪ ,‬װײַל‬
‫אײן‬ ‫האָט געקיניגט אין יהוּדה‪.‬‬ ‫אין אים איז געפֿונען געװאָרן עפּעס‬
‫און פֿערציק יאָר איז רחַבֿעם אַלט‬ ‫גוטס אַקעגן יהוה דעם גאָט פֿון‬
‫געװען אַז ער איז געװאָרן מלך‪ ,‬און‬ ‫ישׂראל‪ ,‬אין י ָָרבֿעָמס הױז‪.‬‬
‫זיבעצן יאָר האָט ער געקיניגט אין‬ ‫‪ 14‬און גאָט װעט זיך אױפֿשטעלן‬
‫ירושלים‪ ,‬דער שטאָט װאָס גאָט האָט‬ ‫ַא מלך איבער ישׂראל‪ ,‬װאָס װעט‬
‫אױסדערװײלט פֿון אַלע שבֿטים אין‬ ‫פֿאַרשנײַדן י ָָרבֿעָמס הױז יענעם טאָג‪.‬‬
‫ישׂראל‪ ,‬צו טאָן זײַן נאָמען דאָרטן‪ .‬און‬ ‫אָבער אַפֿילו דענצמאָל איז װאָס?‬
‫דער נאָמען פֿון זײַן מוטער איז געװען‬ ‫‪ 15‬װאָרום גאָט װעט שלאָגן ישׂראל‪,‬‬
‫נַ ַעמָה די עמונית‪.‬‬ ‫אַזױ װי ַא ראָר װערט געטרײסלט‬
‫‪ 22‬און יהוּדה האָט געטאָן װאָס איז‬ ‫אין װאַסער‪ ,‬און ער װעט אױסרײַסן‬
‫שלעכט אין די אױגן פֿון גאָט‪ ,‬און‬ ‫ישׂראל פֿון דער דאָזיקער גוטער ערד‬
‫זײ האָבן אים דערצערנט מער װי אַלץ‬ ‫װאָס ער האָט געגעבן זײערע עלטערן‪,‬‬
‫װאָס זײערע עלטערן האָבן געטאָן‪ ,‬מיט‬ ‫און ער װעט זײ צעשפּרײטן פֿון יענער‬
‫זײערע זינד װאָס זײ האָבן געזינדיקט‪.‬‬ ‫זײַט טײַך‪ ,‬פֿאַר װאָס זײ האָבן געמאַכט‬
‫‪ 23‬און זײ אױך האָבן זיך געבױט‬ ‫זײערע געצנבײמער‪ ,‬דערצערענענדיק‬
‫בָמות‪ ,‬און זײַלשטײנער‪ ,‬און‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫געצנבײמער‪ ,‬אױף יעטװעדער הױכן‬ ‫‪ 16‬און ער װעט איבערגעבן ישׂראל‬
‫בערגל‪ ,‬און אונטער יעטװעדער‬ ‫פֿון װעגן די זינד פֿון י ָָרבֿעָמען װאָס‬
‫צװײַגהאַפֿטיקן בױם‪.‬‬ ‫ער האָט געזינדיקט‪ ,‬און װאָס ער האָט‬
‫‪14:24—15:11‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪524‬‬
‫אַבֿי ָם געװאָרן מלך איבער יהוּדה‪.‬‬ ‫‪ 24‬און אױך שאַנדמענער זײַנען‬

‫‪ 2‬דר ַײ יאָר האָט ער געקיניגט אין‬ ‫געװען אין לאַנד‪ .‬זײ האָבן געטאָן‬
‫ירושלים‪ .‬און דער נאָמען פֿון זײַן‬ ‫אַזױ װי אַלע אומװערדיקײטן פֿון די‬
‫מוטער איז געװען מעכה די טאָכטער‬ ‫פֿעלקער װאָס גאָט האָט פֿאַרטריבן פֿון‬
‫פֿון אַבֿישָלומען‪.‬‬ ‫פֿאַר די קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫‪ 3‬און ער איז געגאַנגען אין אַלע זינד‬ ‫‪ 25‬און עס איז געװען אין פֿינפֿטן‬
‫פֿון זײַן פֿאָטער‪ ,‬װאָס ער האָט געטאָן‬ ‫יאָר פֿון מלך רחַבֿעם איז שישַק דער‬
‫פֿאַר אים‪ ,‬און זײַן האַרץ איז ניט געװען‬ ‫מלך פֿון מצרים אַרױסגעקומען אױף‬
‫גאַנץ מיט יהוה זײַן גאָט אַזױ װי דאָס‬ ‫ירושלים‪.‬‬
‫האַרץ פֿון זײַן פֿאָטער דָ וִדן‬ ‫‪ 26‬און ער האָט צוגענומען די‬
‫‪ 4‬אָבער פֿון דָ וִדס װעגן האָט אים‬ ‫אוֹצרות פֿון גאָטס הױז‪ ,‬און די‬
‫יהוה זײַן גאָט געשאָנקן ַא ליכט אין‬ ‫אוֹצרות פֿון מלכס הױז; אַלץ האָט ער‬
‫ירושלים‪ ,‬אױפֿצושטעלן זײַן זון נאָך‬ ‫צוגענומען‪ .‬און ער האָט צוגענומען‬
‫אים‪ ,‬און אױפֿצוהאַלטן ירושלים‪.‬‬ ‫אַלע גילדערנע שילדן װאָס שלמה‬
‫‪ 5‬װײַל דוד האָט געטאָן װאָס איז‬ ‫האָט געמאַכט‪.‬‬
‫רעכטפֿאַרטיק אין די אױגן פֿון גאָט‪,‬‬ ‫‪ 27‬און דער מלך רחַבֿעם האָט‬
‫און האָט זיך ניט אָפּגעקערט פֿון אַלץ‬ ‫געמאַכט אָנשטאָט זײ קופּערנע שילדן‪,‬‬
‫װאָס ער האָט אים באַפֿױלן‪ ,‬אַלע טעג‬ ‫און האָט זײ געגעבן אױף דער האַנט‬
‫פֿון זײַן לעבן‪ ,‬אחוץ אין דער מעשׂה‬ ‫פֿון די הױפּטלײַט פֿון די לױפֿערס װאָס‬
‫אוּריה דעם חִתּי‪.‬‬
‫מיט ִ‬ ‫האָבן געהיט דעם אײַנגאַנג פֿון מלכס‬
‫‪ 6‬און ַא מלחמה איז געװען צװישן‬ ‫הױז‪.‬‬
‫רחַבֿעמען און צװישן י ָָרבֿעָמען אַלע‬ ‫‪ 28‬און עס איז געװען‪ ,‬װען נאָר דער‬
‫טעג פֿון זײַן לעבן‪.‬‬ ‫מלך פֿלעגט קומען אין גאָטס הױז‪,‬‬
‫‪ 7‬און די איבעריקע זאַכן װעגן‬ ‫פֿלעגן די לױפֿערס זײ אַרױסטראָגן;‬
‫אַבֿי ָמען‪ ,‬און אַלץ װאָס ער האָט געטאָן‪,‬‬ ‫דערנאָך פֿלעגן זײ זײ אומקערן אין‬
‫דאָס איז שױן באַשריבן אין בוך פֿון‬ ‫דער קאַמער פֿון די לױפֿערס‪.‬‬
‫די צײַטגעשעענישן פֿון די מלכים פֿון‬ ‫‪ 29‬און די איבעריקע זאַכן װעגן‬
‫יהוּדה‪ .‬און ַא מלחמה איז געװען‬ ‫רחַבֿעמען‪ ,‬און אַלץ װאָס ער האָט‬
‫צװישן אַבֿי ָמען און צװישן י ָָרבֿעָמען‪.‬‬ ‫געטאָן‪ ,‬דאָס איז שױן באַשריבן אין‬
‫בוך פֿון די צײַטגעשעענישן פֿון די‬
‫‪ 8‬און אַבֿי ָם האָט זיך געלײגט מיט‬ ‫מלכים פֿון יהוּדה‪.‬‬
‫זײַנע עלטערן‪ ,‬און מע האָט אים‬
‫באַגראָבן אין דָ וִדס‪-‬שטאָט‪ .‬און זײַן זון‬ ‫‪ 30‬און ַא מלחמה איז געװען צװישן‬
‫אָס ָא איז געװאָרן מלך אױף זײַן אָרט‪.‬‬ ‫רחַבֿעמען און צװישן י ָָרבֿעָמען אַלע‬
‫טעג‪.‬‬
‫‪ 9‬און אין צװאַנציקסטן יאָר פֿון‬ ‫‪ 31‬און רחַבֿעם האָט זיך געלײגט‬
‫י ָָרבֿעָם דעם מלך פֿון ישׂראל‪ ,‬איז אָס ָא‬ ‫מיט זײַנע עלטערן‪ ,‬און ער איז‬
‫געװאָרן מלך איבער יהוּדה‪.‬‬ ‫באַגראָבן געװאָרן לעבן זײַנע עלטערן‬
‫‪ 10‬און אײן און פֿערציק יאָר האָט‬ ‫אין דָ וִדס‪-‬שטאָט‪ .‬און דער נאָמען פֿון‬
‫ער געקיניגט אין ירושלים‪ .‬און דער‬ ‫זײַן מוטער איז געװען נַ ַעמָה די עמונית‪.‬‬
‫נאָמען פֿון זײַן מוטער איז געװען מעכה‬ ‫און זײַן זון אַבֿי ָם איז געװאָרן מלך אױף‬
‫די טאָכטער פֿון אַבֿישָלומען‪.‬‬ ‫זײַן אָרט‪.‬‬
‫‪ 11‬און אָס ָא האָט געטאָן װאָס איז‬
‫רעכטפֿאַרטיק אין די אױגן פֿון גאָט‪,‬‬
‫אַזױ װי זײַן פֿאָטער דוד‪.‬‬
‫און אין אַכצנטן יאָר פֿון מלך‬
‫י ָָרבֿעָם דעם זון פֿון נבֿטן‪ ,‬איז‬ ‫‪15‬‬
‫‪525‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪15:12—15:26‬‬
‫‪ 20‬האָט בֶן‪-‬הַדַ ד צוגעהערט צום מלך‬ ‫‪ 12‬און ער האָט אָפּגעשאַפֿט פֿון לאַנד‬
‫אָסאָ‪ ,‬און ער האָט געשיקט זײַנע‬ ‫די שאַנדמענער‪ ,‬און האָט אָפּגעטאָן‬
‫חיל‪-‬פֿירער אױף די שטעט פֿון ישׂראל‪,‬‬ ‫אַלע אָפּגעטער װאָס זײַנע עלטערן‬
‫און האָט געשלאָגן עִיון‪ ,‬און דָ ן‪ ,‬און‬ ‫האָבן געמאַכט‪.‬‬
‫אָבֿל‪-‬בית‪-‬מעכָה‪ ,‬און גאַנץ כִּנרות‪ ,‬מיט‬ ‫‪ 13‬און אױך זײַן מוטער מעכהן האָט‬
‫דעם גאַנצן לאַנד נפֿתּלי‪.‬‬ ‫ער אָפּגעטאָן פֿון זײַן ַא האַרינטע‪ ,‬װײַל‬
‫‪ 21‬און עס איז געװען‪ ,‬װי בַעשא האָט‬ ‫זי האָט געמאַכט ַא פֿאַרזעעניש צו דער‬
‫דערהערט‪ ,‬אַזױ האָט ער אױפֿגעהערט‬ ‫אַש ֵָרה‪ .‬און אָס ָא האָט אָפּגעהאַקט איר‬
‫אַרומבױען רמה‪ ,‬און איז געזעסן אין‬ ‫פֿאַרזעעניש‪ ,‬און פֿאַרברענט בײַם טײַך‬
‫תִּ רצָה‪.‬‬ ‫קִדרון‪.‬‬
‫‪ 22‬און דער מלך אָס ָא האָט‬ ‫‪ 14‬נאָר די בָמות זײַנען ניט אָפּגעטאָן‬
‫צונױפֿגערופֿן גאַנץ יהוּדה‪ ,‬קײנעם‬ ‫געװאָרן; אָבער דאָס האַרץ פֿון אָסאָן‬
‫ניט אױסגעלאָזט‪ ,‬און זײ האָבן‬ ‫איז געװען גאַנץ מיט גאָט אַלע זײַנע‬
‫אַװעקגעטראָגן די שטײנער פֿון רמה‬ ‫טעג‪.‬‬
‫און אירע האָלצן‪ ,‬מיט װאָס בַעשא‬ ‫‪ 15‬און ער האָט געבראַכט די‬
‫האָט געבױט; און דער מלך אָס ָא‬ ‫געהײליקטע זאַכן פֿון זײַן פֿאָטער‪ ,‬און‬
‫האָט מיט זײ באַבױט גֶבֿע‪-‬בנימין‪ ,‬און‬ ‫זײַנע אײגענע געהײליקטע זאַכן‪ ,‬אין‬
‫מִצפָּה‪.‬‬ ‫הױז פֿון גאָט‪ ,‬זילבער‪ ,‬און גאָלד‪ ,‬און‬
‫‪ 23‬און די איבעריקע זאַכן װעגן‬ ‫כּלים‪.‬‬
‫אָסאָן‪ ,‬און זײַן גאַנצע גבֿוּרהשאַפֿט‪,‬‬ ‫‪ 16‬און ַא מלחמה איז געװען צװישן‬
‫און אַלץ װאָס ער האָט געטאָן‪ ,‬און‬ ‫אָסאָן און צװישן בַעשא דעם מלך פֿון‬
‫די שטעט װאָס ער האָט געבױט‪ ,‬דאָס‬ ‫ישׂראל אַלע זײערע טעג‪.‬‬
‫איז שױן באַשריבן אין בוך פֿון די‬ ‫‪ 17‬און בַעשא דער מלך פֿון ישׂראל‬
‫צײַטגעשעענישן פֿון די מלכים פֿון‬ ‫איז אַרױפֿגעגאַנגען אױף יהוּדה‪ ,‬און‬
‫יהוּדה‪ .‬נאָר צו דער צײַט פֿון זײַן‬ ‫האָט געבױט רמה‪ ,‬כּדי ניט צו דערלאָזן‬
‫עלטער איז ער קראַנק געװאָרן אױף‬ ‫אַן אַרױסגײער און אַן אַרײַנגײער ב ַײ‬
‫די פֿיס‪.‬‬ ‫אָס ָא דעם מלך פֿון יהוּדה‪.‬‬
‫‪ 24‬און אָס ָא האָט זיך געלײגט מיט‬ ‫‪ 18‬האָט אָס ָא גענומען דאָס גאַנצע‬
‫זײַנע עלטערן‪ ,‬און ער איז באַגראָבן‬ ‫זילבער און גאָלד װאָס איז געבליבן‬
‫געװאָרן לעבן זײַנע עלטערן אין זײַן‬ ‫אין די אוֹצרות פֿון גאָטס הױז‪ ,‬און‬
‫פֿאָטער דָ וִדס שטאָט‪ ,‬און זײַן זון‬ ‫די אוֹצרות פֿון מלכס הױז‪ ,‬און האָט‬
‫יהוֹשפֿט איז געװאָרן מלך אױף זײַן‬ ‫זײ געגעבן אין דער האַנט פֿון זײַנע‬
‫אָרט‪.‬‬ ‫קנעכט; און דער מלך אָס ָא האָט‬
‫‪ 25‬און נָד ֿב דער זון פֿון י ָָרבֿעָמען‬ ‫זײ געשיקט צו בֶן‪-‬הַדַ ד דעם זון פֿון‬
‫איז געװאָרן מלך איבער ישׂראל אין‬ ‫ַבֿרמון דעם זון פֿון חֶזיונען‪ ,‬דעם מלך‬‫ט ִ‬
‫צװײטן יאָר פֿון אָס ָא דעם מלך פֿון‬ ‫פֿון ארם‪ ,‬װאָס איז געזעסן אין דמשׂק‪,‬‬
‫יהוּדה‪ ,‬און ער האָט געקיניגט איבער‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫ישׂראל צװײ יאָר‪.‬‬ ‫‪ַ 19‬א בונד איז צװישן מיר און צװישן‬
‫‪ 26‬און ער האָט געטאָן װאָס איז‬ ‫דיר‪ ,‬צװישן מײַן פֿאָטער און צװישן‬
‫שלעכט אין די אױגן פֿון גאָט‪ ,‬און‬ ‫דײַן פֿאָטער; אָט שיק איך דיר ַא מתּנה‬
‫איז געגאַנגען אין דעם װעג פֿון זײַן‬ ‫זילבער‪ ,‬און גאָלד; גײ‪ ,‬פֿאַרשטער דײַן‬
‫פֿאָטער‪ ,‬און אין זײַן זינד װאָס ער האָט‬ ‫בונד מיט בַעשא דעם מלך פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫געמאַכט זינדיקן ישׂראל‪.‬‬ ‫כּדי ער זאָל אָפּצי ִען פֿון מיר‪.‬‬
‫‪15:27—16:9‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪526‬‬
‫ַחנָנין‪ ,‬אױף בַעשאן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫‪ 27‬און בַעשא דער זון פֿון אַחִיהן‪ ,‬פֿון‬
‫‪ 2‬װײַל איך האָב דיך אױפֿגעהױבן‬ ‫שׂכָר‪ ,‬האָט געמאַכט ַא‬ ‫דעם הױז פֿון י ִשׂ ָ‬
‫פֿון שטױב‪ ,‬און האָב דיך געמאַכט‬ ‫בונט אױף אים‪ ,‬און בַעשא האָט אים‬
‫פֿאַר ַא פֿירשט איבער מײַן פֿאָלק‬ ‫געשלאָגן אין גִבתון װאָס געהערט צו‬
‫ישׂראל‪ ,‬און דו ביסט געגאַנגען אין‬ ‫די פּלשתּים‪ ,‬װען נָד ֿב און גאַנץ ישׂראל‬
‫דעם װעג פֿון י ָָרבֿעָמען‪ ,‬און האָסט‬ ‫האָבן געלעגערט אױף גִבתון‪.‬‬
‫געמאַכט זינדיקן מײַן פֿאָלק ישׂראל‬ ‫‪ 28‬און בַעשא האָט אים געטײט אין‬
‫מיך צו דערצערענען מיט זײערע זינד–‬ ‫דריטן יאָר פֿון אָס ָא דעם מלך פֿון‬
‫‪ 3‬אָט ראַם איך אױס בַעשאן און זײַן‬ ‫יהוּדה‪ ,‬און איז געװאָרן מלך אױף זײַן‬
‫הױז‪ ,‬און װעל מאַכן דײַן הױז װי דאָס‬ ‫אָרט‪.‬‬
‫הױז פֿון י ָָרבֿעָם דעם זון פֿון נבֿטן‪.‬‬ ‫‪ 29‬און עס איז געװען‪ ,‬װי ער איז‬
‫‪ 4‬דעם װאָס שטאַרבט פֿון בַעשאן אין‬ ‫געװאָרן מלך‪ ,‬האָט ער דערשלאָגן‬
‫שטאָט‪ ,‬װעלן די הינט אױפֿעסן‪ ,‬און‬ ‫דאָס גאַנצע הױז פֿון י ָָרבֿעָמען; ער‬
‫דעם װאָס שטאַרבט פֿון אים אין פֿעלד‪,‬‬ ‫האָט ניט איבערגעלאָזן קײן לעבעדיקן‬
‫װעלן די פֿױגלען פֿון הימל אױפֿעסן‪.‬‬ ‫אָטעם פֿון י ָָרבֿעָמען‪ ,‬ביז ער האָט אים‬
‫‪ 5‬און די איבעריקע זאַכן װעגן‬ ‫פֿאַרטיליקט‪ ,‬אַזױ װי דאָס װאָרט פֿון‬
‫בַעשאן‪ ,‬און װאָס ער האָט געטאָן‪,‬‬ ‫גאָט װאָס ער האָט גערעדט דורך זײַן‬
‫און זײַן גבֿוּרהשאַפֿט‪ ,‬דאָס איז‬ ‫קנעכט אַחִיהן פֿון שילו;‬
‫שױן באַשריבן אין בוך פֿון די‬ ‫‪ 30‬פֿאַר די זינד פֿון י ָָרבֿעָמען װאָס‬
‫צײַטגעשעענישן פֿון די מלכים פֿון‬ ‫ער האָט געזינדיקט‪ ,‬און װאָס ער‬
‫ישׂראל‪.‬‬ ‫האָט געמאַכט זינדיקן ישׂראל ; פֿון‬
‫‪ 6‬און בַעשא האָט זיך געלײגט מיט‬ ‫װעגן זײַן דערצערענונג װאָס ער האָט‬
‫זײַנע עלטערן‪ ,‬און ער איז באַגראָבן‬ ‫דערצערנט יהוה דעם גאָט פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫געװאָרן אין תִּ רצָה‪ ,‬און זײַן זון ֵאלָה‬ ‫‪ 31‬און די איבעריקע זאַכן װעגן‬
‫איז געװאָרן מלך אױף זײַן אָרט‪.‬‬ ‫נָדבֿן‪ ,‬און אַלץ װאָס ער האָט געטאָן‪,‬‬
‫‪ 7‬און אױך איז דאָס װאָרט פֿון גאָט‬ ‫דאָס איז שױן באַשריבן אין בוך פֿון‬
‫געװען דורך י ֵהוּא דעם זון פֿון ַחנָנין‪,‬‬ ‫די צײַטגעשעענישן פֿון די מלכים פֿון‬
‫דעם נבֿיא‪ ,‬אױף בַעשאן און אױף זײַן‬ ‫ישׂראל‪.‬‬
‫הױז‪ ,‬אי פֿאַר אַלעם בײזן װאָס ער האָט‬ ‫‪ 32‬און ַא מלחמה איז געװען צװישן‬
‫געטאָן אין די אױגן פֿון גאָט‪ ,‬אים צו‬ ‫אָסאָן און צװישן בַעשא דעם מלך פֿון‬
‫דערצערענען מיט די מעשׂים פֿון זײַנע‬ ‫ישׂראל אַלע זײערע טעג‪.‬‬
‫הענט‪ ,‬צו זײַן אַזױ װי דאָס הױז פֿון‬ ‫‪ 33‬אין דריטן יאָר פֿון אָס ָא דעם‬
‫י ָָרבֿעָמען‪ ,‬אי פֿאַר װאָס ער האָט אים‬ ‫מלך פֿון יהוּדה‪ ,‬איז בַעשא דער זון‬
‫דערשלאָגן‪.‬‬ ‫פֿון אַחִיהן געװאָרן מלך איבער גאַנץ‬
‫‪ 8‬אין זעקס און צװאַנציקסטן יאָר‬ ‫ישׂראל אין תִּ רצָה‪] ,‬און האָט געקיניגט[‬
‫פֿון אָס ָא דעם מלך פֿון יהוּדה‪ ,‬איז‬ ‫פֿיר און צװאַנציק יאָר‪.‬‬
‫ֵאלָה דער זון פֿון בַעשאן געװאָרן מלך‬ ‫‪ 34‬און ער האָט געטאָן װאָס איז‬
‫איבער ישׂראל אין תִּ רצָה‪] ,‬און האָט‬ ‫שלעכט אין די אױגן פֿון גאָט‪ ,‬און איז‬
‫געקיניגט[ צװײ יאָר‪.‬‬ ‫געגאַנגען אין דעם װעג פֿון י ָָרבֿעָמען‪,‬‬
‫‪ 9‬און זײַן קנעכט זִמרי‪ַ ,‬א הױפּטמאַן‬ ‫און אין זײַן זינד װאָס ער האָט געמאַכט‬
‫איבער ַא העלפֿט פֿון די רײַטװעגן‪,‬‬ ‫זינדיקן ישׂראל‪.‬‬
‫האָט געמאַכט ַא בונט אױף אים‪ ,‬בעת‬
‫ער איז געװען אין תִּ רצָה‪ ,‬זיך שכּור‬
‫טרינקענדיק אין הױז פֿון אַרצאָן װאָס‬
‫און דאָס װאָרט פֿון גאָט איז‬
‫געװען צו י ֵהוּא דעם זון פֿון‬ ‫‪16‬‬
‫‪527‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪16:10—16:25‬‬
‫‪ 18‬און עס איז געװען‪ ,‬װי זִמרי האָט‬ ‫איבערן פּאַלאַץ אין תִּ רצָה‪.‬‬
‫געזען אַז די שטאָט איז באַצװוּנגען‪,‬‬ ‫‪ 10‬און זִמרי איז געקומען‪ ,‬און האָט‬
‫אַזױ איז ער אַרײַנגעגאַנגען אין פּאַלאַץ‬ ‫אים געשלאָגן און אים געטײט‪ ,‬אין זיבן‬
‫פֿון מלכס הױז‪ ,‬און האָט אָנגעצונדן‬ ‫און צװאַנציקסטן יאָר פֿון אָס ָא דעם‬
‫איבער זיך דעם מלכס הױז אין פֿײַער‪,‬‬ ‫מלך פֿון יהוּדה‪ ,‬און איז געװאָרן מלך‬
‫און איז געשטאָרבן;‬ ‫אױף זײַן אָרט‪.‬‬
‫‪ 19‬איבער זײַנע זינד װאָס ער האָט‬ ‫‪ 11‬און עס איז געװען‪ ,‬װי ער איז‬
‫געזינדיקט‪ ,‬צו טאָן װאָס איז שלעכט‬ ‫געװאָרן מלך‪ ,‬אַז ער האָט זיך געזעצט‬
‫אין די אױגן פֿון גאָט‪ ,‬צו גײן אין די‬ ‫אױף זײַן טראָן‪ ,‬האָט ער דערשלאָגן‬
‫װעג פֿון י ָָרבֿעָמען‪ ,‬און פֿאַר זײַן זינד‬ ‫דאָס גאַנצע הױז פֿון בַעשאן; ער‬
‫װאָס ער איז באַגאַנגען צו מאַכן זינדיקן‬ ‫האָט אים ניט איבערגעלאָזן ַא‬
‫ישׂראל‪.‬‬ ‫מאַנספּאַרשױן‪ ,‬צו מאָל זײַנע אײגענע‬
‫‪ 20‬און די איבעריקע זאַכן װעגן‬ ‫און זײַנע גוטע פֿרײַנט‪.‬‬
‫זִמרין‪ ,‬און זײַן בונט װאָס ער האָט‬ ‫‪ 12‬און זִמרי האָט פֿאַרטיליקט דאָס‬
‫געבונטעװעט‪ ,‬דאָס איז שױן באַשריבן‬ ‫גאַנצע הױז פֿון בַעשאן‪ ,‬אַזױ װי דאָס‬
‫אין בוך פֿון די צײַטגעשעענישן פֿון די‬ ‫װאָרט פֿון גאָט װאָס ער האָט גערעדט‬
‫מלכים פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫װעגן בַעשאן דורך י ֵהוּא דעם נבֿיא‪,‬‬
‫‪ 21‬דענצמאָל האָט זיך דאָס פֿאָלק‬ ‫‪ 13‬פֿאַר אַלע זינד פֿון בַעשאן‪ ,‬און די‬
‫ישׂראל צעטײלט אין העלפֿט‪ :‬העלפֿט‬ ‫זינד פֿון זײַן זון ֵאלָהן‪ ,‬װאָס זײ האָבן‬
‫פֿון פֿאָלק איז געװען הינטער תִּ בֿני דעם‬ ‫געזינדיקט‪ ,‬און װאָס זײ האָבן געמאַכט‬
‫זון פֿון גינתן‪ ,‬אים צו מאַכן פֿאַר מלך‬ ‫זינדיקן ישׂראל‪ ,‬צו דערצערענען יהוה‬
‫און העלפֿט הינטער עָמרין‪.‬‬ ‫דעם גאָט פֿון ישׂראל מיט זײערע‬
‫‪ 22‬און דאָס פֿאָלק װאָס הינטער‬ ‫נישטיקע געצן‪.‬‬
‫עָמרין האָט איבערגעשטאַרקט דאָס‬ ‫‪ 14‬און די איבעריקע זאַכן װעגן‬
‫פֿאָלק װאָס הינטער תִּ בֿני דעם זון פֿון‬ ‫ֵאלָהן‪ ,‬און אַלץ װאָס ער האָט געטאָן‪,‬‬
‫גינתן‪ .‬און תִּ בֿני איז אומגעקומען‪ ,‬און‬ ‫דאָס איז שױן באַשריבן אין בוך פֿון‬
‫עָמרי איז געבליבן מלך‪.‬‬ ‫די צײַטגעשעענישן פֿון די מלכים פֿון‬
‫‪ 23‬אין אײן און דרײַסיקסטן יאָר פֿון‬ ‫ישׂראל‪.‬‬
‫אָס ָא דעם מלך פֿון יהוּדה איז עָמרי‬ ‫‪ 15‬אין זיבן און צװאַנציקסטן יאָר פֿון‬
‫געװאָרן מלך איבער ישׂראל‪] ,‬און האָט‬ ‫אָס ָא דעם מלך פֿון יהוּדה‪ ,‬האָט זִמרי‬
‫געקיניגט[ צװעלף יאָר; אין תִּ רצָה האָט‬ ‫געקיניגט זיבן טעג אין תִּ רצָה‪ ,‬בעת‬
‫ער געקיניגט זעקס יאָר‪.‬‬ ‫דאָס פֿאָלק האָט געלאַגערט אױף גִבתון‬
‫‪ 24‬און ער האָט אָפּגעקױפֿט דעם‬ ‫װאָס געהערט צו די פּלשתּים‪.‬‬
‫שמֶרן פֿאַר צװײ‬ ‫באַרג שומרון פֿון ֶ‬ ‫‪ 16‬און דאָס פֿאָלק װאָס האָט‬
‫צענטנער זילבער‪ ,‬און האָט באַבױט‬ ‫געלאַגערט האָט געהערט‪ ,‬אַזױ צו‬
‫דעם באַרג‪ ,‬און גערופֿן דעם נאָמען פֿון‬ ‫זאָגן‪ :‬זִמרי האָט געמאַכט ַא בונט‪ ,‬און‬
‫דער שטאָט װאָס ער האָט געבױט‪ ,‬אױף‬ ‫ער האָט אױך דערשלאָגן דעם מלך;‬
‫שמֶר‪ ,‬דעם האַר פֿון‬ ‫דעם נאָמען פֿון ֶ‬ ‫און גאַנץ ישׂראל האָבן געמאַכט עָמרי‬
‫דעם באַרג‪ ,‬שומרון‪.‬‬ ‫דעם חיל‪-‬פֿירער פֿאַר ַא מלך איבער‬
‫‪ 25‬און עָמרי האָט געטאָן װאָס איז‬ ‫ישׂראל‪ ,‬אין יענעם טאָג אין לאַגער‪.‬‬
‫שלעכט אין די אױגן פֿון גאָט‪ ,‬און ער‬ ‫‪ 17‬און עָמרי און גאַנץ ישׂראל מיט‬
‫האָט זיך געפֿירט ערגער װי אַלע װאָס‬ ‫אים זײַנען אַרױפֿגעגאַנגען פֿון גִבתון‪,‬‬
‫פֿאַר אים‪.‬‬ ‫און האָבן געלעגערט אױף תִּ רצָה‪.‬‬
‫‪16:26—17:10‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪528‬‬
‫אַרײַנגעשטעלט אירע טירן‪ ,‬אַזױ װי‬ ‫‪ 26‬און ער איז געגאַנגען אין אַל דעם‬
‫דאָס װאָרט פֿון גאָט װאָס ער האָט‬ ‫װעג פֿון י ָָרבֿעָם דעם זון פֿון נבֿטן‪ ,‬און‬
‫גערעדט דורך יהושוע דעם זון פֿון נון‪.‬‬ ‫אין זײַן זינד װאָס ער האָט געמאַכט‬
‫זינדיקן ישׂראל‪ ,‬צו דערצערענען יהוה‬
‫װאָס האָבן זיך באַזעצט אין‬ ‫‪17‬‬
‫און ֵא ִלי ָהו דער תִּ שבי‪ ,‬פֿון די‬
‫גלעד‪ ,‬האָט געזאָגט צו אַחאבֿן‪ :‬אַזױ װי‬
‫דעם גאָט פֿון ישׂראל מיט זײערע‬
‫נישטיקע געצן‪.‬‬
‫‪ 27‬און די איבעריקע זאַכן פֿון‬
‫עס לעבט יהוה דער גאָט פֿון ישׂראל‬ ‫עָמרין װאָס ער האָט געטאָן‪ ,‬און זײַן‬
‫װאָס איך שטײ פֿאַר אים‪ ,‬אױב אין די‬ ‫גבֿוּרהשאַפֿט װאָס ער האָט אױפֿגעטאָן‪,‬‬
‫דאָזיקע יאָרן װעט זײַן טױ און רעגן‪,‬‬ ‫דאָס איז שױן באַשריבן אין בוך פֿון‬
‫סײַדן לױט מײַן װאָרט!‬ ‫די צײַטגעשעענישן פֿון די מלכים פֿון‬
‫‪ 2‬און דאָס װאָרט פֿון גאָט איז געװען‬ ‫ישׂראל‪.‬‬
‫צו אים‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫‪ 28‬און עָמרי האָט זיך געלײגט מיט‬
‫‪ 3‬גײ פֿון דאַנען‪ ,‬און זאָלסט זיך‬ ‫זײַנע עלטערן‪ ,‬און איז באַגראָבן‬
‫פֿאַרקערן קײן מזרח‪ ,‬און זיך באַהאַלטן‬ ‫געװאָרן אין שומרון‪ ,‬און זײַן זון אַחא ֿב‬
‫ב ַײ דעם באַך כּרית װאָס פֿאַרן ירדן‪.‬‬ ‫איז געװאָרן מלך אױף זײַן אָרט‪.‬‬
‫‪ 4‬און עס װעט זײַן‪ :‬פֿון דעם באַך‬ ‫‪ 29‬און אַחא ֿב דער זון פֿון עָמרין איז‬
‫װעסטו טרינקען‪ ,‬און די ראָבן האָב איך‬ ‫געװאָרן מלך איבער ישׂראל אין אַכט‬
‫באַפֿױלן דיך דאָרטן צו שפּײַזן‪.‬‬ ‫און דרײַסיקסטן יאָר פֿון אָס ָא דעם מלך‬
‫‪ 5‬איז ער געגאַנגען און האָט געטאָן‬ ‫פֿון יהוּדה‪ .‬און אַחא ֿב דער זון פֿון‬
‫אַזױ װי דאָס װאָרט פֿון גאָט; און ער‬ ‫עָמרין האָט געקיניגט איבער ישׂראל‬
‫איז אַװעק און האָט זיך געזעצט בײַם‬ ‫אין שומרון צװײ און צװאַנציק יאָר‪.‬‬
‫באַך כּרית װאָס פֿאַרן ירדן‪.‬‬ ‫‪ 30‬און אַחא ֿב דער זון פֿון עָמרין האָט‬
‫‪ 6‬און די ראָבן פֿלעגן אים ברענגען‬ ‫געטאָן װאָס איז שלעכט אין די אױגן‬
‫ברױט און פֿלײש אין דער פֿרי‪ ,‬און‬ ‫פֿון גאָט‪ ,‬מער פֿון אַלע װאָס פֿאַר אים‪.‬‬
‫ברױט און פֿלײש אין אָװנט; און פֿון‬ ‫‪ 31‬און װינציק זײַן גײן אין די זינד‬
‫באַך פֿלעגט ער טרינקען‪.‬‬ ‫פֿון י ָָרבֿעָם דעם זון פֿון נבֿטן‪ ,‬האָט‬
‫‪ 7‬און עס איז געװען נאָך ַא פֿאַרלױף‬ ‫ער נאָך גענומען פֿאַר ַא װײַב ִאזֶבֿל די‬
‫פֿון טעג‪ ,‬איז דער באַך אױסגעטריקנט‬ ‫טאָכטער פֿון אֶת ַבעַל דעם מלך פֿון די‬
‫געװאָרן‪ ,‬װײַל עס איז ניט געװען קײן‬ ‫צידונים‪ ,‬און איז געגאַנגען און האָט‬
‫רעגן אין לאַנד‪.‬‬ ‫געדינט ַבעַל‪ ,‬און זיך געבוקט צו אים‪.‬‬
‫‪ 8‬איז דאָס װאָרט פֿון גאָט געװען צו‬ ‫‪ 32‬און ער האָט אױפֿגעשטעלט ַא‬
‫אים‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫מזבח צו ַבעַל‪ ,‬אין דעם הױז פֿון ַבעַל‬
‫‪ 9‬שטײ אױף‪ ,‬גײ קײן צָרפֿת װאָס‬ ‫װאָס ער האָט געבױט אין שומרון‪.‬‬
‫געהערט צו צידון‪ ,‬און זאָלסט דאָרטן‬ ‫‪ 33‬און אַחא ֿב האָט געמאַכט די‬
‫זיצן; זע‪ ,‬איך האָב דאָרטן באַפֿױלן ַא‬ ‫אַש ֵָרה; און אַחא ֿב האָט געטאָן מער‬
‫פֿרױ אַן אלמנה דיך צו שפּײַזן‪.‬‬ ‫צו דערצערענען יהוה דעם גאָט פֿון‬
‫‪ 10‬איז ער אױפֿגעשטאַנען און איז‬ ‫ישׂראל‪ ,‬װי אַלע מלכים פֿון ישׂראל‬
‫געגאַנגען קײן צָרפֿת‪ .‬און װי ער‬ ‫װאָס זײַנען געװען פֿאַר אים‪.‬‬
‫איז געקומען אין אײַנגאַנג פֿון שטאָט‪,‬‬ ‫‪ 34‬אין זײַנע טעג האָט חיאֵל פֿון‬
‫ערשט ַא פֿרױ אַן אלמנה קלײַבט‬ ‫בֵית‪-‬אֵל אָפּגעבױט יריחו‪ .‬מיט ]דעם‬
‫דאָרטן האָלץ‪ .‬האָט ער גערופֿן צו איר‬ ‫אַבֿירם זײַן בכור האָט‬ ‫ָ‬ ‫לעבן פֿון[‬
‫און האָט געזאָגט‪ :‬ברענג מיר‪ ,‬איך בעט‬ ‫ער געלײגט איר גרונטפֿעסט‪ ,‬און‬
‫דיך‪ַ ,‬א ביסל װאַסער אין ַא כּלי‪ ,‬כּדי‬ ‫מיט שׂגוּ ֿב זײַן יי ִנגסטן האָט ער‬
‫‪529‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪17:11—18:3‬‬
‫‪ 19‬האָט ער צו איר געזאָגט‪ :‬גיב‬ ‫איך זאָל טרינקען‪.‬‬

‫מיר דײַן זון‪ .‬און ער האָט אים‬ ‫‪ 11‬און װי זי איז געגאַנגען ברענגען‪,‬‬
‫גענומען פֿון איר בוזעם‪ ,‬און האָט אים‬ ‫אַזױ האָט ער זי נאָכגערופֿן און‬
‫אַרױפֿגעטראָגן אין דער אױבערשטוב‬ ‫געזאָגט‪ :‬ברענג מיר‪ ,‬איך בעט דיך‪ַ ,‬א‬
‫װאָס ער האָט דאָרטן געװױנט‪ ,‬און‬ ‫שטיקל ברױט אין דײַן האַנט‪.‬‬
‫האָט אים אַװעקגעלײגט אױף זײַן בעט‪.‬‬ ‫‪ 12‬האָט זי געזאָגט‪ :‬אַזױ װי עס לעבט‬
‫‪ 20‬און ער האָט גערופֿן צו גאָט און‬ ‫יהוה דײַן גאָט‪ ,‬אױב איך האָב ַא קוכן‪,‬‬
‫האָט געזאָגט‪ :‬יהוה מײַן גאָט‪ ,‬צי אױך‬ ‫נאָר בלױז ַא האַנטפֿול מעל אין טאָפּ‪,‬‬
‫דער אלמנה װאָס איך האַלט זיך אױף‬ ‫און ַא ביסל אײל אין קרוג! און אָט‬
‫ב ַײ איר‪ ,‬האָסטו בײז געטאָן‪ ,‬צו טײטן‬ ‫קלײַב איך צונױף ַא פּאָר העלצלעך‪,‬‬
‫איר זון?‬ ‫און איך װעל גײן און װעל עס מאַכן‬
‫‪ 21‬און ער האָט זיך אױסגעצױגן‬ ‫פֿאַר מיר און מײַן זון‪ ,‬און מיר װעלן עס‬
‫איבער דעם קינד דר ַײ מאָל‪ ,‬און האָט‬ ‫אױפֿעסן; דערנאָך װעלן מיר שטאַרבן‪.‬‬
‫גערופֿן צו גאָט און האָט געזאָגט‪:‬‬ ‫‪ 13‬האָט ֵא ִלי ָהו צו איר געזאָגט‪:‬‬
‫יהוה מײַן גאָט‪ ,‬זאָל‪ ,‬איך בעט דיך‪,‬‬ ‫זאָלסט ניט מורא האָבן; גײ טו אַזױ װי‬
‫די זעל פֿון דעם דאָזיקן קינד אומקערן‬ ‫דײַן װאָרט‪ ,‬נאָר מאַך מיר דערפֿון ַא‬
‫אין אים‪.‬‬ ‫קלײנעם קוכן צוערשט‪ ,‬און ברענג מיר‬
‫‪ 22‬און גאָט האָט צוגעהערט צו דעם‬ ‫אַרױס; און פֿאַר דיר און פֿאַר דײַן זון‬
‫קָול פֿון ֵא ִלי ָהון‪ ,‬און די זעל פֿון דעם‬ ‫װעסטו מאַכן צולעצט‪.‬‬
‫קינד האָט זיך אומגעקערט אין אים‪,‬‬ ‫‪ 14‬װאָרום אַזױ האָט געזאָגט יהוה‬
‫און ער האָט אױפֿגעלעבט‪.‬‬ ‫דער גאָט פֿון ישׂראל ‪ :‬דער טאָפּ מעל‬
‫װעט ניט אױסגײן‪ ,‬און דער קרוג אײל‬
‫‪ 23‬און ֵא ִלי ָהו האָט גענומען דאָס‬ ‫װעט ניט געמינערט װערן‪ ,‬ביז דעם‬
‫קינד‪ ,‬און האָט עס אַראָפּגעטראָגן פֿון‬ ‫טאָג װאָס גאָט גיט רעגן אױפֿן געזיכט‬
‫דער אױבערשטוב אין הױז‪ ,‬און האָט‬ ‫פֿון דער ערד‪.‬‬
‫עס געגעבן צו זײַן מוטער; און ֵא ִלי ָהו‬ ‫‪ 15‬איז זי געגאַנגען און האָט געטאָן‬
‫האָט געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬דײַן זון לעבט‪.‬‬ ‫אַזױ װי דאָס װאָרט פֿון ֵא ִלי ָהון‪ ,‬און‬
‫‪ 24‬האָט די פֿרױ געזאָגט צו ֵא ִלי ָהון‪:‬‬ ‫זי און ער און איר הױזגעזינט האָבן‬
‫אַצונד אָט װײס איך אַז דו ביסט ַא‬ ‫געהאַט צו עסן פֿיל טעג‪.‬‬
‫געטלעכער מאַן‪ ,‬און דאָס װאָרט פֿון‬ ‫‪ 16‬דער טאָפּ מעל איז ניט‬
‫גאָט אין דײַן מױל איז אמת‪.‬‬ ‫אױסגעגאַנגען‪ ,‬און דער קרוג אײל איז‬
‫ניט געמינערט געװאָרן‪ ,‬אַזױ װי דאָס‬
‫און עס איז געװען נאָך פֿיל‬
‫טעג‪ ,‬איז דאָס װאָרט פֿון גאָט‬ ‫‪18‬‬
‫געװען צו ֵא ִלי ָהון – אױפֿן דריטן יאָר –‬
‫װאָרט פֿון גאָט װאָס ער האָט גערעדט‬
‫דורך ֵא ִלי ָהון‪.‬‬
‫‪ 17‬און עס איז געװען נאָך די דאָזיקע‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬גײ װײַז זיך פֿאַר אַחאבֿן‪,‬‬ ‫געשעענישן‪ ,‬איז קראַנק געװאָרן דער‬
‫און איך װעל געבן רעגן אױפֿן געזיכט‬ ‫זון פֿון דער פֿרױ‪ ,‬דער בעל‪-‬הביתטע‬
‫פֿון דער ערד‪.‬‬ ‫פֿון הױז‪ ,‬און זײַן קראַנקשאַפֿט איז‬
‫‪ 2‬איז ֵא ִלי ָהו געגאַנגען זיך װײַזן פֿאַר‬ ‫געװען זײער שטאַרק‪ ,‬ביז אין אים איז‬
‫אַחאבֿן‪ .‬און דער הונגער איז געװען‬ ‫מער אַן אָטעם ניט געבליבן‪.‬‬
‫שטאַרק אין שומרון‪.‬‬ ‫‪ 18‬האָט זי געזאָגט צו ֵא ִלי ָהון‪ :‬װאָס‬
‫‪ 3‬און אַחא ֿב האָט גערופֿן עוֹבֿדי ָהון‬ ‫האָסטו צו מיר דו געטלעכער מאַן?‬
‫װאָס איבערן פּאַלאַץ – און עוֹבֿדי ָהו‬ ‫ביסטו געקומען צו מיר צו דערמאָנען‬
‫האָט זײער געפֿאָרכט יהוה;‬ ‫מײַנע זינד‪ ,‬און צו טײטן מײַן זון?‬
‫‪18:4—18:21‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪530‬‬
‫געפֿינען‪ ,‬װעט ער מיך הרגען; און דײַן‬ ‫‪ 4‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז ִאזֶבֿל האָט‬
‫קנעכט פֿאָרכט יהוה פֿון מײַן יוגנט אָן‪.‬‬ ‫פֿאַרשניטן די נבֿיאים פֿון יהוה‪ ,‬האָט‬
‫‪ 13‬איז ניט דערצײלט געװאָרן צו‬ ‫עוֹבֿדי ָהו גענומען הונדערט נבֿיאים‪ ,‬און‬
‫מײַן האַר װאָס איך האָב געטאָן‪ ,‬װען‬ ‫האָט זײ באַהאַלטן צו פֿופֿציק מאַן אין‬
‫ִאזֶבֿל האָט אױסגעהרגעט די נבֿיאים‬ ‫ַא הײל‪ ,‬און האָט זײ אױסגעהאַלטן מיט‬
‫פֿון יהוה‪ ,‬װי איך האָב באַהאַלטן‬ ‫ברױט און מיט װאַסער –‬
‫הונדערט מאַן פֿון די נבֿיאים צו‬ ‫‪ 5‬און אַחא ֿב האָט געזאָגט צו‬
‫פֿופֿציק מאַן אין ַא הײל‪ ,‬און האָב‬ ‫עוֹבֿדי ָהו‪ :‬גײ דורכן לאַנד ב ַײ אַלע‬
‫זײ אױסגעהאַלטן מיט ברױט און מיט‬ ‫קװאַלן װאַסער און ב ַײ אַלע טײַכן;‬
‫װאַסער?‬ ‫אפֿשר װעלן מיר געפֿינען גראָז‪ ,‬און‬
‫‪ 14‬און אַצונד זאָגסטו‪ :‬גײ זאָג דײַן‬ ‫מיר װעלן דערהאַלטן בײַם לעבן די‬
‫האַר‪ :‬אָן איז ֵא ִלי ָהו; און ער װעט מיך‬ ‫פֿערד און די מױלאײזלען‪ ,‬אַז מיר‬
‫הרגען‪.‬‬ ‫זאָלן ניט אָנװערן די בהמות‪.‬‬
‫‪ 15‬האָט ֵא ִלי ָהו געזאָגט‪ :‬אַזױ װי עס‬ ‫‪ 6‬האָבן זײ זיך צעטײלט דאָס לאַנד‪,‬‬
‫לעבט גאָט פֿון צבֿאות װאָס איך שטײ‬ ‫כּדי דורכצוגײן דורך דעם‪ :‬אַחא ֿב‬
‫פֿאַר אים‪ ,‬אַז הײַנט װעל איך זיך װײַזן‬ ‫איז געגאַנגען אַלײן אין זײַן װעג‪ ,‬און‬
‫פֿאַר אים!‬ ‫עוֹבֿדי ָהו איז געגאַנגען אַלײן אין אַן‬
‫‪ 16‬איז עוֹבֿדי ָהו געגאַנגען אַנטקעגן‬ ‫אַנדער װעג‪.‬‬
‫אַחאבֿן‪ ,‬און האָט אים דערצײלט; און‬ ‫‪ 7‬און װי עוֹבֿדי ָהו איז געװען‬
‫אַחא ֿב איז געגאַנגען אַנטקעגן ֵא ִלי ָהון‪.‬‬ ‫אין װעג‪ ,‬ערשט ֵא ִלי ָהו קומט אים‬
‫‪ 17‬און עס איז געװען‪ ,‬װי אַחא ֿב‬ ‫אַנטקעגן‪ .‬האָט ער אים דערקענט‪ ,‬און‬
‫האָט דערזען ֵא ִלי ָהון‪ ,‬אַזױ האָט אַחא ֿב‬ ‫ער איז געפֿאַלן אױף זײַן פּנים‪ ,‬און‬
‫צו אים געזאָגט‪ :‬ביסט דו דאָס‪,‬‬ ‫האָט געזאָגט‪ :‬ביסט דו דאָס‪ ,‬מײַן האַר‬
‫פֿאַראומגליקער פֿון ישׂראל?‬ ‫ֵא ִלי ָהו?‬
‫‪ 18‬האָט ער געזאָגט‪ :‬ניט איך האָב‬ ‫‪ 8‬האָט ער צו אים געזאָגט‪ :‬איך; גײ‬
‫פֿאַראומגליקט ישׂראל‪ ,‬נאָר דו און דײַן‬ ‫זאָג דײַן האַר‪ :‬אָן איז ֵא ִלי ָהו‪.‬‬
‫פֿאָטערס הױז‪ ,‬מיט װאָס איר האָט‬ ‫‪ 9‬האָט ער געזאָגט‪ :‬װאָס האָב איך‬
‫פֿאַרלאָזן די געבאָט פֿון יהוה‪ ,‬און‬ ‫געזינדיקט‪ ,‬אַז דו װילסט געבן דײַן‬
‫ביסט געגאַנגען נאָך די ַבעַל‪-‬געטער‪.‬‬ ‫קנעכט אין אַחאבֿס האַנט‪ ,‬מיך צו‬
‫‪ 19‬און אַצונד‪ ,‬שיק זאַמל אײַן צו מיר‬ ‫טײטן?‬
‫גאַנץ ישׂראל אױפֿן באַרג כַּרמל‪ ,‬און די‬ ‫‪ 10‬אַזױ װי עס לעבט יהוה דײַן גאָט‪,‬‬
‫פֿיר הונדערט און פֿופֿציק נבֿיאים פֿון‬ ‫אױב עס איז ד ָא ַא פֿאָלק אָדער ַא‬
‫ַבעַל‪ ,‬און די פֿיר הונדערט נבֿיאים פֿון‬ ‫קיניגרײַך‪ ,‬װאָס מײַן האַר האָט ניט‬
‫דער אַש ֵָרה‪ ,‬װאָס עסן בײַם טיש פֿון‬ ‫געשיקט אַהין דיך זוכן! און אַז זײ‬
‫ִאזֶבֿלען‪.‬‬ ‫האָבן געזאָגט‪ :‬ניטאָ‪ ,‬האָט ער געמאַכט‬
‫‪ 20‬האָט אַחא ֿב געשיקט צװישן‬ ‫שװערן דאָס פֿאָלק און דאָס קיניגרײַך‪,‬‬
‫אַלע קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬און האָט‬ ‫אַז מע האָט דיך ניט געפֿונען‪.‬‬
‫אײַנגעזאַמלט די נבֿיאים אױפֿן באַרג‬ ‫‪ 11‬און אַצונד זאָגסטו‪ :‬גײ זאָג דײַן‬
‫כַּרמל‪.‬‬ ‫האַר‪ :‬אָן איז ֵא ִלי ָהו‪.‬‬
‫‪ 21‬און ֵא ִלי ָהו האָט גענענט צום‬ ‫‪ 12‬און עס װעט זײַן‪ ,‬װי איך װעל‬
‫גאַנצן פֿאָלק‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬ביז‬ ‫אַװעקגײן פֿון דיר‪ ,‬אַזױ װעט דער‬
‫װאַנען װעט איר אומשפּרינגען אױף‬ ‫גײַסט פֿון גאָט דיך פֿאַרטראָגן‪ ,‬איך‬
‫צװײ צװײַגן? אױב יהוה איז גאָט‪,‬‬ ‫װײס ניט װוּהין‪ ,‬און אַז איך װעל קומען‬
‫גײט נאָך אים‪ ,‬און אױב ַבעַל‪ ,‬גײט נאָך‬ ‫אָנזאָגן אַחאבֿן‪ ,‬און ער װעט דיך ניט‬
‫‪531‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪18:22—18:36‬‬
‫‪ 28‬און זײ האָבן גערופֿן אױף ַא הױכן‬ ‫אים‪ .‬און דאָס פֿאָלק האָט אים ַא װאָרט‬
‫קָול‪ ,‬און האָבן זיך אײַנגעשניטן‪ ,‬אַזױ‬ ‫ניט געענטפֿערט‪.‬‬
‫װי זײער שטײגער‪ ,‬מיט שװערדן און‬ ‫‪ 22‬האָט ֵא ִלי ָהו געזאָגט צום פֿאָלק‪:‬‬
‫מיט שפּיזן‪ ,‬ביז בלוט האָט זיך געגאָסן‬ ‫איך אַלײן בין געבליבן ַא נבֿיא צו‬
‫אױף זײ‪.‬‬ ‫יהוה‪ ,‬און די נבֿיאים פֿון ַבעַל זײַנען פֿיר‬
‫‪ 29‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז דער מיטן‬ ‫הונדערט און פֿופֿציק מאַן‪.‬‬
‫טאָג איז אַריבער‪ ,‬האָבן זײ נבֿיאות‬ ‫‪ 23‬ט ָא זאָל מען אונדז געבן צװײ‬
‫געזאָגט ביז װען מע ברענגט אױף דעם‬ ‫אָקסן; און זאָלן זײ זיך אױסקלײַבן‬
‫אָװנט‪-‬קרבן‪ ,‬אָבער קײן קָול און קײן‬ ‫אײן אָקס‪ ,‬און אים צעשנײַדן און‬
‫ענטפֿער און קײן הערונג‪.‬‬ ‫אַרױפֿלײגן אױפֿן האָלץ‪ ,‬און פֿײַער‬
‫‪ 30‬האָט ֵא ִלי ָהו געזאָגט צום גאַנצן‬ ‫זאָלן זײ ניט אונטערלײגן‪ .‬און איך‬
‫פֿאָלק‪ :‬גענענט צו מיר‪ .‬האָט דאָס‬ ‫װעל מאַכן דעם אַנדער אָקס‪ ,‬און‬
‫גאַנצע פֿאָלק גענענט צו אים‪ ,‬און ער‬ ‫אַרױפֿטאָן אױפֿן האָלץ‪ ,‬און פֿײַער װעל‬
‫האָט פֿאַרריכט דעם צעשטערטן מזבח‬ ‫איך ניט אונטערלײגן‪.‬‬
‫פֿון יהוה‪.‬‬
‫‪ 31‬און ֵא ִלי ָהו האָט גענומען צװעלף‬ ‫‪ 24‬און איר װעט רופֿן צו דעם נאָמען‬
‫שטײנער אַזױ װי די צאָל פֿון די שבֿטים‬ ‫פֿון אײַער גאָט‪ ,‬און איך װעל רופֿן צו‬
‫פֿון די קינדער פֿון יעקבֿ‪ ,‬װאָס דאָס‬ ‫דעם נאָמען פֿון יהוה; און עס װעט‬
‫װאָרט פֿון גאָט איז געװען צו אים‪ ,‬אַזױ‬ ‫זײַן‪ ,‬דער גאָט װאָס װעט ענטפֿערן‬
‫צו זאָגן‪ :‬ישׂראל זאָל זײַן דײַן נאָמען‪.‬‬ ‫מיט פֿײַער‪ ,‬ער איז גאָט‪ .‬האָט זיך‬
‫‪ 32‬און ער האָט אױפֿגעבױט פֿון די‬ ‫אָפּגערופֿן דאָס גאַנצע פֿאָלק און האָט‬
‫שטײנער ַא מזבח צו דעם נאָמען פֿון‬ ‫געזאָגט‪ :‬װױל גערעדט!‬
‫יהוה‪ ,‬און האָט געמאַכט ַא גראָבן‪,‬‬ ‫‪ 25‬האָט ֵא ִלי ָהו געזאָגט צו די נבֿיאים‬
‫גרױס װי פֿאַר צװײ סְאָה זריעה‪ ,‬רונד‬ ‫פֿון ַבעַל‪ :‬קלײַבט אײַך אױס אײן אָקס‪,‬‬
‫אַרום מזבח‪.‬‬ ‫און מאַכט אים צוערשט‪ ,‬װאָרום איר‬
‫‪ 33‬און ער האָט אױסגעלײגט דאָס‬ ‫זײַט די פֿיל; און רופֿט צו דעם נאָמען‬
‫האָלץ‪ ,‬און צעשניטן דעם אָקס‪ ,‬און‬ ‫פֿון אײַער גאָט‪ ,‬און פֿײַער זאָלט איר‬
‫אַרױפֿגעטאָן אױפֿן האָלץ‪.‬‬ ‫ניט אונטערלײגן‪.‬‬
‫‪ 34‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬פֿילט אָן‬ ‫‪ 26‬האָבן זײ גענומען דעם אָקס װאָס‬
‫פֿיר קריג מיט װאַסער‪ ,‬און גיסט אַרױף‬ ‫מע האָט זײ געגעבן‪ ,‬און זײ האָבן אים‬
‫אױף דעם בראַנדאָפּפֿער און אױפֿן‬ ‫געמאַכט‪ ,‬און האָבן גערופֿן צו דעם‬
‫האָלץ‪ .‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬טוט עס ַא‬ ‫נאָמען פֿון ַבעַל‪ ,‬פֿון פֿרימאָרגן ביזן‬
‫צװײט מאָל; און זײ האָבן עס געטאָן ַא‬ ‫מיטן טאָג‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ַ :‬בעַל‪ ,‬ענטפֿער‬
‫צװײט מאָל‪ .‬האָט ער געזאָגט‪ :‬טוט עס‬ ‫אונדז! אָבער קײן קָול און קײן‬
‫ַא דריט מאָל; און זײ האָבן עס געטאָן‬ ‫ענטפֿער‪ .‬װי זײ האָבן געהונקען אַרום‬
‫ַא דריט מאָל‪.‬‬ ‫דעם מזבח װאָס מע האָט געמאַכט‪.‬‬
‫‪ 35‬און דאָס װאַסער איז געגאַנגען‬ ‫‪ 27‬און עס איז געװען אין מיטן טאָג‪,‬‬
‫רונד אַרום מזבח; און אױך דעם גראָבן‬ ‫האָט ֵא ִלי ָהו געשפּעט פֿון זײ‪ ,‬און ער‬
‫האָט ער אָנגעפֿילט מיט װאַסער‪.‬‬ ‫האָט געזאָגט‪ :‬רופֿט אױף ַא הױכן קָול‪,‬‬
‫‪ 36‬און עס איז געװען װען מע‬ ‫װאָרום ער איז ַא גאָט; ער האָט‬
‫ברענגט אױף דעם אָװנט‪-‬קרבן‪ ,‬האָט‬ ‫זיך מסתּם פֿאַררעדט‪ ,‬אָדער ער איז‬
‫ֵא ִלי ָהו הנבֿיא גענענט און האָט געזאָגט‪:‬‬ ‫אַװעק אָן ַא זײַט‪ ,‬אָדער ער איז אין‬
‫יהוה דו גאָט פֿון אבֿרהם‪ ,‬יצחק‪ ,‬און‬ ‫װעג; אפֿשר שלאָפֿט ער‪ ,‬און װעט זיך‬
‫ישׂראל‪ ,‬זאָל הײַנט באַװוּסט װערן אַז‬ ‫אױפֿכאַפּן‪.‬‬
‫‪18:37—19:6‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪532‬‬
‫רעגן זאָל דיך ניט פֿאַרהאַלטן‪.‬‬ ‫דו ביסט גאָט אין ישׂראל‪ ,‬און איך בין‬
‫‪ 45‬און עס איז געװען‪ ,‬אײדער װאָס‬ ‫דײַן קנעכט‪ ,‬און דורך מײַן װאָרט האָב‬
‫װען איז דער הימל שװאַרץ געװאָרן‬ ‫איך געטאָן אַלע די דאָזיקע זאַכן‪.‬‬
‫פֿון װאָלקנס און געװיטער‪ ,‬און עס איז‬ ‫‪ 37‬ענטפֿער מיר‪ ,‬יהוה‪ ,‬ענטפֿער‬
‫געװאָרן ַא גרױסער רעגן‪ .‬און אַחא ֿב‬ ‫מיר‪ .‬און זאָל דאָס דאָזיקע פֿאָלק װיסן‬
‫האָט זיך אַרױפֿגעזעצט‪ ,‬און איז אַװעק‬ ‫אַז דו יהוה ביסט גאָט; אַזיסט קערסטו‬
‫קײן יזרעאל‪.‬‬ ‫אָפּ זײער האַרץ אַהינטער‪.‬‬
‫‪ 46‬און די האַנט פֿון גאָט איז געװען‬ ‫‪ 38‬איז אַראָפּגעפֿאַלן ַא פֿײַער‬
‫אױף ֵא ִלי ָהון‪ ,‬און ער האָט אָנגעגורט‬ ‫פֿון גאָט‪ ,‬און האָט פֿאַרצערט דאָס‬
‫זײַנע לענדן‪ ,‬און איז געלאָפֿן פֿאַרױס‬ ‫בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬און דאָס האָלץ‪ ,‬און‬
‫פֿאַר אַחאבֿן ביז װוּ דו קומסט קײן‬ ‫די שטײנער‪ ,‬און די ערד; אַפֿילו‬
‫יזרעאל‪.‬‬ ‫דאָס װאַסער אין גראָבן האָט עס‬
‫אױסגעלעקט‪.‬‬
‫און אַחא ֿב האָט דערצײלט‬
‫ִאזֶבֿלען אַלץ װאָס ֵא ִלי ָהו האָט‬ ‫‪19‬‬
‫געטאָן‪ ,‬און אַלץ דינג װי אַזױ ער האָט‬
‫‪ 39‬און דאָס גאַנצע פֿאָלק האָט געזען‪,‬‬
‫און זײ זײַנען געפֿאַלן אױף זײער פּנים‪,‬‬
‫און האָבן געזאָגט‪ :‬יהוה‪ ,‬ער איז גאָט!‬
‫געהרגעט אַלע נבֿיאים מיטן שװערד‪.‬‬ ‫יהוה‪ ,‬ער איז גאָט!‬
‫שלִיח צו‬‫‪ 2‬האָט ִאזֶבֿל געשיקט ַא ָ‬ ‫‪ 40‬האָט ֵא ִלי ָהו צו זײ געזאָגט‪ :‬כאַפּט‬
‫ֵא ִלי ָהון‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬זאָלן די געטער‬ ‫די נבֿיאים פֿון ַבעַל; קײנער זאָל ניט‬
‫טאָן אַזױ און נאָך מער‪ ,‬אױב איך װעל‬ ‫אַנטרונען װערן פֿון זײ‪ .‬האָבן זײ זײ‬
‫מאָרגן אין דער צײַט ניט מאַכן דײַן‬ ‫געכאַפּט‪ ,‬און ֵא ִלי ָהו האָט זײ געמאַכט‬
‫לעבן אַזױ װי דאָס לעבן פֿון אײנעם פֿון‬ ‫נידערן צום טײַך קישון‪ ,‬און האָט זײ‬
‫זײ!‬ ‫דאָרטן געשאָכטן‪.‬‬
‫‪ 3‬און װי ער האָט דאָס געזען‪ ,‬אַזױ‬ ‫‪ 41‬און ֵא ִלי ָהו האָט געזאָגט צו‬
‫איז ער אױפֿגעשטאַנען און איז אַװעק‬ ‫אַחאבֿן‪ :‬גײ אַרױף‪ ,‬עס און טרינק‪,‬‬
‫אום זײַן לעבן‪ ,‬און איז געקומען קײן‬ ‫װאָרום עס איז ַא גערױש פֿון ַא סך‬
‫באֵר‪-‬שֶבֿע װאָס געהערט צו יהוּדה‪,‬‬ ‫רעגן‪.‬‬
‫און ער האָט דאָרטן איבערגעלאָזט זײַן‬ ‫‪ 42‬איז אַחא ֿב אַרױפֿגעגאַנגען עסן‬
‫יונג‪.‬‬ ‫און ֵא ִלי ָהו איז‬ ‫און טרינקען‪.‬‬
‫‪ 4‬און ער אַלײן איז געגאַנגען אין‬ ‫אַרױפֿגעגאַנגען אױפֿן שפּיץ כַּרמל‪ ,‬און‬
‫מדבר ַא טאָג װעגס‪ ,‬און איז געקומען‬ ‫האָט זיך אײַנגעבױגן צו דער ערד‪ ,‬און‬
‫און האָט זיך געזעצט אונטער ַא‬ ‫אַרײַנגעטאָן זײַן פּנים צװישן זײַנע קני‪.‬‬
‫בעזעמבײמל‪ ,‬און ער האָט געבעטן‬ ‫‪ 43‬און ער האָט געזאָגט צו זײַן יונג‪:‬‬
‫אױף זיך דעם טױט‪ ,‬און האָט געזאָגט‪:‬‬ ‫גײ אַקאָרשט אַרױף‪ ,‬טו ַא קוק קעגן‬
‫גענוג! אַצונד‪ ,‬גאָט‪ ,‬נעם צו מײַן זעל‪,‬‬ ‫ים‪ .‬איז ער אַרױפֿגעגאַנגען און האָט‬
‫װאָרום‪ ,‬איך בין ניט בעסער פֿון מײַנע‬ ‫געקוקט‪ ,‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬ניט ָא‬
‫עלטערן‪.‬‬ ‫גאָרנישט‪ .‬האָט ער געזאָגט‪ :‬״גײ‬
‫‪ 5‬און ער האָט זיך געלײגט און איז‬ ‫װידער״‪ ,‬זיבן מאָל‪.‬‬
‫אײַנגעשלאָפֿן אונטער ַא בעזעמבײמל‪.‬‬ ‫‪ 44‬און עס איז געװען אױפֿן זיבעטן‬
‫ערשט ַא מלאך רירט אים אָן‪ ,‬און זאָגט‬ ‫מאָל‪ ,‬האָט ער געזאָגט‪ :‬זע‪ַ ,‬א קלײן‬
‫צו אים‪ :‬שטײ אױף‪ ,‬עס‪.‬‬ ‫װאָלקנדל אָזױ װי די האַנט פֿון ַא‬
‫‪ 6‬האָט ער זיך אומגעקוקט‪ ,‬ערשט‬ ‫מענטשן גײט אױף פֿון ים‪ .‬האָט ער‬
‫אים צוקאָפּנס איז ַא קוכן געבאַקט‬ ‫געזאָגט‪ :‬גײ אַרױף‪ ,‬זאָג צו אַחאבֿן‪:‬‬
‫אױף אָנגעברענטע שטײנער‪ ,‬און ַא‬ ‫שפּאַן אײַן און נידער אַראָפּ‪ .‬כּדי דער‬
‫‪533‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪19:7—19:20‬‬
‫געשטעלט אין אײַנגאַנג פֿון דער הײל‪.‬‬ ‫קרוג װאַסער‪ .‬האָט ער געגעסן‬
‫ערשט ַא קָול איז געקומען צו אים‪ ,‬און‬ ‫און געטרונקען‪ ,‬און האָט זיך װידער‬
‫האָט געזאָגט‪:‬װאָס טוסטו דאָ‪ֵ ,‬א ִלי ָהו?‬ ‫געלײגט‪.‬‬
‫‪ 14‬האָט ער געזאָגט‪ :‬אָננעמען האָב‬ ‫‪ 7‬און דער מלאך פֿון גאָט איז‬
‫איך זיך אָנגענומעןפֿון װעגן יהוה דעם‬ ‫געקומען ַא צװײט מאָל‪ ,‬און האָט אים‬
‫גאָט פֿון צבֿאות; װײַל פֿאַרלאָזן דײַן‬ ‫אָנגערירט‪ ,‬און געזאָגט‪ :‬שטײ אױף‪,‬‬
‫בונד האָבן די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬ ‫עס‪ ,‬װאָרום דער װעג איז צו װײַט פֿאַר‬
‫דײַנע מזבחות האָבן זײ צעשטערט‪,‬‬ ‫דיר‪.‬‬
‫און דײַנע נבֿיאים האָבן זײ געהרגעט‬ ‫‪ 8‬איז ער אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און האָט‬
‫מיטן שװערד; און איך אַלײן בין‬ ‫געגעסן און געטרונקען‪ ,‬און איז‬
‫איבערגעבליבן‪ ,‬און זײ זוכן מײַן לעבן‬ ‫געגאַנגען מיט דעם כּוח פֿון דעם‬
‫צו נעמען‪.‬‬ ‫דאָזיקן עסן פֿערציק טעג און פֿערציק‬
‫‪ 15‬האָט גאָט צו אים געזאָגט‪ :‬קער‬ ‫נעכט‪ ,‬ביז דעם באַרג פֿון גאָט‪ ,‬חורבֿ‪.‬‬
‫זיך אום אױף דײַן װעג צום מדבר פֿון‬ ‫‪ 9‬און ער איז דאָרטן אַרײַנגעגאַנגען‬
‫דמשׂק‪ ,‬און זאָלסט קומען און זאַלבן‬ ‫אין דער הײל‪ ,‬און האָט דאָרטן‬
‫ַחזָאֵלן פֿאַר ַא מלך איבער ארם‪.‬‬ ‫גענעכטיקט‪ .‬ערשט דאָס װאָרט פֿון‬
‫‪ 16‬און י ֵהוּא דעם זון פֿון נִמשין‬ ‫גאָט איז צו אים‪ ,‬און ער האָט צו אים‬
‫זאָלסטו זאַלבן פֿאַר ַא מלך איבער‬ ‫געזאָגט‪ :‬װאָס טוסטו דאָ‪ֵ ,‬א ִלי ָהו?‬
‫ישׂראל‪ ,‬און אֶלישע דעם זון פֿון שָפֿטן‪,‬‬ ‫‪ 10‬האָט ער געזאָגט‪ :‬אָננעמען האָב‬
‫פֿון אָבֿל‪-‬מחולה‪ ,‬זאָלסטו זאַלבן פֿאַר ַא‬ ‫איך זיך אָנגענומעןפֿון װעגן יהוה דעם‬
‫נבֿיא אױף דײַן אָרט‪.‬‬ ‫גאָט פֿון צבֿאות; װײַל פֿאַרלאָזן דײַן‬
‫‪ 17‬און עס װעט זײַן‪ ,‬דעם װאָס‬ ‫בונד האָבן די קינדער פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫װערט אַנטרונען פֿון ַחזָאֵלס שװערד‪,‬‬ ‫דײַנע מזבחות האָבן זײ צעשטערט‪,‬‬
‫װעט טײטן אֶלישע‪.‬‬ ‫און דײַנע נבֿיאים האָבן זײ געהרגעט‬
‫‪ 18‬אָבער איך װעל איבערלאָזן אין‬ ‫מיטן שװערד; און איך אַלײן בין‬
‫ישׂראל זיבן טױזנט–אַלע קני װאָס‬ ‫איבערגעבליבן‪ ,‬און זײ זוכן מײַן לעבן‬
‫האָבן ניט געקניט צו ַבעַל‪ ,‬און‬ ‫צו נעמען‪.‬‬
‫יעטװעדער מױל װאָס האָט אים ניט‬ ‫‪ 11‬האָט ער געזאָגט‪ :‬גײ אַרױס‪,‬‬
‫געקושט‪.‬‬ ‫און זאָלסט זיך שטעלן אױפֿן באַרג‬
‫‪ 19‬איז ער אַװעקגעגאַנגען פֿון‬ ‫ערשט גאָט גײט‬ ‫פֿאַר גאָט‪.‬‬
‫דאָרטן‪ ,‬און האָט געטראָפֿן אֶלישע‬ ‫פֿאַרבײַ‪ ,‬און ַא גרױסער און שטאַרקער‬
‫דעם זון פֿון שָפֿטן װי ער אַקערט‬ ‫שטורעם רײַסט בערג און ברעכט‬
‫מיט צװעלף געשפּאַנען פֿאַר אים‪,‬‬ ‫פֿעלדזן פֿאַר גאָט–ניט אין שטורעם‬
‫און ער בײַם צװעלפֿטן‪ .‬איז ֵא ִלי ָהו‬ ‫איז געװען גאָט; און נאָך דעם‬
‫אַריבערגעגאַנגען צו אים‪ ,‬און האָט‬ ‫שטורעם אַן ערדציטערניש–ניט אין‬
‫אַרױפֿגעװאָרפֿן זײַן מאַנטל אױף אים‪.‬‬ ‫דער ערדציטערניש איז געװען גאָט;‬
‫‪ 20‬האָט ער איבערגעלאָזן די‬ ‫‪ 12‬און נאָך דער ערדציטערניש ַא‬
‫רינדער‪ ,‬און איז געלאָפֿן נאָך ֵא ִלי ָהון‪,‬‬ ‫פֿײַער–ניט אין פֿײַער איז געװען גאָט;‬
‫און האָט געזאָגט‪ :‬לאָמיך‪ ,‬איך בעט‬ ‫און נאָך דעם פֿײַער ַא קָול פֿון ַא דינער‬
‫דיך‪ ,‬קושן מײַן פֿאָטער און מײַן‬ ‫שטילקײט‪.‬‬
‫מוטער‪ ,‬און איך װעל גײן נאָך דיר‪.‬‬ ‫‪ 13‬און עס איז געװען‪ ,‬װי ֵא ִלי ָהו‬
‫האָט ער צו אים געזאָגט‪ :‬גײ‪ ,‬קער‬ ‫האָט דאָס דערהערט‪ ,‬אַזױ האָט ער‬
‫זיך אום‪ ,‬װאָרום װאָס האָב איך דיר‬ ‫אײַנגעװיקלט זײַן פּנים אין זײַן מאַנטל‪,‬‬
‫געטאָן?‬ ‫און ער איז אַרױגעגאַנגען‪ ,‬און האָט זיך‬
‫‪19:21—20:13‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪534‬‬
‫‪ 7‬האָט דער מלך פֿון ישׂראל גערופֿן‬ ‫‪ 21‬האָט ער זיך אומגעקערט פֿון‬
‫אַלע עלטסטע פֿון לאַנד‪ ,‬און האָט צו‬ ‫הינטער אים‪ ,‬און ער האָט גענומען‬
‫זײ געזאָגט‪ :‬מערקט אַקאָרשט און זעט‪,‬‬ ‫דאָס געשפּאַן רינדער‪ ,‬און האָט עס‬
‫אַז בײז זוכט דער דאָזיקער‪ .‬װאָרום‬ ‫געשאָכטן‪ ,‬און מיט די שפּאַנצײַג פֿון‬
‫ער האָט געשיקט צו מיר אום מײַנע‬ ‫די רינדער האָט ער אָפּגעקאָכט זײער‬
‫װײַבער און אום מײַנע קינדער‪ ,‬און‬ ‫פֿלײש; און ער האָט געגעבן די‬
‫אום מײַן זילבער און אום מײַן גאָלד‪,‬‬ ‫מענטשן‪ ,‬און זײ האָבן געגעסן‪ .‬און‬
‫און איך האָב ניט פֿאַרמיטן פֿון אים‪.‬‬ ‫ער איז אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און ער איז‬
‫‪ 8‬האָבן צו אים געזאָגט אַלע‬ ‫געגאַנגען נאָך ֵא ִלי ָהון‪ ,‬און האָט אים‬
‫עלטסטע און דאָס גאַנצע פֿאָלק‪:‬‬ ‫באַדינט‪.‬‬
‫זאָלסט ניט צוהערן און ניט‬
‫אײַנװיליקן‪.‬‬
‫‪ 9‬האָט ער געזאָגט צו די שלוחים פֿון‬
‫און בֶן‪-‬הַדַ ד דער מלך פֿון‬
‫ארם האָט אײַנגעזאַמלט זײַן‬
‫גאַנצן חיל; און צװײ און דרײַסיק‬
‫‪20‬‬
‫בֶן‪-‬הַדַ ד‪ :‬זאָגט צו מײַן האַר דעם מלך‪:‬‬ ‫מלכים זײַנען געװען מיט אים‪ ,‬און‬
‫אַלץ אום װאָס דו האָסט געשיקט צו‬ ‫פֿערד און רײַטװעגן‪ .‬און ער איז‬
‫דײַן קנעכט צוערשט װעל איך טאָן‪,‬‬ ‫אַרױפֿגעגאַנגען און האָט געלעגערט‬
‫אָבער די דאָזיקע זאַך קען איך ניט טאָן‪.‬‬ ‫אױף שומרון‪ ,‬און מלחמה געהאַלטן‬
‫זײַנען געגאַנגען די שלוחים‪ ,‬און האָבן‬ ‫אױף איר‪.‬‬
‫אים געבראַכט אַן ענטפֿער‪.‬‬ ‫‪ 2‬און ער האָט געשיקט שלוחים‪,‬‬
‫‪ 10‬האָט בֶן‪-‬הַדַ ד געשיקט צו אים‪ ,‬און‬ ‫צו אַחא ֿב דעם מלך פֿון ישׂראל‪ ,‬אין‬
‫געזאָגט‪ :‬זאָלן די געטער מיר טאָן אַזױ‬ ‫שטאָט‪,‬‬
‫און נאָך מער‪ ,‬אױב דער שטױב פֿון‬ ‫‪ 3‬און אים געלאָזט זאָגן‪ :‬אַזױ האָט‬
‫שומרון װעט קלעקן פֿאַר ַא הױפֿן דעם‬ ‫געזאָגט בֶן‪-‬הַדַ ד‪ :‬דײַן זילבער און דײַן‬
‫גאַנצן פֿאָלק װאָס הינטער מיר!‬ ‫גאָלד איז מײַנס‪ ,‬און דײַנע װײַבער און‬
‫‪ 11‬האָט געענטפֿערט דער מלך פֿון‬ ‫דײַנע שענסטע קינדער זײַנען מײַנע‪.‬‬
‫ישׂראל און האָט געזאָגט‪ :‬זאָגט ]אים[‪:‬‬ ‫‪ 4‬האָט געענטפֿערט דער מלך פֿון‬
‫זאָל דער װאָס גורט זיך ערשט אָן‪ ,‬זיך‬ ‫ישׂראל און האָט געזאָגט‪ :‬אַזױ װי דײַן‬
‫ניט רימען װי דער װאָס בינדט זיך שױן‬ ‫װאָרט‪ ,‬מײַן האַר מלך; דײַנער בין איך‪,‬‬
‫אָפּ‪.‬‬ ‫און אַלץ װאָס איך האָב‪.‬‬
‫‪ 12‬און עס איז געװען‪ ,‬װי ]בֶן‪-‬הַדַ ד[‬ ‫‪ 5‬זײַנען װידער געקומען די‬
‫האָט געהערט דעם דאָזיקן ענטפֿער‪,‬‬ ‫שלוחים‪ ,‬און האָבן געזאָגט‪ :‬אַזױ האָט‬
‫בעת ער האָט געטרונקען‪ ,‬ער און די‬ ‫געזאָגט בֶן‪-‬הַדַ ד‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬פֿאַר‬
‫מלכים‪ ,‬אין די בײַדלעך‪ ,‬אַזױ האָט‬ ‫װאָר‪ ,‬איך האָב דיר געשיקט זאָגן‪:‬‬
‫ער געזאָגט צו זײַנע קנעכט‪ :‬שטעלט‬ ‫דײַן זילבער און דײַן גאָלד‪ ,‬און דײַנע‬
‫אױס! און זײ האָבן אױסגעשטעלט‬ ‫װײַבער און דײַנע קינדער זאָלסטו‬
‫אַנקעגן דער שטאָט‪.‬‬ ‫מיר געבן‪.‬‬
‫‪ 13‬ערשט אײנער ַא נבֿיא האָט‬ ‫‪ 6‬װאָרום אַז מאָרגן אין דער צײַט‬
‫גענענט צו אַחא ֿב דעם מלך פֿון ישׂראל‪,‬‬ ‫װעל איך שיקן צו דיר מײַנע קנעכט‪,‬‬
‫און האָט געזאָגט‪ :‬אַזױ האָט גאָט‬ ‫װעלן זײ דורכזוכן דײַן הױז‪ ,‬און די‬
‫געזאָגט‪ :‬זעסט דעם גאַנצן דאָזיקן‬ ‫הײַזער פֿון דײַנע קנעכט; און עס װעט‬
‫גרױסן המון? אָט גיב איך אים הײַנט‬ ‫זײַן‪ ,‬װוּ נאָר ַא גלוסטיקײט פֿון דײַנע‬
‫אין דײַן האַנט‪ ,‬און װעסט װיסן אַז איך‬ ‫אױגן װעלן זײ אַרײַנטאָן אין זײער‬
‫בין יהוה‪.‬‬ ‫האַנט און אַװעקנעמען‪.‬‬
‫‪535‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪20:14—20:29‬‬
‫װאָרום צום אומקער פֿון יאָר קומט‬ ‫‪ 14‬האָט אַחא ֿב געזאָגט‪ :‬דורך‬
‫דער מלך פֿון ארם אַרױף אױף דיר‪.‬‬ ‫װעמען? האָט ער געזאָגט‪ :‬אַזױ האָט‬
‫‪ 23‬און די קנעכט פֿון דעם מלך פֿון‬ ‫גאָט געזאָגט‪ :‬דורך די יונגען פֿון די‬
‫ארם האָבן צו אים געזאָגט‪ַ :‬א גאָט פֿון‬ ‫לאַנדפֿירשטן‪ .‬האָט ער געפֿרעגט‪:‬‬
‫בערג איז זײער גאָט‪ ,‬דרום זײַנען זײ‬ ‫װער זאָל אָנקניפּן די מלחמה? האָט‬
‫געװען שטאַרקער פֿון אונדז; לאָמיר‬ ‫ער געזאָגט‪ :‬דו‪.‬‬
‫אָבער מלחמה האַלטן מיט זײ אױף ַא‬ ‫‪ 15‬האָט ער איבערגעצײלט די יונגען‬
‫גלײַכן פּלאַץ‪ ,‬אױב מיר װעלן ניט זײַן‬ ‫פֿון די לאַנדפֿירשטן‪ ,‬און זײ זײַנען‬
‫שטאַרקער פֿון זײ!‬ ‫געװען צװײ הונדערט און צװײ און‬
‫‪ 24‬און די דאָזיקע זאַך טו; טו אָפּ די‬ ‫דרײַסיק‪ .‬און נאָך זײ האָט ער‬
‫מלכים איטלעכן פֿון זײַן אָרט און מאַך‬ ‫איבערגעצײלט דאָס גאַנצע פֿאָלק‪,‬‬
‫אָנפֿירער אָנשטאָט זײ‪.‬‬ ‫אַלע קינדער פֿון ישׂראל–זיבן טױזנט‪.‬‬
‫‪ 25‬און דו זאָלסט דיר צונױפֿצײלן ַא‬ ‫‪ 16‬זײַנען זײ אַרױסגעגאַנגען אין‬
‫חיל אַזױ װי דער חיל װאָס איז ב ַײ דיר‬ ‫מיטן טאָג‪ ,‬בעת בֶן‪-‬הַדַ ד האָט זיך שכּור‬
‫געפֿאַלן‪ ,‬און פֿערד אַזױ װי די פֿערד‪,‬‬ ‫געטרונקען אין די בײַדלעך ער און די‬
‫און רײַטװעגן אַזױ װי די רײַטװעגן;‬ ‫מלכים–די צװײ און דרײַסיק מלכים‬
‫און לאָמיר מלחמה האַלטן מיט זײ אױף‬ ‫װאָס האָבן אים געהאָלפֿן‪.‬‬
‫ַא גלײַכן פּלאַץ‪ ,‬אױב מיר װעלן ניט זײַן‬ ‫‪ 17‬און די יונגען פֿון די לאַנדפֿירשטן‬
‫שטאַרקער פֿון זײ! האָט ער צוגעהערט‬ ‫זײַנען אַרױסגעגאַנגען צוערשט; אָבער‬
‫צו זײער קָול‪ ,‬און האָט אַזױ געטאָן‪.‬‬ ‫בֶן‪-‬הַדַ ד האָט געשיקט‪ ,‬און מע האָט‬
‫‪ 26‬און עס איז געװען צום אומקער‬ ‫אים אָנגעזאָגט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬מענטשן‬
‫פֿון יאָר‪ ,‬האָט בֶן‪-‬הַדַ ד איבערגעצײלט‬ ‫זײַנען אַרױסגעגאַנגען פֿון שומרון‪.‬‬
‫אַרמים‪ ,‬און ער איז אַרױפֿגעגאַנגען‬ ‫די ַ‬ ‫‪ 18‬האָט ער געזאָגט‪ :‬ס ַײ זײ זײַנען‬
‫קײן אַפֿק אױף מלחמה מיט ישׂראל‪.‬‬ ‫פֿאַר שלום אַרױסגעגאַנגען‪ ,‬כאַפּט‬
‫‪ 27‬און די קינדער פֿון ישׂראל‬ ‫זײ לעבעדיקערהײט‪ ,‬און ס ַײ זײ‬
‫זײַנען איבערגעצײלט געװאָרן‪ ,‬און‬ ‫זײַנען פֿאַר מלחמה אַרױסגעגאַנגען‪,‬‬
‫פֿאַרזאָרגט געװאָרן מיט שפּײַז‪ ,‬און‬ ‫לעבעדיקערהײט כאַפּט זײ‪.‬‬
‫זײַנען אַרױסגעגאַנגען אַקעגן זײ‪.‬‬ ‫‪ 19‬און די זײַנען אַרױסגעגאַנגען פֿון‬
‫און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬ ‫שטאָט–די יונגען פֿון די לאַנדפֿירשטן‪,‬‬
‫געלאַגערט אַקעגן זײ‪ ,‬אַזױ װי צװײ‬ ‫און דער חיל װאָס הינטער זײ‪.‬‬
‫אַרמים‬ ‫קלײנע סטאַדעס ציגן‪ .‬און די ַ‬ ‫‪ 20‬און זײ האָבן געשלאָגן איטלעכער‬
‫האָבן אָנגעפֿילט דאָס לאַנד‪.‬‬ ‫אַרמים זײַנען‬ ‫זײַן מאַן‪ ,‬און די ַ‬
‫‪ 28‬האָט דער געטלעכער מאַן‬ ‫אַנטלאָפֿן‪ ,‬און ישׂראל האָט זײ‬
‫גענענט‪ ,‬און האָט גערעדט צו דעם‬ ‫נאָכגעיאָגט‪ .‬און בֶן‪-‬הַדַ ד דער מלך פֿון‬
‫מלך פֿון ישׂראל און געזאָגט‪ :‬װײַל‬ ‫ארם איז אַנטרונען געװאָרן אױף ַא‬
‫אַרמים האָבן געזאָגט‪ַ :‬א גאָט פֿון‬ ‫די ַ‬ ‫פֿערד מיט רײַטער‪.‬‬
‫בערג איז יהוה‪ ,‬און ניט ַא גאָט פֿון‬ ‫‪ 21‬און דער מלך פֿון ישׂראל איז‬
‫טאָלן איז ער‪ ,‬דרום װעל איך געבן‬ ‫אַרױסגעגאַנגען‪ ,‬און האָט געשלאָגן די‬
‫דעם גאַנצן דאָזיקן גרױסן המון אין‬ ‫פֿערד און די רײַטװעגן‪ ,‬און געשלאָגן‬
‫דײַן האַנט‪ ,‬און איר װעט װיסן אַז איך‬ ‫צװישן ארם ַא גרױסן שלאַק‪.‬‬
‫בין יהוה‪.‬‬ ‫‪ 22‬און דער נבֿיא האָט גענענט צו‬
‫‪ 29‬און זײ האָבן געלאַגערט אײנע‬ ‫דעם מלך פֿון ישׂראל און האָט צו‬
‫אַקעגן די אַנדערע זיבן טעג‪ .‬און עס‬ ‫אים געזאָגט‪ :‬גײ פֿאַרשטאַרק זיך‪ ,‬און‬
‫איז געװען אױפֿן זיבעטן טאָג‪ ,‬האָט‬ ‫מערק און זע װאָס דו זאָלסט טאָן‪,‬‬
‫‪20:30—20:41‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪536‬‬
‫ער האָט אים געשלאָסן ַא בונד‪ ,‬און‬ ‫גענענט די מלחמה‪ ,‬און די קינדער‬
‫האָט אים אַװעקגעלאָזט‪.‬‬ ‫פֿון ישׂראל האָבן געשלאָגן פֿון ארם‬
‫‪ 35‬און אײנער ַא מאַן פֿון די יונגע‬ ‫הונדערט טױזנט פֿוסגײער אין אײן‬
‫נבֿיאים האָט געזאָגט צו זײַן חבֿר דורך‬ ‫טאָג‪.‬‬
‫דעם װאָרט פֿון גאָט‪ :‬שלאָג מיך‪ ,‬איך‬ ‫‪ 30‬און די איבעריקע זײַנען אַנטלאָפֿן‬
‫בעט דיך‪ ,‬און דער מאַן האָט אים ניט‬ ‫קײן אַפֿק‪ ,‬אין שטאָט; איז די‬
‫געװאָלט שלאָגן‪.‬‬ ‫מױער אײַנגעפֿאַלן אױף זיבן און‬
‫‪ 36‬האָט ער געזאָגט‪ :‬װײַל דו‬ ‫צװאַנציק טױזנט מאַן װאָס זײַנען‬
‫האָסט ניט צוגעהערט צו דעם קָול פֿון‬ ‫און בֶן‪-‬הַדַ ד איז‬ ‫איבערגעבליבן‪.‬‬
‫גאָט‪ ,‬אָט גײסטו אַװעק פֿון מיר‪ ,‬און‬ ‫אַנטלאָפֿן און איז אַרײַן אין שטאָט‪ ,‬אין‬
‫דיך װעט דערשלאָגן ַא לײב‪ .‬און װי‬ ‫ַא קאַמער הינטער ַא קאַמער‪.‬‬
‫ער איז אַװעקגעגאַנגען פֿון אים‪ ,‬אַזױ‬ ‫‪ 31‬האָבן זײַנע קנעכט צו אים‬
‫האָט אים אָנגעטראָפֿן ַא לײב‪ ,‬און האָט‬ ‫געזאָגט‪ :‬זע נאָר‪ ,‬מיר האָבן געהערט‬
‫אים דערשלאָגן‪.‬‬ ‫אַז די מלכים פֿון דעם הױז פֿון ישׂראל‬
‫‪ 37‬האָט ער אָנגעטראָפֿן אַן אַנדער‬ ‫זײַנען גענאָדיקע מלכים; לאָמיר‪ ,‬איך‬
‫מאַן‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬שלאָג מיך‪,‬‬ ‫בעט דיך‪ ,‬אָנטאָן זאַקקלײדער אױף‬
‫איך בעט דיך‪ .‬און דער מאַן האָט אים‬ ‫אונדזערע לענדן‪ ,‬און שטריק אױף‬
‫געשלאָגן‪ ,‬שלאָגנדיק ביז װוּנדן‪.‬‬ ‫אונדזער קאָפּ‪ ,‬און לאָמיר אַרױסגײן‬
‫‪ 38‬און דער נבֿיא איז געגאַנגען און‬ ‫צו דעם מלך פֿון ישׂראל‪ ,‬אפֿשר װעט‬
‫האָט געהאַרט אױפֿן מלך בײַם װעג;‬ ‫ער דיך לאָזן לעבן‪.‬‬
‫און ער האָט זיך פֿאַרשטעלט מיטן‬ ‫‪ 32‬האָבן זײ אָנגעגורט זאַקקלײדער‬
‫קאָפּבאַנד איבער זײַנע אױגן‪.‬‬ ‫אױף זײערע לענדן‪ ,‬און שטריק אױף‬
‫‪ 39‬און עס איז געװען‪ ,‬װי דער מלך‬ ‫זײערע קעפּ‪ ,‬און זײ זײַנען געקומען‬
‫איז פֿאַרבײַגעגאַנגען‪ ,‬אַזױ האָט ער‬ ‫צו דעם מלך פֿון ישׂראל‪ ,‬און האָבן‬
‫געשרי ִען צום מלך און האָט געזאָגט‪:‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬דײַן קנעכט בֶן‪-‬הַדַ ד האָט‬
‫דײַן קנעכט איז אַרױסגעגאַנגען אין‬ ‫געזאָגט‪ :‬לאָמיך לעבן‪ ,‬איך בעט דיך‪.‬‬
‫דער מלחמה‪ ,‬ערשט ַא מאַן האָט זיך‬ ‫האָט ער געזאָגט‪ :‬לעבט ער נאָך? ער‬
‫אָפּגעקערט‪ ,‬און האָט געבראַכט צו מיר‬ ‫איז מײַן ברודער‪.‬‬
‫ַא מאַן‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬אָט דעם‬ ‫‪ 33‬און די מענטשן האָבן עס גענומען‬
‫דאָזיקן מאַן‪ ,‬אױב געמינערט װעט ער‬ ‫פֿאַר ַא צײכן‪ ,‬און זײ האָבן זיך געאײַלט‬
‫געמינערט װערן; װעט דײַן נפֿש זײַן‬ ‫און באַװאָרנט אױב ער מײנט עס‪ ,‬און‬
‫אָנשטאָט זײַן נפֿש; אָדער ַא צענטנער‬ ‫האָבן געזאָגט‪ :‬דײַן ברודער בֶן‪-‬הַדַ ד‪.‬‬
‫זילבער װעסטו באַצאָלן‪ :‬און װי דײַן‬ ‫האָט ער געזאָגט‪ :‬גײט ברענגט אים‪.‬‬
‫קנעכט איז געװען פֿאַרטאָן ד ָא און‬ ‫איז אַרױסגעקומען צו אים בֶן‪-‬הַדַ ד‪,‬‬
‫דאָרטן‪ ,‬אַזױ איז ער ניט געװאָרן‪ .‬האָט‬ ‫און ער האָט אים אַרױפֿגענומען אױפֿן‬
‫דער מלך פֿון ישׂראל צו אים געזאָגט‪.‬‬ ‫רײַטװאָגן‪.‬‬
‫אַזױ זאָל זײַן דײַן משפּט; דו אַלײן‬ ‫‪ 34‬און ]בֶן‪-‬הַדַ ד[ האָט צו אים‬
‫האָסט געפַּסקעט‪.‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬די שטעט װאָס מײַן פֿאָטער‬
‫‪ 40‬האָט ער אױף גיך אָפּגעטאָן דעם‬ ‫האָט צוגענומען פֿון דײַן פֿאָטער װעל‬
‫קאָפּבאַנד פֿון זײַנע אױגן‪ ,‬און דער מלך‬ ‫איך אומקערן‪ ,‬און גאַסן זאָלסטו דיר‬
‫פֿון ישׂראל האָט אים דערקענט‪ ,‬אַז ער‬ ‫מאַכן אין דמשׂק‪ ,‬אַזױ װי מײַן פֿאָטער‬
‫איז פֿון די נבֿיאים‪.‬‬ ‫האָט געמאַכט אין שומרון‪] .‬האָט‬
‫‪ 41‬און ער האָט צו אים געזאָגט‪ :‬אַזױ‬ ‫אַחא ֿב געזאָגט‪ [:‬און איך װעל דיך‬
‫האָט גאָט געזאָגט‪ :‬װײַל דו האָסט‬ ‫אַװעקלאָזן מיט דעם דאָזיקן בונד‪ .‬און‬
‫‪537‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪20:42—21:13‬‬
‫אַנדער װײַנגאָרטן אָנשטאָט אים; און‬ ‫אַרױסגעלאָזט פֿון דער האַנט דעם מאַן‬
‫ער האָט געזאָגט‪ :‬איך װעל דיר ניט‬ ‫פֿון מײַן חרם‪ ,‬זאָל דײַן נפֿש זײַן‬
‫אָפּגעבן מײַן װײַנגאָרטן‪.‬‬ ‫אָנשטאָט זײַן נפֿש‪ ,‬און דײַן פֿאָלק‬
‫‪ 7‬האָט זײַן װײַב ִאזֶבֿל צו אים‬ ‫אָנשטאָט זײַן פֿאָלק‪.‬‬
‫געזאָגט‪ :‬פֿירסט דו אַצונד די מלוכה‬ ‫‪ 42‬און דער מלך פֿון ישׂראל איז‬
‫איבער ישׂראל? שטײ אױף‪ ,‬עס שפּײַז‪,‬‬ ‫אַװעק צו זײַן הױז צעטראָגן און‬
‫אַז זאָל דײַן האַרץ זײַן פֿרײלעך‪ .‬איך‬ ‫פֿאַרבײזערט‪ ,‬און ער איז געקומען קײן‬
‫װעל דיר געבן דעם װײַנגאָרטן פֿון‬ ‫שומרון‪.‬‬
‫נָבֿות דעם י ִזרעאֵלי‪.‬‬ ‫און עס איז געװען נאָך‬
‫‪ 8‬און זי האָט געשריבן בריװ אין‬
‫אַחאבֿס נאָמען‪ ,‬און פֿאַרזיגלט מיט זײַן‬
‫די דאָזיקע געשעענישן‪:‬‬
‫נָבֿות דער יזרעאלי האָט געהאַט‬
‫‪21‬‬
‫זיגל‪ ,‬און האָט געשיקט די בריװ צו די‬ ‫ַא װײַנגאָרטן װאָס איז געװען אין‬
‫עלטסטע און צו די אַדללײַט װאָס אין‬ ‫יזרעאל לעבן דעם פּאַלאַץ פֿון אַחא ֿב‬
‫זײַן שטאָט‪ ,‬װאָס האָבן געװױנט מיט‬ ‫דעם מלך פֿון שומרון‪.‬‬
‫נָבֿותן‪.‬‬ ‫‪ 2‬האָט אַחא ֿב געזאָגט צו נָבֿותן‪ ,‬אַזױ‬
‫‪ 9‬און זי האָט געשריבן אין די בריװ‪,‬‬ ‫צו זאָגן‪ :‬גיב מיר דײַן װײַנגאָרטן‪ ,‬כּדי‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬רופֿט אױס ַא תָּ ענית‪ ,‬און‬ ‫ער זאָל מיר זײַן פֿאַר ַא גאָרטן פֿון‬
‫זעצט אַװעק נָבֿותן אױבן אָן פֿון פֿאָלק‪.‬‬ ‫גרינס‪ ,‬װײַל ער איז נאָנט לעבן מײַן‬
‫‪ 10‬און זעצט אַװעק צװײ מענטשן‪,‬‬ ‫הױז‪ ,‬און איך װעל דיר געבן אָנשטאָט‬
‫נידערטרעכטיקע יונגען‪ ,‬אַקעגן‬ ‫אים ַא װײַנגאָרטן ַא בעסערן פֿון אים‪.‬‬
‫אים‪ ,‬זײ זאָלן עדות זאָגן אױף אים‪,‬‬ ‫אָדער אױב אין דײַנע אױגן איז בעסער‪,‬‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬האָסט געלעסטערט גאָט‬ ‫װעל איך דיר געבן געלט אין מקח פֿון‬
‫און דעם מלך‪ .‬און פֿירט אים אַרױס‪,‬‬ ‫דעם‪.‬‬
‫און פֿאַרשטײנט אים‪ ,‬און ער זאָל‬ ‫‪ 3‬האָט נָבֿות געזאָגט צו אַחאבֿן‪:‬‬
‫שטאַרבן‪.‬‬ ‫באַהיט מיך גאָט‪ ,‬איך זאָל דיר אָפּגעבן‬
‫‪ 11‬האָבן די מענטשן פֿון זײַן שטאָט‪,‬‬ ‫די נחלה פֿון מײַנע עלטערן‪.‬‬
‫און די עלטסטע און די אַדללײַט װאָס‬ ‫‪ 4‬איז אַחא ֿב געקומען אין זײַן הױז‬
‫האָבן געװױנט אין זײַן שטאָט‪ ,‬געטאָן‬ ‫צעטראָגן און פֿאַרבײזערט איבער דעם‬
‫אַזױ װי ִאזֶבֿל האָט צו זײ געשיקט‪,‬‬ ‫װאָרט װאָס נָבֿות דער י ִזרעאֵלי האָט‬
‫אַזױ װי עס איז געװען געשריבן אין די‬ ‫צו אים גערעדט‪ ,‬אַז ער האָט געזאָגט‪:‬‬
‫בריװ װאָס זי האָט צו זײ געשיקט‪.‬‬ ‫איך װעל דיר ניט אָפּגעבן די נחלה‬
‫ַא‬ ‫‪ 12‬זײ האָבן אױסגערופֿן‬ ‫פֿון מײַנע עלטערן‪ .‬און ער האָט‬
‫תָּ ענית‪ ,‬און האָבן אַװעקגעזעצט נָבֿותן‬ ‫זיך געלײגט אױף זײַן בעט‪ ,‬און האָט‬
‫אױבן אָן פֿון פֿאָלק‪.‬‬ ‫אומגעדרײט זײַן פּנים‪ ,‬און ניט געגעסן‬
‫צװײ מענטשן‪,‬‬ ‫‪ 13‬און די‬ ‫קײן שפּײַז‪.‬‬
‫זײַנען‬ ‫נידערטרעכטיקע יונגען‪,‬‬ ‫‪ 5‬איז צוגעקומען צו אים זײַן װײַב‬
‫געקומען און האָבן זיך געזעצט אַקעגן‬ ‫ִאזֶבֿל‪ ,‬און האָט צו אים געזאָגט‪ :‬װאָס‬
‫אים; און די נידערטרעכטיקע יונגען‬ ‫איז דאָס דײַן געמיט צעטראָגן‪ ,‬און דו‬
‫האָבן עדות געזאָגט אױף אים‪ ,‬אױף‬ ‫עסט ניט קײן שפּײַז?‬
‫נָבֿותן‪ ,‬פֿאַרן פֿאָלק‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫‪ 6‬האָט ער צו איר געזאָגט‪ :‬װײַל איך‬
‫נָבֿות האָט געלעסטערט גאָט און דעם‬ ‫האָב גערעדט צו נָבֿות דעם י ִזרעאֵלי‪,‬‬
‫מלך‪ .‬און מע האָט אים אַרױסגעפֿירט‬ ‫און איך האָב צו אים געזאָגט‪ :‬גיב‬
‫אױסן שטאָט‪ ,‬און אים פֿאַרװאָרפֿן מיט‬ ‫מיר דײַן װײַנגאָרטן פֿאַר געלט‪ ,‬אָדער‬
‫שטײנער‪ ,‬און ער איז געשטאָרבן‪.‬‬ ‫אױב דו װילסט‪ ,‬װעל איך דיר געבן אַן‬
‫‪21:14—:22‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪538‬‬
‫‪ 22‬און איך װעל מאַכן דײַן הױז‬ ‫‪ 14‬און זײ האָבן געשיקט צו ִאזֶבֿלען‪,‬‬
‫אַזױ װי דאָס הױז פֿון י ָָרבֿעָם דעם‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬נָבֿות איז פֿאַרשטײנט‬
‫זון פֿון נבֿטן‪ ,‬און אַזױ װי דאָס הױז‬ ‫געװאָרן‪ ,‬און ער איז טױט‪.‬‬
‫פֿון בַעשא דעם זון פֿון אַחִיהן‪ ,‬פֿאַר‬ ‫‪ 15‬און עס איז געװען‪ ,‬װי ִאזֶבֿל‬
‫דער דערצערנונג װאָס דו האָסט‬ ‫האָט געהערט אַז נָבֿות איז פֿאַרשטײנט‬
‫דערצערנט‪ ,‬און געמאַכט זינדיקן‬ ‫געװאָרן‪ ,‬און ער איז טױט‪ ,‬אַזױ‬
‫ישׂראל‪ .‬און אױך אױף ִאזֶבֿלען‬ ‫האָט ִאזֶבֿל געזאָגט צו אַחאבֿן‪ :‬שטײ‬
‫האָט גאָט גערעדט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫אױף‪ :‬י ַרשע דעם װײַנגאָרטן פֿון נָבֿות‬
‫די הינט װעלן עסן ִאזֶבֿלען אין דעם‬ ‫דעם י ִזרעאֵלי‪ ,‬װאָס ער האָט דיר ניט‬
‫פֿעסטונגגראָבן פֿון יזרעאל‪.‬‬ ‫געװאָלט געבן פֿאַר געלט‪ .‬װאָרום‬
‫‪ 23‬דעם װאָס שטאַרבט פֿון אַחאבֿן‬ ‫נָבֿות לעבט ניט‪ ,‬נײַערט ער איז טױט‪.‬‬
‫אין שטאָט‪ ,‬װעלן די הינט אױפֿעסן‪ ,‬און‬ ‫‪ 16‬און עס איז געװען‪ ,‬װי אַחא ֿב האָט‬
‫דעם װאָס שטאַרבט אין פֿעלד‪ ,‬װעלן די‬ ‫געהערט אַז נָבֿות איז טױט‪ ,‬אַזױ איז‬
‫פֿױגלען פֿון הימל אױפֿעסן‪.‬‬ ‫אַחא ֿב אױפֿגעשטאַנען אַראָפּצונידערן‬
‫‪ 24‬פֿאַר װאָר‪ ,‬עס איז ניט געװען אַז ַא‬ ‫צו דעם װײַנגאָרטן פֿון נָבֿות דעם‬
‫װי אַחא ֿב װאָס האָט זיך אָפּגעגעבן צו‬ ‫י ִזרעאֵלי‪ ,‬כּדי אים צו י ַרשען‪.‬‬
‫טאָן װאָס איז שלעכט אין די אױגן פֿון‬ ‫‪ 17‬איז דאָס װאָרט פֿון גאָט געװען‬
‫גאָט‪ ,‬װײַל אים האָט אָנגערעדט זײַן‬ ‫צו ֵא ִלי ָהו דעם תִּ שבי‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫װײַב ִאזֶבֿל‪.‬‬
‫‪ 18‬שטײ אױף‪ ,‬נידער אַראָפּ אַנטקעגן‬
‫‪ 25‬און ער האָט זיך באַגאַנגען זײער‬ ‫אַחא ֿב דעם מלך פֿון ישׂראל װאָס‬
‫אומװערדיק צו גײן נאָך די אָפּגעטער‪,‬‬ ‫אין שומרון; אָן איז ער אין דעם‬
‫אַזױ װי אַלץ װאָס די אמורים האָבן‬ ‫װײַנגאָרטן פֿון נָבֿותן‪ ,‬װאָס ער האָט‬
‫געטאָן‪ ,‬װעמען גאָט האָט פֿאַרטריבן‬ ‫אַהין אַראָפּגענידערט‪ ,‬כּדי אים צו‬
‫פֿון פֿאַר די קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫ירשען‪.‬‬
‫‪ 26‬און עס איז געװען‪ ,‬װי אַחא ֿב‬ ‫‪ 19‬און זאָלסט רעדן צו אים‪ ,‬אַזױ צו‬
‫האָט געהערט די דאָזיקע װערטער‪,‬‬ ‫זאָגן‪ :‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬האָסט‬
‫אַזױ האָט ער צעריסן זײַנע קלײדער‪,‬‬ ‫געהרגעט‪ ,‬און װילסט אױך י ַרשען?‬
‫און אָנגעטאָן זאַקקלײד אױף זײַן לײַב‪,‬‬ ‫און זאָלסט רעדן צו אים‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫און האָט געפֿאַסט; און ער איז געלעגן‬ ‫אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬אױף דעם אָרט‬
‫אין זאַקקלײד‪ ,‬און איז אַרומגעגאַנגען‬ ‫װוּ די הינט האָבן געלעקט דאָס בלוט‬
‫שטילערהײט‪.‬‬ ‫פֿון נָבֿותן‪ ,‬װעלן די הינט לעקן אױך‬
‫‪ 27‬איז דאָס װאָרט פֿון גאָט געװען‬ ‫דײַן בלוט‪.‬‬
‫צו ֵא ִלי ָהו דעם תִּ שבי‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫‪ 20‬האָט אַחא ֿב געזאָגט צו ֵא ִלי ָהון‪:‬‬
‫‪ 28‬האָסטו געזען װי אַחא ֿב איז‬ ‫האָסט מיך אָנגעקריגן‪ ,‬שׂונא מײַנער?‬
‫געװאָרן אונטערטעניק פֿאַר מיר?‬ ‫האָט ער געזאָגט‪ :‬איך האָב דיך‬
‫װײַל ער איז געװאָרן אונטערטעניק‬ ‫אָנגעקריגן; װײַל דו האָסט זיך‬
‫פֿאַר מיר‪ ,‬װעל איך ניט ברענגען דאָס‬ ‫אָנגעגעבן צו טאָן װאָס איז שלעכט‬
‫בײז אין זײַנע טעג; אין די טעג פֿון זײַן‬ ‫אין די אױגן פֿון גאָט‪.‬‬
‫זון װעל איך ברענגען דאָס בײז אױף‬
‫זײַן הױז‪.‬‬ ‫‪ 21‬זע‪ ,‬איך ברענג אױף דיר‬
‫אַן אומגליק‪ ,‬און איך װעל דיך‬
‫און זײ זײַנען געזעסן דר ַײ‬
‫יאָר אָן ַא מלחמה צװישן ארם‬
‫און צװישן ישׂראל‪.‬‬
‫‪22‬‬ ‫אױסראַמען‪ ,‬און װעל פֿאַרשנײַדן פֿון‬
‫אַחאבֿן יעטװעדער מאַנספּאַרשױן‪ ,‬און‬
‫קינד און קײט‪ ,‬צװישן ישׂראל‪.‬‬
‫‪539‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪22:2—22:18‬‬
‫אָנגעקלײדט אין בִגדֵ י‪]-‬מלכות[ אין ַא‬ ‫‪ 2‬אָבער עס איז געװען אױפֿן‬
‫שײַער ב ַײ דעם טױעראײַנגאַנג פֿון‬ ‫דריטן יאָר‪ ,‬האָט יהוֹשפֿט דער מלך‬
‫שומרון‪ ,‬און אַלע נבֿיאים האָבן נבֿיאות‬ ‫פֿון יהוּדה אַראָפּגענידערט צו דעם‬
‫געזאָגט פֿאַר זײ‪.‬‬ ‫מלך פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫‪ 11‬און צִד ִקי ָה דער זון פֿון כּנַ ַענָהן‬ ‫‪ 3‬און דער מלך פֿון ישׂראל האָט‬
‫האָט זיך געמאַכט אײַזערנע הערנער‪,‬‬ ‫געזאָגט צו זײַנע קנעכט‪ :‬װײסט איר‪,‬‬
‫און ער האָט געזאָגט‪ :‬אַזױ האָט‬ ‫אַז צו אונדז געהערט רמת‪-‬גִלעָד? און‬
‫גאָט געזאָגט‪ :‬מיט די דאָזיקע װעסטו‬ ‫מיר שװײַגן‪ ,‬און נעמען זי ניט אַװעק‬
‫שטױסן ארם ביז זײ צו פֿאַרלענדן‪.‬‬ ‫פֿון דער האַנט פֿון דעם מלך פֿון ארם‪.‬‬
‫‪ 12‬און אַלע נבֿיאים האָבן נבֿיאות‬ ‫‪ 4‬און ער האָט געזאָגט צו יהוֹשפֿטן‪:‬‬
‫געזאָגט דעס גלײַכן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬גײ‬ ‫װילסטו גײן מיט מיר אין מלחמה אױף‬
‫אַרױף קײן רמת‪-‬גִלעָד‪ ,‬און באַגליק‪,‬‬ ‫רמת‪-‬גִלעָד? האָט יהוֹשפֿט געזאָגט צו‬
‫און גאָט װעט זי געבן אין דער האַנט‬ ‫דעם מלך פֿון ישׂראל‪ :‬אַזױ װי דו‪,‬‬
‫פֿון מלך‪.‬‬ ‫אַזױ איך‪ ,‬אַזױ װי דײַן פֿאָלק‪ ,‬אַזױ מײַן‬
‫‪ 13‬און דער שלִיח װאָס איז געגאַנגען‬ ‫פֿאָלק‪ ,‬אַזױ װי דײַנע פֿערד אַזױ מײַנע‬
‫רופֿן מי ָכי ָהון‪ ,‬האָט גערעדט צו אים‪,‬‬ ‫פֿערד‪.‬‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬זע נאָר‪ ,‬די װערטער פֿון‬ ‫‪ 5‬און יהוֹשפֿט האָט געזאָגט צו דעם‬
‫די נבֿיאים זײַנען װי אײן מױל גוטס‬ ‫מלך פֿון ישׂראל‪ :‬פֿרעג הײַנט‪ ,‬איך‬
‫צום מלך; זאָל‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬דײַן‬ ‫בעט דיך‪ ,‬דאָס װאָרט פֿון גאָט‪.‬‬
‫װאָרט זײַן אַזױ װי דאָס װאָרט פֿון‬ ‫‪ 6‬האָט דער מלך פֿון ישׂראל‬
‫אײנעם פֿון זײ‪ ,‬און זאָלסט רעדן גוטס‪.‬‬ ‫אײַנגעזאַמלט די נבֿיאים‪ ,‬אַרום‬
‫‪ 14‬האָט מי ָכי ָהו געזאָגט‪ :‬אַזױ װי עס‬ ‫פֿיר הונדערט מאַן‪ ,‬און ער האָט‬
‫לעבט גאָט‪ ,‬אַז דאָס װאָס גאָט װעט‬ ‫צו זײ געזאָגט‪ :‬זאָל איך גײן קעגן‬
‫זאָגן צו מיר‪ ,‬דאָס װעל איך רעדן!‬ ‫רמת‪-‬גִלעָד אױף מלחמה‪ ,‬אָדער זאָל‬
‫‪ 15‬איז ער געקומען צום מלך‪,‬‬ ‫איך אָפּשטײן? האָבן זײ געזאָגט‪ :‬גײ‬
‫און דער מלך האָט צו אים געזאָגט‪:‬‬ ‫אַרױף‪ ,‬און גאָט װעט זי געבן אין דער‬
‫מי ָכי ָהו‪ ,‬זאָלן מיר גײן צו רמת‪-‬גִלעָד‬ ‫האַנט פֿון מלך‪.‬‬
‫אױף מלחמה‪ ,‬אָדער זאָלן מיר‬ ‫‪ 7‬האָט יהוֹשפֿט געזאָגט‪ :‬איז ד ָא‬
‫אָפּשטײן? האָט ער צו אים געזאָגט‪:‬‬ ‫ניט ָא נאָך ַא נבֿיא פֿון גאָט‪ ,‬אַז מיר זאָלן‬
‫גײ אַרױף‪ ,‬און באַגליק‪ ,‬און גאָט װעט‬ ‫פֿרעגן ב ַײ אים?‬
‫זי געבן אין דער האַנט פֿון מלך‪.‬‬ ‫‪ 8‬האָט דער מלך פֿון ישׂראל געזאָגט‬
‫‪ 16‬האָט דער מלך צו אים געזאָגט‪:‬‬ ‫צו יהוֹשפֿטן‪ :‬פֿאַראַן נאָך אײן מאַן‬
‫ביז װיפֿיל מאָל זאָל איך דיך‬ ‫אױף צו פֿרעגן ב ַײ גאָט דורך אים‪,‬‬
‫באַשװערן‪ ,‬אַז דו זאָלסט ניט רעדן צו‬ ‫אָבער איך האָב אים פֿײַנט‪ ,‬װײַל ער‬
‫מיר נאָר אמת אין נאָמען פֿון גאָט?‬ ‫זאָגט ניט נבֿיאות אױף מיר גוטס‪ ,‬נאָר‬
‫‪ 17‬האָט ער געזאָגט‪ :‬איך האָב געזען‬ ‫בלױז שלעכטס–מי ָכי ָהו דער זון פֿון‬
‫גאַנץ ישׂראל צעשפּרײט אױף די בערג‪,‬‬ ‫י ִמלָהן‪ .‬האָט יהוֹשפֿט געזאָגט‪ :‬זאָל‬
‫אַזױ װי שאָף װאָס האָבן ניט קײן‬ ‫דער מלך אַזױ ניט רעדן‪.‬‬
‫פּאַסטוך‪ ,‬און גאָט האָט געזאָגט‪ :‬אָן‬ ‫‪ 9‬האָט דער מלך פֿון ישׂראל גערופֿן‬
‫ַא האַר זײַנען די דאָזיקע; זאָלן זײ‬ ‫ַא הױפֿדינער‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬ברענג‬
‫זיך אומקערן איטלעכער צו זײַן הױז‬ ‫אױף גיך מי ָכי ָהו דעם זון פֿון י ִמלָהן‪.‬‬
‫בשלום‪.‬‬ ‫‪ 10‬און דער מלך פֿון ישׂראל און‬
‫‪ 18‬האָט דער מלך פֿון ישׂראל געזאָגט‬ ‫יהוֹשפֿט דער מלך פֿון יהוּדה זײַנען‬
‫צו יהוֹשפֿטן‪ :‬האָב איך דיר ניט‬ ‫געזעסן איטלעכער אױף זײַן טראָן‬
‫‪22:19—22:35‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪540‬‬
‫װאַסער‪ ,‬ביז איך קום בשלום‪.‬‬ ‫געזאָגט‪ ,‬ער װעט ניט נבֿיאות זאָגן אױף‬
‫‪ 28‬האָט מי ָכי ָהו געזאָגט‪ :‬אױב‬ ‫מיר גוטס‪ ,‬נאָר בלױז שלעכטס?‬
‫אומקערן װעסטו זיך אומקערן בשלום‪,‬‬ ‫‪ 19‬האָט ער געזאָגט‪ :‬דרום הער דאָס‬
‫האָט גאָט ניט גערעדט דורך מיר‪ .‬און‬ ‫װאָרט פֿון גאָט‪ :‬איך האָב געזען װי‬
‫ער האָט געזאָגט‪ :‬הערט דאָס צו‪ ,‬איר‬ ‫גאָט זיצט אױף זײַן טראָן‪ ,‬און דער‬
‫פֿעלקער אַלע‪.‬‬ ‫גאַנצער חיל פֿון הימל שטײט לעבן‬
‫‪ 29‬און דער מלך פֿון ישׂראל און‬ ‫אים פֿון זײַן רעכטער זײַט און פֿון זײַן‬
‫יהוֹשפֿט דער מלך פֿון יהוּדה זײַנען‬ ‫לינקער‪.‬‬
‫אַרױפֿגעגאַנגען קײן רמת‪-‬גִלעָד‪.‬‬ ‫‪ 20‬און גאָט האָט געזאָגט‪ :‬װער װעט‬
‫‪ 30‬און דער מלך פֿון ישׂראל האָט‬ ‫אָנרעדן אַחאבֿן‪ ,‬ער זאָל אַרױפֿגײן‬
‫געזאָגט צו יהוֹשפֿטן‪ :‬איך װעל זיך‬ ‫און פֿאַלן אין רמת‪-‬גִלעָד? האָט דער‬
‫פֿאַרשטעלן און װעל אַרײַנגײן אין דער‬ ‫געזאָגט אַזױ‪ ,‬און דער זאָגט אַזױ‪.‬‬
‫מלחמה‪ ,‬און דו טראָג דײַנע קלײדער‪.‬‬ ‫‪ 21‬איז אַרױסגעגאַנגען דער גײַסט‪,‬‬
‫און דער מלך פֿון ישׂראל האָט זיך‬ ‫און האָט זיך געשטעלט פֿאַר גאָט‪ ,‬און‬
‫פֿאַרשטעלט‪ ,‬און איז אַרײַנגעגאַנגען‬ ‫האָט געזאָגט‪ :‬איך װעל אים אָנרעדן‪.‬‬
‫אין דער מלחמה‪.‬‬ ‫האָט גאָט צו אים געזאָגט‪ :‬מיט װאָס?‬
‫‪ 31‬און דער מלך פֿון ארם האָט‬ ‫‪ 22‬האָט ער געזאָגט‪ :‬איך װעל‬
‫באַפֿױלן די צװײ און דרײַסיק‬ ‫אַרױסגײן און װערן ַא גײַסט פֿון ליגן‬
‫הױפּטלײַט פֿון זײַנע רײַטװעגן‪ ,‬אַזױ‬ ‫אין מױל פֿון אַלע זײַנע נבֿיאים‪ .‬האָט‬
‫צו זאָגן‪ :‬איר זאָלט ניט מלחמה האַלטן‬ ‫ער געזאָגט‪ :‬װעסט אָנרעדן‪ ,‬און װעסט‬
‫מיט קלײן אָדער גרױס‪ ,‬נאָר בלױז‬ ‫אױך אױספֿירן; גײ אַרױס און טו אַזױ‪.‬‬
‫מיטן מלך פֿון ישׂראל אַלײן‪.‬‬ ‫גאָט האָט‬ ‫‪ 23‬און אַצונד‪ ,‬זע‪,‬‬
‫‪ 32‬און עס איז געװען‪ ,‬װי די‬ ‫אַרײַנגעגעבן ַא גײַסט פֿון ליגן אין‬
‫הױפּטלײַט פֿון די רײַטװעגן האָבן‬ ‫מױל פֿון אַלע די דאָזיקע נבֿיאים דײַנע‪,‬‬
‫געזען יהוֹשפֿטן‪ ,‬אַזױ האָבן זײ געזאָגט‪:‬‬ ‫אָבער גאָט האָט אָנגעזאָגט אױף דיר‬
‫דאָס איז געװיס דער מלך פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫שלעכטס‪.‬‬
‫און זײ האָבן זיך ַא קער געטאָן צו אים‬ ‫‪ 24‬האָט געזאָגט צִד ִקי ָהו דער זון פֿון‬
‫מלחמה צו האַלטן‪ .‬האָט יהוֹשפֿט ַא‬ ‫כּנַ ַענָהן‪ ,‬און האָט געשלאָגן מי ָכי ָהון‬
‫געשרײ געטאָן;‬ ‫אױפֿן באַק‪ ,‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬אױף‬
‫‪ 33‬איז‪ ,‬װי די הױפּטלײַט פֿון די‬ ‫װאָסער ]װעג[ איז דער גײַסט פֿון גאָט‬
‫רײַטװעגן האָבן געזען אַז דאָס איז ניט‬ ‫אַװעקגעגאַנגען פֿון מיר‪ ,‬כּדי צו רעדן‬
‫דער מלך פֿון ישׂראל‪ ,‬אַזױ האָבן זײ זיך‬ ‫מיט דיר?‬
‫אָפּגעקערט פֿון הינטער אים‪.‬‬ ‫‪ 25‬האָט מי ָכי ָהו געזאָגט‪ :‬אָט װעסטו‬
‫‪ 34‬און ַא מאַן האָט אָנגעצױגן דעם‬ ‫זען אין יענעם טאָג‪ ,‬װען דו װעסט‬
‫בױגן גלאַט אין דער װעלט‪ ,‬און‬ ‫אַרײַנגײן אין ַא קאַמער הינטער ַא‬
‫האָט געטראָפֿן דעם מלך פֿון ישׂראל‬ ‫קאַמער זיך צו באַהאַלטן‪.‬‬
‫צװישן אונטערפּאַנצער און צװישן‬ ‫‪ 26‬האָט דער מלך פֿון ישׂראל‬
‫ברוסטשילד‪ .‬האָט ער געזאָגט צו זײַן‬ ‫געזאָגט‪ :‬נעם מי ָכי ָהון‪ ,‬און קער אים‬
‫טרײַבער‪ :‬פֿאַרקער דײַן האַנט‪ ,‬און פֿיר‬ ‫אום צו אָמוֹן דעם האַר פֿון דער‬
‫מיך אַרױס פֿון דער מחנה‪ ,‬װאָרום איך‬ ‫שטאָט‪ ,‬און צו יוֹאָש דעם מלכס זון‪.‬‬
‫בין פֿאַרװוּנדט‪.‬‬ ‫‪ 27‬און זאָלסט זאָגן‪ :‬אַזױ האָט‬
‫‪ 35‬און די מלחמה איז געשטיגן‬ ‫געזאָגט דער מלך‪ :‬טוט אַרײַן דעם‬
‫אין יענעם טאָג; און דער מלך איז‬ ‫דאָזיקן אין געפֿענקעניש‪ ,‬און שפּײַזט‬
‫אױפֿגעהאַלטן געװאָרן שטײענדיק אין‬ ‫אים מיט קאַרג ברױט און קאַרג‬
‫‪541‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪22:36—22:53‬‬
‫בָמות‪.‬‬ ‫רײַטװאָגן אַנטקעגן ארם; און אין‬

‫‪ 45‬און יהוֹשפֿט איז געװען אין שלום‬ ‫אָװנט איז ער געשטאָרבן‪ .‬און דאָס‬
‫מיט דעם מלך פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫בלוט פֿון דער װוּנד איז אַראָפּגערונען‬
‫‪ 46‬און די איבעריקע זאַכן װעגן‬ ‫אױפֿן דעק פֿון רײַטװאָגן‪.‬‬
‫יהוֹשפֿט‪ ,‬און זײַן גבֿוּרהשאַפֿט‬ ‫‪ 36‬איז אַרױס ַא געשרײ דורך‬
‫װאָס ער האָט אױפֿגעטאָן‪ ,‬און װי‬ ‫דער מחנה אַרום זונאונטערגאַנג‪:‬‬
‫ער האָט מלחמה געהאַלטן‪ ,‬דאָס‬ ‫איטלעכער צו זײַן שטאָט‪ ,‬און‬
‫איז שױן באַשריבן אין בוך פֿון די‬ ‫איטלעכער צו זײַן לאַנד!‬
‫צײַטגעשעענישן פֿון די מלכים פֿון‬ ‫‪ 37‬אַזױ איז געשטאָרבן דער מלך;‬
‫יהוּדה‪.‬‬ ‫און ער איז געבראַכט געװאָרן קײן‬
‫‪ 47‬און דעם רעשט פֿון די‬ ‫שומרון‪ .‬און מע האָט באַגראָבן דעם‬
‫שאַנדמענער‪ ,‬װאָס איז געבליבן‬ ‫מלך אין שומרון‪.‬‬
‫אין די טעג פֿון זײַן פֿאָטער אָסאָן‪ ,‬האָט‬ ‫‪ 38‬און אַז מע האָט אָפּגעשװענקט‬
‫ער אױסגעראַמט פֿון לאַנד‪.‬‬ ‫דעם רײַטװאָגן בײַם טײַך פֿון שומרון‪,‬‬
‫‪ 48‬און קײן מלך איז ניט געװען אין‬ ‫האָבן די הינט געלעקט זײַן בלוט‪ ,‬און‬
‫אדום; ַא געשטעלטער איז געװען מלך‪.‬‬ ‫די זוֹנות האָבן זיך דרינען געװאַשן‪,‬‬
‫אַזױ װי דאָס װאָרט פֿון גאָט װאָס ער‬
‫געמאַכט‬ ‫האָט‬ ‫‪ 49‬יהוֹשפֿט‬ ‫האָט גערעדט‪.‬‬
‫תַּ ְרשִיש‪-‬שיפֿן צו גײן קײן אוֹפֿיר נאָך‬ ‫‪ 39‬און די איבעריקע זאַכן װעגן‬
‫גאָלד‪ ,‬אָבער ער איז ניט געגאַנגען‪,‬‬ ‫אַחאבֿן‪ ,‬און אַלץ װאָס ער האָט געטאָן‪,‬‬
‫װאָרום די שיפֿן זײַנען צעבראָכן‬ ‫און דאָס הױז פֿון עלפֿנבײן װאָס ער‬
‫געװאָרן ב ַײ עֶציון‪-‬גֶבֿר‪.‬‬ ‫האָט געבױט‪ ,‬דאָס איז שױן באַשריבן‬
‫‪ 50‬דענצמאָל האָט אַחַזי ָהו דער זון‬ ‫אין בוך פֿון די צײַטגעשעענישן פֿון די‬
‫פֿון אַחאבֿן געזאָגט צו יהוֹשפֿטן‪ :‬זאָלן‬ ‫מלכים פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫מײַנע קנעכט גײן מיט דײַנע קנעכט‬ ‫‪ 40‬און אַחא ֿב האָט זיך געלײגט מיט‬
‫אין די שיפֿן; אָבער יהוֹשפֿט האָט ניט‬ ‫זײַנע עלטערן‪ ,‬און זײַן זון אַחַזי ָהו איז‬
‫געװאָלט‪.‬‬ ‫געװאָרן מלך אױף זײַן אָרט‪.‬‬
‫‪ 51‬און יהוֹשפֿט האָט זיך געלײגט מיט‬ ‫‪ 41‬און יהוֹשפֿט דער זון פֿון אָסאָן איז‬
‫זײַנע עלטערן‪ ,‬און ער איז באַגראָבן‬ ‫געװאָרן מלך איבער יהוּדה אין פֿירטן‬
‫געװאָרן לעבן זײַנע עלטערן‪ ,‬אין זײַן‬ ‫יאָר פֿון אַחא ֿב דעם מלך פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫פֿאָטער דָ וִדס שטאָט; און זײַן זון יהוֹרם‬ ‫‪ 42‬פֿינף און דרײַסיק יאָר איז‬
‫איז געװאָרן מלך אױף זײַן אָרט‪.‬‬ ‫יהוֹשפֿט אַלט געװען אַז ער איז‬
‫‪ 52‬אַחַזי ָהו דער זון פֿון אַחאבֿן‬ ‫געװאָרן מלך‪ ,‬און פֿינף און צװאַנציק‬
‫איז געװאָרן מלך איבער ישׂראל אין‬ ‫יאָר האָט ער געקיניגט אין ירושלים‪.‬‬
‫שומרון אין זיבעצנטן יאָר פֿון יהוֹשפֿט‬ ‫און דער נאָמען פֿון זײַן מוטער איז‬
‫דעם מלך פֿון יהוּדה‪ ,‬און ער האָט‬ ‫געװען עַזוּבֿה די טאָכטער פֿון שִלחין‪.‬‬
‫געקיניגט איבער ישׂראל צװײ יאָר‪.‬‬ ‫‪ 43‬און ער איז געגאַנגען אין אַל דעם‬
‫‪ 53‬און ער האָט געטאָן װאָס איז‬ ‫װעג פֿון זײַן פֿאָטער אָסאָן–ער האָט‬
‫שלעכט אין די אױגן פֿון גאָט‪ ,‬און‬ ‫זיך ניט אָפּגעקערט דערפֿון–צו טאָן‬
‫איז געגאַנגען אין דעם װעג פֿון זײַן‬ ‫װאָס איז רעכטפֿאַרטיק אין די אױגן פֿון‬
‫פֿאָטער‪ ,‬און אין דעם װעג פֿון זײַן‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫מוטער‪ ,‬און אין דעם װעג פֿון י ָָרבֿעָם‬ ‫‪ 44‬נאָר די בָמות זײַנען ניט אָפּגעטאָן‬
‫דעם זון פֿון נבֿטן‪ ,‬װאָס האָט געמאַכט‬ ‫געװאָרן; דאָס פֿאָלק האָט נאָך אַלץ‬
‫זינדיקן ישׂראל‪.‬‬ ‫געשלאַכט און גערײכערט אױף די‬
‫‪22:54—22:54‬‬ ‫ְמ ָלכִים א‬ ‫‪542‬‬
‫‪ 54‬און ער האָט געדינט ַבעַל‪ ,‬און‬

‫האָט זיך געבוקט צו אים‪ ,‬און האָט‬
‫דערצערנט יהוה דעם גאָט פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫אַזױ װי אַלץ װאָס זײַן פֿאָטער האָט‬
‫געטאָן‪.‬‬
‫‪543‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪1:1—1:13‬‬
‫ְמ ָלכִים ב‬
‫האָט צו אײַך גערעדט די דאָזיקע רײד?‬
‫‪ 8‬האָבן זײ צו אים געזאָגט‪ַ :‬א‬
‫און מואָ ֿב האָט װידערשפּעניקט‬
‫אָן ישׂראל נאָך אַחאבֿס טױט‪.‬‬
‫‪ 2‬און אַחַזי ָהו איז אַרױסגעפֿאַלן‬
‫‪1‬‬
‫האָריקער מאַן מיט ַא פֿעלענעם‬
‫גאַרטל אָנגעגורט אױף זײַנע לענדן‪.‬‬ ‫דורך דער גראַטע פֿון זײַן אױבערשטוב‬
‫האָט ער געזאָגט דאָס איז ֵא ִלי ָהו דער‬ ‫װאָס אין שומרון‪ ,‬און איז קראַנק‬
‫תִּ שבי‪.‬‬ ‫און ער האָט געשיקט‬ ‫געװאָרן‪.‬‬
‫שלוחים‪ ,‬און האָט זײ אָנגעזאָגט‪ :‬גײט‬
‫‪ 9‬און ער האָט צו אים געשיקט‬ ‫פֿרעגט ב ַײ ַבעַל‪-‬זבֿוּ ֿב דעם גאָט פֿון‬
‫ַא הױפּטמאַן פֿון פֿופֿציק מיט זײַנע‬ ‫עקרון‪ ,‬אױב איך װעל גענעזן װערן פֿון‬
‫פֿופֿציק‪ .‬איז ער אַרױפֿגעגאַנגען צו‬ ‫דער דאָזיקער קראַנקשאַפֿט‪.‬‬
‫אים‪ ,‬ערשט ער זיצט אױפֿן שפּיץ‬ ‫‪ 3‬און ַא מלאך פֿון גאָט האָט גערעדט‬
‫באַרג‪ .‬האָט ער צו אים גערעדט‪:‬‬ ‫צו ֵא ִלי ָהו דעם תִּ שבי‪ :‬שטײ אױף‪ ,‬גײ‬
‫געטלעכער מאַן‪ ,‬דער מלך האָט‬ ‫אַרױף אַנטקעגן די שלוחים פֿון דעם‬
‫געזאָגט‪ :‬נידער אַראָפּ‪.‬‬ ‫מלך פֿון שומרון‪ ,‬און רעד צו זײ‪ :‬צי‬
‫‪ 10‬האָט ֵא ִלי ָהו געענטפֿערט צו דעם‬ ‫װײַל אין ישׂראל איז קײן גאָט ניטאָ‪,‬‬
‫הױפּטמאַן פֿון די פֿופֿציק‪ :‬איז‪ ,‬אױב‬ ‫גײט איר פֿרעגן ב ַײ ַבעַל‪-‬זבֿוּ ֿב דעם‬
‫איך בין ַא געטלעכער מאַן‪ ,‬זאָל‬ ‫גאָט פֿון עקרון?‬
‫אַראָפּנידערן ַא פֿײַער פֿון הימל‪ ,‬און‬ ‫‪ 4‬דרומעך האָט יהוה אַזױ געזאָגט‪:‬‬
‫פֿאַרצערן דיך און דײַנע פֿופֿציק‪ .‬האָט‬ ‫דאָס בעט װאָס דו ביסט אַרױף אַהין‪,‬‬
‫אַראָפּגענידערט ַא פֿײַער פֿון הימל‪ ,‬און‬ ‫דערפֿון װעסטו ניט אַראָפּנידערן‪,‬‬
‫האָט פֿאַרצערט אים און זײַנע פֿופֿציק‪.‬‬ ‫נײַערט שטאַרבן װעסטו שטאַרבן‪ .‬איז‬
‫‪ 11‬האָט ער װידער געשיקט צו‬ ‫ֵא ִלי ָהו געגאַנגען‪.‬‬
‫אים אַן אַנדער הױפּטמאַן פֿון פֿופֿציק‬ ‫‪ 5‬און די שלוחים האָבן זיך‬
‫מיט זײַנע פֿופֿציק‪ .‬און ער האָט‬ ‫אומגעקערט צו אים‪ ,‬און ער האָט צו‬
‫זיך אָפּגערופֿן און גערעדט צו אים‪:‬‬ ‫זײ געזאָגט‪ :‬װאָס עפּעס האָט איר זיך‬
‫געטלעכער מאַן‪ ,‬אַזױ האָט דער מלך‬ ‫אומגעקערט?‬
‫געזאָגט‪ :‬אײַל זיך נידער אַראָפּ‪.‬‬ ‫‪ 6‬האָבן זײ צו אים געזאָגט‪ַ :‬א מאַן‬
‫‪ 12‬האָט ֵא ִלי ָהו געענטפֿערט און האָט‬ ‫איז אַרױפֿגעקומען אונדז אַנטקעגן‪ ,‬און‬
‫צו זײ גערעדט‪ :‬אױב איך בין ַא‬ ‫ער האָט צו אונדז געזאָגט‪ :‬גײט קערט‬
‫געטלעכער מאַן‪ ,‬זאָל אַראָפּנידערן ַא‬ ‫אײַך אום צו דעם מלך װאָס האָט אײַך‬
‫פֿײַער פֿון הימל‪ ,‬און פֿאַרצערן דיך און‬ ‫געשיקט‪ ,‬און איר זאָלט רעדן צו אים‪:‬‬
‫דײַנע פֿופֿציק‪ .‬האָט אַראָפּגענידערט ַא‬ ‫אַזױ האָט יהוה געזאָגט‪ :‬צי װײַל אין‬
‫פֿײַער פֿון הימל‪ ,‬און האָט פֿאַרצערט‬ ‫ישׂראל איז קײן גאָט ניטאָ‪ ,‬שיקסטו‬
‫אים און זײַנע פֿופֿציק‪.‬‬ ‫פֿרעגן ב ַײ ַבעַל‪-‬זבֿוּ ֿב דעם גאָט פֿון‬
‫‪ 13‬האָט ער װידער געשיקט צו אים ַא‬ ‫עקרון? דרום‪ ,‬דאָס בעט װאָס דו‬
‫הױפּטמאַן פֿון דריטע פֿופֿציק מיט זײַנע‬ ‫ביסט אַרױף אַהין‪ ,‬דערפֿון װעסטו ניט‬
‫פֿופֿציק‪ ,‬און דער דריטער הױפּטמאַן‬ ‫אַראָפּנידערן‪ ,‬נײַערט שטאַרבן װעסטו‬
‫פֿון פֿופֿציק איז אַרױפֿגעגאַנגען‪ ,‬און‬ ‫שטאַרבן‪.‬‬
‫ער איז געקומען און האָט זיך געבוקט‬ ‫‪ 7‬האָט ער צו זײ גערעדט‪ :‬װאָס‬
‫אױף זײַנע קני פֿאַר ֵא ִלי ָהון‪ ,‬און ער‬ ‫איז דאָס אױסזען פֿון דעם מאַן װאָס‬
‫האָט זיך ב ַײ אים געבעטן‪ ,‬און האָט צו‬ ‫איז אײַך אַרױפֿגעקומען אַנטקעגן; און‬
‫‪1:14—2:9‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪544‬‬
‫און אַזױ װי דײַן זעל לעבט‪ ,‬אױב איך‬ ‫אים גערעדט‪ :‬געטלעכער מאַן‪ ,‬זאָל‪,‬‬
‫װעל דיך פֿאַרלאָזן! און זײ האָבן‬ ‫איך בעט דיך‪ ,‬מײַן נפֿש‪ ,‬און די נפֿשות‬
‫אַראָפּגענידערט קײן בֵית‪-‬אֵל‪.‬‬ ‫פֿון די דאָזיקע פֿופֿציק קנעכט דײַנע‪,‬‬
‫‪ 3‬זײַנען אַרױסגעגאַנגען די יונגע‬ ‫זײַן װערדיק אין דײַנע אױגן‪.‬‬
‫נבֿיאים װאָס אין בֵית‪-‬אֵל צו אֶלישען‪,‬‬ ‫‪ 14‬זע‪ַ ,‬א פֿײַער האָט אַראָפּגענידערט‬
‫און האָבן צו אים געזאָגט‪ :‬װײסטו אַז‬ ‫פֿון הימל‪ ,‬און האָט פֿאַרצערט די צװײ‬
‫הײַנט נעמט גאָט אַװעק דײַן האַר פֿון‬ ‫פֿרי ִערדיקע הױפּטלײַט פֿון פֿופֿציק מיט‬
‫דײַן קאָפּ? האָט ער געזאָגט‪ :‬יאָ‪ ,‬איך‬ ‫זײערע פֿופֿציקן; און אַצונד‪ ,‬זאָל מײַן‬
‫װײס; שװײַגט‪.‬‬ ‫נפֿש זײַן װערדיק אין דײַנע אױגן‪.‬‬
‫‪ 4‬האָט ֵא ִלי ָהו צו אים געזאָגט‪:‬‬ ‫‪ 15‬האָט ַא מלאך פֿון גאָט גערעדט‬
‫אֶלישע‪ ,‬בלײַב דאָ‪ ,‬איך בעט דיך‪,‬‬ ‫צו ֵא ִלי ָהון‪ :‬נידער אַראָפּ מיט אים;‬
‫װאָרום גאָט האָט מיך געשיקט קײן‬ ‫זאָלסט ניט מורא האָבן פֿאַר אים‪.‬‬
‫יריחו‪ .‬האָט ער געזאָגט‪ :‬אַזױ װי גאָט‬ ‫איז ער אױפֿגעשטאַנען און האָט‬
‫לעבט‪ ,‬און אַזױ װי דײַן זעל לעבט‪,‬‬ ‫אַראָפּגענידערט מיט אים צום מלך‪.‬‬
‫אױב איך װעל דיך פֿאַרלאָזן‪ .‬און זײ‬ ‫‪ 16‬און ער האָט צו אים גערעדט‪:‬‬
‫זײַנען געקומען קײן יריחו‪.‬‬ ‫גאָט געזאָגט‪ :‬אַזױ‬ ‫אַזױ האָט‬
‫‪ 5‬האָבן גענענט די יונגע נבֿיאים װאָס‬ ‫װי דו האָסט געשיקט שלוחים צו‬
‫אין יריחו צו אֶלישען‪ ,‬און האָבן צו אים‬ ‫פֿרעגן ב ַײ ַבעַל‪-‬זבֿוּ ֿב דעם גאָט פֿון‬
‫געזאָגט‪ :‬װײסטו אַז הײַנט נעמט גאָט‬ ‫עקרון‪ ,‬איז דאָס װײַל אין ישׂראל‬
‫אַװעק דײַן האַר פֿון דײַן קאָפּ? האָט‬ ‫איז קײן גאָט ניט ָא צו פֿרעגן זײַן‬
‫ער געזאָגט‪ :‬יאָ‪ ,‬איך װײס; שװײַגט‪.‬‬ ‫װאָרט? דרום‪ ,‬דאָס בעט װאָס דו‬
‫‪ 6‬האָט ֵא ִלי ָהו צו אים געזאָגט‪ :‬בלײַב‬ ‫ביסט אַרױף אַהין‪ ,‬דערפֿון װעסטו ניט‬
‫דאָ‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬װאָרום גאָט האָט‬ ‫אַראָפּנידערן‪ ,‬נײַערט שטאַרבן װעסטו‬
‫מיך געשיקט ביזן ירדן‪ .‬האָט ער‬ ‫שטאַרבן‪.‬‬
‫געזאָגט‪ :‬אַזױ װי גאָט לעבט‪ ,‬און‬ ‫‪ 17‬און ער איז געשטאָרבן אַזױ װי‬
‫אַזױ װי דײַן זעל לעבט‪ ,‬אױב איך װעל‬ ‫דאָס װאָרט פֿון גאָט װאָס ֵא ִלי ָהו האָט‬
‫דיך פֿאַרלאָזן! און זײ זײַנען בײדע‬ ‫גערעדט‪ .‬און יהוֹרם איז געװאָרן מלך‬
‫געגאַנגען‪.‬‬ ‫אױף זײַן אָרט אין צװײטן יאָר פֿון‬
‫‪ 7‬זײַנען פֿופֿציק מאַן פֿון די יונגע‬ ‫יהוֹרם דעם זון פֿון יהוֹשפֿטן‪ ,‬דעם מלך‬
‫נבֿיאים געגאַנגען‪ ,‬און האָבן זיך‬ ‫פֿון יהוּדה; װײַל ער האָט קײן זון ניט‬
‫געשטעלט ַא קעגן איבער פֿון דער‬ ‫געהאַט‪.‬‬
‫װײַטן; און זײ בײדע זײַנען געשטאַנען‬ ‫‪ 18‬און די איבעריקע זאַכן פֿון‬
‫בײַם ירדן‪.‬‬ ‫אַחַזי ָהון װאָס ער האָט געטאָן‪ ,‬זײ‬
‫‪ 8‬האָט ֵא ִלי ָהו גענומען זײַן מאַנטל‪,‬‬ ‫זײַנען שױן באַשריבן אין בוך פֿון‬
‫און צונױפֿגעװיקלט‪ ,‬און געשלאָגן דאָס‬ ‫די צײַטגעשעענישן פֿון די מלכים פֿון‬
‫װאַסער‪ ,‬און עס האָט זיך צעטײלט‬ ‫ישׂראל‪.‬‬
‫אַהין און אַהער‪ ,‬און זײ זײַנען בײדע‬ ‫און עס איז געװען‪ ,‬װען גאָט‬
‫אַריבערגעגאַנגען אין טריקעניש‪.‬‬
‫‪ 9‬און עס איז געװען‪ ,‬װי זײ זײַנען‬
‫האָט געזאָלט אַרױפֿנעמען ֵא ִלי ָהון‬
‫אין ַא שטורעמװינד אױפֿן הימל‪ ,‬זײַנען‬
‫‪2‬‬
‫אַריבערגעגאַנגען‪ ,‬אַזױ האָט ֵא ִלי ָהו‬ ‫אֶלישע און ֵא ִלי ָהו געגאַנגען פֿון גִלגָל‪.‬‬
‫געזאָגט צו אֶלישען‪ :‬בעט װאָס איך‬ ‫‪ 2‬האָט ֵא ִלי ָהו געזאָגט צו אֶלישען‪:‬‬
‫זאָל דיר טאָן‪ ,‬אײדער איך װעל‬ ‫בלײַב דאָ‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬װאָרום גאָט‬
‫אַװעקגענומען װערן פֿון דיר‪ .‬האָט‬ ‫האָט מיך געשיקט ביז בֵית‪-‬אֵל‪ .‬האָט‬
‫אֶלישע געזאָגט‪ :‬זאָל‪ ,‬איך בעט דיך‪ַ ,‬א‬ ‫אֶלישע געזאָגט‪ :‬אַזױ װי גאָט לעבט‪,‬‬
‫‪545‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪2:10—2:24‬‬
‫דײַן האַר; טאָמער האָט אים דער‬ ‫צװײעדיקער טײל פֿון דײַן גײַסט זײַן‬
‫גײַסט פֿון גאָט פֿאַרטראָגן און אים‬ ‫אױף מיר‪.‬‬
‫פֿאַרװאָרפֿן אױף אײנעם פֿון די בערג‪,‬‬ ‫‪ 10‬האָט ער געזאָגט‪ :‬האָסט ַא‬
‫אָדער אין אײנעם פֿון די טאָלן‪ .‬האָט‬ ‫שװערע זאַך געבעטן‪ .‬אױב דו װעסט‬
‫ער געזאָגט‪ :‬איר זאָלט ניט שיקן‪.‬‬ ‫מיך זען װען איך װער אַװעקגענומען‬
‫‪ 17‬זײַנען זײ צוגעשטאַנען צו אים ביז‬ ‫פֿון דיר‪ ,‬װעט דיר אַזױ געשען‪ ,‬אױב‬
‫ער האָט זיך געשעמט‪ ,‬און ער האָט‬ ‫אָבער ניט‪ ,‬װעט עס ניט געשען‪.‬‬
‫געזאָגט‪ :‬שיקט‪ .‬און זײ האָבן געשיקט‬ ‫‪ 11‬און עס איז געװען‪ ,‬װי זײ‬
‫פֿופֿציק מאַן‪ ,‬און זײ האָבן געזוכט דר ַײ‬ ‫גײען אַזױ‪ ,‬גײען און רעדן‪ ,‬ערשט‬
‫טעג‪ ,‬און האָבן אים ניט געפֿונען‪.‬‬ ‫ַא פֿײַערדיקער רײַטװאָגן מיט‬
‫‪ 18‬האָבן זײ זיך אומגעקערט צו אים‪,‬‬ ‫פֿײַערדיקע פֿערד‪ ,‬און זײ האָבן‬
‫װי ער איז געזעסן אין יריחו; און ער‬ ‫זײ‬ ‫צװישן‬ ‫פֿאַנאַנדערגעשײדט‬
‫האָט צו זײ געזאָגט‪ :‬האָב איך אײַך ניט‬ ‫בײדן‪ ,‬און ֵא ִלי ָהו איז אַרױף מיט ַא‬
‫געזאָגט‪ :‬איר זאָלט ניט גײן?‬ ‫שטורעמװינט אין הימל‪.‬‬
‫‪ 19‬און די מענטשן פֿון דער שטאָט‬ ‫‪ 12‬און װי אֶלישע האָט עס געזען‪,‬‬
‫האָבן געזאָגט צו אֶלישען‪ :‬זע נאָר‪,‬‬ ‫אַזױ האָט ער געשרי ִען‪ :‬פֿאָטער‬
‫דער אָרט פֿון דער שטאָט איז ַא גוטער‪,‬‬ ‫מײַנער‪ ,‬פֿאָטער מײַנער‪ ,‬רײַטװעגן און‬
‫אַזױ װי אונדזער האַר זעט‪ ,‬אָבער דאָס‬ ‫רײַטער פֿון ישׂראל! און ער האָט אים‬
‫װאַסער איז שלעכט‪ ,‬און דאָס לאַנד‬ ‫מער ניט געזען‪ .‬האָט ער אָנגענומען‬
‫פֿאַרװאַרפֿט‪.‬‬ ‫זײַנע קלײדער‪ ,‬און האָט זײ צעריסן‬
‫‪ 20‬האָט ער געזאָגט‪ :‬ברענגט מיר ַא‬ ‫אױף צװײ שטיקער‪.‬‬
‫נײַע שיסל‪ ,‬און טוט אַרײַן אַהין זאַלץ‪.‬‬ ‫‪ 13‬און ער האָט אױפֿגעהױבן ֵא ִלי ָהוס‬
‫האָבן זײ עס אים געבראַכט‪.‬‬ ‫מאַנטל װאָס איז אַראָפּגעפֿאַלן פֿון‬
‫‪ 21‬און ער איז אַרױסגעגאַנגען צו‬ ‫אים‪ ,‬און האָט זיך אומגעקערט און זיך‬
‫דעם אַרױסגאַנג פֿונעם װאַסער‪ ,‬און‬ ‫געשטעלט בײַם ברעג ירדן‪.‬‬
‫האָט אַהין אַרײַנגעװאָרפֿן זאַלץ‪ ,‬און‬ ‫‪ 14‬און ער האָט גענומען ֵא ִלי ָהוס‬
‫געזאָגט‪ :‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪:‬‬ ‫מאַנטל װאָס איז אַראָפּגעפֿאַלן פֿון‬
‫איך האָב געזונט געמאַכט דאָס דאָזיקע‬ ‫אים‪ ,‬און האָט געשלאָגן דאָס װאַסער‪,‬‬
‫װאַסער; מער זאָל פֿון דאָרטן ניט זײַן‬ ‫און האָט געזאָגט‪ :‬װוּ איז יהוה דער‬
‫קײן טױט און קײן פֿאַרװאַרפֿערין‪.‬‬ ‫גאָט פֿון ֵא ִלי ָהון? און אַז ער אױך‬
‫‪ 22‬און דאָס װאַסער איז געזונט‬ ‫האָט געשלאָגן דאָס װאַסער‪ ,‬האָט דאָס‬
‫געװאָרן ביז אױף הײַנטיקן טאָג‪ ,‬אַזױ‬ ‫װאַסער זיך צעטײלט אַהין און אַהער‪,‬‬
‫װי דאָס װאָרט װאָס אֶלישע האָט‬ ‫און אֶלישע איז אַריבערגעגאַנגען‪.‬‬
‫גערעדט‪.‬‬ ‫‪ 15‬און די יונגע נבֿיאים װאָס פֿון‬
‫‪ 23‬און ער איז אַרױפֿגעגאַנגען פֿון‬ ‫יריחו האָבן אים געזען פֿון ַא קעגן‬
‫דאָרטן קײן בֵית‪-‬אֵל‪ .‬און װי ער‬ ‫איבער‪ ,‬און זײ האָבן געזאָגט‪ :‬דער‬
‫גײט אַרױף מיטן װעג‪ ,‬אַזױ זײַנען‬ ‫גײַסט פֿון ֵא ִלי ָהון רוט אױף אֶלישען‪.‬‬
‫אַרױסגעגאַנגען פֿון שטאָט קלײנע‬ ‫און זײ זײַנען אים געקומען אַנטקעגן‪,‬‬
‫יי ִנגלעך‪ ,‬און האָבן געשפּעט פֿון אים‪,‬‬ ‫און האָבן זיך געבוקט פֿאַר אים צו דער‬
‫און האָבן צו אים געזאָגט‪ :‬גײ אַרױף‪,‬‬ ‫ערד‪.‬‬
‫פּליכקאָפּ! גײ אַרױף‪ ,‬פּליכקאָפּ!‬ ‫‪ 16‬און זײ האָבן צו אים געזאָגט‪:‬‬
‫‪ 24‬האָט ער זיך אומגעקערט הינטער‬ ‫אָט‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬זײַנען צװישן דײַנע‬
‫זיך‪ ,‬און האָט זײ דערזען‪ ,‬און ער האָט‬ ‫קנעכט פֿופֿציק מאַן‪ ,‬העלדישע יונגען;‬
‫זײ געשלאָגן אין נאָמען פֿון גאָט‪.‬‬ ‫זאָלן זײ גײן‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬און זוכן‬
‫‪3:1—3:15‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪546‬‬
‫‪ 8‬האָט ער געפֿרעגט‪ :‬מיט װאָסער‬ ‫זײַנען אַרױסגעקומען צװײ בערינטעס‬

‫װעג זאָלן מיר אַרױפֿגײן? האָט ער‬ ‫פֿון װאַלד‪ ,‬און האָבן צעריסן פֿון זײ‬
‫געזאָגט‪ :‬מיטן װעג פֿון דעם מדבר פֿון‬ ‫צװײ און פֿערציק קינדער‪ .‬און ער איז‬
‫אדום‪.‬‬ ‫אַװעקגעגאַנגען פֿון דאָרטן צום באַרג‬
‫‪ 9‬איז געגאַנגען דער מלך פֿון‬ ‫כַּרמל‪ ,‬און פֿון דאָרטן האָט ער זיך‬
‫ישׂראל‪ ,‬און דער מלך פֿון יהוּדה‪ ,‬און‬ ‫אומגעקערט קײן שומרון‪.‬‬
‫דער מלך פֿון אדום‪ ,‬און זײ האָבן זיך‬
‫אַרומגעדרײט זיבן טעג װעגס‪ ,‬און עס‬
‫איז ניט געװען קײן װאַסער פֿאַרן חיל‪,‬‬
‫און יהוֹרם דער זון פֿון אַחאבֿן איז‬
‫געװאָרן מלך איבער ישׂראל אין‬
‫שומרון אין אַכצנטן יאָר פֿון יהוֹשפֿט‬
‫‪3‬‬
‫און פֿאַר די בהמות װאָס הינטער זײ‪.‬‬
‫‪ 10‬האָט דער מלך פֿון ישׂראל‬ ‫דעם מלך פֿון יהוּדה; און ער האָט‬
‫געזאָגט‪ :‬װײ! װאָרום גאָט האָט‬ ‫געקיניגט צװעלף יאָר‪.‬‬
‫צונױפֿגערופֿן די דאָזיקע דר ַײ מלכים‪,‬‬ ‫‪ 2‬און ער האָט געטאָן װאָס איז‬
‫זײ צו געבן אין דער האַנט פֿון מואָבֿ‪.‬‬ ‫שלעכט אין די אױגן פֿון גאָט‪ ,‬נאָר‬
‫‪ 11‬האָט יהוֹשפֿט געזאָגט‪ :‬איז ד ָא‬ ‫ניט אַזױ װי זײַן פֿאָטער און װי זײַן‬
‫ניט ָא ַא נבֿיא פֿון גאָט‪ ,‬אַז מיר זאָלן‬ ‫מוטער; װאָרום ער האָט אָפּגעטאָן דעם‬
‫פֿרעגן דורך אים ב ַײ גאָט? האָט‬ ‫זײַלשטײן פֿון ַבעַל װאָס זײַן פֿאָטער‬
‫זיך אָפּגערופֿן אײנער פֿון די קנעכט‬ ‫האָט געמאַכט‪.‬‬
‫פֿון דעם מלך פֿון ישׂראל‪ ,‬און האָט‬ ‫‪ 3‬אָבער ער איז געװען באַהעפֿט אָן‬
‫געזאָגט‪ :‬ד ָא איז ד ָא אֶלישע דער זון‬ ‫די זינד פֿון י ָָרבֿעָם דעם זון פֿון נבֿטן‪,‬‬
‫פֿון שָפֿטן‪ ,‬װאָס האָט געגאָסן װאַסער‬ ‫װאָס ער האָט געמאַכט זינדיקן ישׂראל;‬
‫אױף די הענט פֿון ֵא ִלי ָהון‪.‬‬ ‫ער האָט זיך ניט אָפּגעקערט דערפֿון‪.‬‬
‫‪ 12‬האָט יהוֹשפֿט געזאָגט‪ :‬ב ַײ אים‬ ‫‪ 4‬און מֵישַע דער מלך פֿון מואָ ֿב האָט‬
‫איז ד ָא דאָס װאָרט פֿון גאָט‪ .‬און דער‬ ‫געהאַלטן שאָף‪ ,‬און ער פֿלעגט צאָלן‬
‫מלך פֿון ישׂראל און יהוֹשפֿט און דער‬ ‫דעם מלך פֿון ישׂראל די װאָל פֿון‬
‫מלך פֿון אדום האָבן אַראָפּגענידערט‬ ‫הונדערט טױזנט לעמער און הונדערט‬
‫צו אים‪.‬‬ ‫טױזנט װידערס‪.‬‬
‫‪ 13‬האָט אֶלישע געזאָגט צו דעם מלך‬ ‫‪ 5‬און עס איז געװען‪ ,‬װי אַחא ֿב איז‬
‫פֿון ישׂראל‪ :‬װאָס קער איך זיך אָן מיט‬ ‫געשטאָרבן‪ ,‬אַזױ האָט דער מלך פֿון‬
‫דיר? גײ צו די נבֿיאים פֿון דײַן פֿאָטער‪,‬‬ ‫מואָ ֿב װידערשפּעניקט אָן דעם מלך פֿון‬
‫און צו די נבֿיאים פֿון דײַן מוטער‪ .‬האָט‬ ‫ישׂראל‪.‬‬
‫דער מלך פֿון ישׂראל צו אים געזאָגט‪:‬‬ ‫יהוֹרם‬ ‫מלך‬ ‫דער‬ ‫‪ 6‬איז‬
‫ניטע! װאָרום גאָט האָט צונױפֿגערופֿן‬ ‫אַרױסגעגאַנגען אין יענעם טאָג‬
‫די דאָזיקע דר ַײ מלכים‪ ,‬זײ צו געבן אין‬ ‫פֿון שומרון‪ ,‬און האָט איבערגעצײלט‬
‫דער האַנט פֿון מואָבֿ‪.‬‬ ‫גאַנץ ישׂראל‪.‬‬
‫‪ 14‬האָט אֶלישע געזאָגט‪ :‬אַזױ װי עס‬ ‫‪ 7‬און ער איז געגאַנגען און האָט‬
‫לעבט גאָט פֿון צבֿאות װאָס איך שטײ‬ ‫געשיקט צו יהוֹשפֿט דעם מלך פֿון‬
‫פֿאַר אים‪ ,‬אַז װען איך שױן ניט דעם‬ ‫יהוּדה‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬דער מלך פֿון‬
‫פּנים פֿון יהוֹשפֿט דעם מלך פֿון יהוּדה‪,‬‬ ‫מואָ ֿב האָט װידערשפּעניקט אָן מיר;‬
‫אױב איך װאָלט געקוקט אױף דיר‪ ,‬און‬ ‫װעסטו גײן מיט מיר אַקעגן מואָ ֿב אױף‬
‫אױב איך װאָלט דיך אָנגעזען!‬ ‫מלחמה? האָט ער געזאָגט‪ :‬איך װעל‬
‫‪ 15‬און אַצונד‪ ,‬ברענגט מיר ַא‬ ‫אַרױפֿגײן; אַזױ װי דו אַזױ איך; אַזױ‬
‫שפּילער‪ .‬און עס איז געװען‪ ,‬װי דער‬ ‫װי דײַן פֿאָלק אַזױ מײַן פֿאָלק; אַזױ װי‬
‫שפּילער האָט געשפּילט‪ ,‬אַזױ איז אױף‬ ‫דײַנע פֿערד אַזױ מײַנע פֿערד‪.‬‬
‫‪547‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪3:16—4:3‬‬
‫אױפֿגעשטאַנען און האָבן געשלאָגן‬ ‫אים געװען די האַנט פֿון גאָט‪.‬‬

‫מואָבֿ‪.‬‬ ‫‪ 16‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬אַזױ האָט‬
‫‪ 25‬און די שטעט האָבן זײ‬ ‫גאָט געזאָגט‪ :‬מאַכט דעם דאָזיקן טאָל‬
‫צעשטערט‪ ,‬און װוּ נאָר ַא גוט שטיק‬ ‫גריבער אױף גריבער‪.‬‬
‫פֿעלד‪ ,‬האָבן זײ איטלעכער געװאָרפֿן‬ ‫‪ 17‬װאָרום אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪:‬‬
‫ַא שטײן און האָבן עס אָנגעפֿילט‪ ,‬און‬ ‫איר װעט ניט זען קײן װינט‪ ,‬און ניט‬
‫יעטװעדער קװאַל װאַסער האָבן זײ‬ ‫זען קײן רעגן‪ ,‬און דער דאָזיקער טאָל‬
‫פֿאַרשטאָפּט‪ .‬און יעטװעדער גוטן‬ ‫װעט אָנגעפֿילט װערן מיט װאַסער‪ ,‬און‬
‫בױם האָבן זײ אײַנגעװאָרפֿן‪ ,‬ביז‬ ‫איר װעט טרינקען‪ ,‬איר און אײַערע פֿי‬
‫זײ האָבן בלױז איבערגעלאָזן אירע‬ ‫און אײַערע בהמות‪.‬‬
‫מױערשטײנער אין קיר‪-‬ח ֶַרשֶת; און די‬ ‫‪ 18‬און דאָס איז נאָך װינציק אין די‬
‫שלײדערער האָבן זי אַרומגערינגלט‪,‬‬ ‫אױגן פֿון גאָט; ער װעט אײַך געבן‬
‫און האָבן זי צעשלאָגן‪.‬‬ ‫מואָ ֿב אין אײַער האַנט‪.‬‬
‫‪ 26‬און דער מלך פֿון מואָ ֿב האָט‬ ‫‪ 19‬און איר װעט שלאָגן יעטװעדער‬
‫געזען אַז די מלחמה איז שטאַרקער פֿון‬ ‫באַפֿעסטיקטע שטאָט‪ ,‬און יעטװעדער‬
‫אים‪ ,‬און ער האָט גענומען מיט זיך זיבן‬ ‫און‬ ‫שטאָט;‬ ‫אױסדערװײלטע‬
‫הונדערט מאַן װאָס צי ִען ַא שװערד‪,‬‬ ‫יעטװעדער גוטן בױם װעט איר‬
‫כּדי דורכצוברעכן צו דעם מלך פֿון‬ ‫אײַנװאַרפֿן‪ ,‬און יעטװעדער קװאַל‬
‫אדום‪ ,‬אָבער זײ האָבן ניט געקענט‪.‬‬ ‫װאַסער װעט איר פֿאַרשטאָפּן‪ ,‬און‬
‫‪ 27‬האָט ער גענומען זײַן זון דעם‬ ‫יעטװעדער גוט שטיק פֿעלד װעט איר‬
‫בכור װאָס האָט געזאָלט קיניגן נאָך‬ ‫פֿאַרדאַרבן מיט שטײנער‪.‬‬
‫אים‪ ,‬און האָט אים אױפֿגעבראַכט פֿאַר‬ ‫‪ 20‬און עס איז געװען אין דער פֿרי‪,‬‬
‫ַא בראַנדאָפּפֿער אױף דער מױער‪ .‬און‬ ‫װען מע ברענגט אױף דעם קרבן‪,‬‬
‫עס איז געװאָרן ַא גרױסער צאָרן אױף‬ ‫ערשט װאַסער קומט אַרױס פֿון דעם‬
‫ישׂראל; און זײ האָבן אַװעקגעצױגן פֿון‬ ‫װעג פֿון אדום‪ ,‬און דאָס לאַנד איז‬
‫אים‪ ,‬און האָבן זיך אומגעקערט אין‬ ‫פֿול געװאָרן מיטן װאַסער‪.‬‬
‫לאַנד‪.‬‬ ‫‪ 21‬און גאַנץ מואָ ֿב האָבן געהערט‬
‫אַז די מלכים זײַנען אַרױפֿגעקומען‬
‫און אײנע ַא פֿרױ פֿון די װײַבער‬
‫פֿון די יונגע נבֿיאים האָט‬
‫געשרי ִען צו אֶלישע‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫‪4‬‬ ‫מלחמה צו האַלטן אױף זײ‪ ,‬און זײ‬
‫האָבן זיך אײַנגעזאַמלט‪ ,‬פֿון איטלעכן‬
‫װאָס גורט אָן אַן אָנגורט און העכער;‬
‫דײַן קנעכט‪ ,‬מײַן מאַן‪ ,‬איז טױט; און‬ ‫און זײ האָבן זיך געשטעלט בײַם‬
‫דו װײסט אַז דײַן קנעכט איז געװען‬ ‫געמאַרק‪.‬‬
‫גאָטספֿאָרכטיק; און דער ַבעַל‪-‬חו ֿב איז‬ ‫‪ 22‬און װי זײ האָבן זיך געפֿעדערט‬
‫געקומען נעמען צו זיך מײַנע צװײ‬ ‫אין דער פֿרי‪ ,‬אַזױ האָט די זון געשײַנט‬
‫קינדער פֿאַר קנעכט‪.‬‬ ‫אױפֿן װאַסער‪ ,‬און די מואָבֿים האָבן‬
‫‪ 2‬האָט אֶלישע צו איר געזאָגט‪ :‬װאָס‬ ‫געזען פֿון װײַטן דאָס װאַסער רױט אַזױ‬
‫זאָל איך דיר טאָן? זאָג מיר װאָס‬ ‫װי בלוט‪.‬‬
‫האָסטו אין הױז? האָט זי געזאָגט‪ :‬דײַן‬ ‫‪ 23‬האָבן זײ געזאָגט‪ :‬בלוט איז דאָס;‬
‫דינסט האָט גאָרנישט אין הױז‪ ,‬נאָר‬ ‫צעקריגן האָבן זיך צעקריגט די מלכים‪,‬‬
‫בלױז ַא קריגל אײל‪.‬‬ ‫און זײ האָבן געשלאָגן אײנער דעם‬
‫‪ 3‬האָט ער געזאָגט‪ :‬גײ‪ ,‬באָרג דיר‬ ‫אַנדערן‪ .‬און אַצונד‪ ,‬צום רױב‪ ,‬מואָבֿ!‬
‫כּלים פֿון דערױסן‪ ,‬פֿון אַלע דײַנע‬ ‫‪ 24‬און זײ זײַנען געקומען אין לאַגער‬
‫שכנים‪ ,‬לײדיקע כּלים; זאָלסט ניט‬ ‫פֿון ישׂראל‪ ,‬און די ישׂראל זײַנען‬
‫‪4:4—4:22‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪548‬‬
‫האָט ער זי גערופֿן‪ ,‬און זי האָט זיך‬ ‫קאַרגן‪.‬‬

‫געשטעלט פֿאַר אים‪.‬‬ ‫‪ 4‬און זאָלסט אַרײַנגײן און‬
‫‪ 13‬האָט ער צו אים געזאָגט‪ :‬זאָג‬ ‫פֿאַרשליסן די טיר הינטער דיר און‬
‫אַקאָרשט צו איר‪ :‬זע‪ ,‬דו האָסט‬ ‫הינטער דײַנע זין‪ ,‬און זאָלסט אָנגיסן‬
‫געזאָרגט פֿון אונדזערט װעגן די‬ ‫אין אַלע די דאָזיקע כּלים; און די פֿולע‬
‫דאָזיקע גאַנצע זאָרג; װאָס איז ד ָא צו‬ ‫זאָלסטו אַװעקרוקן‪.‬‬
‫טאָן פֿאַר דיר? איז ד ָא צו רעדן פֿאַר‬ ‫‪ 5‬איז זי אַװעקגעגאַנגען פֿון אים‪ ,‬און‬
‫דיר צום מלך אָדער צום האַר פֿון חיל?‬ ‫זי האָט פֿאַרשלאָסן די טיר הינטער זיך‬
‫האָט זי געזאָגט‪ :‬צװישן מײַן שטאַם זיץ‬ ‫און הינטער אירע זין‪ :‬זײ האָבן איר‬
‫איך‪.‬‬ ‫דערלאַנגט‪ ,‬און זי האָט אָנגעגאָסן‪.‬‬
‫‪ 14‬האָט ער געזאָגט‪ :‬װאָס איז פֿאָרט‬ ‫‪ 6‬און עס איז געװען‪ ,‬װי די כּלים‬
‫ד ָא צו טאָן פֿאַר איר? האָט גֵיחזי‬ ‫זײַנען געװאָרן פֿול‪ ,‬אַזױ האָט זי‬
‫געזאָגט‪ :‬פֿאַר װאָר זי האָט ניט קײן‬ ‫געזאָגט צו איר זון‪ :‬דערלאַנג מיר נאָך‬
‫קינד‪ ,‬און איר מאַן איז אַלט‪.‬‬ ‫ַא כּלי‪ .‬האָט ער צו איר געזאָגט‪ :‬ניט ָא‬
‫‪ 15‬האָט ער געזאָגט‪ :‬רוף זי‪ ,‬און‬ ‫מער קײן כּלי‪ .‬און דאָס אײל האָט זיך‬
‫ער האָט זי גערופֿן‪ ,‬און זי האָט זיך‬ ‫אָפּגעשטעלט‪.‬‬
‫געשטעלט אין טיר‪.‬‬ ‫‪ 7‬איז זי געקומען‪ ,‬און האָט‬
‫‪ 16‬האָט ער געזאָגט‪ :‬אין דער צײַט‪,‬‬ ‫דערצײלט דעם געטלעכן מאַן‪ ,‬און ער‬
‫אַזױ װי איצט איבער ַא יאָר‪ ,‬װעסטו‬ ‫האָט געזאָגט‪ :‬גײ פֿאַרקױף דאָס אײל‪,‬‬
‫האַלדזן ַא זון‪ .‬האָט זי געזאָגט‪ :‬נײן‪,‬‬ ‫און באַצאָל דײַן חובֿ‪ ,‬און דו מיט דײַנע‬
‫מײַן האַר געטלעכער מאַן! זאָלסט ניט‬ ‫זין װעסט לעבן אױף דעם רעשט‪.‬‬
‫נאַרן דײַן דינסט‪.‬‬ ‫‪ 8‬און עס איז געװען אײן טאָג‪ ,‬איז‬
‫‪ 17‬און די פֿרױ איז טראָגעדיק‬ ‫אֶלישע אַריבערגעגאַנגען קײן שוּנֵם‪,‬‬
‫געװאָרן‪ ,‬און זי האָט געבאָרן ַא זון אין‬ ‫און דאָרטן איז געװען ַא רײַכע פֿרױ‪,‬‬
‫דער צײַט אין ַא יאָר אַרום‪ ,‬אַזױ װי‬ ‫האָט זי אים פֿאַרהאַלטן צו עסן ברױט‪.‬‬
‫אֶלישע האָט צו איר גערעדט‪.‬‬ ‫און עס איז געװען‪ ,‬אַז װען נאָר ער איז‬
‫‪ 18‬און דאָס קינד איז אױפֿגעװאַקסן;‬ ‫דורכגעגאַנגען‪ ,‬פֿלעגט ער פֿאַרקערן‬
‫און עס איז געװען אײן טאָג‪ ,‬איז ער‬ ‫אַהין צו עסן ברױט‪.‬‬
‫אַרױסגעגאַנגען צו זײַן פֿאָטער ב ַײ די‬ ‫‪ 9‬האָט זי געזאָגט צו איר מאַן‪ :‬זע‪,‬‬
‫שניטערס‪.‬‬ ‫איך בעט דיך‪ ,‬איך װײס אַז דאָס איז‬
‫‪ 19‬און ער האָט געזאָגט צו זײַן‬ ‫ַא הײליקער מאַן פֿון גאָט װאָס גײט‬
‫פֿאָטער‪ :‬מײַן קאָפּ‪ ,‬מײַן קאָפּ! האָט‬ ‫דורך ב ַײ אונדז תּמיד‪.‬‬
‫ער געזאָגט צום יונג‪ :‬טראָג אים אַװעק‬ ‫‪ 10‬לאָמיר מאַכן‪ ,‬איך בעט דיך‪ַ ,‬א‬
‫צו זײַן מוטער‪.‬‬ ‫קלײן געמױערט אױבערסטיבל‪ ,‬און‬
‫‪ 20‬האָט ער אים אַװעקגעטראָגן און‬ ‫לאָמיר דאָרטן אַװעקשטעלן פֿאַר אים‬
‫אים געבראַכט צו זײַן מוטער‪ .‬און ער‬ ‫ַא בעט‪ ,‬און ַא טיש און ַא שטול‪ ,‬און ַא‬
‫איז געזעסן אױף אירע קני ביז האַלבן‬ ‫לאָמפּ‪ ,‬און עס װעט זײַן‪ ,‬װי ער קומט‬
‫טאָג‪ ,‬און איז געשטאָרבן‪.‬‬ ‫צו אונדז‪ ,‬אַזױ װעט ער אײַנקערן אַהין‪.‬‬
‫‪ 21‬איז זי אַרױפֿגעגאַנגען‪ ,‬און האָט‬ ‫‪ 11‬און עס איז געװען אײן טאָג‪,‬‬
‫אים אַװעקגעלײגט אױפֿן בעט פֿון‬ ‫איז ער אַהין געקומען‪ ,‬און ער האָט‬
‫דעם געטלעכן מאַן‪ ,‬און זי האָט אים‬ ‫אײַנגעקערט אין דער אױבערשטוב‪,‬‬
‫פֿאַרשלאָסן‪ ,‬און איז אַרױסגעגאַנגען‪.‬‬ ‫און האָט זיך דאָרטן געלײגט‪.‬‬
‫‪ 22‬און זי האָט גערופֿן צו איר מאַן‬ ‫‪ 12‬און ער האָט געזאָגט צו זײַן‬
‫און האָט געזאָגט‪ :‬שיק מיר‪ ,‬איך‬ ‫יונג גֵיחזי‪ :‬רוף די דאָזיקע שוּנַמית‪.‬‬
‫‪549‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪4:23—4:38‬‬
‫‪ 30‬האָט געזאָגט די מוטער פֿון יי ִנגל‪:‬‬ ‫בעט דיך‪ ,‬אײנעם פֿון די יונגען מיט‬
‫אַזױ װי גאָט לעבט‪ ,‬און אַזױ װי‬ ‫אײנער פֿון די אײזעלינס‪ ,‬און איך װעל‬
‫דײַן זעל לעבט‪ ,‬אױב איך װעל דיך‬ ‫אַריבערלױפֿן צום געטלעכן מאַן‪ ,‬און‬
‫אָפּלאָזן! איז ער אױפֿגעשטאַנען און‬ ‫װעל זיך אומקערן‪.‬‬
‫איז געגאַנגען נאָך איר‪.‬‬ ‫‪ 23‬האָט ער צו איר געזאָגט‪ :‬פֿאַר‬
‫‪ 31‬און גֵיחזי איז אַװעקגעגאַנגען זײ‬ ‫װאָס גײסטו צו אים הײַנט‪ ,‬ניט‬
‫פֿאַרױס‪ ,‬און האָט אַרױפֿגעטאָן דעם‬ ‫ראש‪-‬חודש און ניט שבת? האָט זי‬
‫שטעקן אױפֿן יי ִנגלס פּנים‪ ,‬אָבער קײן‬ ‫געזאָגט‪ :‬עס איז פֿריד‪.‬‬
‫קָול און קײן הערונג‪ .‬האָט ער זיך‬ ‫‪ 24‬און זי האָט אָנגעזאָטלט די‬
‫אומגעקערט אים אַנטקעגן‪ ,‬און האָט‬ ‫אײזעלין‪ ,‬און האָט געזאָגט צו איר‬
‫אים דערצײלט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬דער‬ ‫יונג‪ :‬טרײַב און גײ; זאָלסט מיך ניט‬
‫יי ִנגל האָט זיך ניט אױפֿגעכאַפּט‪.‬‬ ‫אױפֿהאַלטן אין רײַטן‪ ,‬סײַדן איך האָב‬
‫‪ 32‬און אֶלישע איז געקומען אין‬ ‫דיר געהײסן‪.‬‬
‫הױז‪ ,‬ערשט דער יי ִנגל איז טױט‪,‬‬ ‫‪ 25‬און זי איז געגאַנגען און געקומען‬
‫אַװעקגעלײגט אױף זײַן בעט‪.‬‬ ‫צום געטלעכן מאַן אױפֿן באַרג כַּרמל‪.‬‬
‫‪ 33‬איז ער אַרײַנגעגאַנגען און האָט‬ ‫און עס איז געװען‪ ,‬װי דער געטלעכער‬
‫פֿאַרשלאָסן די טיר הינטער זײ צװײען‪,‬‬ ‫מאַן האָט זי דערזען פֿון װײַטן‪ ,‬אַזױ‬
‫און ער האָט מתפּלל געװען צו גאָט‪.‬‬ ‫האָט ער געזאָגט צו זײַן יונג גֵיחזין‪ :‬אָן‬
‫‪ 34‬און ער איז אַרױף און האָט‬ ‫איז יענע שוּנַמית‪.‬‬
‫זיך געלײגט איבערן קינד‪ ,‬און האָט‬
‫אַרױפֿגעטאָן זײַן מױל אױף זײַן מױל‪,‬‬ ‫‪ 26‬אַצונד לױף אַקאָרשט איר‬
‫און זײַנע אױגן אױף זײַנע אױגן‪ ,‬און‬ ‫אַנטקעגן‪ ,‬און זאָג צו איר‪ :‬איז פֿריד‬
‫זײַנע הענט אױף זײַנע הענט‪ ,‬און‬ ‫צו דיר? איז פֿריד צו דײַן מאַן? איז‬
‫ער האָט זיך אױסגעצױגן אױף אים‪,‬‬ ‫פֿריד צום קינד? האָט זי געזאָגט‪:‬‬
‫ביז דער לײַב פֿון יי ִנגל איז געװאָרן‬ ‫פֿריד‪.‬‬
‫װאַרעם‪.‬‬ ‫‪ 27‬און זי איז געקומען צום געטלעכן‬
‫‪ 35‬און ער האָט זיך אומגעקערט‪ ,‬און‬ ‫מאַן אױפֿן באַרג‪ ,‬און זי האָט זיך‬
‫איז אומגעגאַנגען אין הױז אײן מאָל‬ ‫אָנגענומען אָן זײַנע פֿיס; האָט גֵיחזי‬
‫אַהין און אײן מאָל אַהער; און ער‬ ‫גענענט זי אַװעקצושטױסן‪ ,‬אָבער דער‬
‫איז אַרױף און האָט זיך אױסגעצױגן‬ ‫געטלעכער מאַן האָט געזאָגט‪ :‬לאָז זי‬
‫אױף אים; און דער יי ִנגל האָט גענאָסן‬ ‫אָפּ‪ ,‬װאָרום איר זעל איז פֿאַרביטערט‪,‬‬
‫ביז זיבן מאָל‪ ,‬און דער יי ִנגל האָט‬ ‫און גאָט האָט פֿאַרהױלן פֿון מיר‪ ,‬און‬
‫אױפֿגעמאַכט זײַנע אױגן‪.‬‬ ‫האָט מיר ניט דערצײלט‪.‬‬
‫‪ 36‬האָט ער גערופֿן גֵיחזין‪ ,‬און האָט‬ ‫‪ 28‬האָט זי געזאָגט‪ :‬האָב איך דען‬
‫געזאָגט‪ :‬רוף די דאָזיקע שוּנַמית‪ .‬האָט‬ ‫געבעטן ַא זון ב ַײ מײַן האַר? האָב איך‬
‫ער זי גערופֿן‪ ,‬און זי איז אַרײַנגעקומען‬ ‫ניט געזאָגט‪ :‬זאָלסט מיך ניט גענאַרן?‬
‫צו אים; האָט ער געזאָגט‪ :‬נעם דײַן זון‪.‬‬ ‫‪ 29‬האָט ער געזאָגט צו גֵיחזין‪ :‬גורט‬
‫‪ 37‬איז זי צוגעקומען‪ ,‬און איז‬ ‫אָן דײַנע לענדן‪ ,‬און נעם מײַן שטעקן‬
‫געפֿאַלן צו זײַנע פֿיס‪ ,‬און האָט‬ ‫אין דײַן האַנט‪ ,‬און גײ; אַז דו װעסט‬
‫און‬ ‫זיך געבוקט צו דער ערד‪.‬‬ ‫אָנטרעפֿן עמיצן‪ ,‬זאָלסטו אים ניט‬
‫זי האָט גענומען איר זון‪ ,‬און איז‬ ‫באַגריסן‪ ,‬און אַז עמעצער װעט דיך‬
‫אַרױסגעגאַנגען‪.‬‬ ‫באַגריסן‪ ,‬זאָלסטו אים ניט ענטפֿערן;‬
‫‪ 38‬און אֶלישע האָט זיך אומגעקערט‬ ‫און זאָלסט אַרױפֿטאָן מײַן שטעקן‬
‫קײן גִלגָל; און ַא הונגער איז געװען‬ ‫אױפֿן יי ִנגלס פּנים‪.‬‬
‫‪4:39—5:8‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪550‬‬
‫און נַ ֲעמָן דער חיל‪-‬פֿירער פֿון‬

‫דעם מלך פֿון ארם איז געװען‬
‫ַא גרױסער מאַן ב ַײ זײַן האַר‪ ,‬און‬
‫‪5‬‬ ‫אין לאַנד; און די יונגע נבֿיאים זײַנען‬
‫געזעסן פֿאַר אים; האָט ער געזאָגט צו‬
‫זײַן יונג‪ :‬שטעל צו דעם גרױסן טאָפּ‪,‬‬
‫אָנגעזען‪ ,‬װאָרום דורך אים האָט גאָט‬ ‫און קאָך אָפּ ַא געקעכטס פֿאַר די יונגע‬
‫געגעבן ַא גרױסע ישועה צו ארם‪ .‬און‬ ‫נבֿיאים‪.‬‬
‫דער מאַן איז געװען ַא העלדישער‬
‫גִבור‪ ,‬אָבער ַא מצוֹרע‪.‬‬ ‫‪ 39‬איז אײנער אַרױסגעגאַנגען אין‬
‫זײַנען‬ ‫אַרמים‬ ‫ַ‬ ‫די‬ ‫‪ 2‬און‬ ‫פֿעלד קלײַבן קרײַטעכער‪ ,‬און ער‬
‫אַרױסגעגאַנגען אין באַנדעס‪ ,‬און‬ ‫האָט געפֿונען ַא פֿעלדבײמל און האָט‬
‫האָבן געפֿאַנגען פֿון לאַנד ישׂראל‬ ‫אָנגעקליבן דערפֿון װילדע אוגערקעס‬
‫ַא קלײן מײדל; און זי האָט באַדינט‬ ‫ַא פֿול קלײד זײַנס‪ .‬און ער איז‬
‫נַ ֲעמָנס װײַב‪.‬‬ ‫געקומען און האָט עס אַרײַנגעשניטן‬
‫אין טאָפּ געקעכטס; װײַל זײ האָבן עס‬
‫‪ 3‬האָט זי געזאָגט צו איר האַרינטע‪:‬‬ ‫ניט געקענט‪.‬‬
‫הלװאי איז מײַן האַר ב ַײ דעם נבֿיא‬
‫װאָס אין שומרון; ער װאָלט אים‬ ‫‪ 40‬האָט מען אַרײַנגעגאָסן די‬
‫דענצמאָל אױסגעהײלט פֿון זײַן צרעת‪.‬‬ ‫מענטשן צום עסן; און עס איז‬
‫‪ 4‬איז ער געקומען און האָט‬ ‫געװען‪ ,‬װי זײ האָבן געגעסן פֿון‬
‫דערצײלט זײַן האַר‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫דעם געקעכטס‪ ,‬אַזױ האָבן זײ‬
‫אַזױ און אַזױ האָט גערעדט די מײדל‬ ‫אױסגעשרי ִען און געזאָגט‪ :‬טױט איז‬
‫װאָס פֿון לאַנד ישׂראל‪.‬‬ ‫אין טאָפּ‪ ,‬געטלעכער מאַן‪ .‬און זײ‬
‫‪ 5‬האָט דער מלך פֿון ארם געזאָגט‪:‬‬ ‫האָבן ניט געקענט עסן‪.‬‬
‫קום גײ‪ ,‬און איך װעל שיקן ַא בריװ‬ ‫‪ 41‬האָט ער געזאָגט‪ :‬ט ָא ברענגט‬
‫צו דעם מלך פֿון ישׂראל‪ .‬איז ער‬ ‫מעל‪ .‬און ער האָט אַרײַנגעשאָטן אין‬
‫געגאַנגען און ער האָט גענומען מיט זיך‬ ‫טאָפּ‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬גיס אַרײַן פֿאַר‬
‫צען צענטנער זילבער‪ ,‬און זעקסטױזנט‬ ‫די מענטשן‪ ,‬און זאָלן זײ עסן‪ .‬און קײן‬
‫גאָלדשטיק‪ ,‬און צען גאַנג קלײדער‪.‬‬ ‫שום בײז איז אין טאָפּ ניט געװען‪.‬‬
‫‪ 6‬און ער האָט געבראַכט דעם בריװ‬ ‫‪ 42‬און ַא מאַן איז געקומען פֿון‬
‫צו דעם מלך פֿון ישׂראל‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫ש ִלשָה‪ ,‬און האָט געבראַכט דעם‬ ‫ַבעַל‪ָ -‬‬
‫זאָגן‪ :‬און אַצונד‪ ,‬װי דער דאָזיקער‬ ‫געטלעכן מאַן ברױט פֿון ערשטער‬
‫בריװ קומט צו דיר‪ ,‬אָט האָב איך דיר‬ ‫גערשטענע‬ ‫צװאַנציק‬ ‫תּבֿואה‪,‬‬
‫געשיקט מײַן קנעכט נַ ֲעמָנען‪ ,‬זאָלסטו‬ ‫ברױטן‪ ,‬און פֿרישע זאַנגען אין זײַן‬
‫אים אױסהײלן פֿון זײַן צרעת‪.‬‬ ‫זאַק‪ .‬האָט ער געזאָגט‪ :‬גיב די מענטשן‬
‫‪ 7‬און עס איז געװען‪ ,‬װי דער מלך‬ ‫און זאָלן זײ עסן‪.‬‬
‫פֿון ישׂראל האָט איבערגעלײענט דעם‬
‫בריװ‪ ,‬אַזױ האָט ער צעריסן זײַנע‬ ‫‪ 43‬האָט זײַן משרת געזאָגט‪ :‬װי קען‬
‫קלײדער‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬בין איך‬ ‫איך דאָס דערלאַנגען פֿאַר הונדערט‬
‫דען ַא גאָט צו טײטן און צו מאַכן‬ ‫מאַן? האָט ער געזאָגט‪ :‬גיב די‬
‫לעבעדיק‪ ,‬אַז דער דאָזיקער שיקט צו‬ ‫מענטשן‪ ,‬און זאָלן זײ עסן‪ .‬װאָרום‬
‫מיר‪ ,‬צו הײלן ַא מענטש פֿון זײַן צרעת?‬ ‫אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬זײ װעלן עסן‬
‫יאָ‪ ,‬מערקט נאָר‪ ,‬איך בעט אײַך‪ ,‬און‬ ‫און נאָך איבערלאָזן‪.‬‬
‫זעט‪ ,‬אַז אַן אױסרײד ער זוכט אַקעגן‬ ‫‪ 44‬און ער האָט דערלאַנגט פֿאַר‬
‫מיר‪.‬‬ ‫זײ‪ ,‬און זײ האָבן געגעסן און נאָך‬
‫‪ 8‬און עס איז געװען‪ ,‬װי אֶלישע דער‬ ‫איבערגעלאָזן‪ ,‬אַזױ װי דאָס װאָרט פֿון‬
‫געטלעכער מאַן האָט געהערט אַז דער‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫‪551‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪5:9—5:22‬‬
‫זיך געשטעלט פֿאַר אים‪ ,‬און האָט‬ ‫מלך פֿון ישׂראל האָט צעריסן זײַנע‬
‫געזאָגט‪ :‬אָט אַצונד װײס איך אַז ניט ָא‬ ‫קלײדער‪ ,‬האָט ער געשיקט צום מלך‪,‬‬
‫קײן גאָט אױף דער גאַנצער ערד נאָר‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬פֿאַר װאָס האָסטו צעריסן‬
‫בלױז אין ישׂראל‪ .‬און אַצונד‪ ,‬נעם אָן‪,‬‬ ‫דײַנע קלײדער? זאָל ער אַקאָרשט‬
‫איך בעט דיך‪ַ ,‬א מתּנה פֿון דײַן קנעכט‪.‬‬ ‫קומען צו מיר‪ ,‬און ער װעט װיסן אַז‬
‫‪ 16‬האָט ער געזאָגט‪ :‬אַזױ װי עס‬ ‫עס איז ד ָא ַא נבֿיא אין ישׂראל‪.‬‬
‫לעבט יהוה װאָס איך שטײ פֿאַר אים‪,‬‬ ‫‪ 9‬איז נַ ֲעמָן געקומען מיט זײַנע פֿערד‬
‫אױב איך װעל נעמען! און ער איז‬ ‫און מיט זײַנע רײַטװעגן‪ ,‬און האָט‬
‫צוגעשטאַנען צו אים צו נעמען‪ ,‬אָבער‬ ‫זיך געשטעלט פֿאַר דעם אײַנגאַנג פֿון‬
‫ער האָט ניט געװאָלט‪.‬‬ ‫אֶלישעס הױז‪.‬‬
‫‪ 17‬האָט נַ ֲעמָן געזאָגט‪ :‬אױב דאָס‬ ‫‪ 10‬האָט אֶלישע געשיקט צו אים ַא‬
‫ניט‪ ,‬זאָל‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬געגעבן װערן‬ ‫שלִיח‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬גײ‪ ,‬און זאָלסט‬ ‫ָ‬
‫דײַן קנעכט ערד‪ ,‬די משׂא פֿון צװײ‬ ‫זיך באָדן זיבן מאָל אין ירדן‪ ,‬און דײַן‬
‫מױלאײזלען; װאָרום דײַן קנעכט װעט‬ ‫לײַב װעט זיך אומקערן צו דיר‪ ,‬און‬
‫מער ניט מאַכן בראַנדאָפּפֿער אָדער‬ ‫װעסט װערן רײן‪.‬‬
‫שלאַכטאָפּפֿער צו אַנדערע געטער נאָר‬ ‫‪ 11‬האָט נַ ֲעמָן געצערנט‪ ,‬און ער‬
‫בלױז צו יהוה‪.‬‬ ‫איז אַװעקגעגאַנגען‪ ,‬און האָט געזאָגט‪:‬‬
‫‪ 18‬פֿאַר דער דאָזיקער זאַך זאָל יהוה‬ ‫זע‪ ,‬איך האָב געמײנט‪ ,‬אַרױסגײן‬
‫פֿאַרגעבן דײַן קנעכט‪ :‬װען מײַן האַר‬ ‫װעט ער אַרױסגײן צו מיר‪ ,‬און װעט‬
‫קומט אין הױז פֿון ִרמוֹן זיך דאָרטן צו‬ ‫זיך אַװעקשטעלן און װעט רופֿן דעם‬
‫בוקן‪ ,‬און ער איז אָנגעלענט אױף מײַן‬ ‫נאָמען פֿון יהוה זײַן גאָט‪ ,‬און פֿאָכן‬
‫האַנט‪ ,‬און איך װעל זיך בוקן אין הױז‬ ‫מיט זײַן האַנט אױף דעם אָרט‪ ,‬און‬
‫פֿון ִרמוֹן‪ ,‬װען איך מוז זיך בוקן אין‬ ‫אַװעקנעמען די צרעת‪.‬‬
‫הױז פֿון ִרמוֹן‪ ,‬זאָל יהוה פֿאַרגעבן דײַן‬ ‫‪ 12‬זײַנען ניט אַ ַ ָמנָה און פַּרפַּר‪ ,‬די‬
‫קנעכט אין דער דאָזיקער זאַך‪.‬‬ ‫טײַכן פֿון דמשׂק בעסער פֿון אַלע‬
‫‪ 19‬האָט ער צו אים געזאָגט‪ :‬גײ‬ ‫װאַסערן פֿון ישׂראל? קען איך זיך‬
‫בשלום‪ .‬און ער איז אַװעקגעגאַנגען‬ ‫ניט באָדן אין זײ‪ ,‬און װערן רײן?‬
‫פֿון אים ַא שטרעק לאַנד‪.‬‬ ‫און ער האָט זיך אומגעקערט און איז‬
‫‪ 20‬און גֵיחזי‪ ,‬דער יונג פֿון אֶלישע‬ ‫אַװעקגעגאַנגען מיט גרימצאָרן‪.‬‬
‫דעם געטלעכן מאַן‪ ,‬האָט געזאָגט‪ :‬אָט‬ ‫‪ 13‬האָבן זײַנע קנעכט גענענט‪ ,‬און‬
‫האָט מײַן האַר אָפּגעזאָגט דעם דאָזיקן‬ ‫האָבן גערעדט און צו אים געזאָגט‪:‬‬
‫אַרמי‪ ,‬אָנצונעמען פֿון זײַן‬ ‫נַ ֲעמָן דעם ַ‬ ‫מײַן פֿאָטער‪ ,‬אַז דער נבֿיא װאָלט דיר‬
‫האַנט דאָס װאָס ער האָט געבראַכט‪.‬‬ ‫געהײסן ַא גרױסע זאַך‪ ,‬װאָלסטו דען‬
‫אַזױ װי גאָט לעבט‪ ,‬אַז איך מוז אים‬ ‫ניט געטאָן? הײַנט װי אַז ער זאָגט דיר‬
‫נאָכלױפֿן‪ ,‬און נעמען פֿון אים עפּעס!‬ ‫נאָר‪ :‬באָד זיך‪ ,‬און װער רײן?‬
‫‪ 21‬און גֵיחזי האָט נאָכגעיאָגט‬ ‫‪ 14‬האָט ער אַראָפּגענידערט און זיך‬
‫נַ ֲעמָנען; און װי נַ ֲעמָן האָט געזען‬ ‫געטוֹבֿלט אין ירדן זיבן מאָל‪ ,‬אַזױ װי‬
‫עמיצן לױפֿן נאָך אים‪ ,‬אַזױ איז ער‬ ‫דאָס װאָרט פֿון דעם געטלעכן מאַן‪ ,‬און‬
‫אַראָפּגעשפּרונגען פֿון רײַטװאָגן אים‬ ‫זײַן לײַב האָט זיך אומגעקערט אַזױ װי‬
‫אַנטקעגן‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬איז‬ ‫דער לײַב פֿון ַא קלײן יי ִנגל‪ ,‬און ער איז‬
‫פֿריד?‬ ‫געװאָרן רײן‪.‬‬
‫‪ 22‬האָט ער געזאָגט‪ :‬פֿריד‪ .‬מײַן‬ ‫‪ 15‬האָט ער זיך אומגעקערט צום‬
‫האַר האָט מיך געשיקט אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫געטלעכן מאַן‪ ,‬ער מיט זײַן גאַנצער‬
‫אָט אַקאָרשט אַצונד זײַנען געקומען צו‬ ‫מחנה‪ ,‬און ער איז געקומען און האָט‬
‫‪5:23—6:11‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪552‬‬
‫מאַכן אַן אָרט צו װױנען דאָרטן‪ .‬האָט‬ ‫מיר צװײ יונגעלײַט פֿון דעם געבערג‬
‫ער געזאָגט‪ :‬גײט‪.‬‬ ‫פֿון אפֿרים‪ ,‬פֿון די יונגע נבֿיאים‪ .‬גיב‬
‫‪ 3‬האָט אײנער געזאָגט‪ :‬באַװיליק‪,‬‬ ‫פֿאַר זײ‪ ,‬איך בעט דיך‪ַ ,‬א צענטנער‬
‫איך בעט דיך‪ ,‬און גײ מיט דײַנע‬ ‫זילבער און צװײ גאַנג קלײדער‪.‬‬
‫קנעכט‪ - .‬האָט ער געזאָגט‪ :‬איך װעל‬ ‫‪ 23‬האָט נַ ֲעמָן געזאָגט‪ :‬באַװיליק‪,‬‬
‫גײן‪.‬‬ ‫נעם צװײ צענטער‪ .‬און ער איז‬
‫‪ 4‬איז ער געגאַנגען מיט זײ‪ ,‬און זײ‬ ‫צוגעשטאַנען צו אים‪ ,‬און האָט‬
‫זײַנען געקומען צום ירדן‪ ,‬און זײ האָבן‬ ‫אײַנגעבונדן צװײ צענטנער זילבער‬
‫אָפּגעהאַקט די בײמער‪.‬‬ ‫אין צװײ זעקלעך‪ ,‬און צװײ גאַנג‬
‫‪ 5‬און עס איז געװען‪ ,‬װי אײנער‬ ‫קלײדער‪ ,‬און געגעבן צו צװײ פֿון‬
‫װאַרפֿט אום ַא קלאָץ‪ ,‬אַזױ איז דער‬ ‫זײַנע יונגען‪ ,‬און זײ האָבן עס געטראָגן‬
‫אײַזן אַרײַנגעפֿאַלן אין װאַסער‪ ,‬און ער‬ ‫אים פֿאַרױס‪.‬‬
‫האָט אױסגעשרי ִען און געזאָגט‪ :‬װײ‪,‬‬ ‫‪ 24‬און װי ער איז געקומען‬
‫מײַן האַר‪ ,‬װאָרום ער איז ַא געלי ִענער‪.‬‬ ‫צום בערגל‪ ,‬אַזױ האָט ער עס‬
‫‪ 6‬האָט דער געטלעכער מאַן געזאָגט‪:‬‬ ‫צוגענומען פֿון זײער האַנט‪ ,‬און‬
‫װוּ איז ער אַרײַנגעפֿאַלן? האָט ער‬ ‫באַהאַלטן אין הױז; און ער האָט‬
‫אים געװיזן דעם אָרט‪ ,‬און ער האָט‬ ‫אַװעקגעשיקט די מענטשן‪ ,‬און זײ‬
‫אָפּגעשניטן ַא העלצל‪ ,‬און האָט עס‬ ‫זײַנען אַװעקגעגאַנגען‪.‬‬
‫אַהין אַרײַנגעװאָרפֿן‪ ,‬און דער אײַזן‬ ‫‪ 25‬און ער איז געקומען און האָט זיך‬
‫איז אַרױפֿגעשװוּמען‪.‬‬ ‫געשטעלט פֿאַר זײַן האַר‪ .‬האָט אֶלישע‬
‫‪ 7‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬הײב‬ ‫צו אים געזאָגט‪ :‬פֿון װאַנען‪ ,‬גֵיחזי?‬
‫האָט ער‬ ‫דיר אים אַרױס;‬ ‫האָט ער געזאָגט‪ :‬דײַן קנעכט איז אין‬
‫אױסגעשטרעקט זײַן האַנט‪ ,‬און‬ ‫ערגעץ ניט געגאַנגען‪.‬‬
‫האָט אים אַרױסגענומען‪.‬‬ ‫‪ 26‬האָט ער צו אים געזאָגט‪ :‬איז‬
‫‪ 8‬און דער מלך פֿון ארם האָט‬ ‫ניט מײַן האַרץ מיטגעגאַנגען װען ַא‬
‫געהאַלטן מלחמה אױף ישׂראל‪ ,‬און ער‬ ‫מאַן האָט זיך אומגעדרײט פֿון זײַן‬
‫האָט אָפּגערעדט מיט זײַנע קנעכט‪ ,‬אַזױ‬ ‫רײַטװאָגן דיר אַנטקעגן? איז דאָס‬
‫צו זאָגן‪ :‬אין יענעם און יענעם אָרט‬ ‫ַא צײַט צו נעמען זילבער‪ ,‬און נעמען‬
‫װעט זײַן מײַן לאַגערונג‪.‬‬ ‫קלײדער‪ ,‬אָדער אײלבערטגערטנער‬
‫‪ 9‬האָט דער געטלעכער מאַן געשיקט‬ ‫און װײַנגערטנער‪ ,‬אָדער שאָף און‬
‫צו דעם מלך פֿון ישׂראל‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫רינדער‪ ,‬אָדער קנעכט און דינסטן?‬
‫היט זיך פֿאַרבײַצוגײן דעם דאָזיקן‬ ‫‪ 27‬דרום זאָל נַ ֲעמָנס צרעת זיך‬
‫אָרט‪ ,‬װאָרום אַהין לאָזן זיך אַראָפּ די‬ ‫באַהעפֿטן אָן דיר און אָן דײַן‬
‫אַרמים‪.‬‬
‫ַ‬ ‫זאָמען אױף אײביק‪ .‬און ער איז‬
‫‪ 10‬און דער מלך פֿון ישׂראל האָט‬ ‫אַרױסגעגאַנגען פֿון פֿאַר אים מצוֹרע‬
‫געשיקט צו דעם אָרט װאָס דער‬ ‫]װײַס[ װי שנײ‪.‬‬
‫געטלעכער מאַן האָט אים געזאָגט און‬
‫אים געװאָרנט; און ער האָט זיך דאָרטן‬
‫אױסגעהיט ניט אײן מאָל און ניט צװײ‬
‫מאָל‪.‬‬
‫און די יונגע נבֿיאים האָבן געזאָגט‬
‫צו אֶלישע‪ .‬זע נאָר‪ ,‬דער אָרט‬ ‫‪6‬‬
‫װוּ מיר זיצן פֿאַר דיר איז צו ענג פֿאַר‬
‫‪ 11‬איז אױפֿגערודערט געװאָרן דאָס‬ ‫אונדז‪.‬‬
‫האַרץ פֿון דעם מלך פֿון ארם איבער‬ ‫‪ 2‬לאָמיר גײן ביזן ירדן‪ ,‬און לאָמיר‬
‫דער דאָזיקער זאַך‪ ,‬און ער האָט‬ ‫נעמען פֿון דאָרטן איטלעכער פֿון אונדז‬
‫גערופֿן זײַנע קנעכט‪ ,‬און האָט צו זײ‬ ‫אײן קלאָץ‪ ,‬און לאָמיר אונדז דאָרטן‬
‫‪553‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪6:12—6:26‬‬
‫איז די שטאָט‪ .‬גײט מיר נאָך און איך‬ ‫געזאָגט‪ :‬קענט איר מיר ניט זאָגן‪ ,‬װער‬
‫װעל אײַך פֿירן צו דעם מאַן װאָס איר‬ ‫פֿון אונדזערע איז מיט דעם מלך פֿון‬
‫זוכט‪ .‬און ער האָט זײ אַװעקגעפֿירט‬ ‫ישׂראל?‬
‫קײן שומרון‪.‬‬ ‫‪ 12‬האָט אײנער פֿון זײַנע קנעכט‬
‫‪ 20‬און עס איז געװען‪ ,‬װי זײ זײַנען‬ ‫געזאָגט‪ :‬נײן‪ ,‬מײַן האַר מלך‪ ,‬נײַערט‬
‫געקומען קײן שומרון‪ ,‬אַזױ האָט‬ ‫אֶלישע דער נבֿיא װאָס אין ישׂראל‬
‫אֶלישע געזאָגט‪ :‬גאָט‪ ,‬עפֿן די אױגן‬ ‫דערצײלט דעם מלך פֿון ישׂראל‬
‫פֿון די דאָזיקע‪ ,‬זײ זאָלן זען‪ .‬האָט‬ ‫די רײד װאָס דו רעדסט אין דײַן‬
‫גאָט געעפֿנט זײערע אױגן‪ ,‬און זײ‬ ‫שלאָפֿקאַמער‪.‬‬
‫האָבן געזען‪ ,‬ערשט זײ זײַנען אין מיטן‬ ‫‪ 13‬האָט ער געזאָגט‪ :‬גײט און זעט‬
‫שומרון‪.‬‬ ‫װוּ ער איז‪ ,‬און איך װעל שיקן און‬
‫‪ 21‬און דער מלך פֿון ישׂראל האָט‬ ‫װעל אים נעמען‪ .‬איז אים אָנגעזאָגט‬
‫געזאָגט צו אֶלישען‪ ,‬װען ער האָט זײ‬ ‫געװאָרן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬ער איז אין‬
‫געזען‪ :‬זאָל איך דערשלאָגן? זאָל איך‬ ‫דוֹתן‪.‬‬
‫דערשלאָגן‪ ,‬מײַן פֿאָטער?‬ ‫‪ 14‬און ער האָט געשיקט אַהין פֿערד‬
‫‪ 22‬האָט ער געזאָגט‪ :‬זאָלסט ניט‬ ‫און רײַטװעגן און ַא גרױסן חיל‪ ,‬און‬
‫דערשלאָגן‪ .‬צי די װאָס דו האָסט‬ ‫זײ זײַנען געקומען ב ַײ נאַכט‪ ,‬און האָבן‬
‫געפֿאַנגען מיט דײַן שװערד און מיט‬ ‫אַרומגערינגלט די שטאָט‪.‬‬
‫דײַן בױגן דערשלאָגסט דאָס? שטעל‬ ‫‪ 15‬און דער משרת פֿון דעם געטלעכן‬
‫פֿאַר זײ ברױט און װאַסער‪ ,‬און זאָלן‬ ‫מאַן האָט זיך געפֿעדערט אױפֿצושטײן‪,‬‬
‫זײ עסן און טרינקען‪ ,‬און גײן צו זײער‬ ‫און ער איז אַרױסגעגאַנגען‪ ,‬ערשט ַא‬
‫האַר‪.‬‬ ‫חיל רינגלט אַרום די שטאָט‪ ,‬מיט פֿערד‬
‫‪ 23‬האָט ער זײ געמאַכט ַא גרױסן‬ ‫און רײַטװעגן‪ .‬האָט זײַן יונג צו אים‬
‫מאָלצײַט און זײ האָבן געגעסן‬ ‫געזאָגט‪ :‬װײ‪ ,‬מײַן האַר‪ ,‬װאָס זאָלן מיר‬
‫און געטרונקען‪ ,‬און ער האָט‬ ‫טאָן?‬
‫זײ אַװעקגעשיקט‪ ,‬און זײ זײַנען‬ ‫‪ 16‬האָט ער געזאָגט‪ :‬זאָלסט ניט‬
‫אַװעקגעגאַנגען צו זײער האַר‪ .‬און די‬ ‫מורא האָבן; װאָרום די װאָס מיט אונדז‬
‫באַנדעס פֿון ארם זײַנען מער װידער‬ ‫זײַנען מער װי די װאָס מיט זײ‪.‬‬
‫ניט געקומען אין לאַנד פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫‪ 17‬און אֶלישע האָט מתפּלל געװען‬
‫‪ 24‬און עס איז געװען נאָך דעם‪,‬‬ ‫און האָט געזאָגט‪ :‬גאָט עפֿן‪ ,‬איך‬
‫האָט בן‪-‬הַדַ ד דער מלך פֿון ארם‬ ‫בעט דיך‪ ,‬זײַנע אױגן‪ ,‬און זאָל ער זען‪.‬‬
‫אײַנגעזאַמלט זײַן גאַנצן חיל‪ ,‬און‬ ‫האָט גאָט געעפֿנט די אױגן פֿון דעם‬
‫ער איז אַרױפֿגעגאַנגען און האָט‬ ‫יונג‪ ,‬און ער האָט געזען‪ ,‬ערשט דער‬
‫געלעגערט אױף שומרון‪.‬‬ ‫באַרג איז פֿול מיט פֿערד און רײַטװעגן‬
‫‪ 25‬און עס איז געװאָרן ַא גרױסער‬ ‫פֿײַערדיקע רונד אַרום אֶלישען‪.‬‬
‫הונגער אין שומרון‪ ,‬בעת‪-‬אָט זײ האָבן‬ ‫‪ 18‬און װי זײ האָבן אַראָפּגענידערט‬
‫געלעגערט אױף איר‪ ,‬ביז ַא קאָפּ פֿון אַן‬ ‫צו אים‪ ,‬אַזױ האָט אֶלישע מתפּלל‬
‫אײזל איז געװען אַכציק זילבערסטיק‬ ‫געװען צו גאָט‪ ,‬און האָט געזאָגט‪:‬‬
‫און ַא פֿערטל ַק ֿב טױבנמיסט פֿינף‬ ‫שלאָג‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬דאָס דאָזיקע‬
‫זילבערסטיק‪.‬‬ ‫פֿאָלק מיט בלינדקײט‪ .‬האָט ער זײ‬
‫‪ 26‬און עס איז געװען‪ ,‬װי דער מלך‬ ‫געשלאָגן מיט בלינדקײט‪ ,‬אַזױ װי דאָס‬
‫פֿון ישׂראל איז פֿאַרבײַגעגאַנגען אױף‬ ‫װאָרט פֿון אֶלישען‪.‬‬
‫דער מױער‪ ,‬האָט ַא פֿרױ געשרי ִען צו‬ ‫‪ 19‬און אֶלישע האָט צו זײ געזאָגט‪:‬‬
‫אים‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬העלף‪ ,‬מײַן האַר‬ ‫ניט דאָס איז דער װעג‪ ,‬און ניט דאָס‬
‫‪6:27—7:7‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪554‬‬
‫האָט אֶלישע געזאָגט‪ :‬הערט דאָס‬

‫װאָרט פֿון גאָט‪ :‬אַזױ האָט גאָט‬
‫געזאָגט‪ :‬מאָרגן אין דער צײַט װעט ַא‬
‫‪7‬‬ ‫‪ 27‬האָט ער געזאָגט‪ :‬אַז גאָט העלפֿט‬
‫מלך‪.‬‬
‫דיר ניט‪ ,‬פֿון װאַנען זאָל איך דיר‬
‫סְאָה זעמלמעל זײַן פֿאַר ַא שקל‪ ,‬און‬ ‫העלפֿן? פֿון שײַער צי פֿון קעלער?‬
‫צװײ סְאָה גערשטן פֿאַר ַא שקל‪ ,‬אין‬ ‫‪ 28‬און דער מלך האָט צו איר‬
‫דעם מױער פֿון שומרון‪.‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬װאָס איז דיר? האָט זי‬
‫‪ 2‬האָט דער הױפּטמאַן װאָס דער‬ ‫געזאָגט‪ :‬די דאָזיקע פֿרױ האָט צו מיר‬
‫מלך איז געװען אָנגעלענט אױף זײַן‬ ‫געזאָגט‪ :‬גיב אַהער דײַן זון‪ ,‬און מיר‬
‫האַנט געענטפֿערט דעם געטלעכן מאַן‪,‬‬ ‫װעלן אים הײַנט אױפֿעסן‪ ,‬און מײַן זון‬
‫און האָט געזאָגט‪ :‬אַפֿילו גאָט זאָל‬ ‫װעלן מיר אױפֿעסן מאָרגן‪.‬‬
‫מאַכן פֿענצטער אין הימל‪ ,‬קען דען‬ ‫‪ 29‬האָבן מיר אָפּגעקאָכט מײַן זון‪,‬‬
‫דאָזיקע זאַך געשען? האָט ער געזאָגט‪:‬‬ ‫און מיר האָבן אים אױפֿגעגעסן; און אַז‬
‫אָט װעסטו זען מיט דײַנע אױגן‪ ,‬אָבער‬ ‫איך האָב צו איר געזאָגט אױפֿן אַנדערן‬
‫עסן דערפֿון װעסטו ניט‪.‬‬ ‫טאָג‪ :‬גיב אַהער דײַן זון‪ ,‬און מיר װעלן‬
‫מצוֹרעִים‪ ,‬זײַנען‬
‫ָ‬ ‫‪ 3‬און פֿיר מענטשן‬ ‫אים אױפֿעסן‪ ,‬האָט זי באַהאַלטן איר‬
‫געװען בײַם אײַנגאַנג פֿון טױער; האָבן‬ ‫זון‪.‬‬
‫זײ געזאָגט אײנער צום אַנדערן‪ :‬װאָס‬ ‫‪ 30‬און עס איז געװען‪ ,‬װי דער‬
‫זיצן מיר ד ָא ביז מיר װעלן שטאַרבן?‬ ‫מלך האָט געהערט די װערטער‬
‫‪ 4‬זאָלן מיר זאָגן‪ :‬מיר װעלן‬ ‫פֿון דער פֿרױ‪ ,‬אַזױ האָט ער‬
‫אַרײַנגײן אין שטאָט‪ ,‬איז דער הונגער‬ ‫צעריסן זײַנע קלײדער‪ ,‬בעת ער איז‬
‫אין שטאָט‪ ,‬און מיר װעלן דאָרטן‬ ‫פֿאַרבײַגעגאַנגען אױף דער מױער‪ ,‬און‬
‫שטאַרבן; און אױב מיר װעלן ד ָא‬ ‫דאָס פֿאָלק האָט געזען‪ ,‬ערשט זאַק איז‬
‫זיצן‪ ,‬װעלן מיר אױך שטאַרבן‪ .‬דרום‬ ‫אױף זײַן לײַב פֿון אונטן‪.‬‬
‫קומט אַצונד און לאָמיר צופֿאַלן צו‬ ‫‪ 31‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬זאָל מיר‬
‫דעם לאַגער פֿון ארם; אױב זײ װעלן‬ ‫גאָט טאָן אַזױ און נאָך מער‪ ,‬אױב דער‬
‫אונדז לאָזן לעבן‪ ,‬װעלן מיר לעבן‪ ,‬און‬ ‫קאָפּ פֿון אֶלישע דעם זון פֿון שָפֿטן װעט‬
‫אױב זײ װעלן אונדז טײטן‪ ,‬װעלן מיר‬ ‫בלײַבן אױף אים הײַנט!‬
‫שטאַרבן‪.‬‬ ‫‪ 32‬און אֶלישע איז געזעסן אין זײַן‬
‫‪ 5‬זײַנען זײ אױפֿגעשטאַנען אין‬ ‫הױז‪ ,‬און די עלטסטע זײַנען געזעסן‬
‫אָװנט צו גײן צו דעם לאַגער פֿון‬ ‫מיט אים‪ .‬און ]דער מלך[ האָט געשיקט‬
‫ארם‪ ,‬און זײ זײַנען געקומען צום עק‬ ‫פֿון זיך ַא מאַן‪ .‬אָבער אײדער דער‬
‫לאַגער פֿון ארם‪ ,‬ערשט דאָרטן איז‬ ‫שלִיח איז אָנגעקומען צו אים‪ ,‬האָט ער‬ ‫ָ‬
‫קײן מענטש ניטאָ‪.‬‬ ‫געזאָגט צו די עלטסטע‪ :‬איר זעט װי‬
‫‪ 6‬װאָרום גאָט האָט געמאַכט הערן‬ ‫דער דאָזיקער זון פֿון דעם רוצֵח שיקט‬
‫אין דעם לאַגער פֿון ארם ַא ליאַרעם פֿון‬ ‫אַראָפּצונעמען מײַן קאָפּ? זעט‪ ,‬װי דער‬
‫רײַטװעגן‪ ,‬און ַא ליאַרעם פֿון פֿערד‪,‬‬ ‫שלִיח קומט‪ ,‬פֿאַרשליסט די טיר‪ ,‬און‬ ‫ָ‬
‫ַא ליאַרעם פֿון ַא גרױסן חיל‪ ,‬און זײ‬ ‫איר זאָלט זיך אָנשפּאַרן אָן דער טיר‬
‫האָבן געזאָגט אײנער צום אַנדערן‪ :‬זע‪,‬‬ ‫אַקעגן אים‪ .‬פֿאַר װאָר‪ ,‬דער שאָרך פֿון‬
‫דער מלך פֿון ישׂראל האָט אָנגעדונגען‬ ‫זײַן האַרס פֿיס איז הינטער אים‪.‬‬
‫אױף אונדז די מלכים פֿון די חִתּים‪ ,‬און‬ ‫‪ 33‬װי ער רעדט נאָך מיט זײ‪ ,‬ערשט‬
‫די מלכים פֿון מצרים‪ ,‬צו קומען אױף‬ ‫שלִיח נידערט אַראָפּ צו אים‪ .‬און‬ ‫דער ָ‬
‫אונדז‪.‬‬ ‫]דער מלך[ האָט געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬דאָס‬
‫‪ 7‬און זײ זײַנען אױפֿגעשטאַנען און‬ ‫דאָזיקע בײז איז פֿון גאָט; װאָס קען‬
‫זײַנען אַנטלאָפֿן אין אָװנט‪ ,‬און האָבן‬ ‫איך נאָך האָפֿן פֿון גאָט?‬
‫‪555‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪7:8—7:19‬‬
‫פֿון שטאָט‪ ,‬אַזױ װעלן מיר זײ‬ ‫איבערגעלאָזט זײערע געצעלטן‪ ,‬און‬
‫כאַפּן לעבעדיקערהײט‪ ,‬און מיר װעלן‬ ‫זײערע פֿערד און זײערע אײזלען‪ ,‬דעם‬
‫אַרײַנגײן אין שטאָט‪.‬‬ ‫לאַגער אַזױ װי ער איז‪ ,‬און זײַנען‬
‫‪ 13‬האָט זיך אָנגערופֿן אײנער פֿון‬ ‫אַנטלאָפֿן אום זײער לעבן‪.‬‬
‫זײַנע קנעכט און האָט געזאָגט‪ :‬ט ָא זאָל‬ ‫מצוֹרעִים זײַנען‬
‫ָ‬ ‫‪ 8‬און די דאָזיקע‬
‫מען‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬נעמען פֿינף פֿון‬ ‫געקומען צום עק לאַגער‪ ,‬און זײַנען‬
‫די געבליבענע פֿערד װאָס זײַנען ד ָא‬ ‫אַרײַנגעגאַנגען אין אײן געצעלט‪ ,‬און‬
‫געבליבן‪ -‬זײ זײַנען דאָך אַזױ װי דער‬ ‫האָבן געגעסן און געטרונקען‪ ,‬און‬
‫גאַנצער המון פֿון ישׂראל װאָס גײען‬ ‫אַרױסגעטראָגן פֿון דאָרטן זילבער‬
‫אױס‪ -‬און לאָמיר שיקן און זען‪.‬‬ ‫און גאָלד‪ ,‬און בגדים‪ ,‬און זײ זײַנען‬
‫‪ 14‬האָבן זײ גענומען צװײ רײַטװעגן‬ ‫געגאַנגען און האָבן באַהאַלטן;‬
‫מיט פֿערד‪ ,‬און דער מלך האָט זײ‬ ‫און זײ זײַנען צוריקגעקומען און‬
‫געשיקט נאָך דעם חיל פֿון ארם‪ ,‬אַזױ‬ ‫זײַנען אַרײַנגעגאַנגען אין אַן אַנדער‬
‫צו זאָגן‪ :‬גײט און זעט‪.‬‬ ‫געצעלט‪ ,‬און האָבן אַרױסגעטראָגן פֿון‬
‫‪ 15‬זײַנען זײ געגאַנגען נאָך זײ ביזן‬ ‫דאָרטן‪ ,‬און זײַנען געגאַנגען און האָבן‬
‫ירדן; ערשט דער גאַנצער װעג איז‬ ‫באַהאַלטן‪.‬‬
‫פֿול מיט בגדים און זאַכן װאָס די‬ ‫‪ 9‬און זײ האָבן געזאָגט אײנער‬
‫אַרמים האָבן אַװעקגעװאָרפֿן אין זײער‬ ‫ַ‬ ‫צום אַנדערן‪ :‬מיר טוען ניט רעכט;‬
‫אײַלעניש‪ .‬האָבן די שלוחים זיך‬ ‫הײַנטיקער טאָג איז ַא טאָג פֿון בשׂורה‪,‬‬
‫אומגעקערט‪ ,‬און האָבן דערצײלט דעם‬ ‫און מיר שװײַגן‪ .‬אַז מיר װעלן װאַרטן‬
‫מלך‪.‬‬ ‫ביז ליכט פֿון פֿרימאָרגן‪ ,‬װעט אונדז‬
‫‪ 16‬איז אַרױסגעגאַנגען דאָס גאַנצע‬ ‫טרעפֿן ַא שטראָף‪ .‬דרום קומט אַצונד‪,‬‬
‫פֿאָלק און זײ האָבן אױסגערױבט דעם‬ ‫און לאָמיר אַרײַנגײן און דערצײלן אין‬
‫לאַגער פֿון ארם; און ַא סְאָה זעמלמעל‬ ‫הױז פֿון מלך‪.‬‬
‫איז געװען פֿאַר ַא שקל‪ ,‬און צװײ סְאָה‬ ‫‪ 10‬זײַנען זײ געגאַנגען און האָבן‬
‫גערשטן פֿאַר ַא שקל‪ ,‬אַזױ װי דאָס‬ ‫גערופֿן צו די טױערלײַט פֿון שטאָט‪,‬‬
‫װאָרט פֿון גאָט‪.‬‬ ‫און זײ האָבן זײ דערצײלט‪ ,‬אַזױ צו‬
‫‪ 17‬און דער מלך האָט אױפֿגעזעצט‬ ‫זאָגן‪ :‬מיר זײַנען געקומען אין לאַגער‬
‫דעם הױפּטמאַן װאָס ער איז געװען‬ ‫פֿון ארם‪ ,‬ערשט דאָרטן איז ניט ָא קײן‬
‫אָנגעלענט אױף זײַן האַנט‪ ,‬איבער‬ ‫מאַן און קײן קָול פֿון ַא מענטשן;‬
‫דעם טױער‪ .‬האָט אים דאָס פֿאָלק‬ ‫נאָר די פֿערד זײַנען צוגעבונדן‪ ,‬און‬
‫צעטרעטן אין טױער‪ ,‬און ער איז‬ ‫די אײזלען זײַנען צוגעבונדן‪ ,‬און די‬
‫אַזױ װי עס האָט‬ ‫געשטאָרבן‪.‬‬ ‫געצעלטן אַזױ װי זײ זײַנען געװען‪.‬‬
‫גערעדט דער געטלעכער מאַן‪ ,‬װאָס‬ ‫‪ 11‬האָבן די טױערלײַט גערופֿן‪ ,‬און‬
‫ער האָט גערעדט װען דער מלך האָט‬ ‫מע האָט אָנגעזאָגט אינעװײניק אין‬
‫אַראָפּגענידערט צו אים‪.‬‬ ‫מלכס הױז‪.‬‬
‫‪ 18‬װאָרום עס איז געװען‪ ,‬אַז דער‬ ‫‪ 12‬איז דער מלך אױפֿגעשטאַנען אין‬
‫געטלעכער מאַן האָט גערעדט צום‬ ‫דער נאַכט‪ ,‬און ער האָט געזאָגט צו‬
‫מלך‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬צװײ סְאָה גערשטן‬ ‫זײַנע קנעכט‪ :‬לאָמיר אײַך זאָגן װאָס‬
‫װעלן זײַן פֿאַר ַא שקל‪ ,‬און ַא סְאָה‬ ‫אַרמים אונדז האָבן ד ָא געטאָן‪:‬‬ ‫די ַ‬
‫זעמלמעל פֿאַר ַא שקל‪ ,‬מאָרגן אין דער‬ ‫זײ װײסן אַז מיר זײַנען הונגעריקע‪,‬‬
‫צײַט אין טױער פֿון שומרון‪,‬‬ ‫דרום זײַנען זײ אַרױסגעגאַנגען פֿון‬
‫‪ 19‬האָט דער הױפּטמאַן זיך‬ ‫לאַגער זיך צו באַהאַלטן אין פֿעלד‪,‬‬
‫אָפּגערופֿן צום געטלעכן מאַן‪ ,‬און‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬װי זײ װעלן אַרױסגײן‬
‫‪7:20—8:12‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪556‬‬
‫און דער מלך האָט איר מיטגעגעבן‬ ‫האָט געזאָגט‪ :‬און אַפֿילו גאָט זאָל‬
‫ַא הױפֿדינער‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬קער‬ ‫מאַכן פֿענצטער אין הימל‪ ,‬קען דען‬
‫אום אַלץ װאָס איז אירס‪ ,‬און אַלע‬ ‫געשען אַזױ װי די דאָזיקע זאַך? האָט‬
‫אײַנקומענישן פֿון דעם פֿעלד‪ ,‬פֿון דעם‬ ‫ער געזאָגט‪ :‬אָט װעסטו זען מיט דײַנע‬
‫טאָג װאָס זי האָט פֿאַרלאָזן דאָס לאַנד‬ ‫אױגן‪ ,‬אָבער עסן דערפֿון װעסטו ניט‪.‬‬
‫און ביז אַצונד‪.‬‬ ‫‪ 20‬און אים איז אַזױ געשען און דאָס‬
‫‪ 7‬און אֶלישע איז געקומען קײן‬ ‫פֿאָלק האָט אים צעטרעטן אין טױער‪,‬‬
‫דמשׂק; און בן‪-‬הַדַ ד דער מלך פֿון‬ ‫און ער איז געשטאָרבן‪.‬‬
‫ארם איז געװען קראַנק; איז אים‬
‫דערצײלט געװאָרן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬דער‬
‫געטלעכער מאַן איז געקומען אַהער‪.‬‬
‫און אֶלישע האָט גערעדט צו דער‬
‫פֿרױ װאָס ער האָט לעבעדיק‬
‫געמאַכט איר זון‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬שטײ‬
‫‪8‬‬
‫‪ 8‬האָט דער מלך געזאָגט צו ַחזָאֵלן‪:‬‬
‫נעם אין דײַן האַנט ַא מתּנה‪ ,‬און‬ ‫אױף און גײ‪ ,‬דו און דײַן הױזגעזינט‪,‬‬
‫גײ אַנטקעגן דעם געטלעכן מאַן‪ ,‬און‬ ‫און האַלט זיך אױף װוּ דו װעסט‬
‫זאָלסט פֿרעגן דורך אים ב ַײ גאָט‪ ,‬אַזױ‬ ‫זיך אױפֿהאַלטן‪ ,‬װאָרום גאָט האָט‬
‫צו זאָגן‪ :‬װעל איך גענעזן װערן פֿון‬ ‫גערופֿן ַא הונגער‪ ,‬און ער קומט אױך‬
‫דער דאָזיקער קראַנקשאַפֿט?‬ ‫איבערן לאַנד אױף זיבן יאָר‪.‬‬
‫‪ 9‬איז ַחזָאֵל געגאַנגען אים אַנטקעגן;‬ ‫‪ 2‬איז די פֿרױ אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און‬
‫און ער האָט מיטגענומען ַא מתּנה אין‬ ‫האָט געטאָן אַזױ װי דאָס װאָרט‬
‫זײַן האַנט‪ ,‬און פֿון אַל דאָס גוטס פֿון‬ ‫פֿון דעם געטלעכן מאַן‪ ,‬און זי איז‬
‫דמשׂק‪ַ ,‬א משׂא פֿון פֿערציק קעמלען‪,‬‬ ‫געגאַנגען מיט איר הױזגעזינט‪ ,‬און‬
‫און ער איז געקומען און האָט זיך‬ ‫האָט זיך אױפֿגעהאַלטן אין לאַנד פֿון‬
‫געשטעלט פֿאַר אים‪ ,‬און האָט געזאָגט‪:‬‬ ‫די פּלִשתּים זיבן יאָר‪.‬‬
‫דײַן זון בן‪-‬הַדַ ד דער מלך פֿון ארם‬ ‫‪ 3‬און עס איז געװען צום סָוף פֿון די‬
‫האָט מיך געשיקט צו דיר‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫זיבן יאָר‪ ,‬האָט די פֿרױ זיך אומגעקערט‬
‫זאָגן‪ :‬װעל איך גענעזן װערן פֿון דער‬ ‫פֿון לאַנד פֿון די פּלִשתּים‪ ,‬און זי איז‬
‫דאָזיקער קראַנקשאַפֿט?‬ ‫אַרױסגעגאַנגען שרײַען צום מלך װעגן‬
‫‪ 10‬האָט אֶלישע צו אים געזאָגט‪ :‬גײ‪,‬‬ ‫איר הױז און װעגן איר פֿעלד‪.‬‬
‫זאָג צו אים‪ :‬גענעזן װעסטו גענעזן‬ ‫‪ 4‬און דער מלך האָט גראָד גערעדט‬
‫װערן; אָבער גאָט האָט מיר באַװיזן‬ ‫צו גֵיחזי דעם יונג פֿון דעם געטלעכן‬
‫אַז שטאַרבן װעט ער שטאַרבן‪.‬‬ ‫מאַן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬דערצײל מיר‬
‫‪ 11‬און ער האָט אָנגעשטעלט זײַן‬ ‫אַקאָרשט אַלע גרױסע זאַכן װאָס‬
‫פּנים‪ ,‬און ]אים[ באַטראַכט ביז‬ ‫אֶלישע האָט געטאָן‪.‬‬
‫ער האָט זיך פֿאַרשעמט; און דער‬ ‫‪ 5‬און עס איז געװען װי ער‬
‫געטלעכער מאַן האָט געװײנט‪.‬‬ ‫דערצײלט אַזױ דעם מלך‪ ,‬אַז ער‬
‫‪ 12‬האָט ַחזָאֵל געזאָגט‪ :‬פֿאַר װאָס‬ ‫האָט לעבעדיק געמאַכט דעם טױטן‪,‬‬
‫װײנט מײַן האַר? האָט ער געזאָגט‪:‬‬ ‫ערשט די פֿרױ װאָס ער האָט לעבעדיק‬
‫װײַל איך װײס דאָס בײז װאָס‬ ‫געמאַכט איר זון‪ ,‬שרײַט צום מלך‬
‫דו װעסט אָנטאָן די קינדער פֿון‬ ‫װעגן איר הױז און װעגן איר פֿעלד‪.‬‬
‫ישׂראל‪ .‬זײערע פֿעסטונגען װעסטו‬ ‫האָט גֵיחזי געזאָגט‪ :‬מײַן האַר מלך‪,‬‬
‫אַװעקלאָזן אין פֿײַער‪ ,‬און זײערע‬ ‫דאָס איז די פֿרױ‪ ,‬און דאָס איז איר זון‬
‫יונגעלײַט װעסטו הרגען מיטן שװערד‪,‬‬ ‫װאָס אֶלישע האָט לעבעדיק געמאַכט‪.‬‬
‫און זײערע קלײנע קינדער װעסטו‬ ‫‪ 6‬האָט דער מלך אױסגעפֿרעגט די‬
‫צעהאַקן‪ ,‬און זײערע טראָגעדיקע‬ ‫פֿרױ‪ ,‬און זי האָט אים דערצײלט‪.‬‬
‫‪557‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪8:13—8:29‬‬
‫יוֹרם אַריבערגעגאַנגען קײן‬ ‫‪ 21‬איז ָ‬ ‫װעסטו אױפֿשפּאַלטן‪.‬‬

‫ָצעִיר און אַלע רײַטװעגן מיט אים‪ ,‬און‬ ‫‪ 13‬האָט ַחזָאֵל געזאָגט‪ :‬אָבער װער‬
‫ער איז אױפֿגעשטאַנען ב ַײ נאַכט‪ ,‬און‬ ‫איז דײַן קנעכט דער הונט‪ ,‬אַז ער זאָל‬
‫האָט געשלאָגן די אַדוֹמים װאָס האָבן‬ ‫טאָן די דאָזיקע גרױסע זאַך? האָט‬
‫אים אַרומגערינגלט‪ ,‬און די הױפּטלײַט‬ ‫אֶלישע געזאָגט‪ :‬גאָט האָט מיר געװיזן‬
‫פֿון די רײַטװעגן; און דאָס פֿאָלק איז‬ ‫דיך װי דער מלך איבער ארם‪.‬‬
‫אַנטלאָפֿן צו זײַנע געצעלטן‪.‬‬ ‫‪ 14‬איז ער אַװעקגעגאַנגען פֿון‬
‫‪ 22‬אָבער אדום איז אָפּגעפֿאַלן פֿון‬ ‫אֶלישען‪ ,‬און איז געקומען צו זײַן‬
‫אונטער דער האַנט פֿון יהוּדה ביז אױף‬ ‫האַר; האָט ער אים געפֿרעגט‪ :‬װאָס‬
‫הײַנטיקן טאָג‪ .‬דענצמאָל אין דער‬ ‫האָט ער‬ ‫האָט אֶלישע געזאָגט?‬
‫אײגענער צײַט איז אָפּגעפֿאַלן לִבֿנָה‪.‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬ער האָט מיר געזאָגט‪ ,‬גענעזן‬
‫‪ 23‬און די איבעריקע זאַכן װעגן‬ ‫װעסטו גענעזן װערן‪.‬‬
‫יוֹרמען‪ ,‬און אַלץ װאָס ער האָט געטאָן‪,‬‬ ‫ָ‬ ‫‪ 15‬און עס איז געװען אױף מאָרגן‪,‬‬
‫דאָס איז שױן באַשריבן אין בוך פֿון‬ ‫האָט ער גענומען דאָס שטריקטוך‬
‫די צײַטגעשעענישן פֿון די מלכים פֿון‬ ‫און אײַנגעטונקט אין װאַסער‪ ,‬און‬
‫יהוּדה‪.‬‬ ‫פֿאַרשפּרײט אױף זײַן פּנים‪ ,‬און ער‬
‫יוֹרם האָט זיך געלײגט מיט‬ ‫‪ 24‬און ָ‬ ‫איז געשטאָרבן‪ .‬און ַחזָאֵל איז געװאָרן‬
‫זײַנע עלטערן‪ ,‬און ער איז באַגראָבן‬ ‫מלך אױף זײַן אָרט‪.‬‬
‫געװאָרן לעבן זײַנע עלטערן אין דָ וִדס‬
‫שטאָט‪ .‬און זײַן זון אַחַזי ָהו איז געװאָרן‬ ‫יוֹרם דעם‬
‫‪ 16‬און אין פֿינפֿטן יאָר פֿון ָ‬
‫מלך אױף זײַן אָרט‪.‬‬ ‫זון פֿון אַחאבֿן‪ ,‬דעם מלך פֿון ישׂראל‬
‫יוֹרם דעם‬ ‫‪ 25‬אין צװעלפֿטן יאָר פֿון ָ‬ ‫װען יהוֹשפֿט איז געװען דער מלך פֿון‬
‫זון פֿון אַחאבֿן‪ ,‬דעם מלך פֿון ישׂראל‪,‬‬ ‫יהוּדה‪ ,‬איז יהוֹרם דער זון פֿון יהוֹשפֿט‬
‫איז געװאָרן מלך אַחַזי ָהו דער זון פֿון‬ ‫דעם מלך פֿון יהוּדה געװאָרן מלך‪.‬‬
‫יהוֹרם דעם מלך פֿון יהוּדה‪.‬‬ ‫‪ 17‬צװײ און דרײַסיק יאָר איז ער‬
‫‪ 26‬צװײ און צװאַנציק יאָר איז‬ ‫אַלט געװען‪ ,‬אַז ער איז געװאָרן מלך‪,‬‬
‫אַחַזי ָהו אַלט געװען‪ ,‬אַז ער איז געװאָרן‬ ‫און אַכט יאָר האָט ער געקיניגט אין‬
‫מלך‪ ,‬און אײן יאָר האָט ער געקיניגט‬ ‫ירושלים‪.‬‬
‫אין ירושלים‪ .‬און דער נאָמען פֿון זײַן‬ ‫‪ 18‬און ער איז געגאַנגען אין דעם‬
‫מוטער איז געװען עַתַ לי ָהו די טאָכטער‬ ‫װעג פֿון די מלכים פֿון ישׂראל‪ ,‬אַזױ‬
‫פֿון עָמרי דעם מלך פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫װי דאָס הױז פֿון אַחא ֿב האָט געטאָן;‬
‫‪ 27‬און ער איז געגאַנגען אין דעם‬ ‫װאָרום ער האָט געהאַט אַחאבֿס‬
‫װעג פֿון אַחאבֿס הױז‪ ,‬און האָט געטאָן‬ ‫טאָכטער פֿאַר ַא װײַב; און ער האָט‬
‫װאָס איז שלעכט אין די אױגן פֿון גאָט‪,‬‬ ‫געטאָן װאָס איז שלעכט אין די אױגן‬
‫אַזױ װי דאָס הױז פֿון אַחאבֿ‪ ,‬װאָרום‬ ‫פֿון גאָט‪.‬‬
‫ער איז געװען אַן אײדים פֿון אַחאבֿס‬ ‫‪ 19‬אָבער גאָט האָט ניט געװאָלט‬
‫הױז‪.‬‬ ‫אומברענגען יהוּדה פֿון זײַן קנעכט‬
‫יוֹרם‬
‫‪ 28‬און ער איז געגאַנגען מיט ָ‬ ‫דָ וִדס װעגן‪ ,‬אַזױ װי ער האָט אים‬
‫דעם זון פֿון אַחאבֿן אױף מלחמה‬ ‫צוגעזאָגט‪ ,‬צו געבן אים און זײַנע‬
‫מיט ַחזָאֵל דעם מלך פֿון ארם‪ ,‬אין‬ ‫קינדער ַא ליכט אַלע טעג‪.‬‬
‫אַרמים האָבן‬ ‫רמת‪-‬גִלעָד; און די ַ‬ ‫‪ 20‬אין זײַנע טעג איז אדום‬
‫יוֹרמען‪.‬‬
‫פֿאַרװוּנדט ָ‬ ‫אָפּגעפֿאַלן פֿון אונטער דער האַנט פֿון‬
‫יוֹרם האָט זיך‬ ‫‪ 29‬און דער מלך ָ‬ ‫יהוּדה‪ ,‬און זײ האָבן געמאַכט איבער‬
‫אומגעקערט זיך צו הײלן אין יזרעאל‬ ‫זיך ַא מלך‪.‬‬
‫‪9:1—9:15‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪558‬‬
‫‪ 7‬און זאָלסט דערשלאָגן דאָס הױז‬ ‫אַרמים האָבן‬‫פֿון די װוּנדן װאָס די ַ‬

‫פֿון אַחא ֿב דײַן האַר‪ ,‬כּדי איך זאָל זיך‬ ‫אים פֿאַרװוּנדט אין רמה‪ ,‬װען ער האָט‬
‫נוקם זײַן פֿאַר דעם בלוט פֿון מײַנע‬ ‫מלחמה געהאַלטן מיט ַחזָאֵל דעם מלך‬
‫קנעכט די נבֿיאים‪ ,‬און פֿאַר דעם בלוט‬ ‫פֿון ארם‪ .‬און אַחַזי ָהו דער זון פֿון‬
‫פֿון אַלע קנעכט פֿון גאָט‪ ,‬פֿון אִיזֶבֿלס‬ ‫יהוֹרמען‪ ,‬דער מלך פֿון יהוּדה‪ ,‬האָט‬
‫האַנט‪.‬‬ ‫יוֹרם דעם זון‬
‫אַראָפּגענידערט צו זען ָ‬
‫‪ 8‬און דאָס גאַנצע הױז פֿון אַחא ֿב זאָל‬ ‫פֿון אַחאבֿן אין יזרעאל‪ ,‬װען ער איז‬
‫אונטערגײן; און איך װעל פֿאַרשנײַדן‬ ‫געװען קראַנק‪.‬‬
‫פֿון אַחאבֿן יעטװעדער מאַנספּאַרשױן‬
‫און קינד און קײט‪ ,‬צװישן ישׂראל‪.‬‬
‫‪ 9‬און איך װעל מאַכן דאָס הױז פֿון‬
‫און אֶלישע דער נבֿיא האָט‬
‫גערופֿן אײנעם פֿון די יונגע‬ ‫‪9‬‬
‫נבֿיאים‪ ,‬און האָט צו אים געזאָגט‪ :‬גורט‬
‫אַחא ֿב אַזױ װי דאָס הױז פֿון י ָָרבֿעָם‬
‫דעם זון פֿון נבֿטן‪ ,‬און אַזױ װי דאָס הױז‬ ‫אָן דײַנע לענדן‪ ,‬און נעם דאָס דאָזיקע‬
‫פֿון בַעשא דעם זון פֿון אַחִיהן‪.‬‬ ‫קריגל אײל אין דײַן האַנט‪ ,‬און גײ קײן‬
‫‪ 10‬און די הינט װעלן עסן אִיזֶבֿלען‬ ‫רמת‪-‬גִלעָד‪.‬‬
‫אין דעם שטיק לאַנד פֿון יזרעאל‪ ,‬און‬ ‫‪ 2‬און אַז דו װעסט קומען אַהין‪,‬‬
‫קײן באַגרעבער װעט ניט זײַן‪ .‬און ער‬ ‫קוק זיך אַרום אױף י ֵהוּא דעם זון פֿון‬
‫האָט געעפֿנט די טיר‪ ,‬און איז אַנטלאָפֿן‪.‬‬ ‫יהוֹשפֿט דעם זון פֿון נִמשין; און זאָלסט‬
‫‪ 11‬און י ֵהוּא איז אַרױסגעגאַנגען צו‬ ‫אַרײַנגײן‪ ,‬און אים מאַכן אױפֿשטײן‬
‫די קנעכט פֿון זײַן האַר; האָט מען צו‬ ‫פֿון צװישן זײַנע ברידער‪ ,‬און זאָלסט‬
‫אים געזאָגט‪ :‬איז פֿריד? װעגן װאָס‬ ‫אים אַרײַנפֿירן אין ַא קאַמער הינטער‬
‫איז דער דאָזיקער משוגענער געקומען‬ ‫ַא קאַמער‪.‬‬
‫צו דיר? האָט ער צו זײ געזאָגט‪ :‬איר‬ ‫‪ 3‬און זאָלסט נעמען דאָס קריגל‬
‫קענט דאָך דעם מאַן און זײַן רעדן‪.‬‬ ‫אײל‪ ,‬און אַרױפֿגיסן אױף זײַן קאָפּ‪ ,‬און‬
‫ַא ליגן!‬ ‫‪ 12‬האָבן זײ געזאָגט‪:‬‬ ‫זאָגן‪ :‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ .‬איך‬
‫דערצײל אונדז אַקאָרשט‪ .‬האָט ער‬ ‫האָב דיך געזאַלבט פֿאַר ַא מלך איבער‬
‫געזאָגט‪ :‬אַזױ און אַזױ האָט ער‬ ‫ישׂראל‪ .‬און זאָלסט עפֿענען די טיר און‬
‫גערעדט צו מיר‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַזױ‬ ‫אַנטלױפֿן‪ ,‬און ניט װאַרטן‪.‬‬
‫האָט גאָט געזאָגט‪ :‬איך האָב דיך‬ ‫‪ 4‬איז דער יונגערמאַן דער יונגער‬
‫געזאַלבט פֿאַר ַא מלך איבער ישׂראל‪.‬‬ ‫נבֿיא געגאַנגען קײן רמת‪-‬גִלעָד‪.‬‬
‫‪ 13‬האָבן זײ געאײַלט און‬ ‫‪ 5‬און װי ער איז געקומען‪ ,‬ערשט‬
‫גענומען איטלעכער זײַן בגד‪,‬‬ ‫די הױפּטלײַט פֿון חיל זיצן‪ .‬האָט ער‬
‫און אונטערגעלײגט אונטער אים אױף‬ ‫געזאָגט‪ :‬איך האָב ַא װאָרט צו דיר‪,‬‬
‫דער אײבערשטער טרעפּ‪ ,‬און זײ‬ ‫הױפּטמאַן‪ .‬האָט י ֵהוּא געזאָגט‪ :‬צו‬
‫האָבן געבלאָזן אין שופֿר‪ ,‬און געזאָגט‪:‬‬ ‫װעמען פֿון אונדז אַלעמען? האָט ער‬
‫י ֵהוּא איז מלך!‬ ‫געזאָגט‪ :‬צו דיר‪ ,‬הױפּטמאַן‪.‬‬
‫‪ 14‬אַזױ האָט י ֵהוּא דער זון פֿון‬ ‫‪ 6‬איז ער אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און ער איז‬
‫יהוֹשפֿט דעם זון פֿון נִמשין געמאַכט ַא‬ ‫אַרײַנגעגאַנגען אין הױז‪ .‬און ער האָט‬
‫יוֹרם האָט‬ ‫יוֹרמען‪ – .‬און ָ‬ ‫בונט אױף ָ‬ ‫אַרױפֿגעגאָסן דאָס אײל אױף זײַן קאָפּ‪,‬‬
‫געהאַט געהיט רמת‪-‬גִלעָד פֿון ַחזָאֵל‬ ‫און האָט צו אים געזאָגט‪ :‬אַזױ האָט‬
‫דעם מלך פֿון ארם‪ ,‬ער און גאַנץ‬ ‫געזאָגט יהוה דער גאָט פֿון ישׂראל‪:‬‬
‫ישׂראל‪.‬‬ ‫איך האָב דיך געזאַלבט פֿאַר ַא מלך‬
‫‪ 15‬און דער מלך יהוֹרם האָט זיך‬ ‫איבער דעם פֿאָלק פֿון גאָט‪ ,‬איבער‬
‫אומגעקערט זיך צו הײלן אין יזרעאל‬ ‫ישׂראל‪.‬‬
‫‪559‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪9:16—9:27‬‬
‫אַחַזי ָהו דער מלך פֿון יהוּדה זײַנען‬ ‫אַרמים האָבן‬ ‫פֿון די װוּנדן װאָס די ַ‬
‫אַרױס איטלעכער אין זײַן רײַטװאָגן‪,‬‬ ‫אים פֿאַרװוּנדט‪ ,‬װען ער האָט מלחמה‬
‫און זײַנען אַרױס אַנטקעגן י ֵהוּאן‪ ,‬און‬ ‫געהאַלטן מיט ַחזָאֵל דעם מלך פֿון ארם‪.‬‬
‫האָבן אים געטראָפֿן אין דעם שטיק‬ ‫– און י ֵהוּא האָט געזאָגט‪ :‬אױב דאָס‬
‫לאַנד פֿון נָבֿות דעם י ִזרעאֵלי‪.‬‬ ‫איז אײַער װילן‪ ,‬זאָל ניט אַרױס אַן‬
‫‪ 22‬און עס איז געװען‪ ,‬װי יהוֹרם האָט‬ ‫אַנטרונענער פֿון שטאָט צו גײן אָנזאָגן‬
‫געזען י ֵהוּאן‪ ,‬אַזױ האָט ער געזאָגט‪ :‬איז‬ ‫אין יזרעאל‪.‬‬
‫פֿריד‪ ,‬י ֵהוּא? האָט ער געענטפֿערט‪:‬‬ ‫‪ 16‬און י ֵהוּא האָט זיך געזעצט אױף ַא‬
‫װאָס פֿאַר פֿריד‪ ,‬ב ַײ די זנותן פֿון דײַן‬ ‫רײַטװאָגן‪ ,‬און איז אַװעק קײן יזרעאל‪,‬‬
‫מוטער אִיזֶבֿלען און אירע פֿיל כּישופֿן‪.‬‬ ‫יוֹרם איז דאָרטן געלעגן‪ .‬און‬ ‫װײַל ָ‬
‫‪ 23‬האָט יהוֹרם פֿאַרקריװעט זײַנע‬ ‫אַחַזי ָהו דער מלך פֿון יהוּדה האָט‬
‫הענט‪ ,‬און איז אַנטלאָפֿן‪ ,‬און ער האָט‬ ‫יוֹרמען‪.‬‬
‫אַראָפּגענידערט צו זען ָ‬
‫געזאָגט צו אַחַזי ָהון‪ :‬באַטרוג‪ ,‬אַחַזי ָהו!‬ ‫‪ 17‬און דער װעכטער איז געשטאַנען‬
‫‪ 24‬און י ֵהוּא האָט אָנגעצױגן מיט זײַן‬ ‫אױף דעם טורעם אין יזרעאל‪ ,‬און ער‬
‫האַנט דעם בױגן‪ ,‬און האָט געטראָפֿן‬ ‫האָט געזען די מחנה פֿון י ֵהוּאן ב ַײ זײַן‬
‫יהוֹרמען צװישן זײַנע אָרעמס‪ ,‬און די‬ ‫אָנקומען‪ .‬האָט ער געזאָגט‪ַ :‬א מחנה‬
‫פֿײַל איז אים אַרױסגעגאַנגען דורכן‬ ‫זע איך‪ .‬האָט יהוֹרם געזאָגט‪ :‬נעם ַא‬
‫האַרצן‪ ,‬און ער האָט זיך אַראָפּגעלאָזן‬ ‫רײַטער און שיק זײ אַנטקעגן‪ ,‬און זאָל‬
‫אין זײַן רײַטװאָגן‪.‬‬ ‫ער זאָגן‪ :‬איז פֿריד?‬
‫‪ 25‬האָט ער געזאָגט צו בִדקַר זײַן‬ ‫‪ 18‬איז דער רײַטער אױפֿן פֿערד‬
‫עלטסטן‪ :‬נעם‪ ,‬װאַרף אים אַװעק‬ ‫אַװעק אים אַנטקעגן‪ ,‬און האָט געזאָגט‪:‬‬
‫אין דעם שטיק פֿעלד פֿון נָבֿות דעם‬ ‫אַזױ האָט דער מלך געזאָגט‪ :‬איז‬
‫י ִזרעאֵלי‪ .‬װאָרום געדענק װי איך‬ ‫פֿריד? האָט י ֵהוּא געזאָגט‪ :‬װאָס‬
‫און דו זײַנען געריטן באַנאַנד הינטער‬ ‫קערסטו זיך אָן מיט פֿריד? דרײ זיך‬
‫זײַן פֿאָטער אַחאבֿן‪ ,‬און גאָט האָט‬ ‫אױס הינטער מיר‪ .‬האָט דער װעכטער‬
‫אױפֿגעהױבן אױף אים די דאָזיקע‬ ‫אָנגעזאָגט אַזױ צו זאָגן‪ :‬דער שלִיח איז‬
‫נבֿואה‪:‬‬ ‫אָנגעקומען ביז זײ‪ ,‬אָבער ער קערט זיך‬
‫‪ 26‬פֿאַר װאָר‪ ,‬איך האָב נעכטן געזען‬ ‫ניט צוריק‪.‬‬
‫דאָס בלוט פֿון נָבֿותן‪ ,‬און דאָס בלוט פֿון‬ ‫‪ 19‬האָט ער געשיקט ַא צװײטן‬
‫זײַנע קינדער‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬און איך װעל‬ ‫רײַטער אױף ַא פֿערד‪ .‬און ער איז‬
‫דיר אָפּצאָלן אין דעם דאָזיקן שטיק‬ ‫געקומען צו זײ‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬אַזױ‬
‫לאַנד‪ ,‬זאָגט גאָט‪ .‬און אַצונד נעם‪,‬‬ ‫האָט געזאָגט דער מלך‪ :‬איז פֿריד?‬
‫װאַרף אים אַװעק אין דעם שטיק לאַנד‪,‬‬ ‫האָט י ֵהוּא געזאָגט‪ :‬װאָס קערסטו זיך‬
‫אַזױ װי דאָס װאָרט פֿון גאָט‪.‬‬ ‫אָן מיט פֿריד? דרײ זיך אױס הינטער‬
‫‪ 27‬און װי אַחַזי ָהו דער מלך פֿון‬ ‫מיר‪.‬‬
‫יהוּדה האָט דערזען‪ ,‬אַזױ איז ער‬ ‫‪ 20‬האָט דער װעכטער אָנגעזאָגט‪,‬‬
‫אַנטלאָפֿן דורך דעם גאָרטנהױז‪ .‬אָבער‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬ער איז אָנגעקומען ביז צו‬
‫י ֵהוּא האָט אים נאָכגעיאָגט‪ ,‬און האָט‬ ‫זײ‪ ,‬אָבער ער קערט זיך ניט צוריק‪ .‬און‬
‫געזאָגט‪ :‬שלאָגט אים אױך אױפֿן‬ ‫דאָס טרײַבן איז אַזױ װי דאָס טרײַבן‬
‫]און זײ האָבן אים‬ ‫רײַטװאָגן‪.‬‬ ‫פֿון י ֵהוּא דעם זון פֿון נִמשין‪ ,‬װאָרום‬
‫געשלאָגן[ אױף דעם אַרױפֿגאַנג פֿון‬ ‫ער טרײַבט משוּגענערװײַז‪.‬‬
‫גור װאָס לעבן י ִבֿ ְלעָם‪ .‬און ער איז‬ ‫‪ 21‬האָט יהוֹרם געזאָגט‪ :‬שפּאַן אײַן‪.‬‬
‫אַנטלאָפֿן קײן מגִדו‪ ,‬און איז דאָרטן‬ ‫האָט מען אײַנגעשפּאַנט זײַן רײַטװאָגן‪,‬‬
‫געשטאָרבן‪.‬‬ ‫און יהוֹרם דער מלך פֿון ישׂראל און‬
‫‪9:28—10:6‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪560‬‬
‫הינט עסן דאָס פֿלײש פֿון אִיזֶבֿלען‪.‬‬ ‫‪ 28‬און זײַנע קנעכט האָבן אים‬
‫‪ 37‬און דער טױטער לײַב פֿון‬ ‫ש ַלי ִם‪ ,‬און‬
‫געבראַכט צופֿירן קײן ירו ָ‬
‫אִיזֶבֿלען װעט זײַן אױפֿן שטיק לאַנד‬ ‫האָבן אים באַגראָבן אין זײַן קבֿר לעבן‬
‫פֿון יזרעאל אַזױ װי מיסט אױפֿן פֿרײַען‬ ‫זײַנע עלטערן אין דָ וִדס‪-‬שטאָט‪.‬‬
‫פֿעלד‪ ,‬אַז מע װעט קענען זאָגן‪ :‬דאָס‬ ‫יוֹרם דעם‬‫‪ 29‬און אין עלפֿטן יאָר פֿון ָ‬
‫איז אִיזֶבֿל‪.‬‬ ‫זון פֿון אַחאבֿן איז אַחַזי ָה געװאָרן מלך‬
‫איבער יהוּדה‪.‬‬
‫און אַחא ֿב האָט געהאַט‬
‫זיבעציק זין אין שומרון‪.‬‬ ‫‪10‬‬
‫האָט י ֵהוּא געשריבן בריװ‪ ,‬און האָט‬
‫‪ 30‬און י ֵהוּא איז געקומען קײן‬
‫יזרעאל‪ .‬און אִיזֶבֿל האָט דערהערט‪,‬‬
‫און זי האָט אַרױפֿגעטאָן פֿאַרב אױף‬
‫געשיקט קײן שומרון צו די האַרן פֿון‬ ‫אירע אױגן‪ ,‬און האָט פֿאַרפּוצט‬
‫יזרעאל‪ ,‬די עלטסטע‪ ,‬און צו די װאָס‬ ‫איר קאָפּ‪ ,‬און אַרױסגעקוקט דורכן‬
‫זײַנען געװען דערצי ִער ב ַײ אַחאבֿן‪,‬‬ ‫פֿענצטער‪.‬‬
‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫‪ 31‬און װי י ֵהוּא איז אַרײַנגעקומען‬
‫‪ 2‬און אַצונד‪ ,‬װי עס קומט צו אײַך‬ ‫אין טױער‪ ,‬אַזױ האָט זי געזאָגט‪ :‬װאָס‬
‫דער דאָזיקער בריװ‪ ,‬אַזױ װי ב ַײ אײַך‬ ‫מאַכט זִמרי דער מערדער פֿון זײַן‬
‫זײַנען די זין פֿון אײַער האַר‪ ,‬און ב ַײ‬ ‫האַר?‬
‫אײַך זײַנען ד ָא רײַטװעגן און פֿערד‪,‬‬ ‫‪ 32‬האָט ער אױפֿגעהױבן זײַן פּנים‬
‫און ַא פֿעסטונגשטאָט און װאַפֿן‪.‬‬ ‫צום פֿענצטער‪ ,‬און האָט געזאָגט‪:‬‬
‫‪ 3‬זאָלט איר זען דעם בעסטן און‬ ‫װער איז מיט מיר‪ ,‬װער? האָבן‬
‫גלײַכסטן פֿון אײַער האַרס זין‪ ,‬און‬ ‫אַרױסגעקוקט צו אים צװײ דר ַײ‬
‫אַרױפֿזעצן אױף זײַן פֿאָטערס טראָן;‬ ‫הױפֿדינער‪.‬‬
‫און האַלט מלחמה פֿאַר אײַער האַרס‬ ‫‪ 33‬האָט ער געזאָגט‪ :‬שלײַדערט‬
‫הױז‪.‬‬ ‫און זײ האָבן זי‬ ‫זי אַראָפּ‪.‬‬
‫‪ 4‬האָבן זײ זײער שטאַרק מורא‬ ‫אַראָפּגעשלײַדערט; און פֿון איר‬
‫געקריגן‪ ,‬און זײ האָבן געזאָגט‪ :‬אָט‬ ‫בלוט האָט אַרױפֿגעשפּריצט אױף דער‬
‫זײַנען די צװײ מלכים ניט באַשטאַנען‬ ‫װאַנט און אױף די פֿערד‪ .‬און מע האָט‬
‫פֿאַר אים‪ ,‬און װי װעלן מיר באַשטײן?‬ ‫זי צעטרעטן‪.‬‬
‫‪ 5‬און דער װאָס איבער דעם פּאַלאַץ‪,‬‬ ‫‪ 34‬און ער איז אַרײַנגעגאַנגען‪ ,‬און‬
‫און דער װאָס איבער דער שטאָט‪ ,‬און‬ ‫האָט געגעסן און געטרונקען‪ ,‬און ער‬
‫די עלטסטע‪ ,‬און די דערצי ִער‪ ,‬האָבן‬ ‫האָט געזאָגט‪ :‬באַשטאַט‪ ,‬איך בעט‬
‫געשיקט צו י ֵהוּאן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬דײַנע‬ ‫אײַך‪ ,‬די דאָזיקע פֿאַרשאָלטענע‪ ,‬און‬
‫קנעכט זײַנען מיר; און אַלץ װאָס דו‬ ‫באַגראָבט זי‪ ,‬װאָרום ַא מלכס טאָכטער‬
‫װעסט אונדז זאָגן‪ ,‬װעלן מיר טאָן‪ .‬מיר‬ ‫איז זי‪.‬‬
‫װעלן קײנעם ניט מאַכן פֿאַר ַא מלך‪.‬‬ ‫‪ 35‬זײַנען זײ געגאַנגען זי באַגראָבן‪,‬‬
‫װאָס איז גוט אין דײַנע אױגן‪ ,‬טו‪.‬‬ ‫אָבער זײ האָבן מער פֿון איר ניט‬
‫‪ 6‬האָט ער געשריבן צו זײ ַא בריװ‬ ‫געפֿונען‪ ,‬װי בלױז דעם שאַרבן‪ ,‬און די‬
‫ַא צװײט מאָל‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬אױב איר‬ ‫פֿיס‪ ,‬און די האַנטפֿלעכן‪.‬‬
‫זײַט מיט מיר‪ ,‬און איר װילט צוהערן‬ ‫‪ 36‬האָבן זײ זיך אומגעקערט‪ ,‬און‬
‫צו מײַן קָול‪ ,‬נעמט די קעפּ פֿון די‬ ‫האָט ער‬ ‫האָבן אים דערצײלט‪.‬‬
‫מאַנספּאַרשױנען‪ ,‬אײַער האַרס זין‪ ,‬און‬ ‫געזאָגט‪ :‬דאָס איז דאָס װאָרט פֿון גאָט‬
‫קומט צו מיר מאָרגן אַרום דער צײַט‬ ‫װאָס ער האָט גערעדט דורך זײַן קנעכט‬
‫קײן יזרעאל‪ .‬און די זין פֿון מלך‪,‬‬ ‫ֵא ִלי ָהו דעם תִּ שבי‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬אין‬
‫זיבעציק פּאַרשױן‪ ,‬זײַנען געװען ב ַײ‬ ‫דעם שטיק לאַנד פֿון יזרעאל װעלן די‬
‫‪561‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪10:7—10:19‬‬
‫פֿריד פֿון די קינדער פֿון מלך און די‬ ‫די גרױסע לײַט פֿון דער שטאָט‪ ,‬װאָס‬
‫קינדער פֿון דער מוטער‪-‬מלכּה‪.‬‬ ‫האָבן זײ אױפֿגעצױגן‪.‬‬
‫‪ 14‬האָט ער געזאָגט‪ :‬כאַפּט זײ‬ ‫‪ 7‬און עס איז געװען‪ ,‬װי דער בריװ‬
‫לעבעדיקערהײט‪ .‬און מע האָט זײ‬ ‫איז אָנגעקומען צו זײ‪ ,‬אַזױ האָבן‬
‫געכאַפּט לעבעדיקערהײט‪ ,‬און זײ‬ ‫זײ גענומען די זין פֿון מלך‪ ,‬און זײ‬
‫געשאָכטן ב ַײ דער גרוב פֿון דעם‬ ‫געשאָכטן‪ ,‬זיבעציק פּאַרשױן; און זײ‬
‫שערהױז‪ ,‬צװײ און פֿערציק מאַן‪.‬‬ ‫האָבן אַרײַנגעטאָן זײערע קעפּ אין‬
‫און ער האָט קײנעם פֿון זײ ניט‬ ‫קערב‪ ,‬און אַװעקגעשיקט צו אים קײן‬
‫איבערגעלאָזט‪.‬‬ ‫יזרעאל‪.‬‬
‫‪ 15‬און װי ער איז אַװעקגעגאַנגען‬ ‫שלִיח‪ ,‬און האָט‬‫‪ 8‬איז געקומען ַא ָ‬
‫פֿון דאָרטן‪ ,‬אַזױ האָט ער אָנגעטראָפֿן‬ ‫אים אָנגעזאָגט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬מע האָט‬
‫יהונָד ֿב דעם זון פֿון ֵרכָבֿן אים‬ ‫געבראַכט די קעפּ פֿון דעם מלכס זין‪.‬‬
‫אַנטקעגן‪ .‬האָט ער אים באַגריסט‪ ,‬און‬ ‫האָט ער געזאָגט‪ :‬מאַכט זײ אין צװײ‬
‫האָט צו אים געזאָגט‪ :‬איז דײַן האַרץ‬ ‫הױפֿנס בײַם אײַנגאַנג פֿון טױער‪ ,‬ביז‬
‫אױפֿריכטיק‪ ,‬אַזױ װי מײַן האַרץ איז‬ ‫אין דער פֿרי‪.‬‬
‫צו דײַן האַרצן? האָט יהונָד ֿב געזאָגט‪:‬‬ ‫‪ 9‬און עס איז געװען אין דער פֿרי‪,‬‬
‫יאָ‪] .‬האָט י ֵהוּא געזאָגט‪ [:‬אױב יאָ‪ ,‬גיב‬ ‫איז ער אַרױסגעגאַנגען‪ ,‬און האָט זיך‬
‫דײַן האַנט‪ .‬האָט ער געגעבן זײַן האַנט;‬ ‫אַװעקגעשטעלט‪ ,‬און האָט געזאָגט צום‬
‫– און ער האָט אים אַרױפֿגענומען צו‬ ‫גאַנצן פֿאָלק‪ ,‬איר זײַט אומשולדיק; אָט‬
‫זיך אױפֿן רײַטװאָגן‪.‬‬ ‫האָב איך געמאַכט ַא בונט אַקעגן מײַן‬
‫האַר‪ ,‬און האָב אים געהרגעט‪ .‬אָבער‬
‫‪ 16‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬קום מיט‬ ‫װער האָט דערשלאָגן אַלע די דאָזיקע?‬
‫מיר‪ ,‬און זע װי איך נעם זיך אָן פֿון‬
‫גאָטס װעגן‪ .‬און מע האָט אים געפֿירט‬ ‫‪ 10‬זײַט װיסן דען‪ ,‬אַז גאָרנישט װעט‬
‫אין זײַן רײַטװאָגן‪.‬‬ ‫פֿאַלן צו דער ערד פֿון דעם װאָרט פֿון‬
‫גאָט װאָס גאָט האָט גערעדט אױף דעם‬
‫‪ 17‬און ער איז געקומען קײן שומרון‪,‬‬ ‫הױז פֿון אַחאבֿ; און גאָט האָט געטאָן‬
‫און האָט דערשלאָגן אַלע װאָס זײַנען‬ ‫װאָס ער האָט גערעדט דורך זײַן קנעכט‬
‫געבליבן פֿון אַחאבֿן אין שומרון‪ .‬ביז‬ ‫ֵא ִלי ָהון‪.‬‬
‫ער האָט אים פֿאַרטיליקט; אַזױ װי דאָס‬ ‫‪ 11‬און י ֵהוּא האָט דערשלאָגן אַלע‬
‫װאָרט פֿון גאָט װאָס ער האָט גערעדט‬ ‫װאָס זײַנען געבליבן פֿון אַחאבֿס הױז‬
‫צו ֵא ִלי ָהון‪.‬‬ ‫אין יזרעאל‪ ,‬און אַלע זײַנע גרױסע‬
‫‪ 18‬און י ֵהוּא האָט אײַנגעזאַמלט דאָס‬ ‫לײַט‪ ,‬און זײַנע גוטע פֿרײַנט‪ ,‬און זײַנע‬
‫גאַנצע פֿאָלק‪ ,‬און האָט צו זײ געזאָגט‪:‬‬ ‫כּהנים‪ ,‬ביז ער האָט ניט געלאָזן פֿון אים‬
‫אַחא ֿב האָט געדינט ַבעַל ַא ביסל‪ ,‬י ֵהוּא‬ ‫אַן איבערבלײַב‪.‬‬
‫װעט אים דינען פֿיל‪.‬‬ ‫‪ 12‬און ער איז אױפֿגעשטאַנען און‬
‫‪ 19‬און אַצונד‪ ,‬רופֿט צו מיר אַלע‬ ‫איז אַװעק‪ ,‬און איז געגאַנגען קײן‬
‫נבֿיאים פֿון ַבעַל‪ ,‬אַלע זײַנע דינער‪,‬‬ ‫שומרון‪ .‬װי ער איז בײַם שערהױז פֿון‬
‫און אַלע זײַנע כּהנים; קײנער‬ ‫די פּאַסטוכער אונטער װעגנס‪,‬‬
‫זאָל ניט פֿעלן; װאָרום ַא גרױסע‬ ‫‪ 13‬אַזױ האָט י ֵהוּא אָנגעטראָפֿן די‬
‫אָפּפֿערשלאַכטונג צו ַבעַל איז ב ַײ‬ ‫ברידער פֿון אַחַזי ָהו דעם מלך פֿון‬
‫קײנער װאָס װעט פֿעלן‪,‬‬ ‫מיר‪.‬‬ ‫יהוּדה‪ ,‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬װער זײַט‬
‫װעט ניט בלײַבן לעבן‪ .‬און י ֵהוּא‬ ‫איר? האָבן זײ געזאָגט‪ :‬די ברידער‬
‫האָט דאָס געטאָן מיט באַטרוג‪ ,‬כּדי‬ ‫פֿון אַחַזי ָהון זײַנען מיר‪ ,‬און מיר האָבן‬
‫אונטערצוברענגען די דינער פֿון ַבעַל‪.‬‬ ‫אַראָפּגענידערט ]צו פֿרעגן[ אױף דעם‬
‫‪10:20—10:35‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪562‬‬
‫דאָס הױז פֿון ַבעַל‪ ,‬און האָבן עס‬ ‫‪ 20‬און י ֵהוּא האָט געזאָגט‪ :‬הײליקט‬
‫געמאַכט פֿאַר אָפּטריטן ביז אױף‬ ‫אַן אײַנזאַמלונג צו ַבעַל‪ .‬האָבן זײ עס‬
‫הײַנטיקן טאָג‪.‬‬ ‫אױסגערופֿן‪.‬‬
‫‪ 28‬און י ֵהוּא האָט פֿאַרטיליקט ַבעַל‬ ‫‪ 21‬און י ֵהוּא האָט געשיקט אין גאַנץ‬
‫פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫ישׂראל‪ ,‬און אַלע דינער פֿון ַבעַל זײַנען‬
‫‪ 29‬אָבער פֿון די זינד פֿון י ָָרבֿעָם‬ ‫געקומען‪ ,‬און עס איז ניט געבליבן ַא‬
‫דעם זון פֿון נבֿטן‪ ,‬מיט װאָס ער האָט‬ ‫מענטש װאָס איז ניט געקומען‪ .‬און‬
‫געמאַכט זינדיקן ישׂראל‪ ,‬פֿון הינטער‬ ‫זײ זײַנען אַרײַנגעגאַנגען אין הױז פֿון‬
‫זײ האָט זיך י ֵהוּא ניט אָפּגעקערט–פֿון‬ ‫ַבעַל; און דאָס הױז פֿון ַבעַל איז‬
‫די גילדערנע קעלבער װאָס אין‬ ‫געװאָרן אָנגעפֿילט פֿון עק צו עק‪.‬‬
‫בֵית‪-‬אֵל און װאָס אין דָ ן‪.‬‬ ‫‪ 22‬האָט ער געזאָגט צו דעם מאַן‬
‫‪ 30‬און גאָט האָט געזאָגט צו י ֵהוּאן‪:‬‬ ‫װאָס איבער דער קלײדער‪-‬קאַמער‪:‬‬
‫װײַל דו האָסט זיך גוט באַגאַנגען‬ ‫גיב אַרױס מלבושים צו אַלע דינער פֿון‬
‫צו טאָן װאָס איז רעכטפֿאַרטיק אין‬ ‫ַבעַל‪ .‬און ער האָט זײ אַרױסגעגעבן די‬
‫מײַנע אױגן–געטאָן צו אַחאבֿס הױז‬ ‫מלבושים‪.‬‬
‫אַזױ װי אַלץ אין מײַן האַרצן‪ ,‬װעלן דיר‬ ‫‪ 23‬און י ֵהוּא איז אַרײַנגעגאַנגען מיט‬
‫קינדער פֿון פֿירטן דָ ור זיצן אױף דעם‬ ‫יהונָד ֿב דעם זון פֿון ֵרכָבֿן אין הױז פֿון‬
‫טראָן פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫ַבעַל‪ ,‬און ער האָט געזאָגט צו די דינער‬
‫פֿון ַבעַל‪ :‬זוכט נאָך און זעט‪ ,‬אַז ד ָא‬
‫‪ 31‬אָבער י ֵהוּא האָט ניט געהיט צו‬ ‫זאָל ניט זײַן מיט אײַך פֿון די קנעכט פֿון‬
‫גײן אין דער תּורה פֿון יהוה דעם גאָט‬ ‫יהוה‪ ,‬נאָר בלױז ַבעַל‪-‬דינער אַלײן‪.‬‬
‫פֿון ישׂראל מיט זײַן גאַנצן האַרצן; ער‬
‫האָט זיך ניט אָפּגעקערט פֿון די זינד‬ ‫‪ 24‬און זײ זײַנען אַרײַנגעגאַנגען‬
‫פֿון י ָָרבֿעָמען‪ ,‬װאָס ער האָט געמאַכט‬ ‫צו מאַכן שלאַכטאָפּפֿער און‬
‫זינדיקן ישׂראל‪.‬‬ ‫און י ֵהוּא האָט‬ ‫בראַנדאָפּפֿער‪.‬‬
‫זיך געשטעלט דרױסן אַכציק מאַן‪,‬‬
‫גאָט‬ ‫‪ 32‬אין יענע טעג האָט‬ ‫און אָנגעזאָגט‪ :‬אױב עמעצער װעט‬
‫אָנגעהױבן אָפּצוהאַקן פֿון ישׂראל‪ .‬און‬ ‫אַנטרונען װערן פֿון די מענטשן װאָס‬
‫ַחזָאֵל האָט זײ געשלאָגן אין גאַנצן‬ ‫איך גיב איבער אױף אײַערע הענט‪,‬‬
‫געמאַרק פֿון ישׂראל‪:‬‬ ‫איז דײַן נפֿש פֿאַר יענעמס נפֿש‪.‬‬
‫‪ 33‬פֿון ירדן צו זונאױפֿגאַנג‪ ,‬דאָס‬ ‫‪ 25‬און עס איז געװען‪ ,‬װי ער האָט‬
‫גאַנצע לאַנד גִלעָד‪ ,‬די גדים‪ ,‬און די‬ ‫געענדיקט מאַכן דאָס בראַנדאָפּפֿער‪,‬‬
‫ראובֿנים‪ ,‬און די מנַשים‪ ,‬פֿון ערוער‬ ‫אַזױ האָט י ֵהוּא געזאָגט צו די לױפֿערס‬
‫װאָס בײַם טאָל אַרנון‪-‬גִלעָד און בשן‪.‬‬ ‫און צו די הױפּטלײַט‪ :‬גײט אַרײַן‬
‫‪ 34‬און די איבעריקע זאַכן װעגן‬ ‫דערשלאָגט זײ; קײנער זאָל ניט אַרױס‪.‬‬
‫י ֵהוּאן‪ ,‬און אַלץ װאָס ער האָט געטאָן‪,‬‬ ‫האָבן זײ זײ דערשלאָגן מיטן שאַרף‬
‫און זײַן גאַנצע גבֿוּרהשאַפֿט‪ ,‬דאָס‬ ‫פֿון שװערד; און די לױפֿערס און די‬
‫איז שױן באַשריבן אין בוך פֿון די‬ ‫הױפּטלײַט האָבן זײ אַרױסגעװאָרפֿן‪,‬‬
‫צײַטגעשעענישן פֿון די מלכים פֿון‬ ‫און זײַנען אַװעקגעגאַנגען צו דער‬
‫ישׂראל‪.‬‬ ‫שטאָט פֿון ַבעַלס הױז‪.‬‬
‫‪ 35‬און י ֵהוּא האָט זיך געלײגט מיט‬ ‫‪ 26‬און זײ האָבן אַרױסגענומען די‬
‫זײַנע עלטערן‪ ,‬און מע האָט אים‬ ‫זײַלשטײנער פֿון ַבעַלס הױז‪ ,‬און זײ‬
‫באַגראָבן אין שומרון‪ .‬און זײַן זון‬ ‫פֿאַרברענט‪.‬‬
‫יהוֹאָחָז איז געװאָרן מלך אױף זײַן‬ ‫‪ 27‬און זײ האָבן צעבראָכן דעם‬
‫אָרט‪.‬‬ ‫זײַלשטײן פֿון ַבעַל‪ ,‬און האָבן צעבראָכן‬
‫‪563‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪10:36—11:15‬‬
‫‪ 8‬און איר זאָלט אַרומרינגלען דעם‬ ‫‪ 36‬און די טעג װאָס י ֵהוּא האָט‬
‫מלך רונד אַרום‪ ,‬איטלעכער מיט זײַנע‬ ‫געקיניגט איבער ישׂראל אין שומרון‪,‬‬
‫װאַפֿן אין זײַן האַנט‪ .‬און װער עס‬ ‫זײַנען געװען אַכט און צװאַנציק יאָר‪.‬‬
‫קומט אַרײַן אין די רײען‪ ,‬זאָל געטײט‬
‫װערן‪ .‬און זײַט מיט דעם מלך ב ַײ זײַן‬
‫אַרױסגײן און ב ַײ זײַן אַרײַנגײן‪.‬‬
‫‪ 9‬האָבן די הױפּטלײַט פֿון די‬
‫און װי עַתַ לי ָה די מוטער‬
‫פֿון אַחַזי ָהון האָט געזען‬
‫אַז איר זון איז טױט‪ ,‬אַזױ‬
‫‪11‬‬
‫הונדערטן געטאָן אַזױ װי אַלץ װאָס‬ ‫איז זי אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און האָט‬
‫יהוֹי ָדָ ע דער כּהן האָט באַפֿױלן‪ ,‬און‬ ‫אומגעבראַכט דעם גאַנצן קיניגלעכן‬
‫זײ האָבן גענומען איטלעכער זײַנע‬ ‫אָפּשטאַם‪.‬‬
‫מענטשן‪ ,‬די װאָס קומען אַרײַן שבת‪,‬‬ ‫‪ 2‬האָט יהוֹשֶבֿע די טאָכטער פֿון מלך‬
‫מיט די װאָס גײען אַרױס שבת‪ ,‬און זײ‬ ‫יוֹרם‪ ,‬אַחַזי ָהס שװעסטער‪ ,‬גענומען‬ ‫ָ‬
‫זײַנען געקומען צו יהוֹי ָדָ ע דעם כּהן‪.‬‬ ‫יוֹאָש דעם זון פֿון אַחַזי ָהן‪ ,‬און האָט‬
‫‪ 10‬און דער כּהן האָט געגעבן די‬ ‫אים אַרױסגעגנבֿעט פֿון צװישן דעם‬
‫הױפּטלײַט פֿון די הונדערטן די שפּיזן‬ ‫מלכס קינדער װאָס האָבן געזאָלט‬
‫און די שילדן װאָס פֿון מלך דוד‪ ,‬װאָס‬ ‫געטײט װערן‪ ,‬אים און זײַן אַם‪ ,‬אין‬
‫אין הױז פֿון גאָט‪.‬‬ ‫ַא שלאָפֿקאַמער; און מע האָט אים‬
‫‪ 11‬און די לױפֿערס האָבן זיך‬ ‫באַהאַלטן פֿון עַתַ לי ָהון‪ ,‬און ער איז ניט‬
‫געשטעלט איטלעכער מיט זײַנע װאַפֿן‬ ‫געטײט געװאָרן‪.‬‬
‫אין זײַן האַנט‪ ,‬פֿון דער רעכטער זײַט‬ ‫‪ 3‬און ער איז געװען באַהאַלטן ב ַײ‬
‫פֿון הױז ביז דער לינקער זײַט פֿון‬ ‫איר אין הױז פֿון גאָט זעקס יאָר‪ .‬און‬
‫הױז‪ ,‬בײַם מזבח‪ ,‬און בײַם הױז‪ ,‬לעבן‬ ‫עַתַ לי ָה האָט געקיניגט איבערן לאַנד‪.‬‬
‫מלך רונד אַרום‪.‬‬
‫‪ 12‬און ער האָט אַרױסגעפֿירט דעם‬ ‫‪ 4‬און אױפֿן זיבעטן יאָר האָט‬
‫מלכס זון‪ ,‬און האָט אָנגעטאָן אױף אים‬ ‫יהוֹי ָדָ ע געשיקט און האָט גענומען די‬
‫די קרױן און די ]קיניגלעכע[ צײכנס;‬ ‫הױפּטלײַט איבער די הונדערטן‪ ,‬פֿון‬
‫און זײ האָבן אים געמאַכט פֿאַר ַא מלך‪,‬‬ ‫די כָּרים און פֿון די לױפֿערס‪ ,‬און ער‬
‫און האָבן אים געזאַלבט; און זײ האָבן‬ ‫האָט זײ געבראַכט צו זיך אין הױז פֿון‬
‫געקלאַפּט די הענט‪ ,‬און געזאָגט‪ :‬לעבן‬ ‫גאָט‪ ,‬און ער האָט מיט זײ געשלאָסן ַא‬
‫זאָל דער מלך!‬ ‫בונד‪ ,‬און האָט זײ באַשװאָרן אין הױז‬
‫פֿון גאָט‪ ,‬און זײ געװיזן דעם מלכס‬
‫‪ 13‬און עַתַ לי ָה האָט געהערט דעם‬ ‫זון‪.‬‬
‫קָול פֿון די לױפֿערס און דעם פֿאָלק‪,‬‬
‫און זי איז געקומען צו דעם פֿאָלק אין‬ ‫‪ 5‬און ער האָט זײ באַפֿױלן‪ ,‬אַזױ צו‬
‫הױז פֿון גאָט‪.‬‬ ‫זאָגן‪ :‬דאָס איז די זאַך װאָס איר זאָלט‬
‫‪ 14‬און זי האָט געזען‪ ,‬ערשט דער‬ ‫טאָן‪ַ :‬א דריטל פֿון אײַך‪ ,‬די װאָס קומען‬
‫מלך שטײט אױף דער בימה‪ ,‬אַזױ‬ ‫אַרײַן שבת און היטן די היטונג פֿון דעם‬
‫װי דער שטײגער‪ ,‬און די האַרן און‬ ‫מלכס הױז –‬
‫די טרומײטערערס לעבן מלך‪ ,‬און‬ ‫‪ 6‬נאָך ַא דריטל איז געװען בײַם‬
‫דאָס גאַנצע פֿאָלק פֿון לאַנד פֿרײט‬ ‫טױער סור‪ ,‬און ַא דריטל בײַם טױער‬
‫זיך‪ ,‬און בלאָזט אין טרומײטן; האָט‬ ‫הינטער די לױפֿערס–זאָלט היטן די‬
‫עַתַ לי ָה צעריסן אירע קלײדער‪ ,‬און‬ ‫היטונג פֿון פּאַלאַץ פֿאַר אַן אָפּצאַם‪.‬‬
‫האָט אַרױסגערופֿן‪ַ :‬א בונט! ַא בונט!‬ ‫‪ 7‬און צװײ טײלן פֿון אײַך‪ ,‬אַלע װאָס‬
‫‪ 15‬האָט יהוֹי ָדָ ע דער כּהן באַפֿױלן‬ ‫גײען אַרױס שבת‪ ,‬זאָלן היטן די היטונג‬
‫די הױפּטלײַט פֿון די הונדערטן‪ ,‬די‬ ‫פֿון גאָטס הױז אַרום דעם מלך‪.‬‬
‫‪11:16—12:10‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪564‬‬
‫צִבֿי ָה פֿון באֵר‪-‬שֶבֿע‪.‬‬ ‫אױפֿזעער פֿון חיל‪ ,‬און ער האָט צו‬

‫‪ 3‬און יהואש האָט געטאָן װאָס איז‬ ‫זײ געזאָגט‪ :‬פֿירט זי אַרױס ביז‬
‫רעכטפֿאַרטיק אין די אױגן פֿון גאָט‬ ‫אינעװײניק פֿון די רײען; און דעם‬
‫אַלע זײַנע טעג‪ ,‬אַזױ װי יהוֹי ָדָ ע דער‬ ‫װאָס גײט איר נאָך‪ ,‬טײט מיטן שװערד‪.‬‬
‫כּהן האָט אים געלערנט‪.‬‬ ‫װאָרום דער כּהן האָט געזאָגט‪ :‬זי זאָל‬
‫‪ 4‬נאָר די בָמות זײַנען ניט אָפּגעטאָן‬ ‫ניט געטײט װערן אין הױז פֿון גאָט‪.‬‬
‫געװאָרן; דאָס פֿאָלק האָט נאָך אַלץ‬ ‫‪ 16‬האָבן זײ געמאַכט פֿאַר איר אָרט‪,‬‬
‫געשלאַכט און גערײכערט אױף די‬ ‫און זי איז אַרײַנגעגאַנגען דורך דעם‬
‫בָמות‪.‬‬ ‫פֿערדאײַנגאַנג אין מלכס הױז‪ ,‬און איז‬
‫‪ 5‬און יהואש האָט געזאָגט צו די‬ ‫דאָרטן געטײט געװאָרן‪.‬‬
‫כּהנים‪ :‬אַל דאָס געהײליקטע זילבער‬ ‫‪ 17‬און יהוֹי ָדָ ע האָט געשלאָסן ַא בונד‬
‫װאָס װערט געבראַכט אין גאָטס הױז‬ ‫צװישן יהוה און צװישן דעם מלך‬
‫אין גאַנגבאַרן געלט‪ ,‬דאָס געלט פֿון‬ ‫און דעם פֿאָלק‪ ,‬צו זײַן דאָס פֿאָלק‬
‫נפֿשות לױט איטלעכנס אָפּשאַצונג‪ ,‬אַל‬ ‫פֿון יהוה; אױך צװישן דעם מלך און‬
‫דאָס געלט װאָס עמיצן קומט אַרױף‬ ‫צװישן דעם פֿאָלק‪.‬‬
‫אױפֿן האַרצן צו ברענגען אין הױז פֿון‬ ‫‪ 18‬און דאָס גאַנצע פֿאָלק פֿון לאַנד‬
‫גאָט‪,‬‬ ‫איז אַרײַנגעגאַנגען אין הױז פֿון ַבעַל‪,‬‬
‫‪ 6‬זאָלן די כּהנים נעמען פֿאַר זיך‪,‬‬ ‫און זײ האָבן עס אײַנגעװאָרפֿן; זײַנע‬
‫איטלעכער פֿון זײַן געבער; און זײ‬ ‫מזבחות און זײַנע בילדער האָבן זײ גוט‬
‫זאָלן פֿאַרריכטן די צעבראָכענע‬ ‫צעבראָכן‪ ,‬און מַתּן דעם כּהן פֿון ַבעַל‬
‫ערטער פֿון הױז‪ ,‬װוּ נאָר ַא‬ ‫האָבן זײ געהרגעט פֿאַר די מזבחות‪.‬‬
‫צעבראָכענער אָרט װעט זיך דאָרטן‬ ‫און דער כּהן האָט געמאַכט אױפֿזעער‬
‫געפֿינען‪.‬‬ ‫איבער דעם הױז פֿון גאָט‪.‬‬
‫‪ 7‬אָבער עס איז געװען אין דר ַײ‬ ‫‪ 19‬און ער האָט גענומען די‬
‫און צװאַנציקסטן יאָר פֿון מלך יהואש‪,‬‬ ‫הױפּטלײַט פֿון די הונדערטן‪ ,‬און‬
‫האָבן די כּהנים נאָך ניט געהאַט‬ ‫די כָּרים‪ ,‬און די לױפֿערס‪ ,‬און דאָס‬
‫פֿאַרריכט די צעבראָכענע ערטער פֿון‬ ‫גאַנצע פֿאָלק פֿון לאַנד‪ ,‬און זײ האָבן‬
‫הױז‪.‬‬ ‫אַראָפּגעבראַכט דעם מלך פֿון גאָטס‬
‫‪ 8‬האָט דער מלך יהואש גערופֿן‬ ‫הױז‪ ,‬און זײ זײַנען אַרײַנגעגאַנגען‬
‫יהוֹי ָדָ ע דעם כּהן‪ ,‬און די ]אַנדערע[‬ ‫דורך דעם טױער פֿון די לױפֿערס אין‬
‫כּהנים‪ ,‬און ער האָט צו זײ געזאָגט‪:‬‬ ‫מלכס הױז‪ .‬און ער האָט זיך געזעצט‬
‫פֿאַר װאָס פֿאַרריכט איר ניט די‬ ‫אױפֿן טראָן פֿון די מלכים‪.‬‬
‫צעבראָכענע ערטער פֿון הױז? און‬ ‫‪ 20‬און דאָס גאַנצע פֿאָלק פֿון לאַנד‬
‫אַצונד‪ ,‬זאָלט איר מער ניט נעמען קײן‬ ‫האָט זיך געפֿרײט‪ ,‬און די שטאָט איז‬
‫געלט פֿון אײַערע געבער‪ ,‬נײַערט אױף‬ ‫געװען רוי ִק‪ .‬און עַתַ לי ָהון האָבן זײ‬
‫די צעבראָכענע ערטער פֿון הױז זאָלט‬ ‫געטײט מיטן שװערד אין מלכס הױז‪.‬‬
‫איר עס אָפּגעבן‪.‬‬
‫‪ 9‬האָבן די כּהנים אײַנגעװיליקט‪ ,‬ניט‬
‫צו נעמען דאָס געלט פֿון דעם פֿאָלק‪,‬‬
‫און ניט צו פֿאַרריכטן די צעבראָכענע‬
‫זיבן יאָר איז יהואש אַלט‬
‫געװען‪ ,‬אַז ער איז געװאָרן‬ ‫‪12‬‬
‫מלך‪.‬‬
‫ערטער פֿון הױז‪.‬‬ ‫‪ 2‬אין זיבעטן יאָר פֿון י ֵהוּאן איז‬
‫‪ 10‬און יהוֹי ָדָ ע דער כּהן האָט גענומען‬ ‫יהואש געװאָרן מלך‪ ,‬און פֿערציק יאָר‬
‫ַא קאַסטן‪ ,‬און האָט אױסגעשניטן ַא‬ ‫האָט ער געקיניגט אין ירושלים‪ ,‬און‬
‫לאָך אין זײַן טירל‪ ,‬און האָט אים‬ ‫דער נאָמען פֿון זײַן מוטער איז געװען‬
‫‪565‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪12:11—:13‬‬
‫געבראַכט װערן אין הױז פֿון גאָט; דאָס‬ ‫אַװעקגעשטעלט לעבן מזבח‪ ,‬אױף דער‬
‫פֿלעגט געהערן צו די כּהנים‪.‬‬ ‫רעכטער זײַט װי מע קומט אַרײַן אין‬
‫‪ 18‬דענצמאָל איז אַרױפֿגעגאַנגען‬ ‫הױז פֿון גאָט; און אַהין פֿלעגן די‬
‫ַחזָאֵל דער מלך פֿון ארם‪ ,‬און האָט‬ ‫כּהנים װאָס היטן די שװעל‪ ,‬אַרײַנטאָן‬
‫געהאַלטן מלחמה אױף גַת‪ ,‬און האָט זי‬ ‫דאָס גאַנצע געלט װאָס איז געבראַכט‬
‫באַצװוּנגען‪ .‬און ַחזָאֵל האָט געקערט‬ ‫געװאָרן אין הױז פֿון גאָט‪.‬‬
‫זײַן פּנים אַרױפֿצוגײן אױף ירושלים‪.‬‬ ‫‪ 11‬און עס איז געװען‪ ,‬װי זײ האָבן‬
‫‪ 19‬האָט יהואש דער מלך פֿון יהוּדה‬ ‫געזען אַז אין קאַסטן איז ד ָא פֿיל געלט‪,‬‬
‫גענומען אַלע הײליקע זאַכן װאָס‬ ‫אַזױ איז אַרױפֿגעקומען דער שרײַבער‬
‫יהוֹשפֿט‪ ,‬און יהוֹרם‪ ,‬און אַחַזי ָהו‪,‬‬ ‫פֿון מלך‪ ,‬און דער כּהן‪-‬גדול‪ ,‬און זײ‬
‫זײַנע עלטערן‪ ,‬די מלכים פֿון יהוּדה‪,‬‬ ‫האָבן אײַנגעבונדן און איבערגעצײלט‬
‫האָבן געהײליקט‪ ,‬און זײַנע אײגענע‬ ‫דאָס געלט װאָס האָט זיך געפֿונען אין‬
‫געהײליקטע זאַכן‪ ,‬און דאָס גאַנצע‬ ‫הױז פֿון גאָט‪.‬‬
‫גאָלד װאָס האָט זיך געפֿונען אין‬ ‫‪ 12‬און זײ פֿלעגן איבערגעבן דאָס‬
‫די שאַצקאַמערן פֿון גאָטס הױז און‬ ‫אױסגעצײלטע געלט אין די הענט‬
‫פֿון מלכס הױז‪ ,‬און ער האָט עס‬ ‫פֿון די װערקמײַנסטערס װאָס זײַנען‬
‫אַװעקגעשיקט צו ַחזָאֵל דעם מלך פֿון‬ ‫געװען געשטעלט איבער דעם הױז פֿון‬
‫ארם‪ .‬און ער האָט אָפּגעצױגן פֿון‬ ‫גאָט; און זײ האָבן עס אױסגעצאָלט‬
‫ירושלים‪.‬‬ ‫צו די האָלצמײַנסטערס און צו די‬
‫בױמײַנסטערס װאָס האָבן געאַרבעט‬
‫‪ 20‬און די איבעריקע זאַכן װעגן‬ ‫אין הױז פֿון גאָט‪,‬‬
‫יוֹאָשן‪ ,‬און אַלץ װאָס ער האָט געטאָן‪,‬‬ ‫‪ 13‬און צו די מױערער‪ ,‬און צו די‬
‫דאָס איז שױן באַשריבן אין בוך פֿון‬ ‫שטײנהעקער‪ ,‬און אױף צו קױפֿן האָלץ‬
‫די צײַטגעשעענישן פֿון די מלכים פֿון‬ ‫און געהאַקטע שטײנער‪ ,‬צו פֿאַרריכטן‬
‫יהוּדה‪.‬‬ ‫די צעבראָכענע ערטער פֿון גאָטס הױז‪,‬‬
‫‪ 21‬און זײַנע קנעכט זײַנען‬ ‫און אױף אַלץ װאָס איז אַװעקגעגאַנגען‬
‫אױפֿגעשטאַנען און האָבן געבונטעװעט‬ ‫אױפֿן הױז‪ ,‬צום פֿאַרריכטן‪.‬‬
‫ַא בונט‪ ,‬און האָבן דערשלאָגן יוֹאָשן‬ ‫‪ 14‬אָבער קײן זילבערנע בעקנס‪,‬‬
‫אין בית‪-‬מִלוא װאָס נידערט אַראָפּ צו‬ ‫שפּרענגבעקנס‪,‬‬ ‫שנײצמעסערס‪,‬‬
‫סִלאָ‪.‬‬ ‫טרומײטן‪ ,‬קײן שום גילדערנע כּלי און‬
‫‪ 22‬יוֹזכר דער זון פֿון שִמעָתן‪ ,‬און‬ ‫זילבערנע כּלי‪ ,‬פֿלעגט ניט געמאַכט‬
‫יהוֹזָבֿד דער זון פֿון שומרן‪ ,‬זײַנע‬ ‫װערן פֿאַר דעם הױז פֿון גאָט פֿון דעם‬
‫קנעכט‪ ,‬האָבן אים געשלאָגן‪ ,‬און ער‬ ‫געלט װאָס איז געבראַכט געװאָרן אין‬
‫איז געשטאָרבן‪ .‬און מע האָט אים‬ ‫הױז פֿון גאָט‪.‬‬
‫באַגראָבן לעבן זײַנע עלטערן אין‬ ‫‪ 15‬נײַערט צו די װערקמײַנסטערס‬
‫דָ וִדס‪-‬שטאָט‪ .‬און זײַן זון אַמַצי ָה איז‬ ‫פֿלעגט מען עס געבן‪ ,‬און זײ פֿלעגן‬
‫געװאָרן מלך אױף זײַן אָרט‪.‬‬ ‫דערמיט פֿאַרריכטן דאָס הױז פֿון גאָט‪.‬‬
‫‪ 16‬און מע פֿלעגט זיך ניט רעכענען‬
‫אין דר ַײ און צװאַנציקסטן‬
‫יאָר פֿון יוֹאָש דעם זון פֿון‬ ‫‪13‬‬
‫אַחַזי ָהון‪ ,‬דעם מלך פֿון יהוּדה‪ ,‬איז‬
‫מיט די מענטשן װאָס מע פֿלעגט געבן‬
‫דאָס געלט אױף זײער האַנט‪ ,‬אױף צו‬
‫געבן צו די ַבעַל‪-‬מלאָכהס‪ ,‬נײַערט אױף‬
‫יהוֹאָחָז דער זון פֿון י ֵהוּאן געװאָרן מלך‬ ‫נאמנות האָבן זײ געאַרבעט‪.‬‬
‫איבער ישׂראל אין שומרון‪] ,‬און האָט‬ ‫‪ 17‬דאָס געלט פֿון שולדאָפּפֿער און‬
‫געקיניגט[ זיבעצן יאָר‪.‬‬ ‫דאָס געלט פֿון זינדאָפּפֿער פֿלעגט ניט‬
‫‪13:2—13:17‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪566‬‬
‫יוֹאָש איז געװאָרן מלך אױף זײַן אָרט‪.‬‬ ‫‪ 2‬און ער האָט געטאָן װאָס איז‬
‫‪ 10‬אין זיבן און דרײַסיקסטן יאָר פֿון‬ ‫שלעכט אין די אױגן פֿון גאָט‪ ,‬און‬
‫יוֹאָש דעם מלך פֿון יהוּדה איז יהואש‬ ‫איז געגאַנגען נאָך די זינד פֿון י ָָרבֿעָם‬
‫דער זון פֿון יהוֹאָחָזן געװאָרן מלך‬ ‫דעם זון פֿון נבֿטן‪ ,‬װאָס ער האָט‬
‫איבער ישׂראל אין שומרון‪] ,‬און האָט‬ ‫געמאַכט זינדיקן ישׂראל; ער האָט זיך‬
‫געקיניגט[ זעכצן יאָר‪.‬‬ ‫ניט אָפּגעקערט דערפֿון‪.‬‬
‫‪ 11‬און ער האָט געטאָן װאָס איז‬ ‫‪ 3‬און דער צאָרן פֿון גאָט האָט‬
‫שלעכט אין די אױגן פֿון גאָט; ער‬ ‫געגרימט אױף ישׂראל‪ ,‬און ער האָט זײ‬
‫האָט זיך ניט אָפּגעקערט פֿון אַלע זינד‬ ‫געגעבן אין דער האַנט פֿון ַחזָאֵל דעם‬
‫פֿון י ָָרבֿעָם דעם זון פֿון נבֿטן‪ ,‬װאָס ער‬ ‫מלך פֿון ארם‪ ,‬און אין דער האַנט פֿון‬
‫האָט געמאַכט זינדיקן ישׂראל; ער איז‬ ‫בֶן‪-‬הַדַ ד דעם זון פֿון ַחזָאֵלן‪ ,‬אַלע טעג‪.‬‬
‫געגאַנגען דערין‪.‬‬ ‫‪ 4‬האָט יהוֹאָחָז געבעטן צו גאָט‪ ,‬און‬
‫‪ 12‬און די איבעריקע זאַכן װעגן‬ ‫גאָט האָט צוגעהערט צו אים‪ ,‬װאָרום‬
‫יוֹאָשן‪ ,‬און אַלץ װאָס ער האָט געטאָן‪,‬‬ ‫ער האָט געזען די דריקונג פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫און זײַן גבֿוּרהשאַפֿט‪ ,‬װי ער האָט‬ ‫אַז דער מלך פֿון ארם האָט זײ געדריקט‬
‫מלחמה געהאַלטן מיט אַמַצי ָה דעם מלך‬ ‫–‬
‫פֿון יהוּדה‪ ,‬דאָס איז שױן באַשריבן‬ ‫‪ 5‬און גאָט האָט געגעבן ישׂראל‬
‫אין בוך פֿון די צײַטגעשעענישן פֿון די‬ ‫ַא העלפֿער‪ ,‬און זײ זײַנען אַרױס‬
‫מלכים פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫פֿון אונטער דער האַנט פֿון ארם;‬
‫‪ 13‬און יוֹאָש האָט זיך געלײגט מיט‬ ‫און די קינדער פֿון ישׂראל זײַנען‬
‫זײַנע עלטערן; און י ָָרבֿעָם האָט זיך‬ ‫געזעסן אין זײערע געצעלטן אַזױ װי‬
‫געזעצט אױף זײַן טראָן‪ .‬און יוֹאָש איז‬ ‫נעכטן‪-‬אײערנעכטן‪.‬‬
‫באַגראָבן געװאָרן אין שומרון לעבן די‬ ‫‪ 6‬אָבער זײ האָבן זיך ניט אָפּגעקערט‬
‫מלכים פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫פֿון די זינד פֿון דעם הױז פֿון י ָָרבֿעָמען‪,‬‬
‫‪ 14‬און אֶלישע איז קראַנק געװאָרן‬ ‫װאָס ער האָט געמאַכט זינדיקן ישׂראל;‬
‫אױף דער קראַנקשאַפֿט װאָס ער‬ ‫זײ זײַנען געגאַנגען דערין; און אױך די‬
‫האָט געזאָלט פֿון איר שטאַרבן; און‬ ‫אַש ֵָרה איז געבליבן שטײן אין שומרון‪.‬‬
‫יוֹאָש דער מלך פֿון ישׂראל האָט‬ ‫–‬
‫אַראָפּגענידערט צו אים‪ ,‬און ער האָט‬ ‫‪ 7‬װאָרום ער האָט ניט איבערגעלאָזן‬
‫געװײנט אױף זײַן פּנים‪ ,‬און האָט‬ ‫יהוֹאָחָזן קײן מאַנשאַפֿט‪ ,‬נאָר בלױז‬
‫געזאָגט‪ :‬פֿאָטער מײַנער‪ ,‬פֿאָטער‬ ‫פֿופֿציק רײַטער‪ ,‬און צען רײַטװעגן‪,‬‬
‫מײַנער‪ ,‬רײַטװעגן און רײַטער פֿון‬ ‫און צען טױזנט פֿוסגײער‪ .‬װײַל דער‬
‫ישׂראל!‬ ‫מלך פֿון ארם האָט זײ אומגעבראַכט‪,‬‬
‫‪ 15‬האָט אֶלישע צו אים געזאָגט‪:‬‬ ‫און זײ געמאַכט אַזױ װי שטױב צום‬
‫ברענג ַא בױגן און פֿײַלן‪ .‬האָט ער אים‬ ‫טרעטן‪.‬‬
‫געבראַכט ַא בױגן און פֿײַלן‪.‬‬ ‫‪ 8‬און די איבעריקע זאַכן װעגן‬
‫‪ 16‬האָט ער געזאָגט צו דעם מלך פֿון‬ ‫יהוֹאָחָזן‪ ,‬און אַלץ װאָס ער האָט‬
‫ישׂראל‪ :‬לײג אַרױף דײַן האַנט אױפֿן‬ ‫געטאָן‪ ,‬און זײַן גבֿוּרהשאַפֿט‪ ,‬דאָס‬
‫בױגן‪ .‬האָט ער אַרױפֿגעלײגט זײַן‬ ‫איז שױן באַשריבן אין בוך פֿון די‬
‫האַנט‪ ,‬און אֶלישע האָט אַרױפֿגעטאָן‬ ‫צײַטגעשעענישן פֿון די מלכים פֿון‬
‫זײַנע הענט אױף די הענט פֿון מלך‪.‬‬ ‫ישׂראל‪.‬‬
‫‪ 17‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬עפֿן דעם‬ ‫‪ 9‬און יהוֹאָחָז האָט זיך געלײגט מיט‬
‫פֿענצטער צו מזרח; האָט ער געעפֿנט‪.‬‬ ‫זײַנע עלטערן‪ ,‬און מע האָט אים‬
‫האָט אֶלישע געזאָגט‪ :‬שיס; און ער‬ ‫באַגראָבן אין שומרון‪ .‬און זײַן זון‬
‫‪567‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪13:18—14:7‬‬
‫בן‪-‬הַדַ ד דעם זון פֿון ַחזָאֵלן די שטעט‬ ‫האָט געשאָסן‪ .‬האָט ער געזאָגט‪ַ :‬א‬
‫װאָס ער האָט געהאַט צוגענומען פֿון‬ ‫פֿײַל פֿון ישועה פֿון גאָט‪ ,‬און ַא פֿײַל‬
‫דער האַנט פֿון זײַן פֿאָטער יהוֹאָחָזן אין‬ ‫פֿון ישועה אַקעגן ארם; און װעסט‬
‫מלחמה‪ .‬דר ַײ מאָל האָט אים יוֹאָש‬ ‫שלאָגן ארם אין אַפֿק ביז צו פֿאַרלענדן‪.‬‬
‫געשלאָגן‪ ,‬און האָט צוריקגעקערט די‬ ‫‪ 18‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬נעם די‬
‫שטעט פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫פֿײַלן; און ער האָט זײ גענומען‪ .‬האָט‬
‫ער געזאָגט צו דעם מלך פֿון ישׂראל‪:‬‬
‫אין צװײטן יאָר פֿון יוֹאָש‬
‫דעם זון פֿון יוֹאָחָזן‪ ,‬דעם מלך‬ ‫‪14‬‬
‫פֿון ישׂראל‪ ,‬איז אַמַצי ָהו דער זון פֿון‬
‫שלאָג אָן דער ערד; און ער האָט‬
‫געשלאָגן דר ַײ מאָל און האָט זיך‬
‫אָפּגעשטעלט‪.‬‬
‫יוֹאָש דעם מלך פֿון יהוּדה געװאָרן‬ ‫‪ 19‬האָט געצערנט אױף אים דער‬
‫מלך‪.‬‬ ‫געטלעכער מאַן‪ ,‬און האָט געזאָגט‪:‬‬
‫‪ 2‬פֿינף און צװאַנציק יאָר איז ער‬ ‫געזאָלט שלאָגן פֿינף אָדער זעקס מאָל;‬
‫אַלט געװען‪ ,‬אַז ער איז געװאָרן מלך‪,‬‬ ‫דענצמאָל װאָלסטו געשלאָגן ארם ביז‬
‫און נײַן און צװאַנציק יאָר האָט ער‬ ‫צום פֿאַרלענדן; אָבער אַצונד װעסטו‬
‫געקיניגט אין ירושלים‪ .‬און דער‬ ‫נאָר דר ַײ מאָל שלאָגן ארם‪.‬‬
‫נאָמען פֿון זײַן מוטער איז געװען‬ ‫‪ 20‬און אֶלישע איז געשטאָרבן‪ ,‬און‬
‫יהוֹי ָדָ ען פֿון ירושלים‪.‬‬ ‫מע האָט אים באַגראָבן‪ .‬און באַנדעס‬
‫‪ 3‬און ער האָט געטאָן װאָס איז‬ ‫פֿון מואָ ֿב פֿלעגן קומען אין לאַנד בײַם‬
‫רעכטפֿאַרטיק אין די אױגן פֿון גאָט‪,‬‬ ‫אָנקום פֿון יאָר‪.‬‬
‫אָבער ניט אַזױ װי זײַן פֿאָטער דוד; ער‬ ‫‪ 21‬און עס איז געװען‪ ,‬מע באַגראָבט‬
‫האָט געטאָן װי אַלץ װאָס זײַן פֿאָטער‬ ‫אַזױ ַא מענטשן‪ ,‬ערשט זײ דערזעען‬
‫יוֹאָש האָט געטאָן‪.‬‬ ‫ַא באַנדע‪ .‬האָבן זײ אַרײַנגעװאָרפֿן‬
‫‪ 4‬נאָר די בָמות זײַנען ניט אָפּגעטאָן‬ ‫דעם מאַן אין אֶלישעס קבֿר‪ .‬און דער‬
‫געװאָרן; דאָס פֿאָלק האָט נאָך אַלץ‬ ‫מאַן האָט זיך געקײַקלט ביז ער האָט‬
‫געשלאַכט און גערײכערט אױף די‬ ‫זיך אָנגערירט אָן אֶלישעס בײנער‪ ,‬און‬
‫בָמות‪.‬‬ ‫איז לעבעדיק געװאָרן‪ ,‬און האָט זיך‬
‫‪ 5‬און עס איז געװען‪ ,‬װי די מלוכה‬ ‫געשטעלט אױף זײַנע פֿיס‪.‬‬
‫איז געװען באַפֿעסטיקט אין זײַן האַנט‪,‬‬ ‫‪ 22‬און ַחזָאֵל דער מלך פֿון ארם‬
‫אַזױ האָט ער דערשלאָגן זײַנע קנעכט‬ ‫האָט געדריקט ישׂראל אַלע טעג פֿון‬
‫װאָס האָבן דערשלאָגן זײַן פֿאָטער דעם‬ ‫יהוֹאָחָזן‪.‬‬
‫מלך‪.‬‬ ‫גאָט האָט זײ‬ ‫‪ 23‬אָבער‬
‫‪ 6‬אָבער די קינדער פֿון די‬ ‫געלײַטזעליקט און זיך דערבאַרימט‬
‫דערשלעגער האָט ער ניט געטײט‪,‬‬ ‫אױף זײ‪ ,‬און האָט זיך צוגעקערט צו‬
‫אַזױ װי עס שטײט געשריבן אין בוך‬ ‫זײ פֿון װעגן זײַן בונד מיט אבֿרהם‪,‬‬
‫פֿון תּורת‪-‬משה‪ ,‬װאָס גאָט האָט‬ ‫יצחק‪ ,‬און יעקבֿ‪ ,‬און ער האָט זײ ניט‬
‫באַפֿױלן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬פֿאָטערס זאָלן‬ ‫געװאָלט אומברענגען‪ ,‬און האָט זײ‬
‫ניט געטײט װערן פֿאַר קינדער‪ ,‬און‬ ‫ניט אַװעקגעװאָרפֿן פֿון זײַן פּנים ביז‬
‫קינדער זאָלן ניט געטײט װערן פֿאַר‬ ‫אַצונד‪.‬‬
‫פֿאָטערס; נײַערט יעטװעדער פֿאַר זײַן‬ ‫‪ 24‬און ַחזָאֵל דער מלך פֿון ארם איז‬
‫זינד זאָל געטײט װערן‪.‬‬ ‫געשטאָרבן‪ .‬און זײַן זון בן‪-‬הַדַ ד איז‬
‫‪ 7‬ער האָט געשלאָגן פֿון אדום אין‬ ‫געװאָרן מלך אױף זײַן אָרט‪.‬‬
‫טאָל פֿון זאַלץ צען טױזנט‪ ,‬און‬ ‫‪ 25‬און יהואש דער זון פֿון יהוֹאָחָזן‬
‫אײַנגענומען סלַע אין מלחמה‪ ,‬און‬ ‫האָט צוריקגעקערט פֿון דער האַנט פֿון‬
‫‪14:8—14:23‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪568‬‬
‫‪ 15‬און די איבעריקע זאַכן פֿון‬ ‫גערופֿן איר נאָמען י ָקתאֵל ]װי זי‬
‫יהואשען װאָס ער האָט געטאָן‪ ,‬און זײַן‬ ‫הײסט[ ביז אױף הײַנטיקן טאָג‪.‬‬
‫גבֿוּרהשאַפֿט‪ ,‬און װי ער האָט מלחמה‬ ‫‪ 8‬דענצמאָל האָט אַמַצי ָה געשיקט‬
‫געהאַלטן מיט אַמַצי ָהו דעם מלך פֿון‬ ‫שלוחים צו יהואש דעם זון פֿון יהוֹאָחָז‬
‫יהוּדה‪ ,‬דאָס איז שױן באַשריבן אין בוך‬ ‫דעם זון פֿון י ֵהוּאן‪ ,‬דעם מלך פֿון‬
‫פֿון די צײַטגעשעענישן פֿון די מלכים‬ ‫ישׂראל‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬קום לאָמיר זיך‬
‫פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫אָנקוקן אין פּנים‪.‬‬
‫‪ 16‬און יהואש האָט זיך געלײגט מיט‬ ‫‪ 9‬האָט יהואש דער מלך פֿון ישׂראל‬
‫זײַנע עלטערן‪ ,‬און ער איז באַגראָבן‬ ‫געשיקט צו אַמַצי ָהו דעם מלך פֿון‬
‫געװאָרן אין שומרון לעבן די מלכים‬ ‫יהוּדה‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬דער דאָרן‬
‫פֿון ישׂראל‪ .‬און זײַן זון י ָָרבֿעָם איז‬ ‫װאָס אין לבֿנון האָט געשיקט צו דעם‬
‫געװאָרן מלך אױף זײַן אָרט‪.‬‬ ‫צעדערבױם װאָס אין לבֿנון‪ ,‬אַזױ צו‬
‫‪ 17‬און אַמַצי ָהו דער זון פֿון יוֹאָשן‪,‬‬ ‫זאָגן‪ :‬גיב דײַן טאָכטער צו מײַן זון פֿאַר‬
‫דער מלך פֿון יהוּדה‪ ,‬האָט געלעבט‬ ‫ַא װײַב‪ .‬איז פֿאַרבײַגעגאַנגען ַא װילדע‬
‫נאָך דעם טױט פֿון יהואש דעם זון פֿון‬ ‫חיה װאָס אין לבֿנון‪ ,‬און האָט צעטרעטן‬
‫יהוֹאָחָזן‪ ,‬דעם מלך פֿון ישׂראל‪ ,‬פֿופֿצן‬ ‫דעם דאָרן‪.‬‬
‫יאָר‪.‬‬ ‫‪ 10‬שלאָגן האָסטו געשלאָגן אדום‪,‬‬
‫‪ 18‬און די איבעריקע זאַכן װעגן‬ ‫און דײַן האַרץ האָט דיך דערהױבן;‬
‫אַמַצי ָהון‪ ,‬זײ זײַנען שױן באַשריבן אין‬ ‫האַלט דײַן כּבֿוד‪ ,‬און זיץ אין דער הײם‪.‬‬
‫בוך פֿון די צײַטגעשעענישן פֿון די‬ ‫און נאָך װאָס זאָלסטו זיך רײצן מיט‬
‫מלכים פֿון יהוּדה‪.‬‬ ‫בײז‪ ,‬און פֿאַלן דו און יהוּדה מיט דיר?‬
‫‪ 19‬און מע האָט געבונטעװעט אױף‬ ‫‪ 11‬אָבער אַמַצי ָהו האָט ניט‬
‫אים ַא בונט אין ירושלים‪ ,‬און ער איז‬ ‫צוגעהערט‪ .‬און יהואש דער מלך פֿון‬
‫אַנטלאָפֿן קײן לָכיש; אָבער מע האָט‬ ‫ישׂראל איז אַרױסגעגאַנגען‪ .‬און זײ‬
‫נאָכגעשיקט נאָך אים קײן לָכיש‪ ,‬און‬ ‫האָבן זיך אָנגעקוקט אין פּנים‪ ,‬ער‬
‫מע האָט אים דאָרטן געטײט‪.‬‬ ‫און אַמַצי ָהו דער מלך פֿון יהוּדה‪ ,‬אין‬
‫‪ 20‬און מע האָט אים געבראַכט אױף‬ ‫שמֶש װאָס געהערט צו יהוּדה‪.‬‬ ‫בֵית‪ֶ -‬‬
‫פֿערד‪ .‬און ער איז באַגראָבן געװאָרן‬ ‫‪ 12‬און יהוּדה איז געשלאָגן געװאָרן‬
‫אין ירושלים לעבן זײַנע עלטערן אין‬ ‫פֿאַר ישׂראל‪ .‬און זײ זײַנען אַנטלאָפֿן‬
‫דָ וִדס‪-‬שטאָט‪.‬‬ ‫איטלעכער צו זײַנע געצעלטן‪.‬‬
‫‪ 21‬און דאָס גאַנצע פֿאָלק פֿון יהוּדה‬ ‫‪ 13‬און אַמַצי ָהו דעם מלך פֿון יהוּדה‪,‬‬
‫האָט גענומען ַעזַרי ָהן‪ ,‬װאָס איז געװען‬ ‫דעם זון פֿון יהואש דעם זון פֿון‬
‫זעכצן יאָר אַלט‪ ,‬און זײ האָבן אים‬ ‫אַחַזי ָהון‪ ,‬האָט יהואש דער מלך פֿון‬
‫געמאַכט פֿאַר מלך אױפֿן אָרט פֿון זײַן‬ ‫שמֶש‪ .‬און‬ ‫ישׂראל געכאַפּט אין בֵית‪ֶ -‬‬
‫פֿאָטער אַמַצי ָהון‪.‬‬ ‫ער איז געקומען קײן ירושלים‪ ,‬און‬
‫‪ 22‬ער האָט אַרומגעבױט אֵילַת און‬ ‫האָט דורכגעבראָכן די מױער פֿון‬
‫האָט זי צוריקגעקערט צו יהוּדה‪ .‬נאָך‬ ‫ירושלים פֿון דעם טױער פֿון אפֿרים ביז‬
‫דעם װי דער מלך האָט זיך געלײגט מיט‬ ‫דעם װינקלטױער‪ ,‬פֿיר הונדערט אײלן‪.‬‬
‫זײַנע עלטערן‪.‬‬ ‫‪ 14‬און ער האָט צוגענומען דאָס‬
‫‪ 23‬אין פֿופֿצנטן יאָר פֿון אַמַצי ָהו דעם‬ ‫גאַנצע גאָלד און זילבער‪ ,‬און אַלע‬
‫זון פֿון יוֹאָשן‪ ,‬דעם מלך פֿון יהוּדה‪ ,‬איז‬ ‫כּלים‪ ,‬װאָס האָבן זיך געפֿונען אין הױז‬
‫י ָָרבֿעָם דער זון פֿון יוֹאָש דעם מלך פֿון‬ ‫פֿון גאָט און אין די שאַצקאַמערן פֿון‬
‫ישׂראל געװאָרן מלך אין שומרון‪] ,‬און‬ ‫מלכס הױז‪ ,‬און משכּון‪-‬קינדער‪ ,‬און‬
‫האָט געקיניגט[ אײן און פֿערציק יאָר‪.‬‬ ‫האָט זיך אומגעקערט קײן שומרון‪.‬‬
‫‪569‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪14:24—15:11‬‬
‫‪ 3‬און ער האָט געטאָן װאָס איז‬ ‫‪ 24‬און ער האָט געטאָן װאָס איז‬
‫רעכטפֿאַרטיק אין די אױגן פֿון גאָט‪,‬‬ ‫שלעכט אין די אױגן פֿון גאָט; ער האָט‬
‫אַזױ װי אַלץ װאָס זײַן פֿאָטער אַמַצי ָהו‬ ‫זיך ניט אָפּגעקערט פֿון אַלע זינד פֿון‬
‫האָט געטאָן‪.‬‬ ‫י ָָרבֿעָם דעם זון פֿון נבֿטן‪ ,‬װאָס ער האָט‬
‫‪ 4‬נאָר די בָמות זײַנען ניט אָפּגעטאָן‬ ‫געמאַכט זינדיקן ישׂראל‪.‬‬
‫געװאָרן; דאָס פֿאָלק האָט נאָך אַלץ‬ ‫‪ 25‬ער האָט צוריקגעשטעלט דעם‬
‫געשלאַכט און גערײכערט אױף די‬ ‫געמאַרק פֿון ישׂראל‪ ,‬פֿון װוּ מע קומט‬
‫בָמות‪.‬‬ ‫קײן חַמת ביז דעם ים פֿון פּלױן‪ ,‬אַזױ‬
‫‪ 5‬און גאָט האָט געפּלאָגט דעם מלך‪,‬‬ ‫װי דאָס װאָרט פֿון יהוה דעם גאָט פֿון‬
‫און ער איז געװען ַא מצוֹרע ביז דעם‬ ‫ישׂראל‪ ,‬װאָס ער האָט גערעדט דורך‬
‫טאָג פֿון זײַן טױט‪ .‬און ער איז געזעסן‬ ‫זײַן קנעכט יוֹנה דעם זון פֿון אַמִתַּ ין‪,‬‬
‫אין דעם אָפּגעזונדערטן הױז‪ .‬און‬ ‫דעם נבֿיא‪ ,‬װאָס פֿון גַת‪-‬חֵפֿר‪.‬‬
‫יוֹתָ ם דעם מלכס זון איז געװען איבערן‬ ‫‪ 26‬װאָרום גאָט האָט געזען די פּײַן‬
‫פּאַלאַץ; ער האָט געמשפּט דאָס פֿאָלק‬ ‫פֿון ישׂראל‪ ,‬אַז זי איז זײער ביטער‪ ,‬און‬
‫פֿון לאַנד‪.‬‬ ‫קײן מוטערמענטש איז ניטאָ‪ ,‬און ניט ָא‬
‫‪ 6‬און די איבעריקע זאַכן װעגן‬ ‫װער זאָל העלפֿן ישׂראל‪.‬‬
‫ַעזַרי ָהן‪ ,‬און אַלץ װאָס ער האָט געטאָן‪,‬‬ ‫‪ 27‬און גאָט האָט ניט געװאָלט‬
‫דאָס איז שױן באַשריבן אין בוך פֿון‬ ‫אױסמעקן דעם נאָמען פֿון ישׂראל‬
‫די צײַטגעשעענישן פֿון די מלכים פֿון‬ ‫פֿון אונטערן הימל‪ ,‬און ער האָט זײ‬
‫יהוּדה‪.‬‬ ‫געהאָלפֿן דורך דער האַנט פֿון י ָָרבֿעָם‬
‫‪ 7‬און ַעזַרי ָה האָט זיך געלײגט מיט‬ ‫דעם זון פֿון יוֹאָשן‪.‬‬
‫זײַנע עלטערן‪ ,‬און מע האָט אים‬ ‫‪ 28‬און די איבעריקע זאַכן װעגן‬
‫באַגראָבן לעבן זײַנע עלטערן אין‬ ‫י ָָרבֿעָמען‪ ,‬און אַלץ װאָס ער האָט‬
‫דָ וִדס‪-‬שטאָט‪ .‬און זײַן זון יוֹתָ ם איז‬ ‫געטאָן‪ ,‬און זײַן גבֿוּרהשאַפֿט‪ ,‬װי‬
‫געװאָרן מלך אױף זײַן אָרט‪.‬‬ ‫ער האָט מלחמה געהאַלטן‪ ,‬און װי‬
‫‪ 8‬אין אַכט און דרײַסיקסטן יאָר‬ ‫ער האָט צוריקגעקערט דמשׂק אום‬
‫פֿון ַעזַרי ָהו דעם מלך פֿון יהוּדה‪,‬‬ ‫חַמת צו יהוּדה און ישׂראל‪ ,‬דאָס‬
‫האָט זכַריהו דער זון פֿון י ָָרבֿעָמען‬ ‫איז שױן באַשריבן אין בוך פֿון די‬
‫געקיניגט איבער ישׂראל אין שומרון‬ ‫צײַטגעשעענישן פֿון די מלכים פֿון‬
‫זעקס חדשים‪.‬‬ ‫ישׂראל‪.‬‬
‫‪ 9‬און ער האָט געטאָן װאָס איז‬ ‫‪ 29‬און י ָָרבֿעָם האָט זיך געלײגט מיט‬
‫שלעכט אין די אױגן פֿון גאָט‪ ,‬אַזױ װי‬ ‫זײַנע עלטערן‪ ,‬מיט די מלכים פֿון‬
‫זײַנע עלטערן האָבן געטאָן; ער האָט‬ ‫ישׂראל‪ .‬און זײַן זון זכַריה איז געװאָרן‬
‫זיך ניט אָפּגעקערט פֿון די זינד פֿון‬ ‫מלך אױף זײַן אָרט‪.‬‬
‫י ָָרבֿעָם דעם זון פֿון נבֿטן‪ ,‬װאָס ער האָט‬
‫געמאַכט זינדיקן ישׂראל‪.‬‬
‫‪ 10‬און שַלום דער זון פֿון י ָבֿשן האָט‬
‫געמאַכט ַא בונט אױף אים‪ ,‬און האָט‬
‫אין זיבן און צװאַנציקסטן‬
‫יאָר פֿון י ָָרבֿעָם דעם מלך פֿון‬ ‫‪15‬‬
‫ישׂראל‪ ,‬איז ַעזַרי ָה דער זון פֿון אַמַצי ָה‬
‫אים געשלאָגן אַנטקעגן פֿאַרן פֿאָלק‪,‬‬ ‫דעם מלך פֿון יהוּדה געװאָרן מלך‪.‬‬
‫און אים געטײט‪ ,‬און איז געװאָרן מלך‬ ‫‪ 2‬זעכצן יאָר איז ער אַלט געװען‪,‬‬
‫אױף זײַן אָרט‪.‬‬ ‫אַז ער איז געװאָרן מלך‪ ,‬און צװײ‬
‫‪ 11‬און די איבעריקע זאַכן װעגן‬ ‫און פֿופֿציק יאָר האָט ער געקיניגט‬
‫זכַריהן‪ ,‬זײ זײַנען באַשריבן אין בוך‬ ‫אין ירושלים‪ ,‬און דער נאָמען פֿון זײַן‬
‫פֿון די צײַטגעשעענישן פֿון די מלכים‬ ‫מוטער איז געװען יכָלי ָהו פֿון ירושלים‪.‬‬
‫‪15:12—15:27‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪570‬‬
‫‪ 20‬און מנַחֵם האָט אױסגעװאָרפֿן‬ ‫פֿון ישׂראל‪.‬‬

‫דאָס געלט אױף ישׂראל‪ ,‬אױף אַלע‬ ‫‪ 12‬דאָס איז געװען דאָס װאָרט פֿון‬
‫װױלפֿאַרמעגלעכע‪ ,‬פֿופֿציק שקָלים‬ ‫גאָט װאָס ער האָט גערעדט צו י ֵהוּאן‪,‬‬
‫זילבער אױף יעטװעדער מאַן‪ .‬כּדי צו‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬קינדער ביזן פֿירטן דָ ור‬
‫געבן דעם מלך פֿון אשור‪ .‬און דער‬ ‫װעלן דיר זיצן אױפֿן טראָן פֿון ישׂראל;‬
‫מלך פֿון אשור האָט זיך אומגעקערט‪,‬‬ ‫און אַזױ איז געשען‪.‬‬
‫און האָט זיך ניט אָפּגעשטעלט דאָרטן‬ ‫‪ 13‬שַלום דער זון פֿון י ָבֿשן איז‬
‫אין לאַנד‪.‬‬ ‫געװאָרן מלך אין נײַן און דרײַסיקסטן‬
‫‪ 21‬און די איבעריקע זאַכן װעגן‬ ‫יאָר פֿון עוּזִי ָה דעם מלך פֿון יהוּדה; און‬
‫מנַחֵמען‪ ,‬און אַלץ װאָס ער האָט געטאָן‪,‬‬ ‫ער האָט געקיניגט ַא חודש צײַט אין‬
‫דאָס איז שױן באַשריבן אין בוך פֿון‬ ‫שומרון‪.‬‬
‫די צײַטגעשעענישן פֿון די מלכים פֿון‬ ‫‪ 14‬איז אַרױפֿגעגאַנגען מנַחֵם דער‬
‫ישׂראל‪.‬‬ ‫זון פֿון גָדין‪ ,‬פֿון תִּ רצָה‪ ,‬און ער‬
‫‪ 22‬און מנַחֵם האָט זיך געלײגט מיט‬ ‫איז געקומען קײן שומרון‪ ,‬און האָט‬
‫זײַנע עלטערן‪ ,‬און זײַן זון פּקַחי ָה איז‬ ‫געשלאָגן שַלום דעם זון פֿון י ָבֿשן אין‬
‫געװאָרן מלך אױף זײַן אָרט‪.‬‬ ‫שומרון‪ ,‬און האָט אים געטײט‪ ,‬און איז‬
‫‪ 23‬אין פֿופֿציקסטן יאָר פֿון ַעזַרי ָה‬ ‫געװאָרן מלך אױף זײַן אָרט‪.‬‬
‫דעם מלך פֿון יהוּדה איז פּקַחי ָה‬
‫דער זון פֿון מנַחֵמען געװאָרן מלך‬ ‫‪ 15‬און די איבעריקע זאַכן װעגן‬
‫איבער ישׂראל אין שומרון‪] ,‬און האָט‬ ‫שַלומען‪ ,‬און זײַן בונט װאָס ער האָט‬
‫געקיניגט[ צװײ יאָר‪.‬‬ ‫געבונטעװעט‪ ,‬דאָס איז באַשריבן אין‬
‫בוך פֿון די צײַטגעשעענישן פֿון די‬
‫‪ 24‬און ער האָט געטאָן װאָס איז‬ ‫מלכים פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫שלעכט אין די אױגן פֿון גאָט; ער‬
‫האָט זיך ניט אָפּגעקערט פֿון די זינד פֿון‬ ‫‪ 16‬דענצמאָל האָט מנַחֵם געשלאָגן‬
‫י ָָרבֿעָם דעם זון פֿון נבֿטן‪ ,‬װאָס ער האָט‬ ‫תִּ פֿסַח מיט אַלע װאָס אין איר‪ ,‬און‬
‫געמאַכט זינדיקן ישׂראל‪.‬‬ ‫אירע געמאַרקן פֿון תִּ רצָה אָן‪ .‬װײַל‬
‫‪ 25‬און זײַן הױפּטמאַן ֶפּקַח דער זון‬ ‫מע האָט אים ניט געעפֿנט‪ .‬האָט ער זי‬
‫פֿון רמַלי ָהון האָט געמאַכט ַא בונט אױף‬ ‫געשלאָגן; אַלע אירע טראָגעדיקע האָט‬
‫אים‪ ,‬און האָט אים דערשלאָגן אין‬ ‫ער אױפֿגעשפּאָלטן‪.‬‬
‫שומרון‪ ,‬אין פּאַלאַץ פֿון מלכס הױז‪,‬‬ ‫‪ 17‬אין נײַן און דרײַסיקסטן יאָר פֿון‬
‫ב ַײ אַרגו ֿב און ב ַײ אַרי ֵה; און מיט‬ ‫ַעזַרי ָה דעם מלך פֿון יהוּדה איז מנַחֵם‬
‫אים זײַנען געװען פֿופֿציק מאַן פֿון די‬ ‫דער זון פֿון גָדין געװאָרן מלך איבער‬
‫גלעדער; און ער האָט אים געטײט‪ ,‬און‬ ‫ישׂראל‪] ,‬און האָט געקיניגט[ צען יאָר‬
‫איז געװאָרן מלך אױף זײַן אָרט‪.‬‬ ‫אין שומרון‪.‬‬
‫‪ 26‬און די איבעריקע זאַכן װעגן‬ ‫‪ 18‬און ער האָט געטאָן װאָס איז‬
‫פּקַחי ָהן‪ ,‬און אַלץ װאָס ער האָט געטאָן‪,‬‬ ‫שלעכט אין די אױגן פֿון גאָט; ער האָט‬
‫דאָס איז באַשריבן אין בוך פֿון די‬ ‫אַלע זײַנע טעג זיך ניט אָפּגעקערט פֿון‬
‫צײַטגעשעענישן פֿון די מלכים פֿון‬ ‫די זינד פֿון י ָָרבֿעָם דעם זון פֿון נבֿטן‪,‬‬
‫ישׂראל‪.‬‬ ‫װאָס ער האָט געמאַכט זינדיקן ישׂראל‪.‬‬
‫‪ 27‬אין צװײ און פֿופֿציקסטן יאָר פֿון‬ ‫‪ 19‬איז געקומען פּול דער מלך פֿון‬
‫ַעזַרי ָה דעם מלך פֿון יהוּדה‪ ,‬איז ֶפּקַח‬ ‫אשור אױפֿן לאַנד‪ .‬און מנַחֵם האָט‬
‫דער זון פֿון רמַלי ָהון געװאָרן מלך‬ ‫געגעבן פּולן טױזנט צענטנער זילבער‪,‬‬
‫איבער ישׂראל אין שומרון‪] ,‬און האָט‬ ‫אַז זײַן האַנט זאָל זײַן מיט אים צו‬
‫געקיניגט[ צװאַנציק יאָר‪.‬‬ ‫באַפֿעסטיקן די מלוכה אין זײַן האַנט‪.‬‬
‫‪571‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪15:28—16:6‬‬
‫‪ 36‬און די איבעריקע זאַכן װעגן‬ ‫‪ 28‬און ער האָט געטאָן װאָס איז‬

‫יוֹתָ מען‪ ,‬און אַלץ װאָס ער האָט געטאָן‪,‬‬ ‫שלעכט אין די אױגן פֿון גאָט; ער‬
‫דאָס איז שױן באַשריבן אין בוך פֿון‬ ‫האָט זיך ניט אָפּגעקערט פֿון די זינד פֿון‬
‫די צײַטגעשעענישן פֿון די מלכים פֿון‬ ‫י ָָרבֿעָם דעם זון פֿון נבֿטן‪ ,‬װאָס ער האָט‬
‫יהוּדה‪.‬‬ ‫געמאַכט זינדיקן ישׂראל‪.‬‬
‫גאָט‬ ‫‪ 37‬אין יענע טעג האָט‬ ‫‪ 29‬אין די טעג פֿון ֶפּקַח דעם מלך פֿון‬
‫אָנגעהױבן אָנשיקן אױף יהוּדה רצין‬ ‫ישׂראל‪ ,‬איז געקומען תִּ גלַת‪-‬פִּל ֶאסֶר‬
‫דעם מלך פֿון ארם‪ ,‬און ֶפּקַח דעם זון‬ ‫דער מלך פֿון אשור‪ ,‬און האָט גענומען‬
‫פֿון רמַלי ָהון‪.‬‬ ‫עִיון‪ ,‬און אָבֿל‪-‬בֵית‪-‬מעכה‪ ,‬און י ָנוֹחַ‪,‬‬
‫‪ 38‬און יוֹתָ ם האָט זיך געלײגט מיט‬ ‫און קדש‪ ,‬און חצור‪ ,‬און גִלעָד‪ ,‬און‬
‫זײַנע עלטערן‪ ,‬און ער איז באַגראָבן‬ ‫גליל‪ ,‬דאָס גאַנצע לאַנד נפֿתּלי; און ער‬
‫געװאָרן לעבן זײַנע עלטערן אין זײַן‬ ‫האָט זײ פֿאַרטריבן קײן אשור‪.‬‬
‫פֿאָטער דָ וִדס‪-‬שטאָט‪ .‬און זײַן זון אָחָז‬ ‫ש ַע דער זון פֿון ֵאלָהן‬ ‫‪ 30‬און הוֹ ֵ‬
‫איז געװאָרן מלך אױף זײַן אָרט‪.‬‬ ‫האָט געבונטעװעט ַא בונט אױף ֶפּקַח‬
‫דעם זון פֿון רמַלי ָהון‪ ,‬און ער האָט‬
‫אין זיבעצנטן יאָר פֿון ֶפּקַח‬
‫‪16‬‬
‫דעם זון פֿון רמַלי ָהון‪ ,‬איז אָחָז‬
‫דער זון פֿון יוֹתָ ם דעם מלך פֿון יהוּדה‬
‫אים געשלאָגן און אים געטײט‪ ,‬און‬
‫איז געװאָרן מלך אױף זײַן אָרט‪ ,‬אין‬
‫געװאָרן מלך‪.‬‬ ‫צװאַנציקסטן יאָר פֿון יוֹתָ ם דעם זון פֿון‬
‫עוּזִי ָהן‪.‬‬
‫‪ 2‬צװאַנציק יאָר איז אָחָז אַלט‬
‫געװען‪ ,‬אַז ער איז געװאָרן מלך‪ ,‬און‬ ‫‪ 31‬און די איבעריקע זאַכן װעגן‬
‫זעכצן יאָר האָט ער געקיניגט אין‬ ‫ֶפּקַחן‪ ,‬און אַלץ װאָס ער האָט געטאָן‪,‬‬
‫ירושלים‪ .‬און ער האָט ניט געטאָן װאָס‬ ‫דאָס איז באַשריבן אין בוך פֿון די‬
‫איז רעכטפֿאַרטיק אין די אױגן פֿון גאָט‬ ‫צײַטגעשעענישן פֿון די מלכים פֿון‬
‫זײַן האַר‪ ,‬אַזױ װי זײַן פֿאָטער דוד‪.‬‬ ‫ישׂראל‪.‬‬
‫‪ 3‬נײַערט ער איז געגאַנגען אין‬ ‫‪ 32‬אין צװײטן יאָר פֿון ֶפּקַח דעם זון‬
‫דעם װעג פֿון די מלכים פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫פֿון רמַלי ָהון‪ ,‬דעם מלך פֿון ישׂראל‪ ,‬איז‬
‫און ער האָט אױך געמאַכט דורכגײן‬ ‫יוֹתָ ם דער זון פֿון עוּזִי ָהו דעם מלך פֿון‬
‫זײַן זון דורכן פֿײַער‪ ,‬אַזױ װי די‬ ‫יהוּדה געװאָרן מלך‪.‬‬
‫אומװערדיקײטן פֿון די פֿעלקער װאָס‬ ‫‪ 33‬פֿינף און צװאַנציק יאָר איז ער‬
‫גאָט האָט זײ פֿאַרטריבן פֿון פֿאַר די‬ ‫אַלט געװען‪ ,‬אַז ער איז געװאָרן מלך‪,‬‬
‫קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫און זעכצן יאָר האָט ער געקיניגט אין‬
‫‪ 4‬און ער האָט געשלאַכט און‬ ‫ירושלים‪ .‬און דער נאָמען פֿון זײַן‬
‫גערײכערט אױף די בָמות‪ ,‬און אױף‬ ‫מוטער איז געװען ירוּש ָא די טאָכטער‬
‫די בערגלעך‪ ,‬און אונטער יעטװעדער‬ ‫פֿון צָדוֹקן‪.‬‬
‫צװײַגהאַפֿטיקן בױם‪.‬‬ ‫‪ 34‬און ער האָט געטאָן װאָס איז‬
‫‪ 5‬דענצמאָל איז אַרױפֿגעקומען רצין‬ ‫רעכטפֿאַרטיק אין די אױגן פֿון גאָט;‬
‫דער מלך פֿון ארם‪ ,‬און ֶפּקַח דער זון‬ ‫ער האָט געטאָן אַזױ װי אַלץ װאָס זײַן‬
‫פֿון רמַלי ָהון‪ ,‬דער מלך פֿון ישׂראל‪,‬‬ ‫פֿאָטער עוּזִי ָהו האָט געטאָן‪.‬‬
‫קײן ירושלים אױף מלחמה; און זײ‬ ‫‪ 35‬נאָר די בָמות זײַנען ניט אָפּגעטאָן‬
‫האָבן געלעגערט אױף אָחָזן‪ ,‬און ניט‬ ‫געװאָרן; דאָס פֿאָלק האָט נאָך אַלץ‬
‫געקענט בײַקומען‪.‬‬ ‫געשלאַכט און גערײכערט אױף‬
‫‪ 6‬אין יענער צײַט האָט רצין דער‬ ‫די בָמות‪ .‬ער האָט געבױט דאָס‬
‫מלך פֿון ארם צוריקגעקערט אֵילַת‬ ‫אױבערשטע טױער פֿון גאָטס הױז‪.‬‬
‫‪16:7—16:19‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪572‬‬
‫און געגאָסן זײַן גיסאָפּפֿער‪ ,‬און‬ ‫צו ארם‪ ,‬און האָט אַרױסגעװאָרפֿן די‬
‫געשפּרענגט דאָס בלוט פֿון זײַן‬ ‫יהודהער פֿון אֵילַת‪ .‬און די אדומים‬
‫פֿרידאָפּפֿער‪ ,‬אױפֿן מזבח‪.‬‬ ‫זײַנען געקומען קײן אֵילַת‪ ,‬און זײַנען‬
‫‪ 14‬און דעם קופּערנעם מזבח װאָס‬ ‫דאָרטן געבליבן זיצן ביז אױף הײַנטיקן‬
‫פֿאַר גאָט האָט ער צוגערוקט פֿון‬ ‫טאָג‪.‬‬
‫פֿאַר דעם הױז‪ ,‬פֿון צװישן דעם מזבח‬ ‫‪ 7‬און אָחָז האָט געשיקט שלוחים‬
‫און צװישן דעם הױז פֿון גאָט‪ ,‬און‬ ‫צו תִּ גלַת‪-‬פִּל ֶאסֶר דעם מלך פֿון אשור‪,‬‬
‫האָט אים אַװעקגעשטעלט בײַם זײַט‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬דײַן קנעכט און דײַן זון‬
‫פֿון דעם מזבח צו צפֿון‪.‬‬ ‫בין איך; קום אַרױף און העלף מיר‬
‫‪ 15‬און דער מלך אָחָז האָט באַפֿױלן‬ ‫פֿון דער האַנט פֿון דעם מלך פֿון ארם‪,‬‬
‫אוּריה דעם כּהן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫ִ‬ ‫און פֿון דער האַנט פֿון דעם מלך פֿון‬
‫אױף דעם גרױסן מזבח דעמף דאָס‬ ‫ישׂראל‪ ,‬װאָס זײַנען אױפֿגעשטאַנען‬
‫בראַנדאָפּפֿער פֿון אין דער פֿרי‪ ,‬און‬ ‫אױף מיר‪.‬‬
‫דאָס שפּײַזאָפּפֿער פֿון אָװנט‪ ,‬און‬ ‫‪ 8‬און אָחָז האָט גענומען דאָס זילבער‬
‫דאָס בראַנדאָפּפֿער פֿון מלך און זײַן‬ ‫און דאָס גאָלד װאָס האָט זיך געפֿונען‬
‫שפּײַזאָפּפֿער‪ ,‬און דאָס בראַנדאָפּפֿער‬ ‫אין גאָטס הױז און אין די שאַצקאַמערן‬
‫פֿון דעם גאַנצן פֿאָלק פֿון לאַנד‪,‬‬ ‫פֿון מלכס הױז‪ ,‬און האָט געשיקט צום‬
‫און זײער שפּײַזאָפּפֿער און זײערע‬ ‫מלך פֿון אשור שוחד‪.‬‬
‫גיסאָפּפֿער; און איטלעך בלוט פֿון‬ ‫‪ 9‬און דער מלך פֿון אשור האָט‬
‫בראַנדאָפּפֿער און איטלעך בלוט פֿון‬ ‫צוגעהערט צו אים‪ ,‬און דער מלך פֿון‬
‫שלאַכטאָפּפֿער זאָלסטו שפּרענגען‬ ‫אשור איז אַרױפֿגעגאַנגען אױף דמשׂק‪,‬‬
‫אױף אים‪ .‬און װעגן דעם קופּערנעם‬ ‫און האָט זי אײַנגענומען‪ ,‬און האָט‬
‫מזבח װעל איך דאַרפֿן נאָכקוקן‪.‬‬ ‫פֿאַרטריבן אירע באַװױנער קײן קיר‪,‬‬
‫אוּריה דער כּהן האָט געטאָן‬ ‫‪ 16‬און ִ‬ ‫און רצינען האָט ער געטײט‪.‬‬
‫אַזױ װי אַלץ װאָס דער מלך אָחָז האָט‬ ‫‪ 10‬און דער מלך אָחָז איז געגאַנגען‬
‫באַפֿױלן‪.‬‬ ‫קײן דמשׂק אַנטקעגן תִּ גלַת‪-‬פִּל ֶאסֶר‬
‫‪ 17‬און דער מלך אָחָז האָט‬ ‫דעם מלך פֿון אשור‪ ,‬און ער האָט געזען‬
‫אָפּגעהאַקט די ראַמען פֿון די‬ ‫דעם מזבח װאָס אין דמשׂק‪ .‬און דער‬
‫געשטעלן‪ ,‬און האָט אָפּגעטאָן פֿון זײ‬ ‫אוּריה דעם‬ ‫מלך אָחָז האָט געשיקט צו ִ‬
‫דעם האַנטפֿאַס‪ .‬און דעם ים האָט ער‬ ‫כּהן די געשטאַלט פֿון דעם מזבח און‬
‫אַראָפּגענומען פֿון די קופּערנע רינדער‬ ‫זײַן געבױ לױט זײַן גאַנצער אַרבעט‪.‬‬
‫װאָס אונטער אים‪ ,‬און האָט אים‬ ‫אוּריה דער כּהן האָט‬ ‫ִ‬ ‫‪ 11‬און‬
‫אַװעקגעשטעלט אױף ַא געפֿלאַסטער‬ ‫אױפֿגעבױט דעם מזבח; אַזױ װי אַלץ‬
‫פֿון שטײנער‪.‬‬ ‫װאָס דער מלך אָחָז האָט געשיקט פֿון‬
‫‪ 18‬און דער איבערדעק פֿאַר שבת‬ ‫אוּריה דער כּהן‬ ‫דמשׂק‪ .‬אַזױ האָט ִ‬
‫װאָס מע האָט אָנגעבױט אָן הױז‪ ,‬און‬ ‫געמאַכט‪ ,‬אײדער דער מלך אָחָז איז‬
‫דעם מלכס אײַנגאַנג דערױסן‪ ,‬האָט ער‬ ‫געקומען פֿון דמשׂק‪.‬‬
‫איבערגעשטעלט אין הױז פֿון גאָט‬ ‫‪ 12‬און אַז דער מלך איז געקומען‬
‫װעגן דעם מלך פֿון אשור‪.‬‬ ‫פֿון דמשׂק‪ ,‬האָט דער מלך געזען דעם‬
‫‪ 19‬און די איבעריקע זאַכן פֿון‬ ‫מזבח; און דער מלך האָט גענענט צום‬
‫אָחָזן װאָס ער האָט געטאָן‪ ,‬זײ‬ ‫מזבח‪ ,‬און האָט אױפֿגעבראַכט אױף‬
‫זײַנען שױן באַשריבן אין בוך פֿון‬ ‫אים‪.‬‬
‫די צײַטגעשעענישן פֿון די מלכים פֿון‬ ‫‪ 13‬און ער האָט געדעמפֿט זײַן‬
‫יהוּדה‪.‬‬ ‫בראַנדאָפּפֿער און זײַן שפּײַזאָפּפֿער‪,‬‬
‫‪573‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪16:20—17:15‬‬
‫פֿרעמדע געטער‪.‬‬ ‫‪ 20‬און אָחָז האָט זיך געלײגט מיט‬

‫‪ 8‬און זײ זײַנען געגאַנגען אין די‬ ‫זײַנע עלטערן‪ ,‬און ער איז באַגראָבן‬
‫געזעצן פֿון די פֿעלקער װאָס גאָט‬ ‫געװאָרן לעבן זײַנע עלטערן אין‬
‫האָט פֿאַרטריבן פֿון פֿאַר די קינדער‬ ‫דָ וִדס‪-‬שטאָט‪ .‬און זײַן זון חִז ִקי ָהו איז‬
‫פֿון ישׂראל; דעס גלײַכן די מלכים פֿון‬ ‫געװאָרן מלך אױף זײַן אָרט‪.‬‬
‫ישׂראל‪ ,‬װאָס זײ האָבן געמאַכט‪.‬‬
‫‪ 9‬און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן‬
‫צוגעטראַכט זאַכן װאָס ניט ריכטיק‬
‫אין צװעלפֿטן יאָר פֿון אָחָז‬
‫דעם מלך פֿון יהוּדה‪ ,‬איז‬
‫ש ַע דער זון פֿון ֵאלָהן געװאָרן מלך‬
‫‪17‬‬ ‫הוֹ ֵ‬
‫צו יהוה זײער גאָט‪ ,‬און זײ האָבן‬
‫זיך געבױט בָמות אין אַלע זײערע‬ ‫אין שומרון איבער ישׂראל‪] ,‬און האָט‬
‫שטעט‪ ,‬פֿון ַא װעכטערטורעם ביז ַא‬ ‫געקיניגט[ נײַן יאָר‪.‬‬
‫פֿעסטונגשטאָט‪.‬‬ ‫‪ 2‬און ער האָט געטאָן װאָס איז‬
‫‪ 10‬און זײ האָבן זיך אױפֿגעשטעלט‬ ‫שלעכט אין די אױגן פֿון גאָט‪ ,‬נאָר‬
‫זײַלשטײנער און געצנשטאַנגען אױף‬ ‫ניט אַזױ װי די מלכים פֿון ישׂראל װאָס‬
‫יעטװעדער הױכן בערגל און אונטער‬ ‫זײַנען געװען פֿאַר אים‪.‬‬
‫יעטװעדער צװײַגהאַפֿטיקן בױם‪.‬‬ ‫‪ 3‬אױף אים איז אַרױפֿגעגאַנגען‬
‫‪ 11‬און זײ האָבן דאָרטן גערײכערט‬ ‫שַלמַנ ֶאסֶר דער מלך פֿון אשור‪ ,‬און‬
‫אױף אַלע בָמות‪ ,‬אַזױ װי די פֿעלקער‬ ‫ש ַע איז געװאָרן ַא קנעכט צו אים‪,‬‬ ‫הוֹ ֵ‬
‫װאָס גאָט האָט פֿאַרטריבן פֿון פֿאַר זײ;‬ ‫און אים געצאָלט אָפּגאָב‪.‬‬
‫און זײ האָבן געטאָן שלעכטע זאַכן צו‬ ‫‪ 4‬און דער מלך פֿון אשור האָט‬
‫דערצערענען גאָט‪.‬‬ ‫שעַן ַא בונט‪ ,‬װײַל‬ ‫אױסגעפֿונען אין הוֹ ֵ‬
‫‪ 12‬און זײ האָבן געדינט די‬ ‫ער האָט געשיקט שלוחים צו סוֹא‬
‫גאָט האָט זײ‬ ‫אָפּגעטער‪ ,‬װאָס‬ ‫דעם מלך פֿון מצרים‪ ,‬און האָט‬
‫אָנגעזאָגט‪ :‬איר זאָלט ניט טאָן די‬ ‫ניט אַרױפֿגעבראַכט אָפּגאָב צו דעם‬
‫דאָזיקע זאַך‪.‬‬ ‫מלך פֿון אשור אַזױ װי יאָר אין‬
‫‪ 13‬און גאָט האָט געװאָרנט ישׂראל‬ ‫און דער מלך פֿון אשור‬ ‫יאָר‪.‬‬
‫און יהוּדה דורך איטלעכן נבֿיא‪,‬‬ ‫האָט אים פֿאַרהאַלטן‪ ,‬און האָט אים‬
‫איטלעכן זעער‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬קערט‬ ‫אַרײַנגעשפּאַרט אין תּפֿיסה‪.‬‬
‫אײַך אום פֿון אײַערע שלעכטע װעגן‪,‬‬ ‫‪ 5‬און דער מלך פֿון אשור איז‬
‫און היט מײַנע געבאָט‪ ,‬מײַנע געזעצן‪,‬‬ ‫אַרױפֿגעגאַנגען אױפֿן גאַנצן לאַנד‪ ,‬און‬
‫לױט דער גאַנצער תּורה װאָס איך‬ ‫איז אַרױפֿגעגאַנגען אױף שומרון‪ ,‬און‬
‫האָב באַפֿױלן אײַערע עלטערן‪ ,‬און‬ ‫האָט געלעגערט אױף איר דר ַײ יאָר‪.‬‬
‫װאָס איך האָב געשיקט צו אײַך דורך‬ ‫שעַן האָט דער‬ ‫‪ 6‬אין נײַנטן יאָר פֿון הוֹ ֵ‬
‫מײַנע קנעכט‪ ,‬די נבֿיאים‪.‬‬ ‫מלך פֿון אשור באַצװוּנגען שומרון‪ ,‬און‬
‫‪ 14‬אָבער זײ האָבן ניט צוגעהערט‪,‬‬ ‫האָט פֿאַרטריבן ישׂראל קײן אשור‪ ,‬און‬
‫און זײ האָבן האַרט געמאַכט זײער‬ ‫זײ באַזעצט אין ַחלַח‪ ,‬און אין חָבֿור‪,‬‬
‫נאַקן‪ ,‬אַזױ װי דער נאַקן פֿון זײערע‬ ‫בײַם טײַך גוֹזָן‪ ,‬און אין די שטעט פֿון‬
‫עלטערן װאָס האָבן ניט געגלױבט אין‬ ‫מָדַ י‪.‬‬
‫יהוה זײער גאָט‪.‬‬ ‫‪ 7‬און דאָס איז געשען װײַל די‬
‫‪ 15‬און זײ האָבן פֿאַראַכט זײַנע‬ ‫קינדער פֿון ישׂראל האָבן געזינדיקט‬
‫געזעצן און זײַן בונד װאָס ער האָט‬ ‫צו יהוה זײער גאָט װאָס האָט זײ‬
‫געשלאָסן מיט זײערע עלטערן‪ ,‬און‬ ‫אױפֿגעבראַכט פֿון לאַנד מצרים‪ ,‬פֿון‬
‫זײַנע װאָרענישן װאָס ער האָט זײ‬ ‫אונטער דער האַנט פֿון פּרעה דעם מלך‬
‫געװאָרנט‪ ,‬און זײ זײַנען געגאַנגען נאָך‬ ‫פֿון מצרים‪ ,‬און זײ האָבן געפֿאָרכט‬
‫‪17:16—17:30‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪574‬‬
‫ערד קײן אשור אױף הײַנטיקן טאָג‪.‬‬ ‫נישטיקײט און געװאָרן נישטיק‪ ,‬און‬
‫‪ 24‬און דער מלך פֿון אשור האָט‬ ‫נאָך די פֿעלקער װאָס רונד אַרום זײ‪,‬‬
‫געבראַכט מענטשן פֿון בָבֿל‪ ,‬און פֿון‬ ‫װאָס גאָט האָט זײ באַפֿױלן ניט צו טאָן‬
‫כּוּתָ ה‪ ,‬און פֿון ַעוָא‪ ,‬און פֿון חַמת‪ ,‬און‬ ‫אַזױ װי זײ‪.‬‬
‫פֿון ספֿר ַוי ִם‪ ,‬און באַזעצט אין די שטעט‬ ‫‪ 16‬און זײ האָבן פֿאַרלאָזן אַלע‬
‫פֿון שומרון אָנשטאָט די קינדער פֿון‬ ‫געבאָט פֿון יהוה זײער גאָט‪ ,‬און האָבן‬
‫ישׂראל‪ .‬און זײ האָבן געאַרבט שומרון‪,‬‬ ‫זיך געמאַכט געגאָסענע געצן–צװײ‬
‫און זײַנען געזעסן אין אירע שטעט‪.‬‬ ‫קעלבער‪ ,‬און געמאַכט אַן אַש ֵָרה‪ ,‬און‬
‫‪ 25‬און עס איז געװען אין אָנהײב‬ ‫זיך געבוקט צו דעם גאַנצן חיל פֿון‬
‫פֿון זײער זיצן דאָרטן‪ ,‬האָבן זײ ניט‬ ‫הימל‪ ,‬און געדינט ַבעַל‪.‬‬
‫געפֿאָרכט יהוה‪ ,‬און יהוה האָט‬ ‫‪ 17‬און זײ האָבן געמאַכט דורכגײן‬
‫אָנגעשיקט אױף זײ לײבן‪ ,‬און זײ‬ ‫זײערע זין און זײערע טעכטער‬
‫פֿלעגן אױסהרגען צװישן זײ‪.‬‬ ‫דורכן פֿײַער‪ ,‬און האָבן געברױכט‬
‫‪ 26‬האָט מען אָנגעזאָגט דעם מלך פֿון‬ ‫װאָרזאָגער ַײ און געצױבערט‪ ,‬און‬
‫אשור‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬די פֿעלקער װאָס‬ ‫זיך אָפּגעגעבן צו טאָן װאָס איז‬
‫דו האָסט אַװעקגעפֿירט‪ ,‬און באַזעצט‬ ‫שלעכט אין די אױגן פֿון גאָט‪ ,‬אים צו‬
‫אין די שטעט פֿון שומרון‪ ,‬װײסן ניט‬ ‫דערצערענען‪.‬‬
‫דעם שטײגער פֿון דעם גאָט פֿון לאַנד;‬ ‫‪ 18‬און גאָט האָט זײער געצערנט‬
‫דרום האָט ער אָנגעשיקט אױף זײ‬ ‫אױף ישׂראל‪ ,‬און ער האָט זײ אָפּגעטאָן‬
‫לײבן‪ ,‬און זע‪ ,‬זײ טײטן זײ‪ ,‬אַזױ װי‬ ‫פֿון זײַן פּנים; עס איז ניט געבליבן‬
‫זײ װײסן ניט דעם שטײגער פֿון דעם‬ ‫אחוץ שבֿט יהוּדה אַלײן‪.‬‬
‫גאָט פֿון לאַנד‪.‬‬ ‫‪ 19‬האָט אױך יהוּדה ניט געהיט די‬
‫‪ 27‬האָט דער מלך פֿון אשור‬ ‫געבאָט פֿון יהוה זײער גאָט‪ ,‬און‬
‫באַפֿױלן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬פֿירט אַװעק‬ ‫זײ זײַנען געגאַנגען אין די געזעצן פֿון‬
‫אַהין אײנעם פֿון די כּהנים װאָס איר‬ ‫ישׂראל‪ ,‬װאָס יענע האָבן געמאַכט‪.‬‬
‫האָט פֿאַרטריבן פֿון דאָרטן; און זאָלן‬ ‫‪ 20‬און גאָט האָט פֿאַראַכט דעם‬
‫זײ גײן און זיך באַזעצן דאָרטן‪ ,‬און‬ ‫גאַנצן זאָמען פֿון ישׂראל‪ ,‬און ער האָט‬
‫ער זאָל זײ לערנען דעם שטײגער פֿון‬ ‫זײ געפּײַניקט‪ ,‬און האָט זײ געגעבן אין‬
‫דעם גאָט פֿון לאַנד‪.‬‬ ‫דער האַנט פֿון אױסרױבער‪ ,‬ביז ער‬
‫‪ 28‬איז געקומען אײנער פֿון די כּהנים‬ ‫האָט זײ אַװעקגעװאָרפֿן פֿון זײַן פּנים‪.‬‬
‫װאָס מע האָט געהאַט פֿאַרטריבן פֿון‬ ‫‪ 21‬װאָרום אַז ער האָט אָפּגעריסן‬
‫שומרון‪ ,‬און ער האָט זיך באַזעצט אין‬ ‫ישׂראל פֿון דעם הױז פֿון דוד‪ ,‬און זײ‬
‫בֵית‪-‬אֵל‪ ,‬און האָט זײ געלערנט װי זײ‬ ‫האָבן געמאַכט פֿאַר ַא מלך י ָָרבֿעָם דעם‬
‫זאָלן פֿאָרכטן יהוה‪.‬‬ ‫זון פֿון נבֿטן‪ ,‬האָט י ָָרבֿעָם אָפּגעפֿירט‬
‫‪ 29‬אָבער איטלעך פֿאָלק פֿלעגט אױך‬ ‫ישׂראל פֿון הינטער גאָט‪ ,‬און ער האָט‬
‫מאַכן זײַנע אײגענע געטער‪ ,‬און זײ‬ ‫זײ געמאַכט זינדיקן ַא גרױסע זינד‪.‬‬
‫האָבן זײ אַװעקגעשטעלט אין די‬ ‫‪ 22‬און די קינדער פֿון ישׂראל זײַנען‬
‫הײַזער פֿון די בָמות װאָס די שומרונים‬ ‫געגאַנגען אין אַלע זינד פֿון י ָָרבֿעָמען‬
‫האָבן געמאַכט; איטלעך פֿאָלק אין‬ ‫װאָס ער האָט געטאָן; זײ האָבן זיך ניט‬
‫זײערע שטעט װאָס זײ זײַנען דאָרטן‬ ‫אָפּגעקערט דערפֿון‪.‬‬
‫געזעסן‪.‬‬ ‫‪ 23‬ביז גאָט האָט אָפּגעטאָן ישׂראל‬
‫‪ 30‬און די מענטשן פֿון בָבֿל האָבן‬ ‫פֿון זײַן פּנים‪ ,‬אַזױ װי ער האָט גערעדט‬
‫געמאַכט סוכּות‪-‬בנוֹת‪ ,‬און די מענטשן‬ ‫דורך אַלע זײַנע קנעכט די נבֿיאים‪ ,‬און‬
‫פֿון כּוּת האָבן געמאַכט נֵרגַל‪ ,‬און‬ ‫ישׂראל איז פֿאַרטריבן געװאָרן פֿון זײַן‬
‫‪575‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪17:31—18:5‬‬
‫פֿאַרגעסן; און איר זאָלט ניט פֿאָרכטן‬ ‫די מענטשן פֿון חַמת האָבן געמאַכט‬
‫פֿרעמדע געטער‪.‬‬ ‫אַשימ ָא‬
‫‪ 39‬נײַערט יהוה אײַער גאָט זאָלט‬ ‫‪ 31‬און די ַעוִים האָבן געמאַכט נִבֿחַז‬
‫איר פֿאָרכטן‪ ,‬און ער װעט אײַך מציל‬ ‫און תַּ רתָּ ק‪ ,‬און די ספֿר ַוי ִם האָבן‬
‫זײַן פֿון דער האַנט פֿון אַלע אײַערע‬ ‫פֿאַרברענט זײערע קינדער אין פֿײַער‬
‫פֿײַנט״‪.‬‬ ‫אַדר ֶמלֶך און ַענַ ֶמלֶך‪ ,‬די געטער פֿון‬
‫צו ַ‬
‫‪ 40‬אָבער זײ האָבן ניט צוגעהערט‪,‬‬ ‫ספֿר ַוי ִם‪.‬‬
‫נײַערט זײ טוען אַזױ װי זײער‬ ‫‪ 32‬דערב ַײ פֿלעגן זײ פֿאָרכטן יהוה‪,‬‬
‫פֿרי ִערדיקער שטײגער‪.‬‬ ‫און זײ האָבן זיך געמאַכט פֿון צװישן‬
‫‪ 41‬און די דאָזיקע פֿעלקער פֿלעגן‬ ‫זיך כּהנים פֿון בָמות‪ ,‬װאָס פֿלעגן‬
‫פֿאָרכטן יהוה‪ ,‬אָבער זײערע געצן‬ ‫מקרי ֿב זײַן פֿאַר זײ אין די הײַזער פֿון‬
‫פֿלעגן זײ דינען; דעס גלײַכן זײערע‬ ‫די בָמות‪.‬‬
‫קינדער און זײערע קינדסקינדער–אַזױ‬ ‫‪ 33‬יהוה פֿלעגן זײ פֿאָרכטן‪ ,‬אָבער‬
‫װי זײערע עלטערן האָבן געטאָן‪ ,‬אַזױ‬ ‫זײערע געטער פֿלעגן זײ דינען‪ ,‬אַזױ װי‬
‫טוען זײ ביז אױף הײַנטיקן טאָג‪.‬‬ ‫דער שטײגער פֿון די פֿעלקער װאָס מע‬
‫האָט זײ פֿון דאָרטן אַװעקגעפֿירט‪.‬‬
‫און עס איז געװען אין דריטן‬
‫ש ַע דעם זון פֿון‬ ‫יאָר פֿון הוֹ ֵ‬ ‫‪18‬‬
‫ֵאלָהן‪ ,‬דעם מלך פֿון ישׂראל‪ ,‬איז חִז ִקי ָה‬
‫‪ 34‬ביז אױף הײַנטיקן טאָג טוען זײ‬
‫אַזױ װי די פֿרי ִערדיקע שטײגערס; זײ‬
‫פֿאָרכטן ניט ]אין גאַנצן[ יהוה‪ ,‬און זײ‬
‫דער זון פֿון אָחָז דעם מלך פֿון יהוּדה‬ ‫טוען ניט אַזױ װי זײערע חוקים און װי‬
‫געװאָרן מלך‪.‬‬ ‫זײער געזעץ‪ ,‬און אַזױ װי די תּורה און‬
‫‪ 2‬פֿינף און צװאַנציק יאָר איז ער‬ ‫װי דאָס געבאָט װאָס גאָט האָט געבאָטן‬
‫אַלט געװען‪ ,‬אַז ער איז געװאָרן מלך‪,‬‬ ‫די קינדער פֿון יעקבֿ‪ ,‬װאָס ער האָט‬
‫און נײַן און צװאַנציק יאָר האָט ער‬ ‫געמאַכט זײַן נאָמען ישׂראל;‬
‫געקיניגט אין ירושלים‪ .‬און דער‬ ‫‪ 35‬װאָס גאָט האָט מיט זײ געשלאָסן‬
‫נאָמען פֿון זײַן מוטער איז געװען אַבֿי‬ ‫ַא בונד‪ ,‬און האָט זײ באַפֿױלן‪ ,‬אַזױ צו‬
‫די טאָכטער פֿון זכַריהן‪.‬‬ ‫זאָגן‪ :‬״איר זאָלט ניט פֿאָרכטן פֿרעמדע‬
‫‪ 3‬און ער האָט געטאָן װאָס איז‬ ‫געטער‪ ,‬און איר זאָלט זיך ניט בוקן צו‬
‫רעכטפֿאַרטיק אין די אױגן פֿון גאָט‪,‬‬ ‫זײ‪ ,‬און זײ ניט דינען‪ ,‬און ניט שלאַכטן‬
‫אַזױ װי אַלץ װאָס זײַן פֿאָטער דוד האָט‬ ‫צו זײ‪.‬‬
‫געטאָן‪.‬‬ ‫‪ 36‬נײַערט יהוה װאָס האָט אײַך‬
‫‪ 4‬ער האָט אָפּגעטאָן די בָמות‪,‬‬ ‫אױפֿגעבראַכט פֿון לאַנד מצרים‬
‫און צעבראָכן די זײַלשטײנער‪ ,‬און‬ ‫מיט גרױס שטאַרקײט‪ ,‬און מיט אַן‬
‫אָפּגעהאַקט די אַש ֵָרה‪ .‬און ער האָט‬ ‫אױסגעשטרעכטן אָרעם‪ ,‬אים זאָלט‬
‫צעהאַקט די קופּערנע שלאַנג װאָס‬ ‫איר פֿאָרכטן‪ ,‬און צו אים זאָלט איר‬
‫משה האָט געמאַכט; װאָרום ביז יענע‬ ‫זיך בוקן‪ ,‬און צו אים זאָלט איר‬
‫טעג פֿלעגן די קינדער פֿון ישׂראל‬ ‫שלאַכטן‪.‬‬
‫רײכערן צו איר‪ ,‬און מע האָט זי גערופֿן‬ ‫‪ 37‬און די חוקים און די געזעצן‪ ,‬און‬
‫נחוּשתָּ ן‪.‬‬ ‫די תּורה און דאָס געבאָט‪ ,‬װאָס ער האָט‬
‫‪ 5‬ער האָט זיך פֿאַרזיכערט אױף גאָט‬ ‫פֿאַר אײַך געשריבן‪ ,‬זאָלט איר היטן‬
‫דעם האַר פֿון ישׂראל‪ ,‬און נאָך אים‬ ‫צו טאָן אַלע טאָג; און איר זאָלט ניט‬
‫איז ניט געװען אַז ַא װי ער צװישן אַלע‬ ‫פֿאָרכטן פֿרעמדע געטער‪.‬‬
‫מלכים פֿון יהוּדה‪ ,‬אױך ניט צװישן די‬ ‫‪ 38‬און דעם בונד װאָס איך האָב‬
‫װאָס זײַנען געװען פֿאַר אים‪.‬‬ ‫געשלאָסן מיט אײַך‪ ,‬זאָלט איר ניט‬
‫‪18:6—18:21‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪576‬‬
‫דו װעסט אױף מיר אַרױפֿלײגן‪ ,‬װעל‬ ‫‪ 6‬װאָרום ער האָט זיך באַהעפֿט אָן‬
‫איך טראָגן‪ .‬האָט דער מלך פֿון אשור‬ ‫גאָט‪ ,‬ער האָט זיך ניט אָפּגעקערט פֿון‬
‫אַרױפֿגעלײגט אױף חִז ִקי ָה דעם מלך‬ ‫הינטער אים‪ ,‬און ער האָט געהיט זײַנע‬
‫פֿון יהוּדה דר ַײ הונדערט צענטנער‬ ‫געבאָט װאָס גאָט האָט געבאָטן משהן‪.‬‬
‫זילבער און דרײַסיק צענטנער גאָלד‪.‬‬ ‫‪ 7‬און גאָט פֿלעגט זײַן מיט אים;‬
‫‪ 15‬און חִז ִקי ָה האָט אַװעקגעגעבן‬ ‫אומעטום װי ער פֿלעגט אַרױסגײן‪,‬‬
‫דאָס גאַנצע זילבער װאָס האָט זיך‬ ‫פֿלעגט ער באַגליקן‪ .‬און ער האָט‬
‫געפֿונען אין הױז פֿון גאָט און אין די‬ ‫װידערשפּעניקט אָן דעם מלך פֿון‬
‫שאַצקאַמערן פֿון מלכס הױז‪.‬‬ ‫אשור‪ ,‬און האָט אים ניט געדינט‪.‬‬
‫‪ 16‬אין יענער צײַט האָט חִז ִקי ָה‬ ‫‪ 8‬ער האָט געשלאָגן די פּלִשתּים‬
‫אַרומגעהאַקט די טירן פֿון דעם טעמפּל‬ ‫ביז ַעזָה און אירע געמאַרקן‪ ,‬פֿון ַא‬
‫פֿון גאָט‪ ,‬און די בײַשטידלעך װאָס‬ ‫װעכטערטורעם ביז ַא פֿעסטונגשטאָט‪.‬‬
‫חִז ִקי ָה דער מלך פֿון יהוּדה האָט געהאַט‬ ‫‪ 9‬און עס איז געװען אין פֿירטן‬
‫איבערגעצױגן ]מיט גאָלד[‪ ,‬און ער‬ ‫יאָר פֿון מלך חִז ִקי ָהון–דאָס איז דאָס‬
‫האָט עס געגעבן דעם מלך פֿון אשור‪.‬‬ ‫ש ַע דעם זון פֿון‬ ‫זיבעטע יאָר פֿון הוֹ ֵ‬
‫‪ 17‬און דער מלך פֿון אשור האָט‬ ‫ֵאלָהן‪ ,‬דעם מלך פֿון ישׂראל–איז‬
‫געשיקט תַּ רתָּ נען‪ ,‬און רבֿ‪-‬סָריסן‪ ,‬און‬ ‫אַרױפֿגעגאַנגען שַלמַנ ֶאסֶר דער מלך‬
‫שקֵהן‪ ,‬פֿון לָכיש צום מלך חִז ִקי ָהון‬
‫ַרבֿ ָ‬ ‫פֿון אשור אױף שומרון‪ ,‬און האָט‬
‫מיט ַא גרױסן חיל קײן ירושלים‪.‬‬ ‫געלעגערט אױף איר‪.‬‬
‫און זײ זײַנען אַרױפֿגעגאַנגען‪ ,‬אַזױ‬ ‫‪ 10‬און זײ האָבן זי באַצװוּנגען צום‬
‫זײַנען זײ געקומען און האָבן זיך‬ ‫סָוף פֿון דר ַײ יאָר; אין זעקסטן יאָר‬
‫געשטעלט ב ַײ דעם גראָבן פֿון דעם‬ ‫פֿון חִז ִקי ָהן–דאָס איז דאָס נײַנטע יאָר‬
‫אױבערשטן טײַך װאָס אױפֿן װעג פֿון‬ ‫ש ַע דעם מלך פֿון ישׂראל–איז‬ ‫פֿון הוֹ ֵ‬
‫װעשערפֿעלד‪.‬‬ ‫שומרון באַצװוּנגען געװאָרן‪.‬‬
‫‪ 18‬און זײ האָבן גערופֿן צום מלך;‬ ‫‪ 11‬און דער מלך פֿון אשור האָט‬
‫איז אַרױסגעגאַנגען צו זײ אֶלי ָקים דער‬ ‫פֿאַרטריבן ישׂראל קײן אשור‪ ,‬און האָט‬
‫זון פֿון חִל ִקי ָהון‪ ,‬װאָס איבערן פּאַלאַץ‪,‬‬ ‫זײ אַװעקגעפֿירט אין ַחלַח‪ ,‬און אין‬
‫און שֶבֿנ ָא דער שרײַבער‪ ,‬און יוֹאָח‬ ‫חָבֿור‪ ,‬בײַם טײַך גוֹזָן‪ ,‬און אין די שטעט‬
‫דער זון פֿון אָסָפֿן‪ ,‬דער דערמאָנער‪.‬‬ ‫פֿון מָדַ י‪.‬‬
‫שקֵה האָט צו זײ געזאָגט‪:‬‬ ‫‪ 19‬און ַרבֿ ָ‬ ‫‪ 12‬פֿאַר װאָס זײ האָבן ניט‬
‫זאָגט אַקאָרשט צו חִז ִקי ָהון אַזױ האָט‬ ‫צוגעהערט צו דעם קָול פֿון יהוה‬
‫געזאָגט דער גרױסער מלך‪ ,‬דער מלך‬ ‫זײער גאָט‪ ,‬און האָבן איבערגעטרעטן‬
‫פֿון אשור‪ :‬װאָס איז די דאָזיקע‬ ‫זײַן בונד‪ ,‬אַלץ װאָס משה דער קנעכט‬
‫פֿאַרזיכערונג װאָס דו פֿאַרזיכערסט‬ ‫פֿון גאָט האָט זײ באַפֿױלן‪ ,‬און זײ‬
‫זיך?‬ ‫האָבן ניט צוגעהערט און ניט געטאָן‪.‬‬
‫‪ 20‬מײנסטו הױל ליפּגערײד איז אַן‬ ‫‪ 13‬און אין פֿערצנטן יאָר פֿון מלך‬
‫עצה און גבֿורה פֿאַר מלחמה? אַצונד‪,‬‬ ‫חִז ִקי ָהון‪ ,‬איז אַרױפֿגעגאַנגען סַנחֵרי ֿב‬
‫אױף װעמען פֿאַרזיכערסטו זיך‪ ,‬װאָס‬ ‫דער מלך פֿון אשור אױף אַלע‬
‫דו האָסט װידערשפּעניקט אָן מיר?‬ ‫באַפֿעסטיקטע שטעט פֿון יהוּדה‪ ,‬און‬
‫‪ 21‬אַצונד זע‪ ,‬דו פֿאַרזיכערסט‬ ‫האָט זײ אײַנגענומען‪.‬‬
‫זיך אױף דעם שטעקן פֿון דעם‬ ‫‪ 14‬האָט חִז ִקי ָה דער מלך פֿון יהוּדה‬
‫דאָזיקן צעבראָכענעם ראָר–אױף‬ ‫געשיקט צו דעם מלך פֿון אשור‬
‫מצרים–װאָס אַז ַא מענטש לענט זיך‬ ‫קײן לָכיש‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬איך האָב‬
‫אױף אים אָן‪ ,‬גײט ער אים אַרײַן אין‬ ‫געזינדיקט; קער זיך אָפּ פֿון מיר; װאָס‬
‫‪577‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪18:22—18:36‬‬
‫‪ 29‬אַזױ האָט געזאָגט דער מלך‪ :‬זאָל‬ ‫דער האַנט‪ ,‬און לעכערט זי דורך; אַזױ‬
‫אײַך חִז ִקי ָהו ניט נאַרן‪ ,‬װאָרום ער קען‬ ‫איז פּרעה דער מלך פֿון מצרים פֿאַר‬
‫אײַך ניט מציל זײַן פֿון זײַן האַנט‪.‬‬ ‫אַלע װאָס פֿאַרזיכערן זיך אױף אים‪.‬‬
‫‪ 30‬און זאָל אײַך חִז ִקי ָהו ניט‬ ‫‪ 22‬און אַז איר װעט מיר זאָגן‪ :‬מיר‬
‫פֿאַרזיכערן אױף יהוה‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫פֿאַרזיכערן זיך אױף יהוה אונדזער‬
‫זאָגן‪ :‬מציל זײַן װעט אונדז מציל זײַן‬ ‫גאָט–איז דאָס ניט דער װאָס חִז ִקי ָהו‬
‫יהוה‪ ,‬און די דאָזיקע שטאָט װעט ניט‬ ‫האָט אָפּגעטאָן זײַנע בָמות און זײַנע‬
‫איבערגעבן װערן אין דער האַנט פֿון‬ ‫מזבחות‪ ,‬און האָט געזאָגט צו יהוּדה און‬
‫דעם מלך פֿון אשור‪.‬‬ ‫צו ירושלים‪ :‬פֿאַר דעם דאָזיקן מזבח‬
‫‪ 31‬איר זאָלט ניט צוהערן צו‬ ‫זאָלט איר זיך בוקן אין ירושלים?‬
‫חִז ִקי ָהון‪ ,‬װאָרום אַזױ האָט געזאָגט‬ ‫‪ 23‬און אַצונד‪ ,‬פֿאַרװעט זיך‬
‫דער מלך פֿון אשור‪ :‬מאַכט מיט מיר‬ ‫אַקאָרשט מיט מײַן האַר דעם מלך פֿון‬
‫שלום‪ ,‬און קומט אַרױס צו מיר‪ ,‬און‬ ‫אשור‪ ,‬און איך װעל דיר געבן צװײ‬
‫עסט איטלעכער פֿון זײַן װײַנשטאָק‬ ‫טױזנט פֿערד‪ ,‬אױב דו קענסט דיר‬
‫און איטלעכער פֿון זײַן פֿײַגנבױם‪ ,‬און‬ ‫אַרױפֿזעצן רײַטער אױף זײ‪.‬‬
‫טרינקט איטלעכער דאָס װאַסער פֿון‬ ‫‪ 24‬הײַנט װי קענסטו אָפּשטױסן דעם‬
‫זײַן ברונעם‪.‬‬ ‫פּנים פֿון ַא הױפּטמאַן‪ ,‬אײנעם פֿון די‬
‫‪ 32‬ביז איך קום‪ ,‬און װעל אײַך‬ ‫קלענסטע קנעכט פֿון מײַן האַר? פֿון‬
‫נעמען אין ַא לאַנד אַזױ װי אײַער לאַנד‪,‬‬ ‫דעסט װעגן פֿאַרזיכערסטו זיך אױף‬
‫ַא לאַנד פֿון תּבֿואה און װײַן‪ַ ,‬א לאַנד‬ ‫מצרים װעגן רײַטװעגן און רײַטער‪.‬‬
‫פֿון ברױט און װײַנגערטנער‪ַ ,‬א לאַנד‬ ‫‪ 25‬אַצונד‪ ,‬בין איך דען אָן יהוה‬
‫פֿון אײלבערטן און האָניק‪ ,‬כּדי איר‬ ‫אַרױפֿגעקומען אױף דעם דאָזיקן אָרט‪,‬‬
‫זאָלט לעבן און ניט שטאַרבן; און איר‬ ‫אים צו פֿאַרװיסטן? יהוה האָט צו מיר‬
‫זאָלט ניט צוהערן צו חִז ִקי ָהון‪ ,‬אַז ער‬ ‫געזאָגט‪ :‬גײ אַרױף אױף דעם דאָזיקן‬
‫װעט אײַך אײַנרעדן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫לאַנד‪ ,‬און פֿאַרװיסט עס‪.‬‬
‫יהוה װעט אונדז מציל זײַן‪.‬‬ ‫‪ 26‬האָט אֶלי ָקים דער זון פֿון‬
‫‪ 33‬האָבן מציל דען מציל געװען די‬ ‫חִל ִקי ָהון‪ ,‬און שֶבֿנאָ‪ ,‬און יוֹאָח‪ ,‬געזאָגט‬
‫געטער פֿון די פֿעלקער איטלעכער זײַן‬ ‫שקֵהן‪ :‬רעד‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬צו‬ ‫צו ַרבֿ ָ‬
‫לאַנד פֿון דער האַנט פֿון דעם מלך פֿון‬ ‫דײַנע קנעכט אַראַמיש‪ ,‬װאָרום מיר‬
‫אשור?‬ ‫פֿאַרשטײן עס‪ ,‬און רעד ניט צו אונדז‬
‫יהוּדיש אין די אױערן פֿון דעם פֿאָלק‬
‫‪ 34‬װוּ זײַנען די געטער פֿון חַמת‪,‬‬ ‫װאָס אױף דער מױער‪.‬‬
‫און אַרפַּד? װוּ זײַנען די געטער פֿון‬ ‫שקֵה צו זײ געזאָגט‪ :‬האָט‬ ‫‪ 27‬האָט ַרבֿ ָ‬
‫ספֿר ַוי ִם‪ֵ ,‬הנַע‪ ,‬און ִעוָה? האָבן זײ דען‬ ‫דען צו דײַן האַר און צו דיר מיך‬
‫מציל געװען שומרון פֿון מײַן האַנט?‬ ‫געשיקט מײַן האַר צו רעדן די דאָזיקע‬
‫‪ 35‬װער זײַנען צװישן אַלע געטער‬ ‫װערטער‪ ,‬און ניט צו די מענטשן‬
‫פֿון די לענדער װאָס האָבן מציל געװען‬ ‫װאָס זיצן אױף דער מױער‪ ,‬צו עסן‬
‫זײער לאַנד פֿון מײַן האַנט‪ ,‬אַז יהוה‬ ‫זײער קױט‪ ,‬און צו טרינקען זײער‬
‫זאָל מציל זײַן ירושלים פֿון מײַן האַנט?‬ ‫לײַבװאַסער‪ ,‬ב ַײ אײַך?‬
‫‪ 36‬האָט דאָס פֿאָלק געשװיגן‪ ,‬און זײ‬ ‫שקֵה האָט זיך געשטעלט‪,‬‬ ‫‪ 28‬און ַרבֿ ָ‬
‫האָבן אים ַא װאָרט ניט געענטפֿערט‪,‬‬ ‫און האָט אױסגערופֿן אױף ַא הױכן קָול‬
‫װאָרום דער באַפֿעל פֿון מלך איז‬ ‫אױף יהוּדיש‪ ,‬און האָט גערעדט און‬
‫געװען‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬איר זאָלט אים‬ ‫געזאָגט‪ :‬הערט דאָס װאָרט פֿון דעם‬
‫ניט ענטפֿערן‪.‬‬ ‫גרױסן מלך‪ ,‬דעם מלך פֿון אשור‪.‬‬
‫‪18:37—19:15‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪578‬‬
‫און איך װעל אים מאַכן פֿאַלן דורכן‬ ‫‪ 37‬איז געקומען אֶלי ָקים דער זון פֿון‬
‫שװערד אין זײַן לאַנד‪.‬‬ ‫הלקיהן‪ ,‬װאָס איבערן פּאַלאַץ‪ ,‬און‬
‫שקֵה האָט זיך אומגעקערט‪,‬‬ ‫‪ 8‬און ַרבֿ ָ‬ ‫שֶבֿנ ָא דער שרײַבער‪ ,‬און יוֹאָח דער‬
‫און האָט געפֿונען דעם מלך פֿון אשור‬ ‫זון פֿון אָסָפֿן‪ ,‬דער דערמאָנער‪ ,‬צו‬
‫מלחמה האַלטנדיק אױף לִבֿנָה; װאָרום‬ ‫חִז ִקי ָהון‪ ,‬מיט צעריסענע קלײדער‪ ,‬און‬
‫ער האָט געהאַט געהערט אַז ער האָט‬ ‫זײ האָבן אים דערצײלט די װערטער‬
‫אַװעקגעצױגן פֿון לָכיש‪.‬‬ ‫שקֵהן‪.‬‬
‫פֿון ַרבֿ ָ‬
‫‪ 9‬און ]סַנהֵריבֿ[ האָט געהערט אױף‬
‫תִּ ר ָהקָה דעם מלך פֿון כּוש‪ ,‬אַזױ צו‬
‫זאָגן‪ :‬ער איז אַרױסגעגאַנגען מלחמה‬
‫דער מלך חִז ִקי ָהו האָט עס‬
‫געהערט‪ ,‬אַזױ האָט ער צעריסן זײַנע‬
‫‪19‬‬
‫צו האַלטן מיט דיר‪ .‬און ער האָט‬
‫װידער געשיקט שלוחים צו חִז ִקי ָהון‪,‬‬ ‫קלײדער‪ ,‬און זיך צוגעדעקט מיט זאַק‪,‬‬
‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫און ער איז געקומען אין הױז פֿון גאָט‪.‬‬
‫‪ 10‬אַזױ זאָלט איר זאָגן צו חִז ִקי ָהון‬ ‫‪ 2‬און ער האָט געשיקט אֶלי ָקימען‬
‫דעם מלך פֿון יהוּדה‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫װאָס איבערן פּאַלאַץ‪ ,‬און שֶבֿנ ָא דעם‬
‫זאָל דיך ניט נאַרן דײַן גאָט‪ ,‬װאָס דו‬ ‫שרײַבער‪ ,‬און די עלטסטע פֿון די‬
‫פֿאַרזיכערסט זיך אױף אים‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫כּהנים‪ ,‬צוגעדעקט מיט זאַקקלײדער‪,‬‬
‫זאָגן‪ :‬ירושלים װעט ניט איבערגעגעבן‬ ‫צו ישַעי ָהו הנבֿיא דעם זון פֿון אָמוצן‪.‬‬
‫װערן אין דער האַנט פֿון דעם מלך פֿון‬ ‫‪ 3‬און זײ האָבן צו אים געזאָגט‪:‬‬
‫אשור‪.‬‬ ‫אַזױ האָט געזאָגט חִז ִקי ָהו‪ַ :‬א טאָג‬
‫‪ 11‬אָט האָסטו געהערט װאָס די‬ ‫פֿון נױט און שטראָף און שמאַך איז‬
‫מלכים פֿון אשור האָבן געטאָן צו אַלע‬ ‫הײַנטיקער טאָג‪ ,‬װאָרום די קינדער‬
‫לענדער‪ ,‬זײ צו פֿאַרװיסטן‪ ,‬און דו‬ ‫זײַנען געקומען צום מוטערמױל‪ ,‬און‬
‫װילסט ניצול װערן?‬ ‫ניט ָא קײן כּוח צו געבערן‪.‬‬
‫‪ 12‬האָבן די געטער פֿון די פֿעלקער‬ ‫‪ 4‬אפֿשר װעט יהוה דײַן גאָט הערן‬
‫מציל געװען די װאָס מײַנע עלטערן‬ ‫שקֵהן‪ ,‬װאָס זײַן‬ ‫אַלע װערטער פֿון ַרבֿ ָ‬
‫האָבן צעשטערט‪ ,‬גוֹזָן‪ ,‬און חרן‪ ,‬און‬ ‫האַר דער מלך פֿון אשור האָט אים‬
‫ֶרצֶף‪ ,‬אױף די קינדער פֿון עדן װאָס אין‬ ‫געשיקט צו לעסטערן דעם לעבעדיקן‬
‫תּ ַלשָׂר?‬ ‫גאָט‪ ,‬און ער װעט שטראָפֿן פֿאַר די‬
‫‪ 13‬װוּ איז דער מלך פֿון חַמת‪ ,‬און‬ ‫רײד װאָס יהוה דײַן גאָט האָט‬
‫דער מלך פֿון אַרפַּד‪ ,‬און דער מלך פֿון‬ ‫געהערט; דרום זאָלסטו אױפֿהײבן ַא‬
‫דער שטאָט ספֿר ַוי ִם‪ ,‬פֿון ֵהנַע‪ ,‬און ִעוָה?‬ ‫תּפֿילה פֿאַר דעם איבערבלײַב װאָס‬
‫‪ 14‬האָט חִז ִקי ָהו צוגענומען דעם‬ ‫געפֿינט זיך דאָ‪.‬‬
‫בריװ פֿון דער האַנט פֿון די שלוחים‪,‬‬ ‫‪ 5‬און װי די קנעכט פֿון מלך חִז ִקי ָהון‬
‫און האָט אים איבערגעלײענט; און ער‬ ‫זײַנען געקומען צו ישַעי ָהון‪,‬‬
‫איז אַרױפֿגעגאַנגען אין הױז פֿון גאָט;‬ ‫‪ 6‬האָט ישַעי ָהו צו זײ געזאָגט‪ :‬אַזױ‬
‫און חִז ִקי ָהו האָט אים אױסגעשפּרײט‬ ‫זאָלט איר זאָגן צו אײַער האַר‪ :‬אַזױ‬
‫פֿאַר גאָט‪.‬‬ ‫האָט גאָט געזאָגט‪ :‬זאָלסט ניט מורא‬
‫‪ 15‬און חִז ִקי ָהו האָט מתפּלל געװען‬ ‫האָבן פֿאַר די װערטער װאָס דו האָסט‬
‫צו גאָט‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬יהוה‬ ‫געהערט‪ ,‬מיט װאָס די יונגען פֿון דעם‬
‫דו גאָט פֿון ישׂראל װאָס זיצט איבער‬ ‫מלך פֿון אשור האָבן מיך געשענדט‪.‬‬
‫די כּרובֿים‪ ,‬דו אַלײן ביסט דער גאָט‬ ‫‪ 7‬זע‪ ,‬איך גיב אַרײַן אין אים ַא‬
‫איבער אַלע קיניגרײַכן פֿון דער ערד;‬ ‫גײַסט‪ ,‬און ער װעט הערן ַא הערונג‪,‬‬
‫דו האָסט געמאַכט די הימלען און די‬ ‫און װעט זיך אומקערן צו זײַן לאַנד;‬
‫‪579‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪19:16—19:31‬‬
‫פֿרוכטגאָרטן‪.‬‬ ‫ערד‪.‬‬
‫‪ 24‬איך האָב געגראָבן און‬ ‫‪ 16‬נײַג‪ ,‬יהוה‪ ,‬דײַן אױער‪ ,‬און הער;‬
‫געטרונקעןװאַסערן פֿרעמדע‪ ,‬און‬ ‫עפֿן‪ ,‬יהוה‪ ,‬דײַנע אױגן און זע; און‬
‫טריקן אױס מיט מײַנע פֿוסטריטאַלע‬ ‫הער די װערטער פֿון סַנהֵריבֿן װאָס‬
‫טײַכן פֿון מצרים‪.‬‬ ‫האָט אים געשיקט צו לעסטערן דעם‬
‫‪ 25‬האָסטו דען ניט געהערט?פֿון‬ ‫לעבעדיקן גאָט‪.‬‬
‫לאַנג אָן האָב איך עס צוגעגרײט‪,‬‬ ‫‪ 17‬אמת‪ ,‬יהוה‪ ,‬די מלכים פֿון אשור‬
‫פֿון אַלטע טעג האָב איך‬ ‫האָבן חרו ֿב געמאַכט די פֿעלקער און‬
‫האָב‬ ‫געפֿורעמט;אַצונד‬ ‫עס‬ ‫זײער לאַנד‪,‬‬
‫איך עס געבראַכט עס זאָל‬ ‫‪ 18‬און זײ האָבן איבערגעגעבן‬
‫געשען‪ ,‬כּדי צו פֿאַרװיסטן אױף‬ ‫זײערע געטער צום פֿײַער; װאָרום זײ‬
‫חוּרבֿה‪-‬הױפֿנסבאַפֿעסטיקטע שטעט‪.‬‬ ‫זײַנען קײן געטער ניט געװען; נאָר‬
‫‪ 26‬דרום זײַנען זײערע באַװױנער‬ ‫בלױז דאָס װערק פֿון ַא מענטשנס‬
‫קורצמאַכטיק‪ ,‬זײ זײַנען צעבראָכן און‬ ‫האַנט‪ ,‬האָלץ און שטײן; דרום האָבן‬
‫פֿאַרשעמט;זײ זײַנען געװאָרן גראָז און‬ ‫זײ זײ אונטערגעבראַכט‪.‬‬
‫פֿעלד‪ ,‬און קרײַטעכץ גרינע‪ ,‬מאָך‬ ‫‪ 19‬און אַצזונד‪ ,‬יהוה אונדזער גאָט‪,‬‬
‫פֿון די דעכער‪ ,‬און תּבֿואה פֿאַרדאַרט‬ ‫העלף אונדז‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬פֿון זײַן‬
‫אײדער אױפֿגעװאַקסן‪.‬‬ ‫האַנט‪ ,‬און זאָלן אַלע קיניגרײַכן פֿון‬
‫‪ 27‬אָבער איך װײס דײַן זיצן‪ ,‬און‬ ‫דער ערד װיסן‪ ,‬אַז דו יהוה אַלײן ביסט‬
‫דײַן גײן און דײַן קומען‪ ,‬און דײַן‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫שטורעמען קעגן מיר‪.‬‬ ‫‪ 20‬האָט ישַעי ָהו דער זון פֿון אָמוצן‬
‫געשיקט צו חִז ִקי ָהון‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫‪ 28‬װײַל דײַן שטורעמען קעגן‬ ‫אַזױ האָט געזאָגט יהוה דער גאָט פֿון‬
‫מיראון דײַן ליאַרעם איז אַרױף‬ ‫ישׂראל‪ :‬װאָס דו האָסט מתפּלל געװען‬
‫אין מײַנע אױערן‪ ,‬דרום‪ ,‬װעל איך‬ ‫צו מיר װעגן סַנהֵרי ֿב דעם מלך פֿון‬
‫אַרײַנטאָן מײַן רינג אין דײַן נאָז‪ ,‬און‬ ‫אשור‪ ,‬האָב איך צוגעהערט‪.‬‬
‫מײַן צאַם אין דײַנע ליפּן‪ ,‬און איך װעל‬ ‫‪ 21‬דאָס איז דאָס װאָרט װאָס גאָט‬
‫דיך אומקערן אױף דעם װעגװאָס דו‬ ‫האָט װעגן אים גערעדט‪ :‬עס פֿאַראַכט‬
‫ביסט געקומען אױף אים‪.‬‬ ‫דיך‪ ,‬עס שפּאָט פֿון דירדי יונגפֿרױ‬
‫‪ 29‬און דאָס װעט דיר זײַן דער צײכן‪:‬‬ ‫טאָכטער צִיון;עס שאָקלט דעם קאָפּ‬
‫איר װעט עסן הײַיאָר נאָכװוּקס‪ ,‬און‬ ‫הינטער דירדי טאָכטער ירושלים‪.‬‬
‫אױפֿן צװײטן יאָר װידערװוּקס;און‬ ‫‪ 22‬װעמען האָסטו געלעסטערט און‬
‫אױפֿן דריטן יאָר‪ ,‬זיִי ִט און שנײַדט‪ ,‬און‬ ‫געשענדט?און אױף װעמען האָסטו דײַן‬
‫פֿלאַנצט װײַנגערטנער‪ ,‬און עסט זײער‬ ‫קָול אױפֿגעהױבן?יאָ‪ ,‬האָסט געהױבן‬
‫פֿרוכט‪.‬‬ ‫דײַנע אױגן אין דער הײךאַקעגן דעם‬
‫אַנטרונענער‬ ‫דער‬ ‫‪ 30‬און‬ ‫הײליקן פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫איבערבלײַב פֿון דעם הױז פֿון‬ ‫‪ 23‬דורך דײַנע שלוחים האָסטו‬
‫יהוּדהװעט װידער װאָרצלען אונטן‪,‬‬ ‫געלעסטערט גאָט‪ ,‬און געזאָגט‪:‬‬
‫און טראָגן פֿרוכט אױבן‪.‬‬ ‫מיט מײַנע פֿיל רײַטװעגןבין איך צו‬
‫‪ 31‬װאָרום פֿון ירושלים װעט‬ ‫דער הײך פֿון די בערג אַרױף‪ ,‬צו די‬
‫אַרױסקומען אַן איבערבלײַב‪ ,‬און‬ ‫װינקלען פֿון לבֿנון;און איך האַק אָפּ‬
‫אַן אַנטרינונג פֿון באַרג צִיון;דאָס‬ ‫זײַנע הױכע צעדערן‪ ,‬זײַנע געקליבענע‬
‫אָננעמען זיך פֿון גאָט פֿון צבֿאות װעט‬ ‫ציפּרעסבײמער;און איך קום צו זײַן‬
‫דאָס טאָן‪.‬‬ ‫עקסטן האַרבעריק‪ ,‬צום װאַלד פֿון זײַן‬
‫‪19:32—20:10‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪580‬‬
‫גאָט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫‪ 32‬פֿאַר װאָר‪ ,‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‬

‫‪ 3‬איך בעט דיך‪ ,‬גאָט‪ ,‬געדענק װי‬ ‫אױפֿן מלך פֿון אשור‪:‬ער װעט ניט‬
‫איך בין געגאַנגען פֿאַר דיר מיט אמת‪,‬‬ ‫אַרײַנקומען אין דער דאָזיקער שטאָט‪,‬‬
‫און מיט ַא גאַנצן האַרצן‪ ,‬און װאָס‬ ‫און ניט אַרײַנשיסן אַהין ַא פֿײַל‪ ,‬און‬
‫איז גוט אין דײַנע אױגן האָב איך‬ ‫ניט קומען פֿאַר איר מיט ַא שילד‪ ,‬און‬
‫געטאָן‪ .‬און חִז ִקי ָהו האָט געװײנט ַא‬ ‫ניט אָנשיטן אַרום איר אַן ערדװאַל‪.‬‬
‫גרױס געװײן‪.‬‬ ‫‪ 33‬אױף דעם װעג װאָס ער איז‬
‫‪ 4‬און עס איז געװען‪ ,‬װען ישַעי ָהו‬ ‫געקומען‪ ,‬אױף אים װעט ער זיך‬
‫איז נאָך ניט געװען אַרױסגעגאַנגען פֿון‬ ‫אומקערן‪ ,‬און אין דער דאָזיקער‬
‫דעם מיטלסטן הױף‪ ,‬איז דאָס װאָרט‬ ‫שטאָטװעט ער ניט אַרײַנקומען‪ ,‬זאָגט‬
‫פֿון גאָט געװען צו אים‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫‪ 5‬קער זיך אום‪ ,‬און זאָלסט זאָגן צו‬ ‫‪ 34‬און איך װעל באַשירעמען די‬
‫חִז ִקי ָהו דעם פֿירשט פֿון מײַן פֿאָלק‪:‬‬ ‫דאָזיקע שטאָט‪ ,‬זי צו העלפֿן‪ ,‬פֿון‬
‫אַזױ האָט געזאָגט יהוה דער גאָט פֿון‬ ‫מײַנעט װעגן און פֿון מײַן קנעכט דָ וִדס‬
‫דײַן פֿאָטער דָ וִדן‪ :‬איך האָב געהערט‬ ‫װעגן‪.‬‬
‫דײַן תּפֿילה‪ ,‬איך האָב געזען דײַן‬ ‫‪ 35‬און עס איז געװען אין יענער‬
‫טרער; זע‪ ,‬איך הײל דיך; אױפֿן דריטן‬ ‫נאַכט‪ ,‬איז אַרױסגעגאַנגען ַא מלאך פֿון‬
‫טאָג װעסטו אַרױפֿגײן אין הױז פֿון‬ ‫גאָט און האָט געשלאָגן אין לאַגער פֿון‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫אשור הונדערט און פֿינף און אַכציק‬
‫‪ 6‬און איך װעל צולײגן צו דײַנע טעג‬ ‫טױזנט‪ .‬און אַז מע האָט זיך געפֿעדערט‬
‫פֿופֿצן יאָר‪ ,‬און פֿון דער האַנט פֿון‬ ‫אין דער פֿרי‪ ,‬ערשט זײ זײַנען אַלע‬
‫דעם מלך פֿון אשור װעל איך דיך און‬ ‫טױטע פּגָרים‪.‬‬
‫די דאָזיקע שטאָט מציל זײַן‪ ,‬און איך‬ ‫‪ 36‬און סַנהֵרי ֿב דער מלך פֿון אשור‬
‫װעל באַשירעמען די דאָזיקע שטאָט פֿון‬ ‫האָט אַװעקגעצױגן‪ ,‬און איז געגאַנגען‬
‫מײַנעט װעגן און פֿון מײַן קנעכט דָ וִדס‬ ‫און האָט זיך אומגעקערט; און ער איז‬
‫װעגן‪.‬‬ ‫געבליבן אין נינוֵה‪.‬‬
‫‪ 7‬און ישַעי ָהו האָט געזאָגט‪ :‬נעם‬ ‫‪ 37‬און עס איז געװען‪ ,‬װי ער בוקט‬
‫געפּרעסטע פֿײַגן‪ .‬און זײ האָבן‬ ‫זיך אין הױז פֿון זײַן גאָט נִסרוך‪ ,‬אַזױ‬
‫גענומען און אַרױפֿגעטאָן אױפֿן‬ ‫אַדר ֶמלֶך און שַׂר ֶאצֶר‬
‫ַ‬ ‫האָבן זײַנע זין‬
‫אױסשלאַג‪ ,‬און ער איז גענעזן‬ ‫אים דערשלאָגן מיטן שװערד; און‬
‫געװאָרן‪.‬‬ ‫זײ זײַנען אַנטרונען געװאָרן אין לאַנד‬
‫‪ 8‬און חִז ִקי ָהו האָט געזאָגט צו‬ ‫אַר ָרט‪ .‬און זײַן זון ֵאסַר‪-‬חַדון איז‬ ‫ָ‬
‫ישַעי ָהון‪ :‬װאָס איז דער צײכן אַז‬ ‫געװאָרן מלך אױף זײַן אָרט‪.‬‬
‫גאָט װעט מיך הײלן‪ ,‬און איך װעל‬
‫אַרױפֿגײן אױפֿן דריטן טאָג אין הױז פֿון‬
‫‪ 9‬האָט ישַעי ָהו געזאָגט‪ :‬דאָס װעט‬
‫גאָט?‬
‫אין יענע טעג איז חִז ִקי ָהו‬
‫צום‬ ‫געװאָרן‬ ‫קראַנק‬ ‫‪20‬‬
‫שטאַרבן; איז צו אים געקומען ישַעי ָהו‬
‫דיר זײַן דער צײכן פֿון גאָט‪ ,‬אַז‬ ‫הנבֿיא דער זון פֿון אָמוצן‪ ,‬און האָט צו‬
‫גאָט װעט טאָן די זאַך װאָס ער האָט‬ ‫אים געזאָגט‪ :‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪:‬‬
‫גערעדט‪ :‬זאָל דער שאָטן גײן צען‬ ‫מאַך דײַן ַצ ָװאֶה װעגן דײַן הױזגעזינט‪,‬‬
‫שטאַפּלען װײַטער‪ ,‬אָדער זיך אומקערן‬ ‫װאָרום דו שטאַרבסט‪ ,‬און װעסט ניט‬
‫צען שטאַפּלען?‬ ‫גענעזן װערן‪.‬‬
‫‪ 10‬האָט יחִז ִקי ָהו געזאָגט‪ :‬גרינג‬ ‫‪ 2‬האָט ער אומגעדרײט זײַן פּנים צו‬
‫איז דעם שאָטן זיך אַראָפּצוגײן צען‬ ‫דער װאַנט‪ ,‬און האָט מתפּלל געװען צו‬
‫‪581‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪20:11—21:3‬‬
‫קײן זאַך װעט ניט איבערבלײַבן‪ ,‬זאָגט‬ ‫שטאַפּלען; נײן‪ ,‬נײַערט דער שאָטן‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫זאָל זיך אומקערן אױף צוריק צען‬
‫‪ 18‬און פֿון דײַנע זין װאָס װעלן‬ ‫שטאַפּלען‪.‬‬
‫אַרױסגײן פֿון דיר‪ ,‬װאָס דו װעסט‬ ‫‪ 11‬האָט ישַעי ָהו הנבֿיא גערופֿן צו‬
‫געבערן‪ ,‬װעט מען נעמען‪ ,‬און זײ װעלן‬ ‫גאָט‪ ,‬און ער האָט אומגעקערט דעם‬
‫זײַן הױפֿדינער אין פּאַלאַץ פֿון דעם‬ ‫שאָטן צען שטאַפּלען צוריק אױף‬
‫מלך פֿון בָבֿל‪.‬‬ ‫די שטאַפּלען װאָס ער האָט געהאַט‬
‫‪ 19‬האָט חִז ִקי ָהו געזאָגט צו ישַעי ָהון‪:‬‬ ‫אַראָפּגענידערט אױף די שטאַפּלען פֿון‬
‫גוט איז דאָס װאָרט פֿון גאָט װאָס דו‬ ‫אָחָזן‪.‬‬
‫האָסט גערעדט‪ .‬און ער האָט געזאָגט‪.‬‬ ‫האָט‬ ‫צײַט‬ ‫יענער‬ ‫‪ 12‬אין‬
‫פֿאַר װאָר‪ ,‬אױב שלום און זיכערקײט‬ ‫בר ֹאדַ ך‪-‬באַלְאַדָ ן דער זון פֿון‬
‫װעט זײַן אין מײַנע טעג!‬ ‫באַלְאַדָ נען‪ ,‬דער מלך פֿון בָבֿל‪,‬‬
‫געשיקט ַא בריװ און ַא מתּנה צו‬
‫‪ 20‬און די איבעריקע זאַכן װעגן‬ ‫חִז ִקי ָהון‪ ,‬װאָרום ער האָט געהערט אַז‬
‫חִז ִקי ָהון‪ ,‬און זײַן גאַנצע גבֿוּרהשאַפֿט‪,‬‬ ‫חִז ִקי ָהו איז געװען קראַנק‪.‬‬
‫און װי ער האָט געמאַכט דעם טײַך‬ ‫‪ 13‬און חִז ִקי ָהו האַט זײ צוגעהערט‪,‬‬
‫און דעם גראָבן‪ ,‬און אַרײַנגעבראַכט‬ ‫און ער האָט זײ געװיזן זײַן גאַנץ‬
‫װאַסער אין שטאָט‪ ,‬דאָס איז‬ ‫שאַצהױז‪ ,‬דאָס זילבער און דאָס גאָלד‪,‬‬
‫שױן באַשריבן אין בוך פֿון די‬ ‫און די בשׂמים‪ ,‬און דאָס גוטע אײל‪,‬‬
‫צײַטגעשעענישן פֿון די מלכים פֿון‬ ‫און דאָס גאַנצע הױז פֿון זײַנע װאַפֿן‪,‬‬
‫יהוּדה‪.‬‬ ‫און אַלץ װאָס האָט זיך געפֿונען אין‬
‫‪ 21‬און חִז ִקי ָהו האָט זיך געלײגט מיט‬ ‫זײַנע שאַצקאַמערן; ניט געװען ַא זאַך‬
‫זײַנע עלטערן‪ ,‬און זײַן זון מנשה איז‬ ‫אין זײַן הױז‪ ,‬און אין זײַן גאַנצער‬
‫געװאָרן מלך אױף זײַן אָרט‪.‬‬ ‫געװעלטיקײט‪ ,‬װאָס חִז ִקי ָהו האָט זײ‬
‫ניט געװיזן‪.‬‬
‫צװעלף יאָר איז מנשה אַלט‬
‫געװען‪ ,‬אַז ער איז געװאָרן‬
‫מלך‪ ,‬און פֿינף און פֿופֿציק יאָר האָט‬
‫‪21‬‬ ‫‪ 14‬איז ישַעי ָהו הנבֿיא געקומען צום‬
‫מלך יחִז ִקי ָהו‪ ,‬און האָט צו אים‬
‫געזאָגט‪ :‬װאָס האָבן די דאָזיקע‬
‫ער געקיניגט אין ירושלים‪ .‬און דער‬ ‫מענטשן געזאָגט? און פֿון װאַנען‬
‫נאָמען פֿון זײַן מוטער איז געװען‬ ‫קומען זײ צו דיר? האָט חִז ִקי ָהו‬
‫חֶפֿצי‪-‬בֿה‪.‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬פֿון ַא װײַטן לאַנד זײַנען זײ‬
‫‪ 2‬און ער האָט געטאָן װאָס איז‬ ‫געקומען‪ ,‬פֿון בָבֿל‪.‬‬
‫שלעכט אין די אױגן פֿון גאָט‪ ,‬אַזױ‬ ‫‪ 15‬האָט ער געזאָגט‪ :‬װאָס האָבן זײ‬
‫װי די אומװערדיקײטן פֿון די פֿעלקער‬ ‫געזען אין דײַן הױז? האָט חִז ִקי ָהו‬
‫װאָס גאָט האָט פֿאַרטריבן פֿון פֿאַר די‬ ‫געזאָגט‪ :‬אַלץ װאָס איז אין מײַן הױז‬
‫קינדער פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫האָבן זײ געזען‪ :‬ניט געװען ַא זאַך אין‬
‫‪ 3‬און ער האָט אָפּגעבױט די‬ ‫מײַנע שאַצקאַמערן װאָס איך האָב זײ‬
‫בָמות װאָס זײַן פֿאָטער חִז ִקי ָהו‬ ‫ניט געװיזן‪.‬‬
‫האָט צעשטערט‪ ,‬און ער האָט‬ ‫‪ 16‬האָט ישַעי ָהו געזאָגט צו חִז ִקי ָהון‪:‬‬
‫אױפֿגעשטעלט מזבחות צו ַבעַל‪ ,‬און‬ ‫הער דאָס װאָרט פֿון גאָט‪:‬‬
‫האָט געמאַכט אַן אַש ֵָרה‪ ,‬און װי אַחא ֿב‬ ‫‪ 17‬זע‪ ,‬טעג קומען‪ ,‬און אַלץ װאָס‬
‫דער מלך פֿון ישׂראל האָט געטאָן‪ ,‬און‬ ‫אין דײַן הױז‪ ,‬און װאָס דײַנע עלטערן‬
‫ער האָט זיך געבוקט צום גאַנצן חיל‬ ‫האָבן אָנגעקליבן ביז הײַנטיקן טאָג‪,‬‬
‫פֿון הימל‪ ,‬און זײ געדינט‪.‬‬ ‫װעט אַװעקגעטראָגן װערן קײן בָבֿל;‬
‫‪21:4—21:20‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪582‬‬
‫אַן אומגליק אױף ירושלים אין יהוּדה‪,‬‬ ‫‪ 4‬און ער האָט געבױט מזבחות אין‬
‫אַז איטלעכער װאָס הערט עס‪ ,‬װעלן‬ ‫הױז פֿון גאָט‪ ,‬װאָס גאָט האָט געזאָגט‪:‬‬
‫קלינגען זײַנע בײדע אױערן‪.‬‬ ‫אין ירושלים װעל איך טאָן מײַן נאָמען‪.‬‬
‫‪ 13‬און איך װעל צי ִען אױף ירושלים‬ ‫‪ 5‬און ער האָט געבױט מזבחות צום‬
‫די מעסטשנור פֿון שומרון‪ ,‬און די‬ ‫גאַנצן חיל פֿון הימל אין בײדע הױפֿן‬
‫װאָגשנור פֿון אַחאבֿס הױז; און איך‬ ‫פֿון גאָטס הױז‪.‬‬
‫װעל אױסװישן ירושלים‪ ,‬אַזױ װי מע‬ ‫‪ 6‬און ער האָט געמאַכט דורכגײן זײַן‬
‫װישט אױס ַא שיסל‪ ,‬אױסגעװישט און‬ ‫זון דורכן פֿײַער‪ ,‬און האָט געברױכט‬
‫אומגעקערט אױף איר פּנים‪.‬‬ ‫צײכנזעער ַײ און געצױבערט‪ ,‬און‬
‫‪ 14‬און איך װעל אַװעקװאַרפֿן דעם‬ ‫אײַנגעשאַפֿט גײַסטערזעער און‬
‫איבערבלײַב פֿון מײַן אַרב‪ ,‬און װעל‬ ‫טױטנבאַשװערער; ער האָט געמערט‬
‫זײ געבן אין דער האַנט פֿון זײערע‬ ‫צו טאָן שלעכטס אין די אױגן פֿון‬
‫פֿײַנט‪ ,‬און זײ װעלן זײַן צו רױב און צו‬ ‫גאָט‪ ,‬צו דערצערענען‪.‬‬
‫אױסרױבונג פֿאַר אַלע זײערע פֿײַנט‪.‬‬ ‫‪ 7‬און ער האָט אַרײַנגעשטעלט דעם‬
‫‪ 15‬װײַל זײ האָבן געטאָן װאָס איז‬ ‫געץ פֿון דער אַש ֵָרה װאָס ער האָט‬
‫שלעכט אין מײַנע אױגן‪ ,‬און האָבן‬ ‫געמאַכט‪ ,‬אין דעם הױז װאָס גאָט האָט‬
‫מיך דערצערנט פֿון דעם טאָג װאָס‬ ‫געזאָגט צו דָ וִדן און צו זײַן זון שלמהן‪:‬‬
‫זײערע עלטערן זײַנען אַרױסגעגאַנגען‬ ‫אין דעם דאָזיקן הױז און אין ירושלים‬
‫פֿון מצרים און ביז אױף הײַנטיקן טאָג‪.‬‬ ‫װאָס איך האָב אױסדערװײלט פֿון אַלע‬
‫‪ 16‬און אױך אומשולדיק בלוט האָט‬ ‫שבֿטים פֿון ישׂראל‪ ,‬װעל איך טאָן מײַן‬
‫מנשה פֿאַרגאָסן זײער פֿיל‪ ,‬ביז ער‬ ‫נאָמען אױף אײביק‪,‬‬
‫האָט אָנגעפֿילט ירושלים פֿון עק צו‬ ‫‪ 8‬און איך װעל מער ניט פֿאַרװאָגלען‬
‫עק; אחוץ זײַן זינד װאָס ער האָט‬ ‫דעם פֿוס פֿון ישׂראל פֿון דער ערד װאָס‬
‫געמאַכט זינדיקן יהוּדה‪ ,‬צו טאָן װאָס‬ ‫איך האָב געגעבן זײערע עלטערן‪ ,‬אױב‬
‫איז שלעכט אין די אױגן פֿון גאָט‪.‬‬ ‫זײ װעלן נאָר היטן צו טאָן אַזױ װי אַלץ‬
‫‪ 17‬און די איבעריקע זאַכן װעגן‬ ‫װאָס איך האָב זײ באַפֿױלן‪ ,‬און לױט‬
‫מנשהן‪ ,‬און אַלץ װאָס ער האָט געטאָן‪,‬‬ ‫דער גאַנצער תּורה װאָס מײַן קנעכט‬
‫און זײַן זינד װאָס ער האָט געזינדיקט‪,‬‬ ‫משה האָט זײ באַפֿױלן‪.‬‬
‫דאָס איז שױן באַשריבן אין בוך פֿון‬ ‫‪ 9‬אָבער זײ האָבן ניט צוגעהערט; און‬
‫די צײַטגעשעענישן פֿון די מלכים פֿון‬ ‫מנשה האָט זײ פֿאַרפֿירט צו טאָן מער‬
‫יהוּדה‪.‬‬ ‫שלעכטס װי די פֿעלקער װאָס גאָט‬
‫‪ 18‬און מנשה האָט זיך געלײגט מיט‬ ‫האָט פֿאַרטיליקט פֿון פֿאַר די קינדער‬
‫זײַנע עלטערן‪ ,‬און ער איז באַגראָבן‬ ‫פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫געװאָרן אין דעם גאָרטן פֿון זײַן הױז‪,‬‬ ‫‪ 10‬און גאָט האָט גערעדט דורך זײַנע‬
‫אין דעם גאָרטן פֿון עוּזאָן‪ .‬און זײַן זון‬ ‫קנעכט די נבֿיאים‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫אָמוֹן איז געװאָרן מלך אױף זײַן אָרט‪.‬‬ ‫‪ 11‬װײַל מנשה דער מלך פֿון‬
‫‪ 19‬צװײ און צװאַנציק יאָר איז אָמוֹן‬ ‫יהוּדה האָט געטאָן די דאָזיקע‬
‫אַלט געװען‪ .‬אַז ער איז געװאָרן‬ ‫איז באַגאַנגען‬ ‫אומװערדיקײטן‪,‬‬
‫מלך‪ ,‬און צװײ יאָר האָט ער געקיניגט‬ ‫ערגערס װי אַלץ װאָס די אמורים‬
‫אין ירושלים‪ .‬און דער נאָמען פֿון‬ ‫װאָס פֿאַר אים האָבן געטאָן‪ ,‬און האָט‬
‫זײַן מוטער איז געװען משו ֶלמֶת די‬ ‫אױך געמאַכט זינדיקן יהוּדה מיט זײַנע‬
‫טאָכטער פֿון חָרוצן‪ ,‬פֿון י ָטבֿה‪.‬‬ ‫אָפּגעטער‪,‬‬
‫‪ 20‬און ער האָט געטאָן װאָס איז‬ ‫‪ 12‬דרום האָט אַזױ געזאָגט יהוה‬
‫שלעכט אין די אױגן פֿון גאָט‪ ,‬אַזױ װי‬ ‫דער גאָט פֿון ישׂראל‪ :‬זע‪ ,‬איך ברענג‬
‫‪583‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪21:21—22:11‬‬
‫‪ 4‬גײ אַרױף צו חִל ִקי ָהו דעם‬ ‫זײַן פֿאָטער מנשה האָט געטאָן‪.‬‬
‫כּהן‪-‬גדול‪ ,‬און זאָל ער צונױפֿצײלן‬ ‫‪ 21‬און ער איז געגאַנגען אין אַל דעם‬
‫דאָס געלט װאָס איז געבראַכט‬ ‫װעג װאָס זײַן פֿאָטער איז געגאַנגען‪,‬‬
‫געװאָרן אין הױז פֿון גאָט‪ ,‬װאָס די‬ ‫און ער האָט געדינט די אָפּגעטער װאָס‬
‫שװעלהיטערס האָבן געזאַמלט פֿון‬ ‫זײַן פֿאָטער האָט געדינט‪ ,‬און האָט זיך‬
‫פֿאָלק‪.‬‬ ‫צו זײ געבוקט‪.‬‬
‫‪ 5‬און זאָל מען עס געבן אױף דער‬ ‫‪ 22‬און ער האָט פֿאַרלאָזן יהוה דעם‬
‫האַנט פֿון די װערקמײַנסטערס װאָס‬ ‫גאָט פֿון זײַנע עלטערן‪ ,‬און איז ניט‬
‫זײַנען געשטעלט איבער דעם הױז פֿון‬ ‫געגאַנגען אין דעם װעג פֿון יהוה‪.‬‬
‫גאָט; און זײ זאָלן עס געבן צו די‬ ‫‪ 23‬און די קנעכט פֿון אָמוֹנען האָבן‬
‫ַבעַל‪-‬מלאָכות‪ ,‬װאָס אין הױז פֿון גאָט‪,‬‬ ‫געמאַכט ַא בונט אױף אים‪ ,‬און האָבן‬
‫אױף צו פֿאַרריכטן די צעבראָכענע‬ ‫געטײט דעם מלך אין זײַן הױז‪.‬‬
‫ערטער פֿון הױז;‬
‫‪ 6‬צו די האָלצמײַנסטערס‪ ,‬און צו די‬ ‫‪ 24‬און דאָס פֿאָלק פֿון לאַנד האָט‬
‫בױמײַנסטערס‪ ,‬און צו די מױערער‪,‬‬ ‫דערשלאָגן אַלע װאָס האָבן געמאַכט‬
‫און אױף צו קױפֿן האָלץ און געהאַקטע‬ ‫דעם בונט אױף דעם מלך אָמוֹן‪ .‬און‬
‫שטײנער‪ ,‬צו פֿאַרריכטן דאָס הױז‪.‬‬ ‫דאָס פֿאָלק פֿון לאַנד האָט געמאַכט זײַן‬
‫‪ 7‬און מע זאָל זיך ניט רעכענען מיט‬ ‫שי ָהון פֿאַר מלך אױף זײַן אָרט‪.‬‬ ‫זון י ֹא ִ‬
‫זײ װעגן דעם געלט װאָס װערט געגעבן‬ ‫‪ 25‬און די איבעריקע זאַכן פֿון‬
‫אױף זײער האַנט‪ ,‬נײַערט אױף נאמנות‬ ‫אָמוֹנען װאָס ער האָט געטאָן‪ ,‬זײ‬
‫זאָלן זײ אַרבעטן‪.‬‬ ‫זײַנען שױן באַשריבן אין בוך פֿון‬
‫‪ 8‬און חִל ִקי ָהו דער כּהן‪-‬גדול האָט‬ ‫די צײַטגעשעענישן פֿון די מלכים פֿון‬
‫געזאָגט צו שָפֿן דעם שרײַבער‪ :‬דאָס‬ ‫יהוּדה‪.‬‬
‫בוך פֿון דער תּורה האָב איך געפֿונען‬ ‫‪ 26‬און מע האָט אים באַגראָבן אין‬
‫אין הױז פֿון גאָט‪ .‬און חִל ִקי ָהו האָט‬ ‫זײַן קבֿר‪ ,‬אין דעם גאָרטן פֿון עוּזאָן‪.‬‬
‫געגעבן דאָס בוך צו שָפֿנען‪ ,‬און ער‬ ‫שי ָהו איז געװאָרן מלך‬‫און זײַן זון י ֹא ִ‬
‫האָט עס איבערגעלײענט‪.‬‬ ‫אױף זײַן אָרט‪.‬‬
‫‪ 9‬און שָפֿן דער שרײַבער איז‬
‫געקומען צום מלך‪ ,‬און האָט‬
‫געבראַכט דעם מלך אַן ענטפֿער‪,‬‬
‫שי ָהו אַלט‬‫אַכט יאָר איז י ֹא ִ‬
‫געװען‪ ,‬אַז ער איז געװאָרן‬
‫מלך‪ ,‬און אײן און דרײַסיק יאָר האָט‬
‫‪22‬‬
‫און האָט געזאָגט‪ :‬דײַנע קנעכט‬
‫האָבן אױסגעשאָטן דאָס געלט װאָס‬ ‫ער געקיניגט אין ירושלים‪ .‬און דער‬
‫האָט זיך געפֿונען אין הױז‪ ,‬און זײ‬ ‫נאָמען פֿון זײַן מוטער איז געװען ידידָ ה‬
‫האָבן עס געגעבן אױף דער האַנט‬ ‫די טאָכטער פֿון עַדָ י ָהן‪ ,‬פֿון בָצקַת‪.‬‬
‫פֿון די װערקמײַנסטערס װאָס זײַנען‬ ‫‪ 2‬און ער האָט געטאָן װאָס איז‬
‫געשטעלט איבער דעם הױז פֿון גאָט‪.‬‬ ‫רעכטפֿאַרטיק אין די אױגן פֿון גאָט‪,‬‬
‫‪ 10‬און שָפֿן דער שרײַבער האָט‬ ‫און ער איז געגאַנגען אין אַל דעם װעג‬
‫דערצײלט דעם מלך‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫פֿון זײַן פֿאָטער דָ וִדן‪ ,‬און האָט זיך ניט‬
‫חִל ִקי ָהו דער כּהן האָט מיר געגעבן ַא‬ ‫אָפּגעקערט רעכטס אָדער לינקס‪.‬‬
‫בוך‪ .‬און שָפֿן האָט עס געלײענט פֿאַרן‬ ‫‪ 3‬און עס איז געװען אין אַכצנטן‬
‫מלך‪.‬‬ ‫שי ָהו‪ ,‬האָט דער מלך‬ ‫יאָר פֿון מלך י ֹא ִ‬
‫‪ 11‬און עס איז געװען‪ ,‬װי דער מלך‬ ‫געשיקט שָפֿן דעם זון פֿון אַצַלי ָהו‪ ,‬דעם‬
‫האָט געהערט די װערטער פֿון דעם בוך‬ ‫זון פֿון משוּלָמען‪ ,‬דעם שרײַבער‪ ,‬אין‬
‫פֿון דער תּורה‪ ,‬אַזױ האָט ער צעריסן‬ ‫הױז פֿון גאָט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫‪22:12—23:3‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪584‬‬
‫יהוה דער גאָט פֿון ישׂראל‪ :‬װעגן די‬ ‫זײַנע קלײדער‪.‬‬

‫װערטער װאָס דו האָסט געהערט‪,‬‬ ‫‪ 12‬און דער מלך האָט באַפֿױלן‬
‫‪ 19‬איז‪ ,‬װײַל דײַן האַרץ איז‬ ‫חִל ִקי ָהו דעם כּהן‪ ,‬און אַחיקָם דעם זון‬
‫װײך געװאָרן‪ ,‬און ביסט געװאָרן‬ ‫פֿון שָפֿנען‪ ,‬און עַכבור דעם זון פֿון‬
‫אונטערטעניק פֿאַר גאָט װען דו האָסט‬ ‫מי ָכי ָהו‪ ,‬און שָפֿן דעם שרײַבער‪ ,‬און‬
‫געהערט װאָס איך האָב גערעדט אױף‬ ‫שׂי ָה דעם מלכס דינער אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫ַע ָ‬
‫דעם דאָזיקן אָרט און אױף זײַנע‬ ‫‪ 13‬גײט פֿרעגט ב ַײ גאָט פֿאַר‬
‫באַװױנער‪ ,‬אַז זײ װעלן װערן פֿאַר ַא‬ ‫מיר‪ ,‬און פֿאַר דעם פֿאָלק‪ ,‬און פֿאַר‬
‫שרעק און פֿאַר ַא קללה‪ ,‬און האָסט‬ ‫גאַנץ יהוּדה‪ ,‬װעגן די װערטער פֿון‬
‫צעריסן דײַנע קלײדער‪ ,‬און האָסט‬ ‫דעם דאָזיקן געפֿונענעם בוך‪ ,‬װאָרום‬
‫געװײנט פֿאַר מיר‪ ,‬האָב איך אױך‬ ‫גרױס איז דער גרימצאָרן פֿון גאָט‬
‫צוגעהערט‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬ ‫װאָס איז אָנגעצונדן אױף אונדז‪ ,‬פֿאַר‬
‫‪ 20‬דרום זע‪ ,‬איך זאַמל דיך‬ ‫װאָס אונדזערע עלטערן האָבן ניט‬
‫אײַן צו דײַנע עלטערן‪ ,‬און װעסט‬ ‫צוגעהערט צו די װערטער פֿון דעם‬
‫אײַנגעזאַמלט װערן אין דײַן קבֿר‬ ‫דאָזיקן בוך‪ ,‬צו טאָן אַזױ װי אַלץ װאָס‬
‫בשלום‪ ,‬און דײַנע אױגן װעלן ניט‬ ‫איז אָנגעשריבן פֿאַר אונדז‪.‬‬
‫זען דאָס גאַנצע בײז װאָס איך ברענג‬ ‫‪ 14‬איז געגאַנגען חִל ִקי ָהו דער כּהן‪,‬‬
‫אױף דעם דאָזיקן אָרט‪ .‬און זײ האָבן‬ ‫און אַחיקָם‪ ,‬און עַכבור‪ ,‬און שָפֿן‪ ,‬און‬
‫געבראַכט צום מלך דעם ענטפֿער‪.‬‬ ‫שׂי ָה‪ ,‬צו חוּלדָ ה דער נבֿיאָה‪ ,‬דער‬ ‫ַע ָ‬
‫װײַב פֿון שַלום דעם זון פֿון תִּ קוָה דעם‬
‫זון פֿון חַרחַסן‪ ,‬דעם קלײדער‪-‬היטער–‬
‫און דער מלך האָט געשיקט‪,‬‬
‫און מע האָט אײַנגעזאַמלט‬ ‫‪23‬‬ ‫און זי האָט געװױנט אין ירושלים‪ ,‬אין‬
‫צװײטן שטאָטפֿערטל– און זײ האָבן‬
‫צו אים אַלע עלטסטע פֿון יהוּדה און‬ ‫גערעדט צו איר‪.‬‬
‫ירושלים‪.‬‬ ‫‪ 15‬האָט זי צו זײ געזאָגט‪ :‬אַזױ האָט‬
‫‪ 2‬און דער מלך איז אַרױפֿגעגאַנגען‬ ‫געזאָגט יהוה דער גאָט פֿון ישׂראל‪:‬‬
‫אין הױז פֿון גאָט‪ ,‬און אַלע מענער פֿון‬ ‫זאָגט צו דעם מאַן װאָס האָט אײַך‬
‫יהוּדה און אַלע באַװױנער פֿון ירושלים‬ ‫געשיקט צו מיר‪:‬‬
‫מיט אים‪ ,‬און די כּהנים‪ ,‬און די נבֿיאים‪,‬‬ ‫‪ 16‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬איך‬
‫און דאָס גאַנצע פֿאָלק פֿון קלײן ביז‬ ‫ברענג אַן אומגליק אױף דעם דאָזיקן‬
‫גרױס‪ .‬און ער האָט געלײענט אין‬ ‫אָרט און אױף זײַנע באַװױנער– אַלע‬
‫זײערע אױערן אַלע װערטער פֿון דעם‬ ‫װערטער פֿון דעם בוך װאָס דער מלך‬
‫בוך פֿון בונד װאָס איז געפֿונען געװאָרן‬ ‫פֿון יהוּדה האָט געלײענט;‬
‫אין הױז פֿון גאָט‪.‬‬ ‫‪ 17‬דערפֿאַר װאָס זײ האָבן מיך‬
‫‪ 3‬און דער מלך האָט זיך געשטעלט‬ ‫פֿאַרלאָזן‪ ,‬און האָבן גערײכערט‬
‫אױף ַא בימה‪ ,‬און ער האָט געשלאָסן ַא‬ ‫צו פֿרעמדע געטער‪ ,‬כּדי מיך צו‬
‫בונד פֿאַר גאָט‪ ,‬צו גײן נאָך גאָט‪ ,‬און‬ ‫דערצערענען מיט אַלע מעשׂים‬
‫צו היטן זײַנע געבאָט און זײַנע אָנזאָגן‬ ‫פֿון זײערע הענט‪ ,‬דרום װעט מײַן‬
‫און זײַנע געזעצן מיטן גאַנצן האַרצן‬ ‫גרימצאָרן זיך אָנצינדן אױף דעם‬
‫און מיט דער גאַנצער זעל‪ ,‬מקיים‬ ‫דאָזיקן אָרט‪ ,‬און װעט ניט פֿאַרלאָשן‬
‫צו זײַן די װערטער פֿון דעם דאָזיקן‬ ‫װערן‪.‬‬
‫בונד װאָס שטײען געשריבן אין דעם‬ ‫‪ 18‬און צו דעם מלך פֿון יהוּדה װאָס‬
‫דאָזיקן בוך‪ .‬און דאָס גאַנצע פֿאָלק איז‬ ‫שיקט אײַך פֿרעגן ב ַײ גאָט‪ ,‬צו אים‬
‫צוגעשטאַנען צו דעם בונד‪.‬‬ ‫זאָלט איר אַזױ זאָגן‪ :‬אַזױ האָט געזאָגט‬
‫‪585‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪23:4—23:15‬‬
‫געגעסן דאָס אומגעזײַערטע ברױט‬ ‫‪ 4‬און דער מלך האָט באַפֿױלן‬

‫צװישן זײערע ברידער‪.‬‬ ‫חִל ִקי ָהו דעם כּהן‪-‬גדול‪ ,‬און די‬
‫‪ 10‬און ער האָט פֿאַראומרײניקט‬ ‫אונטער‪-‬כּהנים‪ ,‬און די שװעלהיטערס‪,‬‬
‫תּוֹפֿת װאָס אין טאָל פֿון בן‪-‬הִנום‪ ,‬אַז‬ ‫אַרױסצוטראָגן פֿון דעם טעמפּל פֿון‬
‫קײנער זאָל ניט מאַכן דורכגײן זײַן זון‬ ‫גאָט אַלע כּלים װאָס זײַנען געמאַכט‬
‫אָדער זײַן טאָכטער דורכן פֿײַער צו‬ ‫געװאָרן פֿאַר ַבעַל‪ ,‬און פֿאַר דער‬
‫מוֹלֶך‪.‬‬ ‫אַש ֵָרה‪ ,‬און פֿאַר דעם גאַנצן חיל פֿון‬
‫‪ 11‬און ער האָט אָפּגעשאַפֿט די פֿערד‬ ‫הימל; און ער האָט זײ פֿאַרברענט‬
‫װאָס די מלכים פֿון יהוּדה האָבן געגעבן‬ ‫דרױסן פֿון ירושלים אין די פֿעלדער‬
‫צו דער זון בײַם אײַנגאַנג פֿון דעם‬ ‫פֿון קִדרון‪ ,‬און האָט אַװעקגעטראָגן‬
‫הױז פֿון גאָט‪ ,‬לעבן דער קאַמער פֿון‬ ‫זײער אַש קײן בֵית‪-‬אֵל‪.‬‬
‫נְתַ ן‪-‬מלך דעם הױפֿדינער‪ ,‬װאָס אין די‬ ‫‪ 5‬און ער האָט אָפּגעשאַפֿט די‬
‫פֿאָרהױפֿן; און די רײַטװעגן פֿון דער‬ ‫פּריסטער װאָס די מלכים פֿון יהוּדה‬
‫זון האָט ער פֿאַרברענט אין פֿײַער‪.‬‬ ‫האָבן אױפֿגעזעצט‪ ,‬און װאָס האָבן‬
‫‪ 12‬און די מזבחות װאָס אױפֿן דאַך‬ ‫גערײכערט אױף די בָמות‪ ,‬אין די‬
‫פֿון אָחָזעס אױבערשטוב‪ ,‬װאָס די‬ ‫שטעט פֿון יהוּדה און אין די אַרומיקע‬
‫מלכים פֿון יהוּדה האָבן געמאַכט‪ ,‬און‬ ‫ערטער פֿון ירושלים; און די װאָס‬
‫די מזבחות װאָס מנשה האָט געמאַכט‬ ‫האָבן גערײכערט צו ַבעַל‪ ,‬צו דער זון‪,‬‬
‫אין בײדע הױפֿן פֿון גאָטס הױז‪,‬‬ ‫און צו דער לבֿנה‪ ,‬און צו די מזלות‪,‬‬
‫האָט צעבראָכן דער מלך און צעהאַקט‬ ‫און צום גאַנצן חיל פֿון הימל‪.‬‬
‫פֿון דאָרטן‪ ,‬און אַרײַנגעװאָרפֿן זײער‬ ‫‪ 6‬און ער האָט אַרױסגעטראָגן די‬
‫שטױב אין טײַך קִדרון‪.‬‬ ‫אַש ֵָרה פֿון דעם הױז פֿון גאָט דרױסן‬
‫‪ 13‬אױך די בָמות װאָס פֿאַר‬ ‫פֿון ירושלים צום טײַך קִדרון‪ ,‬און האָט‬
‫ירושלים‪ ,‬װאָס אױף דער רעכטער‬ ‫זי פֿאַרברענט בײַם טײַך קִדרון‪ ,‬און‬
‫זײַט פֿון דעם באַרג פֿון פֿאַרדאַרבער‪,‬‬ ‫צעמאָלן אױף שטױב‪ ,‬און צעװאָרפֿן‬
‫װאָס שלמה דער מלך פֿון ישׂראל‬ ‫איר שטױב אױף די קבֿרים פֿון די‬
‫האָט געבױט צו עשתּוֹרות‪ ,‬דער‬ ‫קינדער פֿון פֿאָלק‪.‬‬
‫אומװערדיקײט פֿון די צידונים‪ ,‬און צו‬ ‫‪ 7‬און ער האָט צעבראָכן די הײַזער‬
‫כָּמוש‪ ,‬דער אומװערדיקײט פֿון מואָבֿ‪,‬‬ ‫פֿון די שאַנדמענער װאָס אין הױז פֿון‬
‫און צו מִלכּום‪ ,‬דער אומװערדיקײט‬ ‫גאָט‪ ,‬װאָס די װײַבער פֿלעגן דאָרטן‬
‫פֿון די קינדער פֿון עמון‪ ,‬האָט דער‬ ‫װעבן צודעקן פֿאַר דער אַש ֵָרה‪.‬‬
‫מלך פֿאַראומרײניקט‪.‬‬ ‫‪ 8‬און ער האָט צונױפֿגעבראַכט אַלע‬
‫‪ 14‬און ער האָט צעבראָכן די‬ ‫כּהנים פֿון די שטעט פֿון יהוּדה‪ ,‬און‬
‫זײַלשטײנער‪ ,‬און אָפּגעהאַקט די‬ ‫האָט פֿאַראומרײניקט די בָמות װאָס‬
‫געצנבײמער‪ ,‬און אָנגעפֿילט זײער‬ ‫די כּהנים האָבן דאָרטן גערײכערט‪,‬‬
‫אָרט מיט בײנער פֿון מענטשן‪.‬‬ ‫פֿון גֶבֿע ביז באֵר‪-‬שֶבֿע; און ער האָט‬
‫‪ 15‬און אױך דעם מזבח װאָס אין‬ ‫צעבראָכן די בָמות פֿון די טױערן װאָס‬
‫בֵית‪-‬אֵל‪ ,‬די ָבמָה װאָס י ָָרבֿעָם דער זון‬ ‫בײַם טױעראײַנגאַנג פֿון יהושוע דעם‬
‫פֿון נבֿטן װאָס האָט געמאַכט זינדיקן‬ ‫שטאָטהאַר‪ ,‬װאָס אױף דער לינקער‬
‫ישׂראל‪ ,‬האָט געמאַכט‪ ,‬אױך יענעם‬ ‫זײַט פֿון דעם װאָס קומט אַרײַן אין‬
‫מזבח און די ָבמָה האָט ער צעבראָכן;‬ ‫שטאָטטױער‪.‬‬
‫און ער האָט פֿאַרברענט די ָבמָה‪ ,‬און‬ ‫‪ 9‬אָבער די כּהנים פֿון די בָמות זײַנען‬
‫צעמאָלן אױף שטױב; און ער האָט‬ ‫ניט אַרױפֿגעגאַנגען צום מזבח פֿון‬
‫פֿאַרברענט די אַש ֵָרה‪.‬‬ ‫גאָט אין ירושלים; נײַערט זײ האָבן‬
‫‪23:16—23:29‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪586‬‬
‫געמשפּט ישׂראל‪ ,‬און אין אַלע טעג פֿון‬ ‫שי ָהו האָט זיך‬ ‫‪ 16‬און װי י ֹא ִ‬
‫די מלכים פֿון ישׂראל‪ ,‬און די מלכים‬ ‫אומגעדרײט‪ ,‬אַזױ האָט ער געזען‬
‫פֿון יהוּדה‪.‬‬ ‫די קבֿרים װאָס דאָרטן אױפֿן באַרג‪,‬‬
‫‪ 23‬נאָר אין אַכצנטן יאָר פֿון מלך‬ ‫און ער האָט געשיקט‪ ,‬און האָט‬
‫שי ָהון איז געמאַכט געװאָרן דער‬ ‫י ֹא ִ‬ ‫אַרױסגענומען די בײנער פֿון די‬
‫דאָזיקער קרבן‪-‬פּסח צו גאָט אין‬ ‫קבֿרים‪ ,‬און פֿאַרברענט אױפֿן מזבח‪,‬‬
‫ירושלים‪.‬‬ ‫און האָט אים פֿאַראומרײניקט‪ ,‬אַזױ‬
‫‪ 24‬און אױך די גײַסטערזעער‬ ‫װי דאָס װאָרט פֿון גאָט װאָס עס האָט‬
‫און די טױטנבאַשװערער‪ ,‬און די‬ ‫אױסגערופֿן דער געטלעכער מאַן װאָס‬
‫תּרפֿים‪ ,‬און די אָפּגעטער‪ ,‬און אַלע‬ ‫האָט אױסגערופֿן די דאָזיקע זאַכן‪.‬‬
‫אומװערדיקײטן‪ ,‬װאָס זײַנען געזען‬ ‫‪ 17‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬װאָס איז‬
‫געװאָרן אין לאַנד יהוּדה און אין‬ ‫יענער צײכן װאָס איך זע? האָבן די‬
‫שי ָהו אױסגעראַמט‪,‬‬‫ירושלים‪ ,‬האָט י ֹא ִ‬ ‫מענטשן פֿון שטאָט צו אים געזאָגט‪:‬‬
‫כּדי מקיים צו זײַן די װערטער פֿון‬ ‫דאָס איז דער קבֿר פֿון דעם געטלעכן‬
‫דער תּורה װאָס שטײען געשריבן אין‬ ‫מאַן װאָס איז געקומען פֿון יהוּדה‪ ,‬און‬
‫דעם בוך װאָס חִל ִקי ָהו דער כּהן האָט‬ ‫האָט אױסגערופֿן די דאָזיקע זאַכן װאָס‬
‫געפֿונען אין הױז פֿון גאָט‪.‬‬ ‫דו האָסט געטאָן צו דעם דאָזיקן מזבח‬
‫‪ 25‬און אַז ַא װי ער איז ניט געװען‬ ‫אין בֵית‪-‬אֵל‪.‬‬
‫קײן מלך פֿאַר אים‪ ,‬װאָס זאָל זיך‬ ‫‪ 18‬האָט ער צו זײ געזאָגט‪ :‬לאָזט‬
‫אומקערן צו גאָט מיט זײַן גאַנצן‬ ‫אים אין רו; קײנער זאָל ניט רירן זײַנע‬
‫האַרצן און מיט זײַן גאַנצער זעל און‬ ‫בײנער‪ .‬האָבן זײ אױסגעלאָזט זײַנע‬
‫מיט זײַן גאַנצן כּוח‪ ,‬לױט דער גאַנצער‬ ‫בײנער מיט די בײנער פֿון דעם נבֿיא‬
‫תּורה פֿון משהן; און נאָך אים איז ניט‬ ‫װאָס איז אַרױסגעקומען פֿון שומרון‪.‬‬
‫אױפֿגעשטאַנען אַז ַא װי ער‪.‬‬ ‫‪ 19‬און אױך אַלע הײַזער פֿון די בָמות‬
‫גאָט האָט זיך ניט‬ ‫‪ 26‬אָבער‬ ‫װאָס אין די שטעט פֿון שומרון‪ ,‬װאָס‬
‫גרױסן‬ ‫זײַן‬ ‫פֿון‬ ‫אָפּגעקערט‬ ‫די מלכים פֿון ישׂראל האָבן געמאַכט‬
‫גרימצאָרן װען זײַן צאָרן האָט‬ ‫שי ָהו‬
‫צו דערצערענען ] גאָט[‪ ,‬האָט י ֹא ִ‬
‫געגרימט אױף יהוּדה‪ ,‬פֿאַר אַלע‬ ‫אָפּגעטאָן‪ ,‬און ער האָט געטאָן צו זײ‬
‫דערצערענונגען װאָס מנשה האָט אים‬ ‫אַזױ װי אַלע טוּונגען װאָס ער האָט‬
‫דערצערנט‪.‬‬ ‫געטאָן אין בֵית‪-‬אֵל‪.‬‬
‫‪ 27‬און גאָט האָט געזאָגט‪ :‬אױך‬ ‫‪ 20‬און ער האָט געשלאַכט אַלע‬
‫יהוּדה װעל איך אָפּטאָן פֿון מײַן פּנים‪,‬‬ ‫כּהנים פֿון די בָמות װאָס זײַנען דאָרטן‬
‫אַזױ װי איך האָב אָפּגעטאָן ישׂראל;‬ ‫געװען‪ ,‬אױף די מזבחות‪ ,‬און האָט‬
‫און איך װעל פֿאַראַכטן די דאָזיקע‬ ‫פֿאַרברענט בײנער פֿון מענטשן אױף‬
‫שטאָט װאָס איך האָב אױסדערװײלט‪,‬‬ ‫זײ‪ .‬און ער האָט זיך אומגעקערט קײן‬
‫ירושלים‪ ,‬און דאָס הױז װאָס איך האָב‬ ‫ירושלים‪.‬‬
‫געזאָגט‪ :‬מײַן נאָמען זאָל דאָרטן זײַן‪.‬‬ ‫‪ 21‬און דער מלך האָט באַפֿױלן דעם‬
‫‪ 28‬און די איבעריקע זאַכן װעגן‬ ‫גאַנצן פֿאָלק‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬מאַכט ַא‬
‫שי ָהון‪ ,‬און אַלץ װאָס ער האָט‬ ‫י ֹא ִ‬ ‫קרבן‪-‬פּסח צו יהוה אײַער גאָט‪ ,‬אַזױ‬
‫געטאָן‪ ,‬דאָס איז שױן באַשריבן אין‬ ‫װי עס שטײט געשריבן אין דעם דאָזיקן‬
‫בוך פֿון די צײַטגעשעענישען פֿון די‬ ‫בוך פֿון בונד‪.‬‬
‫מלכים פֿון יהוּדה‪.‬‬ ‫‪ 22‬װאָרום אַז ַא װי דער דאָזיקער‬
‫‪ 29‬אין זײַנע טעג איז אַרױפֿגעגאַנגען‬ ‫קרבן‪-‬פּסח איז ניט געמאַכט געװאָרן‬
‫פּרעה‪-‬נכו דער מלך פֿון מצרים אױף‬ ‫פֿון די טעג פֿון די שופֿטים װאָס האָבן‬
‫‪587‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪23:30—24:6‬‬
‫זילבער און דאָס גאָלד פֿון דעם פֿאָלק‬ ‫דעם מלך פֿון אשור‪ ,‬בײַם טײַך‬
‫פֿון לאַנד‪ ,‬כּדי צו געבן צו פּרעה‪-‬נכון‪.‬‬ ‫שי ָהו איז אים‬ ‫פּרת‪ ,‬און דער מלך י ֹא ִ‬
‫‪ 36‬פֿינף און צװאַנציק יאָר איז‬ ‫געגאַנגען אַקעגן; און ער האָט אים‬
‫יהוי ָקים אַלט געװען‪ ,‬אַז ער איז‬ ‫געטײט אין מגִדו‪ ,‬װי ער האָט אים‬
‫געװאָרן מלך‪ ,‬און עלף יאָר האָט ער‬ ‫דערזען‪.‬‬
‫געקיניגט אין ירושלים‪ .‬און דער‬ ‫‪ 30‬האָבן זײַנע קנעכט אים‬
‫נאָמען פֿון זײַן מוטער איז געװען זבֿוּדָ ה‬ ‫אַװעקגעפֿירט ַא טױטן פֿון מגִדו‪ ,‬און‬
‫די טאָכטער פֿון פּדָ י ָה‪ ,‬פֿון רוּמָה‪.‬‬ ‫זײ האָבן אים געבראַכט קײן ירושלים‪,‬‬
‫‪ 37‬און ער האָט געטאָן װאָס איז‬ ‫און האָבן אים באַגראָבן אין זײַן קבֿר‪.‬‬
‫שלעכט אין די אױגן פֿון גאָט‪ ,‬אַזױ װי‬ ‫און דאָס פֿאָלק פֿון לאַנד האָט גענומען‬
‫אַלץ װאָס זײַנע עלטערן האָבן געטאָן‪.‬‬ ‫שי ָהון‪ ,‬און זײ‬ ‫יהוֹאָחָז דעם זון פֿון י ֹא ִ‬
‫האָבן אים געזאַלבט‪ ,‬און אים געמאַכט‬
‫אין זײַנע טעג איז‬
‫אַרױפֿגעגאַנגען נבֿוכַדנֶאצַר‬ ‫‪24‬‬
‫דער מלך פֿון בָבֿל‪ ,‬און יהוי ָקים איז‬
‫פֿאַר מלך אױף זײַן פֿאָטערס אָרט‪.‬‬
‫‪ 31‬דר ַײ און צװאַנציק יאָר איז‬
‫יהוֹאָחָז אַלט געװען‪ ,‬אַז ער איז‬
‫געװען ַא קנעכט צו אים דר ַײ יאָר;‬ ‫געװאָרן מלך‪ ,‬און דר ַײ חדשים האָט‬
‫דערנאָך האָט ער זיך אָפּגעקערט און‬ ‫ער געקיניגט אין ירושלים‪ .‬און דער‬
‫האָט װידערשפּעניקט אָן אים‪.‬‬ ‫נאָמען פֿון זײַן מוטער איז געװען‬
‫‪ 2‬און גאָט האָט אָנגעשיקט אױף‬ ‫חַמוטַל‪ ,‬די טאָכטער פֿון י ִרמי ָהון‪ ,‬פֿון‬
‫אים באַנדעס פֿון כַּשׂדים‪ ,‬און באַנדעס‬ ‫לִבֿנָה‪.‬‬
‫פֿון ארם‪ ,‬און באַנדעס פֿון מואָבֿ‪ ,‬און‬ ‫‪ 32‬און ער האָט געטאָן װאָס איז‬
‫באַנדעס פֿון די קינדער פֿון עמון; און‬ ‫שלעכט אין די אױגן פֿון גאָט‪ ,‬אַזױ װי‬
‫ער האָט זײ אָנגעשיקט אױף יהוּדה‪,‬‬ ‫אַלץ װאָס זײַנע עלטערן האָבן געטאָן‪.‬‬
‫כּדי עס אונטערצוברענגען‪ ,‬אַזױ װי‬ ‫‪ 33‬און פּרעה‪-‬נכו האָט אים‬
‫דאָס װאָרט פֿון גאָט װאָס ער האָט‬ ‫אײַנגעשפּאַרט אין ִרבֿלָה‪ ,‬אין לאַנד‬
‫גערעדט דורך זײַנע קנעכט די נבֿיאים‪.‬‬ ‫חַמת‪ ,‬אַז ער זאָל ניט קיניגן אין‬
‫‪ 3‬נאָר לױט דעם מױל פֿון גאָט‬ ‫ירושלים‪ .‬און ער האָט אַרױפֿגעלײגט‬
‫איז דאָס געװען אױף יהוּדה‪ ,‬כּדי זײ‬ ‫ַא שטראָף אױפֿן לאַנד‪ ,‬הונדערט‬
‫אָפּצוטאָן פֿון זײַן פּנים‪ ,‬פֿאַר די זינד‬ ‫צענטנער זילבער‪ ,‬און ַא צענטנער‬
‫פֿון מנשהן‪ ,‬לױט אַלץ װאָס ער האָט‬ ‫גאָלד‪.‬‬
‫געטאָן‪.‬‬ ‫‪ 34‬און פּרעה‪-‬נכו האָט געמאַכט‬
‫‪ 4‬און אױך פֿאַר דעם אומשולדיקן‬ ‫שי ָהון פֿאַר‬ ‫אֶלי ָקים דעם זון פֿון י ֹא ִ‬
‫בלוט װאָס ער האָט פֿאַרגאָסן‪ ,‬ביז‬ ‫מלך אױף דעם אָרט פֿון זײַן פֿאָטער‬
‫ער האָט אָנגעפֿילט ירושלים מיט‬ ‫שי ָהון‪ ,‬און ער האָט אומגעביטן זײַן‬ ‫י ֹא ִ‬
‫אומשולדיק בלוט; און גאָט האָט ניט‬ ‫נאָמען אױף יהוי ָקים‪ .‬און יהוֹאָחָזן‬
‫געװאָלט פֿאַרגעבן‪.‬‬ ‫האָט ער אַװעקגענומען; און ער איז‬
‫‪ 5‬און די איבעריקע זאַכן װעגן‬ ‫געקומען קײן מצרים‪ ,‬און איז דאָרטן‬
‫יהוי ָקימען‪ ,‬און אַלץ װאָס ער האָט‬ ‫געשטאָרבן‪.‬‬
‫געטאָן‪ ,‬דאָס איז שױן באַשריבן אין‬ ‫‪ 35‬און דאָס זילבער און דאָס גאָלד‬
‫בוך פֿון די צײַטגעשעענישן פֿון די‬ ‫האָט יהוי ָקים געגעבן צו פּרעהן; אָבער‬
‫מלכים פֿון יהוּדה‪.‬‬ ‫ער האָט אָפּגעשאַצט דאָס לאַנד‪ ,‬כּדי‬
‫‪ 6‬און יהוי ָקים האָט זיך געלײגט מיט‬ ‫צו געבן דאָס געלט לױט דעם באַפֿעל‬
‫זײַנע עלטערן‪ ,‬און זײַן זון יהוֹי ָכין איז‬ ‫פֿון פּרעהן; פֿון איטלעכן לױט זײַן‬
‫געװאָרן מלך אױף זײַן אָרט‪.‬‬ ‫אָפּשאַצונג האָט ער אױפֿגעמאָנט דאָס‬
‫‪24:7—25:2‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪588‬‬
‫‪ 15‬און ער האָט פֿאַרטריבן יהוֹי ָכינען‬ ‫‪ 7‬און דער מלך פֿון מצרים איז מער‬
‫קײן בָבֿל; אױך דעם מלכס מוטער‪,‬‬ ‫װידער ניט אַרױסגעגאַנגען פֿון זײַן‬
‫און דעם מלכס װײַבער‪ ,‬און זײַנע‬ ‫לאַנד‪ ,‬װאָרום דער מלך פֿון בָבֿל האָט‬
‫הױפֿדינער‪ ,‬און די פּנֵי פֿון לאַנד‪,‬‬ ‫צוגענומען‪ ,‬פֿון דעם באַך פֿון מצרים‬
‫האָט ער אַװעקגעפֿירט אין גלות פֿון‬ ‫ביז דעם טײַך פּרת‪ ,‬אַלץ װאָס געהערט‬
‫ירושלים קײן בָבֿל‪.‬‬ ‫צום מלך פֿון מצרים‪.‬‬
‫‪ 16‬און אַלע חילס‪-‬לײַט‪ ,‬זיבן טױזנט‪,‬‬ ‫‪ 8‬אַכצן יאָר איז יהוֹי ָכין אַלט געװען‪,‬‬
‫און די מײַנסטערס און די שלעסערס‪,‬‬ ‫אַז ער איז געװאָרן מלך‪ ,‬און דר ַײ‬
‫טױזנט‪ ,‬אַלע‪ ,‬גִבורים װאָס טױגן צו‬ ‫חדשים האָט ער געקיניגט אין ירושלים‬
‫מלחמה‪ ,‬זײ האָט דער מלך פֿון בָבֿל‬ ‫און דער נאָמען פֿון זײַן מוטער‬
‫געבראַכט אין גלות קײן בָבֿל‪.‬‬ ‫איז געװען נחוּשתּ ָא די טאָכטער פֿון‬
‫‪ 17‬און דער מלך פֿון בָבֿל האָט‬ ‫אֶלנָתָ נען‪ ,‬פֿון ירושלים‪.‬‬
‫געמאַכט פֿאַר מלך אָנשטאָט אים‬ ‫‪ 9‬און ער האָט געטאָן װאָס איז‬
‫זײַן פֿעטער מַתַּ ני ָהן‪ ,‬און ער האָט‬ ‫שלעכט אין די אױגן פֿון גאָט‪ ,‬אַזױ װי‬
‫אומגעביטן זײַן נאָמען אױף צִד ִקי ָהו‪.‬‬ ‫אַלץ װאָס זײַן פֿאָטער האָט געטאָן‪.‬‬
‫‪ 18‬אײן און צװאַנציק יאָר איז‬ ‫‪ 10‬אין יענער צײַט זײַנען די קנעכט‬
‫צִד ִקי ָהו אַלט געװען‪ ,‬אַז ער איז‬ ‫פֿון נבֿוכַדנֶאצַר דעם מלך פֿון בָבֿל‬
‫געװאָרן מלך‪ ,‬און עלף יאָר האָט ער‬ ‫אַרױפֿגעגאַנגען אױף ירושלים‪ ,‬און די‬
‫געקיניגט אין ירושלים‪ .‬און דער‬ ‫שטאָט איז געקומען אין באַלעגערונג‪.‬‬
‫נאָמען פֿון זײַן מוטער איז געװען‬ ‫‪ 11‬און נבֿוכַדנֶאצַר דער מלך פֿון בָבֿל‬
‫חַמוטַל די טאָכטער פֿון י ִרמי ָהון‪ ,‬פֿון‬ ‫איז געקומען אױף דער שטאָט‪ ,‬בעת‬
‫לִבֿנָה‪.‬‬ ‫זײַנע קנעכט האָבן געלעגערט אױף‬
‫‪ 19‬און ער האָט געטאָן װאָס איז‬ ‫איר‪.‬‬
‫שלעכט אין די אױגן פֿון גאָט‪ ,‬אַזױ װי‬ ‫‪ 12‬איז יהוֹי ָכין דער מלך פֿון יהוּדה‬
‫אַלץ װאָס יהוי ָקים האָט געטאָן‪.‬‬ ‫אַרױסגעגאַנגען צו דעם מלך פֿון בָבֿל‪,‬‬
‫‪ 20‬פֿאַר װאָר‪ ,‬פֿון װעגן דעם צאָרן‬ ‫ער‪ ,‬און זײַן מוטער‪ ,‬און זײַנע קנעכט‪,‬‬
‫פֿון גאָט איז דאָס געשען אױף‬ ‫און זײַנע האַרן‪ ,‬און זײַנע הױפֿדינער;‬
‫ירושלים און יהוּדה‪ ,‬ביז ער האָט זײ‬ ‫און דער מלך פֿון בָבֿל האָט אים‬
‫אַװעקגעװאָרפֿן פֿון זײַן פּנים‪ .‬און‬ ‫אַװעקגענומען אין אַכטן יאָר פֿון זײַן‬
‫צִד ִקי ָהו האָט װידערשפּעניקט אָן דעם‬ ‫מלוכה‪.‬‬
‫מלך פֿון בָבֿל‪.‬‬ ‫‪ 13‬און ער האָט אַרױסגעצױגן פֿון‬
‫דאָרטן אַלע אוֹצרות פֿון גאָטס הױז‪,‬‬
‫און עס איז געװען אין נײַנטן‬
‫יאָר פֿון זײַן מלוכה‪ ,‬אין‬
‫צענטן חודש‪ ,‬אין צענטן טאָג פֿון‬
‫‪25‬‬ ‫און די אוֹצרות פֿון מלכס הױז; און ער‬
‫האָט צעהאַקט אַלע גילדערנע כּלים‬
‫װאָס שלמה דער מלך פֿון ישׂראל האָט‬
‫חודש‪ ,‬איז געקומערן נבֿוכַדנֶאצַר דער‬ ‫געמאַכט אין דעם טעמפּל פֿון גאָט‪-‬‬
‫מלך פֿון בָבֿל‪ ,‬ער און זײַן גאַנצער‬ ‫אַזױ װי גאָט האָט אָנגעזאָגט‪.‬‬
‫חיל‪ ,‬אױף ירושלים‪ ,‬און ער האָט‬ ‫‪ 14‬און ער האָט פֿאַרטריבן גאַנץ‬
‫געלעגערט אױף איר‪ ,‬און זײ האָבן‬ ‫ירושלים‪ ,‬און אַלע האַרן‪ ,‬און אַלע‬
‫געבױט באַלעגערװערק רונד אַרום‬ ‫העלדישע גִבורים‪ ,‬צען טױזנט‬
‫איר‪.‬‬ ‫געפֿאַנגענע‪ ,‬און אַלע מײַנסטערס און‬
‫‪ 2‬און די שטאָט איז געװען אין‬ ‫שלעסערס; קײנער איז ניט געבליבן‬
‫באַלעגערונג ביזן עלפֿטן יאָר פֿון מלך‬ ‫אחוץ די אָרימסטע פֿון דעם פֿאָלק פֿון‬
‫צִד ִקי ָהו‪.‬‬ ‫לאַנד;‬
‫‪589‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪25:3—25:19‬‬
‫די אַריבערגעלאָפֿענע װאָס זײַנען‬ ‫‪ 3‬אין נײַנטן טאָג פֿון ]פֿירטן[ חודש‬
‫אַריבערגעלאָפֿן צו דעם מלך פֿון בָבֿל‪,‬‬ ‫האָט זיך געשטאַרקט דער הונגער אין‬
‫און דעם רעשט פֿון המון‪,‬‬ ‫שטאָט‪ ,‬און עס איז ניט געװען קײן‬
‫‪ 12‬האָט נבֿוזַראַדָ ן דער הױפּט פֿון‬ ‫ברױט פֿאַר דעם פֿאָלק פֿון לאַנד‪.‬‬
‫דעם לײַב‪-‬חיל איבערגעלאָזן פֿאַר‬ ‫‪ 4‬און די שטאָט איז אײַנגעבראָכן‬
‫װײַנגערטנירער און פֿאַר אַקערלײַט‪.‬‬ ‫געװאָרן‪ ,‬און אַלע מלחמה‪-‬לײַט ]זײַנען‬
‫‪ 13‬און די קופּערנע זײַלן װאָס אין‬ ‫אַנטלאָפֿן[ ב ַײ נאַכט דורך דעם טױער‬
‫הױז פֿון גאָט‪ ,‬און די געשטעלן‪,‬‬ ‫צװישן די צװײ מױערן װאָס בײַם‬
‫און דעם קופּערנעם ים װאָס אין הױז‬ ‫מלכס גאָרטן‪ -‬און די כַּשׂדים זײַנען‬
‫פֿון גאָט‪ ,‬האָבן די כַּשׂדים צעבראָכן‪,‬‬ ‫געװען רונד אַרום דער שטאָט‪ -‬און‬
‫און אַװעקגעטראָגן דאָס קופּער דערפֿון‬ ‫]דער מלך[ איז אַװעק מיטן װעג פֿון‬
‫קײן בָבֿל‪.‬‬ ‫פּלױן‪.‬‬
‫‪ 14‬אױך די טעפּ‪ ,‬און די שופֿלען‪ ,‬און‬ ‫‪ 5‬אָבער דער חיל פֿון די כַּשׂדים‬
‫די שנײצמעסערס‪ ,‬און די שאָלן‪ ,‬און‬ ‫האָט נאָכגעיאָגט דעם מלך‪ ,‬און זײ‬
‫אַלע קופּערנע כּלים װאָס מע פֿלעגט‬ ‫האָבן אים אָנגעיאָגט אין די פּלױנען‬
‫דינען מיט זײ‪ ,‬האָבן זײ צוגענומען‪.‬‬ ‫פֿון יריחו; און זײַן גאַנצער חיל איז‬
‫‪ 15‬אױך די פֿײַערפֿאַנען‪ ,‬און די‬ ‫צעלױפֿן פֿון אים‪.‬‬
‫שפּרענגבעקנס‪ ,‬װאָס גאָלד‪ ,‬גאָלד‪ ,‬און‬ ‫‪ 6‬און זײ האָבן געכאַפּט דעם מלך‪,‬‬
‫װאָס זילבער‪ ,‬זילבער‪ ,‬האָט דער הױפּט‬ ‫און האָבן אים אַרױפֿגעבראַכט צום‬
‫פֿון דעם לײַב‪-‬חיל צוגענומען‪.‬‬ ‫מלך פֿון בָבֿל קײן ִרבֿלָה; און מע האָט‬
‫‪ 16‬די צװײ זײַלן‪ ,‬דעם אײן ים‪,‬‬ ‫אַרױסגעזאָגט אױף אים ַא משפּט‪.‬‬
‫און די געשטעלן‪ ,‬װאָס שלמה האָט‬ ‫‪ 7‬און צִד ִקי ָהוס זין האָט מען‬
‫געמאַכט פֿאַר גאָטס הױז‪ -‬דאָס קופּער‬ ‫געשאָכטן פֿאַר זײַנע אױגן; און‬
‫פֿון אַלע די דאָזיקע כּלים איז ניט‬ ‫צִד ִקי ָהוס אױגן האָט ער בלינד‬
‫געװען אָפּצוּװעגן‪.‬‬ ‫געמאַכט‪ ,‬און ער האָט אים געשמידט‬
‫‪ 17‬אַכצן אײלן איז געװען די הײך‬ ‫אין קופּערנע קײטן‪ ,‬און געבראַכט‬
‫פֿון אײן זײַל און ַא קופּערנע קרױן‬ ‫קײן בָבֿל‪.‬‬
‫איז געװען אױף אים; און די הײך‬ ‫‪ 8‬און אין פֿינפֿטן חודש‪ ,‬אין זיבעטן‬
‫פֿון דער קרױן איז געװען דר ַײ אײלן;‬ ‫טאָג פֿון חודש‪ -‬דאָס איז דאָס נײַנצנטע‬
‫און ַא נעצװערק פֿון מילגרױמען זײַנען‬ ‫יאָר פֿון מלך נבֿוכַדנֶאצַר דעם מלך‬
‫געװען אױף דער קרױן רונד אַרום‪,‬‬ ‫פֿון בָבֿל‪ -‬איז געקומען נבֿוזַראַדָ ן דער‬
‫אַלץ פֿון קופּער;און דעס גלײַכן צום‬ ‫הױפּט פֿון דעם לײַב‪-‬חיל‪ ,‬דער קנעכט‬
‫צװײטן זײַל‪ ,‬איבער דעם נעצװערק‪.‬‬ ‫פֿון דעם מלך פֿון בָבֿל‪ ,‬קײן ירושלים‪.‬‬
‫‪ 18‬און דער הױפּט פֿון דעם לײַב‪-‬חיל‬ ‫‪ 9‬און ער האָט פֿאַרברענט דאָס הױז‬
‫שׂרי ָה דעם כּהן‪-‬גדול‪ ,‬און‬
‫האָט גענומען ָ‬ ‫פֿון גאָט‪ ,‬און דאָס הױז פֿון מלך;‬
‫צפֿני ָה דעם צװײטן כּהן‪ ,‬און די דר ַײ‬ ‫אױך אַלע הײַזער פֿון ירושלים‪ ,‬װוּ נאָר‬
‫שװעלהיטערס;‬ ‫ַא הױז פֿון ַא גרױסן מאַן‪ ,‬האָט ער‬
‫‪ 19‬און פֿון שטאָט האָט ער גענומען‬ ‫פֿאַרברענט אין פֿײַער‪.‬‬
‫אײן הױפֿדינער װאָס איז געװען דער‬ ‫‪ 10‬און די מױערן פֿון ירושלים רונד‬
‫אױפֿזעער איבער די מלחמה‪-‬לײַט‪ ,‬און‬ ‫אַרום האָט דער גאַנצער חיל פֿון די‬
‫פֿינף מענער פֿון די װאָס פֿלעגן זען‬ ‫כַּשׂדים װאָס מיט דעם הױפּט פֿון דעם‬
‫דעם מלכס פּנים‪ ,‬װאָס האָבן זיך‬ ‫לײַב‪-‬חיל אײַנגעװאָרפֿן‪.‬‬
‫געפֿונען אין שטאָט‪ ,‬און דעם שרײַבער‬ ‫‪ 11‬און דעם רעשט פֿון פֿאָלק‬
‫פֿון דעם חיל‪-‬פֿירער װאָס האָט‬ ‫װאָס איז געבליבן אין שטאָט‪ ,‬און‬
‫‪25:20—25:30‬‬ ‫ְמ ָלכִים ב‬ ‫‪590‬‬
‫געהאַט פֿאַר די כַּשׂדים‪.‬‬ ‫אױפֿגענומען אין חיל דאָס פֿאָלק פֿון‬

‫‪ 27‬און עס איז געװען אין זיבן‬ ‫לאַנד‪ ,‬און זעכציק מאַן פֿון דעם פֿאָלק‬
‫און דרײַסיקסטן יאָר נאָך דעם גלות‬ ‫פֿון לאַנד װאָס האָבן זיך געפֿונען אין‬
‫פֿון יהוֹי ָכין דעם מלך פֿון יהוּדה‪,‬‬ ‫שטאָט‪.‬‬
‫אין צװעלפֿטן חודש‪ ,‬אין זיבן און‬ ‫‪ 20‬און נבֿוזַראַדָ ן דער הױפּט פֿון דעם‬
‫צװאַנציקסטן טאָג פֿון חודש‪ ,‬האָט‬ ‫לײַב‪-‬חיל האָט זײ גענומען‪ ,‬און האָט‬
‫ֶאוִיל‪-‬מרודַ ך דער מלך פֿון בָבֿל‪ ,‬אין‬ ‫זײ אַװעקגעפֿירט צו דעם מלך פֿון בָבֿל‬
‫דעם יאָר װאָס ער איז געװאָרן מלך‪,‬‬ ‫קײן ִרבֿלָה‪.‬‬
‫אױפֿגעהױבן דעם קאָפּ פֿון יהוֹי ָכין דעם‬ ‫‪ 21‬און דער מלך פֿון בָבֿל האָט זײ‬
‫מלך פֿון יהוּדה‪ ,‬פֿון תּפֿיסה‪.‬‬ ‫געשלאָגן און געטײט אין ִרבֿלָה אין‬
‫‪ 28‬און ער האָט גערעדט צו אים‬ ‫לאַנד חַמת‪ .‬אַזױ איז יהוּדה אַװעק אין‬
‫פֿרײַנטלעך‪ ,‬און האָט געשטעלט זײַן‬ ‫גלות פֿון זײַן לאַנד‪.‬‬
‫שטול איבער די שטולן פֿון די מלכים‬ ‫‪ 22‬און דאָס פֿאָלק װאָס איז געבליבן‬
‫װאָס ב ַײ אים אין בָבֿל‪.‬‬ ‫אין לאַנד יהוּדה‪ ,‬װאָס נבֿוכַדנֶאצַר‬
‫‪ 29‬און ער האָט אומגעביטן זײַנע‬ ‫דער מלך פֿון בָבֿל האָט איבערגעלאָזן‪-‬‬
‫תּפֿיסה‪-‬קלײדער‪ ,‬און ער האָט געגעסן‬ ‫איבער זײ האָט ער אױפֿגעזעצט גדַ לי ָהו‬
‫ב ַײ אים ברױט תּמיד אַלע טעג פֿון זײַן‬ ‫דעם זון פֿון אַחיקָם דעם זון פֿון שָפֿנען‪.‬‬
‫לעבען‪.‬‬ ‫‪ 23‬און װי אַלע הױפּטלײַט פֿון חיל‪,‬‬
‫ַא‬ ‫‪ 30‬און זײַן אױסקומעניש‪,‬‬ ‫זײ מיט די מענטשן‪ ,‬האָבן געהערט‪ ,‬אַז‬
‫שטענדיקע אױסקומעניש‪ ,‬איז אים‬ ‫דער מלך פֿון בָבֿל האָט אױפֿגעזעצט‬
‫געגעבן געװאָרן פֿון מלך טאָגטעגלעך‬ ‫גדַ לי ָהון‪ ,‬אַזױ זײַנען זײ געקומען צו‬
‫אַלע טעג פֿון זײַן לעבן‪.‬‬ ‫גדַ לי ָהון קײן מִצפָּה‪ :‬און י ִש ָמעֵאל דער‬
‫זון פֿון נתַ ני ָהן‪ ,‬און יוֹחָנן דער זון פֿון‬
‫שׂרי ָה דער זון פֿון תַּ נחוּמתן‪,‬‬ ‫ק ֵָרחַן‪ ,‬און ָ‬
‫פֿון נטוֹפֿה‪ ,‬און י ַאזַני ָהוּ דער זון פֿון‬
‫דעם ַמ ַעכָתי‪ ,‬זײ מיט זײערע מענטשן‪.‬‬
‫‪ 24‬און גדַ לי ָהו האָט געשװאָרן זײ‬
‫און זײערע מענטשן‪ ,‬און האָט צו זײ‬
‫געזאָגט‪ :‬איר זאָלט ניט מורא האָבן‬
‫פֿאַר די קנעכט פֿון די כַּשׂדים; זיצט אין‬
‫לאַנד‪ ,‬און דינט דעם מלך פֿון בָבֿל‪ ,‬און‬
‫אײַך װעט גוט זײַן‪.‬‬
‫‪ 25‬אָבער עס איז געװען אין זיבעטן‬
‫חודש‪ ,‬איז געקומען י ִש ָמעֵאל דער זון‬
‫שמָען‪ ,‬פֿון‬ ‫פֿון נתַ ני ָה דעם זון פֿון אֶלי ָ‬
‫קיניגלעכן אָפּשטאַם‪ ,‬און צען מענטשן‬
‫מיט אים‪ ,‬און זײ האָבן געשלאָגן‬
‫גדַ לי ָהון‪ ,‬און ער איז געשטאָרבן; אױך‬
‫די יהודהער און די כַּשׂדים װאָס זײַנען‬
‫געװען מיט אים אין מִצפָּה‪.‬‬
‫‪ 26‬און דאָס גאַנצע פֿאָלק פֿון קלײן‬
‫ביז גרױס‪ ,‬און די הױפּטלײַט פֿון חיל‪,‬‬
‫זײַנען אױפֿגעשטאַנען און זײַנען אַװעק‬
‫קײן מצרים‪ ,‬װאָרום זײ האָבן מורא‬
‫‪591‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪1:1—1:18‬‬
‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬
‫‪ 9‬װען ניט גאָט פֿון צבֿאותװאָלט‬
‫אונדז ַא קלײן איבערבלײַב געלאָזט‪,‬‬
‫װאָלטן מיר װי סדום געװאָרן‪ ,‬צו‬
‫די זעונג פֿון ישַעי ָהו דעם זון פֿון‬
‫אָמוצן‪ ,‬װאָס ער האָט געזען אױף‬
‫יהוּדה און ירושלים‪ ,‬אין די טעג פֿון‬
‫‪1‬‬
‫ַמורה װאָלטן מיר געװען געגליכן‪.‬‬
‫ע ָ‬ ‫עוּזִי ָהו‪ ,‬יוֹתָ ם‪ ,‬אָחָז‪ ,‬יחִז ִקי ָהו‪ ,‬די מלכים‬
‫‪ 10‬הערט דאָס װאָרט פֿון יהוה‪ ,‬איר‬ ‫פֿון יהוּדה‪.‬‬
‫פֿירער פֿון סדום;פֿאַרנעמט די לער פֿון‬ ‫און‬ ‫‪ 2‬הערט איר הימלען‪,‬‬
‫ַמורה‪.‬‬
‫אונדזער גאָט‪ ,‬איר פֿאָלק פֿון ע ָ‬ ‫פֿאַרנעם דו ערד‪ ,‬װאָרום גאָט‬
‫‪ 11‬צו װאָס מיר אײַערע פֿיל‬ ‫האָט גערעדט‪:‬קינדער האָב איך‬
‫שלאַכטאָפּפֿער?זאָגט גאָט‪ ,‬איך בין‬ ‫דערצױגן און אױפֿגעבראַכט‪ ,‬און זײ‬
‫זאַט מיט בראַנדאָפּפֿער פֿון װידערס‪,‬‬ ‫האָבן געבראָכן אָן מיר‪.‬‬
‫און מיט פֿעטס פֿון געשטאָפּטע;און‬ ‫‪ 3‬אַן אָקס װײס זײַן בעל‪-‬הבית‪,‬‬
‫בלוט פֿון אָקסן און שעפּסן און‬ ‫און אַן אײזל די קאָריטע פֿון זײַן‬
‫בעקװיל איך ניט האָבן‪.‬‬ ‫האַר;ישׂראל װײס ניט‪ ,‬מײַן פֿאָלק‬
‫‪ 12‬אַז איר קומט זיך װײַזן פֿאַר מיר‪,‬‬ ‫קוקט זיך ניט אום‪.‬‬
‫װער בעט דאָס פֿון אײַך מײַנע הױפֿן צו‬ ‫‪ 4‬װײ‪ ,‬זינדיקע אומה‪ ,‬פֿאָלק‬
‫טרעטן?‬ ‫באַשװערט‪,‬‬ ‫פֿאַרברעכן‬ ‫מיט‬
‫‪ 13‬ניט ברענגט מער קרבנות‬ ‫זאָמען פֿון שלעכטסטוער‪ ,‬קינדער‬
‫אומזיסט‪ ,‬אַן אומװערדיקע דעמפֿונג‬ ‫פֿאַרדאָרבענע!פֿאַרלאָזט האָבן זײ‬
‫איז דאָס מיר;ראש‪-‬חודש און שבת‪,‬‬ ‫גאָט‪ ,‬געלעסטערט דעם הײליקן פֿון‬
‫רופֿן ַא צונױפֿרופֿונג –אומרעכט מיט‬ ‫ישׂראל‪ ,‬אַהינטער זיך אָפּגעקערט‪.‬‬
‫אײַנזאַמלונג קען איך ניט לײַדן;‬
‫‪ 14‬אײַערע ראש‪-‬חודשן און אײַערע‬ ‫‪ 5‬װוּ נאָך װילט איר געשלאָגן װערן‪,‬‬
‫יום‪-‬טובֿיםהאָט פֿײַנט מײַן זעל;זײ‬ ‫װאָס איר קערט אײַך נאָך מער‬
‫זײַנען מיר צו לאַסט געװאָרן‪ ,‬איך קען‬ ‫אָפּ?דער גאַנצער קאָפּ איז קראַנק‪ ,‬און‬
‫זײ ניט פֿאַרטראָגן‪.‬‬ ‫דאָס גאַנצע האַרץ איז אין װײטאָג;‬
‫‪ 15‬און אַז איר שפּרײט אױס אײַערע‬ ‫‪ 6‬פֿון פֿוסטריט ביזן קאָפּאיז אין אים‬
‫הענט‪ ,‬װעל איך פֿאַרהױלן מײַנע אױגן‬ ‫קײן גאַנץ גליד ניטאָ‪ ,‬נאָר ַא ריס און‬
‫פֿון אײַך;און פֿיל איר זאָלט ניט תּפֿילה‬ ‫ַא בײל און אַן אײַטעריק װוּנד;ניט‬
‫טאָן‪ ,‬הער איך ניט צו;אײַערע הענט‬ ‫אױסגעדריקט זײַנען זײ געװאָרן‪ ,‬און‬
‫זײַנען פֿול מיט בלוט‪.‬‬ ‫ניט פֿאַרבונדן‪ ,‬און ניט מיט אײל‬
‫‪ 16‬װאַשט אײַך‪ ,‬רײניקט אײַך‪ ,‬טוט‬ ‫דערװײכט‪.‬‬
‫אָפּ אײַערע שלעכטע מעשׂיםפֿון קעגן‬ ‫‪ 7‬אײַער לאַנד איז ַא װיסטעניש‪,‬‬
‫מײַנע אױגן‪ ,‬הערט אױף שלעכטס טאָן;‬ ‫אײַערע שטעט זײַנען אין פֿײַער‬
‫‪ 17‬לערנט גוטס טאָן‪ ,‬זוכט‬ ‫פֿאַרברענט;אײַער ערד – פֿרעמדע‬
‫דעם‬ ‫שטאַרקט‬ ‫גערעכטיקײט‪,‬‬ ‫פֿאַרצערן זי אײַך אַנטקעגן‪ ,‬און װיסט‬
‫געדריקטן‪ ,‬טוט רעכט דעם יתום‪,‬‬ ‫איז זי װי דער איבערקער פֿון ַא‬
‫נעמט זיך אָן פֿאַר דער אלמנה‪.‬‬ ‫פֿלײצונג‪.‬‬
‫‪ 18‬קומט נאָר‪ ,‬און לאָמיר זיך‬ ‫‪ 8‬און געבליבן איז טאָכטער צִיון‪,‬‬
‫דורכרעדן‪ ,‬זאָגט גאָט‪:‬אױב אײַערע‬ ‫װי ַא בײַדל אין ַא װײַנגאָרטן‪ ,‬װי ַא‬
‫זינד װעלן װי קאַרמין זײַן‪ ,‬װעלן זײ‬ ‫נאַכטלעג אין ַא פּלוצערפֿעלד‪ ,‬װי ַא‬
‫װײַס װי שנײ װערן;אױב זײ װעלן‬ ‫װאַכבוד פֿון ריטלעך‪.‬‬
‫‪1:19—2:6‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪592‬‬
‫געגלוסט‪ ,‬און איר װעט זיך שעמען‬ ‫רױט זײַן װי װערמילפֿאַרב‪ ,‬װעלן זײ‬
‫מיט די גערטנער װאָס איר האָט‬ ‫װי װאָל װערן‪.‬‬
‫אױסדערװײלט‪.‬‬ ‫‪ 19‬אױב איר װעט װעלן און װעט‬
‫‪ 30‬װאָרום איר װעט זײַן װי ַא‬ ‫צוהערן‪ ,‬װעט איר עסן דאָס גוטס‬
‫טערעבינטװאָס זײַן בלאַט װערט‬ ‫פֿונעם לאַנד;‬
‫פֿאַרװעלקט‪ ,‬און װי ַא גאָרטןװאָס‬ ‫‪ 20‬אָבער אַז איר װעט ניט װעלן‪,‬‬
‫האָט ניט קײן װאַסער‪.‬‬ ‫און װעט װידערשפּעניקן‪ ,‬װעט איר‬
‫‪ 31‬און דער שטאַרקער װעט װערן‬ ‫פֿון דער שװערד געגעסן װערן;װאָרום‬
‫װי פֿלאַקסשטרױ‪ ,‬און זײַן װערק‬ ‫דאָס מױל פֿון גאָט האָט גערעדט‪.‬‬
‫ַא פֿונקאון בײדע אין אײנעם װעלן‬ ‫‪ 21‬װי איז ַא זונה געװאָרןדי געטרײַע‬
‫ברענען‪ ,‬און קײן לעשער װעט ניט זײַן‪.‬‬ ‫שטאָט!געװען פֿול מיט גערעכטיקײט‪,‬‬
‫רעכטפֿאַרטיקײט פֿלעגט רוען אין איר‪,‬‬
‫דאָס װאָרט װאָס ישַעי ָהו דער זון‬
‫פֿון אָמוצן האָט געזען אױף יהוּדה‬ ‫‪2‬‬
‫און ירושלים‪.‬‬
‫און אַצונדערט ָא – מערדערס‪.‬‬
‫‪ 22‬דײַן זילבער איז פּסולת געװאָרן‪,‬‬
‫דײַן טראַנק איז מיט װאַסער געמישט‪.‬‬
‫‪ 2‬און עס װעט זײַן אין סָוף פֿון די‬ ‫‪ 23‬דײַנע האַרן זײַנען אָפּקערערס‪,‬‬
‫טעג‪ ,‬װעט שטײן פֿעסט דער באַרג‬ ‫און חבֿרים פֿון גנבֿים;איטלעכער‬
‫פֿון גאָטס הױזאױבן אָן פֿון די בערג‪,‬‬ ‫האָט ליב שוחד‪ ,‬און יאָגט זיך נאָך‬
‫און דערהױבן איבער די הײכן;און אַלע‬ ‫געצאָלט;דעם יתום טוען זײ ניט קײן‬
‫פֿעלקער װעלן צו אים שטראָמען‪.‬‬ ‫רעכט‪ ,‬און דער שטרײַט פֿון דער‬
‫‪ 3‬און פֿיל אומות װעלן גײן און װעלן‬ ‫אלמנה גײט זײ ניט אָן‪.‬‬
‫זאָגן‪:‬קומט‪ ,‬און לאָמיר אַרױפֿגײן צום‬ ‫‪ 24‬דרום זאָגט דער האַר‪ ,‬גאָט פֿון‬
‫באַרג פֿון יהוה‪ ,‬צום הױז פֿון דעם גאָט‬ ‫צבֿאות‪ ,‬דער מאַכטיקער פֿון ישׂראל‪:‬אָ‪,‬‬
‫פֿון יעקבֿ;און ער װעט אונדז לערנען‬ ‫איך װעל זיך שטילן אָן מײַנע פֿײַנט‪,‬‬
‫פֿון זײַנע װעגן‪ ,‬און מיר װעלן גײן‬ ‫און זיך נוקם זײַן אָן מײַנע שׂונאים‪.‬‬
‫אין זײַנע שטעגן;װאָרום פֿון צִיון װעט‬ ‫‪ 25‬און איך װעל קערן מײַן האַנט‬
‫אַרױסגײן ַא תּורה‪ ,‬און גאָטס װאָרט‬ ‫אױף דיר‪ ,‬און לײַטערן װי מיט לױג‬
‫פֿון ירושלים‪.‬‬ ‫דײַנע פּסולת‪ ,‬און אָפּטאָן אַלע דײַנע‬
‫‪ 4‬און ער װעט משפּטן צװישן די‬ ‫בלײַען‪.‬‬
‫פֿעלקער‪ ,‬און אַנטשײדן איבער פֿיל‬ ‫‪ 26‬און איך װעל אומקערן דײַנע‬
‫אומות;און זײ װעלן שמידן זײערע‬ ‫ריכטער װי צוערשט‪ ,‬און דײַנע יועצים‬
‫שװערדן אױף אַקעראײַזנס‪ ,‬און‬ ‫װי אין אָנהײב;דערנאָך װעט מען דיך‬
‫זײערע שפּיזן אױף צװײַגמעסערס; ַא‬ ‫רופֿןדער כּרך פֿון גערעכטיקײט‪ ,‬די‬
‫פֿאָלק קעגן ַא פֿאָלק װעט ניט הײבן‬ ‫געטרײַע שטאָט‪.‬‬
‫ַא שװערד‪ ,‬און מע װעט ניט מער‬ ‫‪ 27‬צִיון װעט דורך גערעכטיקײט‬
‫לערנען מלחמה‪.‬‬ ‫און אירע‬ ‫דערלײזט װערן‪,‬‬
‫‪ 5‬הױז פֿון יעקבֿ‪ ,‬קומט‪ ,‬און לאָמיר‬ ‫דורך‬ ‫צוריקגעקערטע‬
‫גײןאין דעם ליכט פֿון גאָט‪.‬‬ ‫רעכטפֿאַרטיקײט‪.‬‬
‫‪ 6‬װאָרום האָסט פֿאַרלאָזט דײַן‬ ‫‪ 28‬און ַא בראָך אױף די פֿאַרברעכער‬
‫פֿאָלק‪ ,‬דאָס הױז פֿון יעקבֿ‪ ,‬װײַל זײ‬ ‫און זינדיקע אין אײנעם; און די װאָס‬
‫זײַנען פֿול מיט כּישוף פֿון מזרח‪ ,‬און‬ ‫פֿאַרלאָזן גאָט‪ ,‬װעלן פֿאַרלענדט‬
‫מיט װאָרזאָגער אַזױ װי די פּלִשתּים‪,‬‬ ‫װערן‪.‬‬
‫און מיט פֿרעמדגעבאָרענע זאַכן גיבן‬ ‫‪ 29‬װאָרום מע װעט צו שאַנד װערן‬
‫זײ זיך אָפּ‪.‬‬ ‫פֿון די אײַכנבײמער װאָס איר האָט‬
‫‪593‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪2:7—3:6‬‬
‫‪ 19‬און מע װעט אַרײַנגײן אין הײלן‬ ‫‪ 7‬און אָנגעפֿילט געװאָרן איז זײַן‬
‫פֿון פֿעלדזן‪ ,‬און אין לעכער פֿון‬ ‫לאַנד מיט זילבער און גאָלד‪ ,‬און ניט ָא‬
‫דער ערד‪ ,‬פֿאַר דער פֿאָרכטיקײט פֿון‬ ‫קײן שיעור צו זײַנע אוֹצרות;‬
‫גאָט‪ ,‬און פֿאַר דער פּראַכט פֿון זײַן‬ ‫‪ 8‬און אָנגעפֿילט געװאָרן איז זײַן‬
‫גרױסקײט‪ ,‬װען ער שטײט אױף די‬ ‫לאַנד מיט פֿערד‪ ,‬און ניט ָא קײן‬
‫ערד אױפֿצוטרײסלען‪.‬‬ ‫און‬ ‫שיעור צו זײַנע רײַטװעגן‪.‬‬
‫װעט‬ ‫טאָג‬ ‫יענעם‬ ‫‪ 20‬אין‬ ‫אָנגעפֿילט געװאָרן איז זײַן לאַנד מיט‬
‫אַװעקװאַרפֿן דער מענטשזײַנע‬ ‫אָפּגעטער;צום װערק פֿון זײערע הענט‬
‫אָפּגעטער פֿון זילבער‪ ,‬און זײַנע‬ ‫טוען זײ זיך בוקן‪ ,‬צו װאָס זײערע‬
‫אָפּגעטער פֿון גאָלד‪ ,‬װאָס זײ האָבן‬ ‫פֿינגער האָבן געמאַכט‪.‬‬
‫זיך געמאַכט‪ ,‬זיך צו בוקן‪ ,‬פֿאַר די‬ ‫‪ 9‬און געבױגן איז דער מענטש‪ ,‬און‬
‫קראָטן און פֿאַר די פֿלעדערמײַז;‬ ‫נידעריק איז דער מאַן‪ ,‬און דו קענסט‬
‫‪ 21‬כּדי אַרײַנצוגײן אין לעכער‬ ‫זײ ניט פֿאַרגעבן‪.‬‬
‫פֿון פֿעלדזן‪ ,‬און אין שפּאַלטן פֿון‬ ‫‪ 10‬גײ אַרײַן אין פֿעלדז‪ ,‬און באַהאַלט‬
‫שטײנער‪ ,‬פֿאַר דער פֿאָרכטיקײט פֿון‬ ‫זיך אין שטױב‪ ,‬פֿאַר דער פֿאָרכטיקײט‬
‫גאָט‪ ,‬און פֿאַר דער פּראַכט פֿון זײַן‬ ‫פֿון גאָט‪ ,‬און פֿאַר דער פּראַכט פֿון זײַן‬
‫גרױסקײט‪ ,‬װען ער שטײט אױף די‬ ‫גרױסקײט‪.‬‬
‫ערד אױפֿצוטרײסלען‪.‬‬ ‫‪ 11‬די האָפֿערדיקע אױגן פֿון מענטשן‬
‫‪ 22‬פֿאַרמײַדט אײַך פֿונעם מענטשן‬ ‫װערן דערנידערט‪ ,‬און די הױכקײט פֿון‬
‫װאָס ַא הױך איז אין זײַן נאָז‪ ,‬װאָרום‬ ‫לײַט װעט געבױגן װערן‪ ,‬און גאָט‬
‫װאָס איז ער גערעכנט?‬ ‫אַלײן װעט זײַן דערהױבן אין יענעם‬
‫טאָג‪.‬‬
‫װאָרום זע‪ ,‬דער האַר‪ ,‬גאָט פֿון‬
‫צבֿאות‪ ,‬טוט אָפּ פֿון ירושלים‬
‫און פֿון יהוּדהאַן אונטערלען און‬
‫‪3‬‬ ‫‪ 12‬װאָרום ַא טאָג איז ד ָא ב ַײ גאָט‬
‫פֿון צבֿאות‪ ,‬אױף אַלעם שטאָלצן און‬
‫אַן אָנלען;יעטװעדער אונטערלען פֿון‬ ‫הױכן‪ ,‬און אױף אַלעם דערהױבענעם‪,‬‬
‫ברױט‪ ,‬און יעטװעדער אונטערלען פֿון‬ ‫עס זאָל דערנידערט װערן;‬
‫װאַסער‪.‬‬ ‫‪ 13‬און אױף אַלע צעדערן פֿון לבֿנון‪,‬‬
‫‪ 2‬דעם גִבור און דעם מאַן פֿון‬ ‫די הױכע און דערהױבענע‪ ,‬און אױף‬
‫מלחמה‪ ,‬דעם ריכטער און דעם נבֿיא‪,‬‬ ‫אַלע אײַכנבײמער פֿון בשן;‬
‫און דעם װאָרזאָגער און דעם עלטסטן;‬ ‫‪ 14‬און אױף אַלע הױכע בערג‪ ,‬און‬
‫‪ 3‬דעם הױפּטמאַן פֿון פֿופֿציק‪ ,‬און‬ ‫אױף אַלע דערהױבענע הײכן;‬
‫דעם אָנגעזעענעםאון דעם ַבעַל‪-‬יועץ‪,‬‬ ‫‪ 15‬און אױף יעטװעדער הױכן‬
‫און דעם קלוגן צױבערער‪ ,‬און דעם‬ ‫טורעם‪ ,‬און אױף יעטװעדער‬
‫שפּרוכקענער‪.‬‬ ‫באַפֿעסטיקטער מױער;‬
‫‪ 4‬און איך װעל מאַכן יי ִנגלעך פֿאַר‬ ‫‪ 16‬און אױף אַלע שיפֿן פֿון תַּ ְרשִיש‪,‬‬
‫זײערע האַרן‪ ,‬און קינדער װעלן‬ ‫און אױף אַלע גלוסטיקע געמעלן‪.‬‬
‫געװעלטיקן איבער זײ‪.‬‬ ‫‪ 17‬און די האָפֿערדיקײט פֿון מענטשן‬
‫‪ 5‬און דאָס פֿאָלק װעט זיך דריקן‪,‬‬ ‫װעט געבױגן װערן‪ ,‬און די הױכקײט‬
‫אײנער דעם אַנדערן‪ ,‬און איטלעכער‬ ‫פֿון לײַט װעט דערנידערט װערן‪ ,‬און‬
‫זײַן חבֿר; ַא יי ִנגל װעט זיך גרײסן קעגן‬ ‫גאָט אַלײן װעט זײַן דערהױבן אין‬
‫זקן‪ ,‬און דער נִבֿזה קעגן נִכבד‪.‬‬ ‫יענעם טאָג‪.‬‬
‫‪ 6‬אַז עמעצער װעט אָנכאַפּןזײַן‬ ‫‪ 18‬און די אָפּגעטער װעלן אין גאַנצן‬
‫ברודער פֿון זײַן פֿאָטערס הױז‪ַ :‬א בגד‬ ‫פֿאַרגײן‪.‬‬
‫‪3:7—4:2‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪594‬‬
‫און גײען פֿאַרריסן דעם האַלדז‪,‬‬ ‫האָסטו‪ַ ,‬א פֿירער זאָלסטו אונדז זײַן‪,‬‬
‫און װינקענדיק מיט די אױגן;גײען‬ ‫און די דאָזיקע שטרױכלעניש זאָל זײַן‬
‫שװעבנדיק גײען זײ‪ ,‬און מיט זײערע‬ ‫אונטער דײַן האַנט‪,‬‬
‫פֿוסרינגען קלינגען זײ;‬ ‫‪ 7‬װעט ער שװערן אין יענעם טאָג‪,‬‬
‫גאָט קרעציק‬ ‫‪ 17‬דרום װעט‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬איך װעל ניט זײַן קײן‬
‫מאַכןדעם קאָפּ פֿון די טעכטער פֿון‬ ‫הײלער‪ ,‬אַז אין מײַן הױז איז ניט ָא קײן‬
‫צִיון‪ ,‬און גאָט װעט זײער שאַנד‬ ‫ברױט און קײן בגד;איר װעט מיך ניט‬
‫אַנטפּלעקן‪.‬‬ ‫מאַכן פֿאַרן פֿירער פֿון פֿאָלק‪.‬‬
‫‪ 18‬אין יענעם טאָג װעט גאָט אָפּטאָן‬ ‫איז‬ ‫געשטרױכלט‬ ‫‪ 8‬װאָרום‬
‫די שײנקײט פֿון די פֿוסרינגען‪ ,‬און די‬ ‫ירושלים‪ ,‬און יהוּדה איז געפֿאַלן;װײַל‬
‫שטערנבענדער‪ ,‬און די לבֿנהלעך;‬ ‫זײער צונג און זײערע מעשׂים זײַנען‬
‫‪ 19‬די באָמבערלעך‪ ,‬און די‬ ‫קעגן גאָט‪ ,‬צו װידערשפּעניקן די‬
‫אָרעמבענדער‪ ,‬און די שלײערס;‬ ‫אױגן פֿון זײַן כּבֿוד‪.‬‬
‫און די‬ ‫‪ 20‬די קאָפּטיכער‪,‬‬ ‫‪ 9‬דער אָנבליק פֿון זײער פּנים זאָגט‬
‫טריטקײטלעך‪ ,‬און די גאַרטלען‪,‬‬ ‫עדות אױף זײ;און זײער זינד זאָגן זײ‬
‫און די לײַבלעך‪ ,‬און די קמֵיעות;‬ ‫אױס װי סדום‪ ,‬זײ פֿאַרלײקענען ניט‪.‬‬
‫‪ 21‬די פֿינגערלעך‪ ,‬און די נאָזרינגען;‬ ‫װי צו זײער זעל‪ ,‬װאָס זײ האָבן זיך‬
‫‪ 22‬די פֿאַרטיכטער‪ ,‬און די מאַנטלען‪,‬‬ ‫אַלײן בײז געטאָן‪.‬‬
‫און די איבערדעקן‪ ,‬און די בײַטלען;‬ ‫‪ 10‬זאָגט דעם גערעכטן אַז אים װעט‬
‫‪ 23‬די טולן‪ ,‬און די לײַנענע טיכער‪,‬‬ ‫זײַן גוט‪ ,‬װײַל די פֿרוכט פֿון זײערע‬
‫און די הױבן‪ ,‬און די דעקטיכער‪.‬‬ ‫מעשׂים װעלן זײ עסן‪.‬‬
‫‪ 24‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אָנשטאָט‬ ‫‪ 11‬װי צו דעם ָרשע‪ ,‬אים װעט זײַן‬
‫בשׂמים װעט זײַן צעפֿױלטקײט‪ ,‬און‬ ‫שלעכט‪ ,‬װאָרום די טוּונג פֿון זײַנע‬
‫אָנשטאָט ַא גאַרטל‪ַ ,‬א שטריק‪ ,‬און‬ ‫הענט װעט אים געשען‪.‬‬
‫אָנשטאָט קרױזן‪ַ ,‬א פּליך‪ ,‬און אָנשטאָט‬ ‫‪ 12‬מײַן פֿאָלק – זײַנע באַצװינגער‬
‫ַא ברוסטטוך‪ַ ,‬א זאַקגורט; ַא בראַנד‬ ‫און װײַבער‬ ‫זײַנען קינדער‪,‬‬
‫אָנשטאָט שײנקײט‪.‬‬ ‫געװעלטיקן איבער אים‪ .‬מײַן פֿאָלק!‬
‫‪ 25‬דײַנע מענער װעלן דורכן‬ ‫דײַנע פֿירער זײַנען פֿאַרפֿירער‪ ,‬און‬
‫שװערד פֿאַלן‪ ,‬און דײַנע גיבורים אין‬ ‫דעם װעג פֿון דײַנע שטעגן האָבן זײ‬
‫מלחמה‪.‬‬ ‫צעמישט‪.‬‬
‫‪ 26‬און קלאָגן און טרױערן װעלן‬ ‫‪ 13‬גאָט שטײט אױף זיך צו קריגן‪,‬‬
‫אירע טױערן‪ ,‬און אױסגעלײדיקט װעט‬ ‫און ער שטעלט זיך צו משפּטן די‬
‫זי װערן‪ ,‬אױף דער ערד װעט זי זיצן‪.‬‬ ‫פֿעלקער‪.‬‬
‫‪ 14‬גאָט װעט גײן אין ַא משפּטמיט‬
‫און זיבן װײַבער װעלן אָנהאַלטן‬
‫אײן מאַן אין יענעם טאָג‪ ,‬אַזױ צו‬
‫זאָגן‪:‬אונדזער ברױט װעלן מיר עסן‪,‬‬
‫‪4‬‬ ‫די עלטסטע פֿון זײַן פֿאָלק און זײַנע‬
‫האַרן‪:‬דאָס האָט איר אָפּגעגעסן דעם‬
‫װײַנגאָרטן‪ ,‬די גזלה פֿון אָרימאַן איז‬
‫און אונדזער קלײד װעלן מיר אָנטאָן‪,‬‬ ‫אין אײַערע הײַזער‪.‬‬
‫נאָר דײַן נאָמען זאָל גערופֿן װערן אױף‬ ‫‪ 15‬װאָס מײנט איר‪ ,‬װאָס איר‬
‫אונדז;טו אָפּ אונדזער שאַנד‪.‬‬ ‫צעדריקט מײַן פֿאָלק‪ ,‬און דעם פּנים‬
‫‪ 2‬אין יענעם טאָג װעט די שפּראָצונג‬ ‫פֿון די אָרימע צעמאָלט איר?זאָגט דער‬
‫פֿון גאָט זײַן פֿאַר ַא שײנקײט און פֿאַר‬ ‫האַר‪ ,‬גאָט פֿון צבֿאות‪.‬‬
‫ַא כּבֿוד‪ ,‬און די פֿרוכט פֿון לאַנד פֿאַר‬ ‫‪ 16‬און גאָט האָט געזאָגט‪:‬װײַל די‬
‫ַא שטאָלץ און פֿאַר ַא צירונג‪ ,‬פֿאַר די‬ ‫טעכטער פֿון צִיון זײַנען האָפֿערדיק‪,‬‬
‫‪595‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪4:3—5:13‬‬
‫געהאָפֿט ער זאָל װײַנטרױבן ברענגען‪,‬‬ ‫אַנטרונענע פֿון ישׂראל‪.‬‬

‫האָט ער װילדטרױבן געבראַכט?‬ ‫‪ 3‬און עס װעט זײַן‪ ,‬דער װאָס איז‬
‫‪ 5‬און אַצונד‪ ,‬לאָמיך אײַך לאָזן‬ ‫געבליבן אין צִיון‪ ,‬און דער װאָס האָט‬
‫װיסן‪ ,‬װאָס איך װעל טאָן צו מײַן‬ ‫זיך אָפּגעשטעלט אין ירושלים‪ ,‬װעט‬
‫װײַנגאָרטן‪ :‬אָפּטאָן זײַן צאַם‪ ,‬און‬ ‫״הײליקער״ געזאָגט װערן צו אים‬
‫ער זאָל אָפּגעגעסן װערן;צעברעכן זײַן‬ ‫–איטלעכער װאָס איז פֿאַרשריבן צום‬
‫פּלױט‪ ,‬און ער זאָל צעטרעטן װערן‪.‬‬ ‫לעבן אין ירושלים;‬
‫‪ 6‬און איך װעל אים מאַכן ַא‬ ‫‪ 4‬װען גאָט האָט אָפּגעװאַשן דעם‬
‫װיסטעניש;ניט באַשניטן און ניט‬ ‫קױט פֿון די טעכטער פֿון צִיון‪ ,‬און‬
‫אַרומגעגראָבן װעט ער װערן‪ ,‬און ער‬ ‫דאָס בלוט פֿון ירושלים שװענקט ער‬
‫װעט פֿאַרװאַקסן מיט דערנער און‬ ‫אָפּ פֿון איר מיט‪ ,‬מיט ַא װינט פֿון‬
‫װילדגעװעקס‪ ,‬און אױך די װאָלקנס‬ ‫גערעכטיקײט‪ ,‬און מיט ַא װינט פֿון‬
‫װעל איך באַפֿעלן‪ ,‬ניט צו רעגענען‬ ‫פֿאַרטיליקונג‪.‬‬
‫אױף אים קײן רעגן‪.‬‬ ‫‪ 5‬און גאָט װעט באַשאַפֿן אױפֿן‬
‫‪ 7‬װאָרום דער װײַנגאָרטן פֿון‬ ‫גאַנצן פּלאַץ פֿון באַרג צִיון‪ ,‬און אױף‬
‫גאָט פֿון צבֿאות‪ ,‬איז דאָס הױז פֿון‬ ‫אירע זאַמלערטער‪ַ ,‬א װאָלקן און רױך‬
‫ישׂראל; און די מענער פֿון יהוּדה‪,‬‬ ‫ב ַײ טאָג‪ ,‬און ַא שײַן פֿון פֿלאַמפֿײַער‬
‫זײַן געצערטלטע פֿלאַנצונג; און ער‬ ‫ב ַײ נאַכט;װאָרום‪ ,‬איבער אַל דער‬
‫האָט געהאָפֿט אױף גערעכטיקײט‪,‬‬ ‫פּראַכטיקײט װעט זײַן ַא חופּה‪.‬‬
‫ערשט עס איז שלעכטיקײט‪ ,‬אױף‬ ‫‪ 6‬און אַן איבערדעק װעט זײַןפֿאַר‬
‫רעכטטוערײַ‪ ,‬ערשט עס איז ַא‬ ‫ַא שאָטן פֿון היץ ב ַײ טאָג‪ ,‬און‬
‫יאָמערײַ‪.‬‬ ‫פֿאַר ַא באַשיצונג און פֿאַר ַא‬
‫‪ 8‬וויי‪ ,‬די וואָס רוּקן ַא הויז צוּ ַא הויז‪,‬‬ ‫פֿאַרבאָרגענישפֿון גוס און פֿון רעגן‪.‬‬
‫גענענען ַא פעלד צוּ ַא פעלד‪ ,‬בּיז ניט ָא‬
‫מער קיין אָרט‪,‬אוּן איר אַליין בּלייבּט‬
‫זיצן אין לאַנד!‬
‫‪ 9‬אין מיינע אויערן ]זאָגט[ גאָט פוּן‬
‫לאָמיך זינגען פֿון מײַן ליבן‬
‫פֿרײַנט‪ ,‬דאָס געזאַנג פֿון מײַן‬
‫ַא‬ ‫באַליבטן אױף זײַן װײַנגאָרטן‪.‬‬
‫‪5‬‬
‫צבָאוֹת‪ :‬אויבּ פיל הייזער וועלן ניט צוּ‬ ‫װײַנגאָרטן האָט מײַן ליבער פֿרײַנט‬
‫וויסט ווערן‪ ,‬גרויסע אוּן שיינע‪ ,‬אָן ַא‬ ‫געהאַט‪ ,‬אױף ַא בערגל ַא פֿעטן‪.‬‬
‫בּאַוווֹינער!‬ ‫‪ 2‬און ער האָט אים צעגראָבן‬
‫‪ 10‬וואָרום צען אַקער וויינגאָרטן‬ ‫און אים אױסגעשטײנט‪ ,‬און אים‬
‫וועלן בּרענגען איין בַּת‪ ,‬אוּנ ַא חוֹמֶר‬ ‫באַפֿלאַנצט מיט טײַערן װײַנשטאָק‪,‬‬
‫זאָמען וועט בּרענגען אַן אַיפָה‪.‬‬ ‫און אױסגעבױט ַא טורעם אין אים‪,‬‬
‫‪ 11‬וויי‪ ,‬די וואָס פעדערן זיך אין דער‬ ‫און אױך ַא קעלטער אױסגעהאַקט‬
‫פרי‪ ,‬דעם טרוּנק נאָכצוּיאָגן‪ ,‬די וואָס‬ ‫דערין;און ער האָט געהאָפֿט ער זאָל‬
‫שפּעטיקן זיך בּיי נאַכט‪ ,‬בּיז דער וויין‬ ‫װײַנטרױבן ברענגען‪ ,‬און ער האָט‬
‫צינדט זיי אָן!‬ ‫װילדטרױבן געבראַכט‪.‬‬
‫‪ 12‬אוּנ מיט האַרף אוּן גיטאַר‪ ,‬מיט‬ ‫‪ 3‬און אַצונד‪ ,‬איר באַװױנער פֿון‬
‫פּויק אוּן פלייט‪ ,‬אוּן מיט וויין‪ ,‬איז‬ ‫ירושלים‪ ,‬און מענער פֿון יהוּדה‪,‬‬
‫זייער מאָלצייט; אוּן דאָס ווערק פוּן‬ ‫משפּט‪ ,‬איך בעט אײַך‪ ,‬צװישן מיר און‬
‫גאָט קוּקן זיי ניט אָן‪ ,‬אוּן די טואוּנג פוּן‬ ‫צװישן מײַן װײַנגאָרטן‪.‬‬
‫זיינע הענט זעען זיי ניט‪.‬‬ ‫‪ 4‬װאָס נאָך איז געװען צו טאָן פֿאַר‬
‫‪ 13‬דרוּם גייט אין גלות מיין פאָלק‪,‬‬ ‫מײַן װײַנגאָרטן‪ ,‬װאָס איך האָב אין‬
‫פוּן ניט פאַרשטאֵנדיקייט; אוּן זיינע‬ ‫אים ניט געטאָן?פֿאַר װאָס‪ ,‬אַז איך האָב‬
‫‪5:14—5:30‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪596‬‬
‫‪ 24‬דרוּם‪ ,‬אַזוי ווי די צוּנג פוּן‬ ‫נִכבָּדים ווערן הוּנגערלייט‪ ,‬אוּן זיין‬
‫פייער פאַרצערט שטרוי‪ ,‬אוּן שפּריי‬ ‫המוֹן פוּן דאַרשט פאַרטריקנט‪.‬‬
‫צעקריכט אין ַא פלאַם‪ ,‬אַזוי וועט‬ ‫‪ 14‬דרוּם האָט די אוּנטערערד‬
‫זייער וואָרצל ווי ַא צעפוילוּנג ווערן‪,‬‬ ‫אויסגעבּרייט איר שלוּנד‪ ,‬אוּן‬
‫אוּן זייער בּליאוּנג וועס ווי שטויבּ‬ ‫אויפגעשפּאַרט איר מויל אָן ַא מאָס‪:‬‬
‫אויפגיינ; ווייל זיי האָבּן פאַראַכט‬ ‫אוּן נידערן וועט איר פּראַכט‪ ,‬אוּן‬
‫די תּוֹרה פוּן גאָט פוּן צבָאוֹת‪ ,‬אוּן‬ ‫איר טוּמל אוּן איר גערויש‪ ,‬אוּן וווּ ַא‬
‫געלעסטערט דאָס וואָרט פוּן דעם‬ ‫לוּסטיקער אין איר‪.‬‬
‫הייליקן פוּן ישׂראל‪.‬‬ ‫‪ 15‬אוּן געבּויגן ווערט דער מענטש‪,‬‬
‫‪ 25‬דרוּם האָט געגרימט דער צאָרן‬ ‫אוּן דערנידערט ווערט דער מאַן‪ ,‬אוּן‬
‫פוּן גאָט אויף זיין פאָלק‪ ,‬אוּן ער האָט‬ ‫די אויגןפוּן די הויכע וועלז דערנידערט‬
‫אויסגעשטרעקט זיין האַנט אויף אים‪,‬‬ ‫ווערן‪.‬‬
‫אוּן האָט אים געשלאָגן‪ ,‬אַז די בּערג‬ ‫‪ 16‬אוּן יהוה פוּן צבָאוֹת ווערט‬
‫האָבּן געציטערט; אוּן זייערע טויטע‬ ‫דערהייכט דוּרך גערעצטיקייט‪ ,‬אוּן‬
‫לייבּער זיינען געוואָרן ווי מיסט אין‬ ‫גאָט דער הייליקער ווערט געהייליקט‬
‫דער מיט פוּן די גאַסן‪ .‬בּיי אַלעם דעם‬ ‫דוּרך רעכטפאַרתיקייט‪.‬‬
‫איז ניט אָפּגעגאַנגען זיין כּעס‪ .‬אוּן זיין‬ ‫‪ 17‬אוּן דיע שאָף וועלן זיך פיטערן‬
‫האַנט איז נאָך אויסגעשטרעקט‪.‬‬ ‫ווי אויף זייער פיטערפּלאַץ‪ ,‬אוּן די חוּר‬
‫‪ 26‬אוּן ער וועט אויפהייבּן ַא פאָן צוּ‬ ‫בות פוּן די פעטע וועלן וואַנדערער‬
‫די פעלקער פוּן דער ווייט‪ ,‬אוּן וועט‬ ‫פאַרצערן‪.‬‬
‫שמוּצערן צוּ אים פוּן עק ערד‪ ,‬אוּן זע‪,‬‬ ‫‪ 18‬וויי‪ ,‬די וואָס שלעפּן דעם‬
‫אַייליק פלינק וועט ער קוּמען;‬ ‫פאַרבּרעך מיט שנוּרן פוּן נישטיקייט‪,‬‬
‫‪ 27‬ניט ָא קיין מידער אוּן קיין‬ ‫אוּן ווי מיט ַא וואָגנשטריק די זינד!‬
‫שטרויכלער בּיי אים‪ ,‬ער שלוּמערט‬ ‫‪ 19‬די וואָס זאָגן‪ :‬זאָל ער אַיילן‬
‫ניט אוּן שלאָפט ניט‪ ,‬אוּן ניט‬ ‫וואָס גיכער זיין ווערק‪ ,‬כּדי מיר זאָלן‬
‫אָפּגעבּוּנדן איז דער גאַרטל פוּן זיינע‬ ‫זען; אוּן זאָל גענענען אוּן קוּמען דער‬
‫לענדן‪ ,‬אוּן ניט צעריסן ַא בּענדל פוּן‬ ‫בּאַראָט פוּן דעם הייליקן פוּן ישראל‪,‬‬
‫זיינע שיך‪.‬‬ ‫אוּן לאָמיר געוואָר ווערן‪.‬‬
‫‪ 20‬וויי‪ ,‬די וואָס זאָגן אויף שלעכטס‬
‫‪ 28‬וואָס זיינע פיילן זיינען‬ ‫גוּט‪ ,‬אוּן אויף גוּט שלעכט; וואָס‬
‫געשאַרפט‪ ,‬אוּן אַלע זיינע בּויגנס‬ ‫מאַכן פינצטערניש פאַר ליכטיקייט‪,‬‬
‫געשפּאַנט; די קלויען פוּן זיינע פערד‬ ‫אוּן ליכטיקייט פאַר פינצטערניש; וואָס‬
‫זיינען ווי קיזל גערעכנט‪ ,‬אוּן זיינע‬ ‫מאַכן בּיטער פאַר זים‪ ,‬אוּן זיס פאַר‬
‫רעדער ווי דער שטוּרעמווינט‪.‬‬ ‫בּיטער!‬
‫‪ַ 29‬א בּריל האָט ער ווי די לייבּינטע‪,‬‬ ‫‪ 21‬וויי‪ ,‬די וואָס זיינען חכמים אין‬
‫אוּן ער בּרילט ווי יוּנגלייבּן‪ ,‬אוּן‬ ‫זייערע אויגן‪ ,‬אוּן פאַרשטאַנדיק אין‬
‫בּרוּמט‪ ,‬אוּן כאַפּט רויבּ‪ ,‬אוּן טראָגט‬ ‫זייער אָנגעזיכט!‬
‫אַוועק‪ ,‬אוּן ניט ָא ווער זאָל מציל זיין‪.‬‬ ‫‪ 22‬וויי‪ ,‬די גיבּוֹרים אויף טרינקען‬
‫‪ 30‬אוּן ער וועט בּרוּמען אויף אים אין‬ ‫וויין‪ ,‬אוּן העלדישע לייט אויף מישן‬
‫יענעם טאָג‪ ,‬אַזוי ווי די בּרוּמוּנג פוּן ים;‬ ‫דעם טרוּנק;‬
‫אוּן מע וועט ַא קוּק טאָן צוּ דער ערד‪,‬‬ ‫‪ 23‬וואָס מאַכן גערעכט דעם שוּלדיקן‬
‫ערשט אַן ענגע פינצטערניש‪ ,‬אוּן דאָס‬ ‫אוּם שוֹחד‪ ,‬אוּן דאָס רעכט פוּן‬
‫ליכט איז פינצטער אין אירע הימלען‪.‬‬ ‫גערעכטן נעמען זיי פוּן אים אַוועק!‬
‫‪597‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪6:1—7:3‬‬
‫‪ 10‬מאַך פֿעט דאָס האַרץ פֿון דעם‬

‫דאָזיקן פֿאָלק‪ ,‬און זײַנע אױערן מאַך‬
‫שװער‪ ,‬און זײַנע אױגן פֿאַרקלעפּ‪,‬‬
‫אין דעם יאָר װאָס דער מלך‬
‫עוּזִי ָהו איז געשטאָרבן‪ ,‬האָב איך‬
‫געזען גאָט זיצן אױף ַא הױכן און‬
‫‪6‬‬
‫טאָמער װעט ער זען מיט זײַנע אױגן‪,‬‬ ‫דערהױבענעם טראָן‪ ,‬און זײַנע ברעגן‬
‫און מיט זײַנע אױערן הערן‪ ,‬און זײַן‬ ‫האָבן אָנגעפֿילט דעם הֵיכל‪.‬‬
‫האַרץ װעט פֿאַרשטײן‪ ,‬און ער װעט‬ ‫שׂרפֿים זײַנען געשטאַנען איבער‬ ‫ָ‬ ‫‪2‬‬
‫זיך אומקערן‪ ,‬און געהײלט װערן‪.‬‬ ‫אים; צו זעקס פֿליגלען‪ ,‬צו זעקס‬
‫‪ 11‬האָב איך געזאָגט‪ :‬ביז װאַנען‪,‬‬ ‫פֿליגלען האָט איטלעכער געהאַט‪ :‬מיט‬
‫גאָט? און ער האָט געזאָגט‪ :‬ביז‬ ‫צװײ האָט ער פֿאַרדעקט זײַן פּנים‪,‬‬
‫אַז שטעט װעלן זײַן װיסט אָן‬ ‫און מיט צװײ האָט ער פֿאַרדעקט זײַנע‬
‫ַא באַװױנער‪ ,‬און הײַזער אָן ַא‬ ‫פֿיס‪ ,‬און מיט צװײ איז ער געפֿלױגן‪.‬‬
‫מענטשןאון די ערד װעט פֿאַרװיסט‬ ‫‪ 3‬און אײנער האָט גערופֿן צום‬
‫װערן אין ַא װיסטעניש;‬ ‫אַנדערן‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬הײליק‪,‬‬
‫‪ 12‬און גאָט װעט דערװײַטערן די‬ ‫הײליק‪ ,‬הײליק איז גאָט פֿון צבֿאות‪ ,‬די‬
‫מענטשן‪ ,‬און די פֿאַרלאָזנקײט װעט‬ ‫גאַנצע ערד איז פֿול מיט זײַן פּראַכט‪.‬‬
‫זײַן גרױס אין לאַנד‪.‬‬ ‫‪ 4‬און די בײַשטידלעך פֿון די שװעלן‬
‫‪ 13‬און בלײַבט נאָך ַא צענט‪-‬חלק‬ ‫האָבן זיך געטרײסלט פֿון דעם קָול‬
‫דרינען‪ ,‬װעט עס װידער אױסגעראַמט‬ ‫פֿון די רופֿער‪ ,‬און דאָס הױז איז פֿול‬
‫װערן;װי ַא טערעבינט און װי אַן‬ ‫געװאָרן מיט רױך‪.‬‬
‫אײַכנבױם‪ ,‬װאָס נאָר זײער שטאַם‬ ‫‪ 5‬האָב איך געזאָגט‪ :‬װײ מיר‪,‬‬
‫בלײַבט װען בלעטער צעפֿאַלן;דער‬ ‫װאָרום איך בין פֿאַרשניטן;װײַל ַא‬
‫הײליקער זאָמען װעט זײַן איר שטאַם‪.‬‬ ‫מענטש מיט אומרײנע ליפּן בין איך‪,‬‬
‫און צװישן ַא פֿאָלק מיט אומרײנע ליפּן‬
‫און עס איז געװען אין די טעג פֿון‬
‫אָחָז דעם זון פֿון יוֹתָ ם דעם זון‬ ‫‪7‬‬
‫פֿון עוּזִי ָהון‪ ,‬דעם מלך פֿון יהוּדה‪ ,‬איז‬
‫זיץ איך;װאָרום דעם קיניג גאָט פֿון‬
‫צבֿאותהאָבן געזען מײַנע אױגן‪.‬‬
‫‪ 6‬איז צוגעפֿלױגן צו מיר אײנער פֿון‬
‫רצין דער מלך פֿון ארם‪ ,‬און ֶפּקַח דער‬ ‫שׂרפֿים‪ ,‬און אין זײַן האַנט איז‬ ‫די ָ‬
‫זון פֿון רמַלי ָהון‪ ,‬דער מלך פֿון ישׂראל‪,‬‬ ‫געװען אַן אָנגעברענטער שטײן‪ ,‬װאָס‬
‫אַרױפֿגעגאַנגען אױף ירושלים‪ ,‬אין‬ ‫ער האָט מיט ַא פֿײַערצװאַנג גענומען‬
‫מלחמה אױף איר‪ ,‬אָבער זײ האָבן זי‬ ‫פֿון מזבח;‬
‫ניט געקענט בײַקומען‪.‬‬ ‫‪ 7‬און ער האָט אים צוגערירט צו‬
‫‪ 2‬און עס איז אָנגעזאָגט געװאָרן אין‬ ‫מײַן מױל‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬דאָס‬
‫הױז פֿון דוד‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬ארם‬ ‫דאָזיקע האָט אָנגערירט אױף דײַנע‬
‫לאַגערט אין אײנעם מיט אפֿרים‪ .‬און‬ ‫ליפּן‪ ,‬אָפּטאָן װעט זיך דײַן פֿאַרברעך‪,‬‬
‫זײַן האַרץ און דאָס האַרץ פֿון זײַן‬ ‫און דײַן זינד װעט פֿאַרגעבן װערן‪.‬‬
‫פֿאָלק האָט זיך געטרײסלט‪ ,‬אַזױ װי‬ ‫‪ 8‬און איך האָב געהערט דעם קָול‬
‫עס טרײסלען זיך די בײמער פֿון װאַלד‬ ‫פֿון גאָט װי ער זאָגט‪ :‬װעמען זאָל איך‬
‫פֿאַרן װינט‪.‬‬ ‫שיקן‪ ,‬און װער זאָל אונדז גײן? האָב‬
‫‪ 3‬האָט גאָט געזאָגט צו ישַעי ָהון‪ :‬גײ‬ ‫איך געזאָגט‪ :‬ד ָא בין איך; שיק מיך‪.‬‬
‫אַקאָרשט אַרױס אַנטקעגן אָחָזן‪ ,‬דו און‬ ‫‪ 9‬האָט ער געזאָגט‪ :‬גײ און זאָלסט‬
‫דײַן זון שאָר‪-‬י ָשובֿ‪ ,‬בײַם ברעג גראָבן‬ ‫זאָגן צו דעם דאָזיקן פֿאָלק‪ :‬הערן זאָלט‬
‫פֿון דעם אױבערשטן טײַך‪ ,‬אױף דעם‬ ‫איר הערן‪ ,‬אָבער ניט פֿאַרשטײן‪ ,‬און‬
‫װעג פֿון װעשערפֿעלד‪,‬‬ ‫זען זאָלט איר זען‪ ,‬אָבער ניט מערקן‪.‬‬
‫‪7:4—7:24‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪598‬‬
‫‪ 15‬שמאַנט און האָניק װעט ער עסן‪,‬‬ ‫‪ 4‬און זאָלסט זאָגן צו אים‪:‬‬

‫װען ער װעט װיסן פֿײַנט צו האָבן‬ ‫ז ַײ געזעצט און רוי ִק‪ ,‬זאָלסט‬
‫שלעכטס‪ ,‬און אױסצוקלײַבן גוטס‪– .‬‬ ‫ניט מורא האָבן‪ ,‬און דײַן האַרץ‬
‫‪ 16‬יאָ‪ ,‬נאָך אײדער דער יי ִנגל װעט‬ ‫זאָל ניט שלאַף װערן‪ ,‬פֿאַר די‬
‫װיסן פֿײַנט צו האָבן שלעכטס‪ ,‬און‬ ‫דאָזיקע צװײ רײכערדיקע עקן‬
‫אױסצוקלײַבן גוטס‪ ,‬װעט פֿאַרלאָזן‬ ‫פֿײַערהעלצער;איבער דעם גרימצאָרן‬
‫װערן די ערד װאָס דו שרעקסט זיך‬ ‫פֿון רצין און ארם‪ ,‬און דעם זון פֿון‬
‫פֿאַר אירע צװײ מלכים‪– .‬‬ ‫רמַלי ָהון‪.‬‬
‫‪ 17‬גאָט װעט ברענגען אױף דיר‪,‬‬ ‫‪ 5‬װײַל ארם האָט באַראָטן אױף דיר‬
‫און אױף דײַן פֿאָלק‪ ,‬און אױף דײַן‬ ‫בײז‪ ,‬אפֿרים און דער זון פֿון רמַלי ָהון‪,‬‬
‫פֿאָטערס הױז‪ ,‬טעג װאָס זײַנען ניט‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫געװען פֿון דעם טאָג װאָס אפֿרים האָט‬ ‫‪ 6‬לאָמיר אַרױפֿגײן אױף יהוּדה און‬
‫זיך אָפּגעקערט פֿון יהוּדה – דעם מלך‬ ‫זי אײַנשרעקן‪ – ,‬און לאָמיר זי‬
‫פֿון אשור‪.‬‬ ‫אײַנברעכן פֿאַר אונדז‪ ,‬און לאָמיר‬
‫‪ 18‬און עס װעט זײַן אין יענעם טאָג‪,‬‬ ‫מאַכן פֿאַר ַא מלך אין אירדעם זון פֿון‬
‫װעט גאָט ַא שמוצער טאָן צו דער‬ ‫טָבֿאֵלן –‬
‫מצרי ִם‪ ,‬און‬
‫פֿליגװאָס אין עק טײַכן פֿון ַ‬ ‫גאָט דער האַר אַזױ‬ ‫‪ 7‬האָט‬
‫צו דער בין װאָס אין לאַנד אשור‪.‬‬ ‫געזאָגט‪:‬עס װעט ניט באַשטײן‪ ,‬און‬
‫‪ 19‬און זײ װעלן קומען‪ ,‬און װעלן‬ ‫װעט ניט געשען‪.‬‬
‫אַלע רועןאין די װיסטע טאָלן און אין‬ ‫‪ 8‬װאָרום דער קאָפּ פֿון ארם איז‬
‫די שפּאַלטן פֿון פֿעלדזן‪ ,‬און אין אַלע‬ ‫דמשׂק‪ ,‬און דער קאָפּ פֿון דמשׂק איז‬
‫דערנער און אין אַלע װילדע בײמלעך‪.‬‬ ‫רצין;און אין נאָך פֿינף און זעכציק‬
‫‪ 20‬אין יענעם טאָג װעט גאָט‬ ‫יאָרװעט אפֿרים צעבראָכן װערן פֿאַר‬
‫אָפּגאָלןמיט דעם גאָלמעסער געדונגען‬ ‫אױס פֿאָלק‪.‬‬
‫אױף יענער זײַט טײַך –מיט דעם מלך‬ ‫‪ 9‬און דער קאָפּ פֿון אפֿרים איז‬
‫פֿון אשור‪ ,‬דעם קאָפּ און די האָר פֿון‬ ‫שומרון‪ ,‬און דער קאָפּ פֿון שומרון איז‬
‫די פֿיס‪ ,‬און אױך די באָרד װעט עס‬ ‫דער זון פֿון רמַלי ָהון‪ .‬אַז איר װעט ניט‬
‫אַראָפּנעמען‪.‬‬ ‫גלױבן‪ ,‬װעט איר זיכער ניט בלײַבן‪.‬‬
‫‪ 21‬און עס װעט זײַן אין יענעם טאָג‪,‬‬
‫אַז ַא מאַן װעט אױפֿהאָדעװען ַא יונגע‬ ‫‪ 10‬און גאָט האָט װידער גערעדט צו‬
‫קו און צװײ שאָף‪,‬‬ ‫אָחָזן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫‪ 22‬איז‪ ,‬פֿון פֿיל מילך װאָס זײ װעלן‬ ‫‪ 11‬בעט דיר ַא צײכן פֿון יהוה דײַן‬
‫געבן‪ ,‬װעט ער עסן שמאַנט;װאָרום‬ ‫גאָט; בעט פֿון דער טיפֿעניש‪ ,‬אָדער פֿון‬
‫שמאַנט און האָניק װעט עסןאיטלעכער‬ ‫אױבן אין דער הײך‪.‬‬
‫װאָס איז געבליבן אין לאַנד‪.‬‬ ‫‪ 12‬האָט אָחָז געזאָגט‪ :‬איך װעל ניט‬
‫‪ 23‬און עס װעט זײַן אין יענעם טאָג‪,‬‬ ‫בעטן‪ ,‬און ניט פּרוּװן יהוה‪.‬‬
‫איז‪ ,‬איטלעכער אָרט װוּ עס זײַנען‬ ‫הערט‬ ‫‪ 13‬האָט ער געזאָגט‪:‬‬
‫דאָטױזנט װײַנשטאָקן װערט טױזנט‬ ‫אַקאָרשט‪ ,‬איר הױז פֿון דוד‪ :‬איז אײַך‬
‫זילבערשטיק‪ ,‬װעט פֿאַר דערנער און‬ ‫װינציק מיד צו מאַכן מענטשן‪ ,‬אַז איר‬
‫פֿאַר װילדגעװעקס זײַן‪.‬‬ ‫װילט אױך מײַן גאָט מיד מאַכן?‬
‫‪ 24‬מיט פֿײַלן און מיט בױגןװעט‬ ‫‪ 14‬דרום װעט יהוה אַלײן אײַך געבן‬
‫מען קומען אַהין‪ ,‬װאָרום דערנער‬ ‫ַא צײכן‪ :‬אָט װערט די יונגע פֿרױ‬
‫און װילדגעװעקסװעט זײַן דאָס גאַנצע‬ ‫טראָגעדיק‪ ,‬און זי געבערט ַא זון‪ ,‬און‬
‫לאַנד‪.‬‬ ‫װעט רופֿן זײַן נאָמען ִעמָנוּאֵל‪.‬‬
‫‪599‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪7:25—8:18‬‬
‫‪ 9‬ליאַרעמט‪ ,‬איר פֿעלקער‪ ,‬אָבער‬ ‫‪ 25‬און אַלע בערג װאָס װערןמיט‬

‫איר װעט צעבראָכן װערן;יאָ‪,‬‬ ‫ַא גראָבאײַזן געגראָבן‪ ,‬װעסטו אַהין‬
‫פֿאַרנעמט אַלע װײַטענישן פֿון דער‬ ‫ניט קומען אױס מוראפֿאַר דערנער און‬
‫ערד;גורט אײַך אָן‪ ,‬אָבער איר װעט‬ ‫װילדגעװעקס‪ ,‬נאָר עס װעט זײַן פֿאַר‬
‫צעבראָכן װערן‪ ,‬גורט אײַך אָן‪ ,‬אָבער‬ ‫אָקסן אַרױסצולאָזן‪ ,‬און פֿאַר שאָף צום‬
‫איר װעט צעבראָכן װערן‪.‬‬ ‫טרעטן‪.‬‬
‫‪ 10‬עצהט אַן עצה‪ ,‬און זי װעט‬
‫פֿאַרשטערט װערן‪ ,‬רעדט אָפּ ַא זאַך‪,‬‬
‫און זי װעט ניט באַשטײן‪ ,‬װאָרום גאָט‬
‫און גאָט האָט צו מיר געזאָגט‪:‬‬
‫נעם דיר ַא גרױסן טאָװל‪ ,‬און‬
‫שרײַב אָן דערױף מיטן שריפֿט פֿון‬
‫‪8‬‬
‫איז מיט אונדז‪.‬‬ ‫פֿאָלק‪ :‬דער זאַקרױב אײַלט‪ ,‬דער רױב‬
‫‪ 11‬װאָרום אַזױ האָט געזאָגט גאָט צו‬ ‫קומט גיך‪.‬‬
‫מיר מיט ַא שטאַרקער האַנט‪ ,‬און ער‬ ‫‪ 2‬און איך זאָל מיר שטעלן‬
‫האָט מיך געװאָרנט‪ ,‬ניט צו גײן אין‬ ‫אוּריה דעם כּהן‪,‬‬ ‫ִ‬ ‫באַגלױבטע עדות‪,‬‬
‫װעג פֿון דעם דאָזיקן פֿאָלק‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫און זכַריהו דעם זון פֿון יב ֶֶרכי ָהון‪.‬‬
‫‪ 3‬און איך האָב גענענט צו דער‬
‫‪ 12‬איר זאָלט ניט זאָגן בונט אױף‬ ‫נבֿיאָה‪ ,‬און זי איז טראָגעדיק געװאָרן‪,‬‬
‫אַלץװאָס דאָס דאָזיקע פֿאָלק זאָגט‬ ‫און האָט געבאָרן ַא זון‪ .‬און גאָט‬
‫בונט‪ ,‬און זײַן מורא זאָלט איר ניט‬ ‫האָט צו מיר געזאָגט‪ :‬רוף זײַן נאָמען‪:‬‬
‫מורא האָבן‪ ,‬און ניט פֿאָרכטן‪.‬‬ ‫שלָל‪-‬חָש‪-‬בַז‪.‬‬ ‫ַמהֵר‪ָ -‬‬
‫‪ 13‬גאָט פֿון צבֿאות‪ ,‬אים זאָלט איר‬ ‫‪ 4‬װאָרום אײדער דער יי ִנגל װעט‬
‫הײליקן‪ ,‬און ער זאָל זײַן אײַער מורא‪,‬‬ ‫װיסן צו רופֿן טאַטע און מאַמע‪ ,‬װעט‬
‫און ער אײַער פֿאָרכט‪.‬‬ ‫מען אַװעקטראָגן דעם פֿאַרמעג פֿון‬
‫‪ 14‬און ער װעט זײַן פֿאַר ַא‬ ‫דמשׂק‪ ,‬און דעם זאַקרױב פֿון שומרון‪,‬‬
‫הײליקטום‪ ,‬אָבער אױך פֿאַר ַא שטײן‬ ‫פֿאַרױס פֿאַר דעם מלך פֿון אשור‪.‬‬
‫פֿון אָנשטױסונג‪ ,‬און פֿאַר ַא פֿעלדז‬ ‫‪ 5‬און גאָט האָט נאָך װידער צו מיר‬
‫פֿון שטרױכלונג‪ ,‬פֿאַר בײדע הײַזער‬ ‫גערעדט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫פֿון ישׂראל;פֿאַר ַא נעץ און פֿאַר ַא‬ ‫‪ 6‬װײַל דאָס דאָזיקע פֿאָלק האָט‬
‫פּאַסטקעפֿאַר דעם באַװױנער פֿון‬ ‫פֿאַראַכטדי װאַסערן פֿון שִלוֹ ַח װאָס‬
‫ירושלים‪.‬‬ ‫גײען פּאַמעלעך‪ ,‬און זיך געפֿרײט מיט‬
‫‪ 15‬און פֿיל צװישן זײ װעלן‬ ‫רצין און דעם זון פֿון רמַלי ָהון‪,‬‬
‫געשטרױכלט װערן‪ ,‬און פֿאַלן און‬ ‫‪ 7‬דרומעך זע‪ ,‬גאָט ברענגט אַרױף‬
‫צעבראָכן װערן‪ ,‬און געפֿאַנגען און‬ ‫אױף זײדי גרױסע און מאַכטיקע‬
‫באַצװוּנגען װערן‪.‬‬ ‫װאַסערן פֿון טײַך‪ ,‬דעם מלך פֿון‬
‫װאָרעניש‪,‬‬ ‫די‬ ‫‪ 16‬פֿאַרבינדן‬ ‫אשור מיט זײַן גאַנצער מחנה‪ ,‬און ער‬
‫פֿאַרחתמען די לערנונג צװישן מײַנע‬ ‫װעט איבערלױפֿן איבער אַלע זײַנע‬
‫לערנער!‬ ‫גראָבנס‪ ,‬און אַריבערגײן איבער זײַנע‬
‫‪ 17‬און איך װעל האַרן אױף גאָט‬ ‫אַלע ברעגן;‬
‫װאָס פֿאַרבאָרגט זײַן פּנים פֿון דעם‬ ‫‪ 8‬און ער װעט דורכצי ִען דורך‬
‫הױז פֿון יעקבֿ‪ ,‬און װעל האָפֿן צו אים‪.‬‬ ‫פֿלײצנדיק װעט ער‬ ‫יהוּדה‪,‬‬
‫‪ 18‬אָט בין איך און די קינדער װאָס‬ ‫דורכשטראָמען‪ ,‬ביזן האַלדז װעט ער‬
‫גאָט האָט מיר געגעבן‪ ,‬פֿאַר סימנים און‬ ‫גרײכן‪ ,‬און די שפּרײטונגען פֿון זײַנע‬
‫פֿאַר צײכנס אין ישׂראל פֿון גאָט פֿון‬ ‫פֿליגלעןװעלן אָנפֿילן די ברײט פֿון‬
‫צבֿאות װאָס רוט אױף באַרג צִיון‪.‬‬ ‫דײַן לאַנד‪ִ ,‬עמָנוּאֵל!‬
‫‪8:19—9:15‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪600‬‬
‫זײַן צו בראַנד‪ַ ,‬א שפּײַז פֿאַרן פֿײַער‪.‬‬ ‫‪ 19‬און אַז זײ װעלן זאָגן צו אײַך‪:‬‬
‫פֿרעגט ב ַײ די גײַסטער און ב ַײ די ‪ 5‬װאָרום ַא קינד איז אונדז געבאָרן‬
‫געװאָרן‪ַ ,‬א זון איז אונדז געגעבן‬ ‫רוחות װאָס פּיפּסן און װאָס מורמלען‪,‬‬
‫געװאָרן‪ ,‬און די הערשאַפֿט איז‬ ‫זאָלט איר זאָגן‪ :‬דאַרף ניט ַא פֿאָלק‬
‫אױף זײַן אַקסל;און מע רופֿט זײַן‬ ‫פֿרעגן ב ַײ זײַן גאָט? צו װאָס פֿרעגן‬
‫פֿאַר די לעבעדיקע ב ַײ די טױטע נאָמען‪ֶ :‬פּלֶא‪-‬יועץ‪-‬אֵל‪-‬גִבוראַבֿי‪-‬עד‪-‬שַׂר‪-‬שלום;‬
‫‪ 20‬לערנונג און װאָרעניש? פֿאַר ‪ 6‬צו מערן די הערשאַפֿט‪ ,‬און צו‬
‫שלום אָן שיעור‪ ,‬אױף דעם טראָן‬ ‫װאָר‪ ,‬זײ װעלן זאָגן אַזױ װי דאָס‬
‫פֿון דוד‪ ,‬און אױף זײַן מלוכה;זי צו‬ ‫דאָזיקע װאָרט װאָס האָט ניט קײן זין‪.‬‬
‫‪ 21‬און דורכגײן װעט דורך דאַנען ַא פֿעסטיקן און זי אונטערצולענעןמיט‬
‫געדריקטער און ַא הונגעריקער;און עס רעכט און גערעכטיקײט‪ ,‬פֿון אַצונד און‬
‫ביז אײביק;דאָס אָננעמען זיך פֿון גאָט‬ ‫װעט זײַן‪ ,‬אַז ער װעט הונגערן‪ ,‬װעט‬
‫פֿון צבֿאות טוט דאָס דאָזיקע‪.‬‬ ‫ער צערענען‪ ,‬און װעט שילטן זײַן מלך‬
‫און זײַן גאָט;און ער װעט זיך קערן צו ‪ 7‬גאָט האָט ַא װאָרט געשיקט אין‬
‫יעקבֿ‪ ,‬און עס איז געפֿאַלן אין ישׂראל‪.‬‬ ‫דער הײך‪,‬‬
‫‪ 22‬און װעט קוקן צו דער ערד‪ 8 ,‬און װיסן װעט דאָס גאַנצע פֿאָלק‪,‬‬
‫אפֿרים און דער באַװױנער פֿון שומרון‪,‬‬ ‫ערשט נױט און פֿינצטערניש‪,‬‬
‫װאָס זאָגט מיט גאװה און מיט גדלות‬ ‫אַנגסטיקע טונקלעניש‪ ,‬און חושכניש‬
‫פֿון האַרצן‪:‬‬ ‫אױסגעשפּרײט‪.‬‬
‫‪ 23‬װאָרום ניט ָא קײן מיד װערן ‪ 9‬ציגל זײַנען אײַנגעפֿאַלן‪ ,‬און‬
‫געהאַקטע שטײנער װעלן מיר‬ ‫ב ַײ דעם װאָס דריקט זי;אַצונד האָט‬
‫בױען;װילדע פֿײַגנבײמער זײַנען‬ ‫דער ערשטער לײַכט אָנגערירט‪ ,‬לאַנד‬
‫אָפּגעהאַקט געװאָרן‪ ,‬און מיט צעדערן‬ ‫זבֿולון און לאַנד נפֿתּלי‪ ,‬אָבער דער‬
‫װעלן מיר זײ פֿאַרבײַטען‪.‬‬ ‫לעצטער װעט אָנפֿאַלן שװעראױפֿן‬
‫‪ 10‬דרום דערהײבט גאָט די פֿײַנט‬ ‫װעג פֿון אים‪ ,‬פֿון יענער זײַט ירדן‪ ,‬אין‬
‫פֿון רצין אױף אים‪ ,‬און זײַנע שׂונאים‬ ‫דער געגנט פֿון די פֿעלקער‪.‬‬
‫װעט ער אָנרײצן;‬
‫‪ 11‬ארם פֿון פֿאָרנט‪ ,‬און פּלִשתּים‬
‫פֿון הינטן;און זײ עסן ישׂראל מיטן‬
‫גאַנצן מױל‪ .‬ב ַײ אַלעם דעם איז ניט‬
‫דאָס פֿאָלק װאָס איז געגאַנגען‬
‫אין פֿינצטערניש‪ ,‬האָט דערזען‬
‫ַא גרױס ליכטיקײט;די װאָס זײַנען‬
‫‪9‬‬
‫אָפּגעגאַנגען זײַן כּעס‪ ,‬און זײַן האַנט‬ ‫געזעסן אין לאַנד פֿון טױטשאָטן‪ ,‬אױף‬
‫איז נאָך אױסגעשטרעקט‪.‬‬ ‫זײ האָט ַא ליכטיקײט געשײַנט‪.‬‬
‫‪ 12‬אָבער דאָס פֿאָלק קערט זיך ניט‬ ‫‪ 2‬האָסט געמערט דאָס פֿאָלק‪ ,‬האָסט‬
‫צו זײַן שלעגער‪ ,‬און גאָט פֿון צבֿאות‬ ‫געגרײסט זײַן פֿרײד;זײ פֿרײען זיך‬
‫פֿאַר דיר‪ ,‬װי די פֿרײד בײַם שניט‪ ,‬װי זוכן זײ ניט‪.‬‬
‫גאָט פֿאַרשנײַדט פֿון‬ ‫‪ 13‬און‬ ‫מען קװעלט װען מע טײלט זיך מיט‬
‫ישׂראל קאָפּ און עק‪ ,‬טײטלצװײַג און‬ ‫רױב‪.‬‬
‫‪ 3‬װאָרום דעם יאָך פֿון זײַן לאַסט‪ ,‬טײַכריטל‪ ,‬אין אײן טאָג‪.‬‬
‫‪ 14‬דער זקן און דער אָנגעזעענער‪,‬‬ ‫און דעם שטאַנג פֿון זײַן נאַקן‪ ,‬די רוט‬
‫דאָס איז דער קאָפּ‪ ,‬און דער נבֿיא װאָס‬ ‫פֿון זײַן דריקער‪ ,‬האָסטו צעבראָכן װי‬
‫לערנט ליגן‪ ,‬דאָס איז דער עק‪.‬‬ ‫אין טאָג פֿון מדין‪.‬‬
‫‪ 15‬און די פֿירער פֿון דעם דאָזיקן‬ ‫‪ 4‬װאָרום יעטװעדער שוך װאָס האָט‬
‫פֿאָלק זײַנען פֿאַרפֿירער‪ ,‬און זײערע‬ ‫געשאַרט מיט ַרעש‪ ,‬און יעטװעדער‬
‫געפֿירטע זײַנען צעמישט‪.‬‬ ‫מאַנטל געװעלגערט אין בלוט‪ ,‬װעט‬
‫‪601‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪9:16—10:14‬‬
‫אָפּגעגאַנגען זײַן כּעס‪ ,‬און זײַן האַנט‬ ‫‪ 16‬דרום פֿרײט זיך ניט גאָט‬
‫איז נאָך אױסגעשטרעקט‪.‬‬ ‫מיט זײַנע יונגע לײַט‪ ,‬און זײַנע‬
‫‪ 5‬װײ‪ ,‬אשור‪ ,‬די רוט פֿון מײַן צאָרן‪,‬‬ ‫יתומים און אלמנות דערבאַרימט ער‬
‫װאָס מײַן כּעס איז ַא שטעקן אין זײער‬ ‫ניט;װאָרום איטלעכער איז זינדיק און‬
‫האַנט!‬ ‫טוט שלעכטס‪ ,‬און איטלעך מױל רעדט‬
‫‪ 6‬אױף ַא זינדיקן פֿאָלק טו איך אים‬ ‫שענדלעכקײט‪ .‬ב ַײ אַלעם דעם איז ניט‬
‫שיקן‪ ,‬און אױף דער אומה פֿון מײַן‬ ‫אָפּגעגאַנגען זײַן כּעס‪ ,‬און זײַן האַנט‬
‫צאָרן טו איך אים באַפֿעלן‪ ,‬צו רױבן‬ ‫איז נאָך אױסגעשטרעקט‪.‬‬
‫זאַקרױב‪ ,‬און צו ראַבעװען רױב‪ ,‬און זי‬ ‫‪ 17‬װאָרום די שלעכטיקײט ברענט‬
‫מאַכן צו טרעטן װי קױט פֿון די גאַסן‪.‬‬ ‫װי ַא פֿײַער‪ ,‬זי פֿאַרצערט דערנער און‬
‫‪ 7‬אָבער ניט אַזױ מײנט ער‪ ,‬און ניט‬ ‫װילדגעװעקס‪ ,‬און צינדט די געצװײַגן‬
‫אַזױ טראַכט זײַן האַרץ‪ ,‬נײַערט צו‬ ‫פֿון װאַלד‪ ,‬ביז זײ קנױלן זיך אין זײַלן‬
‫פֿאַרטיליקן איז אין זײַן האַרצן‪ ,‬און צו‬ ‫פֿון רױך‪.‬‬
‫פֿאַרשנײַדן פֿעלדער ניט װינציק‪.‬‬ ‫‪ 18‬דורך דעם צאָרן פֿון גאָט פֿון‬
‫‪ 8‬װאָרום ער זאָגט‪:‬זײַנען ניט מײַנע‬ ‫צבֿאותאיז צעפֿלאַקערט דאָס לאַנד‪,‬‬
‫האַרן מלכים אַלע?‬ ‫און דאָס פֿאָלק איז װי שפּײַז פֿאַרן‬
‫‪ 9‬איז ניט װי כַּרכּמיש כַּלנו?צי איז‬ ‫פֿײַער;זײ דערבאַרימען זיך ניט קײנער‬
‫ניט װי אַרפַּד חַמת?צי איז ניט װי‬ ‫אױף זײַן ברודער‪,‬‬
‫דמשׂק שומרון?‬ ‫‪ 19‬און מע רײַסט רעכטס‪ ,‬און‬
‫‪ 10‬אַזױ װי מײַן האַנט האָט‬ ‫בלײַבט הונגעריק‪ ,‬און מע עסט לינקס‪,‬‬
‫דערגרײכטדי קיניגרײַכן פֿון די‬ ‫און װערט ניט זאַט;זײ עסן איטלעכער‬
‫אָפּגעטער‪ ,‬װאָס זײערע געצן זײַנען‬ ‫דאָס פֿלײש פֿון זײַן אָרעם‪:‬‬
‫מער געװעןװי פֿון ירושלים און פֿון‬ ‫אפֿרי ִם‬
‫ַ‬ ‫ֶפֿרי ִמען‪ ,‬און‬
‫‪ 20‬מנשה א ַ‬
‫שומרון –‬ ‫מנשהן‪ ,‬זײ אין אײנעם אױף יהוּדה‪.‬‬
‫‪ 11‬פֿאַר װאָר‪ ,‬אַזױ װי איך האָב‬ ‫ב ַײ אַלעם דעם איז ניט אָפּגעגאַנגען‬
‫געטאָן צו שומרוןאון צו אירע‬ ‫זײַן כּעס‪ ,‬און זײַן האַנט איז נאָך‬
‫אָפּגעטער‪ ,‬אַזױ װעל איך טאָן צו‬ ‫אױסגעשטרעקט‪.‬‬
‫ירושליםאון צו אירע געצנבילדער‪.‬‬
‫‪ 12‬אָבער עס װעט זײַן‪ ,‬אַז גאָט‬
‫װעט ענדיקן אַל זײַן װערק אױף באַרג‬
‫צִיון און אױף ירושלים‪ ,‬װעל איך זיך‬
‫װײ‪ ,‬די װאָס קריצן געזעצן‬
‫פֿון אומגליק‪ ,‬און שרײַבער‬ ‫‪10‬‬
‫װאָס האָבן אומעכט געשריבן‪,‬‬
‫רעכענען פֿאַר דער פֿרוכט פֿון דעם‬ ‫‪ 2‬כּדי אָפּצונײַגן פֿון משפּט די‬
‫שטאָלצן האַרצן פֿון דעם מלך פֿון‬ ‫באַדערפֿטיקע‪ ,‬און גזלען דאָס רעכט‬
‫אשור‪ ,‬און פֿאַר דער רימער ַײ פֿון זײַנע‬ ‫פֿון די אָרימע פֿון מײַן פֿאָלק;כּדי‬
‫האָפֿערדיקע אױגן‪.‬‬ ‫אלמנות זאָלן זײַן זײער רױב‪ ,‬און‬
‫‪ 13‬װאָרום ער האָט געזאָגט‪:‬‬ ‫יתומים זאָלן זײ באַראַבעװען!‬
‫מיט כּוח פֿון מײַן האַנט האָב איך‬ ‫‪ 3‬און װאָס װעט איר טאָן אין טאָג פֿון‬
‫אױפֿגעטאָן‪ ,‬און מיט מײַן חכמה‪ ,‬װײַל‬ ‫רעכנשאַפֿט‪ ,‬און אין דער פֿאַרװיסטונג‬
‫איך בין פֿאַרשטאַנדיק;און איך טו אָפּ‬ ‫װאָס קומט פֿון דער װײַט?צו װעמען‬
‫די געמאַרקן פֿון פֿעלקער‪ ,‬און זײערע‬ ‫װעט איר לױפֿן נאָך הילף?און װוּ װעט‬
‫שאַצן האָב איך צערױבט‪ ,‬און מאַכטיק‬ ‫איר איבערלאָזן אײַער רײַכטום?‬
‫טו איך נידערן די באַװױנער‪.‬‬ ‫‪ 4‬ניט אַנדערש װי קני ִען אונטער‬
‫‪ 14‬און מײַן האַנט האָט געפֿונען‬ ‫געפֿאַנגענע‪ ,‬און אונטער הרוּגים צו‬
‫װי ַא נעסטדעם פֿאַרמעג פֿון די‬ ‫ב ַײ אַלעם דעם איז ניט‬ ‫פֿאַלן‪.‬‬
‫‪10:15—10:34‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪602‬‬
‫אין גאַנצן לאַנד‪.‬‬ ‫פֿעלקער‪ ,‬און װי מע קלײַבט אױף‬

‫‪ 24‬פֿאַר װאָר‪ ,‬אַזױ האָט געזאָגט דער‬ ‫אײַער פֿאַרלאָזענע‪ ,‬האָב איך די גאַנצע‬
‫האַר‪ ,‬גאָט פֿון צבֿאות‪:‬זאָלסט ניט‬ ‫ערד אױפֿגעקליבן;און ניט געװען װער‬
‫מורא האָבן‪ ,‬מײַן פֿאָלק‪ ,‬באַװױנער פֿון‬ ‫זאָל ַא פֿליגל רירן‪ ,‬אָדער עפֿענען ַא‬
‫צִיון‪ ,‬פֿאַר אשור װאָס שלאָגט דיך מיט‬ ‫מױל און ַא פּיפּס טאָן‪.‬‬
‫דער רוט‪ ,‬און הײבט זײַן שטעקן אױף‬ ‫‪ 15‬קען די האַק זיך רימען קעגן דעם‬
‫דיר‪ ,‬אױפֿן שטײגער פֿון ַ‬ ‫װאָס האַקט מיט איר?קען די זעג זיך‬
‫‪ 25‬װאָרום נאָך ַא קלײן װײַל‪ ,‬און‬ ‫גרײסן קעגן דעם װאָס ציט זי?װי ַא‬
‫דער כּעס װעט זיך ענדיקן‪ ,‬און מײַן‬ ‫רוט זאָל פֿאָכן מיט אירע אױפֿהײבער‪,‬‬
‫צאָרן װעט זײַן צו זײער פֿאַרטיליקונג‪.‬‬ ‫װי ַא שטעקן זאָל אױפֿהײבן דעם װאָס‬
‫‪ 26‬און גאָט פֿון צבֿאות װעט‬ ‫ניט האָלץ!‬
‫דערװעקן אױף אים ַא רוט‪ ,‬אַזױ װי‬ ‫‪ 16‬דרום װעט דער האַר‪ ,‬גאָט‬
‫צור‪-‬עוֹרבֿ‪,‬‬
‫ֵ‬ ‫אין דעם שלאַק פֿון מדין אין‬ ‫פֿון צבֿאותאָנשיקן ַא דער אױף זײַן‬
‫און װי זײַן שטעקן איבערן ים;און ער‬ ‫פֿעטקײט;און אונטער זײַן פּראַכט װעט‬
‫װעט זי אױפֿהײבן אױפֿן שטײגער פֿון‬ ‫זיך צעברענען ַא בראַנד‪ ,‬װי די בראַנד‬
‫ַ‬ ‫פֿון ַא פֿײַער‪.‬‬
‫‪ 27‬און עס װעט זײַן אין יענעם טאָג‪,‬‬ ‫‪ 17‬און דאָס ליכט פֿון ישׂראל װעט‬
‫װעט אָפּגעטאָן װערן זײַן לאַסט פֿון‬ ‫זײַן ַא פֿײַער‪ ,‬און זײַן הײליקער‬
‫דײַן רוקן‪ ,‬און זײַן יאָך פֿון דײַן האַלדז‪,‬‬ ‫ַא פֿלאַם‪ ,‬און זי װעט ברענען און‬
‫און דער יאָך װעט צעבראָכן װערן‬ ‫פֿאַרצערן זײַנע דערנעראון זײַן‬
‫פֿונעם פֿעטס‪.‬‬ ‫װילדגעװעקס אין אײן טאָג‪.‬‬
‫‪ 28‬ער איז געקומען אױף ַעי ָת‪ ,‬ער‬ ‫‪ 18‬און די פּראַכט פֿון זײַן װאַלד און‬
‫איז דורכגעגאַנגען מִגרון‪ ,‬אין מיכמאָש‬ ‫זײַן פֿרוכטגאָרטןװעט ער לײַב און זעל‬
‫לאָזט ער איבער זײַן געפּעק;‬ ‫פֿאַרלענדן;און עס װעט זײַן װי דאָס‬
‫‪ 29‬זײ זײַנען אַריבער דעם‬ ‫אױסגײן פֿון ַא גוסס‪.‬‬
‫איבערפֿאָר‪ ,‬אין גֶבֿע האָבן זײ‬ ‫‪ 19‬און דער רעשט בײמער פֿון זײַן‬
‫נאַכטלעג געהאַלטן‪ .‬רמה טוט ציטערן‪,‬‬ ‫װאַלד װעלן זײַן געצײלטע‪ ,‬און ַא יי ִנגל‬
‫גבֿעת‪-‬שָאול איז אַנטלאָפֿן‪.‬‬ ‫װעט זײ קענען אױפֿשרײַבן‪.‬‬
‫‪ 30‬שר ַײ אױפֿן קָול‪ ,‬טאָכטער‬ ‫‪ 20‬און עס װעט זײַן אין יענעם טאָג‪,‬‬
‫גַלים!האָרך‪ַ ,‬לי ִש! אָרימע ענָתות!‬ ‫װעט דער איבערבלײַב פֿון ישׂראל‪ ,‬און‬
‫‪ 31‬מַד ֵמנָה װאָגלט‪ ,‬די װױנער פֿון‬ ‫די אַנטרונענע פֿון הױז פֿון יעקבֿ‪ ,‬זיך‬
‫גֵבֿים אַנטרינען‪.‬‬ ‫מער ניט אָנלענען אױף זײער שלעגער‪,‬‬
‫‪ 32‬נאָך הײַנט װעט ער זיך אָפּשטעלן‬ ‫נאָר זיך אָנלענען מיט אמת אױף יהוה‪,‬‬
‫אין נוֹבֿ;ער פֿאָכט זײַן האַנט אױפֿן‬ ‫דעם הײליקן פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫באַרג פֿון טאָכטער צִיון‪ ,‬אױף דעם‬ ‫‪ 21‬אַן איבערבלײַב װעט זיך‬
‫הױכן אָרט פֿון ירושלים‪.‬‬ ‫אומקערן‪ ,‬אַן איבערבלײַב פֿון יעקבֿ‪,‬‬
‫גאָט פֿון‬ ‫‪ 33‬זע‪ ,‬דער האַר‪,‬‬ ‫צו גאָט דעם מאַכטיקן‪.‬‬
‫צבֿאות‪ ,‬ברעכט אָפּ די צװײַגן מיט‬ ‫‪ 22‬װאָרום אױב דײַן פֿאָלק‪ ,‬ישׂראל‪,‬‬
‫מוֹראדיקײט‪ ,‬און די הױכגעװאַקסענע‬ ‫זאָל זײַן װי זאַמד פֿון ים‪ ,‬װעט נאָר אַן‬
‫װערן אָפּגעשניטן‪ ,‬און די דערהױבענע‬ ‫איבערבלײַב פֿון אים זיך אומקערן; ַא‬
‫װעלן דערנידערט װערן‪.‬‬ ‫פֿאַרלענדונג איז נִגזר געװאָרן‪ ,‬זי‬
‫‪ 34‬און ער װעט אָפּהאַקן די געצװײַגן‬ ‫פֿלײצט מיט גערעכטיקײט‪.‬‬
‫פֿון װאַלד מיט אַן אײַזן‪ ,‬און דער לבֿנון‬ ‫‪ 23‬װאָרום ַא פֿאַרלענדעניש און ַא‬
‫װעט דורך ַא מאַכטיקן פֿאַלן‪.‬‬ ‫גזַרמאַכט דער האַר‪ ,‬גאָט פֿון צבֿאות‪,‬‬
‫‪603‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪11:1—:12‬‬
‫פֿאַר ַא פֿאָן פֿון די פֿעלקער‪-‬צו אים‬

‫װעלן די אומות זיך װענדן‪ ,‬און זײַן‬
‫רוּונג װעט זײַן ַא פּראַכטיקײט‪.‬‬
‫און ַא ריטל װעט אַרױס פֿון‬
‫דעם שטאַם פֿון יִשַי‪ ,‬און‬
‫ַא צװײַג פֿון זײַנע װאָרצלען װעט‬
‫‪11‬‬
‫‪ 11‬און עס װעט זײַן אין יענעם טאָג‪,‬‬ ‫שפּראָצן‪.‬‬
‫װעט גאָט װידער אױסשטרעקן זײַן‬ ‫‪ 2‬און רוען װעט אױף אים דער גײַסט‬
‫האַנט‪ַ ,‬א צװײט מאָל‪ ,‬אױסצוקױפֿן‬ ‫פֿון גאָט‪ ,‬דער גײַסט פֿון חכמה און‬
‫דעם איבערבלײַב פֿון זײַן פֿאָלק‪ ,‬װאָס‬ ‫פֿאַרשטאַנדיקײט‪ ,‬דער גײַסט פֿון עצה‬
‫מצרי ִם‪,‬‬
‫װעט בלײַבן פֿון אשור‪ ,‬און פֿון ַ‬ ‫און גבֿורה‪ ,‬דער גײַסט פֿון דערקענונג‬
‫און פֿון פַּתרוס‪ ,‬און פֿון כּוּש‪ ,‬און פֿון‬ ‫און גאָצפֿאָרכטיקײט‪.‬‬
‫ֵאלֶם‪ ,‬און פֿון שִנעָר‪ ,‬און פֿון חַמת‪ ,‬און‬ ‫‪ 3‬און זײַן קװיקונג װעט זײַן אין‬
‫פֿון די אינדזלען פֿון ים‪.‬‬ ‫גאָצפֿאָרכטיקײט;און ניט נאָך דער‬
‫‪ 12‬און ער װעט אױפֿהײבן ַא פֿאָן‬ ‫זעונג פֿון זײַנע אױגן װעט ער משפּטן‪,‬‬
‫צו די פֿעלקער‪ ,‬און װעט אײַנזאַמלען‬ ‫און ניט נאָך דער הערונג פֿון זײַנע‬
‫די פֿאַרשטױסענע פֿון ישׂראל‪ ,‬און‬ ‫אױערן װעט ער אַנטשײדן;‬
‫די צעשפּרײטע פֿון יהוּדה װעט ער‬ ‫‪ 4‬נאָר ער װעט משפּטן מיט‬
‫אױפֿקלײַבןפֿון די פֿיר עקן פֿון דער‬ ‫גערעכטיקײט די אָרימע‪ ,‬און‬
‫ערד‪.‬‬ ‫אַנטשײדן מיט יושר פֿאַר די‬
‫‪ 13‬און אָפּגעטאָן װעט װערן די קנאה‬ ‫געדריקטע פֿון לאַנד;און ער װעט‬
‫פֿון אפֿרים‪ ,‬און די פֿײַנט פֿון יהוּדה‬ ‫שלאָגן דאָס לאַנד מיט דער רוט פֿון‬
‫װעלן פֿאַרשניטן װערן;אפֿרים װעט‬ ‫זײַן מױל‪ ,‬און מיטן אָטעם פֿון זײַנע‬
‫ניט מקנא זײַן יהוּדה‪ ,‬און יהוּדה װעט‬ ‫ליפּן װעט ער טײטן דעם ָרשע‪.‬‬
‫ניט פֿײַנטן אפֿרים‪.‬‬ ‫‪ 5‬און גערעכטיקײט װעט זײַן‬
‫‪ 14‬און זײ װעלן אָנפֿלי ִען באַנאַנד‬ ‫דער אָנגורט פֿון זײַנע לענדן‪ ,‬און‬
‫אױף די פּלִשתּים צו מערבֿ‪ ,‬אין אײנעם‬ ‫טרײַשאַפֿט דער גאַרטל פֿון זײַנע דיכן‪.‬‬
‫װעלן זײ רױבן די קינדער פֿון מזרח‪,‬‬ ‫‪ 6‬און ַא װאָלף װעט הױזן מיט ַא‬
‫אױף אדום און מואָ ֿב װעלן זײ שטרעקן‬ ‫שעפּס‪ ,‬און ַא לעמפּערט מיט ַא ציקעלע‬
‫זײער האַנט‪ ,‬און די קינדער פֿון עמון‬ ‫װעט הױערן‪ ,‬און ַא קאַלב און ַא‬
‫װעלן געהאָרכן צו זײ‪.‬‬ ‫יונגלײב און ַא פֿעט רינד באַנאַנד;און‬
‫‪ 15‬און גאָט װעט פֿאַרװיסטן די צונג‬ ‫ַא קלײן יי ִנגל װעט זײ פֿירן‪.‬‬
‫מצרי ִם;און ער װעט‬ ‫ַ‬ ‫פֿון דעם ים פֿון‬ ‫‪ 7‬און ַא קו מיט ַא בער װעלן זיך‬
‫פֿאָכן זײַן האַנט אױפֿן טײַך מיט זײַן‬ ‫פֿיטערן‪ ,‬באַנאַנד װעלן הױערן זײערע‬
‫הײסן װינט‪ ,‬און װעט אים צעשלאָגן‬ ‫יונגע;און ַא לײב װעט װי ַא רינד עסן‬
‫אױף זיבן בעכן‪ ,‬און מאַכן מיט שיך‬ ‫שטרױ‪.‬‬
‫אַריבערצושפּרײַזן‪.‬‬ ‫‪ 8‬און ַא זױגעדיקער װעט זיך‬
‫‪ 16‬און ַא װעג װעט זײַן פֿאַר דעם‬ ‫שפּילןאױפֿן לאָך פֿון ַא שלאַנג‪ ,‬און‬
‫איבערבלײַב פֿון זײַן פֿאָלק‪ ,‬װאָס װעט‬ ‫אױף דער נאָרע פֿון ַא נאָטערװעט אַן‬
‫בלײַבן פֿון אשור‪ ,‬אַזױ װי עס איז‬ ‫אַנטװױנטער זײַן האַנט לײגן‪.‬‬
‫געװען פֿאַר ישׂראלאין טאָג פֿון זײַן‬ ‫‪ 9‬זײ װעלן ניט בײז טאָן און ניט‬
‫אַרױפֿגײן פֿון לאַנד ַ‬ ‫פֿאַרדאַרבןאױף מײַן גאַנצן הײליקן‬
‫און װעסט זאָגן אין יענעם‬ ‫באַרג;װאָרום די ערד װעט זײַן פֿול מיט‬
‫טאָג‪:‬איך דאַנק דיר‪ ,‬גאָט‪,‬‬
‫הגם דו האָסט געצערנט אױף‬
‫‪12‬‬ ‫דערקענונג פֿון גאָט‪ ,‬װי די װאַסערן‬
‫באַדעקן דעם ים‪.‬‬
‫מיר;אָפּגעגאַנגען איז דײַן כּעס‪ ,‬און דו‬ ‫‪ 10‬און עס װעט זײַן אין יענעם‬
‫האָסט מיך געטרײסט‪.‬‬ ‫טאָג‪:‬דער װאָרצל פֿון יִשַי‪ ,‬װאָס שטײט‬
‫‪12:2—13:16‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪604‬‬
‫‪ 8‬און זײ װעלן דערשראָקן‬ ‫‪ 2‬זע‪ ,‬גאָט איז מײַן ישועה;איך בין‬

‫װערן;יסורים און װײען װעלן זײ‬ ‫זיכער און אַנגסט ניט‪ ,‬װאָרום מײַן‬
‫קריגן‪ ,‬װי ַא געװינערין װעלן זײ זיך‬ ‫שטאַרקײט און געזאַנג איז י ָה יהוה‪,‬‬
‫דרײען;אײנער אױפֿן אַנדערן װעלן‬ ‫און ער איז מיר געװען ַא ישועה‪.‬‬
‫זײ גאַפֿן‪ ,‬זײערע פּנימער‪ ,‬פּנימער פֿון‬ ‫‪ 3‬און איר װעט שעפּן װאַסער מיט‬
‫פֿלאַמען‪.‬‬ ‫שִׂמחה‪ ,‬פֿון די קװאַלן פֿון ישועה‪.‬‬
‫גאָט‬ ‫‪ 9‬זע‪ ,‬דער טאָג פֿון‬ ‫‪ 4‬און אין יענעם טאָג װעט איר‬
‫מיט‬ ‫קומטאומדערבאַרימדיק‪,‬‬ ‫זאָגן‪:‬דאַנקט צו גאָט‪ ,‬רופֿט אױס זײַן‬
‫כּעס און גרימצאָרן‪ ,‬צו מאַכן די ערד‬ ‫נאָמען‪ ,‬לאָזט װיסן צװישן די פֿעלקער‬
‫פֿאַר ַא װיסטעניש‪ ,‬און פֿאַרטיליקן‬ ‫זײַנע טוּונגען‪ ,‬דערצײלט אַז דערהױבן‬
‫אירע זינדיקע פֿון איר‪.‬‬ ‫איז זײַן נאָמען‪.‬‬
‫‪ 10‬װאָרום די שטערן פֿון הימל און‬ ‫‪ 5‬זינגט צו גאָט װאָרום ער האָט‬
‫זײַנע מזלותװעלן ניט שײַנען זײער‬ ‫אױפֿגעטאָן גרױס‪ ,‬באַװוּסט זאָל דאָס‬
‫ליכט;די זון װעט זײַן פֿינצטער אין‬ ‫זײַן אױף דער גאַנצער ערד‪.‬‬
‫איר אױפֿגאַנג‪ ,‬און די לבֿנה װעט ניט‬ ‫‪ 6‬שר ַײ אױס און זינג‪ ,‬באַװױנערין‬
‫שימערן איר ליכט‪.‬‬ ‫פֿון צִיון‪ ,‬װאָרום גרױס צװישן דיר איז‬
‫‪ 11‬און איך װעל זיך רעכענען מיט‬ ‫דער הײליקער פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫דער װעלט פֿאַרן בײז‪ ,‬און מיט‬
‫די רשָעים פֿאַר זײער זינד;און איך‬
‫װעל פֿאַרשטערן דעם שטאָלץ פֿון‬
‫די מוטװיליקע‪ ,‬און די גאװה פֿון די‬
‫די נבֿואה אױף בָבֿל‪ ,‬װאָס‬
‫ישַעי ָהו דער זון פֿון אָמוצן‬ ‫‪13‬‬
‫האָט געזען‪:‬‬
‫מאַכטיקע װעל איך דערנידערן‪.‬‬ ‫‪ 2‬אױף ַא הױכן באַרג שטעלט אױף ַא‬
‫‪ 12‬איך װעל מאַכן ַא מאַן זעלטענער‬ ‫פֿאָן‪ ,‬הײבט אױף דעם קָול צו זײ‪ ,‬פֿאָכט‬
‫פֿון גינגאָלד‪ ,‬און ַא מענטשן‪ ,‬פֿון‬ ‫מיט דער האַנט‪ ,‬זײ זאָלן קומעןאין די‬
‫אוֹפֿיר‪-‬גאָלד‪.‬‬ ‫טױערן פֿון פֿירשטן‪.‬‬
‫‪ 13‬װעגן דעם װעל איך מאַכן‬ ‫‪ 3‬איך האָב באַפֿױלן מײַנע‬
‫ציטערן די הימלען‪ ,‬און די ערד װעט‬ ‫געהײליקטע‪ ,‬יאָ‪ ,‬גערופֿן מײַנע‬
‫אױפֿשטורעמען פֿון איר אָרט‪ ,‬אין דעם‬ ‫גיבורים פֿאַר מײַן צאָרן‪ ,‬מײַנע‬
‫כּעס פֿון גאָט פֿון צבֿאות‪ ,‬און אין דעם‬ ‫שטאָלצלוסטיקע‪.‬‬
‫טאָג פֿון זײַן גרימצאָרן‪.‬‬ ‫‪ 4‬האָרך! ַא טומל אױף די בערג‪,‬‬
‫‪ 14‬און עס װעט זײַן‪ :‬אַזױ װי ַא הירש‬ ‫גלײַך װי פֿון פֿאָלק ַא סך‪ .‬האָרך!‬
‫ַא געיאָגטער‪ ,‬און אַזױ װי שאָף אָן אַן‬ ‫ַא גערױש פֿון מלוכות‪ ,‬פֿון אומות‬
‫אײַנזאַמלער‪ ,‬װעלן זײ איטלעכער צו‬ ‫גאָט פֿון צבֿאות‬ ‫פֿאַרזאַמלטע‪.‬‬
‫זײַן פֿאָלק זיך קערן‪ ,‬און איטלעכער צו‬ ‫באַפֿעלט ַא חיל פֿון מלחמה‪.‬‬
‫זײַן לאַנד װעלן זײ אַנטלױפֿן‪.‬‬ ‫‪ 5‬זײ קומען פֿון ַא לאַנד ַא װײַטן‪,‬‬
‫‪ 15‬איטלעכער װאָס װערט געפֿונען‪,‬‬ ‫פֿון עק פֿונעם הימל – גאָט און די‬
‫װעט דערשטאָכן װערן‪ ,‬און איטלעכער‬ ‫געצײַג פֿון זײַן צאָרן‪ ,‬די גאַנצע ערד‬
‫װאָס װערט געכאַפּט‪ ,‬װעט פֿאַלן דורכן‬ ‫צו צעשטערן‪.‬‬
‫שװערד‪.‬‬ ‫‪ 6‬יאָמערט‪ ,‬װאָרום נאָנט איז דער‬
‫‪ 16‬און זײערע קלײנע קינדער‬ ‫טאָג פֿון גאָט‪ ,‬װי ַא בראָך פֿון‬
‫װעלן צעהאַקט װערן פֿאַר זײערע‬ ‫אַלמאַכטיקן װעט ער קומען‪.‬‬
‫אױגן;זײערע הײַזער װעלן צערױבט‬ ‫‪ 7‬דרום װעלן אַלע הענט שלאַף‬
‫װערן‪ ,‬און זײערע װײַבער װעלן‬ ‫װערן‪ ,‬און איטלעך האַרץ פֿון ַא‬
‫געשענדט װערן‪.‬‬ ‫מענטשן װעט צעגײן‪.‬‬
‫‪605‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪13:17—14:13‬‬
‫און פֿון דײַן ציטערניש‪ ,‬און פֿון‬ ‫‪ 17‬זע‪ ,‬איך דערװעק אױף זײ מָדַ י‪,‬‬
‫דער שװערער אַרבעטװאָס מע האָט‬ ‫װאָס זילבער אַכטן זײ ניט‪ ,‬און גאָלד‪,‬‬
‫געאַרבעט מיט דיר‪,‬‬ ‫דאָס װילן זײ ניט‪.‬‬
‫‪ 4‬װעסטו אױפֿהײבן דעם דאָזיקן‬ ‫‪ 18‬און בױגנס װעלן צעהאַקן‬
‫משלאױפֿן מלך פֿון בָבֿל‪ ,‬און זאָגן‪:‬װי‬ ‫יי ִנגלעך‪ ,‬און אױף פֿרוכט פֿון לײַב‬
‫האָט אױפֿגעהערט דער דריקער‪,‬‬ ‫װעלן זײ ניט ַרחמָנות האָבן‪ ,‬אױף‬
‫אױפֿגעהערט די גאָלדגײציקע!‬ ‫קינדער װעט זיך ניט דערבאַרימען‬
‫‪ 5‬צעבראָכן האָט גאָט דעם שטעקן‬ ‫זײער אױג‪.‬‬
‫פֿון די רשָעים‪ ,‬די רוט פֿון די‬ ‫‪ 19‬און בָבֿל‪ ,‬דאָס שײנדל פֿון‬
‫געװעלטיקער‪,‬‬ ‫מלוכות‪ ,‬די שטאָלצע פּראַכט פֿון‬
‫‪ 6‬װאָס האָט געשלאָגן די פֿעלקער‬ ‫די כַּשׂדים‪ ,‬װעט זײַן װי גאָטס‬
‫מיט כּעס‪ ,‬שלעק אָן אַן אױפֿהער‪ ,‬װאָס‬ ‫ַמורה‪.‬‬‫איבערקערענישפֿון סדום און ע ָ‬
‫האָט געװעלטיקט מיט צאָרן אױף די‬ ‫‪ 20‬זי װעט אײביק ניט באַזעצט‬
‫אומות‪ ,‬גערודפֿט אָן אָפּהאַלט‪.‬‬ ‫װערן‪ ,‬און ניט באַװױנט זײַן אױף‬
‫דָ ור‪-‬דורות;און קײן אַראַבער װעט‬
‫‪ 7‬רוי ִק באַרוט איז די גאַנצע ערד‪ ,‬זײ‬ ‫דאָרט ניט אױפֿשטעלן ַא געצעלט‪ ,‬און‬
‫ברעכן אױס אין געזאַנג‪.‬‬ ‫קײן פּאַסטוכער װעלן דאָרט ניט מאַכן‬
‫‪ 8‬אַפֿילו די ציפּרעסן פֿרײען זיך‬ ‫הױערן‪.‬‬
‫איבער דיר‪ ,‬די צעדערן פֿון לבֿנון‪:‬פֿון‬ ‫‪ 21‬נאָר װילדע קעץ װעלן דאָרטן‬
‫זינט דו האָסט זיך אַװעקגעלײגט‪ ,‬קומט‬ ‫הױערן‪ ,‬און זײערע הײַזער װעלן‬
‫ניט דער העקער אױף אונדז‪.‬‬ ‫פֿול זײַן מיט קלאָג‪-‬חיות;און‬
‫‪ 9‬די אונטערערד פֿון אונטן ציטערט‬ ‫שטרױספֿױגלען װעלן דאָרט רוען‪ ,‬און‬
‫אױף צוליב דיר‪ ,‬אַנטקעגן דײַן‬ ‫שֵדים װעלן דאָרט אומטאַנצן‪.‬‬
‫קומען;זי װעקט די טױטע צוליב דיר‪,‬‬ ‫‪ 22‬און שאַקאַלן װעלן װױען אין‬
‫אַלע פֿירער פֿון דער ערד;זי מאַכט‬ ‫זײערע פּאַלאַצןאון מדבר‪-‬הינט אין די‬
‫אױפֿשטײן פֿון זײערע טראָנעןאַלע‬ ‫פּאַלײַען פֿון תּענוג;און נאָנט איז איר‬
‫מלכים פֿון די פֿעלקער‪.‬‬ ‫צײַט צו קומען‪ ,‬און אירע טעג װעלן‬
‫‪ 10‬זײ אַלע רופֿן זיך אָפּ‪ ,‬און זאָגן‬ ‫זיך ניט פֿאַרצי ִען‪.‬‬
‫צו דיר‪:‬דו אױך ביסט אַװעקגעפֿאַלן װי‬ ‫גאָט װעט‬ ‫װאָרום‬
‫מיר‪ ,‬געגליכן געװאָרן צו אונדז!‬
‫‪ 11‬גענידערט אין אונטערערד איז‬
‫דערבאַרימען יעקבֿ‪ ,‬און‬
‫װעט װידער אױסדערװײלן ישׂראל‪,‬‬
‫‪14‬‬
‫דײַן שטאָלץ‪ ,‬די ברומונג פֿון דײַנע‬ ‫און זײ באַרוען אױף זײער ערד;און‬
‫האַרפֿן;אונטער דיר זײַנען װערים‬ ‫פֿרעמדע װעלן זיך באַהעפֿטן צו זײ‪,‬‬
‫געבעט‪ ,‬און דײַן צודעק איז מאָיל‪.‬‬ ‫און װעלן צושטײן צום הױז פֿון יעקבֿ‪.‬‬
‫‪ 12‬װי ביסטו פֿון הימל געפֿאַלן‪,‬‬ ‫‪ 2‬און פֿעלקער װעלן זײ נעמען‪,‬‬
‫דו ליכטיקער מאָרגנשטערן!װי ביסטו‬ ‫און װעלן זײ ברענגען אױף זײער‬
‫אָפּגעהאַקט געװאָרן צו דער ערד‪ ,‬דו‬ ‫אָרט‪ ,‬און דאָס הױז פֿון ישׂראל װעט‬
‫גורל‪-‬װאַרפֿער אױף פֿעלקער!‬ ‫זײ אַרבן אױף גאָטס ערדפֿאַר קנעכט‬
‫‪ 13‬און דו האָסט געזאָגט אין דײַן‬ ‫און פֿאַר דינסטן;און זײ װעלן װערן‬
‫האַרצן‪:‬אין הימל װעל איך אַרױפֿגײן‪,‬‬ ‫די פֿאַנגערס פֿון זײערע פֿאַנגערס‪,‬‬
‫איבער די שטערן פֿון גאָטװעל איך‬ ‫און װעלן געװעלטיקן איבער זײערע‬
‫מײַן טראָן דערהײבן;און איך װעל זיצן‬ ‫דריקער‪.‬‬
‫אױפֿן באַרג פֿון אײַנזאַמלונג‪ ,‬אין די‬ ‫‪ 3‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אין דעם טאָג‬
‫עקן פֿון צפֿון‪.‬‬ ‫װאָס גאָט באַרוט דיךפֿון דײַן פּײַן‬
‫‪14:14—14:32‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪606‬‬
‫‪ 24‬געשװאָרן האָט גאָט פֿון צבֿאות‪,‬‬ ‫‪ 14‬איך װעל אַרױפֿגײן איבער די‬
‫אַזױ צו זאָגן‪:‬פֿאַר װאָר‪ ,‬װי איך האָב‬ ‫הײכן פֿון װאָלקן‪ ,‬איך װעל צום‬
‫געטראַכט‪ ,‬אַזױ װעט געשען‪ ,‬און װי‬ ‫אױבערשטן זיך גלײַכן‪.‬‬
‫איך האָב באַראָטן‪ ,‬דאָס װעט באַשטײן‪:‬‬ ‫‪ 15‬אָבער אין אונטערערד װעסטו‬
‫‪ 25‬איך זאָל צעברעכן אשור אין‬ ‫גענידערט װערן‪ ,‬אין די עקן פֿון גרוב‪.‬‬
‫מײַן לאַנד‪ ,‬און אױף מײַנע בערג‬ ‫‪ 16‬דײַנע זעער װעלן דיך‬
‫אים צעטרעטן;און אָפּגעטאָן זאָל װערן‬ ‫דיך‬ ‫װעלן‬ ‫זײ‬ ‫באַטראַכטן‪,‬‬
‫פֿון זײ זײַן יאָך‪ ,‬און זײַן לאַסט זאָל‬ ‫אָנקוקן‪:‬איז דאָס דער מאַן װאָס‬
‫אָפּגעטאָן װערן פֿון זײער רוקן‪.‬‬ ‫האָט געמאַכט ציטערן די ערד‪ ,‬װאָס‬
‫‪ 26‬דאָס איז דער באַראָט װאָס‬ ‫האָט אױפֿגעשטורעמט מלוכות‪,‬‬
‫איז באַראָטןאױף דער גאַנצער ערד‪,‬‬ ‫‪ 17‬געמאַכט די װעלט װי ַא מדבר‪,‬‬
‫און דאָס איז די האַנט װאָס איז‬ ‫און צעשטערט אירע שטעט;זײַנע‬
‫אױסגעשטרעקט אױף אַלע פֿעלקער‪.‬‬ ‫געפֿאַנגענע ניט פֿר ַײ געלאָזט אַהײם?‬
‫גאָט פֿון צבֿאות‬ ‫‪ 27‬װאָרום‬ ‫‪ 18‬אַלע מלכים פֿון די פֿעלקער ליגן‬
‫האָט באַראָטן‪ ,‬און װער װעט‬ ‫אין כּבֿוד אַלע‪ ,‬איטלעכער אין זײַן‬
‫פֿאַרשטערן?און זײַן האַנט איז‬ ‫הײם‪.‬‬
‫אױסגעשרעקטאון װער װעט זי‬ ‫‪ 19‬און דו ביסט אַװעקגעװאָרפֿן װײַט‬
‫אָפּהאַלטן?‬ ‫פֿון דײַן קבֿר‪ ,‬װי אַן אומװערדיק‬
‫‪ 28‬אין דעם יאָר װאָס דער מלך אָחָז‬ ‫ריטל‪ ,‬אַרומגעטאָן מיט הרוּגים‪ ,‬פֿון‬
‫איז געשטאָרבן‪ ,‬איז געװען די דאָזיקע‬ ‫שװערד דערשטאָכענע‪ ,‬װאָס נידערן‬
‫נבֿואה‪:‬‬ ‫צו די שטײנער פֿון גרוב‪ ,‬װי ַא פּגר ַא‬
‫צעטרעטענער‪.‬‬
‫‪ 29‬ניט פֿרײט זיך גאַנץ פּ ֶלשֶת‪,‬‬ ‫‪ 20‬װעסט ניט באַנאַנד זײַן מיט‬
‫װאָס די רוט פֿון דײַן שלעגער איז‬ ‫זײ אין קבֿר‪ ,‬װאָרום דײַן לאַנד‬
‫צעבראָכן;װאָרום פֿון װאָרצל פֿון דער‬ ‫האָסטו אומגעבראַכט‪ ,‬דײַן פֿאָלק‬
‫שלאַנג װעט אַרױס ַא נאָטער‪ ,‬און זײַן‬ ‫האָסטו געהרגעט;אױף אײביק זאָל‬
‫פֿרוכט איז ַא פֿלי ִעדיקער לינדװאָרעם‪.‬‬ ‫ניט אָנגערופֿן װערןדער זאָמען פֿון‬
‫‪ 30‬און די אָרימסטע פֿון די אָרימע‬ ‫שלעכטסטוער‪.‬‬
‫װעלן זיך פֿיטערן‪ ,‬און די באַדערפֿטיקע‬ ‫‪ 21‬ברײט אָן אױף זײַנע קינדער ַא‬
‫װעלן הױערן אין זיכערקײט;און איך‬ ‫שחיטה‪ ,‬פֿאַר דער זינד פֿון זײערע‬
‫װעל טײטן מיט הונגער דײַן װאָרצל‪,‬‬ ‫עלטערן‪ ,‬זײ זאָלן ניט אױפֿשטײן און‬
‫און דײַן איבערבלײַב װעט מען‬ ‫י ַרשען די ערד‪ ,‬און אָנפֿילן דאָס געזיכט‬
‫אױסהרגען‪.‬‬ ‫פֿון דער װעלט מיט שטעט‪.‬‬
‫‪ 31‬יאָמער‪ ,‬דו טױער‪ ,‬שרײַ‪ ,‬דו‬ ‫‪ 22‬און איך װעל אױפֿשטײן אױף‬
‫שטאָט‪ ,‬װער צעגאַנגען‪ ,‬גאַנץ פּ ֶלשֶת‪,‬‬ ‫זײ‪ ,‬זאָגט גאָט פֿון צבֿאות‪ ,‬און װעל‬
‫װאָרום פֿון צפֿון קומט ַא רױך‪ ,‬און‬ ‫פֿאַרשנײַדן פֿון בָבֿל ַא נאָמען און‬
‫ניט ָא קײן אָפּגעשטאַנענער אין זײַנע‬ ‫אַן איבערבלײַב‪ ,‬און ַא קינד און ַא‬
‫מחנות‪.‬‬ ‫קינדסקינד‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬
‫‪ 32‬און װאָס זאָל מען ענטפֿערן די‬ ‫‪ 23‬און איך װעל זײ מאַכן‬
‫שלוחים פֿון דעם פֿאָלק? –אַז גאָט‬ ‫צום אַרב פֿאַרן זומפּבושל‪ ,‬און‬
‫האָט געגרונטפֿעסט צִיון‪ ,‬און אין איר‬ ‫געמױזעכצן װאַסער;און איך װעל‬
‫װעלן זיך שיצן די אָרימע פֿון זײַן‬ ‫זײ אַװעקבעזעמען מיטן בעזעם פֿון‬
‫פֿאָלק‪.‬‬ ‫פֿאַרטיליקונג‪ ,‬זאָגט גאָט פֿון צבֿאות‪.‬‬
‫‪607‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪15:1—16:8‬‬
‫איבערבלײַב פֿון לאַנד‪.‬‬ ‫די נבֿואה אױף מואָבֿ‪.‬‬

‫פֿאַר װאָר‪ ,‬איבער נאַכט‬ ‫‪15‬‬
‫צום‬ ‫לעמער‬
‫געװעלטיקער פֿון לאַנד‪ ,‬פֿון‬
‫שיקט‬
‫‪16‬‬
‫די פֿעלדזן װאָס צום מדבר‪ ,‬צום באַרג‬
‫איז פֿאַרװיסט געװאָרן עָר‪-‬מואָבֿ‪,‬‬
‫װאָר‪,‬‬ ‫געװאָרן;פֿאַר‬ ‫פֿאַרשניטן‬
‫איבער נאַכט איז פֿאַרװיסט געװאָרן‬
‫פֿון טאָכטער צִיון‪.‬‬ ‫קיר‪-‬מואָבֿ‪ ,‬פֿאַרשניטן געװאָרן‪.‬‬
‫‪ 2‬און עס װעט זײַן‪:‬װי ַא פֿױגל‬ ‫‪ 2‬ער איז אַרױפֿגעגאַנגען קײן‬
‫ַא פֿאַרװאָגלטער‪ ,‬װי ַא נעסט ַא‬ ‫ַבי ִת און דיבֿון‪ ,‬אױף די בָמות צו‬
‫צעטריבענער‪ ,‬װעלן זײַן די טעכטער‬ ‫װײנען;אױף נבֿוֹ און אױף מֵידבֿאָטוט‬
‫פֿון מואָבֿ‪ ,‬ב ַײ די איבערפֿאָרן פֿון‬ ‫יאָמערן מואָבֿ;אױף אַלע זײַנע קעפּ‬
‫אַרנון‪.‬‬ ‫איז ַא פּליך‪ ,‬יעטװעדער באָרד איז‬
‫‪ 3‬״ברענג אַן עצה‪ ,‬שאַף ַא‬ ‫אָפּגעשניטן‪.‬‬
‫באַשײד;מאַך דײַן שאָטן װי די נאַכט‪,‬‬ ‫‪ 3‬אין זײַנע גאַסן גורט מען אָן‬
‫אין מיטן העלן טאָג;פֿאַרבאָרג די‬ ‫זאַק;אױף אירע דעכער און אין אירע‬
‫פֿאַרשטױסענע‪ ,‬דעם פֿאַרװאָגלטן‬ ‫מערק‪ ,‬טוט איטלעכער יאָמערן‪,‬‬
‫זאָלסטו ניט אַנטפּלעקן‪.‬‬ ‫צעגײט אין געװײן‪.‬‬
‫‪ 4‬זאָלן װױנען ב ַײ דיר מײַנע –‬ ‫‪ 4‬און קלאָגן טוט חשבון און‬
‫מואָבֿס – פֿאַרשטױסענע‪ ,‬ז ַײ זײ ַא‬ ‫אֶל ָעלֵה‪ ,‬ביז יַהַץ װערט געהערט זײער‬
‫פֿאַרבאָרגעניש פֿון דעם רױבער‪ ,‬ביז‬ ‫קָול;דרום שרײַען די באַװאָפֿנטע פֿון‬
‫אַװעק איז די דריקונג‪ ,‬געענדיקט דער‬ ‫מואָבֿ;זײַן זעל טוט אים ציטערן‪.‬‬
‫רױב‪ ,‬פֿאַרלענדט די צעטרעטער אױסן‬ ‫‪ 5‬מײַן האַרץ אױף מואָ ֿב טוט קלאָגן‪,‬‬
‫לאַנד;‬ ‫אירע אַנטלאָפֿענע גרײכן ביז צועַר‪,‬‬
‫‪ 5‬װאָרום אױפֿגעשטעלט אױף גענאָד‬ ‫דער דרײַיאָריקער קו;װאָרום דער‬
‫איז דער טראָן‪ ,‬און אױף אים זיצט מיט‬ ‫אַרױפֿגאַנג פֿון לוחית‪ ,‬אים גײט מען‬
‫אמת‪ ,‬אין דָ וִדס געצעלט‪ַ ,‬א ריכטער‬ ‫אַרױף מיט געװײן;װאָרום אױף דעם‬
‫װאָס זוכט רעכט‪ ,‬און איז גיך אױף‬ ‫װעג פֿון חוֹרוֹנַי ִם ַא בראָכגעשרײ הײבן‬
‫גערעכטיקײט״‪.‬‬ ‫זײ אױף‪.‬‬
‫‪ 6‬״מיר האָבן געהערט די‬ ‫‪ 6‬װאָרום די װאַסערן פֿון‬
‫שטאָלצקײט פֿון מואָבֿ‪ ,‬װי זײער‬ ‫װיסטעניש‬ ‫ַא‬ ‫נִמריםװעלן‬
‫שטאָלץ ער איז;זײַן גאװה און זײַן‬ ‫װערן;װאָרום פֿאַרדאַרט איז דאָס‬
‫שטאָלצקײט און זײַן חוצפּה‪ ,‬זײַנע‬ ‫קרײַטעכץ‪ ,‬פֿאַרלענדט איז דאָס גראָז‪,‬‬
‫באַרימערײַען אָן ַא האַפֿט״‪.‬‬ ‫קײן גרינס איז ניטאָ‪.‬‬
‫‪ 7‬דרום װעט יאָמערן מואָ ֿב אױף‬ ‫‪ 7‬דרום‪ ,‬די שפֿע װאָס זײ האָבן‬
‫מואָבֿ‪ ,‬איטלעכער װעט יאָמערן;נאָך‬ ‫אָנגעזאַמלט‪ ,‬און דאָס װאָס זײ האָבן‬
‫די ראָזינקעקוכנס פֿון קיר‪-‬ח ֶַרשֶׂתװעט‬ ‫באַהאַלטן‪ ,‬װעלן זײ צום טײַך פֿון די‬
‫איר זיפֿצן‪ ,‬אין גאַנצן דערשלאָגענע‪.‬‬ ‫װערבעס אַװעקטראָגן‪.‬‬
‫‪ 8‬װאָרום די פֿעלדער פֿון חשבון‬ ‫‪ 8‬װאָרום דאָס געשרײ האָט‬
‫זײַנען פֿאַרװעלקט‪ ,‬דער װײַנשטאָק‬ ‫אַרומגערינגלטדעם געמאַרק פֿון‬
‫פֿון שִׂבֿמָה‪ ,‬װאָס זײַנע רױטטרױבן‬ ‫מואָבֿ;ביז אֶג ַלי ִם גײט איר יללה‪ .‬און‬
‫האָבן פֿאַרטומלטדי האַרן פֿון‬ ‫ביז באֵר‪-‬אֵלים‪ ,‬איר יללה‪.‬‬
‫די פֿעלקער;ביז י ַעזֵר האָבן זײ‬ ‫‪ 9‬װאָרום די װאַסערן פֿון דימון‬
‫דערגרײכט‪ ,‬ביזן מדבר האָבן זײ‬ ‫זײַנען פֿול מיט בלוט; װאָרום איך װעל‬
‫געװאַנדערט;אירע צװײַגן האָבן זיך‬ ‫דימון נאָך געבן ַא צולאָג‪ַ :‬א לײב פֿאַר‬
‫צעשפּרײט‪ ,‬ביז צום ים זײַנען זײ‬ ‫די אַנטרונענע פֿון מואָבֿ‪ ,‬און פֿאַר דעם‬
‫‪16:9—17:12‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪608‬‬
‫קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬זאָגט גאָט פֿון‬ ‫אַריבער‪.‬‬

‫צבֿאות‪.‬‬ ‫‪ 9‬דרום באַװײן איך אין דעם‬
‫‪ 4‬און עס װעט זײַן אין יענעם טאָג‪,‬‬ ‫געװײן פֿון י ַעזֵר‪ ,‬דעם װײַנשטאָק פֿון‬
‫װעט פֿאַראָרימט װערן די פּראַכט פֿון‬ ‫שִׂבֿמָה;איך טרינק דיך אָן מיט מײַנע‬
‫יעקבֿ‪ ,‬און די פֿעטקײט פֿון זײַן לײַב‬ ‫טרערן‪ ,‬חשבון און אֶל ָעלֵה;װאָרום‬
‫װעט אָפּגעצערט װערן‪.‬‬ ‫אױף דײַן האַרבסטונג און אױף דײַן‬
‫‪ 5‬און עס װעט זײַן װי ַא שניטער‬ ‫שניטאיז ַא קריגגעשרײ געפֿאַלן‪.‬‬
‫זאַמלט תּבֿואה‪ ,‬און שנײַדט מיט זײַן‬ ‫די‬ ‫איז‬ ‫אײַנגעטאָן‬ ‫‪ 10‬און‬
‫אָרעם די זאַנגען;און עס װעט זײַן װי‬ ‫פֿרײד און די לוסטיקײטפֿון‬
‫מע קלײַבט זאַנגעןאין טאָל פֿון רפֿאים‪.‬‬ ‫דעם פֿרוכטגאָרטן;און אין די‬
‫‪ 6‬נאָר ַא נאָכקלײַב װעט בלײַבן‬ ‫װײַנגערטנער װערט ניט געזונגען‪,‬‬
‫אױף אים‪ ,‬װי בײַם אָפּקלאַפּן אַן‬ ‫װערט ניט געשאַלט;קײן װײַן אין די‬
‫אײלבערטבױם‪ ,‬צװײ דר ַײ פּערלעך‬ ‫קעלטערןטרעט ניט דער טרעטער;איך‬
‫אױבן בײַם שפּיץ‪ ,‬פֿיר פֿינף אױף זײַנע‬ ‫האָב געמאַכט אױפֿהערן ״הֵידָ ד!״‬
‫צװײַגן‪ ,‬אױב פֿרוכטיק‪ ,‬זאָגט יהוה‪,‬‬ ‫‪ 11‬דרום ברומען װי ַא האַרף מײַנע‬
‫דער גאָט פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫געדערים אױף מואָבֿ‪ ,‬און מײַנע‬
‫‪ 7‬אין יענעם טאָג װעט דער מענטש‬ ‫אינגעװײד אױף קיר‪-‬ח ֶֶרשׂ‪.‬‬
‫זיך קערן צו זײַן באַשעפֿער‪ ,‬און זײַנע‬ ‫‪ 12‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז עס װעט‬
‫אױגן װעלן קוקן צום הײליקן פֿון‬ ‫זיך אַרױסװײַזן אַז מואָ ֿב האָט זיך‬
‫ישׂראל‪.‬‬ ‫אומזיסט אײַנגעמיט אױף דער ָבמָה‪,‬‬
‫‪ 8‬און ער װעט זיך ניט קערן צו די‬ ‫װעט ער אַרײַנגײן אין זײַן הײליקטום‬
‫מזבחות‪ ,‬די װערק פֿון זײַנע הענט‪ ,‬און‬ ‫תּפֿילה טאָן‪ ,‬אָבער ער װעט גאָרנישט‬
‫ניט אָנקוקן װאָס זײַנע פֿינגער האָבן‬ ‫אױסריכטן‪.‬‬
‫געמאַכט‪ ,‬און די געצנבײמער און די‬ ‫‪ 13‬דאָס איז דאָס װאָרט װאָס גאָט‬
‫זונזײַלן‪.‬‬ ‫האָט גערעדט אױף מואָ ֿב ַא מאָל‪.‬‬
‫‪ 9‬אין יענעם טאָג װעלן זײַנע פֿעסטע‬ ‫‪ 14‬אָבער אַצונד האָט גאָט גערעדט‪,‬‬
‫שטעט זײַןװי די פֿאַרלאָזנקײט פֿון די‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬אין דר ַײ יאָר‪ ,‬װי‬
‫װעלדער און די באַרגשפּיצן‪ ,‬װאָס מע‬ ‫די יאָרן פֿון ַא געדונגענעם‪ ,‬װעט‬
‫האָט פֿאַרלאָזן פֿון װעגן די קינדער פֿון‬ ‫גרינגעשאַצט װערן דער כּבֿוד פֿון‬
‫ישׂראל;און עס װעט זײַן ַא װיסטעניש‪.‬‬ ‫מואָבֿ‪ ,‬ב ַײ אַל דעם גרױסן טומל; און‬
‫‪ 10‬װאָרום האָסט פֿאַרגעסן דעם גאָט‬ ‫דער איבערבלײַב װעט זײַן ַא קלײן‬
‫פֿון דײַן הילף‪ ,‬און דעם פֿעלדז פֿון דײַן‬ ‫װינציקײט אָן שטאַרקײט‪.‬‬
‫שטאַרקײט האָסטו ניט דערמאָנט;דרום‬
‫האָסטו ליבלעכע פֿלאַנצן געפֿלאַנצט‪,‬‬
‫און ַא פֿרעמדן צװײַג אײַנגעזעצט‬
‫דרינען;‬
‫די נבֿואה אױף דמשׂק‪ .‬זע‬
‫דמשׂק װערט אױס שטאָט‪,‬‬ ‫‪17‬‬
‫און װעט װערן ַא חורבֿה‪-‬הױפֿן‪.‬‬
‫‪ 11‬אין טאָג פֿון דײַן פֿלאַנצונג האָסט‬ ‫‪ 2‬פֿאַרלאָזן די שטעט פֿון ערוער‪,‬‬
‫עס געמאַכט װאַקסן‪ ,‬און פֿרימאָרגנס‬ ‫פֿאַר סטאַדעס װעלן זײ זײַן; און זײ‬
‫האָסטו דײַן זאָמען געמאַכט בלי ִען‬ ‫װעלן הױערן‪ ,‬און קײנער װעט ניט‬
‫– ַא הױפֿן ריטלעך אין טאָג פֿון‬ ‫אָפּשרעקן‪.‬‬
‫קראַנקשאַפֿטאון מסוכּנעם װײטאָג‪.‬‬ ‫‪ 3‬און אָפּגעטאָן װעט װערן ַא‬
‫‪ 12‬װײ‪ ,‬די ברומונג פֿון פֿיל אומות‪,‬‬ ‫פֿעסטונג פֿון אפֿרים‪ ,‬און ַא מלוכה‬
‫װאָס ברומען װי דאָס ברומען פֿון‬ ‫פֿון דמשׂק;און דער איבערבלײַב פֿון‬
‫ימען;און די רױשונג פֿון פֿעלקער‪,‬‬ ‫ארם װעט װערןװי די פּראַכט פֿון די‬
‫‪609‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪17:13—19:7‬‬
‫און איטלעך חיה פֿון דער ערד װעט‬ ‫װאָס רױשן װי די רױשונג פֿון‬
‫דערױף װינטערן‪.‬‬ ‫מאַכטיקע װאַסערן!‬
‫‪ 7‬אין יענער צײַט װעט געבראַכט‬ ‫‪ 13‬די פֿעלקער רױשן װי די רױשונג‬
‫װערן ַא מתּנה צו גאָט פֿון צבֿאות‪ ,‬פֿון‬ ‫פֿון פֿיל װאַסערן‪ ,‬אָבער ער װעט‬
‫דער הױכער און גלאַנציקער אומה‪ ,‬פֿון‬ ‫אָנשרײַען אױף זײ‪ ,‬און זײ װעלן‬
‫אַן אומה מוראדיק פֿון אײביק אָן‪ַ ,‬א‬ ‫אַנטלױפֿן אין דער װײַט‪ ,‬און געיאָגט‬
‫פֿאָלק פֿון מאַכט און צעטרעטונג‪ ,‬װאָס‬ ‫װערן װי שפּרײ פֿון די בערג פֿאַרן‬
‫טײַכן שנײַדן דורך זײַן לאַנד‪ ,‬צום אָרט‬ ‫װינט‪ ,‬און װי ַא שטױבראָד פֿאַרן‬
‫פֿון דעם נאָמען פֿון גאָט פֿון צבֿאות‪,‬‬ ‫שטורעם‪.‬‬
‫צום באַרג צִיון‪.‬‬ ‫ַא‬ ‫זע‪,‬‬ ‫‪ 14‬צו אָװנטצײַט‪,‬‬
‫פֿרימאָרגן‬ ‫שרעקעניש!אײדער‬
‫מצרי ִם‪ .‬זע‪,‬‬
‫ַ‬ ‫די נבֿואה אױף‬
‫גאָט רײַט אױף ַא װאָלקן ַא‬
‫מצרי ִם;און‬
‫פֿלינקן‪ ,‬און ער קומט קײן ַ‬
‫‪19‬‬ ‫זײַנען זײ ניטאָ‪ .‬דאָס איז דער חלק פֿון‬
‫אונדזערע רױבער‪ ,‬און דער גורל פֿאַר‬
‫אונדזערע אױסרױבער‪.‬‬
‫מצרי ִם װעלן זיך‬ ‫ַ‬ ‫די אָפּגעטער פֿון‬
‫טרײסלען פֿאַר אים‪ ,‬און דאָס האַרץ פֿון‬
‫מצרי ִם אױף‬
‫מצרי ִם װעט צעגײן אין אים‪.‬‬
‫‪ 2‬און איך װעל אָנרײצן ַ‬
‫ַ‬
‫דאָס לאַנד פֿון‬
‫װאָס‬ ‫פֿליגלזשומערײַ‪,‬‬ ‫‪18‬‬
‫אָ‪,‬‬
‫פֿון יענער זײַט טײַכן פֿון כּוּש;‬
‫מצרי ִם‪ ,‬און זײ װעלן מלחמה האַלטן‬ ‫ַ‬ ‫‪ 2‬װאָס שיקט איבערן ים שלוחים‪,‬‬
‫איטלעכער קעגן זײַן ברודער‪ַ ,‬א שטאָט‬ ‫און אין שיפֿן פֿון יאַמש אױפֿן‬
‫קעגן ַא שטאָט‪ַ ,‬א קינגרײַך קעגן ַא‬ ‫װאַסער!גײט‪ ,‬שלוחים פֿלינקע‪ ,‬צו‬
‫קיניגרײַך‪.‬‬ ‫דער הױכער און גלאַנציקער אומה‪ ,‬צו‬
‫‪ 3‬און אױסגעלײדיקט װעט װערן‬ ‫ַא פֿאָלק מוראדיק פֿון אײביק אָן‪ ,‬אַן‬
‫מצרי ִם אין איר‪ ,‬און‬ ‫ַ‬ ‫דער גײַסט פֿון‬ ‫אומה פֿון מאַכט און צעטרעטונג‪ ,‬װאָס‬
‫איר עצה װעל איך צונישט מאַכן;און‬ ‫טײַכן שנײַדן דורך איר לאַנד‪.‬‬
‫זײ װעלן פֿאָרשן ב ַײ די אָפּגעטער‪ ,‬און‬ ‫‪ 3‬איר אַלע װױנער פֿון דער װעלט‪,‬‬
‫ב ַײ די פּרעפּלער‪ ,‬און ב ַײ די גײַסטער‪,‬‬ ‫און איר װאָס רוט אױף דער ערד‪ ,‬װען‬
‫און ב ַײ די רוחות‪.‬‬ ‫מע הײבט אױף ַא פֿאָן אױף די בערג‪,‬‬
‫‪ 4‬און איך װעל איבערענטפֿערן‬ ‫װעט איר זען‪ ,‬און װען מע בלאָזט ַא‬
‫מצרי ִם אין דער האַנט פֿון ַא האַרטן‬ ‫ַ‬ ‫שופֿר‪ ,‬װעט איר הערן‪.‬‬
‫האַר‪ ,‬און ַא שטרענגער מלך װעט‬ ‫‪ 4‬װאָרום אַזױ האָט גאָט געזאָגט צו‬
‫געװעלטיקן איבער זײ‪ ,‬זאָגט דער‬ ‫מיר‪:‬איך װעל רוי ִק צוקוקן אין מײַן‬
‫האַר‪ ,‬גאָט פֿון צבֿאות‪.‬‬ ‫אָרט‪ ,‬װי קלאָרע היץ אין זונליכט‪ ,‬װי‬
‫‪ 5‬און די װאַסערן װעלן אױסגײן פֿון‬ ‫ַא טױװאָלקן אין דער היץ פֿון שניט‪.‬‬
‫ים‪ ,‬און דער טײַך װעט אױסגעטריקנט‬ ‫‪ 5‬װאָרום פֿאַרן שניט‪ ,‬װען‬
‫און טרוקן װערן‪.‬‬ ‫געענדיקט די בלי ִעכץ‪ ,‬און דער‬
‫‪ 6‬און דומפּיק װעלן װערן די טײַכן‪,‬‬ ‫שפּראָץ װערט ַא װײַנטרױב װאָס‬
‫פֿאַרמינערט און אױסגעטריקנט װערן‬ ‫צײַטיקט זיך‪ ,‬װעט ער אָפּשנײַדן די‬
‫מצרי ִם;ראָר און אַאיר‬ ‫ַ‬ ‫די פֿלוסן פֿון‬ ‫הענגלעך מיט צװײַגמעסערס‪ ,‬און די‬
‫װערן פֿאַרװעלקט‪.‬‬ ‫צװײַגן טוט ער אָפּ און װאַרפֿט אַװעק‪.‬‬
‫‪ 7‬הױל װערט בײַם נילוס‪ ,‬בײַם ראַנד‬ ‫‪ 6‬זײ װעלן איבערגעלאָזט װערן אין‬
‫פֿונעם נילוס‪ ,‬און אַל דאָס פֿאַרזײטע‬ ‫אײנעםפֿאַרן רױבפֿױגל פֿון די בערג‪,‬‬
‫פֿאַרטריקנט‪,‬‬ ‫נילוסװערט‬ ‫בײַם‬ ‫און פֿאַר דער חיה פֿון דער ערד;און‬
‫פֿאַרװײט‪ ,‬און ניטאָ‪.‬‬ ‫װעט זומערן דערױף דער רױבפֿױגל‪,‬‬
‫‪19:8—:20‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪610‬‬
‫אים‪.‬‬ ‫‪ 8‬און קלאָגן װעלן די פֿישער‪ ,‬און‬

‫‪ 18‬אין יענעם טאָג װעלן זײַן אין‬ ‫טרױערן װעלן אַלע װאָס װאַרפֿן ַא‬
‫מצרי ִםפֿינף שטעט װאָס רעדן די‬ ‫לאַנד ַ‬ ‫װענטקע אין נילוס‪ ,‬און די װאָס‬
‫שפּראַך פֿון כּנַעַן‪ ,‬און שװערן צו גאָט‬ ‫שפּרײטן ַא נעץ אױפֿן װאַסער װערן‬
‫פֿון צבֿאות;די שטאָט פֿון צעשטערונג‬ ‫פֿאַרשניטן‪.‬‬
‫װעט אײנע גערופֿן װערן‪.‬‬ ‫‪ 9‬און פֿאַרשעמט װעלן װערןדי‬
‫‪ 19‬אין יענעם טאָגװעט זײַן ַא מזבח‬ ‫אַרבעטער פֿון געקאַמטן פֿלאַקס‪ ,‬און‬
‫מצרי ִם‪ ,‬און ַא‬‫צו גאָט אין מיטן לאַנד ַ‬ ‫די װעבער פֿון װײסצײַג‪.‬‬
‫זײַלשטײן צו גאָט ב ַײ איר געמאַרק‪.‬‬ ‫‪ 10‬און אירע װאַרשטאַטן װעלן‬
‫‪ 20‬און עס װעט זײַן צום צײכן און‬ ‫זײַן צעקלאַפּט;אַלע לױנאַרבעטער‬
‫צום עדות פֿאַר גאָט פֿון צבֿאות אין‬ ‫באַטריבט אין געמיט‪.‬‬
‫מצרי ִם; אַז זײ װעלן שרײַען צו‬ ‫לאַנד ַ‬ ‫‪ 11‬לױטער נאַרן זײַנען די האַרן‬
‫גאָט פֿון װעגן דריקער‪ ,‬װעט ער זײ‬ ‫פֿון צועַן‪ ,‬די קליגסטע יועצים פֿון‬
‫שיקן ַא העלפֿער און ַא שטרײַטער‪ ,‬און‬ ‫פּרעהןזײַנען ַא נאַרישער באַראָט‪ .‬װי‬
‫ער װעט זײ מציל זײַן‪.‬‬ ‫קענט איר זאָגן צו פּרעהן‪ַ :‬א זון פֿון‬
‫‪ 21‬און גאָט װעט זיך לאָזן דערקענען‬ ‫חכמים בין איך‪ַ ,‬א זון פֿון מלכים‬
‫מצרי ִם‪ ,‬און די מִצרים װעלן‬ ‫ַ‬ ‫צו‬ ‫פֿאַרצײַטיקע?‬
‫דערקענען גאָט אין יענעם טאָג‪,‬‬ ‫‪ 12‬װוּ זײַנען זײ דען דײַנע‬
‫און דינען מיט שלאַכטאָפּפֿער און‬ ‫חכמים?זאָלן זײ אַקאָרשט דיר‬
‫שפּײַזאָפּפֿער‪ ,‬און מנדר זײַן ַא נדר צו‬ ‫זאָגן;און לאָמען װיסן װאָס גאָט פֿון‬
‫גאָט און באַצאָלן‪.‬‬ ‫מצרי ִם‪.‬‬
‫צבֿאותהאָט באַראָטן אױף ַ‬
‫מצרי ִם‬
‫ַ‬ ‫‪ 22‬און גאָט װעט פּלאָגן‬ ‫‪ 13‬פֿאַרנאַרישט זײַנען די האַרן פֿון‬
‫–פּלאָגן און הײלן;און אַז זײ װעלן‬ ‫צועַן‪ ,‬אָפּגענאַרט זײַנען די האַרן פֿון‬
‫זיך אומקערן צו גאָט‪ ,‬װעט ער זיך‬ ‫מצרי ִםדי פּנֵי פֿון‬
‫ַ‬ ‫נוֹף;פֿאַרפֿירט האָבן‬
‫איבערבעטן צו זײ‪ ,‬און זײ הײלן‪.‬‬ ‫אירע שבֿטים‪.‬‬
‫‪ 23‬אין יענעם טאָג װעט זײַן ַא װעג‬ ‫‪ 14‬גאָט האָט אַרײַנגעגאָסן אין איר ַא‬
‫מצרי ִם קײן אשור‪ ,‬און אשור װעט‬ ‫פֿון ַ‬ ‫גײַסט פֿון פֿאַרדרײעניש;און זײ האָבן‬
‫מצרי ִם אין‬‫ַ‬ ‫מצרי ִם‪ ,‬און‬
‫ַ‬ ‫קומען אין‬ ‫מצרי ִם זיך װאַקלען אין אַל‬ ‫ַ‬ ‫געמאַכט‬
‫מצרי ִם װעט דינען גאָט מיט‬ ‫אשור‪ ,‬און ַ‬ ‫זײַן טוּונגװי ַא שכּור טוט זיך װאַקלען‬
‫אשור‪.‬‬ ‫ב ַײ זײַן ברעכן‪.‬‬
‫‪ 24‬אין יענעם טאָג װעט ישׂראל זײַן ַא‬ ‫מצרי ִם װעט ניט זײַן אַן‬‫ַ‬ ‫‪ 15‬און אין‬
‫מצרי ִם און צו אשור‪ַ ,‬א‬ ‫ַ‬ ‫דריטער צו‬ ‫אױפֿטוװאָס ַא קאָפּ אָדער אַן עק‪ַ ,‬א‬
‫בענטשונג אין מיטן פֿון דער ערד;‬ ‫טײטלצװײַג אָדער ַא טײַכריטל זאָל‬
‫‪ 25‬װײַל גאָט פֿון צבֿאות האָט אים‬ ‫אױפֿטאָן‪.‬‬
‫געבענטשט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬געבענטשט‬ ‫מצרי ִם זײַן‬
‫ַ‬ ‫‪ 16‬אין יענעם טאָג װעט‬
‫מצרי ִם‪ ,‬און דאָס‬ ‫ַ‬ ‫זאָל זײַן מײַן פֿאָלק‬ ‫אַזױ װי װײַבער‪ ,‬און ער װעט ציטערן‬
‫װערק פֿון מײַנע הענט‪ ,‬אשור‪ ,‬און מײַן‬ ‫און אַנגסטןפֿאַרן פֿאָך פֿון דער האַנט‬
‫אַרבונג‪ ,‬ישׂראל‪.‬‬ ‫פֿון גאָט פֿון צבֿאות‪ ,‬װאָס ער טוט‬
‫אין דעם יאָר װאָס תַּ רתָּ ן‬ ‫פֿאָכן אױף אים‪.‬‬
‫איז געקומען קײן אַשדוד‪,‬‬
‫װען סַרגון דער מלך פֿון אשור האָט‬
‫‪20‬‬ ‫‪ 17‬און דאָס לאַנד פֿון יהוּדה װעט‬
‫מצרי ִם ַא שרעקעניש;װען‬ ‫ַ‬ ‫װערן פֿאַר‬
‫אים געשיקט‪ ,‬און ער האָט מלחמה‬ ‫נאָר מע װעט עס אים דערמאָנען‪ ,‬װעט‬
‫געהאַלטן מיט אַשדוד‪ ,‬און האָט זי‬ ‫ער אַנגסטןפֿאַר דעם באַראָט פֿון גאָט‬
‫באַצװוּנגען;‬ ‫פֿון צבֿאות‪ ,‬װאָס ער טוט באַראָטן אױף‬
‫‪611‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪20:2—21:14‬‬
‫ניט זען‪.‬‬ ‫‪ 2‬אין יענער צײַט האָט גאָט גערעדט‬

‫‪ 4‬צעדולט איז מײַן האַרץ‪ ,‬אַן אַנגסט‬ ‫דורך ישַעי ָהו דעם זון פֿון אָמוצן‪ ,‬אַזױ‬
‫האָט מיך צעגרױלט;מײַן גלוסטיקן‬ ‫צו זאָגן‪ :‬גײ‪ ,‬און זאָלסט אָפּבינדן דאָס‬
‫אָװנטהאָט מען מיר צו שױדער‬ ‫זאַק פֿון דײַנע לענדן‪ ,‬און דײַן שוך‬
‫געמאַכט‪.‬‬ ‫זאָלסטו אַראָפּצי ִען פֿון דײַן פֿוס‪ .‬האָט‬
‫‪ 5‬מע גרײט דעם טיש‪ ,‬מע דעקט‬ ‫ער אַזױ געטאָן‪ :‬אַרומגעגאַנגען נאַקעט‬
‫די דעקע‪ ,‬מע עסט‪ ,‬מע טרינקט‬ ‫און באָרװעס‪.‬‬
‫–״שטײט אױף‪ ,‬איר האַרן‪ ,‬באַזאַלבט‬ ‫גאָט האָט געזאָגט‪:‬אַזױ‬ ‫‪ 3‬און‬
‫דעם שילד!״‬ ‫װי מײַן קנעכט ישַעי ָהו איז‬
‫‪ 6‬װאָרום אַזױ האָט צו מיר גאָט‬ ‫אַרומגעגאַנגעןנאַקעט און באָרװעס‬
‫געזאָגט‪:‬גײ שטעל ַא װעכטער;װאָס ער‬ ‫דר ַײ יאָר‪ ,‬פֿאַר ַא סימן און ַא צײכן‬
‫װעט זען זאָל ער זאָגן‪.‬‬ ‫מצרי ִם און אױף כּוּש‪,‬‬
‫אױף ַ‬
‫‪ 7‬און אַז ער װעט זען ַא גערײַט‪,‬‬ ‫‪ 4‬אַזױ װעט דער מלך פֿון אשור‬
‫געשפּאַנען פֿערד‪ַ ,‬א גערײַט אײזלען‪,‬‬ ‫מצרי ִם‪,‬‬
‫ַ‬ ‫אַװעקפֿירןדי געפֿאַנגענע פֿון‬
‫ַא גערײַט קעמלען‪ ,‬זאָל ער האָרכן ַא‬ ‫און די פֿאַרטריבענע פֿון כּוּש‪ ,‬יונגע‬
‫האָרכונג‪ַ ,‬א האָרכונג ַא גרױסע‪.‬‬ ‫און אַלטע‪ ,‬נאַקעט און באָרװעס‪ ,‬מיט‬
‫‪ 8‬האָט ער אױסגעשרי ִען װי ַא‬ ‫אָפּגעדעקטן הינטער‪-‬לײַב‪ ,‬צו דער‬
‫לײב‪:‬אױפֿן װאַכטורעם‪ ,‬גאָט‪ ,‬שטײ‬ ‫מצרי ִם‪.‬‬
‫שאַנד פֿון ַ‬
‫איך תּמיד ב ַײ טאָג‪ ,‬און אױף מײַן‬ ‫‪ 5‬און זײ װעלן זײַן צעבראָכן‬
‫היטונגבין איך געשטעלט אַלע נעכט‪.‬‬ ‫און פֿאַרשעמטפֿון װעגן כּוּש‪ ,‬זײער‬
‫‪ 9‬און זע‪ ,‬אָט איז געקומען ַא גערײַט‬ ‫מצרי ִם‪ ,‬זײער‬
‫אױסקוק‪ ,‬און פֿון װעגן ַ‬
‫מענטשן‪ ,‬געשפּאַנען פֿערד;און ער‬ ‫באַרימונג‪.‬‬
‫האָט אױסגערופֿן און געזאָגט‪:‬געפֿאַלן‪,‬‬ ‫‪ 6‬און דער באַװױנער פֿון דאָזיקן‬
‫געפֿאַלן איז בָבֿל‪ ,‬און אַלע אירע‬ ‫ברעגלאַנדװעט זאָגן אין יענעם‬
‫שניצגעטערהאָט מען צעבראָכן צו דער‬ ‫טאָג‪:‬זע‪ ,‬אַזױ איז געװאָרן פֿון אונדזער‬
‫ערד‪.‬‬ ‫אױסקוק‪ ,‬װאָס מיר זײַנען אַהין‬
‫‪ 10‬דו געדראָשענע מײַנע‪ ,‬און קינד‬ ‫געלאָפֿן נאָך הילף‪ ,‬ניצול צו װערן‬
‫פֿון מײַן שײַער‪ ,‬װאָס איך האָב‬ ‫פֿון מלך פֿון אשור‪ ,‬און װי װעלן מיר‬
‫געהערט פֿון יהוה פֿון צבֿאותדעם גאָט‬ ‫אַנטרונען װערן?‬
‫פֿון ישׂראל‪ ,‬אײַך האָב איך דערצײלט‪,‬‬
‫‪ 11‬די נבֿואה אױף דוּמָה‪ .‬צו מיר‬
‫שׂעִיר‪:‬װעכטער‪ ,‬װאָס‬ ‫רופֿט מען פֿון ֵ‬
‫פֿון דער נאַכט?װעכטער‪ ,‬װאָס פֿון דער‬
‫די נבֿואה אױף דעם מדבר‬
‫בײַם ים‪ .‬װי שטורעמס אין‬ ‫‪21‬‬
‫דָ רום װעט עס דורכגײן;פֿון מדבר‬
‫נאַכט?‬ ‫קומט עס‪ ,‬פֿון ַא מוראדיקן לאַנד‪.‬‬
‫‪ 12‬זאָגט דער װעכטער‪:‬געקומען‬ ‫‪ַ 2‬א שװערע זעונג איז מיר אָנגעזאָגט‬
‫פֿרימאָרגן און אױך נאַכט;אױב איר‬ ‫געװאָרן‪:‬דער פֿעלשער פֿעלשט‪ ,‬און‬
‫װילט פֿרעגן‪ ,‬פֿרעגט‪ ,‬קומט װידער צו‬ ‫דער רױבער רױבט‪ .‬גײ‪ ,‬אַרױף ֵאלֶם!‬
‫גײן‪.‬‬ ‫באַלעגער‪ ,‬מָדַ י!אַלע זיפֿצן װאָס דורך‬
‫‪ 13‬די נבֿואה אױף ע ַָרבֿ‪ .‬װי אין‬ ‫איר מאַך איך אױפֿהערן‪.‬‬
‫װאַלד װעט איר נעכטיקן אין ע ַָרבֿ‪,‬‬ ‫‪ 3‬דרום זײַנען מײַנע לענדן‬
‫קאַראַװאַנען פֿון דדָ נים‪.‬‬ ‫פֿול מיט ציטערניש‪ ,‬װײען האָבן‬
‫‪ 14‬ברענגט װאַסער אַנטקעגן דעם‬ ‫מיך אָנגענומעןװי װײען פֿון ַא‬
‫דאָרשטיקן;די באַװױנער פֿון לאַנד‬ ‫געװינערין;איך בין צעקרימט און קען‬
‫תֵּ ימאזאָלן באַגעגענען מיט ברױט פֿאַר‬ ‫ניט הערן‪ ,‬איך בין צעטומלט און קען‬
‫‪21:15—22:16‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪612‬‬
‫‪ 7‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז דײַנע‬ ‫אים דעם פֿאַרװאָגלטן‪.‬‬

‫בעסטע טאָלן זײַנען פֿול געװאָרן מיט‬ ‫‪ 15‬װאָרום פֿון שװערדן זײַנען‬
‫רײַטװעגן‪ ,‬און די רײַטער האָבן שטעלן‬ ‫זײ אַנטלאָפֿן‪ ,‬פֿון דער געצױגענער‬
‫זיך אױסגעשטעלט קעגן טױער‪,‬‬ ‫שװערד‪ ,‬און פֿון דעם געשפּאַנטן‬
‫‪ 8‬און דעם צודעק פֿון יהוּדה האָט‬ ‫בױגן‪ ,‬און פֿון דער שװערער מלחמה‪.‬‬
‫מען אָפּגעדעקט‪ ,‬אין יענעם טאָג‬ ‫‪ 16‬װאָרום אַזױ האָט צו מיר גאָט‬
‫האָסטו אױסגעקוקט אױפֿן װאַפֿן פֿון‬ ‫געזאָגט‪:‬אין נאָך ַא יאָר‪ ,‬װי די יאָרן פֿון‬
‫װאַלד‪-‬הױז‪.‬‬ ‫ַא געדונגענעם‪ ,‬װעט פֿאַרלענדט װערן‬
‫‪ 9‬און די שפּאַלטן פֿון דָ וִדס‪-‬שטאָט‬ ‫די גאַנצע פּראַכט פֿון קֵדר‪,‬‬
‫האָט איר געזעןאַז זײ זײַנען פֿיל;און‬ ‫‪ 17‬און די געבליבענע צאָל‬
‫איר האָט אײַנגעזאַמלט דאָס װאַסער‬ ‫בױגנלײַט‪ ,‬די גיבורים פֿון די קינדער‬
‫פֿון אונטערשטן טײַך‪.‬‬ ‫פֿון קֵדר‪ ,‬װעלן זײַן װינציק‪ ,‬װאָרום‬
‫‪ 10‬און די הײַזער פֿון ירושלים האָט‬ ‫יהוה דער גאָט פֿון ישׂראל האָט‬
‫איר פֿאַרצײכנט‪ ,‬און אײַנגעװאָרפֿן די‬ ‫גערעדט‪.‬‬
‫הײַזער צו באַפֿעסטיקן די מױער‪.‬‬
‫‪ 11‬און ַא זאַמלאָרט צװישן די צװײ‬
‫מױערן האָט איר געמאַכט‪ ,‬פֿאַר דעם‬
‫װאַסער פֿון אַלטן טײַך‪ .‬און איר‬
‫די נבֿואה אױף דעם טאָל פֿון‬
‫זעונג‪ .‬װאָס איז דיר דעןװאָס‬ ‫‪22‬‬
‫דו ביסט אין גאַנצן אױף די דעכער‬
‫האָט ניט געקוקט צו דעם װאָס האָט‬ ‫אַרױף‪,‬‬
‫עס געטאָן‪ ,‬און דעם װאָס האָט עס‬ ‫‪ 2‬דו פֿולע מיט טומל‪ ,‬דו רױשיקע‬
‫באַשערט פֿון לאַנג אָןהאָט איר ניט‬ ‫שטאָט‪ ,‬דו לוסטיקער כּרך?דײַנע‬
‫געזען‪.‬‬ ‫דערשלאָגענע זײַנען ניט פֿון שװערד‬
‫‪ 12‬און דער האַר‪ ,‬גאָט פֿון צבֿאות‪,‬‬ ‫דערשלאָגן‪ ,‬און ניט אין מלחמה‬
‫האָט גערופֿן אין יענעם טאָג‪ ,‬צו געװײן‬ ‫געטײטע‪.‬‬
‫און צו קלאָג און צו פּליכעניש‪ ,‬און צום‬
‫אָנגורטן זאַק;‬ ‫‪ 3‬אַלע דײַנע פֿירער זײַנען אין‬
‫‪ 13‬ערשט עס איז שָׂשׂון‪-‬וּשִׂמחה‪,‬‬ ‫אײנעם אַנטלאָפֿן‪ ,‬אָן ַא בױגן זײַנען‬
‫קױלן רינדער און שעכטן שאָף‪ ,‬עסן‬ ‫זײ געפֿאַנגען געװאָרן;אַלע דײַנע‬
‫פֿלײש‪ ,‬און טרינקען װײַן;״עסן און‬ ‫געפֿונענע זײַנען אין אײנעם געפֿאַנגען‬
‫טרינקען‪ ,‬װאָרום מאָרגן װעלן מיר‬ ‫געװאָרן –די װאָס זײַנען אין דער װײַט‬
‫שטאַרבן״‪.‬‬ ‫אַנטלאָפֿן‪.‬‬
‫‪ 14‬און גאָט פֿון צבֿאות האָט זיך‬ ‫‪ 4‬דרום האָב איך געזאָגט‪ :‬קערט‬
‫אַנטפּלעקט אין מײַנע אױערן‪:‬אױב‬ ‫אײַך אָפּ פֿון מיר‪ ,‬לאָמיך ביטערלעך‬
‫די דאָזיקע זינד װעט אײַך פֿאַרגעבן‬ ‫װײנען;איר זאָלט ניט צושטײן מיך צו‬
‫װערןביז איר װעט שטאַרבן!האָט‬ ‫טרײסטן‪ ,‬אױף דעם בראָך פֿון דער‬
‫געזאָגט דער האַר‪ ,‬גאָט פֿון צבֿאות‪.‬‬ ‫טאָכטער מײַן פֿאָלק‪.‬‬
‫‪ 15‬אַזױ האָט געזאָגט דער האַר‪ ,‬גאָט‬ ‫‪ 5‬װאָרום ַא טאָג פֿון טומל און‬
‫פֿון צבֿאות‪:‬גײ קום צו דעם דאָזיקן‬ ‫טרעטונג און צעטומלטקײטאיז ב ַײ‬
‫אױפֿזעער‪ ,‬צו שֶבֿנ ָא װאָס איבערן‬ ‫דעם האַר‪ ,‬גאָט פֿון צבֿאות‪ ,‬אין טאָל‬
‫פּאַלאַץ‪:‬‬ ‫פֿון זעונג;מע ברעכט מױערן‪ ,‬און ַא‬
‫‪ 16‬װאָס האָסטו דאָ‪ ,‬און װעמען‬ ‫געשרײ ביזן באַרג‪.‬‬
‫האָסטו דאָ‪ ,‬װאָס דו האָסט דיר‬ ‫‪ 6‬און ֵאלֶם טראָגט דעם פֿײַלבײַטל‪,‬‬
‫ד ָא ַא קבֿר אױסגעהאַקט‪ ,‬דו װאָס‬ ‫מיט ַא מחנה מענטשן רײַטער‪ ,‬און קיר‬
‫האָסט אױסגעהאַקט אין דער הײך דײַן‬ ‫האָט אַנטבלױזט דעם שילד‪.‬‬
‫‪613‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪22:17—23:11‬‬
‫די נבֿואה אױף צור‪ .‬יאָמערט‬

‫איר שיפֿן פֿון תַּ ְרשִיש‪,‬‬ ‫‪23‬‬
‫װאָרום זי איז פֿאַרװיסט‪ ,‬אָן ַא הױז‪ ,‬אָן‬
‫קבֿר‪ ,‬זיך אױסגעשניטן אין פֿעלדז ַא‬
‫װױנונג?‬
‫‪ 17‬זע‪ ,‬גאָט שלײַדערט דיך ַא‬
‫אַן אײַנגאַנג;פֿון לאַנד פֿון די כִּתּיםאיז‬ ‫מאַכטיקן שלײַדער‪ ,‬און דרײט דיך אום‬
‫דאָס זײ אַנטפּלעקט געװאָרן‪.‬‬ ‫דרײענדיק;‬
‫‪ 2‬זײַט שטיל‪ ,‬איר באַװױנער פֿון‬ ‫‪ 18‬קולי ִען אין ַא קול װעט ער דיך‬
‫ברעג;דו װאָס די סָוחרים פֿון צידון‪ ,‬די‬ ‫אַװעקקוליען‪ ,‬װי ַא באַל‪ ,‬אין ַא‬
‫ים‪-‬פֿאָרער‪ ,‬האָבן דיך אָנגעפֿילט‪.‬‬ ‫ברײטרױמיק לאַנד‪ .‬דאָרטן װעסטו‬
‫‪ 3‬און איבער גרױסע װאַסערן איז‬ ‫שטאַרבן‪ ,‬און דאָרטן װעלן זײַן דײַנע‬
‫דער זאָמען פֿון שיחור‪ ,‬דער שניט פֿון‬ ‫פּראַכטיקע רײַטװעגן‪ ,‬דו שאַנד פֿון‬
‫נילוס‪ ,‬איר אײַנקום געװען;און זי איז‬ ‫דעם הױז פֿון דײַן האַר!‬
‫געװען דער מאַרק פֿון די פֿעלקער‪.‬‬ ‫‪ 19‬און איך װעל דיך אַראָפּשטױסן‬
‫‪ 4‬שעם זיך צידון‪ ,‬װאָרום דער ים‬ ‫פֿון דײַן שטאַנד‪ ,‬און פֿון דײַן שטעל‬
‫האָט געזאָגט‪ ,‬די פֿעסטונג פֿון ים‪,‬‬ ‫װעט מען דיך אַראָפּװאַרפֿן‪.‬‬
‫אַזױ צו זאָגן‪:‬װי איך װאָלט גאָר ניט‬ ‫‪ 20‬און עס װעט זײַן אין יענעם טאָג‪,‬‬
‫געװײטאָקט און ניט געבאָרן‪ ,‬און‬ ‫װעל איך רופֿן מײַן קנעכל אֶלי ָקים דעם‬
‫קײן בחורים ניט דערצױגן‪ ,‬אָדער‬ ‫זון פֿון חִל ִקי ָהון‪.‬‬
‫יונגפֿרױען אױפֿגעבראַכט‪.‬‬ ‫‪ 21‬און איך װעל אים אָנטאָן דײַן‬
‫מצרי ִם‪ ,‬װעט‬
‫‪ 5‬אַז מע װעט הערן אין ַ‬ ‫העמדל‪ ,‬און דײַן גאַרטל װעל איך אים‬
‫מען ציטערן ב ַײ דער הערונג פֿון צור‪.‬‬ ‫אַרומבינדן‪ ,‬און דײַן ממשלה װעל איך‬
‫‪ 6‬גײט אַריבער קײן תַּ ְרשִיש‪,‬‬ ‫געבן אין זײַן האַנט;און ער װעט זײַן‬
‫יאָמערט‪ ,‬איר באַװױנער פֿון ברעג‪.‬‬ ‫פֿאַר ַא פֿאָטער צום באַװױנער פֿון‬
‫ירושלים‪ ,‬און צום הױז פֿון יהוּדה‪.‬‬
‫‪ 7‬איז דאָס אײַך די לוסטיקע‪ ,‬װאָס‬ ‫‪ 22‬און איך װעל געבן דעם שליסל‬
‫פֿון פֿרי ִע פֿאַרצײַטיקע טעג פֿלעגן‬ ‫פֿון דָ וִדס הױז אױף זײַן אַקסל‪ ,‬און‬
‫זי פֿירן אירע פֿיסאין דער װײַטן צו‬ ‫ער װעט עפֿענען‪ ,‬און קײנער װעט ניט‬
‫װױנען?‬ ‫פֿאַרשליסן‪ ,‬און ער װעט פֿאַרשליסן‪,‬‬
‫‪ 8‬װער האָט דאָס באַראָטן אױף‬ ‫און קײנער װעט ניט עפֿענען‪.‬‬
‫צור דער באַקרױנטער‪ ,‬װאָס אירע‬ ‫‪ 23‬און איך װעל אים באַפֿעסיטקן װי‬
‫שׂררות‪ ,‬אירע‬ ‫סָוחרים זײַנען געװען ָ‬ ‫ַא פֿלעקלאין ַא זיכערן אָרט;און ער‬
‫האַנדלסלײַט די נִכבָדים פֿון דער ערד?‬ ‫װעט זײַן ַא טראָן פֿון כּבֿוד פֿאַר זײַן‬
‫גאָט פֿון צבֿאות האָט דאָס‬ ‫‪9‬‬ ‫פֿאָטערס הױז‪.‬‬
‫באַראָטן‪ ,‬צו פֿאַרשװעכן דעם שטאָלץ‬ ‫‪ 24‬און דאָס גאַנצע געזעמל פֿון‬
‫פֿון אַל דער שײנקײט‪ ,‬צו מאַכן‬ ‫זײַן פֿאָטערס הױז‪ ,‬קינד און קײט‪,‬‬
‫גרינגגעשאַצט אַלע נִכבָדים פֿון דער‬ ‫װעלן אָנהענגען אױף אים אַלע קלײנע‬
‫ערד‪.‬‬ ‫געפֿעסן‪ ,‬פֿון די בעקנגעפֿעסן און ביז‬
‫‪ 10‬איבערפֿלײץ דײַן לאַנד װי דער‬ ‫אַלע קרוגגעפֿעסן‪.‬‬
‫נילוס‪ ,‬טאָכטער תַּ ְרשִיש‪ ,‬ניט ָא מער‬ ‫‪ 25‬אין יענעם טאָג‪ ,‬זאָגט גאָט פֿון‬
‫קײן אײַנצאַם‪.‬‬ ‫צבֿאות‪ ,‬װעט אָפּגעטאָן װערן דאָס‬
‫‪ 11‬ער האָט אױסגעשטרעקט זײַן‬ ‫פֿלעקלװאָס איז באַפֿעסטיקט אין ַא‬
‫האַנט איבערן ים‪ ,‬ער האָט געמאַכט‬ ‫זיכערן אָרט‪ ,‬און װעט אָפּגעהאַקט‬
‫ציטערן מלוכות; גאָט האָט באַפֿױלן‬ ‫װערן און אַראָפּפֿאַלן‪ ,‬און די משׂא‬
‫װעגן כּנַעַן‪ ,‬צו פֿאַרטיליקן אירע‬ ‫װאָס אױף אים װעט פֿאַרשניטן‬
‫פֿעסטונגען‪.‬‬ ‫װערן;װאָרום גאָט האָט גערעדט‪.‬‬
‫‪23:12—24:12‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪614‬‬
‫האַרינטע‪ ,‬אַזױ דער קױפֿער אַזױ דער‬ ‫‪ 12‬און ער האָט געזאָגט‪ :‬װעסט ניט‬
‫פֿאַרקױפֿער‪ ,‬אַזױ דער מלוה אַזױ דער‬ ‫מער לוסטיק זײַן‪ ,‬געשענדטע יונגפֿרױ‬
‫לײַער‪ ,‬אַזױ דער מאָנער אַזױ דער װאָס‬ ‫טאָכטער צידון‪ .‬שטײ אױף‪ ,‬גײ‬
‫מע מאָנט פֿון אים‪.‬‬ ‫אַריבער קײן כִּתּים;אױך דאָרט װעסטו‬
‫װעט‬ ‫‪ 3‬אױסגעלײדיקט‬ ‫קײן מנוחה ניט האָבן‪.‬‬
‫אױסגעלײדיקט װערן די ערד‪,‬‬ ‫‪ 13‬זע‪ ,‬דאָס לאַנד פֿון די כַּשׂדים –די‬
‫און צערױבט װעט זי צערױבט‬ ‫דאָזיקע אומה איז נאָך ניט געװעןװען‬
‫װערן;װאָרום גאָט האָט גערעדט דאָס‬ ‫אשור האָט עס געגרונטפֿעסט פֿאַר‬
‫דאָזיקע װאָרט‪.‬‬ ‫מדבר‪-‬לײַט –זײ האָבן אױפֿגעשטעלט‬
‫‪ 4‬פֿאַראָבֿלט‪ ,‬פֿאַרװעלקט איז די‬ ‫זײערע באַלעגערטורעמס‪ ,‬זײ האָבן‬
‫ערד‪ ,‬פֿאַרשניטן‪ ,‬פֿאַרװעלקט איז די‬ ‫אײַנגעװאָרפֿן אירע פּאַלאַצן;מע האָט‬
‫װעלט‪ ,‬פֿאַרשניטן די הױכע לײַט פֿון‬ ‫זײ געמאַכט פֿאַר ַא חוּרבֿה‪.‬‬
‫דער ערד‪.‬‬ ‫‪ 14‬יאָמערט איר שיפֿן פֿון תַּ ְרשִיש‪,‬‬
‫‪ 5‬און די ערד איז זינדיק אונטער‬ ‫װאָרום פֿאַרװיסט געװאָרן איז אײַער‬
‫אירע באַװױנער‪ ,‬װאָרום זײ האָבן‬ ‫פֿעסטונג‪.‬‬
‫עובֿר געװען אױף די לערנונגען‪,‬‬ ‫‪ 15‬און עס װעט זײַן אין יענעם‬
‫געזעץ‪,‬‬ ‫דאָס‬ ‫איבערגעטרעטן‬ ‫טאָג‪:‬װעט צור זײַן פֿאַרגעסן זיבעציק‬
‫פֿאַרשטערט דעם אײביקן בונד‪.‬‬ ‫יאָר‪ ,‬אַזױ װי די טעג פֿון אײן מלך;צום‬
‫‪ 6‬דרום עסט אױף ַא קללה די ערד‪,‬‬ ‫סָוף פֿון זיבעציק יאָר װעט געשען מיט‬
‫און פֿאַרשולדיקט זײַנען די װױנער‬ ‫צוראַזױ װי אין געזאַנג פֿון דער זונה‪:‬‬
‫דערין;דרום גײען אײַן די באַװױנער‬ ‫‪ 16‬נעם ַא האַרף‪ ,‬גײ אום אין שטאָט‪,‬‬
‫פֿון דער ערד‪ ,‬און מענטשן בלײַבן‬ ‫פֿאַרגעסענע זונה;שפּיל שײן‪ ,‬זינג פֿיל‪,‬‬
‫װינציק‪.‬‬ ‫כּדי זאָלסט דערמאָנט װערן‪.‬‬
‫‪ 7‬עס טרױערט דער װײַן‪,‬‬ ‫‪ 17‬און עס װעט זײַן צום סָוף פֿון‬
‫פֿאַרװעלקט איז דער װײַנשטאָק‪,‬‬ ‫זיבעציק יאָר‪ ,‬װעט גאָט זיך דערמאָנען‬
‫עס זיפֿצן אַלע פֿרײלעכע הערצער‪.‬‬ ‫אָן צור‪ ,‬און זי װעט זיך אומקערן‬
‫‪ 8‬אױפֿגעהערט האָט די פֿרײד פֿון‬ ‫צו איר זונה‪-‬לױן‪ ,‬און װעט װידער‬
‫די פּױקן‪ ,‬פֿאַרמיטן איז דער ליאַרעם‬ ‫פֿאַרקערן מיט אַלע קיניגרײַכן פֿון דער‬
‫פֿון די לוסטיקע‪ ,‬אױפֿגעהערט האָט די‬ ‫װעלטאױפֿן געזיכט פֿון דער ערד‪.‬‬
‫פֿרײד פֿון דער האַרף‪.‬‬ ‫‪ 18‬אָבער איר פֿאַרדינסט און‬
‫‪ 9‬מע טרינקט ניט קײן װײַן מיט‬ ‫איר זונה‪-‬לױןװעט זײַן הײליק צו‬
‫געזאַנג‪ ,‬ביטער איז דער טרונק זײַנע‬ ‫גאָט;ער װעט ניט באַהאַלטן און ניט‬
‫טרינקער‪.‬‬ ‫אײַנגעשלאָסן װערן;נײַערט פֿאַר די‬
‫װאָס זיצן פֿאַר גאָט װעט זײַן איר‬
‫‪ 10‬צעבראָכן איז די נישטיקע‬ ‫פֿאַרדינסט‪ ,‬צו עסן צו זאַט‪ ,‬און פֿאַר ַא‬
‫שטאָט‪ ,‬פֿאַרשלאָסן איטלעך הױז ניט‬ ‫צודעק ַא שײנעם‪.‬‬
‫אַרײַנצוגײן‪.‬‬
‫‪ַ 11‬א װײגעשרײ אין די גאַסן בײַם‬
‫װײַן;פֿאַרפֿינצטערט איז איטלעכע‬
‫שִׂמחה‪ ,‬פֿאַרװאָגעלט די פֿרײד פֿונעם‬
‫גאָט לײדיקט אױס‬ ‫זע‪,‬‬
‫די ערד און פֿאַרװיסט זי‪,‬‬
‫און װעט צעדרײען איר פּנים‪ ,‬און‬
‫‪24‬‬
‫לאַנד‪.‬‬ ‫צעשפּרײטן אירע באַװױנער‪.‬‬
‫‪ 12‬געבליבן איז ַא װיסטקײט אין‬ ‫‪ 2‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אַזױ דאָס פֿאָלק‬
‫שטאָט‪ ,‬און צעהאַקט אין ַא חוּרבֿה איז‬ ‫אַזױ דער כּהן‪ ,‬אַזױ דער קנעכט אַזױ‬
‫דער טױער‪.‬‬ ‫זײַן האַר‪ ,‬אַזױ די דינסט אַזױ איר‬
‫‪615‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪24:13—25:8‬‬
‫װעלן זײ דערמאָנט װערן‪.‬‬ ‫‪ 13‬װאָרום אַזױ װעט עס זײַן‬

‫‪ 23‬און די לבֿנה װעט זיך שעמען‪ ,‬און‬ ‫אין מיטן פֿון דער ערד‪ ,‬צװישן‬
‫די זון װעט פֿאַרשעמט װערן‪ ,‬װאָרום‬ ‫די פֿעלקער;װי בײַם אָפּקלאַפּן אַן‬
‫גאָט פֿון צבֿאות טוט קיניגןאױף‬ ‫אײלבערטבױם‪ ,‬װי ַא נאָכקלײַב װען‬
‫באַרג צִיון‪ ,‬און אין ירושלים;און‬ ‫די לעז איז געענדיקט‪.‬‬
‫אַנטקעגן זײַנע עלטסטע װעט זײַן ַא‬ ‫‪ 14‬די דאָזיקע װעלן אױפֿהײבן זײער‬
‫פּראַכטיקײט‪.‬‬ ‫קָול אין געזאַנג‪ ,‬װעגן דער גרױסקײט‬
‫יהוה‪ ,‬דו ביסט מײַן גאָט‪,‬‬ ‫פֿון יהוה טוען זײ שאַלן פֿון אים‪.‬‬
‫איך װעל דיך דערהײבן‪ ,‬איך‬ ‫‪25‬‬
‫װעל לױבן דײַן נאָמען‪ ,‬װאָרום האָסט‬
‫‪ 15‬דרום טוט ערלעכן יהוהאין די‬
‫לענדער פֿון ליכט‪ ,‬אױף די אינזלען פֿון‬
‫אױפֿגעטאָן װוּנדער;די באַראָטן פֿון‬ ‫ים‪ ,‬דעם נאָמען פֿון יהוה דעם גאָט פֿון‬
‫לאַנג אָן –מיט טרײַער געטרײַשאַפֿט‪.‬‬ ‫ישׂראל‪.‬‬
‫‪ 2‬װאָרום האָסט געמאַכט פֿון ַא‬ ‫‪ 16‬פֿון עק ערד האָבן מיר‬
‫שטאָט ַא הױפֿן‪ַ ,‬א באַפֿעסטיקטן כּרך‬ ‫געזאַנגען געהערט‪:‬״פּראַכט צו דעם‬
‫פֿאַר ַא חוּרבֿה‪ ,‬די פּאַלאַצן פֿון פֿרעמדע‬ ‫גערעכטן!״אָבער איך זאָג‪:‬איך גײ‬
‫פֿאַר אױס שטאָט‪ ,‬זײ זאָלן אײביק ניט‬ ‫אײַן‪ ,‬איך גײ אײַן‪ ,‬װי איז מיר!די‬
‫אָפּגעבױט װערן‪.‬‬ ‫פֿעלשער טוען פֿעלשן‪ ,‬יאָ‪ַ ,‬א פֿעלשונג‬
‫‪ 3‬דרום װעט דיך ערלעכן די‬ ‫פֿעלשן די פֿעלשער‪.‬‬
‫שטאַרקע אומה‪ ,‬דער כּרך פֿון‬ ‫‪ַ 17‬א גרױל און ַא גרוב און ַא נעץ‬
‫מאַכטיקע פֿעלקער װעט דיך פֿאָרכטן‪.‬‬ ‫אױף דיר‪ ,‬באַװױנער פֿון דער ערד‪.‬‬
‫‪ 4‬װאָרום ביסט געװען ַא פֿעסטונג‬ ‫‪ 18‬און עס װעט זײַן‪ ,‬דער װאָס‬
‫דעם אָרימאַן‪ַ ,‬א פֿעסטונג דעם‬ ‫אַנטלױפֿט פֿון דעם קָול פֿון גרױל‪ ,‬װעט‬
‫באַדערפֿטיקן אין זײַן נױט‪ַ ,‬א שוץ‬ ‫אַרײַנפֿאַלן אין גרוב‪ ,‬און דער װאָס‬
‫פֿון גוסרעגן‪ַ ,‬א שאָטן פֿון היץ;װאָרום‬ ‫קומט אַרױף פֿון גרוב‪ ,‬װעט געפֿאַנגען‬
‫דער צאָרן פֿון די מאַכטיקעאיז װי ַא‬ ‫װערן אין נעץ;װאָרום די פֿענצטער פֿון‬
‫גוסרעגן אױף ַא װאַנט‪.‬‬ ‫דער הײך האָבן זיך געעפֿנט‪ ,‬און עס‬
‫‪ 5‬אַזױ װי היץ אין ַא טרוקענעם‬ ‫שטורעמען די גרונטפֿעסטן פֿון דער‬
‫לאַנד‪ ,‬דאָס גערױש פֿון די פֿרעמדע‬ ‫ערד‪.‬‬
‫אונטערטעניקסטו;װי היץ דורך ַא‬ ‫‪ 19‬ברעכן צעברעכט זיך די ערד‪,‬‬
‫װאָלקנשאָטן‪ ,‬װערט דאָס געזאַנג פֿון‬ ‫ברעקלען צעברעקלט זיך די ערד‪,‬‬
‫די מאַכטיקע פֿאַרדריקט‪.‬‬ ‫װאַקלען טוט זיך װאַקלען די ערד‪.‬‬
‫גאָט פֿון צבֿאות װעט‬ ‫‪ 6‬און‬ ‫‪ 20‬שאָקלען װי ַא שיכּורער װעט‬
‫מאַכןפֿאַר אַלע פֿעלקער אױף‬ ‫זיך שאָקלען די ערד‪ ,‬און װעט זיך‬
‫דעם דאָזיקן באַרג‪ַ ,‬א מאָלצײַט‬ ‫טרײסלען װי ַא נאַכטבײַדל;און שװער‬
‫פֿון פֿעטשפּײַזן‪ַ ,‬א מאָלצײַט פֿון‬ ‫װעט זײַן איר פֿאַרברעך אױף איר‪ ,‬און‬
‫הײװנװײַנען‪ ,‬פֿעטשפּײַזן מאַרכיקע‪,‬‬ ‫זי װעט פֿאַלן‪ ,‬און מער ניט אױפֿשטײן‪.‬‬
‫הײװנװײַנען געלײַטערטע‪.‬‬ ‫‪ 21‬און עס װעט זײַן אין יענעם טאָג‪,‬‬
‫‪ 7‬און ער װעט פֿאַרטיליקן אױף דעם‬ ‫װעט גאָט זיך רעכענען מיט דעם חיל‬
‫דאָזיקן באַרגדעם צודעק װאָס דעקט צו‬ ‫פֿון דער הײךאין דער הײך‪ ,‬און מיט‬
‫אַלע פֿעלקער‪ ,‬און דעם שלײער װאָס‬ ‫די מלכים פֿון דער ערדאױף דער ערד‪.‬‬
‫איז געשלײערט אױף אַלע אומות‪.‬‬ ‫און זײ װעלן אײַנגעזאַמלט װערןװי מע‬
‫‪ 8‬ער װעט פֿאַרטיליקן דעם טױט‬ ‫זאַמלט געפֿאַנגענע אין תּפֿיסה‪,‬‬
‫אױף אײביק;און גאָט דער האַר װעט‬ ‫‪ 22‬און זײ װעלן אײַנגעשלאָסן װערן‬
‫אָפּװישןדי טרער פֿון איטלעכן פּנים‪,‬‬ ‫אין פֿעסטונג‪ ,‬און ערשט נאָך פֿיל טעג‬
‫‪25:9—26:16‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪616‬‬
‫‪ 7‬דער װעג פֿון גערעכטן איז‬ ‫און די שאַנד פֿון זײַן פֿאָלקװעט ער‬
‫גלײַך;דו רעכטפֿאַרטיקער‪ ,‬מאַכסט‬ ‫אָפּטאָן פֿון דער גאַנצער ערד;װאָרום‬
‫גלאַט דעם שטעג פֿון גערעכטן;‬ ‫גאָט האָט גערעדט‪.‬‬
‫‪ 8‬יאָ‪ ,‬אױף דעם װעג פֿון דײַנע‬ ‫‪ 9‬און מע װעט זאָגן אין יענעם‬
‫משפּטיםהאָבן מיר געהאָפֿט אױף דיר‪,‬‬ ‫טאָג‪:‬זע‪ ,‬דאָס איז אונדזער גאָט‪ ,‬װאָס‬
‫גאָט;צו דײַן נאָמען און צו דײַן‬ ‫מיר האָבן געהאָפֿט צו אים ער זאָל‬
‫געדעכענישאיז די גלוסטונג פֿון דער‬ ‫אונדז העלפֿן‪ ,‬דאָס איז יהוה װאָס מיר‬
‫זעל‪.‬‬ ‫האָבן געהאָפֿט צו אים‪ ,‬לאָמיר לוסטיק‬
‫‪ 9‬מיט מײַן זעל האָב איך דיך‬ ‫זײַן און זיך פֿרײען מיט זײַן הילף‪.‬‬
‫געגלוסט ב ַײ נאַכט‪ ,‬יאָ‪ ,‬מיט מײַן‬ ‫‪ 10‬װאָרום די האַנט פֿון גאָט װעט‬
‫גײַסט אין מיר האָב איך דיך געזוכט‪,‬‬ ‫רוען אױף דעם דאָזיקן באַרג‪ ,‬און‬
‫װאָרום אַז דײַנע משפּטים זײַנען אױף‬ ‫מואָ ֿב װעט צעטרעטן װערן אױף זײַן‬
‫דער ערד‪ ,‬לערנען גערעכטיקײט די‬ ‫אָרט‪ ,‬װי שטרױ װערט צעטרעטן אין‬
‫באַװױנער פֿון דער װעלט‪.‬‬ ‫מיסטהױפֿן‪.‬‬
‫‪ 10‬װערט דער ָרשע געלײַטזעליקט‪,‬‬ ‫‪ 11‬און ער װעט אױסשפּרײטן דערין‬
‫לערנט ער ניט גערעכטיקײט;אין לאַנד‬ ‫זײַנע הענט‪ ,‬װי ַא שװימער שפּרײט‬
‫פֿון ערלעכקײט טוט ער אומרעכט‪ ,‬און‬ ‫אױס צום שװימען;אָבער מע װעט‬
‫ער זעט ניט די גרױסקײט פֿון גאָט‪.‬‬ ‫דערנידערן זײַן גאװהמיט די קונצן פֿון‬
‫גאָט‪ ,‬אױפֿגעהױבן איז דײַן‬ ‫‪11‬‬ ‫זײַנע הענט‪:‬‬
‫האַנט‪ ,‬אָבער זײ זעען ניט;זאָלן זײ זען‬ ‫‪ 12‬און די הױכע פֿעסטונג פֿון דײַנע‬
‫און זיך שעמעןדײַן אָננעמען זיך פֿאַרן‬ ‫מױערןבײגט ער‪ ,‬דערנידערט ער‪,‬‬
‫פֿאָלק;יאָ‪ַ ,‬א פֿײַער זאָל דײַנע פֿײַנט‬ ‫ברענגט ער צו דער ערד ביזן שטױב‪.‬‬
‫פֿאַרצערן‪.‬‬ ‫אין יענעם טאָג װעט געזונגען‬
‫גאָט‪ ,‬באַשער אונדז שלום‪,‬‬
‫װאָרום אױך אַלע אונדזערע‬
‫‪12‬‬ ‫װערןדאָס דאָזיקע געזאַנג אין‬ ‫‪26‬‬
‫לאַנד יהוּדה‪ַ :‬א שטאַרקע שטאָט האָבן‬
‫אױפֿטועןהאָסט דו אױסגעפֿירט פֿאַר‬ ‫מיר;מױערן און פֿעסטונגען מאַכט ער‬
‫אונדז‪.‬‬ ‫פֿאַר הילף‪.‬‬
‫‪ 13‬יהוה אונדזער גאָט‪ ,‬האַרן אחוץ‬ ‫‪ 2‬עפֿנט די טױערן‪ ,‬און זאָל אַרײַנגײן‬
‫דיר האָבן געהערשט איבער אונדז‪.‬‬ ‫דאָס גערעכטע פֿאָלק‪ ,‬װאָס היט אָפּ‬
‫אָבער נאָר דיך האָבן מיר דערמאָנט –‬ ‫געטרײַשאַפֿט‪.‬‬
‫דײַן נאָמען‪.‬‬ ‫‪ 3‬דאָס געמיט װאָס פֿאַרלאָזט‬
‫‪ 14‬די מתים װעלן ניט לעבעדיק‬ ‫זיךבאַהיטסטו אין שלום;אין שלום‪,‬‬
‫װערן‪ ,‬די טױטע װעלן ניט‬ ‫װײַל עס פֿאַרזיכערט זיך אױף דיר‪.‬‬
‫האָסט‬ ‫װאָר‬ ‫אױפֿשטײן;פֿאַר‬ ‫‪ 4‬פֿאַרזיכערט אײַך אױף יהוה ביז‬
‫געשטראָפֿט און זײ פֿאַרטיליקט‪,‬‬ ‫אײביק‪ ,‬װאָרום אין י ָה יהוה איז אַן‬
‫און אונטערגעבראַכט יעטװעדער‬ ‫אײביקער פֿעלדז‪.‬‬
‫זכר פֿון זײ‪.‬‬ ‫‪ 5‬װאָרום ער האָט געבײגט די װאָס‬
‫‪ 15‬האָסט געמערט ב ַײ די פֿעלקער‪,‬‬ ‫זיצן אין דער הײך‪ ,‬די דערהױבענע‬
‫גאָט‪ ,‬האָסט געמערט ב ַײ די פֿעלקער‬ ‫שטאָט;ער דערנידערט זי‪ ,‬ער‬
‫דײַן כּבֿוד;האָסט דערגרײכט אַלע‬ ‫דערנידערט זי ביז דער ערד‪ ,‬ער‬
‫װײַטע עקן פֿון דער ערד‪.‬‬ ‫ברענגט זי ביזן שטױב‪.‬‬
‫גאָט‪ ,‬אין נױט האָבן זײ דיך‬ ‫‪16‬‬ ‫‪ 6‬דער פֿוס װעט זי צעטרעטן‪ ,‬די‬
‫דערמאָנט‪ ,‬זײ האָבן אױסגעגאָסן ַא‬ ‫פֿיס פֿון דעם אָרימען‪ ,‬די טריט פֿון‬
‫שטיל געבעט‪ ,‬װען דײַן שטראָף איז‬ ‫באַדערפֿטיקע‪.‬‬
‫‪617‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪26:17—27:12‬‬
‫‪ 5‬װען ער זאָל זיך נאָר האַלטן אָן‬ ‫געװען אױף זײ‪.‬‬

‫מײַן שטאַרקײט‪ ,‬מאַכן שלום מיט מיר‪,‬‬ ‫‪ 17‬װי ַא טראָגעדיקע װאָס גײט צו‬
‫מיט מיר שלום מאַכן!‬ ‫קינד‪ ,‬דרײט זיך‪ ,‬שרײַט אין אירע‬
‫‪ 6‬אין די קומעדיקע טעג װעט זיך‬ ‫װײען‪ ,‬אַזױ זײַנען מיר געװען פֿאַר‬
‫אײַנװאָרצלען יעקבֿ‪ ,‬שפּראָצן און‬ ‫דיר‪ ,‬גאָט‪.‬‬
‫בלי ִען װעט ישׂראל‪ ,‬און דאָס געזיכט‬ ‫‪ 18‬מיר האָבן געטראָגן‪ ,‬מיר האָבן‬
‫פֿון דער װעלט װעט פֿול זײַן מיט‬ ‫געװײטאָקט‪ ,‬און אַזױ װי מיר װאָלטן‬
‫פֿרוכט‪.‬‬ ‫װינט געבאָרן;קײן ישועות האָבן מיר‬
‫‪ 7‬האָט ער אים געשלאָגן װי ער‬ ‫ניט אױסגעװירקט אין לאַנד‪ ,‬און ניט‬
‫האָט זײַן שלעגער געשלאָגן?אָדער איז‬ ‫אױפֿגעלעבט האָבן די באַװױנער פֿון‬
‫ער װי די טײטונג פֿון זײַנע געטײטע‬ ‫דער װעלט‪.‬‬
‫געטײט געװאָרן?‬ ‫דײַנע‬ ‫אױפֿלעבן‬ ‫‪ 19‬זאָלן‬
‫מתים‪ ,‬מײַנע טױטע לײַבער זאָלן‬
‫‪ 8‬װען פֿול די מאָס‪ ,‬באַשטראָפֿסטו זי‬ ‫אױפֿשטײן!װאַכט אױף און זינגט‪ ,‬איר‬
‫מיט אַװעקשיקן;ער האָט זי פֿאַרטריבן‬ ‫װאָס רוט אין שטױב;װאָרום ַא טױ פֿון‬
‫אין זײַן שװער געמיטאין טאָג פֿון‬ ‫ליכטיקײט איז דײַן טױ‪ ,‬און די ערד‬
‫מזרח‪-‬װינט‪.‬‬ ‫װעט די טױטע אַרױסגעבן‪.‬‬
‫‪ 9‬דרום װעט דערמיט פֿאַרגעבן‬ ‫‪ 20‬קום‪ ,‬מײַן פֿאָלק‪ ,‬גײ אַרײַן אין‬
‫װערן די זינד פֿון יעקבֿ‪ ,‬און דאָס איז אַל‬ ‫דײַנע קאַמערן‪ ,‬און פֿאַרשליס דײַן טיר‬
‫דער אָפּצאָל פֿאַר אָפּטאָן זײַן חטא‪:‬װען‬ ‫הינטער דיר;באַהאַלט זיך אױף ַא קלײן‬
‫ער װעט מאַכן אַלע מזבח‪-‬שטײנערװי‬ ‫װײַלע‪ ,‬ביז דער צאָרן װעט אַריבער‪.‬‬
‫קאַלכשטײנער צעהאַקטע‪ ,‬אַז מער‬ ‫‪ 21‬װאָרום זע‪ ,‬גאָט גײט אַרױס פֿון‬
‫זאָלן ניט אױפֿשטײןקײן געצנבײמער‬ ‫זײַן אָרט‪ ,‬צו באַשטראָפֿן די באַװױנער‬
‫און קײן זונזײַלן‪.‬‬ ‫פֿון דער ערד פֿאַר זײער זינד‪ ,‬און די‬
‫‪ 10‬װאָרום די באַפֿעסטיקטע שטאָט‬ ‫ערד װעט אַנטפּלעקן איר בלוט‪ ,‬און‬
‫איז אַלײן‪ַ ,‬א װױנונג אַװעקגעװאָרפֿן‬ ‫װעט מער ניט פֿאַרדעקן אירע הרוּגים‪.‬‬
‫און פֿאַרלאָזט װי ַא מדבר;דאָרט װעט‬ ‫אין יענעם טאָג װעט גאָט‬
‫זיך פֿיטערן ַא קאַלב‪ ,‬און דאָרט‬
‫װעט עס הױערן‪ ,‬און פֿאַרלענדן אירע‬
‫באַשטראָפֿן מיט זײַן האַרטער‬
‫און גרױסער און שטאַרקער שװערד‪,‬‬
‫‪27‬‬
‫צװײַגן‪.‬‬ ‫דעם לִוי ָתן‪ ,‬די לױפֿיקע שלאַנג‪ ,‬און‬
‫‪ 11‬װען אירע ריטלעך זײַנען‬ ‫דעם לִוי ָתן‪ ,‬די געדרײטע שלאַנג;און‬
‫פֿאַרדאַרט‪ ,‬װעלן זײ אָפּגעבראָכן‬ ‫ער װעט טײטן דעם קראָקאָדיל װאָס‬
‫װערן;װײַבער קומען און צינדן זי אָן‪.‬‬ ‫אין ים‪.‬‬
‫װאָרום ַא פֿאָלק אָן פֿאַרשטאַנדיקײט‬ ‫‪ 2‬אין יענעם טאָג זינגט צו‬
‫איז דאָס;דרום װעט אים ניט‬ ‫איר‪:‬װײַנגאָרטן פֿון שױמיקן װײַן!‬
‫דערבאַרימען זײַן בורא‪ ,‬און זײַן‬ ‫‪ 3‬איך גאָט בין זײַן היטער‪ ,‬אַלע רגע‬
‫באַשעפֿער װעט אים ניט לײַטזעליקן‪.‬‬ ‫באַװעסער איך אים;טאָמער װעט מען‬
‫‪ 12‬און עס װעט זײַן אין יענעם‬ ‫אים בײז טאָן‪ ,‬אים היט איך ב ַײ נאַכט‬
‫גאָט אָפּקלאַפּן זײַן‬ ‫טאָג‪ ,‬װעט‬ ‫און ב ַײ טאָג‪.‬‬
‫פֿרוכטפֿון שטראָם פֿון דעם טײַך‬ ‫‪ 4‬קײן צאָרן איז ניט ָא אין‬
‫מצרי ִם‪,‬‬
‫ַ‬ ‫]פּרת[‪ ,‬ביז דעם טײַך פֿון‬ ‫מיר;װען דאָס איז מיר דערנער און‬
‫און איר װעט אױפֿגעקליבן װערן‬ ‫װילדגעװעקס!איך װאָלט אין מלחמה‬
‫אײנציק‪-‬אײנציקװײַז‪ ,‬קינדער פֿון‬ ‫געטרעטן דערױף;איך װאָלט עס‬
‫ישׂראל‪.‬‬ ‫פֿאַרברענט מיט אַנאַנדער‪.‬‬
‫‪27:13—28:16‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪618‬‬
‫‪ 8‬װאָרום אַלע טישן זײַנען פֿול מיט‬ ‫‪ 13‬און עס װעט זײַן אין יענעם‬
‫שמוציקער מײקעכץ‪ ,‬ביז ניט ָא אַן אָרט‬ ‫טאָג‪ ,‬װעט געבלאָזן װערן אין ַא‬
‫ַא רײנער ‪.‬‬ ‫גרױסן שופֿר‪ ,‬און עס װעלן קומען די‬
‫‪ 9‬װעמען זאָל מען לערנען װיסן?און‬ ‫פֿאַרלאָרענע אין לאַנד אשור‪ ,‬און די‬
‫װעמען געבן צו פֿאַרשטײן די‬ ‫מצרי ִם‪ ,‬און‬
‫ַ‬ ‫פֿאַרשטױסענע אין לאַנד‬
‫הערונג?פֿון מילך אַנטװױנטע?פֿון‬ ‫זײ װעלן זיך בוקן צו גאָט אױפֿן‬
‫ברוסט אַװעקגענומענע?‬ ‫הײליקן באַרג אין ירושלים‪.‬‬
‫‪ 10‬װאָרום עס איז ַא געבאָט צו ַא‬
‫געבאָט‪ַ ,‬א געבאָט צו ַא געבאָט‪ַ ,‬א‬
‫שטריך צו ַא שטריך‪ַ ,‬א שטריך צו ַא‬
‫װײ‪ ,‬די שטאָלצע קרױןפֿון‬
‫די שכּורים פֿון אפֿרים‪,‬‬ ‫‪28‬‬
‫און די װעלקעדיקע בלי ִעכץפֿון‬
‫שטריך‪ַ ,‬א ביסל דאָ‪ַ ,‬א ביסעל דאָרט‪.‬‬ ‫זײַן פּראַכטיקער שײנקײט‪ ,‬װאָס‬
‫‪ 11‬װאָרום מיט ַא שטאַמלדיקער ליפּ‪,‬‬ ‫אױפֿן שטאָלצבאַזאַלבטן קאָפּפֿון די‬
‫און מיט ַא פֿרעמדן לשון‪ ,‬מוז מען רעדן‬ ‫װײַנפֿאַרטומלטע!‬
‫צו דעם דאָזיקן פֿאָלק‪,‬‬ ‫‪ 2‬זע‪ ,‬גאָט האָט ַא שטאַרקן און‬
‫‪ 12‬װאָס מע האָט צו זײ געזאָגט‪ :‬דאָס‬ ‫ַא מאַכטיקן‪ ,‬װי ַא האָגלגעװיטער‪,‬‬
‫איז די רוּונג ‪ ,‬מאַכט רוען דעם מידן;און‬ ‫ַא שטורעם פֿון צעשטערונג‪ ,‬װי‬
‫דאָס איז די מנוחה;אָבער זײ האָבן ניט‬ ‫ַא שטראָם פֿון שטאַרקע‪ ,‬פֿלײציקע‬
‫געװאָלט הערן‪.‬‬ ‫װאַסערן‪ ,‬װאָס לײגט צו דער ערד מיט‬
‫‪ 13‬און דאָס װאָרט פֿון גאָט איז‬ ‫געװאַלט‪.‬‬
‫ב ַײ זײ ַא געבאָט צו ַא געבאָט‪ַ ,‬א‬ ‫‪ 3‬מיט די פֿיס װעט צעטרעטן װערןדי‬
‫געבאָט צו ַא געבאָט‪ַ ,‬א שטריך צו‬ ‫שטאָלצע קרױן פֿון די שכּורים פֿון‬
‫ַא שטריך‪ַ ,‬א שטריך צו ַא שטריך‪,‬‬ ‫אפֿרים‪.‬‬
‫ַא ביסל דאָ‪ַ ,‬א ביסל דאָרט;כּדי זײ‬ ‫‪ 4‬און די װעלקעדיקע בלי ִעכץ פֿון‬
‫זאָלן גײן און געשטרױכלט װערן‬ ‫זײַן פּראַכטיקער שײנקײט‪ ,‬װאָס אױפֿן‬
‫אַהינטער‪ ,‬און צעבראָכן און געפֿאַנגען‬ ‫שטאָלצבאַזאַלבטן קאָפּ‪ ,‬װעט זײַן װי‬
‫און באַצװוּנגען װערן‪.‬‬ ‫אַן ערשטפֿרוכט פֿאַר זומער‪ ,‬װאָס אַז‬
‫‪ 14‬דרום הערט דאָס װאָרט פֿון‬ ‫דער זעער דערזעט זי‪ ,‬שלינגט ער זי‬
‫גאָט‪ ,‬איר לײַט פֿון געשפּעט‪ ,‬איר‬ ‫אײַן װען זי איז נאָך אין זײַן האַנט‪.‬‬
‫װערטלזאָגער פֿון דאָזיקן פֿאָלק װאָס‬ ‫‪ 5‬אין יענעם טאָג װעט גאָט פֿון‬
‫ש ַלי ִם‪:‬‬
‫אין ירו ָ‬ ‫צבֿאות זײַןפֿאַר ַא קרױן פֿון שײנקײט‪,‬‬
‫‪ 15‬װײַל איר האָט געזאָגט‪:‬מיר האָבן‬ ‫און פֿאַר ַא קראַנץ פֿון פּראַכטיקײט‪,‬‬
‫געשלאָסן ַא בונד מיטן טױט‪ ,‬און‬ ‫פֿאַר דעם איבערבלײַב פֿון זײַן פֿאָלק‪,‬‬
‫מיט דער אונטערערד האָבן מיר אַן‬ ‫‪ 6‬און פֿאַר ַא גײַסט פֿון משפּטפֿאַר‬
‫אָפּמאַך געמאַכט;אַז די פֿלײציקע רוט‬ ‫דעם װאָס זיצט איבערן משפּט‪ ,‬און‬
‫װעט דורכגײן‪ ,‬װעט זי צו אונדז ניט‬ ‫פֿאַר גבֿורהצו די װאָס שלאָגן צוריק די‬
‫קומען‪ ,‬װאָרום מיר האָבן ליגן געמאַכט‬ ‫מלחמה בײַם טױער‪.‬‬
‫אונדזער באַשיצונג‪ ,‬און אין פֿאַלשקײט‬ ‫‪ 7‬און אױך די דאָזיקע װאַקלען‬
‫האָבן מיר זיך פֿאַרבאָרגן;‬ ‫זיך פֿון װײַן‪ ,‬און שאָקלען זיך פֿון‬
‫‪ 16‬דרום האָט גאָט דער האַר אַזױ‬ ‫טרונק;דער כּהן און דער נבֿיא װאַקלען‬
‫געזאָגט‪:‬זע‪ ,‬איך גרונטפֿעסט אין צִיון ַא‬ ‫זיך פֿון טרונק‪ ,‬זײ זײַנען צעמישט פֿון‬
‫שטײן‪ַ ,‬א געפּרוּװטן שטײן‪ַ ,‬א טײַערן‬ ‫װײַן‪ ,‬זײ שאָקלען זיך פֿון טרונק‪ ,‬זײ‬
‫װינקל‪ַ ,‬א פֿעסטן גרונטפֿעסט;דער‬ ‫װאַקלען זיך אין דער זעונג‪ ,‬זײ װערן‬
‫װאָס גלױבט‪ ,‬זאָל ניט אײַלן‪.‬‬ ‫געשטרױכלט בײַם משפּט‪.‬‬
‫‪619‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪28:17—29:6‬‬
‫בײַם ראַנד דערפֿון‪.‬‬ ‫מאַכן‬ ‫װעל‬ ‫איך‬ ‫‪ 17‬און‬

‫‪ 26‬װאָרום אים האָט ריכטיק‬ ‫גערעכטיקײט פֿאַר ַא מעסטשנור‪,‬‬
‫געלערנט‪ ,‬אים טוט װײַזן זײַן גאָט‪.‬‬ ‫ַא‬ ‫און רעכטפֿאַרטיקײט פֿאַר‬
‫‪ 27‬יאָ‪ ,‬ניט מיט ַא דרעששליטן װערט‬ ‫ַא האָגל װעט‬ ‫בױגעװיכט;און‬
‫שװאַרצקימל געדראָשן‪ ,‬און ַא ראָד‬ ‫אַװעקקערן די באַשיצונג פֿון ליגן‪,‬‬
‫פֿון ַא װאָגן װערט ניט אױף קימל‬ ‫און די פֿאַרבאָרגעניש װעלן װאַסערן‬
‫געדרײט;נײַערט מיט ַא שטעקן װערט‬ ‫אַװעקפֿלײצן‪.‬‬
‫שװאַרצקימל געקלאַפּט‪ ,‬און קימל מיט‬ ‫‪ 18‬און אָפּגעמעקט װעט װערן אײַער‬
‫ַא רוט‪.‬‬ ‫בונד מיטן טױט‪ ,‬און אײַער אָפּמאַך מיט‬
‫ברױטקאָרן‬ ‫‪ 28‬װערט‬ ‫דער אונטערערד װעט ניט באַשטײן‪.‬‬
‫צעדריקט?פֿאַר װאָר‪ ,‬ניט אײביק‬ ‫אַז די פֿלײציקע רוט װעט דורכגײן‪,‬‬
‫דרעשן דרעשט ער עס;הגם עס ַרעַשט‬ ‫װעט איר פֿון איר צעטרעטן װערן‪.‬‬
‫דער װאַלץ פֿון זײַן װאָגן מיט זײַנע‬ ‫‪ 19‬װי אָפֿט זי גײט דורך װעט‬
‫צאַקן –צעדריקן װעט ער עס ניט‪.‬‬ ‫זי אײַך נעמען;װאָרום פֿרימאָרגן אין‬
‫‪ 29‬דאָס אױך איז אַרױס פֿון גאָט‬ ‫פֿרימאָרגן װעט זי דורכגײן‪ ,‬ב ַײ טאָג‬
‫פֿון צבֿאות;װוּנדערלעך איז ער אין‬ ‫און ב ַײ נאַכט;און ַא הױלע שרעק װעט‬
‫באַראָט‪ ,‬גרױס איז ער אין חכמה‪.‬‬ ‫זײַן צו באַנעמען די הערונג‪.‬‬
‫‪ 20‬װאָרום דאָס בעט איז צו קורץ זיך‬
‫װײ‪ ,‬אַריאֵל‪ ,‬אַריאֵל‪ ,‬שטאָט‬
‫װוּ דוד האָט גערוט!מערט ַא‬ ‫‪29‬‬
‫יאָר אױף ַא יאָר‪ ,‬זאָלן די יום‪-‬טובֿים‬
‫אױסצוצי ִען‪ ,‬און דער צודעק צו שמאָל‬
‫פּרצים‬
‫אַז מע דרײט זיך צונױף‪.‬‬
‫‪ 21‬װאָרום אַזױ װי אױף באַרג ָ‬
‫זיך אַרומדרײען‪,‬‬ ‫װעט גאָט אױפֿשטײן‪ ,‬אַזױ װי אין טאָל‬
‫‪ 2‬און איך װעל דריקן אַריאֵל‪ ,‬און עס‬ ‫פֿון גבֿעון װעט ער צערענען‪ ,‬צו טאָן‬
‫װעט זײַן ַא קלאָג און ַא קלאָגעניש‪ ,‬און‬ ‫זײַן טוּונג – פֿרעמד איז זײַן טוּונג‪ ,‬און‬
‫ער װעט מיר זײַן אַזױ װי אַן אַריאֵל‪.‬‬ ‫צו װערקן זײַן װערק – אױסטערליש‬
‫‪ 3‬און איך װעל לאַגערן אַרום דיר װי‬ ‫איז זײַן װערק‪.‬‬
‫ַא ראָד‪ ,‬און װעל דיך באַלעגערן מיט‬ ‫‪ 22‬און אַצונד זאָלט איר ניט שפּעטן‪,‬‬
‫אַן ערדװאַל‪ ,‬און אױפֿשטעלן אױף דיר‬ ‫כּדי אײַערע בינדשטריק זאָלן ניט‬
‫באַלעגערװערק‪.‬‬ ‫פֿעסטער װערן;װאָרום ַא פֿאַרלענדונג‬
‫‪ 4‬און נידעריק פֿון דער ערד װעסטו‬ ‫און ַא גזַרהאָב איך געהערט פֿון דעם‬
‫רעדן‪ ,‬און טיף פֿון שטױב װעט קומען‬ ‫האַר‪ ,‬גאָט פֿון צבֿאות‪ ,‬אױפֿן גאַנצן‬
‫דײַן װאָרט;און װי ַא גײַסט פֿון דער‬ ‫לאַנד‪.‬‬
‫ערד װעט זײַן דײַן קָול‪ ,‬און פֿון שטױב‬ ‫‪ 23‬לײגט צו דאָס אױער‪ ,‬און הערט‬
‫װעט פּיפּסן דײַן װאָרט‪.‬‬ ‫מײַן קָול‪ ,‬פֿאַרנעמט און הערט מײַן‬
‫‪ 5‬אָבער די דינע שטױב װעט װערן‬ ‫װאָרט;‬
‫דער המון פֿון דײַנע פֿײַנט‪ ,‬און װי‬ ‫‪ 24‬אַקערט דען נאָכאַנאַנד דער‬
‫שפּרײ װאָס פֿאַרגײט דער המון פֿון די‬ ‫אַקערער אױף צו זײען‪ ,‬און עפֿנט און‬
‫מאַכטיקע;און פּלוצים‪-‬פּלוצלינג װעט‬ ‫צעהאַקט זײַן ערד?‬
‫עס געשען‪.‬‬ ‫‪ 25‬פֿאַר װאָר‪ ,‬אַז ער האָט‬
‫‪ 6‬פֿון גאָט פֿון צבֿאות װעט קומען‬ ‫אױסגעגליכן איר אױבערפֿלעך‪,‬‬
‫די שטראָף‪ ,‬מיט דונער און מיט‬ ‫צעשפּרײט ער שװאַרצקימל‪ ,‬און‬
‫ערדציטערניש און גרױס געפּילדער‪,‬‬ ‫קימל װאַרפֿט ער אױס‪ ,‬און טוט אַרײַן‬
‫שטורעם און געװיטער און פֿלאַמפֿײַער‬ ‫װײץ אין שורות‪ ,‬און גערשט אױפֿן‬
‫װאָס פֿאַרצערט‪.‬‬ ‫אָנגעצײכנטן אָרט‪ ,‬און טונקלװײץ‬
‫‪29:7—29:22‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪620‬‬
‫‪ 14‬דרום זע‪ ,‬איך טו נאָך מער‬ ‫‪ 7‬און אַזױ װי ַא חָלום‪ַ ,‬א זעונג פֿון‬
‫פֿאַרװוּנדערן דאָס דאָזיקע פֿאָלק‪,‬‬ ‫דער נאַכט‪ ,‬װעט זײַן דער המון פֿון‬
‫פֿאַרװוּנדערן;און‬ ‫װוּנדערלעך‬ ‫אַלע פֿעלקערװאָס האַלטן מלחמה אױף‬
‫פֿאַרלאָרן װערן װעט די חכמה פֿון‬ ‫אַריאֵל –אי אַלע װאָס האַלטן מלחמה‬
‫זײַנע חכמים‪ ,‬און די פֿאַרשטאַנדיקײט‬ ‫אױף איר‪ ,‬אי די באַלעגערפֿעסטונג‬
‫פֿאַרשטאַנדיקעװעט‬ ‫זײַנע‬ ‫פֿון‬ ‫אַרום איר‪ ,‬אי די װאָס דריקן זי‪.‬‬
‫פֿאַרהױלן װערן‪.‬‬ ‫‪ 8‬און עס װעט זײַן‪:‬אַזױ װי ַא‬
‫‪ 15‬װײ‪ ,‬די װאָס פֿאַרהױלן טיף זײער‬ ‫הונגעריקן חלומט זיך‪ ,‬ערשט ער עסט‪,‬‬
‫באַראָט פֿון גאָט‪ ,‬און אין דער‬ ‫און ער כאַפּט זיך אױף‪ ,‬און זײַן לײַב‬
‫פֿינצטער זײַנען זײערע מעשׂים‪ ,‬און זײ‬ ‫איז לײדיק‪ ,‬און אַזױ װי ַא דאָרשטיקן‬
‫זאָגן‪ :‬װער זעט אונדז? און װער װײס‬ ‫חלומט זיך‪ ,‬ערשט ער טרינקט‪ ,‬און ער‬
‫אונדז?‬ ‫כאַפּט זיך אױף‪ ,‬ערשט ער איז שלאַף‪,‬‬
‫‪ 16‬די פֿאַרקערטקײט אײַערע!צי‬ ‫און זײַן זעל איז פֿאַרשמאַכט‪ ,‬אַזױ װעט‬
‫איז דער טעפּער װי לײם גערעכנט‪,‬‬ ‫זײַן דער המון פֿון אַלע פֿעלקער‪ ,‬װאָס‬
‫אַז דאָס װערק זאָל זאָגן אױף‬ ‫האַלטן מלחמה אױף באַרג צִיון‪.‬‬
‫זײַן מײַנסטער‪:‬ער האָט מיך ניט‬ ‫‪ 9‬פֿאַרדולט אײַך און זײַט‬
‫געמאַכט?און דער באַשאַף זאָל זאָגן‬ ‫און‬ ‫אײַך‬ ‫צעדולט!פֿאַרבלענדט‬
‫אױף זײַן באַשעפֿער‪:‬ער פֿאַרשטײט‬ ‫זײַט בלינד!איר װאָס זײַט שכּור און‬
‫ניט?‬ ‫ניט פֿון װײַן‪ ,‬װאָס שאָקלט זיך און ניט‬
‫‪ 17‬פֿאַר װאָר‪ ,‬אין נאָך ַא קלײן‬ ‫פֿון טרונק‪.‬‬
‫װײַלע‪ ,‬װעט דער לבֿנון פֿאַרקערט‬ ‫‪ 10‬װאָרום גאָט האָט אױסגעגאָסן‬
‫װערן אין ַא פֿרוכטגאָרטן‪ ,‬און דער‬ ‫אױף אײַך ַא גײַסט פֿון הינערפּלעט‪,‬‬
‫פֿרוכטגאָרטן װעט פֿאַר ַא װאַלד‬ ‫און האָט צוגעמאַכט אײַערע אױגן‪ ,‬די‬
‫גערעכנט װערן‪.‬‬ ‫נבֿיאים‪ ,‬און אײַערע קעפּ‪ ,‬די זעערס‪,‬‬
‫‪ 18‬און די טױבע אין יענעם טאָגװעלן‬ ‫האָט ער פֿאַרדעקט‪.‬‬
‫הערן די װערטער פֿון ַא בוך‪ ,‬און פֿון‬ ‫‪ 11‬און די זעונג פֿון אַלץ דינג איז‬
‫חושך און פֿינצטערנישװעלן זען די‬ ‫פֿאַר אײַך אַזױ װי װערטער פֿון ַא‬
‫אױגן פֿון בלינדע‪.‬‬ ‫פֿאַרחתמעטן געשריפֿטס‪ ,‬װאָס אַז מע‬
‫‪ 19‬און די פֿאַרליטענע װעלן‬ ‫גיט עס צו דעם װאָס קען געשריפֿטס‪,‬‬
‫מערןזײער שִׂמחה אין גאָט‪ ,‬און די‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬לײען דאָס‪ ,‬איך בעט דיך‪,‬‬
‫באַדערפֿטיקע צװישן מענטשןװעלן‬ ‫זאָגט ער‪ :‬איך קען ניט‪ ,‬װאָרום עס איז‬
‫מיטן הײליקן פֿון ישׂראל זיך פֿרײען‪.‬‬ ‫פֿאַרחתמעט‪.‬‬
‫‪ 20‬װאָרום אַװעק דער מאַכטיקער‪,‬‬ ‫‪ 12‬און אַז דאָס געשריפֿטס װערט‬
‫און פֿאַרלענדט װעט זײַן דער‬ ‫געגעבן צו דעם װאָס קען ניט קײן‬
‫שפּעטער‪ ,‬און פֿאַרשניטן אַלע װאָס‬ ‫געשריפֿטס‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬לײען דאָס‪,‬‬
‫לױערן אױף אומרעכט;‬ ‫איך בעט דיך‪ ,‬זאָגט ער‪ :‬איך קען ניט‬
‫‪ 21‬די װאָס מאַכן שולדיק ַא מענטשן‬ ‫קײן געשריפֿטס‪.‬‬
‫מיט ַא װאָרט‪ ,‬און דעם שטראָפֿזאָגער‬ ‫‪ 13‬און גאָט האָט געזאָגט‪ :‬װײַל‬
‫לײגן זײ ַא שטרױכלונג אין טױער‪ ,‬און‬ ‫דאָס דאָזיקע פֿאָלק האָט גענענט מיט‬
‫פֿאַרדרײען מיט נישט דעם גערעכטן‪.‬‬ ‫זײַן מױל‪ ,‬און מיט זײַנע ליפּן מיך‬
‫‪ 22‬דרום האָט גאָט‪ ,‬װאָס האָט‬ ‫געערלעכט‪ ,‬אָבער זײַן האַרץ האָט‬
‫אױסגעלײזט אַבֿרהמען‪ ,‬אַזױ געזאָגט‬ ‫ער דערװײַטערט פֿון מיר‪ ,‬און זײער‬
‫אױפֿן הױז פֿון יעקבֿ‪:‬אַצונד װעט ניט‬ ‫מורא פֿאַר מיר איז װי אַן אײַנגעלערנט‬
‫פֿאַרשעמט װערן יעקבֿ‪ ,‬און אַצונד‬ ‫געבאָט פֿון מענטשן‪,‬‬
‫‪621‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪29:23—30:16‬‬
‫‪ 8‬אַצונד קום פֿאַרשרײַב עס אױף ַא‬ ‫װעט זײַן פּנים ניט בלאַס װערן;‬
‫טאָװל ב ַײ זײ‪ ,‬און אין ַא בוך פֿאַרצײכן‬ ‫‪ 23‬יאָ‪ ,‬אַז ער װעט זען זײַנע קינדער‪,‬‬
‫עס‪ ,‬און עס זאָל זײַן ביזן לעצטן טאָג‪,‬‬ ‫דאָס װערק פֿון מײַנע הענט‪ ,‬אין זײַן‬
‫אױף אײביק און שטענדיק‪.‬‬ ‫מיט‪ ,‬װי זײ הײליקן מײַן נאָמען;װאָרום‬
‫‪ 9‬װאָרום ַא װידערשפּעניק פֿאָלק‬ ‫זײ װעלן הײליקן דעם הײליקן פֿון‬
‫איז דאָס‪ ,‬קינדער לײקענער‪ ,‬קינדער‬ ‫יעקבֿ‪ ,‬און דעם גאָט פֿון ישׂראל װעלן‬
‫װאָס װילן ניט הערןדי לערנונג פֿון‬ ‫זײ פֿאָרכטן‪.‬‬
‫גאָט;‬ ‫‪ 24‬און די פֿאַרפֿירטע אין גײַסט װעלן‬
‫‪ 10‬װאָס זאָגן צו די נבֿיאים‪:‬איר‬ ‫װיסן צו פֿאַרשטײן‪ ,‬און די מורמלער‬
‫זאָלט ניט נבֿיאות זאָגן;און צו די‬ ‫װעלן לערנען ַא מוסר‪.‬‬
‫זעערס‪:‬איר זאָלט אונדז ניט זען די‬
‫ריכטיקײט;רעדט אונדז גלאַטע רײד‪,‬‬
‫זעט גענאַרענישן‪.‬‬
‫װײ‪ ,‬קינדער אָפּקערער‪ ,‬זאָגט‬
‫גאָט‪ ,‬צו מאַכן עצות װאָס ניט‬
‫פֿון מיר‪ ,‬און צו װעבן געװעבן װאָס‬
‫‪30‬‬
‫‪ 11‬קערט אײַך אָפּ פֿון װעג‪ ,‬נײַגט‬ ‫ניט מײַן גײַסט‪ ,‬כּדי צו מערן זינד אױף‬
‫אײַך אָפּ פֿון שטעג‪ ,‬טוט אָפּ פֿון‬ ‫זינד!‬
‫אונדזער פּניםדעם הײליקן פֿון ישׂראל!‬ ‫‪ 2‬די װאָס גײען נידערן קײן‬
‫‪ 12‬דרום האָט דער הײליקער‬ ‫מצרי ִם‪ ,‬און מײַן מױל האָבן זײ‬ ‫ַ‬
‫פֿון ישׂראל אַזױ געזאָגט‪:‬װײַל איר‬ ‫ניט געפֿרעגט;זיך צו שיצן אין דער‬
‫פֿאַראַכט דאָס דאָזיקע װאָרט‪ ,‬און איר‬ ‫באַשיצונג פֿון פּרעהן‪ ,‬און זיך צו‬
‫האָט אײַך פֿאַרזיכערט אױף רױב און‬ ‫מצרי ִם‪.‬‬
‫באַשירעמען אין שאָטן פֿון ַ‬
‫באַטרוג‪ ,‬און אײַך אָנגעלענט דערױף‪,‬‬ ‫‪ 3‬אָבער די באַשיצונג פֿון פּרעהן‬
‫‪ 13‬דרום װעט אײַך זײַן די דאָזיקע‬ ‫װעט אײַך װערן צו בושה‪ ,‬און די‬
‫זינדאַזױ װי אַן אָנקרײטיקער‬ ‫מצרי ִם צו‬
‫באַשירעמונג אין שאָטן פֿון ַ‬
‫בראָךאַנטפּלעקט אין ַא הױכער מױער‪,‬‬ ‫שאַנד‪.‬‬
‫װאָס פּלוצים‪-‬פּלוצלינג װעט קומען‬ ‫‪ 4‬װאָרום אין צועַן זײַנען געװען‬
‫איר צעברעכעניש‪.‬‬ ‫זײַנע האַרן‪ ,‬און זײַנע שלוחים טוען‬
‫‪ 14‬און ער װעט זי צעברעכן װי‬ ‫קײן ָחנֵס דערגרײכן‪.‬‬
‫מע צעברעכט ַא טעפּערגעפֿעסצעהאַקן‬ ‫‪ 5‬אַלע װעלן זײ זיך שעמען איבער‬
‫און ניט שױנען;און אין אירע שטיקער‬ ‫דעם פֿאָלק װאָס קען זײ ניט נוצן‪ ,‬װאָס‬
‫װעט זיך ניט געפֿינען ַא שאַרבןאױף‬ ‫זײַנען ניט צו הילף און ניט צו נוץ‪ ,‬נאָר‬
‫אַרױסשאַרן פֿײַער פֿון אױװן‪ ,‬אָדער‬ ‫צו בושה און צו חרפּה‪.‬‬
‫אָנשעפּן װאַסער פֿון גרוב‪.‬‬ ‫‪ 6‬די נבֿואה אױפֿן װאַסערפֿערד פֿון‬
‫‪ 15‬װאָרום אַזױ האָט געזאָגט‬ ‫דָ רום‪ .‬דורך ַא לאַנד פֿון נױט און‬
‫גאָט דער האַר‪ ,‬דער הײליקער פֿון‬ ‫אַנגסט‪ ,‬װאָס די לײבינטע און דער‬
‫ישׂראל‪:‬אין שטילקײט און מנוחה‬ ‫לײב איז פֿון דאָרטן‪ ,‬דער פּיפּערנאָטער‬
‫װעט איר געהאָלפֿן װערן‪ ,‬אין רו‬ ‫און דער פֿלי ִעדיקער לינדװאָרעם‪ ,‬פֿירן‬
‫און זיכערקײט װעט זײַן אײַער‬ ‫זײ אױפֿן רוקן פֿון יונגאײזלען זײערע‬
‫גבֿורה;אָבער איר האָט ניט געװאָלט‪.‬‬ ‫פֿאַרמעגנס‪ ,‬און אױפֿן הױקער פֿון‬
‫‪ 16‬און איר האָט געזאָגט‪:‬נײן‪ ,‬נײַערט‬ ‫קעמלען זײערע אוֹצרות‪ ,‬צו ַא פֿאָלק‬
‫אױף פֿערד װעלן מיר לױפֿן;דרום װעט‬ ‫װאָס קען ניט נוצן‪.‬‬
‫איר לױפֿן;און‪ :‬אױף פֿלינקע װעלן מיר‬ ‫‪ 7‬װאָרום נישטיק און אָן האַפֿט‬
‫רײַטן;דרום װעלן פֿלינק זײַן אײַערע‬ ‫מצרי ִם;דרום רוף איך דאָס‪:‬‬ ‫ַ‬ ‫העלפֿט‬
‫נאָכיאָגערס‪.‬‬ ‫שטאָלץ זײַנען זײ אױף לײדיק צו זיצן‪.‬‬
‫‪30:17—30:32‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪622‬‬
‫‪ 25‬און אױף יעטװעדער הױכן באַרג‪,‬‬ ‫‪ַ 17‬א טױזנט פֿאַר דעם אָנגעשרײ פֿון‬
‫און אױף יעטװעדער דערהױבענעם‬ ‫אײנעם‪ ,‬פֿאַר דעם אָנגעשרײ פֿון פֿינף‬
‫בערגל‪ ,‬װעלן זײַן בעכן‪ ,‬שטראָמען‬ ‫װעט איר אַלע אַנטלױפֿן;ביז װאַנען‬
‫װאַסער‪ ,‬אין דעם טאָג פֿון גרױס‬ ‫איר װעט בלײַבן װי ַא שטאַנג אױף‬
‫טײטונג‪ ,‬װען טורעמס טוען פֿאַלן‪.‬‬ ‫ַא שפּיץ באַרג‪ ,‬און װי ַא פֿאָן אױף ַא‬
‫‪ 26‬און דאָס ליכט פֿון דער לבֿנהװעט‬ ‫הױכן אָרט‪.‬‬
‫זײַן װי דאָס ליכט פֿון דער זון‪ ,‬און דאָס‬ ‫‪ 18‬אָבער פֿון דעסט װעגן טוט גאָט‬
‫ליכט פֿון דער זוןװעט זײַן זיבנפֿאַך –‬ ‫האַרן אײַך צו לײַטזעליקן‪ ,‬און פֿון‬
‫װי דאָס ליכט פֿון זיבן טעג‪ ,‬אין דעם‬ ‫דעסט װעגן טוט ער גאַרן אײַך צו‬
‫טאָג װאָס גאָט פֿאַרבינדט דעם בראָך‬ ‫דערבאַרימען;װאָרום ַא גאָט פֿון‬
‫פֿון זײַן פֿאָלק‪ ,‬און דעם ריס פֿון זײַן‬ ‫גערעכטיקײט איז יהוה‪ ,‬װױל צו די‬
‫װוּנד טוט ער הײלן‪.‬‬ ‫װאָס האַרן אױף אים‪.‬‬
‫‪ 27‬זע‪ ,‬דער נאָמען פֿון גאָט קומט אָן‬ ‫‪ 19‬װאָרום דו פֿאָלק װאָס זיצסט אין‬
‫פֿון דער װײַט‪ ,‬זײַן צאָרן ברענט‪ ,‬און‬ ‫צִיון‪ ,‬אין ירושלים‪ ,‬װײנען װעסטו‬
‫ַא שװערער רױך הײבט זיך אױף;זײַנע‬ ‫מער ניט װײנען;לײַטזעליקן װעט ער‬
‫ליפּן זײַנען פֿול מיט צאָרן‪ ,‬און זײַן צונג‬ ‫דיך לײַטזעליקןאױף דעם קָול פֿון דײַן‬
‫װי ַא פֿײַער װאָס פֿאַרצערט;‬ ‫געשרײ‪ ,‬װי ער װעט הערן‪ ,‬טוט ער דיר‬
‫‪ 28‬און זײַן אָטעם װי ַא פֿלײציקער‬ ‫ענטפֿערן‪.‬‬
‫שטראָם‪ ,‬װאָס גרײכט ביז צום‬ ‫‪ 20‬און גאָט װעט אײַך געבן קאַרג‬
‫האַלדז;צו זיפּן די פֿעלקער אין ַא זיפּ‬ ‫ברױט און קנאַפּ װאַסער‪ ,‬אָבער דײַן‬
‫פֿון פֿאַרװיסטונג‪ ,‬מיט ַא פֿאַרפֿיריקער‬ ‫לערער װעט מער ניט זײַן פֿאַרהױלן‪,‬‬
‫צאַם אױף די באַקן פֿון די אומות‪.‬‬ ‫און דײַנע אױגן װעלן זען דײַן לערער‪.‬‬
‫‪ 21‬און דײַנע אױערן װעלן הערן ַא‬
‫‪ַ 29‬א געזאַנג װעט ב ַײ אײַך זײַן‪ ,‬װי‬ ‫װאָרט הינטער דיר‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫אין דער נאַכט װאָס ַא יום‪-‬טו ֿב װערט‬ ‫״דאָס איז דער װעג‪ ,‬גײט אױף אים״‪,‬‬
‫געהײליקט‪ ,‬און ַא האַרציקע שִׂמחה‪,‬‬ ‫ס ַײ איר װעט זיך קערן רעכטס‪ ,‬און ס ַײ‬
‫װי ב ַײ דעם װאָס גײט מיט ַא פֿלײט‪,‬‬ ‫איר װעט זיך קערן לינקס‪.‬‬
‫צו קומען אױפֿן באַרג פֿון גאָט‪ ,‬צום‬ ‫‪ 22‬און איר װעט פֿאַראומרײניקןדעם‬
‫פֿעלדז פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫איבערצוג פֿון דײַנע זילבערגעצן‪ ,‬און‬
‫‪ 30‬און גאָט װעט לאָזן הערן‬ ‫דעם באַקלײד פֿון דײַן געגאָסענעם‬
‫דעם הילך פֿון זײַן קָול‪ ,‬און װעט‬ ‫גאָלדגעץ‪ .‬אַװעקװאַרפֿן װעסטו זײ‬
‫װײַזן דעם אַראָפּלאָז פֿון זײַן אָרעם‪,‬‬ ‫אַזױ װי אומרײנס;״אַרױס!״ װעסטו‬
‫מיט גרימצאָרן און פֿלאַמפֿײַער װאָס‬ ‫זאָגן דערצו‪.‬‬
‫פֿאַרצערט‪ ,‬מיט װאָלקנבראָך און‬ ‫‪ 23‬און ער װעט געבן רעגן פֿאַר דײַן‬
‫פֿלײצונג און האָגלשטײן‪.‬‬ ‫זריעהװאָס דו װעסט זײען אין דער‬
‫‪ 31‬װאָרום פֿון דעם קָול פֿון גאָט‬ ‫ערד‪ ,‬און דאָס ברױט פֿון דער תּבֿואה‬
‫װעט צעבראָכן װערן אשור‪ ,‬די רוט‬ ‫פֿון דער ערדװעט זײַן פֿעט און זאַפֿטיק‪.‬‬
‫מיט װאָס ער פֿלעגט שלאָגן‪.‬‬ ‫דײַן פֿי װעט זיך פֿיטערן אין יענעם‬
‫‪ 32‬און װוּ נאָר עס גײט דורך דער‬ ‫טאָגאױף ַא לאָנקע ַא ברײטער‪.‬‬
‫שטעקן פֿון באַשערונג‪ ,‬װאָס גאָט װעט‬ ‫‪ 24‬און די רינדער און די‬
‫אַראָפּלאָזן אױף אים‪ ,‬װעט עס זײַן מיט‬ ‫יונגאײזלעןװאָס באַאַרבעטן די‬
‫פּױקן און מיט האַרפֿן;און מיט מלחמות‬ ‫ערד‪ ,‬װעלן עסן געשמאַקע פֿוטער‪,‬‬
‫פֿון פֿעכטונג װעט ער מלחמה האַלטן‬ ‫װאָס מע װינטשופֿלט מיט ַא פֿײַער און‬
‫אױף זײ‪.‬‬ ‫מיט ַא װינטשופֿל‪.‬‬
‫‪623‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪30:33—32:6‬‬
‫‪ 7‬פֿאַר װאָר‪ ,‬אין יענעם טאָג‬ ‫‪ 33‬װאָרום אָנגעגרײט פֿון נעכטן איז‬
‫װעלן זײ פֿאַראַכטןאיטלעכער זײַנע‬ ‫דער פֿײַעראָרט‪ ,‬יאָ‪ ,‬פֿאַרן מלך איז‬
‫אָפּגעטער פֿון זילבער‪ ,‬און זײַנע‬ ‫ער צוגעגרײט‪ ,‬טיף איז ער‪ ,‬ברײט איז‬
‫אָפּגעטער פֿון גאָלד‪ ,‬װאָס אײַערע‬ ‫ער;זײַן הױפֿן האָט פֿײַער און האָלץ ַא‬
‫הענט האָבן אײַך געמאַכט צו זינד‪.‬‬ ‫סך‪ ,‬גאָטס אָטעם טוט ברענעןװי ַא טײַך‬
‫‪ 8‬און אשור װעט פֿאַלן דורך דער‬ ‫שװעבל דערין‪.‬‬
‫שװערד פֿון ניט ַא מאַן‪ ,‬און די‬ ‫װײ‪ ,‬די װאָס נידערן קײן‬
‫שװערד פֿון ניט ַא מענטשן װעט אים‬
‫פֿאַרצערן;און ער װעט אַנטלױפֿן פֿאַרן‬
‫מצרי ִם נאָך הילף‪ ,‬און‬ ‫ַ‬ ‫‪31‬‬
‫אױף פֿערד פֿאַרלאָזן זײ זיך;און זײ‬
‫שװערד‪ ,‬און זײַנע יונגע לײַט װעלן צו‬ ‫פֿאַרזיכערן זיך אױף רײַטװעגן‪ ,‬װײַל‬
‫צינדז װערן‪.‬‬ ‫זײ זײַנען פֿיל‪ ,‬און אױף רײַטער‪ ,‬װײַל‬
‫‪ 9‬און זײַן פֿעלדז װעט פֿון מורא‬ ‫זײ זײַנען מאַכטיק זײער;און זײ קערן‬
‫פֿאַרגײן‪ ,‬און אַנגסטן פֿאַר דער פֿאָן‬ ‫זיך ניט צו דעם הײליקן פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫װעלן זײַנע האַרן‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬װאָס זײַן‬ ‫און גאָט טוען זײ ניט זוכן!‬
‫פֿײַער איז אין צִיון‪ ,‬און זײַן אױװן אין‬ ‫‪ 2‬אָבער פֿאַר װאָר‪ ,‬ער איז קלוג‪,‬‬
‫ירושלים‪.‬‬ ‫און ער ברענגט דאָס בײז‪ ,‬און זײַנע‬
‫װערטער טוט ער ניט אָפּ‪ .‬און ער‬
‫זע‪ ,‬מיט רעכטפֿאַרטיקײט‬
‫װעט קיניגן דער קיניג‪,‬‬
‫און האַרן – זײ װעלן הערשן מיט‬
‫‪32‬‬ ‫װעט אױפֿשטײן קעגן הױז פֿון די‬
‫שלעכטסטוער‪ ,‬און קעגן דער הילף פֿון‬
‫גערעכטיקײט‪.‬‬ ‫די װאָס װערקן אומרעכט‪.‬‬
‫‪ 3‬און די מִצרים זײַנען מענטשן‪,‬‬
‫‪ 2‬און איטלעכער װעט זײַן װי‬ ‫און ניט גאָט‪ ,‬און זײערע פֿערד‬
‫ַא באַהעלטעניש פֿון װינט‪ ,‬און ַא‬ ‫זײַנען פֿלײש‪ ,‬און ניט גײַסט;און גאָט‬
‫פֿאַרבאָרגעניש פֿון גוסרעגן; װי ַא‬ ‫װעט אױסשטרעקן זײַן האַנט‪ ,‬און‬
‫בעכן װאַסער אין ַא טריקעניש‪ ,‬װי‬ ‫שטרױכלען װעט דער העלפֿער‪ ,‬און‬
‫דער שאָטן פֿון ַא שװערן פֿעלדז אין ַא‬ ‫פֿאַלן װעט דער געהאָלפֿענער‪ ,‬און אַלע‬
‫פֿאַרשמאַכטן לאַנד‪.‬‬ ‫אין אײנעם װעלן זײ פֿאַרלענדט װערן‪.‬‬
‫‪ 3‬און ניט פֿאַרקלעפּט זײַן װעלן די‬ ‫‪ 4‬װאָרום אַזױ האָט געזאָגט גאָט‬
‫אױגן פֿון די זעער‪ ,‬און די אױערן פֿון‬ ‫צו מיר‪:‬אַזױ װי דער לײב און דער‬
‫די הערער װעלן פֿאַרנעמען‪.‬‬ ‫יונגלײב ברומט איבער זײַן רױב‪,‬‬
‫‪ 4‬און דאָס האַרץ פֿון די‬ ‫הגם ַא פֿולע פּאַסטוכער זײַנען‬
‫פֿאַרשטײן‬ ‫װעט‬ ‫איבעראײַלטע‬ ‫אײַנגעזאַמלט אַרום אים;פֿאַר זײער‬
‫צו װיסן‪ ,‬און די צונג פֿון די שטאַמלער‬ ‫קָול דערשרעקט ער זיך ניט‪ ,‬און פֿאַר‬
‫װעט רעדן געלױפֿיק קלאָר‪.‬‬ ‫זײער ליאַרעם בײגט ער זיך ניט;אַזױ‬
‫‪ 5‬און דעם געמײנעם װעט מען ניט‬ ‫װעט גאָט פֿון צבֿאות נידערן‪ ,‬צו‬
‫רופֿן מער אַדלמאַן‪ ,‬און אױפֿן גײציקן‬ ‫האַלטן מלחמה אױפֿן באַרג פֿון צִיוןאון‬
‫װעט מען ניט זאָגן מער נַדבֿן‪.‬‬ ‫אױף איר הױכן אָרט‪.‬‬
‫‪ 6‬װאָרום דער געמײנער רעדט‬ ‫‪ 5‬װי פֿױגלען פֿלאַטערנדיק‪ ,‬אַזױ‬
‫געמײן‪ ,‬און זײַן האַרץ אַרבעט‬ ‫װעט גאָט פֿון צבֿאות באַשירעמען‬
‫אומרעכט‪ ,‬צו טאָן פֿאַלשקײט‪ ,‬און צו‬ ‫ירושלים‪ ,‬באַשירעמען און מציל זײַן‪,‬‬
‫רעדן װעגן גאָט מיט גענאַר;צו לאָזן‬ ‫פֿאַרשױנען און ראַטעװען‪.‬‬
‫לײדיק דעם לײַב פֿון דעם הונגעריקן‪,‬‬ ‫‪ 6‬קערט אײַך אום צו װעמען איר‬
‫און דעם טראַנק פֿון דעם דאָרשטיקן‬ ‫האָט טיף װידערשפּעניקט‪ ,‬קינדער פֿון‬
‫צו מינערן‪.‬‬ ‫ישׂראל‪.‬‬
‫‪32:7—33:8‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪624‬‬
‫און זיכערקײט אױף אײביק‪.‬‬ ‫‪ 7‬און דער גײציקער‪ ,‬זײַנע געצײַג‬

‫‪ 18‬און מײַן פֿאָלק װעט זיצן אין ַא‬ ‫זײַנען שלעכט‪ ,‬בײזע מחשבֿות באַראָט‬
‫װױנונג פֿון שלום‪ ,‬און אין װױנערטער‬ ‫ער‪ ,‬אומצוברענגען דעם אָרימאַן מיט‬
‫זיכערע‪ ,‬און אין רוּונגען שטילע‪.‬‬ ‫רײד פֿון ליגן‪ ,‬אַפֿילו װען דער אבֿיון‬
‫‪ 19‬און מע װעט זיך צעשפּרײטן אױף‬ ‫טענהט גערעכט‪.‬‬
‫דעם אַראָפּגאַנגפֿון װאַלד‪ ,‬און ביז אין‬ ‫‪ 8‬אָבער דער אַדלמאַן באַראָט‬
‫דער נידערונג װעט נידערן די שטאָט‪.‬‬ ‫אַדלקײט‪ ,‬און אױף אַדלקײט װעט ער‬
‫‪ 20‬װױל צו אײַך װאָס זײט ב ַײ אַלע‬ ‫באַשטײן‪.‬‬
‫װאַסערן‪ ,‬װאָס לאָזט אַרױס פֿר ַײ דעם‬ ‫‪ 9‬איר רוי ִקע װײַבער‪ ,‬שטײט אױף‪,‬‬
‫פֿוס פֿון דעם אָקס און דעם אײזל‪.‬‬ ‫הערט מײַן קָול;איר זיכערע טעכטער‪,‬‬
‫פֿאַרנעמט מײַן זאָג‪.‬‬
‫װײ‪ ,‬דו פֿאַרװיסטער װאָס‬
‫װערסט ניט פֿאַרװיסט‪,‬‬
‫און דו פֿעלשער װאָס מע פֿעלשט‬
‫‪33‬‬ ‫‪ 10‬טעג און יאָרן װעט איר ציטערן‪,‬‬
‫איר זיכערע‪ ,‬װאָרום די לעז איז‬
‫פֿאַרלענדט‪ ,‬קײן אײַנזאַמלונג װעט ניט‬
‫ניט אָן דיר!אַז דו װעסט אױפֿהערן‬ ‫קומען‪.‬‬
‫פֿאַרװיסטן‪ ,‬װעסטו פֿאַרװיסט װערן‪,‬‬ ‫‪ 11‬שױדערט‪ ,‬איר רוי ִקע‪ ,‬ציטערט‪,‬‬
‫אַז דו װעסט ענדיקן פֿעלשן‪ ,‬װעט מען‬ ‫איר זיכערע;טוט אײַך אױס און‬
‫פֿעלשן אָן דיר‪.‬‬ ‫אַנטבלױזט אײַך‪ ,‬און גורט זאַק אױף‬
‫‪ 2‬גאָט לײַטזעליק אונדז‪ ,‬צו דיר‬ ‫די לענדן‪,‬‬
‫האָבן מיר געהאָפֿט;ז ַײ זײער אָרעם‬ ‫‪ 12‬אױף די בריסט זיך שלאָגנדיק‪,‬‬
‫אַלע פֿרימאָרגן‪ ,‬און אונדזער הילף אין‬ ‫איבער די גלוסטיקע פֿעלדער‪ ,‬איבערן‬
‫צײַט פֿון נױט‪.‬‬ ‫פֿרוכטיקן װײַנשטאָק;‬
‫‪ 3‬פֿון קָול פֿון דעם טומל זײַנען די‬ ‫‪ 13‬איבער דער ערד פֿון מײַן‬
‫אומות אַנטלאָפֿן‪ ,‬פֿון דײַן אױפֿהײבן‬ ‫פֿאָלק‪ ,‬פֿאַרװאַקסן מיט דערנער און‬
‫זיך װערן די פֿעלקער צעשפּרײט‪.‬‬ ‫װילדגעװעקס;יאָ‪ ,‬איבער אַלע הײַזער‬
‫‪ 4‬און אױפֿגעקליבן װעט װערן‬ ‫פֿון לוסטיקײט‪ ,‬איבערן פֿרײלעכן‬
‫אײַער רױבװי דער הײשעריק קלײַבט‬ ‫כּרך‪.‬‬
‫אױף‪ ,‬װי גרילן שפּרינגען‪ ,‬טוט מען‬ ‫‪ 14‬װאָרום דער פּאַלאַץ איז‬
‫שפּרינגען דערױף‪.‬‬ ‫פֿאַרלאָזט‪ ,‬דער טומל פֿון שטאָט‬
‫‪ 5‬דערהױבן איז גאָט‪ ,‬װאָרום ער‬ ‫האָט אױפֿגעהערט;דער ערדװאַל און‬
‫רוט אין דער הײך;ער פֿילט אָן צִיון מיט‬ ‫דער טורעםזײַנען פֿאַר הײלן אױף‬
‫רעכט און גערעכטיקײט‪.‬‬ ‫אײביק‪ַ ,‬א פֿרײד פֿאַר װאַלדאײזלען‪,‬‬
‫‪ 6‬און די זיכערקײט פֿון דײַנע צײַטן‬ ‫ַא פֿיטערונג פֿאַר סטאַדעס‪.‬‬
‫װעט זײַן ַא שאַץ מיט ישועות‪ :‬חכמה‬ ‫‪ 15‬ביז אױסגעגאָסן װעט װערן אױף‬
‫און דערקענונג;מורא פֿאַר גאָט‪ ,‬דאָס‬ ‫אונדז ַא גײַסט פֿון דער הײך‪ ,‬און דער‬
‫װעט זײַן זײַן אוצר‪.‬‬ ‫מדבר װעט װערן ַא פֿרוכטגאָרטן‪ ,‬און‬
‫‪ 7‬זע‪ ,‬זײערע העלדן קלאָגן דרױסן‪,‬‬ ‫דער פֿרוכטגאָרטן װעט פֿאַר ַא װאַלד‬
‫די שלוחים פֿון שלום טוען ביטער‬ ‫גערעכנט װערן‪.‬‬
‫װײנען‪.‬‬ ‫‪ 16‬און אין מדבר װעט רוען‬
‫‪ 8‬פֿאַרװיסט זײַנען די װעגן‪,‬‬ ‫גערעכטיקײט‪ ,‬און רעכטפֿאַרטיקײט‬
‫אױפֿגעהערט דער װעגפֿאָרער;ער‬ ‫װעט װױנען אין פֿרוכטגאָרטן‪.‬‬
‫האָט פֿאַרשטערט דעם בונד‪ ,‬ער האָט‬ ‫פֿון‬ ‫װערק‬ ‫דאָס‬ ‫‪ 17‬און‬
‫פֿאַראַכט די שטעט‪ ,‬ער אַכט ניט אױף‬ ‫רעכטפֿאַרטיקײט װעט זײַן שלום‪ ,‬און‬
‫קײן מענטשן‪.‬‬ ‫דער אױפֿטו פֿון רעכטפֿאַרטיקײט –רו‬
‫‪625‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪33:9—34:3‬‬
‫‪ 19‬דאָס פֿאַרשײַטע פֿאָלק װעסטו‬ ‫‪ 9‬פֿאַרטרױערט‪ ,‬פֿאַרשניטן איז דאָס‬

‫מער ניט זען‪ ,‬דאָס פֿאָלק מיט ַא‬ ‫לאַנד‪ ,‬פֿאַרשעמט איז דער לבֿנון‪,‬‬
‫טונקעלער שפּראַך‪ ,‬ניט צו פֿאַרשטײן‪,‬‬ ‫פֿאַרװעלקט;דער שָרון איז װי ַא מדבר‬
‫מיט ַא שטאַמלדיקן לשון‪ ,‬ניט קלוג צו‬ ‫געװאָרן‪ ,‬און אָפּגעטרײסלט איז בשן‬
‫װערן‪.‬‬ ‫און כַּרמל‪ .‬אַצונד װעל איך אױפֿשטײן‪,‬‬
‫‪ 20‬קוק אָן צִיון‪ ,‬די שטאָט פֿון‬ ‫זאָגט גאָט‪,‬‬
‫אונדזער אײַנזאַמלונג; דײַנע אױגן‬ ‫‪ 10‬אַצונד װעל איך זיך דערהײכן‪,‬‬
‫װעלן זען ירושלים‪ַ ,‬א װױנונג‬ ‫אַצונד װעל איך זיך אױפֿהײבן‪.‬‬
‫ַא רוי ִקע‪ַ ,‬א געצעלט װאָס װעט‬ ‫‪ 11‬איר טראָגט שפּרײ‪ ,‬װעט איר‬
‫ניט אַװעקגערוקט װערן‪ ,‬װאָס‬ ‫געבערן שטרױ;אײַער אָטעם – ַא‬
‫זײַנע פֿלעקלעך װעלן אײביק ניט‬ ‫פֿײַער װאָס װעט אײַך פֿאַרצערן‪.‬‬
‫אַרױסגעצױגן װערן‪ ,‬און אַלע זײַנע‬ ‫‪ 12‬און די פֿעלקער װעלן זײַן װי‬
‫שטריק װעלן ניט אָפּגעריסן װערן‪.‬‬ ‫קאַלך פֿאַרברענטע‪ ,‬װי דערנער‬
‫‪ 21‬נאָר דאָרטן װעט גאָט אונדז‬ ‫אָפּגעהאַקטע װאָס װערן אין פֿײַער‬
‫זײַן מאַכטיק‪ ,‬װי אַן אָרט פֿון טײַכן‪,‬‬ ‫געצונדן‪.‬‬
‫שטראָמען ברײטרױמיקע‪ ,‬װאָס קײן‬ ‫‪ 13‬הערט‪ ,‬איר װײַטע‪ ,‬װאָס איך האָב‬
‫רודערשיף קען אױף אים ניט גײן‪ ,‬און‬ ‫געטאָן‪ ,‬און װײסט‪ ,‬איר נאָנטע‪ ,‬מײַן‬
‫קײן שטאַרקער אָקרענט קען אים ניט‬ ‫גבֿורה‪.‬‬
‫איבערפֿאָרן‪.‬‬
‫גאָט איז אונדזער‬ ‫‪ 22‬װאָרום‬ ‫‪ 14‬עס אַנגסטן אין צִיון די זינדיקע‪ַ ,‬א‬
‫גאָט איז אונדזער‬ ‫ריכטער‪,‬‬ ‫ציטערניש האָט אָנגענומען די פֿאַלשע‪:‬‬
‫גאָט איז אונדזער‬ ‫געזעצגעבער‪,‬‬ ‫װער פֿון אונדז קען װײַלן אין דעם‬
‫מלך;ער װעט אונדז העלפֿן‪.‬‬ ‫פֿײַער װאָס פֿאַרצערט? װער פֿון אונדז‬
‫קען װײַלן אין די אײביקע בראַנדן?‬
‫‪ 23‬לױז געװאָרן זײַנען דײַנע שטריק‪,‬‬
‫זײ האַלטן ניט פֿעסט זײער מאַכט‪,‬‬ ‫אין‬ ‫גײט‬ ‫װאָס‬ ‫‪ 15‬דער‬
‫זײ שפּרײטן דעם זאַגל ניט אױס‪.‬‬ ‫רעכטפֿאַרטיקײט‪ ,‬און רעדט ערלעך‪,‬‬
‫דענצמאָל װערט פֿאַנג פֿון פֿיל זאַקרױב‬ ‫דער װאָס פֿאַראַכט דעם געװין פֿון‬
‫צעטײלט‪ ,‬הינקעדיקע רױבן רױב‪.‬‬ ‫רױב‪ ,‬דער װאָס שאָקלט אָפּ זײַנע‬
‫‪ 24‬און קײן אײַנװױנער װעט ניט‬ ‫הענט פֿון אָננעמען שוחד‪ ,‬דער װאָס‬
‫זאָגן‪ :‬איך בין קראַנק; דעם פֿאָלק װאָס‬ ‫פֿאַרשטאָפּט זײַן אױער פֿון הערן װעגן‬
‫זיצט דערין איז פֿאַרגעבן די זינד‪.‬‬ ‫בלוט‪ ,‬און פֿאַרדריקט זײַנע אױגן פֿון‬
‫קוקן אױף שלעכטס‪.‬‬
‫גענענט‪ ,‬איר פֿעלקער‪ ,‬צו‬
‫הערן‪ ,‬און איר אומות‪,‬‬ ‫‪34‬‬
‫פֿאַרנעמט;זאָל הערן די ערד און איר‬
‫‪ 16‬ער װעט רוען אין דער הײך;‬
‫פֿעסטונגען פֿון פֿעלדזן װעלן זײַן זײַן‬
‫באַשיצונג; זײַן ברױט איז געגעבן‪ ,‬זײַן‬
‫פֿולקײט‪ ,‬די װעלט און אַלע אירע‬ ‫װאַסער איז זיכער‪.‬‬
‫שפּראָצונגען‪.‬‬ ‫‪ 17‬דעם מלך אין זײַן שײנקײט װעלן‬
‫‪ 2‬װאָרום גאָט האָט ַא כּעס אױף‬ ‫אָנקוקן דײַנע אױגן; זײ װעלן זען ַא‬
‫אַלע פֿעלקער‪ ,‬און ַא גרימצאָרן אױף‬ ‫לאַנד פֿון װײַטענישן‪.‬‬
‫זײער גאַנצן חיל;ער האָט זײ צו חרם‬ ‫‪ 18‬דײַן האַרץ װעט טראַכטן אָן‬
‫געמאַכט‪ ,‬זײ איבערגעגעבן צו דער‬ ‫דער אימה‪ :‬װוּ איז דער װאָס‬
‫שחיטה‪.‬‬ ‫האָט געצײלט? װוּ דער װאָס האָט‬
‫‪ 3‬און זײערע דערשלאָגענע װעלן‬ ‫געװױגן? װוּ דער װאָס האָט די‬
‫זיך װאַלגערן‪ – ,‬און פֿון זײערע פּגָרים‬ ‫טורעמס געצײלט?‬
‫‪34:4—35:4‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪626‬‬
‫װערן צו נישט‪.‬‬ ‫װעט אױפֿגײן ַא געשטאַנק‪ ,‬און די‬

‫‪ 13‬און אױפֿגײן װעלן דערנער‬ ‫בערג װעלן צעגײן פֿון זײער בלוט‪.‬‬
‫אין אירע פּאַלאַצן‪ ,‬און קראָפּיװע‬ ‫‪ 4‬און דער גאַנצער חיל פֿון הימל‬
‫און שטעכגעװעקס אין אירע‬ ‫װעט צעקריכן‪ ,‬און די הימלען װעלן װי‬
‫פֿעסטונגען;און זי װעט זײַן ַא װױנונג‬ ‫ַא מגילה זיך אױפֿװיקלען‪ ,‬און זײער‬
‫פֿון שאַקאַלן‪ַ ,‬א געהעפֿט פֿאַר‬ ‫גאַנץ חיל װעט אַראָפּװעלקן‪ ,‬װי ַא‬
‫שטרױספֿױגלען‪.‬‬ ‫בלאַט װעלקט פֿון װײַנשטאָק‪ ,‬און װי‬
‫‪ 14‬און װילדע קעץ װעלן אָנטרעפֿן‬ ‫פֿאַרװעלקטס פֿון ַא פֿײַגנבױם‪.‬‬
‫מדבר‪-‬הינט‪ ,‬און ַא שד װעט רופֿן צו‬ ‫‪ 5‬װאָרום אָנגעטרונקען אין הימל‬
‫זײַן חבֿר;יאָ‪ ,‬דאָרטן טוט לילית רוען‪,‬‬ ‫האָט זיך מײַן שװערד‪ ,‬אָט װעט זי‬
‫און געפֿינט איר מנוחה‪.‬‬ ‫אױף אדום אַראָפּנידערן‪ ,‬און אױף דעם‬
‫‪ 15‬דאָרט מאַכט די פֿײַלשלאַנג איר‬ ‫פֿאָלק פֿון מײַן חרם‪ ,‬צום משפּט‪.‬‬
‫נעסט‪ ,‬און לײגט‪ ,‬און בריט און‬ ‫‪ 6‬גאָטס שװערד איז פֿול מיט בלוט‪,‬‬
‫װאַרעמט אין איר שאָטן;יאָ‪ ,‬דאָרט‬ ‫געזעפֿטיקט מיט פֿעטס‪ ,‬מיט בלוט‬
‫זאַמלען זיך האַביכפֿױגלעןאײנער צום‬ ‫פֿון לעמער און בעק‪ ,‬מיט נירנפֿעטס‬
‫אַנדערן‪.‬‬ ‫פֿון װידערס; װאָרום גאָט האָט ַא‬
‫‪ 16‬פֿאָרשט אין גאָטס בוך‪ ,‬און‬ ‫ָצרה‪ ,‬און ַא גרױסע‬ ‫שלאַכטונג אין ב ָ‬
‫לײענט;קײנס פֿון די דאָזיקע איז ניט‬ ‫שעכטונג אין לאַנד אדום‪.‬‬
‫געמינערט‪ ,‬קײנס פֿעלט ניט צום‬ ‫‪ 7‬און נידערן װעלן װיזלטירן מיט‬
‫אַנדערן‪ .‬װאָרום מײַן מױל האָט‬ ‫זײ‪ ,‬און בולן מיט אָקסן; און אָנטרינקען‬
‫באַפֿױלן‪ ,‬און זײַן אָטעם האָט זײ‬ ‫װעט זיך זײער ערד מיט בלוט‪ ,‬און‬
‫אײַנגעזאַמלט‪.‬‬ ‫זײער שטױב װעט זיך זעפֿטיקן מיט‬
‫‪ 17‬און ער האָט זײ געװאָרפֿן ַא גורל‪,‬‬ ‫פֿעטס‪.‬‬
‫און זײַן האַנט האָט עס זײ צעטײלט‬ ‫‪ 8‬װאָרום ַא טאָג פֿון נקמה איז ב ַײ‬
‫מיט ַא שנור;ביז אײביק װעלן זײ עס‬ ‫גאָט‪ַ ,‬א יאָר פֿון באַצאָלונג פֿאַר דעם‬
‫י ַרשען‪ ,‬אױף דָ ור‪-‬דורות װעלן זײ רוען‬ ‫קריג פֿון צִיון‪.‬‬
‫דערין‪.‬‬ ‫‪ 9‬און פֿאַרקערט װערן אין פּעך װעלן‬
‫אירע שטראָמען‪ ,‬און איר שטױב אין‬
‫לוסטיק זײַן װעלן דער מדבר‬
‫און די טריקעניש‪ ,‬און פֿרײען‬ ‫‪35‬‬
‫װעט זיך די װיסטע‪ ,‬און בלי ִען װי ַא‬
‫שװעבל‪ ,‬און איר ערד װעט װערן‬
‫ברענענדיקע פּעך‪.‬‬
‫‪ 10‬טאָג און נאַכט װעט זי ניט‬
‫רױז‪.‬‬ ‫פֿאַרלאָשן װערן‪ ,‬אױף אײביק װעט‬
‫‪ 2‬בלי ִען װעט זי בלי ִען‪ ,‬און זיך‬ ‫אױפֿגײן איר רױך; פֿון דָ ור צו דָ ור װעט‬
‫פֿרײען‪ ,‬יאָ‪ ,‬מיט פֿרײד און געזאַנג;די‬ ‫זי װיסט זײַן‪ ,‬אױף אײביק אײביקײטן‬
‫פּראַכט פֿון לבֿנון איז איר געגעבן‪ ,‬די‬ ‫װעט קײנער ניט דורכגײן דורך איר‪.‬‬
‫שײנקײט פֿון כַּרמל און שָרון;זײ װעלן‬ ‫‪ 11‬און י ַרשען װעלן זי דער פּעליקאַן‬
‫זען די פּראַכט פֿון יהוה‪ ,‬די שײנקײט‬ ‫און דער זומפּבושל‪ ,‬און די אײל און‬
‫פֿון אונדזער גאָט‪.‬‬ ‫דער ראָב װעלן רוען אין איר;און‬
‫‪ 3‬שטאַרקט די שלאַפֿע הענט‪ ,‬און די‬ ‫ער װעט צי ִען אױף איר ַא שנור‬
‫שטרױכלדיקע קני טוט פֿעסטיקן‪.‬‬ ‫פֿון װיסטקײט‪ ,‬און ַא גרונטװאָג פֿון‬
‫אומרוי ִקע‬ ‫די‬ ‫צו‬ ‫‪ 4‬זאָגט‬ ‫לײדיקײט‪.‬‬
‫הערצער‪:‬זײַט שטאַרק‪ ,‬האָט ניט‬ ‫‪ 12‬פֿון אירע אַדללײַט װעט ניט‬
‫מורא;אָט איז אײַער גאָט‪ ,‬ער װעט‬ ‫זײַן דאָרטװער עס זאָל ַא מלוכה‬
‫קומען מיט נקמה‪ ,‬מיט פֿאַרגעלטונג‬ ‫שׂררות װעלן‬ ‫אױסרופֿן;און אַלע אירע ָ‬
‫‪627‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪35:5—36:10‬‬
‫טײַך אױפֿן װעג פֿון װעשערפֿעלד‪.‬‬ ‫פֿון גאָטװעט ער קומען און אײַך‬
‫‪ 3‬איז אַרױסגעגאַנגען צו אים‬ ‫העלפֿן‪.‬‬
‫אֶלי ָקים דער זון פֿון חִל ִקי ָהון‪ ,‬װאָס‬ ‫‪ 5‬דענצמאָל װעלן אױפֿגעמאַכט‬
‫איבערן פּאַלאַץ‪ ,‬און שֶבֿנ ָא דער‬ ‫װערן די אױגן פֿון בלינדע‪ ,‬און די‬
‫שרײַבער‪ ,‬און יוֹאָח דער זון פֿון אָסָפֿן‪,‬‬ ‫אױערן פֿון טױבע װעלן געעפֿנט װערן‪.‬‬
‫דער דערמאָנער‪.‬‬ ‫‪ 6‬דענצמאָל װעט ַא הינקעדיקער‬
‫שקֵה האָט צו זײ געזאָגט‪:‬‬ ‫‪ 4‬און ַרבֿ ָ‬ ‫שפּרינגען װי ַא הינד‪ ,‬און די צונג פֿון ַא‬
‫זאָגט אַקאָרשט צו חִז ִקי ָהון‪ :‬אַזױ‬ ‫שטומען װעט זינגען;װאָרום אין מדבר‬
‫האָט געזאָגט דער גרױסער מלך‪ ,‬דער‬ ‫ברעכן אױס װאַסערן‪ ,‬און בעכן אין‬
‫מלך פֿון אשור‪ :‬װאָס איז די דאָזיקע‬ ‫דער װיסטע‪.‬‬
‫פֿאַרזיכערונג װאָס דו פֿאַרזיכערסט‬ ‫‪ 7‬און דאָס הײסע געזעמד װעט װערן‬
‫זיך?‬ ‫צום געמױזעכץ‪ ,‬און ַא דאָרשטעניש‬
‫‪ 5‬איך זאָג‪ :‬דאָס איז נאָר ליפּגערײד;‬ ‫צו קװאַלן װאַסער;אין װױנאָרט פֿון‬
‫אַן עצה און גבֿורה דאַרף מען פֿאַר‬ ‫שאַקאַלן װעט זײַן ַא הױערונג פֿון שאָף‬
‫אַצונד‪ ,‬אױף װעמען‬ ‫מלחמה‪.‬‬ ‫‪ַ ,‬א געהעפֿט פֿאַר ראָר און יאַמש‪.‬‬
‫פֿאַרזיכערסטו זיך‪ ,‬װאָס דו האָסט‬ ‫‪ 8‬און דאָרט װעט זײַן ַא שטעג און ַא‬
‫װידערשפּעניקט אָן מיר?‬ ‫װעג‪ ,‬און דער הײליקער װעג װעט מען‬
‫‪ 6‬זע‪ ,‬דו פֿאַרזיכערסט זיך אױף דעם‬ ‫אים רופֿן;ניט דורכגײן װעט אים אַן‬
‫שטעקן פֿון דעם דאָזיקן צעבראָכענעם‬ ‫אומרײנער‪ ,‬נײַערט פֿאַר זײ װעט ער‬
‫מצרי ִם – װאָס אַז ַא‬ ‫ַ‬ ‫ראָר – אױף‬ ‫זײַן;װעגגײער אַפֿילו אומגעניטע װעלן‬
‫מענטש לענט זיך אױף אים אָן‪ ,‬גײט ער‬ ‫ניט בלאָנדזשען‪.‬‬
‫אים אַרײַן אין דער האַנט‪ ,‬און לעכערט‬ ‫‪ 9‬דאָרט װעט ניט זײַן קײן לײב‪ ,‬און‬
‫זי דורך; אַזױ איז פּרעה דער מלך פֿון‬ ‫קײן װילדע חיה װעט ניט אַרױפֿגײן‬
‫מצרי ִם פֿאַר אַלע װאָס פֿאַרזיכערן זיך‬ ‫ַ‬ ‫אױף אים –זײ װעלן זיך דאָרט ניט‬
‫אױף אים‪.‬‬ ‫געפֿינען‪ .‬און די אױסגעלײזטע װעלן‬
‫‪ 7‬און אַז דו װעסט מיר זאָגן‪ :‬מיר‬ ‫גײן‪,‬‬
‫פֿאַרזיכערן זיך אױף יהוה אונדזער‬ ‫‪ 10‬און די דערלײזטע פֿון גאָט‬
‫גאָט; איז דאָס ניט דער װאָס חִז ִקי ָהו‬ ‫װעלן צוריקקערן‪ ,‬און װעלן קומען‬
‫האָט אָפּגעטאָן זײַנע בָמות און זײַנע‬ ‫קײן צִיון מיט געזאַנג‪ ,‬און אַן‬
‫מזבחות‪ ,‬און האָט געזאָגט צו יהוּדה און‬ ‫אײביקע שִׂמחה װעט זײַן אױף זײער‬
‫צו ירושלים‪ :‬פֿאַר דעם דאָזיקן מזבח‬ ‫קאָפּ;שָׂשׂון‪-‬וּשִׂמחה װעט זײ אָניאָגן‪,‬‬
‫זאָלט איר זיך בוקן?‬ ‫און אַנטלױפֿן װעלן טרױער און‬
‫‪ 8‬און אַצונד‪ ,‬פֿאַרװעט זיך אַקאָרשט‬ ‫זיפֿצעניש‪.‬‬
‫מיט מײַן האַר דעם מלך פֿון אשור‪ ,‬און‬ ‫און עס איז געװען אין‬
‫איך װעל דיר געבן צװײ טױזנט פֿערד‪,‬‬
‫אױב דו קענסט דיר אַרױפֿזעצן רײַטער‬
‫פֿערצנטן יאָר פֿון מלך‬ ‫‪36‬‬
‫חִז ִקי ָהון‪ ,‬איז אַרױפֿגעגאַנגען סַנהֵרי ֿב‬
‫אױף זײ‪.‬‬ ‫דער מלך פֿון אשור אױף אַלע‬
‫‪ 9‬הײַנט װי קענסטו אָפּשטױסן דעם‬ ‫באַפֿעסטיקטע שטעט פֿון יהוּדה‪ ,‬און‬
‫פּנים פֿון ַא הױפּטמאַן‪ ,‬אײנעם פֿון די‬ ‫האָט זײ אײַנגענומען‪.‬‬
‫קלענסטע קנעכט פֿון מײַן האַר? פֿון‬ ‫‪ 2‬און דער מלך פֿון אשור האָט‬
‫דעסט װעגן פֿאַרזיכערסטו זיך אױף‬ ‫שקֵהן פֿון לָכיש קײן‬ ‫געשיקט ַרבֿ ָ‬
‫מצרי ִם װעגן רײַטװעגן און רײַטער‪.‬‬ ‫ַ‬ ‫ירושלים צום מלך חִז ִקי ָהון מיט ַא‬
‫‪ 10‬און אַצונד‪ ,‬בין איך דען אָן יהוה‬ ‫גרױסן חיל‪ .‬און ער האָט זיך געשטעלט‬
‫אַרױפֿגעקומען אױף דעם דאָזיקן לאַנד‪,‬‬ ‫ב ַײ דעם גראָבן פֿון דעם אױבערשטן‬
‫‪36:11—37:4‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪628‬‬
‫אונדז מציל זײַן‪ .‬האָבן דען מציל‬ ‫עס צו פֿאַרװיסטן? יהוה האָט צו מיר‬
‫געװען די געטער פֿון די פֿעלקער‬ ‫געזאָגט‪ :‬גײ אַרױף אױף דעם דאָזיקן‬
‫איטלעכער זײַן לאַנד פֿון דער האַנט‬ ‫לאַנד‪ ,‬און פֿאַרװיסט עס‪.‬‬
‫פֿון דעם מלך פֿון אשור?‬ ‫‪ 11‬האָט אֶלי ָקים און שֶבֿנ ָא און יוֹאָח‬
‫‪ 19‬װוּ זײַנען די געטער פֿון חַמת‬ ‫שקֵהן‪ :‬רעד‪ ,‬איך בעט‬ ‫געזאָגט צו ַרבֿ ָ‬
‫און אַרפַּד? װוּ זײַנען די געטער פֿון‬ ‫דיך‪ ,‬צו דײַנע קנעכט אַראַמיש‪ ,‬װאָרום‬
‫ספֿר ַוי ִם? און האָבן זײ דען מציל‬ ‫מיר פֿאַרשטײען עס‪ ,‬און רעד ניט צו‬
‫געװען שומרון פֿון מײַן האַנט?‬ ‫אונדז יהוּדיש אין די אױערן פֿון דעם‬
‫‪ 20‬װער זײַנען צװישן אַלע געטער‬ ‫דאָזיקן פֿאָלק װאָס אױף דער מױער‪.‬‬
‫פֿון די דאָזיקע לענדער‪ ,‬װאָס האָבן‬ ‫שקֵה געזאָגט‪ :‬האָט דען‬ ‫‪ 12‬האָט ַרבֿ ָ‬
‫מציל געװען זײער לאַנד פֿון מײַן‬ ‫צו דײַן האַר און צו דיר מיך געשיקט‬
‫האַנט‪ ,‬אַז יהוה זאָל מציל זײַן ירושלים‬ ‫מײַן האַר צו רעדן די דאָזיקע װערטער‪,‬‬
‫פֿון מײַן האַנט?‬ ‫און ניט צו די מענטשן װאָס זיצן אױף‬
‫‪ 21‬האָבן זײ געשװיגן‪ ,‬און האָבן אים‬ ‫דער מױער‪ ,‬צו עסן זײער קױט‪ ,‬און‬
‫ַא װאָרט ניט געענטפֿערט‪ ,‬װאָרום דער‬ ‫צו טרינקען זײער לײַב‪-‬װאַסער‪ ,‬ב ַײ‬
‫באַפֿעל פֿון מלך איז געװען‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫אײַך?‬
‫זאָגן‪ :‬איר זאָלט אים ניט ענטפֿערן‪.‬‬ ‫שקֵה האָט זיך געשטעלט‪,‬‬ ‫‪ 13‬און ַרבֿ ָ‬
‫‪ 22‬איז געקומען אֶלי ָקים דער זון פֿון‬ ‫און האָט אױסגערופֿן אױף ַא הױכן קָול‪,‬‬
‫חִל ִקי ָהון‪ ,‬װאָס איבערן פּאַלאַץ‪ ,‬און‬ ‫אױף יהוּדיש‪ ,‬און האָט געזאָגט‪ :‬הערט‬
‫שֶבֿנ ָא דער שרײַבער‪ ,‬און יוֹאָח דער‬ ‫די װערטער פֿון דעם גרױסן מלך‪ ,‬דעם‬
‫זון פֿון אָסָפֿן‪ ,‬דער דערמאָנער‪ ,‬צו‬ ‫מלך פֿון אשור‪:‬‬
‫חִז ִקי ָהון‪ ,‬מיט צעריסענע קלײדער‪ ,‬און‬ ‫‪ 14‬אַזױ האָט געזאָגט דער מלך‪ :‬זאָל‬
‫זײ האָבן אים דערצײלט די װערטער‬ ‫אײַך חִז ִקי ָהו ניט נאַרן‪ ,‬װאָרום ער קען‬
‫שקֵהן‪.‬‬
‫פֿון ַרבֿ ָ‬ ‫אײַך ניט מציל זײַן‪.‬‬
‫‪ 15‬און זאָל אײַך חִז ִקי ָהו ניט‬
‫דער מלך חִז ִקי ָהו האָט עס‬
‫געהערט‪ ,‬אַזױ האָט ער צעריסן זײַנע‬
‫‪37‬‬ ‫פֿאַרזיכערן אױף יהוה‪ ,‬אַזױ צו‬
‫זאָגן‪ :‬מציל זײַן װעט אונדז מציל זײַן‬
‫יהוה; די דאָזיקע שטאָט װעט ניט‬
‫קלײדער‪ ,‬און זיך צוגעדעקט מיט זאַק‪,‬‬ ‫איבערגעגעבן װערן אין דער האַנט‬
‫און ער איז געקומען אין הױז פֿון גאָט‪.‬‬ ‫פֿון דעם מלך פֿון אשור‪.‬‬
‫‪ 2‬און ער האָט געשיקט אֶלי ָקימען‬ ‫‪ 16‬איר זאָלט זיך ניט צוהערן צו‬
‫װאָס איבערן פּאַלאַץ‪ ,‬און שֶבֿנ ָא דעם‬ ‫חִז ִקי ָהון‪ ,‬װאָרום אַזױ האָט געזאָגט‬
‫שרײַבער‪ ,‬און די עלטסטע פֿון די‬ ‫דער מלך פֿון אשור‪ :‬מאַכט מיט מיר‬
‫כּהנים‪ ,‬צוגעדעקטע מיט זאַקקלײדער‪,‬‬ ‫שלום‪ ,‬און קומט אַרױס צו מיר‪ ,‬און‬
‫צו ישַעי ָהו הנבֿיא דעם זון פֿון אָמוצן‪.‬‬ ‫עסט איטלעכער פֿון זײַן װײַנשטאָק‬
‫‪ 3‬און זײ האָבן צו אים געזאָגט‪:‬‬ ‫און איטלעכער פֿון זײַן פֿײַגנבױם‪ ,‬און‬
‫אַזױ האָט געזאָגט חִז ִקי ָהו‪ַ :‬א טאָג פֿון‬ ‫טרינקט איטלעכער דאָס װאַסער פֿון‬
‫נױט און שטראָף און שמאַך איז דער‬ ‫זײַן ברונעם;‬
‫הײַנטיקער טאָג; װאָרום די קינדער‬ ‫‪ 17‬ביז איך קום‪ ,‬און װעל אײַך‬
‫זײַנען געקומען צום מוטערמױל‪ ,‬און‬ ‫נעמען אין ַא לאַנד אַזױ װי אײַער לאַנד‪,‬‬
‫ניט ָא קײן כּוח צו געבערן‪.‬‬ ‫ַא לאַנד פֿון תּבֿואה און װײַן‪ַ ,‬א לאַנד‬
‫‪ 4‬אפֿשר װעט יהוה דײַן גאָט הערן‬ ‫פֿון ברױט און װײַנגערטנער‪.‬‬
‫שקֵהן‪ ,‬װאָס זײַן‬ ‫די װערטער פֿון ַרבֿ ָ‬ ‫‪ 18‬זאָל אײַך נאָר חִז ִקי ָהו ניט‬
‫האַר דער מלך פֿון אשור האָט אים‬ ‫אײַנרעדן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬יהוה װעט‬
‫‪629‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪37:5—37:22‬‬
‫ֶרצֶף‪ ,‬און די קינדער פֿון עדן װאָס אין‬ ‫געשיקט צו לעסטערן דעם לעבעדיקן‬
‫תּ ַלשָׂר?‬ ‫גאָט‪ ,‬און ער װעט שטראָפֿן פֿאַר די‬
‫‪ 13‬װוּ איז דער מלך פֿון חַמת‪ ,‬און‬ ‫רײד װאָס יהוה דײַן גאָט האָט‬
‫דער מלך פֿון אַרפַּד‪ ,‬און דער מלך פֿון‬ ‫געהערט; דרום זאָלסטו אױפֿהײבן ַא‬
‫דער שטאָט ספֿר ַוי ִם‪ ,‬פֿון ֵהנַע‪ ,‬און ִעוָה?‬ ‫תּפֿילה פֿאַר דעם איבערבלײַב װאָס‬
‫‪ 14‬האָט חִז ִקי ָהו צוגענומען דעם‬ ‫געפֿינט זיך דאָ‪.‬‬
‫בריװ פֿון דער האַנט פֿון די שלוחים‪,‬‬ ‫‪ 5‬און װי די קנעכט פֿון חִז ִקי ָהון‬
‫און האָט אים איבערגעלײענט‪ ,‬און ער‬ ‫זײַנען געקומען צו ישַעי ָהון‪,‬‬
‫איז אַרױפֿגעגאַנגען אין הױז פֿון גאָט‪.‬‬ ‫‪ 6‬האָט ישַעי ָהו צו זײ געזאָגט‪ :‬אַזױ‬
‫אים‬ ‫האָט‬ ‫חִז ִקי ָהו‬ ‫‪ 15‬און‬ ‫זאָלט איר זאָגן צו אײַער האַר‪ :‬אַזױ‬
‫און‬ ‫אױסגעשפּרײט פֿאַר גאָט‪.‬‬ ‫האָט גאָט געזאָגט‪ :‬זאָלסט ניט מורא‬
‫חִז ִקי ָהו האָט מתפּלל געװען צו גאָט‪,‬‬ ‫האָבן פֿאַר די װערטער װאָס דו האָסט‬
‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫געהערט‪ ,‬מיט װאָס די יונגען פֿון דעם‬
‫יהוה פֿון צבֿאות‪ ,‬גאָט פֿון‬ ‫‪16‬‬ ‫מלך פֿון אשור האָבן מיך געשענדט‪.‬‬
‫ישׂראל װאָס זיצסט איבער די כּרובֿים;‬ ‫‪ 7‬זע‪ ,‬איך גיב אַרײַן אין אים ַא‬
‫דו אַלײן ביסט דער גאָט איבער אַלע‬ ‫גײַסט‪ ,‬און ער װעט הערן ַא הערונג‪,‬‬
‫קיניגרײַכן פֿון דער ערד; דו האָסט‬ ‫און װעט זיך אומקערן צו זײַן לאַנד;‬
‫געמאַכט די הימלען און די ערד‪.‬‬ ‫און איך װעל אים מאַכן פֿאַלן דורכן‬
‫‪ 17‬נײַג‪ ,‬יהוה‪ ,‬דײַן אױער‪ ,‬און הער;‬ ‫שװערד אין זײַן לאַנד‪.‬‬
‫עפֿן‪ ,‬יהוה‪ ,‬דײַנע אױגן‪ ,‬און זע; און‬ ‫שקֵה האָט זיך אומגעקערט‪,‬‬ ‫‪ 8‬און ַרבֿ ָ‬
‫הער די אַלע װערטער פֿון סַנהֵריבֿן‪,‬‬ ‫און האָט געפֿונען דעם מלך פֿון אשור‬
‫װאָס האָט געשיקט צו לעסטערן דעם‬ ‫מלחמה האַלטנדיק אױף לִבֿנָה; װאָרום‬
‫לעבעדיקן גאָט‪.‬‬ ‫ער האָט געהאַט געהערט אַז ער האָט‬
‫‪ 18‬אמת‪ ,‬יהוה‪ ,‬די מלכים פֿון אשור‬ ‫אַװעקגעצױגן פֿון לָכיש‪.‬‬
‫האָבן חרו ֿב געמאַכט די אַלע מדינות‬ ‫‪ 9‬און ]סַנהֵריבֿ[ האָט געהערט אױף‬
‫מיט זײער לאַנד‪,‬‬ ‫תִּ ר ָהקָה דעם מלך פֿון כּוּש‪ ,‬אַזױ צו‬
‫‪ 19‬און זײ האָבן איבערגעגעבן‬ ‫זאָגן‪ :‬ער איז אַרױסגעגאַנגען מלחמה‬
‫זײערע געטער צום פֿײַער; װאָרום זײ‬ ‫צו האַלטן מיט דיר‪ .‬און װי ער‬
‫זײַנען קײן געטער ניט געװען‪ ,‬נאָר‬ ‫האָט דאָס געהערט‪ ,‬האָט ער געשיקט‬
‫בלױז דאָס װערק פֿון ַא מענטשנס‬ ‫שלוחים צו חִז ִקי ָהון‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫הענט‪ ,‬האָלץ און שטײן; דרום האָבן‬ ‫‪ 10‬אַזױ זאָלט איר זאָגן צו חִז ִקי ָהו‬
‫זײ זײ אונטערגעבראַכט‪.‬‬ ‫דעם מלך פֿון יהוּדה‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫‪ 20‬און אַצונד‪ ,‬יהוה אונדזער גאָט‪,‬‬ ‫זאָל דיר ניט נאַרן דײַן גאָט װאָס דו‬
‫העלף אונדז פֿון זײַן האַנט‪ ,‬און זאָלן‬ ‫פֿאַרזיכערסט זיך אױף אים‪ ,‬אַזױ צו‬
‫אַלע קיניגרײַכן פֿון דער ערד װיסן אַז‬ ‫זאָגן‪ :‬ירושלים װעט ניט איבערגעגעבן‬
‫דו אַלײן ביסט יהוה‪.‬‬ ‫װערן אין דער האַנט פֿון דעם מלך פֿון‬
‫‪ 21‬האָט ישַעי ָהו דער זון פֿון אָמוצן‬ ‫אשור‪.‬‬
‫געשיקט צו חִז ִקי ָהון‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫‪ 11‬אָט האָסטו געהערט װאָס די‬
‫אַזױ האָט געזאָגט יהוה דער גאָט פֿון‬ ‫מלכים פֿון אשור האָבן געטאָן צו אַלע‬
‫ישׂראל‪ :‬װאָס דו האָסט מתפּלל געװען‬ ‫לענדער‪ ,‬זײ צו פֿאַרװיסטן‪ ,‬און דו‬
‫צו מיר װעגן סַנהֵרי ֿב דעם מלך פֿון‬ ‫װילסט ניצול װערן?‬
‫אשור –‬ ‫‪ 12‬האָבן די געטער פֿון די פֿעלקער‬
‫‪ 22‬איז דאָס דאָס װאָרט װאָס גאָט‬ ‫מציל געװען די װאָס מײַנע עלטערן‬
‫האָט װעגן אים גערעדט‪ :‬עס פֿאַראַכט‬ ‫האָבן צעשטערט‪ ,‬גוֹזָן‪ ,‬און חרן‪ ,‬און‬
‫‪37:23—37:38‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪630‬‬
‫‪ 30‬און דאָס װעט דיר זײַן דער‬ ‫דיך‪ ,‬עס שפּאָט פֿון דירדי יונגפֿרױ‬
‫צײכן‪:‬איר װעט עסן הײַיאָר נאָכװוּקס‪,‬‬ ‫טאָכטער צִיון;עס שאָקלט דעם קאָפּ‬
‫און אױפֿן צװײטן יאָר װידערװוּקס;און‬ ‫הינטער דירדי טאָכטער ירושלים‪.‬‬
‫אױפֿן דריטן יאָר זײט און שנײַדט‪ ,‬און‬ ‫‪ 23‬װעמען האָסטו געלעסטערט און‬
‫פֿלאַנצט װײַנגערטנער‪ ,‬און עסט זײער‬ ‫געשענדט?און אױף װעמען האָסטו דײַן‬
‫פֿרוכט‪.‬‬ ‫קָול אױפֿגעהױבן?יאָ‪ ,‬האָסט געהױבן‬
‫אַנטרונענער‬ ‫דער‬ ‫‪ 31‬און‬ ‫דײַנע אױגן אין דער הײך‪ ,‬אַקעגן דעם‬
‫איבערבלײַב פֿון דעם הױז פֿון‬ ‫הײליקן פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫יהוּדהװעט װידער װאָרצלען אונטן‪,‬‬ ‫‪ 24‬דורך דײַנע קנעכט האָסטו‬
‫און טראָגן פֿרוכט אױבן‪.‬‬ ‫געלעסטערט גאָט‪ ,‬און געזאָגט‪:‬‬
‫‪ 32‬װאָרום פֿון ירושלים װעט‬ ‫מיט מײַנע פֿיל רײַטװעגןבין איך צו‬
‫אַרױסקומען אַן איבערבלײַב‪ ,‬און‬ ‫דער הײך פֿון די בערג אַרױף‪ ,‬צו די‬
‫אַן אַנטרינונג פֿון באַרג צִיון;דאָס‬ ‫װינקלען פֿון לבֿנון;און איך האַק אָפּ‬
‫אָננעמען זיך פֿון גאָט פֿון צבֿאות װעט‬ ‫זײַנע הױכע צעדערן‪ ,‬זײַנע געקליבענע‬
‫דאָס טאָן‪.‬‬ ‫ציפּרעסבײמער;און איך קום צו זײַן‬
‫‪ 33‬פֿאַר װאָר‪ ,‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‬ ‫העכסטן שפּיץ‪ ,‬צום װאַלד פֿון זײַן‬
‫אױף דעם מלך פֿון אשור‪:‬ער װעט ניט‬ ‫פֿרוכטגאָרטן‪.‬‬
‫אַרײַנקומען אין דער דאָזיקער שטאָט‪,‬‬ ‫‪ 25‬איך האָב געגראָבן און געטרונקען‬
‫און ניט אַרײַנשיסן אַהין ַא פֿײַל‪ ,‬און‬ ‫װאַסער‪ ,‬און טריקן אױס מיט מײַנע‬
‫ניט קומען פֿאַר איר מיט ַא שילד‪ ,‬און‬ ‫מצרי ִם‪.‬‬
‫פֿוסטריטאַלע טײַכן פֿון ַ‬
‫ניט אָנשיטן אַרום איר אַן ערדװאַל‪.‬‬
‫‪ 34‬אױף דעם װעג װאָס ער איז‬ ‫‪ 26‬האָסטו דען ניט געהערט?פֿון‬
‫געקומען‪ ,‬אױף אים װעט ער זיך‬ ‫לאַנג אָן האָב איך עס צוגעגרײט‪,‬‬
‫אומקערן‪ ,‬און אין דער דאָזיקער‬ ‫פֿון אַלטע טעג האָב איך‬
‫שטאָטװעט ער ניט אַרײַנקומען‪ ,‬זאָגט‬ ‫האָב‬ ‫געפֿורעמט;אַצונד‬ ‫עס‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫איך עס געבראַכט עס זאָל‬
‫‪ 35‬און איך װעל באַשירעמען די‬ ‫צו פֿאַרװיסטן אױף‬ ‫געשען‪,‬‬
‫דאָזיקע שטאָט‪ ,‬זי צו העלפֿן‪ ,‬פֿון‬ ‫חוּרבֿה‪-‬הױפֿנסבאַפֿעסטיקטע שטעט‪.‬‬
‫מײַנעט װעגן און פֿון מײַן קנעכט דָ וִדס‬ ‫‪ 27‬דרום זײַנען זײערע באַװױנער‬
‫װעגן‪.‬‬ ‫קורצמאַכטיק‪ ,‬זײ זײַנען צעבראָכן און‬
‫‪ 36‬און ַא מלאך פֿון גאָט איז‬ ‫פֿאַרשעמט;זײ זײַנען געװאָרן גראָז פֿון‬
‫אַרױסגעגאַנגען‪ ,‬און האָט געשלאָגן אין‬ ‫פֿעלד‪ ,‬און קרײַטעכץ גרינע‪ ,‬מאָך‬
‫דעם לאַנגער פֿון אשור הונדערט און‬ ‫פֿון די דעכער‪ ,‬און ַא פֿעלד אײדער‬
‫פֿינף און אַכציק טױזנט; און אַז מע איז‬ ‫אױפֿגעװאַקסן‪.‬‬
‫אױפֿגעשטאַנען אין דער פֿרי‪ ,‬ערשט זײ‬ ‫‪ 28‬אָבער איך װײס דײַן זיצןאון‬
‫זײַנען אַלע טױטע פּגָרים‪.‬‬ ‫דײַן גײן און דײַן קומען‪ ,‬און דײַן‬
‫‪ 37‬און סַנהֵרי ֿב דער מלך פֿון אשור‬ ‫שטורעמען קעגן מיר‪.‬‬
‫האָט אַװעקגעצױגן‪ ,‬און איז געגאַנגען‬ ‫‪ 29‬װײַל דײַן שטורעמען קעגן‬
‫און האָט זיך אומגעקערט; און ער איז‬ ‫מיראון דײַן ליאַרעם איז אַרױף‬
‫געבליבן אין נינוֵה‪.‬‬ ‫אין מײַנע אױערן‪ ,‬דרום װעל איך‬
‫‪ 38‬און עס איז געװען‪ ,‬װי ער בוקט‬ ‫אַרײַנטאָן מײַן רינג אין דײַן נאָז‪ ,‬און‬
‫זיך אין הױז פֿון זײַן גאָט נִסרוך‪ ,‬אַזױ‬ ‫מײַן צאַם אין דײַנע ליפּן‪ ,‬און איך װעל‬
‫אַדר ֶמלֶך און שַׂר ֶאצֶר‬
‫ַ‬ ‫האָבן זײַנע זין‬ ‫דיך אומקערן אױף דעם װעגװאָס דו‬
‫אים דערשלאָגן מיטן שװערד; און‬ ‫ביסט געקומען אױף אים‪.‬‬
‫‪631‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪38:1—38:17‬‬
‫‪ַ 9‬א געשריפֿטס פֿון חִז ִקי ָהו דעם‬ ‫זײ זײַנען אַנטרונען געװאָרן אין לאַנד‬
‫מלך פֿון יהוּדה‪ ,‬װען ער איז קראַנק‬ ‫אַר ָרט‪ .‬און זײַן זון ֵאסַר‪-‬חַדון איז‬
‫ָ‬
‫געװען‪ ,‬און איז גענעזן געװאָרן פֿון זײַן‬ ‫געװאָרן מלך אױף זײַן אָרט‪.‬‬
‫קראַנקשאַפֿט‪.‬‬
‫‪ 10‬איך האָב געװעסט געזאָגט‪:‬אין‬
‫מיטן פֿון מײַנע טעג װעל איך‬
‫אַװעקגײןאין די טױערן פֿון‬
‫אין יענער צײַט איז חִז ִקי ָהו‬
‫קראַנק געװאָרן צו שטאַרבן;‬
‫איז צו אים געקומען ישַעי ָהו הנבֿיא‬
‫‪38‬‬
‫אונטערערד;איך װער געמינערט‬ ‫דער זון פֿון אָמוצן‪ ,‬און האָט צו אים‬
‫דעם רעשט פֿון מײַנע יאָרן‪.‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪:‬‬
‫‪ 11‬איך האָב געזאָגט‪ :‬איך װעל ניט‬ ‫מאַך דײַן ַצ ָװאֶה װעגן דײַן הױזגעזינט‪,‬‬
‫זען גאָט‪ ,‬גאָט אין לאַנד פֿון די‬ ‫װאָרום דו שטאַרבסט‪ ,‬און װעסט ניט‬
‫לעבעדיקע;איך װעל מער ַא מענטשן‬ ‫גענעזן װערן‪.‬‬
‫ניט אָנקוקןמיט די באַװױנער פֿון דער‬ ‫‪ 2‬האָט חִז ִקי ָהו אומגעדרײט זײַן פּנים‬
‫װעלט‪.‬‬ ‫צו דער װאַנט‪ ,‬און האָט מתפּלל געװען‬
‫‪ 12‬מײַן װױנונג איז אַװעקגערוקט‬ ‫צו גאָט‪,‬‬
‫און אָפּגעטאָן פֿון מיר‪ ,‬אַזױ װי‬ ‫‪ 3‬און האָט געזאָגט‪ :‬איך בעט דיך‪,‬‬
‫האָב‬ ‫פּאַסטוכגעצעלט;איך‬ ‫ַא‬ ‫גאָט‪ ,‬געדענק װי איך בין געגאַנגען‬
‫אױפֿגעװיקלט װי ַא װעבער מײַן‬ ‫פֿאַר דיר מיט אמת און מיט ַא גאַנצן‬
‫לעבן;פֿון דער צױט װעט ער מיך‬ ‫האַרצן‪ ,‬און װאָס איז גוט אין דײַנע‬
‫אָפּרײַסן;פֿון טאָג ביז נאַכט װעסטו‬ ‫אױגן האָב איך געטאָן‪ .‬און חִז ִקי ָהו‬
‫מיך ענדיקן‪.‬‬ ‫האָט געװײנט ַא גרױס געװײן‪.‬‬
‫ביז‬ ‫‪ 13‬איך האָב געטראַכט‪:‬‬ ‫‪ 4‬איז דאָס װאָרט פֿון גאָט געװען צו‬
‫פֿרימאָרגן‪ ,‬װי ַא לײב‪ ,‬אַזױ װעט ער‬ ‫ישַעי ָהון‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫אַלע מײַנע בײנער צעברעכן;פֿון טאָג‬
‫ביז נאַכט װעסטו מיך ענדיקן‪.‬‬ ‫‪ 5‬גײ און זאָלסט זאָגן צו חִז ִקי ָהון‪:‬‬
‫‪ 14‬װי ַא שװאַלב‪ ,‬װי ַא בושל‪,‬‬ ‫אַזױ האָט געזאָגט יהוה דער גאָט פֿון‬
‫אַזױ האָב איך געפּיפּסט‪ ,‬איך האָב‬ ‫דײַן פֿאָטער דוד‪ :‬איך האָב געהערט‬
‫געברומט װי ַא טױב;מײַנע אױגן זײַנען‬ ‫דײַן תּפֿילה‪ ,‬איך האָב געזען דײַן‬
‫אױסגעגאַנגען צו דער הײך‪ :‬גאָט‪,‬‬ ‫טרער; זע‪ ,‬איך לײג‪-‬צו צו דײַנע טעג‬
‫געדריקט בין איך‪ ,‬שטעל זיך אײַן פֿאַר‬ ‫פֿופֿצן יאָר‪.‬‬
‫מיר‪.‬‬ ‫‪ 6‬און פֿון דער האַנט פֿון דעם מלך‬
‫‪ 15‬װאָס זאָל איך רעדן?אַז ער האָט‬ ‫פֿון אשור װעל איך דיך און די‬
‫מיר געזאָגט‪ ,‬און ער האָט געטאָן;זאַכט‬ ‫דאָזיקע שטאָט מציל זײַן‪ ,‬און איך װעל‬
‫װעל איך גײן אַלע מײַנע יאָרן‪ ,‬איבער‬ ‫באַשירעמען די דאָזיקע שטאָט‪.‬‬
‫דער ביטערניש פֿון מײַן זעל‪.‬‬ ‫‪ 7‬און דאָס װעט דיר זײַן ַא צײכן פֿון‬
‫‪ 16‬גאָט‪ ,‬דערױף לעבט מען‪ ,‬און אין‬ ‫גאָט‪ ,‬אַז גאָט װעט טאָן די דאָזיקע זאַך‬
‫גאַנצן דערין איז דאָס לעבן פֿון מײַן‬ ‫װאָס ער האָט גערעדט‪:‬‬
‫גײַסט;דרום שטאַרק מיך‪ ,‬און לאָז מיך‬ ‫‪ 8‬זע‪ ,‬איך קער אום דעם שאָטן פֿון די‬
‫לעבן‪.‬‬ ‫שטאַפּלען װאָס האָט אַראָפּגענידערט‬
‫‪ 17‬זע‪ ,‬צום גוטן איז מיר פֿאַרביטן‬ ‫אױף די זונשטאַפּלען פֿון אָחָזן‪,‬‬
‫געװאָרן די ביטערניש‪ ,‬און דו האָסט‬ ‫צוריק צען שטאַפּלען‪ .‬און די זון‬
‫געגלוסט מײַן זעל‪ ,‬פֿון דער גרוב‬ ‫האָט זיך אומגעקערט צען שטאַפּלען‪,‬‬
‫פֿון אונטערגאַנג;װאָרום האָסט‬ ‫אױף די שטאַפּלען װאָס זי האָט‬
‫אַװעקגעװאָרפֿן הינטער דײַן רוקןאַלע‬ ‫אַראָפּגענידערט‪.‬‬
‫‪38:18—40:5‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪632‬‬
‫‪ 4‬האָט ער געזאָגט‪ :‬װאָס האָבן זײ‬ ‫מײַנע זינד‪.‬‬

‫געזען אין דײַן הױז? האָט חִז ִקי ָהו‬ ‫‪ 18‬װאָרום ניט די אונטערערד טוט‬
‫געזאָגט‪ :‬אַלץ װאָס אין מײַן הױז האָבן‬ ‫דיך לױבן‪ ,‬ניט דער טױט טוט דיך‬
‫זײ געזען; ניט געװען ַא זאַך אין מײַנע‬ ‫רימען;עס האָפֿן ניט אױף דײַן אמתדי‬
‫שאַצקאַמערן װאָס איך האָב זײ ניט‬ ‫װאָס נידערן אין גרוב‪.‬‬
‫געװיזן‪.‬‬ ‫דער‬ ‫לעבעדיקער‪,‬‬ ‫‪ 19‬דער‬
‫‪ 5‬האָט ישַעי ָהו געזאָגט צו חִז ִקי ָהון‪:‬‬ ‫לעבעדיקער‪ ,‬ער טוט דיך לױבן‪,‬‬
‫הער דאָס װאָרט פֿון גאָט פֿון צבֿאות‪:‬‬ ‫אַזױ װי איך הײַנט; ַא פֿאָטער מאַכט‬
‫‪ 6‬זע‪ ,‬טעג קומען‪ ,‬און אַלץ װאָס‬ ‫װיסן די קינדער דײַן אמת‪.‬‬
‫אין דײַן הױז‪ ,‬און װאָס דײַנע עלטערן‬ ‫‪ 20‬גאָט איז ד ָא מיך צו העלפֿן;און‬
‫האָבן אָנגעקליבן ביז הײַנטיקן טאָג‪,‬‬ ‫מײַנע געזאַנגען װעלן מיר זינגען‪ ,‬אַלע‬
‫װעט אַװעקגעטראָגן װערן קײן בָבֿל;‬ ‫טעג פֿון אונדזער לעבן אין הױז פֿון‬
‫קײן זאַך װעט ניט איבערבלײַבן‪ ,‬זאָגט‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫‪ 21‬און ישַעי ָהו האָט געזאָגט‪ :‬זאָל‬
‫‪ 7‬און פֿון דײַנע זין װאָס װעלן‬ ‫מען נעמען געפּרעסטע פֿײַגן‪ ,‬און‬
‫אַרױסגײן פֿון דיר‪ ,‬װאָס דו װעסט‬ ‫אָנרײַבן אױף דעם אױסשלאָג‪ ,‬און ער‬
‫געבערן‪ ,‬װעט מען נעמען‪ ,‬און זײ װעלן‬ ‫װעט גענעזן װערן‪.‬‬
‫זײַן הױפֿדינער אין פּאַלאַץ פֿון דעם‬ ‫‪ 22‬האָט חִז ִקי ָהו געזאָגט‪ :‬װאָס איז‬
‫מלך פֿון בָבֿל‪.‬‬ ‫דער צײכן אַז איך װעל אַרױפֿגײן אין‬
‫‪ 8‬האָט חִז ִקי ָהו געזאָגט צו ישַעי ָהון‪:‬‬ ‫הױז פֿון גאָט?‬
‫גוט איז דאָס װאָרט פֿון גאָט װאָס דו‬
‫האָסט גערעדט‪ .‬און ער האָט געזאָגט‪:‬‬
‫אױב שלום און זיכערקײט װעט זײַן‬
‫אין מײַנע טעג!‬
‫אין יענער צײַט האָט‬
‫מרודַ ך‪-‬באַלְאַדָ ן דער זון‬ ‫‪39‬‬
‫פֿון באַלְאַדָ נען‪ ,‬דער מלך פֿון בָבֿל‪,‬‬
‫געשיקט ַא בריװ און ַא מתּנה צו‬
‫טרײסט‪ ,‬טרײסט מײַן פֿאָלק‪,‬‬
‫זאָגט אײַער גאָט‪.‬‬
‫‪ 2‬רעדט צום האַרצן פֿון ירושלים‪,‬‬
‫‪40‬‬ ‫חִז ִקי ָהון; װאָרום ער האָט געהערט אַז‬
‫ער איז געװען קראַנק‪ ,‬און איז געזונט‬
‫געװאָרן‪.‬‬
‫און רופֿט צו איר‪ ,‬אַז זי האָט דערפֿילט‬ ‫‪ 2‬האָט חִז ִקי ָהו זיך דערפֿרײט מיט‬
‫איר צײַט‪ ,‬אַז אָפּגעצאָלט איז איר‬ ‫זײ‪ ,‬און ער האָט זײ געװיזן זײַן‬
‫פֿאַרברעך; אַז זי האָט געקריגן פֿון‬ ‫שאַצהױז‪ ,‬דאָס זילבער‪ ,‬און דאָס גאָלד‪,‬‬
‫גאָטס האַנט טאָפּל פֿאַר אַלע אירע זינד‪.‬‬ ‫און די בשׂמים‪ ,‬און דאָס גוטע אײל‪,‬‬
‫‪ַ 3‬א קָול רופֿט‪:‬ראַמט אָפּ אין מדבר‬ ‫און דאָס גאַנצע הױז פֿון זײַנע װאָפֿן‪,‬‬
‫דעם װעג פֿון יהוה‪ ,‬גלײַכט אױס‬ ‫און אַלץ װאָס האָט זיך געפֿונען אין‬
‫אין דער װיסטע ַא שטעג פֿאַר אונדזער‬ ‫זײַנע שאַצקאַמערן; ניט געװען ַא זאַך‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫אין זײַן הױז‪ ,‬און אין זײַן גאַנצער‬
‫‪ 4‬יעטװעדער טאָל זאָל דערהױבן‬ ‫געװעלטיקײט‪ ,‬װאָס חִז ִקי ָהו האָט זײ‬
‫װערן‪ ,‬און יעטװעדער באַרג און הײך‬ ‫ניט געװיזן‪.‬‬
‫זאָל דערנידערט װערן;און דאָס קרומע‬ ‫‪ 3‬איז ישַעי ָהו הנבֿיא געקומען צום‬
‫זאָל װערן גלײַך‪ ,‬און די באַרגקײטן ַא‬ ‫מלך חִז ִקי ָהון‪ ,‬און האָט צו אים געזאָגט‪:‬‬
‫פּלױן‪.‬‬ ‫װאָס האָבן די דאָזיקע מענער געזאָגט?‬
‫‪ 5‬און דער כּבֿוד פֿון גאָט װעט‬ ‫און פֿון װאַנען קומען זײ צו דיר? האָט‬
‫אַנטפּלעקט װערן‪ ,‬און אַלע לײַבער אין‬ ‫חִז ִקי ָהו געזאָגט‪ :‬פֿון ַא װײַטן לאַנד‬
‫אײנעם װעלן זען;װאָרום דאָס מױל פֿון‬ ‫זײַנען זײ צו מיר געקומען‪ ,‬פֿון בָבֿל‪.‬‬
‫‪633‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪40:6—40:25‬‬
‫‪ 15‬זע‪ ,‬פֿעלקער זײַנען װי ַא טריף פֿון‬ ‫גאָט האָט גערעדט‪.‬‬

‫אַן עמער‪ ,‬און װי שטױב פֿון װאָגשאָלן‬ ‫‪ַ 6‬א קָול זאָגט‪ :‬רוף!און ער זאָגט‪:‬‬
‫זײַנען זײ גערעכנט; זע‪ ,‬אינדזלען‬ ‫װאָס זאָל איך רופֿן?אַלע לײַבער זײַנען‬
‫הײבט ער אױף װי ַא זעמדל‪.‬‬ ‫גראָז‪ ,‬און אַל זײער חן װי ַא בלום פֿון‬
‫‪ 16‬און דער לבֿנון איז ניט גענוג‬ ‫פֿעלד;‬
‫ברענװאַרג‪ ,‬און זײַנע חיות ניט גענוג‬ ‫‪ 7‬פֿאַרטריקנט װערט דאָס גראָז‪,‬‬
‫בראַנדאָפּפֿער‪.‬‬ ‫פֿאַרװעלקט װערט די בלום‪ ,‬אַז דער‬
‫‪ 17‬אַלע פֿעלקער זײַנען װי גאָרניט‬ ‫אָטעם פֿון גאָט בלאָזט דערױף;פֿאַר‬
‫קעגן אים‪ ,‬פֿון נישט און גאָרנישט‬ ‫װאָר‪ ,‬גראָז איז דאָס פֿאָלק‪.‬‬
‫זײַנען זײ גערעכנט ב ַײ אים‪.‬‬ ‫‪ 8‬פֿאַרטריקנט װערט דאָס גראָז‪,‬‬
‫‪ 18‬און צו װעמען קענט איר צוגלײַכן‬ ‫פֿאַרװעלקט װערט די בלום‪ ,‬אָבער‬
‫גאָט?און װאָסער געשטאַלט קענט איר‬ ‫דאָס װאָרט פֿון אונדזער גאָטװעט אױף‬
‫אים גלײַך שטעלן?‬ ‫אײביק באַשטײן‪.‬‬
‫‪ 19‬דעם געץ װאָס ַא מײַנסטער האָט‬ ‫‪ 9‬אױף ַא הױכן באַרג גײ דיר אַרױף‪,‬‬
‫אױסגעגאָסן‪ ,‬און ַא שמעלצער ציט אים‬ ‫אָנזאָגערין פֿון צִיון;הײב אױף מיט כּוח‬
‫איבער מיט גאָלד‪ ,‬און שמעלצט‪-‬צו‬ ‫דײַן קָול‪ ,‬אָנזאָגערין פֿון ירושלים;הײב‬
‫קײטלעך פֿון זילבער?‬ ‫אױף‪ ,‬האָב ניט מורא‪ ,‬זאָג צו די שטעט‬
‫װערט‬ ‫שטײנדעמב‬ ‫‪ַ 20‬א‬ ‫פֿון יהוּדה‪:‬אָט איז אײַער גאָט!‬
‫אױסגעקליבן‪ ,‬האָלץ װאָס פֿױלט ניט‬
‫װײלט מען אױס; ַא קלוגן מײַנסטער‬ ‫גאָט דער האַר קומט‬ ‫‪ 10‬זע‪,‬‬
‫זוכט מען זיך‪ ,‬אױפֿצושטעלן ַא געץ‬ ‫ַא מאַכטיקער‪ ,‬און זײַן אָרעם‬
‫װאָס זאָל זיך ניט װאַקלען‪.‬‬ ‫געװעלטיקט פֿאַר אים;זע‪ ,‬זײַן שׂכַר‬
‫‪ 21‬װײסט איר דען ניט?הערט איר‬ ‫איז מיט אים‪ ,‬און זײַן לױן אים‬
‫דען ניט?איז אײַך פֿון אָנהײב אָן ניט‬ ‫פֿאַרױס;‬
‫דערצײלט געװאָרן?פֿאַרשטײט איר‬ ‫‪ 11‬װי ַא פּאַסטוך װאָס פֿיטערט‬
‫ניט די גרונטפֿעסטן פֿון דער ערד?‬ ‫זײַן סטאַדע;אין זײַן אָרעם קלײַבט‬
‫‪ 22‬ער איז דער װאָס זיצט איבער‬ ‫ער אױף די לעמער‪ ,‬און טראָגט אין‬
‫דעם צירקל פֿון דער ערד‪ ,‬און אירע‬ ‫זײַן בוזעם;די זױגעדיקע פֿירט ער‬
‫באַװױנער זײַנען װי הײשעריקן;דער‬ ‫פּאַמעלעך‪.‬‬
‫װאָס שפּרײט װי ַא טול די הימלען‪ ,‬און‬ ‫‪ 12‬װער האָט געמאָסטן מיט זײַן‬
‫ציט זײ אױס װי ַא געצעלט צום װױנען;‬ ‫הױפֿן די װאַסערן‪ ,‬און די הימלען מיט‬
‫‪ 23‬דער װאָס פֿאַרקערט פֿירשטן צו‬ ‫ַא שפּאַן מאַרקירט‪ ,‬און פֿאַרנומען אין‬
‫ניװעץ‪ ,‬װאָס מאַכט װי גאָרניט די‬ ‫ַא מאָס דעם שטױב פֿון דער ערד‪ ,‬און‬
‫ריכטער פֿון דער ערד‪.‬‬ ‫געװױגן די בערג אױפֿן װאָג‪ ,‬און די‬
‫‪ 24‬נאָך צו מאָל ניט אײַנגעפֿלאַנצט‬ ‫הײכן אױף װאָגשאָלן?‬
‫זײַנען זײ‪ ,‬נאָך צו מאָל ניט‬ ‫‪ 13‬װער האָט דערפֿאָרשט דעם גײַסט‬
‫פֿאַרזײט זײַנען זײ‪ ,‬נאָך צו מאָל‬ ‫פֿון גאָט?און װער איז זײַן ַבעַל‪-‬עצה‬
‫ניט אײַנגעװאָרצלט אין דער ערד‬ ‫װאָס האָט אים צוגעװיזן?‬
‫זײער שטאַם‪ ,‬און שױן טוט ער ַא בלאָז‬ ‫‪ 14‬מיט װעמען האָט ער זיך‬
‫אױף זײ‪ ,‬און זײ װערן פֿאַרטריקנט‪,‬‬ ‫גע ֵעצֶהט‪ ,‬װאָס האָט אים געגעבן צו‬
‫און ַא שטורעם טראָגט זײ װי שטרױ‬ ‫פֿאַרשטײן‪ ,‬און אים געלערנט דעם‬
‫אַװעק‪.‬‬ ‫װעג פֿון גערעכטיקײט‪ ,‬און אים‬
‫‪ 25‬און צו װעמען קענט איר מיך‬ ‫געלערנט קענשאַפֿט‪ ,‬און דעם װעג פֿון‬
‫צוגלײַכן‪ ,‬איך זאָל גלײַך זײַן?זאָגט‬ ‫פֿאַרשטאַנדיקײט אים געמאַכט װיסן?‬
‫‪40:26—41:13‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪634‬‬
‫‪ 4‬װער האָט דאָס געמאַכט און‬ ‫דער הײליקער‪.‬‬

‫געטאָן?דער װאָס רופֿט אױס די דורות‬ ‫‪ 26‬הײבט אױף אין דער הײך אײַערע‬
‫פֿון אָנהײב‪ .‬איך יהוה בין דער‬ ‫אױגן‪ ,‬און זעט‪ :‬װער האָט באַשאַפֿן די‬
‫ערשטער‪ ,‬און מיט די לעצטע בין איך‬ ‫דאָזיקע?ער‪ ,‬װאָס פֿירט אַרױס מיט ַא‬
‫דער אײגענער‪.‬‬ ‫צאָל זײער חיל‪ ,‬זײ אַלע רופֿט ער מיטן‬
‫‪ 5‬די אינדזלען האָבן געזען‪ ,‬און האָבן‬ ‫נאָמען;דורך גרױס מאַכט‪ ,‬און װײַל ער‬
‫מורא‪ ,‬די עקן פֿון דער ערד טוען‬ ‫איז שטאַרק אין כּוח‪ ,‬איז קײנער ניט‬
‫ציטערן;זײ האָבן גענענט און זײַנען‬ ‫געמינערט‪.‬‬
‫געקומען‪.‬‬ ‫‪ 27‬פֿאַר װאָס זאָלסטו זאָגן יעקבֿ‪ ,‬און‬
‫‪ 6‬אײנער העלפֿט דעם אַנדערן‪ ,‬און‬ ‫זאָלסטו רעדן‪ ,‬ישׂראל‪:‬פֿאַרבאָרגן איז‬
‫ער זאָגט צו זײַן ברודער‪ :‬ז ַײ שטאַרק;‬ ‫מײַן װעג פֿון יהוה‪ ,‬און פֿון מײַן גאָט‬
‫‪ 7‬און דער טישלער שטאַרקט דעם‬ ‫איז מײַן משפּט אַװעק‪.‬‬
‫שמעלצער‪ ,‬דער װאָס גלעט מיטן‬ ‫‪ 28‬װײסטו דען ניט?צי האָסטו ניט‬
‫האַמער‪ ,‬דעם װאָס קלאַפּט אױפֿן‬ ‫געהערט? יהוה איז דער אײביקער‬
‫אַמבאָס;ער זאָגט אױפֿן צונױפֿלײט‪:‬‬ ‫גאָט‪ ,‬דער באַשעפֿער פֿון די עקן פֿון‬
‫ער איז גוט;און באַפֿעסטיקט עס מיט‬ ‫דער ערד‪ .‬ער װערט ניט מיד און‬
‫נעגל‪ ,‬עס זאָל זיך ניט װאַקלען‪.‬‬ ‫ניט מאַט;ניט צו דערפֿאָרשן איז זײַן‬
‫‪ 8‬און דו ישׂראל מײַן קנעכט‪ ,‬יעקבֿ‪,‬‬ ‫פֿאַרשטאַנדיקײט‪.‬‬
‫װאָס איך האָב דיך אױסדערװײלט‪,‬‬ ‫‪ 29‬ער גיט דעם מידן כּוח‪ ,‬און דעם‬
‫דער זאָמען פֿון אבֿרהם מײַן‬ ‫אוממאַכטיקן מערט ער שטאַרקײט‪.‬‬
‫ליבהאָבער‪,‬‬ ‫‪ 30‬און יונגע לײַט װעלן מיד און מאַט‬
‫‪ 9‬װאָס איך האָב דיך אָנגענומען פֿון‬ ‫װערן‪ ,‬און יונגע װעלן שטרױכלען‬
‫די עקן ערד‪ ,‬און פֿון אירע ברעגן‬ ‫געשטרױכלט װערן;‬
‫דיך גערופֿן‪ ,‬און געזאָגט צו דיר‪:‬‬ ‫‪ 31‬אָבער די װאָס האָפֿן אױף גאָט‬
‫מײַן קנעכט ביסטו‪ ,‬איך האָב דיך‬ ‫װעלן באַנײַען דעם כּוח‪ ,‬זײ װעלן‬
‫אױסדערװײלט און דיך ניט פֿאַראַכט;‬ ‫אױפֿהײבן פֿליגלען װי די אָדלערס;זײ‬
‫‪ 10‬זאָלסט ניט מורא האָבן‪ ,‬װאָרום‬ ‫װעלן לױפֿן און ניט מיד װערן‪ ,‬זײ‬
‫איך בין מיט דיר‪ ,‬זאָלסט זיך ניט‬ ‫װעלן גײן און ניט מאַט װערן‪.‬‬
‫אומקוקן‪ ,‬װאָרום איך בין דײַן‬
‫גאָט;איך שטאַרק דיך און איך העלף‬
‫דיך‪ ,‬און איך לען דיך אונטערמיט דער‬
‫רעכטער האַנט פֿון מײַן גערעכטיקײט‪.‬‬
‫שװײַגט פֿאַר מיר‪ ,‬איר‬
‫אינדזלען‪ ,‬און זאָלן די‬ ‫‪41‬‬
‫פֿעלדער באַנײַען דעם כּוח;זאָלן זײ‬
‫‪ 11‬זע‪ ,‬פֿאַרשעמט און צו שאַנד‬ ‫זיך נענטערן‪ ,‬דענצמאָל זאָלן זײ‬
‫װעלן װערןאַלע װאָס זײַנען אָנגעצונדן‬ ‫רעדן;באַנאַנד לאָמיר צום משפּט‬
‫אױף דיר;װי נישט װעלן װערן און‬ ‫גענענען‪.‬‬
‫אונטערגײןדי מענטשן אין קריג מיט‬ ‫‪ 2‬װער האָט דערװעקט פֿון מזרחדעם‬
‫דיר;‬ ‫װאָס זיג באַגעגנט אױף זײַן טריט?ער‬
‫‪ 12‬װעסט זײ זוכן און זײ ניט‬ ‫גיט די פֿעלקער פֿאַר אים‪ ,‬און מאַכט‬
‫געפֿינען‪ ,‬די מענטשן אין שטרײַט מיט‬ ‫אים געװעלטיקן איבער מלכים;װי‬
‫דיר;װי נישט און װי גאָרנישט װעלן‬ ‫שטױב מאַכט זײ זײַן שװערד‪ ,‬װי‬
‫װערןדי מענטשן אין מלחמה מיט דיר‪.‬‬ ‫געטריבענעם שטרױ זײַן בױגן‪.‬‬
‫‪ 13‬װאָרום איך בין יהוה דײַן‬ ‫‪ 3‬ער יאָגט זײ נאָך‪ ,‬ער גײט בשלום‬
‫גאָטװאָס האַלט דײַן רעכטע האַנט‪,‬‬ ‫אַריבער ַא װעג װאָס ער האָט מיט זײַנע‬
‫דער װאָס זאָגט צו דיר‪:‬זאָלסט ניט‬ ‫פֿיס ניט באַטרעטן‪.‬‬
‫‪635‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪41:14—42:3‬‬
‫‪ 23‬דערצײלט אונדז װאָס װעט‬ ‫מורא האָבן‪ ,‬איך העלף דיך‪.‬‬

‫קומען שפּעטער‪ ,‬און מיר װעלן װיסן‬ ‫‪ 14‬זאָלסט ניט מורא האָבן‪ ,‬װאָרעם‬
‫אַז איר זײַט געטער;יאָ‪ ,‬טוט גוטס‬ ‫יעקבֿ‪ ,‬הײפֿעלע ישׂראל;איך העלף דיך‪,‬‬
‫אָדער טוט שלעכטס‪ ,‬און מיר װעלן‬ ‫זאָגט גאָט‪ ,‬און דײַן אױסלײזער איז‬
‫זיך אומקוקן און זען צוגלײַך‪.‬‬ ‫דער הײליקער פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫פֿון‬ ‫זײַט‬ ‫איר‬ ‫‪ 24‬זעט‪,‬‬ ‫‪ 15‬זע‪ ,‬איך מאַך דיך פֿאַר ַא‬
‫נישט‪ ,‬און אײַער װערק פֿון‬ ‫דרעששליטן ַא נײַעם‪ ,‬מיט שפּיצן ַא‬
‫גאָרנישט;אומװערדיק איז דער װאָס‬ ‫סך;‬
‫טוט אײַך אױסװײלן‪.‬‬ ‫‪ 16‬װעסט דרעשן בערג און צעמאָלן‪,‬‬
‫‪ 25‬איך האָב דערװעקט פֿון צפֿון‪ ,‬און‬ ‫– און הײכן װעסטו װי שפּרײ מאַכן‪.‬‬
‫ער איז געקומען‪ ,‬פֿון זונאױפֿגאַנג דעם‬ ‫װעסט זײ װינטשופֿלען‪ ,‬און ַא װינט‬
‫װאָס רופֿט מײַן נאָמען;און ער גײט‬ ‫װעט זײ אַװעקטראָגן‪ ,‬און ַא שטורעם‬
‫אױף פֿירשטן װי אױף קױט‪ ,‬און װי ַא‬ ‫װעט זײ צעשפּרײטן;און דו װעסט זיך‬
‫טעפּער טרעט לײם‪.‬‬ ‫פֿרײען מיט גאָט‪ ,‬מיט דעם הײליקן פֿון‬
‫‪ 26‬װער האָט אָנגעזאָגט פֿון‬ ‫ישׂראל װעסטו זיך רימען‪.‬‬
‫אָנהײב‪ ,‬אַז מיר זאָלן װיסן‪ ,‬און פֿון‬ ‫‪ 17‬די אָרימע און באַדערפֿטיקע זוכן‬
‫פֿרי ִער‪ ,‬אַז מיר זאָלן זאָגן‪ :‬ער איז‬ ‫װאַסער און ניטאָ‪ ,‬זײער צונג איז‬
‫גערעכט?קײנער צו מאָל האָט ניט‬ ‫פֿאַרטריקנט פֿון דאָרשט;איך‪ ,‬יהוה‪,‬‬
‫אָנגעזאָגט‪ ,‬קײנער צו מאָל האָט ניט‬ ‫װעל זײ ענטפֿערן‪ ,‬איך‪ ,‬גאָט פֿון‬
‫געלאָזט הערן‪ ,‬קײנער צו מאָל האָט‬ ‫ישׂראל‪ ,‬װעל זײ ניט פֿאַרלאָזן‪.‬‬
‫ניט געהערט אײַערע װערטער‪.‬‬ ‫‪ 18‬איך װעל עפֿענען שטראָמען אױף‬
‫‪ 27‬אַן ערשטער ]װעט קומען[ קײן‬ ‫הױכע ערטער‪ ,‬און קװאַלן אין מיטן פֿון‬
‫צִיון‪ :‬זע‪ ,‬אָן זײַנען זײ!און ירושלים‬ ‫טאָלן;איך װעל מאַכן דעם מדבר פֿאַר‬
‫װעל איך געבן אַן אָנזאָגער‪.‬‬ ‫ַא געמױזעכץ װאַסער‪ ,‬און טרוקן לאַנד‬
‫‪ 28‬אָבער איך קוק‪ ,‬און קײנער איז‬ ‫פֿאַר אױסגאַנגען װאַסער‪.‬‬
‫ניטאָ‪ ,‬און פֿון די דאָזיקע איז ניט ָא קײן‬ ‫‪ 19‬איך װעל געבן אין מדבר צעדער‪,‬‬
‫יועץ‪ ,‬װאָס איך זאָל זײ פֿרעגן‪ ,‬און זײ‬ ‫אַקאַציע‪ ,‬און מירט‪ ,‬און אײלבױם;איך‬
‫זאָלן ענטפֿערן ַא װאָרט‪.‬‬ ‫װעל אײַנזעצן אין דער װיסטע‬
‫‪ 29‬זע‪ ,‬זײ אַלע זײַנען גאָרנישט‪,‬‬ ‫ציפּרעס‪ ,‬טענענבױם און בוקסנבױם‬
‫נישטיק זײַנען זײערע װערק‪ ,‬װינט און‬ ‫אין אײנעם;‬
‫װיסטקײט זײערע געצן‪.‬‬ ‫‪ 20‬כּדי זײ זאָלן זען און װיסן‪ ,‬און‬
‫אָט איז מײַן קנעכט װאָס‬ ‫באַטראַכטן און פֿאַרשטײן צוגלײַך‪ ,‬אַז‬
‫איך לען אים אונטער‪ ,‬מײַן‬
‫אױסדערװײלטער װאָס מײַן זעל‬
‫‪42‬‬ ‫די האַנט פֿון גאָט האָט דאָס געטאָן‪,‬‬
‫און דער הײליקער פֿון ישׂראל האָט עס‬
‫באַגערט;איך האָב אַרױפֿגעטאָן מײַן‬ ‫געשאַפֿן‪.‬‬
‫גײַסט אױף אים‪ַ ,‬א משפּט צו די‬ ‫‪ 21‬ברענגט אַהער אײַער קריג‪ ,‬זאָגט‬
‫פֿעלקער װעט ער אַרױסלאָזן‪.‬‬ ‫גאָט‪ ,‬גענענט אײַערע טענות‪ ,‬זאָגט דער‬
‫‪ 2‬ער װעט ניט שרײַען‪ ,‬און ניט‬ ‫קיניג פֿון יעקבֿ‪.‬‬
‫הילכן‪ ,‬און ניט לאָזן הערן אין גאַס זײַן‬ ‫‪ 22‬זאָלן זײ גענענען און אונדז זאָגןדי‬
‫קָול‪.‬‬ ‫זאַכן װאָס געשעען;די פֿרי ִערדיקע –‬
‫‪ 3‬אַן אײַנגעבראָכן שטעקל װעט ער‬ ‫װאָס זײַנען זײ?זאָגט‪ ,‬כּדי מיר זאָלן‬
‫ניט צעברעכן‪ ,‬און ַא טונקעלן קנױט‬ ‫צולײגן אונדזער האַרץ‪ ,‬און דערקענען‬
‫װעט ער ניט פֿאַרלעשן;לױטן אמת‬ ‫זײער אױסלאָזן;אָדער די קומעדיקע‬
‫װעט ער אַרױסלאָזן ַא משפּט‪.‬‬ ‫לאָזט אונדז הערן‪.‬‬
‫‪42:4—42:22‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪636‬‬
‫‪ 14‬איך האָב געשװיגן פֿון לאַנג‬ ‫‪ 4‬ער װעט ניט מאַט װערן און ניט‬
‫אָן‪ ,‬איך פֿלעג שטיל זײַן‪ ,‬זיך‬ ‫געבראָכן װערן‪ ,‬ביז ער װעט טאָן אױף‬
‫אײַנהאַלטן;אַצונד װעל איך שרײַען‬ ‫דער ערד גערעכטיקײט;און אינדזלען‬
‫װי ַא געװינערין‪ ,‬איך װעל העשען און‬ ‫װעלן װאַרטן אױף זײַן תּורה‪.‬‬
‫סאָפּען אין אײנעם‪.‬‬ ‫‪ 5‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט דער‬
‫‪ 15‬איך װעל פֿאַרװיסטן די בערג און‬ ‫האַר‪ ,‬װאָס האָט באַשאַפֿן די הימלען‬
‫די הײכן‪ ,‬און אַל זײער גראָז װעל איך‬ ‫און זײ אױסגעצױגן‪ ,‬װאָס האָט‬
‫פֿאַרדאַרן;און איך װעל מאַכן טײַכן‬ ‫אױסגעשפּרײט די ערד מיט אירע‬
‫פֿאַר אינדזלען‪ ,‬און געמױזעכץ װעל‬ ‫שפּראָצונגען‪ ,‬װאָס גיט אָטעם דעם‬
‫איך פֿאַרטריקענען‪.‬‬ ‫פֿאָלק אױף איר‪ ,‬און ַא גײַסט די װאָס‬
‫‪ 16‬און איך װעל מאַכן גײן‬ ‫גײען אױף איר‪:‬‬
‫בלינדעאױף ַא װעג װאָס זײ האָבן ניט‬ ‫‪ 6‬איך גאָט האָב דיך גערופֿן אין‬
‫געװוּסט‪ ,‬אױף שטעגן װאָס זײ האָבן‬ ‫גערעכטיקײט‪ ,‬און איך װעל אָננעמען‬
‫ניט געװוּסטװעל איך זײ פֿירן;איך‬ ‫דײַן האַנט‪ ,‬און דיך היטן‪ ,‬און דיך מאַכן‬
‫װעל מאַכן זײ פֿאַרױס פֿינצטערניש צו‬ ‫פֿאַר ַא בונד מיט די פֿעלקער‪ ,‬פֿאַר ַא‬
‫ליכט‪ ,‬און קרומענישן פֿאַר ַא פּלױן‪.‬‬ ‫ליכט פֿון די אומות;‬
‫די דאָזיקע זאַכן‪ ,‬זײ טו איך‪ ,‬און לאָז‬ ‫‪ 7‬צו עפֿענען בלינדע אױגן‪,‬‬
‫זײ ניט אױס‪.‬‬ ‫אַרױסצוצי ִען פֿון געפֿענקעניש דעם‬
‫‪ 17‬אָפּטרעטן אַהינטער‪ ,‬שעמען‬ ‫געפֿאַנגענעם‪ ,‬פֿון תּפֿיסה די װאָס זיצן‬
‫װעלן זיך שעמען‪ ,‬די װאָס פֿאַרזיכערן‬ ‫אין פֿינצטערניש‪.‬‬
‫זיך אױפֿן געשניצטן בילד‪ ,‬די װאָס‬ ‫‪ 8‬איך בין יהוה‪ ,‬דאָס איז מײַן‬
‫זאָגן צו געגאָסענע געצן‪:‬איר זײַט‬ ‫נאָמען;און מײַן כּבֿוד װעל איך צו קײן‬
‫אונדזערע געטער‪.‬‬ ‫אַנדערן ניט געבן‪ ,‬און מײַן לױב – צו‬
‫קײן געצן‪.‬‬
‫‪ 18‬איר טױבע הערט‪ ,‬און איר‬
‫בלינדע‪ ,‬קוקט זעט‪.‬‬ ‫‪ 9‬דאָס פֿרי ִערדיקע‪ ,‬זע‪ ,‬איז‬
‫אָנגעקומען‪ ,‬און נײַס װעל איך‬
‫‪ 19‬װער איז בלינד אױב ניט מײַן‬ ‫שפּראָצט‬ ‫עס‬ ‫אָנזאָגן;אײדער‬
‫שלִיח װאָס‬ ‫קנעכט?אָדער טױב װי מײַן ָ‬ ‫אַרױסװעל איך עס אײַך מאַכן הערן‪.‬‬
‫איך שיק?װער איז בלינד װי דער‬ ‫‪ 10‬זינגט צו גאָט ַא נ ַײ געזאַנג‪ ,‬זײַן‬
‫איבערגעבענער‪ ,‬און בלינד װי דער‬ ‫לױב פֿון עק פֿון דער ערד‪ ,‬איר װאָס‬
‫קנעכט פֿון גאָט?‬ ‫נידערט אױפֿן ים און זײַן פֿולקײט‪,‬‬
‫‪ 20‬געזען פֿיל‪ ,‬אָבער דו מערקסט‬ ‫אינדזלען און זײערע באַװױנער‪.‬‬
‫ניט;אָפֿן די אױערן‪ ,‬אָבער ער הערט‬ ‫‪ 11‬זאָלן הילכן דער מדבר און‬
‫ניט‪.‬‬ ‫זײַנע שטעט‪ ,‬די דערפֿער װאָס קֵדר‬
‫‪ 21‬גאָט האָט באַװיליקט פֿון װעגן‬ ‫באַװױנט;זאָלן זינגען די באַװױנער‬
‫זײַן גערעכטיקײט‪ ,‬ער זאָל גרײסן די‬ ‫פֿון פֿעלדז‪ ,‬פֿון שפּיץ בערג זאָלן זײ‬
‫תּורה און פּראַכטיקן‪.‬‬ ‫שרײַען‪.‬‬
‫‪ 22‬אָבער עס איז ַא באַרױבט און‬ ‫‪ 12‬זאָלן זײ טאָן כּבֿוד צו גאָט‪ ,‬און‬
‫באַראַבעװעט פֿאָלק‪ ,‬געפֿאַנגען אין‬ ‫זײַן לױב אין די אינדזלען דערצײלן‪.‬‬
‫לעכער האָט מען זײ אַלע‪ ,‬און אין‬ ‫‪ 13‬גאָט װעט אַרױסגײן װי ַא גִבור‪,‬‬
‫תּפֿיסות זײַנען זײ באַהאַלטן;זײ זײַנען‬ ‫װי ַא קריגסמאַן װעט ער װעקן זײַן‬
‫געװאָרן צו רױב‪ ,‬און ניט ָא װער זאָל‬ ‫צאָרן;ער װעט שאַלן און װעט שרײַען‪,‬‬
‫מציל זײַן‪ ,‬צו אױסרױבונג‪ ,‬און ניט ָא‬ ‫איבער די פֿײַנט זײַנע װעט ער זיך‬
‫װער זאָל זאָגן‪ :‬קער אום!‬ ‫שטאַרקן‪.‬‬
‫‪637‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪42:23—43:16‬‬
‫‪ 7‬איטלעכן װאָס װערט גערופֿן מיט‬ ‫‪ 23‬װער צװישן אײַך װיל פֿאַרנעמען‬
‫מײַן נאָמען‪ ,‬און װאָס איך האָב‬ ‫דאָס דאָזיקע‪ ,‬האָרכן און פֿאַרשטײן‬
‫אים פֿאַר מײַן כּבֿוד באַשאַפֿן‪ ,‬אים‬ ‫פֿאַרױס?‬
‫געפֿורעמט און אים געמאַכט‪.‬‬ ‫‪ 24‬װער האָט געגעבן צו אױסרױבונג‬
‫‪ 8‬ציט אַרױס דאָס פֿאָלק װאָס איז‬ ‫יעקבֿ‪ ,‬און ישׂראל צו רױבער?איז דאָס‬
‫בלינד‪ ,‬און האָט אױגן‪ ,‬און די װאָס‬ ‫ניט גאָט‪ ,‬װאָס מיר האָבן געזינדיקט‬
‫זײַנען טױב‪ ,‬און האָבן אױערן‪.‬‬ ‫צו אים‪ ,‬און אין זײַנע װעגן האָט מען‬
‫‪ 9‬אַלע פֿעלקער זאָלן זיך אײַנזאַמלען‬ ‫ניט געװאָלט גײן‪ ,‬און זײַן תּורה האָט‬
‫אין אײנעם‪ ,‬און לאָזן זיך אױפֿקלײַבן‬ ‫מען ניט צוגעהערט?‬
‫די אומות;װער צװישן זײ קען דאָס‬ ‫‪ 25‬דרום האָט ער אױסגעגאָסן אױף‬
‫זאָגן‪ ,‬און פֿאַרױסגעזענס אונדז לאָזן‬ ‫אים דעם גרים פֿון זײַן צאָרן‪ ,‬און די‬
‫הערן?זאָלן זײ ברענגען זײערע עדות‪,‬‬ ‫שטאַרקײט פֿון מלחמה;און זי האָט אים‬
‫און גערעכט זײַן‪ ,‬און זאָל מען הערן‬ ‫אָנגעצונדן רונד אַרום‪ ,‬און ער האָט ניט‬
‫און זאָגן‪ :‬עס איז אמת‪.‬‬ ‫געמערקט‪ ,‬און זי האָט אים געברענט‪,‬‬
‫‪ 10‬איר זײַט מײַנע עדות‪ ,‬זאָגט‬ ‫און ער נעמט ניט צום האַרצן‪.‬‬
‫גאָט‪ ,‬און מײַן קנעכט װאָס איך האָב‬ ‫און אַצונד האָט אַזױ געזאָגט‬
‫אױסדערװײלט‪ ,‬כּדי איר זאָלט װיסן‪,‬‬
‫און גלױבן אין מיר‪ ,‬און פֿאַרשטײן אַז‬
‫גאָט דײַן בורא‪ ,‬יעקבֿ‪ ,‬און‬
‫דײַן באַשעפֿער‪ ,‬ישׂראל; זאָלסט ניט‬
‫‪43‬‬
‫איך בין דאָס;פֿאַר מיר איז ניט געשאַפֿן‬ ‫מורא האָבן‪ ,‬װאָרום איך לײז דיך‬
‫געװאָרן קײן גאָט‪ ,‬און נאָך מיר װעט‬ ‫אױס‪ ,‬איך רוף דיך בײַם נאָמען‪ ,‬מײַנער‬
‫ניט זײַן‪.‬‬ ‫ביסטו‪.‬‬
‫‪ 11‬איך‪ ,‬איך בין יהוה‪ ,‬און חוץ מיר‬ ‫‪ 2‬אַז דו װעסט גײן דורך װאַסער‪,‬‬
‫איז קײן העלפֿער ניטאָ‪.‬‬ ‫בין איך מיט דיר‪ ,‬און אַז דורך טײַכן‪,‬‬
‫‪ 12‬איך האָב אָנגעזאָגט און געהאָלפֿן‪,‬‬ ‫װעלן זײ דיך ניט פֿאַרפֿלײצן; און דו‬
‫און איך האָב געמאַכט הערן‪ ,‬און ניט ַא‬ ‫װעסט גײן דורך פֿײַער‪ ,‬װעסטו ניט‬
‫פֿרעמדער איז געװען צװישן אײַך;און‬ ‫אָנגעברענט װערן‪ ,‬און קײן פֿלאַם װעט‬
‫איר זײַט מײַנע עדות‪ ,‬זאָגט יהוה‪ ,‬אַז‬ ‫דיך ניט אָנצינדן‪.‬‬
‫איך בין גאָט‪.‬‬ ‫יהוה דײַן‬ ‫‪ 3‬װאָרום איך בין‬
‫‪ 13‬אױך הײַנט בין איך דער‬ ‫גאָט‪ ,‬דער הײליקער פֿון ישׂראל‪ ,‬דײַן‬
‫אײגענער‪ ,‬און ניט ָא װער זאָל מציל‬ ‫מצרי ִם פֿאַר דײַן‬‫ַ‬ ‫העלפֿער; איך גיב‬
‫זײַן פֿון מײַן האַנט;איך טו‪ ,‬און װער‬ ‫אױסלײז‪ ,‬כּוּש און סבֿא אָנשטאָט דיר‪.‬‬
‫קען עס אָפּהאַלטן?‬ ‫‪ 4‬װײַל טײַער ביסטו אין מײַנע אױגן‪,‬‬
‫‪ 14‬אַזױ האָט געזאָגט אײַער‬ ‫געאַכט‪ ,‬און איך האָב דיך ליב; דרום‬
‫אױסלײזער‪ ,‬דער הײליקער פֿון‬ ‫גיב איך מענטשן אָנשטאָט דיר‪ ,‬און‬
‫ישׂראל‪ :‬פֿון אײַערט װעגן שיק איך‬ ‫פֿעלקער אָנשטאָט דײַן לעבן‪.‬‬
‫קײן בָבֿל‪ ,‬און װעל זײ אַלע מאַכן‬ ‫‪ 5‬זאָלסט ניט מורא האָבן‪ ,‬װאָרום‬
‫נידערן אַנטלאָפֿענע‪ ,‬און די כַּשׂדים –‬ ‫איך בין מיט דיר;פֿון מזרח װעל איך‬
‫אין זײערע לוסטיקע שיפֿן‪.‬‬ ‫ברענגען דײַן זאָמען‪ ,‬און פֿון מער ֿב‬
‫‪ 15‬איך בין יהוה‪ ,‬אײַער הײליקער‪,‬‬ ‫װעל איך דיך אײַנזאַמלען;‬
‫דער באַשעפֿער פֿון ישׂראל‪ ,‬אײַער‬ ‫‪ 6‬איך װעל זאָגן צו צפֿון‪ :‬גיב‬
‫קיניג‪.‬‬ ‫אַהער!און צו דָ רום‪ :‬זאָלסט ניט‬
‫‪ 16‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ ,‬דער װאָס‬ ‫צוריקהאַלטן! ברענג מײַנע זין פֿון‬
‫האָט געגעבן דורכן ים ַא װעג‪ ,‬און דורך‬ ‫דער װײַט‪ ,‬און מײַנע טעכטער פֿון עק‬
‫מאַכטיקע װאַסערן ַא שטעג;‬ ‫ערד;‬
‫‪43:17—44:8‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪638‬‬
‫‪ 28‬דרום האָב איך פֿאַרשװעכט די‬ ‫‪ 17‬װאָס האָט געלאָזט אַרױסצי ִען‬
‫האַרן פֿון הײליקטום‪ ,‬און געגעבן צו‬ ‫רײַטװעגן און פֿערד‪ ,‬חיל און‬
‫פֿאַרװיסטונג יעקבֿ‪ ,‬און ישׂראל צו‬ ‫שטאַרקײט‪ ,‬זײ זאָלן ליגן אין אײנעם‪,‬‬
‫לעסטערונג‪.‬‬ ‫זײ זאָלן ניט אױפֿשטײן –זײ האָבן‬
‫געצאַנקט‪ ,‬זײ האָבן װי ַא קנױט זיך‬
‫און אַצונד‪ ,‬הער‪ ,‬יעק ֿב מײַן‬
‫קנעכט‪ ,‬און ישׂראל‪ ,‬װעמען‬ ‫‪44‬‬
‫איך האָב אױסדערװײלט;‬
‫אױסגעלאָשן‪:‬‬
‫‪ 18‬איר זאָלט ניט דערמאָנען דאָס‬
‫פֿרי ִערדיקע‪ ,‬און דאָס אַמאָליקע זאָלט‬
‫‪ 2‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט דײַן‬ ‫איר ניט באַרטראַכטן‪.‬‬
‫באַשאַפֿער‪ ,‬און דײַן פֿורעמער פֿון‬ ‫‪ 19‬אָט טו איך ַא נײַס; אַצונד‬
‫מוטערלײַב‪ ,‬װאָס העלפֿט דיך‪:‬זאָלסט‬ ‫שפּראָצט עס; דערקענט איר עס ניט?‬
‫ניט מורא האָבן‪ ,‬מײַן קנעכט יעקבֿ‪,‬‬ ‫יאָ‪ ,‬איך װעל מאַכן אין מדבר ַא װעג‪,‬‬
‫און ישוּרון‪ ,‬װעמען איך האָב‬ ‫אין דער װיסטעניש טײַכן‪.‬‬
‫אױסדערװײלט‪.‬‬ ‫‪ 20‬ערלעכן װעט מיך די חיה פֿון‬
‫‪ 3‬װאָרום איך װעל גיסן װאַסער‬ ‫פֿעלד‪ ,‬שאַקאַלן און שטרױספֿױגלען‪,‬‬
‫אױף דאָרשטיק לאַנד‪ ,‬און פֿלוסן אױף‬ ‫װײַל איך גיב אין מדבר װאַסער‪ ,‬טײַכן‬
‫טריקעניש;איך װעל אױסגיסן מײַן‬ ‫אין דער װיסטעניש‪ ,‬אָנצוטרינקען מײַן‬
‫גײַסט אױף דײַן זאָמען‪ ,‬און מײַן ברכה‬ ‫פֿאָלק‪ ,‬מײַן אױסדערװײלטס;‬
‫אױף דײַנע שפּראָצן‪.‬‬ ‫‪ 21‬דאָס פֿאָלק װאָס איך האָב מיר‬
‫‪ 4‬און זײ װעלן שפּראָצן װי צװישן‬ ‫באַשאַפֿן‪ ,‬זײ זאָלן דערצײלן מײַן לױב‪.‬‬
‫גראָז‪ ,‬װי װערבעס ב ַײ בעכן װאַסער‪.‬‬ ‫‪ 22‬און מיך האָסטו ניט גערופֿן‪,‬‬
‫‪ 5‬דער װעט זאָגן‪ :‬איך געהער‬ ‫יעקבֿ‪ ,‬אַז דו זאָלסט זײַן מיד פֿון מיר‪,‬‬
‫צו יהוה;און דער װעט זיך רופֿן‬ ‫ישׂראל;‬
‫מיטן נאָמען פֿון יעקבֿ‪ ,‬און דער װעט‬ ‫‪ 23‬האָסט מיר ניט געבראַכט דאָס‬
‫אױפֿשברײַבן אױף זײַן האַנט ״צו‬ ‫לאַם פֿון דײַנע בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬און‬
‫יהוה״‪ ,‬און מיטן נאָמען ישׂראל זיך‬ ‫מיט דײַנע שלאַכטאָפּפֿער האָסטו מיך‬
‫טיטלען‪.‬‬ ‫ניט געערלעכט;איך האָב דיך ניט‬
‫‪ 6‬אַזױ האָט געזאָגט יהוה‪ ,‬דער קיניג‬ ‫באַשװערט מיט שפּײַזאָפּפֿער‪ ,‬און דיך‬
‫פֿון ישׂראל‪ ,‬און זײַן אױסלײזער‪ ,‬יהוה‬ ‫ניט מיד געמאַכט מיט װײַרױך‪.‬‬
‫פֿון צבֿאות‪:‬איך בין דער ערשטער‪ ,‬און‬ ‫‪ 24‬האָסט מיר ניט געקױפֿט פֿאַר‬
‫איך בין דער לעצטער‪ ,‬און חוץ מיר איז‬ ‫געלט געװירצראָר‪ ,‬און מיט פֿעטס‬
‫ניט ָא קײן גאָט‪.‬‬ ‫פֿון דײַנע שלאַכטאָפּפֿער מיך ניט‬
‫‪ 7‬און װער װי איך קען פֿאַרױסרופֿן‬ ‫געזעט;נײַערט האָסט מיך באַשװערט‬
‫–זאָל ער עס זאָגן און אױסלײגן פֿאַר‬ ‫מיט דײַנע חטאים‪ ,‬מיך מיד געמאַכט‬
‫מיר –פֿון זינט איך האָב באַשאַפֿן דאָס‬ ‫מיט דײַנע זינד‪.‬‬
‫עלטסטע פֿאָלק?און דאָס קומעדיקע‬ ‫‪ 25‬איך‪ ,‬איך בין דער װאָס מעק אױס‬
‫און װאָס װעט געשעןזאָלן זײ‬ ‫דײַנע פֿאַרברעכן פֿון מײַנעט װעגן‪ ,‬און‬
‫דערצײלן‪.‬‬ ‫דײַנע חטאים װעל איך ניט דערמאָנען‪.‬‬
‫‪ 8‬איר זאָלט ניט אַנגסטן און ניט‬ ‫‪ 26‬דערמאָן מיר‪ ,‬לאָמיר זיך משפּטן‬
‫פֿאָרכטן;פֿאַר װאָר‪ ,‬פֿון לאַנג אָןהאָב‬ ‫מיט אַנאַנדער‪ ,‬דערצײל דו‪ ,‬כּדי זאָלסט‬
‫איך דיך געלאָזט הערן און דערצײלט‪,‬‬ ‫גערעכט זײַן‪.‬‬
‫און איר זײַט מײַנע עדות‪ .‬איז דען ד ָא‬ ‫‪ 27‬דײַן ערשטער פֿאָטער האָט‬
‫ַא גאָט אחוץ מיר‪ ,‬אַז ניט ָא ַא באַשיץ‬ ‫געזינדיקט‪ ,‬און דײַנע פֿירשפּרעכער‬
‫איך זאָל ניט װיסן?‬ ‫האָבן געבראָכן אָן מיר‪.‬‬
‫‪639‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪44:9—44:24‬‬
‫איבערבלײַב‬ ‫דעם‬ ‫‪ 17‬און‬ ‫‪ 9‬די פֿורעמער פֿון ַא געץ זײַנען‬

‫דערפֿוןמאַכט ער פֿאַר ַא גאָט –‬ ‫נישטיק אַלע‪ ,‬און זײערע גלוסטיקע‬
‫פֿאַר זײַן געץ;קניט צו אים און בוקט‬ ‫בילדער נוצן ניט;און זײ אַלײן זײַנען‬
‫זיך און טוט תּפֿילה צו אים‪ ,‬און זאָגט‪:‬‬ ‫זײערע עדות‪ ,‬אַז זײ הערן ניט און‬
‫ראַטעװע מיך‪ ,‬װאָרום מײַן גאָט‬ ‫װײסן ניט;דרום װעלן זײ פֿאַרשעמט‬
‫ביסטו‪.‬‬ ‫װערן‪.‬‬
‫‪ 18‬זײ װײסן ניט‪ ,‬און זײ פֿאַרשטײען‬ ‫‪ 10‬װער פֿורעמט עס ַא גאָט‪ ,‬און‬
‫ניט‪ ,‬װאָרום פֿאַרקלעפּט פֿון צו זען‬ ‫גיסט אױס ַא געץ װאָס נוצט ניט!‬
‫זײַנען זײערע אױגן‪ ,‬פֿון צו פֿאַרשטײן‬ ‫‪ 11‬זע‪ ,‬אַלע באַהעפֿטע אין אים װעלן‬
‫– זײערע הערצער‪.‬‬ ‫זיך שעמען‪ ,‬און די מײַנסטערס– זײ‬
‫‪ 19‬און קײנער איבערלײגט ניט אין‬ ‫מער פֿון אַלע מענטשן;זאָלן זײ אַלע זיך‬
‫זײַן האַרצן‪ ,‬און ניט ָא קײן דערקענונג‬ ‫אײַנזאַמלען‪ ,‬זיך שעמען‪ ,‬אין אײנעם‪.‬‬
‫און קײן שׂכל צו זאָגן‪:‬טײל דערפֿון‬ ‫‪ 12‬דער אײַזנשמיד ]מאַכט[ ַא האַק‪,‬‬
‫האָב איך פֿאַרברענט אין פֿײַער‪ ,‬און‬ ‫און אַרבעט אױף קױלן‪ ,‬און מיט‬
‫אױך געבאַקט אױף זײַנע קױלן ברױט‪,‬‬ ‫האַמערס טוט ער זי פֿורעמען‪ ,‬און‬
‫געבראָטן פֿלײש און געגעסן;און‬ ‫אַרבעט זי אױס מיט זײַן שטאַרקן‬
‫דעם רעשט דערפֿוןזאָל איך פֿאַר אַן‬ ‫אָרעם;אױך װערט ער הונגעריק‪ ,‬און‬
‫אומװערדיקײט מאַכן?צו ַא שײַט‬ ‫איז אָן כּוח‪ ,‬ער טרינקט ניט קײן‬
‫האָלץ זאָל איך קני ִען?‬ ‫װאַסער‪ ,‬און װערט פֿאַרשמאַכט‪.‬‬
‫‪ 20‬ער יאָגט זיך נאָך אַש‪,‬‬ ‫‪ 13‬דער האָלצמײַנסטער ציט אױס ַא‬
‫ַא פֿאַרנאַרט האַרץ האָט אים‬ ‫שנור;ער צײכנט עס מיט ַא שטיפֿט‪ ,‬ער‬
‫אַראָפּגעפֿירט‪ ,‬און ער איז ניט מציל‬ ‫מאַכט עס מיט הובלען צורעכט‪ ,‬און‬
‫זײַן נפֿש‪ ,‬און זאָגט ניט‪:‬פֿאַר װאָר‪,‬‬ ‫מיט ַא צירקל צײכנט ער עס אַרום‪,‬‬
‫ליגן איז אין מײַן רעכטער האַנט‪.‬‬ ‫און ער מאַכט עס לױט דער געשטאַלט‬
‫‪ 21‬געדענק דאָס דאָזיקע‪ ,‬יעקבֿ‪ ,‬און‬ ‫פֿון ַא מאַן‪ ,‬לױט דער שײנקײט פֿון ַא‬
‫ישׂראל‪ ,‬אַז מײַן קנעכט ביסטו;איך‬ ‫מענטשן‪ ,‬אױף צו װױנען אין ַא הױז‪.‬‬
‫האָבן דיך געפֿורעמט‪ַ ,‬א קנעכט ביסטו‬ ‫‪ 14‬ער האַקט זיך אױס צעדערן‪,‬‬
‫מיר;ישׂראל‪ ,‬זאָלסט מיך ניט פֿאַרגעסן‪.‬‬ ‫און נעמט ַא האַרטדעמב אָדער אַן‬
‫‪ 22‬איך האָב אָפּגעמעקט װי ַא‬ ‫אײַכנבױם‪ ,‬און װײלט זיך אױס צװישן‬
‫כמאַרע דײַנע פֿאַרברעכן‪ ,‬און װי‬ ‫די בײמער פֿון װאַלד;ער פֿלאַנצט‬
‫ַא װאָלקן דײַנע זינד;קער זיך אום‬ ‫ַא פֿיכטבױם‪ ,‬און דער רעגן מאַכט‬
‫צו מיר‪ ,‬װאָרום איך האָב דיך‬ ‫װאַקסן‪.‬‬
‫אױסגעלײזט‪.‬‬ ‫‪ 15‬און עס איז פֿאַר דעם מענטשן‬
‫‪ 23‬זינגט איר הימלען‪ ,‬װאָרום גאָט‬ ‫אױף צו ברענען;און ער נעמט דערפֿון‪,‬‬
‫האָט אױפֿגעטאָן;שאַלט‪ ,‬איר טיפֿענישן‬ ‫און װאַרעמט זיך‪ ,‬אױך הײצט ער‪ ,‬און‬
‫פֿון דער ערד‪ ,‬ברעכט אױס‪ ,‬איר בערג‪,‬‬ ‫באַקט ברױט;דערצו מאַכט ער ַא גאָט‬
‫אין געזאַנג‪ ,‬דער װאַלד און יעטװעדער‬ ‫און בוקט זיך;מאַכט עס צום געץ‪ ,‬און‬
‫בױם אין אים;װאָרום גאָט האָט‬ ‫קניט דערצו‪.‬‬
‫אױסגעלײזט יעקבֿ‪ ,‬און מיט ישׂראל‬ ‫‪ 16‬טײל דערפֿון האָט ער פֿאַרברענט‬
‫טוט ער זיך רימען‪.‬‬ ‫אין פֿײַער‪ ,‬אױף טײל דערפֿון עסט‬
‫‪ 24‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט דײַן‬ ‫ער פֿלײש –בראָט בראָטן און זעטיקט‬
‫אױסלײזער‪ ,‬און דײַן פֿורעמער פֿון‬ ‫זיך‪ ,‬אױך װאַרעמט ער זיך‪ ,‬און זאָגט‪:‬‬
‫יהוה װאָס‬ ‫מוטערלײַב‪:‬איך בין‬ ‫אַה!מיר איז װאַרעם‪ ,‬איך שפּיר דאָס‬
‫האָב אַלץ דינג געמאַכט‪ ,‬װאָס האָב‬ ‫פֿײַער;‬
‫‪44:25—45:13‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪640‬‬
‫האָסט מיך ניט געקענט‪.‬‬ ‫אױסגעצױגן די הימלען אַלײן‪ ,‬װאָס‬

‫‪ 5‬איך בין יהוה‪ ,‬און מער איז ניטאָ‪,‬‬ ‫האָב אױסגעשפּרײט די ערד פֿון מיר‬
‫חוץ מיר איז קײן גאָט ניט פֿאַראַן; איך‬ ‫זעלבערט;‬
‫האָב דיך באַגורט‪ ,‬הגם דו האָסט מיך‬ ‫‪ 25‬װאָס פֿאַרשטערט די צײכנס פֿון‬
‫ניט געקענט;‬ ‫די ליגנערס‪ ,‬און די װאָרזאָגער מאַכט‬
‫‪ 6‬כּדי מע זאָל װיסן פֿון אױפֿגאַנג פֿון‬ ‫ער צעדולט;װאָס קערט די חכמים‬
‫זוןאון פֿון איר אונטערגאַנג‪ ,‬אַז ניט ָא‬ ‫אַהינטער‪ ,‬און זײער שׂכל באַנאַרישט‬
‫אױסער מיר;איך בין יהוה‪ ,‬און מער‬ ‫ער;‬
‫איז ניטאָ;‬ ‫‪ 26‬װאָס איז מקיים דאָס װאָרט פֿון‬
‫‪ 7‬דער װאָס פֿורעמט ליכט‪ ,‬און‬ ‫זײַן קנעכט‪ ,‬און דעם באַראָט פֿון זײַנע‬
‫באַשאַפֿט פֿינצטערניש‪ ,‬מאַכט פֿריד‪,‬‬ ‫שלוחים פֿירט ער אױס;װאָס זאָגט אױף‬
‫און באַשאַפֿט בײז; איך יהוה מאַך אַל‬ ‫ירושלים‪ :‬זײ זאָל באַזעצט װערן;און‬
‫די דאָזיקע‪.‬‬ ‫אױף די שטעט פֿון יהוּדה‪ :‬זײ זאָלן‬
‫‪ 8‬טריפֿט‪ ,‬איר הימלען‪ ,‬פֿון‬ ‫אָפּגעבױט װערן‪ ,‬און אירע חורבֿות‬
‫אױבן‪ ,‬און די װאָלקנס זאָלן רינען‬ ‫װעל איך אױפֿריכטן;‬
‫גערעכטיקײט; זאָל די ערד זיך‬ ‫‪ 27‬װאָס זאָגט צו דער טיפֿעניש‪:‬‬
‫עפֿענען‪ ,‬און ישועות זאָלן זיך‬ ‫װער טרוקן‪ ,‬און דײַנע טײַכן װעל איך‬
‫פֿרוכפּערן‪ .‬און רעכטפֿאַרטיקײט זאָל‬ ‫אױסטריקענען;‬
‫זײ מאַכן שפּראָצן באַגלײַך; איך יהוה‬ ‫כּוֹרשן‪ :‬ער איז‬ ‫‪ 28‬װאָס זאָגט אױף ֶ‬
‫האָב דאָס באַשאַפֿן‪.‬‬ ‫מײַן פּאַסטוך‪ ,‬און אַל מײַן באַגער װעט‬
‫‪ 9‬װײ‪ ,‬דער װאָס קריגט זיך מיט‬ ‫ש ַלי ִם‪:‬‬
‫ער אױספֿירן‪ ,‬צו זאָגן אױף ירו ָ‬
‫זײַן באַשעפֿער– ַא שערבל צװישן‬ ‫זי זאָל געבױט װערן‪ ,‬און צום טעמפּל‪:‬‬
‫שערבלעך פֿון דער ערד!װעט דען זאָגן‬ ‫זאָלסט געגרונטפֿעסט װערן‪.‬‬
‫דער לײם צו זײַן פֿורעמער‪ :‬װאָס‬
‫טוסטו?אָדער‪ :‬דײַן אַרבעט איז אָן‬
‫‪ 10‬װײ‪ ,‬דער װאָס זאָגט צו דעם‬
‫הענט?‬
‫אַזױ האָט געזאָגט גאָט צו זײַן‬
‫כּוֹרשן װאָס‬ ‫געזאַלבטן‪ ,‬צו ֶ‬ ‫‪45‬‬
‫איך האַלט זײַן רעכטע האַנט‪ ,‬צו מאַכן‬
‫פֿאָטער‪ :‬נאָך װאָס מאַכסטו געבערן?‬ ‫אונטערטעניק פֿאַר אים פֿעלקער‪ ,‬און‬
‫און צו דער פֿרױ‪ :‬נאָך װאָס האָסטו‬ ‫איך זאָל לױז מאַכן די לענדן פֿון‬
‫װײען?‬ ‫מלכים; צו עפֿענען פֿאַר אים טירן‪ ,‬און‬
‫גאָט געזאָגט‪,‬‬ ‫‪ 11‬אַזױ האָט‬ ‫טױערן זאָלן ניט פֿאַרשלאָסן זײַן‪:‬‬
‫דער הײליקער פֿון ישׂראל און‬ ‫‪ 2‬איך װעל גײן דיר פֿאַרױס‪ ,‬און‬
‫זײַן באַשעפֿער‪ :‬פֿרעגט מיך דאָס‬ ‫קרומע ערטער װעל איך אױסגלײַכן;‬
‫קומעדיקע‪ ,‬באַפֿעלט מיר װעגן מײַנע‬ ‫קופּערנע טירן װעל איך צעברעכן‪ ,‬און‬
‫קינדער און װעגן דעם װערק פֿון‬ ‫אײַזערנע ריגלען װעל איך צעהאַקן‪.‬‬
‫מײַנע הענט‪.‬‬ ‫‪ 3‬און איך װעל דיר געבן די אוֹצרות‬
‫‪ 12‬איך האָב געמאַכט די ערד‪ ,‬און‬ ‫פֿון דער פֿינצטערניש‪ ,‬און די שאַצן פֿון‬
‫דעם מענטשן אױף איר באַשאַפֿן;‬ ‫פֿאַרבאָרגענישן‪ ,‬כּדי זאָלסט װיסן אַז‬
‫איך–מײַנע הענט האָבן אױסגעצױגן די‬ ‫איך בין יהוה‪ ,‬װאָס רופֿט דיך בײַם‬
‫הימעלן‪ ,‬און זײער גאַנצן חיל האָב איך‬ ‫נאָמען‪ ,‬דער גאָט פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫באַפֿױלן‪.‬‬ ‫קנעכט‬ ‫דעם‬ ‫װעגן‬ ‫‪ 4‬פֿון‬
‫‪ 13‬איך האָב אים דערװעקט מיט‬ ‫מײַנעם יעקבֿ‪ ,‬און ישׂראל מײַן‬
‫גערעכטיקײט‪ ,‬און אַלע זײַנע װעגן‬ ‫אױסדערװײלטן‪ ,‬האָב איך דיך גערופֿן‬
‫װעל איך אױסגלײַכן; ער װעט בױען‬ ‫ב ַײ דײַן נאָמען‪ ,‬דיך באַטיטלט‪ ,‬הגם דו‬
‫‪641‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪45:14—46:3‬‬
‫ניט‪.‬‬ ‫מײַן שטאָט‪ ,‬און מײַנע פֿאַרטריבענע‬

‫‪ 21‬זאָגט אָן‪ ,‬און מאַכט זײ גענענען‪,‬‬ ‫װעט ער אַרױסלאָזן‪ ,‬ניט אום געצאָלט‪,‬‬
‫און לאָמען האַלטן אַן עצה אין‬ ‫און ניט אום שוחד‪ ,‬זאָגט גאָט פֿון‬
‫אײנעם‪ :‬װער האָט דאָס געלאָזט הערן‬ ‫צבֿאות‪.‬‬
‫פֿון פֿאַרצײַטן‪ ,‬פֿון לאַנג אָן דאָס‬ ‫‪ 14‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬די מי‬
‫אָנגעזאָגט? פֿאַר װאָר‪ ,‬איך יהוה‪,‬‬ ‫מצרי ִם‪ ,‬און דער מסחר פֿון כּוּש‪,‬‬ ‫ַ‬ ‫פֿון‬
‫און ניט ָא מער קײן גאָט אחוץ מיר‪,‬‬ ‫און די סבֿאים‪ ,‬די װוּקסיקע לײַט‪ ,‬װעלן‬
‫ַא גאָט ַא גערעכטער און ַא העלפֿער;‬ ‫איבערגײן צו דיר‪ ,‬און דײַנע װעלן‬
‫ניט ָא אױסער מיר‪.‬‬ ‫זײ װערן; הינטער דיר װעלן זײ גײן‪,‬‬
‫‪ 22‬קערט אײַך צו מיר‪ ,‬און װערט‬ ‫אין קײטן װעלן זײ אַריבערקומען‪ ,‬און‬
‫געהאָלפֿן‪ ,‬אַלע עקן פֿון דער ערד;‬ ‫בוקן װעלן זײ זיך צו דיר; בעטן װעלן‬
‫װאָרום איך בין גאָט‪ ,‬און מער איז‬ ‫זײ זיך ב ַײ דיר‪ :‬נאָר ב ַײ דיר איז גאָט‪,‬‬
‫ניטאָ‪.‬‬ ‫און מער איז ניטאָ; ניט פֿאַראַן נאָך ַא‬
‫גאָט‪.‬‬
‫‪ 23‬איך האָב געשװאָרן ב ַײ מיר‪:‬‬ ‫‪ 15‬פֿאַר װאָר‪ ,‬ביסט ַא גאָט װאָס‬
‫ַא װאָרט איז אַרױס פֿון מײַן מױל‬ ‫פֿאַרבאָרגט זיך‪ ,‬גאָט פֿון ישׂראל‪ ,‬דו‬
‫אין גערעכטיקײט‪ ,‬און װעט זיך‬ ‫העלפֿער‪.‬‬
‫ניט אומקערן‪ ,‬אַז צו מיר זאָל זיך‬ ‫‪ 16‬פֿאַרשעמט און אױך צו שאַנד‬
‫בײגן יעטװעדער קני‪ ,‬זאָל שװערן‬ ‫װערן זײ אַלע‪ ,‬מיט שאַנד גײען‬
‫יעטװעדער צונג‪.‬‬ ‫אַװעק אין אײנעםאַלע מײַנסטערס פֿון‬
‫‪ 24‬נאָר אין יהוה – װעט מען‬ ‫געצנבילדער‪.‬‬
‫זאָגן –איז מיר גערעכטיקײט און‬ ‫‪ 17‬ישׂראל װערט געהאָלפֿן פֿון גאָט‬
‫שטאַרקײט; צו אים װעלן קומען און‬ ‫אַן אײביקע הילף; איר װעט ניט‬
‫זיך שעמען אַלע װאָס זײַנען אָנגעצונדן‬ ‫פֿאַרשעמט און ניט צו שאַנד װערןביז‬
‫אױף אים‪.‬‬ ‫אײביקאײביקײטן‪.‬‬
‫‪ 25‬דורך גאָט װעט גערעכט װערן‬ ‫‪ 18‬װאָרום אַזױ האָט געזאָגט יהוה‬
‫און זיך רימעןדער גאַנצער זאָמען פֿון‬ ‫דער באַשעפֿער פֿון די הימלען‪– ,‬ער‪,‬‬
‫ישׂראל‪.‬‬ ‫גאָט‪ ,‬װאָס האָט געפֿורעמט די ערד‬
‫און זי געמאַכט; ער װאָס האָט זי‬
‫געקניט איז בֵל‪ ,‬געבױגן איז‬
‫נבֿוֹ;זײערע געצן זײַנען אױף‬
‫בהמות און אױף לאַסטפֿי;די װאָס‬
‫‪46‬‬ ‫אױפֿגעשטעלט‪ ,‬ניט פֿאַר ַא װיסטעניש‬
‫זי באַשאַפֿן‪ ,‬נאָר צום װױנען זי‬
‫געפֿורעמט‪ :‬איך בין יהוה‪ ,‬און מער‬
‫איר פֿלעגט זיך אומטראָגן מיט זײ‪,‬‬ ‫איז ניטאָ‪.‬‬
‫זײַנען אױפֿגעלאָדן‪ַ ,‬א משׂא אױף מידע‬ ‫‪ 19‬ניט אין פֿאַרבאָרגעניש האָב‬
‫בהמות‪.‬‬ ‫איך גערעדט‪ ,‬אין אַן אָרט פֿון‬
‫‪ 2‬זײ זײַנען געבױגן‪ ,‬געקניט‬ ‫פֿינצטערלאַנד; איך האָב ניט געזאָגט‬
‫אין אײנעם;זײ האָבן ניט געקענט‬ ‫צו דעם זאָמען פֿון יעקבֿ‪ :‬אין‬
‫ראַטעװען די משׂא‪ ,‬און זײ אַלײן‬ ‫װיסטעניש זוכט מיך; איך יהוה רעד‬
‫זײַנען אין געפֿאַנגענשאַפֿט אַװעק‪.‬‬ ‫גערעכטיקײט‪ ,‬זאָג אָן די ריכטיקײט‪.‬‬
‫‪ 3‬הערט מיר צו‪ ,‬איר הױז פֿון‬ ‫‪ 20‬זאַמלט אײַך אײַן און קומט‬
‫יעקבֿ‪ ,‬און דער גאַנצער איבערבלײַב‬ ‫גענענט אין אײנעם‪ ,‬איר אַנטרונענע‬
‫פֿון הױז ישׂראל‪ ,‬איר געפּעסטעטע‬ ‫פֿון די פֿעלקער; אָן פֿאַרשטאַנד זײַנען‬
‫פֿון מוטערלײַב‪ ,‬איר געטראָגענע פֿון‬ ‫די װאָס טראָגן זײער האָלצגעשניץ‪,‬‬
‫געבערמוטער‪:‬‬ ‫און טוען תּפֿילה צו ַא גאָט װאָס העלפֿט‬
‫‪46:4—47:9‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪642‬‬
‫נידער אַראָפּ און זיץ אין‬

‫טאָכטער‬ ‫שטױביונגפֿרױ‬ ‫‪47‬‬
‫בָבֿל;זיץ אױף דער ערד אָן ַא טראָן‪,‬‬
‫‪ 4‬אַפֿילו ביז עלטער בין איך דער‬
‫אײגענער‪ ,‬און ביז גראָע האָר װעל‬
‫איך טראָגן;איך האָב געמאַכט‪ ,‬און איך‬
‫טאָכטער פֿון כַּשׂדים;װאָרום מער‬ ‫װעל טראָגן‪ ,‬און איך װעל אױף זיך‬
‫װעט מען דיך ניט רופֿןאײדעלע און‬ ‫נעמען און װעל ראַטעװען‪.‬‬
‫פֿאַרצערטלטע‪.‬‬ ‫‪ 5‬צו װעמען װילט איר מיך צוגלײַכן‬
‫‪ 2‬נעם ַא זשאָרנע‪ ,‬און מאָל מעל;דעק‬ ‫און גלײַכשטעלן‪ ,‬און מיך פֿאַרגלײַכן‪,‬‬
‫אָפּ דײַן שלײער‪ ,‬הײב אױף די שלעפּ‪,‬‬ ‫אַז מיר זאָלן גלײַך זײַן?‬
‫אַנטפּלעק די היפֿט‪ ,‬גײ טײַכן אַריבער‪.‬‬ ‫‪ 6‬איר װאָס שיט גאָלד פֿון בײַטל‪ ,‬און‬
‫‪ 3‬אָפּגעדעקט װעט װערן דײַן‬ ‫װעגט זילבער אױפֿן װאָגשטאַנג;װאָס‬
‫נאַקעטקײט‪ ,‬אױך געזען װערן װעט‬ ‫דינגט ַא שמעלצער ער זאָל דערפֿון‬
‫דײַן שאַנד;נקמה װעל איך נעמען‪ ,‬און‬ ‫מאַכן ַא גאָט‪ ,‬מע זאָל זיך קני ִען און‬
‫ניט לאָזן ַא מענטשן זיך אָפּבעטן‪.‬‬ ‫בוקן‪.‬‬
‫‪ 4‬אונדזער אױסלײזער – יהוה פֿון‬ ‫‪ 7‬מע נעמט אים אױפֿן אַקסל‪ ,‬מע‬
‫צבֿאות איז זײַן נאָמען‪ ,‬דער הײליקער‬ ‫טראָגט אים‪ ,‬און מע שטעלט אים‬
‫פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫אַװעק אױף זײַן פּלאַץ‪ ,‬און ער שטײט‪,‬‬
‫‪ 5‬זיץ שטיל‪ ,‬און גײ אַרײַן אין‬ ‫ער רירט זיך ניט פֿון זײַן אָרט;אַפֿילו‬
‫פֿינצטערניש‪ ,‬טאָכטער פֿון כַּשׂדים‪,‬‬ ‫עמעצער שרײַט צו אים‪ ,‬ענטפֿערט ער‬
‫װאָרום מער װעט מען דיך ניט‬ ‫ניט‪ ,‬פֿון זײַן נױט טוט ער ניט העלפֿן‪.‬‬
‫רופֿןהאַרינטע פֿון קיניגרײַכן‪.‬‬ ‫‪ 8‬געדענקט דאָס‪ ,‬און מינטערט אײַך‬
‫‪ 6‬איך האָב געצערנט אױף מײַן‬ ‫אױף‪ ,‬נעמט‪ ,‬איר פֿאַרברעכער‪ ,‬צום‬
‫פֿאָלק‪ ,‬איך האָב פֿאַרשװעכט מײַן‬ ‫האַרצן‪.‬‬
‫אַרב‪ ,‬און זײ געגעבן אין דײַן‬ ‫‪ 9‬געדענקט דאָס פֿרי ִערדיקע פֿון‬
‫האַנט;האָסטו זײ קײן ַרחמָנות ניט‬ ‫אײביק אָן‪:‬אַז איך בין גאָט‪ ,‬און מער‬
‫געשענקט‪ ,‬אױף ַא זקן האָסטו‬ ‫איז ניטאָ‪ ,‬גאָט‪ ,‬און נישט ָא מײַן גלײַכן‪.‬‬
‫באַשװערט דײַן יאָך ביז גאָר‪.‬‬ ‫‪ 10‬איך זאָג אָן פֿון אָנהײב דעם סָוף‪,‬‬
‫‪ 7‬און האָסט געזאָגט‪:‬אױף אײביק‬ ‫און פֿון פֿאַרצײַטן‪ ,‬װאָס איז נאָך ניט‬
‫װעל איך ַא האַרינטע זײַן;אַזױ אַז דו‬ ‫געשען;איך זאָג‪ :‬מײַן באַראָט זאָל‬
‫האָסט דאָס ניט גענומען צום האַרצן‪,‬‬ ‫באַשטײן‪ ,‬און אַל מײַן באַגער װעל איך‬
‫ניט געדאַכט אָן דעם סָוף דערפֿון‪.‬‬ ‫טאָן‪.‬‬
‫‪ 8‬און אַצונד הער דאָס צו‪ ,‬דו‬ ‫‪ 11‬איך רוף פֿון מזרח דעם‬
‫װױלטאָגערין‪ – ,‬װאָס זיצט אין‬ ‫רױבפֿױגל‪ ,‬פֿון ַא װײַטן לאַנד דעם‬
‫זיכערקײט‪ ,‬װאָס זאָגט אין איר‬ ‫מאַן פֿון מײַן באַראָט;יאָ‪ ,‬איך האָב‬
‫האַרצן‪:‬איך‪ ,‬און חוץ מיר איז ניט ָא‬ ‫גערעדט‪ ,‬און איך װעל עס ברענגען‪,‬‬
‫מער‪ .‬איך װעל ניט זיצן אַן אלמנה‪,‬‬ ‫איך האָב באַשערט‪ ,‬און איך װעל עס‬
‫און ניט װיסן פֿון בלײַבן אָן קינדער‪:‬‬ ‫טאָן‪.‬‬
‫‪ 9‬אָבער די דאָזיקע בײדע װעלן‬ ‫איר‬ ‫צו‪,‬‬ ‫מיר‬ ‫‪ 12‬הערט‬
‫קומען אױף דיראין ַא רגע אין‬ ‫שטאַרקהאַרציקע‪ ,‬װאָס שפּירט‬
‫אײן טאָג‪:‬בלײַבן אָן קינדער און‬ ‫זיך װײַט פֿון גערעכטיקײט‪:‬‬
‫אלמנהשאַפֿט;אין זײער פֿולער מאָס‬ ‫‪ 13‬איך דערנען מײַן גערעכטיקײט‪,‬‬
‫קומען זײ אױף דיר‪ ,‬ב ַײ אַל דײַנע פֿיל‬ ‫זי איז ניט װײַט‪ ,‬און מײַן ישועה װעט‬
‫כּישופֿן‪ ,‬ב ַײ אַל דער גרױס שטאַרקײט‬ ‫ניט זאַמען;און איך װעל געבן אין צִיון‬
‫פֿון דײַנע שפּרוכן‪.‬‬ ‫ַא ישועהפֿאַר ישׂראל מײַן צירונג‪.‬‬
‫‪643‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪47:10—48:11‬‬
‫‪ 2‬װאָרום אױף דער הײליקער שטאָט‬ ‫‪ 10‬און ביסט געװען זיכער אין דײַן‬
‫רופֿן זײ זיך‪ ,‬און אױף דעם גאָט פֿון‬ ‫שלעכטיקײט‪ ,‬האָסט געזאָגט‪ :‬קײנער‬
‫ישׂראל לענען זײ זיך‪ ,‬װאָס יהוה פֿון‬ ‫זעט מיך ניט;דײַן חכמה און דײַן‬
‫צבֿאות איז זײַן נאָמען‪.‬‬ ‫קענשאַפֿט‪ ,‬זי האָט דיך פֿאַרפֿירט;און‬
‫‪ 3‬דאָס פֿרי ִערדיקע האָב איך פֿון‬ ‫האָסט געזאָגט אין דײַן האַרצן‪:‬איך‪ ,‬און‬
‫ַא מאָל אָנגעזאָגט‪ ,‬און פֿון מױל איז‬ ‫חוץ מיר איז ניט ָא מער‪.‬‬
‫עס אַרױס‪ ,‬און איך האָב עס געלאָזט‬ ‫‪ 11‬אָבער קומען װעט אױף דיר ַא‬
‫הערן;פּלוצים האָב איך געטאָן‪ ,‬און עס‬ ‫בײזװאָס דו װעסט ניט װיסן װי עס‬
‫איז געשען‪.‬‬ ‫אָפּצושפּרעכן‪ ,‬און אָנפֿאַלן װעט אױף‬
‫‪ 4‬װײַל איך האָב געװוּסט אַז האַרט‬ ‫דיר ַא בראָךװאָס דו װעסט אים ניט‬
‫ביסטו‪ ,‬און אַן אײַזערנער אָדער איז‬ ‫קענען אָפּטאָן‪ ,‬און קומען װעט אױף‬
‫דײַן נאַקן‪ ,‬און דײַן שטערן איז קופּער;‬ ‫דיר פּלוצלינג ַא פֿאַרװיסטונג‪ ,‬אַז דו‬
‫‪ 5‬דרום האָב איך דיר אָנגעזאָגט פֿון‬ ‫װעסט גאָר ניט מערקן‪.‬‬
‫ַא מאָל‪ ,‬אײדער עס איז געקומען‪ ,‬האָב‬ ‫‪ 12‬שטײ אַקאָרשט אױף מיט דײַנע‬
‫איך דיך געלאָזט הערן;כּדי זאָלסט ניט‬ ‫שפּרוכן‪ ,‬און מיט דײַנע פֿיל כּישופֿן‪,‬‬
‫זאָגן‪ :‬מײַן געץ האָט עס געטאָן‪ ,‬און‬ ‫אױף װאָס דו האָסט זיך געמיט פֿון דײַן‬
‫מײַן געשניצט און מײַן געגאָסן בילד‬ ‫יוגנט אָן;אפֿשר װעסטו קענען נוצן‪,‬‬
‫האָט עס באַפֿױלן‪.‬‬ ‫אפֿשר װעסטו אָנשרעקן‪.‬‬
‫‪ 6‬האָסט געהערט‪ ,‬זע‪ ,‬אַל דאָס‬
‫דאָזיקע‪ ,‬און איר װעט עס דאָך‬ ‫‪ 13‬ביסט מיד פֿון דײַנע פֿיל‬
‫צוגעבן;איך האָב דיך געלאָזט הערן‬ ‫עצות;זאָלן די הימלקוקער‪ ,‬די‬
‫נײַסן אַצונד‪ ,‬און פֿאַרבאָרגנס װאָס דו‬ ‫שטערנזעער‪ ,‬די פֿאַרױסזאָגער פֿון די‬
‫האָסט ניט געװוּסט‪.‬‬ ‫חדשים‪ ,‬אַקאָרשט אױפֿשטײן און דיך‬
‫‪ 7‬אַצונד איז עס באַשאַפֿן געװאָרן‪,‬‬ ‫העלפֿןפֿון די װאָס װעלן קומען אױף‬
‫און ניט פֿון ַא מאָל‪ ,‬און ַא טאָג פֿרי ִער‬ ‫דיר‪.‬‬
‫האָסטו פֿון דעם ניט געהערט;כּדי‬ ‫‪ 14‬זע‪ ,‬זײ װערן אַזױ װי שטרױ‪ַ ,‬א‬
‫זאָלסט ניט זאָגן‪ :‬זע‪ ,‬איך האָב עס‬ ‫פֿײַער טוט זײ פֿאַרברענען‪ ,‬זײ װעלן‬
‫געװוּסט‪.‬‬ ‫זיך אַלײן ניט מציל זײַןפֿון דער מאַכט‬
‫‪ 8‬ניט צו מאָל געהערט האָסטו‪,‬‬ ‫פֿון דער פֿלאַם;ניט ַא קױל זיך צו‬
‫ניט צו מאָל געװוּסט האָסטו‪ ,‬ניט צו‬ ‫װאַרעמען װעט עס זײַן – ַא פֿײַער צו‬
‫מאָל געעפֿנט האָט זיך דײַן אױער‬ ‫זיצן פֿאַר אים‪.‬‬
‫פֿון ַא מאָל;װאָרום איך האָב געװוּסט‬ ‫‪ 15‬אַזױ װערן צו דירדי װאָס דו‬
‫אַז פֿעלשן װעסטו פֿעלשן‪ ,‬און‬ ‫האָסט זיך געמיט אום זײ;די װאָס האָבן‬
‫פֿאַרברעכער פֿון מוטערלײַב האָט מען‬ ‫געהאַנדלט מיט דיר פֿון דײַן יוגנט‬
‫דיך גערופֿן‪.‬‬ ‫אָן‪ ,‬װאַנדערן איטלעכער אין זײַן זײַט‪,‬‬
‫‪ 9‬פֿון מײַן נאָמען װעגן װעל איך‬ ‫קײנער העלפֿט דיך ניט‪.‬‬
‫אײַנהאַלטן מײַן צאָרן‪ ,‬פֿון מײַן לױב‬
‫װעגן װעל איך מיך צאַמען קעגן דיר‪,‬‬
‫כּדי דיך ניט צו פֿאַרשנײַדן‪.‬‬
‫‪ 10‬זע‪ ,‬איך האָב דיך געלײַטערט‪,‬‬
‫הערט דאָס צו‪ ,‬איר הױז פֿון‬
‫יעקבֿ‪ ,‬די װאָס װערן גערופֿן‬ ‫‪48‬‬
‫מיטן נאָמען ישׂראל‪ ,‬און פֿון קװאַל פֿון‬
‫אָבער ניט װי זילבער‪ ,‬איך האָב דיך‬ ‫יהוּדה זײַנען זײ אַרױס;װאָס שװערן‬
‫געפּרוּװט אין שמעלצאױװן פֿון פּײַן‪.‬‬ ‫בײַם נאָמען יהוה‪ ,‬און דעם גאָט פֿון‬
‫‪ 11‬פֿון מײַנעט װעגן‪ ,‬פֿון מײַנעט‬ ‫ישׂראל דערמאָנען זײ –ניט מיט אמת‪,‬‬
‫װעגן װעל איך טאָן;װאָרום װי זאָל‬ ‫און ניט מיט גערעכטיקײט‪.‬‬
‫‪48:12—49:6‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪644‬‬
‫גאָט האָט‬ ‫פֿון דער ערד;זאָגט‪:‬‬ ‫מײַן נאָמען פֿאַרשװעכט װערן?און‬

‫אױסגעלײזטיעק ֿב זײַן קנעכט‪.‬‬ ‫מײַן כּבֿוד װעל איך קײן אַנדערן ניט‬
‫‪ 21‬און זײ האָבן ניט געדאָרשטװען‬ ‫געבן‪.‬‬
‫ער האָט זײ דורך װיסטענישן‬ ‫‪ 12‬הער מיר צו‪ ,‬יעקבֿ‪ ,‬און ישׂראל‬
‫געפֿירט;װאַסער פֿון פֿעלדזהאָט ער‬ ‫מײַן גערופֿענער‪:‬איך בין דאָס; איך‬
‫געמאַכט רינען פֿאַר זײ;יאָ‪ַ ,‬א פֿעלדז‬ ‫בין דער ערשטער‪ ,‬איך בין אױך דער‬
‫האָט ער געשפּאָלטן‪ ,‬און װאַסער האָט‬ ‫לעצטער‪.‬‬
‫געפֿלאָסן‪.‬‬ ‫‪ 13‬יאָ‪ ,‬מײַן האַנט האָט געגרונטפֿעסט‬
‫‪ 22‬ניט ָא קײן שלום‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬פֿאַר‬ ‫די ערד‪ ,‬און מײַן רעכטע האָט‬
‫די רשָעים‪.‬‬ ‫אױסגעשפּרײט די הימלען;איך רוף צו‬
‫זײ‪ ,‬שטעלן זײ זיך אױף אין אײנעם‪.‬‬
‫הערט מיר צו‪ ,‬איר אינדזלען‪,‬‬
‫און פֿאַרנעמט‪ ,‬איר פֿעלקער‬
‫פֿון דער װײַט‪ :‬גאָט האָט מיך פֿון‬
‫‪49‬‬ ‫‪ 14‬זאַמלט אײַך אײַן‪ ,‬איר אַלע‪,‬‬
‫און הערט‪:‬װער צװישן זײ האָט‬
‫פֿאַרױסגעזאָגט דאָס דאָזיקע?דער‬
‫טראַכט גערופֿן‪ ,‬פֿון מײַן מוטערס לײַב‬ ‫װאָס גאָט האָט אים ליב‪ ,‬װעט טאָן‬
‫האָט ער מײַן נאָמען דערמאָנט‪.‬‬ ‫זײַן באַגער אין בָבֿל‪ ,‬און זײַן אָרעם‬
‫‪ 2‬און ער האָט געמאַכט מײַן מױל װי‬ ‫װעט זײַן אױף די כַּשׂדים‪.‬‬
‫ַא שאַרפֿע שװערד‪ ,‬אין שאָטן פֿון זײַן‬ ‫‪ 15‬איך‪ ,‬איך האָב גערעדט‪ ,‬און האָב‬
‫האַנט האָט ער מיך באַהאַלטן;און ער‬ ‫אים גערופֿן‪ ,‬אים געבראַכט‪ ,‬און ער‬
‫האָט מיך געמאַכט פֿאַר ַא בלאַנקער‬ ‫װעט באַגליקן אױף זײַן װעג‪.‬‬
‫פֿײַל‪ ,‬אין זײַן פֿײַלבײַטל האָט ער מיך‬ ‫‪ 16‬גענענט צו מיר‪ ,‬הערט דאָס‬
‫פֿאַרבאָרגן‪.‬‬ ‫צו‪:‬פֿון אָנהײב אָן האָב איך ניט אין‬
‫‪ 3‬און ער האָט צו מיר געזאָגט‪:‬‬ ‫פֿאַרבאָרגעניש גערעדט‪ ,‬פֿון זינט עס‬
‫מײַן קנעכט ביסטו‪ ,‬ישׂראל‪ ,‬װאָס איך‬ ‫געשעט בין איך דערבײַ;און אַצונד‬
‫רים זיך מיט דיר‪ .‬און איך האָב‬ ‫האָט גאָט דער האַר מיך געשיקט מיט‬
‫געװעסט געזאָגט‪ :‬אומנישט האָב איך‬ ‫זײַן גײַסט‪.‬‬
‫מיך געמיט‪,‬‬ ‫‪ 17‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט דײַן‬
‫‪ 4‬אױף נישט און ניװעץ האָב איך‬ ‫אױסלײזער‪ ,‬דער הײליקער פֿון‬
‫מײַן כּוח פֿאַרלענדט;אָבער מײַן משפּט‬ ‫ישׂראל‪ .‬איך‪ ,‬יהוה דײַן גאָט‪ ,‬לערן‬
‫איז ב ַײ יהוה‪ ,‬און מײַן לױן ב ַײ מײַן‬ ‫דיך צו נוץ‪ ,‬פֿיר דיך אױף דעם װעג‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫װאָס דו זאָלסט גײן‪.‬‬
‫‪ 5‬און אַצונד האָט גאָט געזאָגט‬ ‫‪ 18‬הלװאי װאָלסטו פֿאַרנומען מײַנע‬
‫–דער װאָס האָט מיך געפֿורעמט‬ ‫געבאָט‪ ,‬װאָלט געװען װי ַא טײַך דײַן‬
‫פֿון טראַכטפֿאַר ַא קנעכט צו אים‬ ‫פֿרײד‪ ,‬און דײַן הילף װי די אינדן פֿון‬
‫–אומצוקערן צו זיך יעקבֿ‪ ,‬און ישׂראל‬ ‫ים;‬
‫זאָל אײַנגעזאַמלט װערן צו אים;און‬ ‫‪ 19‬און געװען װי זאַמד װאָלט דײַן‬
‫איך בין געמאַכט אין די אױגן פֿון יהוה‪,‬‬ ‫זאָמען‪ ,‬און די שפּראָצן פֿון דײַן לײַב װי‬
‫און מײַן גאָט איז מײַן שטאַרקײט‪.‬‬ ‫זײַנע קערנער;ניט פֿאַרשניטן און ניט‬
‫‪ 6‬און ער האָט געזאָגט‪:‬קנאַפּ‬ ‫פֿאַרטיליקטװאָלט װערן זײַן נאָמען פֿון‬
‫איז – װײַל דו ביסט מײַן קנעכט‬ ‫פֿאַר מיר‪.‬‬
‫–אױפֿצוריכטן די שטאַמען פֿון‬ ‫‪ 20‬גײט אַרױס פֿון בָבֿל‪ ,‬אַנטלױפֿט‬
‫יעקבֿ‪ ,‬און די צװײַגן פֿון ישׂראל‬ ‫פֿון די כַּשׂדים‪ ,‬מיט ַא קָול פֿון‬
‫אומצוקערן;נאָר איך װעל דיך מאַכן‬ ‫געזאַנג;זאָגט אָן‪ ,‬מאַכט דאָס הערן‪,‬‬
‫פֿאַר ַא ליכט פֿון די פֿעלקער‪ .‬אַז מײַן‬ ‫טראָגט עס פֿאַנאַנדערביז צום עק‬
‫‪645‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪49:7—49:23‬‬
‫‪ 15‬קען ַא פֿרױ פֿאַרגעסן איר‬ ‫הילף זאָל זײַן ביז צום עק פֿון דער‬
‫ברוסטקינד‪ ,‬ניט צו דערבאַרימען דעם‬ ‫ערד‪.‬‬
‫זון פֿון איר לײַב?אַפֿילו די דאָזיקע‬ ‫‪ 7‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ ,‬דער‬
‫זאָלן פֿאַרגעסן‪ ,‬װעל איך אָן דיר ניט‬ ‫אױסלײזער פֿון ישׂראל‪ ,‬און זײַן‬
‫פֿאַרגעסן‪.‬‬ ‫הײליקער‪ ,‬צו דעם פֿאַראַכטן פֿון‬
‫‪ 16‬זע‪ ,‬אױף די האַנטפֿלעכן האָב איך‬ ‫מענטשן‪ ,‬צו דעם פֿאַרומװערדיקטן‬
‫דיך אױסגעקריצט‪ ,‬דײַנע מױערן זײַנען‬ ‫פֿון פֿעלקער‪ ,‬צו דעם קנעכט פֿון‬
‫תּמיד פֿאַר מיר‪.‬‬ ‫געװעלטיקער‪:‬מלכים װעלן זען און‬
‫דײַנע‬ ‫קומען‬ ‫‪ 17‬אײַליק‬ ‫שׂררות – און װעלן‬ ‫װעלן אױפֿשטײן‪ָ ,‬‬
‫און‬ ‫צעשטערער‬ ‫קינדער;דײַנע‬ ‫זיך בוקן‪ ,‬פֿון װעגן גאָט װאָס איז‬
‫דײַנע פֿאַרװיסטערװעלן אַרױס פֿון‬ ‫געטרײַ‪ ,‬דעם הײליקן פֿון ישׂראל װאָס‬
‫דיר‪.‬‬ ‫האָט דיך אױסדערװײלט‪.‬‬
‫‪ 18‬הײב אױף רונד אַרום דײַנע אױגן‪,‬‬ ‫‪ 8‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪:‬אין צײַט‬
‫און זע‪:‬זײ אַלע זײַנען אײַנגעזאַמלט‪,‬‬ ‫פֿון באַװיליקונג טו איך דיר ענטפֿערן‪,‬‬
‫און קומען צו דיר‪ .‬אַזױ װי איך לעב‪,‬‬ ‫און אין טאָג פֿון ישועה טו איך דיך‬
‫זאָגט גאָט‪ ,‬אַז זײ אַלע װעסטו װי ַא‬ ‫העלפֿן;און איך װעל דיך היטן‪ ,‬און דיך‬
‫צירונג אָנטאָן‪ ,‬און װעסט זײ אָנקניפּן‬ ‫מאַכןפֿאַר ַא בונד מיט די אומות‪ ,‬כּדי‬
‫אַזױ װי ַא כּלה;‬ ‫אױפֿצוריכטן דאָס לאַנד‪ ,‬צו מאַכן אַרבן‬
‫‪ 19‬װאָרום דײַנע חורבֿות און דײַנע‬ ‫נַחלות פֿאַרװיסטע;‬
‫װיסטענישן‪ ,‬און דײַן לאַנד דאָס‬ ‫‪ 9‬צו זאָגן צו די געפֿאַנגענע‪ :‬גײט‬
‫צעשטערטע –פֿאַר װאָר‪ ,‬װעסט אַצונד‬ ‫אַרױס!צו די װאָס אין פֿינצטערניש‪:‬‬
‫ענג זײַן פֿון װױנער‪ ,‬און דערװײַטערט‬ ‫אַנטפּלעקט אײַך!ב ַײ די װעגן װעלן‬
‫װעלן זײַן דײַנע אומברענגער‪.‬‬ ‫זײ זיך פֿיטערן‪ ,‬און אױף אַלע הױכע‬
‫‪ 20‬זאָגן װעלן נאָך אין דײַנע‬ ‫ערטער װעט זײַן זײער פֿיטערונג‪.‬‬
‫אױערןדײַנע אָנגעװאָרענע קינדער‪:‬ענג‬ ‫‪ 10‬זײ װעלן ניט הונגערן און ניט‬
‫איז מיר דער אָרט‪ ,‬טרעט מיר אָפּ‪ ,‬איך‬ ‫דאָרשטן‪ ,‬און ניט פּלאָגן װעט זײ היץ‬
‫זאָל קענען װױנען‪.‬‬ ‫און זון‪ ,‬װאָרום זײער דערבאַרימער‬
‫‪ 21‬און װעסט זאָגן אין דײַן‬ ‫װעט זײ באַלײטן‪ ,‬און ב ַײ קװאַלן‬
‫האַרצן‪:‬װער האָט מיר די דאָזיקע‬ ‫װאַסער װעט ער זײ פֿירן‪.‬‬
‫געבאָרן?איך בין געװען אָן קינדער און‬
‫עלנד‪ ,‬פֿאַרטריבן און פֿאַרװאָגעלט;און‬ ‫‪ 11‬און איך װעל מאַכן אַלע מײַנע‬
‫די דאָזיקע װער האָט אױפֿגעצױגן?זע‪,‬‬ ‫בערג פֿאַר ַא װעג‪ ,‬און מײַנע שטעגן‬
‫איך בין דאָך געבליבן אַלײן‪ ,‬די‬ ‫װעלן דערהײכט װערן‪.‬‬
‫דאָזיקע װוּ זײַנען געװען?‬ ‫‪ 12‬זע‪ ,‬די װעלן קומען פֿון דער צײַט‪,‬‬
‫‪ 22‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט דער‬ ‫און די‪ָ -‬א װעלן קומען פֿון צפֿון און פֿון‬
‫האַר‪:‬זע‪ ,‬איך װעל אױפֿהײבן צו די‬ ‫מערבֿ‪ ,‬און די‪ ,‬פֿון לאַנד סינים‪.‬‬
‫פֿעלקער מײַן האַנט‪ ,‬און צו די אומות‬ ‫‪ 13‬זינגט‪ ,‬איר הימלען‪ ,‬און פֿרײ‬
‫װעל איך אױפֿשטעלן מײַן פֿאָן‪ ,‬און זײ‬ ‫זיך‪ ,‬דו ערד‪ ,‬און ברעכט אױס‪ ,‬איר‬
‫װעלן ברענגען דײַנע זין אין בוזעם‪,‬‬ ‫בערג‪ ,‬אין געזאַנג‪ ,‬װאָרום גאָט האָט‬
‫און דײַנע טעכטער װעלן אױפֿן אַקסל‬ ‫געטרײסט זײַן פֿאָלק‪ ,‬און זײַנע אָרימע‬
‫געטראָגן װערן‪.‬‬ ‫טוט ער דערבאַרימען‪.‬‬
‫‪ 23‬און מלכים װעלן זײַן דײַנע‬ ‫‪ 14‬און צִיון האָט געזאָגט‪ :‬פֿאַרלאָזן‬
‫שׂררותטעס דײַנע‬ ‫דערצי ִער‪ ,‬און זײער ָ‬ ‫האָט מיך יהוה‪ ,‬און גאָט האָט‬
‫אַמען;מיטן פּנים צו דער ערד װעלן זײ‬ ‫פֿאַרגעסן אָן מיר‪.‬‬
‫‪49:24—:51‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪646‬‬
‫‪ 4‬גאָט דער האַר האָט מיר געגעבן ַא‬ ‫זיך בוקן צו דיר‪ ,‬און דעם שטױב פֿון‬
‫צונג פֿון געלערנטע‪ ,‬צו װיסן צו העלפֿן‬ ‫דײַנע פֿיס װעלן זײ לעקן;און װעסט‬
‫דעם מידן מיט ַא װאָרט;ער װעקט‬ ‫װיסן אַז איך בין יהוה‪ ,‬װאָס ניט‬
‫פֿרימאָרגן אין פֿרימאָרגן‪ ,‬ער װעקט‬ ‫פֿאַרשעמט װערן די װאָס האָפֿן צו מיר‪.‬‬
‫מיר דאָס אױער‪ ,‬צו הערן אַזױ װי די‬ ‫‪ 24‬װערט אַװעקגענומען פֿון דעם‬
‫געלערנטע‪.‬‬ ‫גִבור דער רױב‪ ,‬צי װערט דער פֿאַנג‬
‫‪ 5‬גאָט דער האַר האָט מיר געעפֿנט‬ ‫פֿון דעם זיגער אַנטרונען?‬
‫דאָס אױער‪ ,‬און איך האָב ניט‬ ‫‪ 25‬פֿאַר װאָר‪ ,‬אַזױ זאָגט יהוה‪:‬אַפֿילו‬
‫װידערשפּעניקט‪ ,‬ניט אָפּגעטרעטן‬ ‫דער פֿאַנג פֿון דעם גִבור זאָל‬
‫אַהינטער‪.‬‬ ‫אַװעקגענומען װערן‪ ,‬און דער רױב‬
‫‪ 6‬מײַן רוקן האָב איך געגעבן צו‬ ‫פֿון דעם שטאַרקן זאָל אַנטרונען‬
‫די שלעגער‪ ,‬און מײַנע באַקן צו די‬ ‫װערן‪ ,‬אָבער מיט דײַנע קריגער װעל‬
‫פֿליקער;איך האָב ניט פֿאַרבאָרגן מײַן‬ ‫איך קריגן‪ ,‬און דײַנע קינדער װעל‬
‫פּניםפֿון שאַנדן און שפּײַעכץ‪.‬‬ ‫איך העלפֿן‪.‬‬
‫‪ 7‬אָבער גאָט דער האַר װעט‬ ‫‪ 26‬און איך װעל מאַכן עסן דײַנע‬
‫מיר העלפֿן‪ ,‬דרום װער איך ניט‬ ‫דריקער זײער פֿלײש‪ ,‬און װי‬
‫פֿאַרשעמט;דרום האָב איך געמאַכט‬ ‫טרױבנזאַפֿט װעלן זײ זײער בלוט‬
‫מײַן פּנים װי קיזל‪ ,‬און איך װײס אַז‬ ‫שיכּורן;און אַלע לײַבער װעלן װיסן‬
‫איך װעל ניט אין בִיוש בלײַבן‪.‬‬ ‫אַז איך יהוה בין דײַן העלפֿער‪ ,‬און‬
‫‪ 8‬נאָנט איז מײַן גערעכטגעבער;װער‬ ‫דײַן אױסלײזער איז דער מאַכטיקער‬
‫װיל זיך לאָדן מיט מיר?לאָמיר זיך‬ ‫פֿון יעקבֿ‪.‬‬
‫שטעלן באַנאַנד;װער איז מײַן‬ ‫אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪:‬װוּ‬
‫ַבעַל‪-‬דין?זאָל ער גענענען צו מיר‪.‬‬
‫‪ 9‬זע‪ ,‬גאָט דער האַר װעט מיר‬
‫פֿון‬ ‫גט‬ ‫דער‬ ‫איז‬
‫אײַער מוטער‪ ,‬אַז איך האָב זי‬
‫‪50‬‬
‫העלפֿן;װער איז דער װאָס װעט מיך‬ ‫אַװעקגעשיקט?אָדער װער איז‬
‫אומגערעכט מאַכן?זע‪ ,‬זײ אַלע װעלן‬ ‫פֿון מײַנע מאָנער‪ ,‬װאָס איך האָב‬
‫װי ַא בגד צעפֿאַלן‪ ,‬מאָיל װעט זײ‬ ‫אײַך פֿאַרקױפֿט צו אים?זעט‪,‬‬
‫אױפֿעסן‪.‬‬ ‫איבער אײַערע זינדזײַט איר‬
‫‪ 10‬װער איז צװישן אײַך װאָס האָט‬ ‫פֿאַרקױפֿט געװאָרן‪ ,‬און איבער‬
‫מורא פֿאַר גאָט‪ ,‬װאָס הערט צו דעם‬ ‫אײַערע פֿאַרברעכןאיז אײַער מוטער‬
‫קָול פֿון זײַן קנעכט?װאָס איז געגאַנגען‬ ‫אַװעקגעשיקט געװאָרן‪.‬‬
‫אין פֿינצטערניש‪ ,‬און האָט קײן ליכט‬ ‫‪ 2‬פֿאַר װאָס בין איך געקומען‪ ,‬און‬
‫ניט געהאַט?זאָל ער זיך פֿאַרזיכערן‬ ‫קײן מענטש איז ניט געװען?גערופֿן‪,‬‬
‫אױף דעם נאָמען פֿון יהוה‪ ,‬און זיך‬ ‫און קײנער האָט ניט געענטפֿערט?איז‬
‫אָנלענען אױף זײַן גאָט‪.‬‬ ‫דען קורץ מײַן האַנט אױסצולײזן‪,‬‬
‫‪ 11‬אָט איר אַלע װאָס צינדט אָן ַא‬ ‫צי ניט ָא קײן כּוח אין מיר‪ ,‬אײַך‬
‫פֿײַער‪ ,‬װאָס גורט אָן פֿונקען –גײט אין‬ ‫מציל צו זײַן?זעט‪ ,‬מיט מײַן אָנגעשרײ‬
‫דער פֿלאַם פֿון אײַער פֿײַער‪ ,‬און אין די‬ ‫טריקן איך אױס דעם ים‪ .‬איך מאַך‬
‫פֿונקען װאָס איר האָט אָנגעצונדן!פֿון‬ ‫פֿון טײַכן ַא מדבר;זײערע פֿיש װערן‬
‫מײַן האַנט געשעט דאָס אײַך‪ ,‬אין‬ ‫דומפּיק אָן װאַסער‪ ,‬און שטאַרבן פֿון‬
‫װײטאָג װעט איר ליגן‪.‬‬ ‫דאָרשטיקײט‪.‬‬
‫‪ 3‬איך קלײד די הימלען אין‬
‫הערט מיר צו‪ ,‬איר װאָס יאָגט‬
‫זיך נאָך גערעכטיקײט‪ ,‬איר‬ ‫‪51‬‬ ‫שװאַרצקײט‪ ,‬און מאַך זאַק זײער‬
‫צודעק‪.‬‬
‫‪647‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪51:2—51:16‬‬
‫די טעג פֿון ַא מאָל‪ ,‬אין די דורות פֿון‬ ‫װאָס זוכט גאָט‪:‬קוקט אױף דעם פֿעלדז‬
‫פֿאַרצײַטן‪.‬‬ ‫פֿון װאַנען איר זײַט אױסגעהאַקט‪ ,‬און‬
‫‪ 10‬ביסטו ניט דער װאָס האָט‬ ‫אױף דער ברונעמגרוב פֿון װאַנען איר‬
‫צעהאַקט ַרהַבֿ‪ ,‬װאָס האָט דערשטאָכן‬ ‫זײַט אױסגעגראָבן;‬
‫די שלאַנג?ביסטו ניט דער װאָס האָט‬ ‫‪ 2‬קוקט אױף אבֿרהם אײַער פֿאָטער‪,‬‬
‫אױסגעטריקנט דעם ים‪ ,‬די װאַסערן‬ ‫און אױף שׂרהן װאָס האָט אײַך‬
‫פֿון דעם תּהָום דעם גרױסן;װאָס‬ ‫געבאָרן;הגם אײנער‪ ,‬האָב איך אים‬
‫האָט געמאַכט די טיפֿענישן פֿון ים‬ ‫גערופֿן‪ ,‬כּדי איך זאָל אים בענטשן‪ ,‬און‬
‫פֿאַר ַא װעג‪ ,‬פֿאַר די אױסגעלײזטע‬ ‫זאָל אים מערן‪.‬‬
‫אַריבערצוגײן?‬ ‫‪ 3‬פֿאַר װאָר‪ ,‬גאָט טוט טרײסטן צִיון‪,‬‬
‫‪ 11‬און די דערלײזטע פֿון גאָט זאָלן‬ ‫ער טרײסט אַלע אירע חורבֿות;‬
‫זיך אומקערן‪ ,‬און קומען קײן צִיון מיט‬ ‫‪ 4‬האָרכט צו מיר‪ ,‬מײַן פֿאָלק‪ ,‬און‬
‫געזאַנג‪ ,‬און אַן אײביקע שִׂמחה זאָל‬ ‫פֿאַרנעמט צו מיר‪ ,‬מײַן אומה‪ ,‬װאָרום‬
‫זײַן אױף זײער קאָפּ;שָׂשׂון‪-‬וּשִׂמחה זאָל‬ ‫ַא תּורה װעט אַרױסגײן פֿון מיר‪ ,‬און‬
‫זײ אָניאָגן‪ ,‬אַנטלױפֿן זאָלן טרױער און‬ ‫מײַן משפּט װעל איך צום ליכט פֿון די‬
‫זיפֿצעניש‪.‬‬ ‫פֿעלקער אַרױסלאָזן‪.‬‬
‫אײַער‬ ‫בין‬ ‫איך‬ ‫‪ 12‬איך‪,‬‬ ‫‪ 5‬נאָנט איז מײַן גערעכטיקײט‪,‬‬
‫זאָלסט‬ ‫טרײסטער;װער ביסטו‪,‬‬ ‫אַרױס איז מײַן הילף‪ ,‬און מײַנע‬
‫מורא האָבןפֿאַר ַא מענטשן װאָס‬ ‫אָרעמס װעלן משפּטן די פֿעלקער;די‬
‫שטאַרבט‪ ,‬און פֿאַר ַא מענטשנקינד‬ ‫אינדזלען װעלן האָפֿן אױף מיר‪ ,‬און‬
‫װאָס װערט צו גראָז געמאַכט?‬ ‫אױף מײַן אָרעם װעלן זײ האַרן‪.‬‬
‫‪ 6‬הײבט אױף צו די הימלען אײַערע‬
‫‪ 13‬און האָסט פֿאַרגעסן אָן גאָט דײַן‬ ‫אױגן‪ ,‬און קוקט אױף דער ערד פֿון‬
‫באַשעפֿער‪ ,‬װאָס האָט אױסגעשפּרײט‬ ‫אונטן‪ ,‬װאָרום די הימלען װערן װי‬
‫די הימלען‪ ,‬און געגרונטפֿעסט די‬ ‫רױך צעקראָכן‪ ,‬און די ערד װעט װי‬
‫ערד;און האָסט געאַנגסט נאָכאַנאַנד ַא‬ ‫ַא בגד צעפֿאַלן‪ ,‬און אירע באַװױנער‬
‫גאַנצן טאָגפֿאַרן גרימצאָרן פֿון דעם‬ ‫װעלן װי אומגעציפֿער שטאַרבן;אָבער‬
‫דריקער‪ ,‬װי ער האָט זיך אָנגעברײט‬ ‫מײַן הילף װעט זײַן אײביק‪ ,‬און מײַן‬
‫אומצוברענגען;אָבער װוּ איז דער‬ ‫גערעכטיקײט װעט ניט אָפּגעבראָכן‬
‫גרימצאָרן פֿון דעם דריקער?‬ ‫װערן‪.‬‬
‫‪ 14‬גיך װערט דער געבױגענער‬ ‫‪ 7‬הערט מיר צו‪ ,‬איר װאָס װײסט‬
‫אָפּגעבונדן‪ ,‬און ער װעט ניט שטאַרבן‬ ‫גערעכטיקײט‪ ,‬דאָס פֿאָלק װאָס מײַן‬
‫אין גרוב‪ ,‬און ניט געמינערט װערן‬ ‫תּורה איז אין זײער האַרצן‪:‬איר‬
‫װעט זײַן ברױט‪.‬‬ ‫זאָלט ניט מורא האָבן פֿאַרן שמאַך‬
‫‪ 15‬װאָרום איך בין יהוה דײַן גאָט‪,‬‬ ‫פֿון מענטשן‪ ,‬און פֿאַר זײערע‬
‫װאָס צערודערט דעם ים‪ ,‬און זײַנע‬ ‫לעסטערונגען זאָלט איר ניט אַנגסטן‪.‬‬
‫אינדן ברומען‪ ,‬װאָס יהוה פֿון צבֿאות‬ ‫‪ 8‬װאָרום אַזױ װי ַא בגד װעט זײ‬
‫איז זײַן נאָמען‪.‬‬ ‫מאָיל אױפֿעסן‪ ,‬און אַזױ װי װאָל װעט‬
‫‪ 16‬און איך האָב אַרײַנגעטאָן מײַנע‬ ‫זײ דער װאָרעם אױפֿעסן‪ ,‬אָבער מײַן‬
‫װערטער אין דײַן מױל‪ ,‬און מיטן‬ ‫גערעכטיקײט װעט זײַן אײביק‪ ,‬און‬
‫שאָטן פֿון מײַן האַנט האָב איך דיך‬ ‫מײַן הילף אױף דָ ור‪-‬דורות‪.‬‬
‫צוגעדעקט‪ ,‬כּדי צו פֿלאַנצן די הימלען‪,‬‬ ‫‪ 9‬דערװעק דיך‪ ,‬דערװעק דיך‪,‬‬
‫און צו גרונפֿעסטן די ערד‪ ,‬און זאָגן צו‬ ‫באַקלײד דיך מיט שטאַרקײט‪ ,‬דו‬
‫צִיון‪ :‬מײַן פֿאָלק ביסטו‪.‬‬ ‫אָרעם פֿון גאָט;דערװעק דיך װי אין‬
‫‪51:17—52:12‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪648‬‬
‫גאָט‬ ‫‪ 3‬װאָרום אַזױ האָט‬ ‫‪ 17‬דערװעק דיך‪ ,‬דערװעק דיך‪,‬‬

‫געזאָגט‪:‬אומזיסט זײַט איר פֿאַרקױפֿט‬ ‫שטײ אױף‪ ,‬ירושלים‪ ,‬דו װאָס האָסט‬
‫געװאָרן‪ ,‬און ניט פֿאַר געלט װעט איר‬ ‫געטרונקען פֿון גאָטס האַנטדעם כָּוס‬
‫אױסגעלײזט װערן‪.‬‬ ‫פֿון זײַן גרימצאָרן;דעם בעכער‪ ,‬דעם‬
‫‪ 4‬װאָרום אַזױ האָט געזאָגט גאָט‬ ‫כָּוס פֿון פֿאַרטומלעניש‪ ,‬געטרונקען‬
‫מצרי ִם האָט גענידערט‬ ‫דער האַר‪:‬קײן ַ‬ ‫און אױסגעזױגן‪.‬‬
‫מײַן פֿאָלק צוערשט‪ ,‬דאָרטן צו װױנען‪,‬‬ ‫‪ 18‬ניט ָא װער זאָל זי פֿירן‪ ,‬פֿון אַלע‬
‫און אשור האָט אים פֿאַר גאָרנישט‬ ‫זין װאָס זי האָט געבאָרן‪ ,‬און ניט ָא װער‬
‫געדריקט‪.‬‬ ‫זאָל האַלטן איר האַנט‪ ,‬פֿון אַלע זין‬
‫‪ 5‬און אַצונד‪ ,‬װאָס האָב איך‬ ‫װאָס זי האָט אױפֿגעצױגן‪.‬‬
‫דאָ‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬װען מײַן פֿאָלק‬ ‫‪ 19‬די בײדע האָבן דיך געטראָפֿן‬
‫איז אַװעקגענומען געװאָרן פֿאַר‬ ‫–װער קען דיך באַקלאָגן?פֿאַרװיסטונג‬
‫אומזיסט?זײַנע געװעלטיקער רימען‬ ‫און בראָך‪ ,‬און הונגער און שװערד‬
‫זיך‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬און תּמיד ַא גאַנצן‬ ‫–װי קען איך דיך טרײסטן?‬
‫טאָג װערט מײַן נאָמען געלעסטערט‪.‬‬ ‫‪ 20‬דײַנע זין ליגן געחלשטע אין אַלע‬
‫‪ 6‬דרום װעט מײַן פֿאָלק געװאָר‬ ‫עק גאַסן‪ ,‬װי ַא װילדציג אין נעץ;פֿול‬
‫װערן מײַן נאָמען;פֿאַר װאָר‪ ,‬אין יענעם‬ ‫מיט דעם גרימצאָרן פֿון יהוה‪ ,‬מיט‬
‫טאָג –אַז איך בין דער װאָס רעדט; ד ָא‬ ‫דעם אָנגעשרײ פֿון דײַן גאָט‪.‬‬
‫בין איך‪.‬‬ ‫‪ 21‬דרום הער נאָר צו דאָס דאָזיקע‪,‬‬
‫‪ 7‬װי שײן זײַנען אױף די בערגדי‬ ‫דו אָרימע‪ ,‬און פֿאַרשיכּורטע‪ ,‬אָבער‬
‫פֿיס פֿון דעם אָנזאָגערװאָס לאָזט הערן‬ ‫ניט פֿון װײַן;‬
‫שלום‪ ,‬װאָס זאָגט גוטס‪ ,‬װאָס לאָזט‬ ‫‪ 22‬אַזױ האָט געזאָגט דײַן האַר‬
‫הערן הילף‪:‬װאָס זאָגט צו צִיון‪:‬דײַן‬ ‫יהוה‪ ,‬און דײַן גאָט װאָס נעמט‬
‫גאָט טוט קיניגן‪.‬‬ ‫זיך אָן פֿאַר זײַן פֿאָלק‪:‬זע‪ ,‬איך האָב‬
‫‪ 8‬האָרך! דײַנע װעכטער הײבן אױף‬ ‫אַװעקגענומען פֿון דײַן האַנטדעם כָּוס‬
‫זײער קָול‪ ,‬זײ זינגען אין אײנעם‪,‬‬ ‫פֿון פֿאַרטומלעניש‪ ,‬דעם בעכער‪ ,‬דעם‬
‫װאָרום אױג אין אױג זעען זײװי גאָט‬ ‫כָּוס פֿון מײַן גרימצאָרן;װעסט אים‬
‫קערט זיך אום קײן צִיון‪.‬‬ ‫מער װידער ניט טרינקען‪.‬‬
‫‪ 9‬ברעכט אױס‪ ,‬זינגט אין אײנעם‪,‬‬ ‫‪ 23‬און איך װעל אים אַרײַנטאָן אין‬
‫איר חורבֿות פֿון ירושלים‪ ,‬װאָרום‬ ‫דער האַנט פֿון דײַנע װײטוער‪ ,‬װאָס‬
‫גאָט האָט געטרײסט זײַן פֿאָלק‪ ,‬ער‬ ‫האָבן געזאָגט צו דײַן זעל‪:‬בײג זיך‬
‫האָט אױסגעלײזט ירושלים‪.‬‬ ‫אײַן‪ ,‬מיר זאָלן אַריבערגײן;און האָסט‬
‫‪ 10‬גאָט האָט אַנטבלױזט זײַן הײליקן‬ ‫געמאַכט װי די ערד דײַן רוקן‪ ,‬און װי‬
‫אָרעםפֿאַר די אױגן פֿון אַלע פֿעלקער‪,‬‬ ‫די גאַס פֿאַר אַריבערגײער‪.‬‬
‫און אַלע עקן פֿון דער ערד װעלן זעןדי‬ ‫דערװעק דיך‪ ,‬דערװעק‬
‫ישועה פֿון אונדזער גאָט‪.‬‬
‫‪ 11‬טוט אײַך אָפּ‪ ,‬טוט אײַך אָפּ‪ ,‬גײט‬
‫דיך‪ ,‬טו אָן דײַן שטאַרקײט‪,‬‬ ‫‪52‬‬
‫צִיון; טו אָן דײַנע פּראַכטיקע בגדים‪,‬‬
‫אַרױס פֿון דאָרטן‪ ,‬אומרײנס זאָלט איר‬ ‫ירושלים‪ ,‬דו הײליקע שטאָט; װאָרום‬
‫ניט אָנרירן;גײט אַרױס פֿון איר מיט‪,‬‬ ‫מער װידער װעט ניט קומען אין דיר‬
‫רײניקט אײַך‪ ,‬איר טרעגער פֿון די‬ ‫אַן אומבאַשניטענער און אומרײנער‪.‬‬
‫כּלים פֿון גאָט!‬ ‫‪ 2‬שאָקל דיך אָפּ פֿון שטױב‪ ,‬הײב‬
‫‪ 12‬פֿאַר װאָר‪ ,‬ניט אין אײַלעניש װעט‬ ‫דיך אױף‪ ,‬זעץ דיך‪ ,‬ירושלים;מאַך דיר‬
‫איר אַרױס‪ ,‬און ניט אין געלאַף װעט‬ ‫לױז די בינדשטריק פֿון דײַן האַלדז‪,‬‬
‫איר גײן;װאָרום אײַך פֿאַרױס גײט‬ ‫געפֿאַנגענע טאָכטער צִיון‪.‬‬
‫‪649‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪52:13—53:12‬‬
‫צעדריקט איבער אונדזערע זינד;די‬ ‫יהוה‪ ,‬און אײַך נאָכבאַלײט דער גאָט‬
‫אָפּקומעניש פֿאַר אונדזער גליק איז‬ ‫פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫געװען אױף אים‪ ,‬און דורך זײַנע בײלן‬ ‫‪ 13‬זע‪ ,‬באַגליקן װעט מײַן קנעכט‪,‬‬
‫זײַנען מיר געהײלט געװאָרן‪.‬‬ ‫ער װעט דערהײכט און דערהױבן‬
‫‪ 6‬מיר אַלע האָבן װי שאָף‬ ‫װערן און זײַן זײער הױך‪.‬‬
‫געבלאָנדזשעט‪ ,‬איטלעכער צו זײַן‬ ‫‪ 14‬אַזױ װי פֿיל האָבן געגאַפֿט אױף‬
‫װעג זיך געקערט;און גאָט האָט‬ ‫דיר –אַזױ פֿאַרקריפּלט‪ ,‬ניט פֿון ַא‬
‫אױסגעלאָזט אױף איםדי זינד פֿון‬ ‫מענטשן איז געװען זײַן אױסזען‪ ,‬און‬
‫אונדז אַלעמען‪.‬‬ ‫זײַן געשטאַלט ניט פֿון מענטשנקינדער‬
‫‪ 7‬ער איז געדריקט געװאָרן‪ ,‬אָבער‬ ‫–‬
‫ער האָט זיך געבױגן‪ ,‬און פֿלעגט זײַן‬ ‫מאַכן‬ ‫ער‬ ‫װעט‬ ‫‪ 15‬אַזױ‬
‫מױל ניט עפֿענען‪ ,‬װי ַא לאַם װאָס‬ ‫פֿעלקער‪,‬‬ ‫פֿיל‬ ‫אױפֿשפּרינגען‬
‫װערט צו דער שחיטה געפֿירט‪ ,‬און װי‬ ‫מלכים װעלן צומאַכן זײער מױל‬
‫ַא שעפּס װאָס איז שטום פֿאַר אירע‬ ‫פֿאַר אים;װאָרום װאָס זײ איז ניט‬
‫שערער;יאָ‪ ,‬ער פֿלעגט זײַן מױל ניט‬ ‫דערצײלט געװאָרן‪ ,‬װעלן זײ זען‪ ,‬און‬
‫עפֿענען‪.‬‬ ‫װאָס זײ האָבן ניט געהערטװעלן זײ‬
‫‪ 8‬דורך דריקונג און דורך שטראָף‬ ‫אָנקוקן‪.‬‬
‫איז ער אַװעקגענומען געװאָרן‪,‬‬
‫און מיט זײַן דָ ור װער האָט‬
‫איז‬ ‫ער‬ ‫אײַנגעטענהט?װאָרום‬
‫פֿאַרשניטן געװאָרן פֿון לאַנד פֿון די‬
‫װער װאָלט געגלױבט‬
‫אונדזער הערונג?און דער‬ ‫‪53‬‬
‫אָרעם פֿון גאָט האָט זיך אױף װעמען‬
‫לעבעדיקע‪ ,‬פֿאַר דעם פֿאַרברעך פֿון‬ ‫אַנטפּלעקט?‬
‫מײַן פֿאָלקװאָס די פּלאָג האָט זײ‬ ‫‪ 2‬װאָרום ער איז אױפֿגעגאַנגען װי‬
‫געקומט‪.‬‬ ‫ַא שפּראָץ גלײַך אַרױף‪ ,‬און װי ַא‬
‫‪ 9‬און מע האָט געמאַכט מיט רשָעים‬ ‫װאָרצל פֿון טרוקענער ערד;ער האָט‬
‫זײַן קבֿר‪ ,‬און מיטן תַּ קיף זײַן בערגל‪,‬‬ ‫קײן געשטאַלט ניט געהאַט און קײן‬
‫הגם ער האָט קײן אומרעכט ניט‬ ‫שײנקײט‪ ,‬אַז מיר זאָלן אים אָנקוקן‪,‬‬
‫געטאָן‪ ,‬און קײן באַטרוג איז ניט געװען‬ ‫און קײן אױסזען‪ ,‬אַז מיר זאָלן אים‬
‫אין זײַן מױל‪.‬‬ ‫גלוסטן‪.‬‬
‫‪ 10‬אָבער גאָט האָט אים געװאָלט‬ ‫‪ 3‬ער איז געװען פֿאַראַכט‪ ,‬און‬
‫צעדריקן מיט קראַנקשאַפֿט‪ ,‬צו זען‬ ‫אױסגעמיטן פֿון מענטשן‪ַ ,‬א מענטש‬
‫אױב זײַן זעל װעט זיך מאַכן פֿאַר‬ ‫מיט װײטאָגן און צו קראַנקשאַפֿט‬
‫ַא קרבן;כּדי ער זאָל זען זאָמען‪,‬‬ ‫געװױנט‪ ,‬און װי אײנער װאָס‬
‫דערלענגערן זײַנע טעג‪ ,‬און דער ָרצון‬ ‫מע פֿאַרבאָרגט דעם פּנים פֿון‬
‫פֿון גאָט דורך זײַן האַנט זאָל געלינגען‪.‬‬ ‫אים;פֿאַראַכט‪ ,‬און מיר האָבן אים‬
‫‪ 11‬מאַטערניש פֿון זײַן זעל װעט‬ ‫גערעכנט פֿאַר גאָרנישט‪.‬‬
‫ער זיך אָנזען צו זאַט;מיט זײַן‬ ‫‪ 4‬אָבער דאָס האָט ער אונדזער‬
‫דערקענונג װעט מײַן קנעכט דער‬ ‫קראַנקשאַפֿט געליטן‪ ,‬און אונדזערע‬
‫גערעכטערגערעכט מאַכן פֿיל‪ ,‬און‬ ‫װײטאָגן‪ ,‬זײ האָט ער געטראָגן‪ ,‬בעת‬
‫זײערע זינד װעט ער טראָגן‪.‬‬ ‫מיר האָבן אים גערעכנט פֿאַר ַא‬
‫‪ 12‬דרום װעל איך אים אײַנטײלן‬ ‫געפּלאָגטן‪ ,‬פֿאַר ַא געשלאָגענעם פֿון‬
‫צװישן די גרױסע‪ ,‬און מיט מאַכטיקע‬ ‫גאָט און געפּײַניקטן‪.‬‬
‫װעט ער טײלן רױב;דערפֿאַר װאָס ער‬ ‫‪ 5‬און ער איז פֿאַרװוּנדט געװען‬
‫האָט אַנטבלױזט צום טױט זײַן זעל‪,‬‬ ‫פֿאַרברעכן‪,‬‬ ‫אונדזערע‬ ‫איבער‬
‫‪54:1—54:17‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪650‬‬
‫דערבאַרימען‪ ,‬זאָגט דײַן אױסלײזער‪,‬‬ ‫און איז מיט פֿאַרברעכער געצײלט‬

‫גאָט‪.‬‬ ‫געװאָרן‪ ,‬בעת דעם חטא פֿון פֿיל‬
‫‪ 9‬װאָרום דאָס געװיסער פֿון נ ֹח איז‬ ‫האָט ער געטראָגן‪ ,‬און פֿלעגט פֿאַר‬
‫דאָס מיר‪:‬אַזױ װי איך האָב געשװאָרן‬ ‫פֿאַרברעכער זיך אײַנשטעלן‪.‬‬
‫אַז דאָס געװיסער פֿון נ ֹחזאָל מער ניט‬
‫אַריבערגײן איבער דער ערד‪ ,‬אַזױ‬
‫האָב איך געשװאָרן ניט צו צערענען‬
‫זינג‪ ,‬דו עקרה‪ ,‬װאָס האָט‬
‫ניט געבאָרן‪ ,‬ברעך אױס אין‬ ‫‪54‬‬
‫געזאַנג און שר ַײ אױס‪ ,‬דו װאָס האָסט‬
‫אױף דיר‪ ,‬און ניט אָנצושרײַען אױף‬
‫דיר‪.‬‬ ‫ניט געװײטאָקט;װאָרום מער זײַנען‬
‫‪ 10‬װאָרום די בערג מעגן זיך אָפּטאָן‪,‬‬ ‫די קינדער פֿון דער װיסטער‪ ,‬װי די‬
‫און די הײכן מעגן זיך װאַקלען‪ ,‬אָבער‬ ‫קינדער פֿון דער באַמאַנטער‪ ,‬זאָגט‬
‫מײַן גענאָד װעט זיך פֿון דיר ניט‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫אָפּטאָן‪ ,‬און מײַן בונד פֿון שלום‬ ‫‪ 2‬ברײט אױס דעם אָרט פֿון דײַן‬
‫װעט זיך ניט װאַקלען‪ ,‬זאָגט דײַן‬ ‫געצעלט‪ ,‬און די אומהאַנגען פֿון דײַנע‬
‫דערבאַרימער‪ ,‬גאָט‪.‬‬ ‫װױנונגען זאָל מען אױסשטרעקן;ניט‬
‫‪ 11‬דו אָרימע‪ ,‬פֿון שטורעם‬ ‫שפּאָר‪ ,‬מאַך לאַנג דײַנע שטריק‪ ,‬און‬
‫געטריבענע‪ ,‬דו ניט געטרײסטע‪ ,‬זע‪,‬‬ ‫דײַנע פֿלעקלעך באַפֿעסטיק‪.‬‬
‫איך לײג אױס דײַנע שטײנער אין‬ ‫‪ 3‬װאָרום רעכטס און לינקס‬
‫פֿאַרבן‪ ,‬און װעל דיך גרונטפֿעסטן מיט‬ ‫װעסטו זיך שפּרײטן‪ ,‬און דײַן זאָמען‬
‫סאַפּירשטײנער‪.‬‬ ‫װעט אַרבן די פֿעלקער‪ ,‬און שטעט‬
‫‪ 12‬און איך װעל מאַכן דײַנע‬ ‫פֿאַרװיסטע װעלן זײ באַזעצן‪.‬‬
‫טורעמשפּיצן פֿון רובין‪ ,‬און דײַנע‬ ‫‪ 4‬זאָלסט ניט מורא האָבן‪ ,‬װאָרום‬
‫טױערן פֿון גאַרפֿונקלשטײנער‪ ,‬און‬ ‫װעסט ניט אין בִיוש בלײַבן‪ ,‬און זאָלסט‬
‫דײַן גאַנצן געמאַרק פֿון גלוסטיקע‬ ‫ניט פֿאַרשעמט זײַן‪ ,‬װאָרום װעסט ניט‬
‫שטײנער‪.‬‬ ‫צו שאַנד װערן‪.‬‬
‫‪ 13‬און אַלע דײַנע קינדער װעלן זײַן‬ ‫‪ 5‬װאָרום דעם בִיוש פֿון דײַן יוגנט‬
‫געלערנטע פֿון גאָט;און גרױס װעט‬ ‫װעסטו פֿאַרגעסן‪ ,‬און די חרפּה פֿון‬
‫זײַן דער שלום פֿון דײַנע קינדער‪.‬‬ ‫דײַן אלמנהשאַפֿט װעסטו מער ניט‬
‫‪ 14‬אױף גערעכטיקײט װעסטו‬ ‫דערמאָנען‪ .‬װאָרום דײַן באַשעפֿער איז‬
‫אױפֿגעשטעלט װערן;ז ַײ װײַט פֿון‬ ‫דײַן מאַן‪ ,‬יהוה פֿון צבֿאות איז זײַן‬
‫דריקונג‪ ,‬װאָרום דאַרפֿסט ניט מורא‬ ‫נאָמען;און דײַן אױסלײזער איז דער‬
‫האָבן‪ ,‬און פֿון ַא בראָך‪ ,‬װאָרום ער‬ ‫הײליקער פֿון ישׂראל‪ ,‬גאָט פֿון דער‬
‫װעט ניט גענענען צו דיר‪.‬‬ ‫גאַנצער ערד װערט ער גערופֿן‪.‬‬
‫‪ 15‬זע‪ ,‬זאַמלען מעג מען זיך זאַמלען‪,‬‬ ‫‪ 6‬װאָרום װי ַא װײַב פֿאַרלאָזן‬
‫אָבער אָן מײַן װילן;װער עס זאַמלט זיך‬ ‫און פֿאַראומערט אין געמיטטוט דיך‬
‫אױף דיר‪ ,‬װעט פֿאַלן פֿון װעגן דיר‪.‬‬ ‫צוריקרופֿן יהוה;און ַא יוגנטװײַב‪ ,‬קען‬
‫‪ 16‬זע‪ ,‬איך האָב באַשאַפֿן דעם‬ ‫זי דען נמאס װערן?זאָגט דײַן גאָט‪.‬‬
‫מײַנסטער‪ ,‬װאָס בלאָזט אין דעם‬ ‫‪ 7‬אױף ַא קלײן רגע האָב איך‬
‫קױלפֿײַער‪ ,‬און ברענגט אַרױס ַא‬ ‫דיך פֿאַרלאָזן‪ ,‬אָבער מיט גרױס‬
‫געצײַג פֿאַר זײַן אַרבעט;און איך‬ ‫דערבאַרימונג װעל איך דיך‬
‫האָב באַשאַפֿן דעם פֿאַרװיסטער צו‬ ‫אײַנזאַמלען‪.‬‬
‫צעשטערן‪.‬‬ ‫‪ 8‬אין אױסגוס פֿון כּעסהאָב איך ַא‬
‫‪ 17‬איטלעך געצײַג װאָס װעט‬ ‫רגע פֿאַרבאָרגן מײַן פּנים פֿון דיר‪,‬‬
‫געפֿורעמט װערן קעגן דיר‪ ,‬װעט ניט‬ ‫אָבער מיט אײביקער גענאָדטו איך דיך‬
‫‪651‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪55:1—56:4‬‬
‫העכער פֿון אײַערע װעגן‪ ,‬און מײַנע‬ ‫געלינגען‪ ,‬און איטלעך צונג װאָס‬
‫טראַכטונגען פֿון אײַערע טראַכטונגען‪.‬‬ ‫װעט זיך שטעלן אין משפּט מיט דיר‪,‬‬
‫‪ 10‬װאָרום אַזױ װי עס נידערט פֿון‬ ‫װעסטו שולדיק מאַכן‪ .‬דאָס איז די‬
‫הימלדער רעגן און דער שנײ‪ ,‬און‬ ‫אַרב פֿון די קנעכט פֿון גאָט‪ ,‬און זײער‬
‫קערט זיך אַהין צו ניט אום‪ ,‬נײַערט ער‬ ‫גערעכטער לױן פֿון מיר‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬
‫טרינקט אָן די ערד‪ ,‬און באַפֿרוכט זי‬
‫און באַשפּראָצט זי‪ ,‬און גיט זריעה צו‬
‫דעם זײער‪ ,‬און ברױט צו דעם עסער;‬
‫העי‪ ,‬אַלע דאָרשטיקע‪ ,‬קומט‬
‫נאָך װאַסער‪ ,‬צו מאָל דער‬
‫װאָס האָט ניט קײן געלט;קומט שאַפֿט‬
‫‪55‬‬
‫‪ 11‬אַזױ װעט זײַן מײַן װאָרט װאָס‬
‫גײט אַרױס פֿון מײַן מױל‪:‬עס װעט זיך‬ ‫אײַך אײַן און עסט‪ ,‬און קומט שאַפֿט‬
‫ניט אומקערן צו מיר לײדיק‪ ,‬נײַערט‬ ‫אײַך אײַן אָן געלטאון אָן געצאָלט װײַן‬
‫עס װעט טאָן װאָס איך האָב געװאָלט‪,‬‬ ‫און מילך‪.‬‬
‫און באַגליקן אום װאָס איך האָב עס‬ ‫‪ 2‬נאָך װאָס זאָלט איר געלט צאָלן‬
‫געשיקט‪.‬‬ ‫פֿאַר ניט‪-‬ברױט?און אײַער מי פֿאַר‬
‫‪ 12‬װאָרום מיט שִׂמחה װעט איר‬ ‫װאָס זעטיקט ניט?הערן הערט מיר צו‪,‬‬
‫אַרױסגײן‪ ,‬און בשלום װעט איר‬ ‫און עסט גוטס‪ ,‬און אײַער זעל װעט זיך‬
‫געפֿירט װערן;די בערג און די‬ ‫קװיקן מיט פֿעטס‪.‬‬
‫הײכןװעלן אױסברעכן פֿאַר אײַך‬ ‫‪ 3‬נײַגט אײַער אױער‪ ,‬און קומט צו‬
‫אין געזאַנג‪- ,‬און אַלע בײמער פֿון‬ ‫מיר‪ ,‬הערט‪ ,‬און אײַער זעל װעט‬
‫פֿעלדװעלן קלאַפּן די הענט‪.‬‬ ‫לעבן;און איך װעל אײַך שליסן אַן‬
‫‪ 13‬אָנשטאָטן דאָרן װעט אױפֿגײן ַא‬ ‫אײביקן בונד‪ ,‬װי די געטרײַע חסדים‬
‫ציפּרעס‪ ,‬און אָנשטאָטן װילדגעװעקס‬ ‫צו דָ וִדן‪.‬‬
‫װעט אױפֿגײן ַא מירט;און עס װעט זײַן‬ ‫‪ 4‬זע‪ ,‬אַן עדות צו די פֿעלקער האָב‬
‫פֿאַר ַא נאָמען צו גאָט‪ ,‬פֿאַר אַן אײביקן‬ ‫איך אים געמאַכט‪ַ ,‬א פֿירשט און‬
‫צײכן װאָס װעט ניט פֿאַרשניטן װערן‪.‬‬ ‫באַפֿעלער פֿון די אומות‪.‬‬
‫‪ 5‬זע‪ַ ,‬א פֿאָלק װאָס דו קענסט ניט‪,‬‬
‫גאָט‬ ‫האָט‬
‫געזאָגט‪:‬היט רעכט‪ ,‬און‬
‫אַזױ‬
‫טוט גערעכטיקײט‪ ,‬װאָרום נאָנט‬
‫‪56‬‬ ‫װעסטו רופֿן‪ ,‬און ַא פֿאָלק װאָס קען דיך‬
‫ניט‪ ,‬װעט לױפֿן צו דיר‪ ,‬פֿון װעגן יהוה‬
‫דײַן גאָט‪ ,‬און צוליב דעם הײליקן פֿון‬
‫איז מײַן הילף צו קומען‪ ,‬און מײַן‬ ‫ישׂראל‪ ,‬װײַל ער האָט דיך באַשײנט‪.‬‬
‫גערעכטיקײט זיך צו אַנטפּלעקן‪.‬‬ ‫‪ 6‬זוכט גאָט װען ער קען געפֿונען‬
‫‪ 2‬װױל צו דעם מאַן װאָס טוט דאָס‬ ‫װערן‪ ,‬רופֿט אים װען ער איז נאָנט‪.‬‬
‫דאָזיקע‪ ,‬און דעם מענטשנקינד װאָס‬ ‫‪ 7‬זאָל דער ָרשע פֿאַלאָזן זײַן‬
‫האַלט זיך דעראָן!װאָס היט שבת‪ ,‬אים‬ ‫װעג‪ ,‬און דער מאַן פֿון אומרעכט‬
‫ניט צו פֿאַרשװעכן‪ ,‬און היט זײַן האַנט‬ ‫זײַנע טראַכטונגען;און זאָל ער זיך‬
‫פֿון צו טאָן ַא שום בײז‪.‬‬ ‫אומקערן צו יהוה‪ ,‬און ער װעט אים‬
‫‪ 3‬און ניט זאָגן זאָל דער‬ ‫דערבאַרימען‪ ,‬און צו אונדזער גאָט‪,‬‬
‫פֿרעמדגעבאָרענער‪ ,‬װאָס באַהעפֿט זיך‬ ‫װאָרום ער פֿאַרגיט ַא סך‪.‬‬
‫צו גאָט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬אָפּזונדערן װעט‬ ‫‪ 8‬װאָרום ניט מײַנע טראַכטונגען‬
‫מיך אָפּזונדערן גאָט פֿון זײַן פֿאָלק;און‬ ‫זײַנען אײַערע טראַכטונגען‪ ,‬און ניט‬
‫ניט זאָגן זאָל דער סָריס‪:‬זע‪ ,‬איך בין ַא‬ ‫אײַערע װעגן זײַנען מײַנע װעגן‪ ,‬זאָגט‬
‫טרוקענער בױם‪.‬‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫גאָט‬ ‫‪ 4‬װאָרום אַזױ האָט‬ ‫‪ 9‬װאָרום װי דער הימל איז העכער‬
‫געזאָגטאױף די סָריסים װאָס‬ ‫פֿון דער ערד‪ ,‬אַזױ זײַנען מײַנע װעגן‬
‫‪56:5—57:9‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪652‬‬
‫גײט‬ ‫גערעכטער‬
‫אונטער‪ ,‬און קײן מענטש‬
‫דער‬
‫נעמט ניט צום האַרצן‪ ,‬און פֿרומע‬
‫‪57‬‬ ‫היטן מײַנע שבתים‪ ,‬און װײלן אױס‬
‫דאָס װאָס איך װיל‪ ,‬און האַלטן זיך אָן‬
‫מײַן בונד‪:‬‬
‫לײַט װערן אַװעקגענומען‪ ,‬און‬ ‫‪ 5‬זײ װעל איך געבן אין מײַן‬
‫קײנער באַטראַכט ניט‪ ,‬אַז פֿון װעגן‬ ‫הױזאון אין מײַנע מױערןאַן אָנדענק‬
‫דער שלעכטיקײטאיז אַװעקגענומען‬ ‫און ַא נאָמען‪ ,‬בעסער פֿון זין און פֿון‬
‫געװאָרן דער גערעכטער‪.‬‬ ‫טעכטער;אַן אײביקן נאָמען װעל איך‬
‫‪ 2‬ער גײט צו זײַן פֿריד;אױף זײערע‬ ‫זײ געבן‪ ,‬װאָס װעט ניט פֿאַרשניטן‬
‫קבֿר‪-‬געלעגערס רועןדי װאָס זײַנען‬ ‫װערן‪.‬‬
‫געגאַנגען אין זײער ערלעכקײט‪.‬‬ ‫‪ 6‬און די פֿרעמדגעבאָרענע װאָס‬
‫‪ 3‬און איר גענענט אַהער‪ ,‬זין פֿון ַא‬ ‫באַהעפֿטן זיך צו גאָט‪ ,‬אים צו‬
‫כּישופֿמאַכערין‪ ,‬זאָמען פֿון ַא נואף און‬ ‫טאָן דינסט‪ ,‬און ליב צו האָבן דעם‬
‫ַא זונה‪.‬‬ ‫נאָמען פֿון גאָט‪ ,‬אים צו זײַן פֿאַר‬
‫‪ 4‬אױף װעמען מאַכט איר אײַך‬ ‫קנעכט;איטלעכער װאָס היט שבת אים‬
‫לוסטיק?אױף װעמען רײַסט איר אױף‬ ‫ניט צו פֿאַרשװעכן‪,‬‬
‫דאָס מױל‪ ,‬שטעקט איר אַרױס ַא‬ ‫‪ 7‬זײ װעל איך ברענגען צו‬
‫צונג?פֿאַר װאָר‪ ,‬איר זײַט קינדער פֿון‬ ‫מײַן הײליקן באַרג‪ ,‬און װעל‬
‫פֿאַרברעך‪ ,‬זאָמען פֿון ליגן‪,‬‬ ‫זײ דערפֿרײען אין מײַן הױז פֿון‬
‫‪ 5‬איר װאָס דערהיצט אײַך צװישן‬ ‫געבעט;זײערע בראַנדאָפּפֿער און‬
‫די אײַכנבײמער‪ ,‬אונטער יעטװעדער‬ ‫זײערע שלאַכטאָפּפֿערװעלן זײַן צו‬
‫צװײַגהאַפֿטיקן בױם;װאָס שעכט די‬ ‫באַװיליקונג אױף מײַן מזבח;װאָרום‬
‫קינדער אין די טאָלן‪ ,‬אונטער די‬ ‫מײַן הױז װעט גערופֿן װערןדאָס הױז‬
‫שפּאַלטן פֿון די פֿעלדזן‪.‬‬ ‫פֿון געבעט פֿאַר אַלע פֿעלקער‪.‬‬
‫‪ 6‬צװישן די גלאַטע שטײנער פֿון‬ ‫‪ 8‬אַזױ זאָגט גאָט דער האַר‪ ,‬דער‬
‫טאָל איז דײַן טײל‪ ,‬זײ‪ ,‬זײ זײַנען‬ ‫װאָס זאַמלט אײַן די פֿאַרשטױסענע פֿון‬
‫דײַן גורל;צו זײ אױך האָסטו געגאָסן‬ ‫ישׂראל‪:‬איך װעל נאָך אײַנזאַמלען צו‬
‫גיסאָפּפֿער‪ ,‬האָסטו אױפֿגעבראַכט‬ ‫אים‪ ,‬די װאָס פֿלעגן זיך אײַנזאַמלען‬
‫שפּײַזאָפּפֿער‪ .‬זאָל איך װעגן דעם זיך‬ ‫קעגן אים‪.‬‬
‫באַרוען?‬ ‫‪ 9‬אַלע חיות פֿון פֿעלד‪ ,‬קומט אַהער‬
‫‪ 7‬אױף ַא הױכן און דערהױבענעם‬ ‫עסן‪ ,‬אַלע חיות אין װאַלד!‬
‫געלעגער‬ ‫דײַן‬ ‫באַרגהאָסטו‬ ‫‪ 10‬זײַנע װעכטער זײַנען בלינדע‬
‫ביסטו‬ ‫אױך‬ ‫געמאַכט;אַהין‬ ‫אַלע‪ ,‬זײ װײסן גאָרניט;שטומע הינט‬
‫צו‬ ‫אַרױפֿגעגאַנגעןשלאַכטאָפּפֿער‬ ‫זײַנען זײ אַלע‪ ,‬זײ קענען ניט בילן;זײ‬
‫שלאַכטן‪.‬‬ ‫ליגן און חלומען‪ ,‬זײ האָבן ליב שלאָפֿן‪.‬‬
‫‪ 8‬און הינטער דער טיר און דעם‬ ‫‪ 11‬און די הינט זײַנען װילד זשעדנע‪,‬‬
‫בײַשטידלהאָסטו אַרױפֿגעטאָן דײַן‬ ‫זײ װײסן ניט פֿון זעט;און יענע זײַנען‬
‫דערמאָנצײכן‪ ,‬װאָרום פֿון מיר ביסטו‬ ‫פּאַסטוכערװאָס װײסן ניט אַכט צו‬
‫אָפֿן אַװעקגעגאַנגען;האָסט ברײט‬ ‫געבן;זײ אַלע קערן זיך צו זײער װעג‪,‬‬
‫געמאַכט דײַן געלעגער‪ ,‬און האָסט‬ ‫איטלעכער צו זײַן גײציקײט‪ ,‬פֿון עק‬
‫דיר אױסגעקליבן פֿון דיװאָס דו האָסט‬ ‫צו עק‪.‬‬
‫זײער געלעגער ליב געהאַט‪ ,‬זײער‬ ‫‪ 12‬״קומט‪ ,‬איך װעל ברענגען װײַן‪,‬‬
‫האַנט געזען‪.‬‬ ‫און לאָמיר זױפֿן דעם טרונק;און װי‬
‫‪ 9‬און ביסט געגאַנגען צום מלך‬ ‫דער אַזױ זאָל זײַן מאָרגעדיקער טאָג‪,‬‬
‫מיט זאַלב‪ ,‬און האָסט געמערט דײַנע‬ ‫און גרעסער נאָך פֿיל״‪.‬‬
‫‪653‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪57:10—58:5‬‬
‫און אים געשלאָגן‪ ,‬מיך פֿאַרבאָרגן און‬ ‫בשׂמים;און האָסט געשיקט דײַנע‬
‫געצערנט‪ ,‬װײַל ער איז אָפּקערעריש‬ ‫שלוחים ביז אין דער װײַט‪ ,‬און ביז‬
‫געגאַנגעןאין װעג פֿון זײַן האַרצן‪.‬‬ ‫אין אונטערערד געמאַכט נידערן‪.‬‬
‫‪ 18‬איך האָב געזען זײַנע װעגן‪ ,‬אָבער‬ ‫‪ 10‬פֿון דײַנע פֿיל װעגן ביסטו מיד‬
‫איך װעל אים הײלן‪ ,‬און װעל אים‬ ‫געװאָרן‪ ,‬אָבער האָסט ניט געזאָגט‪:‬‬
‫פֿירן‪ ,‬און װעל באַצאָלן נחמות אים און‬ ‫פֿאַרפֿאַלן!שטאַרקײט אין דײַן האַנט‬
‫זײַנע טרױערער‪.‬‬ ‫האָסטו געפֿונען‪ ,‬דרום האָסטו זיך ניט‬
‫ַא‬ ‫באַשאַף‬ ‫‪ 19‬איך‬ ‫געקימערט‪.‬‬
‫שלום צום‬ ‫ליפּנפֿרוכט‪:‬״שלום‪,‬‬ ‫‪ 11‬און פֿאַר װעמען האָסטו זיך‬
‫נאָנטן און צום װײַטן!״זאָגט גאָט‪ ,‬און‬ ‫געשראָקן און מורא געהאַט‪ ,‬אַז דו‬
‫איך װעל אים הײלן‪.‬‬ ‫זאָלסט זיך פֿאַרשטעלן?אַז אָן מיר‬
‫‪ 20‬אָבער די רשָעים זײַנען װי ַא‬ ‫האָסטו ניט געדאַכט‪ ,‬ניט גענומען זיך‬
‫ים ַא געטריבענער‪ ,‬װאָס קען זיך ניט‬ ‫צום האַרצן;פֿאַר װאָר‪ ,‬איך שװײַג‪ ,‬און‬
‫אײַנשטילן‪ ,‬און זײַנע װאַסערן טרײַבן‬ ‫פֿון אײביק אָן‪ ,‬דרום האָסטו ניט מורא‬
‫קױט און לײם‪ .‬ניט ָא קײן שלום‪ ,‬זאָגט‬ ‫פֿאַר מיר‪.‬‬
‫מײַן גאָט‪ ,‬פֿאַר די רשָעים‪.‬‬ ‫‪ 12‬װעל איך דערצײלן דײַן‬
‫״גערעכטיקײט״‪ ,‬און דײַנע מעשׂים‪,‬‬
‫רוף מיט קעל‪ ,‬זאָלסט ניט‬
‫צוריקהאַלטן‪ ,‬אַזױ װי ַא‬ ‫‪58‬‬
‫שופֿר הײב אױף דײַן קָול‪ ,‬און זאָג מײַן‬
‫זײ װעלן דיר ניט גוטס טאָן‪.‬‬
‫‪ 13‬אַז דו שרײַסט‪ ,‬זאָלן דײַנע‬
‫געזעמלען דיך מציל זײַן;אָבער זײ‬
‫פֿאָלק זײער פֿאַרברעך‪ ,‬און דעם הױז‬ ‫אַלעמען װעט דער װינט אַװעקטראָגן‪,‬‬
‫פֿון יעק ֿב זײערע זינד‪.‬‬ ‫װעט ַא הױך אַװעקנעמען;און דער‬
‫‪ 2‬און זײ זוכן מיך נאָך טאָג פֿאַר טאָג‪,‬‬ ‫װאָס באַשיצט זיך אין מירװעט אַרבן‬
‫און װיסן מײַנע װעגן באַגערן זײ!אַזױ‬ ‫דאָס לאַנד‪ ,‬און י ַרשען מײַן הײליקן‬
‫װי ַא פֿאָלק װאָס טוט גערעכטיקײט‪,‬‬ ‫באַרג‪.‬‬
‫און פֿאַרלאָזט ניט דאָס געזעץ פֿון‬ ‫‪ 14‬און ער װעט זאָגן‪:‬טרעט אױס‪,‬‬
‫זײַן גאָט‪ ,‬פֿאַרלאַנגען זײ פֿון מיר‬ ‫טרעט אױס‪ ,‬ראַמט אָפּ דעם װעג‪,‬‬
‫משפּטים גערעכטע‪ ,‬די נאָנטקײט פֿון‬ ‫הײבט אױף די שטרױכלונגפֿון דעם‬
‫גאָט באַגערן זײ‪.‬‬ ‫װעג פֿון מײַן פֿאָלק‪.‬‬
‫‪ 3‬״פֿאַר װאָס פֿאַסטן מיר‪ ,‬און דו‬ ‫‪ 15‬װאָרום אַזױ זאָגט דער הױכער‬
‫זעסט ניט?פּײַניקן מיר אונדזער זעל‪,‬‬ ‫און דערהױבענער‪ ,‬דער װאָס‬
‫און דו מערקסט ניט?״זעט‪ ,‬אין טאָג‬ ‫רוט אײביק‪ ,‬און הײליק איז זײַן‬
‫פֿון אײַער פֿאַסטן געפֿינט איר אַן עסק‪,‬‬ ‫נאָמען‪:‬אין הױכקײט און הײליקײט‬
‫און אַלע אײַערע אַרבעטער טוט איר‬ ‫טו איך רוען‪ ,‬אָבער אױך בײַם‬
‫דריקן‪.‬‬ ‫דערשלאָגענעם און געפֿאַלענעם אין‬
‫‪ 4‬איר פֿאַסט דאָך נאָר פֿאַר קריג און‬ ‫געמיט‪ ,‬אױפֿצולעבן דאָס געמיט פֿון‬
‫שטרײַט‪ ,‬און צו שלאָגן מיטן פֿױסט‬ ‫געפֿאַלענע‪ ,‬און אױפֿצולעבן דאָס‬
‫פֿון אומרעכט;איר פֿאַסט ניט אין אַז ַא‬ ‫האַרץ פֿון דערשלאָגענע‪.‬‬
‫טאָגצו מאַכן הערן אין דער הײך אײַער‬ ‫‪ 16‬װאָרום ניט אײביק טו איך קריגן‪,‬‬
‫קָול‪.‬‬ ‫און ניט תּמיד טו איך צערענען;װאָרום‬
‫‪ 5‬איז אַז ַא דאָס פֿאַסטן װאָס איך האָב‬ ‫דער גײַסט װאָס באַקלײדט זיך‪ ,‬איז פֿון‬
‫אױסגעװײלט? ַא טאָג פֿאַר ַא מענטשן‬ ‫מיר‪ ,‬און די נשמות האָב איך געמאַכט‪.‬‬
‫צו פּײַניקן זײַן זעל?צו בײגן װי ַא‬ ‫‪ 17‬פֿאַר דער זינד פֿון זײַן‬
‫װאַסערריטל זײַן קאָפּ‪ ,‬און זאַק און אַש‬ ‫געצערנט‪,‬‬ ‫איך‬ ‫גײציקײטהאָב‬
‫‪58:6—59:7‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪654‬‬
‫בראָכן‪ ,‬באַנײַער פֿון װעגן צום װױנען‪.‬‬ ‫זאָל ער זיך אױסבעטן?צי דאָס רופֿסטו‬
‫‪ 13‬אַז דו װעסט אָפּהאַלטן צוליב‬ ‫פֿאַסטן‪ ,‬און ַא טאָג פֿון באַװיליקונג צו‬
‫שבת דײַן פֿוס‪ ,‬פֿון טאָן דײַנע עסקים‬ ‫גאָט?‬
‫אין מײַן הײליקן טאָג;און װעסט רופֿן‬ ‫‪ 6‬איז ניט דאָס דאָס פֿאַסטן װאָס איך‬
‫שבת ַא תּענוג‪ ,‬דעם הײליקן ]טאָג[‬ ‫האָב אױסגעװײלט‪:‬לױז מאַכן די קײטן‬
‫פֿון גאָט‪ ,‬געערלעכט;און װעסט אים‬ ‫פֿון אומרעכט‪ ,‬אָפּבינדן די בינדשטריק‬
‫ערלעכן‪ ,‬ניט צו טאָן דײַנע גאַנגען‪ ,‬ניט‬ ‫פֿון יאָך‪ ,‬און אַרױסלאָזן פֿר ַײ די‬
‫צו געפֿינען דיר אַן עסק‪ ,‬אָדער אָפּרעדן‬ ‫געדריקטע‪ ,‬און יעטװעדער יאָך זאָלט‬
‫ַא זאַך‪.‬‬ ‫איר צעברעכן?‬
‫‪ 14‬דענצמאָל װעסטו זיך קװיקן מיט‬ ‫‪ 7‬איז עס ניט‪ ,‬אָפּצוברעכן‬
‫גאָט‪ ,‬און איך װעל דיך אַרױפֿזעצן‬ ‫פֿון דײַן ברױט דעם הונגעריקן‪,‬‬
‫אױף די הײכן פֿון דער ערד‪ ,‬און דיך‬ ‫און פֿאַרװאָגלטע אָרימע זאָלסטו‬
‫מאַכן עסן די אַרב פֿון דײַן פֿאָטער‬ ‫אַרײַנברענגען אין הױז?אַז דו זעסט‬
‫יעקבֿ;װאָרום דאָס מױל פֿון גאָט האָט‬ ‫ַא נאַקעטן‪ ,‬זאָלסטו אים באַדעקן‪ ,‬און‬
‫גערעדט‪.‬‬ ‫פֿון דײַן אײגן פֿלײש זאָלסטו זיך ניט‬
‫פֿאַרהױלן?‬
‫זעט‪ ,‬די האַנט פֿון גאָט איז‬
‫ניט קורץ צו העלפֿן‪ ,‬און זײַן‬ ‫‪59‬‬
‫אױער איז ניט שװער צו הערן;‬
‫‪ 8‬דענצמאָל װעט אױסברעכן‬
‫װי דער פֿרימאָרגן דײַן ליכט‪ ,‬און‬
‫‪ 2‬נאָר אײַערע זינד פֿלעגן‬ ‫דײַן הײלונג װעט אַרױסשפּראָצן‬
‫צעשײדןצװישן אײַך און אײַער‬ ‫גיך;און דיר פֿאַרױס װעט גײן דײַן‬
‫גאָט‪ ,‬און אײַערע חטאים האָבן‬ ‫גערעכטיקײט‪ ,‬און די פּראַכט פֿון גאָט‬
‫פֿאַרבאָרגן זײַן פּנים פֿון אײַך‪ ,‬ניט‬ ‫װעט דיך נאָכבאַלײטן‪.‬‬
‫צוצוהערן‪.‬‬ ‫‪ 9‬דענצמאָל װעסטו רופֿן‪ ,‬און גאָט‬
‫‪ 3‬װאָרום אײַערע הענט זײַנען‬ ‫װעט ענטפֿערן;װעסט שרײַען‪ ,‬און ער‬
‫באַפֿלעקט מיט בלוט‪ ,‬און אײַערע‬ ‫װעט זאָגן‪ :‬ד ָא בין איך!אַז דו װעסט‬
‫פֿינגער מיט זינד;אײַערע ליפּן זאָגן‬ ‫אָפּטאָן פֿון צװישן דיר פֿאַריאָכונג‪,‬‬
‫ליגן‪ ,‬אײַערע צונג רעדט אומרעכט‪.‬‬ ‫טײטלען מיטן פֿינגער‪ ,‬און רעדן‬
‫מיט‬ ‫ניט‬ ‫לאָדט‬ ‫‪ 4‬קײנער‬ ‫אומרעכט;‬
‫גערעכטיקײט‪ ,‬און קײנער טענהט ניט‬ ‫‪ 10‬און װעסט אױסשטרעקן צום‬
‫מיט אמת;מע פֿאַרזיכערט זיך אױף‬ ‫הונגעריקן דײַן זעל‪ ,‬און די געדריקטע‬
‫נישט‪ ,‬און מע רעדט פֿאַלש‪ ,‬מע טראָגט‬ ‫זעל װעסטו זעטן;דענצמאָל װעט‬
‫אומגליק‪ ,‬און מע געבערט אומרעכט‪.‬‬ ‫אױפֿשײַנען אין חושך דײַן ליכט‪ ,‬און‬
‫‪ 5‬אײער פֿון ַא שלאַנג ברי ִען‬ ‫דײַן פֿינצטערקײט װי מיטן טאָג‪.‬‬
‫זײ אױס‪ ,‬און שפּינװעבס טוען זײ‬ ‫‪ 11‬און גאָט װעט דיך פֿירן תּמיד‪,‬‬
‫װעבן;דער װאָס עסט פֿון זײערע‬ ‫און װעט זעטן אין טריקענישן דײַן‬
‫אײער שטאַרבט‪ ,‬און דאָס צעדריקטע‬ ‫זעל‪ ,‬און דײַנע בײנער װעט ער‬
‫ברעכט אױס אין ַא נאָטערשלאַנג‪.‬‬ ‫שטאַרקן;און װעסט זײַן װי ַא גאָרטן אַן‬
‫‪ 6‬זײערע געװעבן זײַנען ניט אױף‬ ‫אָנגעטרונקענער‪ ,‬און װי אַן אױסגאַנג‬
‫ַא בגד‪ ,‬און מען קען זיך ניט צודעקן‬ ‫װאַסערװאָס זײַנע װאַסערן טוען ניט‬
‫מיט זײערע אַרבעט;זײערע אַרבעט איז‬ ‫פֿעלשן‪.‬‬
‫אַרבעט פֿון אומרעכט‪ ,‬און אױפֿטו פֿון‬ ‫‪ 12‬און מע װעט אָפּבױען ב ַײ דיר‬
‫רױב איז אין זײערע הענט‪.‬‬ ‫אײביקע חורבֿות‪ ,‬גרונטפֿעסטן פֿון‬
‫‪ 7‬זײערע פֿיס לױפֿן צו שלעכטס‪,‬‬ ‫דָ ור‪-‬דורות װעסטו אױפֿשטעלן;און מע‬
‫און זײ אײַלן צו פֿאַרגיסן אומשולדיק‬ ‫װעט דיך רופֿן פֿאַרמױערער פֿון‬
‫‪655‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪59:8—60:2‬‬
‫זײַנע אױגן‪ ,‬װאָס קײן גערעכטיקײט‬ ‫בלוט;זײערע טראַכטונגען זײַנען‬

‫איז ניטאָ‪.‬‬ ‫אומרעכט‪,‬‬ ‫פֿון‬ ‫טראַכטונגען‬
‫‪ 16‬און ער האָט געזען‪ ,‬אַז‬ ‫פֿאַרװיסטונג און בראָך זײַנען‬
‫קײן מענטש איז ניטאָ‪ ,‬און זיך‬ ‫אין זײערע שליאַכן‪.‬‬
‫פֿאַרװוּנדערט‪ ,‬װאָס קײנער שטעלט‬ ‫‪ 8‬דעם װעג פֿון שלום װײסן זײ‬
‫זיך ניט אײַן;האָט אים זײַן אָרעם‬ ‫ניט‪ ,‬און ניט ָא קײן גערעכטיקײט‬
‫געהאָלפֿן‪ ,‬און זײַן גערעכטיקײט‪ ,‬זי‬ ‫אין זײערע גענג;זײ האָבן פֿאַרקרימט‬
‫האָט אים אונטערגעלענט‪.‬‬ ‫זײערע שטעגן‪ ,‬קײנער װאָס טרעט‬
‫‪ 17‬און ער האָט אָנגעטאָן‬ ‫דערױף װײס ניט פֿון שלום‪.‬‬
‫ַא פּאַנצער‪,‬‬ ‫גערעכטיקײט װי‬ ‫‪ 9‬דרום איז גערעכטיקײט װײַט פֿון‬
‫און ַא קיװער פֿון הילף אױף זײַן‬ ‫אונדז‪ ,‬און אונדז דערגרײכט ניט קײן‬
‫קאָפּ;און ער האָט אָנגעטאָן קלײדער‬ ‫הילף;מיר האָפֿן אױף ליכט‪ ,‬ערשט עס‬
‫פֿון נקמה צום מלבוש‪ ,‬און זיך‬ ‫איז חושך‪ ,‬אױף שײַן‪ ,‬און מיר גײען‬
‫אײַנגעװיקלט װי אין ַא מאַנטל אין‬ ‫אין פֿינצטערניש‪.‬‬
‫צאָרן‪.‬‬ ‫‪ 10‬מיר טאַפּן װי בלינדע אָן דער‬
‫‪ 18‬אַזױ װי נאָך די טוּונגען‪,‬‬ ‫װאַנט‪ ,‬און אַזױ װי אָן אױגן טאַפּן מיר‬
‫אַזױערנאָך װעט ער באַצאָלן‪,‬‬ ‫אַרום;מיר שטרױכלען אין מיטן טאָג‪,‬‬
‫גרימצאָרן צו זײַנע פֿײַנט‪ ,‬פֿאַרגעלטונג‬ ‫װי אין אָװנט‪ ,‬מיר זײַנען אין חושכנישן‬
‫צו זײַנע שׂונאים;צו די אינדזלען װעט‬ ‫אַזױ װי די מתים‪.‬‬
‫ער פֿאַרגעלטונג באַצאָלן‪.‬‬ ‫‪ 11‬מיר ברומען װי די בערן אַלע‪,‬‬
‫‪ 19‬און מע װעט מורא האָבן‬ ‫און קלאָגן װי די טױבן קלאָגן מיר;מיר‬
‫יהוה פֿון מערבֿ‪,‬‬ ‫פֿאַרן נאָמען‬ ‫האָפֿן אױף גערעכטיקײט‪ ,‬און ניטאָ‪,‬‬
‫און פֿון אױפֿגאַנג פֿון זון פֿאַר זײַן‬ ‫אױף ַא ישועה‪ ,‬און זי איז װײַט פֿון‬
‫פּראַכט;װאָרום דער פֿײַנט װעט קומען‬ ‫אונדז‪.‬‬
‫װי ַא שטראָם‪ ,‬װאָס דער אָטעם פֿון‬ ‫‪ 12‬װאָרום פֿיל זײַנען אונדזערע‬
‫גאָט טרײַבט אים אָן‪.‬‬ ‫פֿאַרברעכן פֿאַר דיר‪ ,‬און אונדזערע‬
‫‪ 20‬און קומען װעט אַן אױסלײזער‬ ‫חטאים זאָגן עדות קעגן אונדז; װאָרום‬
‫פֿאַר צִיון‪ ,‬און פֿאַר די אָפּגעקערטע פֿון‬ ‫אונדזערע פֿאַרברעכן זײַנען ב ַײ אונדז‪,‬‬
‫זינד אין יעקבֿ‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬ ‫און אונדזערע זינד – זײ װײסן מיר‬
‫‪ 21‬און איך – דאָס איז מײַן בונד‬ ‫װױל‪:‬‬
‫מיט זײ‪ ,‬זאָגט גאָט‪:‬מײַן גײַסט װאָס‬ ‫‪ 13‬ברעכן און לײקענען אָן יהוה‪,‬‬
‫אױף דיר‪ ,‬און מײַנע װערטער װאָס‬ ‫און זיך אָפּקערן פֿון הינטער אונדזער‬
‫איך האָב אַרײַנגעטאָן אין דײַן מױל‪,‬‬ ‫גאָט‪ ,‬רעדן רױב און אָפּקערונג‪ ,‬טראָגן‬
‫װעלן זיך ניט אָפּטאָן פֿון דײַן מױל‪ ,‬און‬ ‫און אַרױסברענגען פֿון האַרצן פֿאַלשע‬
‫פֿון דעם מױל פֿון דײַנע קינדער‪ ,‬און‬ ‫רײד‪.‬‬
‫פֿון דעם מױל פֿון דײַנע קינדסקינדער‪,‬‬ ‫‪ 14‬און אָפּגעטרעטן אַהינטער איז‬
‫זאָגט גאָט‪ ,‬פֿון אַצונד און ביז אײביק‪.‬‬ ‫גערעכטיקײט‪ ,‬און רעכטפֿאַרטיקײט‬
‫שטײט פֿון דער װײַטן‪ ,‬װאָרום‬
‫שטײ אױף‪ ,‬לײַכט אױף‪,‬‬
‫װאָרום דײַן ליכט איז‬ ‫‪60‬‬
‫געקומען‪ ,‬און די פּראַכט פֿון גאָט‬
‫געשטרױכלט אין גאַס איז דער אמת‪,‬‬
‫און ערלעכקײט קען ניט אַרײַנקומען‪.‬‬
‫‪ 15‬און דער אמת פֿעלט‪ ,‬און דער‬
‫שײַנט אױף איבער דיר‪.‬‬ ‫װאָס קערט זיך אָפּ פֿון בײז‪ ,‬װערט‬
‫‪ 2‬װאָרום זע‪ ,‬פֿינצטערניש װעט‬ ‫פֿאַר משוגע געהאַלטן‪ .‬און גאָט האָט‬
‫באַדעקן די ערד‪ ,‬און ַא נעבל די‬ ‫געזען‪ ,‬און עס איז געװען שלעכט אין‬
‫‪60:3—60:19‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪656‬‬
‫‪ 11‬און אָפֿן װעלן זײַן דײַנע טױערן‬ ‫פֿעלקער‪ ,‬אָבער אױף דיר װעט‬
‫תּמיד‪ ,‬טאָג און נאַכט װעלן זײ ניט‬ ‫אױפֿשײַנען גאָט‪ ,‬און זײַן פּראַכט‬
‫פֿאַרשלאָסן װערן‪ ,‬כּדי צו ברענגען‬ ‫װעט זיך װײַזן אױף דיר‪.‬‬
‫דעם פֿאַרמעג פֿון די פֿעלקער צו‬ ‫‪ 3‬און פֿעלקער װעלן גײן פֿאַר דײַן‬
‫דיר;און זײערע מלכים װעלן מיטפֿאָרן‪.‬‬ ‫ליכט‪ ,‬און מלכים פֿאַר דער העלקײט‬
‫‪ 12‬װאָרום דאָס פֿאָלק און דאָס‬ ‫פֿון דײַן שײַן‪.‬‬
‫קיניגרײַך‪ ,‬װאָס װעלן דיר ניט דינען‪,‬‬ ‫‪ 4‬הײב אױף רונד אַרום דײַנע אױגן‪,‬‬
‫װעלן אונטערגײן‪ ,‬און די פֿעלקער‬ ‫און זע‪:‬זײ אַלע זײַנען אײַנגעזאַמלט‪ ,‬זײ‬
‫װעלן װיסט פֿאַרװיסט װערן‪.‬‬ ‫קומען צו דיר‪:‬דײַנע זין קומען אָן פֿון‬
‫‪ 13‬די פּראַכט פֿון לבֿנון װעט קומען‬ ‫דער װײַט‪ ,‬און דײַנע טעכטער װערן‬
‫צו דיר‪ ,‬ציפּרעס‪ ,‬טענענבױם‪ ,‬און‬ ‫אױפֿן זײַט געטראָגן‪.‬‬
‫בוקסנבױם אין אײנעם‪ ,‬צו באַשײנען‬ ‫‪ 5‬דענצמאָל װעסטו זען און װעסט‬
‫דעם אָרט פֿון מײַן הײליקטום;און דעם‬ ‫לײַכטן‪ ,‬און ציטערן און ברײט װערן‬
‫אָרט פֿון מײַנע פֿיס װעל איך ערלעכן‪.‬‬ ‫װעט דײַן האַרץ;װאָרום איבערגײן צו‬
‫‪ 14‬און געבױגן װעלן קומען צו דירדי‬ ‫דיר װעט די רײַכקײט פֿון ים‪ ,‬דער‬
‫זין פֿון דײַנע פּײַניקער‪ ,‬און בוקן זיך‬ ‫פֿאַרמעג פֿון די פֿעלקער װעט קומען‬
‫צו דײַנע פֿוסטריטװעלן אַלע דײַנע‬ ‫צו דיר‪.‬‬
‫לעסטערער;און זײ װעלן דיך רופֿן די‬ ‫‪ַ 6‬א שפֿע פֿון קעמלען װעט דיך‬
‫שטאָט פֿון גאָט‪ ,‬צִיון פֿון דעם הײליקן‬ ‫באַדעקן‪ ,‬יונגקעמלען פֿון מדין און‬
‫פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫עֵיפֿה‪ ,‬אַלע פֿון שבֿא געקומען;גאָלד‬
‫‪ 15‬אָנשטאָט דײַן זײַן פֿאַרלאָזט און‬ ‫און װײַרױך װעלן זײ טראָגן‪ ,‬און די‬
‫פֿאַרהאַסט‪ ,‬און אָן ַא דורכגײער‪ ,‬װעל‬ ‫לױבן פֿון גאָט װעלן זײ אָנזאָגן‪.‬‬
‫איך דיך מאַכן צום אײביקן שטאָלץ‪ַ ,‬א‬ ‫‪ 7‬אַלע שאָף פֿון קֵדר װעלן‬
‫פֿרײד אױף דָ ור‪-‬דורות‪.‬‬ ‫אײַנגעזאַמלט װערן צו דיר‪ ,‬די‬
‫‪ 16‬און װעסט זײגן דאָס מילך פֿון‬ ‫װידערס פֿון נבֿיות װעלן זײַן דיר‬
‫די פֿעלקער‪ ,‬און די ברוסט פֿון מלכים‬ ‫צו דינסט; זײ װעלן אױפֿגײן מיט‬
‫װעסטו זײגן;‬ ‫באַװיליקונג אױף מײַן מזבח; און מײַן‬
‫‪ 17‬אָנשטאָטן קופּער װעל איך‬ ‫הױז פֿון שײנקײט װעל איך באַשײנען‪.‬‬
‫ברענגען גאָלד‪ ,‬און אָנשטאָטן אײַזן‬ ‫‪ 8‬װער זײַנען די דאָזיקע װאָס פֿלי ִען‬
‫װעל איך ברענגען זילבער‪ ,‬און‬ ‫װי ַא װאָלקן‪ ,‬און װי די טױבן צו‬
‫אָנשטאָט די האָלצן‪ ,‬קופּער‪ ,‬און‬ ‫זײערע שלאָגן?‬
‫אָנשטאָט די שטײנער‪ ,‬אײַזן; און‬ ‫‪ 9‬פֿאַר װאָר‪ ,‬צו מיר װעלן די‬
‫איך װעל מאַכן פֿאַר דײַן אױפֿזעער‬ ‫אינדזלען זיך זאַמלען‪ ,‬און די שיפֿן פֿון‬
‫שלום‪ ,‬און פֿאַר דײַנע הערשער‬ ‫תַּ ְרשִיש צוערשט‪ ,‬צו ברענגען דײַנע‬
‫גערעכטיקײט‪.‬‬ ‫קינדער פֿון דער װײַט‪ ,‬זײער גאָלד און‬
‫‪ 18‬מער װעט ניט געהערט װערן‬ ‫זײער זילבער מיט זײ‪ ,‬צום נאָמען פֿון‬
‫רױב אין דײַן לאַנדפֿאַרװיסטונג און‬ ‫יהוה דײַן גאָט‪ ,‬און צום הײליקן פֿון‬
‫בראָך אין דײַנע געמאַרקן;און װעסט‬ ‫ישׂראל‪ ,‬װײַל ער האָט דיך באַשײנט‪.‬‬
‫רופֿן דײַנע מױערן ״ישועה״‪ ,‬און דײַנע‬ ‫‪ 10‬און פֿרעמדגעבאָרענע װעלן‬
‫טױערן ״לױב״‪.‬‬ ‫בױען דײַנע מױערן‪ ,‬און זײערע מלכים‬
‫‪ 19‬די זון װעט דיר מער ניט זײַן פֿאַר‬ ‫װעלן דיך באַדינען;װאָרום אין מײַן‬
‫ליכט ב ַײ טאָג‪ ,‬און פֿאַר העלקײט װעט‬ ‫צאָרן האָב איך דיך געשלאָגן‪ ,‬און‬
‫דיר ניט שײַנען די לבֿנה‪ ,‬נאָר יהוה‬ ‫אין מײַן באַװיליקונג האָב איך דיך‬
‫װעט דיר זײַן פֿאַר אַן אײביקן ליכט‪,‬‬ ‫דערבאַרימט‪.‬‬
‫‪657‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪60:20—62:2‬‬
‫זײַןאײַערע אַקערלײַט און אײַערע‬ ‫און דײַן גאָט פֿאַר דײַן שײנקײט‪.‬‬
‫װײַנגערטנירער‪.‬‬ ‫‪ 20‬ניט אונטערגײן װעט דײַן‬
‫‪ 6‬און איר װעט כּהנים פֿון יהוה‬ ‫זון מער‪ ,‬און דײַן לבֿנה װעט ניט‬
‫גערופֿן װערן‪ ,‬דינער פֿון אונדזער‬ ‫אײַנגעטאָן װערן‪ ,‬װאָרום גאָט װעט‬
‫גאָט װעט געזאָגט װערן אױף אײַך‪.‬‬ ‫דיר זײַן פֿאַר אַן אײביקן ליכט‪ ,‬און‬
‫דעם פֿאַרמעג פֿון די פֿעלקער װעט‬ ‫געענדיקט װעלן זײַן די טעג פֿון דײַן‬
‫איר עסן‪ ,‬און זײער פּראַכט װעט איר‬ ‫טרױער‪.‬‬
‫איבערנעמען‪.‬‬ ‫‪ 21‬און דײַן פֿאָלק װעלן זײַן אַלע‬
‫‪ 7‬פֿאַר אײַער טאָפּעלער בושה‪ ,‬און‬ ‫גערעכטע‪ ,‬אױף אײביק װעלן זײ אַרבן‬
‫װײַל מע פֿלעגט זינגען‪ :‬״שאַנד איז‬ ‫דאָס לאַנד –דער צװײַג פֿון מײַן‬
‫זײער חלק״‪ ,‬דרום װעלן זײ י ַרשען‬ ‫פֿלאַנצונג‪ ,‬דאָס װערק פֿון מײַנע הענט‬
‫טאָפּל אין זײער לאַנד;אַן אײביקע‬ ‫זיך צום רימען‪.‬‬
‫פֿרײד װעט ב ַײ זײ זײַן‪.‬‬ ‫‪ 22‬דער קלענסטער װעט װערן צו‬
‫‪ 8‬װאָרום איך גאָט האָב ליב‬ ‫טױזנט‪ ,‬און דער מינדסטער צום‬
‫גערעכטיקײט;איך האָב פֿײַנט גזלה‬ ‫מאַכטיקן פֿאָלק;איך גאָט װעל דאָס‬
‫מיט אומרעכט‪ ,‬און איך װעל געבן‬ ‫אײַלן אין זײַן צײַט‪.‬‬
‫װאָרהאַפֿטיק זײער לױן‪ ,‬און אַן‬
‫אײביקן בונד װעל איך זײ שליסן‪.‬‬
‫‪ 9‬און באַװוּסט ב ַײ די פֿעלקער װעט‬
‫דער גײַסט פֿון גאָט דעם‬
‫האַר איז אױף מיר‪ ,‬װײַל‬
‫גאָט האָט מיך געזאַלבטצו ברענגען‬
‫‪61‬‬
‫זײַן זײער זאָמען‪ ,‬און זײערע שפּראָצן‬
‫צװישן די אומות;אַלע װאָס זעען זײ‬ ‫ַא בשׂורה צו די פֿאַרליטענע;מיך‬
‫װעלן זײ דערקענען‪ ,‬אַז זײ זײַנען דער‬ ‫געשיקט צו פֿאַרבינדן די צעבראָכענע‬
‫זאָמען װאָס גאָט האָט געבענטשט‪.‬‬ ‫הערצער‪ ,‬אױסצורופֿן פֿרײַשאַפֿט צו‬
‫‪ 10‬פֿרײען פֿרײ איך זיך מיט יהוה‪,‬‬ ‫די געפֿאַנגענע‪ ,‬און לױזלאָזונג צו די‬
‫לוסטיק איז מײַן זעל מיט מײַן גאָט‪,‬‬ ‫געבונדענע;‬
‫װאָרום ער האָט מיר אָנגעטאָן קלײדער‬ ‫‪ 2‬אױסצורופֿן ַא יאָר פֿון באַװיליקונג‬
‫פֿון הילף‪ַ ,‬א מאַנטל פֿון זיג מיר‬ ‫פֿון יהוה‪ ,‬און ַא טאָג פֿון נקמה‬
‫אַרומגעװיקלט‪ ,‬װי ַא חתן טוט אָן ַא‬ ‫פֿון אונדזער גאָט;צו טרײסטן אַלע‬
‫כּהן‪-‬הױב‪ ,‬און װי ַא כּלה צירט זיך אָן‬ ‫טרױערער;‬
‫מיט אירע תַּ כשיטין‪.‬‬ ‫‪ 3‬צו באַשערן די טרױערער פֿון‬
‫‪ 11‬װאָרום װי די ערד לאָזט אַרױס‬ ‫צִיון‪ ,‬זײ צו געבן ַא הױב אָנשטאָט‬
‫איר שפּראָצונג‪ ,‬און װי ַא גאָרטן מאַכט‬ ‫שטױב‪ ,‬אײל פֿון פֿרײד אָנשטאָט‬
‫שפּראָצן זײַנע זאָמען‪ ,‬אַזױ װעט גאָט‬ ‫טרױער‪ַ ,‬א מאַנטל פֿון לױב אָנשטאָט ַא‬
‫דער האַר מאַכן שפּראָצן זיג און לױב‪,‬‬ ‫באַטריבט געמיט;און מע װעט זײ רופֿן‬
‫אַנטקעגן פֿאַר אַלע פֿעלקער‪.‬‬ ‫די אײַכנבײמער פֿון גערעכטיקײט‪ ,‬די‬
‫פֿלאַנצונג פֿון גאָט זיך צום רימען‪.‬‬
‫פֿון װעגן צִיון װעל איך‬
‫ניט שװײַגן‪ ,‬און פֿון װעגן‬ ‫‪62‬‬
‫ירושלים װעל איך ניט רוען‪ ,‬ביז אַרױס‬
‫‪ 4‬און זײ װעלן אָפּבױען אײביקע‬
‫חורבֿות‪ ,‬װיסטענישן פֿון פֿאַרצײַטן‬
‫װעלן זײ אױפֿריכטן‪ ,‬און זײ װעלן‬
‫װי דער שײַן װעט איר גערעכטיקײט‪,‬‬ ‫באַנײַען חרבֿע שטעט‪ ,‬װיסטענישן פֿון‬
‫און איר הילף װי ַא פֿלאַם װאָס‬ ‫דָ ור‪-‬דורות‪.‬‬
‫ברענט‪.‬‬ ‫‪ 5‬און פֿרעמדע װעלן שטײןאון‬
‫‪ 2‬און די פֿעלקער װעלן זען דײַן‬ ‫און‬ ‫פֿיטערן אײַערע שאָף‪,‬‬
‫גערעכטיקײט‪ ,‬און אַלע מלכים דײַן‬ ‫װעלן‬ ‫פֿרעמדגעבאָרענע‬
‫‪62:3—63:6‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪658‬‬
‫שטײנער!הײבט אױף ַא פֿאָן צו די‬ ‫כּבֿוד;און מע װעט דיך רופֿן ַא נײַעם‬

‫פֿעלקער!‬ ‫נאָמען‪ ,‬װאָס דאָס מױל פֿון גאָט װעט‬
‫‪ 11‬זע‪ ,‬גאָט האָט געמאַכט הערןביז‬ ‫אים אָנרופֿן‪.‬‬
‫צום עק פֿון דער ערד‪:‬זאָגט צו טאָכטער‬ ‫‪ 3‬און װעסט זײַן ַא קרױן פֿון‬
‫צִיון‪:‬זע‪ ,‬דײַן הילף איז געקומען;זע‪,‬‬ ‫שײנקײטאין דער האַנט פֿון יהוה‪ ,‬און‬
‫זײַן לױן איז מיט אים‪ ,‬און זײַן‬ ‫ַא מַלכותדיקע הױבאין דער האַנטפֿלעך‬
‫פֿאַרגעלטונג אים פֿאַרױס‪.‬‬ ‫פֿון דײַן גאָט‪.‬‬
‫‪ 12‬און מע װעט זײ רופֿן דאָס‬ ‫‪ 4‬אױף דיר װעט מער ניט געזאָגט‬
‫הײליקע פֿאָלק‪ ,‬די אױסדערלײזטע‬ ‫װערן ״פֿאַרלאָזטע״‪ ,‬און אױף דײַן‬
‫פֿון גאָט; און דיך װעט מען רופֿן‬ ‫לאַנד װעט מער ניט געזאָגט װערן‬
‫״געזוכטע״‪ ,‬״ניט פֿאַרלאָזענע שטאָט״‪.‬‬ ‫״װיסטעניש״‪ ,‬נאָר דיך װעט מען רופֿן‬
‫״מײַן‪-‬גלוסט‪-‬צו‪-‬איר״‪ ,‬און דאָס לאַנד‬
‫דײַנס ״באַמאַנטע״;װאָרום גאָט טוט‬
‫װער איז דער װאָס קומט‬
‫פֿון אדום‪ ,‬אין גערױטיקטע‬
‫ָצרה? דער װאָס איז‬
‫‪63‬‬
‫בגדים פֿון ב ָ‬
‫דיך גלוסטן‪ ,‬און דײַן לאַנד װעט‬
‫באַמאַנט װערן‪.‬‬
‫פּראַכטיק אין זײַן מלבוש‪ ,‬אױסגעבױגן‬ ‫‪ 5‬װאָרום װי ַא בחור באַמאַנט ַא‬
‫אין זײַן גרױס שטאַרקײט? איך‬ ‫יונגפֿרױ‪ ,‬װעלן דיך באַמאַנען דײַנע‬
‫װאָס רעד מיט גערעכטיקײט‪ ,‬װאָס בין‬ ‫קינדער;און װי די פֿרײד פֿון ַא חתן מיט‬
‫מאַכטיק צו העלפֿן‪.‬‬ ‫דער כּלה‪ ,‬װעט זיך פֿרײען מיט דיר‬
‫‪ 2‬פֿאַר װאָס איז רױט אױף דײַן‬ ‫דײַן גאָט‪.‬‬
‫קלײד‪ ,‬און דײַנע בגדים װי בײַם‬ ‫‪ 6‬אױף דײַנע מױערן‪ ,‬ירושלים‪ ,‬האָב‬
‫טרעטער אין ַא קעלטער?‬ ‫איך אױפֿגעשטעלט שָומרים‪ַ ,‬א גאַנצן‬
‫טאָג און ַא גאַנצע נאַכט‪ ,‬זײ זאָלן תּמיד‬
‫‪ 3‬איך האָב געטרעטן ַא קעלטער‬ ‫ניט שװײַגן‪ .‬איר דערמאָנער פֿון גאָט‪,‬‬
‫אַלײן‪ ,‬און פֿון די פֿעלקער איז קײנער‬ ‫קײן רו ניט צו אײַך!‬
‫מיט מיר ניט געװען; און איך האָב‬ ‫‪ 7‬און איר זאָלט ניט געבן קײן רו צו‬
‫זײ געטרעטן אין מײַן כּעס‪ ,‬און זײ‬ ‫אים‪ ,‬ביז ער װעט אױפֿריכטן‪ ,‬און ביז‬
‫געטראַמפּלט אין מײַן גרימצאָרן; האָט‬ ‫ער װעט מאַכן ירושלים ַא לױב אױף‬
‫געשפּריצט זײער זאַפֿט אױף מײַנע‬ ‫דער ערד‪.‬‬
‫בגדים‪ ,‬און אַלע מײַנע קלײדער האָב‬
‫איך באַפֿלעקט‪.‬‬ ‫גאָט האָט געשװאָרן ב ַײ זײַן‬ ‫‪8‬‬
‫רעכטער האַנט‪ ,‬און ב ַײ זײַן מאַכטיקן‬
‫‪ 4‬װאָרום ַא טאָג פֿון נקמה איז‬ ‫אָרעם‪:‬אױב איך װעל מער געבן דײַן‬
‫אין מײַן האַרצן‪ ,‬און מײַן יאָר פֿון‬ ‫תּבֿואהפֿאַר שפּײַז צו דײַנע פֿײַנט!און‬
‫דערלײזונג איז געקומען‪.‬‬ ‫אױב פֿרעמדגעבאָרענע װעלן טרינקען‬
‫‪ 5‬און איך האָב מיך אומגעקוקט‪ ,‬און‬ ‫דײַן װײַןװאָס דו האָסט זיך געמיט אױף‬
‫ניט געװען קײן העלפֿער‪ ,‬און איך האָב‬ ‫אים!‬
‫מיך געװוּנדערט‪ ,‬און ניט געװען קײן‬ ‫‪ 9‬נײַערט אירע אַרײַננעמער װעלן זי‬
‫אונטערלענער; האָט מיך מײַן אָרעם‬ ‫עסן‪ ,‬און װעלן לױבן גאָט;און זײַנע‬
‫געהאָלפֿן‪ ,‬און מײַן גרימצאָרן‪ ,‬ער האָט‬ ‫אײַנזאַמלער װעלן אים טרינקעןאין די‬
‫מיך אונטערגעלענט‪.‬‬ ‫הױפֿן פֿון מײַן הײליקטום‪.‬‬
‫‪ 6‬און איך האָב געטרעטן די פֿעלקער‬ ‫‪ 10‬גײט דורך‪ ,‬גײט דורך דורך‬
‫אין מײַן כּעס‪ ,‬און זײ פֿאַרשיכּורט מיט‬ ‫די טױערן‪ ,‬ראַמט אָפּ דעם װעג‬
‫מײַן גרימצאָרן‪ ,‬און געמאַכט נידערן צו‬ ‫פֿון דעם פֿאָלק!טרעט אױס‪ ,‬טרעט‬
‫דער ערד זײער זאַפֿט‪.‬‬ ‫אױס דעם שטעג‪ ,‬רײניקט אָפּ פֿון‬
‫‪659‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪63:7—64:4‬‬
‫װױנונג;װוּ איז דײַן אָננעמען זיך‬ ‫‪ 7‬די חסדים פֿון יהוה װעל איך‬
‫און דײַנע גבֿורות?די ברומונג‬ ‫דערמאָנען‪ ,‬די לױבונגען פֿון גאָט‪,‬‬
‫פֿון דײַנע אינגעװײד און דײַן‬ ‫װעדליק אַלץ װאָס גאָט האָט אונדז‬
‫באַרימהאַרציקײטהאַלטן זיך אײַן‬ ‫געטאָן‪ ,‬און די פֿיל טובֿות צום הױז פֿון‬
‫קעגן מיר‪.‬‬ ‫ישׂראל‪ ,‬װאָס ער האָט געטאָן צו זײ‬
‫‪ 16‬פֿאַר װאָר‪ ,‬דו ביסט אונדזער‬ ‫לױט זײַן באַרימהאַרציקײט‪ ,‬און לױט‬
‫פֿאָטער;װאָרום אבֿרהם װײס אונדז‬ ‫זײַנע פֿיל חסדים‪.‬‬
‫ניט‪ ,‬און ישׂראל קען אונדז ניט;דו‪,‬‬ ‫‪ 8‬װאָרום ער האָט געזאָגט‪ :‬זײ זײַנען‬
‫גאָט‪ ,‬ביסט אונדזער פֿאָטער‪ ,‬אונדזער‬ ‫פֿאָרט מײַן פֿאָלק‪ ,‬קינדער װאָס װעלן‬
‫אױסלײזער איז דײַן נאָמען פֿון אײביק‬ ‫ניט פֿעלשן; און ער איז זײ געװען פֿאַר‬
‫אָן‪.‬‬ ‫ַא העלפֿער‪.‬‬
‫‪ 17‬פֿאַר װאָס‪ ,‬גאָט‪ ,‬לאָזטו אונדז‬ ‫‪ 9‬אין אַל זײער לײַד האָט ער געליטן‪,‬‬
‫בלאָנדזשען פֿון דײַנע װעגן‪ ,‬מאַכסט‬ ‫און דער מלאך פֿון זײַן פּנים האָט‬
‫האַרט אונדזער האַרץ‪ ,‬ניט מורא צו‬ ‫זײ געהאָלפֿן;אין זײַן ליבשאַפֿט און‬
‫האָבן פֿאַר דיר?קער זיך אום פֿון װעגן‬ ‫אין זײַן דערבאַרימונגהאָט ער זײ‬
‫דײַנע קנעכט‪ ,‬די שבֿטים פֿון דײַן אַרב‪.‬‬ ‫אױסגעלײזט‪ ,‬און זײ געהױבן און זײ‬
‫‪ 18‬כּמעט פֿאַרטריבן האָבן זײ דײַן‬ ‫געטראָגןאַלע טעג פֿון פֿאַרצײַטן‪.‬‬
‫הײליק פֿאָלק;אונדזערע פֿײַנט האָבן‬ ‫האָבן‬ ‫זײ‬ ‫‪ 10‬אָבער‬
‫צעטרעטן דײַן הײליקטום‪.‬‬ ‫באַטריבט‬ ‫װידערשפּעניקטאון‬
‫‪ 19‬מיר זײַנען געװאָרן װי דיװאָס דו‬ ‫זײַן הײליקן גײַסט‪ ,‬און ער איז זײ‬
‫האָסט קײן מאָל ניט געװעלטיקט אױף‬ ‫פֿאַרקערט געװאָרן אין ַא פֿײַנט;ער‬
‫זײ‪ ,‬װאָס דײַן נאָמען איז ניט גערופֿן‬ ‫האָט מלחמה געהאַלטן אױף זײ‪.‬‬
‫געװאָרן אױף זײ‪ .‬הלװאי צערײַסטו די‬ ‫‪ 11‬און זײַן פֿאָלק האָט געדאַכטאָן‬
‫הימלען און נידערסט אַראָפּ‪ ,‬די בערג‬ ‫די טעג פֿון פֿאַרצײַטן‪ ,‬פֿון משהן‪:‬װוּ‬
‫זאָלן זיך טרײסלען פֿאַר דיר;‬ ‫איז דער װאָס האָט זײ אױפֿגעבראַכט‬
‫פֿון אים‪ ,‬דורך דעם פּאַסטוך פֿון‬
‫אַזױ װי פֿײַער צינדט אָן‬
‫טרוקענע צװײַגן‪ ,‬װי פֿײַער‬ ‫‪64‬‬
‫טוט װאַסער צעבלעזלען –כּדי צו מאַכן‬
‫זײַנע שאָף?װוּ איז דער װאָס האָט‬
‫אַרײַנגעטאָן אין איםזײַן הײליקן‬
‫גײַסט?‬
‫װיסן דײַן נאָמען צו דײַנע פֿײַנט;די‬ ‫‪ 12‬װאָס האָט באַלײט די רעכטע‬
‫פֿעלקער זאָלן ציטערן פֿאַר דיר‪,‬‬ ‫האַנט פֿון משהן מיט דעם אָרעם פֿון‬
‫‪ 2‬װען דו טוסט פֿאָרכטיקע זאַכןװאָס‬ ‫זײַן פּראַכט? װאָס האָט געשפּאָלטן די‬
‫מיר האָבן צו מאָל ניט געהאָפֿט‬ ‫װאַסערן פֿון פֿאַר זײ‪ ,‬זיך צו מאַכן אַן‬
‫–הלװאי נידערסטו אַראָפּ‪ ,‬די בערג‬ ‫אײביקן נאָמען?‬
‫זאָלן זיך טרײסלען פֿאַר דיר! –‬ ‫‪ 13‬װאָס האָט זײ געפֿירט דורך‬
‫‪ 3‬און װאָס זײ האָבן קײן מאָל ניט‬ ‫תּהומעןװי ַא פֿערד דורך ַא סטעפּ‪ ,‬זײ‬
‫געהערט‪ ,‬ניט פֿאַרנומען‪ ,‬װאָס קײן‬ ‫זאָלן ניט געשטרױכלט װערן?‬
‫אױג האָט ניט געזען‪ ,‬אַז ַא גאָט אחוץ‬ ‫‪ 14‬װי פֿי װאָס טוט נידערן אין‬
‫דיר זאָל טאָןפֿאַר דעם װאָס טוט האַרן‬ ‫טאָל‪ ,‬האָט דער גײַסט פֿון גאָט‬
‫אױף אים‪.‬‬ ‫זײ באַרוט;אַזױ האָסטו געפֿירט דײַן‬
‫‪ 4‬האָסט געשלאָגן דעם װאָס האָט זיך‬ ‫פֿאָלק‪ ,‬דיר צו מאַכן ַא פּראַכטיקן‬
‫געפֿרײט צו טאָן רעכט‪ ,‬די װאָס האָבן‬ ‫נאָמען‪.‬‬
‫געדאַכט אָן דיר מיט דײַנע װעגן;זע‪,‬‬ ‫‪ 15‬לוג פֿון הימל און זע‪ ,‬פֿון‬
‫דו האָסט געצערנט‪ ,‬װײַל מיר האָבן‬ ‫דײַן הײליקער און פּראַכטיקער‬
‫‪64:5—65:11‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪660‬‬
‫װעג‪ ,‬נאָך די טראַכטונגען זײערע;‬ ‫געזינדיקט‪ ,‬דורך זײ אָבער פֿלעגן מיר‬

‫‪ 3‬צו ַא פֿאָלק װאָס דערצערנט‬ ‫אײביק געהאָלפֿן װערן‪.‬‬
‫מיך אין מײַן פּנים נאָכאַנאַנד; װאָס‬ ‫‪ 5‬און מיר זײַנען געװאָרן װי ַא‬
‫שלאַכטן אין די גערטנער‪ ,‬און רײַכערן‬ ‫טמא אַלע‪ ,‬און װי ַא באַפֿלעקט קלײד‬
‫אױף די ציגל;‬ ‫אַלע אונדזערע גערעכטיקײטן;און מיר‬
‫‪ 4‬װאָס זיצן צװישן די קבֿרים‪ ,‬און‬ ‫װעלקן אַזױ װי ַא בלאַט אַלע‪ ,‬און‬
‫אין באַהעלטענישן נעכטיקן זײ; װאָס‬ ‫אונדזער זינד טראָגט אונדז װי דער‬
‫עסן פֿלײש פֿון חזיר‪ ,‬און זופּ פֿון‬ ‫װינט אַװעק‪.‬‬
‫אומװערדיקײטן איז אין זײערע כּלים;‬ ‫‪ 6‬און ניט ָא װער זאָל רופֿן דײַן‬
‫‪ 5‬װאָס זאָגן‪ :‬רוק דיך אָפּ‪ ,‬זאָלסט‬ ‫נאָמען‪ ,‬װער זאָל זיך דערװעקן זיך‬
‫ניט גענענען צו מיר‪ ,‬װאָרום איך בין‬ ‫צו האַלטן אָן דיר;װאָרום האָסט‬
‫דיר הײליק‪ .‬די דאָזיקע זײַנען ַא רױך‬ ‫פֿאַרבאָרגן דײַן פּנים צו אונדז‪ ,‬און‬
‫אין מײַן נאָז‪ַ ,‬א פֿײַער װאָס ברענט ַא‬ ‫אונדז געמאַכט צעגײן דורך אונדזערע‬
‫גאַנצן טאָג‪. .‬‬ ‫זינד‪.‬‬
‫‪ 6‬זע‪ ,‬אױפֿגעשריבן איז דאָס פֿאַר‬ ‫‪ 7‬און אַצונד‪ ,‬גאָט‪ ,‬דו ביסט אונדזער‬
‫מיר; איך װעל ניט שװײַגן סײַדן איך‬ ‫פֿאָטער‪ ,‬מיר זײַנען דער לײם‪ ,‬און דו‬
‫האָב אָפּגעצאָלט‪ ,‬יאָ‪ ,‬אָפּגעצאָלט אין‬ ‫ביסט אונדזער טעפּער‪ ,‬און דאָס װערק‬
‫זײער בוזעם‪,‬‬ ‫פֿון דײַנע הענט זײַנען מיר אַלע‪.‬‬
‫‪ 7‬אײַערע זינד אין אײנעם מיט די‬ ‫‪ 8‬ניט צערענען זאָלסטו‪ ,‬גאָט‪ ,‬ביז‬
‫זינד פֿון אײַערע עלטערן‪ ,‬זאָגט גאָט‪,‬‬ ‫גאָר‪ ,‬און ניט אױף אײביק געדענקען די‬
‫װאָס האָבן גערײַכערט אױף די בערג‪,‬‬ ‫זינד;זע‪ ,‬לוג‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬דײַן פֿאָלק‬
‫און אױף די הײכן מיך געלעסטערט;‬ ‫זײַנען מיר אַלע‪.‬‬
‫דרום װעל איך אָפּמעסטן צוערשט‬ ‫‪ 9‬דײַנע הײליקע שטעט זײַנען‬
‫זײער לױט אין זײער בוזעם‪.‬‬ ‫געװאָרן ַא מדבר‪ ,‬צִיון איז ַא מדבר‬
‫‪ 8‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬אַזױ װי אַז‬ ‫געװאָרן‪ ,‬ירושלים ַא װיסטעניש;‬
‫דער װײַן געפֿינט זיך אין הענגל‪ ,‬זאָגט‬ ‫‪ 10‬אונדזער הײליק און אונדזער‬
‫מען‪ :‬זאָלסט עס ניט צעשטערן‪ ,‬װאָרום‬ ‫פּראַכטיק הױז‪ ,‬װוּ אונדזערע עלטערן‬
‫ַא בענטשונג איז אין אים; אַזױ װעל‬ ‫האָבן דיך געלױבט‪ ,‬איז אַװעק אין‬
‫איך טאָן פֿון װעגן מײַנע קנעכט‪ ,‬ניט‬ ‫בראַנדפֿײַער‪ ,‬און אַלע אונדזערע‬
‫צו צעשטערן אין גאַנצן‪.‬‬ ‫גלוסטיקײטן זײַנען געװאָרן צו װיסט‪.‬‬
‫‪ 9‬און איך װעל אַרױסברענגען פֿון‬ ‫‪ 11‬װילסטו אױף דעם זיך‬
‫יעק ֿב ַא זאָמען‪ ,‬און פֿון יהודה דעם‬ ‫אײַנהאַלטן‪ ,‬גאָט?װילסטו שװײַגן און‬
‫יוֹרש פֿון מײַנע בערג; און ירשען װעלן‬ ‫אונדז פּײַניקן ביז גאָר?‬
‫עס מײַנע אױסדערװײלטע‪ ,‬און מײַנע‬
‫קנעכט װעלן דאָרט װוינען‪.‬‬
‫‪ 10‬און דער שָרוֹן װעט זײַן פֿאַר ַא‬
‫איך בין געװען צו דערבעטן‬
‫פֿאַר די װאָס האָבן ניט‬ ‫‪65‬‬
‫געפֿרעגט;איך בין געװען צו געפֿינען‬
‫פֿיטערפּלאַץ פֿון שאָף‪ ,‬און דער טאָל‬ ‫פֿאַר די װאָס האָבן מיך ניט געזוכט;איך‬
‫עָכוֹר פֿאַר ַא הױערונג פֿון רינדער‪,‬‬ ‫האָב געזאָגט‪ :‬ד ָא בין איך‪ ,‬ד ָא בין‬
‫פֿאַר מײַן פֿאָלק װאָס האָט מיך געזוכט‪.‬‬ ‫איך!צו ַא פֿאָלק װאָס רופֿט זיך ניט‬
‫‪ 11‬אָבער איר װאָס פֿאַרלאָזט גאָט‪,‬‬ ‫אױף מײַן נאָמען‪.‬‬
‫װאָס פֿאַרגעסט אָן מײַן הײליקן באַרג‪,‬‬ ‫‪ 2‬איך האָב אױסגעשפּרײט מײַנע‬
‫װאָס גרײט ַא טיש צום מזל‪ ,‬און פֿילט‬ ‫הענט ַא גאַנצן טאָג צו ַא פֿאָלק אַן‬
‫אָן ַא מישטראַנק צום באַשער‪,‬‬ ‫אָפּקערער װאָס גײט אױפֿן ניט גוטן‬
‫‪661‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪65:12—66:3‬‬
‫און ַא קָול פֿון געשרײ‪.‬‬ ‫‪ 12‬איך װעל אײַך באַשערן צום‬

‫‪ 20‬מער װעט ניט זײַן פֿון דאָרטן‬ ‫שװערד‪ ,‬און איר אַלע װעט קני ִען‬
‫ַא קינד אין טעג‪ ,‬אָדער ַא זקן‪ ,‬װאָט‬ ‫צו דער שחיטה; װײַל איך האָב‬
‫װעט ניט דערפֿילן זײַנע טעג; װאָרום‬ ‫גערופֿן און איר האָט ניט געענטפֿערט‪,‬‬
‫דער י ִי ִנגסטער װעט צו הונדערט יאָר‬ ‫גערעדט‪ ,‬און איר האָט ניט געהערט;‬
‫שטאַרבן‪ ,‬און ַא זינדיקער װעט מיט‬ ‫נאָר איר האָט געטאָן װאָס איז שלעכט‬
‫הונדערט יאָר געשאָלטן װערן‪.‬‬ ‫אין מײַנע אױגן‪ ,‬און װאָס איך האָב ניט‬
‫‪ 21‬און זײ װעלן בױען הײַזער און‬ ‫געװאָלט‪ ,‬האָט איר אױסגעװײַלט‪.‬‬
‫באַװוינען‪ ,‬און פֿלאַנצן װײַנגערטנער‬ ‫‪ 13‬דרום האָט גאָט דער האַר אַזױ‬
‫און עסן זײער פֿרוכט‪.‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬מײַנע קנעכט װעלן עסן‪,‬‬
‫‪ 22‬זײ װעלן ניט בױען‪ ,‬און אַן‬ ‫און איר װעט זײַן הונגעריק; זע‪ ,‬מײַנע‬
‫אַנדערער זאָל באַװוינען‪ ,‬זײ װעלן ניט‬ ‫קנעכט װעלן טרינקען‪ ,‬און איר װעט‬
‫פֿלאַנצן‪ ,‬און אַן אַנדערער זאָל עסן;‬ ‫זײַן דאָרשטיק; זע‪ ,‬מײַנע קנעכט װעלן‬
‫װאָרום אַזױ װי די טעג פֿון ַא בױם‬ ‫זיך פֿרײען‪ ,‬און איר װעט פֿאַרשעמט‬
‫װעלן זײַן די טעג פֿון מײַן פֿאָלק‪ ,‬און‬ ‫װערן‪.‬‬
‫מײַנע אױסדערװײלטע װעלן פֿאַרנוצן‬ ‫‪ 14‬זע‪ ,‬מײַנע קנעכט װעלן זינגען פֿון‬
‫דאָס װערק פֿון זײערע הענט‪.‬‬ ‫האַרצפֿרײד‪ ,‬און איר װעט שרײַען פֿון‬
‫‪ 23‬זײ װעלן זיך ניט מיען אומנישט‪,‬‬ ‫האַרצװײ‪ ,‬און פֿון ַא צעבראָכן געמיט‬
‫זײ װעלן ניט געבערן פֿאַר ַא בהלה‪,‬‬ ‫װעט איר יאָמערן‪.‬‬
‫װאָרום ַא זאָמען געבענטשט פֿון גאָט‬ ‫‪ 15‬און איר װעט לאָזן אײַער‬
‫זײַנען זײ‪ ,‬און זײערע שפּראָצן מיט זײ‪.‬‬ ‫נאָמען פֿאַר ַא קללה צו מײַנע‬
‫‪ 24‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אײדער זײ‬ ‫אױסדערװײלטע‪” :‬אַזױ זאָל גאָט דער‬
‫רופֿן‪ ,‬װעל איך ענטפֿערן‪ ,‬װי זײ רעדן‬ ‫האַר דיך טײטן!” און זײַנע קנעכט‬
‫נאָך‪ ,‬אַזו װעל איך צוהערן‪.‬‬ ‫װעט ער רופֿן אַן אַנדער נאָמען;‬
‫‪ַ 25‬א װאָלף און ַא לאַם װעלן זיך‬ ‫‪ 16‬אַז דער װאָס בענטשט זיך אױף‬
‫פֿיטערן אין אײנעם‪ ,‬און ַא לײב װעט‬ ‫דער ערד‪ ,‬װעט זיך בענטשן בײַם גאָט‬
‫װי ַא רינד עסן שטרױ; און ַא שלאַנג ‪-‬‬ ‫פֿון אמת‪ ,‬און דער װאָס שװערט אױף‬
‫איר שפּײַז װעט זײַן שטױב; זײ װעלן‬ ‫דער ערד‪ ,‬װעט שװערן בײַם גאָט‬
‫ניט בײז טאָן און ניט פֿאַרדאַרבן אױף‬ ‫פֿון אמת; װײַל פֿאַרגעסן זײַנען די‬
‫מײַן גאַנצן הײליקן באַרג‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬ ‫פֿרי ִערדיקע צרות‪ ,‬און װײַל זײ זײַנען‬
‫פֿאַרבאָרגן פֿון מײַנע אױגן‪.‬‬
‫אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪:‬דער‬
‫הימל איז מײַן טראָן‪ ,‬און די‬ ‫‪66‬‬
‫ערד איז מײַן פֿוסבענקל;װוּ איז דאָס‬
‫‪ 17‬װאָרום זע‪ ,‬איך באַשאַף הימלען‬
‫נײַע‪ ,‬און אַן ערד ַא נײַע; און דאָס‬
‫פֿרי ִערדיקע װעט ניט געדאַכט װערן‪,‬‬
‫הױז װאָס איר קענט מיר בױען?און װוּ‬ ‫און אױפֿן זינען ניט אַר אױפֿקומען‪.‬‬
‫דער אָרט פֿון מײַן רוּונג ?‬ ‫‪ 18‬נאָר זײַט לוסטיק און פֿרײט זיך‬
‫‪ 2‬אַז די אַלע האָט מײַן האַנט‬ ‫ביז אײביק מיט דעם װאָס איך באַשאַף;‬
‫געמאַכט‪ ,‬און אַזױ זײַנען די אַלע‬ ‫װאָרום זע‪ ,‬איך באַשאַף ירושלים פֿאַר‬
‫געװאָרן‪ ,‬זאָגט גאָט‪ .‬אָבער אױף‬ ‫ַא לוסטיקײט‪ ,‬און איר פֿאָלק פֿאַר ַא‬
‫אַזעלכן טו איך קוקן‪:‬אױף דעם אָרימאַן‬ ‫פֿרײד‪.‬‬
‫און דערשלאָגענעם אין געמיט‪ ,‬און‬ ‫‪ 19‬און איך װעל זיך פֿרײען מיט‬
‫דעם װאָס ציטערט איבער מײַן װאָרט‪.‬‬ ‫ירושלים‪ ,‬און װעל לוסטיק זײַן מיט‬
‫‪ 3‬דער װאָס שעכט אַן אָקס‪,‬‬ ‫מײַן פֿאָלק; און ניט געהערט װערן‬
‫דערשלאָגט ַא מענטשן;דער װאָס‬ ‫װעט אין איר מער ַא קָול פֿון געװײן‪,‬‬
‫‪66:4—66:18‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪662‬‬
‫‪ 10‬פֿרײט זיך מיט ירושלים‪ ,‬און‬ ‫שלאַכט ַא שעפּס‪ ,‬האַקט אָפּ דאָס‬
‫קװעלט אָן אין איר‪ ,‬אַלע אירע‬ ‫געניק פֿון ַא הונט;דער װאָס ברענגט‬
‫ליבהאָבער;לוסטיקט אײַך לוסטיק מיט‬ ‫אױף ַא שפּײַזאָפּפֿער‪ ,‬ברענגט אױף‬
‫איר‪ ,‬איר אַלע װאָס טרױערט אױף‬ ‫בלוט פֿון ַא חזיר;דער װאָס רײכערט‬
‫איר;‬ ‫װײַרױך‪ ,‬בענטשט אַן אָפּגאָט‪ .‬אַזױ‬
‫‪ 11‬װײַל איר װעט זײגן און זיך‬ ‫װי זײ האָבן אױסגעװײלט זײערע‬
‫זעטןפֿון דער ברוסט פֿון אירע נחמות‪,‬‬ ‫װעגן‪ ,‬און זײערע אומװערדיקײטן‬
‫װײַל איר װעט זופּן און זיך קװיקןפֿון‬ ‫האָט באַגערט זײער זעל‪,‬‬
‫דעם זױגנאָפּל פֿון איר שפֿע‪.‬‬ ‫‪ 4‬אַזױ װעל איך אױך אױסװײלן‬
‫‪ 12‬װאָרום אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪:‬‬ ‫געשפּעטן איבער זײ‪ ,‬און זײערע‬
‫זע‪ ,‬איך נײַג צו איר שלום װי ַא‬ ‫שרעקענישן װעל איך ברענגען אױף‬
‫טײַך‪ ,‬און װי ַא פֿלײציקן שטראָם די‬ ‫זײ; װײַל איך האָב גערופֿן‪ ,‬און קײנער‬
‫רײַכקײט פֿון די פֿעלקער‪ ,‬און איר װעט‬ ‫האָט ניט געענטפֿערט‪ ,‬גערעדט‪ ,‬און זײ‬
‫זײגן דערפֿון‪ .‬אױפֿן זײַט װעט איר‬ ‫האָבן ניט געהערט;נאָר זײ האָבן געטאָן‬
‫געטראָגן װערן‪ ,‬און אױף די קני װעט‬ ‫װאָס איז שלעכט אין מײַנע אױגן‪ ,‬און‬
‫איר געצערטלט װערן‪.‬‬ ‫װאָס איך האָב ניט געװאָלט האָבן זײ‬
‫‪ 13‬װי אײנער װאָס זײַן מוטער טוט‬ ‫אױסגעװײלט‪.‬‬
‫אים טרײסטן‪ ,‬אַזױ װעל איך אײַך‬ ‫‪ 5‬הערט דאָס װאָרט פֿון גאָט‪ ,‬איר‬
‫טרײסטן;און אין ירושלים װעט איר‬ ‫װאָס ציטערט איבער זײַן װאָרט‪:‬עס‬
‫געטרײסט װערן‪.‬‬ ‫האָבן געזאָגט אײַערע ברידער װאָס‬
‫‪ 14‬און איר װעט זען‪ ,‬און אײַער‬ ‫האָבן אײַך פֿײַנט‪ ,‬די װאָס פֿאַרשטױסן‬
‫האַרץ װעט זיך פֿרײען‪ ,‬און אײַערע‬ ‫אײַך פֿון װעגן מײַן נאָמען‪:‬״זאָל‬
‫בײנער װעלן װי גראָז בלי ִען;און די‬ ‫גאָט געערלעכט װערן‪ ,‬און לאָמיר‬
‫האַנט פֿון גאָט װעט דערװוּסט װערן‬ ‫זען אײַער שִׂמחה!״אָבער זײ װעלן‬
‫ב ַײ זײַנע קנעכט‪ ,‬און ער װעט צערענען‬ ‫פֿאַרשעמט װערן‪.‬‬
‫אױף זײַנע פֿײַנט‪.‬‬ ‫‪ַ 6‬א קָול פֿון טומל פֿון דער שטאָט‪ַ ,‬א‬
‫‪ 15‬װאָרום זע‪ ,‬גאָט װעט קומען מיט‬ ‫קָול פֿון דעם טעמפּל! ַא קָול פֿון גאָט‬
‫פֿײַער‪ ,‬און װי ַא שטורעמװינט זײַנע‬ ‫װאָס באַצאָלטפֿאַרגעלטונג צו זײַנע‬
‫רײַטװעגן‪ ,‬אױסצולאָזן מיט גרים זײַן‬ ‫פֿײַנט‪.‬‬
‫צאָרן‪ ,‬און זײַן אָנגעשרײ מיט פֿלאַמען‬
‫פֿײַער‪.‬‬ ‫‪ 7‬אײדער זי האָט געװײטאָקט‪ ,‬האָט‬
‫‪ 16‬װאָרום מיט פֿײַער טוט זיך‬ ‫זי געבאָרן‪ ,‬אײדער װײעניש איז‬
‫משפּטן גאָט‪ ,‬און מיט זײַן שװערד‪,‬‬ ‫געקומען אױף איר‪ ,‬אַזױ האָט זי ַא יי ִנגל‬
‫מיט אַלע לײַבער;און פֿיל װעלן זײַן די‬ ‫געהאַט‪.‬‬
‫דערשלאָגענע פֿון גאָט‪.‬‬ ‫‪ 8‬װער האָט געהערט אַזױנס?װער‬
‫‪ 17‬די װאָס הײליקן זיך און רײניקן‬ ‫האָט געזען אַזױ‪-‬װאָס?װערט ַא לאַנד‬
‫זיךצו גײן אין די גערטנער‪ ,‬הינטער‬ ‫אױסגעװײטאָקט אין אײן טאָג? װערט‬
‫אײנער אין מיטן‪ ,‬די װאָס עסן פֿלײש‬ ‫געבאָרן ַא פֿאָלק מיט אײן מאָל?װאָרום‬
‫פֿון חזיר‪ ,‬און אומװערדיקײטן און‬ ‫װי זי האָט געװײטאָקט‪ ,‬אַזױ האָט צִיון‬
‫מײַז‪ ,‬װעלן אין אײנעם פֿאַרלענדט‬ ‫אירע קינדער געבאָרן‪.‬‬
‫װערן‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬ ‫‪ 9‬װעל איך ביז געבורט ברענגען‪,‬‬
‫‪ 18‬װאָרום ]איך װײס[ זײערע‬ ‫און ניט מאַכן געבערן?זאָגט גאָט;‬
‫מעשׂים און זײערע טראַכטונגען;‬ ‫װעל איך‪ ,‬װאָס מאַך געבערן‪,‬‬
‫די צײַט קומט אײַנצוזאַמלען אַלע‬ ‫פֿאַרהאַלטן?זאָגט דײַן גאָט‪.‬‬
‫‪663‬‬ ‫ש ְעי ָה‬
‫יְ ַ‬ ‫‪66:19—66:24‬‬
‫פֿעלקער און לשונות‪ ,‬זײ זאָלן קומען‬

‫און זען מײַן כּבֿוד‪.‬‬
‫‪ 19‬און איך װעל טאָן צװישן‬
‫זײ ַא װוּנדערצײכן‪ ,‬און איך װעל‬
‫שיקן פֿון זײ אַנטרונענע צו די‬
‫פֿעלקער‪ ,‬צו תַּ ְרשִיש‪ ,‬פּול‪ ,‬און לוד‪,‬‬
‫די בױגנשפּאַנערס‪ ,‬צו תּובֿל און יָוֶן‪,‬‬
‫די װײַטע אינדזלען‪ ,‬װאָס האָבן ניט‬
‫געהערט מײַן הערונג‪ ,‬און ניט געזען‬
‫מײַן כּבֿוד;און זײ װעלן דערצײלן מײַן‬
‫כּבֿוד צװישן די פֿעלקער‪.‬‬
‫‪ 20‬און זײ װעלן ברענגען אַלע‬
‫אײַערע ברידער‪ ,‬פֿון אַלע פֿעלקער‪ַ ,‬א‬
‫מתּנה צו גאָט‪ ,‬אױף פֿערד און אױף‬
‫קאָטשן און אױף טראָגװעגן‪ ,‬און אױף‬
‫מױלאײזלען‪ ,‬און אױף יאָגקעמלען‪,‬‬
‫צו מײַן הײליקן באַרג ירושלים‪,‬‬
‫זאָגט גאָט‪ ,‬אַזױ װי די קינדער פֿון‬
‫ישׂראל ברענגען דאָס שפּײַזאָפּפֿעראין‬
‫ַא רײנער כּלי אין הױז פֿון גאָט‪.‬‬
‫‪ 21‬און אױך פֿון זײ װעל איך‬
‫נעמעןפֿאַר כּהנים און פֿאַר ל ִוי ִים‪ ,‬זאָגט‬
‫גאָט‪.‬‬
‫‪ 22‬װאָרום װי די נײַע הימלען‪ ,‬און‬
‫די נײַע ערד‪ ,‬װאָס איך מאַך‪ ,‬װעלן‬
‫באַשטײן פֿאַר מיר‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬אַזױ‬
‫װעט באַשטײן אײַער זאָמען און אײַער‬
‫נאָמען‪.‬‬
‫‪ 23‬און עס װעט זײַן‪ ,‬ראש‪-‬חודש אין‬
‫ראש‪-‬חודש‪ ,‬און שבת אין שבת‪ ,‬װעלן‬
‫קומען אַלע לײַבער‪ ,‬זיך בוקן פֿאַר מיר‪,‬‬
‫זאָגט גאָט‪.‬‬
‫‪ 24‬און זײ װעלן אַרױסגײן און װעלן‬
‫קוקן אױף די פּגָרים פֿון די מענטשן‬
‫װאָס האָבן געבראָכן אָן מיר; װאָרום‬
‫זײער װאָרעם װעט ניט שטאַרבן‪,‬‬
‫און זײער פֿײַער װעט ניט פֿאַרלאָשן‬
‫װערן‪ ,‬און זײ װעלן זײַן אַן עקל פֿאַר‬
‫אַלע לײַבער‪] .‬און עס װעט זײַן‪,‬‬
‫ראש‪-‬חודש אין ראש‪-‬חודש‪ ,‬און שבת‬
‫אין שבת‪ ,‬װעלן קומען אַלע לײַבער‪,‬‬
‫זיך בוקן פֿאַר מיר‪ ,‬זאָגט גאָט‪[.‬‬
‫‪1:1—1:18‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪664‬‬
‫י ְִר ְמי ָה‬

‫און צו צעשטערן; צו בױען און צו‬
‫פֿלאַנצן‪.‬‬
‫די װערטער פֿון י ִרמי ָהו דעם זון‬
‫פֿון חִל ִקי ָהון‪ ,‬פֿון די כּ ֹהנים װאָס‬
‫אין ַענָתוֹת אין לאַנד בנימין‪,‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ 11‬און דאָס װאָרט פֿון גאָט איז‬
‫געװען צו מיר‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬װאָס‬ ‫‪ 2‬װאָס דאָס װאָרט פֿון גאָט איז צו‬
‫זעסטו‪ ,‬י ִרמי ָהו? האָב איך געזאָגט‪ַ :‬א‬ ‫שי ָהו‪,‬‬
‫אים געװען אין די טעג פֿון י ֹא ִ‬
‫מאַנדלשטאָק זע איך‪.‬‬ ‫דעם זון פֿון אָמוֹנען‪ ,‬דעם מלך פֿון‬
‫‪ 12‬האָט גאָט צו מיר געזאָגט‪ :‬האָסט‬ ‫יהודה‪ ,‬אין דרײַצנטן יאָר פֿון זײַן‬
‫װױל געזען‪ ,‬װאָרום איך פּאַס‪-‬אױף‬ ‫מלוכה‪,‬‬
‫אױף מײַן װאָרט עס צו טאָן‪.‬‬ ‫‪ 3‬און איז אױך געװען אין די טעג‬
‫‪ 13‬און דאָס װאָרט פֿון גאָט איז‬ ‫שי ָהון‪ ,‬דעם‬ ‫פֿון יהוֹי ָקים דעם זון פֿון י ֹא ִ‬
‫געװען צו מיר ַא צװײט מאָל‪ ,‬אַזױ‬ ‫מלך פֿון יהודה‪ ,‬ביזן סָוף פֿון עלפֿטן‬
‫צו זאָגן‪ :‬װאָס זעסטו? האָב איך‬ ‫שי ָהון‪,‬‬‫יאָר פֿון צִד ִקי ָהו דעם זון פֿון י ֹא ִ‬
‫געזאָגט‪ַ :‬א זודיקן טאָפּ זע איך‪ ,‬און זײַן‬ ‫דעם מלך פֿון יהודה‪ ,‬ביז דעם גלות פֿון‬
‫פֿאָדערזײַט איז קעגן צפֿון‪.‬‬ ‫ש ַלי ִם אין פֿינפֿטן חוֹדש‪.‬‬ ‫ירו ָ‬
‫‪ 14‬האָט גאָט צו מיר געזאָגט‪ :‬פֿון‬ ‫‪ 4‬און דאָס װאָרט פֿון גאָט איז געװען‬
‫צפֿון װעט אױסברעכן דאָך בײז אױף‬ ‫צו מיר‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫אַלע באַװױנער פֿון לאַנד‪.‬‬ ‫‪ 5‬אײדער איך האָב דיך אין‬
‫‪ 15‬װאָרום זע‪ ,‬איך רוף צו אַלע‬ ‫מוטערלײַב געפֿורעמט‪ ,‬האָב איך‬
‫משפּחות פֿון די קיניגרײַכן צו צפֿון‪,‬‬ ‫דיר דערקענט‪ ,‬און אײדער דו ביסט‬
‫זאָגט גאָט‪ ,‬און זײ װעלן קומען‪ ,‬און‬ ‫פֿון טראַכט אַרױס‪ ,‬האָב איך דיך‬
‫װעלן שטעלן איטלעכער זײַן טראָן‬ ‫געהײליקט; ַא נבֿיא פֿאַר די פֿעלקער‬
‫בײַם אײַנגאַנג פֿון די טױערן פֿו‬ ‫האָב איך דיך געמאַכט‪.‬‬
‫ש ַלי ִם‪ ,‬און קעגן אַלע אירע מױערן‬ ‫ירו ָ‬ ‫‪ 6‬האָב איך געזאָגט‪ :‬װײ‪ ,‬גאָט דו‬
‫רונד אַרום‪ ,‬און קעגן אַלע שטעט פֿון‬ ‫האַר‪ ,‬איך קען דאָך ניט רעדן‪ ,‬װאָרום‬
‫יהודה‪.‬‬ ‫איך בין ַא יי ִנגל‪.‬‬
‫‪ 16‬און איך װעל זײ אַרױסזאָגן מײַן‬ ‫‪ 7‬האָט גאָט צו מיר געזאָגט‪ :‬זאָלסט‬
‫משפּט פֿאַר אַל זײער שלעכטיקײט‪,‬‬ ‫ניט זאָגן‪ :‬איך בין ַא יי ִנגל‪ ,‬נײַערט‬
‫װאָס זײ האָבן מיך פֿאַרלאָזן‪ ,‬און‬ ‫אומעטום װוּ איך װעל דיך שיקן‬
‫גערײכערט צו פֿרעמדע געטער‪ ,‬און‬ ‫זאָלסטו גײן‪ ,‬און אַלץ װאָס איך װעל‬
‫זיך געבוקט צו די װערק פֿון זײערע‬ ‫דיר באַפֿעלן זאָלסטו רעדן‪.‬‬
‫הענט‪.‬‬ ‫‪ 8‬זאָלסט ניט מוֹרא האָבן פֿאַר זײ‪,‬‬
‫‪ 17‬און דו זאָלסט אָנגורטן דײַנע‬ ‫װאָרום איך בין מיט דיר‪ ,‬דיך מציל צו‬
‫לענדן‪ ,‬און זאָלסט אױפֿשטײן און רעדן‬ ‫זײַן‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬
‫צו זײ אַלץ װאָס איך װעל דיר באַפֿעלן;‬ ‫‪ 9‬און גאָט האָט אױסגעשטרעקט זײַן‬
‫זאָלסט זיך ניט שרעקן פֿאַר זײ‪ ,‬כּדי‬ ‫האַנט און צוגערירט‪ ,‬צו מײַן מױל‪ ,‬און‬
‫איך זאָל דיך ניט דערשרעקן פֿאַר זײ‪.‬‬ ‫גאָט האָט צו מיר געזאָגט‪ :‬אָט האָב איך‬
‫‪ 18‬װאָרום זע‪ ,‬איך האָב דיך הײַנט‬ ‫געגעבן מײַנע װערטער אין דײַן מױל;‬
‫געמאַכט פֿאַר ַא באַפֿעסטיקטער‬ ‫‪ 10‬זע‪ ,‬איך‪ ,‬האָב דיך געשטעלט‬
‫שטאָט‪ ,‬און פֿאַר אַן אײַזערנעם זײַל‪,‬‬ ‫הײַנטיקן טאָג איבער די פֿעלקער און‬
‫און פֿאַר קופּערנע מױערן אַקעגן‬ ‫איבער די קיניגרײַכן‪ ,‬אױסצורײַסן און‬
‫גאַנצן לאַנד‪ ,‬קעגן די מלכים פֿון‬ ‫אײַנצוּװאַרפֿן‪ ,‬און אונטערצוברענגען‬
‫‪665‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪1:19—2:18‬‬
‫‪ 8‬די כּ ֹהנים האָבן ניט געזאָגט‪ :‬װוּ‬ ‫יהודה‪ ,‬קעגן אירע האַרן‪ ,‬קעגן אירע‬
‫איז גאָט? און די אױפֿהאַלטער פֿון‬ ‫כּ ֹהנים‪ ,‬און קעגן דעם פֿאָלק פֿון לאַנד‪.‬‬
‫דער תּוֹרה האָבן מיך ניט געקענט‪ ,‬און‬ ‫‪ 19‬און זײ װעלן מלחמה האַלטן‬
‫די פּאַסטוכער האָבן געבראָכן אָן מיר‪,‬‬ ‫אַקעגן דיר‪ ,‬און װעלן דיך ניט‬
‫און די נבֿיאים האָבן נבֿיאות געזאָגט‬ ‫בײַקומען‪ ,‬װאָרום איך בין מיט דיר‪,‬‬
‫פֿאַר בעַל‪ ,‬און נאָך די װאָס נוצן ניט‪,‬‬ ‫זאָגט גאָט‪ ,‬דיך מציל צו זײַן‪.‬‬
‫זײַנען זײ געגאַנגען‪.‬‬
‫‪ 9‬דרום װעל איך נאָך קריגן מיט‬
‫אײַך‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬און מיט אײַערע‬
‫קינדסקינדער װעל קריגן‪.‬‬
‫געװען צו מיר‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ 2‬גײ און זאָלסט רופֿן אין די אױערן‬
‫‪ 10‬װאָרום פֿאָרט דורך די אינדזלען‬ ‫ש ַלי ִם‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַזױ האָט‬
‫פֿון ירו ָ‬
‫פֿון די כִּתּים‪ ,‬און זעט‪ ,‬און קײן קֵדָ ר‬ ‫גאָט געזאָגט‪ :‬איך געדענק דיר די‬
‫שיקט‪ ,‬און קוקט זיך גוט צו‪ ,‬און זעט‬ ‫גינציקײט פֿון דײַן יוגנט‪ ,‬די ליבשאַפֿט‬
‫אױב אַזױנס איז געשען‪.‬‬ ‫פֿון דײַן כּלה‪-‬צײַט; דײַן גײן נאָך‬
‫‪ 11‬האָט דען ַא פֿאָלק פֿאַרביטן זײַנע‬ ‫מיר אין דער מדבר‪ ,‬אין ַא לאַנד ניט‬
‫געטער? װאָס זײ זײַנען קײן געטער‬ ‫געזײט‪.‬‬
‫ניט; און מײַן פֿאָלק האָט פֿאַרביטן זײַן‬ ‫‪ 3‬הײליק ב ַײ גאָט איז ישׂראל‪ ,‬דאָס‬
‫כּבוד אױף װאָס נוצט ניט‪.‬‬ ‫ערשטע פֿון זײַן תּבואה; אַלע זײַנע‬
‫‪ 12‬גרױלט איר הימלען איבער דעם‪,‬‬ ‫פֿאַרצערער װעלן פֿאַרװיסט װערן; ַא‬
‫און שױדערט‪ ,‬װערט באַנומען ביז‬ ‫בײזעניש װעט קומען אױף זײ‪ ,‬זאָגט‬
‫גאָר‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫‪ 13‬װאָרום ַא צװײַעדיק בײז האָט‬
‫געטאָן מײַן פֿאָלק‪ :‬זײ האָבן פֿאַרלאָזן‬ ‫‪ 4‬הערט דאָס װאָרט פֿון גאָט‪ ,‬איר‬
‫מיך‪ ,‬דעם קװאַל פֿון לעבעדיקע‬ ‫הױז פֿון יעקב‪ ,‬און אַלע משפּחות פֿון‬
‫װאַסער‪ ,‬זיך צו האַקן ברונעמער‪,‬‬ ‫הױז פֿון ישׂראל;‬
‫צעבראָכענע ברונעמער‪ ,‬װאָס קענען‬ ‫‪ 5‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬װאָס‬
‫דאָס װאַסער ניט האַלטן‪.‬‬ ‫האָבן אײַערע עלטערן אין מיר אַן‬
‫‪ 14‬איז ַא קנעכט ישׂראל? צי ַא‬ ‫עװלה געפֿונען‪ ,‬װאָס זײ האָבן זיך‬
‫הױזגעבאָרענער שקלאַף איז ער? פֿאַר‬ ‫דערװײַטערט פֿון מיר‪ ,‬און געגאַנגען‬
‫װאָס איז ער צו רױב געװאָרן?‬ ‫נאָך נישט און נישטיק געװאָרן?‬
‫‪ 15‬אױף אים ברילן די יונגלײַבן‪ ,‬זײ‬ ‫‪ 6‬און זײ האָבן ניט געזאָגט‪ :‬װוּ איז‬
‫לאָזן אַרױס זײער קָול‪ ,‬און זײ האָבן‬ ‫גאָט װאָס האָט אונדז אױפֿגעבראַכט‬
‫געמאַכט זײַן לאַנד צו װיסט; זײַנע‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬װאָס האָט אונדז‬ ‫פֿון לאַנד מ ַ‬
‫שטעט זײַנע כָרב‪ ,‬אָן ַא באַװױנער‪.‬‬ ‫געפֿירט דורכן מדבר‪ ,‬דורך ַא לאַנד‬
‫‪ 16‬אױך די זין פֿון נוֹף און תַּ כפַּכיס‬ ‫פֿון װיסטעניש און גריבער‪ ,‬דורך ַא‬
‫טוען אױף דײַן שאַרבן פֿיטערן‪.‬‬ ‫לאַנד פֿון טריקעניש און טױטשאָטן‪,‬‬
‫‪ 17‬פֿאַר װאָר‪ ,‬דאָס האָט דיר‬ ‫דורך ַא לאַנד װאָס קײן מענטש‬
‫אָנגעמאַכט װאָס דו האָסט פֿאַרלאָזן‬ ‫איז ניט דורכגעגאַנגען דערין‪ ,‬און‬
‫יהוה דײַן גאָט‪ ,‬בעת ער האָט דיך‬ ‫קײן מוטערמענטש האָט ניט געװױנט‬
‫אױפֿן װעג געפֿירט‪.‬‬ ‫דאָרטן?‬
‫‪ 18‬און אַצונדערט װי קומסטו אױפֿן‬ ‫‪ 7‬און איך האָב אײַך געבראַכט אין‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬צו טרינקען דאָס‬ ‫װעג קײן מ ַ‬ ‫ַא פֿרוכטיקן לאַנד‪ ,‬צו עסן איר פֿרוכט‬
‫װאַסער פֿון שיכִֹר? און װי קומסטו‬ ‫און איר גוטס; און איר זײַט געקומען‬
‫אױפֿן װעג קײן אַשור‪ ,‬צו טרינקען דאָס‬ ‫און האָט פֿאַראומרײניקט מײַן לאַנד‪,‬‬
‫‪2:19—2:35‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪666‬‬
‫זײערע האַרן‪ ,‬און זײערע כּ ֹהנים‪ ,‬און‬ ‫װאַסער פֿון טײַך?‬

‫זײערע נבֿיאים‪.‬‬ ‫‪ 19‬דײַן שלעכטיקײט װעט דיך‬
‫‪ 27‬זײ זאָגן צו ַא האָלץ‪ :‬ביסט מײַן‬ ‫אָנלערנען‪ ,‬און דײַנע אָפּקערונגען‬
‫פֿאָטער! און צו ַא שטײן‪ :‬דו האָסט‬ ‫װעלן דיך שטראָפֿן; און װײס און זע‪,‬‬
‫אונדז געבאָרן! װאָרום זײ האָבן‬ ‫אַז שלעכט איז און ביטער װאָס דו‬
‫געקערט דעם רוקן צו מיר‪ ,‬און ניט‬ ‫האָסט פֿאַרלאָזן יהוה דײַן גאָט‪ ,‬און‬
‫דעם פּנים; נאָר אין צײַט פֿון זײער‬ ‫מײַן מוֹרא איז ניט אױף דיר‪ ,‬זאָגט‬
‫אומגליק זאָגן זײ‪ :‬שטײ אױף און העלף‬ ‫יהוה דער גאָט פֿון צבָאוֹת‪.‬‬
‫אונדז‪.‬‬ ‫‪ 20‬װאָרום פֿון אײביק אָן האָב איך‬
‫‪ 28‬און װוּ זײַנען דײַנע געטער װאָס‬ ‫צעבראָכן דײַן יאָך‪ ,‬צעריסן דײַנע‬
‫דו האָסט דיר געמאַכט? זאָלן זײ‬ ‫בינדשטריק‪ ,‬און דו האָסט געזאָגט‪:‬‬
‫אױפֿשטײן אױב זײ קענען דיר העלפֿן‬ ‫איך װעל ניט איבערטרעטן; אָבער‬
‫אין צײַט פֿון דײַן אומגליק; װאָרום‬ ‫אױף יעטװעדער הױכן בערגל‪ ,‬און‬
‫אַזױ װי די צאָל פֿון דײַנע שטעט‪ ,‬זײַנען‬ ‫אונטער יעטװעדער צװײַגהאַפֿטיקן‬
‫דײַנע געטער‪ ,‬יהודה‪.‬‬ ‫בױם‪ ,‬שטרעקסטו װי ַא זוֹנה זיך אױס‪.‬‬
‫‪ 29‬פֿאַר װאָס קריגט איר אױף מיר?‬ ‫‪ 21‬און איך האָב דיך געפֿלאַנצט‬
‫איר אַלע האָט געבראָכן אָן מיר‪ ,‬זאָגט‬ ‫ַא װױל װײַנריטל‪ ,‬לױטער ריכטיקן‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫זאָמען; און װי ביסטו מיר פֿאַרקערט‬
‫‪ 30‬אומזיסט האָב איך געשלאָגן‬ ‫געװאָרן אין װיל װוּקסן פֿון פֿרעמדן‬
‫אײַערע קינדער‪ ,‬זײ האָבן קײן מוסר‬ ‫װײַנשטאָק!‬
‫ניט גענומען; אײַער שװערד האָט‬ ‫‪ 22‬װאָרום‪ ,‬אַז דו זאָלסט זיך װאַשן‬
‫פֿאַרצערט אײַערע נבֿיאים‪ ,‬װי ַא‬ ‫מיט לױג‪ ,‬און זאָלסט מערן אױף דיר‬
‫מערדערישער לײַב‪.‬‬ ‫זײף‪ ,‬איז געפֿלעקט דײַן זינד פֿאַר מיר‪,‬‬
‫‪ 31‬איר דָ ור‪ ,‬זעט דאָס װאָרט פֿון‬ ‫זאָגט גאָט דער האַר‪.‬‬
‫גאָט‪ :‬בין איך דען געװען ַא מדבר‬ ‫‪ 23‬װי קענסטו זאָגן‪ :‬איך האָב‬
‫צי ַא לאַנד פֿון‬ ‫צו ישׂראל?‬ ‫מיך ניט פֿאַראומרײניקט‪ ,‬נאָך די‬
‫שטאָקפֿינצטערניש? פֿאַר װאָס זאָגט‬ ‫בעַל‪-‬געטער בין איך ניט געאַגאַנגען?‬
‫מײַן פֿאָלק‪ :‬מיר װילן זיך אומטרײַבן‪,‬‬ ‫זע דײַן פֿירונג אין טאָל‪ ,‬מערק װאָס‬
‫מיר װעלן מער ניט קומען צו דיר?‬ ‫דו האָסט געטאָן‪ ,‬דו פֿלינקע קעמעלין‪,‬‬
‫‪ 32‬קען ַא יונגפֿרױ פֿאַרגעסן איר‬ ‫װאָס פֿאַרדרײט אירע װעגן;‬
‫צירונג‪ַ ,‬א כּלה אירע שלײפֿן? און מײַן‬ ‫‪ַ 24‬א װילדע אײַזעלין צום מדבר‬
‫פֿאָלק האָט מיך פֿאַרגעסן טעג אָן ַא‬ ‫געװױנט‪ ,‬װאָס שלינגט דעם װינט אין‬
‫צאָל‪.‬‬ ‫דער גלוסטונג פֿון איר זעל; פֿון איר‬
‫‪ 33‬װי באַשײנסטו דײַן װעג‬ ‫פּאָרונג װער קען זי אָפּהאַלטן? אַלע‬
‫ליבשאַפֿט צו זוכן! פֿאַר װאָר‪ ,‬אַפֿילו‬ ‫אירע זוכער דאַרפֿן זיך ניט אײַנמיען‪,‬‬
‫די ערגסטע קענסטו דײַנע װעגן‬ ‫אין איר חוֹדש װעלן זײ זי געפֿינען‪.‬‬
‫לערנען‪.‬‬ ‫‪” 25‬פֿאַרמײַד דײַן פֿוס פֿון באָרװעס‬
‫‪ 34‬אין דײַנע ברעגן געפֿינט זיך אױך‬ ‫זײַן‪ ,‬און דײַן קעל פֿון דאָרשטיקײט“;‬
‫בלוט פֿון נפֿשות פֿון אומשולדיקע‬ ‫אָבער דו האָסט געזאָגט‪ :‬אומזיסט‪,‬‬
‫אָרימע – ניט ב ַײ אַן אײַנברעכונג‬ ‫נײן! נײַערט פֿרעמדע האָב איך ליב‪,‬‬
‫האָסטו זײ געפֿונען; אָבער ב ַײ אַלעם‬ ‫און נאָך זײ װעל איך גײן‪.‬‬
‫דעם‬ ‫‪ 26‬װי די שאַנד פֿון ַא גנב אַז ער‬
‫‪ 35‬זאָגסטו‪ :‬פֿאַר װאָר‪ ,‬איך בין‬ ‫װערט געפֿונען‪ ,‬אַזױ איז צו שאַנד דאָס‬
‫אומשולדיק‪ ,‬זײַן צאָרן האָט זיך געװיס‬ ‫הױז פֿון ישׂראל‪ ,‬זײ‪ ,‬זײערע מלכים‪,‬‬
‫‪667‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪2:36—3:13‬‬
‫יעדער צװײַגהאַפֿטיקן בױם‪ ,‬און האָט‬ ‫אָפּגעקערט פֿון מיר‪ .‬זע‪ ,‬איך משפּט‬
‫דאָרטן מזַנה געװען‪.‬‬ ‫זיך מיט דיר פֿאַר דײַן זאָגן‪ :‬איך האָב‬
‫‪ 7‬און איך האָב געװעסט געזאָגט‪:‬‬ ‫ניט געזינדיקט‪.‬‬
‫נאָכדעם אַז זי האָט געטאָן דאָס אַלץ‪,‬‬ ‫‪ 36‬װי זײער װאָלװל דו מאַכסט זיך‬
‫װעט זי זיך אומקערן צו מיר; אָבער‬ ‫צו בײַטן דײַן װעג! װעסט אױך פֿון‬
‫זי האָט זיך ניט אומגעקערט‪ .‬און די‬ ‫ִצרי ִם פֿאַרשעמט װערן‪ ,‬װי דו ביסט‬ ‫מ ַ‬
‫פֿעלשערין איר שװעסטער יהודה האָט‬ ‫פֿאַרשעמט געװאָרן פֿון אַשור‪.‬‬
‫דאָס געזען‪.‬‬ ‫‪ 37‬אױך פֿון דעם דאָזיקן װעסטו‬
‫‪ 8‬אָבער איך האָב געזען‪ ,‬אַז הגם‬ ‫אַרױסגײן מיט דײַנע הענט איבער דײַן‬
‫דערפֿאַר װאָס די אָפּגעקערטע ישׂראל‬ ‫קאָפּ‪ ,‬װאָרום גאָט פֿאַראַכט דײַנע‬
‫האָט אומטרײַשאַפֿט באַגאַנגען‪ ,‬האָב‬ ‫בטכוֹנות‪ ,‬און װעסט מיט זײ ניט‬
‫איך זי אַװעקגעשיקט‪ ,‬און איר געגעבן‬ ‫באַגליקן‪.‬‬
‫איר שײדבריװ‪ ,‬האָט פֿון דעסטװעגן‬ ‫‪ . . . .‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַז ַא‬
‫ניט מוֹרא געהאַט די פֿעלשערין יהודה‬
‫איר שװסטער‪ ,‬און זי אױך איז‬
‫מאַן שיקט אַװעק זײַן װײַב‪ ,‬און‬
‫זי גײט אַװעק פֿון אים‪ ,‬און װערט אַן‬
‫‪3‬‬
‫געגאַנגען און האַט מזַנה געװען‪.‬‬ ‫אַנדער מאַנס‪ ,‬װעט ער דען זיך װידער‬
‫‪ 9‬און עס איז געװען‪ ,‬פֿון װעגן‬ ‫אומקערן צו איר? װאָלט ניט זינדיק‬
‫דער לײַכטיקײט פֿון איר זנות האָט זי‬ ‫פֿאַרזינדיקט װערן יענע לאַנד? און דו‬
‫זינדיק געמאַכט דאָס לאַנד‪ ,‬און זי האָט‬ ‫האָסט מזַנה געװען מיט ליבהאָבער ַא‬
‫אומטרײַשאַפֿט באַגאַנגען מיט שטײן‬ ‫סך‪ ,‬און װילסט זיך אומקערן צו מיר‪,‬‬
‫און מיט האָלץ‪.‬‬ ‫זאָגט גאָט‪.‬‬
‫‪ 10‬אָבער אַפֿילו נאָך אַלעם דעם האָט‬ ‫‪ 2‬הײב אױף דײַנע אױגן אױף די‬
‫די פֿעלשערין איר שװעסטער יהודה‬ ‫הױכע ערטער‪ ,‬און זע‪ ,‬װוּ ביסטו ניט‬
‫זיך ניט אומגעקערט צו מיר מיט איר‬ ‫געשענדט געװאָרן? אױף די װעגן‬
‫גאַנצן האַרצן‪ ,‬נאָר בלױז מיט ליגן‪,‬‬ ‫האָסטו געלױערט אױף זײ‪ ,‬װי אַן‬
‫זאָגט גאָט‪.‬‬ ‫אַראַבער אין דער מדבר; און האָסט‬
‫זינדיק געמאַכט דאָס לאַנד מיט דײַן‬
‫‪ 11‬און גאָט האָט צו מיר געזאָגט‪:‬‬ ‫זנות און מיט דײַן שלעכטיקײט‪.‬‬
‫די אָפּגעקערטע ישׂראל האָט זיך‬ ‫‪ 3‬דרום זײַנען די פֿרירעגנס פֿאַרמיטן‬
‫אַרױסגעװיזן מער רעכטפֿאַרטיק פֿון‬ ‫געװאָרן‪ ,‬און שפּעטרעגן איז ניט‬
‫דער פֿעלשערין יהודה‪.‬‬ ‫געװען; אָבער ַא שטערן פֿון ַא זוֹנה איז‬
‫‪ 12‬גײ און זאָלסט רופֿן די דאָזיקע‬ ‫געװען ב ַײ דיר‪,‬‬
‫װערטער קען צפֿון‪ ,‬און זאָגן‪ :‬קער‬ ‫‪ 4‬האָסטו זיך ניט געװאָלט שעמען‪.‬‬
‫זיך אום‪ ,‬דו אָפּגעקערטע ישׂראל‪ ,‬זאָגט‬ ‫האָסטו ניט אַקאָרשט גערופֿן צו מיר‪:‬‬
‫גאָט‪ :‬איך װעל ניט װאַרפֿן ַא בײז פּנים‬ ‫פֿאָטער מין‪ ,‬װעט ער אױף אײביק ַא‬
‫אױף אײַך‪ ,‬װאָרום איך בין גענאָדיק‪,‬‬ ‫שׂנאה טראָגן?‬
‫זאָגט גאָט‪ ,‬איך האַלט ניט ַא שׂנאה‬ ‫‪ 5‬װעט ער שטענדיק זי אָנהאַלטן?‬
‫אױף אײביק‪.‬‬ ‫אָט האָסטו גערעדט‪ ,‬און דאָך געטאָן‬
‫‪ 13‬נאָר זײ װיסן דײַן זינד‪ ,‬אַז אָן‬ ‫דאָס בײז‪ ,‬און געפּוֹעלט ב ַײ זיך‪.‬‬
‫יהוה דײַן גאָט האָסטו געבראָכן‪,‬‬ ‫‪ 6‬און גאָט האָט צו מיר געזאָגט‬
‫און האָסט צעשפּרײט דײַנע װעגן‬ ‫שי ָהו‪ :‬האָסטו‬ ‫אין די טעג פֿון מלך י ֹא ִ‬
‫צו פֿרעמדע‪ ,‬אונטער יעטװעדער‬ ‫געזען װאָס די אָפּגעקערטע ישׂראל‬
‫צװײַגהאַפֿטיקן בױם; און צו מײַן קָול‬ ‫האָט געטאָן? זי איז געגאַנגען אױף‬
‫הט איר ניט צוגעהערט‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬ ‫יעטװעדער הױכן גערגל‪ ,‬און אונטער‬
‫‪3:14—4:4‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪668‬‬
‫פֿון די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬װאָרום זײ‬ ‫‪ 14‬קערט אײַך אום‪ ,‬קינדער‬
‫האָבן פֿאַרקרימט זײער װעג‪ ,‬פֿאַרגעסן‬ ‫אָפּקערער‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬װאָרום איך‬
‫אָן יהוה זײער גאָט‪.‬‬ ‫בין אײַער האַר‪ ,‬און איך װעל אײַך‬
‫‪ 22‬קערט אײַך אום‪ ,‬קינדער‬ ‫נעמען אײנעם פֿון ַא שטאָט‪ ,‬און צװײ‬
‫אָפּקערער‪ ,‬איך װעל הײלן אײַערע‬ ‫פֿון ַא משפּחה‪ ,‬און װעל אײַך ברענגען‬
‫אָפּקערונגען‪ .‬ד ָא זײַנען איר‪ ,‬געקומען‬ ‫קײן צִיוֹן‪.‬‬
‫צו דיר‪ ,‬װאָרום דו ביסט יהוה‬ ‫‪ 15‬און איך װעל אײַך געבן‬
‫אונדזער גאָט‪.‬‬ ‫פּאַסטוכער נאָך מײַן האַרצן‪ ,‬און זײ‬
‫‪ 23‬פֿאַר װאָר‪ ,‬פֿאַלש איז װאָס פֿון די‬ ‫װעלן אײַך פֿיטערן מיט קענשאַפֿט און‬
‫הײכן‪ ,‬דער טומל פֿון די בערג; פֿאַר‬ ‫מיט פֿאַרשטאַנדיקײט‪.‬‬
‫װאָר‪ ,‬אין יהוה אונדזער גאָט איז די‬ ‫‪ 16‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז איר װעט‬
‫הילף פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫זיך מערן און פֿרוכפּערן אין לאַנד‪ ,‬אין‬
‫‪ 24‬און די שאַנדגעטער ַײ האָט‬ ‫יענע טעג‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬װעט מען מער‬
‫אױפֿגעגעסן די מי פֿון אונדזערע‬ ‫ניט זאָגן‪ :‬דער אָרון פֿון גאָטס בונד;‬
‫עלטערן‪ ,‬פֿון אונדזער יוגנט אָן‪,‬‬ ‫און ער װעט אױפֿן זינען ניט אַרױף‪ ,‬און‬
‫זײערע שאָף און זײערע רינדער‪,‬‬ ‫מע װעט אים ניט דערמאָנען און ניט‬
‫זײערע זין און זײערע טעכטער‪.‬‬ ‫דאַכטן; און ער װעט מער ניט געמאַכט‬
‫‪ 25‬לאָמיר ליגן אין אונדזער שאַנד‪,‬‬ ‫װערן‪.‬‬
‫און זאָל אונדז באַדעקן אונדזער‬ ‫‪ 17‬אין יענער צײַט װעט מען רופֿן‬
‫שמאַך‪ ,‬װאָרום צו יהוה אונדזער‬ ‫ש ַלי ִם דער טראָן פֿון גאָט‪ ,‬און‬ ‫ירו ָ‬
‫גאָט האָבן מיר געזינדיקט‪ ,‬מיר און‬ ‫אײַנזאַמלען װעלן זיך צו איר אַלע‬
‫אונדזערע עלטערן‪ ,‬פֿון אונדזער יוגנט‬ ‫פֿעלקער‪ ,‬פֿון װעגן גאָטס נאָמען‪ ,‬קײן‬
‫און ביז הײַנטיקן טאָג‪ ,‬און מיר האָבן‬ ‫ש ַלי ִם‪ ,‬און זײ װעלן מער ניט גײן‬‫ירו ָ‬
‫ניט צוגעהערט צו דעם קָול פֿון יהוה‬ ‫נאָך דער אײַנגעשפּאַרטיקײט פֿון זײער‬
‫אונדזער גאָט‪.‬‬ ‫בײזן האַרצן‪.‬‬
‫‪ 18‬אין יענע טעג װעט גײן דאָס הױז‬
‫אַז דו װעסט זיך אומקערן‪,‬‬
‫ישׂראל‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬צו מיר זיך‬
‫אומקערן‪ ,‬און אַז דו װעסט אָפּטאָן‬
‫‪4‬‬ ‫פֿון יהודה מיט דעם הױז פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫און זײ װעלן קומען אין אײנעם פֿון‬
‫צפֿון‪-‬לאַנד אין דעם לאַנד װאָס איך‬
‫דײַנע אומװערדיקײטן פֿון מײַן פּנים‪,‬‬ ‫האָב געמאַכט אַרבן אײַערע עלטערן‪.‬‬
‫און װעסט זיך ניט װאַקלען‪,‬‬ ‫‪ 19‬און איך האָב געװעסט געזאָגט‪:‬‬
‫‪ 2‬און װעסט שװערן‪” :‬אַזױ װי גאָט‬ ‫װי װעל איך דיך אױסריכטן צװישן‬
‫לעבט“‪ .‬מיט אמת‪ ,‬מיט רעכט‪ ,‬און מיט‬ ‫די קינדער‪ ,‬און דיר געבן ַא גלוסטיק‬
‫גערעכטיקײט‪ ,‬װעלן זיך בענטשן מיט‬ ‫לאַנד‪ ,‬די שײנשענסטע נחלה פֿון די‬
‫אים פֿעלקער‪ ,‬און מיט אים װעלן זײ‬ ‫פֿעלקער! און איך האָב געזאָגט‪:‬‬
‫זיך רימען‪.‬‬ ‫”פֿאָטער מײַן“ װעסטו מיך רופֿן‪,‬‬
‫‪ 3‬װאָרום אַזױ האָט גאָט געזאָגט צו‬ ‫און פֿון הינטער מיר װעסטו זיך ניט‬
‫די מענער פֿון יהודה און צו ירו ָ‬ ‫אָפּקערן‪.‬‬
‫אַקערט אײַך אַן אַקער‪ ,‬און איר זאָלט‬ ‫‪ 20‬אָבער אַזױ װי ַא װײַב װאָס‬
‫ניט זײען אױף דערנער‪.‬‬ ‫פֿעלשט אָן איר מאַן‪ ,‬אַזױ האָט איר‬
‫‪ 4‬באַשנײַדט אײַך צו גאָט‪ ,‬און טוט‬ ‫געפֿעלשט אָן מיר‪ ,‬הױז פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫אָפּ די פֿאָרהױטן פֿון אײַער האַרץ‪ ,‬איר‬ ‫זאָט‬
‫מענער פֿון יהודה און באַװױנער פֿון‬ ‫‪ַ 21‬א קָול װערט אױף די הױכע‬
‫ש ַלי ִם‪ ,‬כּדי מײַן גרימצאָרן זאָל ניט‬ ‫ירו ָ‬ ‫ערטער געהערט‪ַ ,‬א תּכנונים‪-‬געװײן‬
‫‪669‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪4:5—4:23‬‬
‫רײַטװעגן; פֿלינקער פֿון אָדלערס‬ ‫אַרױסגײן װי ַא פֿײַער‪ ,‬און ברענען אַז‬

‫זײַנען זײַנע פֿערד‪ :‬װײ אונדז‪ ,‬װאָרום‬ ‫קײן לעשער זאָל ניט זײַן‪ ,‬פֿון װעגן‬
‫מיר זײַנען פֿאַרװיסט‪.‬‬ ‫אײַערע שלעכטע מעשׂים‪.‬‬
‫‪ 14‬װאַש אָפּ פֿון בײז דײַן האַרץ‪,‬‬ ‫‪ 5‬דערצײלט אין יהודה‪ ,‬און מאַכט‬
‫ש ַלי ִם‪ ,‬כּדי זאָלסט געהאָלפֿן װערן‪.‬‬ ‫ירו ָ‬ ‫ש ַלי ִם‪ ,‬און זאָגט‪ :‬בלאָזט‬ ‫הערן אין ירו ָ‬
‫ביז װאַנען װעלן רוען אין דיר דײַנע‬ ‫ַא שוֹפֿר אין לאַנד; רופֿט מיט ַא פֿולער‬
‫מכשבות פֿון אומרעכט?‬ ‫קעל‪ ,‬און זאָגט‪ :‬זאַמלט אײַך אײַן‪ ,‬און‬
‫‪ 15‬װאָרום ַא קָול זאָגט אָן פֿון דָ ן‪ ,‬און‬ ‫לאָמיר אַרײַן אין די פֿעסטונגשטעט‪.‬‬
‫מאַכט הערן אומגליק פֿון געבערג פֿון‬ ‫‪ 6‬הײבט אױף ַא פֿאָן קײן צִיוֹן‪,‬‬
‫אפֿרים‪:‬‬ ‫אַנטרינט‪ ,‬איר זאָלט אײַך ניט‬
‫‪ 16‬דערצײלט די פֿעלקער‪ :‬אָט איז‬ ‫אָפּשטעלן‪ ,‬װאָרום איך ברענג אַן‬
‫עס! מאַכט הערן װעג ירו ָ‬ ‫אומגליק פֿון צפֿון‪ ,‬און ַא בראָך ַא‬
‫באַלעגערער קומען פֿון ַא װײַטן לאַנד‪,‬‬ ‫גרױסן‪.‬‬
‫און לאָזן אַרױס אױף די שטעט פֿון‬ ‫‪ַ 7‬א לײַב איז אױפֿגעגאַנגען פֿון זײַן‬
‫יהודה זײער קָול‪.‬‬ ‫געצװײַג‪ ,‬און אַן אומבפֿענגער פֿון‬
‫‪ 17‬װי פֿעלדהיטער זײַנען זײ אױף‬ ‫פֿעלקער האָט געצױגן‪ ,‬איז אַרױס פֿון‬
‫איר פֿון רונד אַרום‪ ,‬װײַל זי האָט מיר‬ ‫זײַן אָרט‪ ,‬צו מאַכן דײַן לאַנד צו װיסט‪,‬‬
‫װידערשפּעניקט‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬ ‫דײַנע שטעט זאָלן כָרב זײַן‪ ,‬אָן ַא‬
‫‪ 18‬דײַן פֿירונג און דײַנע מעשׂים‬ ‫באַװױנער‪.‬‬
‫האָבן דיר דאָס אָנגעמאַכט – די דאָזיקע‬ ‫‪ 8‬איבער דעם גורט אָן זאַקקלײדער‪,‬‬
‫שלעכטיקײט דײַנע – װאָס עס איז‬ ‫טוט קלאָגן און יאָמערן; װאָרום ניט‬
‫ביטער‪ ,‬װאָס עס רירט אָן ביז דײַן‬ ‫אָפּגעקערט האָט זיך גאָטס גרימצאָרן‬
‫האַרצן‪.‬‬ ‫פֿון אונדז‪.‬‬
‫מײַנע‬ ‫אינגעװײד‪,‬‬ ‫‪ 19‬מײַנע‬ ‫‪ 9‬און עס װעט זײַן אין יענעם טאָג‪,‬‬
‫איך דר ַײ מיך פֿון‬ ‫אינגעװײד!‬ ‫זאָװט גאָט װעט פֿאַרגײן דאָס האַרץ‬
‫װײַטאָק! ָא די װענט פֿון מײַן האַרצן!‬ ‫פֿון דעם מלך‪ ,‬און דאָס האַרץ פֿון די‬
‫מײַן האַרץ טוט ברומען אין מיר‪ ,‬איך‬ ‫האַרן; און די כּ ֹהנים װעלן באַנומען‬
‫קען ניט שװײַגן! װאָרום ַא קָול פֿון‬ ‫װערן‪ ,‬און די נבֿיאים װעלן גאַפֿן‪.‬‬
‫שוֹפֿר האָסטו געהערט‪ ,‬מײַן זעל‪ַ ,‬א‬ ‫‪ 10‬האָב איך געזאָגט‪ :‬װײ‪ ,‬גאָט דו‬
‫שאַל פֿון מלחמה‪.‬‬ ‫האַר‪ ,‬פֿאַר װאָר‪ ,‬נאַרן גענאַרט האָסטו‬
‫‪ַ 20‬א בראָך אױף ַא בראָך גערשעט‪,‬‬ ‫ש ַלי ִם‪ ,‬אַזױ‬‫דאָס דאָזיקע פֿאָלק און ירו ָ‬
‫װאָרום פֿאַרװיסט געװאָרן איז דאָס‬ ‫צו זאָגן‪” :‬שלום װעט זײַן צו אײַך“‪,‬‬
‫גאַנצע לאַנד‪ ,‬פֿלוצים זײַנען פֿאַרװיסט‬ ‫און די שװערד דערגרײַכט ביזן נפֿש‪.‬‬
‫געװאָרן מײַנע געצעלטן‪ ,‬אין ַא רגע –‬ ‫‪ 11‬אין יענער צײַט װעט באַפֿױלן‬
‫מײַנע פֿאָרהאַנגען‪.‬‬ ‫װערן אױף דעם דאָזיקן פֿאָלק און‬
‫‪ 21‬ביז װאַנען װעל איך זען די פֿאָן‪,‬‬ ‫ש ַלי ִם ַא הײסער װינט פֿון די‬ ‫אױף ירו ָ‬
‫װעל איך הערן דעם ק ֹול פֿון דעם שוֹפֿר‬ ‫הױכער ערטער אין מדבר‪ ,‬אױפֿן װעג‬
‫‪ 22‬װאָרום נאַריש איז מײַן פֿאָלק‪,‬‬ ‫צו דער טאָכטער מײַן פֿאָלק; ניט צו‬
‫מיך קענען זײ ניט; קינדער נאַרן זײַנען‬ ‫װינטשופֿלען‪ ,‬און ניט צו רײניקן;‬
‫זײ‪ ,‬און ניט פֿאַרשטאַנדיק זײַנען זײ;‬ ‫‪ַ 12‬א װינט שטאַרקער פֿון דעם װעט‬
‫זײ זײַנען חכמים אױף טאָן שלעכטס‪,‬‬ ‫קומען פֿון מיר; אַצונד װעל איך אױך‬
‫און פֿון גוטס טאָן װײסן זײ ניט‪.‬‬ ‫אַרױסזאָגן ַא משפּט אױף זײ‪.‬‬
‫‪ 23‬איך האָב געזען די ערד‪ ,‬ערשט זי‬ ‫‪ 13‬זע‪ ,‬װי װאָלקנס גײט ער אױף‪,‬‬
‫איז װיסט און לײדיק און די הימלען –‬ ‫און װי דער שטורעמװינט זײַנען זײַנע‬
‫‪4:24—5:8‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪670‬‬
‫װאַנדער אום אין די גאַסן פֿון‬

‫ש ַלי ִם‪ ,‬און אַעט אַקאָרשט און‬‫ירו ָ‬
‫װערט געװאָר‪ ,‬און זוכט אין אירע‬
‫‪5‬‬ ‫און זײער ליכט איז ניטאָ‪.‬‬
‫‪ 24‬איך האָב געזען די בערג‪ ,‬ערשט‬
‫זײ ציטערן‪ ,‬און אַלע הײכן האָבן זיך‬
‫מערק‪ ,‬אױב איר װעט געפֿינען ַא‬ ‫געטרײַסלט‪.‬‬
‫מענטשן‪ ,‬אױב עס איז ד ָא װער עס טוט‬
‫גערעכטיקײט‪ ,‬װער עס זוכט אמת‪ ,‬און‬ ‫‪ 25‬איך האָב געזען‪ ,‬ערשט קײן‬
‫איך װעל איר פֿאַרגעבן‪.‬‬ ‫מענטשן איז ניטאָ‪ ,‬און אַלע פֿױגלען פֿון‬
‫‪ 2‬אַפֿילו װען זײ זאָגן‪ :‬אַזױ װי גאָט‬ ‫הימל זײַנען אַװעק‪.‬‬
‫לעבט! שװערן זײ פֿון דעסטװעגן‬ ‫‪ 26‬איך האָב געזען‪ ,‬ערשט דער‬
‫פֿאַלש‪.‬‬ ‫כַּרמֶל איז ַא מדבר‪ ,‬און אַלע זײַנע‬
‫‪ 3‬גאָט‪ ,‬דײַנע אױגן זײַנען דאָך אױף‬ ‫שטעט זײַנען צעשטערט‪ ,‬פֿאַר דעם‬
‫אמת; האָסט זײ געשלאָגן‪ ,‬און זײ‬ ‫אָנגעזיכט אפֿון גאָט‪ ,‬פֿאַר דעם גרים‬
‫האָבן זיך ניט געקימערט‪ ,‬האָסט זײ‬ ‫פֿון זײַן צאָרן‪.‬‬
‫פֿאַרלענדט‪ ,‬און זײ האָבן קײן מוסר ניט‬ ‫‪ 27‬װאָרום אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪:‬‬
‫גענומען; זײ האָבן געמאַכט זײער פּנים‬ ‫ַא װיסטעניש װעט װערן דאָס גאַנצע‬
‫האַרטער פֿון פֿעלז‪ ,‬זײ האָבן זיך ניט‬ ‫לאַנד‪ ,‬הגם קײן פֿאַרלענדונג װעל איך‬
‫געװאָלט אומקערן‪.‬‬ ‫ניט מאַכן‪.‬‬
‫‪ 4‬און איך האָב געװעסט געזאָגט‪:‬‬ ‫‪ 28‬אױף דעם װעט טרױערן די ערד‪,‬‬
‫דאָס זײַנען נאָר די אָרימע‪ ,‬זײ זײַנען‬ ‫און פֿינצטער װערן װעלן די הימלען‬
‫נאַריש‪ ,‬װײַל זײ װײסן ניט דעם װעג‬ ‫פֿון אױבן‪ ,‬װײַל איך האָב גערדט‪,‬‬
‫פֿון יהוה‪ ,‬דאָס געזעץ פֿון זײער גאָט‪.‬‬ ‫איך האָב געטראַכט‪ ,‬און איך האָב‬
‫‪ 5‬איך װעל מיר גײן צו די גרױסע‪,‬‬ ‫ניט חרטה‪ ,‬און װעל זיך ניט אָפּקערן‬
‫און װעל רעדן מיט זײ; װאָרום זײ‬ ‫דערפֿון‪.‬‬
‫װײסן דעם װעג פֿון יהוה‪ ,‬דאָס געזעץ‬ ‫‪ 29‬פֿאַר דעם קָול פֿון רײַטער און‬
‫פֿון זײער גאָט‪ .‬אָבער זײ האָבן‬ ‫בױגנשיסער‪ ,‬אַנטלױפֿט די גאַנצע‬
‫דעסגלײַכן צעבראָכן דעם יאָך‪ ,‬צעריסן‬ ‫שטאָט; זײ זײַנען אַרײַן אין געדיכטע‬
‫די בינדשטריק‪.‬‬ ‫װעלדער‪ ,‬און אױף פֿעלזן זײַנען זײ‬
‫‪ 6‬דרום דערשלאָגט זײ ַא לײַב פֿון‬ ‫אַרױפֿגעגאַנגען; יעטװעדער שטאָט‬
‫װאַלד‪ַ ,‬א װאָלף פֿון מדבריאָת װעט זײ‬ ‫איז פֿאַרלאָזן‪ ,‬און אין זײ װױנט ניט‬
‫פֿאַרװיסטן‪ַ ,‬א לעמפּערט טוט לױערן‬ ‫קײן מענטש‪ .‬און דו באַרױבטע‪ ,‬װאָס‬
‫אױף זײערע שטעט‪ ,‬איטלעכער װאָס‬ ‫טוסטו‪,‬‬
‫גײט אַרױס פֿון זײ‪ ,‬װעט פֿאַרצוקט‬ ‫‪ 30‬װאָס דו קלײדסט דיך אין רױט‪,‬‬
‫װערן; װאָרום פֿיל זײַנען זײערע‬ ‫װאָס דו צירסט דיך מיט צירונג פֿון‬
‫פֿאַרברעכן‪ ,‬שטאַרק זײַנען זײערע‬ ‫גאָלד‪ ,‬װאָס דו רײַסט אױף דײַנע אױגן‬
‫אָפּקערונגען‪.‬‬ ‫מיט פֿאַרב? אומזיסט מאַכסטו זיך‬
‫‪ 7‬װי זאָל איך װאַר דעם דיר‬ ‫שײן‪ ,‬דײַנע ליבהאָבער פֿאַראַכטן דיך‪,‬‬
‫דײַנע קינדער האָבן‬ ‫פֿאַרגעבן?‬ ‫זײ זוכן דײַן לעבן‪.‬‬
‫מיך פֿאַרלאָזן‪ ,‬און געשװאָרן ב ַײ‬ ‫‪ 31‬װאָרום ַא קָול װי פֿון ַא װײערין‬
‫אומגעטער; אַז איך האָב זײ אָנגעזעט‪,‬‬ ‫האָב איך געהערט‪ ,‬אַנגסט װי פֿון‬
‫האָבן זײ מזַנה געװען‪ ,‬און אין הײַזער‬ ‫אַן ערשטגעװינערין‪ .‬דעם קָול פֿון‬
‫פֿון זוֹנות קלײַבן זײ זיך אױף‪.‬‬ ‫טאָכטער צִיוֹן װאָס פֿאַרקײַכט זיך‪,‬‬
‫‪ 8‬פֿערד אָפּגעפֿיטערטע‪ ,‬אָגערס‬ ‫װאָס שפּרײט אירע הענט פֿאַנאַנדער‪:‬‬
‫זײַנען זײ‪ ,‬איטלעכער דו זײַן חברס‬ ‫װײ מיר‪ ,‬װאָרום מײַן זעל איז‬
‫װײַב הירזשען זײ;‬ ‫אוממאַכטיק פֿאַר די טײטער‪.‬‬
‫‪671‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪5:9—5:27‬‬
‫פֿון אײַך‪.‬‬ ‫‪ 9‬זאָל איך דערפֿאַר זיך ניט‬

‫‪ 19‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז איר װעט‬ ‫אָפּרעכענען? זאָגט גאָט; און זאָל אָן‬
‫זאָגן‪ :‬פֿאַר װאָס האָט יהוה אונדזער‬ ‫ַא פֿאָלק װי דאָס דאָזיקע זיך ניט נוֹקם‬
‫גאָט אונדז געטאָן דאָס אַלץ? זאָלסטו‬ ‫זײַן מײַן זעל?‬
‫זאָגן צו זײ‪ :‬אַזױ װי איר האָט מיך‬ ‫‪ 10‬גײט אַרױף אין אירע רײען‪ ,‬און‬
‫פֿאַרלאָזן‪ ,‬און געדינט פֿרעמדע געטער‬ ‫צעשטערט‪ ,‬נאָר ַא פֿאַרלענדונג זאָלט‬
‫אין אײַער לאַנד‪ ,‬אַזױ זאָלט איר דינען‬ ‫איר ניט מאַכן; טוט אָפּ אירע צװײַגן‪,‬‬
‫פֿרעמדע אין ַא לאַנד ניט אײַערס‪.‬‬ ‫װאָרום ניט גאָטס זײַנען זײ‪.‬‬
‫‪ 20‬זאָגט דאָס אָן אין הױז פֿון יעקב‪,‬‬ ‫‪ 11‬װאָרום פֿעלשן געפֿעלשט האָבן‬
‫און מאַכט עס הערן אין יהודה‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫אָן מיר דאָס הױז פֿון ישׂראל און דאָס‬
‫זאָגן‪:‬‬ ‫הױז פֿון יהודה‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬
‫‪ 21‬הערט דאָס צו אַקאָרשט‪ ,‬איר‬ ‫‪ 12‬זײ האָבן געלײקנט אָן גאָט‪,‬‬
‫נאַריש פֿאָלק אָן שׂכל‪ ,‬װאָס האָבן אױגן‬ ‫און געזאָגט‪ :‬דאָס איז ניט ער‪ ,‬און‬
‫און זעען ניט‪ ,‬װאָס האָבן אױערן און‬ ‫בײז װעט ניט קומען אױף אונדז‪ ,‬און‬
‫הערן ניט;‬ ‫שװערד און הונגער װעלן מיר ניט‬
‫‪ 22‬האָט איר דען ניט מוֹרא פֿאַר‬ ‫אָנזען‪.‬‬
‫זאָגט גאָט‪ ,‬צי ציטערט‬ ‫מיר?‬ ‫‪ 13‬און פֿון די נבֿיאים װעט זיך‬
‫איר ניט פֿאַר מײַן אָנגעזיכט? איך‬ ‫אױסלאָזן ַא װינט‪ ,‬װאָרום דאָס װאָרט‬
‫װאָס האָב געמאַכט זאַמד ַא גרענעץ‬ ‫איז אין זײ ניטאָ; אַזױ זאָל זײ אַלײן‬
‫צום ים‪ ,‬אַן אײביק געזעץ װאָס ער‬ ‫געשען!‬
‫קען ניט אַריבערגײן; און זײַנע אינדן‬ ‫‪ 14‬דרום האָט יהוה דער גאָט פֿון‬
‫װאַרפֿן זיך‪ ,‬און קענען ניט בײַקומען‪,‬‬ ‫צבָאוֹת אַזױ געזאָגט‪ :‬װײַל איר רעדט‬
‫און זײ ברומען‪ ,‬און קענען עס ניט‬ ‫דאָס דאָזיקע גערײד‪ ,‬אָט מאַך איך‬
‫אַריבערגײן‪.‬‬ ‫מײַנע װערטער אין דײַן מױל צו פֿײַער‪,‬‬
‫‪ 23‬אָבער ב ַײ דעם דאָזיקן פֿאָלק‬ ‫און דאָס דאָזיקע פֿאָלק האָלץ‪ ,‬און עס‬
‫איז אַן אָפּגעקערט און װידערשפּעניק‬ ‫װעט זײ פֿאַרצערן‪.‬‬
‫האַרץ‪ ,‬זײ האָבן זיך אָפּגעקערט און‬ ‫‪ 15‬זע‪ ,‬איך ברענג אױף אײַך ַא פֿאָלק‬
‫זײַנען אַװעק‪.‬‬ ‫פֿון דער װײַט‪ ,‬איר הױז פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫‪ 24‬און זײ האָבן ניט געזאָגט אין‬ ‫זאָגט גאָט; ַא מאַכטיק פֿאָלק איז דאָס‪,‬‬
‫זײער האַרצן‪ :‬לאָמיר מוֹרא האָבן‬ ‫ַא פֿאָלק פֿון פֿאַרצײַטן איז דאָס‪ַ ,‬א‬
‫פֿאַר יהוה אונדזער גאָט‪ ,‬װאָס גיט‬ ‫פֿאָלק װאָס דו װײסט ניט זײַן לשון‪ ,‬און‬
‫רעגן‪ ,‬פֿרירעגן‪ ,‬און שפּעטערגן‪ ,‬אין‬ ‫פֿאַרשטײסט ניט פֿאָס ער רעדט‪.‬‬
‫זײַן צײַט‪ ,‬װאָס היט פֿאַר אונדז אָפּ די‬ ‫‪ 16‬זײַן פֿײַלבײַטל איז װי אַן אָפֿענער‬
‫געשטעלטע װאָכן פֿון שניט‪.‬‬ ‫קבר; זײ זײַנען אַלע גיבוֹרים‪.‬‬
‫‪ 25‬אײַערע זינד האָבן אָפּגענײַגט די‬ ‫‪ 17‬און ער װעט אױפֿעסן דײַן שניט‪,‬‬
‫דאָזיקע‪ ,‬און אײַערע חטאים האָבן‬ ‫און דײַן ברױט; זײ װעלן אױפֿעסן‬
‫פֿאַרמיטן דאָס גוטס פֿון אײַך‪.‬‬ ‫דײַנע זין און דײַנע טעכטער; ער װעט‬
‫‪ 26‬װאָרום צװישן מײַן פֿאָלק‬ ‫אױפֿעסן דײַנע שאָף און דײַנע רינדער‪,‬‬
‫געפֿינען זיך רשעים; זײ קוקן נאָך‪,‬‬ ‫ער װעט אױפֿעסן דײַן װײַנשטאָק און‬
‫אַזױ װי פֿױגלפֿאַנגען לױערן‪ ,‬זײ‬ ‫דײַן פֿײַגנבױם; ער װעט צעקלאַפּן‬
‫שטעלן ַא פּאַסטקע‪ ,‬מענטשן פֿאַנגען‬ ‫מיטן שװערד דײַנע פֿעסטונגשטעט‬
‫זײ‪.‬‬ ‫װאָס דו פֿאַרזיכערסט זיך אױף זײ‪.‬‬
‫‪ 27‬װי ַא שטײַג פֿון מיט פֿױגלען‪,‬‬ ‫‪ 18‬הגם אױך אין יענע טעג‪ ,‬זאָגט‬
‫אַזױ זײַנען זײערע הײַזער פֿול ם איט‬ ‫גאָט‪ ,‬װעל איך ניט מאַכן ַא פֿאַרלענדונג‬
‫‪5:28—6:15‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪672‬‬
‫אָנגעלײגט מיט רױב אין איר‪.‬‬ ‫באַטרוג; דרום זײַנען זײ גרױס און‬
‫‪ 7‬װי ַא ברונעם קװעלט אַרױס זײַנע‬ ‫רײַך געװאָרן‪.‬‬
‫װאַסער‪ ,‬אַזױ קװעלט זי אַרױס איר‬ ‫‪ 28‬פֿעט‪ ,‬גראָב זײַנען זײ געװאָר; יאָ‪,‬‬
‫בײז; אומרעכט און רױב הערט זיך‬ ‫זײ שטײַג אַריבער אין בײזע שטיק‪.‬‬
‫אין איר‪ ,‬פֿאַר מײַן פּנים איז תּמיד‬ ‫פֿאַר רעכט נעמען זײ זיך ניט אָן‪,‬‬
‫קראַנקשאַפֿט און שלעג‪.‬‬ ‫פֿאַרן רעכט פֿון יתום‪ ,‬אַז זײ זאָלן‬
‫ש ַלי ִם‪ ,‬כּדי מײַן‬‫‪ 8‬נעם ַא מוסר‪ ,‬ירו ָ‬ ‫עס דורכפֿירן; און דעם משפּט פֿון די‬
‫זעל זאָל זיך ניט אָפּעקלען פֿון דיר‪ַ ,‬א‬ ‫ראָימע משפּטן זײ ניט‪.‬‬
‫לאַנד ניט באַװױנט‪.‬‬ ‫‪ 29‬זאָל איך דערפֿאַר זיך ניט‬
‫‪ 9‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט פֿון צבָאוֹת‪:‬‬ ‫אָפּרעכענען? זאָגט גאָט; זאָל אָן ַא‬
‫אַרומקלײַבן װי ַא װײַנשטאָק װעט‬ ‫פֿאָלק װי דאָס דאָזיקע זיך ניט נוֹקם‬
‫מען אַרומקלײַבן דעם איבערבלײַב פֿון‬ ‫זײַן מײַן זעל?‬
‫ישׂראל; קער װידער און װידער דײַן‬ ‫‪ַ 30‬א שרעק און שױדער געשעט אין‬
‫האַנט‪ ,‬װי ַא האַרבסטער אױף די‬ ‫לאַנד‪:‬‬
‫צװײַגלעך‪.‬‬ ‫‪ 31‬די נבֿיאים זאָגן נבֿיאות אױף ליגן‪,‬‬
‫‪ 10‬צו װעמען זאָל איך רעדן און‬ ‫און די כְֹּהנים געװעלטיקן זײ צו דער‬
‫װאָרענען‪ .‬אַז זײ זאָלן הערן? זע‪,‬‬ ‫האַנט‪ ,‬און מײַן פֿאָלק האָט עס ליב‬
‫זײער אױער איז פֿאַרשטאָפּט‪ ,‬און זײ‬ ‫אַזױ; אָבער װאָס װעט איר טאָן צום‬
‫קענען ניט פֿאַרנעמען; זע‪ ,‬גאָטס װאָרט‬ ‫סָוף דערפֿון?‬
‫איז ב ַײ זײ צום געשפּעט‪ ,‬זײ װילן עס‬
‫‪ 11‬דרום בין איך פֿול מיט דעם‬
‫גרימצאָרן פֿון גאָט‪ ,‬איך קען מער‬
‫ניט‪.‬‬ ‫אַנטרינט‪ ,‬איר קינדער פֿון‬
‫ש ַלי ִם‪,‬‬‫בנימין‪ ,‬אַרױס פֿון ירו ָ‬
‫און אין תּקוֹ ַע בלאָזט ַא שוֹפֿר‪ ,‬און‬
‫‪6‬‬
‫ניט אײַנהאַלטן‪ :‬גיס אים אױך אױף די‬ ‫אין בעת‪-‬כּ ֶֶרם הײבט אױף ַא צײכן‪,‬‬
‫קינדער אין גאַס‪ ,‬און אױף דעם געזעמל‬ ‫װאָרום אַן אומגליק קוקט אַרױס פֿון‬
‫פֿון יונגע לײַט מיטאַנאַנדער; װאָרום‬ ‫צפֿון‪ ,‬און ַא בראָך ַא ברױסער‪.‬‬
‫אי מאַן אי װײַב װעלן באַצװוּנגען‬ ‫‪ 2‬די שײנע און פֿאַרצערטלטע‪ ,‬די‬
‫װערן‪ ,‬דער זקן מיטן פֿולבאַטאָגטן‪.‬‬ ‫טאָכטער צִיוֹן ט ָא איך פֿאַרשנײַדן‪.‬‬
‫‪ 12‬און זײערע הײַזער װעלן‬ ‫‪ 3‬צו איר קומען פֿאַרסטוכער מיט‬
‫איבערגײן צו אַנדערע‪ ,‬פֿעלדער און‬ ‫זײערע סטאַדעס‪ ,‬זײ שטעלן אױף‬
‫װײַבער מיטאַנאַנדער; װאָרום איך‬ ‫געצעלטן רונד אַרום איר‪ ,‬זײ פֿיטערן‬
‫װעל אױסשטרעקן מײַן האַנט אױף די‬ ‫איטלעכער זיך צו דער האַנט‪.‬‬
‫באַװױנער פֿון לאַנד‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬ ‫‪” 4‬ברײט אָן ַא מלחמה אױף איר!‬
‫‪ 13‬װאָרום פֿון זײער קלענסטן ביז‬ ‫שטײט אױף‪ ,‬און לאָמיר אַרױפֿגײן אין‬
‫זײער גרעסטן איז איטלעכער גײציק‬ ‫מיטן טאָג!“ – ”װײ אונדז! װאָרום‬
‫גאָך געװין‪ ,‬און פֿון נבֿיא ביזן כּ ֹהן טוט‬ ‫דער טאָג קערט זיך אָפּ‪ ,‬װאָרום עס‬
‫איטלעכער פֿאַלשקײט‪.‬‬ ‫שטרעקן זיך די שאָטנס פֿון אָװנט“ –‬
‫‪ 14‬און זײ הײלן דעם בראָך פֿון מײַן‬ ‫‪” 5‬שטײט אױף‪ ,‬און לאָמיר‬
‫פֿאָלק אױף גרינג‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬שלום!‬ ‫אַרױפֿגײן ב ַײ נאַכט‪ ,‬און לאָמיר‬
‫שלום! װען קײן שלום איז ניטאָ‪.‬‬ ‫צעשטערן אירע פּאַלאַצן!“‬
‫‪ 15‬זײ װעלן צו שאַנד װערן‪ ,‬װײַל‬ ‫‪ 6‬װאָרום אַזױ האָט געזאָגט גאָט‬
‫אומװערדיקײט האָבן זײ געטאָן; צו‬ ‫פֿון צבָאוֹת‪ :‬שנײַדט אָן געהילץ‪ ,‬און‬
‫מאָל שעמען שעמען זײ זיך ניט‪,‬‬ ‫ש ַלי ִם אַן ערדװאַל;‬ ‫שיט אָן אַרום ירו ָ‬
‫צו מאָל פֿון קײן בושה װײסן זײ‬ ‫דאָס איז די שטאָט װאָס איז אין גאַנצן‬
‫‪673‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪6:16—7:3‬‬
‫אױסגעשטעלט װי אײן מאַן צו מלחמה‬ ‫ניט; דרום װעלן זײ פֿאַלן צװישן די‬
‫אױף דיר‪ ,‬טאָכטער צִיוֹן‪.‬‬ ‫געפֿאַלענע; בעת איך רעכן זיך מיט‬
‫‪ 24‬מיר האָבן געהערט זײַן הערונג‪,‬‬ ‫זײ װעלן זײ געשטרױכלט װערן‪ ,‬זאָגט‬
‫אונדזערע הענט זײַנען שלאַף געװאָרן‪,‬‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫אַן אַנגסט האָט אונדז באַנומען‪ַ ,‬א‬ ‫‪ 16‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬שטײט‬
‫װײַטאָק װי ַא געװינערין‪.‬‬ ‫אױף די װעגן און זעט‪ ,‬און פֿרעגט אױף‬
‫‪ 25‬זאָלסט ניט אַרױס אין פֿעלד‪ ,‬און‬ ‫די אַלטע שטעגן‪ ,‬װוּ איז דער װעג צום‬
‫אין װעג זאָלסטו ניט גײן‪ ,‬װאָרום די‬ ‫גוטן‪ ,‬און גײט אױף אים‪ ,‬און געפֿינט אַן‬
‫שװערד פֿון דעם פֿײַנט איז ַא שרעק‬ ‫אָפּרו פֿאַר אײַער זעל‪ .‬אָבער זײ האָבן‬
‫רונד אַרום‪.‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬מיר װעלן ניט גײן‪.‬‬
‫‪ 26‬טאָכטער מײַן פֿאָלק‪ ,‬גורט אָן‬ ‫‪ 17‬און איך פֿעלג אױפֿשטעלן‬
‫זאַק‪ ,‬און קײַקל זיך אין אַש; ַא טרױער‬ ‫װעכטער איבער אײַך‪ :‬פֿאַרנעמט‬
‫װי נאָך אַן אײנאײניציקן מאַך דיר‪ַ ,‬א‬ ‫דעם קָול פֿון שוֹפֿר! אָבער זײ האָבן‬
‫ביטערע קלאָג‪ ,‬װאָרום פּלוצים װעט‬ ‫געזאָגט‪ :‬מיר װעלן ניט פֿאַרנעמען‪.‬‬
‫קומען דער פֿאַרװיסטער אױף אונדז‪.‬‬ ‫‪ 18‬דרום הערט‪ ,‬איר פֿעלקער‪ ,‬און‬
‫‪ַ 27‬א פּרוּװער האָב איך דיך‬ ‫זײ װיסן‪ ,‬דו אײַנזאַמלונג‪ ,‬װאָס אױף‬
‫געמאַכט‪ַ ,‬א גאָלדטיגל צװישן מײַן‬ ‫זײ קומט‪.‬‬
‫פֿאָלק‪ ,‬כּדי זאָלסט געװאָר װערן און‬ ‫‪ 19‬הער‪ ,‬דו ערד; זע‪ ,‬איך ברענג‬
‫פּרוּװן זײער װעג‪.‬‬ ‫אַן אומגליק אױף דעם דאָזיקן פֿאָלק‪,‬‬
‫‪ 28‬אָפּגעקערטע אָפּקערער זײַנען זײ‬ ‫די פֿרוכט פֿון זײערע טראַכטונגען‪,‬‬
‫אַלע‪ ,‬רכילות‪-‬טרײַבער; קופּער און‬ ‫װײַל זײ האָבן מײַנע װערטער ניט‬
‫אײַזן זײַנען זײ‪ ,‬אַלע פֿאַרדאָרבן זײַנען‬ ‫פֿאַרנומען‪ ,‬און מײַן תּוֹרה – זי האָבן‬
‫זײ‪.‬‬ ‫זײ פֿאַראַכט‪.‬‬
‫‪ 29‬געסאָפּעט האָט דער בלאָזזאַק‪,‬‬ ‫‪ 20‬צו װאָס מיר דען װײַרױך‬
‫פֿאַרלענדט געװאָרן פֿון פֿײַער איז דאָס‬ ‫װאָס קומט פֿון שבאָ‪ ,‬און גוטער‬
‫בל ַײ – אומזיסט האָט מען לײַטערן‬ ‫געװירצראָר פֿון ַא װײַטן לאַנד?‬
‫געלײַטערט‪ ,‬װאָרום די שלעכטע זײַנען‬ ‫אײַערע בראַנדאָפּפֿער זײַנען ניט‬
‫ניט אָפּגעשײדט געװאָרן‪.‬‬ ‫און אײַערע‬ ‫צו באַװיליקונג‪,‬‬
‫‪ 30‬פֿאַראַכטע זילבער רופֿט מען זײ‪,‬‬ ‫שלאַכטאָפּפֿער זײַנען מיר ניט‬
‫װאָרום פֿאַראַכט האָט זײ גאָט‪.‬‬ ‫אָנגעלײגט‪.‬‬
‫‪ 21‬דרום האָט גאָט אַזױ געזאָגט‪:‬‬
‫דאָס װאָרט װאָס איז געװען צו‬
‫י ִרמי ָהון פֿון גאָט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫‪ 2‬שטעל זיך אין טױער פֿון גאָטס‬
‫‪7‬‬ ‫זע‪ ,‬איך לײג שטרױכלונגען פֿאַר דעם‬
‫דאָזיקן פֿאָלק‪ ,‬און שטרױכלען װעלן‬
‫דורך זײ פֿאָטערס און זין אין אײנעם‬
‫הױז‪ ,‬און זאָלסט אױסרופֿן דאָרטן דאָס‬ ‫דער שכן און זײַן חבר; און זײ װעלן‬
‫דאָזיקע װאָרט‪ ,‬און זאָגן‪ :‬הערט דאָס‬ ‫אונטערגײן‪.‬‬
‫װאָרט פֿון גאָט‪ ,‬גאַנץ יהודה‪ ,‬װאָס‬ ‫‪ 22‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬זע‪ַ ,‬א‬
‫קומט אין די דאָזיקע טױערן זיך צו‬ ‫פֿאָלק קומט פֿון צפֿון‪-‬לאַנד‪ ,‬און ַא‬
‫בוקן צו גאָט‪.‬‬ ‫גרױסע אומה דערװעקט זיך פֿון די עקן‬
‫‪ 3‬אַזױ האָט געזאָגט יהוה פֿון צבָאוֹת‬ ‫ערד‪.‬‬
‫דער גאָט פֿון ישׂראל‪ :‬בעסערט‬ ‫‪ 23‬בױגן און שפּיז האַלטן זײ‪,‬‬
‫אײַערע װעגן און אײַערע מעשׂים‪ ,‬און‬ ‫אַכזָרים זײַנען זײ‪ ,‬און האָבן קײן‬
‫איך װעל אײַך לאָזן רוען אין דעם‬ ‫רכמנות ניט; זײער קָול ברומט װי‬
‫דאָזיקן אָרט‪.‬‬ ‫דער אים‪ ,‬און אױף פֿערד רײַטן זײ;‬
‫‪7:4—7:21‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪674‬‬
‫‪ 13‬און אַצונד‪ ,‬װײַל איר טוט אַלע די‬ ‫‪ 4‬איר זאָלט אײַך ניט פֿאַרזיכערן‬
‫דאָזיקע מעשׂים‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬און איך‬ ‫אױף די װערטער פֿון ליגן‪ ,‬אַזױ צו‬
‫האָב צו אײַך גערעדט‪ ,‬נאָכאַנאַנד און‬ ‫זאָגן‪ :‬דער טעמפּל פֿון גאָט‪ ,‬דער‬
‫נאָכאַנאַנד גערעצט‪ ,‬און איר האָט ניט‬ ‫טעמפּל פֿון גאָט‪ ,‬דער טעמפּל פֿון גאָט‬
‫צוגעהערט‪ ,‬און איך האָב אײַך גערופֿן‪,‬‬ ‫איז דאָס‪.‬‬
‫און איר האָט ניט געענטפֿערט –‬ ‫‪ 5‬נײַערט‪ ,‬אױב בעסערן װעט איר‬
‫‪ 14‬דרום װעל איך טאָן צו דעם הױז‪,‬‬ ‫בעסערן אײַערע װעגן און אײַערע‬
‫װאָס מײַן נאָמען װערט גערופֿן אױף‬ ‫מעשׂים; אױב טאָן װעט איר טאָן‬
‫אים‪ ,‬װאָס איר פֿאַרזיכערט אײַך אױף‬ ‫גערעכטיקײט צװישן איטלעכן און זײַן‬
‫אים‪ ,‬װאָס איר פֿאַרזיכערט אײַך אױף‬ ‫חבר‪,‬‬
‫אים‪ ,‬און צו דעם אָרט װאָס איך האָב‬ ‫‪ 6‬דעם פֿרעמדן‪ ,‬דעם יתום‪ ,‬און‬
‫געגעבן אײַך אוון אײַערע עלטערן‪,‬‬ ‫די אַלמנה װעט איר ניט דריקן‪,‬‬
‫אַזױ װי איך האָב געטאָן צו שילוֹ‪.‬‬ ‫און אומשולדיק בלוט װעט איר ניט‬
‫‪ 15‬און איך װעל אײַך אַװעקװאַרפֿן‬ ‫פֿאַרגיסן אין דעם דאָזיקן אָרט‪ ,‬און נאָך‬
‫פֿון פֿאַר מײַן פּנים‪ ,‬אַזױ װי איך האָב‬ ‫פֿרעמדע געטער װעט איר ניט גײן‪ ,‬צו‬
‫אַװעקגעװאָרװן אַלע אײַערע ברידער‪,‬‬ ‫אײַער אײגענער רעה‪,‬‬
‫דעם גאַנצן זאָמען פֿון אפֿרים‪.‬‬ ‫‪ 7‬װעל איך אײַך לאָזן רוען אין דעם‬
‫‪ 16‬און דו‪ ,‬זאָלסט ניט מתפּלל זײַן‬ ‫דאָזיקן אָרט‪ ,‬אין דעם לאַנד װאָס‬
‫פֿאַר דעם דאָזיקן פֿאָלק‪ ,‬און ניט‬ ‫איך האָב געגעבן אײַערע עלטערן פֿון‬
‫אױפֿהײבן ַא געשרײ און ַא תּפֿילה פֿאַר‬ ‫אײביק און ביז אײביק‪.‬‬
‫זײ‪ ,‬און זיך ניט שתַּ דלען ב ַײ מיר‪,‬‬
‫װאָרום איך הער דיך ניט צו‪.‬‬ ‫‪ 8‬זעט‪ ,‬איר פֿאַרזיכערט אײַך אױף‬
‫‪ 17‬זעסטו ניט װאָס איזי טוען אין די‬ ‫װערטער פֿון ליגן אָן ַא נוץ‪.‬‬
‫שטעט פֿון יהודה און אין די גאַסן פֿון‬ ‫‪ 9‬װילט איר גנבען‪ ,‬טײטן‪ ,‬און נוֹאפֿן‪,‬‬
‫ש ַלי ִם?‬‫ירו ָ‬ ‫און שװערן פֿאַלש‪ ,‬און רײַכערן צו‬
‫‪ 18‬די קינדער קלײַבן האָלץ‪ ,‬און די‬ ‫באַקעַל‪ ,‬און גײן נאָך פֿרעמדע געטער‪,‬‬
‫פֿאָטערס צינדן אָן דאָס פֿײַער‪ ,‬און די‬ ‫װאָס איר קענט ניט‪,‬‬
‫װײַבער קנעטן טײג צו מאַכן קוכנס‬ ‫‪ 10‬און קומען און זיך שטעלן‬
‫צו דער מלכּה פֿון הימל‪ ,‬און זײ גיסן‬ ‫פֿאַר מיר אין דעם דאָזיקן הױז‪,‬‬
‫גיסאָפּפֿער צו פֿרעמדע געטער‪ ,‬כּדי‬ ‫װאָס מײַן נאָמען װערט גערופֿן‬
‫מיך װי צו טאָן‪.‬‬ ‫אױף אים‪ ,‬און זאָגן‪” :‬מיר זײַנען‬
‫‪ 19‬טוען זײ דען מיר װײ‪ ,‬זאָגט גאָט‪,‬‬ ‫געראַטעװעט!“ כּדי צו טאָן אַלע די‬
‫צי ניט זיך אַלײן‪ ,‬צו דער שנאַד פֿון‬ ‫דאָזיקע אומװערדיקײטן!‬
‫זײער פּנים?‬ ‫‪ 11‬איז ַא הײל פֿון רױבער געװאָרן‬
‫‪ 20‬דרום האָט גאָט דער האַר אַזױ‬ ‫אין אײַערע אױגן דאָס דאָזיקע הױז‬
‫געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬מײַן כּעס און מײַן‬ ‫װאָס מײַן נאָמען װערט גערופֿן אױף‬
‫גרימצאָרן גיסט זיך אױס אױף דעם‬ ‫אָבער איך‪ ,‬זעט‪ ,‬האָב‬ ‫אים?‬
‫דאָזיקן אָרט‪ ,‬אױף מענטשן‪ ,‬און אױף‬ ‫צוגעקוקט‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬
‫בהמות‪ ,‬און אױף דעם בױם פֿון פֿעלד‪,‬‬ ‫‪ 12‬װאָרום גײט אַקאָרשט צו מײַן‬
‫און אױף דער פֿרוכט פֿון דער ערד‪,‬‬ ‫אָרט װאָס אין שילוֹ‪ ,‬װאָס איך האָב‬
‫און ער װעט ברענען און ניט פֿאַרלאָשן‬ ‫געמאַכט רוען מײַן נאָמען דאָרטן‬
‫װערן‪.‬‬ ‫צוערשט‪ ,‬און זעט װאָס איך האָב‬
‫‪ 21‬אַזױ האָט געזאָגט יהוה פֿון‬ ‫געטאָן צו אים‪ ,‬פֿון װעגן דער‬
‫צבָאוֹת‪ ,‬דער גאָט פֿון ישׂראל‪ :‬לײגט‬ ‫שלעכטיקײט פֿון מײַן פֿאָלק ישׂרא‪.‬‬
‫‪675‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪7:22—:8‬‬
‫‪ 29‬שנײַד אָפּ דײַן קרױן האָר און‬ ‫צו אײַערע בראַנדאָפּפֿער צו אײַערע‬
‫װאַרף אַװעק‪ ,‬און אױף די הױכע‬ ‫שלאַכטאָפּפֿער‪ ,‬און עסט זיך אָן מיט‬
‫ערטער הײב אױף ַא קלאָג‪ ,‬װאָרום‬ ‫פֿלײש‪.‬‬
‫פֿאַראַכט האָט גאָט און פֿאַרלאָזן דעם‬ ‫‪ 22‬װאָרום איך האָב ניט גערעדט‬
‫דָ ור פֿון זײַן צאָרן‪.‬‬ ‫מיט אײַערע עלטערן‪ ,‬און האָב זײ‬
‫‪ 30‬װאָרום די קינדער פֿון יהודה‬ ‫ניט באַפֿױלן‪ ,‬אין דעם טאָג װאָס‬
‫האָבן געטאָן װאָס איז שלעכט אין‬ ‫איך האָב זײ אַרױסגעצױגן פֿון לאַנד‬
‫מײַנע אואיגן‪ ,‬זאָגט גאָט; זײ האָבן‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬װעגן ַא בראַנדאָפּפֿער אָדער ַא‬
‫מ ַ‬
‫אַרײַנגעטאָן זײערע אומװערדיקײטן‬ ‫שלאַכטאָפּפֿער‪.‬‬
‫אין דעם הױז װאָס מײַן נאָמען‬ ‫‪ 23‬נאָר בלױז דאָס דאָזיקע װאָרט‬
‫װערט גערופֿן אױף אים‪ ,‬עס צו‬ ‫האָב איך זײ באַפֿױלן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫פֿאַראומרײניקן‪.‬‬ ‫הערט צו מײַן קָול‪ ,‬און איך װעל אײַך‬
‫‪ 31‬און זײ האָבן געבױט די במות‬ ‫זײַן צום גאָט‪ ,‬און איר װעט מיר זײַן‬
‫פֿון תּוֹ ֿפֶת װאָס אין טאָל פֿון בן‪-‬הִנוֹ‪,‬‬ ‫צום פֿאָלק; און איר זאָלט גײן אין‬
‫צו פֿאַרברענען זײערע זין און זײערע‬ ‫אַלדעם װעג װאָס איך באַפֿעל אײַך‪,‬‬
‫טעכטער אין פֿײַער‪ ,‬װאָס ניט איך האָב‬ ‫כּדי אײַך זאָל גוט זײַן‪.‬‬
‫באַפֿױלן‪ ,‬און ניט עס איז אױף מײַן‬ ‫‪ 24‬אָבער זײ האָבן ניט צוגעהערט‪,‬‬
‫זינען אַרױפֿגעקומען‪.‬‬ ‫און ניט צוגענײַגט זײער אױער‪ ,‬און זײ‬
‫‪ 32‬דרום זע‪ ,‬טעג קומען‪ ,‬זאָגט‬ ‫זײַנען געגאַנגען אין די עצות‪ ,‬אין דער‬
‫גאָט‪ ,‬און עס װעט מער ניט געזאָגט‬ ‫אײַנגעשפּאַרטקײט פֿון זײער בײזן‬
‫װערן ”תּוֹ ֿפֶת“ און ”טאָל פֿון ב‪-‬הִנוֹם“‪,‬‬ ‫האַרצן‪ ,‬און זײַנען געװען אַהינטער און‬
‫נײַערט ”טאָל פֿון טײטונג“‪ ,‬און מע‬ ‫ניט פֿאַרױס‪,‬‬
‫װעט באַגראָבן אין תּוֹ ֿפֶת‪ ,‬װײַל מער‬ ‫‪ 25‬פֿון דעם טאָג װאָס אײַערע‬
‫קײן אָרט װעט ניט זײַן‪.‬‬ ‫ִצרי ִם‬
‫עלטערן זײַנען אַרױס פֿון לאַנד מ ַ‬
‫‪ 33‬און די טױטע לײַבער פֿון דעם‬ ‫ביז אױף הײַנטיקן טאָג; און איך האָב‬
‫דאָזיקן פֿאָלק װעלן זײַן צו שפּײַז פֿאַרן‬ ‫געשיקט צו אײַך אַלע מײַנע קנעכט‬
‫פֿױגל פֿון הימל‪ ,‬און פֿאַר דער חיה‬ ‫די נבֿיאים‪ ,‬טאָגטעגלעך‪ ,‬נאָכאַנאַנד‬
‫פֿון דער ערד‪ ,‬און קײַנער װעט זײ ניט‬ ‫געשיקט‪,‬‬
‫אָפּשרעקן‪.‬‬ ‫‪ 26‬אָבער זײ האָבן ניט צוגעהערט צו‬
‫‪ 34‬און איך װעל פֿאַרשטערן פֿון די‬ ‫מיר‪ ,‬און ניט צוגענײַגט זײער אױער‪,‬‬
‫שטעט פֿון יהודה‪ ,‬און פֿון די גאַסן פֿון‬ ‫און זײ האָבן האַרט געמאַכט זײער‬
‫ש ַלי ִם‪ ,‬דעם קָול פֿון לוסטיקײט און‬
‫ירו ָ‬ ‫נאַקן; זײ האָבן געטאָן ערגער פֿון‬
‫דעם קָול פֿון פֿרײד‪ ,‬דעם קָול פֿון ַא‬ ‫זײערע עלטערן‪.‬‬
‫חתן און דעם קָול פֿון ַא כּלה‪ ,‬װאָרום‬ ‫‪ 27‬און װעסט רעדן צו זײ די אַלע‬
‫צו װיסטעניש װעט װערן דאָס לאַנד‪.‬‬ ‫װערטער‪ ,‬אָבער זײ װעלן ניט צוהערן‬
‫צו דיר‪ ,‬און װעסט רופֿן צו זײ‪ ,‬אָבער‬
‫זײ װעלן דיר ניט ענטפֿערן‪.‬‬
‫אין יענער צײַט‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬װעט‬
‫מען אַרױסציען די בײַנער פֿון‬
‫די מלכים פֿון יהודה‪ ,‬און די בײַנער‬
‫‪8‬‬ ‫‪ 28‬זאָלסטו זאָגן צו זײ‪ :‬דאָס איז‬
‫דאָס פֿאָלק װאָס האָט ניט צוגעהערט צו‬
‫פֿון זײַנע האַרן‪ ,‬און די בײַנער פֿון די‬ ‫דעם קָול פֿון יהוה זײַן גאָט‪ ,‬און ניט‬
‫כּ ֹהנים‪ ,‬און די בײַנער פֿון די נבֿיאים‪,‬‬ ‫גענומען קײן מוסר; אונטערגעגאַנגען‬
‫און די בײַנער פֿון די באַװױנער פֿון‬ ‫איז דער אמת‪ ,‬און פֿאַרשניטן פֿון זײער‬
‫ש ַלי ִם‪ ,‬פֿון זײערע קברים;‬
‫ירו ָ‬ ‫מױל‪.‬‬
‫‪8:2—8:16‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪676‬‬
‫‪ 9‬פֿאַרשעמט זײַנען די חכמים‪,‬‬ ‫‪ 2‬און מע װעט זײ אױסשפּרײַטן פֿאַר‬

‫דערשראָקן און באַצװוּנגען; זע‪ ,‬דאָס‬ ‫דער זון‪ ,‬און פֿאַר דער לבנה‪ ,‬און פֿאַר‬
‫װאָרט פֿון גאָט האָבן זײ פֿאַראַכט‪,‬‬ ‫דעם גאַנצן חיל פֿון הימל‪ ,‬אָס זײ האָבן‬
‫און װאָסער חכמה איז ב ַײ זײ?‬ ‫זײ ליב געהאַט‪ ,‬און װאָס זײ האָבן זײ‬
‫‪ 10‬דרום װעל איך געבן זײערע‬ ‫געדינט‪ ,‬און װאָס זײ זײַנען געגאַנגען‬
‫װײַבער צו אַנרערע‪ ,‬און זײערע‬ ‫נאָך זײ‪ ,‬און װאָס זײ האָבן זײ געזוכט‪,‬‬
‫פֿעלדער צו אָפּי ַרשער; װאָרום פֿון‬ ‫און װאָס זײ האָבן זיך געבױקט צו‬
‫קלענסטן ביזן גרעסטן איז איטלעכער‬ ‫זײ; ניט אײַנגעזאַמלט און ניט באַגראָבן‬
‫גײציק נאָך געװין; פֿון נבֿיא ביזן כּ ֹהן‬ ‫װעלן זײ װערן; צו מיסט אױפֿן געזיכט‬
‫טוט איטלעכער פֿאַלשקײט‪.‬‬ ‫פֿון דער ערד װעלן זײ זײַן‪.‬‬
‫‪ 11‬און זײ הײלן דעם בראָך פֿון דער‬ ‫‪ 3‬און טױט װעט זײַן ליבער פֿון‬
‫טאָכטער מײַן פֿאָלק אױף גרינג‪ ,‬סאַזױ‬ ‫לעבן דעם גאַנצן איבערבלײַב װאָס‬
‫צו זאָגן‪ :‬שלום! שלום! װען קײן‬ ‫װעט בלײַבן פֿון דער דאָזיקער בײזער‬
‫שלום איז ניטאָ‪.‬‬ ‫משפּחה‪ ,‬די װאָס װעלן איבערבלײַבן‬
‫‪ 12‬זײ װעלן צו שאַנד װערן‪ ,‬װײַל‬ ‫אין אַלע ערטער װאָס איך האָב זײ‬
‫אומװערדיקײט האָבן זײ געטאָן; צו‬ ‫פֿאַרשטױסן אַהין‪ ,‬זאָגט גאָט פֿון‬
‫מאָל שעמע שעמען זײ זיך ניט‪ ,‬און פֿון‬ ‫צבָאוֹת‪.‬‬
‫קין בושה װײסן זײ ניט; דרום װעלן זײ‬ ‫‪ 4‬און זאָלסט זאָגן צו זײ‪ :‬אַזױ האָט‬
‫פֿאַלן צװישן די געפֿאַלענע; אין דער‬ ‫גאָט געזאָגט‪ :‬פֿאַלט מען און מע שטײט‬
‫צײַט פֿון זײער רעכנשאַפֿט װעלן זײ‬ ‫ניט אױף? צי קערט מען זיך אָפּ‪ ,‬און‬
‫געשטרױכלט װערן‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬ ‫מע קערט ניט צוריק?‬
‫‪ 13‬פֿאַרלענדן װעל איך זײ‬ ‫‪ 5‬פֿאַר װאָס האָט זיך אָפּגעקערט‬
‫פֿאַרלענדן‪ ,‬זאָגט גאָט; קײן רױבן‬ ‫ש ַלי ִם‪ ,‬אַן‬
‫דאָס דאָזיקע פֿאָלק‪ ,‬ירו ָ‬
‫אױפֿן װײַנשטאָק‪ ,‬און קײן פֿײַגן‬ ‫אײביקע אָפּקערונג? זײ האַלטן זיך אָן‬
‫אױפֿן פֿײַגנבױם‪ ,‬און דאָס בלאַט‬ ‫באַטרוג‪ ,‬זײ װילן ניט צוריקקערן‪.‬‬
‫פֿאַרװעלקט! און װאָס איך האָב זײ‬ ‫‪ 6‬איך האָב געהאָרכט און זיך‬
‫געגעבן‪ ,‬װעט אַװעק פֿון זײ‪.‬‬ ‫צוגעהער‪ ,‬ט ניט די ריכטיקײט רעדן‬
‫‪ 14‬נאָך װאָס זיצן מיר? זאַמלט‬ ‫זײ‪ .‬קײַנער האָט ניט חרטה אױף זײַן‬
‫אײַך אײַן און לאָמיאָר אַרײַן אין די‬ ‫שלעכטיקײט‪ ,‬צו זאָגן‪ :‬װאָס האָב איך‬
‫פֿעסטונגשטעט‪ ,‬און דאָרטן פֿאַרשניטן‬ ‫געטאָן! איטלעכער קערט זיך אַװעק‬
‫װערן; װאָרום יהוה אונדזער גאָט‬ ‫אין זײַן געלאַף‪ ,‬װי ַא פֿערד װאָס יאָגט‬
‫האָט אונדז פֿאַרשניטן‪ ,‬און אונדז‬ ‫אין מלחמה‪.‬‬
‫אָנגעטרונקען מיט געפֿטװאַסער‪ ,‬װײַל‬ ‫‪ 7‬אַפֿילו דער שטאָרך אין הימל‬
‫מיר האָבן געזינדיקט צו גאָט‪.‬‬ ‫װײס זײַנע געשטעלטע צײַטן‪ ,‬און די‬
‫‪ 15‬געהאָפֿט אױף שלום‪ ,‬און קײן‬ ‫טורטלטױב און די שװאַלב און דער‬
‫גוטס איז ניטאָ; אױף ַא צײַט פֿון‬ ‫בושל היטן די צײַט פֿול זײער קועמן;‬
‫הײלונג‪ ,‬ערשט ַא שרעקעניש‪.‬‬ ‫נאָר מײַן פֿאָלק װײס ניט דאָס געזעץ‬
‫‪ 16‬פֿון דָ ן הערט זיך דאָס סאָפּען‬ ‫פֿון גאָט‪.‬‬
‫פֿון זײַנע פֿערד‪ ,‬פֿון דעם קָול פֿון די‬ ‫‪ 8‬װי קענט איר זאָגן‪ :‬חכמים זײַנען‬
‫הירזשעס פֿון זײַנע אָגערס ציטערט‬ ‫מיר‪ ,‬און די תּוֹרה פֿון גאָט איז ב ַײ‬
‫דאָס גאַנצע לאַנד; און זײ קומען און‬ ‫אונדז? פֿאַר װאָר‪ ,‬זע‪ ,‬אומנישט‬
‫פֿאַרצערן דאָס לאַנד און איר פֿולקײט‪,‬‬ ‫האָט געאַרבעט די פֿאַלשע פּען פֿון די‬
‫די שטאָט און די װױנער אין איר‪.‬‬ ‫שרײַבער‪.‬‬
‫‪677‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪8:17—9:12‬‬
‫ניט פֿאַרזיכערן‪ ,‬װאָרום נאַרן נאַרט‬ ‫‪ 17‬װאָרום זעט‪ ,‬איך שיק אָן אױף‬
‫איטלעכער ברודער‪ ,‬און איטלעכער‬ ‫אײַך שלענג פּיפּערנאָטערס‪ ,‬װאָס פֿאַר‬
‫חבר טרײַבט רכילות‪.‬‬ ‫זײ איז קײן שפּרוך ניטאָ‪ ,‬און זײ װעלן‬
‫‪ 4‬און אײנער דעם אַנדערן גענאַרן‬ ‫אײַך בײַסן‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬
‫זײ‪ ,‬און אמת זאָגן זײ ניט; זײ האָבן‬ ‫‪ 18‬איך װיל מיך דערמונטערן אין‬
‫אײַנגעװױנט זײער צונג זאָגן ליגן‪ ,‬זײ‬ ‫קומער‪ ,‬איז מײַן האַרץ אין מיר‬
‫מאַטערן זיך צו פֿאַרברעכן‪.‬‬ ‫קראַנק‪.‬‬
‫‪ 5‬דײַן זיצן אי צװישן באַטרוג; פֿוהן‬ ‫‪ 19‬זע‪ַ ,‬א קָול פֿון געשרײ פֿון דער‬
‫װעגן באַטרוג װילן זײ מיך ניט קענען‪,‬‬ ‫טאָכטער מײַן פֿאָלק‪ ,‬פֿון ַא לאַנד ַא‬
‫זאָגט גאָט‪.‬‬ ‫װײַטן‪ :‬איז גאָט ניט ָא אין צִיוֹן?‬
‫‪ 6‬דרום האָט גאָט פֿון צבָאומת אַזױ‬ ‫איז איר קיניג ניט ָא אין איר? פֿאַר‬
‫געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬איך לײַטער זײ‪ ,‬און װעל‬ ‫װאָס האָבן זײ מיך דערצערנט מיט‬
‫זײ פּרוּװן‪ ,‬װאָרום װי דען זאָל איך טאָן‬ ‫זײערע געצן‪ ,‬מיט נישטיקײטן פֿון דער‬
‫פֿון װעגן דער טאָכטער מײַן פֿאָלק?‬ ‫פֿרעמד?‬
‫‪ַ 7‬א פֿאַרשפּיצטע פֿײַל איז זײער‬ ‫‪ 20‬אַריבער דער שניט‪ ,‬געענדיק דער‬
‫צונג‪ ,‬זי רעצט באַטרוג; מיטן מױל‬ ‫זומער‪ ,‬און מיר זײַנען ניט געהאָלפֿן‬
‫רעדט מען שלוט מיטן חבר‪ ,‬און אין זיך‬ ‫געװאָרן‪.‬‬
‫מאַכט מען ַא לױערונג אױף אים‪.‬‬ ‫‪ 21‬איבער דעם בראָך פֿון דער‬
‫‪ 8‬זאָל איך דערפֿאַר זיך ניט‬ ‫טאָכטער מײַן פֿאָלק בין איך צעבראָכן‪,‬‬
‫אָפּרעכענען מיט זײ‪ ,‬זאָגט גאָט; זאָל‬ ‫פֿינצטער בין איך‪ַ ,‬א שרעק האָט מיך‬
‫אָן ַא פֿאָלק װי דאָס דאָזיקע זיך ניט‬ ‫אָנגענומען‪.‬‬
‫נוֹקם זײַן מײַן זעל?‬ ‫‪ 22‬איז קײן באַלזאַם ניט ָא אין גִלעָד?‬
‫‪ 9‬װעגן די בערג װעל איך אױפֿהײבן‬ ‫צי איז קײן רוֹפֿא ניט ָא דאָרט? פֿאַר‬
‫ַא געװײן און יאָמער‪ ,‬און װעגן די‬ ‫װאָס דען קומט ניט קײן הײלונג צו דער‬
‫פֿיטערפּלעצער פֿון מדבר ַא קלאָג‪,‬‬ ‫טאָכטער מײַן פֿאָלק?‬
‫װאָרום זײ זײַנען פֿאַרװיסט‪ ,‬אַז קײן‬ ‫‪ 23‬װער מאַכט מײַן קאָפּ װאַסער‪,‬‬
‫מענטש גײט ניט דורך‪ ,‬און זײ הערן‬ ‫און מײַן אױג ַא קװאַל טרערן‪ ,‬און‬
‫ניט קײן קָול פֿון פֿי; פֿון ַא פֿױגל פֿון‬ ‫מײַן אױג ַא קװאַל טרערן‪ ,‬איך‬
‫הימל ביז ַא בהמה זײַנען אַנטלאָפֿן‪,‬‬ ‫װאָלט באַװײנט טאָג און נאַכט די‬
‫אַװעק‪.‬‬ ‫דערשלאָגענע פֿון דער טאָכטער מײַן‬
‫ש ַלי ִם פֿאַר‬
‫‪ 10‬און איך װעל מאַכן ירו ָ‬ ‫פֿאָלק!‬
‫הױפֿנט‪ַ ,‬א װױנונג פֿון שאַקאַלן‪ ,‬און‬
‫די שטעט פֿון אינודה װעל איך מאַכן‬
‫ַא װיסטעניש‪ ,‬אָן ַא באַװױנער‪.‬‬
‫‪ 11‬װער איז דער קלוגער מאַן‪,‬‬
‫װער גיט מיר אין מדבר ַא‬
‫האַרבעריק פֿאַר װאַנדערער‪ ,‬איך‬
‫װאָלט פֿאַרלאָזן מײַן פֿאָלק‪ ,‬און‬
‫‪9‬‬
‫און‬ ‫ער זאָל דאָס פֿאַרשטײן?‬ ‫אַװעקגײן פֿון זײ! װאָרום אַלע זײַנען‬
‫דער װאָס גאָטס מױל האָט צו אים‬ ‫זײ נוֹאפֿים‪ַ ,‬א געזעמל פֿון פֿעלשער‪.‬‬
‫גערעדט‪ ,‬ער זאָל דאָס זאָגן? פֿאַר‬ ‫‪ 2‬און זײ שפּאַנען זײער צונג – זײער‬
‫װאָס איז אונטערגעגאַנגען דאָס‬ ‫בױגן פֿון ליגן‪ ,‬און ניט פֿאַר אמת זײַנען‬
‫לאַנד‪ ,‬פֿאַרװיסט װי ַא מדבר‪ ,‬אָן ַא‬ ‫זײ שטאַרק אין לאַנד; װאָרום פֿון בײז‬
‫דורכגײער?‬ ‫צו בײז גײען זײ און מיך קענען זײ ניט‪,‬‬
‫‪ 12‬און גאָט האָט געזאָגט‪ :‬פֿאַר װאָס‬ ‫זאָגט גאָט‪.‬‬
‫זײ האָבן פֿאַרלאָזן מײַן תּוֹרה‪ ,‬װאָס‬ ‫‪ 3‬היט אײַך איטלעכער פֿון זײַן חבר‪,‬‬
‫איך האָב געלײגט פֿאַר זײ‪ ,‬און זײ‬ ‫און אױף קײן ברודער זאָלט איר אײַך‬
‫‪9:13—10:5‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪678‬‬
‫פֿרײַען פֿעלד‪ ,‬און װי ַא הײַפֿל הינטערן‬ ‫האָבן ניט צוגעהערט צו מײַן קָול‪ ,‬און‬
‫שניטער‪ ,‬װאָס קײַנער קלײַבט ניט‬ ‫ניט געגאַנגען אין איר;‬
‫אױף‪.‬‬ ‫‪ 13‬נײַערט געגאַנגען אין דער‬
‫‪ 22‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬זאָל זיך‬ ‫אײַנגעשפּאַרטקײט פֿון זײער האַרצן‪,‬‬
‫ניט רימען דער חכם מיט זײַן חכמה‪,‬‬ ‫און נאָך די בעַל‪-‬געטער װאָס זײערע‬
‫און זאָל זיך ניט רימען דער גיבור מיט‬ ‫עלטערן האָבן זײ געלערנט‪.‬‬
‫זײַן גבורה; זאָל זיך ניט רימען דער‬ ‫‪ 14‬דרום האָט אַזױ געזאָגט יהוה‬
‫עוֹשר מיט זײַן עשירות;‬ ‫פֿון צבָאוֹת‪ ,‬דער גאָט פֿון ישׂראל‪:‬‬
‫‪ 23‬נאָר דערמיט זאָל זיך רימען דער‬ ‫זע‪ ,‬איך מאַך זײ עסן‪ ,‬דאָס דאָזיקע‬
‫װאָס רימט זיך‪ ,‬מיט פֿאַרשטײן און‬ ‫פֿאָלק‪ ,‬װערמוט‪ ,‬און איך װעל זײ מאַכן‬
‫קענען מיך‪ ,‬אַז איך יהוה טו חסד‪,‬‬ ‫טרינקען גיפֿטװאַסער‪.‬‬
‫רעכט‪ ,‬און גערעכטיקײט‪ ,‬אױף דער‬ ‫‪ 15‬און איך װעל זײ צעשפּרײַטן‬
‫ערד; װיל די דאָזיקע באַגער איך‪ ,‬זאָגט‬ ‫צװישן די פֿעלקער‪ ,‬װאָס ניט זײ און‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫ניט זײערע עלטערן האָבן געקענט‪ ,‬און‬
‫‪ 24‬זע‪ ,‬טעג קומען‪ ,‬זאָגט גאָט‪,‬‬ ‫איך װעל נאָכשיקן נאָך זײ די שװערד‪,‬‬
‫און איך װעל זיך רעכענען מיט אַלע‬ ‫ביז איך טו זײ פֿאַרלענדן‪.‬‬
‫באַשניטענע און אומבאַשניטענע‪:‬‬ ‫‪ 16‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט פֿון‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬און מיט יהודה‪ ,‬און‬
‫‪ 25‬מיט מ ַ‬ ‫צבָאוֹת‪ :‬קוקט זיך אום‪ ,‬און רופֿט‬
‫מיט אֶדוֹן‪ ,‬און מיט די קינדער פֿון עַמוֹן‪,‬‬ ‫די קלאָגערינס‪ ,‬זײ זאָלן קומען‪ ,‬און‬
‫און מיט מואבֿ‪ ,‬אוהן מיט אַלע װאָס מיט‬ ‫נאָך די קלוגע װײַבער שֵקט‪ ,‬זײ זאָלן‬
‫אָפּגעהאַקטע האָרעקן‪ ,‬װאָס װױנען אין‬ ‫קומען;‬
‫מדבר; װאָרום אַלע פֿעלקער זײַנען‬ ‫‪ 17‬און זאָלן זײ אײַלן און אױפֿהײבן‬
‫אומבאַשניטן‪ ,‬און דאָס גאַנצע הױז פֿון‬ ‫אױף אונדז ַא יאָמער‪ ,‬אַז אונדזערע‬
‫ישׂראל זײַנען אומבאַשניטן אין האַרצן‪.‬‬ ‫אױגן זאָלן צעגײן אין טרערן‪ ,‬און‬
‫הערט דאָס װאָרט װאָס גאָט‬ ‫אונדזערע ברעמען זאָלן פֿליסן מיט‬
‫האָט אױף אײַך גערעדט‪ ,‬איר‬ ‫‪10‬‬
‫הױז פֿון ישׂראל‪:‬‬ ‫‪ 18‬װאָרום ַא יאָמער‪-‬קָול הערט זיך‬
‫װאַסער‪.‬‬
‫‪ 2‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬דעם װעג‬ ‫פֿון צִיוֹן‪ :‬װי זײַנען מיר פֿאַרװיסט‬
‫פֿון די פֿעלקער זאָלט איר זיך ניט‬ ‫מיר זײַנען פֿאַרשעמט‬ ‫געװאָרן!‬
‫אָפּלערנען‪ ,‬און פֿאַר די צײכנס פֿון‬ ‫ביז גאָר‪ ,‬װײַל מיר האָבן פֿאַרלאָזן‬
‫הימל זאָלט איר זיך ניט שרעקן‪ ,‬װײַל‬ ‫דאָס לאַנד‪ ,‬װײַל אַרױסגעװאָרפֿן האָבן‬
‫די פֿעלקער שרעקן זיך פֿאַר זײ‪.‬‬ ‫אונדז אונדזערע װױנונגען‪.‬‬
‫‪ 3‬װאָרום די מנהגים פֿון די אומות‪,‬‬ ‫‪ 19‬װאָרום הערט‪ ,‬איר װײַבער‪ ,‬דאָס‬
‫דאָס איז נישטיקײט; װאָרום עס‬ ‫װאָרט פֿון גאָט‪ ,‬און לערנט אײַערע‬
‫איז ַא האָלץ װאָס מע האָט פֿון‬ ‫טעכטער ַא יאָמער‪ ,‬און אײנע די‬
‫װאַלד אױסגעהאַקט‪ ,‬דאָס װערק פֿון ַא‬ ‫אַנדערע ַא קלאָג‪.‬‬
‫מײַנסטערס הענט מיט דער הובל‪.‬‬ ‫‪ 20‬װאָרום דער טױט איז‬
‫‪ 4‬מיט זילבער און מיט גאָלד‬ ‫אונדזערע‬ ‫אין‬ ‫אַרױפֿגעגאַנגען‬
‫באַשײנט מען עס‪ ,‬מיט נעגל און מיט‬ ‫פֿענצטער‪ ,‬געקומען אין אונדזערע‬
‫האַמערס באַפֿעסטיקט מען עס‪ ,‬עס‬ ‫פּאַלאַצן‪ ,‬צו פֿאַרשנײַדן ַא קינד פֿון‬
‫זאָל זיך ניט װאַקעלן‪.‬‬ ‫דער גאַס‪ ,‬בכורים פֿון די מערק‪– .‬‬
‫‪ 5‬װי ַא פֿאָלקן אין ַא פּלוצערפֿעלד‬ ‫‪ 21‬רעד‪ :‬אַזױ איז דער שפּרוך פֿון‬
‫זײַנען זײ‪ ,‬און זײ קענען ניט רעדן;‬ ‫גאָט – און די טױטע לײַבער פֿון‬
‫טראָגן מוזן זײ געטראָגן װערן‪ ,‬װײַל‬ ‫מענטשן װעלן פֿאַלן װי מיסט אױף‬
‫‪679‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪10:6—10:24‬‬
‫שאַנד פֿון דעם געץ; װאָרום פֿאַלש‬ ‫זײ קענען ניט שפּרײזן‪ .‬איר זאָלט ניט‬
‫איז זײַן געגאָסענער אָפּגאָט‪ ,‬און קײן‬ ‫מוֹרא האָבן פֿאַר זײ‪ ,‬װאָרום זײ קענען‬
‫אָטעם איז אין זײ ניטאָ‪.‬‬ ‫ניט בײז טאָן‪ ,‬און אױך גוטס טאָן איז‬
‫‪ 15‬נישטיק זײַנען זײ‪ַ ,‬א װערק פֿון‬ ‫ניט ָא אין זײ‪.‬‬
‫פֿאַרפֿירעניש; אין דער צײַט פֿון זײער‬ ‫‪ 6‬ניט ָא דײַן גלײַכן‪ ,‬יהוה‪ ,‬גרױס‬
‫רעכנשאַפֿט װעלן זײ אונטערגײן‪.‬‬ ‫ביסטו‪ ,‬און גרױס איז דײַן נאָמען אין‬
‫‪ 16‬ניט װי די דאָזיקע איז דער‬ ‫גבורה‪.‬‬
‫חלק פֿון יעקב; װאָרום ער איז דער‬ ‫‪ 7‬װער זאָל דיך ניט פֿאָרכטן‪ ,‬קיניג‬
‫באַשעפֿער פֿון אַלץ‪ ,‬און ישׂראל איז‬ ‫פֿון די פֿעלקער? פֿאַר װאָר‪ ,‬דיר קומט‬
‫דער שבט פֿון זײַן אַרב; יהוה פֿון‬ ‫עס‪ ,‬װאָרום צװישן אַלע קליגסטע‬
‫צבָאות איז זײַן נאָמען‪.‬‬ ‫פֿעלקער‪ ,‬און אין אַל זײער מלוכה‪ ,‬איז‬
‫‪ 17‬קלײַב אױף פֿון דער ערד‬ ‫ניט ָא דײַן גלײַכן‪.‬‬
‫דײַן בינטל‪ ,‬דו װאָס זיצסט אין‬ ‫‪ 8‬און אַלע אין אײנעם זײַנען זײ‬
‫באַלעגערונג‪.‬‬ ‫פֿאַרגרעבט און נאַריש; ַא נישטיקע‬
‫‪ 18‬װאָרום אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪:‬‬ ‫לערנונג‪ַ ,‬א האָלץ איז דאָס‪.‬‬
‫זע‪ ,‬איך שלײַדער אַרױס דאָס מאָל‬ ‫תַּ רשיש‬ ‫פֿון‬ ‫‪ 9‬זילבערבלעך‬
‫די באַװױנער פֿון לאַנד‪ ,‬און װעל זײ‬ ‫געבראַכט‪ ,‬און גאָלד פֿון אױ ֿפָז‪ ,‬די‬
‫צודריקן‪ ,‬כּדי זײ זאָלן דערשפּירן‪.‬‬ ‫אַרבעט פֿון ַא מײַנסטער‪ ,‬און ַא‬
‫‪ 19‬װײ מיר אױף מײַן בראָך! שװער‬ ‫שמעלצערס הענט; בל ָא און פּורפּל‬
‫אין מײַן װוּנד! און איך האָב געװעסט‬ ‫איז זײער מלבוש‪ ,‬די אַרבעט פֿון‬
‫געזאָגט‪ַ :‬א קראַנקשאַפֿט נאָר איז דאָס‪,‬‬ ‫קינצלער זײַנען זײ אַלע‪.‬‬
‫און איך װעל זי אַריבערטראָגן‪.‬‬ ‫‪ 10‬אָבער יהוה איז דער אמתער‬
‫‪ 20‬מײַן געצעלט אין פֿאַרװיסט‪ ,‬און‬ ‫גאָט‪ ,‬ער איז דער לעבעדיקער גאָט‪,‬‬
‫אַלע מײַנע שטריק זײַנען צעריסן‪ ,‬מינע‬ ‫און דער אײביקער קיניג; פֿון זײַן כּעס‬
‫קינדער זײַנען אַרױס פֿון איר און זײַנען‬ ‫ציטערט די ערד‪ ,‬און פֿעלקער קענען‬
‫ניאָט‪ .‬ניט ָא װער זאָל אױסשפּרײַטן‬ ‫ניט אױסהאַלטן זײַן צאָרן‪.‬‬
‫װידער מײַן געצעלט‪ ,‬און װער זאָל‬ ‫‪ 11‬אַזױ זאָלט איר זאָגן צו זײ‪ :‬די‬
‫אױפֿציען מײַנע פֿאָרהאַנגען‪.‬‬ ‫געטער װאָס האָבן די הימלען און די‬
‫‪ 21‬װאָרום פֿאַרגרעבט זײַנען די‬ ‫ערד ניט געמאַכט‪ ,‬װעלן אונטערגײן‬
‫פּאַסטוכער‪ ,‬און גאָט האָבן זײ‬ ‫פֿון דער ערד און פֿון אונטער די‬
‫ניט געזוכט; דרום האָב זײ ניט‬ ‫דאָזיקע הימלען‪.‬‬
‫באַגליקט‪ ,‬און זײער גאַנצע סטאַדע איז‬ ‫‪ 12‬ער האָט געמאַכט די ערד מיט זײַן‬
‫צעשפּרײט געװאָרן‪.‬‬ ‫כּוֹך‪ ,‬באַפֿעסטיקט די װעלט מיט זײַן‬
‫‪ 22‬האָרך! ַא הערונג אָט קומט‪ ,‬און ַא‬ ‫חכמה‪ ,‬און מיט זײַן פֿאַרשטאַנדיקײט‬
‫גרױסער ַרעַש פֿון צפֿון‪-‬לאַנד‪ ,‬צו מאַכן‬ ‫די הימלען פֿאַרשפּרײט‪.‬‬
‫די שטעט פֿון יהודה ַא װיסטעניש‪ַ ,‬א‬ ‫‪ 13‬בײַם קָול פֿון זײַן דונערן װערט ַא‬
‫װױנונג פֿון שאַקאַלן‪.‬‬ ‫פֿילקײט פֿון װאַסער אין הימל; און ער‬
‫‪ 23‬איך װײס‪ ,‬גאָט‪ ,‬אַז ניט בײַם‬ ‫ברענגט אױף װאָלקן פֿון עק פֿון דער‬
‫מענטשן איז זײַן װעג‪ ,‬ניט בײַם‬ ‫ערד; ער מאַכט בליצן צום רעגן‪ ,‬און‬
‫מענטשן איז גײענדיק צו לענקען זײַן‬ ‫ציט אַרױס פֿון זײַנע שפּײַכלערס דעם‬
‫טריט‪.‬‬ ‫װינט‪.‬‬
‫‪ 24‬שטראָף מיך‪ ,‬גאָט‪ ,‬אָבער מיט‬ ‫איז‬ ‫מענטש‬ ‫‪ 14‬איטלעכער‬
‫גערעכטיקײט‪ ,‬ניט אין דײַן צאָרן‪ ,‬כּדי‬ ‫פֿאַרשטאַנד‪,‬‬ ‫אָן‬ ‫פֿאַרגרעבט‪,‬‬
‫זאָלסט מיך ניט פֿאַרמינערן‪.‬‬ ‫איטלעכער שמעלצער װערט צו‬
‫‪10:25—11:14‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪680‬‬
‫נאָכאַנאַנד געװאָרנט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫‪ 25‬גיס אױך דײַן גרימצאָרן אױף די‬
‫הערט צו מײַן קָול‪.‬‬ ‫פֿעלקער װאָס קענען דיך ניט‪ ,‬און אױף‬
‫‪ 8‬אָבער זײ האָבן ניט צוגעהערט‪ ,‬און‬ ‫די משפּחות װאָס רופֿן ניט דײַן נאָמען‪,‬‬
‫ניט צוגענײַגט זײער אױערן‪ ,‬און זײ‬ ‫װאָרום פֿאַרצערט האָבן זײ יעקב‪ ,‬יאָ‪,‬‬
‫זײַנען געגאַנגען איטלעכער אין דער‬ ‫אים פֿאַרצערט און אים פֿאַרלענדט‪,‬‬
‫אײַנגעשפּאַרטקײט פֿון זײער בײזן‬ ‫און זײַן װױנונג פֿאַרװיסט‪.‬‬
‫האַרצן‪ָ ,‬א און איך האָב געבראַכט‬ ‫דאָס װאָרט װאָס איז געװען‬
‫אױף זײ אַלע װערטער פֿון דעם דאָזיקן‬
‫בונד‪ ,‬װאָס איך האָב זײ באַפֿױלן צו‬
‫צו י ִרמי ָהון פֿון גאָט‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫‪11‬‬ ‫זאָגן‪:‬‬
‫טאָן‪ ,‬און זײ האָבן ניט געטאָן‪.‬‬ ‫‪ 2‬הערט די װערטער פֿון דעם דאָזיקן‬
‫‪ 9‬און גאָט האָט צו מיר געזאָגט‪:‬‬ ‫בונד‪ ,‬און איר זאָלט רעדן צו די מענער‬
‫ַא בונט געפֿינט זיך ב ַײ די מענער‬ ‫פֿון יהודה‪ ,‬און צו די באַװױנער פֿון‬
‫פֿון יהודה‪ ,‬און ב ַײ די באַװױנער פֿון‬ ‫ש ַלי ִם‪,‬‬‫ירו ָ‬
‫ש ַלי ִם‪.‬‬
‫ירו ָ‬ ‫‪ 3‬און זאָלסט זאָגן צו זײ‪ :‬אַזױ האָט‬
‫‪ 10‬זײ האָבן זיך אומגעקערט צו די‬ ‫געזאָגט יהוה דער גאָט פֿון ישׂראל‪:‬‬
‫זינד פֿון זײערע אורעלטערן‪ ,‬װאָס‬ ‫פֿאַרשאָלטן דער מאַן װאָס װעט ניט‬
‫האָבן ניט געװאָלט צוהערן מײַנע‬ ‫צוהערן די װערטער פֿון דעם דאָזיקן‬
‫װערטער; און זײ זײַנען געגאַנגען‬ ‫בונד‪,‬‬
‫נאָך פֿרעמדע געטער זײ צו דינען;‬ ‫‪ 4‬װאָס איך האָב באַפֿױלן אײַערע‬
‫פֿאַרשטערט האָבן דאָס הױז פֿון ישׂראל‬ ‫עלטערן אין דעם טאָג װאָס איך האָב‬
‫און דאָס הױז פֿון יהודה מײַן בונד‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬פֿון‬
‫זײ אַרױסגעצױגן פֿון לאַנד מ ַ‬
‫װאָס איך האָב געשלאָסן מיט זײערע‬ ‫דעם אײַזנשמעלצאױװן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫עלטערן‪.‬‬ ‫הערט צו מײַן קָול; און איר זאָלט זײ‬
‫‪ 11‬דרום האָט גאָט אַזױ געזאָגט‪ :‬זע‪,‬‬ ‫טאָן‪ ,‬אַזױ װי אַלץ װאָס איך באַפֿעל‬
‫איך ברענג אױף זײ אַן אומגליק װאָס‬ ‫אײַך‪ :‬און איר װעט מיר זײַן צום‬
‫זײ װעלן פֿון אים ניט קענען אַרױסגײן‪,‬‬ ‫פֿאָלק‪ ,‬און איך װעל אײַך זײַן צום‬
‫און זײ װעלן שרײַען צו מיר‪ ,‬און איך‬ ‫גאָט;‬
‫װעל ניט צוהערן צו זײ‪.‬‬ ‫‪ 5‬כּדי מקיים צו זײַן די שבועה װאָס‬
‫‪ 12‬און די שטעט פֿון יהודה און די‬ ‫איך האָב געשװאָרן אײַערע עלטערן‪,‬‬
‫ש ַלי ִם װעלן גײן און‬
‫באַװוֹּנער פֿון ירו ָ‬ ‫זײ צו געבן ַא לאַנד װאָס פֿליסט מיט‬
‫װעלן שרײַען צו די געטער װאָס זײ‬ ‫מילך און האָניק‪ ,‬אַזױ װי הײַנטיקן‬
‫רײַכערן צו זײ‪ ,‬אָבער העלפֿן װעלן זײ‬ ‫טאָג‪ .‬האָב איך געענטפֿערט און‬
‫זײ ניט העלפֿן‪ ,‬אין דער צײַט פֿון זײער‬ ‫געזאָגט‪ :‬אָמן‪ ,‬גאָט!‬
‫אומגליק‪.‬‬ ‫‪ 6‬און גאָט האָט צו מיר געזאָגט‪ :‬רוף‬
‫‪ 13‬װאָרום אַזױ װי די צאָל פֿון דײַנע‬ ‫אױס די אַלע װערטער אין די שטעט פֿון‬
‫שטעט זײַנען דײַנע געטער‪ ,‬יהודה‪,‬‬ ‫ש ַלי ִם‪,‬‬
‫יהודה‪ ,‬און אין די גאַסן פֿון ירו ָ‬
‫און אַזױ װי די צאָל פֿון די גאַסן פֿון‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬הערט די װערטער פֿון‬
‫ש ַלי ִם האָט איר געמאַכט מזבכות צו‬ ‫ירו ָ‬ ‫דעם דאָזיקן בונד‪ ,‬און איר זאָלט זײ‬
‫שאַנדגעצן‪ ,‬מזבכות פֿאַר רײַכערן צו‬ ‫טאָן‪.‬‬
‫בעַל‪.‬‬ ‫‪ 7‬װאָרום װאָרענען האָב איך‬
‫‪ 14‬און דו‪ ,‬זאָלסט ניט מתפּלל זײַן‬ ‫געװאָרנט אײַערע עלטערן פֿון‬
‫פֿאַר דעם דאָזיקן פֿאָלק‪ ,‬און ניט‬ ‫דעם טאָג װאָס איך האָב אײַך‬
‫אױפֿהײבן ַא געשרײ און ַא תּפֿילה פֿאַר‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬ביז‬‫אױפֿגעבראַכט פֿון לאַנד מ ַ‬
‫זײ‪ .‬װאָרום איך הער ניט צו בעת זײ‬ ‫אױף הײַנטיקן טאָג‪ ,‬נאָכאַנאַנד און‬
‫‪681‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪11:15—12:7‬‬
‫פֿון שװערד‪ ,‬זײערע זין און זײערע‬ ‫רופֿן צו מיר פֿון װעגן זײער אומגליק‪.‬‬
‫טעכטער װעלן שטאַרבן פֿון הונגער‪.‬‬ ‫‪ 15‬װאָס טוט מײַן ליבפֿרײַנט אין מײַן‬
‫‪ 23‬און קײן איבערבלײַב פֿעט ניט‬ ‫הױז‪ ,‬אַז זי באַגײט שענדלעכקײט מיט‬
‫זײַן פֿון זײ‪ ,‬װאָרום איך ברענג אַן‬ ‫פֿיל? און זאָל דורך הײליק פֿלײש דאָס‬
‫אומגליק אױף די לײַט פֿון ַענָתוֹת‪ ,‬דאָס‬ ‫אָפּגעטאָן װערן פֿון דיר? אַז ב ַײ דײַן‬
‫יאָר פֿון זײער רעכנשאַפֿט‪.‬‬ ‫שלעכטיקײט‪ ,‬דענצמאָל פֿרײסטו זיך‪.‬‬
‫צװײַגהאַפֿטיקער‬ ‫‪ַ 16‬א‬
‫גערעכט װעסטו בלײַבן‪,‬‬
‫גאָט‪ ,‬װען איך זאָל זיך קריגן‬
‫מיט דיר; אָבער גערעכטיקײט װיל‬
‫‪12‬‬ ‫אײלבערטבױם‪ ,‬שײן מיט פֿרוכט‬
‫פֿײַנע‪ ,‬האָט גאָט גערופֿן דײַן נאָמען;‬
‫אָבער מיט גרױס ליאַרעמגעפּילדער‬
‫איך רעדן צו דיר‪ :‬פֿאַר װאָס איז דער‬ ‫האָט ער אָנגעצונדן ַא פֿײַער דערױף‪,‬‬
‫װעג פֿון רשעים מצליך? פֿאַר װאָס‬ ‫און זײַנע צװײַגן װעלן צעשטער‬
‫לעבן רואיק אַלע פֿעלשער פֿאַלשע?‬ ‫װערן‪.‬‬
‫‪ 2‬פֿלאַנצסט זײ‪ ,‬און זײ װאָרצלען‬ ‫‪ 17‬װאָרום גאָט פֿון צבָאוֹת‪ ,‬װאָס‬
‫זיך אײַן‪ ,‬זײ גײען אױף און טראָגן‬ ‫האָט דיך געפֿלאַנצט‪ ,‬האָט אָנגעזאָגט‬
‫פֿרוכצט; נאָנט ביסטו אין זײער מױל‪,‬‬ ‫שלעכטס אױף דיר‪ ,‬פֿונװ עגן דער‬
‫און װײַט פֿון זײערע נירן‪.‬‬ ‫שלעכטיקײט פֿון דעם הױז פֿון ישׂראל‬
‫‪ 3‬און דו‪ ,‬גאָט‪ ,‬קענסט מיך‪ ,‬זעסט‬ ‫און דעם הױז פֿון יהודה‪ ,‬װאָס זײ האָבן‬
‫מיך‪ ,‬און האָסט געפּרוּװט מײַן האַרץ‬ ‫ב ַײ זיך געטאָן‪ ,‬מיך צו דערצערענען‬
‫צו דיר; שלעפּ זײ אַװעק װי שאָף צו‬ ‫מיט רײַכערן צו בעַל‪.‬‬
‫דער שכיטה‪ ,‬און גיב זײ אָפּ צום טאָג‬ ‫‪ 18‬און גאָט האָט מיך געלאָזט װיסן‪,‬‬
‫פֿון טײטונג‪.‬‬ ‫און איך װײס; דענצמאָל האָסטו מיר‬
‫‪ 4‬ביז װאַנען װעט טרױערן דאָס‬ ‫באַװיזן זײערע מעשׂים‪.‬‬
‫לאַנד‪ ,‬און דאָס גראָז פֿון גאַנצן פֿעלד‬ ‫‪ 19‬און איך בין געװען װי ַא שאָף‬
‫װעט זײַן פֿאַרטריקנט? פֿון װעגן‬ ‫ַא מילדע‪ ,‬װאָס װערט צו דער שכֵטה‬
‫דער שלעכטיקײט פֿון די װױנער אין‬ ‫געפֿירט; און איך האָב ניט געװוּסט‬
‫איר זײַנען אומגעקומען בהמות און‬ ‫אַז זײ טראַכטן אױף מיר טראַכטונגען‪:‬‬
‫פֿױגלען; װײַל זײ האָבן געזאָגט‪ :‬ער‬ ‫”לאָמיר אומברענגען דעם בױם מיט‬
‫זעט ניט אונדזער סָוף‪.‬‬ ‫זײַן פֿרוכט‪ ,‬י און אים פֿאַרשנײַדן פֿון‬
‫‪ 5‬אױב מיט פֿוסגײער ביסטו געלאָפֿן‪,‬‬ ‫לאַנד פֿון די לעבעדיקע‪ ,‬אַז זײַן נאָמען‬
‫און זײ האָבן דיך מיד געמאַכט‪ ,‬הינט‬ ‫זאָל מער ניט געדאַכט װערן“‪.‬‬
‫װי װילסטו זיך מיט פֿערד פֿאַרמעסטן?‬ ‫‪ 20‬און דו גאָט פֿון צבָאוֹת װאָס‬
‫און ביסטו זיכער אין לאַנד פֿון פֿריד‪,‬‬ ‫משפּטסט גערעכט‪ ,‬װאָס פּרוּװסט די‬
‫װי װעסטו אָבער טאָן אין דעם געװעלד‬ ‫נירון און דאָס האַרץ‪ ,‬לאָמיך זען דײַן‬
‫פֿון י ַרדן?‬ ‫נקמה אױף זײ‪ ,‬װאָרום צו דיר האָב איך‬
‫‪ 6‬װאָרום אַפֿילו דײַנע ברידער אין‬ ‫אַנטפּלעקט מײַן קריג‪.‬‬
‫דײַן פֿאָטערס הױז‪ ,‬אַפֿילו זײ האָבן‬ ‫‪ 21‬דרום האָט גאָט אַזױ געזאָגט אױף‬
‫געפֿעלשט אָן דיר‪ ,‬אַפֿילו זײ האָבן דיר‬ ‫די לײַט פֿון ַענָתוֹת װאָס זוכן דײַן לעבן‪,‬‬
‫נאָפּכגעשריען מיט ַא פֿולער קעל; ניט‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬זאָלסט ניט נבֿיאות זאָגן‬
‫גלױב זײ װען זײ רעדן גוט צו דיר‪.‬‬ ‫אין נאָמען פֿון גאָט‪ ,‬כּדי זאָלסט ניט‬
‫‪ 7‬איך האָב פֿאַרלאָזן מײַן הױז‪ ,‬איך‬ ‫שטאַרבן פֿון אונדזער האַנט;‬
‫האָב אַװעקגעװאָרפֿן מײַן אַרב; איך‬ ‫‪ 22‬דרום האָט גאָט פֿון צבָאוֹת‬
‫האָב איבערגעגעבן די פֿעליבטע פֿון‬ ‫אַזױ געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬איך רעכן זיך אָפּ‬
‫מײַן זעל אין דער האַנט פֿון אירע‬ ‫מיט זײ; די יונגעלײַט װעלן שטאַרבן‬
‫‪12:8—13:10‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪682‬‬
‫האָבן געלערנט מײַן פֿאָלק‪.‬‬ ‫פֿײַנט‪.‬‬

‫‪ 17‬אױב אָבער זײ װעלן ניט צוהערן‪,‬‬ ‫‪ 8‬מײַן אַרב איז מיר געװאָרן װי ַא‬
‫װעל איך אױסרײַסן יענע אומה‪,‬‬ ‫לײב אין װאַלד‪ ,‬זי האָט אױפֿגעהױבן‬
‫אױסרײַסן און אונטערברענגען‪ ,‬זאָגט‬ ‫איר קָול אױף מיר‪ ,‬דרום האָב איך זי‬
‫װאָט‪.‬‬ ‫פֿײַנט געקראָגן‪.‬‬
‫‪ 9‬איז ַא קלױאיקער רױבפֿױגל מײַן‬
‫אַזױ האָט גאָט צו מיר‬
‫געזאָגט‪ :‬גײ און זאָלסט דיר‬
‫קױפֿן ַא פֿלאַקסענעם גאַרטל‪ ,‬און אים‬
‫‪13‬‬ ‫אַרב מיר? די רױבפֿױגלען זײַנען רונד‬
‫אַרום איר; גײט זאַמלט אַלע קחיות פֿון‬
‫פֿעלד‪ ,‬ברענגט זײ אַהער צו עסן‪.‬‬
‫אָנטאָן אױף דײַנע לענדן‪ ,‬און אין‬ ‫‪ 10‬פֿיל פּאַסטוכער האָבן פֿאַרדאָרבן‬
‫װאַסער זאָלסטו אים ניט לאָזן קומען‪.‬‬ ‫מײַן װײַנגאָרטן‪ ,‬צעטרעטן מײַן פֿעלד;‬
‫‪ 2‬האָב איך געקױפֿט דעם גאַרטל‬ ‫זײ האָבן געמאַכט מײַן פֿלוסטיק פֿעלד‬
‫אַזױ װי דאָס װאָרט פֿון גאָט‪ ,‬און‬ ‫פֿאַר ַא מדבר ַא פֿיסטן‪.‬‬
‫אָנגעטאָן אױף מײַנע לענדן‪.‬‬ ‫‪ 11‬מע האָט עס געמאַכט פֿאַר ַא‬
‫‪ 3‬און דאָס װאָרט פֿון גאָט איז געװען‬ ‫װיסטעניש‪ ,‬עס טרױערט צו מיר‬
‫צו מיר ַא צװײט מאָל‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫װיסטערהײט; פֿאַרװיסט איז דאָס‬
‫‪ 4‬נעם דעם גאַרטל װאָס דו האָסט‬ ‫גאַנצע לאַנד‪ ,‬װאָרום קײן מענטש‬
‫געקױפֿט‪ ,‬װאָס אױף דײַנע לענדן‪ ,‬און‬ ‫נעמט ניט צום האַרצן‪.‬‬
‫פּרת‪ ,‬און‬ ‫שטײ אױף‪ ,‬גײ דיר קײן ָ‬ ‫‪ 12‬אױף אַלע הױכע ערטער אין‬
‫באַהאַלט אים דאָרטן אין ַא שפּאַלט פֿון‬ ‫מדבר זײַנען פֿאַרװיסטער געקומען‪,‬‬
‫פֿעלז‪.‬‬ ‫װאָרום גאָטס שװערד פֿאַרצערט פֿון‬
‫‪ 5‬בין איך געגאַנגען און האָב אים‬ ‫עק לאַנד ביז עק לאַנד‪ ,‬ניט ָא קײן פֿריד‬
‫פּרת אַזױ װי גאָט האָט‬ ‫באַהאַלטן אין ָ‬ ‫פֿאַר קײן לײַב‪.‬‬
‫מיר באַפֿױלן‪.‬‬ ‫‪ 13‬זײ האָבן געזײט װײץ‪ ,‬און‬
‫‪ 6‬און עס איז געװען צום סוף פֿון פֿיל‬ ‫דערנער געשניטן‪ ,‬זיך געפּלאָגט – קײן‬
‫טעג‪ ,‬האָט גאָט צו מיר געזאָגט׃ שטײ‬ ‫נוץ ניט געבראַכט; דרום שעמט אײַך‬
‫פּרת‪ ,‬און נעם אַרױס פֿון‬ ‫אױף‪ ,‬גײ קײן ָ‬ ‫מיט אײַערע תּבואות‪ ,‬פֿון װעגן דעם‬
‫דאָרטן דעם גאַרטל‪ ,‬װאָס איך האָב דיר‬ ‫גרימצאָרן פֿון גאָט‪.‬‬
‫באַפֿױלן אים דאָרטן צו באַהאַלטן‪.‬‬ ‫‪ 14‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט – אױף‬
‫פּרת‪ ,‬און‬‫‪ 7‬בין איך געגאַנגען קײן ָ‬ ‫אַלע מײַנע בײזע שכנים‪ ,‬װאָס רירן אָן‬
‫האָב אױפֿגעגאָרבן‪ ,‬און אַרױסגענומען‬ ‫די אַרב װאָס איך האָב געמאַכט אַרבן‬
‫דעם גאַרטל פֿון דעם אָרט װאָס איך‬ ‫מײַן פֿאָלק ישׂראל‪ :‬זע‪ ,‬איך רײַס זײ‬
‫האָב אים דאָרטן באַהאַלטן; ערשט‬ ‫אױס פֿון זײער ערד‪ ,‬און דאָס הױז פֿון‬
‫דער גאַרטל איז געװען פֿאַרדאָרבן‪ ,‬ער‬ ‫יהודה װעל איך אױסרײַסן פֿון צװישן‬
‫האָט ניט געטױגט צו קײן זאַץ‪.‬‬ ‫זײ‪.‬‬
‫‪ 8‬איז דאָס װאָרט פֿון גאָט געװען צו‬ ‫‪ 15‬און עס װעט זײַן‪ ,‬נאָכדעם װי‬
‫מיר‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫איך רײַס זײ אױס װעל איך זײ װידער‬
‫‪ 9‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬אַזױ‬ ‫דערבאַרימען‪ ,‬און װעל זײ אומקערן‬
‫װעל איך פֿאַרדאַרבן דעם שטאָלץ פֿון‬ ‫איטלעכן צו זײַן נחלה‪ ,‬און איטלעכן צו‬
‫יהודה‪ ,‬אַזױ װעל איך פֿאַרדאַרבן דעם‬ ‫זײַן לאַנד‪.‬‬
‫שטאָלץ פֿון יהדוה‪ ,‬און דעם שטאָלץ‬ ‫‪ 16‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אױב לערנען‬
‫ש ַלי ִם‪ ,‬דעם גרױסן‪.‬‬
‫פֿון ירו ָ‬ ‫װעלן זײ לערנען די װעגן פֿון מײַן‬
‫‪ 10‬דאָס דאָזיקע בײזע פֿאָלק װאָס‬ ‫פֿאָלק‪ ,‬צו שװערן ב ַײ מײַן נאָמען‪:‬‬
‫װילן ניט הערן מײַנע װערטער‪ ,‬װאָס‬ ‫”אַזױ װי יהוה לעבט!“ אַזױ װי זײ‬
‫‪683‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪13:11—13:26‬‬
‫‪ 17‬און אַז איר װעט דאָס ניט צוהערן‪,‬‬ ‫גײען אין דער אײַנגעשפּאַרטקײט פֿון‬
‫װעט װײַנען אין פֿאַרבאָרגעניש מײַן‬ ‫זײער האַרצן‪ ,‬און זײַנען געגאַנגען נאָך‬
‫זעל פֿון װעגן דער האָפֿערדיקײט‪ ,‬און‬ ‫פֿרעמדע געטער זײ צו דינען‪ ,‬און זיך‬
‫טרערן װעט טרערן‪ ,‬און צעגײן װעט‬ ‫צו בוקן צו זײ‪ ,‬װעלן װערן װי דער‬
‫אין טרערן‪ ,‬מײַן אױג‪ ,‬װאָס די סטאַדע‬ ‫דאָזיקער גאַרטל װאָס טױג ניט צו קײן‬
‫פֿון גאָט װערט געפֿאַנגען‪.‬‬ ‫זאַך‪.‬‬
‫‪ 18‬זאָג צו דעם מלך און צו דער‬ ‫‪ 11‬װאָרום אַזױ װי דער גאַרטל איז‬
‫מוטער‪-‬מלכּה‪ :‬זעצט אײַך אַראָפּ‬ ‫גאַהעפֿט צו די לענדן פֿון ַא מאַן‪ ,‬אַזױ‬
‫נידעריק‪ ,‬װאָרום גענידערט האָט‬ ‫האָב איך באַהעפֿט צו מיר דאָך גאַנצע‬
‫אײַער קאָפּצירונג‪ ,‬אײַער פּראַכטיקע‬ ‫הױז פֿון ישׂראל‪ ,‬און דאָס גאַנצע הױז‬
‫קרױן‪.‬‬ ‫פֿון יהודײַה‪ ,‬זאָגט װאָט‪ ,‬מיר צו זײַן‬
‫‪ 19‬די שטעט פֿון דָ רום זײַנען‬ ‫פֿאַר ַא פֿאָלק‪ ,‬און פֿאַר ַא נאָמען‪ ,‬און‬
‫פֿאַרשלאָסן‪ ,‬און ניאָט װער זאָל‬ ‫פֿאַר ַא לױב‪ ,‬און פֿאַר ַא שײנקײט;‬
‫עפֿענען; גאַנץ יהודה איז פֿאַרטריבן‬ ‫אָבער זײ האָבן ניט צוגעהרט‪.‬‬
‫געװאָרן‪ ,‬פֿאַרטריבן געװאָרן אין‬ ‫‪ 12‬און זאָלסט זאָגן צו זײ דאָס‬
‫גאַנצן‪.‬‬ ‫דאָזיקע װאָרט‪ :‬אַזױ האָט געזאָגט‬
‫‪ 20‬הײבט אױף אײַערע אױגן‪ ,‬און‬ ‫יהוה דער גאָט פֿון ישׂראל‪ :‬יעטװעדער‬
‫זעט די װאָס קומען פֿון צפֿון; װוּ איז די‬ ‫קרוג װערט אָנגעפֿילט מיט װײַן‪ .‬און‬
‫סטאַדע װאָס איז דיר געגעבן געװאָרן?‬ ‫אַז זײ װעלן זאָגן צו דיר‪ :‬װײסן מיר‬
‫די שײנע שאָף דײַנע?‬ ‫דען ניט װױל‪ ,‬אַז יעטװעדער קרוג‬
‫‪ 21‬װאָס װעסטו זאָגן װען ער װעט‬ ‫װערט אָנגעפֿילט מיט װײַן?‬
‫אָנזעצן אױף דיר‪ ,‬די װאָס דו האָסט זײ‬
‫אײַנגעװױנט פֿאַר פֿירשטן איבער דיר?‬ ‫‪ 13‬זאָלסטו זאָגן צו זײ‪ :‬אַזױ האָט‬
‫פֿאַר װאָר‪ ,‬װײען װעלן דיך אָננעמען‪,‬‬ ‫גאָט געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬איך פֿיל אָן אַלע‬
‫װי ַא פֿרױ צו קינד‪.‬‬ ‫באַװױנער פֿון דעם דאָזיקן לאַנד‪ ,‬און‬
‫די מלכים װאָס זיצן פֿון דודן אױף זײַן‬
‫‪ 22‬און אױב דו װעסט זאָגן אין דײַן‬ ‫טראָן‪ ,‬און די כּ ֹהנים‪ ,‬און די נבֿיאים‪,‬‬
‫האַרצן‪ :‬פֿאַר װאָס האָט דאָס מיר‬ ‫ש ַלי ִם‪ ,‬מיט‬
‫און אַלע באַװױנער פֿון ירו ָ‬
‫געטראָפֿן? פֿאַר דײַן גרױס זינד זײַנען‬ ‫שיכּרות‪.‬‬
‫אױפֿגעדעקט געװאָרן דײַנע ברעגן‪,‬‬
‫אַנטבלױזט געװאָרן דײַנע טריט‪.‬‬ ‫‪ 14‬און איך װעל זײ צעהאַקן אײנעם‬
‫‪ 23‬קען ַא כּושי בײַטן זײַן הױט‪ ,‬און‬ ‫אָן אַנדערן‪ ,‬אי די פֿאָטערס אי די זין‬
‫ַא לעמפּערט זײַנע פֿלעקן? אַזױ קענט‬ ‫אין אײנעם‪ ,‬זאָגט גאָט; איך װעל ניט‬
‫איר גוטס טאָן‪ ,‬איר צוגעװױנטע בײז‬ ‫שױנען‪ ,‬און ניט דערבאַרימען‪ ,‬און ניט‬
‫צו טאָן‪.‬‬ ‫רכמנות האָבן‪ ,‬זײ ניט אומצוברענגען‪.‬‬
‫‪ 24‬דרום װעל איך זײ צעשפּרײַטן װי‬ ‫‪ 15‬הערט און לײגט צו דאָס אױער‪,‬‬
‫שפּרײ װאָס פֿאַרגײט פֿאַרן װינט פֿון‬ ‫איר זאָלט אײַך ניט דערהײבן‪ ,‬װאָרום‬
‫מדבר‪.‬‬ ‫גאָט האָט גערעדט;‬
‫‪ 25‬דאָס איז דײַן גוֹרל‪ ,‬דײַן‬ ‫‪ 16‬גיט כּבוד צו יהוה אײַער גאָט‪,‬‬
‫צוגעמאָסטענער טײל פֿון מיר‪ ,‬זאָגט‬ ‫אײדער עס װעט פֿינצטער װערן‪,‬‬
‫גאָט‪ ,‬װײַל דו האָסט פֿאַרגעסן אָן מיר‪,‬‬ ‫און אײדער אײַערע פֿיס װעלן זיך‬
‫און זיך פֿאַרזיכערט אױף ליגן‪.‬‬ ‫אָפּשלאָגן אױף די נאַכטיקע בערג‪ ,‬און‬
‫‪ 26‬דרום דעק איך אױך אױף דײַנע‬ ‫איר װעט האָפֿן אױף ליכט‪ ,‬און ער װעט‬
‫ברעגן איבער דײַן פּנים‪ ,‬אתּון געזען‬ ‫עס מאַכן צו טױטשאָטן‪ ,‬און פֿאַרקערן‬
‫װערן װעט דײַן שאַנד‪.‬‬ ‫אין כִֹשכניש‪.‬‬
‫‪13:27—14:16‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪684‬‬
‫קען ניט העלפֿן? דו ביסט דאָך צװישן‬ ‫‪ 27‬דײַן ניאוף און דײַנע הירזשעס‪ ,‬די‬
‫אונדז‪ ,‬גאָט‪ ,‬און דײַן נאָמען װערט‬ ‫שענדלעכקײט פֿון דײַן זנות – אױף די‬
‫גערופֿן אױף אונדז; ניט טו אונדז‬ ‫הײכן אין פֿעלד האָב איך געזען דײַנע‬
‫פֿאַרלאָזן‪.‬‬ ‫ש ַלי ִם‪,‬‬
‫אומװערדיקײטן‪ .‬װײ דיר‪ ,‬ירו ָ‬
‫‪ 10‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט צו‬ ‫װיסט ניט רײן װערן! ביז איבער‬
‫דעם דאָזיקן פֿאָלק‪ :‬אַזױ האָבן‬ ‫װאַנען נאָך?‬
‫זײ ליב אומצוּװאַנדערן‪ ,‬זײ האַלטן‬
‫ניט אָפּ זײערע פֿיס; אַצונד װעט‬
‫ער געדענקען זײער פֿאַרברעך‪ ,‬און‬
‫װאָס דאָס װאָרט פֿון גאָט איז‬
‫געװען צו י ִרמי ָהון װעגן די‬ ‫‪14‬‬
‫טריקענישן‪.‬‬
‫דערמאָנען זײערע זינד‪.‬‬
‫‪ 11‬און גאָט נאָט צו מיר געזאָגט‪:‬‬ ‫‪ 2‬עס טרױערט יהודה‪ ,‬און אירע‬
‫זאָלסט ניט מתפּלל זײַן פֿאַר דעם‬ ‫טױערן זײַנען פֿאַרשמאַכט‪ ,‬און אירע‬
‫דאָזיקן פֿאָלק צום גוטן‪.‬‬ ‫טױערן זײַנען פֿאַרשמאַכט‪ ,‬זײ זײַנען‬
‫‪ 12‬אַז זײ פֿאַסטן‪ ,‬הער איך ניט צו‬ ‫פֿינצטער צו דער ערד; און דאָס‬
‫זײער געשרײ‪ ,‬און אַז זײ בפֿענגען‬ ‫ש ַלי ִם גײט אױף‪.‬‬
‫געשרײ פֿון ירו ָ‬
‫אױף בראַנדאָפּפֿער און שפּײַזאָפּפֿער‪,‬‬ ‫‪ 3‬און זײער פּנֵי שיקן זײערע יונגען‬
‫באַװיליק איך זײ ניט‪ -‬נײַערט מיט‬ ‫נאָך װאַסער; זײ קומען צו די גריבער‪,‬‬
‫שװערד אונמיט הונגער און מיט פּעסט‬ ‫געפֿינען זײ ניט קײן װאַסער‪ ,‬זײער‬
‫טו איך זײ פֿאַרלענדן‪.‬‬ ‫כּלים קערן זיך אום לײדיק; זײ‬
‫‪ 13‬האָב איך געזאָגט‪ :‬װײ‪ ,‬גאָט דו‬ ‫זײַנען אין ביאָש און פֿאַרשעמט‪ ,‬און‬
‫האַר‪ ,‬זע‪ ,‬די נבֿיאים זאָגן צו זײ‪ :‬איר‬ ‫פֿאַרדעקן זײערע קעפּ‪.‬‬
‫װעט ניט אָנזען קײן שװערד‪ ,‬און קײן‬ ‫‪ 4‬פֿון װעגן דער ערד װאָס איז‬
‫הונגער װעט ב ַײ אײַך ניט זײַן‪ ,‬װאָרום‬ ‫צעפּלאַצט‪ ,‬װײַל קײן רעגן איז ניט ָא‬
‫ַא זיכערן שלום װעל איך אײַך געבן אין‬ ‫אין לאַנד‪ ,‬זײַנען די אַקערלײַט אין‬
‫דעם דאָזיקן אָרט‪.‬‬ ‫ביאָש‪ ,‬זײ פֿאַרדעקן זײערע קעפּ‪.‬‬
‫‪ 14‬האָט גאָט צו מיר געזאָגט‪ :‬ליגן‬ ‫‪ 5‬װאָרום אַפֿילו ַא הינדין אין װעלד‬
‫זאָגן נבֿיאות דו נבֿיאים אין מײַן נאָמען;‬ ‫געבערט און פֿאַרלאָזט‪ ,‬װײַל קײן גראָז‬
‫ניט איך האָב זײ געשיקט‪ ,‬און ניט‬ ‫איז ניטאָ‪.‬‬
‫איך האָב זײ באַפֿױלן‪ ,‬און איט איך‬ ‫‪ 6‬און די װילדע אײזלען שטײען אױף‬
‫האָב צו זײ גערעדט; זעאונג פֿון ליגן‪,‬‬ ‫די הױכע ערטער‪ ,‬זײ שלינגען דעם‬
‫און װאָרזאָגעכץ און נישטיקײט‪ ,‬און‬ ‫װינט װי שאַקאַלן; זײערע אױגן גײען‬
‫באַטרוג פֿון זײער האַרצן‪ ,‬זאָגן זײ אײַך‬ ‫אױס‪ ,‬װײַל קײן קרײַטעכץ איז ניטאָ‪.‬‬
‫נבֿיאות‪.‬‬ ‫‪ 7‬אױב אונדזערע זינד זאָגן עדות‬
‫‪ 15‬דרום האָט גאָט אַזױ געזאָגט –‬ ‫קעגן אונדז‪ ,‬גאָט‪ ,‬טו פֿון דײַן נאָמען‬
‫אױף די נבֿיאים װאָס זאָגן נבֿיאות אין‬ ‫װעגן; װאָרום פֿיל זײַנען אונדזערע‬
‫מײַן נאָמען‪ ,‬װען איך האָב זײ ניט‬ ‫אָפּקערונגען‪ ,‬מיר האָבן געזינדיקט צו‬
‫געשיקט‪ ,‬און זײ זאָגן‪ :‬קײן שװערד‬ ‫דיר‪.‬‬
‫און קײן הונגער װעט ניט זײַן אין דעם‬ ‫‪ 8‬דו האָפֿענונג פֿון ישׂראל‪ ,‬זײַן‬
‫דאָזיקן לאַנד – פֿון שװערד און פֿון‬ ‫העלפֿער אין צײַט פֿון נױט‪ ,‬פֿאַר װאָס‬
‫הונגער װעלן פֿאַרלענדט װערן יענע‬ ‫זאָלסטו זײַן װי ַא פֿרעמדער אין לאַנד‪,‬‬
‫נבֿיאים‪.‬‬ ‫און װי ַא װאַנדערער װאָס פֿאַרקערט‬
‫‪ 16‬און דאָס פֿאָלק װאָס זײ‬ ‫צו נעכטיקן?‬
‫זאָגן נבֿיאות צו זײ‪ ,‬װעלן ליגן‬ ‫‪ 9‬פֿאַר װאָס זאָלסטו זײַן װי ַא‬
‫אַװעקגעװאָרפֿן אין די גאַסן פֿון‬ ‫צעטומלטער מענטש‪ ,‬װי ַא גיבור װאָס‬
‫‪685‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪14:17—15:9‬‬
‫זעל ניט מיט דעם דאָזיקן פֿאָלק; שיק‬ ‫ש ַלי ִם פֿון װעגן דעם הונגער און‬ ‫ירו ָ‬
‫זײ אַװעק פֿון מײַן פּנים‪ ,‬און זאָלן זײ‬ ‫דער שװערד‪ ,‬און זײ װעלן קײן‬
‫אַװעקגײן‪.‬‬ ‫באַגרעבער ניט האָבן; זײ‪ ,‬זײערע‬
‫‪ 2‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז זײ װעלן זאָגן‬ ‫װײַבער‪ ,‬און זײערע זין‪ ,‬און זײערע‬
‫צו דיר‪ :‬װוּהין זאָלן מיר אַװעקגײן?‬ ‫טעכטער; און איך װעל אױסגיסן אױף‬
‫זאָלסטו זאָגן צו זײ‪ :‬אַזױ האָט‬ ‫זײ זײער שלעכטיקײט‪.‬‬
‫גאָט געזאָגט‪ :‬װער צום טױט‪ ,‬צום‬ ‫‪ 17‬און זאָלסט זאָגן צו זײ דאָס‬
‫טױט‪ ,‬און װער צום שװערד‪ ,‬צום‬ ‫דאָזיקע װאָרט‪ :‬צעגײן זאָלן מײַנע‬
‫שװערד‪ ,‬און װער צום הונגער‪ ,‬צום‬ ‫אױגן אין טרערן טאָג און נאַכט‪ ,‬און ניט‬
‫הונגער‪ ,‬און װער צו געפֿאַנגענשאַפֿט‪,‬‬ ‫אױפֿהערן‪ ,‬װאָרום ַא גרױס בראָך איז‬
‫צו געפֿאַנגענשאַפֿט‪.‬‬ ‫צעבראָכן געװאָרן די יונגפֿױ טאָכטער‬
‫‪ 3‬און איך װעל אָנזעצן אױף זײ פֿיר‬ ‫מײַן פֿאָלק; ַא שװערן שלאַק ביז גאָר‪.‬‬
‫משפּחות‪ ,‬זאָגט גאָט‪ :‬די שװערד צו‬ ‫‪ 18‬אַז איך גײ אַרױס אין װעלד‪,‬‬
‫הרגען‪ ,‬און די הינט צו שלעפּן‪ ,‬און דעם‬ ‫ערשט‪ ,‬דערשלאָגענע פֿון שװערד; און‬
‫פֿױגל פֿון הימל‪ ,‬און די חיה פֿון דער‬ ‫אַז איך קום אַרײַן אין שטאָט‪ ,‬ערשט‪,‬‬
‫ערד‪ ,‬צו עסן און אומצוברענגען‪.‬‬ ‫יסורים פֿון הונגער‪ .‬װאָרום אי דער‬
‫‪ 4‬און איך װעל זײ מאַכן צו שױדער‬ ‫נבֿיא אי דער כּ ֹהן דרײען זיך איבערן‬
‫ב ַײ אַלע קיניגרײַכן פֿון דער ערד‪ ,‬פֿון‬ ‫לאַנד‪ ,‬און װײסן גאָרנישט‪.‬‬
‫װעגן מנשה דעם זון פֿון איכִז ִקי ָהון‪ ,‬אי‬ ‫‪ 19‬האָסטו פֿאַראַכטן פֿאַראַכט‬
‫דעם מלך פֿון יהודה‪ ,‬פֿאַר װאָס ער‬ ‫צי האָט זיך פֿון צִיוֹן‬ ‫יהודה?‬
‫האָט געטאָן אין ירו ָ‬ ‫פֿאַרעקלט דײַן זעל? פֿאַר װאָס האָסטו‬
‫דיך‬ ‫װעט‬ ‫װער‬ ‫‪ 5‬װאָרום‬ ‫אונדז געשלאָגן‪ ,‬אַז פֿאַר אונדז איז‬
‫ש ַלי ִם? און װער װעט‬ ‫דערברימען‪ ,‬ירו ָ‬ ‫קײן הײלונג ניטאָ? געהאָפֿט אױף‬
‫דיך באַדױערן? און װער װעט זיך‬ ‫שלום‪ ,‬און קײן גוטס איז ניטאָ; און‬
‫אָפּקערן דיך צו פֿרעגן אױף פֿריד?‬ ‫אױף ַא צײַט פֿון הײלונג‪ ,‬ערשט ַא‬
‫‪ 6‬דו האָסט מיך אַװעקגעװאָרפֿן‪,‬‬ ‫שרעקעניש!‬
‫זאָגט גאָט‪ ,‬אַהינטער טוסטו גײן‪ ,‬דרום‬ ‫גאָט‪ ,‬אונדזער‬ ‫‪ 20‬מיר װײסן‪,‬‬
‫שטרעק איך אױס מײַן האַנט אױף‬ ‫שלעכטיקײט‪ ,‬די זינד פֿון אונדזערע‬
‫דיר און צעשטער דיך; איך בין מיד‬ ‫עלטערן; װאָרום מיר האָבן געזינדיקט‬
‫געװאָרן זיך צו דערבאַרימען‪.‬‬ ‫צו דיר‪.‬‬
‫‪ 7‬און איך װינטשופֿל זײ מיט ַא‬ ‫‪ 21‬ניט פֿאַראַכט אונדז פֿון דײַן‬
‫װינטשופֿל אין די טױערן פֿון לאַנד;‬ ‫נאָמען װעגן‪ ,‬ניט שענד דעם טראָן פֿון‬
‫איך לאָז אָן קינדער‪ ,‬איך ברענג‬ ‫דײַן כּבוד; דערמאָן זיך‪ ,‬זאָלסט ניט‬
‫אונטער מײַן פֿאָלק‪ ,‬װײַל זײ קערן זיך‬ ‫פֿאַרשטערן דײַן בונד מיט אונדז‪.‬‬
‫ניט אום פֿון זײערע װעגן‪.‬‬ ‫‪ 22‬זײַנען ד ָא צװישן די נישטיקע‬
‫‪ 8‬זײערע אַלמנות װערן דורך מיר‬ ‫געצן פֿון די פֿעלקער רעגנ‪-‬געבער?‬
‫מער װי זאַמד פֿון די ימען; איך ברענג‬ ‫אָדער גיבן די הימלען אַלײן‬
‫אױף זײ – אױף דער מוטער – אַן‬ ‫שפּרײרעגן? פֿאַר װאָר‪ ,‬דו ביסט‬
‫אױסדערװײלטן‪ַ ,‬א פֿאַרװיסטער אין‬ ‫יהוה אונדזער גאָט‪ ,‬און מיר האָפֿן צו‬
‫מיטן טאָג‪ .‬איך װאַרף אָן אױף איר‬ ‫דיר‪ ,‬װאָרום דו מאַכסט דאָס אַלץ‪.‬‬
‫פּאָוצים אַנגסט און שרעקענישן‪.‬‬
‫‪ 9‬פֿאַרװעלקט װערט די געװינערין‬
‫פֿון זיבן‪ ,‬זי הױכט אױס איר נשמה;‬
‫איר זון גײט אונטער װען נאָך טאָג‪,‬‬
‫און גאָט האָט צו מיר‬
‫געזאָגט‪ :‬װען אױפֿשטײן זאָל‬
‫משה און שמואל פֿאַר מיר‪ ,‬איז מײַן‬
‫‪15‬‬
‫‪15:10—16:4‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪686‬‬
‫‪ 18‬פֿאַר װאָס איז אײביק מײַן‬ ‫זי װערט צו שאַנד און פֿאַרשעמט‪.‬‬
‫װײַטאָק‪ ,‬און מײַן װ אונד איז מסוכּן‪,‬‬ ‫און זײער איבערבליב װעל איך‬
‫זי װיל זיך ניט הײלן? װילסטו מיר‬ ‫איבערגעבן צום שװערד פֿאַר זײערע‬
‫זײַן װי ַא טײַך ַא פֿאַלשעתּר‪ ,‬װי‬ ‫פֿײַנט‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬
‫װאַסערן אומגעטרײַע?‬ ‫‪ 10‬װײ מיר‪ ,‬מוטער מײַנע‪ ,‬װאָס דו‬
‫‪ 19‬דרום האָט גאָט אַזױ געזאָגט‪ :‬אַז‬ ‫האָסט מיך געבאָרן ַא מענטש פֿון קריג‪,‬‬
‫דו װעסט זיך אומקערן‪ ,‬און איך װעל‬ ‫און ַא מענטש פֿון שטרײט קעגן גאַנצן‬
‫דיך אומקערן‪ ,‬װעסטו שטײן פֿאַר מיר;‬ ‫לאַנד; ניט איך מאָן‪ ,‬און ניט מע מאָנט‬
‫און אַז דו װעסט אַרױסציען טײַערס פֿון‬ ‫ב ַײ מיר‪ ,‬פֿון דעסטװעגן שילטן זײ מיך‬
‫געמײַנעם‪ ,‬װעסטו אַזױ װי מײַן מױל‬ ‫אַלע‪.‬‬
‫זײַן; זײ װעלן זיך אומקערן צו דיר‪ ,‬און‬ ‫‪ 11‬האָט גאָט געזאָגט‪ :‬פֿאַר װאָר‪,‬‬
‫דו װעסט זיך גניט אומקערן צו זײ‪.‬‬ ‫איך װעל דיך דערלײזן צום גוטן; פֿאַר‬
‫‪ 20‬און איך װעל דיך מאַכן‬ ‫װאָר‪ ,‬איך װעל מאַכן דעם פֿײַנט זיך‬
‫אַקעגן דעם דאָזיקן פֿאָלק פֿאַר ַא‬ ‫בעטן ב ַײ דיר אין צײַט פֿון אומגליק און‬
‫באַפֿעסטיקטער מױער פֿון קופּער‪ ,‬און‬ ‫אין צײַט פֿון נױט‪.‬‬
‫זײ װעלן מלחמה האַלטן קעגן דיר‪ ,‬און‬ ‫‪ 12‬קען מען אײַזן צעברעכן – אײַזן‬
‫װעלן דיך ניט בײַקומען; װאָרום איך‬ ‫פֿון צפֿון‪ ,‬און קופּער?‬
‫בין מיט דיר‪ ,‬דיך צו העלפֿן‪ ,‬און דיך‬ ‫‪ 13‬דײַן פֿאַרמעג און דײַנע אוֹצרות‬
‫מציל צו זײַן‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬ ‫װעל איך געבן צו רױב אָן געצאָלט;‬
‫‪ 21‬און איך װעל דיך מציל זײַן פֿון‬ ‫יאָ‪ ,‬פֿאַר אַלע דײַנע זינד אַזש אין אַלע‬
‫דער האַנט פֿון די שלעכטע‪ ,‬און װעל‬ ‫דײַנע געמאַרקן‪.‬‬
‫דיך אױסלײַזן פֿון דעם פֿױסט פֿון די‬ ‫‪ 14‬און איך װעל דיך אַריבערפֿירן‬
‫מאַכטיקע‪.‬‬ ‫ב ַײ דײַנע פֿײַנט‪ ,‬אין ַא לאַנד װאָס‬
‫דו קענסט ניט; װאָרום ַא פֿײַער איז‬
‫‪ 2‬זאָלסט דיר ניט נעמען קײן װײַב‪,‬‬
‫אָנגעצונדן אין מײַן נאָז‪ ,‬אױף אײַך‬
‫װעט עס ברענען‪.‬‬
‫‪ 15‬דו‪ ,‬גאָט װײסט דאָך‪ ,‬געדענק‬
‫און ניט האָבן קײן זין און קײן טעכטער‬ ‫מיך‪ ,‬און דערמאָן זיך אָן מיר‪ ,‬און‬
‫אין דעם דאָזיקן אָרט‪.‬‬ ‫זײ זיך נוֹקם אָן מײַנע נאָכיאָגער;‬
‫‪ 3‬װאָרום אַזױ האָט גאָט געזאָגט‬ ‫פֿון װעגן דײַן לאַנגגעמיט ניט נעם‬
‫אױף די זין און אױף די טעכטער װאָס‬ ‫מיך אַװעק; מערק מײַן לײַדן פֿון‬
‫װערן געבאָרן אין דעם דאָזיקן אָרט‪,‬‬ ‫דײַנעטװעגן שאַנד‪.‬‬
‫און אױף זײערע מוטערס אָס האָבן‬ ‫‪ 16‬װי דײַנע װערטער זײַנען‬
‫זײ געהאַט‪ ,‬און אױף זײערע פֿאָטערס‬ ‫געפֿונען געװאָרן‪ ,‬אַזױ האָב איך זײ‬
‫װאָס האָבן זײ געבאָרן אין דעם דאָזיקן‬ ‫אײַנגעשלונגען‪ ,‬און דײַן װאָרט איז‬
‫לאַנד‪:‬‬ ‫מיר געװען פֿאַר ַא פֿרײד‪ ,‬און פֿאַר‬
‫‪ 4‬טױטן פֿון יסורים װעלן זײ‬ ‫ַא שׂמכה פֿון מײַן האַרצן‪ ,‬װײַל דײַן‬
‫שטאַרבן; ניט באַקלאָגט און ניט‬ ‫נאָמען איז אױף מיר גערופֿן געװאָרן‪,‬‬
‫באַגראָבן װעלן זײ װערן‪ ,‬צו מיסט‬ ‫יהוה דו גאָט פֿון צבָאות‪.‬‬
‫אױפֿן געזיכט פֿון דער ערד װעלן זײ‬ ‫‪ 17‬איך בין ניט געזעסן אין געזעמל‬
‫זײַן; און פֿון שװערד און פֿון הונגער‬ ‫פֿון פֿרײלעכע און זיך לוסטיק‬
‫װעלן זײ פֿאַרלענדט װערן; און זײערע‬ ‫געמאַכט; פֿון װעגן דײַן האַנט בין‬
‫טױטע לײַבער װעלן זײַן צו שפּײַז‬ ‫איך געזעסן אַלײן‪ ,‬װאָרום מיט צאָרן‬
‫פֿאַרן פֿױגל פֿון הימל‪ ,‬י און פֿאַר דער‬ ‫האָסטו מיך אָנגעפֿילט‪.‬‬
‫‪687‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪16:5—16:19‬‬
‫‪ 12‬און איר האָט נאָך ערגער‬ ‫חיה פֿון דער ערד‪.‬‬

‫געטאָן פֿון אײַערע עלטערן‪ ,‬און‬ ‫‪ 5‬װאָרום אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪:‬‬
‫אָט גײט איר איטלעכער נאָך דער‬ ‫זאָלסט ניט קומען אין הױז פֿון יאָמער‪,‬‬
‫אײַנגעשפּאַרטקײט פֿון זײַן בײזן‬ ‫און זאָלסט ניט גײן באַקלאָגן‪ ,‬און‬
‫האַאַרצן‪ ,‬מיך ניט צו הערן‪.‬‬ ‫זאָלסט זײ ניט באַדױערן‪ ,‬װאָרום איך‬
‫‪ 13‬דרום װעל איך אײַך פֿאַרװאַרפֿן‬ ‫האָב אַװעקגענומען מײַן שלום פֿון דעם‬
‫פֿון דעם דאָזיקן לאַנד אין ַא לאַנד‬ ‫דאָזיקן פֿאָלק‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬די גענאָד‪,‬‬
‫װאָס ניט איר און ניט אײַערע עלטערן‬ ‫און די דערבאַרימונג‪.‬‬
‫האָבן געקענט‪ ,‬און איר װעט דאָרטן‬ ‫‪ 6‬און גרױס און קלײן װעלן שטאַרבן‬
‫דינען פֿרעמדע געטער טאָג און נאַכט;‬ ‫אין דעם דאָזיקן לאַנד; ניט זײ װעלן‬
‫װאָרום איך װעל אײַך ניט געבן קײן‬ ‫באַגראָבן װערן‪ ,‬און ניט מע װעט‬
‫לײַטזעליקײט‪.‬‬ ‫קלאָגן נאָך זײ‪ ,‬און ניט מע װעט זיך‬
‫‪ 14‬פֿאַר װאָר‪ ,‬זע טעג קומען‪ ,‬זאָגט‬ ‫אײַנשנײַדן‪ ,‬און ניט מע װעט זיך ַא‬
‫גאָט‪ ,‬און עס װעט מער ניט געזאָגט‬ ‫פּליך מאַכן נאָך זײ;‬
‫װערן‪ :‬אַזױ װי עס לעבט גאָט װאָס‬ ‫‪ 7‬און ניט מע װעט ברעכן ברױט פֿאַר‬
‫האָט אױפֿגעבראַכט די קינדער פֿון‬ ‫זײ אין אַבֵלות‪ ,‬זײ צו טרײסטן נאָך‬
‫ִצרי ִם!‬
‫ישׂראל פֿון לאַנד מ ַ‬ ‫ַא טױטן‪ ,‬און ניט מע װעט זײ געבן‬
‫‪ 15‬נײַערט‪ :‬אַזױ װי סעס לעבט גאָט‬ ‫טרינקען ַא בעכער פֿון טרײסטונג נאָך‬
‫װאָס האָט אױפֿגעבראַכט די קינדער‬ ‫זײער פֿאָטער און נאָך זײער מוטער‪.‬‬
‫פֿון ישׂראל פֿון צפֿון‪-‬לאַנד און פֿון אַלע‬ ‫‪ 8‬און אין הױז פֿון ַא סעודה זאָלסטו‬
‫לענדער װאָס ער האָט זײ פֿאַרשטױסן‬ ‫ניט גײן‪ ,‬צו זיצן מיט זײ‪ ,‬צו עסן און צו‬
‫אַהין! און איך װעל זײ אומקערן‬ ‫טרינקען‪.‬‬
‫אױף זײער ערד װאָס איך האָב געגעבן‬ ‫‪ 9‬װאָרום אַזױ האָט געזאָגט יהוה פֿון‬
‫זײערע עלטערן‪.‬‬ ‫צבָאוֹת‪ ,‬דער גאָט פֿון ישׂראל‪ :‬זע‪ ,‬איך‬
‫‪ 16‬זע‪ ,‬איך שיק נאָך פֿישערס ַא‬ ‫פֿאַרשטער פֿון דעם דאָזיקן אָרט‪ ,‬פֿאַר‬
‫סך‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬און זײ װעלן זײ‬ ‫אײַערע אױגן און אין אײַערע טעג‪,‬‬
‫אַרױספֿישן; און דערנאָך װעל איך‬ ‫דעם קָול פֿון לוסטיקײט און דעם קָול‬
‫שיקן נאָך ַא סך יעגערס‪ ,‬און זײ װעלן‬ ‫פֿון פֿרײד‪ ,‬דעם קָול פֿון ַא כתן און דעם‬
‫זײ צענױפֿיאָגן פֿון יעטװעדער גאַרג‪,‬‬ ‫קָול פֿון ַא כּלה‪.‬‬
‫און פֿון יעטװעדער הײך‪ ,‬און פֿון די‬ ‫‪ 10‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז דו װעסט‬
‫שפּאַלטן פֿון די װעלזן‪.‬‬ ‫זאָגן צו דעם דאָזיקן פֿאָלק די אַלע‬
‫‪ 17‬װאָרום מײַנע אױגן זײַנען אױף‬ ‫װערטער‪ ,‬און זײ װעלן זאָגן צו דיר‪:‬‬
‫אַלע זײערע װעגן‪ ,‬ניט פֿאַרבאָרגן‬ ‫פֿאַר װאָס האָט גאָט אָנגעזאָגט אױף‬
‫זײַנען זײ פֿון פֿאַר מיר‪ ,‬און ניט‬ ‫אונדז אַלדאָס דאָזיקע גרױסע בײז‪,‬‬
‫פֿאַרהױלן איז זײער פֿאַרברעך פֿון‬ ‫און װאָס איז אונדזער פֿאַרברעך‪ ,‬און‬
‫אַקעגן מײַנע אױגן‪.‬‬ ‫װאָס איז אונדזער זינד װאָס מיר האָבן‬
‫‪ 18‬און איך װעל צוערשט באַצאָלן‬ ‫געזינדיקט צו יהוה אונדזער גאָט?‬
‫טאָפּל זײער פֿאַרברעך און זײער זינד‪,‬‬ ‫‪ 11‬זאָלסטו זאָגן צו זײ‪ :‬פֿאַר װאָס‬
‫פֿאַר װאָס זײ האָבן פֿאַרשװעכט מײַן‬ ‫אײַערע עלטערן האָבן מיך פֿאַרלאָזן‪,‬‬
‫לאַנד מיט די נבֵלות פֿון זײערע מיאוסע‬ ‫זאָגט גאָט‪ ,‬און זזײ זײַנען געגאַנגען‬
‫אָפּגעטער‪ ,‬און זײערע אומװערדיקײטן‬ ‫נאָך פֿרעמע געטער‪ ,‬און האָבן זײ‬
‫האָבן אָנגעפֿילט מײַן אַרב‪.‬‬ ‫געדינט‪ ,‬און זיך געבוקט צו זײ‪ ,‬און‬
‫‪ 19‬גאָט‪ ,‬מײַן פֿעסטיקײט און מײַן‬ ‫מיך האָבן זײ פֿאַרלאָזן‪ ,‬און מײַן תּוֹרה‬
‫פֿעסטונג‪ ,‬און מײַן אַנטרינונג אין טאָג‬ ‫האָבן זײ ניט געהיט‪.‬‬
‫‪16:20—17:17‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪688‬‬
‫‪ 7‬געבענטשט דער מאַן װאָס‬ ‫פֿון נױט צו דיר װעלן פֿעלקער קומען‬
‫פֿאַרזיכערט זיך אױף גאָט‪ ,‬און גאָט‬ ‫פֿון די עקן ערד‪ ,‬און װעלן זאָגן‪:‬‬
‫איז זײַן פֿאַרזיכערונג!‬ ‫נאָר ליגן האָבן געי ַרשעט אונדזערע‬
‫‪ 8‬װאָרום ער װעט זײַן װי ַא בױם‬ ‫עלטערן‪ ,‬נישטיקײטן װאָס אין זײ איז‬
‫געפֿלאַנצט ב ַײ װאַסער‪ ,‬װאָס ב ַײ ַא‬ ‫קײן נוץ ניטאָ‪.‬‬
‫באַך לאָזט ער אַרױס זײַנע װאָרצלען‪,‬‬ ‫‪ 20‬קען ַא מענטש זיך מאַכן געטער‪,‬‬
‫און ער מערקט ניט װען עס קומט ַא‬ ‫אַז זײ זײַנען קײן געטער ניט?‬
‫היץ‪ ,‬און זײַן בלאַט איז גרין‪ ,‬און אין ַא‬ ‫‪ 21‬פֿאַר װאָר‪ ,‬זע‪ ,‬איך מאַך זײ װיסן‪,‬‬
‫יאָר פֿון טריקעניש דאגהט ער ניט‪ ,‬און‬ ‫דאָס מאָל װעל איך זײ מאַכן װיסן מײַן‬
‫הערט ניט אױף טראָגן פֿרוכט‪.‬‬ ‫האַנט און מײַן בבורה‪ ,‬און זײ װעלן‬
‫‪ 9‬פֿאַרדרײטער פֿון אַלץ איז דאָס‬ ‫װיסן אַז מײַן נאָמען איז יהוה‪.‬‬
‫האַרץ‪ ,‬און שװאַך איז עס – װער קען‬
‫‪ 10‬איך‪ ,‬גאָט‪ ,‬טו פֿאָרשן דאָס‬
‫עס קאָנען?‬
‫האַרץ‪ ,‬טו פֿרוּװן די נירן‪ ,‬כּדי צו געבן‬
‫די זינד פֿון יהודה איז‬
‫אַן‬ ‫מיט‬ ‫אױפֿגעשריבן‬ ‫‪17‬‬
‫אײַזערנער פּען‪ ,‬מיט ַא דימענטענעם‬
‫איטלעכן לױט זײַנע װעגן‪ ,‬לױט דער‬ ‫שפּיץ; אױסגעקריצט אױפֿן טאָװל פֿון‬
‫פֿרוכט פֿון זײַנע מעשׂים‪.‬‬ ‫זײער האַרצן‪ ,‬י און אױף די הערנער‬
‫‪ַ 11‬א פֿעלדהון װאָס בװריט אױף‬ ‫פֿון אײַערע מזבכות‪.‬‬
‫װאָס זי האָט ניט געלײגט‪ ,‬איז דער‬ ‫‪ 2‬װי זײ בענקען נאָך זײערע קינדער‬
‫װאָס מאַכט אַן עשירות‪ ,‬אָבע רניט מיט‬ ‫– אַזױ נאָך זײערע מזבחות‪ ,‬און זײערע‬
‫גערעכטיקײט; אין העלפֿט פֿון זײַנע‬ ‫געצנשטאַנגען בײַם צװײַגהאַפֿטיקן‬
‫טעג װעט ער עס פֿאַרלאָזן‪ ,‬און אין זײַן‬ ‫בױם‪ ,‬אױף די בערגלעך די הױכע‪.‬‬
‫סָוף װעט ער בלײַבן ַא מנוּװל‪.‬‬ ‫‪ 3‬מײַן געבערג אין פֿעלד! דײַן‬
‫‪ 12‬דו טראָן פֿון פּראַכטיקײט‪,‬‬ ‫פֿאַרמעג‪ ,‬אַלע דײַנע אוֹצרות װעל איך‬
‫דערהױבן פֿון אָנהײב אָן‪ ,‬דו אָרט פֿון‬ ‫געבן צו רױב‪ ,‬דײַנע היכן – פֿאַר די‬
‫אונדזער הײליקײט‪,‬‬ ‫זינד אין אַלע דײַנע געמאַרקן‪.‬‬
‫‪ 13‬דו האָפֿענונג פֿון ישׂראל‪ ,‬גאָט‪,‬‬ ‫‪ 4‬און װעסט זיך אָפּװאַרפֿן פֿון זיך‬
‫אַלע װאָס פֿאַרלאָזן דיך‪ ,‬װעלן‬ ‫אַלײן פֿון דײַן נחלה‪ ,‬װאָס איך האָב‬
‫פֿאַרשעמט װערן; און די אָפּגעקערטע‬ ‫דיר געגעבן; און איך װעל דיך מאַכן‬
‫פֿון מיר װעלן אין דער ערד װאַרשריבן‬ ‫דינען דײַנע פֿײַנט‪ ,‬אין ַא לאַנד װאָס דו‬
‫װערן‪ ,‬װײַל זײ האָבן פֿאַרלאָזן גאָט‪,‬‬ ‫קענסט ניט; װאָרום ַא פֿײַער האָט איר‬
‫דעם קװאַל פֿון לעבעדיקע װאַסער‪.‬‬ ‫אָנגעצונדן אין מײַן נאָז‪ ,‬ביז אײביקן‬
‫‪ 14‬הײל מיך‪ ,‬גאָט‪ ,‬איך זאָל געהײלט‬ ‫װעט עס ברענען‪.‬‬
‫װערן‪ ,‬העלף מיך‪ ,‬איך זאָל גהאָלפֿן‬ ‫גאָט געזאָגט‪:‬‬ ‫‪ 5‬אַזױ האָט‬
‫װערן‪ ,‬װאָרום דו ביסט מײַן לױב‪.‬‬ ‫פֿאַרשאָלטן דער מאַן װאָס פֿאַרזיכערט‬
‫‪ 15‬זע‪ ,‬זײ זאָגן צו מיר‪ :‬װוּ איז דאָס‬ ‫זיך אױף ַא מענטשן‪ ,‬און מאַכט פֿלײש‬
‫װאָרט פֿון גאָט? זאָל עס נאָר קומען‪.‬‬ ‫זײַן אָנהאַלט‪ ,‬און פֿון גאָט קערט זיך‬
‫‪ 16‬און איך‪ ,‬ניט איך בין אַנטלאָפֿן פֿון‬ ‫אָפּ זײַן האַרץ!‬
‫זײַן ַא פּאַסטוך הינטער דיר‪ ,‬און ניט‬ ‫‪ 6‬װאָרום ער װעט זײַן װי ַא‬
‫איך האָב באַגערט דעם אומגליקלעכן‬ ‫טאַמאַריסק אין דער װיסטע‪ ,‬און װעט‬
‫טאָג; דו בײַסט עס; װאָס איז אַרױס פֿון‬ ‫ניט זען װען עס קומט גוטס‪ ,‬און װעט‬
‫מײַנע ליפּן‪ ,‬איז פֿאַר דײַן פּנים געװען‪.‬‬ ‫װױנען אין טריקענישן אין דער מדבר‪,‬‬
‫‪ 17‬זאָל עס מיר ניט זײַן צום בראָך;‬ ‫אין ַא לאַנד ַא זאַלציקן װאָס איז ניט‬
‫דו ביסט דאָך מײַן באַשיצונג אין טאָג‬ ‫באַזעצט‪.‬‬
‫‪689‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪17:18—18:6‬‬
‫רײַטן אױף רײַטװעגן און אױף פֿערד‪,‬‬ ‫פֿון אומגליק‪.‬‬

‫זײ‪ ,‬און זײערע האַרן‪ ,‬די מענער פֿון‬ ‫‪ 18‬זאָלן מײַנע נאָכיאָגער פֿאַרשעמט‬
‫ש ַלי ִם;‬
‫יהודה‪ ,‬און די באַװױנער פֿון ירו ָ‬ ‫װערן‪ ,‬און איך זאָל ניט פֿאַרשעמט‬
‫און די דאָזיקע שטאָט װעט זײַן באַזעצט‬ ‫װערן; זאָלן זײ דערשראָקן װערן‪ ,‬און‬
‫אױף אײביק‪.‬‬ ‫איך זאָל ניט דערשראָקן װערן‪ .‬ברענג‬
‫‪ 26‬און מע װעט קומען פֿון די‬ ‫אױף זײ דעם טאָג פֿון אומגליק‪ ,‬און ַא‬
‫שטעט פֿון יהודה‪ ,‬און פֿון רונד‬ ‫צװײאיקן בראָך צעברעך זײ‪.‬‬
‫ש ַלי ִם‪ ,‬און פֿון לאַנד בנימין‪,‬‬‫אַרום ירו ָ‬ ‫‪ 19‬אַזױ האָט צו מיר גאָט געזאָגט‪:‬‬
‫און פֿון דער נידערונג‪ ,‬און פֿונעם‬ ‫גײ און זאָלסט זיך שטעלן אין טױער‬
‫געבערג‪ ,‬און פֿונעם דָ רום‪ ,‬ברענגענדיק‬ ‫פֿון די קינדער פֿון פֿאָלק‪ ,‬װאָס דורך‬
‫בראַנדאָפּפֿער‪ ,‬און שלאַכטאָפּפֿער‪,‬‬ ‫אים קומען אַרײַן די מלכים פֿון יהודה‪,‬‬
‫און שפּײַזאָפּפֿער‪ ,‬און װײַרױך‪ ,‬און‬ ‫און װאָס דורך אים גײען זײ אַרױס‪ ,‬און‬
‫ברענגענדיק דאַנקאָפּפֿער‪ ,‬אין הױז פֿון‬ ‫ש ַלי ִם;‬‫אין אַלע טױערן פֿון ירו ָ‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫‪ 20‬און זאָלסט זאָגן צו זײ‪ :‬הערט‬
‫‪ 27‬אױב אָבער איר װעט ניט צוהערן‬ ‫דאָס װאָרט פֿון גאָט‪ ,‬איר מלכים‬
‫צו מיר‪ ,‬צו הלטן הײליק דעם טאָג פֿון‬ ‫פֿון יהודה‪ ,‬און גאַנץ יהודה‪ ,‬און אַלע‬
‫שבת‪ ,‬און ניט צו טראָגן קײן משׂא און‬ ‫ש ַלי ִם‪ ,‬װאָס קומען‬ ‫באַװױנער פֿון ירו ָ‬
‫אַרײַנקומען דערמיט אין די טױערן פֿון‬ ‫אין די דאָזיקע טױערן;‬
‫ש ַלי ִם אין טאָג פֿון שבת‪ ,‬װעל איך‬ ‫ירו ָ‬ ‫‪ 21‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬היט אײַך‬
‫אָנצינדן ַא פֿײַער אין אירע טױערן‪,‬‬ ‫אום אײַער זעל‪ ,‬און איר זאָלט ניט‬
‫און עס װעט פֿאַרצערן די פּאַלאַצן‬ ‫טראָגן קײן משׂא אין טאָג פֿון שבת‬
‫פֿון ירושָלקי ִם‪ ,‬און װעט ניט פֿאַלאָשן‬ ‫און אַרײַנברענגען אין די טױערן פֿון‬
‫װערן‪.‬‬ ‫ש ַלי ִם‪.‬‬
‫ירו ָ‬
‫דאָס װאָרט װאָס איז געװען‬ ‫‪ 22‬און איר זאָלט ניט אַרױסטראָגן‬
‫צו י ִרמי ָהון פֿון גאָט‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫‪18‬‬ ‫זאָגן‪:‬‬
‫קײן משׂא פֿון אַײַערע הײַזער אין טאָג‬
‫פֿון שבת‪ ,‬און קײן שום אַרבעט זאָלט‬
‫און זאָלסט‬ ‫‪ 2‬שטײ אױף‪,‬‬ ‫איר ניט טאָן‪ ,‬און איר זאָלט האַלטן‬
‫אַראָפּנידערן צום הױז פֿון דעם‬ ‫הײליק דעם טאָג פֿון שבת‪ ,‬אַזױ װי איך‬
‫טעפּער‪ ,‬און דאָרטן װעל איך דיך‬ ‫האָב באַפֿױלן אײַערע עלטערן‪.‬‬
‫מאַכן הערן מײַנע װערטער‪.‬‬ ‫‪ 23‬אָבער זײ האָבן ניט געהערט און‬
‫‪ 3‬האָב איך אַראָפּגענידערט צום הױז‬ ‫ניט צוגענײַגט זײער אױער‪ ,‬און זײ‬
‫פֿון דעם טעפּער‪ ,‬ערשט ער מאַכט‬ ‫האָבן האַרט געמאַכט זײער נאַקן ניט‬
‫אַרבעט אױפֿן װערקשטײן‪.‬‬ ‫צוצוהערן‪ ,‬און ניט צו נעמען קײן‬
‫‪ 4‬און אַז די כּלי װאָס ער האָט‬ ‫מוסר‪.‬‬
‫געמאַכט פֿון לײם איז פֿאַרדאָרבן‬ ‫‪ 24‬דרום װעט זײַן‪ :‬אױב צוהערן‬
‫געװאָרן אין דער האַנט פֿון דעם‬ ‫װעט איר צוהערן צו מיר‪ ,‬זאָגט גאָט‪,‬‬
‫טעפּער‪ ,‬האָט ער זי איבערגעמאַכט‬ ‫ניט אַרײַנצוברענגען קין משׂא אין‬
‫אין אַן אַנדער כּלי‪ ,‬אַזױ װי עס איז‬ ‫די טױערן פֿון דער דאָזיקער שטאָט‬
‫װױלגעפֿעלן אין די אױגן פֿון דעם‬ ‫אין טאָג פֿון שבת‪ ,‬נײַערט צו האַלטן‬
‫טעפּער צו מאַכן‪.‬‬ ‫הײליק דעם טאָג פֿון שבת‪ ,‬ניט צו טאָן‬
‫‪ 5‬איז דאָס װאָרט פֿון גאָט געװען צו‬ ‫אין אים קײן שִם אַרבעט‪,‬‬
‫מיר אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫‪ 25‬װעלן קומען אין די טױערן פֿון‬
‫‪ 6‬קער איך דען ניט טאָן מיט אײַך‬ ‫דער דאָזיקער שטאָט מלכים און האַרן‬
‫אַזױ װי דער דאָזיקער טעפּער‪ ,‬איר‬ ‫װאָס זיצן אױפֿן טראָן פֿון דוד‪ ,‬װאָס‬
‫‪18:7—18:23‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪690‬‬
‫‪ 15‬װאָרום מײַן פֿאָלק האָט פֿאַרגעסן‬ ‫הױז פֿון ישׂראל? זאָגט גאָט‪ .‬זעט‪ ,‬װי‬
‫אָן מיר‪ ,‬צו נישטיקײט רײַכערן זײ‪ ,‬און‬ ‫לײם אײן דער האַנט פֿון דעם טעפּער‪,‬‬
‫מע האָט זײ געמאַכט שטרױכלען אין‬ ‫זײַט איר אין מײַן האַנט‪ ,‬הױז פֿון‬
‫זײערע װעגן – די אײביקע שטעגן‪,‬‬ ‫ישׂראל‪.‬‬
‫‪ 16‬כּדי צו גײן אױף בײַשטעגן‪ ,‬אױף‬ ‫‪ 7‬אײן רגע רעד איך אױף ַא פֿאָלק‬
‫ַא װעג ניט אױסגעטרעטן‪ .‬כּדי צו‬ ‫און אױף ַא קיניגרײַך‪ ,‬אױסצורײַסן און‬
‫מאַכן זײַן לאַנד פֿאַר ַא שרעק‪ ,‬פֿאַר‬ ‫אײַנצוּװאַרפֿן און אונטערצוברענגען;‬
‫אַן אײביקער שמוצערונג‪ .‬איטלעכער‬ ‫‪ 8‬אָבער אַז דאָס פֿאָלק װאָס איך האָב‬
‫װאָס גײט איר פֿאַרב ַײ װעט זיס‬ ‫אױף אים גערעדט‪ ,‬קערט זיך אום פֿון‬
‫דערשרעקן‪,‬‬ ‫זײַן שלעכטיקײט‪ ,‬האָב איך חרטה אױף‬
‫‪ 17‬װי מיט ַא מזרח‪-‬װינט װעל איך‬ ‫דעם בײז װאָס איך האָב געטראַכט אים‬
‫זײ צעשפּרײַטן פֿאַר דעם פֿײַנט; זײער‬ ‫צו טאָן‪.‬‬
‫רוקן און ניט זײער פּנױם װעל איך זען‪,‬‬ ‫‪ 9‬און אײן רגע רעד איך אױף ַא‬
‫אין טאָג פֿון זײער בראָך‪.‬‬ ‫פֿאָלק און אױף ַא קיניגרײַך‪ ,‬צו בױען‬
‫‪ 18‬יאָ‪ ,‬זײ האָבן געזאָגט‪ :‬קומט‬ ‫און צו פֿלאַנצן;‬
‫לאָמיר אױסטראַכטן תּכבולות קעגן‬
‫י ִמי ָהון; װאָרום די תּוֹרה װעט ניט‬ ‫‪ 10‬אָבער אַז עס טוט װאָס איז‬
‫אונטערגײן פֿון דעם כּ ֹהן‪ ,‬און די עטש‬ ‫שלעכט אין מײַנע אױגן‪ ,‬ניט צוצוהערן‬
‫פֿון דעם חכם‪ ,‬און דאָס װאָרט פֿון דעם‬ ‫מײַן קָול‪ ,‬האָב איך חרטה אױף דעם‬
‫נבֿיא‪ .‬קומט און לאָמיר אים שלאָגן‬ ‫גוטס װאָס איך האָב געזאָגט אים צו‬
‫מיט דער צונג‪ ,‬און ניט פֿאַרנעמען אַלע‬ ‫באַגיטיקן‪.‬‬
‫זײַנע רײד‪.‬‬ ‫‪ 11‬און אַצונד זאָג אַקאָרשט צו די‬
‫‪ 19‬פֿאַרנעם צו מיר‪ ,‬גאָט‪ ,‬און הנער‬ ‫מענער פֿון יהודה‪ ,‬און צו די באַװױנער‬
‫צו דעם קָול פֿון מײַנע קריגער‪.‬‬ ‫ש ַלי ִם‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַזױ‬ ‫פֿון ירו ָ‬
‫‪ 20‬זאָל פֿאַר ַא טוֹבה ַא רעה באַצאָלט‬ ‫האָט גאָט געזאָגט‪ :‬זעט‪ ,‬איך באַשאַף‬
‫װערן? װאָרום זײ האָבן געגראָבן ַא‬ ‫אױף אײַך אַן אומגליק‪ ,‬און גראַכט‬
‫גרוב פֿאַר מײַן לעבן‪ .‬געדענק מײַן‬ ‫אױף אײַך ַא טראַכטונג; קערט אײַך‬
‫שטײן פֿאַר דיר‪ ,‬צו רעדן גוטס אױף‬ ‫אום פֿאָרט איטלעכער פֿון זײַן שלעכטן‬
‫זײ‪ ,‬אָפּצוקערן דײַן גרימצאָרן פֿון זײ‪.‬‬ ‫װעג‪ ,‬און בעסערט אײַערע װעגן און‬
‫‪ 21‬דרום גיב זײערע קינדער צום‬ ‫אײַערע מעשׂים‪.‬‬
‫הונגער‪ ,‬און שלײַדער זײ אין דער‬ ‫אומזיסט!‬ ‫‪ 12‬אָבער זײ זאָגן‪:‬‬
‫מאַכט פֿון שװערד; און זאָלן זײערע‬ ‫נײַערט נאָך אונדזערע געדאַנקען‬
‫װײַבער בלײַבן אָן קינדער‪ ,‬און‬ ‫װעלן מיר גײן‪ ,‬און איטלעכער לױט‬
‫אַלמנות‪ ,‬און זײערע מענער זאָלן זײַן‬ ‫דער אײַנגעשפּאַרטקײט פֿון זײַן בײזן‬
‫הרוגים פֿון פּעסט‪ ,‬זײערע בכורים‪,‬‬ ‫האַרצן װעלן מיר טאָן‪.‬‬
‫דערשלאָגן פֿון שװערד אין מלחמה‪.‬‬ ‫‪ 13‬דרום האָט גאָט אַזױ געזאָגט‪:‬‬
‫‪ 22‬זאָל זיך הערן ַא געשרײ פֿון‬ ‫פֿרעגט אַקראָשט ב ַײ די פֿעלקער‪,‬‬
‫זײערע הײַזער‪ ,‬װען דו װעסט ברענגען‬ ‫װער האָט אַזױנס געהערט?‬
‫אױף זײ פּלוצים ַא מחנה; װאָרום זײ‬ ‫שױדערהאַפֿטיקס ביז גאָר האָט‬
‫האָבן געגראָבן ַא גרוב מיך צו פֿאַנגען‪,‬‬ ‫באַגאַנגען די יונגפֿרױ ישׂראל‪.‬‬
‫און נעצן באַהאַלטן פֿאַר מײַנע פֿיס‪.‬‬ ‫‪ 14‬װעט פֿון װעגן ַא פֿעלז פֿון‬
‫‪ 23‬און דו‪ ,‬גאָט‪ ,‬װײסט זײער גאַנצן‬ ‫פֿעלד דער שנײ דעם לבָנוֹן פֿאַרלאָזן?‬
‫באַראָט מיך צו טײטן; ניט פֿאַרגעבן‬ ‫װעט צוליב דומפּיקע װאַסער קאַלטע‬
‫זאָלסטו זײער פֿאַרברעך‪ ,‬און ניט‬ ‫פֿליסעדיקע אַװעקגעװאָרפֿן װערן?‬
‫‪691‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪19:1—19:14‬‬
‫פֿײַנט‪ ,‬און דורך דער האַנט פֿון די װאָס‬ ‫פֿאַרמעקן זאָלסטו זײער זינד פֿון פֿאַר‬
‫זוכן זײַער לעבן; און איך װעל געבן‬ ‫דיר‪ ,‬און זאָלן זײ געשטרױכלט װערן‬
‫זײערע טױטע לײַבער צו שפּײַז פֿאַרן‬ ‫פֿאַר דיר; אין צײַט פֿון דײַן צאָרן רעכן‬
‫פֿױגל פֿון הימל‪ ,‬און פֿאַר דער חיה פֿון‬ ‫זיך מיט זײ‪.‬‬
‫דער ערד‪.‬‬ ‫אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪:‬‬
‫‪ 8‬און איך װעל מאַכן די דאָזיקע‬
‫שטאָט פֿאַר ַא שרעק און פֿאַר ַא‬
‫גײ און זאָלסט דיר קױפֿן‬
‫ַא טעפּערקרוג און נעם מיט פֿון די‬
‫‪19‬‬
‫שמוצערונג; איטלעכער װאָס גײט איר‬ ‫עלטסטע פֿון פֿאָלק‪ ,‬און פֿון די עלטסטע‬
‫פֿאַרב ַײ װעט זיך דערשרעקן‪ ,‬אונװ עט‬ ‫פֿון די כּ ֹהנים‪,‬‬
‫ש ֹוצערן אױף אַלע אירע פּלאָגן‪.‬‬ ‫‪ 2‬און זאָלסט אַרױסגײן צום טאָל‬
‫‪ 9‬און איך װעל זײ מאַכן עסן דאָס‬ ‫פֿון בן‪-‬הִנוֹ‪ ,‬װאָס בײַם אײַנגאַנג פֿון‬
‫פֿלײש פֿון זײערע זין‪ ,‬און דאָס פֿלײש‬ ‫טױער חרסית‪ ,‬און אױסרופֿן דאָרטן די‬
‫פֿון זײערע טעכטער‪ ,‬און אײנר דעם‬ ‫װערטער װאָס איך װעל רעדן צו דיר‪,‬‬
‫אַנדערנס פֿלײש װעלן זײ עסן‪ ,‬אין דער‬ ‫‪ 3‬און זאָלסט זאָגן‪ :‬הערט דאָס‬
‫באַלעגרונג און אין דער דריקונג‪ ,‬װאָס‬ ‫װאָרט פֿון גאָט‪ ,‬איר מלכים פֿון יהודה‪,‬‬
‫זײערע פֿײַנט‪ ,‬און די װאָס זוכן זײער‬ ‫און באַװױנער פֿון ירושָלי ִם‪ :‬אַזױ האָט‬
‫לעבן‪ ,‬װעלן זײ דריקן‪.‬‬ ‫געזאָגט יהוה פֿון צבָאוֹת‪ ,‬דער גאָט פֿון‬
‫‪ 10‬און זאָלסט צעברעכן דעם קרוג‬ ‫ישׂראל‪ :‬זע‪ ,‬איך ברענג אַן אומגליק‬
‫פֿאַר די אױגן פֿון די מענטשן װאָס גײען‬ ‫אױף דעם דאָזיקן אָרט‪ ,‬אַז איטלעכער‬
‫מיר דיר‪,‬‬ ‫װאָס הערט עס‪ ,‬װעלן אים די אױערן‬
‫‪ 11‬און זאָלסט זאָגן צו זײ‪ :‬אַזױ‬ ‫קלינגען;‬
‫האָט געזאָגט גאָט פֿון צבָאוֹת‪ :‬אַזױ‬ ‫‪ 4‬פֿאַר װאָס זײ האָבן מיך פֿאַרלאָזן‪,‬‬
‫װעל איך צעברעכן דאָס דאָזיקע פֿאָלק‬ ‫און האָבן פֿאַרפֿרעמדט דעם דאָזיקן‬
‫און די דאָזיקע שטאָט‪ ,‬אַזױ װי מע‬ ‫אָרט‪ ,‬און גערײדערט אין אים צו‬
‫צעברעכט ַא כּלי פֿון ַא טעפּער‪ ,‬אַז‬ ‫פֿרעמדע געטער‪ ,‬װאָס ניט זײ‪ ,‬און ניט‬
‫זי קען ניט מער פֿאַרריכט װערן; און‬ ‫זײערע עלטערן‪ ,‬און ניט די מלכים פֿון‬
‫מע װעט באַגראָבן אין תּוֹ ֿפֶת‪ ,‬װײַל‬ ‫יהודה‪ ,‬האָבן זײ געקענט; און זײ האָבן‬
‫מער קײן אָרט װעט ניט זײַן אױף צו‬ ‫אָנגעפֿילט דעם דאָזיקן אָרט מיט בלוט‬
‫באַגראָבן‪.‬‬ ‫פֿון אומשולדיקע‪.‬‬
‫‪ 12‬אַזױ װעל איך טאָן צו דעם דאָזיקן‬ ‫‪ 5‬און זײ האָבן געבױט די במות צו‬
‫אָרט‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬און צו זײַנע‬ ‫בעַל‪ ,‬צו פֿאַרברענען זײערע קינדער‬
‫באַװױנער‪ ,‬כּדי צו מאַכן די דאָזיקע‬ ‫אין פֿײַער‪ ,‬בראַנדאָפּפֿער צו בעַל‪ ,‬װאָס‬
‫שטאָט אַזױ װי תּוֹ ֿפֶת‪.‬‬ ‫ניט איך האָב באַפֿױלן‪ ,‬און ניט איך‬
‫ש ַלי ִם‪ ,‬און‬
‫‪ 13‬און די הײַזער פֿון ירו ָ‬ ‫האָב געזאָגט‪ ,‬און ניט עס איז מיר אױפֿן‬
‫די הײַזער פֿון די מלכים פֿון יהודה‪,‬‬ ‫זינען אַרױפֿגעקומען‪.‬‬
‫די אומרײנע‪ ,‬װעלן זײַן אַזױ װי דער‬ ‫‪ 6‬דרום זע‪ ,‬טעג קומען‪ ,‬זאָגט גאָט‪,‬‬
‫אָרטפֿון תּוֹ ֿפֶת – אַלע הײַזער װאָס מע‬ ‫און דער דאָזיקער אָרט װעט ניט מער‬
‫האָט גערײכערט אױף זײערע דעכער‬ ‫גערופֿן װערן ”תּו ֿפֶת“‪ ,‬און ”דער טאָל‬
‫צום גאַנצן חיל פֿון הימל‪ ,‬און געגאָסן‬ ‫פֿון בן‪-‬הִנוֹם“‪ ,‬נײַערט ”דער טאָל פֿון‬
‫גיסאָפּפֿער צו פֿרעמדע געטער‪.‬‬ ‫טײטונג“‪.‬‬
‫‪ 14‬און י ִרמי ָהו איז געקומען פֿון‬ ‫‪ 7‬און איך װעל מאַכן צו נישט‬
‫תּוֹ ֿפֶת‪ ,‬װאָס גאָט האָט אים אַהין‬ ‫ש ַלי ִם‬
‫דעם באַראָט פֿון יהודה און ירו ָ‬
‫געשיקט נבֿיאות זאָגן‪ ,‬און ער האָט זיך‬ ‫אין דעם דאָזיקן אָרט‪ ,‬און װעל זײ‬
‫געשטעלט אין הױף פֿון גאָטס הױז‪ ,‬און‬ ‫מאַכן פֿאַלן דורכן שװערד פֿאַר זײערע‬
‫‪19:15—20:13‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪692‬‬
‫געפֿאַנגענשאַפֿט‪ ,‬און קײן בבֿל װעסטו‬ ‫האָט געזאָגט צום גאַנצן פֿאָלק‪:‬‬
‫קומען‪ ,‬און דאָרטן װעסטו שטאַרבן‪,‬‬ ‫‪ 15‬אַזױ האָט געזאָגט יהוה פֿון‬
‫און דאָרטן װעסטו באַגראָבן װערן‪,‬‬ ‫צבָאוֹת‪ ,‬דער גאָט פֿון ישׂראל‪ :‬זע‪ ,‬איך‬
‫דו און אַלע דײַנע ליבהאָבער װאָס דו‬ ‫כּרך‪ ,‬און אױף‬
‫ברענג אױף דעם דאָזיקן ַ‬
‫האָסט זײ נבֿיאות געזאָגט מיט ליגן‪.‬‬ ‫אַלע זײַנע שטעט‪ ,‬דאָס גאַנצע בײז‬
‫‪ 7‬האָסט מיך איבערגערעדט‪ ,‬גאָט‪,‬‬ ‫װאָס איך האָב אָנגעזאָגט אױף אים‪,‬‬
‫און איך בין איבערגערעדט געװאָרן‪,‬‬ ‫װײַל זײ האָבן האַרט געמאַכט זײער‬
‫האָסט מיך איבערגעשטאַרקט‪ ,‬און‬ ‫נאַקן‪ ,‬ניט צוצוהערן מײַנע װערטער‪.‬‬
‫ביסט בײַגעקומען; איך בין געװאָרן‬
‫צום געלעכטער ַא גאַנצן טאָג‪,‬‬
‫איטלעכער טוט שפּעטן פֿון מיר‪.‬‬
‫און פַּשחור דער זון פֿון ִאמֵר‬
‫דעם כּ ֹהן‪ ,‬װאָס איז געװען‬
‫דער אױבעראױפֿזעער אין הױז פֿון‬
‫‪20‬‬
‫‪ 8‬װאָרום װען נאָך איך רעד‪ ,‬טו איך‬
‫שרײַען‪” ,‬אומרעכט און רױב!“ רוף‬ ‫גאָט האָט געהערט י ִרמי ָהון נבֿיאותתּ‬
‫איך אױס‪ .‬פֿאַר װאָר‪ ,‬דאָס װאָרט פֿון‬ ‫זאָגן די דאָזיקע װערטער‪.‬‬
‫גאָט איז מיר געװאָרן צו שאַנד און‬ ‫‪ 2‬און פַּשחור האָט געשלאָגן י ִרמי ָהו‬
‫אוצו לעסטערונג ַא גאַנצן טאָג‪.‬‬ ‫הנבֿיאן‪ ,‬און האָט אים אַרײַנגעשטעלט‬
‫‪ 9‬און איך האָב געװעסט געזאָגט‪:‬‬ ‫אין דעם צװאַנגלאָץ װאָס אין‬
‫איך װעל אים ניט דער‪-‬מאָנען‪ ,‬און‬ ‫אױבערשטן טױער פֿון בנימין‪ ,‬װאָס‬
‫װעל מער ניט רעדן אין זײַן נאָמען;‬ ‫אין הױז גאָט‪.‬‬
‫אָבער עס איז אין מײַן האַרצן װי ַא‬ ‫‪ 3‬און עס איז געװען אױף מאָרגן‪,‬‬
‫ברענעדיק פֿײַער‪ ,‬אײַנגעשלאָסן אין‬ ‫אַז פַּשחור האָט אַרױסגענומען י ִרמי ָהון‬
‫מײַנע בײַנער‪ ,‬און איך מאַטער זיך עס‬ ‫פֿון צװאַנגקלאָץ‪ ,‬האָט י ִרמי ָהו צו אים‬
‫אײַנצוהאַלטן‪ ,‬אָבער איך קען ניט‪.‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬ניט פַּשחור האָט גאָט גערופֿן‬
‫‪ 10‬יאָ‪ ,‬איך האָב געהערט די בײזע‬ ‫דײַן נאָמען‪ ,‬נײַערט מָגוֹר‪ִ -‬מסָביב‪.‬‬
‫רײד פֿון פֿיל‪ַ ,‬א שרעק רונד אַרום‪:‬‬ ‫‪ 4‬װאָרום אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪:‬‬
‫”מַסרט‪ ,‬און לאָמיר אים פֿאַרמַסרן!“‬ ‫זע‪ ,‬איך מאַך דיך פֿאַר ַא שרעק‬
‫אַלע מײַנע גוטע פֿרײַנט לױערן אױף‬ ‫פֿאַר דיר אַלײן‪ ,‬און פֿאַר אַלע דײַנע‬
‫מײַן בראָך‪ :‬אפֿשר װעט ער פֿאַרנאַרט‬ ‫ליבהאָבער; און זײ װעלן פֿאַלן דורך‬
‫װערן‪ ,‬אונמיר װעלן אים בײַקומען‪,‬‬ ‫דער שװערד פֿון זײערע פֿײַנט‪ ,‬און‬
‫און נעמען אונדזער נקמה פֿון אים‪.‬‬ ‫דײַנע אױגן װעלן עס זצוזען; און גאַנץ‬
‫‪ 11‬אָבער גאָט איז מיט מיר װי‬ ‫יהודה װעל איך געבן אין דער האַנט‬
‫ַא גיבור ַא מאַכטיקער‪ ,‬דרום װעלן‬ ‫פֿון דעם מלך פֿון בבֿל‪ ,‬און ער װעט‬
‫מײַנע נאָכיאָגער געשטרױכלט װערן‪,‬‬ ‫זײ פֿאַרטרײַבן קײן בבֿל‪ ,‬און װעט זײ‬
‫און װעלן ניט אױספֿירן; זײ װערן‬ ‫דערשלאָגן מיטן שװערד‪.‬‬
‫פֿאַרשעמט זײער‪ ,‬װײַל זײ האָבן ניט‬ ‫‪ 5‬און איך װעל געבן אַל דאָס‬
‫באַגליקט‪ ,‬אַן אײביקע שאַנד װאָס װעט‬ ‫רײַכטום פֿון דער דאָזיקער שטאָט‪ ,‬און‬
‫ניט פֿאַרגעסן װערן‪.‬‬ ‫אַל איר מי‪ ,‬און אַל איר טײַערקײט‪,‬‬
‫‪ 12‬און דו גאָט פֿון צבָאוֹת‪ ,‬װאָס‬ ‫אױך אַלע אוֹצרות פֿון די מלכים פֿון‬
‫פּרוּװסט דעם גערעכטן‪ָ ,‬א װאָס זעסט‬ ‫יהודה װעל איך געבן‪ ,‬אין דער האַנט‬
‫די נירן און דאָס האַרץ‪ ,‬לאָמיך זען דײַן‬ ‫פֿון זײערע פֿײַנט‪ ,‬און זײ װעלן זײ‬
‫נקמה פֿון זײ‪ ,‬װאָרום צו דיר האָב איך‬ ‫צערױבן‪ ,‬און װעלן זײ נעמען און זײ‬
‫אַנטפּלעקט מײַן קריג‪.‬‬ ‫ברענגען קײן בבֿל‪.‬‬
‫‪ 13‬זינגט צו גאָט‪ ,‬טוט לױבן גאָט‪,‬‬ ‫‪ 6‬און דו‪ ,‬פַּשחור‪ ,‬און אַלע‬
‫װאָרום ער האָט מציל געװען די זעל‬ ‫באַװױנער פֿון דײַן הױז‪ ,‬װעט גײן אין‬
‫‪693‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪20:14—21:11‬‬
‫לעגערן אױף אײַך‪ ,‬און איך װעל זײ‬ ‫פֿון דעם אָרימען פֿון דער האַנט פֿון די‬
‫אײַנזאַמלען אין דער דאָזיקער שטאָט‪.‬‬ ‫שלעכטסטוער‪.‬‬
‫‪ 5‬און איך גופֿא װעל מלחמה האַלטן‬ ‫‪ 14‬פֿאַרשאָלטן דער טאָג װאָס איך‬
‫מיט אײַך‪ ,‬מיט אַן אױסגעשטרעקטער‬ ‫בין אין אים געבאָרן געװאָרן! דער‬
‫האַנט און מיט ַא שטאַרקן אָרעם‪ ,‬און‬ ‫טאָג װאָס מײַן מוטער האָט מיך‬
‫מאָיט כּעס‪ ,‬און מיט גרים‪ ,‬און מיט‬ ‫געבאָרן זאָל זײַן ניט געבענטשט!‬
‫גרױס צאָרן‪.‬‬ ‫‪ 15‬פֿאַרשאָלטן דער מענטש װאָס‬
‫‪ 6‬און איך װעל שלאָגן די באַװױנער‬ ‫האָט מײַן פֿאָטער די בשׂורה געבראַכט‪,‬‬
‫פֿון דער דאָזיקער שטאָט‪ ,‬אי מענטש‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ַ :‬א יי ִנגל איז דיר געבאָרן‬
‫אי בהמה; פֿון ַא גרױסער פּעסט װעלן‬ ‫געװאָרן; פֿרײען דערפֿרײט האָט ער‬
‫זײ שטאַעבן‪.‬‬ ‫אים!‬
‫‪ 7‬און דערנאָך‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬װעל‬ ‫‪ 16‬יענער מענטש זאָל זײַן װי די‬
‫איך געבן צִד ִקי ָהו דעם מלך פֿון יהודה‪,‬‬ ‫שטעט װאָס גאָט האָט איבערגעקערט‬
‫און זײַנע קנעכט‪ ,‬און דאָס פֿאָלק‪ ,‬די‬ ‫און ניט דערבאַרימט; און ער זאָל הערן‬
‫װאָס זײַנען איבערגעבליבן אין דער‬ ‫ַא איללה אין דער פֿרי‪ ,‬און ַא געשרײ‬
‫דפֿאָזיקער שטאָט פֿון דער פּעסט‪ ,‬פֿון‬ ‫אין מיטן טאָג;‬
‫דער שװערד‪ ,‬און פֿון דעם הונגער‪,‬‬ ‫‪ 17‬פֿאַר װאָס ער האָט מיך ניט‬
‫ַדראצַר דעם‬
‫אין דער האַנט פֿון נבוכ ֶ‬ ‫געטײט פֿון טראַכט‪ ,‬אַז מײַן מוטער זאָל‬
‫מלך פֿון בבֿל‪ ,‬און אין דער האַנט פֿון‬ ‫מײַן קבר זײַן‪ ,‬און איר טראַכט אײביק‬
‫זײערע פֿײַנט‪ ,‬און אין דער האַנט פֿון די‬ ‫טראָגעדיק‪.‬‬
‫װאָס זוכן זײער לעבן; און ער וועט זײ‬ ‫‪ 18‬נאָך װאָס גאָר בין איך פֿון טראַכט‬
‫דערשלאָגן מיטן שאַרף פֿון שװערד;‬ ‫אַרױס צו זען מאַטערניש און קומער‪,‬‬
‫ער װעט זײ ניט שױנען‪ ,‬און װעט ניט‬ ‫און אױסגײן אין שאַנד זאָלן מײַנע‬
‫דערבאַרימען און ניט רכמנות האָבן‪.‬‬ ‫טעג?‬
‫‪ 8‬און צו דעם דאָזיקן פֿאָלק זאָלסטו‬ ‫דאָס װאָרט װאָס איז געװען‬
‫זאָגן‪ :‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬איך‬
‫לײג פֿאַר אײַך דעם װעג פֿון לעבן און‬
‫צו י ִרמי ָהון פֿון גאָט‪ ,‬װען‬
‫דער מלך צִד ִקי ָהו האָט צו אים געשיקט‬
‫‪21‬‬
‫דעם װעג פֿון טױט‪.‬‬ ‫פַּשחור דעם זון פֿון מַל ִכּי ָהן‪ ,‬און צ ֿפַני ָה‬
‫‪ 9‬דער װאָס בלײַבט זיצן אין דער‬ ‫שׂי ָהן‪ ,‬דעם כּ ֹהן‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫דעם זון פֿון ַמ ֲע ֵ‬
‫דאָזיקער שטאָט‪ ,‬װעט שטאַרבן פֿון‬ ‫זאָגן‪:‬‬
‫שװערד‪ ,‬און פֿון הונגער‪ ,‬און פֿון‬ ‫‪ 2‬פֿרעג‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬פֿאַר אונדז‬
‫פּעסט‪ ,‬אָבער דער װאָס גײט אַרױס‬ ‫ַדראצַר דער מלך‬ ‫ב ַײ גאָט‪ ,‬װאָרום נבוכ ֶ‬
‫און װעט צופֿאַלן צו די כַּשׂדים װאָס‬ ‫פֿון בבֿל האַלט מלחמה אױף אונדז;‬
‫לעגערן אױף אײַך‪ ,‬װעט בלײַבן לעבן‪,‬‬ ‫אפֿשר װעט גאָט טאָן מיט אונדז אַזױ‬
‫און זײַן נפֿש װעט אים זײַן צום‬ ‫װי אַלע זײַנע װוּנדער‪ ,‬און ער װעט‬
‫געװינס‪.‬‬ ‫אָפּציען פֿון אונדז‪.‬‬
‫‪ 10‬װאָרום איך האָב געטאָן מײַן פּנים‬ ‫‪ 3‬האָט י ִרמי ָהו צו זײ געזאָגט‪ :‬אַזױ‬
‫קעגן דער דאָזיקער שטאָט צום בײזן‬ ‫זאָלט איר זאָגן צו צִד ִקי ָהון‪:‬‬
‫און ניט צום גוטן‪ ,‬זאָגט גאָט; אין דער‬ ‫‪ 4‬אַזױ האָט געזאָגט יהוה דער גאָט‬
‫האַנט פֿון דעם מלך פֿון בבֿל װעט זי‬ ‫פֿון ישׂראל‪ :‬זע‪ ,‬איך דר ַײ אום די‬
‫איבערגעגעבן װערן און ער װעט זי‬ ‫כּלֵי‪-‬מלחמה װאָס אין אײַער האַנט‪,‬‬
‫פֿאַרברענען אין פֿײַער‪.‬‬ ‫װאָס איר האַלט דערמיט מלחמה‬
‫‪ 11‬און צום הױז פֿון דעם מלך פֿון‬ ‫דרױסן פֿון דער מױער אַקעגן דעם מלך‬
‫יהודה‪ :‬הערט דאָס װאָרט פֿון גאָט‪.‬‬ ‫פֿון בבֿל‪ ,‬און אַקעגן די כַּשׂדים‪ ,‬װאָס‬
‫‪21:12—22:14‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪694‬‬
‫‪ 6‬װאָרום אַזױ האָט גאָט געזאָגט‬ ‫‪ 12‬הױז פֿון דוד‪ ,‬אַזױ האָט גאָט‬
‫אױף דעמהױז פֿון דעם מלך פֿון יהודה‪:‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬האַלט ַא משפּט אין דער פֿרי‪,‬‬
‫גָלעָד ביסטו מיר געװען‪ ,‬דער שפּיץ‬ ‫און זײַט מציל דעם באַגזלטן פֿון דעם‬
‫פֿון לבָנון; אױב איך װעל דיך ניט‬ ‫דריקערס האַנט‪ ,‬כּדי מײַן גרימצאָרן‬
‫מאַכן פֿאַר ַא מדבר‪ ,‬פֿאַר שטעט ניט‬ ‫זאָל ניט אַרױסגײן װי ַא פֿײַער‪ ,‬און‬
‫באַװױנטע!‬ ‫ברענען אַז קײן לעשער זאָל ניט זין‪,‬‬
‫‪ 7‬און איך װעל אָנברײַטן אױף‬ ‫פֿון װעגן אײַערע בײזע מעשׂים‪.‬‬
‫דיר צעשטערער‪ ,‬איטלעכן מיט זײַן‬ ‫‪ 13‬זע‪ ,‬איך קום צו דיר‪ ,‬באַװױנערין‬
‫געצײַג‪ ,‬און זײ װעלן אָפּהאַקן דײַנע‬ ‫פֿון טאָל‪ ,‬דו פֿעלז פֿון פּלױן‪ ,‬זאָגט‬
‫געקליבענע צעדערן‪ ,‬און אַרײַנװאַרפֿן‬ ‫גאָט; איר װאָס זאָגט‪ :‬װער װעט‬
‫אין פֿײַער‪.‬‬ ‫נידערן אױף אונדז? און װער װעט‬
‫‪ 8‬און פֿיל פֿעלקער װעלן פֿאַרבײַגײן‬ ‫קומען אין אונדזערע װױנונגען?‬
‫פֿאַרב ַײ דער דאָזיקער שטאָט‪ ,‬און זײ‬ ‫‪ 14‬און איך װעל זיך אָפּרעכענען מיט‬
‫װעלן זאָגן אײנער צום אַנדערן‪ :‬פֿאַר‬ ‫אײַך לױט דער פֿרוכט פֿון אײַערע‬
‫װאָס האָט גאָט אַזױ געטאָן צו דער‬ ‫מעשׂים‪ ,‬זאָגט גאָט; און איך װעל‬
‫דאָזיקער גרױסער שטאָט?‬ ‫אָנצינדן ַא פֿײַער אין איר װאַלד‪ ,‬און‬
‫‪ 9‬און מע װעט זאָגן‪ :‬פֿאַר װאָס זײ‬ ‫עס װעט פֿאַרצערן אַלץ װאס אַרום‬
‫האָבן פֿאַרלאָזן דעם בונד פֿון יהוה‬ ‫איר‪.‬‬
‫זײער גאָט‪ ,‬און האָבן זיך געבוקט צו‬ ‫אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪:‬‬
‫פֿרעמדע געטער‪ ,‬און זײ געדינט‪.‬‬
‫‪ 10‬איר זאָל ניט װײַנען אױפֿן טױטן‪,‬‬
‫נידער אַראָפּ צום הױז פֿון‬ ‫‪22‬‬
‫דעם מלך פֿון יהודה‪ ,‬און זאָלסט רעדן‬
‫און איט באַדױערן אױף אים; װײנען‬ ‫דאָרטן דאָס דאָזיקע װאָרט‪,‬‬
‫װײנט אױף דעם װאָס גײט אַװעק‪,‬‬ ‫‪ 2‬און זאָגן‪ :‬הער דאָס װאָרט פֿון‬
‫װאָרום ער װעט זיך מער ניט אומקערן‬ ‫גאָט‪ ,‬דו מלך פֿון יהודה װאָס זיצסט‬
‫און זען דאָס לאַנד פֿון זײַן געבורט‪.‬‬ ‫אױפֿן טראָן פֿון דוד‪ ,‬דו‪ ,‬און דײַנע‬
‫‪ 11‬װאָרום אַזױ האָט גאָט געזאָגט‬ ‫קנעכט‪ ,‬און דײַן פֿאָלק‪ ,‬װאָס קומען אין‬
‫שי ָהו דעם‬
‫אױף שַלום דעם זון פֿון י ֹא ִ‬ ‫די דאָזיקע טױערן‪.‬‬
‫מלך פֿון יהודה‪ ,‬װאָס האָט געקיניגט‬ ‫‪ 3‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬טוט רעכט‬
‫אױף דעם אָרט פֿון זײַן פֿאָטער‬ ‫און גערעכטיקײט‪ ,‬און זײַט מציל דעם‬
‫שי ָהון‪ ,‬און װאָס איז אַװעקגעגאַנגען‬ ‫י ֹא ִ‬ ‫באַגזלטן פֿון דעם דריקערס האַנט; און‬
‫פֿון דעם דאָזיקן אָרט‪ :‬ער װעט זיך‬ ‫ַא פֿרעמדן‪ַ ,‬א יתום‪ ,‬און אַן אַלמנה‪,‬‬
‫מער ניט אומקערן אַהין‪.‬‬ ‫זאָלט איר ניט קריװדען‪ ,‬ניט באַרױבן‪,‬‬
‫‪ 12‬נײַערט אין דעם אָרט װוּהין מע‬ ‫און אומשולדיק בלוט זאָלט איר ניט‬
‫האָט אים פֿאַרטריבן‪ ,‬דאָרטן װעט ער‬ ‫פֿאַרגיסן אין דעם דאָזיקן אָרט‪.‬‬
‫שטאַרבן‪ ,‬און דאָס דאָזיקע לאַנד װעט‬ ‫‪ 4‬װאָרום אױב טאָן װעט איר טאָן‬
‫ער מער ניט אָנזען‪.‬‬ ‫די דאָזיקע זאַך‪ ,‬װעלן קומען אין די‬
‫‪ 13‬װײ‪ ,‬דער װאָס בױט זײַן הױז‬ ‫טױערן פֿון דעם דאָזיקן הױז מלכים‬
‫מיט אומערלעכקײט‪ ,‬און זײַנע‬ ‫װאָס זיצן אױפֿן טראָן פֿון דוד‪ ,‬װאָס‬
‫אױבערשטובן מיט אומרעכט; װאָס‬ ‫רײַטן אױף רײַטװעגן און אױף פֿערד‪,‬‬
‫אַרבעט מיט זײַן חבר אומזיסט‪ ,‬און‬ ‫ער‪ ,‬און זײַנע קנעכט‪ ,‬און זײַן פֿאָלק‪.‬‬
‫גיט אים ניט זײַן לױן;‬ ‫‪ 5‬אױב אָבער איר עט ניט צוהערן די‬
‫‪ 14‬װאָס זאָגט‪ :‬איך װעל מיר‬ ‫דאָזיקע װערטער‪ ,‬שװער איך ב ַײ מיר‪,‬‬
‫אױפֿבױען ַא גרױס הױז‪ ,‬און‬ ‫זאָגט גאָט‪ ,‬אַז צו װיסט װעט װערן‬
‫אױבערשטובן געראַמע; און ער‬ ‫דאָס דאָזיקע הױז‪.‬‬
‫‪695‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪22:15—:23‬‬
‫‪ 23‬דו באַװױנערין פֿון לבָנוֹן‪ ,‬דו‬ ‫שנײַדט זיך אױס גענצטער; און‬
‫אײַנגענעסטע אין צעדערן‪ ,‬װי באַכנט‬ ‫ער באַדעקט עס מיט צעדער‪ ,‬און‬
‫װעסטו זײַן‪ ,‬װען אױף דיר קומען‬ ‫באַשמירט עס מיט פֿאַרב!‬
‫װײען‪ַ ,‬א װײַטאָק װי פֿון ַא געװינערין!‬ ‫‪ 15‬װילסטו קיניגן‪ ,‬װײַל דו‬
‫‪ 24‬אַזױ װי איך לעב‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬װען‬ ‫פֿאַרמעסט זיך מיט צעדערהאָלץ? דײַן‬
‫כָּני ָהו דער זון פֿון יהוֹי ָקימען‪ ,‬דער מלך‬ ‫פֿאָטער‪ ,‬פֿאַר װאָר‪ ,‬האָט געגעסן און‬
‫פֿון יהודה‪ ,‬זאָל זײַן דער זיגלרינג אױף‬ ‫געטרונקען‪ ,‬אָבער ער האָט געטאָן‬
‫מײַן רעכטער האַנט‪ ,‬װעל איך דיך פֿון‬ ‫רעכט און גערעכטיקײט‪ ,‬דרום איז‬
‫דאָרטן אַראָפּרײַסן!‬ ‫אים גוט געװען‪.‬‬
‫‪ 25‬און איך װעל דיך געבן אין דער‬ ‫‪ 16‬ער האָט געמשפּט דעם משפּט פֿון‬
‫האַנט פֿון די װאָס זוכן דײַן לעבן‪ ,‬און‬ ‫אָרימאַן און אביאָן‪ ,‬דרום איז געװען‬
‫אין דער האַנט פֿון די װאָס דו שרעקסט‬ ‫גוט‪ .‬פֿאַר װאָר‪ ,‬דאָס איז דערקענען‬
‫זיך פֿאַר זײ‪ ,‬און אין דער האַנט פֿון‬ ‫מיך‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬
‫ַדראצַר דעם מלך פֿון בבֿל‪ָ ,‬א און‬ ‫נבוכ ֶ‬ ‫‪ 17‬אָבער דײַנע אױגן און דײַן האַרץ‬
‫אין ער האַנט פֿון די כַּשׂדים‪.‬‬ ‫זײַנען ניט מער װי נאָר אױף דײַן‬
‫‪ 26‬און איך װעל פֿאַרװאַרפֿן דיך‪ ,‬און‬ ‫געװין‪ ,‬און אױף אומשולדיק בלוט צו‬
‫דײַן מוטער װאָס האָט דיך געבאָרן‪ ,‬אין‬ ‫פֿאַרגיסן‪ ,‬און אױף רױב און אױף‬
‫אַן אַנדער לאַנד‪ ,‬װאָס איר זײַט דאָרטן‬ ‫דריקונג צו באַגײן‪.‬‬
‫ניט געבאָרן געװאָרן; און דאָרטן װעט‬ ‫‪ 18‬דרום האָט גאָט אַזױ געזאָגט אױף‬
‫איר שטאַרבן‪.‬‬ ‫שי ָהון דעם מלך‬
‫יהוֹי ָקים דעם זון פֿון י ֹא ִ‬
‫‪ 27‬און אין דעם לאַנד װאָס זײער‬ ‫פֿון יהודה‪ :‬מע װעט ניט קלאָגן אױף‬
‫האַרץ ציט זײ זיך אומצוקערן אַהין‪,‬‬ ‫אים‪” :‬װײ מײַן ברודער!« און‪” :‬װײ‬
‫אַהין װעלן זײ זיך ניט אומקערן‪.‬‬ ‫שװעסטער!“ מע װעט ניט קלאָגן אױף‬
‫‪ 28‬איז ַא פֿאַראַכט געפֿעס ַא‬ ‫אים‪” :‬װײ האַר!“ און‪” :‬װײ זײַן‬
‫צעבראָכנס דער דאָזיקער מאַן כָּני ָהו?‬ ‫גלאַנץ!“‬
‫איז ער ַא כּלי ַא נישטװערטיקע?‬ ‫‪ 19‬די באַגפֿעבעניש פֿון אַן אײזל‬
‫פֿאַרװאָס זײַנען זײ פֿאַרװאָרפֿן‬ ‫װעט ער באַגראָבן װערן‪ ,‬געשלעפּט‬
‫געװאָרן‪ ,‬ער און זײַן זאָמען‪ ,‬און‬ ‫און אַװעקגעװאָרפֿן‪ ,‬אַװעק פֿון די‬
‫פֿאַרשלײַדערט אין דעם לאַנד װאָס זײ‬ ‫טױערן פֿון ירושָלקי ִם‪.‬‬
‫קענען ניט?‬ ‫‪ 20‬גײ אַרױף צום לבָנוֹן און שרײַ‪,‬‬
‫‪ 29‬לאַנד‪ ,‬לאַנד‪ ,‬לאַנד‪ ,‬הער דאָס‬ ‫און אין גָשָן לאָז אַרױס דײַן קָול‪ ,‬און‬
‫װאָרט פֿון גאָט!‬ ‫שר ַײ פֿון עקבָרים‪ ,‬װאָרום צעבראָכן‬
‫גאָט געזאָגט‪:‬‬ ‫‪ 30‬אַזױ האָט‬ ‫זײַנען אַלע דײַנע ליבהאָבער‪.‬‬
‫פֿאַרשיריבט דעם דאָזיקן מענטשן אָן‬ ‫‪ 21‬איך האָב גערעדט צו דיר אין דײַן‬
‫קינדער‪ַ ,‬א מאַן װאָס באַגליקט ניט‬ ‫שַלװה‪ ,‬האָסטו געזאָגט‪ :‬איך װעל ניט‬
‫אין זײַנע טעג‪ ,‬װאָרום קינער פֿון זײַן‬ ‫הערן; דאָס איז דײַן װעג פֿון דײַן יוגנט‬
‫זאָמען װעט ניט באַגליקן‪ ,‬צו זיצן‬ ‫אָן‪ ,‬אַז דו הערסט ניט צו מײַן קָול‪.‬‬
‫אױפֿן טראָן פֿון דוד‪ ,‬און װײַטער‬
‫געװעלטיקן אױף יהודה‪.‬‬ ‫‪ 22‬אַלע דײַנע פֿיטערער װעט‬
‫פֿיטערן דער װינט‪ ,‬און דײַנע‬
‫װי‪ ,‬די פּאַסטוכער װאָס‬
‫ברענגען אום און צעשפּרײַטן‬
‫די שאָף פֿון מײַן פֿיטערונג‪ ,‬זאָגט‬
‫‪23‬‬ ‫ליבהאָבער װעלן אין געפֿאַנגענשאַפֿט‬
‫גײן; ערשט דענצמאָל װעסטו זיך‬
‫שעמען און צו שאַנד װערן פֿון װעגן‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫אַל דײַן שלעכטיקײט‪.‬‬
‫‪23:2—23:16‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪696‬‬
‫ַא שיכּורער‪ ,‬און װי ַא מאַן װאָס װײַן‬ ‫‪ 2‬דרום האָט יהוה דער גאָט‬
‫האָט אים איבערגעשטאַרקט; פֿון װעגן‬ ‫פֿון ישׂראל אַזױ געזאָגט אױף די‬
‫גאָט‪ ,‬און פֿון װעגן זײַנע הײליקע‬ ‫פּאַסטוכער װאָס פֿיטערן מײַן פֿאָלק‪:‬‬
‫װערטער‪.‬‬ ‫איר האָט צעשפּרײט מײַנע שאָף‪ ,‬און‬
‫‪ 10‬װאָרום פֿול איז מיט נוֹאפֿים‬ ‫זײ פֿאַרשטױסן‪ ,‬און האָט ניט אַכטונג‬
‫דאָס לאַנד‪ ,‬װאָרום פֿון װעגן ַא‬ ‫געגעבן אױף זײ; זעט‪ ,‬איך רעכן זיך‬
‫קללה טרױערט דאָס לאַנד‪ ,‬זײַנען‬ ‫מיט אײַך פֿאַר אײַערע בײזע מעשׂים‪,‬‬
‫פֿאַרטריקנט די פֿיטערפּלעצער פֿון‬ ‫זאָגט גאָט‪.‬‬
‫מדבר; און זײער לױפֿעניש איז צום‬ ‫‪ 3‬און איך װעל אײַנזאַמלען דעם‬
‫בײזן‪ ,‬און זײער גבורה איז ניט ערלעך‪.‬‬ ‫איבערבלײַב פֿון מײַנע שאָף פֿון אַלע‬
‫‪ 11‬װאָרום אי דער נבֿיא אי דער כּ ֹהן‬ ‫לענדער װאָס איך האָב זײ פֿאַרשטױסן‬
‫זײַנען זינדיק‪ ,‬אַפֿילו אין מײַן הױז האָב‬ ‫אַהין‪ ,‬און איך װעל זײ אומקערן צו‬
‫איך געפֿונען זײער בײז‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬ ‫זײער פֿיטערפּלאַץ‪ ,‬און זײ װעלן זיך‬
‫פֿרוכפּערן און מערן‪.‬‬
‫‪ 12‬דרום װעט זײער װעג זײ זײַן װי‬ ‫‪ 4‬און איך װעל אױפֿשטעלן איבער‬
‫ַא גליטשיקער אָרט אין דער פֿינצטער‪.‬‬ ‫זײ פּאַסטוכער‪ ,‬און זײ װעלן זײ‬
‫זײ װעלן געשטױסן װערן און פֿאַלן‬ ‫פֿיטערן; און זײ װעלן מער ניט מוֹרא‬
‫אױף אים‪ ,‬װאָרום איך װעל ברענגען‬ ‫האָבן און ניט אַנגסטן‪ ,‬און זײ װעלן ניט‬
‫אַן אומגליק אױף זײ‪ ,‬דאָס יאָר פֿון‬ ‫געמינערט װערן‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬
‫זײער רעכנשאַפֿט‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬
‫‪ 5‬זע‪ ,‬טעג קומען‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬און‬
‫‪ 13‬אױך ב ַײ די נבֿיאים פֿון שוֹמרוֹן‬ ‫איך װעל אױפֿשטעלן פֿון דודן ַא‬
‫האָב איך געזען לעסטערונג; זײ האָבן‬ ‫גערעכטן שפּראָץ‪ ,‬און קיניגן װעט ַא‬
‫נבֿיאות געזאָגט פֿאַר בעַל‪ ,‬און האָבן‬ ‫קיניג װאָס װעט באַגליקן‪ ,‬און טאָן‬
‫פֿאַרפֿירט מײַן פֿאָלק ישׂראל‪.‬‬ ‫רעכט און גערעכטיקײט אין לאַנד‪.‬‬
‫ש ַלי ִם‬
‫‪ 14‬אָבער ב ַײ די נבֿיאים פֿון ירו ָ‬ ‫‪ 6‬אין זײַנע טעג װעט געהאָלפֿן װערן‬
‫האָב איך שױדערהאַפֿטיקס געזען‪:‬‬ ‫יהודה‪ ,‬און ישׂראל װעט רוען אין‬
‫מזַנה זײַן‪ ,‬און אומגײן מיט ליגן;‬ ‫זיכערקײט; און דאָס איז זײַן נאָמען‬
‫און זײ שטאַרקן די הענט פֿון די‬ ‫װאָס מע װעט אים רופֿן‪ ” :‬גאָט איז‬
‫שלעכטסטוער‪ ,‬אַז זײ זאָלן זיך ניט‬ ‫אונדזער גערעכטיקײט!“‬
‫אומקערן קײַנער פֿון זײַן בײז; זײ‬ ‫‪ 7‬פֿאַר װאָר‪ ,‬זע‪ ,‬טעג קומען‪ ,‬זאָגט‬
‫זײַנען מיר אַלע װי סדוֹם געװאָרן‪ ,‬און‬ ‫גאָט‪ ,‬און מע װעט מער ניט זאָגן‪:‬‬
‫ַמוֹרה‪.‬‬
‫אירע באַװױנער אַזױ װי ע ָ‬ ‫אַזױ װי עס לעבט גאָט װאָס האָט‬
‫‪ 15‬דרום האָט גאָט פֿון צבָאוֹת אַזױ‬ ‫אױפֿגעבראַכט די קינדער פֿון ישׂראל‬
‫געזאָגט אױף די נבֿיאים‪ :‬זע‪ ,‬איך מאַך‬ ‫ִצרי ִם!‬
‫זײ עסן װערמוט‪ ,‬און װעל זײ מאַכן‬ ‫‪ 8‬נײַערט‪ :‬אַזױ װי עס לעבט גאָט‬
‫טרינקען גיפֿטװאַסער‪ ,‬װאָרום פֿון די‬ ‫װאָס האָט אױפֿגעבראַכט און װאָס‬
‫ש ַלי ִם איז אַרױס די‬ ‫נבֿיאים פֿון ירו ָ‬ ‫האָט אַהערגעפֿירט דעם זאָמען פֿון דעם‬
‫זינדיקײט איבערן גאַנצן לאַנד‪.‬‬ ‫הױ פֿון ישׂראל‪ ,‬פֿון צפֿון‪-‬מלאַנד און‬
‫‪ 16‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט פֿון‬ ‫פֿון אַלע לענדער װאָס איך האָב זײ‬
‫צבָאוֹת‪ :‬איר זאָלט ניט הערן צו די‬ ‫פֿאַרשטױסן אַהין! און זײ װעלן זיצן‬
‫װערטער פֿון די נבֿיאים װאָס זאָגן‬ ‫אױף זײער ערד‪.‬‬
‫אײַך נבֿיאות; זײ פֿאַרנאַרישן אײַך; די‬ ‫‪ 9‬װערן די נבֿיאים‪ .‬צעבראָכן איז‬
‫זעאונג פֿון זײער האַרצן רעדן זײ‪ ,‬ניט‬ ‫מײַן האַרץ אין מיר‪ ,‬אַלע מײַנע בײַנער‬
‫אױסן מױל פֿון גאָט‪.‬‬ ‫ציטערן; איך בין געװאָרן װי ַא מענטש‬
‫‪697‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪23:17—23:36‬‬
‫‪ 27‬טראַכטן זײ דען צו מאַכן מײַן‬ ‫‪ 17‬זאָגן זאָגן זײ צו די װאָס פֿאַראַכטן‬

‫פֿאָלק פֿאַרגעסן מײַן נאָמען מיט זײערע‬ ‫מיך‪ :‬גאָט האָט גערעדט‪ :‬איר עט‬
‫חלוֹמות װאָס זײ דערדצײלן אײנער‬ ‫האָבן שלום; און איטלעכן װאָס גײט‬
‫דעם אַנדערן‪ ,‬אַזױ װי זײערע עלטערן‬ ‫אין דער אײַנגעשפּאַרטיקײט פֿון זײַן‬
‫האָבן פֿאַרגעסן מײַן נאָמען דורך בעַל?‬ ‫האַרצן‪ ,‬זאָגן זײ‪ :‬אױף אײַך װעט ניט‬
‫‪ 28‬דער נבֿיא װאָס ב ַײ אים איז ַא‬ ‫קומען קײן בײז‪.‬‬
‫חלום‪ ,‬זאָל דערצײלן ַא חלום‪ ,‬און דער‬ ‫‪ 18‬אָבער װער איז געשטאַנען אין‬
‫װאָס מײַן װאָרט איז ב ַײ אים‪ ,‬זאָל רעדן‬ ‫דעם סָוד פֿון גאָט‪ ,‬אַז ער זאָל‬
‫מײַן װאָרט װאָרהאַפֿטיק‪ .‬װאָס האָט‬ ‫מערקען און הערן זײַן װאָרט? װער‬
‫שטרױ צו קאָרן? זאָגט גאָט‪.‬‬ ‫האָט פֿאַרנומען זײַן װאָרט און זיך‬
‫‪ 29‬פֿאַר װאָר‪ ,‬מײַן װאָרט איז אַזױ װי‬ ‫צוגעהערט?‬
‫פֿײַער‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬און װי ַא האַמער‬ ‫‪ 19‬זע‪ַ ,‬א שטורעם פֿון גאָט‪,‬‬
‫װאָס צעהאַקט פֿעלז‪.‬‬ ‫ַא גרימצאָרן איז אַרױס‪ ,‬יאָ‪ַ ,‬א‬
‫‪ 30‬דרום זע‪ ,‬איך קום אױף די‬ ‫דרײ ֵאיקער שטורעמװינט; אױף די‬ ‫ַ‬
‫נבֿיאים‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬װאָס גנבען מײַנע‬ ‫קעפּ פֿון די רשעים װעט ער פֿאַלן‪.‬‬
‫װערטער אײנער פֿון אַנדערן‪.‬‬ ‫‪ 20‬ניט אָפּגײן װעט דער צאָרן פֿון‬
‫‪ 31‬זע‪ ,‬איך קום אױף די נבֿיאים‪,‬‬ ‫גאָט‪ ,‬ביז ער טוט‪ ,‬און ביז ער איז‬
‫זאָגט גאָט‪ ,‬װאָס נעםען זײער צונג און‬ ‫מקיים‪ ,‬די גראַכטונגען פֿון זײַן האַרצן;‬
‫זאָגט ַא געזאָג‪.‬‬ ‫אין סָוף פֿון די טעג װעט איר דאָס גוט‬
‫‪ 32‬זע‪ ,‬איך קום אױף די װאָס זאָגן‬ ‫פֿאַרשטײן‪.‬‬
‫נבֿיאות פֿאַלשע חלוֹמות‪ ,‬זאָגט גאָט‪,‬‬ ‫‪ 21‬איך האָב ניט געשיקט די נבֿיאים‪,‬‬
‫און דערצײלן זײ‪ ,‬און פֿאַרפֿירן מײַן‬ ‫און זײ זײַנען געלאָפֿן‪ ,‬איך האָב ניט‬
‫פֿאָלק מיט זײערע שקָרים און מיט‬ ‫גערעדט צו זײ‪ ,‬און זײ האָבן נבֿיאות‬
‫זײער לױזגעלאָזטקײט‪ ,‬װען איך האָב‬ ‫געזאָגט‪.‬‬
‫זײ ניט געשיקט און זײ ניט באַפֿױלן;‬ ‫‪ 22‬און אױב זײ זײַנען געשטאַנען אין‬
‫און נוצן נוצן זײ ניט דעם דאָזיקן‬ ‫מײַן סָוד‪ ,‬זאָלן זײ לאָזן הערן מײַן‬
‫פֿאָלק‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬ ‫פֿאָלק מײַנע װערטער‪ ,‬און זאָלן זײ זײ‬
‫‪ 33‬און אַז דאָס דאָזיקע פֿאָלק‪ ,‬אָדער‬ ‫אומקרעקן פֿון זײער שלעכטן װעג‪ ,‬און‬
‫דער נבֿיא‪ ,‬אָדער ַא כּ ֹהן‪ ,‬װעט דיך‬ ‫פֿון זײערע שלעכטע מעשׂים‪.‬‬
‫װרעגן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬װאָס איז די משׂא‬ ‫‪ 23‬בין איך דען ַא גאָט פֿון נאָנטן‪,‬‬
‫עף פֿון גאָט? זאָלסטו זאָגן צו זײ‪:‬‬ ‫זאָגט יהוה‪ ,‬און ניט ַא גאָט פֿון דער‬
‫װאָס איז די משׂא? – אַז איך װעל אײַך‬ ‫װײַטן?‬
‫פֿאַרװאַרפֿן‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬ ‫‪ 24‬צי קען זיך פֿאַרבאָרגן ַא מענטש‬
‫‪ 34‬און דער נבֿיא‪ ,‬און דער כּ ֹהן‪ ,‬און‬ ‫אין פֿאַרבאָרגענישן‪ ,‬אַז איך זאָל אימ‬
‫דאָס פֿאָלק‪ ,‬װאָס װעט זאָגן ”די משׂא‬ ‫ניט זען? זאָגט גאָט‪ .‬בין איך ניט פֿול‬
‫פֿון גאָט“‪ ,‬װעל איך זיך אָפּרעכענען‬ ‫די הימלען און די ערד? זאָגט גאָט‪.‬‬
‫מיט יענעם מענטשן און מיט זײַן הױז‪.‬‬ ‫‪ 25‬איך האָב געהערט װאָס די נבֿיאים‬
‫‪ 35‬אַזױ זאָלט איר זאָגן איטלעכער‬ ‫זאָגן‪ ,‬די װאָס זאָגן נבֿיאות אין מײַן‬
‫צו דײַן חבר‪ ,‬און איטלעכער צו זײַן‬ ‫נאָמען ליגן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬מיר האָט‬
‫ברודער‪ :‬װאָס האָט גאָט געענטפֿערט?‬ ‫זיך געחלומט‪ ,‬מיר האָט זיך געחלומט!‬
‫און‪ :‬װאָס האָט גאָט געדערט?‬ ‫‪ 26‬ביז װאַנען נאָך? איז דען אין‬
‫‪ 36‬אָבער ”משׂא פֿון גאָט“ זאָלט‬ ‫האַרצן פֿון די נבֿיאים װאָס זאָגן נבֿיאות‬
‫איר מער ניט דערמאָנען װאָרום ַא‬ ‫ליגן‪ ,‬און די נבֿיאים פֿון דעם באַטרוג‬
‫משׂא װעט װערן פֿאַר איטלעכן זײַן‬ ‫פֿון זײער האַרצן –‬
‫‪23:37—:25‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪698‬‬
‫‪ 4‬איז דאָס װאָרט פֿון גאָט געװען צו‬ ‫אײגן װאָרט‪ ,‬װײַל איר פֿאַרדרײט די‬
‫מיר‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫װערטער פֿון דעם לעבעדיקן גאָט‪,‬‬
‫‪ 5‬אַזױ האָט געזאָגט יהוה דער‬ ‫יהוה פֿון צבָאוֹת אונדזער גאָט‪.‬‬
‫גאָט פֿון ישׂראל‪ :‬אַזױ װי די דאָזיקע‬ ‫‪ 37‬אַזױ זאָלסטו זאָגן צום נבֿיא‪ :‬װאָס‬
‫גוטע פֿײַגן אַזױ װעל איך דערקענען‬ ‫האָט דיר גאָט געענטפֿערט? און‪ :‬װאָס‬
‫צום גוטן די פֿאַרטריבענע פֿון יהודה‪.‬‬ ‫האָט גאָט גערעדט?‬
‫װאָס איך האָב אַרױסגעשיקט פֿון דעם‬ ‫‪ 38‬אָבער אַז איר זאָגט ”די משׂא פֿון‬
‫דאָזיקן אָרט‪ ,‬אין לאַנד פֿון די כַּשׂדים‪.‬‬ ‫גאָט“ – פֿאַר װאָר‪ ,‬אַזױ האָט גאָט‬
‫‪ 6‬און איך װעל טאָן מײַן אױג אױף‬ ‫געזאָגט‪ :‬װײַל איר האָט געזאָגט דאָס‬
‫זײ צום גוטן‪ ,‬און װעל זײ אוקערן‬ ‫דאָזיקע װאָרט ”די משׂא פֿון גאָט“‪,‬‬
‫אין דעם דאָזיקן לאַנד; און איך װעל‬ ‫װען איך האָב געשיקט צו אײַך‪ ,‬אַזױ‬
‫זײ אױפֿבױען‪ ,‬און ניט צעשטערן‪ ,‬און‬ ‫צו זאָגן‪ :‬איר זאָלט ניט זאָגן ”די משׂא‬
‫איך װעל זײ אײַנפֿלאַנצן‪ ,‬און ניט‬ ‫פֿון גאָט“‪,‬‬
‫אױסרײַסן‪ .‬און אי װעל זײ געבן ַא‬
‫האַרץ מיך צו קענען‪ ,‬אַז איך בין יהוה‪,‬‬ ‫‪ 39‬דרום זעט‪ ,‬איך װעל אײַך‬
‫און זײ װעלן מיר זײַן צום פֿאָלק‪,‬‬ ‫רײַסנדיק אױסרײַסן‪ ,‬און װעל‬
‫‪ 7‬און איך װעל זײ זײַן צום גאָט‪,‬‬ ‫אַװעקװאַרפֿן אײַך‪ ,‬און די שטאָט װאָס‬
‫װאָרום זײ װעלן זיך אומקערן צו מיר‬ ‫איך האָב געגעבן אײַך און אײַערע‬
‫מיט זײער גאַנצן האַרצן‪.‬‬ ‫עלטערן‪ ,‬פֿון מײַן פּנים‪.‬‬
‫‪ 8‬און אַזױ װי די שלעכטע פֿײַגן‪,‬‬ ‫‪ 40‬און איך װעל ברענגען אױף אײַך‬
‫װאָס קענען ניט געגעסן װערן פֿאַר‬ ‫אַן אײביקע כרפּה‪ ,‬און אַן אײביקע‬
‫שלעכטקײט – פֿאַר װאָר‪ ,‬אַזױ האָט‬ ‫שאַנד‪ ,‬װאָס װעט ניט פֿאַרגעסן װערן‪.‬‬
‫גאָט געזאָגט – אַזױ װעל איך מאַכן‬
‫צִד ִקי ָהו דעם מלך פֿון יהודה‪ ,‬און‬
‫זײַנע האַרן‪ ,‬און דעם איבערבלײַב פֿון‬
‫ש ַלי ִם‪ ,‬װאָס זײַנען איבערגעבליבן‬ ‫ירו ָ‬
‫גאָט האָט מיר געװיזן‪,‬‬
‫ערשט צװײ קערב פֿײַגן‬
‫זײַנען אַװעקגעשטעלט פֿאַר דעם‬
‫‪24‬‬
‫אין דעם דאָזיקן לאַנד‪ ,‬און די װאָס זיצן‬ ‫גאָט; נאָכדעם װי‬ ‫טעמפּל פֿון‬
‫אין לאַנד מ ַ‬ ‫ַדראצַר דער מלך פֿון בבֿל‬ ‫נבאַכ ֶ‬
‫‪ 9‬און איך װעל זײ מאַכן פֿאַר ַא‬ ‫האָט פֿאַרגריבן יכָני ָהו דעם זון פֿון‬
‫שױדער צום בײזן ב ַײ אַלע קיניגרײַכן‬ ‫יהוֹי ָקימען‪ ,‬דעם מלך פֿון יהודה‪ ,‬און‬
‫פֿון דער ערד; פֿאַר ַא שאַנד און פֿאַר ַא‬ ‫די האַרן פֿון יהודה‪ ,‬און אי מײַנסטערס‬
‫שפּריכװאָרט‪ ,‬פֿאַר ַא שפּאָט און פֿאַר‬ ‫ש ַלי ִם‪ ,‬און‬
‫און די שלעסערס‪ ,‬פֿון ירו ָ‬
‫אַקללה‪ ,‬אין אַלע ערטער װאָס איך‬ ‫זײ געבראַכט קײן בבֿל‪.‬‬
‫װעל זײ פֿאַרשטױסן אַהין‪.‬‬ ‫‪ 2‬אײן קאָרב זײער גוטע פֿײַגן‪,‬‬
‫‪ 10‬און איך װעל אָנשיקן אױף זײ די‬ ‫אַזױ װי ערשטצײַטיקע פֿײַגן‪ ,‬און‬
‫שװערד‪ ,‬דעם הונגער‪ ,‬און די פּעסט‪,‬‬ ‫אײן קאָרב זײער שלעכטע פֿײַגן‪,‬‬
‫ביז זײ װעלן פֿאַרלענדט װערן פֿון דער‬ ‫װאָס קענען ניט געגעסן װערן פֿאַר‬
‫ערד װאָס איך האָב געגעבן זײ און‬ ‫שלעכטקײט‪.‬‬
‫זײערע עלטערן‪.‬‬ ‫‪ 3‬און גאָט האָט צו מיר געזאָגט‪:‬‬
‫דאָס װאָרט װאָס איז געװען‬ ‫האָב איך‬ ‫װאָס זעסטו י ִרמי ָהו?‬
‫צו י ִרמי ָהון אױף דעם גאַנצן‬ ‫‪25‬‬
‫פֿאָלק פֿון יהודה אין פֿירטן יאָר פֿון‬
‫געזאָגט‪ :‬פֿײַגן; די גוטע פֿײַגן זײַנען‬
‫זײער גוטע‪ ,‬און די שלעכטע זײַנען‬
‫שי ָהון‪ ,‬דעם‬‫יהוֹי ָקים דעם זון פֿון י ֹא ִ‬ ‫זײער שלעכטע‪ ,‬װאָס קענען ניט‬
‫מלך פֿון יהודה – דאָס איז דאָס ערשטע‬ ‫געגעסן װערן פֿאַר שלעסטקײט‪.‬‬
‫‪699‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪25:2—25:17‬‬
‫באַװױנער‪ ,‬און אױף אַלע די דאָזיקע‬ ‫יאָר פֿון נבוכַדראָאצקר דעם מלך פֿון‬
‫פֿעלקער רונד אַרום‪ ,‬און איך װעל זײ‬ ‫בבֿל –‬
‫פֿאַרװיסטן‪ ,‬און װעל זײ מאַכן פֿאַר ַא‬ ‫‪ 2‬װאָס י ִרמי ָהו הנבֿיא האָט גערעדט‬
‫שרעק און פֿאַר ַא שמוצערונג‪ ,‬און פֿאַר‬ ‫צו דעם גאַנצן פֿאָלק פֿון יהודה‪ ,‬און צו‬
‫אײביקע כורבות‪.‬‬ ‫ש ַלי ִם‪ ,‬אַזױ צו‬‫אַלע באַװױנער פֿון ירו ָ‬
‫‪ 10‬און איך װעל פֿאַרטיליקן פֿון זײ‬ ‫זאָגן‪:‬‬
‫דעם קָול פֿון לוסטיקײט און דעם קָול‬ ‫שי ָהו‬
‫‪ 3‬פֿון דרײַנצנטן יאָר פֿון י ֹא ִ‬
‫פֿון פֿרײד‪ ,‬דעם קָול פֿון ַא כתן און דעם‬ ‫דעם זון פֿון אָמוֹנען‪ ,‬דעם מלך פֿון‬
‫קָול פֿון ַא כּלה‪ ,‬דאָס געריאָיש פֿון ַא‬ ‫יהודה‪ ,‬אוהן ביז אױף הײַנטיקן טאָג‪,‬‬
‫האַנטמיל‪ ,‬און דעם שײן פֿון ַא ליכט‪.‬‬ ‫שִין דר ַײ און צװאַנציק יאָר איז דאָס‬
‫‪ 11‬און דאָס דאָזיקע גאַנצע לאַנד‬ ‫װאָרט פֿון גאָט צו מיר‪ ,‬און איך‬
‫װעט װערן ַא כורבן און ַא װיסטעניש‪,‬‬ ‫האָב גערעדט צו אײַך‪ ,‬נאָכאַנאַנד און‬
‫און די דאָזיקע פֿעלקער װעלן דינען‬ ‫נאָכאַנאַנד גערעדט‪ ,‬און איר האָט ניט‬
‫דעם מלך פֿון בבֿל זיבעציק יאָר‪.‬‬ ‫צוגעהערט‪.‬‬
‫‪ 12‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז די זיבעציק‬ ‫‪ 4‬און גאָט האָט צו אײַך געשיקט‬
‫יאָר װערן פֿול‪ ,‬װעל איך זיך רעכענען‬ ‫אַלע זײַנען קנעכט די נבֿיאים‪,‬‬
‫מיט דעם מלך פֿון בבֿל‪ ,‬און מיט יענעם‬ ‫נאָכאַנאַנד און נאָכאַנאַנד געשיקט‪– ,‬‬
‫פֿאָלק‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬פֿאַר זײער זינד‪,‬‬ ‫אָבער איר האָט ניט צוגעהערט און ניט‬
‫און מיט דעם לאַנד פֿון די כַּשׂדים;‬ ‫צוגענײַגט אײַער אױער צו הערן –‬
‫אױן איך װעל עס מאַכן פֿאַר אײביקע‬ ‫‪ 5‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬קערט אײַך אום‬
‫װיסטענישן‪.‬‬ ‫פֿאָרט איטלעכער פֿון זײַן שלעכטן‬
‫‪ 13‬און איך װעל ברענגנע אױף‬ ‫װעג‪ ,‬און פֿון אײַערע שלעכטע מעשׂים‪,‬‬
‫יענעם לאַנד אַלע מײַנע װערטער װאָס‬ ‫און בלײַבט זיצן אױף דער ערד װאָס‬
‫איך האָב גערעצט דערױף‪ ,‬אַלץ װאָס‬ ‫גאָט האָט געגעבן אײַך און אײַערע‬
‫שטײט געשרטיבן אין דעם דאָזיקן בוך‪,‬‬ ‫עלטערן פֿון אײביק און ביז אײביק‪,‬‬
‫װאָס י ִרמי ָהו האָט נבֿיאות געזאָגט אױף‬ ‫‪ 6‬און איר זאָלט ניט גײן נאָך‬
‫אַלע פֿעלקער‪.‬‬ ‫פֿרעמדע געטער זײ צו דינען‪ ,‬און זיך‬
‫‪ 14‬װאָרום פֿיל פֿעלקער און גרױסע‬ ‫צו בוקן צו זײ‪ ,‬און איר זאָלט מיך‬
‫מלכים װעלן אױך זײ פֿאַרקנעכטן;‬ ‫ניט דערצערענען מיט דעם װערק פֿון‬
‫און איך װעל זײ באַצאָלן לױט זײער‬ ‫אײַערע הענט‪ ,‬און איך װעל אײַך ניט‬
‫טואונג און לױט דעם װערק פֿון זײערע‬ ‫בײז טאָן‪.‬‬
‫הענט‪.‬‬ ‫‪ 7‬אָבער איר האָט ניט צוגעהערט‬
‫‪ 15‬װאָרום אַזױ האָט געזאָגט יהוה‬ ‫צו מיר‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬כּדי מיך צו‬
‫דער גאָט פֿון ישׂראל צו מיר‪ :‬נעם דעם‬ ‫דערצערענען מיט דעם װערק פֿון‬
‫דאָזיקן כָּוס מיט װײַן פֿון גרימצאָרן‪,‬‬ ‫אײַערע הענט‪ ,‬צו אײַער אײגענער‬
‫פֿון מײַן האַנט‪ ,‬און זאָלסט אים געבן‬ ‫רעה‪.‬‬
‫טרינקען אַלע פֿעלקער װאָס איך שיק‬ ‫‪ 8‬דרום האָט גאָט פֿון צבָאוֹת ַא אוזי‬
‫דיך צו זײ‪.‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬װײַל איר האָט ניט צוגעהערט‬
‫‪ 16‬און זײ װעלן טרינקען‪ ,‬און זיך‬ ‫מײַנע װערטער‪,‬‬
‫װאַקלען‪ ,‬און משוגע װערן‪ ,‬פֿון װעגן‬ ‫‪ 9‬אָט שיק איך און װעל נעמען אַלע‬
‫דער שװערד װאָס איך שֵק צװישן זײ‪.‬‬ ‫משפּחות פֿון צפֿון‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬און‬
‫‪ 17‬און איך האָב גענומענם דעם כָּוס‬ ‫ַדראצַר דעם מלך פֿון בבֿל‪,‬‬ ‫צו נבוכ ֶ‬
‫פֿון גאָטס האַנט‪ ,‬און האָב געגעבן‬ ‫מײַן קנעכט; און איך װעל זײ ברענגען‬
‫טרינקען אַלע פֿעלקער װאָס גאָט האָט‬ ‫אױף דעם דאָזיקן לאַנד‪ ,‬און אױף אירע‬
‫‪25:18—25:36‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪700‬‬
‫טרינקען מוזט איר טרינקען!‬ ‫מיך צו זײ געשיקט‪:‬‬

‫‪ 29‬װאָרום זעט‪ ,‬מיט דער שטאָט‬ ‫‪ 18‬ירושָלקי ִם‪ ,‬און די שטעט פֿון‬
‫װאָס מײַן נאָמען װערט גערופֿן אױף‬ ‫יהודה‪ ,‬און אירע מלכים‪ ,‬אירע האַרן‪,‬‬
‫איר‪ ,‬הײב איך אָן בײז צו טאָן‪ ,‬און איר‬ ‫כּדי זײ צו מאַכן פֿאַר ַא כורבן‪ ,‬פֿאַר ַא‬
‫זאָלט שױנען פֿאַרשוינט װערן? איר‬ ‫שרעק‪ ,‬פֿאַר ַא שמוצערונג‪ ,‬און פֿאַר ַא‬
‫װעט ניט פֿאַרשױנט װערן‪ ,‬װאָרום איך‬ ‫קללה‪ ,‬אַזױ װי הײַנטיקן טאָג;‬
‫רוף ַא שװערד אױף אַלע באַװױנער פֿון‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬און‬
‫‪ 19‬פּרעה דעם מלך פֿון מ ַ‬
‫דער ערד‪ ,‬זאָגט גאָט פֿון צבָאוֹת‪.‬‬ ‫זײַנע קנעכט‪ ,‬און זײַנע האַרן‪ ,‬און זײַן‬
‫‪ 30‬און דו זאָלסט נבֿיאות זאָגן אױף‬ ‫גאַנצן פֿאָלק;‬
‫זײ אַלע די דאָזיקע װערטער‪ ,‬און זאָגן‬ ‫‪ 20‬און אַלע געמישטע פֿעלקער‪ ,‬און‬
‫צו זײ‪ :‬גאָט ברילט פֿון דער הײך‪,‬‬ ‫אַלע מלכים פֿון לאַנד עוץ‪ ,‬און‬
‫און פֿון זײַן הײליקער װױנונג לאָזט‬ ‫אַלע מלכים פֿון לאַנד פּלִשתּים‪ ,‬און‬
‫ער אַרױס זײַן קָול‪ :‬ברילן ברילט ער‬ ‫אַשקלוֹן‪ ,‬און ַעזָה‪ ,‬און עֶקרוֹן‪ ,‬און דעם‬
‫איבער זײַן פֿיטערפּלאַץ‪” ,‬הֵידָ ד!“ װי‬ ‫איבערבלײַב פֿון אַשדוֹד;‬
‫װײַנטערעטער שרײַט ער אױף אַלע‬ ‫‪ 21‬אֶדוֹם‪ ,‬און מִאָב‪ ,‬און די קינדער‬
‫באַװױנער פֿון דער ערד‪.‬‬ ‫פֿון עַמוֹן;‬
‫‪ 31‬דער ליאַרעם גרײַכט ביז עק ערד‪,‬‬ ‫‪ 22‬און אַלע מלכים פֿון צוֹר‪ ,‬און אַלע‬
‫װאָרום גאָט האָט ַא קריג מיט די‬ ‫מלכים פֿון צידוֹן‪ ,‬און די מלכים פֿון‬
‫פֿעלקער‪ ,‬ער משפּט זיך מיט אַלע‬ ‫דעם אינדזל װאָס אױף יענער זײַט‬
‫לײַבער; די רשעים‪ ,‬זײ גיט ער איבער‬ ‫אים;‬
‫צום שװערד‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬ ‫‪ 23‬דדָ ן‪ ,‬און תֵּ ימאָ‪ ,‬און בוז‪ ,‬און אַלע‬
‫‪ 32‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט פֿון‬ ‫װאָס מיט אָפּגעהאַקטע האָרעקן;‬
‫צבָאוֹת‪ :‬זע‪ ,‬אַן אומגליק גײט אַרױס‬ ‫‪ 24‬און אַלע מלכים פֿון ע ַָרב‪ ,‬און אַלע‬
‫פֿון פֿלאָק צו פֿאָלק‪ ,‬און ַא גרױסער‬ ‫מלכים פֿון די געמישטע פֿעלקער‪ ,‬װאָס‬
‫שטורעם װעט זיך דערװעקן אין די עקן‬ ‫װױנען אין מדבר;‬
‫פֿון דער ערד‪.‬‬ ‫‪ 25‬און אַלע מלכים פֿון זמרי‪ ,‬און‬
‫‪ 33‬און די דערשלאָגענע פֿון גאָט‬ ‫אַלע מלכים פֿון עֵילָם‪ ,‬און אַלע מלכים‬
‫װעלן זײַן אין יענעם טאָג פֿון עק ערד‬ ‫פֿון מָדַ י;‬
‫ביז עק ערד; זײ װעלן ניט באַקלאָגט‪,‬‬ ‫‪ 26‬און אַלע מלכים פֿון צפֿון‪ ,‬די‬
‫און ניט אײַנגעזאַמלט און ניט באַגראָבן‬ ‫נאָנטע און די װײַטע‪ ,‬אײנעם נאָכן‬
‫װערן; צו מיסט אױפֿן געזיכט פֿון דער‬ ‫אַנדערן‪ ,‬און אַלע קיניגרײַכן פֿון דער‬
‫ערד װעלן זײ זײַן‪.‬‬ ‫װעלט װאָס אױפֿן געזיכט פֿון דער‬
‫‪ 34‬יאָמערט‪ ,‬איר פּאַסטוכער‪ ,‬און‬ ‫ששַך זאָל‬ ‫ערד‪ .‬און דער מלך פֿון ֵ‬
‫שרײַט‪ ,‬און קײַקלט אײַך אין שטױב‪,‬‬ ‫טרינקען נאָך זײ‪.‬‬
‫איר פֿירער פֿון די שאָף‪ ,‬װאָרום‬ ‫‪ 27‬און זאָלסט זאָגן צו זײ‪ :‬אַזױ האָט‬
‫אײַערע טעג זײַנען פֿול צום שעכטן;‬ ‫געזאָגט יהוה פֿון צבָאוֹת‪ ,‬דער גאָט‬
‫און איך װעל אײַך צעברעכן‪ ,‬און איר‬ ‫פֿון ישׂראל; טרינקט און װערט שיכּור‪,‬‬
‫װעט פֿאַלן װי ַא כּלי ַא טײַערע‪.‬‬ ‫און ברעכט‪ ,‬און פֿאַלט און שטײט ניט‬
‫‪ 35‬און קײן אַנטלױפֿונג װעט ניט זײַן‬ ‫אױף‪ ,‬פֿון װעגן דער שװערד װאָס איך‬
‫פֿאַר די פּאַסטוכער‪ ,‬און קײן אַנטרינונג‬ ‫שיק צװישן אײַך‪.‬‬
‫פֿאַר די פֿירער פֿון די שאָף‪.‬‬ ‫‪ 28‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז זײ װעלן‬
‫‪ַ 36‬א קָול פֿון געשרײ פֿון די‬ ‫ניט װעלן נעמען דעם כָּוס פֿון דײַן‬
‫פּאַסטוכער‪ ,‬און ַא איללה פֿון די פֿירער‬ ‫האַנט‪ ,‬צו טרינקען‪ ,‬זאָלסטו זאָגן צו‬
‫פֿון די שאָף! װאָרום גאָט פֿאַרװיסט‬ ‫זײ‪ :‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט פֿון צבָאוֹת‪:‬‬
‫‪701‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪25:37—26:14‬‬
‫הױז פֿון גאָט‪.‬‬ ‫זײער פֿיטערונג‪.‬‬

‫‪ 8‬און עס איז געװען‪ ,‬װי י ִרמי ָהו‬ ‫‪ 37‬און פֿאַרשניטן װעלן װערן די‬
‫האָט געענדיקט רעדן אַלץ װאָס גאָט‬ ‫פֿרידלעכע פֿיטער פּלעצער‪ ,‬פֿון װעגן‬
‫האָט אים באַפֿױלן צו רעדן צום גאַנצן‬ ‫דעם גרימצאָרן פֿון גאָט‪.‬‬
‫פֿאָלק‪ ,‬אַזױ האָבן די כּ ֹהנים און די‬ ‫‪ 38‬ער האָט פֿאַרלאָזן װי ַא יונגלײַב‬
‫נבֿיאים און דאָס גאַנצע פֿאָלק אים‬ ‫זײ צודעק; זײער לאַנד איז געװאָפֿן‬
‫אָנגעכאַפּט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬שטאַרבן‬ ‫צו װיסט פֿון װעגן דעם גרים פֿון‬
‫מוזטו שטאַרבן!‬ ‫דער פֿאַרטיליקערין‪ ,‬און פֿון װעגן דעם‬
‫‪ 9‬אַלמאַי האָסטו נבֿיאות געזאָגט אין‬ ‫גרים פֿון זײַן צאָרן‪.‬‬
‫נאָמען פֿון גאָט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַזױ װי‬
‫שילוֹ װעט װערן דאָס דאָזיקע הױז‪ ,‬און‬
‫די דאָזיקע שטאָט װעט זײַן װיסט אָן‬
‫אין אָנהײב פֿון דער מלוכה‬
‫פֿון יהוֹי ָקים דעם זון פֿון‬ ‫‪26‬‬
‫שי ָהון‪ ,‬דעם מלך פֿון יהודה‪ ,‬איז‬ ‫י ֹא ִ‬
‫ַא באַװױנער? און דאָס גאַנצע פֿאָלק‬
‫האָט זיך אײַנגעזאַמלט קעגן י ִרמי ָהון‬ ‫געװען דאָס דאָזיקע װאָרט פֿון גאָט‪,‬‬
‫אין הױז פֿון גאָט‪.‬‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫‪ 2‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬שטעל זיך‬
‫‪ 10‬און די האַרן פֿון יהודה האָבן‬ ‫אין הױף פֿון גאָטס הױז‪ ,‬און זאָלסט‬
‫געהערט די דאָזיקע װערטער‪ ,‬און זײ‬ ‫רעדן צו אַלע שטעט פֿון יהודה װאָס‬
‫זײַנען אַרױפֿגעקומען פֿון דעם מלכס‬ ‫קומען זיך בוקן אין הױז פֿון גאָט‪ ,‬אַלע‬
‫הױז אין הױז פֿון גאָט‪ ,‬און האָבן זיך‬ ‫װערטער װאָס איך האָב דיר באַפֿױלן‬
‫געזעצט אין אײַנגאַנג פֿון דעם נײַעם‬ ‫צו רעדן צו זײ; זאָלסט ניט מינערן ַא‬
‫טױער פֿון גאָט‪.‬‬ ‫װאָרט‪.‬‬
‫‪ 11‬און די כּ ֹהנים און די נבֿיאים האָבן‬ ‫‪ 3‬אפֿשר װעלן זײ הערן‪ ,‬און זײ‬
‫געאָגט צו די האַרן און צום גאַנצן‬ ‫װעלן זיך אומקערן איטלעכער פֿון זײ‬
‫פֿאָלק‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬טױטשטראָף‬ ‫שלעכטן װעג‪ ,‬און איך װעל חרטה‬
‫קומט דעם דאָזיקן מאַן‪ ,‬װײַל ער האָט‬ ‫האָבן אױף דעם בײז װאָס איך טראַכט‬
‫נבֿיאות געזאָגט אױף דער דאָזיקער‬ ‫זײ צו טאָן‪ ,‬פֿון װעגן זײערע שלעכטע‬
‫שטאָט‪ ,‬אַזױ װי איר האָט געהערט מיט‬ ‫מעשׂים‪.‬‬
‫אײַערע אױערן‪.‬‬ ‫‪ 4‬און זאָלסט זאָגן צו זײ‪ :‬אַזױ האָט‬
‫‪ 12‬האָט י ִרמי ָהו געזאָגט צו אַלע‬ ‫גאָט געזאָגט‪ :‬אױב איר װעט ניט‬
‫האַרן און צום גאַנצן פֿאָלק‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫צוהערן צו מיר‪ ,‬צו גײן אין מײַן תּוֹהר‬
‫זאָגן‪ :‬גאָט האָט מיך געשיקט נבֿיאות‬ ‫װאָס איך האָב געלײגט פֿאַר אײַך‪,‬‬
‫צו זאָגן אױף דעם דאָזיקן הױז און אױף‬ ‫‪ 5‬צוצוהערן צו די װערטער פֿון‬
‫דער דאָזיקער שאָטט אַלע װערטער‬ ‫מײַנע קנעכט די נבֿיאים‪ ,‬װאָס איך‬
‫װאָס איר האָט געהערט‪.‬‬ ‫שיק צו אײַך‪ ,‬און שיק נאָכאַנאַנד‬
‫‪ 13‬און אַצונד בעסערט אײַערע װעגן‬ ‫און נאָכאַנאַנד‪ ,‬און איר האָט ניט‬
‫און אײַערע מעשׂים‪ ,‬און הערט צו דעם‬ ‫צוגעהערט‪,‬‬
‫קָול פֿון יהוה אײַער גאָט‪ ,‬און יהוה‬ ‫‪ 6‬װעל איך מאַכן דאָס דאָזיקע אױז‬
‫װעט חרטה האָבן אױף דעם בײז װאָס‬ ‫אַזױ װי שילוֹ‪ ,‬און די דאָזיקע שאָט‬
‫ער האָט אָנגעזאָגט אױף אײַך‪.‬‬ ‫װעל איך מאַכן פֿאַר ַא קללה ב ַײ אַלע‬
‫‪ 14‬און איך‪ ,‬אָט בין איך אין אײַערע‬ ‫פֿעלקער פֿון דער ערד‪.‬‬
‫הענט‪ ,‬טוט מיט מיר אַזױ װי עס איז‬ ‫‪ 7‬און די כּ ֹהנים און די נבֿיאים‬
‫װױל און װי עס איז רעכטפֿאַרטיק אין‬ ‫און דאָס גאַנצע פֿאָלק האָבן געהערט‬
‫אײַערע אױגן‪.‬‬ ‫י ִרמי ָהון רעדן די דאָזיקע װערטער אין‬
‫‪26:15—27:5‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪702‬‬
‫געהערט זײַנע װערטער‪ ,‬און דער מלך‬ ‫‪ 15‬אָבער װיסן זאָלט איר װיסן זײַן‪,‬‬
‫האָט אים געזוכט צו טײטן; אָבער‬ ‫אַז אױב איר טײט מיך‪ ,‬ברענגט איר‬
‫אורי ָהו האָט געהערט דערפֿון‪ ,‬און ער‬ ‫ִ‬ ‫אומשולדיק בלוט אױף אײַך‪ ,‬און אױף‬
‫האָט מוֹרא געקריגן‪ ,‬און איז אַנטלאָפֿן‬ ‫דער דאָזיקער שטאָט‪ ,‬און אױף אירע‬
‫און געקומען קײן מ ַ‬ ‫באַװױנער‪ ,‬װאָרום גאָט האָט מיך‬
‫‪ 22‬האָט דער מלך יהוֹי ָקים געשיקט‬ ‫באמת געשיקט צו אײַך‪ ,‬צו רעדן‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬אֶלנָתָ ן דעם זון‬‫מענטשן קין מ ַ‬ ‫אין אײַערע אױערן אַלע די דאָזיקע‬
‫פֿון עַכבוֹרן‪ ,‬און נאָך מענטשן מיט אים‪,‬‬ ‫װערטער‪.‬‬
‫קײן מ ַ‬ ‫‪ 16‬האָבן די האַרן און דאָס גאַנצע‬
‫‪ 23‬און זײ האָבן אַרױסגעצױגן‬ ‫פֿאָלק געזאָגט צו די כּ ֹהנים און צו די‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬און האָבן אים‬ ‫אַורי ָהון פֿון מ ַ‬
‫ִ‬ ‫נבֿיאים‪ :‬דעם דאָזיקן מאַן קומט ניט‬
‫געבראַכט צום מלך יהוֹי ָקים‪ ,‬און ער‬ ‫טױטשטראָף‪ ,‬װאָרום אין נאָמען פֿון‬
‫האָט אים דערשלאָגן מיטן שװערד‪,‬‬ ‫יהוה אונדזער גאָט האָט ער גערעדט‬
‫און אַװעקגעװאָרפֿן זײַן טױט לײַב‬ ‫צו אונדז‪.‬‬
‫צװישן די קברים פֿון די קינדער פֿון‬ ‫‪ 17‬און מענער פֿון די עלטסטע פֿון‬
‫פֿאָלק‪.‬‬ ‫לאַנד זײַנען אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און האָבן‬
‫‪ 24‬אָבער די האַנט פֿון אַחיקָם דעם‬ ‫געזאָגט צו דער גאַנצער אײַנזאַמלונג‬
‫ש ֿפָנען איז געװען מיט י ִרמי ָהון‪,‬‬‫זון פֿון ָ‬ ‫פֿון פֿאָלק‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫אַז מע זאָל אים ניט געבן אין דער האַנט‬ ‫מוֹרשֶת פֿלעגט נבֿיאות‬ ‫‪ 18‬מיכָה פֿון ֶ‬
‫פֿון פֿאָלק אים צו טײטן‪.‬‬ ‫זאָגן אין די טעג פֿון כִז ִקי ָהו דעם מלך‬
‫פֿון יהודה‪ ,‬און האָט געזאָגט צום גאַנצן‬
‫אין אָנהײב פֿון דער מלוכה‬
‫פֿון יהוֹי ָקים דעם זון פֿון‬
‫שי ָהון‪ ,‬דעם מלך פֿון יהודה‪ ,‬איז‬
‫‪27‬‬
‫י ֹא ִ‬
‫פֿאָלק פֿון יהודה אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַזױ‬
‫האָט געזאָגט גאָט פֿון צבָאומת‪ :‬צִיוֹן‬
‫װעט װי ַא פֿעלד צעאַקערט װערן‪,‬‬
‫געװען דאָס דאָזיקע װאָרט צו י ִרמי ָהן‬ ‫ש ַלי ִם װעט הױפֿנס װערן‪ ,‬און‬ ‫און ירו ָ‬
‫פֿון גאָט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫דער באַרג פֿון גאָטס הױז צו װאַלדיקע‬
‫גאָט צו‬ ‫‪ 2‬אַזױ האָט געזאָגט‬ ‫הײכן‪.‬‬
‫מיר‪ :‬מאַך דיר בינדשטריק און‬ ‫‪ 19‬האָבן אים דען טײטן געטײט‬
‫יאָכשטאַנגען‪ ,‬און זאָלסט זײ אָנטאָן‬ ‫כִז ִקי ָהו דער מלך פֿון יהודה און גאַנץ‬
‫אױף דײַן האַלדז‪.‬‬ ‫יהודה? פֿאַר װאָרק‪ ,‬ער האָט מוֹרא‬
‫‪ 3‬און זאָלסט זײ שיקן צו דעם מלך‬ ‫געהאַט פֿאַר גאָט‪ ,‬און ער האָט געבעטן‬
‫פֿון אֶדוֹם‪ ,‬און צו דעם מלך פֿון מואבֿ‪,‬‬ ‫ב ַײ גאָט‪ ,‬און גאָט האָט חרטה געהאַט‬
‫און צו דעם מלך פֿון די קינדער פֿון‬ ‫אױף דעם בײז װאָס ער האָט אָנגעזאָגט‬
‫עַמוֹן‪ ,‬און צו דעם מלך פֿון צוֹר‪ ,‬און‬ ‫אױף זײ; און מיר טוען זיך אַלײן ַא‬
‫צו דעם מלך פֿון צידוֹן‪ ,‬דורך דער‬ ‫גרױס בײז‪.‬‬
‫האַנט פֿון די שלוחים װאָר קומען קײן‬ ‫‪ 20‬און נאָך ַא מאַן פֿלעגט נבֿיאות‬
‫ש ַלי ִם צו צִד ִקי ָהו דעם מלך פֿון‬
‫ירו ָ‬ ‫אורי ָהו דער‬
‫זאָגן אין נאָמען פֿון גאָט‪ִ ,‬‬
‫יהודה‪.‬‬ ‫זון פֿון שמַעי ָהון‪ ,‬פֿון קִרי ַת‪-‬יעָרים;‬
‫‪ 4‬און זאָלסט זײ באַפֿעלן פֿאַר זײערע‬ ‫און ער האָט נבֿיאות געזאָגט אױף‬
‫האַרן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַזױ האָט געזאָגט‬ ‫דער דאָזיקער שטאָט און אױף דעם‬
‫יהוה פֿון צבָאוֹת‪ ,‬דער גאָט פֿון ישׂראל‪:‬‬ ‫דאָזיקן לאַנד‪ ,‬אַזױ װי אַלע װערטער‬
‫אַזױ זאָלט איר זאָגן צו אײַערע האַרן‪:‬‬ ‫פֿון י ִרמי ָהױן‪.‬‬
‫‪ 5‬איך האָב געמאַכט די ערד‪ ,‬די‬ ‫‪ 21‬און דער מלך יהוֹי ָקים‪ ,‬און אַלע‬
‫מענטשן און די בהמות װאָס אױפֿן‬ ‫זײַנע גיבוֹרים‪ ,‬און אַלע האַרן‪ ,‬האָבן‬
‫‪703‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪27:6—27:19‬‬
‫די דאָזיקע װערטער‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫װעזיכט פֿון דער ערד‪ ,‬מיט מײַן‬
‫ברענגט אַרײַן אײַער האַלדז אין דעם‬ ‫גרױס שטאַרקײט‪ ,‬און מיט מײַן‬
‫יאָך פֿון דעם מלך פֿון בבֿל‪ ,‬און דינט‬ ‫אױסגעשטרעקטן אָרעם; און איך גיב‬
‫אים און זײַן פֿאָלק‪ ,‬און בלײַבט לעבן‪.‬‬ ‫עס צו דעם װאָס איז װױלגעפֿעלן אין‬
‫‪ 13‬נאָך װאָס זאָלט איר שטאַרבן‪,‬‬ ‫מײַנע אױגן‪.‬‬
‫דו און דײַן פֿאָלק‪ ,‬פֿון שװערד‪ ,‬פֿון‬ ‫‪ 6‬און אַצונד האָב איך געגעבן אַלע‬
‫הונװער‪ ,‬און פֿון פּעסט‪ ,‬אַזױ װי גאָט‬ ‫די דאָזיקע לענדער אין דער האַנט פֿון‬
‫האָט אָנגעזאָגט אױף דעם פֿאָלק װאָס‬ ‫נבוכַדנֶצַר דעם מלך פֿון בבֿל‪ ,‬מײַן‬
‫װעט ניט דינען דעם מלך פֿון בבֿל?‬ ‫קנעכט‪ ,‬און אױך די חיה פֿון פֿעלד האָב‬
‫‪ 14‬און איר זאָלט ניט צוהערן צו די‬ ‫איך אים געגעבן אים צו דינען‪.‬‬
‫װערטער פֿון די נבֿיאים װאָס זאָגן צו‬ ‫‪ 7‬און אַלע פֿעלקער װעלן דינען אים‪,‬‬
‫אײַך‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬איר זאָלט ניט‬ ‫און זײַן זון‪ ,‬און זײַן זונס זון‪ ,‬ביז עס‬
‫דינען דעם מלך פֿון בבֿל; װאָרום ליגן‬ ‫קומט די צײַט אױך פֿון זײַן לאַנד‪ ,‬און‬
‫זאָגן זײ אײַך נבֿיאות‪.‬‬ ‫פֿיל פֿעלקער און גרױסע מלכים װעלן‬
‫‪ 15‬װאָרום איך האָב זײ ניט געשיקט‪,‬‬ ‫אים פֿאַרקנעכטן‪.‬‬
‫זאָגט גאָט‪ ,‬און זײ זאָגן נבֿיאות אין‬ ‫‪ 8‬און עס װעט זײַן‪ ,‬דאָס פֿאָלק‬
‫מײַן נאָמען אױף ליגן‪ ,‬כּדי איך זאָל‬ ‫און דאָס קיניגרײַך װאָס װעט אים‪,‬‬
‫אײַך פֿאַרשטױסן‪ ,‬און אי איר זאָלט‬ ‫נבוכַדנֶצַר דעם מלך פֿון בבֿל‪ ,‬ניט‬
‫אונטערגײן‪ ,‬אי די נבֿיאים װאָס זאָגן‬ ‫דינען‪ ,‬און װאָס װעט ניט אַרײַנטאָן זײַן‬
‫אײַך נבֿיאות‪.‬‬ ‫האַלדז אין דעם יאָך פֿון דעם מלך פֿון‬
‫‪ 16‬און צו די כּ ֹהנים און צו דעם‬ ‫בבֿל‪ ,‬װעל איך מיט שװערד און מיט‬
‫דאָזיקן גאַנצן פֿאָלק האָב איך גערעדט‪,‬‬ ‫הונגער און מיט פּעסט זיך אָפּרעכענען‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪:‬‬ ‫מיט יענעם פֿאָלק‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬ביז איך‬
‫איר זאָלט ניט צוהערן צו די װערטער‬ ‫טו זײ פֿאַרלענדן דורך זײַן האַנט‪.‬‬
‫פֿון אײַערע נבֿיאים װאָס זאָגן אײַך‬ ‫‪ 9‬און איר זאָלט ניט צוהערן צו‬
‫נבֿיאות‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬אָט װעלן די‬ ‫אײַערע נבֿיאים‪ ,‬און צו אײַערע‬
‫כּלים פֿון גאָטס הױז אַצונד אין גיכן‬ ‫װאָרזאָגער‪ ,‬און צו אײַערע חלוֹמות‪,‬‬
‫אומגעקערט װערן פֿון בבֿל; װאָרום‬ ‫און צו אײַערע צײכנזעער‪ ,‬און צו‬
‫ליגן זאָגן זײ אײַך נבֿיאות‪.‬‬ ‫אײַערע מכשפֿים‪ ,‬װאָס זאָגן אײַך‪ ,‬אַזױ‬
‫‪ 17‬איר זאָלט ניט צוהערן צו זײ;‬ ‫צו זאָגן‪ :‬איר װעט ניט דינען דעם מלך‬
‫דינט דעם מלך פֿון בבֿל‪ ,‬און בלײַבט‬ ‫פֿון בבֿל‪.‬‬
‫לעבן; נאָך װאָס זאָל די דאָזיקע שטאָט‬ ‫‪ 10‬װאָרום ליגן זאָגן זײ אײַך‬
‫װערן ַא װיסטעניש?‬ ‫נבֿיאות‪ ,‬כּדי אײַך צו דערװײַטערן‬
‫‪ 18‬און אױב זײ זײַנען נבֿיאים‪ ,‬און‬ ‫פֿון אײַוער ערד‪ ,‬און כּדי איך זאָל‬
‫אױב דאָס װאָרט פֿון גאָט איז ב ַײ זײ‪,‬‬ ‫אײַך פֿאַרשטױסן‪ ,‬און איר זאָלט‬
‫זאָלן זײ אַקאָרשט בעטן ב ַײ גאָט פֿון‬ ‫אונטערגײן‪.‬‬
‫צבָאוֹת‪ ,‬אַז די כּלים װאָס זײַנען נאָך‬ ‫‪ 11‬אָבער דאָס פֿאָלק װאָס װעט‬
‫געבליבן אין הױז פֿון גאָט‪ ,‬און אין‬ ‫אַרײַנברענגען זײַן האַלדז אין דעם יאָך‬
‫הױז פֿון דעם מלך פֿון יהודה‪ ,‬און אין‬ ‫פֿון דעם מלך פֿון בבֿל‪ ,‬און װעט אים‬
‫ש ַלי ִם‪ ,‬זאָלן ניט אָנקומען קײן בבֿל‪.‬‬
‫ירו ָ‬ ‫דינען‪ ,‬װעל איך אים לאָזן אױף זײַן‬
‫‪ 19‬װאָרום אַזױ האָט געזאָגט גאָט‬ ‫ערד‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬און ער וועט זי‬
‫פֿון צבָאומת אױף די זײַלן‪ ,‬און אױף‬ ‫באַאַרבעטן‪ ,‬און זיצן אױף איר‪.‬‬
‫דעם אים‪ ,‬און אױף די געשטעלן‪ ,‬און‬ ‫‪ 12‬אױך צו צִד ִקי ָה דעם מלך פֿון‬
‫אױף דעם רעשט כּלים‪ ,‬װאָס זײַנען‬ ‫יהודה האָב איך גערעדט אַזױ װי אַלע‬
‫‪27:20—28:12‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪704‬‬
‫‪ 5‬האָט י ִרמי ָה הנבֿיא געזאָגט צו‬ ‫געבליבן אין דער דאָזיקער שטאָט‪,‬‬
‫חנַני ָה דעם נבֿיא פֿאַר די אױגןפֿון די‬ ‫‪ 20‬די װאָס נבוכַדנֶצַר דער מלך פֿון‬
‫כּ ֹהנים‪ ,‬און פֿאַר די אױגן פֿון דעם‬ ‫בבֿל האָט זײ ניט צוגענומען‪ ,‬װען ער‬
‫גאַנצן פֿאָלק‪ ,‬װאָס זײַנען געשטאַנען‬ ‫האָט פֿאַרטריבן יכָני ָה דעם זון פֿון‬
‫אין הױז פֿון גאָט –‬ ‫יהוֹי ָקימען‪ ,‬דעם מלך פֿון יהודה‪ ,‬פֿון‬
‫‪ 6‬האָט י ִרמי ָה הנבֿיא געזאָגט‪ :‬אָמן!‬ ‫ש ַלי ִם קײן בבֿל‪ ,‬מיט אַלע אַדללײַט‬ ‫ירו ָ‬
‫זאָל גאָט טאָן אַזױ! זאָל גאָט מקיים‬ ‫ש ַלי ִם;‬
‫פֿון יהודה און ירו ָ‬
‫זײַן דײַנע װערטער װאָס דו האָסט‬ ‫‪ 21‬פֿאַר װאָר‪ ,‬אַזױ האָט געזאָגט‬
‫נבֿיאות געזאָגט‪ ,‬אומצוקערן די כּלים‬ ‫יהוה פֿון צבָאות‪ ,‬דער גאָט פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫פֿון גאָטס הױז‪ ,‬און אַלע פֿאַרטריבענע‪,‬‬ ‫אױף די כּלים װאָס זײַנען געבליבן אין‬
‫פֿון בבֿל צו דעם דאָזיקן אָרט‪.‬‬ ‫הױז פֿון גאָט‪ ,‬און אין הױז פֿון דעם‬
‫‪ 7‬אָבער הער אַקאָרשט דאָס דאָזיקע‬ ‫ש ַלי ִם‪:‬‬
‫מלך פֿון יהודה‪ ,‬און אין ירו ָ‬
‫װאָרט‪ ,‬װאָס איך רעד אין דײַנע‬ ‫‪ 22‬קײן בבֿל װעלן זײ געבראַכט‬
‫אױערן‪ ,‬און אין די אױערן פֿון גאַנצן‬ ‫װערן‪ ,‬און דאָרטן װעלן זײ זײַן‪ ,‬ביז‬
‫פֿאָלק‪:‬‬ ‫דעם טאָג װאָס איך טו זיך דערמאָנען‬
‫‪ 8‬די נבֿיאים װאָס זײַנען געװען‬ ‫אָן זײ‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬און װעל זײ‬
‫פֿאַר מיר און פֿאַר דיר פֿון אײביק‬ ‫אױפֿברענגען און זײ אומקערן צו דעם‬
‫אָן‪ ,‬האָבן נבֿיאות געזאָגט איבער פֿיל‬ ‫דאָזיקן אָרט‪.‬‬
‫לענדער‪ ,‬און איבער גרױסע מלוכות‪,‬‬
‫אױף מלחמה‪ ,‬און אױף אומגליק‪ ,‬און‬
‫אױף פּעסט‪.‬‬
‫און עס איז געװען אין יענעם‬
‫יאָר‪ ,‬אין אָנהײב פֿון דער‬ ‫‪28‬‬
‫מלוכה פֿון צִד ִקי ָה דעם מלך פֿון יהודה‪,‬‬
‫‪ 9‬דער נבֿיא װאָס זאָגט נבֿיאות אױף‬ ‫אין פֿירטן יאָר‪ ,‬אין פֿינפֿטן חוֹדש‪ ,‬האָט‬
‫שלום‪ ,‬איז‪ ,‬ערשט אַז דאָס װאָרט פֿון‬ ‫צו מיר געזאָגט חנַני ָה דער זון פֿון עַזור‬
‫דעם נבֿיא קומט אָן‪ ,‬װערט דער נבֿיא‬ ‫דעם נבֿיא װאָס פֿון גִבְעוֹן‪ ,‬אין הױז פֿון‬
‫דערקענט‪ ,‬אַז גאָט האָט אים מיט אַן‬ ‫גאָט פֿאַר די אױגן פֿון די כּ ֹהנים און פֿון‬
‫אמת געשיקט‪.‬‬ ‫גאַנצן פֿאָלק‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫נבֿיא‬ ‫דער‬ ‫חנַני ָה‬ ‫‪ 10‬האָט‬ ‫‪ 2‬אַזױ האָט גערעדט יהוה פֿון‬
‫יאָכשטאַנג‬ ‫דעם‬ ‫אַראָפּגענומען‬ ‫צבָאומת‪ ,‬דער גאָט פֿון ישׂראל‪ ,‬אַזױ‬
‫פֿון י ִרמי ָה הנבֿיאס האַלדז‪ ,‬און האָט‬ ‫צו זאָגן‪ :‬איך האָב צעבראָכן דעם יאָך‬
‫אים צעבראָכן‪.‬‬ ‫פֿון דעם מלך פֿון בבֿל‪.‬‬
‫‪ 11‬און חנַני ָה האָט געזאָגט פֿאַר די‬ ‫‪ 3‬אין נאָך צװײ יאָר צײַט קער איך‬
‫אױגן פֿון גאַנצן פֿאָלק‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫אױם צו דעם דאָזיקן אָרט אַלע כּלים‬
‫אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬אַזױ װעל איך‬ ‫פֿון גאָטס הױז‪ ,‬װאָס נבוכַדנֶצַר דער‬
‫צעברעכן דעם יאָך פֿון נבוכַדנֶצַר דעם‬ ‫מלך פֿון בבֿל האָט אַװעקגענומען פֿון‬
‫מלך פֿון בבֿל‪ ,‬אין נאָך צװײ יאָר צײַט‪,‬‬ ‫דעם דאָזיקן אָרט‪ ,‬און זײ געבראַכט‬
‫פֿון דעם האַלדז פֿון אַלע פֿעלקער‪– .‬‬ ‫קײן בבֿל;‬
‫און י ִרמי ָה הנבֿיא איז געגאַנגען אױף‬ ‫‪ 4‬און יכָני ָה דעם זון פֿון יהוֹי ָקימען‪,‬‬
‫זײַן װעג‪.‬‬ ‫דעם מלך פֿון יהודה‪ ,‬און אַלע‬
‫גאָט‬ ‫‪ 12‬און דאָס װאָרט פֿון‬ ‫פֿאַרטריבענע פֿון יהודה‪ ,‬װאָס זײַנען‬
‫איז געװען צו י ִרמי ָהן‪ ,‬נאָכדעם װי‬ ‫געקומען קײן בבֿל‪ ,‬קער איך אום צו‬
‫חנַני ָה דער נבֿיא האָט צעבראָכן דעם‬ ‫דעם דאָזיקן אָרט‪ ,‬זאָגט גאָט; װאָרום‬
‫יאָכשטאַנג פֿון י ִרמי ָה הנבֿיאס האַלדז‪,‬‬ ‫איך װעל צעברעכן דעם יאָך פֿון דעם‬
‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫מלך פֿון בבֿל‪.‬‬
‫‪705‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪28:13—29:13‬‬
‫‪ 4‬אַזױ האָט געזאָגט יהוה פֿון‬ ‫‪ 13‬גײ‪ ,‬און זאָלסט זאָגן צו חנַני ָהן‪,‬‬
‫צבָאוֹת‪ ,‬דער גאָט פֿון ישׂראל‪ ,‬צו‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪:‬‬
‫אַלע פֿאַרטריבענע װאָס איך האָב‬ ‫הילצערנע שטאַנגען האָסטו צעבראָכן‪,‬‬
‫ש ַלי ִם קײן בבֿל‪:‬‬
‫פֿאַרטריבן פֿון ירו ָ‬ ‫און װעסט מאַכן אָנשטאָט זײ אײַזערנע‬
‫‪ 5‬בױט הײַזער און באַװױנט‪ ,‬און‬ ‫שטאַנגען‪.‬‬
‫פֿלאַנצט גערטנער און עסט זײער‬ ‫‪ 14‬װאָרום אַזױ האָט געזאָגט יהוה‬
‫פֿרוכט;‬ ‫פֿון צבָאוֹת‪ ,‬דער גאָט פֿון ישׂראל‪ :‬אַן‬
‫‪ 6‬נעמט װײַבער‪ ,‬און געבערט זין‬ ‫אײַזערנעם יאָך האָב איך געגעבן אױפֿן‬
‫און טעכטער‪ ,‬און נעמט װײַבער פֿאַר‬ ‫האַלדז פֿון אַלע די דאָזיקע פֿעלקער‪ ,‬צו‬
‫אײַערע זין‪ ,‬און גיט אױס אײַערע‬ ‫דינען נבוכַדנֶצַר דעם מלך פֿון בבֿל‪ ,‬און‬
‫טעכטער צו מאַנען‪ ,‬און זאָלן זײ‬ ‫זײ װעלן אים דינען; און אַפֿילו די חיה‬
‫געבערן זין און טעכטער‪ ,‬און מערט‬ ‫פֿון פֿעלד האָב איך אים געגעבן‪.‬‬
‫אײַך דאָרטן‪ ,‬און מינערט אײַך ניט‪.‬‬ ‫‪ 15‬און י ִרמי ָה הנבֿיא האָט געזאָגט‬
‫‪ 7‬און זוכט דעם פֿריד פֿון דער שטאָט‬ ‫צו חנַני ָה דעם נבֿיא‪ :‬הער אַקאָרשט‪,‬‬
‫װאָס איך האָב אײַך פֿאַרטריבן אַהין‪,‬‬ ‫חנַני ָה‪ ,‬גאָט האָט דיך ניט געשיקט‪,‬‬
‫און זײַט מתפּלל פֿאַר איר צו גאָט‪,‬‬ ‫און דו האָסט פֿאַרזיכערט דאָס דאָזיקע‬
‫װאָרום אין איר פֿריד װעט זײַן פֿריד‬ ‫פֿאָלק אױף ליגן‪.‬‬
‫צו אײַך‪.‬‬ ‫‪ 16‬דרום האָט גאָט אַזױ געזאָגט‪ :‬זע‪,‬‬
‫‪ 8‬װאָרום זזי האָט געזאָגט יהוה פֿון‬ ‫איך שיק דיך אַװעק פֿון געזיכט פֿון‬
‫צבָאומת‪ ,‬דער גאָט פֿון ישׂראל‪ :‬זאָל‬ ‫דער ערד; הײַיאָר װעסטו שטאַרבן‪,‬‬
‫אײַך ניט נאַרן אײַערע נבֿיאים װאָס‬ ‫װײַל אָפּקערונג האָסטו גערעדט קעגן‬
‫צװישן אײַך‪ ,‬און אײַערע װאָרזאָגערס‪,‬‬ ‫גאָט‪– .‬‬
‫און איר זאָלט ניט צוהערן צו אײַערע‬ ‫‪ 17‬און חנַני ָה דער נבֿיא איז‬
‫חלוֹמות װאָס איר לאָזט חלומען‪.‬‬ ‫געשטאָרבן אין יענעם יאָר אין זיבעטן‬
‫‪ 9‬װאָרום מיט ליגן זאָגן זײ אײַך‬ ‫חוֹדש‪.‬‬
‫נבֿיאות אין מײַן נאָמען; איך האָב זײ‬
‫ניט געשיקט‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬
‫‪ 10‬װאָרום אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪:‬‬
‫װאַרװאָר‪ ,‬װען זיבעציק יאָר װערן פֿון‬
‫און דאָס זײַנען די װערטער‬
‫פֿון דעם בריװ װאָס י ִרמי ָה‬
‫ש ַלי ִם צו‬‫הנבֿיא האָט געשיקט פֿון ירו ָ‬
‫‪29‬‬
‫אױף בבֿל‪ ,‬װעל איך זיך דערמאָנען‬ ‫דעם איבערבלײַב פֿון די עלטסטע פֿון‬
‫אָן אײַך‪ ,‬און װעל מקיים זײַן מײַן‬ ‫די פֿאַרטריבענע‪ ,‬און צו די כּ ֹהנים‪,‬‬
‫גוטן צוזאָג‪ ,‬אײַך אומצוקערן צו דעם‬ ‫און צו די נבֿיאים‪ ,‬און צו דעם גאַנצן‬
‫דאָזיקן אָרט‪.‬‬ ‫פֿאָלק‪ ,‬װאָס נבוכַדנֶצַר האָט פֿאַרטריבן‬
‫‪ 11‬װאָרום איך װײס די טראַכטונגען‬ ‫ש ַלי ִם קײן בבֿל;‬‫פֿון ירו ָ‬
‫װאָס איך טראַכט װעגן אײַך‪ ,‬זאָגט‬ ‫‪ 2‬נאָכדעם װי יכָני ָה דער מלך‪ ,‬און‬
‫גאָט‪ ,‬טראַכטונגען פֿון פֿריד‪ ,‬און ניט‬ ‫די מוטער‪-‬מלכּה‪ ,‬און די הױפֿדינער‪ ,‬די‬
‫צום בײזן‪ ,‬כּדי אײַך צו געבן ַא לעצט‬ ‫ש ַלי ִם‪ ,‬און די‬ ‫האַרן פֿון יהודה און ירו ָ‬
‫און ַא האָפֿנונג‪.‬‬ ‫מײַנסטערס און די שלעסערס‪ ,‬זײַנען‬
‫‪ 12‬און איר װעט מיך רופֿן‪ ,‬און איר‬ ‫אַרױסגעגאַנגען פֿון ירושָלי ִם;‬
‫װעט גײן און װעט מתפּלל זײַן צו מיר‪,‬‬ ‫‪ 3‬דורך דער האַנט פֿון אֶל ָעשָׂה דעם‬
‫און איך װעל צױהערן צו אײַך‪.‬‬ ‫ש ֿפָנען‪ ,‬און גמַרי ָה דעם זון פֿון‬ ‫זון פֿון ָ‬
‫‪ 13‬און איר װעט מיך זוכן און‬ ‫חִל ִקי ָהן‪ ,‬װאָס צִד ִקי ָה דער מלך פֿון‬
‫געפֿינען‪ ,‬אַז איר װעט מיך פֿאָרשן מיט‬ ‫יהודה האָט געשיקט צו נבוכַדנֶצַר דעם‬
‫אײַער גאַנצן האַרצן‪.‬‬ ‫מלך פֿון בבֿל קײן בבֿל – אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫‪29:14—29:29‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪706‬‬
‫שׂי ָהן‪ ,‬װאָס‬ ‫צִד ִקי ָהו דעם זון פֿון ַמ ֲע ֵ‬ ‫‪ 14‬און איך װעל זיך לאָזן געפֿינען‬
‫זאָגן אײַך נבֿיאות אין מײַן נאָמען ליגן‪:‬‬ ‫פֿון אײַך‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬און איך‬
‫זע‪ ,‬איך גיב זײ אין דער האַנט פֿון‬ ‫װעל אומקערן אײַער געפֿאַנגענשאַפֿט‪,‬‬
‫ַדראצַר דעם מלך פֿון בבֿל‪ ,‬און ער‬ ‫נבוכ ֶ‬ ‫און װעל אײַך אײַנזאַמלען פֿון אַלע‬
‫װעט זײ דערשלאָגן פֿאַר אײַערע אױגן‪.‬‬ ‫פֿעלקער‪ ,‬און פֿון אַלע ערטער‪ ,‬װאָס‬
‫‪ 22‬און פֿון זײ װעט גענומען װערן ַא‬ ‫איך האָב אײַך פֿאַרשטױסן אַהין‪ ,‬זאָגט‬
‫קללה ב ַײ אַלע פֿאַרטריבענע פֿון יהודה‬ ‫גאָט‪ ,‬און איך װעל אײַך אומקערן‬
‫װאָס אין בבֿל‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬זאָל דיך‬ ‫צו דעם אָרט‪ ,‬װאָס איך האָב אײַך‬
‫גאָט מאַכן אַזױ װי צִד ִקי ָהו און אַזױ װי‬ ‫פֿאַרטריבן פֿון דאָרטן‪.‬‬
‫ֶאכָב‪ ,‬װאָס דער מלך פֿון בבֿל האָט זײ‬ ‫‪ 15‬װײַל איר האָט געזאָגט‪ :‬גאָט‬
‫פֿאַרברענט אין פֿײַער!‬ ‫האָט אונדז אױפֿגעשטעלט נבֿיאים אין‬
‫‪ 23‬װײַל זײ האָבן געטאָן נבָלות אין‬ ‫בבֿל‪.‬‬
‫ישׂראל‪ ,‬און מזַנה געװען מיט די‬ ‫‪ 16‬װאָרום אַזױ האָט גאָט געזאָגט‬
‫װײַבער פֿון זײערע חברים‪ ,‬און פֿאַלש‬ ‫אױף דעם מלך װאָס זיצט אױפֿן טראָן‬
‫גערעדט אין מײַן נאָמען װערטער װאָס‬ ‫פֿון דוד‪ ,‬און אױף דעם גאַנצן פֿאָלק‬
‫איך האָב זײ ניט באַפֿױלן; אָבער איך‬ ‫װאָס זיצט אין דער דאָזיקער שטאָט –‬
‫װײס‪ ,‬און בין עדות‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬ ‫אײַערע ברידער װאָס זײַנען ניט אַרױס‬
‫‪ 24‬און אױף שמַעי ָהון פֿון נֶכלָם‬ ‫מיט אײַך אין גלות‪:‬‬
‫זאָלסטו זאָגן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫‪ 17‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט פֿון‬
‫‪ 25‬אַזױ האָט געזאָגט יהוה פֿון‬ ‫צבָאומת‪ :‬זע‪ ,‬איך שיק אָן אױף זײ‬
‫צבָאוֹת‪ ,‬דער גאָט פֿון ישׂראל‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫די שװערד‪ ,‬דעם הונגער‪ ,‬און די‬
‫זאָגן‪ :‬װײַל דו האָסט געשיקט אין דײַן‬ ‫פּעסט‪ ,‬און איך װעל זײ מאַכן אַזױ װי‬
‫נאָמען בריװ צום גאַנצן פֿאָלק װאָס אין‬ ‫עקלדיקע פֿײַגן װאָס קענען ניט געגעסן‬
‫ירושָלי ִם‪ ,‬און צו צ ֿפַני ָה דעם זון פֿון‬ ‫װאָרן פֿאַר שלעכטקײט‪.‬‬
‫שׂי ָהן‪ ,‬דעם כּ ֹהן‪ ,‬און צו אַלע כּ ֹהנים‪,‬‬ ‫ַמ ֲע ֵ‬ ‫‪ 18‬און איך װעל זײ נאָכיאָגן מיט‬
‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫דער שװערד‪ ,‬מיטן הונגער‪ ,‬און מט‬
‫‪ 26‬גאָט האָט דיך געמאַכט פֿאַר ַא‬ ‫דער פּעסט‪ ,‬און איך װעל זײ מאַכן פֿאַר‬
‫כּ ֹהן אױפֿן אָרט פֿון יהוֹי ָדָ ע דעם כּ ֹהן‪,‬‬ ‫ַא שױדער ב ַײ אַלע קיניגרײַכן פֿון דער‬
‫כּדי עס זאָלן זײַן אױפֿזעער אין הױז‬ ‫ערד‪ ,‬פֿאַר ַא קללה‪ ,‬און פֿאַר ַא שרעק‪,‬‬
‫פֿון גאָט איבער איטלעכן משוגענעם‬ ‫און פֿאַר ַא שמוצערונג‪ ,‬און פֿאַר ַא‬
‫און נבֿיאות‪-‬זאָגער‪ ,‬און דו זאָלסט אים‬ ‫שאַנד‪ ,‬צװישן אַלע פֿעלקער‪ ,‬װאָס איך‬
‫אַרײַנטאָן אין דעם צװאַנגקלאָץ און אין‬ ‫האָב זײ פֿאַרשטױסן אַהין;‬
‫דעם האַלזרינג‪.‬‬ ‫‪ 19‬פֿאַר װאָס זײ האָבן ניט‬
‫‪ 27‬און אַצונד‪ ,‬אַלמאַי האָסטו ניט‬ ‫צוגעהערט צו מײַנע װערטער‪ ,‬זאָגט‬
‫אָנגעשריען אױֿף י ִרמי ָהון פֿון ַענָתוֹת‪,‬‬ ‫גאָט‪ ,‬װען איך האָב בעשיקט צו זײ‬
‫װאָס מאַכט זיך פֿאַר ַא נבֿיא צו אײַך?‬ ‫מײַנע קנעכט די נבֿיאים‪ ,‬נאָכאַנאַנד‬
‫‪ 28‬װאָרום ער האָט דאָך געשיקט צו‬ ‫און נאָכאַנאַנד געשיקט; און איר האָט‬
‫אונדז קײן בבֿל‪ :‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬דאָס איז‬ ‫ניט צוגעהערט‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬
‫אױף לאַנג; בױט הײַזער און באַװױנט‪,‬‬ ‫‪ 20‬דרום הערט דאָס װאָרט פֿון גאָט‪,‬‬
‫און פֿלאַנצט גערטנער און עסט זײער‬ ‫איר אַלע פֿאַרטריבענע‪ ,‬װאָס איך האָב‬
‫פֿרוכט‪.‬‬ ‫ש ַלי ִם קײן בבֿל‪:‬‬‫אַרױסגעשיקט פֿון ירו ָ‬
‫‪ 29‬און צ ֿפַני ָה דער כּ ֹהן האָט‬ ‫‪ 21‬אַזױ האָט געזאָגט יהוה פֿון‬
‫געלײַענט דעם דאָזיקן בריװ אין די‬ ‫צבָאוֹת‪ ,‬דער גאָט פֿון ישׂראל‪ ,‬אױף‬
‫אױערן פֿון י ִרמי ָהו הנבֿיא‪.‬‬ ‫אַכְאב דעם זון פֿון קוֹ ָלי ָהן‪ ,‬און אױף‬
‫‪707‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪29:30—30:15‬‬
‫‪ 7‬װײ‪ ,‬װאָרום גרױס איז יענער טאָג‪,‬‬ ‫‪ 30‬און דאָס װאָרט פֿון גאָט איז‬
‫אָן ַא גלײַכן צו אים; און ַא צײַט פֿון‬ ‫געװען צו י ִרמי ָהון‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫נױט איז דאָס פֿאַר יעקב‪ ,‬אָבער פֿון איר‬ ‫‪ 31‬שיק צו אַלע פֿאַרטריבענע‪ ,‬אַזױ‬
‫װעט ער געהאָלפֿן װערן‪.‬‬ ‫צו זאָגן‪ :‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט אױף‬
‫‪ 8‬און עס װעט זײַן אין יענעם טאָג‪,‬‬ ‫שמַעי ָהן פֿון נֶכלָם‪ :‬װײַל שמַעי ָה האָט‬
‫זאָגט גאָט פֿון צבָאוֹת‪ ,‬װעל איך‬ ‫אײַך נבֿיאוס געזאָגט‪ ,‬װען איך האָב‬
‫צעברעכן זײַן יאָך פֿון דײַן האַלדז‪ ,‬און‬ ‫אים ניט געשיקט‪ ,‬און ער האָט אײַך‬
‫דײַנע בינדשטריק װעל איך צערײַסן;‬ ‫פֿאַרזיכערט אױף ליגן‪,‬‬
‫און מער װעלן ניט אַרבעטן מיט אים‬ ‫‪ 32‬דרום האָט גאָט אַזױ געזאָגט‪:‬‬
‫פֿרעמדע‪.‬‬ ‫זע‪ ,‬איך רעכן זיך מיט שמַעי ָהן פֿון‬
‫‪ 9‬נײַערט זײ װעלן דינען יהוה זײער‬ ‫נֶכלָם‪ ,‬און מיט זײַן זאָמען; פֿון אים‬
‫גאָט‪ ,‬און דוד זײער מלך‪ ,‬װאָס איך‬ ‫װעט ניט בלײַבן ַא מאַן צו זיצן צװישן‬
‫װעל זײ אױפֿשטעלן‪.‬‬ ‫דעם דאָזיקן פֿאָלק‪ ,‬און ער װעט ניט‬
‫‪ 10‬און דו זאָלסט ניט מוֹרא האָבן‪,‬‬ ‫זען דאָס גוטס װאָס איך טו מײַן פֿאָלק‪,‬‬
‫מײַן קנעכט‪ ,‬יעקב‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬און ניט‬ ‫זאָגט גאָט‪ ,‬װײַל אָפּקערונג האָט ער‬
‫אַנגסטן‪ ,‬ישׂראל‪ ,‬װאָרום זע‪ ,‬איך העלף‬ ‫גערעדט קעגן גאָט‪.‬‬
‫דיך פֿון דער װײַט‪ ,‬און דײַן זאָמען‬
‫פֿון לאַנד פֿון זײער געפֿאַנגענשאַפֿט;‬
‫און יעקב װעט װידער זײַן רואיק און‬
‫זיכער‪ ,‬און קײַנער װעט ניט שרעקן‪.‬‬
‫דאָס װאָרט װאָס איז געװען‬
‫צו י ִרמי ָהון פֿון גאָט‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫‪30‬‬
‫‪ 11‬װאָרום איך בין מיט דיר‪ ,‬זאָגט‬ ‫‪ 2‬אַזױ האָט געזאָגט יהוה דער גאָט‬
‫גאָט‪ ,‬דיך צו העלפֿן; װאָרום איך‬ ‫װוּן ישׂראל‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬שרײַב דיר‬
‫װעל מאַכן ַא פֿאַרלענדונג פֿון אַלע‬ ‫אױף אַלע װערטער װאָס איך האָב‬
‫פֿעלקער װאָס איך האָב דיך אַהין‬ ‫גערעדט צוב דיר‪ ,‬אױף ַא בוך‪.‬‬
‫צעשפּרײט‪ ,‬אָבער פֿון דיר װעל איך‬
‫קײן פֿאַרלענדונג ניט מאַכן‪ ,‬און איך‬ ‫‪ 3‬װאָרום זע‪ ,‬טעג קומען‪ ,‬זאָגט‬
‫װעל דיך שטראָפֿן לױט גערעכטיקײט‪,‬‬ ‫גאָט‪ ,‬און איך װעל אומקערן די‬
‫אָבער פֿאַרטיליקן װעל איך דיך ניט‬ ‫געפֿאַנגענשאַפֿט פֿון מײַן פֿאָלק ישׂראל‬
‫פֿאַרטיליקן‪.‬‬ ‫און יהודה‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬און װעל זײ‬
‫‪ 12‬װאָרום אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪:‬‬ ‫װידערקערן צו דעם לאַנד‪ ,‬װאָס איך‬
‫מסוכּן איז דײַן בראָך‪ ,‬שװער איז דײַן‬ ‫האָב געגעבן זײערע עלטערן‪ ,‬און זײ‬
‫װוּנד‪.‬‬ ‫װעלן עס אַרבן‪.‬‬
‫‪ 13‬קײַנער האַלט ניט פֿון דײַן גענעזן‬ ‫‪ 4‬און דאָס זײַנען די װערטער װאָס‬
‫װערן‪ ,‬ניט ָא קײן הײלמיטל פֿאַר דיר‪.‬‬ ‫גאָט האָט גערעדט אױף ישׂראל און‬
‫‪ 14‬אַלע דײַנע ליבהאָבער האָבן‬ ‫אױף יהודה‪:‬‬
‫פֿאַרגעסן אָן דיר‪ ,‬זײ פֿרעגן ניט אױף‬ ‫‪ 5‬פֿאַר װאָר‪ ,‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪:‬‬
‫דיר; װאָרום ַא שלאַק פֿון ַא פֿײַנט‬ ‫ַא קָול פֿון ציטערניש האָבן מיר‬
‫האָב איך דיך געשלאָגן‪ַ ,‬א שטראָף‬ ‫געהערט; אַנגסט און ניט פֿירד‬
‫אומדערבאַרימדיק‪ ,‬פֿאַר דײַן גרױס‬ ‫‪ 6‬פֿרעגט אַקאָרשט און זעט אױב‬
‫פֿאַרברעך‪ ,‬װײַל דײַנע זינד זײַנען פֿיל‪.‬‬ ‫ַא מאַנספּאַרשִין קען געװינען; פֿאַר‬
‫‪ 15‬װאָס שרײַסטו אױף דײַן בראָך‪,‬‬ ‫װאָס זע איך יעטװעדער מאַן מיט‬
‫װאָס מסוכּן איז דײַן װײַטאָק? פֿאַר‬ ‫זײַנע הענט אױף זײַנע לענדן‪ ,‬אַזױ װי‬
‫דײַן גרױס פֿאַרברעך‪ ,‬װײַל דײַנע זינד‬ ‫ַא געװינערין‪ ,‬און איטלעך פּנים איז‬
‫זײַנען פֿיל‪ ,‬האָב איך דאָס געטאָן צו‬ ‫פֿאַרקערט אין גרינקײט?‬
‫‪30:16—31:7‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪708‬‬
‫‪ 24‬ניט אָפּגײן װעט דער צאָרן פֿון‬ ‫דיר‪.‬‬

‫גאָט‪ ,‬ביז ער טוט‪ ,‬און ביז ער איז‬ ‫‪ 16‬אָבער אַלע דײַנע פֿאַרצערער‬
‫מקיים‪ ,‬די טראַכטונגען פֿון זײַן האַרצן;‬ ‫װעלן פֿאַרצערט װערן‪ ,‬און אַלע דײַנע‬
‫אין סָוף פֿון די טעג װעט איר דאָס‬ ‫פֿײַנט װעלן אַלע אין געפֿאַנגענשאַפֿט‬
‫פֿאַרשטײן‪.‬‬ ‫גײן‪ ,‬און דײַנע רױבער װעלן צו רױב‬
‫‪ 25‬אין יענער צײַט‪ ,‬זאָגט יהוה‪ ,‬װעל‬ ‫װערן‪ ,‬און אַלע דײַנע אױסרױבער װעל‬
‫איך זײַן צום גאָט ב ַײ אַלע משפּחות‬ ‫איך געבן צו אױסרױבונג‪.‬‬
‫פֿו ישׂראל‪ ,‬און זײ װעלן מיר זײַן צום‬ ‫‪ 17‬װאָרום איך װעל ברענגען ַא‬
‫פֿאָלק‪.‬‬ ‫רופֿאה צו דיר‪ ,‬און פֿון דײַנע װוּנדן‬
‫װעל איך דיך הײלן‪ ,‬זאָגט גאָט; װײַל‬
‫אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪:‬‬
‫געפֿונען האָט לײַטזעליקײט‬
‫אין מדבר דאָס פֿאָלק פֿון שװערד‬
‫‪31‬‬ ‫מען האָט דיך גערופֿן פֿאַרשטױסענע‪:‬‬
‫”צִיוֹן איז זי‪ ,‬קײַנער פֿרעגט ניט אױף‬
‫איר“‪.‬‬
‫געבליבן; גײ אים באַרוען‪ ,‬ישׂראל‪.‬‬ ‫‪ 18‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬איך‬
‫‪ 2‬פֿון װײַטן האָט גאָט זיך באַװיזן‬ ‫קער אום די געפֿאַנגענשאַפֿט פֿון די‬
‫צו מיר‪ :‬יאָ‪ ,‬אײביקע ליבשאַפֿט האָב‬ ‫געצעלטן פֿון יעקב‪ ,‬און זײַנע װױנונגען‬
‫איך דיך ליב‪ ,‬דרום צי איך דיך צו מיט‬ ‫װעל איך דערבאַרימען; און די שטאָט‬
‫גענאָד‪.‬‬ ‫װעט אָפּגעבױט װערן אױף איר הױפֿן‪,‬‬
‫‪ 3‬איך װעל דיך נאָך אױפֿבױען‪,‬‬ ‫און דער פּלאַץ װעט באַװױנט זײַן אױף‬
‫און װעסט אױפֿגעבױט װערן‪ ,‬יונגפֿרױ‬ ‫זײַן שטײגער‪.‬‬
‫ישׂראל;‬ ‫‪ 19‬און אַרױסגײן װעט פֿון זײ ַא‬
‫‪ 4‬װעסט נאָך אָנטאָן דײַנע פּײַקלעך‪,‬‬ ‫לױבונג‪ ,‬און ַא קָול פֿון לוסטיקע; און‬
‫און אַרױסגײן אין לוסטיקן טאַנץ‪.‬‬ ‫איך װעל זײ מערן‪ ,‬און זײ װעלן‬
‫װעסט נאָך פֿלאַנצן װײַנגערטנער אױף‬ ‫ניט געמינערט װערן‪ ,‬און איך װעל‬
‫די בערג פֿון שוֹמרוֹן; פֿלאַנצן װעלן‬ ‫זײ פֿאַרברעסערן‪ ,‬און זײ װעלן ניט‬
‫פֿלאַנצער און פֿאַרניצן אַלײן‪.‬‬ ‫געװינציקט װערן‪.‬‬
‫‪ 5‬װאָרום זײַן װעט ַא טאָג‪ ,‬װען‬ ‫‪ 20‬און זײַנע קינדער װעלן זײַן װי‬
‫די װעכטער רופֿן אױפֿן געבערג פֿון‬ ‫פֿריער‪ ,‬און זײַן עדה װעט שטײן פֿעסט‬
‫אפֿרים‪ :‬שטײט אױף‪ ,‬און לאָמיר‬ ‫פֿאַר מיר; און איך װעל זיך רעכענען‬
‫אַרױפֿגײן קײן צִיוֹן‪ ,‬צו יהוה אונדזער‬ ‫מיט אַלע זײַנע דריקער‪.‬‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫‪ 21‬און זײַן פֿירשט װעט זײַן פֿון אים‬
‫‪ 6‬װאָרום אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪:‬‬ ‫אַלײן‪ ,‬און זײַן געװעלטיקער װעט פֿון‬
‫זינגט מיט פֿרײד װעגן יעקב‪ ,‬און‬ ‫זײַן מיט אַרױס;‬
‫שאַלט װעגן דעם קאָפּ פֿון די פֿעלקער;‬ ‫‪ 22‬און איך װעל אים דערנענטערן‪,‬‬
‫מאַכט הערן‪ ,‬לױבט‪ ,‬און זאָגט‪ :‬העלף‪,‬‬ ‫און ער װעט גענען צו מיר; װאָרום‬
‫גאָט‪ ,‬דײַן פֿאָלק‪ ,‬דעם איבערבלײַב פֿון‬ ‫װער איז דער װאָס קען אײַנשטעלן זײַן‬
‫ישׂראל‪.‬‬ ‫האַרץ צו גענענען צו מיר? זאָגט יהוה‪.‬‬
‫‪ 7‬זע‪ ,‬איך ברענג זײ פֿון צפֿון‪-‬לאַנד‪,‬‬ ‫און איר װעט מיר זײַן צום פֿאָלק‪ ,‬און‬
‫און װעל זײ אײַנזאַמלען פֿון די עקן‬ ‫איך װעל אײַך זײַן צום גאָט‪.‬‬
‫ערד; צװישן זײ דעם בלינדן און‬ ‫‪ 23‬זע‪ַ ,‬א שטורעם פֿון גאָט‪ַ ,‬א‬
‫דעם הינקעדיקן‪ ,‬די טראָגעדיקע און‬ ‫גרימצאָרן איז אַרױס‪ַ ,‬א רײַסיקער‬
‫די געװינערין אין אײנעם; ַא גרױס‬ ‫שטורעמװינט; אױף דעם קאָפּ פֿון די‬
‫געזעמל װעלן זײ זיך אומקערן אַהער‪.‬‬ ‫רשעים װעט ער פֿאַלן‪.‬‬
‫‪709‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪31:8—31:23‬‬
‫זיך אומקערן פֿון לאַנד פֿון דעם פֿײַנט‪.‬‬ ‫‪ 8‬מיט געװײן װעלן זײ קומען‪,‬‬
‫‪ 16‬און פֿאַראַן ַא האָפֿונג פֿאַר דײַן‬ ‫און מיט לײַטזעליקײט װעל איך זײ‬
‫לעצט‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬און די קינדער װעלן‬ ‫ברענגען; איך װעל זײ פֿירן ב ַײ טײַכן‬
‫זיך אומקערן צו זײער געמאַרק‪.‬‬ ‫װאַסער‪ ,‬אױף ַא װעג ַא גלײַכן װאָס‬
‫‪ 17‬הערן האָב איך געהערט אפֿרים‬ ‫זײ װעלן דרין ניט געשטרױכלט װערן;‬
‫זיך קלאָגן‪ :‬האָסט מיך געשטראָפֿט‪,‬‬ ‫װאָרום איך בין ַא פֿאָטער צו ישׂפֿאל‪,‬‬
‫און איך בין געשטראָפֿט‪ ,‬און איך בין‬ ‫און אפֿרים‪ ,‬ער איז מײַן בכָור‪.‬‬
‫געשטראָפֿט געװאָרן‪ ,‬װי ַא קאַלב ניט‬ ‫‪ 9‬הערט דאָס װאָרט פֿון גאָט‪,‬‬
‫געלערנט; לאָז מיך אומקערן‪ ,‬און איך‬ ‫איר װעלקער‪ ,‬און דערצײלט אין די‬
‫װעל זיך אומקערן‪ ,‬װאָרום דו ביסט‬ ‫אינדזלען פֿון דער װײַט‪ ,‬און זאָגט‪:‬‬
‫יהוה מײַן גאָט‪.‬‬ ‫דער װאָס האָט צעשפּרײט ישׂראל‪ ,‬טוט‬
‫‪ 18‬װאָרום נאָך מײַן אָפּקערונג האָב‬ ‫אים אײַנזאַמלען‪ ,‬און היט אים װי ַא‬
‫איך חרטה געהאַט‪ ,‬און נאָך מײַן‬ ‫פּאַסטוך זײַן סטאַדע‪.‬‬
‫געװאָרן װערן‪ ,‬האָב איך זיך געשלאָגן‬ ‫‪ 10‬װאָרום גאָט האָט אױסגעקױפֿט‬
‫אױפֿן דיך; איך שעם זיך און בין אין‬ ‫יעקב‪ ,‬און אים אױסגעלײַזט פֿון דער‬
‫בִיוש‪ ,‬װײַל איך טראָג די שאַנד פֿון מײַן‬ ‫האַנט פֿון דעם שטאַרקערן פֿון אים‪.‬‬
‫יוגנט‪.‬‬ ‫און זײ װעלן קומען און זינגען אױף‬
‫‪ 19‬איז מיר ַא טײַער זון אפֿרים‪ ,‬צי ַא‬ ‫דער הײך פֿון צִיוֹן‪,‬‬
‫קינד ַא געצערטלטס? װאָרום װי נאָר‬ ‫‪ 11‬און זײ װעלן שטראָמען צו גאָטס‬
‫איך רעד פֿון אים; בענקען בענק איך‬ ‫גוטס‪ ,‬צו תּבואה‪ ,‬און צו װײַן‪ ,‬און‬
‫װידער נאָך אים‪ :‬דרום ברומען מײַנע‬ ‫צו אײל‪ ,‬און צו יונגע שאָף און‬
‫אינגעװײד צו אים; דערבאַרימען װעל‬ ‫רינדער; און זײער זעל װעט זײַן װי‬
‫איך אים דערבאַרימען‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬ ‫ַא באַװעסערטער גאָרטן‪ ,‬און זײ װעלן‬
‫‪ 20‬שטעל דיר צײכנס‪ ,‬מאַך דיר‬ ‫מער װידער ניט שמאַכטן‪.‬‬
‫װעגשטאַנגען‪ ,‬גיב אַכט אױף דעם‬ ‫‪ 12‬דענצמאָל װעט די יונגפֿרױ זיך‬
‫שטעג‪ ,‬דעם װעג װאָס דו ביסט‬ ‫פֿרײען אין טאַנץ‪ ,‬און בכורים און‬
‫געגאַנגען; קער זיך אום‪ ,‬יונגפֿרױ‬ ‫זקנים אין אײנעם; און איך װעל‬
‫ישׂראל‪ ,‬קער זיך אום צו די דאָזיקע‬ ‫פֿאַרקערן זײער טרױער אין פֿרײד‪ ,‬און‬
‫שטעט דײַנע‪.‬‬ ‫װעל זײ טרײסטן און זײ דערפֿרײען‬
‫‪ 21‬ביז װאַנען װעסטו זיך אָפּדרײען‪,‬‬ ‫אין זײער קומער‪.‬‬
‫טאָכטער װידערשפּעניקע? פֿאַר װאָר‪,‬‬ ‫‪ 13‬און איך װעל זעטן די זעל פֿון די‬
‫גאָט האָט באַשאַפֿן ַא נײַס אױף דער‬ ‫כּ ֹהנים מיט פֿעטקײט‪ ,‬און מײַן פֿאָלק‬
‫ערד‪ :‬די װײַבספּאַרשױן זאָל זיך‬ ‫װעט זײַן זאַט מיט מײַן גוטס‪ ,‬זאָגט‬
‫שַדכען צום מאַן‪.‬‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫‪ 22‬אַזױ האָט געזאָגט יהוה פֿון‬ ‫‪ 14‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ַ :‬א קָול‬
‫צבָאוֹת‪ ,‬דער גאָט פֿון ישׂראל‪ :‬מע װעט‬ ‫װערט אין ָרמָה געהערט‪ַ ,‬א יאָמער‪ַ ,‬א‬
‫נאָך זאָגן דאָס דאָזיקע װאָרט אין לאַנד‬ ‫ביטער געװײן; רחל װײנט אױף אירע‬
‫פֿון יהודה‪ ,‬און אין זײַנע שטעט‪ ,‬װען‬ ‫קינדער‪ ,‬זי װיל זיך ניט טרײסטן נאָך‬
‫איך קער אום זײער געװאַנגענשאַפֿט‪:‬‬ ‫אירע קינדער‪ ,‬װאָס זײ זײַנען מער‬
‫גאָט זאָל דיך גענטשן‪ ,‬װױנונג פֿון‬ ‫ניטאָ‪.‬‬
‫גערעכטיקײט‪ ,‬הײליקער באַרג!‬ ‫‪ 15‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬פֿאַרמײַד‬
‫‪ 23‬און יהודה און אַלע זײַנע שטעט‬ ‫דײַן קָול פֿון געװײן‪ ,‬און דײַנע אױגן‬
‫װעלן דרינען זיצן אין אײנעם‪:‬‬ ‫פֿון רטרערן‪ ,‬װאָרום פֿאַראַן ַא לױן‬
‫אַקערלײַט‪ ,‬און די װאָס ציען מיט‬ ‫פֿאַר דײַן מי‪ ,‬זאָגט גאָט; און זײ װעלן‬
‫‪31:24—:32‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪710‬‬
‫װעלן מיר זײַן צום פֿאָלק‪.‬‬ ‫סטאַדיעס‪.‬‬

‫‪ 33‬און זײ װעלן מער ניט לערנען‬ ‫‪ 24‬װאָרום איך דערקװיק די מידע‬
‫איטלעכער זײַן חבר‪ ,‬און איטלעכר זײַן‬ ‫זעל‪ ,‬און איטלעך זעל װאָס שמאַכט‪,‬‬
‫ברודער‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬קענט גאָט!‬ ‫טו איך אָנפֿילן‪.‬‬
‫װאָרום זײ אַלע װעלן מיך קענען‪,‬‬ ‫זיך‬ ‫איך‬ ‫האָב‬ ‫‪ 25‬דערױף‬
‫פֿון זײער קלענסטן ביז זײער גרעסטן‪,‬‬ ‫אױפֿגעכאַפּט און מיך אומגעקוקט; און‬
‫זאָגט גאָט; װאָרום איך װעל פֿאַרגעבן‬ ‫מײַן שלאָף איז מיר זיך געװען‪.‬‬
‫זײער זינד‪ ,‬און זײער חטא װעל איך‬ ‫‪ 26‬זע‪ ,‬טעג קומען‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬און‬
‫מער ניט דערמאָנען‪.‬‬ ‫איאָך װעל פֿאַרזײֵען דאָס הױז פֿון‬
‫‪ 34‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ ,‬דער װאָס‬ ‫ישׂראל און דאָס הױז פֿון יהודה‪ ,‬מיט‬
‫גיט די זון פֿאַר ַא ליכט ב ַײ טאָג‪ ,‬און‬ ‫זאָמען פֿון מענטשן‪ ,‬און מיט זאָמען פֿון‬
‫אי געזעצן פֿון לבנה און שטערן פֿאַר‬ ‫בהמות‪.‬‬
‫ַא ליכט ב ַײ נאַכט; דער װאָס רודערט‬ ‫‪ 27‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אַזױ װי‬
‫אױף דעם אים‪ ,‬אַז זײַנע װעלן ברומען‬ ‫איך האָב אױפֿגעפּאַסט אױף זײ‪,‬‬
‫– יהוה פֿון צבָאומת איז זײַן נאָמען‪:‬‬ ‫אױסצורײַסן און אײַנצוּװאַרפֿן‪ ,‬און צו‬
‫‪ 35‬אױב די דאָזיקע געזעצן װעלן‬ ‫צעשטערן און אונטערצוברענגען‪ ,‬און‬
‫אָפּגעטאָן װערן פֿון פֿאַר מיר‪ ,‬זאָגט‬ ‫בײז צו טאָן‪ ,‬אַזױ װעל איך אױפֿפּאַסן‬
‫גאָט‪ ,‬װעט אױך דער זאָמען פֿון ישׂראל‬ ‫אױף זײ‪ ,‬צו בױען און צו פֿלאַנצן‪ ,‬זאָגט‬
‫אױפֿהערן צו זײַן ַא פֿאָלק פֿאַר מיר‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫אַלע טעג‪.‬‬ ‫‪ 28‬אין יענע טעג װעט מען מער ניט‬
‫‪ 36‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬אױב די‬ ‫זאָגן‪ :‬די פֿאָטערס האָבן געגעסן זױערע‬
‫הימלען פֿון אױבן װעלן אױסגעמאָסטן‬ ‫װײַנטרױבן‪ ,‬און די צײן פֿון די זין‬
‫װערן‪ ,‬און די גרונטפֿעסטן פֿון דער‬ ‫זײַנען האַיליק‪.‬‬
‫ערד אונטן װעלן דערפֿאָרשט װערן‪,‬‬ ‫‪ 29‬נײַערט איטלעכער פֿאַר זײַן זינד‬
‫װעל איך אױך פֿאַראַכטן אַלדעם זאָמען‬ ‫װעט שטאַרבן; יעטװעדער מענטש‬
‫פֿון ישׂראל‪ ,‬פֿאַר אַלץ װאָס זײ האָבן‬ ‫װאָס עסט די זױערע װײַנטרױבן‪ ,‬זײַנע‬
‫געטאָן‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬ ‫צײן װעלן האַיליק װערן‪.‬‬
‫‪ 37‬זע‪ ,‬טעג קומען‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬און‬ ‫‪ 30‬זע‪ ,‬טעג קומע‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬און‬
‫די שטאָט װעט אױפֿגעבױט װערן צו‬ ‫איך װעל שליסן מיט דעם הױז פֿון‬
‫גאָט‪ ,‬פֿון דעם טורעם פֿון ַכנַנאֵל ביזן‬ ‫ישׂראל‪ ,‬און מיאָט דעם הױז פֿון יהודה‪,‬‬
‫װינקלטױער‪.‬‬ ‫ַא נײַעם בונד;‬
‫‪ 38‬און די מעסטשנױר װעט‬ ‫‪ 31‬ניט װי דער בונד װאָס איך האָב‬
‫אַרױסגײן װײַטער‪ ,‬גלײַך אַקעגן‪ ,‬ביזן‬ ‫געשלאָסן מיט זײערע עלטערן אין‬
‫בערגל ג ֵָרב‪ ,‬און װעט זיך פֿאַרדרײען‬ ‫דעם טאָג װאָס איך האָב אָנגענומען‬
‫קײן גוֹעָה‪.‬‬ ‫זײער האַנט זײ אַרױסצוציען פֿון לאַנד‬
‫‪ 39‬און דער גאַנצער טאָל פֿון פּגרים‬ ‫ִצרי ִם; װאָרום זײ האָבן פֿאַרשטערט‬ ‫מ ַ‬
‫און אַש‪ ,‬און אַלע פֿעלדער ביז באַק‬ ‫מײַן בונד‪ ,‬הגם איך בין געװען זײער‬
‫קִדרוֹן‪ ,‬ביזן װינקל פֿון פֿערדטױער אין‬ ‫האַר‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬
‫מזרח‪ ,‬װעלן זײַן הײליק צו גאָט; עס‬ ‫‪ 32‬נײַערט דאָס װעט זײַן דער בונד‬
‫װעט מער ניט אױסגעריסן װערן‪ ,‬און‬ ‫װאָס איך װעל שליסן מיט דעם הױז פֿון‬
‫ניט צעשטערט װערן‪ ,‬אױף אײביק‪.‬‬ ‫ישׂראל נאָך יענע טאָג‪ ,‬זאָגט גאָט‪ :‬איך‬
‫דאָס װאָרט װאָס איז געװען‬ ‫גיב אַרײַן מײַן תּוֹרה אין זײ‪ ,‬און אױף‬
‫צו י ִרמי ָהון פֿון גאָט‪ ,‬אין‬ ‫‪32‬‬
‫צענטן יאָר פֿון צִד ִקי ָהו דעם מלך פֿון‬
‫זײער האַרצן װעל איך זי אױפֿשרײַבן;‬
‫און איך װעל זײ זײַן צום גאָט‪ ,‬און זײ‬
‫‪711‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪32:2—32:16‬‬
‫ַענָתוֹת‪ ,‬װאָס אין לאַנד בנימין‪ ,‬װאָרום‬ ‫יהודה‪ ,‬דאָס איז דאָס אַכצנטע יאָר פֿון‬
‫דיר געהערט דאָס רעכט פֿון ירושה‪,‬‬ ‫ַדראצַר‪.‬‬ ‫נבוכ ֶ‬
‫און דיר געהערט די אױסלײַזונג; קױף‬ ‫‪ 2‬און דער חיל פֿון דעם מלך פֿון‬
‫עס דיר אָפּ‪ .‬האָב איך געװוּסט אַז דאָס‬ ‫בבֿל האָט דענצמאָל געלעגערט אױף‬
‫איז דאָס װאָרט פֿון גאָט‪.‬‬ ‫ש ַלי ִם‪ ,‬און י ִרמי ָהו הנבֿיא איז געװען‬‫ירו ָ‬
‫‪ 9‬און איך האָב אָפּגעקױפֿט דאָס‬ ‫אײַנגעשפּאַרט אין הױף פֿון דער װאַך‪,‬‬
‫פֿעלד פֿון כקנַמאֵל‪ ,‬מײַן פֿעטערס זון‪,‬‬ ‫װאָס אין הױז פֿון דעם מלך פֿון יהודה‪.‬‬
‫װאָס אין ַענָתוֹת‪ ,‬און איך האָב אים‬ ‫ש ַלי ִם‪ ,‬און י ִרמי ָהו הנבֿיא איז‬
‫אױף ירו ָ‬
‫אָפּגעװױגן דאָס געלט‪ ,‬זיבן שֶקל און‬ ‫געװען אײַנגעשפּאַרט אין הױף פֿון דער‬
‫צען‪ ,‬זילבער‪.‬‬ ‫װאַך‪ ,‬װאָס אין הױז פֿון דעם מלך פֿון‬
‫‪ 10‬און איך האָב אױפֿגעשריבן אױף‬ ‫יהודה‪.‬‬
‫ַא געשריפֿטס‪ ,‬און פֿאַרחתמעט‪ ,‬און‬ ‫‪ 3‬װאָרום צִד ָקי ָהו דער מלך פֿון‬
‫װעשטעלט עדות‪ ,‬און אָפּגעװױגן דאָס‬ ‫יהודה האָט אים אײַנגעשפּאַרט‪ ,‬אַזױ צו‬
‫געלט אױף ַא װאָגשאָל‪.‬‬ ‫זאָגן‪ :‬אַלמאַי זאָגסטו נבֿיאות‪ ,‬אַזױ צו‬
‫‪ 11‬און איך האָב גענומען דעם‬ ‫זאָגן‪ :‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬איך‬
‫שטַר‪-‬מכירה‪ ,‬דעם פֿאַרכחתמעטן מיט‬ ‫גיב די דאָזיקע שטאָט אין דער האַנט‬
‫די באַדינגען און די אָפּמאַכן‪ ,‬און דעם‬ ‫פֿון דעם מלך פֿון בבֿל‪ ,‬און ער װעט זי‬
‫אָפֿענעם‪.‬‬ ‫באַצװינגען;‬
‫‪ 12‬און איך האָב געגעבן דעם‬ ‫‪ 4‬און צָד ִקי ָהו דער מלך פֿון‬
‫שטַר‪-‬מכירה צו ברוך דעם זון פֿון‬ ‫יהודה װעט ניט אַנטרונען װערן פֿון‬
‫נֵרי ָה דעם זון פֿון מַח ֵסי ָהן‪ ,‬פֿאַר די‬ ‫דער האַנט פֿון די כַּשׂדים‪ ,‬נײַערט‬
‫אױגן פֿון חנַמאֵל דעם זון פֿון מײַן‬ ‫איבערגעגעבן װעט ער איבערגעגעבן‬
‫פֿעטער‪ ,‬און פֿאַר די אױגן פֿון די עדות‬ ‫װערן אין דער האַנט פֿון דעם מלך פֿון‬
‫װאָס האָבן זיך אונטערגעשריבן אױף‬ ‫בבֿל‪ ,‬און ער װעט רעדן צו אים מױל‬
‫שטַר‪-‬מכירה‪ ,‬פֿאַר די אױגן פֿון אַלע‬ ‫צו מױל‪ ,‬און אױג אין אױג װעט ער‬
‫יי ִדן װאָס זײַנען געזעסן אין הױף פֿון‬ ‫אים זען;‬
‫דער װאַך‪.‬‬ ‫‪ 5‬און קײן בבֿל װעט ער אַװעקפֿירן‬
‫‪ 13‬און איך האָב באַפֿױלן ברוכן פֿאַר‬ ‫צִד ִקי ָהון‪ ,‬און דאָרטן װעט ער זײַן ביז‬
‫זײערע אױגן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫איך דערמאָן זיך אָן אים‪ ,‬זאָגט גאָט;‬
‫‪ 14‬אַזױ האָט געזאָגט יהוה פֿון‬ ‫אַז איר װעט מלחמה האַלטן מיט די‬
‫צבָאות‪ ,‬דער גאָט פֿון ישׂראל‪ :‬נעם‬ ‫כּקשׂדים‪ ,‬װעט איר ניט באַגליקן?‬
‫די דאָזיקע געשריפֿטסן‪ ,‬דעם דאָזיקן‬ ‫‪ 6‬און י ִרמי ָהו האָט געזאָגט‪ :‬דאָס‬
‫שטַר‪-‬מכירה‪ ,‬אי דאָס פֿאַרחתמעטע‪ ,‬אי‬ ‫װאָרט פֿון גאָט איז געװען צו מיר אַזױ‬
‫דאָס דאָזיקע אָפֿענע געשריפֿטס‪ ,‬און‬ ‫צו זאָגן‪:‬‬
‫זאָלסט זײ אַרײַנטאָן אין ַא לײמענער‬ ‫‪ 7‬זע‪ ,‬חנַמאֵל דער זון פֿון שַלום‬
‫כּלי‪ ,‬כּדי זײ זאָלן האַלטן פֿיל טעג‪.‬‬ ‫דײַן פֿעטער קומט צו דיר‪ ,‬אַזױ צו‬
‫‪ 15‬װאָרום אַזױ האָט געזאָגט יהוה‬ ‫זאָגן‪ :‬קױף דיר מײַן פֿעלד װאָס‬
‫פֿון צבָאוֹת‪ ,‬דער גאָט פֿון ישׂראל‪:‬‬ ‫אין ַענָתוֹת‪ ,‬װאָרום דיר געהערט דאָס‬
‫עס װעלן נאָך געקױפֿט װערן הײַזער‬ ‫אױסלײַזרעכט אָפּצוקױפֿן‪.‬‬
‫און פֿעלדער און װײַנגערטנער אין דעם‬ ‫‪ 8‬און חנַמאֵל מײַן פֿעטערס זון איז‬
‫דאָזיקן לאַנד‪.‬‬ ‫געקומען צו מיר אין הױף פֿון דער‬
‫‪ 16‬און איך האָב מתפּלל געװען‬ ‫װאַך‪ ,‬אַזױ װי דאָס װאָרט פֿון גאָט‪,‬‬
‫צו גאָט נאָכדעם װי איך האָב‬ ‫און דער האָט צו מיר געזאָגט‪ :‬קױף‬
‫איבערגעגעבן דעם שטַר‪-‬מכירה צו‬ ‫אָפּ‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬מײַן פֿעלד װאָס אין‬
‫‪32:17—32:32‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪712‬‬
‫אין דער האַנט פֿון די כַּשׂדים װאָס‬ ‫ברוך דעם זון פֿון נֵרי ָהן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫האַלטן מלחמה אױף איר‪ ,‬פֿון װעגן‬ ‫‪ 17‬װײ‪ ,‬גאָט דו האַר! זע‪ ,‬דו האָסט‬
‫דער שװערד און דעם הונגער און דער‬ ‫געמאַכט די הימלען און די ערד מיט‬
‫פּעסט; און װאָס דו האָסט גערעדטר‬ ‫דײַן גרױס שטאַרקײט‪ ,‬און מיט דײַן‬
‫איז געשען‪ ,‬און אָט זעסטו עס‪.‬‬ ‫אױסגעשטרעקטן אָרעם; פֿון דיר איז‬
‫‪ 25‬פֿון דעסטװעגן האָסטו‪ ,‬גאָט דו‬ ‫ניט פֿאַרמיטן קײן זאַך‪.‬‬
‫האַר‪ ,‬געזאָגט צו מיר‪ :‬קױף דיר דאָס‬ ‫‪ 18‬טוסט חסד מיטן טױזנטסטן גליד‪,‬‬
‫פֿעלד װאַר געלט‪ ,‬און שטעל עדות;‬ ‫און באַצאָלסט די זינד פֿון די עלטערן‬
‫װען די שטאָט װערט איבערגעגעבן אין‬ ‫אין דעם בוזעם פֿון זײערע קינדער נאָך‬
‫דער האַנט פֿון די כַּשׂדים‪.‬‬ ‫זײ; דו גרױסער‪ ,‬מאַכטיקער גאָט‪,‬‬
‫‪ 26‬איז דאָס װאָרט פֿון גאָט װעװען‬ ‫װאָס יהוה פֿון צבָאוֹת איז זײַן נאָמען‪,‬‬
‫צו י ִרמי ָהון‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫‪ 19‬גרױס אין באַראָט‪ ,‬און שטאַרק‬
‫‪ 27‬זע‪ ,‬איך בין יהוה דער גאָט פֿון‬ ‫אין טואונג‪ ,‬װאָס דײַנע אױגן זײַנע אָפֿן‬
‫אַלע לײַבער; איז דען פֿאַרמיטן פֿון מיר‬ ‫אױף אַלע װעגן פֿון די מענטשנקינדער‪,‬‬
‫ַא שום זאַך?‬ ‫צו געבן איטלעכן לױט זײַנע װעגן און‬
‫‪ 28‬דרום האָט גאָט אַזױ געזאָגט‪ :‬זע‪,‬‬ ‫לױט דער פֿרוכט פֿון זײַנע מעשׂים;‬
‫איך גיב די דאָזיקע שטאָט אין דער‬ ‫‪ 20‬דו װאָס האָסט געטאָן צײכנס‬
‫האַנט פֿון די כַּשׂדים‪ ,‬און אין דער האַנט‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬און‬
‫און װוּנדער אין לאַנד מ ַ‬
‫ַדראצַר דעם מלך פֿון בבֿל‪ ,‬און‬‫פֿון נבוכ ֶ‬ ‫ביז אױף הײַנטיקן טאָג‪ ,‬אי צװישן‬
‫ער װעט זי באַצװינגען‪.‬‬ ‫ישׂראל‪ ,‬אי צװישן אַנדערע מענטשן‪,‬‬
‫‪ 29‬און די כַּשׂדים װאָס האַלטן‬ ‫און האָסט זיך געמאַכט ַא נאָמען‪ ,‬אַזױ‬
‫מלחמה אױף דער דאָזיקער שטאָט‪,‬‬ ‫װי הײַנטיקן טאָג;‬
‫װעלן קומען און װעלן אָנצינדן די‬ ‫‪ 21‬און האָסט אַרױסגעצױגן דײַן‬
‫דאָזיקע שטאָט אין פֿײַער‪ ,‬און װעלן‬ ‫ִצרי ִם מיט‬
‫פֿאָלק ישׂראל פֿון לאַנד מ ַ‬
‫זי פֿאַרברענען מיט די הײַזער װאָס‬ ‫צײכנס און מיט װוּנדער‪ ,‬און מיט‬
‫מע האָט גערײכערט אױף זײערע‬ ‫ַא שטאַרקער האַנט‪ ,‬און מיט אַן‬
‫דעכער צו בעַ‪ ,‬און געגאָסן גיסאָפּפֿער‬ ‫אױסגעשטרעקטן אָרעם‪ ,‬און מיט‬
‫צו פֿרעמדע געטער‪ ,‬כּדי מיך צו‬ ‫גרױס פֿאָרכטיקײט;‬
‫דערצערענען‪.‬‬ ‫‪ 22‬און האָסט זײ געגעבן דאָס‬
‫‪ 30‬װאָרום די קינדער פֿון ישׂראל און‬ ‫דאָזיקע לאַנד‪ ,‬װאָס דו האָסט‬
‫די קינדער פֿון יהודה פֿלעגן פֿון זײער‬ ‫געשװאָרן זײערע עלטערן זײ צו געבן‪,‬‬
‫יוגנט אָן רק טאָן װאָס איז שלעכט אין‬ ‫ַא לאַנד װאָס פֿליסט מיט מילך און‬
‫מײַנע אױגן; װאָרום די קינדער פֿון‬ ‫האָניק;‬
‫ישׂראל טוען מיך רק דערצערענען מיט‬ ‫‪ 23‬און זײ זײַנען געקומען‪ ,‬און האָבן‬
‫דעם װערק פֿון זײערע הענט‪ ,‬זאָגט‬ ‫עס געאַרבט; אָבער זײ האָבן ניט‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫צוגעהערט צו דײַן קָול‪ ,‬און אין דײַן‬
‫‪ 31‬װאָרום צו מײַן פֿאַרדראָס און‬ ‫תּוֹרה זײַנען זײ ניט געגאַנגען; אַלץ‬
‫צו מײַן גרימצאָרן איז מיר געװען די‬ ‫װאָס דו האָסט זײ באַפֿױלן צו טאָן‬
‫דאָזיקע שטאָט פֿון דעם טאָג װאָס מען‬ ‫האָבן זײ ניט געטאָן‪ ,‬און דו האָסט‬
‫האָט זי געבױט‪ .‬און ביז אױף הײַנטיקן‬ ‫געמאַכט געשען צו זײ אַלדאָס דאָזיקע‬
‫טאָג‪ ,‬אַזױ אַז איך מוז זי אָפּטאָן פֿון מײַן‬ ‫בײז‪.‬‬
‫פּנים‪,‬‬ ‫‪ 24‬זע‪ ,‬די ערדװאַלן זײַנען געקומען‬
‫‪ 32‬איבער אַלדעם בײז פֿון די‬ ‫ביז דער שטאָט‪ ,‬זי צו באַצװינגען‪,‬‬
‫קינדער פֿון ישׂראל און די קינדער‬ ‫און די שטאָט װערט איבערגעגעבן‬
‫‪713‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪32:33—33:2‬‬
‫אַלע טעג‪ ,‬כּדי זײ זאָל גוט זײַן‪ ,‬און‬ ‫פֿון יהודה‪ ,‬װאָס זײ האָבן געטאָן‬
‫זײערע קינדער נאָך זײ‪.‬‬ ‫מיך צו דערצערענען‪ ,‬זײ‪ ,‬זײערע‬
‫‪ 40‬און איך װעל זײ שליסן אַן‬ ‫מלכים‪ ,‬זײערע האַרן פֿון ישׂראל און‬
‫אײביקן בונד‪ ,‬אַז איך װעל זיך ניט‬ ‫די קינדער פֿון יהודה‪ ,‬װאָס זײ האָבן‬
‫אָפּקערן פֿון הינטער זײ – כּדי איך זאָל‬ ‫געטאָן מיך צו דערצערענען‪ ,‬זײ‪,‬‬
‫זײ באַגיטיקן; און מײַן פֿאָרכט װעל‬ ‫זײערע מלכים‪ ,‬זײערע האַרן‪ ,‬זײערע‬
‫איך אַרײַנגעבן אין זײער האַרצן‪ ,‬ניט‬ ‫כּ ֹהנים‪ ,‬און זײערע נבֿיאים‪ ,‬און די‬
‫אַװעקצוגײן פֿון מיר‪.‬‬ ‫מענער פֿון יהודה און די באַװױנער‬
‫‪ 41‬און איך װעל מיך פֿרײען איבער‬ ‫ש ַלי ִם‪.‬‬
‫פֿון ירו ָ‬
‫זײ‪ ,‬זײ צו באַגיטיקן‪ ,‬און װעל זײ‬ ‫‪ 33‬און זײ האָבן געקערט צו מיר‬
‫אײַנפֿלאַנצן אין דעם דאָזיקן לאַנד מיט‬ ‫דעם רוקן און ניט דעם פּנים‪ ,‬און‬
‫אַן אמת‪ ,‬מיט מײַן גאַנצן האַרצן‪ ,‬און‬ ‫איך האָב זײ געלערנט‪ ,‬נאָכאַנאַנד און‬
‫מיט מײַן גאַנצער זעל‪.‬‬ ‫נאָכאַנאַנד געלערנט‪ ,‬אָבער זײ האָבן‬
‫ניט צוגעהערט צו נעמען ַא מוסר‪.‬‬
‫‪ 42‬װאָרום אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪:‬‬ ‫‪ 34‬און זײ האָבן אַרײַנגעטאָן זײערע‬
‫אַזױ װי איך האָב געבראַכט אױף דעם‬ ‫אומװערדיקײטן אין דעם הױז װאָס‬
‫דאָזיקן פֿאָלק דאָס דאָזיקע גרױסע‬ ‫מײַן נאָמען װערט גערופֿן אױף אים‪,‬‬
‫בײז‪ ,‬אַזױ ברענג איך אױף זײ דאָס‬ ‫עס צו פֿאַראומרײניקן‪.‬‬
‫גאַנצע גוטס װאָס איך זאָג אָן װעג זײ‪.‬‬ ‫‪ 35‬און זײ האָבן געבױט די במות פֿון‬
‫‪ 43‬און פֿעלד װעט געקױפֿט װערן אין‬ ‫בעַל װאָס אין טאָל פֿון בן‪-‬הִנוֹם‪ ,‬אױף‬
‫דעם דאָזיקן לאַנד‪ ,‬װאָס איר זאָגט‪ ,‬עס‬ ‫מקריב צו זײַן זײערע זין און זײערע‬
‫איז ַא װיסטעניש‪ ,‬אָן ַא מענטש אָדער ַא‬ ‫טעכטער צום אוֹלֶך‪ ,‬װאָס ניט איך האָב‬
‫בהמה‪ ,‬עס איז איבערגעגעבן אין דער‬ ‫זײ באַפֿױלן‪ ,‬און ניט מיר איז אױפֿן‬
‫האַנט פֿון די כַּשׂדים‪.‬‬ ‫זינען אַרױפֿגעקומען‪ ,‬מע זאָל טאָן די‬
‫‪ 44‬מע װעט קױפֿן פֿעלדער‬ ‫דאָזיקע אומװערדיקײט‪ ,‬כּדי צו מאַכן‬
‫פֿאַר געלט‪ ,‬און מע װעט שרײַבן‬ ‫זינדיקן יהודה‪.‬‬
‫שטַר‪-‬מכירהס‪ ,‬און פֿאַרחתמען‪ ,‬און‬ ‫‪ 36‬אָבער אַצונד‪ ,‬פֿאַר װאָר‪ ,‬האָט‬
‫שטעלן עדות‪ ,‬אין לאַנד בנימין‪ ,‬און‬ ‫אַזױ געזאָגט יהוה דער גאָט פֿון‬
‫ש ַלי ִם‪ ,‬און אין די שטעט פֿון‬
‫אַרום ירו ָ‬ ‫ישׂראל אױף דער דאָזיקער שטאָט‪,‬‬
‫יהודה‪ ,‬און אין די שטעט פֿון דעם‬ ‫װאָס איר זאָגט‪ ,‬זי איז איבערגעגעבן‬
‫געבערג‪ ,‬און אין די שטעט פֿון דער‬ ‫אין דער האַנט פֿון דעם מלך פֿון בבֿל‬
‫נידערונג‪ ,‬אואן אין די שטעט פֿון‬ ‫דורך דער שװערד‪ ,‬און דורך דעם‬
‫דָ רום; װאָרום איך װעל אומקערן‬ ‫הונגער‪ ,‬און דורך דער פּעסט‪:‬‬
‫זײער געפֿאַנגענשאַפֿט‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬ ‫‪ 37‬זע‪ ,‬איך זאַמל זײ אײַן פֿון‬
‫אַלע לענדער‪ ,‬װאָס איך האָב זײ‬
‫און דאָס װאָרט פֿון גאָט‬
‫איז געװען צו י ִרמי ָהון ַא‬
‫צװײט מאָל‪ ,‬װען ער איז נאָך געװען‬
‫‪33‬‬ ‫פֿאַרשטױסן אַהין אין מײַן כּעס‪ ,‬און‬
‫אין מײַן גרים‪ ,‬און אין גרױס צאָרן‪,‬‬
‫און איך װעל זײ אומקערן צו דעם‬
‫אײַנגעשפֿאַרט אין הױף פֿון דער װאַך‪,‬‬ ‫דאָזיקן אָרט‪ ,‬און זײ מאַכן װױנען אין‬
‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫זיכערקײט‪.‬‬
‫‪ 2‬אַזױ האָט געזאָגט יהוה װאָס האָט‬ ‫‪ 38‬און זײ װעלן מיר זײַן צום פֿאָלק‪,‬‬
‫עס געמאַכט‪ ,‬יהוה װאָס האָט דאָס‬ ‫און איך װעל זײ זײַן צום גאָט‪.‬‬
‫געפֿורעמט עס אָנצוברײַטן‪ ,‬דער װאָס‬ ‫‪ 39‬און איך װעל זײ געבן אײן האַרץ‪,‬‬
‫זײַן נאָמען איז יהוה‪:‬‬ ‫און אײן װעג‪ ,‬מוֹרא צו האָבן פֿאַר מיר‬
‫‪33:3—33:17‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪714‬‬
‫שטעט פֿון יהודה‪ ,‬און אין די גאַסן פֿון‬ ‫‪ 3‬רוף מיך‪ ,‬און איך װעל דיר‬
‫ש ַלי ִם‪ ,‬װאָס זײַנען פֿאַרװיסט‪ ,‬אָן ַא‬ ‫ירו ָ‬ ‫ענטפֿערן‪ ,‬און איך װעל דיר דערצײלן‬
‫מענטשן‪ ,‬און אָן ַא באַװױנער‪ ,‬און אָן‬ ‫גרױסע זאַכן‪ ,‬און פֿאַרבאָרגענע װאָס‬
‫ַא בהמה‪,‬‬ ‫דו װײסט ניט‪.‬‬
‫‪ 11‬דער קָול פֿון לוסטיקײט און דער‬ ‫‪ 4‬װאָרום אַזױ האָט געזאָגט יהוה‬
‫קָול פֿון פֿרײד‪ ,‬דער קָול פֿון ַא כתן און‬ ‫דער גאָט פֿון ישׂראל אױף די הײַזער‬
‫דער קָול פֿון ַא כּלה‪ ,‬דער קָול פֿון די‬ ‫פֿון דער דאָזיקער שטאָט‪ ,‬און אױף די‬
‫װאָס זאָגן‪” :‬לױבט גאָט פֿון צבָאוֹת‪,‬‬ ‫הײַזער פֿון די מלכים פֿון יהודה‪ ,‬װאָס‬
‫װאָרום גאָט איז גוט‪ ,‬װאָרום אײביק‬ ‫זײַנען אײַנגעװאָרפֿן געװאָרן פֿאַר די‬
‫איז זײַן חסד!“‪ ,‬פֿון די װאָס ברענגען‬ ‫ערדװאַלן און פֿאַר דער שטרײטמױער‪,‬‬
‫דאַנקאָפּפֿער אין הױז פֿון גאָט; װאָרום‬ ‫‪ 5‬װאָס זײ קומען מלחמה האַלטן‬
‫איך װעל אומקערן די געפֿאַנגענשאַפֿט‬ ‫דערױף מיט די כַּשׂדים‪ ,‬און זײ‬
‫פֿון דעם לאַנד אַזױ װי פֿריער‪ ,‬זאָגט‬ ‫אָנצופֿילן מיט די פּגרים פֿון די מענטשן‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫װאָס איך האָב געשלאָגן אין מײַן‬
‫‪ 12‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט פֿון‬ ‫כּעס און אין מײַן גרימצאָרן‪ ,‬און‬
‫צבָאוֹת‪ :‬עס װעט נאָך זײַן אין דעם‬ ‫װאָס איבער אַל זײער בײז האָב איך‬
‫דאָזיקן אָרט װאָס איז װיסט‪ ,‬אָן ַא‬ ‫פֿאַרבאָרגן מײַן פּנים פֿון דער דאָזיקער‬
‫מענטשן אָדער ַא בהמה‪ ,‬און אין‬ ‫שטאָט‪:‬‬
‫אַלע זײַנע שטעט‪ַ ,‬א פֿיטערפּלאַץ פֿאַר‬ ‫‪ 6‬זע‪ ,‬איך ברענג אױף איר ַא‬
‫פּאַסטוכער װאָס מאַכן הױערן שאָף‪.‬‬ ‫גענעזונג און ַא הײלונג‪ ,‬און װעל זי‬
‫‪ 13‬אין די שטעט פֿון דעם געבערג‪,‬‬ ‫הײלן; און איך װעל זײ אַנטפּלעקן ַא‬
‫אין די שטעט פֿון דער נידערונג‪ ,‬און‬ ‫שֶפֿע פֿון שלום און זיכערקײט‪.‬‬
‫אין די שטערט פֿון דָ רום‪ ,‬און אין לאַנד‬ ‫‪ 7‬און איך װעל אומקערן די‬
‫ש ַלי ִם‪ ,‬און אין‬
‫בנימין‪ ,‬און אַרום ירו ָ‬ ‫געפֿאַנגענשאַפֿט פֿון יהודה‪ ,‬און די‬
‫די שטערט פֿון יהודה‪ ,‬װעלן װידער‬ ‫געפֿאַנגענשאַפֿט פֿון ישׂראל‪ ,‬און װעל‬
‫דורכגײן שאָף דורך דעם צײלערס‬ ‫זײ אױפֿבױען אַזױ װי פֿריער‪.‬‬
‫הענט‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬ ‫‪ 8‬און איך װעל זײ רײניקן פֿון אַל‬
‫‪ 14‬זע‪ ,‬טעג קומען‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬און‬ ‫זײער חטא װאָס זײ האָבן געזינדיקט‬
‫איך װעל מקיים זײַן דעם גוטן צוזאָג‬ ‫צו מיר‪ ,‬און װעל פֿאַרגעבן אַלע זײערע‬
‫װאָס איך האָב צוגעזאָגט אױף דעם‬ ‫חטאים װאָס זײ האָבן געזינדיקט צו‬
‫הױז פֿון ישׂראל‪ ,‬און אױף דעם הױז פֿון‬ ‫מיר‪ ,‬און װאָס זײ האָבן פֿאַרבראָכן‬
‫יהודײַה‪.‬‬ ‫אַקעגן מיר‪.‬‬
‫‪ 15‬אין יענע טעג‪ ,‬און אין יענע צײַט‪,‬‬ ‫‪ 9‬און עס װעט מיר זײַן פֿאַר ַא נאָמען‬
‫װעל איך מאַכן שפּראָצן פֿון דודן ַא‬ ‫פֿון פֿרײד‪ ,‬פֿאַר ַא לױב‪ ,‬און פֿאַר ַא‬
‫שפּראָץ פֿון גערעכטיקײט‪ ,‬און ער‬ ‫שײנקײט‪ ,‬ב ַײ אַלע פֿעלקער פֿון דער‬
‫װעט טאָן רעכט און גערעכטיקײט אין‬ ‫ערד‪ ,‬װאָס װעלן הערן אַל דאָס גוטס‬
‫לאַנד‪.‬‬ ‫װאָס איך טו מיט זײ‪ ,‬און װעלן אַנגסטן‬
‫‪ 16‬אין יענע טעג װעט געהאָלפֿן‬ ‫און ציטערן פֿון װעגן אַלדעם גוטס‬
‫ש ַלי ִם װעט רוען‬ ‫װערן יהודה‪ ,‬און ירו ָ‬ ‫און פֿון װעגן אַלדעם גליק װאָס איך‬
‫אין זיכערקײט; און דאָס איז װאָס מע‬ ‫באַשער איר‪.‬‬
‫װעט זי רופֿן‪ ” :‬גאָט איז אונדזער‬ ‫‪ 10‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬עס װעט‬
‫גערעכטיקײט!“‬ ‫נאָך געהערט װערן אין דעם דאָזיקן‬
‫‪ 17‬װאָרום אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪:‬‬ ‫אָרט‪ ,‬װאָס איר זאָגט‪ ,‬ער איז װיסט‪,‬‬
‫עס װעט ניט פֿאַרשניטן װערן פֿון דודן‬ ‫אָן ַא מענטשן און אָן ַא בהמה‪ ,‬אין די‬
‫‪715‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪33:18—34:7‬‬

‫צו י ִרמי ָהון פֿון גאָט‪ ,‬בעת‬ ‫‪34‬‬
‫ַדראצַר דער מלך פֿון בבֿל‪ ,‬און זײַן‬ ‫נבוכ ֶ‬
‫ַא מאַן צו זיצן אױף טראָן פֿון דעם הױז‬
‫פֿון ישׂראל;‬
‫‪ 18‬און אױך פֿון די כּ ֹהנים פֿון‬
‫גאַנצער חיל‪ ,‬און אַלע קיניגרײַכן פֿון‬ ‫שבט ֵלוִי װעט ניט פֿאַרשניטן‬
‫דער ערד אונטער דער ממשלה פֿון זײַן‬ ‫װערן ַא מאַן פֿון פֿאַר מיר‪,‬‬
‫האַנט‪ ,‬און אַלע פֿעלקער‪ ,‬האָבן מלחמה‬ ‫בראַנדאָפּפֿער‪,‬‬ ‫אױפֿצוברענגען‬
‫ש ַלי ִם און אױף אַלע‬ ‫געהאַלטן אױף ירו ָ‬ ‫און צו דעמפֿן שפּײַזאָפּפֿער‪ ,‬און צו‬
‫אירע שטעט; ַא זױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫מאַכן שלאַכטאָפּפֿער‪ ,‬אַלע טעג‪.‬‬
‫‪ 2‬אַזױ האָט געזאָגט יהוה דער גאָט‬ ‫‪ 19‬און דאָס װאָרט פֿון גאָט איז‬
‫פֿון ישׂראל‪ :‬גײ‪ ,‬און זאָלסט רעדן צו‬ ‫געװען צו י ִרמי ָהון‪ ,‬אַזױ צו זאָגן׃‬
‫צִד ִקי ָהו דעם מלך פֿון יהודה‪ ,‬און זאָגן‬ ‫‪ 20‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬אױב איר‬
‫צו אים‪ :‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬זע‪,‬‬ ‫קענט פֿאַרשטערן מײַן בונד מיטן טאָג‪,‬‬
‫איך גיב די דאָזיקע שטאָט אין דער‬ ‫און מײַן בונד מיט דער נאַכט‪ ,‬אַז טאָג‬
‫האַנט פֿון דעם מלך פֿון בבֿל‪ ,‬או ער‬ ‫און נאַכט זאָלן ניט זײַן אין זײער צײַט‪,‬‬
‫װעט זי פֿאַרברענען אין פֿײַער‪.‬‬ ‫‪ 21‬װעט אױך מײַן בונד פֿאַרשטערט‬
‫‪ 3‬און דו װעסט ניט אַנטרונען װערן‬ ‫װערן מיר דוד מײַן קנעכט‪ ,‬אַז פֿון אים‬
‫פֿון זײַן האַנט‪ ,‬נאָר כאַפּן װעסטו‬ ‫זאָל ניט זײַן ַא זון כו קיניגן אױף זײַן‬
‫געכאַפּט װערן‪ ,‬און אין זײַן האַנט‬ ‫טראָן‪ ,‬און מיט די כּ ֹהנים פֿון שבט ֵלוִי‬
‫װעסטו איבערגעגעבן װערן‪ ,‬און אױג‬ ‫מײַנע דינער‪.‬‬
‫אין אױג װעסטו זען דעם מלך פֿון בבֿל‪,‬‬ ‫‪ 22‬אַזױ װי דער חיל פֿון הימנל קען‬
‫און מױל צו מױל װעט ער מיט דיר‬ ‫ניט געצײלט װערן‪ ,‬און דער זאַמד פֿון‬
‫רעדן‪ ,‬און קײן בבֿל װעסטו קומען‪.‬‬ ‫ים קען ניט געמאָסטן װערן‪ ,‬אַזױ װעל‬
‫‪ 4‬אָבער הער דאָס װאָרט פֿון גאָט‪,‬‬ ‫איך מערן דעם זאָמען פֿון מײַן קנעכט‬
‫צִד ִקי ָהו מלך פֿון יהודה‪ :‬אַזױ האָט גאָט‬ ‫דוד‪ ,‬און די לוי ִים װאָס דינען מיר‪.‬‬
‫געזאָגט אױף דיר‪ :‬װעסט ניט שטאַרבן‬ ‫‪ 23‬און דאָס װאָרט פֿון גאָט איז‬
‫דורכן שװערד‪.‬‬ ‫געװען צו י ִרמי ָהון‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫‪ 24‬האָסטו ניט געמערקט װאָס די‬
‫‪ 5‬בשלום װעסטו שטאַרבן‪ ,‬און לױט‬ ‫דאָזיקע לײַט רעדן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬די‬
‫די פֿאַרברענונגען פֿון דײַנע עלטערן‪,‬‬ ‫צװײ משפּחות װאָס גאָט האָט זײ‬
‫די פֿרידיקע מלכים װאָס זײַנען געװען‬ ‫געװעסט אױסדערװײלט‪ ,‬זײ האָט ער‬
‫פֿאַר דיר‪ ,‬אַזױ װעט מען פֿאַרברענען‬ ‫פֿאַראַכט? און מײַן פֿאָלק לעסטערן‬
‫נאָך דיר; און ”װײ האַר!“ װעט מען‬ ‫זײ‪ ,‬אַז עס איז מער ניט קײן אומה ב ַײ‬
‫קלאָגן אױף דיר‪ ,‬װאָרום איך האָב ַא‬ ‫זײ‪.‬‬
‫װאָרט גערעדט‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬ ‫‪ 25‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬אױב‬
‫‪ 6‬און י ִרמי ָהו הנבֿיא האָט גערעדט צו‬ ‫איך האָב ניט מײַן בונד מיט טאָג און‬
‫צִד ִקי ָהו דעם מלך פֿון יהודה אַלע די‬ ‫נאַכט‪ ,‬די געזעצן פֿון ערד און הימל‪,‬‬
‫ש ַלי ִם‪,‬‬
‫דאָזיקע װערטער אין ירו ָ‬ ‫ניט געמאַכט‪,‬‬
‫‪ 7‬בעת דער חיל פֿון דעם מלך פֿון‬ ‫‪ 26‬װעל איך אױך פֿאַראַכטן דעם‬
‫בבֿל האָט מלכמ ַײ געהאַלטן אױף‬ ‫זאָמען פֿון יעקב‪ ,‬און דוד מײַן‬
‫ירושָלי ִם‪ ,‬און אױף אַלע געבליבענע‬ ‫קנעכט‪ ,‬ניט צו נעמען פֿון זײַן זאָמען‬
‫שטעט פֿון יהודה‪ ,‬אױף לָכיש‪,‬‬ ‫געװעלטיקער איבער דעם זאָמען פֿון‬
‫און אױף ַעזֵקָה; װאָרום זײ זײַנען‬ ‫אַברהם‪ ,‬יצחק‪ ,‬און יעקב; װאָרום איך‬
‫געבליבן צװישן די שטעט פֿון יהודה‬ ‫װעל אומקערן זײער געפֿאַנגענשאַפֿט‪,‬‬
‫באַפֿעסטיקטע שטעט‪.‬‬ ‫און װעל זײ דערבאַרימען‪.‬‬
‫‪34:8—34:21‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪716‬‬
‫בונד פֿאַר מיר אין דעם הױז װאָס מײַן‬ ‫‪ 8‬דאָס װאָרט װאָס איז געװען צו‬
‫נאָמען װערט גערופֿן אױף אים‪.‬‬ ‫י ִרמי ָהון פֿון גאָט‪ ,‬נאָכדעם אַז דער מלך‬
‫‪ 16‬אָבער איר האָט חרטה געקריגן‪,‬‬ ‫צִד ִקי ָהו האָט געשלאָסן ַא בונד מיטן‬
‫און איר האָט פֿאַרשװעכט מײַן נאָמען‪,‬‬ ‫ש ַלי ִם‪ ,‬אױסצורופֿן‬‫גאַנצן פֿאָלק אין ירו ָ‬
‫און האָט צוריקגענומען איטלעכער זײַן‬ ‫ב ַײ זיך ַא פֿרײַלאָזונג;‬
‫קנעכט‪ ,‬און איטלעכער זײַן דינסט‪,‬‬ ‫‪ 9‬אַרױסצולאָזן איטלעכער זײַן‬
‫װאָס איר האָט אַרױסגבעלאָזט פֿר ַײ‬ ‫קנעכט‪ ,‬און איטלעכער זײַן דינסט‪,‬‬
‫פֿאַר זיך; און איר האָט זײ באַצװוּנגען‬ ‫דעם יי ִדישן און די יי ִדישע‪ ,‬פֿרײַ‪ ,‬אַז‬
‫צו זײַן פֿאַר קנעכט און פֿאַר דינסטן צו‬ ‫קײַנער זאָל ניט אַרבעטן מיט זײ‪ ,‬מיט‬
‫אײַך‪.‬‬ ‫זײַן יי ִדישן ברודער‪.‬‬
‫‪ 17‬דרום האָט גאָט אַזױ געזאָגט‪:‬‬ ‫‪ 10‬האָבן געװעסט צוגעהערט‬
‫איר האָט ניט צו געהערט צו מיר‪,‬‬ ‫אַלע האַרן און דאָס גאַנצע פֿאָלק‪,‬‬
‫אױסצורופֿן ַא פֿרײַלאָזונג איטלעכער‬ ‫װאָס זײַנען אַרײַן אין דעם בונד‬
‫צו זײַן ברודער‪ ,‬און איטלעכער צו‬ ‫אַרױסצולאָזן איטלעכער זײַן קנעכט‪,‬‬
‫זײַן חבר‪ ,‬אָט ריף איך אײַך אױס‬ ‫און איטלעכער זײַן דינסט‪ ,‬פֿרײַ‪ ,‬ניט‬
‫ַא פֿרײַלאָזונג זאָגט גאָט‪ ,‬צאַר דער‬ ‫צו אַרבעטן מיט זײ מער‪ ,‬און זײ האָבן‬
‫שװערד‪ ,‬פֿאַר דער פּעסט‪ ,‬און פֿאַר‬ ‫געהאָרכט און האָבן אַרױסגעלאָזט‪.‬‬
‫דעם הונגער‪ ,‬און איך װעל אײַך מאַכן‬ ‫‪ 11‬אָבער דערנאָך האָבן זײ חרטה‬
‫פֿאַר ַא שױדער ב ַײ אַלע קיניגרײַכן פֿון‬ ‫געקריגן‪ ,‬און האָבן צוריקגענומען די‬
‫דער ערד‪.‬‬ ‫קנעכט און די דינסטן‪ ,‬װאָס זײ האָבן‬
‫‪ 18‬און איך װעל געבן די מענטשן‬ ‫אַרױסגעלאָזט פֿרײַ‪ ,‬און זײ האָבן‬
‫װאָס האָבן איבערגעטרעטן מײַן בונד‪.‬‬ ‫זײ באַצװוּנגען פֿאַר קנעכט און פֿאַר‬
‫װאָס האָבן ניט מקיים געװען די‬ ‫דינסטן‪.‬‬
‫װערטער פֿון דעם בונד װאָס זײ האָבן‬ ‫‪ 12‬איז דאָס װאָרט פֿון גאָט געװען‬
‫געשלאָסן פֿאַר מיר‪ ,‬ב ַײ דעם קאַלב‬ ‫צו י ִרמי ָהוהן‪ ,‬פֿון גאָט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫װאָס זײ האָבן צעשניטן אין צװײַען‪,‬‬ ‫‪ 13‬אַזױ האָט געזאָגט יהוה דער גאָט‬
‫און זײַנען דורכגעגאַנגען צװישן זײַנע‬ ‫פֿון ישׂראל‪ :‬איך האָב געשלאָסן ַא‬
‫שטיקער –‬ ‫בונד איט אײַערע עלטערן אין דעם‬
‫‪ 19‬די האַרן פֿון יהודה‪ ,‬און די‬ ‫טאָג װאָס איך האָב זײ אַרױסגעצױגן‬
‫ש ַלי ִם‪ ,‬די הױפֿדינער‪,‬‬
‫האַרן פֿון ירו ָ‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬פֿון דעם הױז פֿון‬ ‫פֿון לאַנד מ ַ‬
‫און די כּ ֹהנים‪ ,‬און דאָס גאַנצע פֿאָלק‬ ‫קנעכטשאַפֿט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫פֿון לאַנד‪ ,‬װאָס זײַנען דורכגעגאַנגען‬ ‫‪ 14‬צום סָוף פֿון זיבן יאָר זאָלט איר‬
‫צװישן די שטיקער פֿון דעם קאַלב –‬ ‫אַר אױסלאָזן איטלעכער זײַן יי ִדישן‬
‫‪ 20‬איך װעל זײ געבן אין דער האַנט‬ ‫ברודער‪ ,‬װאָס האָט זיך פֿאַרקױפֿט‬
‫פֿון זײערע פֿײַנט‪ ,‬און אין דער האַנט‬ ‫צו דיר‪ ,‬און האָט דיר געדינט זעקס‬
‫פֿון די װאָס זוכן זײער לעבן‪ ,‬און‬ ‫יאָר; זאָלסט אים אַרױסלאָזן פֿר ַײ פֿון‬
‫זײערע טױטע לײַבער װעלן זײַן צו‬ ‫דיר‪ .‬אָבער אײַערע עלטערן האָבן ניט‬
‫שפּײַז פֿאַרן פֿױגל פֿון הימל‪ ,‬און פֿאַר‬ ‫צוגעהערט צו מיר‪ ,‬און ניט צוגענײַגט‬
‫דער חיה פֿון דער ערד‪.‬‬ ‫זײער אױער‪.‬‬
‫‪ 21‬און צִד ִקי ָהו דעם מלך פֿון יהודה‬ ‫‪ 15‬און איר האָט הײַנט תּשובה‬
‫און זײַנע האַרן װעל איך געבן אין דער‬ ‫געטאָן‪ ,‬און האָט געטאָן װאָס איז‬
‫האַנט פֿון זײערע פֿײַנט‪ ,‬און אין דער‬ ‫רעכטפֿאַרטיק אין מײַנע אױגן‪,‬‬
‫האַנט פֿון די װאָס זוכן זײער לעבן‪ ,‬און‬ ‫אױסצורופֿן ַא פֿרײַלאָזונג איטלעכער‬
‫אין דער האַנט פֿון דעם איל פֿון דעם‬ ‫צו זײַן חבר‪ ,‬און איר האָט געשלאָסן ַא‬
‫‪717‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪34:22—35:14‬‬
‫זאָלט איר זיצן אַלע אײַערע טעג‪ ,‬כּדי‬ ‫מלך פֿון בבֿל װאָס האָט אָפּגעצױגן פֿון‬
‫איר זאָלט לעבן פֿיל טעג אױפֿן געזיכט‬ ‫אײַך‪.‬‬
‫פֿון דער ערד װאָס איר װױנט דאָרטן‪.‬‬ ‫‪ 22‬זע‪ ,‬איך באַפֿעל‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬און‬
‫‪ 8‬און מיר האָבן צוגעהערט צו דעם‬ ‫װעל זײ אומקערן צו דער דאָזיקער‬
‫קָול פֿון יהוֹנָדָ ב דעם זון פֿון ֵרכָבן‪,‬‬ ‫שטאָט‪ ,‬און זײ װעלן מלחמה האַלטן‬
‫אונדזער פֿאָטער‪ ,‬אין אַלץ װאָס ער‬ ‫אױף איר‪ ,‬און װעלן זי באַצװינגען‪ ,‬און‬
‫האָט אונדז באַפֿױלן‪ ,‬ניט צו רטרינקען‬ ‫װעלן זי פֿאַרברענען אין װײער‪ ,‬און‬
‫קײן װײַן אַלע אונדזערע טעג‪ ,‬מיר‪,‬‬ ‫די שטעט פֿון יהודה װעל איך מאַכן ַא‬
‫אונדזערע װײַבער‪ ,‬אונדזערע זין‪ ,‬און‬ ‫װיסטעניש אָן ַא באַװױנער‪.‬‬
‫אונדזערע טעכטער;‬
‫‪ 9‬און ניט צו בױען קײן הײַזער פֿאַר‬
‫אונדז צום װױנען‪ ,‬און קײן װײַנגאָרטן‪,‬‬
‫צו י ִרמי ָהון פֿון גאָט אין די‬
‫שי ָהון‪,‬‬
‫‪35‬‬
‫טעג פֿון יהוֹי ָקים דעם זון פֿון י ֹא ִ‬
‫און קײן פֿעלד‪ ,‬און קײן זאָמען‪ ,‬זאָל ב ַײ‬
‫אונדז ניט זײַן‪.‬‬ ‫דעם מלך פֿון יהודה‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫‪ 10‬און מיר זײַנען געזעסן אין‬ ‫‪ 2‬גײ צו דעם הױז פֿון די ֵרכָבים‪ ,‬און‬
‫געצעלטן‪ ,‬און מיר האָבן געהאָרכט‬ ‫זאָלסט רעדן צו זײ‪ ,‬און זײ ברענגען‬
‫און געטאָן אַזױ װי אַלץ װאָס אונדזער‬ ‫אין הױז פֿון גאָט‪ ,‬אין אײנער פֿון די‬
‫פֿאָטער יוֹנָדָ ב האָט אונדז באַפֿױלן‪.‬‬ ‫קאַמערן‪ ,‬און זײ געבן טרינקען װײַן‪.‬‬
‫‪ 11‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז‬ ‫‪ 3‬האָב איך גענומען י ַ ֲאזַני ָה דעם זון‬
‫נבוכַדראָאצַר דער מלך פֿון בבֿלאיז‬ ‫פֿון י ִרמי ָהו דעם זון פֿון ַכ ַבצִני ָהן‪ ,‬און‬
‫אַרױפֿגעקומען אױפֿן לאַנד‪ ,‬האָבן מיר‬ ‫זײַנע ברידער‪ ,‬און אַלע זײַנע זין‪ ,‬און‬
‫געזאָגט‪ :‬קומט‪ ,‬און לאָמיר אַרײַנגײן‬ ‫דאָס גאַנצע הױז פֿון די ֵרכָבים‪.‬‬
‫ש ַלי ִם פֿון װעגן דעם כֵל פֿון די‬‫אין ירו ָ‬ ‫‪ 4‬און איך האָב זײ געבראַכט אין הױז‬
‫כַּשׂדים‪ ,‬און פֿון װעגן דעם חיל פֿון‬ ‫פֿון גאָט‪ ,‬אין דער קאַמער פֿון די‬
‫אַרם; און מיר האָבן זיך באַזעצט אין‬ ‫ָ‬ ‫זין פֿון ָכנָן דעם זון פֿון י ִגדַ לי ָהו דעם‬
‫ירו ָ‬ ‫געטלעכן מאַן‪ ,‬װאָס לעבן דער קאַמער‬
‫‪ 12‬איז דאָס װאָרט פֿון גאָט געװען‬ ‫פֿון די האַרן‪ ,‬װאָס איבער דער קאַמער‬
‫צו י ִרמי ָהון‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫שׂי ָהו דעם זון פֿון שַלום דעם‬ ‫פֿון ַמ ֲע ֵ‬
‫‪ 13‬אַזױ האָט געזאָגט יהוה פֿון‬ ‫שװעלהיטער‪.‬‬
‫צבָאומת‪ ,‬דער גאָט פֿון ישׂראל‪:‬‬ ‫‪ 5‬און איך האָב דערלאַנגט פֿאַר די‬
‫גײ‪ ,‬און זאָלסט זאָגן צו די מענער‬ ‫קינדער פֿון דעם הױז פֿון די ֵרכָבים‬
‫פֿון יהודײַה‪ ,‬און צו די באַװױנער‬ ‫קריגלעך פֿון מיט פֿײַן און בעכערס‪,‬‬
‫ש ַלי ִם‪ :‬װילט איר ניט ַא‬ ‫פֿון ירו ָ‬ ‫און איך האָב צו זײ געזאָגט‪ :‬טרינקט‬
‫מוסר אַראָפּנעמען צוצוהערן צו מײַנע‬ ‫װײַן‪.‬‬
‫װערטער? זאָגט גאָט‪.‬‬ ‫‪ 6‬האָבן זײ געזאָגט‪ :‬מיר טרינקען‬
‫‪ 14‬געהאַלטן װערן די װערטער פֿון‬ ‫ניט קײן װײַן‪ ,‬װאָרום יוֹנָדָ ב דער זון‬
‫יהוֹנָדָ ב דעם זון פֿון ֵרכָבן‪ ,‬װאָס האָט‬ ‫פֿון ֵרכָבן‪ ,‬אונדזער פֿאָטער‪ ,‬האָט אונדז‬
‫באַפֿױלן זײַנע קינדער ניט צו טרינקען‬ ‫באַפֿױלן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬איר זאָלט ניט‬
‫קײן װײַן‪ ,‬און זײ רטרינקען ניט ביז‬ ‫טרינקען קײן װײַן‪ ,‬איר‪ ,‬און אײַערע‬
‫אױף הײַנטיקן טאָג‪ ,‬װײַל זײ געהאָרכן‬ ‫קינדער ביז אײביק;‬
‫דעם באַפֿעל פֿון זײער פֿאָטער‪ ,‬און איך‬ ‫‪ 7‬און קײן הױז זאָלט איר ניט בױען‪,‬‬
‫האָב גערעדט צו אײַך‪ ,‬נאָכאַנאַנד און‬ ‫און קײן זאָמען זאָלט איר ניט זײען‪ ,‬און‬
‫נאָכאַנאַנד גערעדט‪ ,‬און איר האָט ניט‬ ‫קײן װײַנגאָרטן זאָלט איר ניט פֿלאַנצן‪,‬‬
‫צוגעהערט צו מיר‪.‬‬ ‫און ניט האָבן; נײַערט אין געצעלטן‬
‫‪35:15—36:9‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪718‬‬
‫פֿון גאָט‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫‪ 15‬און איך האָב געשיקט צו‬

‫‪ 2‬נעם דיר ַא מגילה‪ ,‬און זאָלסט‬ ‫אײַך אַלע מײַנע קנעכט די נבֿיאים‪,‬‬
‫אָנשרײַבן אױף איר אַלע װערטער‬ ‫נאָכאַנאַנד און נאָכאַנאַנד געשיקט‪,‬‬
‫װאָס איך האָב גערעדט אוצו דיר אױף‬ ‫ַא אוזי צו זאָגן‪ :‬קערט אײַך אום‬
‫ישׂראל‪ ,‬און אױף יהודה‪ ,‬און אױף אַלע‬ ‫איטלעכר אופֿן זײַן שלעכטן װעג‪ ,‬און‬
‫פֿלעקער‪ ,‬פֿון דעם טאָג װאָס איך רעד‬ ‫בעסערט אײַערע מעשׂים‪ ,‬און איר‬
‫שי ָהון און ביז‬ ‫צו דיר‪ ,‬פֿון די טעג פֿון י ֹא ָ‬ ‫זאָלט ניאָט גײן נאָך פֿרעמדע געטער‬
‫אױף הײַנטיקן טאָג‪.‬‬ ‫זײ צו דינען‪ ,‬און בלײַבט זיצן אױף‬
‫‪ 3‬אפֿשר װעט דאָס הױז פֿון יהודה‬ ‫דער ערד װאָס איך האָב געגעבן אײַך‬
‫הערן דאָס גאַנצע בײז װאָס איך‬ ‫און אײַערע עלטערן; אָבער איר האָט‬
‫טראַכט זײ צו טאָן; כּדי זײ זאָלן זיך‬ ‫ניט צוגענײַגט אײַער אױער‪ ,‬און ניט‬
‫אומקערן איטלעכר פֿון זײַן שלעכטן‬ ‫צוגעהערט צו מיר‪.‬‬
‫װעג‪ ,‬און איך זאָל פֿאַרגעבן זײער‬ ‫‪ 16‬איז‪ ,‬װײַל די קינדער פֿון יהוֹנָדָ ב‬
‫פֿאַרברעך און זײער זינד‪.‬‬ ‫דעם זון פֿון ֵרכָבן האָבן מקיים געװען‬
‫‪ 4‬האָט י ִרמי ָהו גערופֿן ברוך דעם זון‬ ‫דעם באַפֿעל פֿון זײער פֿאָטער‪ ,‬װאָס‬
‫פֿון נ ִֵרי ָהן‪ ,‬און ברוך האָט אױפֿגעשריבן‬ ‫ער האָט זײ באַפֿױלן‪ ,‬און דאָס דאָזיקע‬
‫פֿון י ִרמי ָהוס מױל אַלע װערטער פֿון‬ ‫פֿאָלק האָט ניט צוגעהערט צו מיר‪,‬‬
‫גאָט‪ ,‬װאָס ער האָט או אים גערעדט‪,‬‬ ‫‪ 17‬דרום האָט אַזױ געזאָגט יהוה‬
‫אױף ַא מגילה‪.‬‬ ‫דער גאָט פֿון צבָאוֹת‪ ,‬דער גאָט פֿון‬
‫‪ 5‬און י ִרמי ָהו האָט באַפֿױלן ברוכן‪,‬‬ ‫ישׂראל‪ :‬זע‪ ,‬איך ברענג אױף יהודה און‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬איך בין פֿאַרהאַלטן‪ ,‬איך‬ ‫ש ַלי ִם דאָס‬
‫אױף אַלע באַװױנער פֿון ירו ָ‬
‫קען ניט קומען אין הױז פֿון גאָט;‬ ‫גאַנצע בײז װאָס איך האָב אָנגעזאָגט‬
‫‪ 6‬דרום זאָלסט דו גײן‪ ,‬און לײַענען‬ ‫אױף זײ; װײַל איך האָב גערעדט צו‬
‫פֿון דער מגילה װאָס דו האָסט‬ ‫זײ‪ ,‬אוקן זײ האָבן ניט צוגעהערט‪ ,‬און‬
‫אױפֿגעשריבן פֿון מײַן מױל‪ ,‬די‬ ‫איך האָב גערופֿן צו זײ און זײ האָבן‬
‫װערטער פֿון גאָט‪ ,‬אין די אױערן‬ ‫זיך ניט אָפּגערופֿן‪.‬‬
‫פֿון פֿאָלק‪ ,‬אין הױז פֿון גאָט אין ַא‬ ‫‪ 18‬און צו דעם הױז פֿון די ֵרכָבים‬
‫פֿאַסטאָג; און אױך אין די אױערן פֿון‬ ‫האָט י ִרמי ָהו געזאָגט‪ :‬אַזױ האָט‬
‫גאַנץ יהודה װאָס קומען פֿון זײערע‬ ‫געזאָגט יהוה פֿון צבָאוֹת‪ ,‬דער גאָט פֿון‬
‫שטעט‪ ,‬זאָלסטו זײ לײַענען‪.‬‬ ‫ישׂראל‪ :‬װײַל איר האָט צוגעהערט צו‬
‫‪ 7‬אפֿשר װעט פֿאַלן זײער געבעט‬ ‫דעם באַפֿעל פֿון יהוֹנָדָ ב אײַער פֿאָטער‪,‬‬
‫פֿאַר גאָט‪ ,‬און זײ װעלן זיך אומקערן‬ ‫און איר האָט אָפּגעהיט אַלע זײַנע‬
‫איטלעכער פֿון זײַן שלעכטן װעג;‬ ‫באַפֿעלן‪ ,‬און איר האָט געטאָן אַזױ װי‬
‫װאָרום גרױס איז דער כּעס און דער‬ ‫אַלץ װאָס ער האָט אײַך באַפֿױלן‪,‬‬
‫גרימצאָרן װאָס גאָט האָט גערעדט‬ ‫‪ 19‬דרום האָט אַזױ געזאָגט יהוה פֿון‬
‫אױף דעם דאָזיקן פֿאָלק‪.‬‬ ‫צבָאומת‪ ,‬דער גאָט פֿון ישׂראל‪ :‬עס‬
‫‪ 8‬האָט ברוך דער זון פֿון נ ִֵרי ָהן‬ ‫װעט ניט פֿאַרשניטן װערן פֿון יוֹנָדָ ב‬
‫געטאָן אַזױ װי אַלץ װאָס י ִרמי ָהו הנבֿיא‬ ‫דעם זון פֿון ֵרכָבן ַא מאַן צו שטײן פֿאַר‬
‫האָט אים באַפֿױלן – צו לײַענען פֿון‬ ‫מיר אַלע טעג‪.‬‬
‫דעם בוך די װערטער פֿון גאָט אין‬
‫‪ 9‬און עס איז געװען אין פֿינפֿטן יאָר‬
‫שי ָהון דעם‬
‫גאָטס הױז‪.‬‬
‫פֿון יהוֹי ָקים דעם זון פֿון י ֹא ָ‬
‫און עס איז געװען אין פֿריטן‬
‫יאָר פֿון יהוֹי ָקים דעם זון פֿון‬
‫שי ָהון‪ ,‬דעם מלך פֿון יהודה‪ ,‬איז‬
‫‪36‬‬
‫י ֹא ִ‬
‫מלך פֿון יהודה‪ ,‬אין נײַנטן חוֹדש‪ ,‬האָבן‬ ‫געװען דאָס דאָזיקע װאָרט צו י ִרמי ָהון‬
‫‪719‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪36:10—36:25‬‬
‫מלך אַלע די דאָזיקע װערטער‪.‬‬ ‫אױסגערופֿן ַא תָּ ענית פֿאַר גאָט דאָס‬

‫‪ 17‬און ברוכן האָבן זײ געפֿרעגט‪,‬‬ ‫ש ַלי ִם‪ ,‬און דאָס‬ ‫גאַנצע פֿאָלק אין ירו ָ‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬זאָג אונדז אַקאָרשט‪,‬‬ ‫גאַנצע פֿאָלק װאָס איז געקומען פֿון די‬
‫װי אַזױ האָסטו אױפֿגעשריבן די אַלע‬ ‫ש ַלי ִם‪.‬‬
‫שטעט פֿון יהודה אין ירו ָ‬
‫װערטער פֿון זײַן מױל?‬ ‫‪ 10‬און ברוך האָט געלײַענט פֿון דעם‬
‫‪ 18‬האָט ברוך צו זײ געזאָגט‪ :‬ער‬ ‫בוך די װערטער פֿון י ִרמי ָהון אין הױז‬
‫פֿלעגט אױסרופֿן צו מיר מיט זײַן מױל‬ ‫פֿון גאָט‪ ,‬אין דער קאַמערפֿון גמַרי ָהו‬
‫אַלע די דאָזיקע װערטער‪ ,‬און איך‬ ‫ש ֿפָן דעם שרײַבער‪ ,‬אין‬ ‫דעם זון פֿון ָ‬
‫פֿלעג אױפֿשרײַבן אױפֿן בוך מיט טינט‪.‬‬ ‫דעם אױבערשטן הױף‪ ,‬אין אײַנגאַנג‬
‫‪ 19‬האָבן די האַרן געזאָגט צו ברוכן‪:‬‬ ‫פֿון דעם נײַעם טױער פֿון גאָטס הױז‪,‬‬
‫גײ באַהאַלט זיך‪ ,‬דו‪ ,‬און י ִרמי ָהו‪ ,‬און‬ ‫אין די אױערן פֿון גאַנצן פֿאָלק‪.‬‬
‫קײַנער זאָל ניט װיסן װוּ איר זײַט‪.‬‬ ‫‪ 11‬האָט מיכָיהו דער זון פֿון גמַרי ָהו‬
‫‪ 20‬און זײ זײַנען געגאַנגען צום מלך‬ ‫ש ֿפָנען געהערט פֿון בוך‬ ‫דעם זון פֿון ָ‬
‫אין הױף; און די מגיאָה האָבן זײ‬ ‫אַלע װערטער פֿון גאָט‪,‬‬
‫אַװעקגעלײגט אין דער קאַמער פֿון‬ ‫‪ 12‬און ער האָט אַראָפּגענידערט צום‬
‫שמָע דעם שרײַבער; און זײ האָבן‬ ‫אֶלי ָ‬ ‫הױז פֿון מלך‪ ,‬אין דעם שרײַבערס‬
‫דעריצילט אין די אױערן פֿון מלך אַלע‬ ‫קאַמער; ערשט דאָרטן זיצן אַלע האַרן‪,‬‬
‫װערטער‪.‬‬ ‫שמָע דער שרײַבער‪ ,‬און ד ָלי ָהו‬ ‫אֶלי ָ‬
‫‪ 21‬האָט דער מלך געשיקט יהודים‬ ‫דער זון פֿון שמַעי ָהון‪ ,‬און אֶלנָתָ ן דער‬
‫צו ברענגען די מגילה‪ ,‬און ער האָט‬ ‫זון פֿון עַכבוֹרן‪ ,‬און גמַרי ָהו דער זון‬
‫זי געברטאַכט פֿון דער קאַמער פֿון‬ ‫ש ֿפָנען‪ ,‬און צִד ִקי ָהו דער זון פֿון‬ ‫פֿון ָ‬
‫שמָע דעם שרײַגבער; און יהודי‬ ‫אֶלי ָ‬ ‫חנַני ָהון‪ ,‬און אַלע האַרן‪.‬‬
‫האָט זי געלײַענט אין די אױערן פֿון‬ ‫‪ 13‬האָט זײ מיכָיהו דערצײלט אַלע‬
‫מלך‪ ,‬און אין די אױערן פֿון די האַרן‬ ‫װערטער װאָס ער האָט געהערט‪ ,‬װען‬
‫װאָס זײַנען געשטאַנען לעבן מלך‪.‬‬ ‫ברוך האָט געלײַענט פֿון בוך אין די‬
‫‪ 22‬און דער מלך איז געזעסן אין דעם‬ ‫אױער פֿון פֿאָלק‪.‬‬
‫װינטערהױז – דאָס איז געװען אין‬ ‫‪ 14‬און אַלע האַרן האָט געשיקט צו‬
‫נײַנטן חוֹדש – און דער פֿײַערטאָפּ איז‬ ‫ברוכן יהודי דעם זון פֿון נתַ ני ָהו דעם זון‬
‫געװען אָנגעצונדן פֿאַר אים‪.‬‬ ‫שלֶמי ָהו דעם זון פֿון כּושין‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫פֿון ֶ‬
‫‪ 23‬איז װי יהודי האָט אָפּגעלײַענט‬ ‫זאָגן‪ :‬די מגילה װאָס דו האָסט פֿון איר‬
‫דר ַײ עַמודים אָדער פֿיר‪ ,‬אַזױ האָט ער‬ ‫געלײַענט אין די אױערן פֿון פֿאָלק‪ ,‬נעם‬
‫עס אָפּגעשניטן מיטן שרײַבערמעסער‪,‬‬ ‫זי אין דײַן האַנט‪ ,‬און קום אַהער‪ .‬האָט‬
‫און אַרױפֿגעװאָרפֿן אױפֿן פֿײַער װאָס‬ ‫ברוך דער זון פֿון נַרי ָהן גענומען די‬
‫אין פֿײַערטאָפּ‪ ,‬ביז די גאַנצע מגילה איז‬ ‫מגילה אין זײַן האַנט‪ ,‬און איז געקומען‬
‫פֿאַרלענדט געװאָרן אױף דעם פֿײַער‬ ‫צו זײ‪.‬‬
‫װאָס אין פֿײַערטאָפּ‪.‬‬ ‫‪ 15‬האָבן זײ געזאָגט צו אים‪ :‬זעץ‬
‫‪ 24‬און זײ האָבן זיך ניט דערשראָקן‪,‬‬ ‫אַקאָרשט‪ ,‬און לײַען זי אין אונדזערע‬
‫און ניט צעריסן זײערע קלײדער‪ ,‬דער‬ ‫אױערן; און ברוך האָט געלײַענט אין‬
‫מלך און אַלע זײַנע קנעכט װאָס האָבן‬ ‫זײערע אױערן‪.‬‬
‫געהערט אַלע די דאָזיקע װערטער‪.‬‬ ‫‪ 16‬און עס איז געװען‪ ,‬װי זײ האָבן‬
‫‪ 25‬און הגם אֶלנָתָ ן און ד ָלי ָהו און‬ ‫געהערט אַלע װערטער‪ ,‬אַזױ האָבן זײ‬
‫גמַרי ָהו האָבן זיך געבעטן בײַם מלך‬ ‫אײנער דעם אַנדערן אָנגעקוקט אין‬
‫ניט צו פֿאַרברענען די מגילה‪ ,‬האָט ער‬ ‫אַנגסט‪ ,‬און זײ האָבן געזאָגט צו ברוכן‪:‬‬
‫דאָך ניט צוגעהערט צו זײ‪.‬‬ ‫דערצײלט מוזן מיר דערצײלן דעם‬
‫‪36:26—37:7‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪720‬‬
‫שרײַבער און ער האָט אױפֿגעשריבן‬ ‫‪ 26‬און דער מלך האָט באַפֿױלן‬

‫אױף איר פֿון י ִרמי ָהוס מױל אַלע‬ ‫שׂרי ָהו‬
‫אירכ ְמאֵל דעם זון פֿון מלך‪ ,‬און ָ‬‫ַ‬
‫װערטער פֿון דעם בוך װאָס יהוֹי ָקים‬ ‫שלֶמי ָהו דעם‬
‫דעם זון פֿון עַזריאֵלן‪ ,‬און ֶ‬
‫דער מלך פֿון יהודה האָט פֿאַרברענט‬ ‫זון פֿון עַבדְ אַלן‪ ,‬צו ברענגען ברוך דעם‬
‫אין פֿײַער; און צו זײ זײַנען צוגעלײגט‬ ‫שרײַבער און י ִרמי ָהו הנבֿיא‪ ,‬אָבער‬
‫געװאָרן נאָך פֿיל װערטער אַזױ װי זײ‪.‬‬ ‫גאָט האָט זײ באַהאַלטן‪.‬‬
‫גאָט‬ ‫‪ 27‬און דאָס װאָרט פֿון‬
‫און צִד ִקי ָהו דער זון פֿון‬
‫שי ָהון איז געװאָרן מלך‬ ‫י ֹא ִ‬
‫אױף דעם אָרט פֿון כֳּני ָהו דעם זון פֿון‬
‫‪37‬‬ ‫איז געװען צו י ִרמי ָהון‪ ,‬נאָכדעם װי‬
‫דער מלך האָט פֿאַרברענט די מגילה‬
‫מיט די װערטער װאָס ברוך האָט‬
‫ַדראצַר דער מלך‬ ‫יהוֹי ָקימען‪ ,‬װאָס נבוכ ֶ‬ ‫אױפֿגעשריבן פֿון י ִרמי ָהוס מױל – אַזױ‬
‫פֿון בבֿל האָט געמאַכט פֿאַר ַא מלך אין‬ ‫צו זאָגן‪:‬‬
‫לאַנד יהודה‪.‬‬ ‫‪ 28‬נעם דיר װידער אַן אַנדער‬
‫‪ 2‬און ער און זײַנע קנעכט און דאָס‬ ‫מגילה‪ ,‬און שרײַב אָן אױף איר‬
‫גאַנצע פֿאָלק פֿון לאַנד האָבן ניט‬ ‫אַלע פֿריערדיקע װערטער װאָס זײַנען‬
‫צוגעהערט צו די װערטער פֿון גאָט‪,‬‬ ‫געװען אױף דער ערשטער מגילה‪,‬‬
‫װאָס ער האָט גערעדט דורך י ִרמי ָהו‬ ‫װאָס יהוֹי ָקים דער מלך פֿון יהודה האָט‬
‫הנבֿיא‪.‬‬ ‫פֿאַרברענט‪.‬‬
‫‪ 3‬און דער מלך צִד ִקי ָהו האָט‬ ‫‪ 29‬און אױף יהוֹי ָקים דעם מלך פֿו‬
‫שלֶמי ָהן‪,‬‬‫געשיקט יהוכַל דעם‪ ,‬זון פֿון ֶ‬ ‫יהודה זאָלסטו זאָגן‪ :‬אַזױ האָט גאָט‬
‫שׂי ָהן‪ ,‬דעם‬ ‫און צ ֿפַני ָהו דעם זון פֿון ַמ ֲע ֵ‬ ‫געזאָגט‪ :‬דו האָסט פֿאַרברענט די‬
‫כּ ֹהן‪ ,‬צו י ִרמי ָהו הנבֿיא‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫דאָזיקע מגילה‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַלמאַי‬
‫זײַ‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬מתפּלל פֿאַר אונדז‬ ‫האָסטו געשריבן אױף איר‪ ,‬אַזױ צו‬
‫צו יהוה אונדזער גאָט‪.‬‬ ‫זאָגן‪ :‬קומען װעט קומען דער מלך‬
‫פֿון בבֿל‪ ,‬און ער װעט צעשטערן דאָס‬
‫‪ 4‬און י ִרמי ָהו פֿלעגט קומען און‬ ‫דאָזיקע לאַנד‪ ,‬און װעט פֿאַרטיליקן פֿון‬
‫גײן צװישן פֿאָלק‪ ,‬װאָרום מע האָט‬ ‫איר מענטשן און בהמות?‬
‫אים נאָך ניט געהאַט אַרײַנגעגעבן אין‬
‫תּפֿיסה‪.‬‬ ‫‪ 30‬דרום האָט גאָט אַזױ געזאָגט אױף‬
‫יהוֹי ָקים דעם מלך פֿון יהודה‪ :‬קײַנער‬
‫‪ 5‬און דער חיל פֿון פּרעהן איז‬ ‫פֿון אים װעט ניט אַיצן אױפֿן טראָן פֿון‬
‫ִצרי ִם; און די‬ ‫אַרױסגעגאַנגען פֿון מ ַ‬ ‫דוד‪ ,‬און זײַן טױטער לײַב װער זיך‬
‫כַּשׂדים װאָס האָבן געלעגערט אױף‬ ‫װאַלגערן אױף דער היץ בײַטאָג‪ ,‬און‬
‫ש ַלי ִם‪ ,‬האָבן געהערט די הערונג‬ ‫ירו ָ‬ ‫אױף דער קעלט בײַנאַכט‪.‬‬
‫װעגן זײ‪ ,‬און האָבן אָפּגעצױגן פֿון‬ ‫‪ 31‬און איך װעל זיך אָפּרעכענען מיט‬
‫ש ַלי ִם‪.‬‬‫ירו ָ‬ ‫אים‪ ,‬און מיט זײַן זאָמען‪ ,‬און מיט‬
‫‪ 6‬איז דאָס װאָרט פֿון גאָט געװען צו‬ ‫זײַנע קנעכט‪ ,‬פֿאַר זײערע זינד‪ ,‬און‬
‫י ִרמי ָהו הנבֿיא‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫איך װעל ברענגען אױף זײ‪ ,‬און אױף‬
‫‪ 7‬אַזױ האָט געזאָגט יהודה דער גאָט‬ ‫ש ַלי ִם‪ ,‬און אױף‬‫די באַװױנער פֿון ירו ָ‬
‫פֿון ישׂראל‪ :‬אַזױ זאָלט איר זאָגן צו‬ ‫די מענער פֿון יהודה‪ ,‬דאָס גאַנצע בײז‬
‫דעם מלך פֿון יהודה װאָס שיקט אײַך‬ ‫װאָס איך האָב אָנגעזאָגט אױף זײ‪ ,‬און‬
‫צו מיר מיך צו פֿרעגן‪ :‬זע‪ ,‬דער כֵל פֿון‬ ‫זײ האָבן ניט צוגעהערט‪.‬‬
‫פַּרעהן װאָס איז אַרױסגעגאַנגען אײַך‬ ‫‪ 32‬און י ִרמי ָהו האָט גענומען אַן‬
‫צו הילף‪ ,‬קערט זיך אום צו זײַן לאַנד‪,‬‬ ‫אַנדער מגילה‪ ,‬און האָט זי געגעבן‬
‫ִצרי ִם‪.‬‬ ‫מ ַ‬ ‫צו ברוך דעם זון פֿון נ ִֵרי ָהון‪ ,‬דעם‬
‫‪721‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪37:8—38:2‬‬
‫י ִרמי ָהו איז דאָרטן אָפּגעזעסן פֿיל טעג‪,‬‬ ‫‪ 8‬און די כַּשׂדים װעלן זיך אומקערן‪,‬‬
‫‪ 17‬האָט דער מלך צִד ִקי ָהו געשיקט‪,‬‬ ‫און װעלן מלחמה האַלטן אױף דער‬
‫און האָט אים אַרױסגענומען; און דער‬ ‫דאָזיקער שטאָט‪ ,‬און זײ װעלן זי‬
‫מלך האָט אים געפֿרעגט ב ַײ זיך אין‬ ‫באַצװינגען‪ ,‬און װעלן זי פֿאַרברענען‬
‫הױז‪ ,‬אין פֿאַרבאָרגעניש‪ ,‬און האָט‬ ‫אין פֿײַער‪.‬‬
‫געזאָגט‪ :‬פֿאַראַן ַא װאָרט פֿון גאָט?‬ ‫‪ 9‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬איר‬
‫האָט י ִרמי ָהו געזאָגט‪ :‬פֿאַראַן; און ער‬ ‫זאָלט אײַך ניט אײַנרעדן‪ ,‬אַזױ צו‬
‫האָט געזאָגט‪ :‬אין דער האַנט פֿון דעם‬ ‫זאָגן‪ :‬אַװעקגײן װעלן אַװעקגײן פֿון‬
‫מלך פֿון בבֿל װעסטו איבערגעגעבן‬ ‫אונדז די כַּשׂדים; װאָרום זײ װעלן ניט‬
‫װערן‪.‬‬ ‫אַװעקגײן‪.‬‬
‫‪ 18‬און י ִרמי ָהו האָט געזאָגט צום מלך‬ ‫‪ 10‬װאָרום אַז איר זאָלט שלאָגן‬
‫צִד ִקי ָהון‪ :‬װאָס האָב איך געזינדיקט‬ ‫דעם גאַנצן חיל פֿון די כַּשׂדים װאָס‬
‫קעגן דיר‪ ,‬און קעגן דײַנע קנעכט‪ ,‬און‬ ‫האַלטן מלחמה אױף אײַך‪ ,‬און עטלעכע‬
‫קעגן דעם דאָזיקן פֿאָלק‪ ,‬װאָס איר‬ ‫געשטאָכענע זאָלן בלײַבן פֿון זײ‪ ,‬װעלן‬
‫האָט מיך אַרײַנגעגעבן אין תּפֿיסה?‬ ‫זײ אױפֿשטײן איטלעכער אין זײַן‬
‫‪ 19‬און אַװוּ זײַנען אײַערע נבֿיאים‬ ‫געצעלט‪ ,‬און װעלן פֿאַרברענען די‬
‫װאָס האָבן אײַך נבֿיאות געזאָגט‪ ,‬אַזױ‬ ‫דאָזיקע שטאָט אין פֿײַער‪.‬‬
‫צו זאָגן‪ :‬דער מלך פֿון בבֿל װעט ניט‬ ‫‪ 11‬און עס איז געװען‪ ,‬אַז דער כֵל פֿון‬
‫קומען אױף אײַך און אױף דעם דאָזיקן‬ ‫ש ַלי ִם‬
‫די כַּשׂדים האָט אָפּגעצױגן פֿון ירו ָ‬
‫לאַנד?‬ ‫פֿאַר דעם כֵל פֿון פַּרעהן‪,‬‬
‫‪ 20‬און אַצונד‪ ,‬הער צו‪ ,‬איך בעט‬ ‫‪ 12‬איז י ִרמי ָהו אַרױסגעגאַנגען פֿון‬
‫דיך‪ ,‬מײַן האַר קיניג; זאָל‪ ,‬איך בעט‬ ‫ש ַלי ִם צו גײן קײן לאַנד בנימין‪,‬‬ ‫ירו ָ‬
‫דיך‪ ,‬פֿאַלן מײַן געבעט פֿאַר דיר‪ ,‬און‬ ‫כּדי צו קריגן דאָרטן זײַן חלק ירושה‬
‫זאָלסט מיך ניט אומקערן אין הױז פֿון‬ ‫צװישן דעם פֿאָלק‪.‬‬
‫יהוֹנָתָ ן דעם שרײַבער‪ ,‬און לאָמיך ניט‬ ‫‪ 13‬איז‪ ,‬װי ער איז געװען אין טױער‬
‫שטאַרבן דאָרטן‪.‬‬ ‫פֿון בנימין‪ ,‬איז דאָרטן געװען דער‬
‫‪ 21‬האָט דער מלך צִד ִקי ָהו באַפֿױלן‪,‬‬ ‫הױפּטמאַן פֿון דער װאַס‪ ,‬װאָס זײַן‬
‫און מע האָט אַרײַנגעזעצט י ִרמי ָהון אין‬ ‫נאָמען איז געװען י ִראי ָיה דער זון פֿון‬
‫ה ָא פֿון דער װאַך‪ ,‬און מע האָט אים‬ ‫שלֶמי ָה דעם זון פֿון חנַני ָהן; האָט ער‬ ‫ֶ‬
‫געגעבן ַא לאַבן ברױט ַא טאָג פֿון דער‬ ‫אָנגעכאַפּט י ִרמי ָהו הנבֿיאן‪ ,‬אַזױ צו‬
‫בעקערגאַס ביז דאָס גאַנצע ברױט איז‬ ‫זאָגן‪ :‬צו די כַּשׂדים װילסטו צופֿאַלן‪.‬‬
‫אױסגעגאַנגען פֿון דער שטאָט‪ .‬אַזױ‬ ‫‪ 14‬האָט י ִרמי ָהו געזאָגט‪ :‬אַליגן! איך‬
‫איז י ִרמי ָהו געזעסן אין הױף פֿון דער‬ ‫װיל ניט צופֿאַלן צו די כַּשׂדים‪ .‬אָבער‬
‫װאַך‪.‬‬ ‫ער האָט ניט צוגעהערט צו אים‪ ,‬און‬
‫י ִראי ָיה האָט אָנגעכאַפּט י ִרמי ָהון‪ ,‬און‬
‫און שפֿקטי ָה דער זון פֿון‬
‫מקתָּ נען‪ ,‬און גדַ לי ָהו דער זון‬‫‪38‬‬
‫פֿון פַּשחורן‪ ,‬און יאָכַל דער זון פֿון‬
‫האָט אים געבראַכט צו די האַרן‪.‬‬
‫‪ 15‬און די האַרן האָבן געצערנט אױף‬
‫י ִרמי ָהון‪ ,‬און האָבן אים געשלאָגן‪ ,‬און‬
‫שלֶמי ָהון‪ ,‬און פַּשחור דער זון פֿון‬ ‫ֶ‬ ‫אים אַרײַנגעגעבן אין געפֿענקעניש‪,‬‬
‫מַל ִכּי ָהן‪ ,‬האָבן געהערט די װערטער‬ ‫אין הױז פֿון יהוֹנָתָ ן דעם שרײַבער;‬
‫װאָס י ִרמי ָהו רעדט צום באַנצן פֿאָלק‪,‬‬ ‫װאָרום דאָס האָט מען געמאַכט פֿאַר ַא‬
‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫תּפֿיסה‪.‬‬
‫‪ 2‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬דער װאָס‬ ‫‪ 16‬אַז י ִרמי ָהו איז געקומען אין‬
‫לבײַבט זיצן אין דער דאָזיקער שטאָט‬ ‫געפֿענקעניש און אין די געװעלבן‪ ,‬און‬
‫‪38:3—38:16‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪722‬‬
‫װאָס זײ האָבן געטאָן צו י ִרמי ָהו הנבֿיא‪,‬‬ ‫װעט שטאַרבן פֿון דער שװערד‪ ,‬פֿון‬
‫װאָס זײ האָבן אים אַרײַנגעװאָרפֿן אין‬ ‫דעם הונגער‪ ,‬און פֿון דער פּעסט‪ ,‬און‬
‫גרוב; און ער שטאַרבט אױף זײַן אָרט‬ ‫דער װאָס גײט אַרױס צו די כַּשׂדים‪,‬‬
‫פֿאַר הונגער; װאָרום ניט ָא קײן ברױט‬ ‫װעט בלײַבן לעבן; זײַן נפֿש װעט אים‬
‫מער אין שטאָט‪.‬‬ ‫זײַן צום געװינס‪ ,‬און ער װעט בלײַבן‬
‫‪ 10‬האָט דער מלך באַפֿױלן ֶעבֶד‪ֶ -‬מלֶך‬ ‫לעבן‪.‬‬
‫דעם כּושי‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬נעם מיט דיר‬ ‫גאָט געזאָגט‪:‬‬ ‫‪ 3‬אַזױ האָט‬
‫פֿון דאַנען דרײַסיק מאַן‪ ,‬און זאָלסט‬ ‫איבערגעגעבן װעט איבערגעגעבן‬
‫אַרױפֿברענגען כי ִרמי ָהו הנבֿיאן פֿון‬ ‫װערן די דאָזיקע שטאָט אין דער האַנט‬
‫דער גרוב אײדער ער װעט שטאַרבן‪.‬‬ ‫פֿון דעם כֵל פֿון דעם מלך פֿון בבֿל‪,‬‬
‫‪ 11‬האָט ֶעבֶד‪ֶ -‬מלֶך גענומען די‬ ‫און ער װעט זי באַצװינגען‪.‬‬
‫מענטשן מיט זיך‪ ,‬און ער איז‬ ‫‪ 4‬האָבן די האַרן געזאָגט צום מלך‪:‬‬
‫געקומען אין הױז פֿון מלך אונטער‬ ‫זאָל געטײט װערן‪ ,‬איך בעט דיך‪,‬‬
‫דער שאַצקאַמער‪ ,‬און האָט פֿון‬ ‫דער דאָזיקער מאַן‪ ,‬װאָרום ער שלאַפֿט‬
‫דאָרטן גענומען אַלטע קאָדרעס און‬ ‫דאָך אָפּ די הענט פֿון די המלחמהלײַט‬
‫אַלטע שמאַטעס‪ ,‬און ער האָט זײ‬ ‫װאָס זײַנען איבערגעבליבן אין דער‬
‫אַראָפּגעלאָזט צו י ִרמי ָהון אין גרוב‬ ‫דאָזיקער שטאָט‪ ,‬און די הענט פֿון דעם‬
‫מיט שטריק‪.‬‬ ‫גאַנצן פֿאָלק‪ ,‬אז דער רעדט צו זײ‬
‫‪ 12‬און ֶעבֶד‪ֶ -‬מלֶך דער כּושי האָט‬ ‫אַזױ װי די דאָזיקע רײד; װאָרום דער‬
‫געזאָגט צו י ִרמי ָהון‪ :‬טו‪ ,‬איך בעט דיך‪,‬‬ ‫דאָזיקער מאַן זוכט ניט פֿריד פֿאַר דעם‬
‫די אַלטע קאָדרעס און די שמאַטעס‬ ‫דאָזיקן פֿאָלק נאָר בלױז ַא רעה‪.‬‬
‫אונטער דײַנע אָרעמס אונטער די‬ ‫‪ 5‬האָט דער מלך צִד ִקי ָהו געזאָגט‪:‬‬
‫שטריק‪ .‬און י ִרמיהו האָט אַזױ געטאָן‪.‬‬ ‫אָט איז ער אין אײַער האַנט; װאָרום‬
‫‪ 13‬און זײ האָבן געצױגן י ִרמי ָהון מיט‬ ‫דער מלך קען מיט אײַך גאָרנישט‬
‫שטריק‪ ,‬און האָבן אים אַרױפֿגעבראַכט‬ ‫אױספֿירן‪.‬‬
‫פֿון דער גרוב‪ .‬און י ִרמי ָהו איז געזעסן‬ ‫‪ 6‬האָבן זײ גענומען י ִרמי ָהון‪ ,‬און‬
‫אין הױף פֿון דער װאַך‪.‬‬ ‫האָבן אים אַרײַנגעװאָרפֿן אין דער‬
‫‪ 14‬האָט דער מלך צִד ִקי ָהו געשיקט‬ ‫גרוב פֿון מַל ִכּי ָהו דעם זון פֿון מלך‪,‬‬
‫און גענומען י ִרמי ָהו הנבֿיאן צו זיך‪,‬‬ ‫װאָס אין הױף פֿון דער װאַך; און‬
‫צום דריטן אײַנגאַנג װאָס אינהױז פֿון‬ ‫זײ האָבן אַראָפּגעלאָזט י ִרמי ָהון מיט‬
‫גאָט; און דער מלך האָט געזאָגט צו‬ ‫שטריק‪ .‬און אין דער גרוב איז קײן‬
‫י ִרמי ָהון‪ :‬איך װעל דיך פֿרעגן ַא זאַך;‬ ‫װאַסער ניט געװען‪ ,‬נאָר בלױז לײם;‬
‫זאָלסט ניט פֿאַרלײקענען פֿון מיר ַא‬ ‫און י ִרמי ָהו איז אַרײַנגעזונקען אין דעם‬
‫װאָרט‪.‬‬ ‫לײם‪.‬‬
‫‪ 15‬האָט י ִרמי ָהו געזאָגט צו צִד ִקי ָהון‪:‬‬ ‫‪ 7‬האָט געהערט ֶעבֶד‪ֶ -‬מלֶך דער כּושי‪,‬‬
‫אַז איך װעל דיר זאָגן װעסטו דאָך‬ ‫ַא מאַן ַא הױפֿדינער װאָס איז געװען‬
‫טײטן מיך טײטן‪ ,‬און אַז איך װעל דיר‬ ‫אין הױז פֿון מלך‪ ,‬אַז מע האָט י ִרמי ָהון‬
‫געבן אַן עטש‪ ,‬װעסטו ניט צוהערן צו‬ ‫אַרײַנגעטאָן אין דער גרוב; און דער‬
‫מיר‪.‬‬ ‫מלך איז געזעסן אין טױער פֿון בנימין‪.‬‬
‫‪ 16‬האָט דער מלך צִד ִקי ָהו געשװאָרן‬ ‫‪ 8‬איז ֶעבֶד‪ֶ -‬מלֶך אַרױסגעגאַנגען פֿון‬
‫י ִרמי ָהון אין פֿאַרבאָרגעניש‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫מלכס הױז‪ ,‬און האָט גערעטדט צום‬
‫זאָגן‪ :‬אַזױ װי עס לעבט גאָט װאָס האָט‬ ‫מלך‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫אונדז באַשאַפֿן די דאָזיקע זעל‪ ,‬אױב‬ ‫‪ 9‬מײַן האַר מלך‪ ,‬שלעכט באַגאַנגען‬
‫איך װעל דיך טײטן‪ ,‬און אױב איך װעל‬ ‫האָבן זיך די דאָזיקע לײַט מיט אַלץ‬
‫‪723‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪38:17—39:3‬‬
‫פֿון דעם מלך פֿון בבֿל װעסטו געכאַפּט‬ ‫דיך איבערגעבן אין דער האַנט פֿון די‬
‫װערן‪ ,‬און װעסט מאַכן פֿאַרברענען די‬ ‫דאָזיקע לײַט װאָס זוכן דײַן לעבן!‬
‫דאָזיקע שטאָט אין פֿײַער‪.‬‬ ‫‪ 17‬האָט י ִרמי ָהו געזאָגט צו צִד ָקי ָהון‪:‬‬
‫‪ 24‬האָט צִד ִקי ָהו געזאָגט צו י ִרמי ָהון‪:‬‬ ‫אַזױ האָט געזאָגט יהוה דער גאָט‬
‫זאָל ק ַײ מענטש ניט װיסן פֿון די‬ ‫פֿון צבָאוֹת‪ ,‬דער גאָט פֿון ישׂראל‪:‬‬
‫דאָזיקע װערטער‪ ,‬און װעסט ניט‬ ‫אױב אַרױסגײן װעסטו אַרױסגײן צו‬
‫שטאַרבן‪.‬‬ ‫די האַנר פֿון דעם מלך פֿון בבֿל‪ ,‬װעט‬
‫‪ 25‬און אַז די האַרן װעלן הערן‬ ‫דײַן נפֿש בלײַבן לעבן‪ ,‬און די דאָזיקע‬
‫אַז איך האָב גערעדט מיט דיר‪ ,‬און‬ ‫שטאָט װעט ניט פֿאַרברענט װערן אין‬
‫זײ װעלן קומען צו דיר און זאָגן‬ ‫פֿײַער; אי דו װעסט בלײַבן לעבן‪ ,‬אי‬
‫צו דיר‪ :‬זאָג אונדז אַקאָרשט‪ ,‬װאָס‬ ‫דײַן הױזגעזינט‪.‬‬
‫האָסטו גערעדט צום מלך; זאָלסט ניט‬ ‫‪ 18‬אױב אָבער װעסט ניט אַרױסגײן‬
‫פֿאַרלײקענען פֿון אונדז און מיר װעלן‬ ‫צו די האַרן פֿון דעם מלך פֿון בבֿל‪ ,‬װעט‬
‫דיך ניט טײטן; און װאָס האָט גערעדט‬ ‫די דאָזיקע שטאָט איבערגעגעבן װערן‬
‫צו דיר דער מלך?‬ ‫אין דער האַנט פֿון די כַּשׂדים‪ ,‬און זײ‬
‫‪ 26‬זאָלסטו זאָגן צו זײ‪ :‬איך האָב‬ ‫װעלן זי פֿאַרברענען אין פֿײַער‪ ,‬און דו‬
‫געלאָזט פֿאַלן מײַן געבעט פֿאַרן מלך‪,‬‬ ‫װעסט ניט אַנטרונען װערן פֿון זײער‬
‫מיך ניט אומצוקערן אין יהוֹנָתָ נס הױז‪,‬‬ ‫האַנט‪.‬‬
‫צו שטאַרבן דאָרטן‪.‬‬ ‫‪ 19‬האָט דער מלך צִד ִקי ָהו געזאָגט צו‬
‫‪ 27‬זײַנען געקומען אַלע האַרן צו‬ ‫י ִמי ָהון‪ :‬איך האָב מוֹרא פֿאַר די יי ִדן‬
‫י ִרמי ָהון‪ ,‬און האָבן אים געפֿרעגט‪ ,‬און‬ ‫װאָס זײַנען צוגעפֿאַלן צו די כַּשׂדים‪,‬‬
‫ער האָט זײ געזאָגט אַזױ װי אַלע די‬ ‫מע זאָל מיך ניט איבערגעבן אין זײער‬
‫דאָזיקע װערטער װאָס דער מלך האָט‬ ‫האַנט‪ ,‬און זײ װעלן זיך אָנטאָן אָן מיר‪.‬‬
‫באַפֿױלן‪ ,‬און זײ האָבן אים צו רו‬ ‫‪ 20‬האָט י ִרמי ָהו געזאָגט‪ :‬מע װעט‬
‫געלאָזט‪ ,‬װאָרום דאָס גערײד איז ניט‬ ‫דיך ניט איבערגעבן‪ .‬הער צו‪ ,‬איך בעט‬
‫געהערט געװאָרן‪.‬‬ ‫דיך‪ ,‬צו דעם קָול פֿון גאָט אין װאָס איך‬
‫‪ 28‬און י ִרמי ָהו איז געזעסן אין הױף‬ ‫רעד צו דיר‪ ,‬און עס װעט זײַן גוט פֿאַר‬
‫פֿון דער װאַך ביז דעם טאָג װאָס‬ ‫דיר‪ ,‬און דײַן נפֿש װעט בלײַבן לעבן‪.‬‬
‫ש ַלי ִם איז באַצװוּנגען געװאָרן‪ .‬און‬ ‫ירו ָ‬ ‫‪ 21‬אױב אָבער דו װילסט ניט‬
‫ש ַלי ִם איז‬ ‫עס איז געװען‪ ,‬אַז ירו ָ‬ ‫אַרױסגײן‪ ,‬איז דאָס דאָס װאָרט װאָס‬
‫באַצװוּנגען געװאָרן –‬ ‫גאָט האָט מיר געװיזן‪:‬‬
‫‪ 22‬ערשט אַלע װײַבער װאָס זײַנען‬
‫אין נײַנטן יאָר פֿון צִד ִקי ָהו‬
‫דעם מלך פֿו יהודה‪ ,‬אין‬
‫ַדראצַר‬
‫‪39‬‬
‫צענטן חוֹדש‪ ,‬איז געקומען נבוכ ֶ‬
‫געבליבן אין הױז פֿון דעם מלך פֿון‬
‫יהודה‪ ,‬װערן אַרױסגעפֿירט צו די‬
‫האַרן פֿון דעם מלך פֿון בבֿל‪ ,‬און‬
‫דער מלך פֿון בבֿל און זײַן גאַנצער‬ ‫זײ זאָגן‪ :‬דיך אײַנגערעדט און דיך‬
‫ש ַלי ִם‪ ,‬און זײ האָבן‬ ‫כֵל אױף ירו ָ‬ ‫בײַגעקומען האָבן די גוטע פֿרײַנט‬
‫געלעגערט אױף איר;‬ ‫דײַנע; אײַנגעזונקען אין ַא זומפּ זײַנען‬
‫‪ 2‬אין עלפֿטן יאָר פֿון צִד ִקי ָהון‪ ,‬אין‬ ‫דײַנע פֿיס – זײַנען זײ אָפּגעטרעטן‬
‫פֿירטן חוֹדש‪ ,‬אין נײַנטן טאָג פֿון חוֹדש‪,‬‬ ‫אַהינטער‪.‬‬
‫איז אײַנגעבראָכן געװאָרן די שטאָט‪.‬‬ ‫‪ 23‬און אַלע דײַנע װײַבער און דײַנע‬
‫–‬ ‫קינדער פֿירט מען אַרױס צו די כַּשׂדים‪,‬‬
‫‪ 3‬זײַנען געקומען אַלע האַרן פֿון דעם‬ ‫און דו װעסט ניט אַנטרונען װערן פֿון‬
‫מלך פֿון בבֿל‪ ,‬און האָבן זיך געזעצט‬ ‫זײער האַנט‪ ,‬נײַערט אין דער האַנט‬
‫‪39:4—39:18‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪724‬‬
‫יהודה‪ ,‬און ער האָט זײ געגעבן‬ ‫אין מיטלסטן טױער‪ :‬נֵרגַל‪-‬שַׂר ֶאצֶר‪,‬‬

‫װײַנגערטנער און פֿעלדער אין יענעם‬ ‫סַמגַר‪-‬נבוֹ‪ ,‬שַׂרסכים ַרב‪-‬סָריס‪ ,‬און‬
‫טאָג‪.‬‬ ‫אַלע איבעריקע האַרן פֿון דעם מלך פֿון‬
‫ַדראצַר דער מלך פֿון‬ ‫‪ 11‬און נבוכ ֶ‬ ‫בבֿל‪.‬‬
‫בבֿל האָט באַפֿױלן דורך נבוז ְַראַדָ ן‬ ‫‪ 4‬און עס איז געװען‪ ,‬װי צִד ִקי ָהו דער‬
‫דעם הױפּט פֿון דעם לײַב‪-‬חיל װעגן‬ ‫מלך פֿון יהודה און אַלע מלחמה‪-‬לײַט‬
‫י ִרמי ָהון‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫האָבן זײ דערזען‪ ,‬אַזױ זײַנען זײ‬
‫‪ 12‬נעם אים‪ ,‬און טו דײַנע אױגן אױף‬ ‫אַנטלאָפֿן‪ ,‬און זײַנען אַרױסגעגאַנגען‬
‫אים‪ ,‬און זאָלסט אים ניט טאָן קײן שום‬ ‫ב ַײ נאַכט פֿון שטאָט דורך דעם‬
‫בײז; נײַערט אַזױ װי ער װעט דיר זאָגן‪,‬‬ ‫מלכס גאָרטן‪ ,‬דורך דע‪ ,‬טױער‬
‫אַזױ טו מיט אים‪.‬‬ ‫צװישן די צװײ מױערן; און ער איז‬
‫‪ 13‬האָט געשיקט נבוז ְַראַדָ ן דער‬ ‫אַרױסגעגאַנגען אױפֿן װעג פֿון פּלױן‪.‬‬
‫הױפּט פֿון דעם לײַב‪-‬חיל‪ ,‬און נבושַזבן‬ ‫‪ 5‬האָט דער חיל פֿון די כַּשׂדים זײ‬
‫ַרב‪-‬סָריס‪ ,‬און נֵרגַל‪-‬שַׂר ֶאצֶר ַרב‪-‬מָג‪,‬‬ ‫נאָכגעיאָגט‪ ,‬און זײ האָבן אָנגעיאָגט‬
‫און אַלע גרױסע לײַט פֿון דעם מלך פֿון‬ ‫צִד ִקי ָהון אין די פּלױנען פֿון איריכוֹ;‬
‫בבֿל –‬ ‫און זײ האָבן אים גענומען און אים‬
‫‪ 14‬האָבן זײ געשיקט‪ ,‬און האָבן‬ ‫ַדראצַר דעם‬ ‫אַרױפֿגעבראַכט צו נבוכ ֶ‬
‫אַרױסגענומען י ִרמי ָהון פֿון הױף‬ ‫מלך פֿון בבֿל קײן רבלָה אין לאַנד‬
‫פֿון דער װאַך‪ ,‬און האָבן אים‬ ‫ַחמָת‪ ,‬און ער האָט אַרױסגעזאָגט ַא‬
‫איבערגעגעבן צו גדַ לי ָהו דעם זון‬ ‫משפּט אױף אים‪.‬‬
‫ש ֿפָנען‪ ,‬אים‬ ‫פֿון אַחיקָם דעם זון פֿון ָ‬ ‫‪ 6‬און דער מלך פֿון בבֿל האָט‬
‫אַרױסצונעמען אַהײם‪ .‬און ער איז‬ ‫געשאָכטן די זין פֿון צִד ִקי ָהון אין ָרבלָה‬
‫געזעסן צװישן פֿאָלק‪.‬‬ ‫פֿאַר זײַנע אױגן; אױך אַלע אַדללײַט‬
‫‪ 15‬און דאָס װאָרט פֿון גאָט איז‬ ‫פֿון יהודה האָט דער מלך פֿון בבֿל‬
‫געװען צו י ִרמי ָהון‪ ,‬װען ער איז געװען‬ ‫געשאָכטן‪.‬‬
‫אײַנגעשפּאַרט אין הױף פֿון דער װאַך‪,‬‬ ‫‪ 7‬און די אױגן פֿון צִד ִקי ָהון האָט‬
‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫ער בלינד געמאַכט‪ ,‬און ער האָט אים‬
‫‪ 16‬גײ‪ ,‬און זאָלסט זאָגן צו ֶעבֶד‪ֶ -‬מלֶך‬ ‫געשמידט אין קופּערנע קײטן‪ ,‬אים צו‬
‫דעם כּושי‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬אַזױ האָט‬ ‫ברענגען קײן בבֿל‪.‬‬
‫געזאָגט יהוה פֿון צבָאוֹת‪ ,‬דער גאָט‬ ‫‪ 8‬און דאָס הױז פֿון דעם מלך‪ ,‬און‬
‫פֿון ישׂראל‪ :‬זע‪ ,‬איך ברענג מײַנע‬ ‫דאָס הױז פֿון פֿאָלק‪ ,‬האָבן די כַּשׂים‬
‫װערטער אױף דער דאָזיקער שטאָט‬ ‫פֿאַרברענט אין פֿײַער‪ ,‬און די מױערן‬
‫צום בײזן‪ ,‬און ניט צום גוטן; און זײ‬ ‫ש ַלי ִם האָבן זײ אײַנגעװאָרפֿן‪.‬‬ ‫פֿון ירו ָ‬
‫װעלן געשען פֿאַר דיר אין יענעם טאָג‪.‬‬ ‫‪ 9‬און דעם רעשט פֿון פֿאָלק װאָס‬
‫‪ 17‬אָבער איך װעל דיך מציל זײַן אין‬ ‫זײַנען געבליבן אין דער שטאָט‪ ,‬און די‬
‫יענעם טאָג‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬און װעסט ניט‬ ‫צוגעפֿאַלענע װאָס זײַנען צוגעפֿאַלן צו‬
‫איבערגעגעבן װערן אין דער האַנט פֿון‬ ‫אים‪ ,‬און דעם רעשט פֿון פֿאָלק װאָס‬
‫די מענטשן װאָס דו שרעקסט זיך פֿאַר‬ ‫זײַנען געבליבן‪ ,‬האָט נבוז ְַראַדָ ן דער‬
‫זײ‪.‬‬ ‫הױפּט פֿון דעם לײַב‪-‬חיל פֿאַרטריבן‬
‫‪ 18‬װאָרום אַנטרינען װעל איך דיך‬ ‫קײן בבֿל‪.‬‬
‫מאַכן אַנטרינען‪ ,‬און דורכן שװערד‬ ‫‪ 10‬אָבער פֿון דעם אָרימען פֿאָלק‬
‫װעסטו ניט פֿאַלן‪ ,‬און דײַן נפֿש װעט‬ ‫װאָס האָבן גאָרנישט געהאַט‪ ,‬האָט‬
‫דיר זײַן צום געװינס‪ ,‬װײַל דו האָסט‬ ‫נבוז ְַראַדָ ן דער הױפּט פֿון דעם‬
‫זיך פֿאַרזיכערט אױף מיר‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬ ‫לײַב‪-‬חיל איבערגעלאָזט אין לאַנד‬
‫‪725‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪40:1—40:12‬‬
‫‪ 6‬און י ִרמי ָהו איז געקומען צו גדַ לי ָה‬

‫דעם זון פֿון אַחיקָמען קײן מִצפָּה‪ .‬און‬
‫איז געזעסן מיט אים צװישן דעם פֿאָלק‬
‫צו י ִרמי ָהון פֿון גאָט נאָכדעם‬ ‫‪40‬‬
‫אַז נבוז ְַראַדָ ן דער הױפּט פֿון דעם‬
‫װאָס זײַנען געבליבן אין לאַנד‪.‬‬ ‫לײַב‪-‬חיל האָט אים אַװעקגעלאָזט פֿון‬
‫‪ 7‬און אַלע הױפּטלײַט פֿון חיל װאָס‬ ‫ָרמָה‪ ,‬װען ער האָט אים געהאַט‬
‫אין פֿעלד‪ ,‬זײ מיט זײערע מענטשן‪,‬‬ ‫גענומען ַא געשמידטן אין קײטן צװישן‬
‫האָבן געהערט אַז דער מלך פֿון בבֿל‬ ‫ש ַלי ִם און‬‫אַלע פֿאַרטריבענע פֿון ירו ָ‬
‫האָט אױפֿגעזעצט גדַ לי ָהו דעם זון פֿון‬ ‫יהודה װאָס זײַנען פֿאַרטריבן געװאָרן‬
‫אַ ַכיקָמען איבערן לאַנד‪ ,‬און אַז ער‬ ‫קײן בבֿל‪.‬‬
‫האָט געלאָזט אונטער אים מענער און‬ ‫‪ 2‬און דער הױפּט פֿון דעם לײַב‪-‬חיל‬
‫װײַבער אונקינדער‪ ,‬און פֿון די אָרימע‬ ‫האָט גענומען י ִרמי ָהון‪ ,‬און האָט צו‬
‫פֿון לאַנד‪ ,‬פֿון די װאָס זײַנען ניט‬ ‫אים געזאָגט‪ :‬יהוה דײַן גאָט האָט‬
‫פֿאַרטריבן געװאָרן קײן בבֿל;‬ ‫אָנגעזאָגט דאָס דאָזיקע בײז אױף דעם‬
‫‪ 8‬און זײ זײַנען געקומען צו גדַ ל ָי ַהן‬ ‫דאָזיקן אָרט‪,‬‬
‫קײן מִצפָּה‪ :‬י ִש ָמעֵאל דער זון פֿון‬
‫נתַ ני ָהון‪ ,‬און יוֹחנָן און יוֹנָתָ ן די זין פֿון‬ ‫‪ 3‬און יהוה האָט געבראַכט און‬
‫שׂרי ָה דער זון פֿון תַּ נחומְתן‪,‬‬ ‫ק ֵָרחן‪ ,‬און ָ‬ ‫געטגאָן אַזױ װי ער האָט גערעדט;‬
‫און די זין פֿון עֵי ֿפַין פֿון נטוֹ ֿפָה‪ ,‬און‬ ‫װאָרום איר האָט געזינדיקט צו יהוה‪,‬‬
‫איזַני ָהו דער זון פֿון דעם ַמ ֲעכָתי‪ ,‬זײ‬ ‫און איר האָט ניט צוגעהערט צו זײַן‬
‫מיט זײערע מענטשן‪.‬‬ ‫קָול‪ ,‬דרום איז אײַך געשען די דאָזיקע‬
‫זאַך‪.‬‬
‫‪ 9‬און גדַ לי ָהו דער זון פֿון אַחיקָם‬
‫ש ֿפָנען האָט געשװאָרן‬ ‫דעם זון פֿון ָ‬ ‫‪ 4‬און אַצונד‪ ,‬זע‪ ,‬איך האָב דיך הײַנט‬
‫זײ און זײערע מענטשן‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫לױז געמאַכט פֿון די קײטן װאָס אױף‬
‫איר זאָלט ניט מוֹרא האָבן צו דינען די‬ ‫דײַן האַנט‪ .‬אױב עס איז גוט אין דײַנע‬
‫כַּשׂדים‪ .‬זיצט אין לאַנד‪ ,‬און דינט דעם‬ ‫אױגן צו קומען מיט מיר קײן בבֿל‪,‬‬
‫מלך פֿון בבֿל‪ ,‬און אײַך װעט זײַן גוט‪.‬‬ ‫קום‪ ,‬און איך װעל טאָן מײַן אױג אױף‬
‫‪ 10‬און איך‪ ,‬אָט בלײַב איך אין מִצפָּה‬ ‫דיר; אױב אָבער עס איז שלעכט אין‬
‫צו שטײן פֿאַר די כַּשׂדים װאָס װעלן‬ ‫דײַנע אױגן צו קומען מיט מיר קײן‬
‫קומען צו אונדז; און איר זאַמלט אײַן‬ ‫בבֿל‪ ,‬לאָז עס‪ .‬זע‪ ,‬דאָס גאַנצע לאַנד‬
‫װײַן‪ ,‬און זומעראױבס‪ ,‬און אײל‪ ,‬און‬ ‫ליגט פֿאַר דיר; װוּ עס איז גוט און װוּ‬
‫טוט אַרײַן אין אײַערע כּלים‪ ,‬און זיצט‬ ‫עס איז רעכט אין דײַנע אױגן אַהין צו‬
‫אין אײַערע שטעט װאָס איר האָט‬ ‫גײן‪ ,‬גײ‪.‬‬
‫פֿאַרכאַפּט‪.‬‬ ‫‪ 5‬און אַז ער האָט אַלץ זיך ניט‬
‫‪ 11‬און אױך אַלע יי ִדן װאָס אין‬ ‫געװאָלט אומקערן האָט נבוז ְַראַדָ ן‬
‫מואבֿ‪ ,‬און צװישן די קינדער פֿון עַמוֹן‪,‬‬ ‫געזאָגט‪ :‬ט ָא קער זיך אום צו גדַ לי ָה‬
‫און אין אֶדוֹם‪ ,‬און די װאָס אין אַלע‬ ‫דעם זון פֿון אַחיקָם דעם זון פֿון‬
‫לענדער‪ ,‬האָבן געהערט אַז דער מלך‬ ‫ש ֿפָנען‪ ,‬װאָס דער מלך פֿון בבֿל האָט‬ ‫ָ‬
‫פֿון בבֿל האָט געלאָזט אַן איבערבלײַב‬ ‫אױפֿגעזעצט איבער די שטעט פֿון‬
‫פֿון יהודה‪ ,‬און אַז ער האָט אױפֿגעזעצט‬ ‫יהודה‪ ,‬און זיץ מיט אים צװישן דעם‬
‫איבער זײ גדַ לי ָהו דעם זון פֿון אַחיקָם‬ ‫פֿאָלק; אָדער װוּהין נאָר עס איז רעכט‬
‫ש ֿפָנען‪.‬‬
‫דעם זון פֿון ָ‬ ‫אין דײַנע אױגן צו גײן‪ ,‬גײ‪ .‬און דער‬
‫‪ 12‬און אַלע יי ִדן האָבן זיך‬ ‫הױפּט פֿון דעם לײַב‪-‬חיל האָט אים‬
‫אומגעקערט פֿון אַלע ערטער װאָס זײ‬ ‫געגעבן צערונג און ַא מתּנה‪ ,‬און האָט‬
‫זײַנען פֿאַרשטױסן געװאָרן אַהין‪ ,‬און‬ ‫אים אַװעקגעשיקט‪.‬‬
‫‪40:13—41:9‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪726‬‬
‫ש ֿפָנען מיטן שװערד; און ער האָט אים‬ ‫ָ‬ ‫זײ זײַנען געקומען קײן לאַנד יהודה‬
‫געטײט – דעם װאָס דער מלך פֿון בבֿל‬ ‫צו גדַ לי ָהון קײן מִצפָּה; און זײ האָבן‬
‫האָט אױפֿגעזעצט איבערן לאַנד‪.‬‬ ‫אײַנגעזאַמלט װײַן און זומעראױבס‬
‫‪ 3‬אױך אַלע יי ִדן װאָס זײַנען געװען‬ ‫זײער פֿיל‪.‬‬
‫מיט אים‪ ,‬מיט גדַ לי ָהון‪ ,‬אין מִצפָּה‪,‬‬ ‫‪ 13‬און יוֹחנָן דער זון פֿון ק ֵָרחן‪ ,‬און‬
‫און די כַּשׂדים װאָס האָבן זיך דאָרטן‬ ‫אַלע הױפּטלײַט פֿון חיל װאָס אױפֿן‬
‫געפֿונען‪ ,‬די מלחמה‪-‬לײַט‪ ,‬האָט‬ ‫פֿעלד‪ ,‬זײַנען געקומען צו גדַ לי ָהון קײן‬
‫י ִש ָמעֵאל דערשלאָגן‪.‬‬ ‫מִצפָּה‪,‬‬
‫‪ 4‬און עס איז געװען אױפֿן צװײטן‬ ‫‪ 14‬און זײ האָבן צו אים געזאָגט‪:‬‬
‫טאָג נאָכן טײטן גדַ לי ָהון‪ ,‬װען ק ַײ‬ ‫צי װײסן װײסטו אַז בעַליס דער מלך‬
‫מענטש האָט נאָך ניט געװוּסט‪,‬‬ ‫פֿון די קינדער פֿון עַמוֹן האָט געשיקט‬
‫‪ 5‬זײַנען אָנגעקומען מענטש פֿון‬ ‫י ִש ָמעֵאל דעם זון פֿון נתַ ני ָהן צו נעמען‬
‫שכֶם‪ ,‬װוּן שילוֹ‪ ,‬און פֿון שוֹמרוֹן‪,‬‬ ‫דײַן לעבן? אָבער גדַ לי ָהו דער זון פֿון‬
‫אַכציק מאַן מיט אָפּגעגאָלטע בערד‪,‬‬ ‫אַחיקָמען האָט זײ ניט געגלױבט‪.‬‬
‫און צעריסענע קלײדע‪ ,‬ר און שניטן‬ ‫‪ 15‬האָט יוֹחנָן דער זון פֿון ק ֵָרחן‬
‫אױפֿן לײַב; מיט שפּײַזאָפּפֿער און‬ ‫געזאָגט צו גדַ לי ָהון אין פֿאַרבאָרגעניש‬
‫װײַרױך אין זײער האַנט‪ ,‬אױף צו‬ ‫אין מִצפּלָה‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬לאָמיך גײן‪,‬‬
‫ברענגען אין הױז פֿון גאָט‪.‬‬ ‫איך בעט דיך‪ ,‬און איך װעל דערשלאָגן‬
‫‪ 6‬איז אַרױסגעגאַנגען יש ָמעֵאל דער‬ ‫י ִש ָמעֵאל דעם זון פֿון נתַ ני ָהן‪ ,‬און קײן‬
‫זון פֿון נתַ ני ָהן זײ אַנטקעגן פֿון מִצפָּה‪,‬‬ ‫מענטש װעט ניט װיסן‪ .‬נאָך װאָס‬
‫געגאַנגען און גײענדיק געװײנט; און‬ ‫זאָל ער דיר נעמען דאָס לעבן‪ ,‬און‬
‫עס איז געװען‪ ,‬װי ער האָט זײ‬ ‫גאַנץ יהודה װאָס זײַנען אײַנגעזאַמלט‬
‫באַגעגנט‪ ,‬אַזױ האָט ער צו זײ געזאָגט‪:‬‬ ‫אַרום דיר‪ ,‬װעלן צעשפּרײט װערן‪,‬‬
‫קומט צו בדַ לי ָהו דעם זון פֿון אַחיקָמען‪.‬‬ ‫און דער איבערבלײַב פֿון יהודה װעט‬
‫‪ 7‬איז‪ ,‬װי זײ זײַנען אַרײַנגעקומען‬ ‫אונטערגײן?‬
‫אין מיטן שטאָט‪ ,‬אַזױ האָט י ִש ָמעֵאל‬ ‫‪ 16‬אָבער גדַ לי ָהו דער זון פֿון‬
‫דער זון פֿון נתַ ני ָהן זײ געשאָכטן אין‬ ‫אַחיקָמען האָט געזאָגט צו יוֹחנָן דעם‬
‫דער גרוב אַרײַן‪ ,‬ער און די מענטשן‬ ‫זון פֿון ק ֵָרחן‪ :‬זאָלסט ניט טאָן די‬
‫װאָס מיט אים‪.‬‬ ‫דאָזיקע זאַך‪ ,‬װאָרום ליגן זאָגסטו‬
‫‪ 8‬און צען מאַן האָבן זיך געפֿונען‬ ‫אױף י ִש ָמעֵאלן‪.‬‬
‫צװישן זײ‪ ,‬װאָס האָבן געזאָגט צו‬
‫י ִש ָמעֵאלן‪ :‬טײט אונדז ניט װאָרום מיר‬
‫האָבן‪ ,‬באַהאַלטן אין פֿעלד‪ ,‬װײץ און‬
‫גערשטן און אײל און האָניק‪ .‬האָט‬
‫און עס איז געװען אין זיבעטן‬
‫חוֹדש‪ ,‬איז געקומען י ִש ָמעֵאל‬
‫דער זון פֿון נתַ ני ָה דעם זון פֿון‬
‫‪41‬‬
‫ער זיך אָפּגעהאַלטן‪ ,‬און האָט זײ ניט‬ ‫שמָען פֿון קיניגלעכן אָפּשטאַם‪ ,‬און‬ ‫אֶלי ָ‬
‫געטײט צװישן זײערע ברידער‪.‬‬ ‫די גרױסע לײַט פֿון דעם מלך‪ ,‬און‬
‫‪ 9‬און די גרוב װאָס י ִש ָמעֵאל‬ ‫צען מאַן מיט אים‪ ,‬צו גדַ לי ָהו דעם זון‬
‫האָט אַהין אַרײַנגעװאָרפֿן די טױטע‬ ‫פֿון אַחיקָמען קײן מִצפָּה‪ ,‬און זײ האָבן‬
‫לײַבער פֿון די מענטשן װאָס ער האָט‬ ‫דאָרטן געגעסן ברױט אין אײנעם אין‬
‫דערשלאָגן לעבן גדַ לי ָהון‪ ,‬דאָס איז‬ ‫מִצפָּה‪.‬‬
‫געװען די װאָס דער מלך אָס ָא האָט‬ ‫‪ 2‬איז אױפֿגעשטאַנען י ִש ָמעֵאל דער‬
‫געמאַכט אױס מוֹרא פֿאַר בעְש ָא דעם‬ ‫זון פֿון נתַ ני ָהן‪ ,‬און די צען מאַן װאָס‬
‫מלך פֿון ישׂראל; זי האָט י ִש ָמעֵאל‬ ‫מיט אים‪ ,‬און זײ האָבן געשלאָגן‬
‫דער זון פֿון נתַ ני ָהן אָנגעפֿילט מיט‬ ‫גדַ לי ָהו דעם זון פֿון אַחיקָם דעם זון פֿון‬
‫‪727‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪41:10—42:5‬‬
‫מלחמה‪-‬לײַט‪ ,‬און דיװ אײַבער‪ ,‬און די‬ ‫דערשלאָגענע‪.‬‬

‫קינדער‪ ,‬און די הױפֿדינער‪ ,‬װאָס ער‬ ‫‪ 10‬און י ִש ָמעֵאל האָט געפֿאַנגען דעם‬
‫האָט אומגעקערט פֿון גבֿעון;‬ ‫גאַנצן איבערבלײַב פֿון פֿאָלק װאָס אין‬
‫‪ 17‬און זײ זײַנען געגאַנגען‪ ,‬און‬ ‫מָצפָּה‪ ,‬די טעכטער פֿון מלך‪ ,‬און דאָט‬
‫זײַנען געזעסן אין גרות‪-‬כּמהם װאָס‬ ‫גאַנצע פֿאָלק װאָס זײַנען געבליבן אין‬
‫ב ַײ בית‪-‬לחם‪ ,‬כּדי צו גײן קומען קײן‬ ‫מִצפָּה‪ ,‬װאָס נבוז ְַראַדָ ן דעם הױפּט פֿון‬
‫מצרים‪.‬‬ ‫דעם לײַב‪-‬חיל האָט געלאָזן אונטער‬
‫‪ 18‬פֿון װעגן די כַּשׂדים‪ :‬װאָרום‬ ‫גדַ לי ָהו דעם זון פֿון אַחיקָמען; האָט זײ‬
‫זײ האָבן מורה געהאַט פֿאַר זײ‪,‬‬ ‫י ִש ָמעֵאל דער זון פֿון נתַ ני ָהן געפֿאַנגען‪,‬‬
‫װײַל י ִש ָמעֵאל דער זון פֿון נתַ ני ָהן‬ ‫און ער איז אַװעק אַריבערצוגײן צו די‬
‫האָט דערשלאָגן גדליה דעם זון פֿון‬ ‫קינדער פֿון עַמוֹן‪.‬‬
‫אַחיקמען‪ ,‬װאָס דער מלך פֿון בבֿל האָט‬ ‫‪ 11‬האָט געהערט יוֹחנָן דער זון פֿון‬
‫אױפֿגעזעצט איבערן לאַנד‪.‬‬ ‫ק ֵָרחן‪ ,‬און אַלע הױפּטלײַט פֿון חיל‬
‫װאָס מיט אים‪ ,‬דאָס גאַנצע בײז װאָס‬
‫י ִש ָמעֵאל דער זון פֿון נתַ ני ָהן האָט‬
‫און אַלע הױפּטלײַט פֿון חיל‪,‬‬
‫און יוֹחנָן דער זון פֿון ק ֵָרחן‪,‬‬ ‫‪42‬‬
‫און איזַני ָה דער זון פֿון הוֹשַעי ָהן‪ ,‬און‬ ‫‪ 12‬און זײ האָבן גענומען אַלע‬
‫אָפּגעטאָן‪.‬‬
‫דאָס גאַנצע פֿאָלק פֿון קלײן ביז גרױס‪,‬‬ ‫מענער‪ ,‬און זײַנען געגאַנגען מלחמה‬
‫האָבן געגענט‪,‬‬ ‫האַלטן מיט י ִש ָמעֵאל דעם זון פֿון‬
‫נתַ ני ָהן‪ ,‬און האָבן אים געפֿונען בײַם‬
‫‪ 2‬און האָבן געזאָגט צו י ִרמי ָהו‬ ‫גרױסן װאַסער װאָס אין גבֿעון‪.‬‬
‫הנבֿיא‪ :‬זאָל‪ ,‬איך בעט דיך‪ ,‬פֿאַלן‬ ‫‪ 13‬און עס איז געװען‪ ,‬װי דאָס גאַנצע‬
‫אונדזער געבעט פֿאַר דיר‪ ,‬און זײ‬ ‫פֿאָלק מיט ישמעאלן האָבן דערזען‬
‫מתפּלל צו יהוה דײַן גאָט פֿאַר אונדז‪,‬‬ ‫יוֹחנָן דעם זון פֿון ק ֵָרחן‪ ,‬און אַלע‬
‫פֿאַר דעם דאָזיקן גאַנצן איבערבלײַב‪,‬‬ ‫הױפּטלײַט פֿון חיל מיט אים‪ ,‬אַזױ האָבן‬
‫װאָרום מיר זײַנען פֿון פֿיל געבליבן‬ ‫זײ זיך דערפֿרײט‪.‬‬
‫װינציק‪ ,‬אַזױ װי דײַנע אױגן זעען‬
‫אונדז‪.‬‬ ‫‪ 14‬און דאָס גאַנצע פֿאָלק װאָס‬
‫י ִש ָמעֵאל האָט גענומען געפֿאַנגען‬
‫‪ 3‬און זאָל יהוה דײַן גאָט אונדז זאָגן‬ ‫פֿון מצפּה‪ ,‬האָבן זיך אױסגעדרײט‬
‫דעם װעג װאָס מיר זאָלן אױף אים גײן‪,‬‬ ‫און זיך אוםמגקערט‪ ,‬און זײַנען‬
‫און די זאַך װאָס מיר זאָלן טאָן‪.‬‬ ‫אַװעקגעגאַנגען צו יוֹחנָן דעם זון פֿון‬
‫‪ 4‬האָט י ִרמי ָהו הנבֿיא צו זײ געזאָגט‪:‬‬ ‫ק ֵָרחן‪.‬‬
‫איך האָב געהערט; אָט בין איך מתפּלל‬ ‫‪ 15‬און י ִש ָמעֵאל דער זון פֿון נתַ ני ָהן‬
‫צו יהוה אײַער גאָט‪ ,‬אַזױ װי אײַערע‬ ‫איז אַנטרונען געװאָרן פֿון יוֹחנָנען‪ ,‬מיט‬
‫װערטער; און עס װעט זײַן‪ ,‬איטלעך‬ ‫אַכט מאַן‪ ,‬און איז אַװעק צו די קינדער‬
‫װאָרט װאָס יהוה װעט אײַך ענטפֿערן‪,‬‬ ‫פֿון עמון‪.‬‬
‫װעל איך אײַך דערצײלן; איך װעל ניט‬ ‫‪ 16‬און יוֹחנָן דער זון פֿון ק ֵָרחן‪,‬‬
‫פֿאַרמײַדן פֿון אײַך ַא װאָרט‪.‬‬ ‫און אַלע הױפּטלײַט פֿון חיל װאָס‬
‫‪ 5‬האָבן זײ געזאָגט צו י ִרמי ָהון‪ :‬זאָל‬ ‫מיט אים‪ ,‬האָבן גענומען דעם גאַנצן‬
‫יהוה זײַן אַן אמתער און באַגלױבטער‬ ‫איבערבלײַב פֿון דעם פֿאָלק װאָס ער‬
‫עדות אַקעגן אונדז‪ ,‬אױב ניט אַזױ װי‬ ‫האָט אומגעקערט פֿון י ִש ָמעֵאל דעם‬
‫איטלעך װאָרט מיט װאָס יהוה דײַן‬ ‫זון פֿון נתַ ני ָהן‪ ,‬פֿון מצפּה‪ ,‬נאָכדעם‬
‫גאָט װעט דיך שיקן צו אונדז‪ ,‬אַזױ‬ ‫װי יענער האָט דערשלאָגן גדליה דעם‬
‫װעלן מיר טאָן‪.‬‬ ‫זון פֿון אַחיקמען – די מענער די‬
‫‪42:6—42:20‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪728‬‬
‫‪ 15‬ט ָא אַצונד הערט דרום דאָס װאָרט‬ ‫‪ 6‬ס ַײ גוט און ס ַײ שלעכט װעלן מיר‬
‫פֿון גאָט‪ ,‬איר איבערבלײַב פֿון יהודה‪:‬‬ ‫צוהערן צו דעם קָול פֿון יהוה אונדזער‬
‫אַזױ האָט געזאָגט יהוה פֿון צבָאוֹת‪,‬‬ ‫גאָט‪ ,‬װאָס מיר שיקן דיך צו אים; כּדי‬
‫דער גאָט פֿון ישׂראל‪ :‬אױב קערן װעט‬ ‫אונדז זאָל גוט זײַן‪ ,‬אַז מיר װעלנם‬
‫איר קערן אײַער פּנים צו קומען קײן‬ ‫צוהערן צו דעם קָול פֿון יהוה אונדזער‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬און איר װעט קומען װױנען‬ ‫מ ַ‬ ‫גאָט‪.‬‬
‫דאָרטן‪,‬‬ ‫‪ 7‬און עס איז געװען צום סָוף פֿון צען‬
‫‪ 16‬איז‪ ,‬די שװערד װאָס איר האָט‬ ‫טעג‪ ,‬איז דאָס װאָרט פֿון גאָט געװען‬
‫מוֹרא פֿאַר איר‪ ,‬װעט אײַך דאָרטן‬ ‫צו י ִרמי ָהון‪.‬‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬און דער‬
‫דערגרײכן אין לאַנד מ ַ‬ ‫‪ 8‬און ער האָט גערופֿן יוֹחנָן דעם זון‬
‫הונגער װאָס איר האגהט זיך װעטן‬ ‫פֿון ק ֵָרחן‪ ,‬און אַלע הױפּטלײַט פֿון כֵל‬
‫אים‪ ,‬װעט אײַך אָניאָגן דאָרטן אין‬ ‫װאָס מיט אים‪ ,‬און דאָס גאַנצע פֿאָלק‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬און דאָרטן װעט איר שטאַרבן‪.‬‬ ‫מ ַ‬ ‫אופֿן קלײן ביז גרױס‪.‬‬
‫‪ 17‬און געשען װעט מיט אַלע‬ ‫‪ 9‬און ער האָט צו זײ געזאָגט‪:‬אַזױ‬
‫מענטשן װאָס האָבן געקערט זײער‬ ‫האָט געזאָגט יהוה דער גאָט פֿון‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬צו װױנען‬
‫פּנים צו קומען קײן מ ַ‬ ‫ישׂראל‪ ,‬װאָס איר האָט מיך צו אים‬
‫דאָרטן‪ ,‬אַז זײ װעלן שטאַרבן און דער‬ ‫געשיקט‪ ,‬צו מאַכן פֿאַלן אײַער געבעט‬
‫שװערד‪ ,‬פֿונעם הונגער‪ ,‬און פֿון דער‬ ‫פֿאַר אים‪:‬‬
‫פּעסט‪ ,‬און פֿון זײ װעט ניט זײַן ַא‬ ‫‪ 10‬אױב בלײַבן װעט איר בלײַבן‬
‫געבליבענער אָדער אַנטרונענער‪ ,‬פֿון‬ ‫אין דעם דאָזיקן לאַנד װעל איך אײַך‬
‫װעגן דעם בײז װאָס איך ברענג אױף‬ ‫אױפֿבױען און ניט צעשטערן‪ ,‬און װעל‬
‫זײ‪.‬‬ ‫אײַך אײַנפֿלאַנצן און ניט אױסרײַסן‪,‬‬
‫‪ 18‬װאָרום אַזױ האָט געזאָגט יהוה‬ ‫װאָרום איך האָב חרטה אױף דעם בײז‬
‫פֿון צבָאוֹת‪ ,‬דער גאָט פֿון ישׂראל‪:‬‬ ‫װאָס איך האָב אײַך געטאָן‪.‬‬
‫אַזױ װי מײַן כּעס און מײַן גרימצאָרן‬ ‫‪ 11‬איר זאָלט ניט מוֹרא האָבן פֿאַר‬
‫איז אױסגעגאָסן געװאָרן אױף די‬ ‫דעם מלך פֿון בבֿל‪ ,‬װאָס איר האָט‬
‫ש ַלי ִם‪ ,‬אַזױ װעט‬ ‫באַװױנער פֿון ירו ָ‬ ‫מוֹרא פֿאַר אים; איר זאָלט ניט מוֹרא‬
‫אױסגעגאָסן װערן מײַן גרימצאָרן אױף‬ ‫האָבן פֿאַר אים‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬װאָרום‬
‫אײַך‪ ,‬װען איר קומט קײן מ ַ‬ ‫איך בין מיט אײַך‪ ,‬אײַך צו העלפֿן‪ ,‬און‬
‫איר װעט זײַן פֿאַר ַא פֿולך‪ ,‬און פֿאַר‬ ‫אײַך מציל צו זײַן פֿון זײַן האַנט‪.‬‬
‫ַא שרעק‪ ,‬און פֿאַר ַא קללה‪ ,‬און פֿאַר‬ ‫‪ 12‬און איך װעל אײַך געבן‬
‫ַא שאַנד; און איר װעט מער ניט אָנזען‬ ‫דערבאַרימונג‪ ,‬און ער װעט אײַך‬
‫דעם דאָזיקן אָרט‪.‬‬ ‫דערבאַרימען‪ ,‬אונװ עט אײַך אומקערן‬
‫‪ 19‬גאָט האָט אָנגעזאָגט װעגן אײַך‪,‬‬ ‫אױף אײַער ערד‪.‬‬
‫איר איבערבלײַב פֿון יהודה‪ :‬איר זאָלט‬ ‫‪ 13‬אױב אָבער איר זאָגט‪ :‬מיאָר‬
‫ִצרי ִם; װיסן זאָלט איר‬ ‫ניט גײן קײן מ ַ‬ ‫װעלן ניט בלײַבן אין דעם דאָזיקן לאַנד‬
‫װיסן זײַן אַז איך האָב אײַך הײַנט‬ ‫– ניט צוצוהערן צו דעם קָול פֿון יהוה‬
‫געװאָרנט‪.‬‬ ‫אײַער גאָט‪,‬‬
‫‪ 20‬װאָרום איר האָט אַן אָפּנאַר‬ ‫‪ 14‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬נײן‪ ,‬נײַערט קײן‬
‫באַגאַנגען אַקעגן אײַער זעל‪ ,‬װען איר‬ ‫ִצרי ִם װעלן מיר גײן‪ ,‬װוּ מיר‬‫לאַנד מ ַ‬
‫האָט מיך געשיקט צו יהוה אײַער גאָט‪,‬‬ ‫װעלן ניט זען קײן מלחמה‪ ,‬און ניט‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬ז ַײ מתפּלל פֿאַר אונדז צו‬ ‫הערן דעם קָול פֿון ַא שוֹפֿר‪ ,‬און מיר‬
‫יהוה אונדזער גאָט‪ ,‬און אַזױ װי אַלץ‬ ‫װעלן ניט הונגערן נאָך ברױט; און‬
‫װאָס יהוה אונדזער גאָט װעט הײסן‪,‬‬ ‫דאָרטן װעלן מיר װױנען –‬
‫‪729‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪42:21—43:13‬‬
‫פֿון דעם לײַב‪-‬חיל האָט געלאָזט מיט‬ ‫אַזױ זאָג אונדז‪ ,‬און מיר װעלן טאָן‪.‬‬
‫גדַ לי ָהו דעם זון פֿון אַחיקָם דעם זון פֿון‬ ‫‪ 21‬און איך האָב אײַך הײַנט געזאָגט‪,‬‬
‫ש ֿפָנען‪ ,‬און י ִרמי ָהו הנבֿיאן‪ ,‬און ברוך‬ ‫ָ‬ ‫אָבער איר הערט ניט צו דעם קָול פֿון‬
‫דעם זון פֿון נֵרי ָהון;‬ ‫יהוה אײַער גאָט‪ ,‬און צו אַלץ מיט װאָס‬
‫‪ 7‬און זײ זײַנען געקומען קײן‬ ‫ער האָט מיך געשיקט צו אײַך‪.‬‬
‫ִצרי ִם; װאָרום זײ האָבן ניט‬ ‫לאַנד מ ַ‬ ‫‪ 22‬און זצונד װיסן זאָלט איר װיסן‬
‫צוגעהערט צו דעם קָול פֿון גאָט; און‬ ‫זײַן‪ ,‬אַז פֿון שװערד‪ ,‬פֿון הונגער‪ ,‬און‬
‫זײ זײַנען געקומען ביז תַּ כפַּנכֵס‪.‬‬ ‫פֿון פּעסט װעט איר שטאַרבן אין דעם‬
‫‪ 8‬און דאָס װאָרט פֿון גאָט איז געװען‬ ‫אָרט װאָס איר װילט קומען װױנען‬
‫צו י ִרמי ָהון אין תַּ כפַּנכֵס‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫דאָרטן‪.‬‬
‫‪ 9‬נעם מיט דײַן האַנט גרױסע‬
‫שטײנער‪ ,‬און זאָלסט זײ באַהאַלטן אין‬
‫װאַפּנע‪ ,‬אין דעם ציגלפֿלאַסטער װאָס‬
‫און עס איז געװען‪ ,‬װי י ִרמי ָהו‬
‫האָט געענדיקט רעדן צום‬
‫גאַנצן פֿאָלק אַלע װערטער פֿון יהוה‬
‫‪43‬‬
‫בײַם אײַנגאַנג פֿון פּרעהס הױז אין‬ ‫זײער גאָט‪ ,‬מיט װאָס יהוה זײער‬
‫תַּ כפַּנכֵס‪ ,‬פֿאַר די אױגן פֿון די מענער‬ ‫גאָט האָט אים געשיקט צו זײ‪ ,‬אַלץ‬
‫פֿון יהודה;‬ ‫דידאָזיקלע װערטער‪,‬‬
‫‪ 10‬מאון זאָלסט זאָגן צו זײ‪ :‬אַזױ‬ ‫‪ 2‬אַזױ האָט גערעדט ַעזַרי ָה דער‬
‫האָט געזאָגט יהוה פֿון צבָאוֹת‪ ,‬דער‬ ‫זון פֿון הוֹשַעי ָהן‪ ,‬און יוֹחנָן דער זון‬
‫גאָט פֿון ישׂראל‪ :‬זע‪ ,‬איך שיק און‬ ‫פֿון ק ֵָרחן‪ ,‬און אַלע מוטװיליקע לײַט‪,‬‬
‫ַדראצַר דעם מלך פֿון‬ ‫װעל נעמען נבוכ ֶ‬ ‫זאָגנדיק צו י ִרמי ָהון‪ :‬ליגן זאָגסטו!‬
‫בבֿל‪ ,‬מײַן קנעכט‪ ,‬און איך װעל שטעלן‬ ‫ניט יהוה אונדזער גאָט האָט דיך‬
‫זײַן טראָן איבער די דאָזיקע שטײנער‬ ‫געשיקט זאָגט‪ :‬איר זאָלט ניט קומען‬
‫װאָס איך האָב באַהאַלטן‪ ,‬אואן ער‬ ‫ִצרי ִם צו װױנען דאָרטן;‬
‫קײן מ ַ‬
‫װעט אױסשפּרײַטן זײַן פּראַכטגעצעלט‬ ‫‪ 3‬נײַערט ברוך דער זון פֿון נֵרי ָהן‬
‫איבער זײ‪.‬‬ ‫רעדט דיך אָן אױף אונדז‪ ,‬כּדי אונדז‬
‫איבערצוגעבן אין דער האַנט פֿון די‬
‫‪ 11‬און ער װעט קומען‪ ,‬און װעט‬ ‫כַּשׂדים אונדז צו טײטן‪ ,‬אָדער אונדז צו‬
‫ִצרי ִם; װעמען‬ ‫שלאָגן דאָס לאַנד מ ַ‬ ‫פֿאַרטרײַבן קײן בבֿל‪.‬‬
‫צום טױט צום טױט‪ ,‬און װעמען צו‬ ‫‪ 4‬און יוֹחנָן דער זון פֿון ק ֵָרחן‪ ,‬און‬
‫געצאַנגענשאַפֿט צו געפֿאַנגענשאַפֿט‪,‬‬ ‫אַלע הױפּטלײַט פֿון כֵל‪ ,‬און דאָס גאַנצע‬
‫און װעמען צום שװערד צום שװערד‪.‬‬ ‫פֿאָלק‪ ,‬האָבן ניט צוגעהערט צו דעם‬
‫‪ 12‬און איך װעל אָנצינדן ַא פֿײַער אין‬ ‫קָול פֿון גאָט‪ ,‬צו בלײַבן אין לאַנד‬
‫די הײַזער פֿון די געטער פֿון מ ַ‬ ‫יהודה‪.‬‬
‫און ער װעט זײ פֿאַרברענען‪ ,‬אָדער‬ ‫‪ 5‬און יוֹחנָן דער זון פֿון ק ֵָרחן‪ ,‬און‬
‫זײ נעמען געפֿאַנגען; און ער װעט‬ ‫אַלע הױפּטלײַט פֿון חיל‪ ,‬האָבן גענומען‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬װי ַא‬
‫צונױפֿװיקלען דאָס לאַנד מ ַ‬ ‫דעם גנאַצן איבערבלײַב פֿון יהודה‬
‫פּאַסטוך װיקל צונױף זײַן בגד; און ער‬ ‫װאָס האָבן זיך אומגעקערט פֿון אַלע‬
‫װעט אַרױס פֿון דאָרטן בשלום‪.‬‬ ‫פֿעלקער װאָס זײ זײַנען פֿאַרשטױסן‬
‫‪ 13‬און ער װעט צעברעכן די‬ ‫געװאָרן אַהין‪ ,‬כּדי צו װױנען אין לאַנד‬
‫שמֶש װאָס‬ ‫זײַלשטײנער פֿון בית‪ֶ -‬‬ ‫יהודה‪:‬‬
‫ִצרי ִם; און די הײַזער‬ ‫אין לאַנד מ ַ‬ ‫‪ 6‬די מענער‪ ,‬און די װײַבער‪ ,‬און די‬
‫ִצרי ִם װעט ער‬ ‫פֿון די געטער פֿון מ ַ‬ ‫קינדער‪ ,‬און דעם מלכס טעכטער‪ ,‬און‬
‫פֿאַרברענען אין פֿײַער‪.‬‬ ‫אַלע נפֿשות װאָס נבוז ְַראַדָ ן דער הױפּט‬
‫‪44:1—44:14‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪730‬‬
‫אײַך פֿאַרשנײדן‪ ,‬און כּדי איר זאָלט‬

‫װערן פֿאַר ַא קללה און פֿאַר ַא שאַנד‬
‫צװישן אַלע פֿעלקער פֿון דער ערד‪.‬‬
‫דאָס װאָרט פֿון גאָט װאָס‬
‫איז געװען צו י ִרמי ָהון װעגן‬ ‫‪44‬‬
‫אַלע יי ִדן װאָס זײַנען געזעסן אין לאַנד‬
‫די‬ ‫פֿאַרגעסן‬ ‫איר‬ ‫‪ 9‬האָט‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬די װאָס זײַנען געזעסן אין‬ ‫מ ַ‬
‫שלעכטיקײטן פֿון אײַערע עלטערן‪,‬‬ ‫מִגדוֹל‪ ,‬און אין תַּ כ ַפּכֵס‪ ,‬און אין נוֹף‪,‬‬
‫און די שלעכטיקײטן פֿון די מלכים‬ ‫און אין לאַנד פַּתרוֹס‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫פֿון יהודה‪ ,‬און די שלעכטיקײטן‬ ‫‪ 2‬אַזױ האָט געזאָגט יהוה פֿון‬
‫פֿון זײערע װײַבער‪ ,‬און אײַערע‬ ‫צבָאוֹת‪ ,‬דער גאָט פֿון ישׂראל‪ :‬איר‬
‫שלעכטיקײטן‪ ,‬און די שלעכטיקײטן‬ ‫האָט געזען דאָס גאַנצע בײז װאָס איך‬
‫פֿון אײַערע װײַבער‪ ,‬װאָס זײ האָבן‬ ‫ש ַלי ִם‪ ,‬און‬
‫האָב געבראַכט אױף ירו ָ‬
‫געטאָן אין לאַנד יהודה‪ ,‬און אין די‬ ‫אױף אַלע שטעט פֿון יהודה; און אָט‬
‫ש ַלי ִם?‬
‫גאַסן פֿון ירו ָ‬ ‫זײַנען זײ ַא װיסטעניש הײַנט איקן‬
‫‪ 10‬זײ זײַנען ניט אונטערטעניק‬ ‫טאָג‪ ,‬און קײַנער װױנט ניט אין זײ;‬
‫געװאָרן ביז אױף הײַנטיקן טאָג‪ ,‬און‬ ‫‪ 3‬פֿון װעגן זײער בײז װאָס זײ האָבן‬
‫זײ האָבן ניט מוֹרא געהאַט‪ ,‬און זײַנען‬ ‫געטאָן‪ ,‬מיך צו דערצערענען‪ ,‬צו גײן‬
‫ניט געגאַנגען אין מײַן תּוֹרה און אין‬ ‫רײַכערן און דינען צו פֿרעמדע געטער‬
‫מײַנע געזעצן װאָס איך האָב געלײגט‬ ‫װאָס ניט זײ האָבן זײ געקענט‪ ,‬ניט איר‪,‬‬
‫פֿאַר אײַך און פֿאַר אײַערע עלטערן‪.‬‬ ‫און ניט אײַערע עלטערן‪.‬‬
‫‪ 11‬דרום האָט אַזױ געזאָגט יהוה פֿון‬ ‫‪ 4‬און איך האָב צו אײַך געשיקט אַלע‬
‫צבָאוֹת‪ ,‬דער גאָט פֿון ישׂראל‪ :‬זעט‪,‬‬ ‫מײַנע קנעכט די נבֿיאים‪ ,‬נאָכאַנאַנד‬
‫איך קער מײַן פּנים אױף אײַך צום ביזן‪,‬‬ ‫און נאָכאַנאַנד גע‪ ,‬שיקט‪ ,‬אַזױ צו‬
‫און צו פֿאַרשנײַדן גאַנץ יהודה‪.‬‬ ‫זאָגן‪ :‬איר זאָלט ניט טאָן די דאָזיקע‬
‫‪ 12‬און איך װעל נעמען דעם‬ ‫אומװערדיקע זאַך װאָס איך האָב‬
‫איבערבלײַב פֿון יהודה װאָס האָבן‬ ‫פֿײַנט‪.‬‬
‫געקערט זײער פּנים צו קומען קײן‬ ‫‪ 5‬אָבער זײ האָבן ניט צוגעהערט‬
‫ִצרי ִם צו װױנען דאָרטן‪ ,‬און‬ ‫לאַנד מ ַ‬ ‫שלעכטיקײט‪ ,‬ניט צו רײַכערן צו‬
‫אַלע װעלן פֿאַרלענדט װערן; אין לאַנד‬ ‫פֿרעמדע געטער‪.‬‬
‫ִצרי ִם װעלן זײ פֿאַלן; פֿון שװערד‪,‬‬ ‫מ ַ‬ ‫‪ 6‬און מײַן גרימצאָרן און מײַן כּעס‬
‫פֿון הונגער‪ ,‬װעלן זײ פֿאַרלענדט‬ ‫איז אױסגעגאָסן געװאָרן‪ ,‬און נאָט‬
‫װערן; פֿון קלײן ביז גרױס‪ ,‬פֿון‬ ‫געברענט אין די שטעט פֿון יהודה‪ ,‬און‬
‫שװערד און פֿון הונגער װעלן זײ‬ ‫אין די גאַסן פֿון ירושָלי ִם‪ ,‬און זײ זײַנען‬
‫שטאַרבן; און זײ װעלן זײַן פֿאַר ַא‬ ‫געװאָרן ַא חורבן‪ַ ,‬א װיסטעניש‪ ,‬אַזױ‬
‫פֿלוך‪ ,‬און פֿאַר ַא שרעק‪ ,‬און פֿאַר ַא‬ ‫װי נײַנטיקן טאָג‪.‬‬
‫קללה‪ ,‬און פֿאַר ַא שאַנד‪.‬‬ ‫‪ 7‬און אַצונד האָט אַזױ געזאָגט יהוה‬
‫‪ 13‬און איך װעל זיך אָפּרעכענען מיט‬ ‫דער גאָט פֿון צבָאוֹת‪ ,‬דער גאָט פֿון‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬װי איך‬‫די װאָס זיצן אין לאַנד מ ַ‬ ‫ישׂראל‪ :‬צוּװאָס טוט איר אײַך אַלײן ַא‬
‫ש ַלי ִם‪,‬‬
‫האָב זיך אָפּגערעכנט מיט ירו ָ‬ ‫גרױסע רעה‪ ,‬מע זאָל אײַך פֿאַרשנײַדן‬
‫מיט שװערד‪ ,‬מיט הונגער‪ ,‬און מיט‬ ‫מאַן און װײַב‪ ,‬קינד און ברוסטקינד‪,‬‬
‫פּעסט‪.‬‬ ‫פֿון צװישן יהודה‪ ,‬אוך ניט צו לאָזן אַן‬
‫‪ 14‬און פֿון דעם רעשט פֿון יהודה‬ ‫איבערבלײַב?‬
‫ִצרי ִם צו‬ ‫װאָס קומען קײן לאַנד מ ַ‬ ‫‪ 8‬מיך צו דערצערענען מיט די װערק‬
‫װױנען דאָרטן‪ ,‬װעט ניט זײַן ַא‬ ‫פֿון אײַערע הענט‪ ,‬צו רײַכערן צו‬
‫געבליבענער אָדער אַנטרונענער זיך‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬װוּ‬
‫פֿרעמדע געטער אין לאַנד מ ַ‬
‫אומצוקערן קײן לאַנד יהודה‪ ,‬װאָס‬ ‫איר זײַט געקומען װױנען‪ ,‬כּדי מע זאָל‬
‫‪731‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪44:15—44:26‬‬
‫ש ַלי ִם‪ ,‬איר און אײַערע עלטערן‪,‬‬ ‫ירו ָ‬ ‫זײער האַרץ ציט זײ זיך װידער צו‬
‫אײַערע מלכים און אײַערע האַרן‪,‬‬ ‫באַזעצן דאָרטן; װאָרום זײ װעלן זיך‬
‫און דאָס פֿאָלק פֿון לאַנד‪ ,‬דעראָן‬ ‫ניט אומקערן‪ ,‬צו מאָל װי אַנטרונענע‪.‬‬
‫האָט גאָט געדאַכט‪ ,‬און עס איז אים‬ ‫‪ 15‬האָבן געענטפֿערט י ִרמי ָהון‬
‫אַרױפֿגעקומען אױפֿן זינען;‬ ‫אַלע מענער װאָס האָבן געװוּסט אַז‬
‫‪ 22‬און גאָט האָט מער ניט געקענט‬ ‫זײער װײַבער רײַכערן צו פֿרעמדע‬
‫פֿאַרטראָגן‪ ,‬פֿון װעגן אײַערע בײזע‬ ‫געטער‪ ,‬און אַלע װײַבער װאָס זײַנען‬
‫מעשׂים‪ ,‬פֿון װעגן די אומװערדיקײטן‬ ‫געשטאַנען אַרום‪ַ ,‬א גרױס געזעמל‪,‬‬
‫װאָס איר האָט געטאָן‪ ,‬און אײַער לאַנד‬ ‫און דאָס גענצע פֿאָלק װאָס זײַנען‬
‫איז געװאָרן פֿאַר ַא װיסטעניש‪ ,‬און‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬אין פַּתרוֹס‪,‬‬
‫געזעסן אין לאַנד מ ַ‬
‫פֿאַר ַא שרעק‪ ,‬און פֿאַר ַא קללה‪ ,‬אָן‬ ‫אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫ַא באַװױנער‪ ,‬אַזױ װי הײַנטיקן טאָג‪.‬‬ ‫‪ 16‬דאָס װאָרט װאָס דו האָסט‬
‫‪ 23‬װײַל איר האָט גערײכערט‪ ,‬און‬ ‫גערעדט צו איאָנדז אין נאָמען פֿון גאָט‪,‬‬
‫װײַל איר האָט געזינדיקט צו גאָט‪,‬‬ ‫הערן מיר דיר ניט צו‪.‬‬
‫און האָט ניט צוגעהערט צו דעם קָול‬ ‫‪ 17‬נײַערט טאָן װעלן מיר טאָן‬
‫פֿון גאָט‪ ,‬און אין זײַן תּוֹרה און אין‬ ‫איטלעך װאָרט װאָס איז אַרױס פֿון‬
‫זײַנען געזעצן און אין זײַנע אָנזאָגן זײַט‬ ‫אונדזער מױל‪ ,‬צו רײַכערן צו דער‬
‫איר ניט געגאַנגען‪ ,‬דרום האָט אײַך‬ ‫מלכּה פֿון הימל‪ ,‬און גיסן צו איר‬
‫געטראָפֿן דאָס דאָזיקע בײז‪ ,‬אַזױ װי‬ ‫גיסאָפּװער‪ ,‬אַזױ װי איר האָבן געטאָן‪,‬‬
‫הײַנטיקן טאָג‪.‬‬ ‫מיר און אונדזערע עלטערן‪ ,‬אונדזערע‬
‫מלכים און אונדזערע האַרן‪ ,‬אין די‬
‫‪ 24‬און י ִרמי ָהו האָט געזאָגט צום‬ ‫שטעט פֿון יהודה‪ ,‬און אין די גאַסן פֿון‬
‫גאַנצן פֿאָלק‪ ,‬און צו אַלע װײַבער‪:‬‬ ‫ש ַלי ִם; און מיר האָבן געהאַט ברױט‬ ‫ירו ָ‬
‫הערט דאָס װאָרט פֿון גאָט‪ ,‬איר גאַנץ‬ ‫צו זאַט‪ ,‬און אונדז איז געװען גוט‪ ,‬און‬
‫יהודה װאָס אין לאַנד מ ַ‬ ‫שלעכטס האָבן מיר ניט אָנגעזען‪.‬‬
‫‪ 25‬אַזױ האָט געזאָגט יהוה פֿון‬ ‫‪ 18‬און פֿון זינט מיר האָבן‬
‫צבָאוֹת‪ ,‬דער גאָט פֿון ישׂראל‪ ,‬אַזױ‬ ‫אױפֿגעהערט רײַכערן צו דער מלכּה‬
‫צו זאָגן‪ :‬איר און אײַערע װײַבער‬ ‫פֿון הימל‪ ,‬און גיסן צו איר גיסאָפּפֿער‪,‬‬
‫האָט אי גערעדט מיט אײַער מױל‪ ,‬אי‬ ‫זײַנען מיר געמינערט פֿון אַלץ‪ ,‬און‬
‫מיט אײַערע הענט דערפֿילט‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫פֿון שװערד און פֿון הונגער װערן מיר‬
‫זאָגן‪” :‬טאָן װעלן מיר טאָן אונדזערע‬ ‫פֿאַרלענדט‪.‬‬
‫נדרים װאָס מיר האָבן ַא נדר געטאָן‪,‬‬ ‫‪ 19‬און אַז מיר האָבן גערײכערט צו‬
‫צו רײַכערן צו דער מלכּה פֿון הימל‪,‬‬ ‫דער מלכְּה פֿון הימל‪ ,‬און געגאָסן צו‬
‫און צו גיסן צו איר גיסאָפּפֿער“; מקיים‬ ‫איר גיסאָפּפֿער‪ ,‬האָבן מיר דען אָן‬
‫מוזט איר מקיים זײַן אײַערע נדרים‪,‬‬ ‫אונדזערע מאַנען איר געמאַכט קוכנס‬
‫און טאָן מוזט איר טאָן אײַערע נדרים!‬ ‫אין איר געשטאַלט‪ ,‬און געגאָסן צו איר‬
‫‪ 26‬דרום הערט דאָס װאָרט פֿון גאָט‪,‬‬ ‫גיסאָפּפֿער?‬
‫איר גאַנץ יהודה װאָס זיצט אין לאַנד‬ ‫‪ 20‬האָט י ִרמי ָהו געזאָגט צום גאַנצן‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬אָט שװער איך ב ַײ מײַן גרױסן‬‫מ ַ‬ ‫פֿאָלק – צו די מענער און צו די װײַבער‬
‫נאָמען‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬אױב מײַן נאָמען‬ ‫צו דעם גאַנצן פֿאָלק װאָס האָאַבן אים‬
‫װעט מער גערופֿן װערן פֿון דעם מױל‬ ‫געגעבן אַן ענטפֿער – אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫פֿון ַא שום מענטשן פֿון יהודה איאן‬ ‫‪ 21‬פֿאַר װאָר‪ ,‬די רײַכערונג װאָס‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬װאָס זאָל זאָגן‪:‬‬
‫גאַנצן לאַנד מ ַ‬ ‫איר האָט גערײכערט אין די שטעט‬
‫אַזױ װי גאָט יהוה לעבט!‬ ‫פֿון יהודה‪ ,‬און אין די גאַסן פֿון‬
‫‪44:27—46:8‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪732‬‬
‫געבױט צעשטער איך‪ ,‬און װאָס איך‬ ‫‪ 27‬זע‪ ,‬איך פּאַס‪-‬אױף אױף זײ צום‬
‫האָב געפֿלאַנצט רײַס איך אױס; און‬ ‫בײזן און ניט צום גוטן; און אומקומען‬
‫אַזױ איז דאָס אין גאַנצן לאַנד‪.‬‬ ‫װעלן אַלע מענער פֿון יהודה װאָס‬
‫‪ 5‬און דו פֿאַרלאַנגסט דיר גרױסע‬ ‫ִצרי ִם פֿון שװערד און‬ ‫אין לאַנד מ ַ‬
‫זאַכן? זאָלסט ניט פֿאַרלאַנגען‪ .‬װאָרום‬ ‫פֿון הונגער‪ ,‬ביז זײ װעלן פֿאַרלענדט‬
‫זע‪ ,‬איך ברענג אַן אומגליק אױף אַלע‬ ‫װערן‪.‬‬
‫לײַבער‪ ,‬זאָגט גאָט; אָבער דיר װעל‬ ‫‪ 28‬און אַנטרונענע פֿון שװערד װעלן‬
‫איך געבן דײַן נפֿש צום געװינס‪ ,‬אין‬ ‫ִצרי ִם קײן‬‫זיך אומקערן פֿון לאַנד מ ַ‬
‫אַלע ערטער װאָס דו װעסט גײן אַהין‪.‬‬ ‫לאַנד יהודה‪ ,‬געצײלטע מענטשן; און‬
‫װיסן װעט דער גאַנצער איבערבלײַב‬
‫װאָס דאָס װאָרט פֿון גאָט איז‬
‫געװען צו י ִרמי ָהו הנבֿיא אױף‬ ‫‪46‬‬
‫די פֿעלקער‪.‬‬
‫פֿון יהודה װאָס זײַנען געקומען קײן‬
‫ִצרי ִם צו װױנען דאָרטן‪,‬‬
‫װעמעס װאָרט װעט מקױם װערן‪,‬‬
‫ִצרי ִם‪ :‬אױף דעם חיל‬ ‫‪ 2‬אױף מ ַ‬ ‫מײַנס אָדער זײערס‪.‬‬
‫פֿון פַּרעה‪-‬נכוֹ דעם מלך פֿון מ ַ‬ ‫‪ 29‬און דאָס איז אײַך ַא צײכן‪ ,‬זאָגט‬
‫פּרת אין‬ ‫װאָס איז געװען בײַם טײַך ָ‬ ‫גאָט‪ ,‬אַז איך רעכן זיך אָפּ מיט אײַך אין‬
‫ַדראצַר דער מלך‬ ‫כַּרכּמיש‪ ,‬װאָס נבוכ ֶ‬ ‫דעם דאָזיקן אָרט‪ ,‬כּדי איר זאָלט װיסן‬
‫פֿון בבֿל האָט געשלאָגן אין פֿירטן יאָר‬ ‫אַז מקױם װעלן מקױם װערן מײַנע‬
‫שי ָהון‪ ,‬דעם‬
‫פֿון יהוֹי ָקים דעם זון פֿון י ֹא ִ‬ ‫װערטער אױף אײַך צום בײזן;‬
‫מלך פֿון יהודה‪.‬‬ ‫‪ 30‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬איך‬
‫‪ 3‬ברײט אָן פּאַנצער און שֵלד‪ ,‬און‬ ‫ָפֿרע דעם מלך פֿון‬ ‫גיב איבער פַּרעה‪-‬כ ַ‬
‫גענענט אױף מלחמה!‬ ‫ִצרי ִם אין דער האַנט פֿון זײַנע פֿײַנט‪,‬‬ ‫מ ַ‬
‫‪ 4‬שפּאַנט די פֿערד‪ ,‬און זעצט זיך‬ ‫און אין דער האַנט פֿון די װאָס זוכן‬
‫אַרױף‪ ,‬איר רײַטער‪ ,‬און שטעלט זיך‬ ‫זײַן לעבן‪ ,‬װי איך האָב איבערגעגעבן‬
‫אױס אין די קיװערס; שלײַפֿט די‬ ‫צִדקִיהו דעם מלך פֿון יהודה אין דער‬
‫שפּיזן‪ ,‬טוט אָן די װאָפֿנקלײדער!‬ ‫ַדראצַר דעם מלך פֿון‬ ‫האַנט פֿון נבוכ ֶ‬
‫‪ 5‬פֿאַר װאָס זע איך זײ‬ ‫בבֿל‪ ,‬זײַן פֿײַנט און דער װאָס האָט‬
‫דערשראָקענע אָפּטרעטן אַהינטער?‬ ‫געזוכט זײַן לעבן‪.‬‬
‫און זײערע גיבוֹרים װערן צעקלאַפּט‪,‬‬ ‫דאָס װאָרט װאָס י ִרמי ָהו‬
‫און לױפֿן אין געלאַף‪ ,‬און קערן זיך‬
‫ניט אום; ַא שרעק רונד אַרום‪ ,‬זאָגט‬
‫הנבֿיא האָט גערעדט צו ברוך‬ ‫‪45‬‬
‫דעם זון פֿון נ ִֵרי ָהן‪ ,‬װען ער האָט‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫אױפֿגעשריבן די דאָזיקע װערטער‬
‫‪ 6‬דער פֿלינקער קען ניט אַנטלױפֿן‪,‬‬ ‫אױף ַא בוך פֿון י ִרמי ָהוס מױל‪ ,‬אין‬
‫און דער גיבור קען ניט אַנטרונען‬ ‫פֿירטן יאָר פֿון יהוֹי ָקים דעם זון פֿון‬
‫װערן; אין צפֿון בײַם ברעג פֿון טײַך‬ ‫שי ָהון‪ ,‬דעם מלך פֿון יהודה‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫י ֹא ִ‬
‫פּרת װערן זײ געשטרױכלט און פֿאַלן‪.‬‬ ‫ָ‬ ‫זאָגן‪:‬‬
‫‪ 7‬װער איז דער װאָס גײט אױף‬ ‫‪ 2‬אַזױ האָט געזאָגט יהוה דער גאָט‬
‫װי דער נילוס‪ ,‬װאָס װי שטראָמען‬ ‫פֿון ישׂראל װעגן דיר‪ ,‬ברוך‪:‬‬
‫שטורעמען זײַנע װאַסער?‬ ‫‪ 3‬האָסט געזאָגט‪ָ :‬א װײ איז מיר!‬
‫ִצרי ִם גײט אױף װי דער נילוס‪,‬‬ ‫‪ 8‬מ ַ‬ ‫װאָרום גאָט האָט געמערט קומער אױף‬
‫און װי שטראָמען שטורעמען די‬ ‫מײַן װײַטאָק; איך בין מיד פֿון מײַן‬
‫װאַסערן; און ער זאָגט‪ :‬איך װעל‬ ‫זיפֿצן‪ ,‬און געפֿין ניט קײן רו‪.‬‬
‫אױפֿגײן‪ ,‬איך װעל באַדעקן די ערד‪,‬‬ ‫‪ 4‬אַזױ זאָלסט זאָגן צו אים‪ :‬אַזױ‬
‫איך װעל אונטערברענגען די שטאָט‬ ‫האָט גאָט געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬װאָס איך האָב‬
‫‪733‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪46:9—46:26‬‬
‫‪ 17‬זײ האָבן דאָרטן גערופֿן‪ :‬פַּרעה‬ ‫און די װױנער אין איר‪.‬‬

‫ִצרי ִם איז בלױז טומל;‬‫דער מלך פֿון מ ַ‬ ‫‪ 9‬שפּרינגט אױף‪ ,‬איר פֿערד‪ָ ,‬א אױן‬
‫ער האָט געלאָזט די צײַט אַריבערגײן‪.‬‬ ‫װילדעװעט‪ ,‬איר רײַטװעגן‪ ,‬און זאָלן‬
‫‪ 18‬אַזױ װי איך לעב‪ ,‬זאָגט דער קיניג‬ ‫אַר אױסגײן די גיבוֹרים‪ ,‬כּוש און פּוט‬
‫– יהוה פֿון צבָאוֹת איז זײַן נאָמען‪ ,‬אַז‬ ‫װאָס האַלטן ַא שֵלד‪ ,‬און די לודים װאָס‬
‫װי תָּ בוֹר צװישן די בערג‪ ,‬און װי כַּרמֶל‬ ‫האַלטן – שפּאַנען ַא בױגן‪.‬‬
‫בײַם אים‪ ,‬װעט ער קומען‪.‬‬ ‫‪ 10‬און יענער טאָג װעט זײַן ב ַײ יהוה‬
‫װאַנדער‪-‬כְּלים‪,‬‬ ‫דיר‬ ‫‪ 19‬מאַך‬ ‫דער גאָט פֿון צבָאוֹת ַא טאָג פֿון נקמה‬
‫טאָכטער באַװוּמינערין פֿון מ ַ‬ ‫זיך נוֹקם צו זײַן אָן זײַנע פֿײַנט; און‬
‫װאָרום נוֹף װעט צו װיסט װערן‪ ,‬און‬ ‫עסן װעט די שװערד און זיך זעטן‪,‬‬
‫חרב זײַן אָן ַא באַװױנער‪.‬‬ ‫און זיך אָנטרינקען מיט זײער בלוט;‬
‫‪ַ 20‬א װוּנדערשײן קאַלב איז מ ַ‬ ‫װאָרום ַא שלאַכטונג איז ב ַײ יהוה דעם‬
‫אָבער די שטעכפֿליג פֿון צפֿון איז‬ ‫גאָט פֿון צבָאוֹת אין צפֿון‪-‬לאַנד בײַם‬
‫געקומען‪ ,‬געקומען‪.‬‬ ‫פּרת‪.‬‬
‫טײַך ָ‬
‫געדונגענע‬ ‫אירע‬ ‫‪ 21‬אַפֿילו‬ ‫‪ 11‬גײ אַרױף קײן גָלעָד‪ ,‬און נעם‬
‫קריגסלײַט אין איר זיינען װי קעלבער‬ ‫ִצרי ִם;‬
‫באַלזאַם‪ ,‬יונגפֿרױ טאָכטער מ ַ‬
‫געשטגאָפּטע‪ ,‬װאָרום זײ אױך האָבן‬ ‫אונזיסט האָסטו רפֿואות געמערט‪ ,‬ניט ָא‬
‫זיך אומגעקערט‪ ,‬זײ זײַנען אַנטלאָפֿן‬ ‫קײן גענעזונג פֿאַר דיר‪.‬‬
‫אין אײנעם‪ ,‬זײ זײַנען ניט באַשטאַנען;‬ ‫‪ 12‬געהערט האָבן די פֿעלקער דײַן‬
‫װאָרום דער טאָג פֿון זײער בראָך איז‬ ‫שאַנד‪ ,‬און מיט דײַן געשרײ איז פֿול‬
‫געקומען אױף זײ‪ ,‬די צײַט פֿון זײער‬ ‫די ערד; װאָרום ַא גיבור אָן ַא גיבור‬
‫רעכנשאַפֿט‪.‬‬ ‫האָט געשטרױכלט‪ ,‬אין אײנעם געפֿאַלן‬
‫‪ 22‬איר קָול גײט װי פֿון ַא שלאַנג‪,‬‬ ‫זײַנען זײ בײַדע‪.‬‬
‫ַא װאָרום מיט חיל גײט מען‪ ,‬און מיט‬ ‫‪ 13‬דאָס װאָרט װאָס גאָט האָט‬
‫העק קומט מען אױף איר‪ ,‬אַזױ װי‬ ‫גערעדט צו י ִרמי ָהו הנבֿיא װעטן דעם‬
‫האָלטשעקער‪.‬‬ ‫ַדראצַר דעם מלך פֿון‬ ‫קומען פֿון נבוכ ֶ‬
‫‪ 23‬זײ האַקן אױס איר װאַלד‪ ,‬זאָגט‬ ‫ִצרי ִם‪.‬‬
‫בבֿל צו שלאָגן מ ַ‬
‫גאָט‪ ,‬װי ער איז ניט צו דערפֿאָרשן;‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬און מאַכט‬
‫‪ 14‬זאָגט אָן אין מ ַ‬
‫װאָרום מער װי הײשעריקן זײַנען זײ‪,‬‬ ‫הערן אין מִגדוֹל‪ ,‬און מאַכט הערן אין‬
‫און ניט ָא קײן צאָל צו זײ‪.‬‬ ‫נוֹף און תַּ כפַּנכֵס; זאָגט‪ :‬שטעל זיך‬
‫‪ 24‬געװאָרן צו שאַנד איז די טאָכטער‬ ‫און ברײט דיך אָן‪ ,‬װאָרום די שװערד‬
‫מיצרקי ִם‪ ,‬געגעבן אין דער האַנט פֿון‬ ‫פֿאַרצערט רונד אַרום דיר‪.‬‬
‫דעם פֿאָלק פֿון צפֿון‪.‬‬ ‫‪ 15‬פֿאַר װאָס איז דײַן שטאַרקער‬
‫‪ 25‬געזאָגט האָט יהוה פֿון צבמאוֹת‪,‬‬ ‫אַנדערגעװאָרפֿן געװאָרן? ער איז ניט‬
‫דער גאָט פֿון ישׂראל‪ :‬זע‪ ,‬איך רעכן‬ ‫באַשטאַנען‪ ,‬װאָרום גאָט האָט אים‬
‫זיך אָפּ מיט אָמוֹן פֿון נוֹא‪ ,‬און מיט‬ ‫געשטױסן‪.‬‬
‫ִצרי ִם‪ ,‬און מיט אירע‬
‫פַּרעהן‪ ,‬און מיט מ ַ‬ ‫די‬ ‫געמערט‬ ‫האָט‬ ‫‪ 16‬ער‬
‫געטער‪ ,‬און מיט אירע מלכים; אי מיט‬ ‫געשטרױכלטע; יאָ‪ ,‬אײנער אױפֿן‬
‫פּקרעה אין מיט די װאָס פֿאַרזיכערן זיך‬ ‫אַנדערן זײַנען זײ געפֿאַלן‪ ,‬און זײ‬
‫אױף אים‪.‬‬ ‫האָבן געזאָגט‪ :‬שטײט אױף‪ ,‬און‬
‫‪ 26‬און איך װעל זײ געבן אין דער‬ ‫לאַמיר זיך אומקערן צו אונדזער‬
‫האַנט פֿון די װאָס זוכן זײער לעבן‪ ,‬און‬ ‫פֿאָלק‪ ,‬און צום לאַנד פֿון אונדזער‬
‫אין דער האַנט פֿון נבוכַדראָאצקר דעם‬ ‫געבורט‪ ,‬פֿון װעגן דער שװערד װאָס‬
‫מלך פֿון בבֿל‪ ,‬און אין דער האַנט פֿון‬ ‫פֿאַרטיליקט‪.‬‬
‫‪46:27—48:7‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪734‬‬
‫דער רעשט פֿון זײער טאָל‪ .‬ביז װאַנען‬ ‫איזינע קנעכט; און דער נאָך װעט זי‬
‫װעסטו זיך דעם לײַב שנײַדן?‬ ‫באַװױנט װערן‪ ,‬אַזױ װי אין די טעג פֿון‬
‫‪ 6‬װײ‪ ,‬דו שװערד פֿון גאָט‪ ,‬װיז‬ ‫ַא מאָל‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬
‫װי לאַנג נאָך װעסטו ניט דוען? װער‬ ‫‪ 27‬אָבער דו זאָלסט ניט מוֹרא האָבן‪,‬‬
‫אײַנגעטאָן אין דײַן שײד‪ ,‬באַרו זיך און‬ ‫מײַן קנעכט יעקב‪ ,‬און זאָלסט ניט‬
‫װער שטיל‪.‬‬ ‫אַנגסטן‪ ,‬ישׂראל‪ ,‬װאָרום זע‪ ,‬איך העלף‬
‫‪ 7‬װי קענסטו זײַן רואיק? אַז גאָט‬ ‫דיך פֿון דער װײַט‪ ,‬און דײַן זאָמען פֿון‬
‫האָט איר באַפֿױלן; אױף אַשקלוֹן און‬ ‫לאַנד פֿון זײער געפֿאַנגענשאַפֿט; און‬
‫אױפֿן באָרטן פֿון אים‪ ,‬אַהין האָט ער זי‬ ‫יעקב װעט ניט שרעקן‪.‬‬
‫באַשערט‪.‬‬ ‫‪ 28‬דו זאָלסט ניט מוֹרא האָבן‪ ,‬מײַן‬
‫קנעכט יעקב‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬װאָרום איך‬
‫אױף מואבֿ‪ .‬אַזױ האָט געזאָגט‬
‫יהוה פֿון צבָאוֹת‪ ,‬דער גאָט‬ ‫‪48‬‬
‫פֿון ישׂראל‪ :‬װײ צו נבוֹ‪ ,‬װאָרום זי איז‬
‫בין מיט דיר‪ .‬װאָרום איך װעל מאַכן‬
‫ַא פֿאַרלענדױנג פֿון אַלע פֿעלקער װאָס‬
‫איך האָב דיך פֿאַרשטױסן אַהין‪ ,‬אָבער‬
‫פֿאַרװיסט; צו שאַנד‪ ,‬באַצװוּנגען‪ ,‬איז‬ ‫פֿון דיר װעל איך קײן פֿאַרלענדונג ניט‬
‫קִרי ָתַ ים‪ ,‬צו שאַנד און צעבראָכן איז‬ ‫מכן; און איך װעל דיך שטראָפֿן לױט‬
‫מִשׂגָב‪.‬‬ ‫גערעכטיקײט‪ ,‬אָבער פֿאַרטיליקן װעל‬
‫‪ 2‬ניט ָא מער דער לױב פֿון מואבֿ‪ ,‬אין‬ ‫איך דיך ניט פֿאַרטיליקן‪.‬‬
‫חשבוֹן האָט מען באַקלערט בײז אױף‬
‫איר‪ :‬קומט‪ ,‬און לאָמיר זי פֿאַרשנײַדן‬
‫פֿון צו זײַן ַא פֿאָלק! דו אױך‪ ,‬מַדמֵן‪,‬‬
‫װאָס דאָס װאָרט פֿון גאָט‬
‫איז געװען צו י ִרמי ָהו הנבֿיא‬
‫אױף די פּלִשתּים‪ ,‬אײדער פַּרעה האָט‬
‫‪47‬‬
‫װעסט שטיל װערבן‪ ,‬עף דיר װעט‬
‫נאָכגײן די שװערד‪.‬‬ ‫געשלאָגן ַעזָה‪.‬‬
‫‪ 2‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬זע‪,‬‬
‫‪ַ 3‬א קָול פֿון געשרײ פֿון כִֹרוֹנַי ִם‪ַ ,‬א‬ ‫װאַסערן גײען אױף פֿון צפֿון‪ ,‬און‬
‫פֿאַרװיסטונג און ַא בראָך ַא גרױסער‪.‬‬ ‫װעלן װערן ַא פֿלײציקער טײַך‪,‬‬
‫‪ 4‬צעבראָכן געװאָרן איז מואבֿ‪ ,‬אירע‬ ‫און פֿאַרפֿלײצן דאָס לאַנד און איר‬
‫יונגע לאָזן הערן ַא געשרײ‪.‬‬ ‫פֿולקײט‪ ,‬די שטאָט און די װױנער אין‬
‫‪ 5‬װאָרום דעם אױפֿגאַנג פֿון לוכית‬ ‫איר; און שרײַען װעלן די מענטשן‪ ,‬און‬
‫גײט מען אַר אױף מיט געװײן אױף‬ ‫יאָמערן װעלן אַלע װױנער פֿון לאַנד‪.‬‬
‫געװײן; װאָרום דעם אױפֿגאַנג פֿון‬ ‫‪ 3‬איבער דעם טריטגעפּלידער פֿון די‬
‫לוכית גײט מען אַרױף מיט געװײן‬ ‫קלױען פֿון זײַנע אָגערס‪ ,‬איבער דעם‬
‫אױף געװײן; װאָרום אױף דעם‬ ‫ַרעַש פֿון זײַנע רײַטװעגן‪ ,‬דעם טומל‬
‫אַראָפּגאַנג פֿון כוֹרוֹנַי ִם הערט מען אַן‬ ‫פֿון זײַנע רעדער‪ ,‬קערן זיך עלטערן‬
‫אַנגסטגעשרײ פֿון בראָך‪.‬‬ ‫ניט צו קינדער‪ ,‬פֿון אָפּהענטיקײט‪.‬‬
‫‪ 6‬אַנטלױפֿט‪ ,‬ראַטעװעט אײַער נפֿש‪,‬‬ ‫‪ 4‬פֿון װעגן דעם טאָג װאָס קומט‬
‫און זײַט װי ַא טאַמאַריסק אין דער‬ ‫צו פֿאַרװיסטן אַלע פּלִשתּים‪ ,‬צו‬
‫מדבר‪.‬‬ ‫פֿאַרשנײַדן פֿון צוֹר און פֿון צִידוֹן‬
‫‪ 7‬װאָרום װײַל דו האָסט זיך‬ ‫איטלעך געבליבענעם העלפֿער;‬
‫פֿאַרזיכערט אױף דײַנע אױפֿטוען און‬ ‫װאָרום גאָט טוט פֿאַרװיסטן די‬
‫אױף דײַנע אוֹצרות‪ ,‬װעסט דו אױך‬ ‫פּלִשתּים‪ ,‬דעם רעשט פֿון אינדזל‬
‫באַצװוּנגען װערן; און כּמוֹש װעט אין‬ ‫ַכּפֿתּוֹר‪.‬‬
‫גלות אַװעק‪ ,‬זײַנע פּריסטער און זײַנע‬ ‫‪ 5‬געקומען איז ַא פּליכעניש אױף‬
‫האַרן אין אײנעם‪.‬‬ ‫ַעזָה פֿאַרשניטן געװאָרן איז אַשקלוֹן‪,‬‬
‫‪735‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪48:8—48:28‬‬
‫מאָען; זאָגט‪ :‬װי איז צעבראָכן דער‬ ‫‪ 8‬און ַא פֿאַרװיסטער װעט קומען‬
‫מאַכטיקער שטעקן‪ ,‬דער פּראַכטיקער‬ ‫אױף איטלעכער שטאָט‪ ,‬און קײן‬
‫שטאָק!‬ ‫שטאָט װעט ניט אַנטרונען װערן;‬
‫‪ 18‬נידער פֿון כּבוד‪ ,‬און זיץ אין‬ ‫און אונטערגײן װעט דער טאָל‪ ,‬און‬
‫דאָרשטיקײט‪ ,‬טאָכטער באַװױנערין‬ ‫פֿאַרטיליקט װערן װעט דער פּלױן‪,‬‬
‫פֿון דיבוֹן‪ ,‬װאָרום דער פֿאַרװיסטער‬ ‫אַזױ װי גאָט האָט געזאָגט‪.‬‬
‫פֿון מוא ֿב איז אַרױפֿגעקומען אױף דיר‪,‬‬ ‫‪ 9‬גיט פֿליגלען צו מואבֿ‪ ,‬װאָרום‬
‫ער האָט צעשטערט דײַנע פֿעסטונגען‪.‬‬ ‫פֿליען אַװעקפֿליען װעט זי; און אירע‬
‫‪ 19‬בײַם װעג שטײ‪ ,‬און קוק אױס‪,‬‬ ‫שטעט װעלן צו װיסט װערן‪ ,‬אָן ַא‬
‫באַװױנערין פֿון עַרוֹעֵר; פֿרעג דעם‬ ‫באַװױנער אין זײ‪.‬‬
‫אַנטלאָפֿענעם און די אַנטרונענע; זאָג‪:‬‬ ‫‪ 10‬פֿאַרשאָלטן דער װאָס טוט‬
‫װאָס איז געשען?‬ ‫אָפּגעלאָזט די אַרבעט פֿון גאָט‪ ,‬און‬
‫‪ 20‬צו שאַנד געװאָרן איז מואבֿ‪,‬‬ ‫פֿאַרשאָלטן דער װאָס פֿאַרמײַדט זײַן‬
‫װאָרום זי איז צעבראָכן געװאָרן;‬ ‫שװערד פֿון בלוט!‬
‫יאָמערט און שרײַט‪ ,‬זאָגט אָן אין‬ ‫‪ 11‬רואיק געװען איז מוא ֿב פֿון זײַן‬
‫אַרנון‪ ,‬אַז פֿאַרװיסט געװאָרן איז‬ ‫יוגנט אָן‪ ,‬און אָפּגעזעצט איז ער אױף‬
‫מואבֿ‪.‬‬ ‫זײַנע הײװן‪ ,‬און ניט איבערגעלײדיקט‬
‫‪ 21‬און ַא משפּט איז געקומען אױף‬ ‫געװאָרן פֿון כּלי אין כּלי‪ ,‬און אין גלות‬
‫דעם לאַנד פֿון פּלױן; אױף חוֹלוֹן‪ ,‬און‬ ‫איז ער ניט געגאַנגען; דערפֿאַר האָט‬
‫אױף י ַהצָה‪ ,‬און אױף מֵי ָֿפעַת;‬ ‫זיך אָפּגעשטעלט זײַן טעם ב ַײ אים‪ ,‬און‬
‫‪ 22‬און אױף דיבוֹן‪ ,‬און אױף נבוֹן‪ ,‬און‬ ‫זײַן ריך האָט זיך ניט געביטן‪.‬‬
‫אױף בית‪-‬דִ בלָתַ י ִם;‬ ‫‪ 12‬אָבער זע‪ ,‬טעג קומען‪ ,‬זאָגט‬
‫גאָט‪ ,‬און איך װעל שיקן צו אים‬
‫‪ 23‬און אױף קִרי ָתַ י ִם‪ ,‬און אױף‬ ‫אומבײַגערס‪ ,‬און זײ װעלן אים‬
‫בײַת‪-‬גָמול‪ ,‬און אױף בית‪-‬מְעוֹן;‬ ‫אומבײַגן‪ ,‬און זײַנע כּלים װעלן זײ‬
‫בצרה‪,‬‬‫‪ 24‬און אױף קריוֹת‪ ,‬און אױף ָ‬ ‫אױסלײדיקן‪ ,‬און זײערע קריג װעלן זײ‬
‫און אױף אַלע שטעט פֿון לאַנד מואבֿ‪,‬‬ ‫צעברעכן‪.‬‬
‫די װײַטע און די נאָנטע‪.‬‬ ‫‪ 13‬און מוא ֿב װעט זיך שעמן מיט‬
‫‪ 25‬אָפּגעהאַקט געװאָרן איז דער‬ ‫כּמוֹש‪ ,‬װי דאָס הױז פֿון ישׂראל‬
‫האָרן פֿון מואבֿ‪ ,‬און זײַן אָרעם איז‬ ‫האָט זיך געשעמט מיט בית‪-‬אֵל זײער‬
‫צעבראָכן געװאָרן‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬ ‫פֿאַרזיכערונג‪.‬‬
‫‪ 26‬פֿאַרשיכּורט אים‪ ,‬װאָרום קעגן‬ ‫‪ 14‬װי קענט איר זאָגן‪ :‬גיבוֹרים‬
‫גאָט האָט ער זיך געגרײַסט; און מוא ֿב‬ ‫זײַנער מיר‪ ,‬און העלדישע לײַט פֿאַר‬
‫װעט זיך פּאַטשן אין זײַן מײקעכץ‪ ,‬און‬ ‫מלחמה?‬
‫ער אױך װעט צום געלעכטער װערן‪.‬‬ ‫‪ 15‬פֿאַרװיסט געװאָרן איז מואבֿ‪,‬‬
‫‪ 27‬װאָרום איז ניט ַא געלעכטער‬ ‫און אױף אירע שטעט איז מען‬
‫געװען דיר ישׂראל? צי איז ער צװישן‬ ‫אַרױפֿגעגאַנגען; און זײַנע געקליבענע‬
‫גנבים געפֿונען געװאָרן‪ ,‬װאָס װען נאָר‬ ‫יונגען האָבן גענידערט צו דער שכיטה‪,‬‬
‫דו האָסט גערעדט פֿון אים‪ ,‬פֿלעגסטו‬ ‫זאָגט דער קיניג – יהוה פֿון צבָאוֹת איז‬
‫זיך אױפֿטרײַסלען?‬ ‫זײַן נאָמען‪.‬‬
‫‪ 28‬פֿאַרלאָזט די שטעט‪ ,‬און רוט אין‬ ‫‪ 16‬נאָנט איז דער בראָך פֿון מוא ֿב צו‬
‫פֿעלז‪ ,‬באַװױנער פֿון מואבֿ‪ ,‬און זײַט װי‬ ‫קומען‪ ,‬און זײַן אומגליק אײַלט זײער‪.‬‬
‫ַא טױב װאָס טוט נעסטן ב ַײ די זײַטן פֿון‬ ‫‪ 17‬באַדױערט אים אַלע זײַנע אַר‬
‫דעם מױל פֿון ַא גרוב‪.‬‬ ‫אומיקע‪ ,‬און אַלע װאָס קענט זײַן‬
‫‪48:29—48:47‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪736‬‬
‫שניטן‪ ,‬און אױף די לענדן איז זאַק‪.‬‬ ‫‪ 29‬מיר האָבן געהערט די‬
‫‪ 38‬אױף אַלע דעכער פֿון מואבֿ‪ ,‬און‬ ‫שטאָלצקײט פֿון מואבֿ‪ ,‬װי זײער‬
‫אין אירע גאַסן‪ ,‬איז לױטער קלאָגערײַ;‬ ‫שטאָלץ ער איז; זײַן גרױסקײט און‬
‫װאָרום איך האָב צעבראָכן מוא ֿב װי ַא‬ ‫זײַן שטאָלצקײט און זײַן גאװה‪ ,‬און‬
‫נישטװערטיקע כּלי‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬ ‫די הױכקײט פֿון זײַן האַרצן‪.‬‬
‫‪ 39‬װי איז זי צעבראָכן געװאָרן! –‬ ‫‪ 30‬איך װײס‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬זײַן כוצפּה‪,‬‬
‫יאָמערט – װי האָט מוא ֿב אין ביאָש‬ ‫און זײַנע באַרימערײַען אָן ַא האַפֿט‪,‬‬
‫דעם רוקן געקערט! און מוא ֿב װעט‬ ‫זײער טאָן אָן ַא האַפֿט‪.‬‬
‫װערן צו געלעכטער און צו שרעק פֿאַר‬ ‫‪ 31‬דרום יאָמער איך אױף מואבֿ‪ ,‬און‬
‫אַלע זײַנע אַרומיקע‪.‬‬ ‫אױף גאַנץ מוא ֿב טו איך קלאָגן; אױף‬
‫‪ 40‬װאָרום אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪:‬‬ ‫די באַװױנער פֿון קיר‪-‬כ ֶֶרשׂ מוז מען‬
‫זע‪ ,‬װי אַן אָדלער װעט ער שװעבן‪ ,‬און‬ ‫זיפֿצן‪.‬‬
‫שפּרײַטן זײַנע פֿליגלען צו מואבֿ‪.‬‬ ‫‪ 32‬מער פֿון דעם געװײן אױף י ַ ְעזֵר‬
‫‪ 41‬באַצװוּנגען װערן די שטעט‪ ,‬און‬ ‫װײַן איך אױף דיר‪ ,‬װײַנשטאָק פֿון‬
‫די פֿעסטונגען װערן אײַנגענומען; און‬ ‫שִׂבמָה; דײַנע צװײַגן זײַנען ביז צום‬
‫דאָס האַרץ פֿון די גיבוֹרים פֿון מוא ֿב‬ ‫ים אַריבער‪ ,‬ביזן אים פֿון י ַ ְעזֵר האָבן‬
‫אין יענעם טאָג װעט זײַן װי דאָס האַרץ‬ ‫זײ דערגרײַכט; אױף דײַן האַרבסטונג‬
‫פֿון ַא פֿרױ אין װײען‪.‬‬ ‫און אױף דײַן לעז איז ַא פֿאַרװיסטער‬
‫‪ 42‬און מוא ֿב װערט פֿאַרטיליקט‬ ‫אָנגעפֿאַלן‪.‬‬
‫װערן פֿון צו זײַן ַא פֿאָלק‪ ,‬פֿאַר װאָס‬ ‫‪ 33‬און אײַנגעטאָן איז די פֿרײד און‬
‫ער האָט זיך קעגן גאָט געגרײַסט‪.‬‬ ‫די לוסטיקײט פֿון דעם פֿרוכטגאָרטן‪,‬‬
‫‪ַ 43‬א גרױל און ַא גרוב און ַא נעץ‬ ‫און פֿון לאַנד מואבֿ‪ ,‬און װײַן פֿון די‬
‫אױף דיר‪ ,‬באַװױנער פֿון מואבֿ‪ ,‬זאָגט‬ ‫קעלטערס האָב איך פֿאַרשטערטג;‪ :‬מע‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫טרעט ניט מיט ”הֵידָ ד“! דער ”הַידָ ד“‬
‫‪ 44‬דער װאָס אַנטלױפֿט פֿון דעם‬ ‫איז ניט ”הֵידָ ד“‪.‬‬
‫גרױל‪ ,‬בעט אַרײַנפֿאַלן אין גרוב‪ ,‬און‬ ‫‪ 34‬דאָס געשער ַײ פֿון כֶשבוֹן איז‬
‫דער װאָס קומט אַרױף פֿון גרוב‪ ,‬װעט‬ ‫ביז אֶל ָעלֵה‪ ,‬ביז יַהַץ לאָזן זײ אַרױס‬
‫געװאַנגען װערן אין נעץ; װאָרום איך‬ ‫זײער קָול‪ ,‬פֿון צוֹעַר ביז כוֹרוֹנַי ִם‪,‬‬
‫װעל ברענגען אױף איר‪ ,‬אױף מואבֿ‪,‬‬ ‫דער דרײַיאָריקער קו; װאָרום אױך‬
‫דאָס יאָר פֿון זײער רעכנשאַפֿט‪ ,‬זאָגט‬ ‫די װאַסערן פֿון נִמרים װעלן צו װיסט‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫װערן‪.‬‬
‫‪ 45‬אין שאָטן פֿון כֶשבוֹן האָבן‬ ‫‪ 35‬און איך װעל פֿאַרשטערן‬
‫זיך אָפּגעשטעלט אָן כּוֹך אַנטרונענע;‬ ‫פֿון מואבֿ‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬דעם װאָס‬
‫װאָרום ַא פֿײַער איז אַרױס פֿון כֶשבוֹן‪,‬‬ ‫ברענגט‪-‬אױף אױף ַא במָה‪ ,‬און דעם‬
‫און ַא פֿלאַם פֿון מיטן סיכִֹן‪ ,‬און זי‬ ‫װאָס רײכערט צו זײַנע געטער‪.‬‬
‫האָט פֿאַרצערט די שלײף פֿון מואבֿ‪,‬‬ ‫‪ 36‬דרום מײַן האַרץ אױף מוא ֿב טוט‬
‫און דעם שאַרבן פֿון די ליאַרעמיונגען‪.‬‬ ‫װי פֿלײַטן ברומען‪ ,‬און מײַן האַרץ‬
‫‪ 46‬װײ דיר‪ ,‬מואבֿ! אונטערגעגאַנגען‬ ‫אױף די מענער פֿון קיר‪-‬כ ֶֶרשׂ‪ ,‬טוט‬
‫איז דאָס פֿאָלק פֿון כּמוֹש; װאָרום‬ ‫װי פֿלײַטן ברומען‪ ,‬פֿאַר װאָס די‬
‫דײַנע זין זײַנען גענומען געװאָרן‬ ‫שֶפֿע װאָס זײ האָבן אָנגעשאַפֿט איז‬
‫אין געפֿאַנג‪ ,‬און דײַנע טעכטער אין‬ ‫אונטערגאַנגען‪.‬‬
‫געפֿאַנגענשאַפֿט‪.‬‬ ‫‪ 37‬װאָרום יעװעדער קאָפּ איז‬
‫‪ 47‬אָבער איך װעל אומקערן די‬ ‫ַא פּליץ‪ ,‬און יעװעדער װאָרד איז‬
‫געפֿאַנגענשאַפֿט פֿון מוא ֿב אין סָוף פֿון‬ ‫אָפּגעשניטן‪ ,‬אױף אַלע הענט זײַנען‬
‫‪737‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪49:1—49:16‬‬
‫‪ 8‬אַנטלױפֿט‪ ,‬פֿאַרקערט אײַך‪,‬‬ ‫די טעג‪ ,‬זאָגט גאָט‪ .‬ביז דאַנען איז דער‬
‫באַזעצט אײַך טיף‪ ,‬באַװױנער פֿון דדָ ן;‬ ‫משפּט פֿון מואבֿ‪.‬‬
‫אָרום דער בראָך פֿון ֵעשָׂון ברענג איך‬
‫אױף אים‪ ,‬בעת איך רעכן זיך מיט‬
‫אים‪.‬‬
‫אױף די קינדער פֿון עַמוֹן‪.‬‬
‫אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬האָט‬ ‫‪49‬‬
‫ישׂראל קײן קינדער ניט? צי האָט ער‬
‫‪ 9‬אױב האַרבסטער װאָלטן געקומען‬
‫צו דיר‪ ,‬װאָלטן זײ דאָך ַא נאָכקלײַב‬ ‫קײן יוֹרש ניט? פֿאַר װאָס האָט מַלכָּם‬
‫געלאָזט; אױב נגבים ב ַײ דער נאַכט‪,‬‬ ‫געי ַרשעט גָד‪ ,‬און זײַן פֿאָלק האָט זיך‬
‫װאָלטן זײ דאָך בלױז צעשטערט גענוג‬ ‫באַזעצט אין זײַנע שטעט?‬
‫פֿאַר זיך‪.‬‬ ‫‪ 2‬דרום זע‪ ,‬טעג קומען‪ ,‬זאָגט גאָט‪,‬‬
‫‪ 10‬אָבער איך האָב אַנטלױזט‬ ‫און איך װעל מאַכן הערן אױף ַרבה‬
‫ֵעשָׂון‪ ,‬איך האָב אַנטפּלעקט זײַנע‬ ‫פֿון די קינדער פֿון עַמוֹן ַא שאַלונג פֿון‬
‫פֿאַרבאָרגענישן‪ ,‬און באַהאַלטן קען‬ ‫מלחמה; און זי װעט װערן ַא װיסטער‬
‫ער זיך ניט; פֿאַרװיסט געװאָרן אין‬ ‫הױפֿן‪ ,‬און אירע טעכטערשטעט װעלן‬
‫זײַן זאָמען‪ ,‬און זײַנע ברידער און‬ ‫אין פֿײַער אָנגעצונדן װערן; און‬
‫זײַנע שכנים‪ ,‬און ער איז מער ניטאָ‪.‬‬ ‫ישׂראל װעט ירשען זײַנע ירשער‪,‬‬
‫‪ 11‬לאָז איבער דײַנע יתוֹמים‪ ,‬איך‬ ‫זאָגט גאָט‪.‬‬
‫זאָל זײ דערנערן‪ ,‬און דײַנע אַלמנות‬ ‫‪ 3‬יאָמער‪ ,‬כֶשבוֹנק װאָרום פֿאַרװיסט‬
‫זאָלן אױף מיר זיך פֿאַרזיכערן‪.‬‬ ‫געװאָרן איז עַי; שרײַט‪ ,‬איר טעכטער‬
‫‪ 12‬װאָרום אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪:‬‬ ‫פֿון ַרבה‪ ,‬גורט אָן זאַקקלײדער‪,‬‬
‫זע‪ ,‬די װאָס זײ האָט ניט געקומט‬ ‫קלאָגט און לױפֿט אום צװישן די‬
‫טרינקען דעם כָּוס‪ ,‬זײ זאָלן י ָא‬ ‫שאָפֿגעהעפֿטן‪ ,‬װאָרום מַלכָּם װעט אין‬
‫טרינקען‪ ,‬און דו זאָלסט זײַן דער װאָס‬ ‫גלות גײן‪ ,‬זײַנע פּריסטער און זײַנע‬
‫זאָל שױנען פֿאַרשױנט װערן? װעסט‬ ‫האַרן אין אײנעם‪.‬‬
‫ניט פֿאַרשױנט װערן‪ ,‬נײַערט טרינקען‬ ‫‪ 4‬װאָס רימסטו זיך מיט די טאָלן‪,‬‬
‫װעסטו טרינקען‪.‬‬ ‫מיט דײַן פֿלוסיקן טאָל‪ ,‬דו טאָכטער‬
‫‪ 13‬װאָרום איך שװער ב ַײ מיר‪ ,‬זאָגט‬ ‫װידערשפּעניקע‪ ,‬װאָס פֿאַרזיכערט זיך‬
‫גאָט‪ ,‬אַז פֿאַר ַא שרעק‪ ,‬פֿאַר ַא שאַנד‪,‬‬ ‫אױף אירע אוֹצרות‪” :‬װער קען קומען‬
‫פֿאַר ַא װיסטעניש‪ ,‬און פֿאַר ַא קללה‪,‬‬ ‫צו מיר?“‬
‫בצרה װערן‪ ,‬און אַלע אירע‬ ‫ָ‬ ‫װעט‬ ‫‪ 5‬זע‪ ,‬איך ברענג אױף דיר ַא פּחד‪,‬‬
‫שטעט װעלן װערן אײביקע כורבות‪.‬‬ ‫זאָגט יהוה דער גאָט פֿון צבָאוֹת‪,‬‬
‫‪ַ 14‬א הערונג האָב איך געהערט פֿון‬ ‫פֿון אַלע דײַנע אַר אומיקע‪ ,‬און איר‬
‫גאָט‪ ,‬און ַא שליך איז געשיקט צװישן‬ ‫װעט פֿאַרשטױסן װערן איטלעכער‬
‫די פֿעלקער‪ :‬זאָלמט אײַך אײַן‪ ,‬און‬ ‫גלײַך אַקעגן זיך‪ ,‬און קײַנער װעט ניט‬
‫קומט אױף איר‪ ,‬און שטײט אױף צו‬ ‫אײַנזאַמלען דעם פֿאַרװאָגלטן‪.‬‬
‫מלחמה‪.‬‬ ‫‪ 6‬אָבער דערנאָך װעל איך אומקערן‬
‫‪ 15‬װאָרום זע‪ ,‬קלײן מאַך איך דיך‬ ‫די געפֿאַנגענשאַפֿט פֿון די קינדער פֿון‬
‫צװישן די פֿעלקער‪ ,‬פֿאַראַכט צװישן‬ ‫עַמוֹן‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬
‫מענטשן‪.‬‬ ‫‪ 7‬אױף אֶדוֹם‪ .‬אַזױ האָט געזאָגט‬
‫‪ 16‬דײַן מוֹראדיקײט האָט דיך‬ ‫גאָט פֿון צבָאוֹת‪ :‬איז מער קײן‬
‫פֿאַרפֿירט‪ ,‬די מוטװיליקײט פֿון דײַן‬ ‫חכמה ניט ָא אין תֵּ ימָן? איז אַן עצה‬
‫האַרצן‪ ,‬דו װאָס װױנסט אין די‬ ‫אױסגעגאַנגען פֿון די פֿאַרשטאַנדיקע?‬
‫שפּאַלטן פֿון פֿעלז‪ ,‬װאָס פֿאַרנעמסט‬ ‫איז אױסגעװעפּט געװאָרן זײער‬
‫די הײך פֿון באַרג‪ .‬װען זאָלסט‬ ‫חכמה?‬
‫‪49:17—49:32‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪738‬‬
‫ציטערניש האָט זי אָנגענומען; אַנגסט‬ ‫דערהײכן װי אַן אָדלער דײַן נעסט‪,‬‬

‫און װײען האָבן זי אָנגעכאַפּט װי ַא‬ ‫װעל איך פֿון דאָרט דיך אַראָפּנידערן‪,‬‬
‫געװינערין‪.‬‬ ‫זאָגט גאָט‪.‬‬
‫‪ 25‬װי ניט פֿאַרשוֹינט געװאָרן איז‬ ‫‪ 17‬און אֶדוֹם װעט װערן פֿאַר ַא‬
‫כּרך‪ ,‬די שטאָט פֿון‬ ‫דער גערימטער ַ‬ ‫שרעק‪ ,‬איטלעכער װאָס גײט איר‬
‫מײַן פֿרײד!‬ ‫פֿאַרב ַײ װעט זיך דערשרעקן‪ ,‬און װעט‬
‫‪ 26‬פֿאַר װאָר‪ ,‬אירע יונגע לײַט‬ ‫שמוצערן אױף אַלע אירע פּלאָגן‪.‬‬
‫װעלן פֿאַלן אין אירע גאַסן‪ ,‬און אַלע‬ ‫‪ 18‬אַזױ װי די איבערקערעניש פֿון‬
‫מלחמה‪-‬לײַט װעלן פֿאַרשניטן װערן‬ ‫ַמוֹרה און אירע שכנים‪,‬‬ ‫סדוֹם און ע ָ‬
‫אין יענעם טאָג‪ ,‬זאָגט גאָט פֿון צבָאוֹת‪.‬‬ ‫זאָגט גאָט‪ ,‬װעט קײן מענטשן דאָרט‬
‫‪ 27‬און איך װעל אָנצינדן ַא פֿײַער אין‬ ‫ניט װױנען‪ ,‬און קײן מענטשנקינד װעט‬
‫דער מױער פֿון דַ ֶמשֶׂק‪ ,‬און עס װעט‬ ‫זיך ניט אױפֿהאַלטן אין איר‪.‬‬
‫פֿאַרצערן די פּאַלאַצן פֿון בן‪-‬הַדַ ד‪.‬‬ ‫‪ 19‬זע‪ ,‬װי ַא לײַב פֿון דעם געװעלד‬
‫פֿון י ַרדן‪ ,‬װעט ער אַרױפֿגײן אױף‬
‫‪ 28‬אױף קַדָ ר‪ ,‬און אױף די קיניגרײַכן‬ ‫דער פֿעסטער װױנונג; װאָרום אין‬
‫ַדראצַר דער מלך‬ ‫פֿון חצוֹר װאָס נבוכ ֶ‬ ‫ַא רגע װעל איך אים אָניאָגן אױף‬
‫פֿון בבֿל האָט געשלאָגן‪ .‬אַזױ האָט‬ ‫איר‪ ,‬און װער דער אױסדערװײלטער‪,‬‬
‫גאָט געזאָגט‪ :‬שטײט אױף‪ ,‬גײט אַרױף‬ ‫דעם װעל איך אױפֿזעצן איבער איר‪.‬‬
‫אױף קֵדָ ר‪ ,‬און פֿאַרװיסט די קינדער‬ ‫װאָרום װער איז מײַן גלײַכן? און װער‬
‫פֿון מזרח‪.‬‬ ‫קען מיך אַרױסרופֿן? און װער איז דער‬
‫‪ 29‬זײערע געצעלטן און זײערע‬ ‫פּאַסטוך װאָס קען באַשטײן פֿאַר מיר?‬
‫שאָף װעט מען צונעמען; זײערע‬ ‫‪ 20‬דרום הערט דעם באַראָט פֿון גאָט‬
‫פֿאָרהאַנגען‪ ,‬און אַלע זײערע כּלים‪,‬‬ ‫װאָס ער האָט באַראָטן אױף אֶדוֹם‪,‬‬
‫און זײערע קעמלען װעט מען צונעמען‬ ‫און זײַנע טראַכטונגען װאָס ער טראַכט‬
‫פֿאַר זיך; און מען װעט אױסרופֿן אױף‬ ‫אױף די באַװױנער פֿון תֵּ ימָן‪ :‬אױב‬
‫זײ‪ַ :‬א שרעק רונד אַרום!‬ ‫די מינדסטע פֿון די שאָף װעלן זײ‬
‫‪ 30‬אַנטרינט‪ ,‬אַנטלױפֿט װײַט‪,‬‬ ‫ניט אַװעקשלעפּן! אױב מע װעט ניט‬
‫באַזעצט אײַך טיף‪ ,‬באַװױנער פֿון‬ ‫פֿאַרװיסטן זײער װױנונג איבער זײ!‬
‫ַדראצַר‬
‫חצוֹר‪ ,‬זאָגט גאָט; װאָרום נבוכ ָ‬ ‫‪ 21‬פֿון דעם הילף פֿון זײער פֿאַל‬
‫דער מלך פֿון בבֿל האָט באַראָטן אױף‬ ‫ציטערט די ערד; ַא געשרײ װאָס זײַן‬
‫אײַך ַא בסראָט און טראַכט אױף אײַך‬ ‫הילך װערט אױפֿן ים‪-‬סוף געהערט‪.‬‬
‫ַא טראַכטונג‪.‬‬ ‫‪ 22‬זע‪ ,‬װי אַן אָדלער װעט ער זיך‬
‫‪ 31‬שטײט אױף‪ ,‬גײט אַרױף אױף‬ ‫אױפֿהײבן און שװעבן‪ ,‬און שפּרײַטן‬
‫ַא רואיקן פֿאָלק װאָס זיצט אין‬ ‫בצרה; און דאָס‬ ‫ָ‬ ‫זײַנע פֿליגלען קעגן‬
‫זיכערקײט‪ ,‬זאָגט גאָט; קײן טירן‬ ‫האַרץ פֿון די גיבוֹרים פֿון אֶדוֹם אין‬
‫און ריגל האָט ער ניט‪ ,‬אָפּגעזונדערט‬ ‫יענעם טאָג װעט זײַן װי דאָס האַרץ פֿון‬
‫װױנען זײ‪.‬‬ ‫ַא פֿרױ אין װײען‪.‬‬
‫‪ 32‬און זײערע קעמלען װעלן זײַן צו‬ ‫‪ 23‬אױף דַ ֶמשֶׂק‪ .‬פֿאַרשעמט איז ַחמָת‬
‫רױב‪ ,‬און זײער מחנה פֿי צו פֿנג; און‬ ‫און אַרפַּד‪ ,‬װאָרום ַא שלעכטע הערונג‬
‫איך װעל זײ צעשפּרײַטן אױף אַלע‬ ‫האָבן זײ געהערט; צעגאַנגען זײַנען זײ‬
‫װינטן – די װאָס מיט אָפּגעהאַקטע‬ ‫געװאָרן; אױפֿן אים איז אַן אומרו‪ ,‬ער‬
‫האָרעקן; און פֿון אַלע זײערע זײַטן‬ ‫קען זיך ניט אײַנשטילן‪.‬‬
‫װעל איך ברענגען זײער בראָך‪ ,‬זאָגט‬ ‫‪ 24‬שלאַף געװאָרן איז דַ ֶמשֶׂק‪ ,‬זי‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫קערט זיך צו אַנטלױפֿן‪ ,‬און ַא‬
‫‪739‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪49:33—50:10‬‬
‫‪ 3‬װאָרום ַא פֿאָלק פֿון צפֿון איז‬ ‫‪ 33‬און חצוֹר װעט זײַן פֿאַר ַא װױנונג‬
‫אַרױפֿגעגאַנגען אױף איר‪ ,‬ער װעט‬ ‫פֿון שאַקאַלן‪ַ ,‬א װיסטעניש ביז אײביק;‬
‫מאַכן איר לאַנד צו װיסט‪ ,‬און קײן‬ ‫קײן מענטש װעט ניט װױנען דאָרט‪,‬‬
‫באַװױנער װעט אין איר ניט זײַן; פֿון‬ ‫און קײן מענטשנקינד װעט זיך ניט‬
‫ַא מענטש ביז ַא בהמה זײַנען אַנטלאָפֿן‪,‬‬ ‫אױפֿהאַלטן אין איר‪.‬‬
‫אַװעק‪.‬‬ ‫‪ 34‬װאָס דאָס װאָרט פֿון גאָט איז‬
‫‪ 4‬אין יענע טעג און אין יענער צײַט‪,‬‬ ‫געװען צו י ִרמי ָהו הנבֿיא אױף עֵילָם‪,‬‬
‫זאָגט גאָט‪ ,‬װעלן קומען די קינדער פֿון‬ ‫אין אָנהײב פֿון דער מלוכה פֿון צִד ִקי ָה‬
‫ישׂראל‪ ,‬זײ און די קינדער אופֿן יהודה‬ ‫דעם מלך פֿון יהודה‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫אין אײנעם; גײן װײַנענדיק װעלן זײ‬ ‫‪ 35‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט פֿון‬
‫גײן‪ ,‬און יהוה זײער גאָט װעלן זײ‬ ‫צבָאוֹת‪ :‬זע‪ ,‬איך צעברעך דעם בױגן‬
‫זוכן‪.‬‬ ‫פֿון עֵילָם‪ ,‬די פּער פֿון זײערע גיבוֹרים‪.‬‬
‫‪ 5‬אױף צִיוֹן װעלן זײ פֿרעגן‪ ,‬אױפֿן‬ ‫‪ 36‬און איך װעל ברענגען אױף עֵילָם‬
‫װעג אַהער זײער פּנים‪ :‬קומט‪ ,‬און‬ ‫די פֿיר װינטן פֿון די פֿיר עקן הימל‪,‬‬
‫לאָמען זיך באַהעפֿטן אָן יהוה‪ ,‬אין אַן‬ ‫און איך װעל זײ צעשפּרײַטן צו אַלע די‬
‫אײביקן בונד װאָס זאָל ניט פֿאַרגעסן‬ ‫דאָזיקע װינטן; און עס װעט ניט זײַן ַא‬
‫װערן‪.‬‬ ‫פֿאָלק‪ ,‬װאָס די פֿאַרשױסענע פֿון עֵילָם‬
‫‪ 6‬בלודנע שאָף איז געװען מײַן‬ ‫װעלן ניט קומען אַהין‪.‬‬
‫פֿאָלק; זײערע פּאַסטוכער האָבן זײ‬ ‫‪ 37‬און איך װעל צעברעכן עֵילָם פֿאַר‬
‫געלאָזט בלאָנדזשען‪ ,‬אױף די בערג זײ‬ ‫זײערע פֿײַנט‪ ,‬און פֿאַר די װאָס זוכן‬
‫אַװעקגעלאָזט; פֿון באַרג צו בערגל‬ ‫זײער לעבן‪ ,‬און איך װעל ברענגען‬
‫זײַנען זײ געגאַנגען‪ ,‬פֿאַרגעסן זײער‬ ‫אױף זײ אַן אומגליק – דעם גרים פֿון‬
‫הױעראָרט‪.‬‬ ‫מײַן צאָרן‪ ,‬זאָגט גאָט;‬
‫‪ 7‬אַלע װאָס האָבן זײ געפֿונען האָבן‬ ‫‪ 38‬און איך װעל נאָכשיקן נאָך זײ די‬
‫זײ פֿאַרצערט‪ ,‬און זײערע פֿײַנט האָבן‬ ‫שװערד‪ ,‬ביז איך טו זײ פֿאַרלענדן‪ .‬און‬
‫געזאָגט‪ :‬מיר װעלן ניט שולדיק זײַן‪,‬‬ ‫איך װעל שטעלן מײַן טראָן אין עֵילָם‪,‬‬
‫װײַל זײ האָבן געזינדיקט צו גאָט‪,‬‬ ‫און װעל אונגערברענגען פֿון דאָרטן‬
‫צו דער װױנונג פֿון גערעכטיקײט‪ ,‬און‬ ‫קיניג און האַרן‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬
‫דער האָפֿונג פֿון זײערע עלטערן‪ ,‬גאָט‪.‬‬ ‫‪ 39‬אָבער עס װעט זײַן אין סָוף‬
‫‪ 8‬אַנטלױפֿט פֿון בבֿל‪ ,‬און פֿון לאַנד‬ ‫פֿון די טעג‪ ,‬װעל איך אומקערן די‬
‫כַּשׂדים גײט אַרױס‪ ,‬און זײַט װי בעק‬ ‫געפֿאַנגענשאַפֿט פֿון עֵילָם‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬
‫פֿאַרױס פֿאַר די שאָף‪.‬‬
‫‪ 9‬װאָרום זע‪ ,‬איך דערװעק און‬
‫ברענג אַרױף אױף בבֿל ַא געזעמל‬
‫גרױסע פֿעלקער פֿון צפֿון‪-‬לאַנד‪ ,‬און‬
‫דאָס װאָרט װאָס גאָט האָט‬
‫גערעדט אױף בבֿל‪ ,‬אױפֿן‬ ‫‪50‬‬
‫לאַנד פֿון די כַּשׂדים‪ ,‬דורך י ִרמי ָהו‬
‫זײ װעלן זיך אױסשטעלן קעגן איר;‬ ‫הנבֿיא‪.‬‬
‫פֿון דאָרטן װעט זי באַצװוּנגען װערן;‬ ‫‪ 2‬זאָגט אָן צװישן די פֿעלקער‪ ,‬און‬
‫זײערע פֿײַלן זײַנען װי פֿון ַא באַגליקטן‬ ‫מאַכט הערן‪ ,‬און הײבט אױף ַא פֿאָן;‬
‫גיבור‪ ,‬װאָס קערט זיך ניט אום מיט‬ ‫מאַכט הערן‪ ,‬איר זאָלט ניט פֿאַרהױלן;‬
‫לײדיקן‪.‬‬ ‫זאָגט‪ :‬באַצװוּנגען איז בבֿל‪ ,‬צו שאַנד‬
‫‪ 10‬און כַּשׂדים װעט זײַן צו רױב;‬ ‫איז בל‪ ,‬צעבראָכן איז מרוֹדַ ך‪ ,‬צו שאַנד‬
‫אַלע אירע ר אױבער װעלן זיך אָנזעטן‪,‬‬ ‫זײַנען אירע געצנבליקדער‪ ,‬צעבראָכן‬
‫זאָגט גאָט‪.‬‬ ‫אירע אָפּגעטער‪.‬‬
‫‪50:11—50:28‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪740‬‬
‫‪ 19‬און איך װעל אומקערן ישׂראל‬ ‫‪ 11‬װײַל איר פֿרײט זיך‪ ,‬װײַל איר‬
‫צו זײַן פֿיטערפּלאַץ‪ ,‬און ער װעט זיך‬ ‫זײַט לוסטיק‪ ,‬איר אױסרױבער פֿון‬
‫פֿיטערן אױפֿן כַּרמֶל און בשָן‪ ,‬און‬ ‫מײַן אַרב‪ ,‬װײַל איר שפּרינגט װי ַא‬
‫אױפֿן געבערג פֿון אפֿרים און גָלעָד‬ ‫קאַלב אױף גראָז‪ ,‬און הירזשעט װי די‬
‫װעט זיך זעטן זײַן זעל‪.‬‬ ‫אָגערס‪,‬‬
‫‪ 20‬אין יענע טעג און אין יענער צײַט‪,‬‬ ‫‪ 12‬װעט זײַן אין גרױס שאַנד אײַער‬
‫זאָגט גאָט‪ ,‬װעט געזוכט װערן די‬ ‫מוטער‪ ,‬װעט זיך שעמען אײַער‬
‫זינד פֿון ישׂראל‪ ,‬און זי װעט ניט‬ ‫געװינערין‪ .‬זע‪ ,‬דאָס לעצטע פֿון‬
‫זײַן‪ ,‬און די חטאים פֿון יהודה‪ ,‬און‬ ‫די פֿעלקער װעט װערן ַא מדבר‪ַ ,‬א‬
‫זײ װעלן ניט געפֿונען װערן‪ ,‬װאָרום‬ ‫טריקעניש‪ ,‬און ַא װילדערניש‪.‬‬
‫איך װעל פֿאַרגעבן די װאָס איך װעל‬ ‫‪ 13‬פֿון װעגן דעם צאָרן פֿון גאָט װעט‬
‫איבערלאָזן‪.‬‬ ‫זי זײַן ניט באַװױנט‪ ,‬און זי װעט זײַן ַא‬
‫מרתַ י ִם מאַך חָרב‬
‫‪ 21‬אױף דעם לאַנד ָ‬ ‫װיסטעניש אין גאַנצן; איטלעכער װאָס‬
‫און חרם הינטער זײ‪ ,‬זאָגט גאָט‪ ,‬און‬ ‫גײט פֿאַרב ַײ בבֿל װעט זיך דערשרעקן‪,‬‬
‫טו אַזױ װי אַלץ װאָס איך האָב דיר‬ ‫און װעט שמוצערן אױף אַלע אירע‬
‫באַפֿױלן‪.‬‬ ‫פּלאָגן‪.‬‬
‫‪ַ 22‬א קָול פֿון מלחמה אין לאַנד‪ ,‬און‬ ‫‪ 14‬שטעלט זיך אױס קעגן בבֿלרונד‬
‫ַא בראָך ַא גרױסער!‬ ‫אַרום‪ ,‬אַלע שפּאַנער פֿון בױגן‪ ,‬װאַרפֿט‬
‫‪ 23‬װי איז צעהאַקט און צעבראָכן‬ ‫אױף איר‪ ,‬איר זאָלט ניט שפּאָרן‬
‫געװאָרן דער האַמער פֿון דע גאַנצער‬ ‫קײן פֿײַלן‪ ,‬װאָרום צו גאָט האָט זי‬
‫ערד! װי איז בבֿל צו װיסט געװאָרן‬ ‫געזינדיקט‪.‬‬
‫װי איז בבֿל צו װיסט געװאָרן צװישן‬ ‫‪ 15‬שאַלט אױף איר רונד אַרום‪,‬‬
‫די פֿעלקער!‬ ‫זי האָט זיך אונטערגעגעבן; געפֿאַלן‬
‫‪ 24‬איך האָב דיר ַא נעץ געשטעלט‬ ‫זײַנען אירע גרונטפֿעסטן‪ ,‬צעשטערט‬
‫און ביסט אױף געפֿאַנגען געװאָרן‪,‬‬ ‫געװאָרן אירע מױערן; װאָרום דאָס איז‬
‫בבֿל‪ ,‬און דו האָסט ניט געמערקט;‬ ‫די נקמה פֿון גאָט‪ ,‬זײַט זיך נוֹקם אָן‬
‫ביסט געפֿונען געװאָרן און אױך‬ ‫איר; װי זי האָט געטאָן‪ ,‬טו צו איר‪.‬‬
‫געכאַפּט געװאָרן‪ ,‬װײַל דו האָסט זיך‬ ‫‪ 16‬פֿאַרשנײַדט ַא זײֵער פֿון בבֿל‪ ,‬און‬
‫מיט גאָט אָנגעהױבן‪.‬‬ ‫דעם װאָס האַלט ַא שנײַדמעסער אין‬
‫גאָט האָט געעפֿנט זײַן‬ ‫‪25‬‬ ‫שניטצײַט; פֿון װעגן דער שװערד װאָס‬
‫שאַצקאַמער‪ ,‬און אַרױסגעצױגן די‬ ‫פֿאַרטיליקט‪ ,‬װעלן זײ איטלעכער צו‬
‫געצײַג פֿון זײַן צאָרן‪ ,‬װאָרום אַן‬ ‫זײַן פֿאָלק זיך קערן‪ ,‬און איטלעכער צו‬
‫אַרבעט פֿאַר יהוה דעם גאָט פֿון‬ ‫זײַן לאַנד װעלן זײ אַנטלױפֿן‪.‬‬
‫צבָאוֹת איז ד ָא אין לאַנד פֿון די כַּשׂדים‪.‬‬ ‫‪ַ 17‬א צעשפּרײטע שאָף איז ישׂראל‪,‬‬
‫‪ 26‬קומט אױף איר פֿון אַלע עקן‪,‬‬ ‫לײַבן האָבן אים פֿאַרשטױסן; דער‬
‫עפֿנט אירע שפּײַכלערס‪ ,‬װאַרפֿט זי אָן‬ ‫ערשער האָט אים געגעסן דער מלך פֿון‬
‫אַזױ װי הױפֿנס‪ ,‬און פֿאַרװיסט זי; זאָל‬ ‫אַשור‪ ,‬און דער דאָזיקער לעצטער האָט‬
‫ניט זײַן פֿון איר אַן איבערבלײַב‪.‬‬ ‫אים צעבײַנערט – נבוכַדראָאצַר דעם‬
‫‪ 27‬קױלעט אַלע אירע אָקסן‪ ,‬זאָלן זײ‬ ‫מלך פֿון בבֿל‪.‬‬
‫נידערן צו דער שכיטה; װײ צו זײ!‬ ‫‪ 18‬דרום האָט אַזױ געזאָגט יהוה פֿון‬
‫װאָרום געקומען איז זײער טאָג‪ ,‬די‬ ‫צבָאוֹת‪ ,‬דער גאָט פֿון ישׂראל‪ :‬זע‪ ,‬איך‬
‫צײַט פֿון זײער רעכנשאַפֿט‪.‬‬ ‫רעכן זיך מיט דעם מלך פֿון בבֿל און‬
‫‪ַ 28‬א קָול פֿון אַנטלאָפֿענע און‬ ‫מיט זײַן לאַנד‪ ,‬אַזױ װי איך האָב זיך‬
‫אַנטרונענע פֿון לאַנד בבֿל! אַנצוזאָגן‬ ‫אָפּגערעכנט מיט דעם מלך פֿון אַשור‪.‬‬
‫‪741‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪50:29—50:44‬‬
‫‪ַ 37‬א שװערד אױף זײערע פֿערד‪,‬‬ ‫אין צִיוֹן די נקמה פֿון יהוה אונדזער‬
‫און אױף זײער רײַטװעגן‪ ,‬און אױף‬ ‫גאָט‪ ,‬די נקמה פֿאַר זײַן טעמפּל‪.‬‬
‫אַלע געמישטע פֿעלקער װאָס אין איר‪,‬‬ ‫‪ 29‬רופֿט צונױף די שיסערס אױף‬
‫און זײ װעלן װערן װי װײַבער! ַא‬ ‫בבֿל‪ ,‬אַלע שפּאַנער פֿון בױגן‪ ,‬לעגערט‬
‫שװערד אױף אירע אוֹצרות‪ ,‬און זײ‬ ‫אױף איר רונד אַרום‪ ,‬זאָל איר ניט‬
‫װעלן צערױבט װערן!‬ ‫זײַן קין אַנטרינגונג; באַצאָלט איר לױט‬
‫‪ַ 38‬א טריקעניש אױף אירע װאַסערן‪,‬‬ ‫איר װערק‪ ,‬אַזױ װי אַלץ װאָס זי האָט‬
‫און זײ װעלן אױסגעטריקנט װערן!‬ ‫געטאָן‪ ,‬טוט צו איר‪ .‬װאָרום אַקעגן‬
‫װאָרום ַא לאַנד פֿון געצן איז דאָס‪ ,‬און‬ ‫גאָט האָט זי געמוטװיליקט‪ ,‬אַקעגן דעם‬
‫מיט שרעקבילדער זײַנען זײ משוגע‪.‬‬ ‫הײליקן פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫‪ 39‬דרום װעלן דאָרט װױנען װילדע‬ ‫‪ 30‬דרום װעלן פֿאַלן אירע יונגעלײַט‬
‫קעץ פֿממיט שאַקאַלן‪ ,‬און װױנען אין‬ ‫אין אירע גאַסן‪ ,‬און אַלע אירע‬
‫איר װעלן שטרױספֿױגלען‪ ,‬און זי װעט‬ ‫מלחמה‪-‬לײַט װעלן פֿאַרשניטן װערן‬
‫ניט באַזעצט װערן אױף אײביק‪ ,‬און‬ ‫אין יענעם טאָג‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬
‫ניט באַװױנט װערן אױף דוֹר‪-‬דוֹרות‪.‬‬ ‫‪ 31‬זע‪ ,‬איך קום אױף דיר‪,‬‬
‫‪ 40‬אַזױ װי גאָטס איבערקערעניש‬ ‫מוטװיליקער‪ ,‬זאָגט יהוה‪ ,‬דער גאָט‬
‫ַמוֹרה און אירע שכנים‪,‬‬‫פֿון סדוֹם און ע ָ‬ ‫פֿון צבָאוֹת‪ ,‬װאָרום געקומען איז דײַן‬
‫זאָגט גאָט‪ ,‬װעט קײן מענטש דאָרט ניט‬ ‫טאָג‪ ,‬די צײַט װאָס איך רעכן זיך מיט‬
‫װױנען‪ ,‬און קין מענטשנקינד װעט זיך‬ ‫דיר‪.‬‬
‫ניט אױפֿהאַלטן אין איר‪.‬‬ ‫‪ 32‬און דער מוטװיליקער װעט‬
‫געשטרױכלט װערן און פֿאַלן‪ ,‬און ניט‬
‫‪ 41‬זע‪ַ ,‬א פֿאָלק קומט פֿון צפֿון‪ ,‬און ַא‬ ‫האָבן װער זאָל אים אױפֿשטעלן; און‬
‫גרױסע אומה און פֿיל מלכים דערװעקן‬ ‫איך װעל אָנצינדן ַא פֿײַער אין זײַנע‬
‫זיך פֿון די עקן ערד‪.‬‬ ‫שטעט‪ ,‬און עס װעט פֿאַרצערן אַלץ‬
‫‪ 42‬בױגן און שפּיז האַלטן זײ‪,‬‬ ‫װאָס אַרום אים‪.‬‬
‫אַכזָרים זײַנען זײ‪ ,‬און האָבן קײן‬ ‫‪ 33‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט פֿון‬
‫רכמנות ניט; זײער קָול ברומט װי‬ ‫צבאוֹת‪ :‬געדריקט װערן די קינדער‬
‫דער אים‪ ,‬און אױף פֿערד רײַטן זײ;‬ ‫פֿון ישׂראל און די קינדער פֿון יהודה‬
‫אױסגעשטעלט װי אײן מאַן אױף‬ ‫אין אײנעם‪ ,‬און אַלע זײערע פֿאַנגערס‬
‫מלחמה‪ ,‬אַקעגן דיר‪ ,‬טאָכטער בבֿל‪.‬‬ ‫האַלטן זײ פֿעסט‪ ,‬זײ װילן זײ ניט‬
‫‪ 43‬דער מלך פֿון בבֿל האָט געהערט‬ ‫אַװעקלאָזן‪.‬‬
‫זײער הערונג‪ ,‬און זײַנע הענט זײַנען‬ ‫‪ 34‬זײער אױסלײַזער איז שטאַרק‪,‬‬
‫שלאַף געװאָרן‪ ,‬אַן אַנגסט האָט‬ ‫יהוה פֿון צבָאוֹת איז זײַן נאָמען; קריגן‬
‫אים אָנגענומען‪ַ ,‬א װײַטאָק װי ַא‬ ‫װעט ער קריגן זײער קריג‪ ,‬כּדי צו‬
‫געװינערין‪.‬‬ ‫באַרוען די ערד‪ ,‬און מאַכן ציטערן די‬
‫‪ 44‬זע‪ ,‬װי ַא לײַב פֿון דעם געװעלד‬ ‫באַװױנער פֿון בבֿל‪.‬‬
‫פֿון י ַרדן‪ ,‬װעט ער אַרױפֿגײן אױף דער‬ ‫‪ַ 35‬א שװערד אױף די כַּשׂדים‪ ,‬זאָגט‬
‫פֿעסטער װױנונג; װאָרום אין ַא רגע‬ ‫גאָט‪ ,‬און אױף די באַװױנער פֿון בבֿל‪,‬‬
‫װעל איך זײ אָניאָגן אױף איר‪ ,‬און װער‬ ‫און אױף אירע האַרן‪ ,‬און אױף אירע‬
‫דער אױסדערװײלטער‪ ,‬דעם װעל איך‬ ‫חכמים!‬
‫אױפֿזעצן איבער איר‪ .‬װאָרום װער איז‬ ‫‪ַ 36‬א שװערד אױף די באַרימער‪,‬‬
‫מײַן גלײַכן? און װער קען מיך אַר‬ ‫און זײ װעלן באַנאַרישט װערן! ַא‬
‫אױסרופֿן? און װער איז דער פּאַסטוך‬ ‫שװערד אױף אירע גיבוֹרים‪ ,‬און זײ‬
‫װאָס קען באַשטײן פֿאַר מיר?‬ ‫װעלן צעבראָכן װערן!‬
‫‪50:45—51:16‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪742‬‬
‫‪ 8‬פּלוצלינג איז געפֿאַלן בבֿל און‬ ‫‪ 45‬דרום הערט דעם באַראָט פֿון‬
‫צעבראָכן געװאָרן; טוט יאָמערן אױף‬ ‫גאָט‪ ,‬װאָס ער האָט באַראָטן אױף‬
‫איר; קריגט ַא באַלזאַם פֿאַר איר‬ ‫בבֿל‪ ,‬און זײַנע טראַכטונגען װאָס ער‬
‫װײַטאָק‪ ,‬אפֿשר עט זי געהײלט װערן‪.‬‬ ‫טראַכט אױפֿן לאַנד פֿון די כַּשׂדים‪:‬‬
‫‪” 9‬מיר האָבן געהײלט בבֿל‪ ,‬אָבער‬ ‫אױב די מינדסטע פֿון די שאָף װעלן‬
‫זי איז ניט געהײלט געװאָרן; פֿאַרלאָזט‬ ‫זײ ניט אַװעקשלעפּן! אױב ער עט ניט‬
‫זי‪ ,‬און לאָמיר גײן איטלעכער צו זײַן‬ ‫פֿאַרװיסטן די װוֵֹּנונג איבער זײ!‬
‫לאַנד; װאָרום ביז צום הימל גרײַכט‬ ‫‪ 46‬פֿון דעם קלאַנג ”בבֿל איז‬
‫איר משפּט‪ ,‬און ער הײבט זיך אױף ביז‬ ‫אײַנגענומען!“ װערט אױפֿגעציטערט‬
‫די װאָלקנס“‪.‬‬ ‫די ערד‪ ,‬און ַא געשרײ צװישן די‬
‫גאָט האָט אַרױסגעבראַכט‬ ‫‪10‬‬ ‫פֿעלקער װערט געהערט‪.‬‬
‫אונדזער גערעכטיקײט; קומט‪ ,‬און‬ ‫אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪ :‬זע‪,‬‬
‫לאָמיר דערצײלן אין צִיוֹן דעם אױפֿטו‬
‫פֿון יהוה אונדזער גאָט‪.‬‬
‫איך דערװעק אױף בבֿל‪ ,‬און‬ ‫‪51‬‬
‫אױף די באַװױנער פֿון לֵב‪ָ -‬קמַי‪ ,‬עף ַא‬
‫‪ 11‬מאַכט בלאַנק די פֿײַלן‪ ,‬פֿילט אָן‬ ‫װינט ַא צעשטעריקן‪.‬‬
‫די פֿײַלבײַטלען‪ ,‬גאָט האָט דערװעקט‬ ‫‪ 2‬און איך װעל אָנשיקן אױף‬
‫דעם גײַסט פֿון די מלכים פֿון מָדַ י;‬ ‫בבֿל פֿרעמדע‪ ,‬און זײ װעלן‬
‫װאָרום אױף בבֿל איז זײַן טראַכטונג‪ ,‬זי‬ ‫זײ װינטשופֿלען‪ ,‬עף און װעלן‬
‫צו צעשטערן‪ ,‬װײַל די נקמה פֿון גאָט‬ ‫אױסלײדיקן איר לאַנד; װאָרום פֿון‬
‫איז דאָס‪ ,‬די נקמה פֿאַר זײַן טעמפּל‪.‬‬ ‫רונד אַרום װעלן זײ זײַן אױף איר‪,‬‬
‫‪ 12‬קעגן די מױערן פֿון בבֿל הײבט‬ ‫אין דעם טאָג פֿון אומגליק‪.‬‬
‫אױף ַא פֿאָן‪ ,‬פֿאַרשטאַרקט די װאַך‪,‬‬ ‫‪ 3‬אַהין זאָל שפּאַנען דער שפּאַנער‬
‫שטעלט אױף װעכטער‪ ,‬ברײט אָן‬ ‫זײַן בױגן‪ ,‬און אַהין זאָל ער זיך‬
‫לױערער‪ ,‬װאָרום אי געטראַכט האָט‬ ‫אױפֿהײבן אין זײַן פּאַנצער; און איר‬
‫גאָט אי געטאָן װאָס ער האָט גערעדט‬ ‫זאָלט ניט שױנען אירע יונגעלײַט;‬
‫אױף די באַװױנער פֿון בבֿל‪.‬‬ ‫פֿאַרװיסט איר גאַנצן חיל‪.‬‬
‫‪ 13‬דו װאָס װױנסט ב ַײ גרױסע‬ ‫‪ 4‬און דערשלאָגענע װעלן פֿאַלן אין‬
‫װאַסערן‪ ,‬דו רײַכע אין אוֹצרות‪,‬‬ ‫לאַנד פֿון די כַּשׂדים‪ ,‬און דערשטאָכענע‬
‫געקומען איז דײַן סָוף‪ ,‬די מאָס פֿון דײַן‬ ‫אין אירע גאַסן‪.‬‬
‫גײציקײט‪.‬‬ ‫‪ 5‬װאָרום ניט פֿאַראַלמנט איז ישׂראל‬
‫‪ 14‬גאָט פֿון צבָאוֹת האָט געשװאָרן‬ ‫און יהודה פֿון זײַן גאָט‪ ,‬פֿון יהוה‬
‫ב ַײ זיך‪ :‬פֿאַר װאָר‪ ,‬איך פֿיל דיך אָן‬ ‫פֿון צבָאוֹת; װאָרום זײער לאַנד איז‬
‫מיט מענטשן װי הײשעריקן‪ ,‬און זײ‬ ‫פֿול מיט שולד אַקעגן דעם הײליקן פֿון‬
‫װעלן אױסרופֿן קעגן דיר ”הֵידָ ד“!‬ ‫ישׂראל‪.‬‬
‫‪ 15‬ער האָט געמאַכט די ערד מיט‬ ‫‪ 6‬אַנטלױפֿט פֿון בבֿל‪ ,‬און ראַטעװעט‬
‫זײַן כּוֹך‪ ,‬ער האָט אױפֿגעשטעלט‬ ‫איטלעכער זײַן נפֿש‪ ,‬אירזאָלט ניט‬
‫די װעלט מיט זײַן חכמה‪ ,‬און מיט‬ ‫פֿאַרשניטן װערן דורך איר זינד;‬
‫זײַן פֿאַרשטאַנדיקײט אױסגעשפּרײט‬ ‫װאָרום ַא צײַט פֿון ן קמה איז דאָס ב ַײ‬
‫די הימלען‪.‬‬ ‫גאָט‪ַ ,‬א פֿאַרגעלטונג באַצאָלט ער איר‪.‬‬
‫‪ 16‬בײַם קָול פֿון זײַן דונערן װערט‬ ‫‪ַ 7‬א גילדערנער כָּוס איז בבֿל געװען‬
‫ַא פֿילקײט פֿון װאַסער אין הימל‪ ,‬און‬ ‫אין גאָטס האַנט‪ ,‬די גאַנצע ערד האָט‬
‫ער ברטענגט אױף װאָלקנס פֿון עק פֿון‬ ‫זי פֿאַרשיכּורט; פֿון איר װײַן האָבן די‬
‫דער ערד; ער מאַכט בליצן צום רעגן‪,‬‬ ‫פֿעלקער געטרונקען‪ ,‬דרום זײַנען די‬
‫און ציט אַרױס פֿון זײַנע שפּײַכלערס‬ ‫פֿעלקער צעדולט געװאָרן‪.‬‬
‫‪743‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪51:17—51:34‬‬
‫‪ 26‬און מע װעט ניט נעמען פֿון דיר‬ ‫דעם װינט‪.‬‬

‫ַא שטײן פֿאַר ַא װינקל‪ ,‬און ַא שטײן‬ ‫אי‬ ‫מענטש‬ ‫‪ 17‬איטלעכער‬
‫פֿאַר גרונטפֿעסטן; נײַערט אײביקע‬ ‫פֿאַרשטאַנד‪,‬‬ ‫אָן‬ ‫פֿאַרגרעבט‪,‬‬
‫װיסטענישן װעסטו זײַן‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬ ‫איטלעכער שמעלצער װערט צו‬
‫‪ 27‬הײבט אױף ַא פֿאָן אין לאַנד‪,‬‬ ‫שאַנד פֿון דעם געץ‪ ,‬װאָרום פֿאַלש‬
‫בלאָזט ַא שוֹפֿר צװישן די פֿעלקער‪,‬‬ ‫איז זײַן געגאָסענער אָפּגאָט‪ ,‬און קין‬
‫ברײט אָן קעגן איר די פֿעלקער‪ ,‬רופֿט‬ ‫אָטעם איז אין זײ ניטאָ‪.‬‬
‫אַר ָרט‪,‬‬
‫צונױף קעגן איר די קיניגרײַכן ָ‬ ‫‪ 18‬נישטיק זײַנען זײ‪ַ ,‬א װערק פֿון‬
‫מִני‪ ,‬און אַשכּנַז; זעצט אױף קעגן איר‬ ‫פֿאַרפֿירעניש; אין דער צײַט פֿון זײער‬
‫ַא חיל‪-‬פֿירער‪ ,‬ברענגט אַרױף פֿערד װי‬ ‫רעכנשאַפֿט װעלן זײ אונטערגײן‪.‬‬
‫האָריקע הײשעריקן‪.‬‬ ‫‪ 19‬ניט אַזױ װי די דאָזיקע איז דער‬
‫‪ 28‬ברײט אָן קעגן איר די פֿעלקער‪,‬‬ ‫טײל פֿון יעקב‪ ,‬װאָרום ער איז דער‬
‫די מלכים פֿון מָדַ י‪ ,‬אירע דוכּסים און‬ ‫באַשעפֿער פֿון אַלץ‪ ,‬און ישׂראל איז‬
‫אַלע אירע פֿירשטן‪ ,‬און דאָס גאַנצע‬ ‫דער שבט פֿון זײַן אַרבונג; יהוה פֿון‬
‫לאַנד פֿון זײַן ממשלה‪.‬‬ ‫צבָאוֹת איז זײַן נאָמען‪.‬‬
‫‪ 29‬און די ערד שטורעמט און‬ ‫‪ַ 20‬א האַמער ביסטו מיר‪ַ ,‬א געצײַג‬
‫ציטערט‪ ,‬װאָרום מקױם געװאָרן‬ ‫פֿון מלחמה‪ ,‬און איך װעל צעברעכן‬
‫זײַנען אױף בבֿל די טראַכטונגען פֿון‬ ‫מיט דיר פֿעלקער‪ ,‬און צעשטערן מיט‬
‫גאָט‪ ,‬צו מאַכן לאַנד בבֿל צו װיסט‪ ,‬אָן‬ ‫דיר קיניגרײַכן‪.‬‬
‫ַא װױנער‪.‬‬ ‫‪ 21‬און איך װעל צעברעכן מיט דיר‬
‫‪ 30‬די גיבוֹרים פֿון בבֿל האָבן‬ ‫דעם פֿערד און זײַן רײַטער‪ ,‬און איך‬
‫אױפֿגעהערט מלחמה האַלטן‪ ,‬זײ זיצן‬ ‫װעל צעברעכן מיט דיר דעם רײַטװאָגן‬
‫אין די פֿעסטונגען; אָפּגעטאָן האָט זיך‬ ‫און זײַן רײַטער;‬
‫זײער גבורה‪ ,‬זײ זײַנען געװאָרן װי‬ ‫‪ 22‬און איך װעל צעברעכן מיט דיר‬
‫װײַבער; מע האָט אָנגעצונדן אירע‬ ‫מאַן און װײַב‪ ,‬און איך װעל צעברעכן‬
‫װוִּינונגען‪ ,‬צעבראָכן געװאָרן זײַנען‬ ‫מיט דיר אַלט און יונג‪ ,‬און איך װעל‬
‫אירע ריגלען‪.‬‬ ‫צעברעכן מיט דיר בכור און מײדל;‬
‫‪ַ 31‬א לױפֿער קעגן ַא לױפֿער לױפֿט‪,‬‬ ‫‪ 23‬און איך װעל צעברעכן מיט דיר‬
‫און אַן אָנזאָגער קעגן אַן אָנזאָגער‪,‬‬ ‫דעם פּאַסטוך און זײַן סטאַדע‪ ,‬און‬
‫אָנצוזאָגן דעם מלך פֿון בבֿל‪ ,‬אַז זײַן‬ ‫איך װעל צעברעכן מיט דיר דעם‬
‫שטאָט איז באַצװוּנגען פֿון אַלע עקן;‬ ‫אַקערמאַן און זײַן געשפּאַן‪ ,‬און איך‬
‫‪ 32‬און די איבערפֿאָרן זײַנען‬ ‫װעל צעברעכן מיט דיר דוכּסים און‬
‫פֿאַרכאַפּט‪ ,‬און די פֿעסטונגען האָט‬ ‫פֿירשטן‪.‬‬
‫מען פֿאַרברענט אין פֿײַער‪ ,‬און די‬ ‫‪ 24‬אָבער איך װעל באַצאָלן בבֿל און‬
‫מלחמה‪-‬לײַט זײַנען צעטומלט‪.‬‬ ‫אַלע באַװױנער פֿון כּקשׂדים אַל זײער‬
‫‪ 33‬װאָרום אַזױ האָט געזאָגט יהוה‬ ‫בײז װאָס זײ האָבן געטאָן אין צִיוֹן פֿאַר‬
‫פֿון צבָאוֹת‪ ,‬דער גאָט פֿון ישׂראל‪:‬‬ ‫אײַערע אױגן‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬
‫טאָכטער בבֿל איז װי ַא שײַער אין דער‬ ‫‪ 25‬זע‪ ,‬איך קום צו דיר‪ ,‬דו‬
‫צײַט װאָס מע טרעט אים; נאָך ַא קלײן‬ ‫צעשטעריקער באַרג‪ ,‬זאָגט גאָט‪,‬‬
‫װײַלע‪ ,‬און קומען װעט די שניטצײַט‬ ‫װאָס צעשטערט די גאַנצע ערד; און‬
‫אױף איר‪.‬‬ ‫איך װעל אױסשטרעקן מײַן האַנט‬
‫‪ 34‬פֿאַרצערט האָט מיך‪ ,‬צעדריקט‬ ‫אױף דיר‪ ,‬און װעל דיך אַראָפּקײַקלען‬
‫ַדראצַר דער מלך פֿון‬ ‫האָט מיך‪ ,‬נבוכ ֶ‬ ‫פֿון די װעלזן‪ ,‬און דיך מאַכן פֿאַר אַן‬
‫בבֿל; װי ַא לײדיקע כּלי האָט ער‬ ‫אױסגעברענטן באַרג‪.‬‬
‫‪51:35—51:53‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪744‬‬
‫ניט שטראָמען צו אים פֿעלקער; אױך‬ ‫מיך אָפּגעשטעלט‪ ,‬װי ַא קראָקאָדיל‬

‫די מױער פֿון בבֿל טוט פֿאַלן‪.‬‬ ‫האָט ער מיך אײַנגעשלונגען; ער‬
‫‪ 45‬גײט אַרױס פֿון איר‪ ,‬מײַן פֿאָלק‪,‬‬ ‫האָט אָנגעפֿילט זײַן בױך מיט מײַנע‬
‫און ראַטעװעט איטלעכער זײַן נפֿש‪,‬‬ ‫געריכטן; אַװעקגעשװענקט האָט ער‬
‫פֿון דעם גרימצאָרן פֿון גאָט‪.‬‬ ‫מיך‪.‬‬
‫‪ 46‬און זאָל ניט שלאַף װערן אײַער‬ ‫‪” 35‬דאָס אומרעכט צו מיר און‬
‫האַרץ‪ ,‬אַז איר זאָלט מוֹרא האָבן פֿאַר‬ ‫מײַן פֿלײש אױף בבֿל!“ זאָגט די‬
‫דער הערונג װאָס װערט געהערט אין‬ ‫באַװױנערין פֿון צִיוֹן; און‪” :‬מײַן בלוט‬
‫לאַנד; װאָרום ַא הערונג װעט קומען‬ ‫אױף די באַװױנער פֿון כַּשׂדים!“ זאָגט‬
‫אײן יאָר‪ ,‬און דאָס יאָר נאָכדעם ַא‬ ‫ש ַלי ִם‪.‬‬
‫ירו ָ‬
‫הערונג‪ ,‬און רױב װעט זײַן אין לאַנד‪,‬‬ ‫‪ 36‬דרום האָט גאָט אַזױ געזאָגט‪:‬‬
‫ַא געװעלטיקער קעגן ַא געװעלטיקער‪.‬‬ ‫זע‪ ,‬איך קריג דײַן גריג‪ ,‬און װעל זיך‬
‫‪ 47‬פֿאַר װאָר‪ ,‬זע‪ ,‬טעג קומען‪ ,‬און‬ ‫נוֹקם זײַן דײַן נקמה; און איך װעל‬
‫איך װעל זיך אָפּרעכענען מיט די געצן‬ ‫אױסטריקענען איר אים‪ ,‬און טרוקן‬
‫פֿון בבֿל‪ ,‬און איר גאַנץ לאַנד װעט זיך‬ ‫מאַכן איר קװאַל‪.‬‬
‫שעמען‪ ,‬און אַלע אירע דערשלאָגענע‬ ‫‪ 37‬און בבֿל װעט װערן צו הױפֿנס‪ַ ,‬א‬
‫װעלן פֿאַלן אין איר מיט‪.‬‬ ‫װױנונג פֿון שאַקאַלן‪ַ ,‬א שרעק און ַא‬
‫‪ 48‬און זינגען װעלן איבער גָבל הימל‬ ‫שמוצערונג‪ ,‬אָן ַא באַװױנער‪.‬‬
‫און ערד און אַלץ װאָס אין זײ; װאָרום‬ ‫‪ 38‬אין אײנעם װי יונגלײַבן װעלן‬
‫פֿון צפֿון װעלן קומען אױף איר די‬ ‫זײ ברילן‪ ,‬װי קלײנע לײַבן װעלן זײ‬
‫פֿאַרװיסטערס‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬ ‫שרײַען‪.‬‬
‫‪ 49‬אױך בבֿל איז צום פֿאַלן‪ ,‬איר‬ ‫‪ 39‬מיט גיפֿט װעל איך צוריכטן‬
‫דערשלאָגענע פֿון ישׂראל! אױך אין‬ ‫זײער טראַנק‪ ,‬און איך װעל זײ‬
‫בבֿל טוט מען פֿאַלן‪ ,‬איר דערשלאָגענע‬ ‫פֿאַרשיכּורן‪ ,‬כּדי זײַן זאָלן זיך צאַפּלען‪,‬‬
‫פֿון דער גאַנצער ערד!‬ ‫און אײַנשלאָפֿן אַן אײביקן שלאָף‪ ,‬און‬
‫‪ 50‬איר אַנטרונענע פֿון שװערד‪,‬‬ ‫זיך ניט אױפֿכאַפּן‪ ,‬זאָגט גאָט‪.‬‬
‫גײט‪ ,‬איר זאָלט אײַך ניט אָפּשטעלן;‬ ‫‪ 40‬איך װעל זײ מאַכן נידערן װי‬
‫דערמאָנט פֿון דער װײַטן גאָט‪ ,‬און‬ ‫לעמער צו דער שכיטה‪ ,‬װי װידערס‬
‫ש ַלי ִם זאָל אױפֿגײן אױף אײַער‬ ‫ירו ָ‬ ‫מיט בעק‪.‬‬
‫האַרצן‪.‬‬ ‫ששַך‪,‬‬‫‪ 41‬װי איז באַװוּנגען געװאָרן ֵ‬
‫‪” 51‬מיר שעמען זיך‪ ,‬װײַל כרפּות‬ ‫און אײַנגענומען געװאָרן דער לױב פֿון‬
‫האָבן מר זיך אָנגעהערט‪ַ ,‬א בושה‬ ‫דער גאַנצער ערד! װי איז בבֿל צו‬
‫באַדעקט אונדזער פּנים‪ ,‬װײַל פֿרעמדע‬ ‫װיסט געװאָרן צװישן די פֿעלקער!‬
‫זײַנען געקומען אױף די הײליקטומען‬ ‫‪ 42‬אױפֿגעגאַנגען איז ער אים אױף‬
‫פֿון גאָטס הױז“‪.‬‬ ‫בבֿל; פֿון זײַנע פֿיל אינדן איז זי‬
‫‪ 52‬אָבער זע‪ ,‬טעג קומען‪ ,‬זאָגט גאָט‪,‬‬ ‫פֿאַרדעקט געװאָרן‪.‬‬
‫און איך װעל זיך אָפּרעכענען מיט איר‬ ‫‪ 43‬אירע שטעט זײַנען געװאָרן ַא‬
‫געצן‪ ,‬און אין איר גאַנצן לאַנד װעלן‬ ‫װיסטעניש‪ַ ,‬א טרוקן לאַנד און ַא‬
‫קרעכצן דערשלאָגענע‪.‬‬ ‫מדבר‪ַ ,‬א לאַנד װאָס קײן שוממענטש‬
‫‪ 53‬װען אַרױפֿגײן אין הימל זאָל‬ ‫װױנט ניט דערין‪ ,‬און קײן מענטשנקינד‬
‫בבֿל‪ ,‬און װען זי זאָל באַפֿעסטיקן די‬ ‫גײט ניט דורך דערין‪.‬‬
‫הײך פֿון איר מאַכט‪ ,‬װעלן פֿון מיר‬ ‫‪ 44‬און איך װעל זיך אָפּרעכענען מיט‬
‫קומען פֿאַרװיסטערס אױף איר‪ ,‬זאָגט‬ ‫בל אין בבֿל‪ ,‬עף און װעל אַרױסציען‬
‫גאָט‪.‬‬ ‫זײַן שלונג פֿון זײַן מױל‪ ,‬און מער װעלן‬
‫‪745‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪51:54—52:5‬‬
‫‪ 62‬און זאָלסט זאָגן‪ :‬גאָט‪ ,‬דו האָסט‬ ‫‪ַ 54‬א קָול פֿון געשרײ פֿון בבֿל‪ ,‬און ַא‬
‫גערעדט אױף דעם דאָזיקן אָרט‪ ,‬אים‬ ‫גרױסער בראָך פֿון לאַנד כַּשׂדים!‬
‫צו פֿאַרשנײַדן‪ ,‬אַז קײן װױנער זאָל‬ ‫‪ 55‬װאָרום גאָט פֿאַרװיסט בבֿל‪,‬‬
‫אין אים ניט זײַן‪ ,‬פֿון ַא מענטש ביז‬ ‫און עט אונטערברענגען פֿון איר דעם‬
‫ַא בהמה‪ ,‬נײַערט אײביקע װיסטענישן‬ ‫גרױסן טומל; און זײערע אינדן װעלן‬
‫זאָל עס זײַן‪.‬‬ ‫ברומען װי גרױסע װאַסערן; עס‬
‫‪ 63‬און עס װעט זײַן‪ ,‬װי דו ענדיקסט‬ ‫הילכט דער ליאַרעם פֿון זײער קָול‪.‬‬
‫לײַענען דאָס דאָזיקע בוך‪ ,‬זאָלסטו‬ ‫‪ 56‬װאָרום עס קומט אױף איר‪,‬‬
‫אָנבינדן אָן אים ַא שטײן‪ ,‬און עס‬ ‫אױף בבֿל‪ַ ,‬א פֿאַרװיסטער‪ ,‬און אירע‬
‫פּרת;‬
‫אַרײַנװאַרפֿן אין מיטן ָ‬ ‫גיבוֹרים װעלן באַצװוּנגען װערן‪,‬‬
‫‪ 64‬און זאָלסט זאָגן‪ :‬אַזױ װעט‬ ‫זײערע בױגנס װערן צעבראָכן;‬
‫אײַנגעזונקען װערן בבֿל‪ ,‬און ניט‬ ‫װאָרום ַא גאָט פֿון פֿאַרגעלטונג איז‬
‫אױפֿשטײן‪ ,‬פֿון װעגן דעם בײז װאָס‬ ‫יהוה‪ ,‬באַצאָלן װעט ער באַצאָלן‪.‬‬
‫איך ברענג אױף איר‪ .‬און זײ װעלן‬ ‫‪ 57‬און איך װעל פֿאַרשיכּורן אירע‬
‫פֿאַרמאַטערט װערן‪ .‬ביז דאַנען זײַנען‬ ‫האַרן און אירע חכמים‪ ,‬אירע דוכּסים‬
‫די װערטער פֿון י ִרמי ָהון‪.‬‬ ‫און אירע פֿירשטן און אירע גיבוֹרים‪,‬‬
‫און זײ װעלן אײַנשלאָפֿן אַן אײביקן‬
‫שלאָף‪ ,‬און װעלן זיך ניט אױפֿכאַפּן‪,‬‬
‫אײן און צװאַנציק יאָר איז‬
‫צִד ִקי ָהו אַלט געװען‪ ,‬אַז ער‬
‫איז געװאָרן מלך‪ ,‬און עלף יאָר האָט‬
‫‪52‬‬ ‫זאָגט דער קיניג – יהוה פֿון צבָאוֹת איז‬
‫זײַן נאָמען‪.‬‬
‫ש ַלי ִם; און דער‬ ‫ער געקיניגט אין ירו ָ‬ ‫גאָט‬ ‫‪ 58‬אַזױ האָט געזאָגט‬
‫נאָמען פֿון זײַן מוטער איז געװען‬ ‫פֿון צבָאוֹת‪ :‬אײַנגעװאָרפֿן װעלן‬
‫חַמוטַל די טאָכטער פֿון י ִרמי ָהון פֿון‬ ‫אײַנגעװאָרפֿן װערן די ברײטע מױערן‬
‫לִבנָה‪.‬‬ ‫פֿון בבֿל‪ָ ,‬א און אירע הױכע טױערן‬
‫‪ 2‬און ער האָט געטאָן װאָס איז‬ ‫װעלן אין פֿײַער אָנגעצונדן װערן; און‬
‫שלעכט אין די אױגן פֿון גאָט‪ ,‬אַזױ װי‬ ‫די פֿעלקער װעלן זיך מיען אומנישט‪,‬‬
‫אַלץ װאָס יהוֹי ָקים האָט געטאָן‪.‬‬ ‫און די אומות פֿאַרן פֿײַער; און זײ‬
‫װעלן פֿאַרמאַטערט װערן‪.‬‬
‫‪ 3‬װאָרום פֿון װעגן דעם צאָרן פֿון‬ ‫‪ 59‬דאָס װאָרט װאָס י ִרמי ָהו הנבֿיא‬
‫ש ַלי ִם און‬‫גאָט איז דאָס געשען אין ירו ָ‬ ‫האָט באַפֿױלן שׂ ָֿפי ָה דעם זון פֿון נ ִֵרי ָה‬
‫יהודה‪ ,‬ביז ער האָט זײ אַװעקגעװאָרפֿן‬ ‫דעם זון פֿון מַח ֵסי ָהן‪ ,‬װען ער איז‬
‫פֿון זײַן פּנים‪.‬‬ ‫געגאַנגען מיט צִד ִקי ָהו דעם מלך פֿון‬
‫‪ 4‬און צִד ִקי ָהו האָט װידערשפּעניקט‬ ‫יהודה קײן בבֿל‪ ,‬אין פֿירטן יאָר פֿון‬
‫אָן דעם מלך פֿון בבֿל‪ .‬און עס איז‬ ‫שׂרי ָה איז געװען דער‬ ‫זין מלוכה; און ָ‬
‫געװען אין נײַנטן יאָר פֿון זײַן מלוכה‪,‬‬ ‫לאַגערמײַסטער‪.‬‬
‫אין צענטן חוֹדש‪ ,‬אין צענטן טאָג פֿון‬ ‫‪ 60‬און י ִרמי ָהו האָט אױפֿגעשריבן‬
‫ַדראצַר דער‬ ‫חוֹדש‪ ,‬איז געקומען נבוכ ֶ‬ ‫דאָס גאַנצע בײז װאָס װעט קומען אױף‬
‫מלך פֿון בבֿל‪ ,‬ער מיט זײַן גאַנצן‬ ‫בבֿל‪ ,‬אין אײן בוך‪ ,‬אַלד די דאָזיקע‬
‫ש ַלי ִם‪ ,‬און זײ האָבן‬ ‫חיל‪ ,‬אױף ירו ָ‬ ‫װערטער װאָס זײַנען געשריבן אױף‬
‫געלעגערט אױף איר‪ ,‬און געבױט ַא‬ ‫בבֿלל‪.‬‬
‫באַלעגערומױער רונד אַרום איר‪.‬‬ ‫‪ 61‬און י ִרמי ָהו האָט געזאָגט צו‬
‫‪ 5‬און די שטאָט איז געװען אין‬ ‫שׂרי ָהן‪ :‬װי דו קומסט קײן בבֿל‪ ,‬אַזױ‬ ‫ָ‬
‫באַלעגערונג ביזן עלפֿטן יאָר פֿון מלך‬ ‫זאָלסטו זען און איבערלײענען אַלע די‬
‫צִד ִקי ָהון‪.‬‬ ‫דאָזיקע װערטער‪,‬‬
‫‪52:6—52:20‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪746‬‬
‫אין פֿײַער‪.‬‬ ‫‪ 6‬אין פֿירטן חוֹדש‪ ,‬אין נײַנטן טאָג‬

‫ש ַלי ִם‬‫‪ 14‬און אַלד מױערן פֿון ירו ָ‬ ‫פֿון חוֹדש‪ ,‬האָט זיך געשטאַרקט דער‬
‫רונד אַרום האָט דער גאַנצער כֵל פֿון די‬ ‫הונגער אין שטאָט‪ ,‬און עס איז ניט‬
‫כַּשׂדים װאָס מיט דעם הױפּט פֿון דעם‬ ‫געװען קײן ברױט פֿאַר דעם פֿאָלק פֿון‬
‫לײַב‪-‬חיל אײַנגעװאָרפֿן‪.‬‬ ‫לאַנד‪.‬‬
‫‪ 15‬און פֿון די ראָימע פֿון פֿאָלק‬ ‫‪ 7‬איז אײַנגעבראָכן געװאָרן די‬
‫און דעם רעשט פֿון פֿאָלק װאָס‬ ‫שטאָט; און אַלע מלחמהלײַט זײַנען‬
‫זײַנען געבליבן אין שטאָט‪ ,‬און די‬ ‫אַנטלאָפֿן‪ ,‬און זײַנען אַרױס פֿון שטאָט‬
‫צוגעפֿאַלענע װאָס זײַנען צוגעפֿאַלן צו‬ ‫ב ַײ נאַכט דורך דעם טױער צװישן די‬
‫דעם מלך פֿון בבֿל‪ ,‬און דעם רעשט‬ ‫צװײ מױערן װאָס בײַם מלכס גאָרטן‬
‫פֿון די מײַנסטער‪ ,‬האָט נבוז ְַראַדָ ן דער‬ ‫– און די כַּשׂדים זײַנען געװען בײַן‬
‫הױפּט פֿון דעם לײַב‪-‬חיל פֿאַרטריבן‪.‬‬ ‫שטאָט רונד אַרום – און זײ זײַנען‬
‫‪ 16‬אָבער פֿון די אָרימע פֿון לאַנד‬ ‫אַװעק מיטן װעג פֿון פּלױן‪.‬‬
‫האָט נבוז ְַראַדָ ן דער הױפּט פֿון‬ ‫‪ 8‬האָט דער כֵל פֿון די כַּשׂדים‬
‫דעם לײַב‪-‬חיל איבערגעלאָזט פֿאַר‬ ‫נאָכגעיאָגט דעם מלך‪ ,‬און זײ האָבן‬
‫װײַנגערטנירער און פֿאַר אַקערלײַט‪.‬‬ ‫אָנגעיאָגט צִד ִקי ָהון אין די פּלױנען פֿון‬
‫‪ 17‬און די קופּערנע זײַלן װאָס אין‬ ‫יריחו; און זײַן גאַנצער חיל איז זיך‬
‫הױז פֿון גאָט‪ ,‬און די געשטעלן‪ ,‬און‬ ‫צעלאָפֿן פֿון אים‪.‬‬
‫דעם קופּערנעם אים װאָס אין הױז‬ ‫‪ 9‬און זײ האָבן געכאַפּט דעם מלך‪,‬‬
‫פֿון גאָט‪ ,‬האָבן די כַּשׂדים צעבראָכן‪,‬‬ ‫און האָבן אים אַרױפֿגעבראַכט צו דעם‬
‫און האָבן אַװעקגעטראָגן זײער גאַנצע‬ ‫מלך פֿון בבֿל קײן ִרבלָה אין לאַנד‬
‫קופּער קײן בבֿל‪.‬‬ ‫חמָת; און ער האָט אַרױסגעזאָגט אױף‬
‫‪ 18‬אױך די טעפּ‪ ,‬און די שופֿלען‪,‬‬ ‫אים ַא משפּט‪.‬‬
‫און די שנײַצמעסערס‪ ,‬און די‬ ‫‪ 10‬און דער מלך פֿון בבֿל האָט‬
‫שפּרענגבעקנס‪ ,‬און די שאָלן‪ ,‬און אַלע‬ ‫געשאָכטן די זין פֿון צִד ִקי ָהוה פֿאַר‬
‫קופּערנע כּלים װאָס מע פֿלעגט דינען‬ ‫זײַנע אױגן; און אױך אַלע האַרן פֿון‬
‫מיט זײ‪ ,‬האָבן זײ צוגענומען‪ .‬און די‬ ‫יהודה האָט ער געשאָכטן אין רבלָה‪.‬‬
‫בעקנס‪ ,‬און די פֿײַערפֿאַנען‪ ,‬און די‬ ‫‪ 11‬און צִד ִקי ָהוס אױגן האָט ער בלינד‬
‫שפּרענגבעקנס‪ ,‬און די טעפּ‪ ,‬און די‬ ‫געמאַכט‪ ,‬און האָט אים געשמידט אין‬
‫מנוֹרות‪ ,‬און די שאָלן‪ ,‬און די שיסלען‪,‬‬ ‫קופּערנע קײטן; און דער מלך פֿון בבֿל‬
‫װאָס גאָלד‪ ,‬גאָלד‪ ,‬און װאָס זילבער‪,‬‬ ‫האָט אים געבראַכט קײן בבֿל‪ ,‬און האָט‬
‫זילבער‪ ,‬האָט דער הױפּט פֿון לײַב‪-‬חיל‬ ‫אים אַרײַנגעזעצט אין װאַכהױז ביז‬
‫צוגענומען‪.‬‬ ‫דעם טאָג פֿון זײַן טױט‪.‬‬
‫‪ 19‬און די בעקנס‪ ,‬און די‬ ‫‪ 12‬און אין פֿינפֿטן חוֹדש‪ ,‬אין‬
‫פֿײַערפֿאַנען‪ ,‬און די שפּרענגבעקנס‪,‬‬ ‫צענטן טאָג פֿון חוֹדש – דאָס איז דאָס‬
‫און די טעפּ‪ ,‬און די מנוֹרות‪ ,‬און די‬ ‫נײַנצנטע יאָר פֿון מלך נבוכַדראָאצַר‪,‬‬
‫שאָלן‪ ,‬און די שיסלען‪ ,‬װאָס גאָלד‪,‬‬ ‫דעם מלך פֿון בבֿל – איז געקומען‬
‫גאָלד‪ ,‬און װאָס זילבער‪ ,‬זילבער‪ ,‬האָט‬ ‫נבוז ְַראַדָ ן דער הױפּט פֿון דעם‬
‫דער הױפּט פֿון לײַב‪-‬כֵל צוגענומען‪.‬‬ ‫לײַב‪-‬חיל‪ ,‬װאָס איז געשטאַנען פֿאַר‬
‫‪ 20‬די צװײ זײַלן‪ ,‬דער אײן ים‪ ,‬און די‬ ‫ש ַלי ִם‪.‬‬
‫דעם מלך פֿון בבֿל אין ירו ָ‬
‫צװעלף קופּערנע רינדער װאָס אונטער‬ ‫‪ 13‬און ער האָט פֿאַרברענט דאָס הױז‬
‫די געשטעלן‪ ,‬װאָס שלמה המלך האָט‬ ‫פֿון גאָט‪ ,‬און דעם מלכס הױז; און אַלע‬
‫געמאַכט פֿאַרן הױז פֿון גאָט – דאָס‬ ‫ש ַלי ִם‪ ,‬װוּ נאָר ַא הױז‬ ‫הײַזער פֿון ירו ָ‬
‫קופּער פֿון אַלע די דאָזיקע כּלים איז‬ ‫פֿון ַא גרױסן מאַן‪ ,‬האָט ער פֿאַרברענט‬
‫‪747‬‬ ‫י ְִר ְמי ָה‬ ‫‪52:21—52:34‬‬
‫ַדראצַרן‪,‬‬
‫‪ 29‬אין אַכצנטן יאָר פֿון נבוכ ֶ‬ ‫ניט געװען אָפּצוּװעגן‪.‬‬
‫ש ַלי ִם אַכט הונדערט און צװײ‬
‫און ירו ָ‬ ‫‪ 21‬און די זײַלן‪ :‬אַכצן אײַלן איז‬
‫און דרײַסיק נפֿשות;‬ ‫געװען די הײך פֿון אײן זײַל‪ ,‬און ַא‬
‫פֿאָדים פֿון צװעלף אײַלן האָט אים‬
‫אַרומגערינגלט‪ ,‬און זײַן גרעב איז‬
‫‪ 30‬אין דר ַײ און צװאַנציקסטן יאָר‬ ‫געװען פֿיר פֿינגער; הױל אינעװײניק‪.‬‬
‫ַדראצַרן האָט נבוז ְַראַדָ ן דער‬
‫פֿון נבוכ ֶ‬ ‫‪ 22‬און ַא קרױן איז געװען אױף‬
‫הױפּט פֿון דעם לײַב‪-‬חיל פֿאַרטריבן‬ ‫אים פֿון קופּער; און די הײך פֿון אײן‬
‫יהודהער זיבן הונדערט און פֿינף און‬ ‫זײַל איז געװען פֿינף אײַלן‪ ,‬מיט ַא‬
‫פֿערציק נפֿשות; אַלע נפֿשות‪ ,‬פֿיר‬ ‫נעצװערק און מילגרױמען אױף דער‬
‫טױזנט און זעקס הונדערט‪.‬‬ ‫קרױן רונד אַרום‪ ,‬אַלצדינג פֿון קופּער;‬
‫און אַזױ װי די דאָזיקע אױפֿן צװײטן‬
‫זײַל‪ ,‬מיט מילגרױמען‪.‬‬
‫‪ 23‬און די מילגרױמען זײַנען געװען‬
‫‪ 31‬און עס איז געװען אין זיבן‬ ‫זעקס און נײַנציק צו דערױסן צו;‬
‫און דרײַסיקסטן יאָר פֿון דעם גלות‬ ‫אַלע מילגרױמען אױפֿן נעצװערק רונד‬
‫פֿון יהוֹי ָכין דעם מלך פֿון יהודה‪,‬‬ ‫אַרום זײַנען געװען הונדערט‪.‬‬
‫אין צװעלפֿטן חוֹדש‪ ,‬אין פֿינף און‬ ‫‪ 24‬און דער הױפּט פֿון דעם לײַב‪-‬כֵל‬
‫צװאַנציקסטן טאָג פֿון חוֹדש‪ ,‬האָט‬ ‫שׂרי ָה דעם אױבער‪-‬כּהן‪,‬‬ ‫האָט גענומען ָ‬
‫אֶויל‪-‬מרוֹדַ ך דער מלך פֿון בבֿל‪ ,‬אין‬ ‫און צ ֿפַני ָה דעם צװײטן כּהן‪ ,‬און די‬
‫דעם יאָר װאָס ער איז געװאָרן מלך‪,‬‬ ‫דר ַײ שװעלהיטער;‬
‫אױפֿגעהױבן דעם קאָפּ פֿון יהוֹי ָכין‬ ‫‪ 25‬און פֿון דער שטאָט האָט ער‬
‫דעם מלך פֿון יהודה‪ ,‬און האָט אים‬ ‫גענומען אײן הױפֿדינער װאָס איז‬
‫אַרױסגעצױגן פֿון תּפֿיסה‪.‬‬ ‫געװען דער אױפֿזעער איבער די‬
‫מלחמה‪-‬לײַט‪ ,‬און זיבן מענער פֿון די‬
‫װאָס פֿלעגן זען דעם מלכס פּנים‪ ,‬װאָס‬
‫‪ 32‬און ער האָט גערעדט צו אים‬ ‫האָבן זיך געפֿונען אין שטאָט‪ ,‬און‬
‫פֿרײַנטלעך‪ ,‬און האָט געשטעלט זײַן‬ ‫דעם שרײַבער פֿון דעם כֵל‪-‬פֿירער‪,‬‬
‫שטול איבער די שטולן פֿון די מלכים‬ ‫װאָס פֿלעגט אױפֿנעמען אין חיל דאָס‬
‫װאָס ב ַײ אים אין בבל‪.‬‬ ‫פֿאָלק פֿון לאַנד‪ ,‬און זעכציק מאַן פֿון‬
‫דעם פֿאָלק פֿון לאַנד‪ ,‬װאָס האָבן זיך‬
‫געפֿונען אין שטאָט‪.‬‬
‫‪ 26‬און נבוז ְַראַדָ ן דער הױפּט פֿון דעם‬
‫‪ 33‬און ער האָט אומגעביטן זײַנע‬ ‫לײַב‪-‬חיל האָט זײ גענומען‪ ,‬און האָט זײ‬
‫תּפֿיסה‪-‬קלײדער; און ער האָט געגעסן‬ ‫אַװעקגעפֿירט צום מלך פֿון בבֿל קײן‬
‫ב ַײ אים ברױט תּמיד‪ ,‬אַלע טעג פֿון זײַן‬ ‫ִרבלָה‪.‬‬
‫לעבן‪.‬‬ ‫‪ 27‬און דער מלך פֿון בבֿל האָט זײ‬
‫געשלאָגן און זײ געטײט אין ִרבֿלָה אין‬
‫לאַנד ַחמָת‪ .‬אַזױ איז יהודה אין גלות‬
‫ַא‬ ‫‪ 34‬און זײַן אױסקומעניש‪,‬‬ ‫אַװעק פֿון זײַן לאַנד‪.‬‬
‫שטענדיקע אױסקומעניש‪ ,‬איז אים‬ ‫‪ 28‬דאָס איז דאָס פֿאָלק װאָס‬
‫געגעבן געװאָרן פֿון דעם מלך פֿון‬ ‫ַדראצַר האָט פֿאַרטריבן‪ :‬אין‬ ‫נבוכ ֶ‬
‫בבֿל טאָגטעגלעך ביז צום טאָג פֿון זײַן‬ ‫זיבעטן יאָר‪ ,‬יהודהער דר ַײ טױזנט און‬
‫טױט‪ ,‬אַלע טעג פֿון זײַן לעבן‪.‬‬ ‫דר ַײ און צװאַנציק;‬
‫‪1:1—1:16‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪748‬‬
‫יְחֶזקֵאל‬
‫און עס איז געװען אין‬
‫איטלעכע צו דער זײַט פֿון איר פּנים‬
‫זײַנען זײ געגאַנגען‪.‬‬ ‫דרײַסיקסטן יאָר‪ ,‬אין פֿירטן‬
‫חודש אין פֿינפֿטן טאָג פֿון חודש‪ ,‬װען‬
‫‪1‬‬
‫‪ 10‬און די געשטאַלט פֿון זײערע‬ ‫איך בין געװען צװישן די פֿאַרטריבענע‬
‫פּנימער איז געװען‪ַ :‬א פּנים פֿון ַא‬ ‫בײַם טײַך כּבֿר‪ ,‬האָבן זיך געעפֿנט די‬
‫מענטשן; און ַא פּנים פֿון ַא לײב אױף‬ ‫הימלען‪ ,‬און איך האָב געזען זעונגען‬
‫דער רעכטער זײַט ב ַײ זײ פֿירן; און ַא‬ ‫פֿון גאָט‪.‬‬
‫פּנים פֿון אַן אָקס פֿון דער לינקער זײַט‬ ‫‪ 2‬אין פֿינפֿטן טאָג פֿון חודש – דאָס‬
‫ב ַײ זײ פֿירן; און ַא פּנים פֿון אַן אָדלער‬ ‫איז דאָס פֿינפֿטע יאָר נאָך דעם גלות‬
‫ב ַײ זײ פֿירן‪.‬‬ ‫פֿון מלך יוי ָכין –‬
‫‪ 11‬אַזױ זײַנען געװען זײערע‬ ‫‪ 3‬איז געװען דאָס װאָרט פֿון גאָט צו‬
‫פּנימער; און זײערע פֿליגלען זײַנען‬ ‫יחֶזקאל דעם זון פֿון בוזין‪ ,‬דעם כּהן‪,‬‬
‫געװען פֿאַנאַנדערגעשפּרײט צו דער‬ ‫אין לאַנד פֿון די כַּשׂדים בײַם טײַך כּבֿר;‬
‫הײך צו; צװײ פֿון איטלעכער זײַנען‬ ‫און די האַנט פֿון גאָט איז דאָרטן געװען‬
‫געװען באַהעפֿט אָן אײנאַנדער‪ ,‬און‬ ‫אױף אים‪.‬‬
‫צװײ האָבן באַדעקט זײערע לײַבער‪.‬‬ ‫‪ 4‬און איך האָב געזען‪ ,‬ערשט ַא‬
‫‪ 12‬און איטלעכע צו דער זײַט פֿון‬ ‫שטורעמװינט איז אָנגעקומען פֿון צפֿון‪,‬‬
‫איר פּנים זײַנען זײ געגאַנגען; װוּהין‬ ‫ַא גרױסער װאָלקן מיט ַא פֿלאַקעריקן‬
‫דער גײַסט איז געװען צו גײן‪ ,‬זײַנען‬ ‫פֿײַער און ַא שײַן רונד אַרום אים; און‬
‫זײ געגאַנגען; זײ האָבן זיך ניט‬ ‫אין מיטן פֿון אים אַזױ װי דער אָנבליק‬
‫אומגעדרײט ב ַײ זײער גײן‪.‬‬ ‫פֿון בורשטין – אין מיטן פֿון פֿײַער‪.‬‬
‫‪ 13‬און די געשטאַלט פֿון די חיות‪,‬‬ ‫‪ 5‬און אין מיטן דערפֿון איז געװען די‬
‫זײער אױסזען‪ ,‬איז געװען אַזױ װי‬ ‫געשטאַלט פֿון פֿיר חיות‪ .‬און דאָס איז‬
‫ברענעדיקע קױלן פֿײַער; אַזױ װי דאָס‬ ‫געװען זײער אױסזען‪ :‬זײ האָבן געהאַט‬
‫אױסזען פֿון בראַנדהעלצער איז דאָס‬ ‫די געשטאַלט פֿון ַא מענטשן‪.‬‬
‫אומגעגאַנגען צװישן די חיות; און דאָס‬ ‫‪ 6‬און פֿיר פּנימער זײַנען ב ַײ‬
‫פֿײַער האָט געהאַט ַא שײַן‪ ,‬און פֿון דעם‬ ‫איטלעכער געװען‪ ,‬און פֿיר פֿליגלען‬
‫פֿײַער איז אַרױסגעגאַנגען ַא בליץ‪.‬‬ ‫ב ַײ איטלעכער פֿון זײ‪.‬‬
‫‪ 14‬און די חיות זײַנען געלאָפֿן הין‬ ‫‪ 7‬און זײערע פֿיס זײַנען געװען‬
‫און צוריק‪ ,‬אַזױ װי דאָס אױסזען פֿון‬ ‫גלײַכע פֿיס‪ ,‬און זײערע פֿוסטריט‬
‫ַא בליצשטראַל‪.‬‬ ‫זײַנען געװען אַזױ װי דער פֿוסטריט פֿון‬
‫‪ 15‬און איך האָב אָנגעקוקט די חיות‪,‬‬ ‫ַא קאַלב; און זײ האָבן געפֿונקלט אַזױ‬
‫ערשט צו אײן ראָד איז אױף דער ערד‬ ‫װי בלאַנקע קופּער‪.‬‬
‫לעבן די חיות צו זײערע פֿיר פּנימער‪.‬‬ ‫‪ 8‬און הענט פֿון ַא מענטשן זײַנען‬
‫‪ 16‬דאָס אױסזען פֿון די רעדער און‬ ‫געװען פֿון אונטער זײערע פֿליגלען‬
‫זײער אַרבעט איז געװען אַזױ װי‬ ‫אױף זײערע פֿיר זײַטן; און זײערע‬
‫דער אָנבליק פֿון גאָלדשטײן‪ ,‬און אײן‬ ‫פּנימער און זײערע פֿליגלען ב ַײ זײ‬
‫געשטאַלט איז געװען ב ַײ זײ פֿירן; און‬ ‫פֿירן –‬
‫זײער אױסזען און זײער אַרבעט איז‬ ‫‪ 9‬זײערע פֿליגלען זײַנען געװען‬
‫געװען אַזױ װי עס װאָלט זײַן ַא ראָד‬ ‫באַהעפֿט אײנער צום אַנדערן – האָבן‬
‫אין ַא ראָד‪.‬‬ ‫זיך ניט אומגעדרײט ב ַײ זײער גײן;‬
‫‪749‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪1:17—2:3‬‬
‫אַזױ װי דאָס גערױש פֿון ַא מחנה; אַז‬ ‫‪ 17‬אַז זײ זײַנען געגאַנגען זײַנען זײ‬
‫זײ האָבן זיך אָפּגעשטעלט‪ ,‬האָבן זײ‬ ‫געגאַנגען צו זײערע פֿיר זײַטן; זײ‬
‫אַראָפּגעלאָזט זײערע פֿליגלען‪.‬‬ ‫האָבן זיך ניט אומגעדרײט ב ַײ זײער‬
‫‪ 25‬און עס איז געװאָרן ַא גערױש‬ ‫גײן‪.‬‬
‫איבער דעם הימל װאָס אױף זײערע‬ ‫‪ 18‬און זײערע רײפֿן – אי זײ האָבן‬
‫קעפּ‪ ,‬אַז זײ האָבן זיך אָפּגעשטעלט‪,‬‬ ‫געהאַט ַא הױכקײט‪ ,‬אי זײ האָבן‬
‫אַראָפּלאָזנדיק זײערע פֿליגלען‪.‬‬ ‫געהאַט ַא מוֹראדיקײט; און זײערע‬
‫‪ 26‬און איבער דעם הימל װאָס אױף‬ ‫רײפֿן זײַנען געװען פֿול מיט אױגן רונד‬
‫זײערע קעפּ איז געװען אַזױ װי‬ ‫אַרום ב ַײ זײ פֿירן‪.‬‬
‫דאָס אױסזען פֿון סאַפּירשטײן‪ ,‬די‬ ‫‪ 19‬און אַז די חיות זײַנען געגאַנגען‪,‬‬
‫געשטאַלט פֿון ַא טראָן; און אױף דער‬ ‫זײַנען געגאַנגען די רעדער לעבן זײ‪,‬‬
‫געשטאַלט פֿון דעם טראָן ַא געשטאַלט‬ ‫און אַז די חיות האָבן זיך אױפֿגעהױבן‬
‫אַזױ װי דאָס אױסזען פֿון ַא מענטשן‪,‬‬ ‫פֿון דער ערד‪ ,‬האָבן זיך אױפֿגעהױבן‬
‫אױבן אױף אים‪.‬‬ ‫די רעדער‪.‬‬
‫‪ 27‬און איך האָב געזען אַזױ װי דעם‬ ‫‪ 20‬װוּהין נאָר דער גײַסט איז געװען‬
‫אָנבליק פֿון בורשטין‪ ,‬מיט אַן אײַנראַם‬ ‫צו גײן‪ ,‬זײַנען זײ געגאַנגען אַהין װוּ‬
‫דערצו רונד אַרום אַזױ װי דאָס אױסזען‬ ‫דער גײַסט איז געװען צו גײן‪ ,‬און די‬
‫פֿון פֿײַער‪ ,‬פֿון דעם אױסזען פֿון זײַנע‬ ‫רעדער האָבן זיך אױפֿגעהױבן באַגלײַך‬
‫לענדן און אַרױף; און פֿון דעם אױסזען‬ ‫מיט זײ‪ ,‬װאָרום דער גײַסט פֿון די חיות‬
‫פֿון זײַנע לענדן און אַראָפּ האָב איך‬ ‫איז געװען אין די רעדער‪.‬‬
‫געזען אַזױ װי דאָס אױסזען פֿון פֿײַער‪,‬‬ ‫‪ 21‬אַז יענע זײַנען געגאַנגען‪ ,‬זײַנען‬
‫מיט ַא שײַן רונד אַרום אים‪.‬‬ ‫זײ געגאַנגען‪ ,‬און אַז יענע האָבן‬
‫‪ 28‬אַזױ װי דאָס אױסזען פֿון‬ ‫זיך אָפּגעשטעלט‪ ,‬האָבן זײ זיך‬
‫רעגנבױגן װאָס איז אין װאָלקן אין ַא‬ ‫אָפּגעשטעלט; און אַז זײ האָבן זיך‬
‫טאָג פֿון רעגן‪ ,‬אַזױ איז געװען דאָס‬ ‫אױפֿגעהױבן פֿון דער ערד‪ ,‬האָבן זיך‬
‫אױסזען פֿון דעם שײַן רונד אַרום‪.‬‬ ‫אױפֿגעהױבן די רעדער באַגלײַך מיט‬
‫דאָס איז געװען דאָס אױסזען פֿון‬ ‫זײ‪ ,‬װאָרום דער גײַסט פֿון די חיות איז‬
‫דער געשטאַלט פֿון גאָטס פּראַכט‪.‬‬ ‫געװען אין די רעדער‪.‬‬
‫און װי איך האָב עס געזען‪ ,‬אַזױ בין‬ ‫‪ 22‬און איבער די קעפּ פֿון די חיות איז‬
‫איך געפֿאַלן אױף מײַן פּנים‪ ,‬און איך‬ ‫געװען די געשטאַלט פֿון ַא הימל‪ ,‬אַזױ‬
‫האָב געהערט ַא קָול פֿון אײנעם װאָס‬ ‫װי דער אָנבליק פֿון מוראדיקן אײַז‪,‬‬
‫רעדט‪.‬‬ ‫אױסגעשפּרײט איבער זײערע קעפּ פֿון‬
‫און ער האָט צו מיר געזאָגט‪:‬‬ ‫אױבן‪.‬‬
‫מענטשנקינד‪ ,‬שטעל זיך אױף‬
‫דײַנע פֿיס‪ ,‬און איך װעל רעדן מיט‬
‫‪2‬‬ ‫‪ 23‬און אונטער דעם הימל זײַנען‬
‫געװען זײערע פֿליגלען‪ ,‬אײנער גלײַך‬
‫דיר‪.‬‬ ‫אַקעגן אַנדערן; צו צװײ פֿון איטלעכער‬
‫‪ 2‬און ַא גײַסט איז אַרײַן אין מיר‪,‬‬ ‫פֿון זײ האָבן צוגעדעקט‪ ,‬צו צװײ פֿון‬
‫װי ער האָט גערעדט צו מיר‪ ,‬און האָט‬ ‫איטלעכער פֿון זײ האָבן צוגעדעקט‬
‫מיך אױפֿגעשטעלט אױף מײַנע פֿיס‪,‬‬ ‫זײערע לײַבער‪.‬‬
‫און איך האָב געהערט דעם װאָס רעדט‬ ‫‪ 24‬און אַז זײ זײַנען געגאַנגען‪ ,‬האָב‬
‫צו מיר‪.‬‬ ‫איך געהערט דאָס גערױש פֿון זײערע‬
‫‪ 3‬און ער האָט צו מיר געזאָגט‪:‬‬ ‫פֿליגלען‪ ,‬אַזױ װי דאָס גערױש פֿון‬
‫מענטשנקינד‪ ,‬איך שיק דיך צו‬ ‫גרױסע װאַסערן‪ ,‬אַזױ װי דער קָול‬
‫די קינדער פֿון ישׂראל‪ ,‬צו די‬ ‫פֿון אַלמאַכטיקן‪ַ ,‬א טומלדיק גערױש‪,‬‬
‫‪2:4—3:10‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪750‬‬
‫מגילה‪ ,‬און גײ רעד צו דעם הױז פֿון‬ ‫װידערשפּעניקע שבֿטיםװאָס האָבן‬

‫ישׂראל‪.‬‬ ‫װידערשפּעניקט אָן מיר;זײ און זײערע‬
‫‪ 2‬האָב איך אױפֿגעעפֿנט מײַן מױל‪,‬‬ ‫עלטערן האָבן געבראָכן אָן מיראַזש‬
‫און ער האָט מיר געגעבן עסן די‬ ‫ביז הײַנטיקן טאָג‪.‬‬
‫דאָזיקע מגילה‪.‬‬ ‫‪ 4‬און די קינדער האָבן פֿאַרשײַטע‬
‫‪ 3‬און ער האָט צו מיר געזאָגט‪:‬‬ ‫פּנימער און האַרטע הערצער‪:‬צו זײ‬
‫מענטשנקינד‪ ,‬דײַן בױך זאָלסטו‬ ‫שיק איך דיך‪ ,‬און זאָלסט זאָגן צו‬
‫אָנשפּײַזן‪ ,‬און דײַנע אינגעװײד‬ ‫זײ‪:‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט דער האַר;‬
‫זאָלסטו אָנפֿילן‪ ,‬מיט דער דאָזיקער‬ ‫‪ 5‬און זײ‪ ,‬ס ַײ זײ װעלן הערן‪,‬‬
‫מגילה װאָס איך גיב דיר‪ .‬און איך‬ ‫און ס ַײ זײ װעלן פֿאַרמײַדן –װאָרום‬
‫האָב געגעסן‪ ,‬און זי איז געװען אין‬ ‫ַא װידערשפּעניק געזינדל זײַנען זײ‬
‫מײַן מױל אַזױ װי האָניק אין זיסקײט‪.‬‬ ‫–זאָלן זײ װיסן אַז ַא נבֿיא איז געװען‬
‫‪ 4‬און ער האָט צו מיר געזאָגט‪:‬‬ ‫צװישן זײ‪.‬‬
‫מענטשנקינד‪ ,‬גײ קום צו דעם הױז פֿון‬ ‫‪ 6‬און דו מענטשנקינד‪ ,‬זאָלסט‬
‫ישׂראל‪ ,‬און זאָלסט רעדן מיט מײַנע‬ ‫ניט מורא האָבן פֿאַר זײ‪ ,‬און ניט‬
‫װערטער צו זײ‪.‬‬ ‫מורא האָבן פֿאַר זײערע רײד‪ ,‬הגם‬
‫‪ 5‬װאָרום ניט צו ַא פֿאָלק מיט ַא‬ ‫דערנער און שטעכגעװעקס זײַנען‬
‫טונקעלער שפּראַךאון ַא שװערער‬ ‫אַרום דיר‪ ,‬און צװישן שקאָרפּיאָנען‬
‫צונג װערסטו געשיקט‪ ,‬נײַערט צו דעם‬ ‫טוסטו זיצן;פֿאַר זײערע רײד זאָלסטו‬
‫הױז פֿון ישׂראל;‬ ‫ניט מורא האָבן‪ ,‬און פֿאַר זײער‬
‫‪ 6‬ניט צו פֿעלקער ַא סךמיט ַא‬ ‫פּנים זאָלסטו ניט אַנגסטן;װאָרום ַא‬
‫טונקעלער שפּראַך און ַא שװערער‬ ‫װידערשפּעניק געזינדל זײַנען זײ‪.‬‬
‫צונג‪ ,‬װאָס דו פֿאַרשטײסט ניט זײערע‬ ‫‪ 7‬און זאָלסט רעדן מײַנע װערטער‬
‫װערטער‪ .‬פֿאַר װאָר‪ ,‬אַז איך װאָלט‬ ‫צו זײ‪ ,‬ס ַײ זײ װעלן הערן‪ ,‬און ס ַײ‬
‫דיך צו זײ געשיקט‪ ,‬װאָלטן זײ י ָא‬ ‫זײ װעלן פֿאַרמײַדן;װאָרום לױטער‬
‫צוגעהערט צו דיר‪.‬‬ ‫װידערשפּעניקײט זײַנען זײ‪.‬‬
‫‪ 7‬אָבער דאָס הױז פֿון ישׂראל װעלן‬ ‫‪ 8‬און דו מענטשנקינד‪ ,‬הער‬
‫ניט װעלן צוהערן צו דיר‪ ,‬װאָרום זײ‬ ‫װאָס איך רעד צו דיר; זאָלסט‬
‫װילן ניט צוהערן צו מיר;װאָרום דאָס‬ ‫ניט װידערשפּעניק זײַן װי דאָס‬
‫גאַנצע הױז פֿון ישׂראלהאָבן האַרטע‬ ‫װידערשפּעניקע געזינדל; מאַך אױף‬
‫שטערנס און פֿאַרשײַטע הערצער‪.‬‬ ‫דײַן מױל‪ ,‬און עס װאָס איך גיב דיר‪.‬‬
‫‪ 8‬זע‪ ,‬איך האָב געמאַכט דײַן פּנים‬ ‫‪ 9‬און איך האָב ַא קוק געטאָן‪ ,‬ערשט‬
‫האַרט אַקעגן זײער פּנים‪ ,‬און דײַן‬ ‫ַא האַנט איז אױסגעשטרעקט צו מיר‪,‬‬
‫שטערן האַרט אַקעגן זײער שטערן‪.‬‬ ‫און זע‪ ,‬אין איר איז געװען ַא מגילה‬
‫‪ 9‬װי דימענט האַרטער פֿון פֿעלדז‪,‬‬ ‫פֿון ַא בוך‪.‬‬
‫האָב איך געמאַכט דײַן שטערן;זאָלסט‬ ‫‪ 10‬און ער האָט זי אױסגעשפּרײט‬
‫ניט מורא האָבן פֿאַר זײ‪ ,‬און ניט‬ ‫פֿאַר מיר‪ ,‬און זי איז געװען באַשריבן‬
‫אַנגסטן פֿאַר זײער פּנים;װאָרום ַא‬ ‫פֿון אינעװײניק און פֿון אױסנװײניק‪,‬‬
‫װידערשפּעניק געזינדל זײַנען זײ‪.‬‬ ‫און אױף איר איז געװען אָנגעשריבן‬
‫‪ 10‬און ער האָט צו מיר געזאָגט‪:‬‬ ‫קלאָגן און זיפֿצעניש און װײ‪.‬‬
‫מענטשנקינד‪ ,‬אַלע מײַנע װערטער‬
‫װאָס איך װעל רעדן צו דיר‪ ,‬נעם אַרײַן‬
‫אין דײַן האַרצן‪ ,‬און מיט דײַנע אױערן‬
‫הער‪.‬‬
‫און ער האָט צו מיר‬
‫װאָס‬ ‫געזאָגט‪:‬מענטשנקינד‪,‬‬
‫דו געפֿינסט‪ ,‬עס‪ ,‬עס די דאָזיקע‬
‫‪3‬‬
‫‪751‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪3:11—3:25‬‬
‫‪ 19‬אָבער אױב דו האָסט געװאָרנט‬ ‫‪ 11‬און גײ קום צו די פֿאַרטריבענע‪,‬‬

‫דעם שלעכטן‪ ,‬און ער האָט זיך ניט‬ ‫צו די קינדער פֿון דײַן פֿאָלק‪ ,‬און‬
‫אומגעקערט פֿון זײַן שלעכטיקײט‪,‬‬ ‫זאָלסט רעדן צו זײ‪ ,‬און זאָגן צו זײ‪:‬אַזױ‬
‫און פֿון זײַן שלעכטן װעג‪ ,‬װעט ער‬ ‫האָט געזאָגט גאָט דער האַר;ס ַײ‬
‫שטאַרבן פֿאַר זײַן זינד‪ ,‬און דו האָסט‬ ‫זײ װעלן הערן‪ ,‬און ס ַײ זײ װעלן‬
‫מציל געװען דײַן נפֿש‪.‬‬ ‫פֿאַרמײַדן‪.‬‬
‫‪ 20‬און אַז דער גערעכטער קערט‬ ‫ַא װינט האָט מיך‬ ‫‪ 12‬און‬
‫זיך אָפּ פֿון זײַן גערעכטיקײט‪ ,‬און‬ ‫אױפֿגעהױבן‪ ,‬און איך האָב געהערט‬
‫ער טוט אומרעכט‪ ,‬װעל איך לײגן‬ ‫הינטער מיר ַא גערױש פֿון ַא גרױס‬
‫ַא שטרױכלונג פֿאַר אים; ער װעט‬ ‫ערדציטערניש‪ :‬געלױבט איז די‬
‫שטאַרבן‪ .‬װײַל דו האָסט אים ניט‬ ‫פּראַכט פֿון גאָט אין זײַן אָרט;‬
‫געװאָרנט‪ ,‬װעט ער שטאַרבן פֿאַר זײַן‬ ‫‪ 13‬און דאָס גערױש פֿון די פֿליגלען‬
‫חטא‪ ,‬און זײַנע גערעכטיקײטן װאָס‬ ‫פֿון די חיות זיך אָנרירנדיק אײנער‬
‫ער האָט געטאָן‪ ,‬װעלן ניט דערמאָנט‬ ‫אָן אַנדערן‪ ,‬און דאָס גערױש פֿון די‬
‫װערן‪ ,‬און זײַן בלוט װעל איך מאָנען‬ ‫רעדער באַגלײַך מיט זײ – ַא גערױש‬
‫פֿון דײַן האַנט‪.‬‬ ‫פֿון ַא גרױס ערדציטערניש‪.‬‬
‫‪ 21‬אָבער אױב דו האָסט אים‬ ‫‪ 14‬און דער װינט האָט מיך‬
‫געװאָרנט‪ ,‬דעם גערעכטן‪ ,‬אַז דער‬ ‫און האָט מיך‬ ‫אױפֿגעהױבן‪,‬‬
‫גערעכטער זאָל ניט זינדיקן‪ ,‬און ער‬ ‫אַװעקגענומען; און איך בין געגאַנגען‬
‫האָט ניט געזינדיקט‪ ,‬װעט ער בלײַבן‬ ‫ַא פֿאַרביטערטער אין מײַן הײס‬
‫לעבן‪ ,‬װײַל ער האָט זיך געלאָזט‬ ‫געמיט‪ ,‬און די האַנט פֿון גאָט איז‬
‫װאָרענען‪ ,‬און דו האָסט מציל געװען‬ ‫געװען שטאַרק אױף מיר‪.‬‬
‫דײַן נפֿש‪.‬‬ ‫‪ 15‬און איך בין געקומען צו די‬
‫‪ 22‬און די האַנט פֿון גאָט איז דאָרטן‬ ‫פֿאַרטריבענע קײן תל‪-‬אָבֿיבֿ‪ ,‬װאָס‬
‫געװען אױף מיר‪ ,‬און ער האָט צו מיר‬ ‫זײַנען געזעסן בײַם טײַך כּבֿר‪ ,‬און איך‬
‫געזאָגט‪ :‬שטײ אױף‪ ,‬גײ אַרױס צום‬ ‫בין געזעסן אַװוּ זײ זײַנען געזעסן; און‬
‫טאָל‪ ,‬און דאָרטן װעל איך רעדן מיט‬ ‫איך בין דאָרטן געזעסן זיבן טעג ַא‬
‫דיר‪.‬‬ ‫באַנומענער צװישן זײ‪.‬‬
‫‪ 16‬און עס איז געװען צום סָוף פֿון‬
‫‪ 23‬בין איך אױפֿגעשטאַנען‪ ,‬און בין‬ ‫זיבן טעג‪ ,‬איז געװען דאָס װאָרט פֿון‬
‫אַרױסגעגאַנגען צום טאָל‪ ,‬ערשט די‬ ‫גאָט צו מיר‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫פּראַכט פֿון גאָט שטײט דאָרטן‪ ,‬אַזױ‬ ‫‪ 17‬מענטשנקינד‪ַ ,‬א װעכטער האָב‬
‫װי די פּראַכט װאָס איך האָב געזען‬ ‫איך דיך געמאַכט פֿאַר דעם הױז פֿון‬
‫בײַם טײַך כּבֿר; און איך בין געפֿאַלן‬ ‫ישׂראל‪ ,‬און אַז דו װעסט הערן פֿון מײַן‬
‫אױף מײַן פּנים‪.‬‬ ‫מױל ַא װאָרט‪ ,‬זאָלסטו זײ װאָרענען‬
‫‪ 24‬און ַא גײַסט איז אַרײַן אין מיר‪,‬‬ ‫פֿון מײַנעט װעגן‪.‬‬
‫און האָט מיך אױפֿגעשטעלט אױף‬ ‫‪ 18‬אַז איך זאָג צו דעם שלעכטן‪:‬‬
‫מײַנע פֿיס; און ער האָט מיט מיר‬ ‫שטאַרבן מוזטו שטאַרבן; און דו האָסט‬
‫גערעדט‪ ,‬און האָט צו מיר געזאָגט‪ :‬קום‬ ‫אים ניט געװאָרנט‪ ,‬און ניט גערעדט‬
‫פֿאַרשליס זיך אין דײַן הױז‪.‬‬ ‫צו װאָרענען דעם שלעכטן פֿון זײַן‬
‫‪ 25‬און דו מענטשנקינד‪ ,‬זע‪ ,‬מע טוט‬ ‫שלעכטן װעג‪ ,‬כּדי ער זאָל לעבן‪ ,‬װעט‬
‫אַרױף אױף דיר שטריק‪ ,‬און מע װעט‬ ‫ער‪ ,‬דער שלעכטער‪ ,‬שטאַרבן פֿאַר זײַן‬
‫דיך בינדן דערמיט‪ ,‬און װעסט ניט‬ ‫זינד‪ ,‬און זײַן בלוט װעל איך מאָנען פֿון‬
‫אַרױסגײן צװישן זײ‪.‬‬ ‫דײַן האַנט‪.‬‬
‫‪3:26—4:15‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪752‬‬
‫דיר געמאַכט‪.‬‬ ‫‪ 26‬און דײַן צונג װעל איך באַהעפֿטן‬

‫‪ 7‬און צו דער באַלעגערונג פֿון‬ ‫אָן דײַן גומען‪ ,‬כּדי זאָלסט שטום‬
‫ירושלים‪ ,‬זאָלסטו קערן דײַן פּניםמיט‬ ‫זײַן‪ ,‬און זאָלסט זײ ניט זײַן ַא‬
‫דײַן אָרעם אַנטבלױזט‪ ,‬און זאָלסט‬ ‫ַבעַל‪-‬מוכיח;װאָרום ַא װידערשפּעניק‬
‫נבֿיאות זאָגן אױף איר‪.‬‬ ‫געזינדל זײַנען זײ‪.‬‬
‫‪ 8‬און זע‪ ,‬איך טו אַרױף אױף‬ ‫‪ 27‬ערשט װען איך רעד מיט דיר‪,‬‬
‫דיר שטריק‪ ,‬און װעסט זיך ניט‬ ‫װעל איך עפֿענען דײַן מױל;און זאָלסט‬
‫אומדרײעןפֿון אײן זײַט אױף דער‬ ‫זאָגן צו זײ‪:‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט דער‬
‫אַנדערער‪ ,‬ביז דו ענדיקסט די טעג פֿון‬ ‫האַר‪:‬דער װאָס װיל הערן‪ ,‬זאָל הערן‪,‬‬
‫דײַן באַלעגערונג‪.‬‬ ‫און דער װאָס װיל פֿאַרמײַדן‪ ,‬זאָל‬
‫‪ 9‬און דו נעם דיר װײץ און גערשטן‬ ‫פֿאַרמײַדן;װאָרום ַא װידערשפּעניק‬
‫און בעבלעך און לינדזן און הירזש‬ ‫געזינדל זײַנען זײ‪.‬‬
‫און טונקלװײץ‪ ,‬און טו זײ אַרײַן אין‬ ‫און דו מענטשנקינד‪ ,‬נעם דיר ַא‬
‫אײן כּלי‪ ,‬און זאָלסט זײ דיר מאַכן צו‬
‫ברױט;די צאָל טעג װאָס דו ליגסט אױף‬
‫ציגל‪ ,‬און זאָלסט אים אַװעקלײגן‬
‫פֿאַר דיר‪ ,‬און אױסקריצן אױף אים ַא‬
‫‪4‬‬
‫דײַן זײַט‪ ,‬דר ַײ הונדערט און נײַנציק‬ ‫שטאָט – ירושלים‪.‬‬
‫טעג‪ ,‬זאָלסטו עס עסן‪.‬‬ ‫‪ 2‬און זאָלסט מאַכן אױף איר ַא‬
‫‪ 10‬און דײַן עסן װאָס דו װעסט עסן‪,‬‬ ‫באַלעגערונג‪ ,‬און בױען אַרום איר‬
‫זאָל זײַן מיט ַא װאָג‪ ,‬צװאַנציק שקל‬ ‫ַא באַלעגערמױער‪ ,‬און אָנשיטן אַרום‬
‫ַא טאָג;פֿון מעת‪-‬לעת צו מעת‪-‬לעת‬ ‫איר אַן ערדװאַל‪ ,‬און שטעל אַקעגן איר‬
‫זאָלסטו עס עסן‪.‬‬ ‫מחנות;און טו אַקעגן איר שטורעמבעק‬
‫‪ 11‬און װאַסער מיט ַא מאָס זאָלסטו‬ ‫רונד אַרום‪.‬‬
‫טרינקען; ַא זעקסטל הין פֿון מעת‪-‬לעת‬ ‫‪ 3‬און דו נעם דיר אַן אײַזערנע פֿאַן‪,‬‬
‫צו מעת‪-‬לעת זאָלסטו טרינקען‪.‬‬ ‫און זאָלסט זי שטעלן װי אַן אײַזערנע‬
‫װאַנטצװישן דיר און צװישן דער‬
‫‪ 12‬אַזױ װי ַא גערשטענעם קוכן‬ ‫שטאָט;און זאָלסט קערן דײַן פּנים צו‬
‫זאָלסטו עס עסן‪ ,‬און אױף קױט פֿון‬ ‫איר‪ ,‬און זי זאָל זײַן אין באַלעגערונג‪,‬‬
‫מענטשישער צוֹאֶהזאָלסטו עס באַקן‬ ‫און דו זאָלסט זי באַלעגערן‪ַ .‬א צײכן‬
‫פֿאַר זײערע אױגן‪.‬‬ ‫איז דאָס פֿאַר דעם הױז פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫‪ 13‬און גאָט האָט געזאָגט‪:‬אַזױ װעלן‬ ‫‪ 4‬און דו ליג אױף דײַן לינקער זײַט‪,‬‬
‫עסן די קינדער פֿון ישׂראלזײער ברױט‬ ‫און זאָלסט אַרױפֿטאָן אױף אירדי זינד‬
‫אומרײן צװישן די פֿעלקערװאָס איך‬ ‫פֿון דעם הױז פֿון ישׂראל;די צאָל טעג‬
‫װעל זײ אַהין פֿאַרשטױסן‪.‬‬ ‫װאָס דו װעסט ליגן אױף איר‪ ,‬װעסטו‬
‫‪ 14‬האָב איך געזאָגט‪ :‬װײ‪ ,‬גאָט‬ ‫טראָגן זײערע זינד‪.‬‬
‫דו האַר‪ ,‬זע מײַן זעל איז ניט‬ ‫‪ 5‬און איך האָב דיר געמאַכט די יאָרן‬
‫און‬ ‫געװאָרן‪,‬‬ ‫פֿאַראומרײניקט‬ ‫פֿון זײערע זינדאַקעגן דער צאָל טעג‬
‫געפֿאַלנס און פֿאַרצוקטס האָב איך‬ ‫– דר ַײ הונדערט און נײַנציק טעג;און‬
‫ניט געגעסן פֿון מײַן יוגנט אָן און ביז‬ ‫װעסט טראָגן די זינד פֿון דעם הױז פֿון‬
‫אַצונד‪ ,‬און אין מײַן מױל איז ניט‬ ‫ישׂראל‪.‬‬
‫געקומען אומװערדיק פֿלײש‪.‬‬ ‫‪ 6‬און אַז דו װעסט ענדיקן די דאָזיקע‪,‬‬
‫‪ 15‬האָט ער צו מיר געזאָגט‪ :‬זע‪ ,‬איך‬ ‫זאָלסטו װידער ליגן אױף דײַן רעכטער‬
‫גיב דיר מיסט פֿון רינדער אָנשטאָט‬ ‫זײַט‪ ,‬און טראָגן די זינד פֿון דעם הױז‬
‫קױט פֿון מענטשן‪ ,‬און זאָלסט מאַכן‬ ‫פֿון יהוּדה פֿערציק טעג‪ַ :‬א טאָג פֿאַר ַא‬
‫דײַן ברױט דערױף‪.‬‬ ‫יאָר‪ַ ,‬א טאָג פֿאַר ַא יאָר האָב איך עס‬
‫‪753‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪4:16—5:13‬‬
‫‪ 7‬דרום האָט גאָט דער האַר אַזױ‬ ‫‪ 16‬און ער האָט צו מיר געזאָגט‪:‬‬
‫געזאָגט‪:‬װײַל איר האָט אָנגעגעבןמער‬ ‫מענטשנקינד‪ ,‬זע‪ ,‬איך צעברעך דעם‬
‫פֿון די פֿעלקער װאָס רונד אַרום‬ ‫אונטערלען פֿון ברױט אין ירושלים‪,‬‬
‫אײַך;אין מײַנע חוקים זײַט איר ניט‬ ‫און זײ װעלן עסן ברױט מיט ַא װאָג‪,‬‬
‫געגאַנגען‪ ,‬און מײַנע געזעצן האָט איר‬ ‫און מיט זאָרג‪ ,‬און װאַסער מיט ַא מאָס‬
‫ניט געטאָן;צו מאָל װי די געזעצן פֿון‬ ‫און מיט באַנומעניש װעלן זײ טרינקען‪.‬‬
‫די פֿעלקער װאָס רונד אַרום אײַךהאָט‬ ‫‪ 17‬װײַל זײ װעלן געמינערט זײַן‬
‫איר ניט געטאָן –‬ ‫ברױט און װאַסער‪ ,‬און זײ װעלן‬
‫‪ 8‬דרום האָט גאָט דער האַר אַזױ‬ ‫באַנומען װערן אײנער מיטן אַנדערן‪,‬‬
‫געזאָגט‪:‬זע‪ ,‬איך אױך קום אױף דיר‪,‬‬ ‫און װעלן אײַנגײן פֿאַר זײערע זינד‪.‬‬
‫און װעל טאָן ַא משפּט אין דירפֿאַר די‬ ‫און דו מענטשנקינד‪ ,‬נעם דיר‬
‫אױגן פֿון די פֿעלקער‪.‬‬
‫‪ 9‬און איך װעל טאָן אױף דיר װאָס‬
‫ַא שאַרפֿע שװערד –פֿאַר ַא‬
‫גאָלמעסער זאָלסטו זי דיר נעמען‪,‬‬
‫‪5‬‬
‫איך האָב ניט געטאָן‪ ,‬פֿון װעגן אַלע‬ ‫און אַריבערפֿירן איבער דײַן קאָפּ‬
‫דײַנע אומװערדיקײטן‪.‬‬ ‫און איבער דײַן באָרד;און זאָלסט דיר‬
‫‪ 10‬דרום װעלן עלטערן עסן זײערע‬ ‫נעמען װאָגשאָלן און עס צעטײלן‪.‬‬
‫קינדער אין דיר‪ ,‬און קינדער װעלן‬ ‫‪ַ 2‬א דריט‪-‬חלק זאָלסטו אין פֿײַער‬
‫עסן זײערע עלטערן‪ ,‬און איך װעל‬ ‫פֿאַרברענעןאין מיטן פֿון דער שטאָט‪,‬‬
‫טאָן ַא משפּט אױף דיר‪ ,‬און אַל‬ ‫װען עס װערן פֿול די טעג פֿון דער‬
‫דײַן איבערבלײַב װעל איך צעשפּרײטן‬ ‫באַלעגערונג;און ַא דריט‪-‬חלק זאָלסטו‬
‫אױף אַלע װינטן‪.‬‬ ‫נעמען‪ ,‬און שלאָגן מיט דער שװערד‬
‫רונד אַרום דעם‪ ,‬און ַא דריט‪-‬חלק‬
‫‪ 11‬דרום אַזױ װי איך לעב‪,‬‬ ‫זאָלסטו צעשפּרײטן פֿאַרן װינט;און ַא‬
‫זאָגט גאָט דער האַר‪ ,‬פֿאַר װאָר‪,‬‬ ‫שװערד װעל איך אַרױסצי ִען הינטער‬
‫װײַל דו האָסט מײַן הײליקטום‬ ‫זײ‪.‬‬
‫פֿאַראומרײניקטמיט אַלע דײַנע‬ ‫‪ 3‬און זאָלסט נעמען דערפֿון עטלעכע‬
‫מיאוסקײטןאון מיט אַלע דײַנע‬ ‫אין צאָל‪ ,‬און זײ אײַנבינדן אין דײַנע‬
‫אומװערדיקײטן‪ ,‬דרום װעל איך אױך‬ ‫ברעגן‪.‬‬
‫דיך פֿאַרמינערן‪ ,‬און מײַן אױג װעט‬ ‫‪ 4‬און פֿון זײ זאָלסטו װידער נעמען‬
‫ניט שױנען‪ ,‬און איך אױך װעל ניט‬ ‫עטלעכע ‪ ,‬און זײ אַרײַנװאַרפֿן אין‬
‫דערבאַרימען‪.‬‬ ‫מיטן פֿײַער‪ ,‬און זײ פֿאַרברענען‬
‫‪ַ 12‬א דריט‪-‬חלק פֿון דיר װעלן פֿון‬ ‫אין פֿײַער;דערפֿון װעט אַרױסגײן ַא‬
‫פּעסט שטאַרבן‪ ,‬און אױסגײן פֿון‬ ‫פֿײַעראױפֿן גאַנצן הױז פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫הונגער אין דיר‪ ,‬און ַא דריט‪-‬חלק װעלן‬ ‫‪ 5‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט דער‬
‫דורכן שװערד פֿאַלן רונד אַרום דיר‪,‬‬ ‫האַר‪:‬דאָס איז ירושלים;אין מיטן פֿון‬
‫און ַא דריט‪-‬חלק װעל איך אױף אַלע‬ ‫די פֿעלקער האָב איך זי באַשטאַט‪ ,‬מיט‬
‫װינטן צעשפּרײטן‪ ,‬און ַא שװערד װעל‬ ‫לענדער רונד אַרום איר‪.‬‬
‫איך אַרױסצי ִען הינטער זײ‪.‬‬ ‫‪ 6‬און זי האָט װידערשפּעניקט מײַנע‬
‫‪ 13‬און מײַן כּעס װעט אױסגײן‪ ,‬און‬ ‫געזעצןצו טאָן בײז מער פֿון די‬
‫איך װעל באַרוען מײַן גרימצאָרן אױף‬ ‫פֿעלקער‪ ,‬און מײַנע חוקים –מער‬
‫זײ‪ ,‬און איך װעל מיך שטילן; און זײ‬ ‫פֿון די לענדער װאָס רונד אַרום‬
‫װעלן װיסן אַז איך יהוה האָב גערעדט‬ ‫איר;װאָרום מײַנע געזעצן האָבן זײ‬
‫אין מײַן פֿאַרדראָס‪ ,‬װען איך לאָז אױס‬ ‫פֿאַראַכט‪ ,‬און מײַנע חוקים‪ ,‬אין זײ‬
‫מײַן גרימצאָרן אױף זײ‪.‬‬ ‫זײַנען זײ ניט געגאַנגען‪.‬‬
‫‪5:14—6:12‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪754‬‬
‫אײַערע בײנעררונד אַרום אײַערע‬ ‫‪ 14‬און איך װעל דיך מאַכן פֿאַר‬
‫מזבחות‪.‬‬ ‫ַא חורבן און פֿאַר ַא חרפּהצװישן די‬
‫‪ 6‬אין אַלע אײַערע װױנערטער‬ ‫פֿעלקער װאָס רונד אַרום דיר‪ ,‬פֿאַר די‬
‫װעלן די שטעט חרו ֿב װערן‪ ,‬און‬ ‫אױגן פֿון איטלעכן פֿאַרבײַגײער‪.‬‬
‫די בָמות װעלן פֿאַרװיסט װערן;כּדי‬ ‫‪ 15‬און עס װעט זײַן ַא חרפּה און ַא‬
‫חרו ֿב און װיסט װערן זאָלן אײַערע‬ ‫לעסטערונג‪ַ ,‬א מוסר און ַא שרעק‪ ,‬ב ַײ‬
‫מזבחות‪ ,‬און צעבראָכן און צעשטערט‬ ‫די פֿעלקער װאָס רונד אַרום דיר‪ ,‬װען‬
‫װערן זאָלן אײַערע אָפּגעטער‪ ,‬און‬ ‫איך טו ַא משפּט אױף דירמיט כּעס און‬
‫אָפּגעהאַקט װערן זאָלן אײַערע‬ ‫מיט גרימצאָרן און מיט שטראָפֿן פֿון‬
‫זונזײַלן‪ ,‬און אױסגעמעקט װערן זאָלן‬ ‫גרימצאָרן –איך יהוה האָב גערעדט;‬
‫אײַערע װערק‪.‬‬ ‫‪ 16‬װען איך שיק אָן אױף זײ די‬
‫‪ 7‬און פֿאַלן װעלן דערשלאָגענע‬ ‫בײזע פֿײַלן פֿון הונגערװאָס זײַנען‬
‫צװישן אײַך‪ ,‬און איר װעט װיסן אַז‬ ‫אױף אומצוברענגען‪ ,‬װאָס איך װעל זײ‬
‫איך בין יהוה‪.‬‬ ‫שיקן אײַך אומצוברענגען;און הונגער‬
‫‪ 8‬אָבער איך װעל לאָזן אַן‬ ‫װעל איך מערן אױף אײַך‪ ,‬און װעל‬
‫איבערבלײַב‪:‬אַז איר זאָלט האָבן‬ ‫אײַך צעברעכן דעם אונטערלען פֿון‬
‫אַנטרונענע פֿון שװערד צװישן די‬ ‫ברױט‪.‬‬
‫פֿעלקער‪ ,‬װען איר װערט צעשפּרײט‬ ‫‪ 17‬און איך װעל אָנשיקן אױף אײַך‬
‫אין די לענדער‪.‬‬ ‫הונגער און בײזע חיות‪ ,‬און זײ װעלן‬
‫‪ 9‬און אײַערע אַנטרונענע װעלן מיך‬ ‫דיך אָן קינדער לאָזן;און פּעסט און‬
‫דערמאָנען צװישן די פֿעלקער װאָס‬ ‫בלוט װעט דורכגײן דורך דיר‪ ,‬און ַא‬
‫זײ זײַנען געפֿאַנגען געװאָרן אַהין‪ ,‬װי‬ ‫שװערד װעל איך ברענגען אױף דיר‪.‬‬
‫אַזױ איך בין געװען צעבראָכן פֿון‬ ‫איך יהוה האָב גערעדט‪.‬‬
‫װעגן זײער פֿאַרפֿירטן האַרצן װאָס‬
‫האָט זיך אָפּגעקערט פֿון מיר‪ ,‬און פֿון‬
‫װעגן זײערע אױגן װאָס זײַנען געװען‬
‫פֿאַרפֿירט נאָך זײערע אָפּגעטער; און‬
‫געװען צו מיר‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫‪ 2‬מענטשנקינד‪ ,‬טו דײַן פּנים צו די‬
‫‪6‬‬
‫זײ װעלן זיך עקלען פֿאַר זיך אַלײן‪,‬‬ ‫בערג פֿון ישׂראל‪ ,‬און זאָג נבֿיאות צו‬
‫װעגן די בײזן װאָס זײ האָבן געטאָן ב ַײ‬ ‫זײ‪,‬‬
‫אַלע זײערע אומװערדיקײטן‪.‬‬ ‫‪ 3‬און זאָלסט זאָגן‪ :‬איר בערג פֿון‬
‫‪ 10‬און זײ װעלן װיסן אַז איך‬ ‫ישׂראל‪ ,‬הערט דאָס װאָרט פֿון גאָט‬
‫בין יהוה; ניט אומזיסט האָב איך‬ ‫דעם האַר‪:‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט דער‬
‫גערעדטזײ צו טאָן דאָס דאָזיקע בײז‪.‬‬ ‫האַרצו די בערג און צו די הײכן‪ ,‬צו‬
‫‪ 11‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט דער‬ ‫די גראָבנס און צו די טאָלן‪:‬זעט‪ ,‬איך‬
‫האַר‪:‬פּאַטש מיט דײַן האַנט‪ ,‬און קלאַפּ‬ ‫ברענג אױף אײַך ַא שװערד‪ ,‬און װעל‬
‫מיט דײַן פֿוס‪ ,‬און זאָג‪ :‬װײ אױף‬ ‫אונטערברענגען אײַערע בָמות‪.‬‬
‫אַלע בײזע אומװערדיקײטןפֿון דעם‬ ‫‪ 4‬און פֿאַרװיסט װערן װעלן אײַערע‬
‫הױז פֿון ישׂראל;װאָרום פֿון שװערד‪,‬‬ ‫מזבחות‪ ,‬און צעבראָכן װערן װעלן‬
‫פֿון הונגער‪ ,‬און פֿון פּעסט‪ ,‬װעלן זײ‬ ‫אײַערע זונזײַלן;און איך װעל מאַכן‬
‫פֿאַלן‪.‬‬ ‫פֿאַלן אײַערע דערשלאָגענעפֿאַר‬
‫‪ 12‬דער װײַטער װעט פֿון פּעסט‬ ‫אײַערע אָפּגעטער‪.‬‬
‫שטאַרבן‪ ,‬און דער נאָנטער װעט פֿון‬ ‫‪ 5‬און איך װעל אַהינטאָן די פּגָרים‬
‫שװערד פֿאַלן‪ ,‬און דער געבליבענער‬ ‫פֿון די קינדער פֿון ישׂראלפֿאַר זײערע‬
‫און באַלעגערטערװעט פֿון הונגער‬ ‫אָפּגעטער‪ ,‬און איך װעל צעשפּרײטן‬
‫‪755‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪6:13—7:15‬‬
‫‪ 7‬געקומען איז די רײ צו דיר‪,‬‬ ‫שטאַרבן‪:‬און איך װעל אױסלאָזן מײַן‬

‫באַװױנער פֿון לאַנד;געקומען די צײַט‪,‬‬ ‫גרימצאָרן אױף זײ‪.‬‬
‫נאָנט איז דער טאָג פֿון מהומה‪ ,‬און‬ ‫‪ 13‬און איר װעט װיסן אַז איך בין‬
‫אױס דער געהילך פֿון די בערג‪.‬‬ ‫יהוה‪ ,‬װען זײערע דערשלאָגענע װעלן‬
‫‪ 8‬אַצונד באַלד װעל איך אױסגיסן‬ ‫זײַן צװישן זײערע אָפּגעטעררונד‬
‫מײַן גרימצאָרן אױף דיר‪ ,‬און אױסלאָזן‬ ‫אױף‬ ‫אַרום זײערע מזבחות‪,‬‬
‫אױף דיר מײַן כּעס‪ ,‬און דיך משפּטן‬ ‫יעטװעדער הױכן בערגל‪ ,‬אױף‬
‫לױט דײַנע װעגן‪ ,‬און פֿאַרגעלטן אױף‬ ‫אַלע שפּיצן בערג‪ ,‬און אונטער‬
‫דיר אַלע דײַנע אומװערדיקײטן‪.‬‬ ‫יעטװעדער צװײַגהאַפֿטיקן בױם‪,‬‬
‫‪ 9‬און מײַן אױג װעט ניט שױנען‪ ,‬און‬ ‫און אונטער יעטװעדער געדיכטן‬
‫איך װעל ניט דערבאַרימען;לױט דײַנע‬ ‫אײַכנבױם‪ ,‬אין דעם אָרט װאָס זײ‬
‫װעגן װעל איך פֿאַרגעלטן אױף דיר‪,‬‬ ‫האָבן דאָרטן געגעבן ַא געשמאַקן ֵריח‬
‫און דײַנע אומװערדיקײטן װעלן אין‬ ‫צו אַלע זײערע אָפּגעטער‪.‬‬
‫דײַן מיט בלײַבן;און איר װעט װיסן אַז‬ ‫‪ 14‬און איך װעל אױסשטרעקן מײַן‬
‫איך יהוה טו שלאָגן‪.‬‬ ‫האַנט אױף זײ‪ ,‬און װעל מאַכן דאָס‬
‫‪ 10‬אָט איז דער טאָג‪ ,‬אָט קומט‬ ‫לאַנד ַא װיסט און װיסטענישמער‬
‫עס!אױסגעפֿאַלן איז די רײ‪,‬‬ ‫פֿון מדבר דִ בֿלָה‪ ,‬אין אַלע זײערע‬
‫געשפּראָצט האָט דער שטעקן‪,‬‬ ‫װױנערטער;און זײ װעלן װיסן אַז איך‬
‫געבליט האָט די מוטװיליקײט‪.‬‬ ‫בין יהוה‪.‬‬
‫‪ 11‬אומרעכט איז אױסגעװאַקסןאין‬
‫ַא שטעקן פֿון שלעכטיקײט;ניט פֿון‬
‫זײ קומט אַרױס‪ ,‬און ניט פֿון זײער‬
‫געזעמל‪ ,‬און ניט פֿון זײער געטומל;און‬
‫‪ 2‬און דו מענטשנקינד‪ ,‬אַזױ האָט‬
‫ניט ָא קײן געהױבנקײט אין זײ‪.‬‬ ‫געזאָגט גאָט דער האַר‪ַ :‬א סָוף צו דער‬
‫‪ 12‬געקומען איז די צײַט‪ ,‬דערגרײכט‬ ‫ערד פֿון ישׂראל!געקומען ַא סָוף אױף‬
‫האָט דער טאָג;דער קױפֿער זאָל זיך ניט‬ ‫די פֿיר עקן פֿון לאַנד‪.‬‬
‫פֿרײען‪ ,‬און דער פֿאַרקױפֿער זאָל ניט‬ ‫‪ 3‬אַצונד איז ַא סָוף אױף דיר‪ ,‬און‬
‫טרױערן‪ ,‬װאָרום ַא גרימצאָרן איז אױף‬ ‫איך װעל אָנשיקן מײַן צאָרן אױף דיר‪,‬‬
‫איר גאַנצן געזעמל‪.‬‬ ‫און װעל דיך משפּטן לױט דײַנע װעגן‪,‬‬
‫‪ 13‬װאָרום דער פֿאַרקױפֿער װעט‬ ‫און פֿאַרגעלטן אױף דיר אַלע דײַנע‬
‫צום פֿאַרקױפֿטןאין זײַן לעבנס לעבן‬ ‫אומװערדיקײטן‪.‬‬
‫זיך ניט אומקערן;װײַל ַא זעונג איז‬
‫אױף איר גאַנצן געזעמל‪ ,‬עס זאָל זיך‬ ‫‪ 4‬און מײַן אױג װעט דיך ניט שױנען‪,‬‬
‫ניט אומקערן;און פֿון װעגן זײַן זינד‬ ‫און איך װעל ניט דערבאַרימען;נײַערט‬
‫אין זײַן לעבןװעט זיך קײנער ניט‬ ‫דײַנע װעגן װעל איך פֿאַרגעלטן אױף‬
‫דערהאַלטן‪.‬‬ ‫דיר‪ ,‬און דײַנע אומװערדיקײטן װעלן‬
‫‪ 14‬געבלאָזן דעם האָרן‪ ,‬און‬ ‫אין דײַן מיט בלײַבן;און איר װעט װיסן‬
‫אָנגעברײט אַלצדינג‪ ,‬און ניט ָא װער‬ ‫אַז איך בין יהוה‪.‬‬
‫זאָל גײן אױף מלחמה;װאָרום מײַן‬ ‫‪ 5‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט דער‬
‫גרימצאָרן איז אױף איר גאַנצן‬ ‫ַא באַזונדער‬ ‫האַר‪:‬אַן אומגליק‪,‬‬
‫געזעמל‪.‬‬ ‫אומגליק אָט קומט!‬
‫‪ 15‬דערױסן די שװערד‪ ,‬און‬ ‫‪ַ 6‬א סָוף איז געקומען‪ ,‬געקומען דער‬
‫אינעװײניק די פּעסט און דער‬ ‫סָוף‪ ,‬ער האָט זיך דערװעקט אױף‬
‫הונגער;דער װאָס אין פֿעלד װעט‬ ‫דיר;אָט קומט עס!‬
‫‪7:16—8:3‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪756‬‬
‫װעלן י ַרשען זײערע הײַזער;און איך‬ ‫דורכן שװערד שטאַרבן‪ ,‬און דער‬
‫װעל פֿאַרשטערן דעם שטאָלץ פֿון די‬ ‫װאָס אין שטאָט‪ ,‬װעט אים הונגער און‬
‫שטאַרקע;און פֿאַרשװעכט װערן װעלן‬ ‫פּעסט אױפֿעסן‪.‬‬
‫זײערע הײליקטומען‪.‬‬ ‫‪ 16‬און זײערע אַנטרונענע װעלן‬
‫‪ַ 25‬א שױדערניש קומט‪ ,‬און זײ װעלן‬ ‫אַנטרינען‪ ,‬און װעלן זײַן אױף די בערג‪,‬‬
‫זוכן שלום‪ ,‬און עס װעט ניט זײַן‪.‬‬ ‫װי טױבן פֿון די טאָלן‪ ,‬װאָס אַלע טוען‬
‫‪ַ 26‬א בראָך אױף ַא בראָך װעט‬ ‫זײ ברומען;איטלעכער פֿון װעגן זײַן‬
‫קומען‪ ,‬און ַא הערונג נאָך ַא הערונג‬ ‫זינד‪.‬‬
‫װעט זײַן;און זײ װעלן זוכן ַא זעונג‬ ‫‪ 17‬אַלע הענט װעלן שלאַף װערן‪,‬‬
‫פֿון נבֿיא‪ ,‬און די תּורה װעט פֿאַרלאָרן‬ ‫און אַלע קני װעלן רינען מיט װאַסער‪.‬‬
‫װערן פֿון כּהן‪ ,‬און אַן עצה פֿון די‬ ‫‪ 18‬און זײ װעלן אָנגורטן‬
‫זקנים‪.‬‬ ‫זאַקקלײדער‪ ,‬און ַא שױדער װעט זײ‬
‫‪ 27‬דער מלך װעט טרױערן‪ ,‬און‬ ‫באַדעקן‪ ,‬און אױף אַלע פּנימער װעט‬
‫דער פֿירשט װעט זיך אָנקלײדן מיט‬ ‫זײַן ַא בושה‪ ,‬און אױף אַלע זײערע‬
‫װיסטקײט‪ ,‬און די הענט פֿון דעם פֿאָלק‬ ‫קעפּ ַא פּליך‪.‬‬
‫פֿון לאַנד װעלן צעטומלט װערן;לױט‬ ‫‪ 19‬זײער זילבער װעלן זײ אױף די‬
‫זײער װעג װעל איך טאָן מיט זײ‪,‬‬ ‫גאַסן אַרױסװאַרפֿן‪ ,‬און זײער גאָלד‬
‫און מיט זײערע משפּטים װעל איך זײ‬ ‫װעט אַן אומרײניקײט װערן‪ ,‬זײער‬
‫משפּטן;און זײ װעלן װיסן אַז איך בין‬ ‫זילבער און זײער גאָלד װעט זײ ניט‬
‫יהוה‪.‬‬ ‫קענען מציל זײַן אין טאָג פֿון גאָטס‬
‫און עס איז געװען אין זעקסטן‬ ‫גרימצאָרן; זײער לײַב װעלן זײ ניט‬
‫יאָר‪ ,‬אין זעקסטן חודש‪ ,‬אין‬ ‫‪8‬‬
‫פֿינפֿטן טאָג פֿון חודש‪ ,‬װי איך זיץ אין‬
‫אָנזעטן און זײערע אינגעװײד װעלן זײ‬
‫ניט אָנפֿילן; װאָרום די שטרױכלונג צו‬
‫מײַן הױז‪ ,‬און די עלטסטע פֿון יהוּדה‬ ‫זײער זינד איז דאָס געװען‪,‬‬
‫זיצן פֿאַר מיר‪ ,‬אַזױ איז דאָרטן געפֿאַלן‬ ‫‪ 20‬און זײער שײנע צירונג װאָס‬
‫אױף מיר די האַנט פֿון גאָט דעם האַר‪.‬‬ ‫זײ האָבן פֿאַר ַא שטאָלץ געמאַכט;‬
‫‪ 2‬און איך האָב געזען‪ ,‬ערשט ַא‬ ‫און בילדער פֿון זײערע מיאוסע‬
‫געשטאַלט אַזױ װי דאָס אױסזען פֿון‬ ‫אומװערדיקײטן האָבן זײ דערפֿון‬
‫פֿײַער‪ :‬פֿון דעם אױסזען פֿון זײַנע‬ ‫אױסגעאַרבעט; דרום מאַך איך עס זײ‬
‫לענדן און אַראָפּ פֿײַער‪ ,‬און פֿון זײַנע‬ ‫פֿאַר אַן אומרײניקײט‪.‬‬
‫לענדן און אַרױף אַזױ װי דאָס אױסזען‬ ‫‪ 21‬און איך װעל עס געבן אין דער‬
‫פֿון גלאַנציקײט‪ ,‬אַזױ װי דער אָנבליק‬ ‫האַנט פֿון פֿרעמדע צו רױב‪ ,‬און צו די‬
‫פֿון בורשטין‪.‬‬ ‫שלעכטע פֿון דער ערד צו פֿאַנג‪ ,‬און זײ‬
‫‪ 3‬און ער האָט אױסגעשטרעקט ַא‬ ‫װעלן עס פֿאַרשװעכן‪.‬‬
‫געשטאַלט פֿון ַא האַנט‪ ,‬און האָט‬ ‫‪ 22‬און איך װעל אָפּדרײען מײַן פּנים‬
‫מיך אָנגענומען פֿאַר ַא לאָק פֿון‬ ‫פֿון זײ‪ ,‬און מע װעט פֿאַרשװעכן‬
‫מײַן קאָפּ‪ ,‬און ַא װינט האָט מיך‬ ‫מײַן פֿאַרבאָרגעניש;יאָ‪ ,‬אײַנברעכער‬
‫געטראָגן צװישן ערד און צװישן‬ ‫װעלן קומען אין איר‪ ,‬און װעלן זי‬
‫הימל‪ ,‬און האָט מיך געבראַכט אין‬ ‫פֿאַרשװעכן‪.‬‬
‫זעונגען פֿון גאָט קײן ירושלים‪,‬‬ ‫‪ 23‬גרײט צו די קײטן‪ ,‬װאָרום דאָס‬
‫צום אײַנגאַנג פֿון דעם אינעװײניקסטן‬ ‫לאַנד איז פֿול מיט בלוטשולד‪ ,‬און די‬
‫טױער װאָס איז געקערט צו צפֿון‪ ,‬װאָס‬ ‫שטאָט איז פֿױל מיט אומרעכט‪.‬‬
‫דאָרטן איז געװען דער אָרט פֿון דעם‬ ‫‪ 24‬און איך װעל ברענגען די‬
‫דערצערנבילד װאָס דערצערנט‪.‬‬ ‫ערגסטע פֿון די פֿעלקער‪ ,‬און זײ‬
‫‪757‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪8:4—:9‬‬
‫בילדערקאַמערן? װאָרום זײ זאָגן‪:‬‬ ‫‪ 4‬ערשט דאָרטן איז די פּראַכט פֿון‬

‫גאָט זעט אונדז ניט‪ ,‬פֿאַרלאָזן האָט‬ ‫דעם גאָט פֿון ישׂראל‪ ,‬אַזױ װי די זעונג‬
‫גאָט דאָס לאַנד‪.‬‬ ‫װאָס איך האָב געזען אין טאָל‪.‬‬
‫‪ 13‬און ער האָט צו מיר געזאָגט‪:‬‬ ‫‪ 5‬און ער האָט צו מיר געזאָגט‪:‬‬
‫װעסט נאָך װײַטער זען גרעסערע‬ ‫מענטשנקינד‪ ,‬הײב אַקאָרשט אױף‬
‫אומװערדיקײטן װאָס זײ טוען‪.‬‬ ‫דײַנע אױגן קעגן צפֿון‪ .‬האָב איך‬
‫‪ 14‬און ער האָט מיך געבראַכט צו‬ ‫אױפֿגעהױבן מײַנע אױגן קעגן צפֿון‪,‬‬
‫דעם טױעראײַנגאַנג פֿון גאָטס הױז‬ ‫ערשט אין צפֿון פֿון דעם טױער פֿון‬
‫װאָס צו צפֿון‪ ,‬ערשט דאָרטן זיצן די‬ ‫מזבח איז דאָס דאָזיקע דערצערנבילד‪,‬‬
‫װײַבער און באַװײנען תַּ מוּזן‪.‬‬ ‫בײַם אַרײַנגאַנג‪.‬‬
‫‪ 6‬און ער האָט צו מיר געזאָגט‪:‬‬
‫‪ 15‬האָט ער צו מיר געזאָגט‪ :‬האָסטו‬ ‫מענטשנקינד‪ ,‬דו זעסט װאָס זײ טוען?‬
‫געזען‪ ,‬מענטשנדיקנד? װעסט נאָך‬ ‫די גרױסע אומװערדיקײטן װאָס דאָס‬
‫װײַטער זען גרעסערע אומװערדיקײטן‬ ‫הױז פֿון ישׂראל טוט דאָ‪ ,‬כּדי איך זאָל‬
‫װי די דאָזיקע‪.‬‬ ‫מיך דערװײַטערן פֿון מײַן הײליקטום?‬
‫‪ 16‬און ער האָט מיך געבראַכט צו‬ ‫און װעסט נאָך װײַטער זען גרעסערע‬
‫דעם אינעװײניקסטן הױף פֿון גאָטס‬ ‫אומװערדיקײטן‪.‬‬
‫הױז‪ ,‬ערשט בײַם אײַנגאַנג פֿון גאָטס‬ ‫‪ 7‬און ער האָט מיך געבראַכט צום‬
‫טעמפּל‪ ,‬צװישן דעם פּאָליש און דעם‬ ‫אײַנגאַנג פֿון הױף‪ ,‬און איך האָב געזען‪,‬‬
‫מזבח‪ ,‬זײַנען אַרום פֿינף און צװאַנציק‬ ‫ערשט ַא לאָך איז אין דער װאַנט‪.‬‬
‫מאַן‪ ,‬מיט זײערע רוקנס צום טעמפּל‬ ‫‪ 8‬האָט ער צו מיר געזאָגט‪:‬‬
‫פֿון גאָט‪ ,‬און זײערע פּנימער צו מזרח‪,‬‬ ‫מענטשנקינד‪ ,‬גראָב אַקאָרשט אין דער‬
‫און זײ בוקן זיך קעגן מזרח צו דער זון‪.‬‬ ‫װאַנט‪ .‬און איך האָב געגראָבן אין דער‬
‫‪ 17‬האָט ער צו מיר געזאָגט‪ :‬האָסטו‬ ‫װאַנט‪ ,‬ערשט אַן אײַנגאַנג‪.‬‬
‫קנאַפּ איז‬ ‫געזען‪ ,‬מענטשנקינד?‬ ‫‪ 9‬האָט ער צו מיר געזאָגט‪ :‬גײ אַרײַן‪,‬‬
‫דעם הױז פֿון יהוּדה צו טאָן די‬ ‫און זע די בײזע אומװערדקײטן װאָס‬
‫אומװערדיקײטן װאָס זײ האָבן ד ָא‬ ‫זײ טוען דאָ‪.‬‬
‫געטאָן‪ ,‬אַז זײ האָבן נאָך אָנגעפֿילט‬ ‫‪ 10‬בין איך אַרײַנגעגאַנגען‪ ,‬און האָב‬
‫דאָס לאַנד מיט אומרעכט‪ ,‬און האָבן‬ ‫געזען‪ ,‬ערשט אַלערלײ אומװערדיקע‬
‫מיך װידער און װידער דערצערנט; און‬ ‫געשטאַלטן פֿון שרצים און בהמות‪ ,‬און‬
‫אָט לײגן זײ צו דעם צװײַג צו זײער‬ ‫אַלערלײ אָפּגעטער פֿון דעם הױז פֿון‬
‫נאָז‪.‬‬ ‫ישׂראל‪ ,‬זײַנען אױסגעקריצט אױף דער‬
‫‪ 18‬דרום װעל איך אױך טאָן מיט‬ ‫װאַנט רונד אַרום‪.‬‬
‫גרימצאָרן;מײַן אױג װעט ניט שױנען‪,‬‬ ‫‪ 11‬און פֿאַר זײ שטײען זיבעציק מאַן‬
‫און איך װעל ניט דערבאַרימען;און זײ‬ ‫פֿון די עלטסטע פֿון דעם הױז פֿון‬
‫װעלן שרײַען אין מײַן אױער אױף ַא‬ ‫ישׂראל‪ ,‬און י ַ ֲאזַני ָהוּ דער זון פֿון שָפֿנען‬
‫הױך קָול‪ ,‬און איך װעל זײ ניט צוהערן‪.‬‬ ‫שטײט אין מיטן פֿון זײ‪ ,‬און איטלעכער‬
‫מיט זײַן רײכערפֿאַן אין זײַן האַנט‪ ,‬און‬
‫און ַא הױכער קָול האָט‬
‫אױסגערופֿן אין מײַן אױער‪,‬‬
‫אַזױ צו זאָגן‪ :‬מאַכט גענענען די װאָס‬
‫‪9‬‬ ‫ַא דיקער װאָלקן פֿון דעם װײַרױך גײט‬
‫‪ 12‬האָט ער צו מיר געזאָגט‪ :‬האָסטו‬
‫אױף‪.‬‬
‫זײַנען געזעצט אױף דער שטאָט‪ ,‬און‬ ‫געזען‪ ,‬מענטשנקינד‪ ,‬װאָס די עלטסטע‬
‫איטלעכן מיט זײַן צעשטערגעצײַג אין‬ ‫פֿון דעם הױז פֿון ישׂראל טוען אין דער‬
‫זײַן האַנט‪.‬‬ ‫פֿינצטערניש‪ ,‬איטלעכער אין זײַנע‬
‫‪9:2—10:4‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪758‬‬
‫אַזױ בין איך געפֿאַלן אױף מײַן‬ ‫‪ 2‬ערשט זעקס מענער זײַנען‬
‫פּנים‪ ,‬און איך האָב געשרי ִען‪ ,‬און‬ ‫אָנגעקומען פֿון דעם װעג פֿון דעם‬
‫געזאָגט‪ :‬װײ‪ ,‬גאָט דו האַר‪ ,‬װילסטו‬ ‫אױבערשטן טױער װאָס איז געקערט‬
‫אומברענגען דעם גאַנצן איבערבלײַב‬ ‫צו צפֿון‪ ,‬און איטלעכער מיט זײַן‬
‫פֿון ישׂראל מיט װאָס דו גיסט אױס דײַן‬ ‫ברעכגעצײַג אין זײַן האַנט‪ ,‬און אײן‬
‫גרימצאָרן אױף ירושלים?‬ ‫מאַן צװישן זײ אָנגעטאָן אין לײַנען‬
‫‪ 9‬האָט ער צו מיר געזאָגט‪ :‬די זינד‬ ‫מיט ַא שרײַבערס טינטהאָרן אױף‬
‫פֿון דעם הױז פֿון ישׂראל און יהוּדה איז‬ ‫זײַנע לענדן‪ .‬און זײ זײַנען געקומען‪,‬‬
‫זײער זײער גרױס‪ ,‬און דאָס לאַנד איז‬ ‫און האָבן זיך געשטעלט לעבן דעם‬
‫אָנגעפֿילט מיט בלוט‪ ,‬און די שטאָט איז‬ ‫קופּערנעם מזבח‪.‬‬
‫פֿול מיט אומגערעכטיקײט‪ ,‬װאָרום זײ‬ ‫‪ 3‬און די פּראַכט פֿון דעם גאָט‬
‫זאָגן‪ :‬פֿאַרלאָזן האָט גאָט דאָס לאַנד‪,‬‬ ‫פֿון ישׂראל האָט זיך אױפֿגעהױבן פֿון‬
‫און גאָט זעט ניט‪.‬‬ ‫איבער דעם כּרו ֿב װאָס זי איז אױף אים‬
‫‪ 10‬דרום װעט אױך מײַן אױג‬ ‫געװען‪ ,‬צו דעם שװעל פֿון הױז; און ער‬
‫ניט שױנען‪ ,‬און איך װעל ניט‬ ‫האָט גערופֿן צו דעם מאַן אָנגעטאָן אין‬
‫דערבאַרימען;זײער װעג װעל איך‬ ‫לײַנען‪ ,‬װאָס ַא שרײַבערס טינטהאָרן‬
‫פֿאַרגעלטן אױף זײער קאָפּ‪.‬‬ ‫איז געװען אױף זײַנע לענדן‪.‬‬
‫‪ 11‬ערשט דער מאַן אָנגעטאָן אין‬ ‫‪ 4‬און גאָט האָט צו אים געזאָגט‪:‬‬
‫לײַנען װאָס דער טינטהאָרן איז געװען‬ ‫גײ דורך אין מיטן שטאָט‪ ,‬אין מיטן‬
‫אױף זײַנע לענדן‪ ,‬האָט געבראַכט אַן‬ ‫ירושלים‪ ,‬און זאָלסט אָנצײכענען ַא‬
‫ענטפֿער‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬איך האָב‬ ‫צײכן אױף די שטערנס פֿון די מענטשן‬
‫געטאָן אַזױ װי אַלץ װאָס דו האָסט מיר‬ ‫װאָס זיפֿצן און קרעכצן אױף אַלע‬
‫באַפֿױלן‪.‬‬ ‫אומװערדיקײטן װאָס װערן געטאָן אין‬
‫און איך האָב געזען‪ ,‬ערשט‬ ‫איר‪.‬‬
‫אױף דעם הימל װאָס איבערן‬ ‫‪10‬‬
‫קאָפּ פֿון די כּרובֿים האָט זיך באַװיזן‬
‫‪ 5‬און צו יענע האָט ער געזאָגט פֿאַר‬
‫מײַנע אױערן‪ :‬גײט דורך אין שטאָט‬
‫אַזױ װי סאַפּירשטײן‪ ,‬אַזױ װי דאָס‬ ‫הינטער אים‪ ,‬און שלאָגט; אײַער אױג‬
‫אױסזען פֿון דער געשטאַלט פֿון ַא טראָן‬ ‫זאָל ניט שױנען‪ ,‬און איר זאָלט ניט‬
‫איבער זײ‪.‬‬ ‫דערבאַרימען‪.‬‬
‫‪ 2‬און ער האָט גערעדט צו דעם מאַן‬ ‫‪ַ 6‬א זקן‪ַ ,‬א בחור און ַא מײדל‪,‬‬
‫װאָס איז געװען אָנגעטאָן אין לײַנען‪,‬‬ ‫און קלײנע קינדער און װײַבער‪ ,‬זאָלט‬
‫און ער האָט געזאָגט‪ :‬גײ אַרײַן צװישן‬ ‫איר הרגען צום טױט‪ ,‬נאָר צו קײן‬
‫די רעדער‪ ,‬אונטער דעם כּרובֿ‪ ,‬און‬ ‫מענטשן װאָס אױף אים איז דער צײכן‪,‬‬
‫פֿיל אָן דײַנע הױפֿנס מיט פֿײַערקױלן‬ ‫זאָלט איר ניט גענענען; און פֿון מײַן‬
‫פֿון צװישן די כּרובֿים‪ ,‬און טו ַא‬ ‫הײליקטום זאָלט איר אָנהײבן‪ .‬האָבן‬
‫װאָרף אױף דער שטאָט‪ .‬איז ער‬ ‫זײ אָנגעהױבן פֿון די אַלטע לײַט װאָס‬
‫אַרײַנגעגאַנגען פֿאַר מײַנע אױגן‪.‬‬ ‫פֿאַרן הױז‪.‬‬
‫‪ 3‬און די כּרובֿים זײַנען געשטאַנען‬ ‫‪ 7‬און ער האָט צו זײ געזאָגט‪:‬‬
‫רעכטס פֿון הױז‪ ,‬װען דער מאַן איז‬ ‫פֿאַראומרײניקט דאָס הױז‪ ,‬און פֿילט‬
‫אַרײַנגעגאַנגען; און ַא װאָלקן האָט‬ ‫אָן די הױפֿן מיט דערשלאָגענע; גײט‬
‫אָנגעפֿילט דעם אינעװײניקסטן הױף‪.‬‬ ‫אַרױס! און זײ זײַנען אַרױסגעגאַנגען‪,‬‬
‫‪ 4‬און די פּראַכט פֿון גאָט האָט זיך‬ ‫און האָבן געשלאָגן אין שטאָט‪.‬‬
‫אױפֿגעהױבן פֿון איבער דעם כּרו ֿב צום‬ ‫‪ 8‬און עס איז געװען‪ ,‬װי זײ האָבן‬
‫שװעל פֿון הױז; און דאָס הױז איז‬ ‫געשלאָגן‪ ,‬און איך בין געבליבן אַלײן‪,‬‬
‫‪759‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪10:5—10:20‬‬
‫‪ 12‬און זײער גאַנצער לײַב‪ ,‬און זײער‬ ‫אָנגעפֿילט געװאָרן מיטן װאָלקן‪ ,‬און‬
‫רוקן‪ ,‬און זײערע הענט‪ ,‬און זײערע‬ ‫דער הױף איז געװען פֿול מיט דעם שײַן‬
‫פֿליגלען‪ ,‬און די רעדער‪ ,‬זײַנען געװען‬ ‫פֿון גאָטס פּראַכט‪.‬‬
‫פֿול מיט אױגן רונד אַרום – זײערע‬ ‫‪ 5‬און דאָס גערױש פֿון די פֿליגלען‬
‫רעדער ב ַײ זײ פֿירן‪.‬‬ ‫פֿון די כּרובֿים האָט זיך געהערט ביזן‬
‫‪ 13‬די רעדער‪ ,‬זײ האָט מען אָנגערופֿן‬ ‫אױסנװײניקסטן טױער‪ ,‬אַזױ װי דער‬
‫„דער גַלגַל” אין מײַנע אױערן‪.‬‬ ‫קָול פֿון גאָט אַלמאַכטיקן‪ ,‬װען ער‬
‫‪ 14‬און פֿיר פּנימער זײַנען ב ַײ‬ ‫רעדט‪.‬‬
‫איטלעכן געװען‪ :‬אײן פּנים דער פּנים‬ ‫‪ 6‬און עס איז געװען‪ ,‬װי ער האָט‬
‫פֿון ַא כּרובֿ‪ ,‬און דער צװײטער פּנים‬ ‫באַפֿױלן דעם מאַן װאָס איז געװען‬
‫דער פּנים פֿון ַא מענטשן‪ ,‬און דער‬ ‫אָנגעטאָן אין לײַנען‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫דריטער דער פּנים פֿון ַא לײב‪ ,‬און דער‬ ‫נעם פֿײַער פֿון צװישן די רעדער‪,‬‬
‫פֿירטער דער פּנים פֿון אַן אָדלער‪.‬‬ ‫פֿון צװישן די כּרובֿים‪ ,‬אַזױ איז‬
‫‪ 15‬און די כּרובֿים האָבן זיך‬ ‫ער אַרײַנגעגאַנגען‪ ,‬און האָט זיך‬
‫אױפֿגעהױבן‪ .‬דאָס איז געװען די חיה‬ ‫געשטעלט לעבן ַא ראָד‪.‬‬
‫װאָס איך האָב געזען בײַם טײַך כּבֿר‪.‬‬ ‫האָט‬ ‫כּרו ֿב‬ ‫דער‬ ‫‪ 7‬און‬
‫‪ 16‬און אַז די כּרובֿים זײַנען‬ ‫אױסגעשטרעקט זײַן האַנט פֿון‬
‫געגאַנגען‪ ,‬זײַנען געגאַנגען די רעדער‬ ‫צװישן די כּרובֿים צו דעם פֿײַער‬
‫לעבן זײ‪ ,‬און אַז די כּרובֿים האָבן‬ ‫װאָס צװישן די כּרובֿים‪ ,‬און ער האָט‬
‫אױפֿגעשטעלט זײערע פֿליגלען זיך‬ ‫אױפֿגעהױבן און געגעבן אין די הױפֿנס‬
‫אױפֿצוהײבן פֿון דער ערד‪ ,‬האָבן אױך‬ ‫פֿון דעם אָנגעטאָנענעם אין לײַנען;‬
‫די רעדער זיך ניט אָפּגעדרײט פֿון‬ ‫און דער האָט עס גענומען‪ ,‬און איז‬
‫לעבן זײ‪.‬‬ ‫אַרױסגעגאַנגען‪.‬‬
‫‪ 17‬אַז יענע זײַנען געשטאַנען‪,‬‬
‫זײַנען די געשטאַנען‪ ,‬און אַז יענע‬ ‫‪ 8‬און ב ַײ די כּרובֿים האָט זיך געזען‬
‫האָבן זיך אױפֿגעהױבן‪ ,‬האָבן זײ זיך‬ ‫די געשטאַלט פֿון ַא מענטשנס האַנט‬
‫אױפֿגעהױבן מיט זײ‪ ,‬װאָרום דער‬ ‫אונטער זײערע פֿליגלען‪.‬‬
‫גײַסט פֿון דער חיה איז געװען אין זײ‪.‬‬ ‫‪ 9‬און איך האָב געזען‪ ,‬ערשט פֿיר‬
‫‪ 18‬און די פּראַכט פֿון גאָט איז אַװעק‬ ‫רעדער זײַנען לעבן די כּרובֿים‪ ,‬אײן‬
‫פֿון דעם שװעל פֿון הױז‪ ,‬און האָט זיך‬ ‫ראָד לעבן אײן כּרובֿ‪ ,‬אײן ראָד לעבן‬
‫געשטעלט אױף די כּרובֿים‪.‬‬ ‫אײן כּרובֿ; און דאָס אױסזען פֿון די‬
‫האָבן‬ ‫כּרובֿים‬ ‫די‬ ‫‪ 19‬און‬ ‫רעדער איז געװען אַזױ װי דער אָנבליק‬
‫אױפֿגעשטעלט זײערע פֿליגלען‪,‬‬ ‫פֿון גאָלדשטײן‪.‬‬
‫און האָבן זיך אױפֿגעהױבן פֿון דער‬ ‫אײן‬ ‫‪ 10‬און זײער אױסזען‪:‬‬
‫ערד פֿאַר מײַנע אױגן ב ַײ זײער‬ ‫געשטאַלט איז געװען ב ַײ זײ פֿירן‪,‬‬
‫אַרױסגײן‪ ,‬און די רעדער באַגלײַך‬ ‫אַזױ װי עס װאָלט זײַן ַא ראָד אין ַא‬
‫מיט זײ; און זײ האָבן זיך געשטעלט‬ ‫ראָד‪.‬‬
‫בײַם אײַנגאַנג פֿון מזרח‪-‬טױער פֿון‬ ‫‪ 11‬אַז זײ זײַנען געגאַנגען‪ ,‬זײַנען זײ‬
‫גאָטס הױז; און די פּראַכט פֿון דעם‬ ‫געגאַנגען צו זײערע פֿיר זײַטן‪ :‬זײ‬
‫גאָט פֿון ישׂראל איז געװען איבער זײ‬ ‫האָבן זיך ניט אומגעדרײט ב ַײ זײער‬
‫פֿון אױבן‪.‬‬ ‫גײן‪ ,‬נײַערט צום אָרט װוּהין דער‬
‫‪ 20‬דאָס איז די חיה װאָס איך האָב‬ ‫קאָפּ איז געװען געקערט‪ ,‬נאָך אים‬
‫געזען אונטער דעם גאָט פֿון ישׂראל‪,‬‬ ‫זײַנען זײ געגאַנגען; זײ האָבן זיך ניט‬
‫בײַם טײַך כּבֿר; און איך האָב דערקענט‬ ‫אומגעדרײט ב ַײ זײער גײן‪.‬‬
‫‪10:21—11:16‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪760‬‬
‫אָבער אײַך װעט מען אַרױסצי ִען פֿון‬ ‫אַז דאָס זײַנען כּרובֿים‪.‬‬
‫איר‪.‬‬ ‫‪ 21‬צו פֿיר‪ ,‬צו פֿיר פּנימער זײַנען‬
‫‪ 8‬פֿאַר דער שװערד האָט איר מורא‬ ‫ב ַײ איטלעכן געװען‪ ,‬און פֿיר פֿליגלען‬
‫געהאַט‪ ,‬און ַא שװערד װעל איך‬ ‫ב ַײ איטלעכן‪ ,‬און די געשטאַלט פֿון‬
‫ברענגען אױף אײַך‪ ,‬זאָגט גאָט דער‬ ‫הענט פֿון ַא מענטשן אונטער זײערע‬
‫האַר‪.‬‬ ‫פֿליגלען‪.‬‬
‫‪ 9‬און איך װעל אײַך אַרױסצי ִען פֿון‬ ‫‪ 22‬און די געשטאַלט פֿון זײערע‬
‫איר מיט‪ ,‬און װעל אײַך געבן אין דער‬ ‫פּנימער‪ :‬דאָס זײַנען געװען די פּנימער‬
‫האַנט פֿון פֿרעמדע‪ ,‬און װעל טאָן אױף‬ ‫װאָס איך האָב געזען בײַם טײַך כּבֿר‪,‬‬
‫אײַך ַא משפּט‪.‬‬ ‫זײער אױסזען און זײ גופֿא‪ .‬איטלעכער‬
‫‪ 10‬דורך דער שװערד װעט איר‬ ‫צו דער זײַט פֿון זײַן פּנים זײַנען זײ‬
‫פֿאַלן;אױפֿן געמאַרק פֿון ישׂראל װעל‬ ‫געגאַנגען‪.‬‬
‫איך אײַך משפּטן;און איר װעט װיסן‬ ‫און ַא װינט האָט מיך‬
‫אַז איך בין יהוה‪.‬‬
‫‪ 11‬זי װעט אײַך ניט זײַן צום טאָפּ‪,‬‬
‫אױפֿגעהױבן‪ ,‬און האָט מיך‬
‫געבראַכט צו דעם מזרח‪-‬טױער פֿון‬
‫‪11‬‬
‫אָבער איר װעט זײַן אין איר צו‬ ‫גאָטס הױז װאָס איז געקערט צו מזרח;‬
‫פֿלײש;בײַם געמאַרק פֿון ישׂראל װעל‬ ‫ערשט אין דעם אײַנגאַנג פֿון טױער‬
‫איך אײַך משפּטן‪.‬‬ ‫זײַנען פֿינף און צװאַנציק מאַן; און‬
‫‪ 12‬און איר װעט װיסן אַז איך בין‬ ‫איך האָב געזען צװישן זײ י ַאַזַני ָה דעם‬
‫יהוה‪ ,‬װאָס אין מײַנע חוקים זײַט איר‬ ‫זון פֿון עַזורן‪ ,‬און פּלטי ָהו דעם זון פֿון‬
‫ניט געגאַנגען‪ ,‬און מײַנע געזעצן האָט‬ ‫בנָי ָהוּן‪ ,‬די האַרן פֿון פֿאָלק‪.‬‬
‫איר ניט געטאָן‪ ,‬נײַערט אַזױ װי די‬ ‫‪ 2‬און ער האָט צו מיר געזאָגט‪:‬‬
‫געזעצן פֿון די פֿעלקערװאָס רונד אַרום‬ ‫מענטשנקינד‪ ,‬דאָס זײַנען די מענער‬
‫אײַך האָט איר געטאָן‪.‬‬ ‫װאָס טראַכטן אומרעכט‪ ,‬און עֵצהן‬
‫‪ 13‬און עס איז געװען‪ ,‬װי איך האָב‬ ‫בײזע עצות אין דער דאָזיקער שטאָט;‬
‫נבֿיאות געזאָגט‪ ,‬אַזױ איז פּלטי ָה דער‬ ‫‪ 3‬װאָס זאָגן‪ :‬ניט אַזױ באַלד!מע‬
‫זון פֿון בנָי ָהוּן געשטאָרבן; בין איך‬ ‫װעט נאָך בױען הײַזער!זי איז דער‬
‫געפֿאַלן אױף מײַן פּנים‪ ,‬און איך‬ ‫טאָפּ‪ ,‬און מיר זײַנען דאָס פֿלײש‪.‬‬
‫האָב געשרי ִען אױף ַא הױכן קָול‪ ,‬און‬ ‫‪ 4‬דרום זאָג נבֿיאות אױף זײ‪ ,‬זאָג‬
‫האָב געזאָגט‪ :‬װײ‪ ,‬גאָט דו האַר‪,‬‬ ‫נבֿיאות‪ ,‬דו מענטשנקינד‪.‬‬
‫װילסטו ַא פֿאַרלענדונג מאַכן פֿון דעם‬ ‫‪ 5‬און דער גײַסט פֿון גאָט איז‬
‫איבערבלײַב פֿון ישׂראל?‬ ‫געפֿאַלן אױף מיר‪ ,‬און ער האָט צו‬
‫‪ 14‬איז דאָס װאָרט פֿון גאָט געװען‬ ‫מיר געזאָגט‪ :‬זאָג‪ :‬אַזױ האָט גאָט‬
‫צו מיר‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫געזאָגט‪:‬אַזױ האָט איר געזאָגט‪ ,‬הױז‬
‫‪ 15‬מענטשנקינד‪ ,‬דײַנע ברידער‪,‬‬ ‫פֿון ישׂראל‪ ,‬און װאָס אײַך קומט אױפֿן‬
‫דײַנע ברידער‪ ,‬די מענטשן פֿון דײַן‬ ‫זינען דאָס װײס איך‪.‬‬
‫קרובֿהשאַפֿט‪ ,‬און דאָס גאַנצע הױז פֿון‬ ‫‪ 6‬איר האָט געמערט אײַערע‬
‫ישׂראל אין גאַנצן‪ ,‬װאָס די באַװױנער‬ ‫דערשלאָגענעאין דער דאָזיקער‬
‫פֿון ירושלים האָבן צו זײ געזאָגט‪:‬זײַט‬ ‫שטאָט‪ ,‬און אָנגעפֿילט אירע גאַסן מיט‬
‫דערװײַטערט פֿון גאָט!דאָס איז אונדז‬ ‫דערשלאָגענע‪.‬‬
‫דאָס לאַנד געגעבן געװאָרן פֿאַר ַא‬ ‫‪ 7‬דרום האָט גאָט דער האַר אַזױ‬
‫ירושה –‬ ‫געזאָגט‪:‬אײַערע דערשלאָגענע װאָס‬
‫‪ 16‬דרום זאָגט‪ :‬אַזױ האָט געזאָגט‬ ‫איר האָט אַװעקגעלײגט אין איר‪ ,‬זײ‬
‫גאָט דער האַר‪:‬הגם איך האָב זײ‬ ‫זײַנען דאָס פֿלײש‪ ,‬און זי איז דער טאָפּ‪,‬‬
‫‪761‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪11:17—12:7‬‬
‫זיך אױפֿגעהױבן פֿון מיר‪.‬‬ ‫דערװײַטערט צװישן די פֿעלקער‪ ,‬און‬

‫‪ 25‬און איך האָב גערעדט צו די‬ ‫הגם איך האָב זײ צעשפּרײט אין די‬
‫פֿאַרטריבענע אַלע װערטער פֿון גאָט‬ ‫לענדער‪ ,‬בין איך זײ אָבער פֿאַר ַא‬
‫װאָס ער האָט מיר באַװיזן‪.‬‬ ‫קלײן הײליקטוםאין די לענדער װאָס‬
‫זײ זײַנען געקומען אַהין‪.‬‬
‫געװען צו מיר‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪ 17‬דרום זאָג‪ :‬אַזױ האָט געזאָגט‬
‫גאָט דער האַר‪:‬יאָ‪ ,‬איך װעל אײַך‬
‫אײַנזאַמלען פֿון די אומות‪ ,‬און װעל‬
‫ַא‬ ‫צװישן‬ ‫‪ 2‬מענטשנקינד‪,‬‬
‫װידערשפּעניקן געזינדל זיצסטו‪,‬‬ ‫אײַך צונױפֿקלײַבן פֿון די לענדערװאָס‬
‫װאָס האָבן אױגן צו זען‪ ,‬און זעען ניט‪,‬‬ ‫איר זײַט צעשפּרײט געװאָרן אין זײ‪,‬‬
‫װאָס האָבן אױערן צו הערן‪ ,‬און הערן‬ ‫און איך װעל אײַך געבן די ערד פֿון‬
‫ניט‪ ,‬װײַל ַא װידערשפּעניק געזינדל‬ ‫ישׂראל‪.‬‬
‫זײַנען זײ‪.‬‬ ‫‪ 18‬און זײ װעלן קומען אַהין‪,‬‬
‫‪ 3‬און דו מענטשנקינד‪ ,‬מאַך דיר‬ ‫און װעלן אָפּטאָן אַלע אירע‬
‫װאַנדער‪-‬כּלים‪ ,‬און װאַנדער אױס ב ַײ‬ ‫אירע‬ ‫אַלע‬ ‫מיאוסקײטןאון‬
‫טאָג פֿאַר זײערע אױגן;און זאָלסט‬ ‫אומװערדיקײטן פֿון איר‪.‬‬
‫װאַנדערן פֿון דײַן אָרטצו אַן אַנדער‬ ‫‪ 19‬און איך װעל זײ געבן אײן האַרץ‪,‬‬
‫אָרט פֿאַר זײערע אױגן;אפֿשר װעלן‬ ‫און ַא נ ַײ געמיט װעל איך אַרײַנגעבן‬
‫זײ אײַנזעןאַז ַא װידערשפּעניק געזינדל‬ ‫אין אײַך;און איך װעל אָפּטאָן דאָס‬
‫זײַנען זײ‪.‬‬ ‫האַרץ פֿון שטײן פֿון זײער לײַב‪ ,‬און‬
‫װעל זײ געבן ַא האַרץ פֿון פֿלײש;‬
‫‪ 4‬און זאָלסט אַרױסטראָגן דײַנע‬ ‫‪ 20‬כּדי זײ זאָלן גײן אין מײַנע חוקים‪,‬‬
‫כּליםאַזױ װי װאַנדער‪-‬כּלים ב ַײ טאָג‬ ‫און מײַנע געזעצן זאָלן זײ היטן און זײ‬
‫פֿאַר זײערע אױגן;און דו זאָלסט‬ ‫טאָן;און זײ װעלן מיר זײַן צום פֿאָלק‪,‬‬
‫אַרױסגײן אין אָװנט פֿאַר זײערע אױגן‪,‬‬ ‫און איך װעל זײ זײַן צום גאָט‪.‬‬
‫אַזױ װי מע גײט אַרױס אין גלות‪.‬‬ ‫‪ 21‬און די װאָס זײער האַרץ גײט נאָך‬
‫‪ 5‬פֿאַר זײערע אױגן גראָב דיר דורך‬ ‫דעם האַרצןפֿון זײערע מיאוסקײטן‬
‫די װאַנט‪ ,‬און טראָג אַרױס דורך איר‪.‬‬ ‫און זײערע אומװערדיקײטן‪ ,‬װעל איך‬
‫‪ 6‬פֿאַר זײערע אױגן זאָלסטו אױפֿן‬ ‫זײער װעג אױף זײער קאָפּ פֿאַרגעלטן‪,‬‬
‫אַקסל טראָגן‪ ,‬אין שטאָקפֿינצטערניש‬ ‫זאָגט גאָט דער האַר‪.‬‬
‫זאָלסטו אַרױסטראָגן;דײַן פּנים‬ ‫‪ 22‬און די כּרובֿים האָבן אױפֿגעהױבן‬
‫זאָלסטו פֿאַרדעקן‪ ,‬און ניט אָנקוקן‬ ‫זײערע פֿליגלען‪ ,‬און די רעדער‬
‫דאָס לאַנד;װאָרום ַא צײכן האָב‬ ‫באַגלײַך מיט זײ; און די פּראַכט פֿון‬
‫איך דיך געמאַכטפֿאַר דעם הױז פֿון‬ ‫דעם גאָט פֿון ישׂראל איז געװען איבער‬
‫ישׂראל‪.‬‬ ‫זײ פֿון אױבן‪.‬‬
‫‪ 7‬און איך האָב געטאָן אַזױ װי‬ ‫‪ 23‬און די פּראַכט פֿון גאָט האָט זיך‬
‫איך בין באַפֿױלן געװאָרן‪ :‬מײַנע‬ ‫אױפֿגעהױבן פֿון איבערן מיטן שטאָט‪,‬‬
‫כּלים האָב איך אַרױסגעטראָגן‬ ‫און האָט זיך געשטעלט אױף דעם באַרג‬
‫אַזױ װי װאַנדער‪-‬כּלים ב ַײ טאָג‪,‬‬ ‫װאָס אין מזרח פֿון שטאָט‪.‬‬
‫און אין אָװנט האָב איך מיר‬ ‫ַא װינט האָט מיך‬ ‫‪ 24‬און‬
‫דורך‪-‬געגראָבן די װאַנט מיט דער‬ ‫אױפֿגעהױבן‪ ,‬און האָט מיך געבראַכט‬
‫האַנט; אין שטאָקפֿינצטערניש האָב‬ ‫קײן כַּשׂדים צו די פֿאַרטריבענע‪ ,‬אין‬
‫איך אַרױסגעטראָגן; אױפֿן אַקסל האָב‬ ‫ַא זעונג‪ ,‬מיט דעם גײַסט פֿון גאָט‪ .‬און‬
‫איך געטראָגן פֿאַר זײערע אױגן‪.‬‬ ‫די זעונג װאָס איך האָב געזען‪ ,‬האָט‬
‫‪12:8—12:25‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪762‬‬
‫װעלן װיסן אַז איך בין יהוה‪.‬‬ ‫‪ 8‬און דאָס װאָרט פֿון גאָט איז געװען‬
‫‪ 17‬און דאָס װאָרט פֿון גאָט איז‬ ‫צו מיר אין דער פֿרי‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫געװען צו מיר‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫‪ 9‬מענטשנקינד‪ ,‬האָבן ניט געזאָגט‬
‫‪ 18‬מענטשנקינד‪ ,‬דײַן ברױט זאָלסטו‬ ‫צו דיר דאָס הױז פֿון ישׂראל‪ ,‬דאָס‬
‫מיט ציטערניש עסן‪ ,‬און דײַן װאַסער‬ ‫װאָס‬ ‫װידערשפּעניקע געזינדל‪:‬‬
‫זאָלסטו מיט אומרו און מיט זאָרג‬ ‫טוסטו?‬
‫טרינקען‪.‬‬ ‫‪ 10‬זאָג צו זײ‪ :‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט‬
‫‪ 19‬און זאָלסט זאָגן צו דעם פֿאָלק‬ ‫דער האַר‪ :‬די דאָזיקע נבֿואה איז אױף‬
‫פֿון לאַנד‪:‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט דער‬ ‫דעם פֿירשט אין ירושלים‪ ,‬און אױף‬
‫האַרװעגן די באַװױנער פֿון ירושלים‬ ‫דעם גאַנצן הױז פֿון ישׂראל װאָס זײ‬
‫אױף דער ערד פֿון ישׂראל‪:‬זײער‬ ‫זײַנען צװישן זײ‪.‬‬
‫ברױט װעלן זײ מיט זאָרג עסן‪,‬‬ ‫‪ 11‬זאָג‪ :‬איך בין אײַער צײכן;װי איך‬
‫און זײער װאַסער װעלן זײ מיט‬ ‫האָב געטאָן‪ ,‬אַזױ װעט געטאָן װערן‬
‫באַנומעניש טרינקען‪ ,‬װײַל איר לאַנד‬ ‫צו זײ‪:‬אין גלות‪ ,‬אין געפֿאַנגענשאַפֿט‬
‫װעט פֿאַרװיסט װערן פֿון איר פֿולקײט‪,‬‬ ‫װעלן זײ גײן‪.‬‬
‫פֿון װעגן דעם אומרעכט פֿון אַלע װאָס‬ ‫‪ 12‬און דער פֿירשט װאָס צװישן‬
‫װױנען אין איר‪.‬‬ ‫זײװעט אױפֿן אַקסל טראָגן‪ ,‬און‬
‫‪ 20‬און די באַזעצטע שטעט װעלן‬ ‫אין שטאָקפֿינצטערניש װעט ער‬
‫חרו ֿב װערן‪ ,‬און דאָס לאַנד װעט ַא‬ ‫אַרױסגײן;די װאַנט װעט מען‬
‫װיסטעניש זײַן;און איר װעט װיסן אַז‬ ‫דורכגראָבןאים אַרױסצופֿירן דורך‬
‫איך בין יהוה‪.‬‬ ‫איר;זײַן פּנים װעט ער פֿאַרדעקן‪ ,‬כּדי‬
‫‪ 21‬און דאָס װאָרט פֿון גאָט איז‬ ‫ער זאָל ניט אָנקוקן מיטן אױג דאָס‬
‫געװען צו מיר‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫לאַנד‪.‬‬
‫‪ 22‬מענטשנקינד‪ ,‬װאָס איז דאָס‬ ‫‪ 13‬און איך װעל אױסשפּרײטן מײַן‬
‫דאָזיקע װערטל ב ַײ אײַךאין לאַנד פֿון‬ ‫נעץ אױף אים‪ ,‬און ער װעט געפֿאַנגען‬
‫ישׂראל‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬עס לענגערן זיך‬ ‫װערן אין מײַן פּאַסטקע;און איך װעל‬
‫די טעג‪ ,‬און צו נישט װערט איטלעכע‬ ‫אים ברענגען קײן בָבֿלאין לאַנד פֿון די‬
‫זעונג?‬ ‫כַּשׂדים‪ ,‬אָבער ער װעט עס ניט אָנקוקן‪,‬‬
‫‪ 23‬דרום זאָג צו זײ‪ :‬אַזױ האָט‬ ‫הגם דאָרטן װעט ער שטאַרבן‪.‬‬
‫געזאָגט גאָט דער האַר‪:‬איך פֿאַרשטער‬ ‫‪ 14‬און אַלע װאָס רונד אַרום אים‪,‬‬
‫דאָס דאָזיקע װערטל‪ ,‬און מע װעט עס‬ ‫זײַנע העלפֿער‪ ,‬און אַלע זײַנע מחנות‪,‬‬
‫מער ניט זאָגן אין ישׂראל‪ .‬נײַערט רעד‬ ‫װעל איך צעשפּרײטן אױף אַלע װינטן‪,‬‬
‫צו זײ‪ :‬עס גענענען די טעג‪ ,‬און די‬ ‫און ַא שװערד װעל איך אַרױסצי ִען‬
‫געשעונג פֿון איטלעכער זעונג‪.‬‬ ‫הינטער זײ‪.‬‬
‫‪ 24‬װאָרום מער װעט ניט זײַן קײן‬ ‫‪ 15‬און זײ װעלן װיסן אַז איך בין‬
‫פֿאַלשע זעונגאון גלאַטע װאָרזאָגער ַײ‬ ‫יהוה‪ ,‬װען איך צעװאַרף זײ צװישן די‬
‫אין הױז פֿון ישׂראל‪.‬‬ ‫פֿעלקער‪ ,‬און װעל זײ צעשפּרײטן אין‬
‫‪ 25‬נײַערט איך יהוה װעל רעדן‪,‬‬ ‫די לענדער‪.‬‬
‫װאָסער װאָרט איך װעל רעדן‪ ,‬און עס‬ ‫‪ 16‬נאָר געצײלטע מענטשן פֿון זײ‬
‫װעט געשען; עס װעט זיך מער ניט‬ ‫װעל איך איבערלאָזןפֿון שװערד‪,‬‬
‫פֿאַרצי ִען‪ .‬װאָרום אין אײַערע טעג‪,‬‬ ‫פֿון הונגער‪ ,‬און פֿון פּעסט‪ ,‬כּדי‬
‫איר װידערשפּעניק געזינדל‪ ,‬װעל איך‬ ‫זײ זאָלן דערצײלן אַלע זײערע‬
‫רעדן ַא װאָרט‪ ,‬און װעל עס טאָן‪ ,‬זאָגט‬ ‫אומװערדיקײטןצװישן די פֿעלקער‬
‫גאָט דער האַר‪.‬‬ ‫װאָס זײ זײַנען געקומען אַהין;און זײ‬
‫‪763‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪12:26—13:15‬‬
‫‪ 9‬און מײַן האַנט װעט זײַן אױף‬ ‫‪ 26‬און דאָס װאָרט פֿון גאָט איז‬
‫די נבֿיאים װאָס זעען פֿאַלשקײט און‬ ‫געװען צו מיר‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫װאָרזאָגן ליגן; אין דעם באַראָט פֿון‬ ‫‪ 27‬מענטשנקינד‪ ,‬זע‪ ,‬דאָס הױז פֿון‬
‫מײַן פֿאָלק װעלן זײ ניט זײַן‪ ,‬און‬ ‫ישׂראל זאָגט‪:‬די זעונג װאָס ער זעט איז‬
‫אין דעם געשריפֿטס פֿון דעם הױז פֿון‬ ‫אױף פֿיל טעג אַרום‪ ,‬און אױף װײַטע‬
‫ישׂראל װעלן זײ ניט פֿאַרשריבן װערן‪,‬‬ ‫צײַטן זאָגט ער נבֿיאות‪.‬‬
‫און אױף דער ערד פֿון ישׂראל װעלן זײ‬ ‫‪ 28‬דרום זאָג צו זײ‪ :‬אַזױ האָט‬
‫ניט קומען; און איר װעט װיסן אַז איך‬ ‫געזאָגט גאָט דער האַר‪:‬מער װעלן זיך‬
‫בין גאָט יהוה‪.‬‬ ‫ניט פֿאַרצי ִען אַלע מײַנע װערטער;אַז‬
‫‪ 10‬װײַל און באַװײַל זײ האָבן‬ ‫איך װעל רעדן ַא װאָרט‪ ,‬װעט עס‬
‫פֿאַרפֿירט מײַן פֿאָלק‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫געשען‪ ,‬זאָגט גאָט דער האַר‪.‬‬
‫שלום! װען קײן שלום איז ניטאָ;און‬
‫ער בױט ַא װענטל‪ ,‬און זײ‪ָ -‬א באַשמירן‬
‫עס מיט טינק;‬
‫‪ 2‬מענטשנקינד‪ ,‬זאָג נבֿיאותאױף די‬
‫‪ 11‬זאָג צו די טינקשמירער אַז עס‬
‫װעט אײַנפֿאַלן;עס װערט ַא רעגן ַא‬ ‫נבֿיאים פֿון ישׂראל װאָס זאָגן נבֿיאות‪,‬‬
‫פֿלײציקער‪ ,‬און איר‪ ,‬האָגלשטײנער‪,‬‬ ‫און זאָלסט זאָגן צו די נבֿיאים פֿון זײער‬
‫װעט פֿאַלן‪ ,‬און ַא שטורעמװינט װעט‬ ‫אײגענעם האַרצן‪:‬הערט דאָס װאָרט‬
‫אױסברעכן‪.‬‬ ‫פֿון גאָט‪:‬‬
‫‪ 12‬און אָט אַז די מױער פֿאַלט אײַן‪,‬‬ ‫‪ 3‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט דער‬
‫צי װעט ניט געזאָגט װערן צו אײַך‪:‬װוּ‬ ‫האַר׃װײ צו די נבֿיאים מנוּװליםװאָס‬
‫איז דאָס געשמיר װאָס איר האָט‬ ‫גײען נאָך זײער געמיט‪ ,‬און נאָך װאָס‬
‫אָנגעשמירט?‬ ‫זײ האָבן ניט געזען! –‬
‫‪ 13‬דרום האָט גאָט דער האַר אַזױ‬ ‫‪ 4‬אַזױ װי פֿיקס אין חורבֿותזײַנען‬
‫געזאָגט‪:‬יאָ‪ ,‬איך װעל מאַכן אױסברעכן‬ ‫געװען דײַנע נבֿיאים‪ ,‬ישׂראל‪.‬‬
‫ַא שטורעמװינטאין מײַן גרימצאָרן‪,‬‬ ‫‪ 5‬איר זײַט אַרױפֿגעגאַנגען אין די‬
‫און ַא פֿלײציקער רעגן װעט זײַן‬ ‫בראָכן‪ ,‬און פֿאַרצאַמט ַא צאַם אַרום‬
‫אין מײַן כּעס‪ ,‬און האָגלשטײנער אין‬ ‫דעם הױז פֿון ישׂראל‪ ,‬צו באַשטײן אין‬
‫גרימצאָרן‪ ,‬צו פֿאַרלענדן‪.‬‬ ‫מלחמה אין טאָג פֿון גאָט‪.‬‬
‫‪ 14‬און איך װעל צעשטערן די‬ ‫‪ 6‬זײ האָבן געזען פֿאַלשקײט און‬
‫מױערװאָס איר האָט באַשמירט‬ ‫װאָרזאָגעניש פֿון ליגן‪ ,‬זײ װאָס זאָגן‪:‬‬
‫מיט טינק‪ ,‬און װעל זי ברענגען‬ ‫גאָט האָט געזאָגט‪ ,‬װען גאָט האָט זי ניט‬
‫צו דער ערד‪ ,‬און איר גרונטפֿעסט‬ ‫געשיקט;און זײ האַרן ער זאָל מקיים‬
‫װעט אַנטפּלעקט װערן;און זי װעט‬ ‫זײַן דאָס װאָרט!‬
‫אײַנפֿאַלן‪ ,‬און איר װעט פֿאַרלענדט‬ ‫‪ 7‬האָט איר דען ניט ַא זעונג פֿון‬
‫װערן דערין;און איר װעט װיסן אַז‬ ‫ליגן געזען‪ ,‬און פֿאַלשע װאָרזאָגעניש‬
‫איך בין יהוה‪.‬‬ ‫געזאָגט?און איר זאָגט‪ :‬גאָט האָט‬
‫‪ 15‬און איך װעל אױסלאָזן מײַן‬ ‫געזאָגט‪ ,‬װען איך האָב ניט גערעדט‪.‬‬
‫גרימצאָרן אױף דער מױער‪ ,‬און אױף‬ ‫גאָט דער האַר‬ ‫‪ 8‬דרום האָט‬
‫די װאָס האָבן זי באַשמירט מיט‬ ‫אַזױ געזאָגט‪:‬װײַל איר האָט גערעדט‬
‫טינק;און איך װעל זאָגן צו אײַך‪:‬ניט ָא‬ ‫פֿאַלשקײט און געזען ליגן‪ ,‬דרום זעט‪,‬‬
‫די מױער‪ ,‬און ניט ָא די װאָס האָבן זי‬ ‫איך קום אױף אײַך‪ ,‬זאָגט גאָט דער‬
‫באַשמירט –‬ ‫האַר‪.‬‬
‫‪13:16—14:7‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪764‬‬
‫‪ 23‬דרום װעט איר מער פֿאַלשקײט‬ ‫‪ 16‬די נבֿיאים פֿון ישׂראל װאָס זאָגן‬
‫ניט זען‪ ,‬און װאָרזאָגעניש ניט‬ ‫נבֿיאות אױף ירושלים‪ ,‬און זעען איר‬
‫װאָרזאָגן;און איך װעל מציל זײַן מײַן‬ ‫ַא זעונג פֿון שלום‪ ,‬װען קײן שלום איז‬
‫פֿאָלק פֿון אײַער האַנט;און איר װעט‬ ‫ניטאָ‪ ,‬זאָגט גאָט דער האַר‪.‬‬
‫װיסן אַז איך בין יהוה‪.‬‬ ‫‪ 17‬און דו מענטשנקינד‪ ,‬טו דײַן‬
‫און צו מיר זײַנען געקומען‬ ‫פּניםצו די טעכטער פֿון דײַן פֿאָלקװאָס‬
‫מענער פֿון די עלטסטע פֿון‬ ‫‪14‬‬
‫ישׂראל‪ ,‬און זײַנען געזעסן פֿאַר מיר‪.‬‬
‫זאָגן נבֿיאות פֿון זײער אײגענעם‬
‫האַרצן‪ ,‬און זאָג נבֿיאות אױף זײ‪,‬‬
‫‪ 2‬איז דאָס װאָרט פֿון גאָט געװען צו‬ ‫‪ 18‬און זאָלסט זאָגן‪ :‬אַזױ האָט‬
‫מיר אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫געזאָגט גאָט דער האַר‪:‬װײ צו די‬
‫‪ 3‬מענטשנקינד‪ ,‬די דאָזיקע לײַט‬ ‫װאָס נײען אָן קישעלעך אױף אַלע‬
‫האָבן אױפֿגעשטעלטזײערע אָפּגעטער‬ ‫עלנבױגנס‪ ,‬און מאַכן שלײערס אױפֿן‬
‫אין זײער האַרצן‪ ,‬און די שטרױכלונג‬ ‫קאָפּ פֿון איטלעכן װוּקס‪ ,‬כּדי נפֿשות צו‬
‫צו זײער זינדהאַלטן זײ אַקעגן זײער‬ ‫פֿאַנגען!די נפֿשות טוט איר פֿאַנגען ב ַײ‬
‫פּנים;זאָל איך פֿרעגן זיך לאָזן פֿרעגן‬ ‫מײַן פֿאָלק‪ ,‬כּדי אײַך די נפֿשות בײַם‬
‫פֿון זײ?‬ ‫לעבן צו דערהאַלטן‪.‬‬
‫‪ 4‬דרום רעד מיט זײ‪ ,‬און זאָלסט‬ ‫‪ 19‬און איר האָט מיך פֿאַרשװעכט‬
‫זאָגן צו זײ‪:‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט‬ ‫ב ַײ מײַן פֿאָלק פֿאַר הײפֿלעך גערשטן‪,‬‬
‫דער האַר‪:‬יעטװעדער מאַן פֿון דעם‬ ‫און פֿאַר ברעקלעך ברױט‪ ,‬צו מאַכן‬
‫הױז פֿון ישׂראלװאָס װעט אױפֿשטעלן‬ ‫שטאַרבן נפֿשות װאָס דאַרפֿן ניט‬
‫זײַנע אָפּגעטער אין זײַן האַרצן‪ ,‬און‬ ‫שטאַרבן‪ ,‬און צו לאָזן לעבן נפֿשות‬
‫די שטרױכלונג צו זײַן זינדװעט ער‬ ‫װאָס דאַרפֿן ניט לעבן‪ ,‬מיט װאָס איר‬
‫האַלטן אַקעגן זײַן פּנים‪ ,‬און ער װעט‬ ‫זאָגט ליגן צו מײַן פֿאָלק‪ ,‬די צוהערער‬
‫קומען צום נבֿיא‪ ,‬װעל איך יהוה אים‬ ‫פֿון ליגן‪.‬‬
‫ענטפֿערן –דעם װאָס קומט מיט זײַנע‬ ‫‪ 20‬דרום האָט גאָט דער האַר אַזױ‬
‫פֿיל אָפּגעטער;‬ ‫געזאָגט‪:‬זעט‪ ,‬איך נעם זיך צו אײַערע‬
‫‪ 5‬כּדי צו פֿאַרכאַפּען בײַם האַרצן‬ ‫קישעלעך װאָס איר פֿאַנגט דערמיט די‬
‫דאָס הױז פֿון ישׂראל‪ ,‬װאָס האָבן‬ ‫נפֿשות װי פֿױגלען‪ ,‬און איך װעל זײ‬
‫זיך אָפּגעקערט פֿון מירדורך זײערע‬ ‫אַראָפּרײַסן פֿון אײַערע אָרעמס‪ ,‬און‬
‫אָפּגעטער אַלע‪.‬‬ ‫װעל אַװעקלאָזן די נפֿשות װאָס איר‬
‫‪ 6‬דרום זאָג צו דעם הױז פֿון‬ ‫פֿאַנגט –נפֿשות װי פֿױגלען‪.‬‬
‫ישׂראל‪:‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט דער‬ ‫‪ 21‬און איך װעל אַראָפּרײַסן אײַערע‬
‫האַר‪:‬קערט צוריק‪ ,‬און קערט אײַך‬ ‫שלײערס‪ ,‬און װעל מציל זײַן מײַן‬
‫אום פֿון אײַערע אָפּגעטער‪ ,‬און פֿון‬ ‫פֿאָלק פֿון אײַער האַנט‪ ,‬און זײ װעלן‬
‫אַלע אײַערע אומװערדיקײטן קערט‬ ‫מער ניט זײַן צום געפֿאַנג אין אײַער‬
‫אָפּ אײַער פּנים‪.‬‬ ‫האַנט;און איר װעט װיסן אַז איך בין‬
‫‪ 7‬װאָרום יעטװעדער מאַן פֿון דעם‬ ‫יהוה‪.‬‬
‫הױז פֿון ישׂראל‪ ,‬אָדער פֿון דעם‬ ‫‪ 22‬װײַל איר האָט מיט ליגן באַטריבט‬
‫פֿרעמדן װאָס האַלט זיך אױף אין‬ ‫דאָס האַרץ פֿון דעם צדיק‪ ,‬װען איך‬
‫ישׂראל‪ ,‬װאָס װעט זיך אָפּשײדן פֿון‬ ‫האָב אים ניט געװאָלט װײ טאָן‪ ,‬און‬
‫הינטער מיר‪ ,‬און װעט אױפֿשטעלן‬ ‫איר האָט געשטאַרקט די הענט פֿון‬
‫זײַנע אָפּגעטער אין זײַן האַרצן‪ ,‬און‬ ‫דעם ָרשעזיך ניט אומצוקערן פֿון זײַן‬
‫די שטרױכלונג צו זײַן זינד װעט ער‬ ‫שלעכטן װעג‪ ,‬אַז מע זאָל אים לאָזן‬
‫האַלטן אַקעגן זײַן פּנים‪ ,‬און ער װעט‬ ‫לעבן‪,‬‬
‫‪765‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪14:8—14:22‬‬
‫‪ 16‬מעגן די דאָזיקע דר ַײ מענער זײַן‬ ‫קומען צום נבֿיא‪ ,‬כּדי ער זאָל מיך‬
‫אין איר‪ ,‬אַזױ װי איך לעב‪ ,‬זאָגט גאָט‬ ‫פֿרעגן פֿון זײַנעט װעגן‪ ,‬װעל איך יהוה‬
‫דער האַר‪ ,‬אױב זײ װעלן מציל זײַן זין‬ ‫אַלײן אים ענטפֿערן‪.‬‬
‫אָדער טעכטער!זײ אַלײן װעלן ניצול‬ ‫‪ 8‬און איך װעל קערן מײַן פּנים‬
‫װערן‪ ,‬אָבער דאָס לאַנד װעט װערן ַא‬ ‫אַקעגן יענעם מאַן‪ ,‬און װעל אים‬
‫װיסטעניש‪.‬‬ ‫פֿאַרװיסטן‪ ,‬פֿאַר ַא צײכן און פֿאַר‬
‫‪ 17‬אָדער װען ַא שװערד זאָל איך‬ ‫ַא שפּריכװאָרט‪ ,‬און װעל אים‬
‫ברענגען אױף יענעם לאַנד‪ ,‬און זאָגן‪:‬‬ ‫פֿאַרשנײַדן פֿון צװישן זײַן פֿאָלק;און‬
‫ַא שװערד זאָל דורכגײן אין לאַנד;און‬ ‫איר װעט װיסן אַז איך בין יהוה‪.‬‬
‫איך זאָל פֿאַרשנײַדן פֿון איר מענטשן‬ ‫‪ 9‬און אַז דער נבֿיא װעט פֿאַרפֿירט‬
‫און בהמות‪,‬‬ ‫װערן‪ ,‬און װעט רעדן ַא װאָרט‪ ,‬האָב‬
‫‪ 18‬און די דאָזיקע דר ַײ מענער זײַנען‬ ‫איך יהוה דאָס פֿאַרפֿירט יענעם נבֿיא‪,‬‬
‫אין איר‪ ,‬אַזױ װי איך לעב‪ ,‬זאָגט גאָט‬ ‫און איך װעל אױסשטרעקן מײַן האַנט‬
‫דער האַר‪ ,‬זײ װעלן ניט מציל זײַן‬ ‫אױף אים‪ ,‬און װעל אים פֿאַרטיליקן פֿון‬
‫זין און טעכטער;בלױז זײ אַלײן װעלן‬ ‫צװישן מײַן פֿאָלק ישׂראל‪.‬‬
‫ניצול װערן‪.‬‬ ‫‪ 10‬און זײ װעלן טראָגן זײער‬
‫זינד;אַזױ װי די זינד פֿון דעם פֿרעגער‪,‬‬
‫‪ 19‬אָדער װען ַא פּעסט זאָל איך‬ ‫אַזױ װעט זײַן די זינד פֿון דעם נבֿיא‪.‬‬
‫שיקן אױף יענעם לאַנד‪ ,‬און אױסגיסן‬ ‫‪ 11‬כּדי דאָס הױז פֿון ישׂראלזאָלן‬
‫מײַן גרימצאָרן אױף איר מיט בלוט‪,‬‬ ‫מער ניט אַװעקבלאָנדזשען פֿון‬
‫צו פֿאַרשנײַדן פֿון איר מענטשן און‬ ‫הינטער מיר‪ ,‬און זאָלן זיך מער‬
‫בהמות‪,‬‬ ‫ניט פֿאַראומרײניקןמיט אַלע זײערע‬
‫‪ 20‬און נ ֹח‪ ,‬דניאל‪ ,‬און אִיו ֿב זײַנען‬ ‫פֿאַרברעכן;און זײ זאָלן מיר זײַן צום‬
‫אין איר‪ ,‬אַזױ װי איך לעב‪ ,‬זאָגט גאָט‬ ‫פֿאָלק‪ ,‬און איך זאָל זײ זײַן צום גאָט‪,‬‬
‫דער האַר‪ ,‬אױב זײ װעלן מציל זײַן‬ ‫זאָגט גאָט דער האַר‪.‬‬
‫ַא זון אָדער ַא טאָכטער! זײ װעלן‬ ‫‪ 12‬און דאָס װאָרט פֿון גאָט איז‬
‫מיט זײער גערעכטיקײט נאָר מציל זײַן‬ ‫געװען צו מיר‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫זײער נפֿש‪.‬‬ ‫‪ 13‬מענטשנקינד‪ ,‬װען ַא לאַנד‬
‫‪ 21‬פֿאַר װאָר‪ ,‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט‬ ‫זאָל זינדיקן קעגן מירצו פֿעלשן ַא‬
‫דער האַר‪:‬הײַנט װי שױן אַז מײַנע‬ ‫פֿעלשונג‪ ,‬און איך זאָל אױסשטרעקן‬
‫פֿיר בײזע שטראָפֿן‪ ,‬שװערד‪ ,‬און‬ ‫מײַן האַנט אױף איר‪ ,‬און איר‬
‫הונגער‪ ,‬און ַא בײזע חיה‪ ,‬און פּעסט‪,‬‬ ‫צעברעכן דעם אונטערלען פֿון ברױט‪,‬‬
‫האָב איך אָנגעשיקט אױף ירושלים‪,‬‬ ‫און אָנשיקן אױף איר ַא הונגער‪,‬‬
‫צו פֿאַרשנײַדן פֿון איר מענטשן און‬ ‫און פֿאַרשנײַדן פֿון איר מענטשן און‬
‫בהמות!‬ ‫בהמות‪,‬‬
‫‪ 22‬אָבער אָט איז געבליבן אַן‬ ‫‪ 14‬און די דאָזיקע דר ַײ מענער זאָלן‬
‫אַנטרינונג אין איר‪ ,‬די װאָס װערן‬ ‫זײַן אין איר‪:‬נ ֹח‪ ,‬דניאל‪ ,‬און אִיובֿ‪ ,‬װעלן‬
‫אַרױסגעפֿירט‪ ,‬זין און טעכטער;אָט‬ ‫זײ מיט זײער גערעכטיקײטנאָר מציל‬
‫קומען זײ אַרױס צו אײַך‪ ,‬און איר װעט‬ ‫זײַן זײער נפֿש‪ ,‬זאָגט גאָט דער האַר‪.‬‬
‫זען זײער װעג און זײערע מעשׂים‪,‬‬ ‫‪ 15‬װען ַא בײזע חיה זאָל איך מאַכן‬
‫און איר װעט אײַך טרײסטן װעגן דעם‬ ‫דורכגײן אין לאַנד‪ ,‬און זי זאָל עס פֿון‬
‫בײזװאָס איך האָב געבראַכט אױף‬ ‫מענטשן באַרױבן‪ ,‬און עס זאָל װערן‬
‫ירושלים‪ ,‬װעגן אַלץ װאָס איך האָב‬ ‫ַא װיסטעניש אָן ַא דורכגײערפֿון װעגן‬
‫געבראַכט אױף איר;‬ ‫דער חיה‪,‬‬
‫‪14:23—16:8‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪766‬‬

‫‪ 2‬מענטשנקינד‪ ,‬לאָז װיסן ירושלים‬
‫‪16‬‬ ‫‪ 23‬װאָרום זײ װעלן אײַך זײַן ַא‬
‫טרײסטונג‪ ,‬אַז איר װעט זען זײער װעג‬
‫און זײערע מעשׂים;און איר װעט װיסן‬
‫אירע אומװערדיקײטן‪,‬‬ ‫אַז ניט אומזיסט האָב איך געטאָןאַלץ‬
‫‪ 3‬און זאָלסט זאָגן‪ :‬אַזױ האָט געזאָגט‬ ‫װאָס איך האָב געטאָן אין איר‪ ,‬זאָגט‬
‫גאָט דער האַר צו ירושלים‪:‬דײַן‬ ‫גאָט דער האַר‪.‬‬
‫אָפּשטאַם און דײַן געבורט איז פֿון‬
‫לאַנד פֿון דעם כּנַעַני;דײַן פֿאָטער איז‬
‫געװען דער אמורי‪ ,‬און דײַן מוטער‬
‫פֿון חֵת‪.‬‬
‫‪15‬‬
‫‪ 4‬און אָט איז דײַן געבורט‪ :‬אין‬ ‫‪ 2‬מענטשנקינד‪ ,‬װאָס איז דער‬
‫דעם טאָג װאָס דו ביסט געבאָרן‬ ‫װײַנשטאָקמער פֿון איטלעכן בױם‬
‫געװאָרן האָט מען דײַן נאָפּל ניט‬ ‫–דער װײַנצװײַג װאָס איז צװישן די‬
‫אָפּגעשניטן‪ ,‬און אין װאַסער ביסטו‬ ‫װאַלדבײמער?‬
‫ניט געװאַשן געװאָרן צום רײניקן‪,‬‬ ‫‪ 3‬צי װערט פֿון אים האָלץ‬
‫און באַזאַלצן ביסטו ניט באַזאַלצט‬ ‫אַן‬ ‫מאַכן‬ ‫צו‬ ‫גענומעןאױף‬
‫געװאָרן‪ ,‬און געװיקלט ביסטו ניט‬ ‫אַרבעט?אָדער נעמט פֿון אים ַא‬
‫געװיקלט געװאָרן‪.‬‬ ‫פֿלעקלצו הענגען ַא שום כּלי דערױף?‬
‫‪ 5‬ניט דערבאַרימט האָט זיך אַן אױג‬ ‫‪ 4‬הײַנט אַז ער איז צום פֿײַער פֿאַר ַא‬
‫אױף דיר‪ ,‬דיר צו טאָן אײנס פֿון‬ ‫שפּײַז געגעבן געװאָרן‪ ,‬אַז זײַנע בײדע‬
‫די דאָזיקע‪ ,‬צו האָבן ַרחמָנות אױף‬ ‫עקן האָט אָפּגעגעסן דאָס פֿײַער‪ ,‬און‬
‫דיר;און ביסט אַװעקגעװאָרפֿן געװאָרן‬ ‫זײַן מיטן איז צוגעברענט געװאָרן‪ ,‬קען‬
‫אױפֿן פֿרײַען פֿעלד‪ ,‬פֿון װעגן דער‬ ‫ער דען טױגן אױף אַן אַרבעט?‬
‫עקלדיקײט פֿון דײַן לײַב‪ ,‬אין דעם טאָג‬
‫װאָס דו ביסט געבאָרן געװאָרן‪.‬‬ ‫‪ 5‬זע‪ ,‬אַז ער איז גאַנץ געװען‪ ,‬האָט‬
‫ער ניט געקענט פֿאַרטאָן װערן אױף אַן‬
‫‪ 6‬און איך בין פֿאַרבײַגעגאַנגען‬ ‫אַרבעט‪ ,‬הײַנט װי שױן אַז דאָס פֿײַער‬
‫פֿאַרב ַײ דיר‪ ,‬און האָב דיך געזען זיך‬ ‫האָט אים אַרומגעגעסן‪ ,‬און ער איז‬
‫װעלגערן אין דײַן בלוט‪ ,‬און איך‬ ‫צוגעברענט געװאָרן‪ ,‬קען ער דען נאָך‬
‫האָב געזאָגט צו דיר אין דײַן בלוט‪:‬‬ ‫פֿאַרטאָן װערן אױף אַן אַרבעט?‬
‫לעב!יאָ‪ ,‬איך האָב געזאָגט צו דיר אין‬
‫דײַן בלוט‪ :‬לעב!‬ ‫גאָט דער האַר‬ ‫‪ 6‬דרום האָט‬
‫‪ 7‬װאַקסעדיק װי די שפּראָצונג פֿון‬ ‫אַזױ געזאָגט‪:‬אַזױ װי דער װײַנשטאָק‬
‫פֿעלד האָב איך דיך געמאַכט‪ ,‬און‬ ‫צװישן די װאַלדבײמער‪ ,‬װאָס איך‬
‫ביסט געװאַקסן‪ ,‬און ביסט גרױס‬ ‫האָב אים געגעבן צום פֿײַער פֿאַר ַא‬
‫געװאָרן‪ ,‬און געקומען אין שענסטער‬ ‫שפּײַז‪ ,‬אַזױ גיב איך די באַװױנער‬
‫שײנקײט;די בריסט זײַנען געװען‬ ‫פֿון ירושלים‪ .‬און איך װעל קערן‬
‫געפֿורעמט‪ ,‬און דײַנע האָר האָט‬ ‫מײַן פּנים אַקעגן זײ;פֿון פֿײַער זײַנען‬
‫געשפּראָצט‪ ,‬נאָר נאַקעט און הױל‬ ‫זײ אַרױס‪ ,‬און דאָס פֿײַער װעט זײ‬
‫ביסטו געװען‪.‬‬ ‫פֿאַרצערן;און איר װעט װיסן אַז איך‬
‫‪ 8‬בין איך פֿאַרבײַגעגאַנגען פֿאַרב ַײ‬ ‫בין יהוה‪ ,‬װען איך טו מײַן פּנים אַקעגן‬
‫דיר‪ ,‬און האָב דיך געזען‪ ,‬ערשט דײַן‬ ‫זײ‪.‬‬
‫צײַט איז די צײַט פֿון ליבשאַפֿט;און‬ ‫‪ 7‬און איך װעל מאַכן דאָס לאַנד ַא‬
‫איך האָב אױסגעשפּרײט מײַן ברעג‬ ‫װיסטעניש‪ ,‬װײַל זײ האָבן געפֿעלשט‬
‫קלײד איבער דיר‪ ,‬און צוגעדעקט‬ ‫ַא פֿעלשונג‪ ,‬זאָגט גאָט דער האַר‪.‬‬
‫‪767‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪16:9—16:26‬‬
‫‪ 17‬און האָסט גענומען דײַנע שײנע‬ ‫דײַן נאַקעטקײט;און איך האָב דיר‬
‫זאַכן‪ ,‬פֿון מײַן גאָלד און פֿון מײַן‬ ‫געשװאָרן‪ ,‬און בין אַרײַן אין ַא בונד‬
‫זילבער װאָס איך האָב דיר געגעבן‪,‬‬ ‫מיט דיר‪ ,‬זאָגט גאָט דער האַר‪ ,‬און‬
‫און האָסט דיר געמאַכט בילדער פֿון ַא‬ ‫ביסט געװאָרן מײַנע‪.‬‬
‫מאַנספּאַרשױן‪ ,‬און מזנה געװען מיט‬ ‫‪ 9‬און איך האָב דיך אַרומגעװאַשן‬
‫זײ‪.‬‬ ‫מיט װאַסער‪ ,‬און האָב אָפּגעשװענקט‬
‫‪ 18‬און האָסט גענומען דײַנע‬ ‫דײַן בלוט פֿון דיר‪ ,‬און האָב דיך‬
‫געשטיקטע קלײדער‪ ,‬און האָסט‬ ‫באַזאַלבט מיט אײל‪.‬‬
‫זײ באַדעקט;און מײַן אײל און מײַן‬ ‫‪ 10‬און איך האָב דיך אָנגעקלײדט אין‬
‫װײַרױךהאָסטו דערלאַנגט פֿאַר זײ‪.‬‬ ‫געשטיקטן געװאַנט‪ ,‬און דיך באַשוכט‬
‫‪ 19‬און מײַן ברױט װאָס איך האָב‬ ‫מיט תַּ חַש‪-‬פֿעל‪ ,‬און באַװיקלט דײַן‬
‫דיר געגעבן‪ ,‬זעמלמעל‪ ,‬און אײל‪,‬‬ ‫קאָפּ מיט לײַנען‪ ,‬און באַדעקט דיך מיט‬
‫און האָניק‪ ,‬מיט װאָס איך האָב דיך‬ ‫זײַד‪.‬‬
‫געשפּײַזט‪ ,‬האָסטו דערלאַנגט פֿאַר זײ‪,‬‬ ‫‪ 11‬און איך האָב דיך באַצירט מיט‬
‫פֿאַר ַא געשמאַקן ֵריח;אַזױ איז דאָס‬ ‫צירונג‪ ,‬און אָנגעטאָן אָרעמבענדער‬
‫געװען‪ ,‬זאָגט גאָט דער האַר‪.‬‬ ‫אױף דײַנע הענט‪ ,‬און ַא האַלדזבאַנד‬
‫‪ 20‬און האָסט גענומען דײַנע זין און‬ ‫אױף דײַן האַלדז‪.‬‬
‫דײַנע טעכטערװאָס דו האָסט מיר‬
‫געבאָרן‪ ,‬און האָסט זײ געשלאַכט פֿאַר‬ ‫‪ 12‬און איך האָב אָנגעטאָן ַא נאָזרינג‬
‫זײ צום עסן‪ .‬װינציק איז דיר געװען‬ ‫אױף דײַן נאָז‪ ,‬און אױרינגען אין דײַנע‬
‫דײַן זנות‪,‬‬ ‫אױערן‪ ,‬און ַא שײנע קרױן אױף דײַן‬
‫‪ 21‬האָסטו נאָך געשאָכטן מײַנע‬ ‫קאָפּ‪.‬‬
‫קינדער‪ ,‬און זײ אַװעקגעגעבן‪ ,‬אַז דו‬ ‫‪ 13‬און האָסט זיך אָנגעצירט אין‬
‫האָסט זײ מקרי ֿב געװען צו זײ‪.‬‬ ‫גאָלד און זילבער‪ ,‬און דײַן קלײד איז‬
‫דײַנע‬ ‫אַלע‬ ‫אין‬ ‫‪ 22‬און‬ ‫געװען לײַנען‪ ,‬און זײַד‪ ,‬און געשטיקט‬
‫אומװערדיקײטן און דײַן זנותהאָסטו‬ ‫געװאַנט;זעמלמעל‪ ,‬און האָניק‪ ,‬און‬
‫ניט געדאַכט אָן די טעג פֿון דײַן יוגנט‪,‬‬ ‫אײל האָסטו געגעסן‪ ,‬און ביסט זײער‬
‫װען דו ביסט געװען נאַקעט און הױל‪,‬‬ ‫שײן געװאָרן‪ ,‬און האָסט זיך געפּאַסט‬
‫זיך װעלגערנדיק אין דײַן בלוט‪.‬‬ ‫פֿאַר מלוכה‪.‬‬
‫‪ 23‬און עס איז געװען‪ :‬נאָך אַל דײַן‬ ‫‪ 14‬און דײַן שם איז אַרױס צװישן די‬
‫שלעכטיקײט –װײ‪ ,‬װײ דיר‪ ,‬זאָגט‬ ‫פֿעלקערדורך דײַן שײנקײט‪ ,‬װאָרום זי‬
‫גאָט דער האַר –‬ ‫איז געװען פֿאַרפֿול‪ ,‬דורך מײַן פּראַכט‬
‫‪ 24‬האָסטו דיר געבױט ַא געװעלבונג‪,‬‬ ‫װאָס איך האָב אַרױפֿגעטאָן אױף דיר‪,‬‬
‫און דיר געמאַכט ַא הױכן אָרט אױף‬ ‫זאָגט גאָט דער האַר‪.‬‬
‫איטלעכן מאַרק‪.‬‬ ‫‪ 15‬אָבער האָסט זיך פֿאַרזיכערט‬
‫‪ 25‬אױף יעטװעדער עק װעג האָסטו‬ ‫אױף דײַן שײנקײט‪ ,‬און האָסט‬
‫דיר געבױט דײַן הױכן אָרט‪ ,‬און האָסט‬ ‫מזנה געװען אױף דײַן שם‪ ,‬און‬
‫פֿאַראומװערדיקט דײַן שײנקײט‪ ,‬און‬ ‫אױסגעגאָסן דײַן זנות אױף יעטװעדער‬
‫צעשפּרײט דײַנע פֿיס פֿאַר יעטװעדער‬ ‫דורכגײער;זײַנס איז עס געװען‪.‬‬
‫דורכגײער‪ ,‬און געמערט דײַן זנות‪.‬‬ ‫‪ 16‬און האָסט גענומען פֿון דײַנע‬
‫‪ 26‬און האָסט מזנה געװען מיט די‬ ‫קלײדער‪ ,‬און דיר געמאַכט געפֿלעקטע‬
‫מצרי ִם‪ ,‬דײַנע שכנים די‬ ‫ַ‬ ‫זין פֿון‬ ‫בָמות‪ ,‬און מזנה געװען אױף זײ;װאָס‬
‫גרױסלײַביקע‪ ,‬און האָסט געמערט דײַן‬ ‫אַזױנס איז ניט געשען‪ ,‬און װעט ניט‬
‫זנות‪ ,‬מיך צו דערצערענען‪.‬‬ ‫זײַן‪.‬‬
‫‪16:27—16:42‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪768‬‬
‫‪ 36‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט דער‬ ‫‪ 27‬און זע‪ ,‬איך האָב אױסגעשטרעקט‬
‫האַר‪:‬װײַל דײַן שמוציקײט האָט זיך‬ ‫מײַן האַנט אױף דיר‪ ,‬און האָב‬
‫אױסגעגאָסן‪ ,‬און דײַן שאַנד איז‬ ‫געמינערט דײַן אױסקומעניש‪ ,‬און דיך‬
‫אַנטפּלעקט געװאָרןאין דײַן זנות מיט‬ ‫איבערגעגעבן אױף דעם באַראָט פֿון‬
‫דײַנע ליבהאָבער‪ ,‬און מיט אַלע דײַנע‬ ‫דײַנע פֿײַנט‪ ,‬די טעכטער פֿון די‬
‫אומװערדיקע אָפּגעטער;און פֿאַר דעם‬ ‫פּלִשתּיםװאָס האָבן זיך געשעמט װעגן‬
‫בלוט פֿון דײַנע זין װאָס דו האָסט זײ‬ ‫דײַן שענדלעכן װעג‪.‬‬
‫געגעבן –‬ ‫‪ 28‬און דו האָסט מזנה געװען מיט‬
‫‪ 37‬דרום זע‪ ,‬איך זאַמל אײַן אַלע‬ ‫די זין פֿון אשור‪ ,‬װײַל דו האָסט זיך‬
‫דײַנע ליבהאָבערװאָס דו האָסט זיך‬ ‫ניט געקענט אָנזעטן‪ ,‬און האָסט מזנה‬
‫געחנדלט צו זײ‪ ,‬און אַלע װאָס דו‬ ‫געװען מיט זײ‪ ,‬און ביסט פֿאָרט ניט‬
‫האָסט ליב‪ ,‬מיט אַלע װאָס דו האָסט‬ ‫זאַט געװאָרן‪.‬‬
‫פֿײַנט;און איך װעל זײ אײַנזאַמלען‬ ‫‪ 29‬און האָסט געמערט דײַן זנות מיט‬
‫אַרום דיר פֿון רונד אַרום‪ ,‬און װעל‬ ‫דעם לאַנד פֿון קרעמער‪ ,‬מיט כַּשׂדים‪,‬‬
‫אַנטפּלעקן דײַן שאַנד פֿאַר זײ‪ ,‬און זײ‬ ‫און אױך דער מיט ביסטו ניט זאַט‬
‫װעלן זען דײַן גאַנצע שאַנד‪.‬‬ ‫געװאָרן‪.‬‬
‫‪ 38‬און איך װעל דיך משפּטן‬ ‫‪ 30‬װי שװאַך איז דײַן האַרץ‪ ,‬זאָגט‬
‫מיט דעם משפּטפֿון נואפֿטעס און‬ ‫גאָט דער האַר‪ ,‬אַז דו האָסט געטאָן‬
‫בלוטפֿאַרגיסערינס;און איך װעל‬ ‫אַל דאָס דאָזיקעאַזױ װי עס טוט אַן‬
‫ברענגען אױף דירבלוט פֿון גרימצאָרן‬ ‫אַרצי‪-‬זונה‪,‬‬
‫און פֿאַרדראָס‪.‬‬ ‫‪ 31‬מיט װאָס דו האָסט געבױט‬
‫‪ 39‬און איך װעל דיך איבערגעבן אין‬ ‫דײַן געװעלבונגאױף יעטװעדער עק‬
‫זײער האַנט‪ ,‬און זײ װעלן צעשטערן‬ ‫װעג‪ ,‬און דײַן הױכן אָרט האָסטו‬
‫דײַן געװעלבונג‪ ,‬און אײַנװאַרפֿן דײַנע‬ ‫געמאַכטאױף יעטװעדער מאַרק;ביסט‬
‫הױכע ערטער;און זײ װעלן דיר‬ ‫צו מאָל ניט געװען װי ַא זונהצו שפּאָטן‬
‫אױסטאָן דײַנע קלײדער‪ ,‬און צונעמען‬ ‫פֿון אַבי װאָסער לױן‪.‬‬
‫דײַנע שײנע זאַכן;און זײ װעלן דיך‬ ‫‪ 32‬דו װײַב נואפֿטע װאָס נעמט‬
‫לאָזן נאַקעט און הױל‪.‬‬ ‫פֿרעמדע אָנשטאָט איר מאַן‪,‬‬
‫‪ 40‬און זײ װעלן אַרױפֿברענגען אױף‬ ‫ַא‬ ‫‪ 33‬אַלע זוֹנות גיט מען‬
‫דיר ַא געזעמל‪ ,‬און זײ װעלן דיך‬ ‫געשאַנק‪ ,‬און דו האָסט געגעבן‬
‫פֿאַרשטײנען מיט שטײנער‪ ,‬און דיך‬ ‫דײַנע געשאַנקעןצו אַלע דײַנע‬
‫צעהאַקן מיט זײערע שװערדן‪.‬‬ ‫ליבהאָבער‪ ,‬און זײ אונטערגעקױפֿט‬
‫‪ 41‬און זײ װעלן פֿאַרברענען דײַנע‬ ‫צו קומען צו דירפֿון רונד אַרום‪ ,‬אין‬
‫הײַזער אין פֿײַער‪ ,‬און טאָן אױף‬ ‫דײַן זנות‪.‬‬
‫דיר ַא משפּט פֿאַר די אױגן פֿון‬ ‫‪ 34‬און ב ַײ דיר איז געװען קאַפּױר‬
‫פֿיל װײַבער;און איך װעל דיך מאַכן‬ ‫װי ב ַײ אַנדערע װײַבער‪ ,‬מיט װאָס דו‬
‫אױפֿהערן זײַן ַא זונה‪ ,‬און װעסט אױך‬ ‫ביסט נאָכגעלאָפֿן‪ ,‬און נאָך דיר איז מען‬
‫קײן לױן מער ניט געבן‪.‬‬ ‫ניט נאָכגעלאָפֿן‪ ,‬און װאָס דו האָסט‬
‫‪ 42‬און איך װעל באַרוען מײַן‬ ‫געגעבן לױן‪ ,‬און דיר איז קײן לױן‬
‫גרימצאָרן אױף דיר‪ ,‬און אָפּטאָן‬ ‫ניט געגעבן געװאָרן;יאָ‪ ,‬קאַפּױר ביסטו‬
‫װעט זיך מײַן פֿאַרדראָס פֿון דיר‪ ,‬און‬ ‫געװען‪.‬‬
‫איך װעל מיך שטילן‪ ,‬און מער ניט‬ ‫‪ 35‬דרום הער‪ ,‬דו זונה‪ ,‬דאָס װאָרט‬
‫צערענען‪.‬‬ ‫פֿון גאָט‪:‬‬
‫‪769‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪16:43—16:57‬‬
‫מיר;דרום האָב איך זײ אָפּגעראַמט‪ ,‬אַז‬ ‫‪ 43‬װײַל דו האָסט ניט געדאַכט אָן‬
‫איך האָב דאָס געזען‪.‬‬ ‫די טעג פֿון דײַן יוגנט‪ ,‬און האָסט‬
‫‪ 51‬און שומרון האָט ַא העלפֿט פֿון‬ ‫מיך דערערגערט מיט אַלעם דאָזיקן‪,‬‬
‫דײַנע זינד ניט געזינדיקט;און דו האָסט‬ ‫דרום אָט פֿאַרגעלט איך אױך דײַן‬
‫געמערט דײַנע אומװערדיקײטן מײן‬ ‫װעג אױף דײַן קאָפּ‪ ,‬זאָגט גאָט דער‬
‫פֿון זײ‪ ,‬און האָסט גערעכטפֿאַרטיקט‬ ‫האַר‪ .‬אָדער האָסטו דען ניט געטאָן‬
‫דײַנע שװעסטערמיט אַלע דײַנע‬ ‫די דאָזיקע שענדלעכקײטצו אַלע דײַנע‬
‫אומװערדיקײטן װאָס דו האָסט‬ ‫אומװערדיקײטן?‬
‫געטאָן‪.‬‬ ‫‪ 44‬זע‪ ,‬יעטװעדער װערטלזאָגער‬
‫‪ 52‬דרום טראָג אױך דו דײַן שאַנד‪,‬‬ ‫װעט זיך װערטלען אױף דיר‪ ,‬אַזױ צו‬
‫װאָס דו האָסט געמשפּט דײַנע‬ ‫זאָגן‪ :‬װי די מוטער אַזױ איר טאָכטער‪.‬‬
‫שװעסטער;דורך דײַנע זינד װאָס דו‬ ‫‪ 45‬ביסט ַא טאָכטער פֿון דײַן‬
‫האָסט געטאָן מער אומװערדיק פֿון זײ‪,‬‬ ‫מוטערװאָס האָט זיך געמיאוסט מיט‬
‫װערן זײ גערעכטער פֿון דיר;דרום‬ ‫איר מאַן און אירע קינדער‪ ,‬און ביסט‬
‫אױך דו שעם זיך‪ ,‬און טראָג דײַן‬ ‫ַא שװעסטער פֿון דײַנע שװעסטער‪,‬‬
‫שאַנד‪ ,‬װאָס דו רעכטפֿאַרטיקסט דײַנע‬ ‫װאָס האָבן זיך געמיאוסט מיט זײערע‬
‫שװעסטער‪.‬‬ ‫מאַנען און זײערע קינדער;דײַן מוטער‬
‫‪ 53‬און איך װעל אומקערן זײער‬ ‫איז געװען פֿון חֵת‪ ,‬און דײַן פֿאָטער אַן‬
‫געפֿאַנגענשאַפֿט‪ ,‬די געפֿאַנגענשאַפֿט‬ ‫אמורי‪.‬‬
‫פֿון סדום און אירע טעכטער‪ ,‬און די‬ ‫‪ 46‬און דײַן גרעסערע שװעסטער‬
‫געפֿאַנגענשאַפֿט פֿון שומרון און אירע‬ ‫איז געװען שומרון‪ ,‬װאָס איז געזעסן‬
‫טעכטער‪ ,‬און די געפֿאַנגענשאַפֿט פֿון‬ ‫אױף דײַן לינקער זײַט‪ ,‬זי מיט‬
‫דײַנע געפֿאַנגענע צװישן זײ;‬ ‫אירע טעכטער;און דײַן קלענערע‬
‫‪ 54‬כּדי זאָלסט טראָגן דײַן שאַנד‪ ,‬און‬ ‫שװעסטערװאָס איז געזעסן אױף דײַן‬
‫זיך שעמען פֿאַר אַלץ װאָס דו האָסט‬ ‫רעכטער זײַט‪ ,‬איז געװען סדום מיט‬
‫געטאָן‪ ,‬אַז דו ביסט זײ געװאָרן ַא‬ ‫אירע טעכטער‪.‬‬
‫טרײסטונג‪.‬‬ ‫‪ 47‬ניט צו מאָל אין זײערע װעגן‬
‫‪ 55‬און דײַנע שװעסטער סדום און‬ ‫ביסטו געגאַנגען‪ ,‬און װי זײערע‬
‫אירע טעכטערװעלן זיך אומקערן צו‬ ‫אומװערדיקײטן געטאָן;אין ַא קורצער‬
‫זײער פֿרי ִערדיקן שטאַנד‪ ,‬און שומרון‬ ‫װײַל ביסטו געװאָרןפֿאַרדאָרבענער‬
‫און אירע טעכטער‪ ,‬װעלן זיך אומקערן‬ ‫פֿון זײ אין אַלע דײַנע װעגן‪.‬‬
‫צו זײער פֿרי ִערדיקן שטאַנד‪ ,‬און דו און‬ ‫‪ 48‬אַזױ װי איך לעב‪ ,‬זאָגט גאָט דער‬
‫דײַנע טעכטער –װעט זיך אומקערן צו‬ ‫האַר‪ ,‬אױב דײַן שװעסטער סדום‪ ,‬זי‬
‫אײַער פֿרי ִערדיקן שטאַנד‪.‬‬ ‫מיט אירע טעכטער‪ ,‬האָט געטאָן װי דו‬
‫‪ 56‬און איז ניט סדום דײַן‬ ‫מיט דײַנע טעכטער האָסט געטאָן!‬
‫שװעסטערגעװען ַא גערײד אין‬ ‫‪ 49‬זע‪ ,‬דאָס איז געװען די זינד פֿון‬
‫דײַן מױל‪ ,‬אין דעם טאָג פֿון דײַן‬ ‫דײַן שװעסטער סדום‪:‬שטאָלצקײט‪,‬‬
‫שטאָלץ‪,‬‬ ‫זעטיקײט מיט ברױט‪ ,‬און רוי ִקע‬
‫‪ 57‬אײדער דײַן שלעכטיקײט איז‬ ‫שלװהאיז געװען ב ַײ איר און ב ַײ‬
‫אַנטפּלעקט געװאָרן‪ ,‬װי אין דער צײַט‬ ‫אירע טעכטער‪ ,‬און די האַנט פֿון דעם‬
‫פֿון דער לעסטערונגפֿון די טעכטער פֿון‬ ‫אָרימאַן און דעם אבֿיוןהאָט זי ניט‬
‫ארם‪ ,‬און פֿון אַלע אירע אַרומיקע‪,‬‬ ‫אױפֿגעהאַלטן‪.‬‬
‫די טעכטער פֿון די פּלִשתּים‪ ,‬װאָס‬ ‫‪ 50‬און זײ זײַנען געװען האָפֿערדיק‪,‬‬
‫פֿאַראַכטן דיך פֿון רונד אַרום?‬ ‫און האָבן געטאָן אומװערדיקײט פֿאַר‬
‫‪16:58—17:11‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪770‬‬
‫‪ 5‬און ער האָט גענומען פֿון דעם‬ ‫‪ 58‬דײַן שענדלעכקײט און דײַנע‬

‫זאָמען פֿון לאַנד‪ ,‬און האָט עס‬ ‫אומװערדיקײטן –דו װעסט זײ טראָגן‪,‬‬
‫אײַנגעפֿלאַנצט אין ַא זאָמענדיק פֿעלד‪,‬‬ ‫זאָגט גאָט‪.‬‬
‫געבראַכט לעבן װאַסער ַא סך;װי ַא‬ ‫‪ 59‬װאָרום אַזױ האָט געזאָגט גאָט‬
‫װערבע האָט ער עס אײַנגעזעצט‪.‬‬ ‫דער האַר‪:‬יאָ‪ ,‬איך װעל טאָן מיט דיר‬
‫‪ 6‬און עס האָט געשפּראָצט‪ ,‬און‬ ‫אַזױ װי דו האָסט געטאָן‪ ,‬װאָס דו האָסט‬
‫איז געװאָרן‪ ,‬אַן אױסגעשפּרײט‬ ‫פֿאַראַכט די שבֿועה‪ ,‬צו פֿאַרשטערן‬
‫װײַנשטאָק‪ ,‬נידעריק אין װוּקס;כּדי‬ ‫דעם בונד‪.‬‬
‫זײַנע צװײַגן זאָלן זיך קערן צו אים‪,‬‬ ‫‪ 60‬אָבער איך װעל זיך דערמאָנען‬
‫און זײַנע װאָרצלען זאָלן זײַן אונטער‬ ‫אָן מײַן בונד מיט דיראין די טעג פֿון‬
‫אים;און עס איז געװאָרן ַא װײַנשטאָק‪,‬‬ ‫דײַן יוגנט‪ ,‬און װעל דיר אױפֿשטעלן‬
‫און אַרױסגעבראַכט שטענגלעך‪ ,‬און‬ ‫אַן אײביקן בונד‪.‬‬
‫אַרױסגעלאָזט צװײַגן‪.‬‬ ‫‪ 61‬און װעסט זיך דערמאָנען דײַנע‬
‫‪ 7‬און עס איז געװען אַן אַנדער‬ ‫װעגן‪ ,‬און זיך שעמען‪ ,‬װען דו קריגסט‬
‫פֿליגלען‬ ‫אָדלערמיט‬ ‫גרױסער‬ ‫דײַנע שװעסטער‪ ,‬די גרעסערע פֿון דיר‬
‫גרױסע און פֿעדערן פֿיל;ערשט‬ ‫מיט די קלענערע פֿון דיר;און איך װעל‬
‫װײַנשטאָקהאָט‬ ‫דאָזיקער‬ ‫דער‬ ‫זײ דיר געבן פֿאַר טעכטער‪ ,‬אָבער ניט‬
‫אױסגעבײגט זײַנע װאָרצלען צו אים‪,‬‬ ‫פֿון װעגן דײַן בונד‪.‬‬
‫און אױסגעשטרעקט זײַנע צװײַגן צו‬ ‫‪ 62‬און איך װעל אױפֿשטעלן מײַן‬
‫איםפֿון די בײטן פֿון זײַן פֿלאַנצונג‪,‬‬ ‫בונד מיט דיר‪ ,‬און װעסט װיסן‪ ,‬אַז איך‬
‫כּדי ער זאָל אים אָנטרינקען;‬ ‫בין יהוה;‬
‫‪ 8‬הגם אין ַא גוטן פֿעלד‪ ,‬לעבן‬ ‫‪ 63‬כּדי זאָלסט זיך דערמאָנען און זיך‬
‫װאַסער ַא סך‪ ,‬איז ער געפֿלאַנצט‬ ‫שעמען‪ ,‬און מער ַא מױל ניט עפֿענען‬
‫געװען‪ ,‬צו לאָזן צװײַגן‪ ,‬און צו‬ ‫פֿון װעגן דײַן שאַנד‪ ,‬װען איך בין דיר‬
‫טראָגן פֿרוכט‪ ,‬צו װערן ַא פּראַכטיקער‬ ‫מכפּר אױף אַלץ װאָס דו האָסט געטאָן‪,‬‬
‫װײַנשטאָק‪.‬‬ ‫זאָגט גאָט דער האַר‪.‬‬
‫‪ 9‬זאָג‪ :‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט דער‬
‫האַר‪:‬צי װעט ער באַגליקן?װעט ניט‬
‫אַרױסרײַסן יענער זײַנע װאָרצלעןאון‬
‫‪ 2‬מענטשנקינד‪ ,‬ראָט ַא רעטעניש‪,‬‬
‫זײַן פֿרוכט אָפּהאַקן‪ ,‬ער זאָל‬ ‫און גיב ַא משל אױף דעם הױז פֿון‬
‫פֿאַרטריקנט װערן‪ ,‬אַלע בלעטער‬ ‫ישׂראל‪,‬‬
‫פֿון זײַן שפּראָצונג זאָלן פֿאַרטריקנט‬ ‫‪ 3‬און זאָלסט זאָגן‪ :‬אַזױ האָט געזאָגט‬
‫װערן?און ניט מיט ַא גרױס מאַכט‬ ‫גאָט דער האַר‪ :‬דער גרױסער אָדלער‬
‫און ניט מיט פֿיל פֿאָלקװעט ער אים‬ ‫מיט פֿליגלען גרױסע‪ ,‬מיט פֿלעדערן‬
‫אױספֿליקן מיט זײַנע װאָרצלען‪.‬‬ ‫לאַנגע‪ ,‬מיט פֿעדערן פֿול‪ ,‬װאָס האָט‬
‫‪ 10‬און איז ער שױן אײַנגעפֿלאַנצט‪,‬‬ ‫אַלערלײ פֿאַרבן‪ ,‬איז געקומען צום‬
‫צי װעט ער באַגליקן?פֿאַר װאָר‪ ,‬װי‬ ‫לבֿנון‪ ,‬און גענומען דעם שפּיץ פֿון‬
‫דער מזרח‪-‬װינט רירט אים אָן‪ ,‬װעט‬ ‫צעדערבױם‪.‬‬
‫ער טרוקן פֿאַרטריקנט װערן;אױף די‬ ‫‪ 4‬דאָס אױבערשטע פֿון זײַנע‬
‫בײטן פֿון זײַן שפּראָצונגװעט ער‬ ‫ריטלעך האָט ער אָפּגעריסן‪ ,‬און‬
‫פֿאַרטריקנט װערן‪.‬‬ ‫האָט עס געבראַכט אין ַא לאַנד פֿון‬
‫‪ 11‬און דאָס װאָרט פֿון גאָט איז‬ ‫סָוחרים;אין ַא שטאָט פֿון האַנדלסלײַט‬
‫געװען צו מיר‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫האָט ער עס אײַנגעזעצט‪.‬‬
‫‪771‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪17:12—18:2‬‬
‫אױף זײַן קאָפּ!‬ ‫‪ 12‬זאָג אַקאָרשט צו דעם‬

‫‪ 20‬און איך װעל פֿאַרשפּרײטן אױף‬ ‫געזינדל‪:‬װײסט‬ ‫װידערשפּעניקן‬
‫אים מײַן נעץ‪ ,‬און ער װעט געפֿאַנגען‬ ‫איר ניט װאָס די דאָזיקע זײַנען?זאָג‪:‬‬
‫װערן אין מײַן פּאַסטקע‪ ,‬און איך‬ ‫אָט איז געקומען דער מלך פֿון בָבֿל‬
‫װעל אים ברענגען קײן בָבֿל‪ ,‬און װעל‬ ‫קײן ירושלים‪ ,‬און האָט גענומען איר‬
‫זיך משפּטן מיט אים דאָרטןפֿאַר זײַן‬ ‫מלך און אירע האַרן‪ ,‬און זײ געבראַכט‬
‫פֿעלשונג װאָס ער האָט געפֿעלשט אָן‬ ‫צו זיך קײן בָבֿל‪.‬‬
‫מיר‪.‬‬ ‫‪ 13‬און ער האָט גענומען אײנעם פֿון‬
‫‪ 21‬און אַלע זײַנע אַנטלאָפֿענע אין‬ ‫קיניגלעכן שטאַם‪ ,‬און האָט געשלאָסן‬
‫אַלע זײַנע מחנות‪ ,‬זײ װעלן פֿאַלן דורכן‬ ‫מיט אים ַא בונד‪ ,‬און אים געבראַכט‬
‫שװערד‪ ,‬און די געבליבענע װעלן אױף‬ ‫אונטער ַא שבֿועה‪ ,‬און די פּנֵי פֿון לאַנד‬
‫אַלע װינטן צעשפּרײט װערן;און איר‬ ‫האָט ער צוגענומען;‬
‫װעט װיסן אַז איך יהוה האָב גערעדט‪.‬‬ ‫‪ 14‬כּדי עס זאָל זײַן ַא שָפֿלע מלוכה‪,‬‬
‫זיך ניט צו דערהײבן;צו היטן זײַן בונד‪,‬‬
‫‪ 22‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט דער‬ ‫כּדי זי זאָל באַשטײן‪.‬‬
‫האַר‪:‬און איך אַלײן װעל נעמען‬ ‫‪ 15‬אָבער ער האָט װידערשפּעניקט‬
‫פֿון הױכן צעדערשפּיץ‪ ,‬און װעל‬ ‫אָן אים‪ ,‬צו שיקן זײַנע שלוחים קײן‬
‫עס אײַנזעצן;פֿון זײַנע אױבערשטע‬ ‫מצרי ִם‪ ,‬אַז מע זאָל אים געבן פֿערד‬ ‫ַ‬
‫ריטלעך װעל איך ַא יונגס אָפּרײַסן‪ ,‬און‬ ‫און פֿיל פֿאָלק‪ .‬זאָל ער באַגליקן?זאָל‬
‫איך אַלײן װעל עס אײַנפֿלאַנצןאױף ַא‬ ‫אַנטרונען װערן דער װאָס טוט דאָס‬
‫הױכן און דערהױבענעם באַרג‪.‬‬ ‫דאָזיקע?זאָל ער פֿאַרשטערן דעם‬
‫‪ 23‬אױף דעם הױכן באַרג פֿון ישׂראל‬ ‫בונד‪ ,‬און אַנטרונען װערן?‬
‫װעל איך עס אײַנפֿלאַנצן‪ ,‬און עס‬ ‫‪ 16‬אַזױ װי איך לעב‪ ,‬זאָגט גאָט דער‬
‫װעט טראָגן צװײַגן‪ ,‬און ברענגען‬ ‫האַר‪ ,‬אױב ניט אין דעם אָרט פֿון דעם‬
‫פֿרוכט‪ ,‬און װערן ַא פּראַכטיקער‬ ‫מלךװאָס האָט אים צום מלך געמאַכט‪,‬‬
‫צעדערבױם;און אונטער אים װעלן‬ ‫װעמעס שבֿועה ער האָט פֿאַראַכט‪ ,‬און‬
‫רועןאַלע פֿױגלען פֿון אַלערלײ‬ ‫װעמעס בונד ער האָט פֿאַרשטערט‬
‫פֿליגלען;אין שאָטן פֿון זײַנע צװײַגן‬ ‫–ב ַײ אים אין בָבֿל װעט ער שטאַרבן!‬
‫װעלן זײ רוען‪.‬‬ ‫‪ 17‬און ניט מיטן גרױסן חיל און‬
‫‪ 24‬און אַלע בײמער פֿון פֿעלד װעלן‬ ‫מיטן פֿיל געזעמלװעט פּרעה אים‬
‫װיסןאַז איך יהוה האָב דערנידערט‬ ‫בײַשטײן אין מלחמה‪ ,‬װען מע שיט‬
‫דעם הױכן בױם‪ ,‬דערהױכט דעם‬ ‫אָן אַן ערדװאַל און מע בױט ַא‬
‫נידעריקן בױם‪ ,‬פֿאַרטריקנט דעם‬ ‫באַלעגער‪-‬מױער‪ ,‬צו פֿאַרשנײַדן‬
‫פֿײַכטן בױם‪ ,‬און געמאַכט בלי ִען דעם‬ ‫נפֿשות ַא סך;‬
‫פֿאַרטריקנטן בױם;איך יהוה האָב‬ ‫‪ 18‬װײַל ער האָט פֿאַראַכט די‬
‫גערעדט און האָב געטאָן‪.‬‬ ‫שבֿועה‪ ,‬צו פֿאַרשטערן דעם בונד‪ ,‬און‬
‫אָט האָט ער געגעבן זײַן האַנט‪ ,‬און‬
‫געװען צו מיר‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫‪18‬‬ ‫האָט געטאָן אַל דאָס דאָזיקע‪ ,‬װעט ער‬
‫ניט אַנטרונען װערן‪.‬‬
‫‪ 2‬װאָס איז מיט אײַך װאָס איר זאָגט‬ ‫‪ 19‬פֿאַר װאָר‪ ,‬אַזױ האָט געזאָגט‬
‫דאָס דאָזיקע װערטל אין לאַנד פֿון‬ ‫גאָט דער האַר‪:‬אַזױ װי איך לעב‪ ,‬מײַן‬
‫ישׂראל‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪ :‬די פֿאָטערס‬ ‫שבֿועה װאָס ער האָט פֿאַראַכט‪ ,‬און‬
‫האָבן געגעסן זױערע װײַנטרױבן‪ ,‬און‬ ‫מײַן בונד װאָס ער האָט פֿאַרשטערט‬
‫די צײן פֿון די קינדער זײַנען הײַליק?‬ ‫–אױב איך װעל עס ניט פֿאַרגעלטן‬
‫‪18:3—18:20‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪772‬‬
‫‪ 13‬אױף צינדזן האָט ער געגעבן‪ ,‬און‬ ‫‪ 3‬אַזױ װי איך לעב‪ ,‬זאָגט גאָט דער‬
‫מערונג האָט ער גענומען – זאָל ער‬ ‫האַר‪ ,‬אױב מע װעט מער ב ַײ אײַך זאָגן‬
‫בלײַבן לעבן? ער װעט ניט לעבן; אַלע‬ ‫דאָס דאָזיקע װערטל אין ישׂראל!‬
‫די דאָזיקע אומװערדיקײטן האָט ער‬ ‫‪ 4‬זעט‪ ,‬אַלע נפֿשות זײַנען מײַנע;‬
‫געטאָן‪ ,‬מוז ער טײטן געטײט װערן‪,‬‬ ‫דער נפֿש פֿון דעם פֿאָטער אַזױ װי דער‬
‫זײַן בלוט זאָל זײַן אױף אים‪.‬‬ ‫נפֿש פֿון דעם זון איז מײַנער; דער נפֿש‬
‫‪ 14‬און אָט האָט ער געבאָרן ַא זון‬ ‫װאָס זינדיקט‪ ,‬ער זאָל שטאַרבן‪.‬‬
‫װאָס האָט צוגעזען אַלע זינד פֿון זײַן‬ ‫‪ 5‬און אַז ַא מאַן איז ַא צדיק‪ ,‬און ער‬
‫פֿאָטער װאָס ער האָט געטאָן‪ ,‬און‬ ‫טוט רעכט און גערעכטיקײט;‬
‫ער האָט אײַנגעזען‪ ,‬און ער טוט ניט‬ ‫‪ 6‬אױף די בערג האָט ער ניט‬
‫אַזױנס;‬ ‫געגעסן‪ ,‬און זײַנע אױגן האָט ער ניט‬
‫‪ 15‬אױף די בערג האָט ער ניט‬ ‫אױפֿגעהױבן צו די אָפּגעטער פֿון דעם‬
‫געגעסן‪ ,‬און זײַנע אױגן האָט ער ניט‬ ‫הױז פֿון ישׂראל‪ ,‬און די װײַב פֿון זײַן‬
‫אױפֿגעהױבן צו די אָפּגעטער פֿון דעם‬ ‫חבֿר האָט ער ניט פֿאַראומרײניקט‪ ,‬און‬
‫הױז פֿון ישׂראל; די װײַב פֿון זײַן חבֿר‬ ‫צו ַא פֿרױ אין איר אומרײנקײט גענענט‬
‫האָט ער ניט פֿאַראומרײניקט‪,‬‬ ‫ער ניט;‬
‫‪ 16‬און קײן מענטשן האָט ער ניט‬ ‫‪ 7‬און קײן מענטשן קריװדעט ער‬
‫געקריװדעט; ַא משכּון האָט ער ניט‬ ‫ניט‪ ,‬פֿאַרמשכּונטס ב ַײ אים פֿאַר ַא חו ֿב‬
‫גענומען‪ ,‬און גזלה האָט ער ניט‬ ‫קערט ער אום‪ ,‬גזלה גזלט ער ניט; זײַן‬
‫געגזלט; זײַן ברױט האָט ער געגעבן‬ ‫ברױט גיט ער דעם הונגעריקן‪ ,‬און דעם‬
‫דעם הונגעריקן‪ ,‬און דעם נאַקעטן האָט‬ ‫נאַקעטן דעקט ער צו מיט ַא בגד;‬
‫ער צוגעדעקט מיט ַא בגד;‬
‫‪ 17‬פֿון אָרימאַן האָט ער אָפּגעהאַלטן‬ ‫‪ 8‬אױף צינדזן גיט ער ניט‪ ,‬און‬
‫זײַן האַנט‪ ,‬צינדזן און מערונג האָט‬ ‫מערונג נעמט ער ניט‪ ,‬פֿון אומרעכט‬
‫ער ניט גענומען‪ ,‬מײַנע געזעצן האָט‬ ‫קערט ער אָפּ זײַן האַנט; אמתע‬
‫ער געטאָן‪ ,‬אין מײַנע חוקים איז ער‬ ‫גערעכטיקײט טוט ער צװישן מאַן און‬
‫געגאַנגען – ער װעט ניט שטאַרבן פֿאַר‬ ‫מאַן;‬
‫די זינד פֿון זײַן פֿאָטער; לעבן װעט ער‬ ‫‪ 9‬אין מײַנע חוקים גײט ער‪ ,‬און‬
‫לעבן‪.‬‬ ‫מײַנע געזעצן האָט ער געהיט‪ ,‬צו טאָן‬
‫‪ 18‬זײַן פֿאָטער‪ ,‬װײַל דריקן האָט ער‬ ‫דעם אמת – ער איז ַא צדיק; לעבן װעט‬
‫געדריקט‪ ,‬גזלה פֿון ברודער האָט ער‬ ‫ער לעבן‪ ,‬זאָגט גאָט דער האַר‪.‬‬
‫געגזלט‪ ,‬און װאָס ניט גוט האָט ער‬ ‫‪ 10‬אָבער אַז ער האָט געבאָרן ַא זון ַא‬
‫געטאָן צװישן זײַן פֿאָלק‪ ,‬איז‪ ,‬אָט איז‬ ‫רױבער‪ַ ,‬א בלוטפֿאַרגיסער‪ ,‬װאָס טוט‬
‫ער געשטאָרבן פֿאַר זײַן זינד‪.‬‬ ‫דעם ברודער אײנס פֿון די דאָזיקע‪,‬‬
‫‪ 19‬און איר זאָגט‪ :‬פֿאַר װאָס לײַדט‬ ‫‪ 11‬הגם ער אַלײן האָט אַלע די‬
‫ניט דער זון פֿאַר דער זינד פֿון דעם‬ ‫דאָזיקע ניט געטאָן; װאָרום דער האָט‬
‫פֿאָטער? אָבער דער זון האָט געטאָן‬ ‫י ָא געגעסן אױף די בערג‪ ,‬און די װײַב‬
‫רעכט און גערעכטיקײט‪ ,‬אַלע מײַנע‬ ‫פֿון זײַן חבֿר האָט ער פֿאַראומרײניקט;‬
‫געזעצן האָט ער געהיט און זײ געטאָן;‬ ‫‪ 12‬דעם אָרימאַן און דעם אבֿיון‬
‫לעבן דאַרף ער לעבן‪.‬‬ ‫האָט ער געקריװדעט‪ ,‬גזלות האָט‬
‫‪ 20‬דער נפֿש װאָס זינדיקט‪ ,‬ער זאָל‬ ‫ער געגזלט‪ַ ,‬א משכּון קערט ער‬
‫שטאַרבן; ַא זון זאָל ניט לײַדן פֿאַר דער‬ ‫ניט אום‪ ,‬און צו די אָפּגעטער‬
‫זינד פֿון דעם פֿאָטער‪ ,‬און ַא פֿאָטער‬ ‫האָט ער אױפֿגעהױבן זײַנע אױגן;‬
‫זאָל ניט לײַדן פֿאַר דער זינד פֿון דעם‬ ‫אומװערדיקײט האָט ער געטאָן‪,‬‬
‫‪773‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪18:21—19:5‬‬
‫זײַנע פֿאַרברעכן װאָס ער האָט געטאָן‪,‬‬ ‫זון; די גערעכטיקײט פֿון דעם גערעכטן‬
‫װעט ער געװיס לעבן; ער װעט ניט‬ ‫זאָל זײַן אױף אים‪ ,‬און די שלעכטיקײט‬
‫שטאַרבן‪.‬‬ ‫פֿון דעם שלעכטן זאָל זײַן אױף אים‪.‬‬
‫‪ 29‬און דאָס הױז פֿון ישׂראל זאָגט‪:‬‬ ‫‪ 21‬און דער שלעכטער‪ ,‬אַז ער קערט‬
‫ניט ריכטיק איז דער װעג פֿון גאָט‪.‬‬ ‫זיך אָפּ פֿון אַלע זײַנע זינד װאָס‬
‫זײַנען דען מײַנע װעגן ניט ריכטיק‪,‬‬ ‫ער האָט געטאָן‪ ,‬און ער היט אַלע‬
‫הױז פֿון ישׂראל? פֿאַר װאָר‪ ,‬אײַערע‬ ‫מײַנע געזעצן‪ ,‬און טוט רעכט און‬
‫װעגן זײַנען ניט ריכטיק‪.‬‬ ‫גערעכטיקײט‪ ,‬װעט ער געװיס לעבן;‬
‫‪ 30‬דרום װעל איך איטלעכן לױט‬ ‫ער װעט ניט שטאַרבן‪.‬‬
‫זײַנע װעגן אײַך משפּטן‪ ,‬הױז פֿון‬ ‫‪ 22‬אַלע זײַנע פֿאַרברעכן װאָס ער‬
‫ישׂראל‪ ,‬זאָגט גאָט דער האַר‪ .‬קערט‬ ‫האָט געטאָן‪ ,‬װעלן אים ניט דערמאָנט‬
‫צוריק און קערט אײַך אום פֿון אַלע‬ ‫װערן; פֿאַר זײַן גערעכטיקײט װאָס ער‬
‫אײַערע פֿאַרברעכן‪ ,‬און זאָל עס אײַך‬ ‫האָט געטאָן‪ ,‬װעט ער לעבן‪.‬‬
‫ניט זײַן פֿאַר ַא שטרױכלונג צו זינד‪.‬‬ ‫‪ 23‬טו איך דען באַגערן דעם טױט פֿון‬
‫װאַרפֿט אַראָפּ פֿון אײַך אַלע אײַערע‬ ‫דעם שלעכטן? זאָגט גאָט דער האַר‪,‬‬
‫פֿאַרברעכן װאָס איר האָט פֿאַרבראָכן‬ ‫און ניט אַז ער זאָל זיך אומקערן פֿון‬
‫מיט זײ‪ ,‬און מאַכט אײַך ַא נ ַײ האַרץ‪,‬‬ ‫זײַנע װעגן‪ ,‬און לעבן?‬
‫און ַא נ ַײ געמיט; נאָך װאָס זאָלט איר‬ ‫‪ 24‬און אַז דער גערעכטער קערט‬
‫שטאַרבן‪ ,‬הױז פֿון ישׂראל? װאָרום‬ ‫זיך אָפּ פֿון זײַן גערעכטיקײט‪,‬‬
‫איך באַגער ניט דעם טױט פֿון דעם‬ ‫און טוט אומרעכט – אַזױ װי‬
‫װאָס שטאַרבט‪ ,‬זאָגט גאָט דער האַר;‬ ‫אַלע אומװערדיקײטן װאָס דער‬
‫דרום קערט אײַך אום‪ ,‬און בלײַבט‬ ‫שלעכטער האָט געטאָן טוט ער‪ ,‬זאָל‬
‫לעבן‪.‬‬ ‫ער דען בלײַבן לעבן? אַלע זײַנע‬
‫גערעכטיקײטן װאָס ער האָט געטאָן‪,‬‬
‫און דו הײב אױף ַא קלאָג‬
‫אױף די פֿירשטן פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫‪ 2‬און זאָלסט זאָגן‪ :‬װי איז דײַן‬
‫‪19‬‬ ‫װעלן ניט דערמאָנט װערן; פֿאַר זײַן‬
‫פֿעלשונג װאָס ער האָט געפֿעלשט‪,‬‬
‫און פֿאַר זײַן זינד װאָס ער האָט‬
‫מוטער ַא לײבינטע געװען!צװישן‬ ‫געזינדיקט‪ ,‬פֿאַר זײ מוז ער שטאַרבן‪.‬‬
‫לײבן האָט זי געהױערט‪ ,‬צװישן‬ ‫‪ 25‬און איר זאָגט‪ :‬ניט ריכטיק איז‬
‫יונגלײבןהאָט זי אירע יונגע‬ ‫דער װעג פֿון גאָט‪ .‬הערט אַקאָרשט‪,‬‬
‫דערצױגן‪.‬‬ ‫איר הױז פֿון ישׂראל‪ ,‬איז דען מײַן װעג‬
‫‪ 3‬און זי האָט אױפֿגעבראַכט אײנעם‬ ‫ניט ריכטיק? פֿאַר װאָר‪ ,‬אײַערע װעגן‬
‫פֿון אירע יונגע‪ַ ,‬א יונגלײב איז ער‬ ‫זײַנען ניט ריכטיק‪.‬‬
‫געװאָרן;און ער האָט זיך אױסגעלערנט‬ ‫‪ 26‬אַז דער גערעכטער קערט זיך‬
‫רױב פֿאַרצוקן‪ ,‬מענטשן האָט ער‬ ‫אָפּ פֿון זײַנע גערעכטיקײט‪ ,‬און טוט‬
‫געגעסן‪.‬‬ ‫אומרעכט‪ ,‬מוז ער דערפֿאַר שטאַרבן;‬
‫‪ 4‬האָבן זיך אײַנגעזאַמלט אױף אים‬ ‫פֿאַר זײַן אומרעכט װאָס ער האָט‬
‫פֿעלקער –אין זײער גרוב איז ער‬ ‫געטאָן‪ ,‬מוז ער שטאַרבן‪.‬‬
‫געכאַפּט געװאָרן; און זײ האָבן‬ ‫‪ 27‬און אַז דער שלעכטער קערט‬
‫מצרי ִם‬
‫ַ‬ ‫אים מיט רינגען קײן לאַנד‬ ‫זיך אָפּ פֿון זײַן שלעכטיקײט װאָס‬
‫געבראַכט‪.‬‬ ‫ער האָט געטאָן‪ ,‬און טוט רעכט און‬
‫‪ 5‬און זי האָט געזען אַז אומזיסט האָט‬ ‫גערעכטיקײט‪ ,‬ראַטעװעט ער זײַן נפֿש‪.‬‬
‫זי געהאַרט‪ ,‬פֿאַרלאָרן איז איר האָפֿונג‪,‬‬ ‫‪ 28‬װײַל ער האָט זיך אַרומגעזען‪,‬‬
‫האָט זי װידער גענומען אײנעם פֿון‬ ‫און האָט זיך אומגעקערט פֿון אַלע‬
‫‪19:6—20:7‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪774‬‬
‫‪ 14‬און ַא פֿײַער איז אַרױס פֿון‬ ‫אירע יונגע‪ ,‬פֿאַר ַא יונגלײב האָט זי‬
‫זײַן צװײַגנשטאָק‪ ,‬זײַן פֿרוכט האָט‬ ‫אים געמאַכט‪.‬‬
‫עס פֿאַרצערט‪ ,‬און ניט ָא אין אים ַא‬ ‫‪ 6‬און ער איז אומגעגאַנגען צװישן‬
‫שטאַרקער שטאָק‪ַ ,‬א צעפּטער צום‬ ‫לײבן‪ַ ,‬א יונגלײב איז ער געװאָרן;אום‬
‫געװעלטיקן‪ַ .‬א קלאָגליד איז דאָס‪ ,‬און‬ ‫ער האָט זיך אױסגעלערנט רױב‬
‫געבליבן צום קלאָגליד‪.‬‬ ‫פֿאַרצוקן‪ ,‬מענטשן האָט ער געגעסן‪.‬‬
‫‪ 7‬און ער האָט געמערקט זײערע‬
‫און עס איז געװען אין זיבעטן‬
‫יאָר‪ ,‬אין פֿינפֿטן חודש‪ ,‬אין‬ ‫‪20‬‬
‫צענטן טאָג פֿון חודש‪ ,‬זײַנען געקומען‬
‫פּאַלאַצן‪ ,‬און פֿאַרװיסט זײערע‬
‫שטעט;און דאָס לאַנד מיט איר‬
‫מענער פֿון די עלטסטע פֿון ישׂראל צו‬ ‫פֿולקײט איז חרו ֿב געװאָרןפֿון דעם‬
‫פֿרעגן ב ַײ גאָט‪ ,‬און זײ זײַנען געזעסן‬ ‫קָול פֿון זײַן ברילן‪.‬‬
‫פֿאַר מיר‪.‬‬ ‫‪ 8‬האָבן זיך פֿעלקער ַא לאָז געטאָן‬
‫‪ 2‬און דאָס װאָרט פֿון גאָט איז געװען‬ ‫אױף אים‪ ,‬רונד אַרום פֿון די מדינות‪,‬‬
‫צו מיר‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫און אױסגעשפּרײט אױף אים זײער‬
‫‪ 3‬מענטשנקינד‪ ,‬רעד צו די עלטסטע‬ ‫נעץ –אין זײער גרוב איז ער געכאַפּט‬
‫פֿון ישׂראל‪ ,‬און זאָלסט זאָגן צו זײ‪:‬‬ ‫געװאָרן‪.‬‬
‫אַזױ האָט געזאָגט גאָט דער האַר‪:‬‬ ‫‪ 9‬און זײ האָבן אים אַרײַנגעטאָן‬
‫פֿרעגן ב ַײ מיר זײַט איר געקומען?‬ ‫אין ַא שטײַג מיט רינגען‪ ,‬און אים‬
‫אַזױ װי איך לעב‪ ,‬אױב איך װעל זיך‬ ‫געבראַכט צו דעם מלך פֿון בָבֿל;אים‬
‫לאָזן פֿרעגן פֿון אײַך! זאָגט גאָט דער‬ ‫געבראַכט אין פֿעסטונגען‪ ,‬כּדי זײַן קָול‬
‫האַר‪.‬‬ ‫זאָל ניט געהערט װערן מעראױף די‬
‫‪ 4‬װילסטו זײ משפּטן? װילסטו‬ ‫בערג פֿון ישׂראל‪.‬‬
‫לאָז זײ‬ ‫משפּטן‪ ,‬מענטשנקינד?‬ ‫‪ 10‬דײַן מוטער איז – צוגלײַכנדיק‬
‫װיסן די אומװערדיקײטן פֿון זײערע‬ ‫– געװען װי ַא װײַנשטאָקב ַײ‬
‫עלטערן‪.‬‬ ‫װאַסער געפֿלאַנצט;פֿרוכטיק און‬
‫‪ 5‬און זאָלסט זאָגן צו זײ‪ :‬אַזױ האָט‬ ‫צװײַגהאַפֿטיקאיז ער פֿון פֿיל װאַסער‬
‫געזאָגט גאָט דער האַר‪ :‬אין דעם‬ ‫געװען‪.‬‬
‫טאָג װאָס איך האָב אױסדערװײלט‬ ‫‪ 11‬און ער האָט געהאַט שטאַרקע‬
‫ישׂראל‪ ,‬און איך האָב אױפֿגעהױבן מײַן‬ ‫פֿאַר צעפּטערס פֿון‬ ‫שטאָקן‪,‬‬
‫האַנט צו דעם זאָמען פֿון דעם הױז פֿון‬ ‫געװעלטיקער;און זײַן װוּקס האָט זיך‬
‫יעקבֿ‪ ,‬און האָב זיך געלאָזט דערקענען‬ ‫אױפֿגעהױבןפֿון צװישן געדיכטענישן‪,‬‬
‫מצרי ִם‪ ,‬האָב איך‬
‫ַ‬ ‫צו זײ אין לאַנד‬ ‫און ער האָט זיך אָנגעזען מיט זײַן‬
‫אױפֿגעהױבן מײַן האַנט צו זײ‪ ,‬אַזױ צו‬ ‫הײך‪ ,‬מיט די פֿיל צװײַגן זײַנע‪.‬‬
‫זאָגן‪ :‬איך בין יהוה אײַער גאָט‪.‬‬ ‫‪ 12‬אָבער ער איז אױסגעריסן‬
‫‪ 6‬אין יענעם טאָג האָב איך‬ ‫געװאָרן מיט גרימצאָרן‪ ,‬צו דער ערד‬
‫אױפֿגעהױבן מײַן האַנט צו זײ‪ ,‬זײ‬ ‫איז ער אַנידערגעװאָרפֿן געװאָרן;און‬
‫מצרי ִם אין‬
‫ַ‬ ‫אַרױסצוצי ִען פֿון לאַנד‬ ‫דער מזרח‪-‬װינט האָט פֿאַרטריקנט זײַן‬
‫ַא לאַנד װאָס איך האָב אױסגעזוכט‬ ‫פֿרוכט‪ ,‬צעבראָכן און פֿאַרטריקנט‬
‫פֿאַר זײ‪ ,‬װאָס פֿליסט מיט מילך און‬ ‫געװאָרןזײַנען זײַנע שטאַרקע שטאָקן‪,‬‬
‫האָניק‪ ,‬װאָס איז דאָס שײַנדל פֿון אַלע‬ ‫ַא פֿײַער האָט אים פֿאַרצערט‪.‬‬
‫לענדער‪.‬‬ ‫‪ 13‬און אַצונד איז ער אין מדבר‬
‫‪ 7‬און איך האָב צו זײ געזאָגט‪:‬‬ ‫געפֿלאַנצט‪ ,‬אין ַא לאַנד פֿון טריקעניש‬
‫װאַרפֿט אַװעק איטלעכער די‬ ‫און דאָרשטיקײט‪.‬‬
‫‪775‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪20:8—20:22‬‬
‫פֿון די פֿעלקער װאָס איך האָב זײ‬ ‫אומװערדיקײטן פֿון זײַנע אױגן‪ ,‬און‬
‫אַרױסגעצױגן פֿאַר זײערע אױגן‪.‬‬ ‫מצרי ִם זאָלט‬‫ַ‬ ‫מיט די אָפּגעטער פֿון‬
‫‪ 15‬נאָר איך האָב אױך אױפֿגעהױבן‬ ‫איר אײַך ניט פֿאַראומרײניקן; איך בין‬
‫מײַן האַנט צו זײ אין דער מדבר‪ ,‬זײ ניט‬ ‫יהוה אײַער גאָט‪.‬‬
‫צו ברענגען אין דעם לאַנד װאָס איך‬ ‫‪ 8‬אָבער זײ האָבן װידערשפּעניקט אָן‬
‫האָב געגעבן‪ ,‬װאָס פֿליסט מיט מילך‬ ‫מיר‪ ,‬און זײ האָבן ניט געװאָלט צוהערן‬
‫און האָניק‪ ,‬װאָס איז דאָס שײַנדל פֿון‬ ‫צו מיר; זײ האָבן ניט אַװעקגעװאָרפֿן‬
‫אַלע לענדער;‬ ‫איטלעכער די אומװערדיקײטן פֿון‬
‫‪ 16‬װײַל מײַנע געזעצן האָבן זײ‬ ‫זײערע אױגן‪ ,‬און די אָפּגעטער פֿון‬
‫פֿאַראַכט‪ ,‬און מײַנע חוקים‪ ,‬אין זײ‬ ‫מצרי ִם האָבן זײ ניט פֿאַרלאָזן; און‬ ‫ַ‬
‫זײַנען זײ ניט געגאַנגען‪ ,‬און מײַנע‬ ‫איך האָב געטראַכט אױסצוגיסן מײַן‬
‫שבֿטים האָבן זײ פֿאַרשװעכט; נײַערט‬ ‫גרימצאָרן אױף זײ‪ ,‬אױסצולאָזן מײַן‬
‫נאָך זײערע אָפּגעטער איז געגאַנגען‬ ‫מצרי ִם‪.‬‬
‫כּעס אױף זײ אין לאַנד ַ‬
‫זײער האַרץ‪.‬‬ ‫‪ 9‬אָבער איך האָב געטאָן פֿון‬
‫‪ 17‬אָבער מײַן אױג האָט זײ געשױנט‪,‬‬ ‫מײַן נאָמען װעגן‪ ,‬כּדי ער זאָל ניט‬
‫זײ ניט אומצוברענגען‪ ,‬און איך האָב‬ ‫פֿאַרשװעכט װערן אין די אױגן פֿון‬
‫ניט געמאַכט פֿון זײ ַא פֿאַרלענדונג אין‬ ‫די פֿעלקער‪ ,‬װאָס זײ זײַנען געװען‬
‫דער מדבר‪.‬‬ ‫צװישן זײ‪ ,‬װאָס פֿאַר זײערע אױגן‬
‫‪ 18‬און איך האָב געזאָגט צו זײערע‬ ‫האָב איך זיך געלאָזט דערקענען צו‬
‫קינדער אין דער מדבר‪ :‬אין די חוקים‬ ‫מצרי ִם‪.‬‬
‫זײ‪ ,‬זײ אַרױסצוצי ִען פֿון לאַנד ַ‬
‫פֿון אײַערע עלטערן זאָלט איר ניט גײן‪,‬‬ ‫‪ 10‬און איך האָב זײ אַרױסגעצױגן‬
‫און זײערע געזעצן זאָלט איר ניט היטן‪,‬‬ ‫מצרי ִם‪ ,‬און האָב זײ‬ ‫ַ‬ ‫פֿון לאַנד‬
‫און מיט זײערע אָפּגעטער זאָלט איר‬ ‫געבראַכט אין דער מדבר‪.‬‬
‫אײַך ניט פֿאַראומרײניקן‪.‬‬ ‫‪ 11‬און איך האָב זײ געגעבן מײַנע‬
‫‪ 19‬איך יהוה בין אײַער גאָט; אין‬ ‫חוקים‪ ,‬און מײַנע געזעצן זײ געלאָזט‬
‫מײַנע חוקים גײט‪ ,‬און מײַנע געזעצן‬ ‫װיסן‪ ,‬װאָס אַז דער מענטש טוט זײ‪,‬‬
‫היט‪ ,‬און טוט זײ‪.‬‬ ‫לעבט ער דורך זײ‪.‬‬
‫‪ 20‬און מײַנע שבֿטים האַלט הײליק‪,‬‬ ‫‪ 12‬און אױך מײַנע שבֿטים האָב איך‬
‫און זײ זאָלן זײַן פֿאַר ַא צײכן צװישן‬ ‫זײ געגעבן‪ ,‬צו זײַן פֿאַר ַא צײכן צװישן‬
‫מיר און צװישן אײַך‪ ,‬כּדי איר זאָלט‬ ‫מיר און צװישן זײ‪ ,‬כּדי זײ זאָלן װיסן‬
‫װיסן אַז איך יהוה בין אײַער גאָט‪.‬‬ ‫אַז איך יהוה הײליק זײ‪.‬‬
‫‪ 21‬אָבער די קינדער האָבן‬ ‫‪ 13‬אָבער דאָס הױז פֿון ישׂראל האָבן‬
‫װידערשפּעניקט אָן מיר‪ :‬אין מײַנע‬ ‫װידערשפּעניקט אָן מיר אין דער‬
‫חוקים זײַנען זײ ניט געגאַנגען‪ ,‬און‬ ‫מדבר‪ :‬אין מײַנע חוקים זײַנען זײ ניט‬
‫מײַנע געזעצן האָבן זײ ניט געהיט זײ‬ ‫געגאַנגען‪ ,‬און מײַנע געזעצן האָבן זײ‬
‫צו טאָן‪ ,‬װאָס אַז ַא מענטש טוט זײ‪,‬‬ ‫פֿאַראַכט‪ ,‬װאָס אַז דער מענטש טוט זײ‪,‬‬
‫לעבט ער דורך זײ; מײַנע שבֿטים‬ ‫לעבט ער דורך זײ; און מײַנע שבֿטים‬
‫האָבן זײ פֿאַרשװעכט; און איך האָב‬ ‫האָבן זײ פֿאַרשװעכט ביז גאָר; און‬
‫געטראַכט אױסצוגיסן מײַן גרימצאָרן‬ ‫איך האָב געטראַכט אױסצוגיסן מײַן‬
‫אױף זײ‪ ,‬אױסצולאָזן מײַן כּעס אױף‬ ‫גרימצאָרן אױף זײ אין דער מדבר‪ ,‬כּדי‬
‫זײ אין דער מדבר‪.‬‬ ‫זײ צו פֿאַרלענדן‪.‬‬
‫‪ 22‬אָבער איך האָב אומגעקערט מײַן‬ ‫‪ 14‬אָבער איך האָב געטאָן פֿון‬
‫האַנט‪ ,‬און איך האָב געטאָן פֿון‬ ‫מײַן נאָמען װעגן‪ ,‬כּדי ער זאָל‬
‫מײַן נאָמען װעגן‪ ,‬כּדי ער זאָל ניט‬ ‫ניט פֿאַרשװעכט װערן אין די אױגן‬
‫‪20:23—20:37‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪776‬‬
‫‪ 30‬דרום זאָג צו דעם הױז פֿון‬ ‫פֿאַרשװעכט װערן אין די אױגן פֿון די‬
‫ישׂראל‪ :‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט דער‬ ‫פֿעלקער װאָס פֿאַר זײערע אױגן האָב‬
‫האַר‪ :‬איר פֿאַראומרײניקט אײַך אױף‬ ‫איך זײ אַרױסגעצױגן‪.‬‬
‫דעם שטײגער פֿון אײַערע עלטערן‪ ,‬און‬ ‫‪ 23‬הגם איך האָב אױפֿגעהױבן מײַן‬
‫נאָך זײערע אומװערדיקײטן זײַט איר‬ ‫האַנט צו זײ אין דער מדבר‪ ,‬זײ צו‬
‫פֿאַרפֿירט‪,‬‬ ‫פֿאַרשפּרײטן צװישן די פֿעלקער‪ ,‬און‬
‫‪ 31‬און אַז איר ברענגט אײַערע‬ ‫זײ צו צעװאַרפֿן אין די לענדער;‬
‫אָפּפֿערגעשאַנקען‪ ,‬אַז איר מאַכט‬ ‫‪ 24‬װײַל מײַנע געזעצן האָבן זײ ניט‬
‫דורכגײן אײַערע קינדער דורכן‬ ‫געטאָן‪ ,‬און מײַנע חוקים האָבן זײ‬
‫פֿײַער‪ ,‬פֿאַראומרײניקט איר אײַך‬ ‫פֿאַראַכט‪ ,‬און מײַנע שבֿטים האָבן זײ‬
‫מיט אַלע אײַערע אָפּגעטער ביז אױף‬ ‫פֿאַרשװעכט‪ ,‬און נאָך די אָפּגעטער פֿון‬
‫הײַנטיקן טאָג‪ ,‬און איך זאָל זיך לאָזן‬ ‫זײערע עלטערן זײַנען געװען זײערע‬
‫פֿרעגן פֿון אײַך‪ ,‬הױז פֿון ישׂראל?‬ ‫אױגן‪.‬‬
‫אַזױ װי איך לעב‪ ,‬זאָגט גאָט דער‬
‫האַר‪ ,‬אױב איך װעל זיך לאָזן פֿרעגן‬ ‫‪ 25‬און איך אױך האָב זײ געגעבן‬
‫פֿון אײַך!‬ ‫חוקים ניט גוטע‪ ,‬און געזעצן װאָס זײ‬
‫‪ 32‬און װאָס אײַך קומט אױפֿן זינען‬ ‫זאָלן ניט קענען לעבן דורך זײ;‬
‫װעט קײן מאָל ניט זײַן; װאָס איר‬ ‫‪ 26‬און איך האָב זײ געלאָזט‬
‫זאָגט‪ :‬מיר װעלן זײַן אַזױ װי די אומות‪,‬‬ ‫זיך פֿאַראומרײניקן מיט זײערע‬
‫אַזױ װי די משפּחות פֿון די לענדער‪ ,‬צו‬ ‫אָפּפֿערגעשאַנקען‪ ,‬מיט אָפּשײדן‬
‫דינען האָלץ און שטײן‪.‬‬ ‫איטלעכס װאָס עפֿנט דעם טראַכט;‬
‫‪ 33‬אַזױ װי איך לעב‪ ,‬זאָגט גאָט‬ ‫כּדי איך זאָל זײ פֿאַרװיסטן‪ ,‬כּדי זײ‬
‫דער האַר‪ ,‬אױב ניט מיט ַא שטאַרקער‬ ‫זאָלן װיסן אַז איך בין יהוה‪.‬‬
‫האַנט‪ ,‬און מיט אַן אױסגעשטרעקטן‬ ‫‪ 27‬דרום רעד צו דעם הױז פֿון‬
‫אָרעם‪ ,‬און מיט אױסגעגאָסענעם‬ ‫ישׂראל‪ ,‬דו מענטשנקינד‪ ,‬און זאָלסט‬
‫גרימצאָרן‪ ,‬װעל איך קיניגן אױף‬ ‫זאָגן צו זײ‪ :‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט‬
‫אײַך!‬ ‫דער האַר‪ :‬דערמיט אױך האָבן אײַערע‬
‫‪ 34‬און איך װעל אײַך אַרױסצי ִען‬ ‫עלטערן מיך געלעסטערט‪ ,‬װאָס זײ‬
‫פֿון די פֿעלקער‪ ,‬און װעל אײַך‬ ‫האָבן געפֿעלשט ַא פֿעלשונג אָן מיר‪.‬‬
‫אײַנזאַמלען פֿון די לענדער‪ ,‬װאָס‬ ‫‪ 28‬װאָרום אַז איך האָב זײ געבראַכט‬
‫איר זײַט צעשפּרײט אין זײ‪ ,‬מיט‬ ‫אין דאָס לאַנד‪ ,‬װאָס איך האָב‬
‫ַא שטאַרקער האַנט‪ ,‬און מיט אַן‬ ‫אױפֿגעהױבן מײַן האַנט צו זײ‪ ,‬זײ עס‬
‫אױסגעשטרעקטן אָרעם‪ ,‬און מיט‬ ‫צו געבן‪ ,‬איז װוּ נאָר זײ האָבן געזען ַא‬
‫אױסגעגאָסענעם גרימצאָרן‪.‬‬ ‫הױך בערגל‪ ,‬און װוּ נאָר ַא געדיכטן‬
‫‪ 35‬און איך װעל אײַך ברענגען צום‬ ‫בױם‪ ,‬האָבן זײ דאָרטן געשלאַכט‬
‫מדבר פֿון די פֿעלקער‪ ,‬און װעל זיך‬ ‫זײערע שלאַכטאָפּפֿער‪ ,‬און זײ האָבן‬
‫משפּטן מיט אײַך‪ ,‬פּנים‪-‬אל‪-‬פּנים‪.‬‬ ‫דאָרטן געבראַכט די דערצערענונג פֿון‬
‫‪ 36‬אַזױ װי איך האָב זיך געמשפּט‬ ‫זײער קרבן‪ ,‬און דאָרטן געמאַכט זײער‬
‫מיט אײַערע עלטערןאין מדבר פֿון‬ ‫געשמאַקן ֵריח‪ ,‬און דאָרטן געגאָסן‬
‫מצרי ִם‪ ,‬אַזױ װעל איך זיך‬ ‫ַ‬ ‫לאַנד‬ ‫זײערע גיסאָפּפֿער‪.‬‬
‫משפּטן מיט אײַך‪ ,‬זאָגט גאָט דער האַר‪.‬‬ ‫‪ 29‬און איך האָב צו זײ געזאָגט‪ :‬װאָס‬
‫‪ 37‬און איך װעל אײַך מאַכן דורכגײן‬ ‫באַטײַט „די ָבמָה״? – װאָס איר מאַכט‬
‫אונטער דער רוט‪ ,‬און װעל אײַך‬ ‫זיך נאַריש דאָרטן; דרום רופֿט מען איר‬
‫ברענגען אין דער פֿאַרקניפּונג פֿון‬ ‫נאָמען „ ָבמָה״ ביז אױף הײַנטיקן טאָג‪.‬‬
‫‪777‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪20:38—21:9‬‬
‫‪ 44‬און איר װעט װיסן אַז איך בין‬ ‫בונד‪.‬‬

‫יהוה‪ ,‬װען איך טו מיט אײַך פֿון‬ ‫‪ 38‬און איך װעל אױסרײניקן פֿון‬
‫מײַן נאָמען װעגן‪ ,‬ניט לױט אײַערע‬ ‫אײַך די װידערשפּעניקער‪ ,‬און די װאָס‬
‫שלעכטע װעגן‪ ,‬און לױט אײַערע‬ ‫ברעכן אָן מיר;פֿון דעם לאַנד פֿון זײער‬
‫פֿאַרדאָרבענע מעשׂים‪ ,‬איר הױז פֿון‬ ‫פֿרעמדשאַפֿטװעל איך זײ אַרױסצי ִען‪,‬‬
‫ישׂראל‪ ,‬זאָגט גאָט דער האַר‪.‬‬ ‫אָבער אױף דער ערד פֿון ישׂראלװעלן‬
‫זײ ניט קומען;און איר װעט װיסן אַז‬
‫‪ 2‬מענטשנקינד‪ ,‬טו דײַן פּנים אַקעגן‬
‫‪21‬‬ ‫איך בין יהוה‪.‬‬
‫‪ 39‬און איר הױז פֿון ישׂראל‪ ,‬אַזױ‬
‫האָט געזאָגט גאָט דער האַר‪:‬גײט‬
‫דָ רום‪ ,‬און רעד צום דָ רום‪ ,‬און זאָגט‬ ‫דינט איטלעכער זײַנע אָפּגעטער‪,‬‬
‫נבֿיאות אױף דעם װאַלד פֿון פֿעלד אין‬ ‫אַזױ װי איר װילט ניט צוהערן צו‬
‫דָ רום;‬ ‫מיר;אָבער מײַן הײליקן נאָמען זאָלט‬
‫‪ 3‬און זאָלסט זאָגן צום װאַלד פֿון‬ ‫איר מער ניט פֿאַרשװעכןמיט אײַערע‬
‫דָ רום‪:‬הער דאָס װאָרט פֿון גאָט‪ :‬אַזױ‬ ‫אָפּפֿערגעשאַנקען‪ ,‬און מיט אײַערע‬
‫האָט געזאָגט גאָט דער האַר‪:‬זע‪ ,‬איך‬ ‫אָפּגעטער‪.‬‬
‫צינד אָן אין דיר ַא פֿײַער‪ ,‬און עס‬ ‫‪ 40‬װאָרום אױף מײַן הײליקן באַרג‪,‬‬
‫װעט פֿאַרצערן אין דיר איטלעך פֿײַכטן‬ ‫אױף דעם הױכן באַרג פֿון ישׂראל‪,‬‬
‫בױםאון איטלעך טרוקענעם בױם;די‬ ‫זאָגט גאָט דער האַר‪ ,‬דאָרטן װעט דאָס‬
‫פֿלאַמפֿײַער װעט ניט פֿאַרלאָשן װערן‪,‬‬ ‫גאַנצע הױז פֿון ישׂראל אין גאַנצןמיר‬
‫און אַלע פּנימער פֿון דָ רום ביז‬ ‫דינען אין לאַנד; דאָרטן װעל איך‬
‫צפֿוןװעלן אָנגעברענט װערן דערפֿון‪.‬‬ ‫זײ באַװיליקן‪ ,‬און דאָרטן װעל איך‬
‫‪ 4‬און אַלע לײַבער װעלן זען‪ ,‬אַז איך‬ ‫פֿאַרלאַנגען אײַערע אָפּשײדונגען‪ ,‬און‬
‫יהוה האָב זײ אָנגעצונדן;זי װעט ניט‬ ‫אײַערע ערשטגאָבן‪ ,‬מיט אַלע אײַערע‬
‫פֿאַרלאָשן װערן‪.‬‬ ‫געהײליקטע זאַכן‪.‬‬
‫‪ 5‬האָב איך געזאָגט‪ :‬װײ‪ ,‬גאָט דו‬ ‫‪ 41‬דורך ַא געשמאַקן ֵריח װעל איך‬
‫האַר‪ ,‬זײ זאָגן אױף מיר‪ :‬איז ער ניט ַא‬ ‫אײַך באַװיליקן‪ ,‬װען איך צי אײַך‬
‫משלים‪-‬זאָגער?‬ ‫אַרױס פֿון די פֿעלקער‪ ,‬און װעל אײַך‬
‫‪ 6‬איז דאָס װאָרט פֿון גאָט געװען צו‬ ‫אײַנזאַמלען פֿון די לענדערװאָס איר‬
‫מיר‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫זײַט צעשפּרײט אין זײ;און איך װעל‬
‫‪ 7‬מענטשנקינד‪ ,‬טו דײַן פּנים צו‬ ‫געהײליקט װערן דורך אײַךאין די‬
‫ירושלים‪ ,‬און רעד צו די הײליקטומען‪,‬‬ ‫אױגן פֿון די אומות‪.‬‬
‫און זאָג נבֿיאות אױף דער ערד פֿון‬ ‫‪ 42‬און איר װעט װיסן אַז איך בין‬
‫ישׂראל‪.‬‬ ‫יהוה‪ ,‬װען איך ברענג אײַך אױף דער‬
‫‪ 8‬און זאָלסט זאָגן צו דער ערד‬ ‫ערד פֿון ישׂראל‪ ,‬אין דעם לאַנד‪ ,‬װאָס‬
‫פֿון ישׂראל‪:‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪:‬‬ ‫איך האָב אױפֿגעהױבן מײַן האַנט‪ ,‬עס‬
‫זע‪ ,‬איך קום צו דיר‪ ,‬און איך װעל‬ ‫צו געבן צו אײַערע עלטערן‪.‬‬
‫אַרױסצי ִען מײַן שװערד פֿון איר שײד‪,‬‬ ‫‪ 43‬און איר װעט דאָרטן דערמאָנען‬
‫און װעל פֿאַרשנײַדן פֿון דיר דעם צדיק‬ ‫אײַערע װעגן‪ ,‬און אַלע אײַערע‬
‫מיטן ָרשע‪.‬‬ ‫מעשׂים‪ ,‬װאָס איר האָט זיך‬
‫‪ 9‬װײַל איך װיל פֿאַרשנײַדן פֿון‬ ‫פֿאַראומרײניקט מיט זײ‪ ,‬און‬
‫דיר דעם צדיק מיטן ָרשע‪ ,‬דרום‬ ‫איר װעט זיך עקלען פֿאַר זיך אַלײןפֿון‬
‫װעט אַרױסגײן מײַן שװערד פֿון איר‬ ‫װעגן אַלע אײַערע בײזן װאָס איר‬
‫שײדאױף אַלע לײַבער פֿון דָ רום ביז‬ ‫האָט געטאָן‪.‬‬
‫‪21:10—21:27‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪778‬‬
‫גאָט דער האַר‪.‬‬ ‫צפֿון‪.‬‬

‫‪ 19‬און דו מענטשנקינד‪ ,‬זאָג נבֿיאות‪,‬‬ ‫‪ 10‬און אַלע לײַבער װעלן װיסןאַז‬
‫און קלאַפּ ַא האַנט אױף ַא האַנט‪,‬‬ ‫איך יהוה האָב אַרױסגעצױגןמײַן‬
‫און זאָל די שװערד פֿאַרטאָפּלט װערן‬ ‫שװערד פֿון איר שײד;זי װעט זיך מער‬
‫דרײַפֿאַכיק;דאָס איז די שװערד פֿאַר‬ ‫ניט אומקערן‪.‬‬
‫די װאָס דאַרפֿן דערשלאָגן װערן‪ ,‬די‬ ‫‪ 11‬און דו מענטשנקינד‪ ,‬זיפֿץ;מיט‬
‫שװערד פֿאַר דעם גרױסן װאָס דאַרף‬ ‫ברעכעניש פֿון לענדן און מיט‬
‫דערשלאָגן װערן‪ ,‬װאָס רינגלט זײ‬ ‫ביטערקײטזאָלסטו זיפֿצן פֿאַר זײערע‬
‫אַרום‪.‬‬ ‫אױגן‪.‬‬
‫‪ 20‬כּדי דאָס האַרץ זאָל צעגײן‪ ,‬און‬ ‫‪ 12‬און עס װעט זײַן‪ ,‬אַז זײ‬
‫צו מערן די שטרױכלונגען‪ ,‬האָב איך‬ ‫װעלן זאָגן צו דיר;אױף װאָס‬
‫אױף אַלע זײערע טױערןגעבראַכט‬ ‫זיפֿצסטו?זאָלסטו זאָגן‪ :‬אױף דער‬
‫דעם שרעק פֿון שװערד;װײ‪ ,‬זי איז‬ ‫הערונג װאָס קומט‪:‬און איטלעך האַרץ‬
‫צו בליצן געמאַכט‪ ,‬צו שעכטונג‬ ‫װעט צעגײן‪ ,‬און אַלע הענט װעלן‬
‫געשאַרפֿט‪.‬‬ ‫שלאַף װערן‪ ,‬און איטלעך געמיט װעט‬
‫‪ 21‬פֿאַרנעם זיך רעכטס‪ ,‬פֿאַרקער‬ ‫באַטריבט װערן‪ ,‬און אַלע קני װעלן‬
‫זיך לינקס‪ ,‬װוּהין דײַן שאַרף איז‬ ‫רינען מיט װאַסער‪ .‬זע‪ ,‬עס קומט‪ ,‬און‬
‫געקערט!‬ ‫עס געשעט‪ ,‬זאָגט גאָט דער האַר‪.‬‬
‫‪ 22‬און איך אױך װעל קלאַפּן ַא האַנט‬ ‫‪ 13‬און דאָס װאָרט פֿון גאָט איז‬
‫אױף ַא האַנט‪ ,‬און װעל באַרוען מײַן‬ ‫געװען צו מיר‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫גרימצאָרן;איך יהוה האָב גערעדט‪.‬‬ ‫‪ 14‬מענטשנקינד‪ ,‬זאָג נבֿיאות‪ ,‬און‬
‫‪ 23‬און דאָס װאָרט פֿון גאָט איז‬ ‫זאָלסט זאָגן‪:‬אַזױ האָט גאָט געזאָגט‪:‬‬
‫געװען צו מיר‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫זאָג‪ַ :‬א שװערד‪ַ ,‬א שװערד איז‬
‫‪ 24‬און דו מענטשנקינד‪ ,‬מאַך דיר‬ ‫געשאַרפֿט‪ ,‬און איז אױך געשליפֿן;כּדי‬
‫צװײ װעגן‪ ,‬פֿאַר דעם שװערד פֿון‬ ‫צו שעכטן ַא שעכטונג איז זי‬
‫דעם מלך פֿון בָבֿל צו קומען;פֿון אײן‬ ‫געשאַרפֿט‪,‬‬
‫לאַנד זאָלן זײ בײדע אַרױסגײן‪ .‬און‬ ‫‪ 15‬כּדי צו האָבן ַא בליץ איז זי‬
‫ַא װעגװײַזער שטעל אױף;בײַם אָנהײב‬ ‫געשליפֿן –װײ‪ ,‬עס פֿאַרגײט דער‬
‫װעג צו דער שטאָט שטעל אים אױף‪.‬‬ ‫שטאַם פֿון מײַן זון! –זי פֿאַרלענדט‬
‫‪ 25‬מאַך ַא װעג פֿאַר דער שװערדצו‬ ‫דעם גאַנצן בױם‪.‬‬
‫קומען אױף ַרבָה פֿון די קינדער פֿון‬ ‫‪ 16‬און מע האָט זי געגעבן צו שלײַפֿן‪,‬‬
‫עמון‪ ,‬און אױף יהוּדה אין ירושלים‬ ‫אױף צו נעמען אין פֿױסט;זי איז‬
‫באַפֿעסטיקט‪.‬‬ ‫געשאַרפֿט‪ ,‬די שװערד‪ ,‬און זי איז‬
‫‪ 26‬װאָרום דער מלך פֿון בָבֿל שטעלט‬ ‫געשליפֿן‪ ,‬זי צו געבן אין האַנט פֿון דעם‬
‫זיךב ַײ דער שײדונג פֿון װעג‪ ,‬בײַם‬ ‫טײטער‪.‬‬
‫אָנהײב פֿון בײדע װעגן‪ ,‬צו טרעפֿן‬ ‫דו‬ ‫יאָמער‪,‬‬ ‫און‬ ‫‪ 17‬שר ַײ‬
‫מיט כּישוף;ער שאָקלט מיט פֿײַלן‪ ,‬ער‬ ‫מענטשנקינד‪ ,‬װאָרום זי איז אױף‬
‫פֿרעגט ב ַײ דעם תּרפֿים‪ ,‬ער קוקט אין‬ ‫מײַן פֿאָלק‪ ,‬זי איז אױף אַלע פֿירשטן‬
‫ַא לעבער‪.‬‬ ‫ישׂראל;איבערגעענטפֿערט‬ ‫פֿון‬
‫‪ 27‬אין זײַן רעכטער האַנט איז‬ ‫צום שװערד זײַנען זײ מיט מײַן‬
‫דער גורל אױף ירושלים אָנצושטעלן‬ ‫פֿאָלק;דרום שלאָג אױפֿן לענד‪.‬‬
‫שטורעמבעק‪ ,‬צו עפֿענען דאָס מױל‬ ‫‪ 18‬װאָרום ער װעט געפּרוּװט װערן;‬
‫מיט רציחה‪ ,‬אױפֿצוהײבן דעם קָול אין‬ ‫און װי נאָך!אַז זי פֿאַרלענדט דעם‬
‫געשרײ‪ ,‬צו שטעלן שטורעמבעק אױף‬ ‫שטאַם‪ ,‬ער זאָל גאָר ניט זײַן‪ ,‬זאָגט‬
‫‪779‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪21:28—22:7‬‬
‫געװאָרן‪ ,‬אין דעם לאַנד פֿון דײַן‬ ‫די טױערן‪ ,‬אָנצושיטן אַן ערדװאַל‪ ,‬צו‬
‫אָפּשטאַמונג‪ ,‬װעל איך דיך משפּטן‪.‬‬ ‫בױען ַא באַלעגער‪-‬מױער‪.‬‬
‫‪ 36‬און איך װעל אױסגיסן אױף דיר‬ ‫‪ 28‬און ב ַײ זײ װעט עס זײַןװי‬
‫מײַן כּעס; –מיט דעם פֿײַער פֿון מײַן‬ ‫ַא פֿאַלשער כּישוף אין זײערע‬
‫גרימצאָרן װעל איך בלאָזן אױף דיר‪,‬‬ ‫אױגן;װאָכן אױף װאָכן האָבן זײ‬
‫און איך װעל דיך געבן אין דער האַנט‬ ‫נאָך!אָבער דאָס מאַכט דערמאָנען די‬
‫פֿון מענטשן פֿיי ִשע מײַנסטערס אױף‬ ‫זינד‪ ,‬אַז זײ זאָלן געכאַפּט װערן‪.‬‬
‫אומצוברענגען‪.‬‬ ‫‪ 29‬דרום האָט גאָט דער האַר‬
‫‪ 37‬צום פֿײַער פֿאַר ַא שפּײַז‬ ‫אַזױ געזאָגט‪:‬װײַל איר האָט געמאַכט‬
‫װעסטו זײַן;דײַן בלוט װעט זײַן אין‬ ‫דערמאָנען אײַערע זינד‪ ,‬װען אײַערע‬
‫מיטן לאַנד;װעסט מער ניט געדאַכט‬ ‫פֿאַרברעכן זײַנען אַנטפּלעקט געװאָרן‪,‬‬
‫װערן;װאָרום איך יהוה האָב גערעדט‪.‬‬ ‫אַזױ אַז אײַערע זינד װײַזן זיך‬
‫אַרױסאין אַלע אײַערע מעשׂים –װײַל‬
‫‪ 2‬און דו מענטשנקינד‪ ,‬װילסטו‬
‫‪22‬‬ ‫איר זײַט דערמאָנט געװאָרן‪ ,‬װעט איר‬
‫מיט דער האַנט געכאַפּט װערן‪.‬‬
‫‪ 30‬און דו ָרשע פֿאַרשװעכטער‪ ,‬דו‬
‫משפּטן‪ ,‬װילסטו משפּטן די בלוטיקע‬ ‫פֿירשט פֿון ישׂראל װאָס זײַן טאָג‬
‫שטאָט?ט ָא לאָז זי װיסן אַלע אירע‬ ‫איז געקומעןאין דער צײַט פֿון דער‬
‫אומװערדיקײטן‪.‬‬ ‫לעצטער פֿאַרזינדיקונג‪,‬‬
‫‪ 3‬און זאָלסט זאָגן‪ :‬אַזױ האָט‬ ‫‪ 31‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט דער‬
‫געזאָגט גאָט דער האַר‪:‬דו שטאָט װאָס‬ ‫האַר‪:‬אַװעק די הױב! און אַראָפּ די‬
‫פֿאַרגיסט בלוט אין איר מיט‪ ,‬כּדי איר‬ ‫קרױן!דאָס איז ניט מער דאָס!דאָס‬
‫צײַט זאָל קומען‪ ,‬און מאַכט ב ַײ זיך‬ ‫נידעריקע דערהײבן‪ ,‬און דעם הױכן‬
‫אָפּגעטער‪ ,‬אומרײן צו װערן‪,‬‬ ‫דערנידערן!‬
‫‪ 4‬מיט דײַן בלוט װאָס דו האָסט‬ ‫‪ַ 32‬א חורבן‪ַ ,‬א חורבן‪ַ ,‬א חורבן װעל‬
‫פֿאַרגאָסן‪ ,‬האָסטו זיך פֿאַרשולדיקט‪,‬‬ ‫איך עס מאַכן;יאָ‪ ,‬דאָס װעט מער ניט‬
‫און מיט די אָפּגעטער װאָס דו האָסט‬ ‫זײַן‪ ,‬ביז עס קומט דער װעמען עס‬
‫געמאַכט‪ ,‬ביסטו אומרײן געװאָרן‪ ,‬און‬ ‫געהערט‪ ,‬און איך װעל עס אים געבן‪.‬‬
‫האָסט דערנענטערט דײַנע טעג‪ ,‬און‬ ‫‪ 33‬און דו מענטשנקינד‪ ,‬זאָג נבֿיאות‬
‫ביסט געקומען צו דײַנע יאָרן;דרום‬ ‫און זאָלסט זאָגן‪:‬אַזױ האָט געזאָגט‬
‫האָב איך דיך געגעבן צו שאַנד ב ַײ‬ ‫גאָט דער האַראױף די קינדער פֿון‬
‫די פֿעלקער‪ ,‬און צו שפּאָט ב ַײ אַלע‬ ‫עמון‪ ,‬און אױף זײער לעסטערונג;און‬
‫לענדער‪.‬‬ ‫זאָלסט זאָגן‪ :‬שװערד‪ ,‬דו געצױגענע‬
‫‪ 5‬נאָנטע און װײַטע פֿון דיר װעלן‬ ‫שװערד‪ ,‬צו שעכטונג געשליפֿן‪ ,‬צום‬
‫שפּאָטן פֿון דיר‪ ,‬דו מיטן אומרײנעם‬ ‫אױסהאַלטן‪ ,‬כּדי בליציק צו זײַן –‬
‫נאָמען‪ ,‬דו פֿילטומלדיקע‪.‬‬ ‫‪ 34‬בעת מע זעט װעגן דיר‬
‫‪ 6‬זע‪ ,‬די פֿירשטן פֿון ישׂראל‪,‬‬ ‫פֿאַלשקײט‪ ,‬בעת מע װאָרזאָגט װעגן‬
‫איטלעכער לױט זײַן אָרעם‪ ,‬זײַנען אין‬ ‫דיר ליגן –דיך צו לײגן אױף די‬
‫דיר געװען כּדי בלוט צו פֿאַרגיסן‪.‬‬ ‫העלדזערפֿון רשָעים פֿאַרשװעכטע‪,‬‬
‫‪ 7‬פֿאָטער און מוטער האָט מען‬ ‫װאָס זײער טאָג איז געקומען‪ ,‬אין דער‬
‫גרינגגעשאַצט אין דיר‪ ,‬קעגן פֿרעמדן‬ ‫צײַט פֿון דער לעצטער פֿאַרזינדיקונג!‬
‫האָט מען זיך באַגאַנגען מיט רױב אין‬ ‫–‬
‫דײַן מיט‪ַ ,‬א יתום און אַן אלמנה האָט‬ ‫‪ 35‬קער זי אום אין איר שײד!‬
‫מען געקריװדעט אין דיר‪.‬‬ ‫–אין דעם אָרט װוּ דו ביסט געשאַפֿן‬
‫‪22:8—22:26‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪780‬‬
‫אײַזן און בל ַײ אין דעם שמעלצאױװן;‬ ‫‪ 8‬מײַנע הײליקײטן האָסטו פֿאַראַכט‪,‬‬

‫פּסולת פֿון זילבער זײַנען זײ‪.‬‬ ‫און מײַנע שבֿטים האָסטו פֿאַרשװעכט‪.‬‬
‫‪ 19‬דרום האָט גאָט דער האַר אַזױ‬ ‫‪ 9‬רכילות‪-‬טרײַבער זײַנען געװען‬
‫געזאָגט‪:‬װײַל איר זײַט אַלע צו פּסולת‬ ‫אין דירכּדי בלוט צו פֿאַרגיסן;און‬
‫געװאָרן‪ ,‬דרום זעט‪ ,‬איך זאַמל אײַך‬ ‫אױף די בערג האָט מען געגעסן ב ַײ‬
‫אײַן אין ירושלים‪.‬‬ ‫דיר‪:‬שענדלעכקײט האָט מען געטאָן‬
‫‪ 20‬אַזױ װי מע זאַמלט אײַן זילבער‬ ‫אין דײַן מיט‪.‬‬
‫און קופּעראון אײַזן און בל ַײ און צין‬ ‫‪ 10‬דעם פֿאָטערס שאַנד האָט מען‬
‫אין ַא שמעלצאױװן‪ ,‬צו בלאָזן דערױף‬ ‫אַנטפּלעקט אין דיר‪ ,‬אַן אומרײנע אין‬
‫פֿײַער‪ ,‬כּדי צו צעשמעלצן‪ ,‬אַזױ װעל‬ ‫איר אָפּזונדערונג האָט מען געשענדט‬
‫איך אײַך אײַנזאַמלןאין מײַן כּעס און‬ ‫אין דיר‪.‬‬
‫אין מײַן גרימצאָרן‪ ,‬און װעל אײַך‬ ‫‪ 11‬און איטלעכער מיט זײַן‬
‫אַרײַנלײגן און צעשמעלצן‪.‬‬ ‫חבֿרס װײַבהאָט אומװערדיקײט‬
‫‪ 21‬יאָ‪ ,‬איך װעל אײַך צונױפֿקלײַבן‪,‬‬ ‫באַגאַנגען‪ ,‬און איטלעכער האָט‬
‫און װעל בלאָזן אױף אײַך מיט דעם‬ ‫מיט‬ ‫זײַן שנורפֿאַראומרײניקט‪,‬‬
‫פֿײַער פֿון מײַן צאָרן‪ ,‬און איר װעט‬ ‫שענדלעכקײט‪ ,‬און איטלעכער האָט‬
‫צעשמאָלצן װערן דרינען‪.‬‬ ‫זײַן שװעסטער‪ ,‬די טאָכטער פֿון זײַן‬
‫פֿאָטער‪ ,‬געשענדט אין דיר‪.‬‬
‫‪ 22‬אַזױ װי זילבער װערט‬ ‫‪ 12‬שוחד האָט מען גענומען אין דיר‬
‫צעשמאָלצן אין ַא שמעלצאױװן‪,‬‬ ‫כּדי בלוט צו פֿאַרגיסן‪ ,‬צינדזן און‬
‫אַזױ װעט איר צעשמאָלצן װערן‬ ‫מערונג האָסטו גענומען‪ ,‬און באַריסן‬
‫דרינען;און איר װעט װיסן אַז איך‬ ‫דײַנע חבֿרים דורך רױב‪ ,‬און אָן מיר‬
‫יהוההאָב אױסגעגאָסן מײַן גרימצאָרן‬ ‫האָסטו פֿאַרגעסן‪ ,‬זאָגט גאָט דער האַר‪.‬‬
‫אױף אײַך‪.‬‬ ‫‪ 13‬דרום זע איך האָב געקלאַפּט‬
‫‪ 23‬און דאָס װאָרט פֿון גאָט איז‬ ‫מײַן האַנטװעגן דײַן אומערלעכן געװין‬
‫געװען צו מיר‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬ ‫װאָס דו האָסט געמאַכט‪ ,‬און אױף דײַן‬
‫‪ 24‬מענטשנקינד‪ ,‬זאָג צו איר‪:‬ביסט‬ ‫בלוטיקײט װאָס איז אין דיר געװען‪.‬‬
‫ַא לאַנד װאָס איז ניט גערײניקט‪ ,‬ניט‬ ‫‪ 14‬װעט דײַן האַרץ באַשטײן‪ ,‬צי‬
‫באַרעגנט געװאָרן אין טאָג פֿון צאָרן‪.‬‬ ‫װעלן דײַנע הענט שטאַרק זײַן‪ ,‬אין די‬
‫‪ 25‬דער בונט פֿון אירע נבֿיאים אין‬ ‫טעג װאָס איך רעכן זיך מיט דיר?איך‬
‫איר מיטאיז װי ַא ברומיקער לײב‬ ‫יהוה האָב גערעדט‪ ,‬און װעל טאָן‪.‬‬
‫װאָס פֿאַרצוקט רױב;נפֿשות האָבן זײ‬ ‫‪ 15‬און איך װעל דיך צעשפּרײטן‬
‫פֿאַרצערט‪ ,‬שאַצן און טײַערע זאַכן‬ ‫צװישן די פֿעלקער‪ ,‬און װעל דיך‬
‫נעמען זײ צו‪ ,‬אירע אלמנות האָבן זײ‬ ‫צעװאַרפֿן אין די לענדער‪ ,‬און איך װעל‬
‫געמערט אין איר‪.‬‬ ‫פֿאַרלענדן דײַן אומרײנקײט פֿון דיר‪.‬‬
‫‪ 26‬אירע כּהנים האָבן פֿאַרבראָכן‬ ‫‪ 16‬און װעסט פֿאַרשװעכט װערן‬
‫קעגן מײַן תּורה‪ ,‬און פֿאַרשװעכט‬ ‫דורך זיך אַלײןפֿאַר די אױגן פֿון די‬
‫מײַנע הײליקײטן;צװישן הײליק און‬ ‫פֿעלקער‪ ,‬און װעסט װיסן אַז איך בין‬
‫אומהײליק האָבן זײ ניט אָפּגעשײדט‪,‬‬ ‫יהוה‪.‬‬
‫און צװישן רײן און אומרײן האָבן‬ ‫‪ 17‬און דאָס װאָרט פֿון גאָט איז‬
‫זײ ניט צו װיסן געטאָן‪ ,‬און פֿון‬ ‫געװען צו מיר‪ ,‬אַזױ צו זאָגן‪:‬‬
‫מײַנע שבֿטים האָבן זײ פֿאַרהױלן‬ ‫‪ 18‬מענטשנקינד‪ ,‬דאָס הױז פֿון‬
‫זײערע אױגן‪ ,‬און איך בין פֿאַרשװעכט‬ ‫ישׂראל זײַנען מיר געװאָרן צו פּסולת‪,‬‬
‫געװאָרן צװישן זײ‪.‬‬ ‫זײ אַלע זײַנען קופּער און צין און‬
‫‪781‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪22:27—23:13‬‬
‫שומרון איז אָהלָה‪ ,‬און ירושלים איז‬ ‫‪ 27‬אירע האַרן צװישן אירזײַנען װי‬
‫אָהליבֿה‪.‬‬ ‫װעלף װאָס פֿאַרצוקן רױב;צו פֿאַרגיסן‬
‫‪ 5‬און אָהלָה האָט מזנה געװען‬ ‫בלוט‪ ,‬אומצוברענגען נפֿשות כּדי צו‬
‫הינטער מיר‪ ,‬און האָט געגלוסט צו‬ ‫געװינען געװין‪.‬‬
‫אירע ליבהאָבער‪ ,‬צו די אַשורים‪,‬‬ ‫‪ 28‬און אירע נבֿיאים האָבן זײ‬
‫‪ 6‬און אָהלָה האָט מזנה געװען‬ ‫אָנגעשמירט טינק;זײ זעען פֿאַלשקײט‬
‫הינטער מיר‪ ,‬און האָט געגלוסט צו‬ ‫און װאָרזאָגן זײ ליגן‪ .‬זײ זאָגן‪„ :‬אַזױ‬
‫אירע ליבהאָבער‪ ,‬צו די אַשורים‪,‬‬ ‫האָט געזאָגט גאָט דער האַר״‪ ,‬װען‬
‫קריגסלײַט אָנגעטאָן אין בלאָען‪,‬‬ ‫גאָט האָט ניט גערעדט‪.‬‬
‫דוכּסים און פֿירשטן‪ ,‬שײנע יונגען‬ ‫‪ 29‬דאָס פֿאָלק פֿון לאַנד האָט‬
‫אַלע‪ ,‬ריטער װאָס רײַטן אױף פֿערד‪.‬‬ ‫געדריקט מיט געװאַלט‪ ,‬און געגזלט‬
‫‪ 7‬און זי האָט אַװעקגעגעבן איר זנות‬ ‫גזלה‪ ,‬און דעם אָרימאַן און דעם‬
‫אױף זײ‪ ,‬געקליבענע זין פֿון אשור‬ ‫אבֿיון האָבן זײ געקריװדעט‪ ,‬און‬
‫אַלע; און אַלע צו װעמען זי האָט‬ ‫דעם פֿרעמדן האָבן זײ געדריקט מיט‬
‫געגלוסט‪ ,‬האָט זי זיך פֿאַראומרײניקט‬ ‫אומרעכט‪.‬‬
‫מיט אַלע זײערע אָפּגעטער‪.‬‬ ‫‪ 30‬און איך האָב געזוכט צװישן זײ‬
‫מצרי ִם האָט זי‬
‫ַ‬ ‫‪ 8‬און איר זנות מיט‬ ‫ַא מאַןװאָס זאָל אַרומצאַמען ַא צאַם‪,‬‬
‫ניט פֿאַרלאָזן‪ ,‬װאָרום זײ זײַנען מיט‬ ‫און זיך שטעלן פֿאַר מיר אין דעם‬
‫איר געלעגן אין איר יוגנט‪ ,‬און זײ‬ ‫בראָך פֿאַרן לאַנד‪ ,‬אַז איך זאָל עס‬
‫האָבן געדריקט אירע מײדלשע בריסט‪,‬‬ ‫ניט אומברענגען;אָבער איך האָב ניט‬
‫און אױסגעגאָסן זײער זנות אױף איר‪.‬‬ ‫געפֿונען‪.‬‬
‫‪ 9‬דרום האָב איך זי איבערגעגעבן‬ ‫‪ 31‬דרום האָב איך אױסגעגאָסן‬
‫אין דער האַנט פֿון אירע ליבהאָבער‪,‬‬ ‫אױף זײ מײַן צאָרן;מיט דעם פֿײַער‬
‫אין דער האַנט פֿון די זין פֿון אשור‪,‬‬ ‫פֿון מײַן גרימצאָרן האָב איך זײ‬
‫װאָס זי האָט צו זײ געגלוסט‪.‬‬ ‫פֿאַרלענדט‪:‬זײער װעג האָב איך‬
‫‪ 10‬זײ האָבן אַנטפּלעקט איר שאַנד;‬ ‫פֿאַרגאָלטן אױף זײער קאָפּ‪ ,‬זאָגט‬
‫אירע זין און אירע טעכטער האָבן‬ ‫גאָט דער האַר‪.‬‬
‫זײ צוגענומען‪ ,‬און זי האָבן זײ מיטן‬
‫שװערד געטײט; און זי איז געװאָרן ַא‬
‫צונעמעניש ב ַײ װײַבער‪ .‬אַזױ האָט מען‬
‫געטאָן ַא משפּט אױף איר‪.‬‬
‫‪ 2‬מענטשנקינד‪ ,‬עס זײַנען געװען‬
‫‪23‬‬
‫‪ 11‬און איר שװעסטער אָהליבֿה האָט‬ ‫צװײ פֿרױען‪ ,‬טעכטער פֿון אײן‬
‫דאָס געזען‪ ,‬אָבער זי איז געװען‬ ‫מוטער‪.‬‬
‫פֿאַרדאָרבענער אין איר געלוסט פֿון‬ ‫‪ 3‬און זײ האָבן מזנה געװען אין‬
‫יענער‪ ,‬און אין איר זנות מער פֿון דער‬ ‫מצרי ִם; אין זײער יוגנט האָבן זײ‬‫ַ‬
‫זנות פֿון איר שװעסטער‪.‬‬ ‫מזנה געװען; דאָרטן זײַנען זײערע‬
‫‪ 12‬צו די זין פֿון אשור האָט זי‬ ‫בוזעמס געדריקט געװאָרן‪ ,‬און דאָרטן‬
‫געגלוסט‪ ,‬דוכּסים און פֿירשטן‪,‬‬ ‫האָט מען געקװעטשט זײערע מײדלשע‬
‫קריגסלײַט אָנגעטאָן פּראַכטיק‪ ,‬ריטער‬ ‫בריסט‪.‬‬
‫װאָס רײַטן אױף פֿערד‪ ,‬שײנע יונגען‬ ‫‪ 4‬און זײערע נעמען זײַנען געװען‪:‬‬
‫אַלע‪.‬‬ ‫די גרעסערע – אָהלָה‪ ,‬און איר‬
‫‪ 13‬און איך האָב געזען אַז זי איז‬ ‫שװעסטער – אָהליבֿה‪ .‬און זײ זײַנען‬
‫פֿאַראומרײניקט געװאָרן – אײן װעג‬ ‫געװאָרן מײַנע‪ ,‬און האָבן געבאָרן זין‬
‫ב ַײ זײ בײדן‪.‬‬ ‫און טעכטער‪ .‬און זײערע נעמען‪:‬‬
‫‪23:14—23:30‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪782‬‬
‫רונד אַרום‪:‬‬ ‫‪ 14‬און זי האָט נאָך געמערט איר‬

‫‪ 23‬די זין פֿון בָבֿל‪ ,‬און אַלע כַּשׂדים‪,‬‬ ‫זנות‪ ,‬װאָרום זי האָט געזען מענער‬
‫פּקוד און שוֹ ַע און קוֹעַ‪ ,‬אַלע זין‬ ‫אױסגעקריצט אױף דער װאַנט‪,‬‬
‫פֿון אשור מיט זײ‪ ,‬שײנע יונגען‪,‬‬ ‫בילדער פֿון כַּשׂדים געצײכנט מיט‬
‫דוכּסים און פֿירשטן אַלע‪ ,‬עלטסטע און‬ ‫רױטער פֿאַרב‬
‫באַרופֿענע‪ ,‬רײַטער אױף פֿערד אַלע‪.‬‬ ‫‪ 15‬אָנגעגורט מיט גאַרטלען אױף‬
‫‪ 24‬און זײ װעלן קומען אױף דיר אין‬ ‫זײערע לענדן‪ ,‬מיט אַראָפּגעהאַנגענע‬
‫ַא מחנה‪ ,‬מיט רײַטװעגן און רעדער‪,‬‬ ‫טורבאַנען אױף זײערע קעפּ‪ ,‬מיטן‬
‫און מיט ַא געזעמל פֿעלקער;מיט‬ ‫אױסזען פֿון עלטסטע אַלע – די‬
‫פּאַנצער און שילד און קיװערװעלן‬ ‫געשטאַלט פֿון די זין פֿון בָבֿל‪ ,‬װאָס‬
‫זײ זיך אױסשטעלן קעגן דיר רונד‬ ‫כַּשׂדים איז דאָס לאַנד פֿון זײער‬
‫אַרום;און איך װעל איבערגעבן פֿאַר‬ ‫געבורט‪.‬‬
‫זײ דעם משפּט‪ ,‬און זײ װעלן דיך‬ ‫‪ 16‬און זי האָט צו זײ געגלוסט‪ ,‬װי‬
‫משפּטן מיט זײערע משפּטים‪.‬‬ ‫אירע אױגן האָבן זײ דערזען‪ ,‬און‬
‫‪ 25‬און איך װעל אָנטאָן אָן דיר‬ ‫זי האָט געשיקט שלוחים צו זײ קײן‬
‫מײַן פֿאַרדראָס‪ ,‬און זײ װעלן זיך‬ ‫כַּשׂדים‪.‬‬
‫באַגײן קעגן דיר מיט גרימצאָרן;דײַן‬ ‫‪ 17‬און די זין פֿון בָבֿל זײַנען צו איר‬
‫נאָז און דײַנע אױערן װעלן זײ‬ ‫געקומען צום ליבשאַפֿטגעלעגער‪ ,‬און‬
‫אָפּשנײַדן‪ ,‬און דײַן איבערבלײַב װעט‬ ‫זײ האָבן זי פֿאַראומרײניקט מיט זײער‬
‫דורכן שװערד פֿאַלן;דײַנע זין און‬ ‫זנות; און זי איז אומרײן געװאָרן פֿון‬
‫דײַנע טעכטער װעלן זײ אַװעקנעמען‪,‬‬ ‫זײ‪ ,‬ביז איר זעל האָט זיך אָפּגעעקלט‬
‫און דײַן איבערבלײַב װעט פֿאַרצערט‬ ‫פֿון זײ‪.‬‬
‫װערן אין פֿײַער‪.‬‬ ‫‪ 18‬און אַז זי האָט אַנטפּלעקט איר‬
‫‪ 26‬און זײ װעלן דיר אױסטאָן דײַנע‬ ‫זנות און אַנטפּלעקט איר שאַנד‪ ,‬האָט‬
‫קלײדער‪ ,‬און צונעמען דײַנע שײנע‬ ‫מײַן זעל זיך אָפּגעעקלט פֿון איר‪ ,‬אַזױ‬
‫זאַכן‪.‬‬ ‫װי מײַן זעל האָט זיך אָפּגעעקלט פֿון‬
‫‪ 27‬און איך װעל פֿאַרשטערן פֿון‬ ‫איר שװעסטער‪.‬‬
‫דיר דײַן שענדלעכקײט‪ ,‬און דײַן זנות‬ ‫‪ 19‬און זי האָט נאָך געמערט איר‬
‫מצרי ִם אָן‪ ,‬און װעסט ניט‬‫ַ‬ ‫פֿון לאַנד‬ ‫זנות‪ ,‬זיך צו דערמאָנען אָן די טעג פֿון‬
‫אױפֿהײבן דײַנע אױגן צו זײ‪ ,‬און‬ ‫איר יוגנט‪ ,‬װען זי האָט מזנה געװען אין‬
‫מצרי ִם װעסטו מער ניט דערמאָנען‪.‬‬‫ַ‬ ‫מצרי ִם‪.‬‬
‫לאַנד ַ‬
‫‪ 28‬װאָרום אַזױ האָט געזאָגט גאָט‬ ‫‪ 20‬און זי האָט געגלוסט צו זײערע‬
‫דער האַר‪:‬זע‪ ,‬איך גיב דיר אין דער‬ ‫קעפּסמענער‪ ,‬װאָס פֿלײש פֿון אײזלען‬
‫האַנט פֿון די װאָס דו האָסט פֿײַנט‪ ,‬אין‬ ‫איז זײער פֿלײש‪ ,‬און אױסגוס פֿון‬
‫דער האַנט פֿון די װאָס דײַן זעל האָט‬ ‫פֿערד איז זײער אױסגוס‪.‬‬
‫זיך אָפּגעעקלט פֿון זײ‪.‬‬ ‫‪ 21‬און דו האָסט געבענקט נאָך דער‬
‫‪ 29‬און זײ װעלן זיך באַגײן קעגן דיר‬ ‫שענדלעכקײט פֿון דײַן יוגנט‪ ,‬װען מע‬
‫מיט שׂנאה‪ ,‬און װעלן צונעמען דײַן‬ ‫מצרי ִם דײַנע בריסט‬
‫האָט געדריקט אין ַ‬
‫גאַנצע מי‪ ,‬און װעלן דיך איבערלאָזן‬ ‫פֿון װעגן דײַן יונגן בוזעם‪.‬‬
‫נאַקעט און הױל;און אַנטפּלעקט װערן‬ ‫‪ 22‬דרום‪ ,‬אָהליבֿה‪ ,‬האָט גאָט דער‬
‫װעט דײַן זונהשע נאַקעטקײט‪ ,‬און דײַן‬ ‫האַר אַזױ געזאָגט‪:‬זע‪ ,‬איך דערװעק‬
‫שענדלעכקײט‪ ,‬און דײַן זנות‪.‬‬ ‫אױף דיר דײַנע ליבהאָבער‪ ,‬די װאָס‬
‫‪ 30‬דאָס װעט מען טאָן צו דיר‪ ,‬פֿאַר‬ ‫דײַן זעל האָט זיך אָפּגעעקלט פֿון זײ‪,‬‬
‫דײַן נאָכלױפֿן נאָך די פֿעלקער‪ ,‬און‬ ‫און איך װעל זײ ברענגען אױף דיר פֿון‬
‫‪783‬‬ ‫יְחֶזקֵאל‬ ‫‪23:31—23:48‬‬
‫‪ 40‬און איר האָט אױך געשיקט נאָך‬ ‫װײַל דו האָסט זיך פֿאַראומרײניקט‬
‫מענער װאָס זײַנען געקומען פֿון דער‬ ‫מיט זײערע אָפּגעטער‪.‬‬
‫שלִיח איז צו‬ ‫װײַט‪ ,‬װאָס װי ַא ָ‬ ‫‪ 31‬אין דעם װעג פֿון דײַן שװעסטער‬
‫זײ געשיקט געװאָרן‪ ,‬אַזױ זײַנען זײ‬ ‫ביסטו געגאַנגען‪ ,‬דרום װעל איך געבן‬
‫געקומען; די פֿאַר װעמען דו האָסט זיך‬ ‫איר כָּוס אין דײַן האַנט‪.‬‬
‫געװאַשן‪ ,‬געפֿאַרבט דײַנע אױגן‪ ,‬און‬ ‫‪ 32‬אַזױ האָט געזאָגט גאָט דער‬
‫זיך אָנגעצירט מיט צירונג‪.‬‬ ‫האַר‪:‬דעם כָּוס פֿון דײַן שװעסטער‬
‫‪ 41‬און ביסט געזעסן אױף ַא‬ ‫װעסטו טרינקען‪ ,‬דעם טיפֿן און דעם‬
‫פּראַכטיקן בעט‪ ,‬מיט ַא געגרײטן טיש‬ ‫ברײטן;װעסט װערן צו געלעכטע

Yddsh OT

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Yddsh OT

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫תּורה נבֿיאים וּכתובֿים‬

‫תּרגום ייִדיש פֿון יהואש‬

THE SOCIETY FOR DISTRIBUTING HEBREW SCRIPTURES

‫און דער מענטש האָט דערקענט‬

‫געבאָרן חַנוֹכן‪.‬‬ ‫‪ 5‬און אַלע טעג װאָס אָ ָדָ ם האָט‬

‫און גאָט האָט געדאַכט אָן נ ֹחן‪,‬‬

‫אים‪ ,‬כּדי זיך צו דערמאָנען אָן דעם‬ ‫דעם מענטשן‪.‬‬

‫מענטשנקינדער האָבן געבױט‪.‬‬ ‫טעג איז צעטײלט געװאָרן די ערד; און‬

‫דַ ֶמשֶׂק‪.‬‬ ‫ַחצְצון‪-‬תָּ מָר‪.‬‬

‫נאָך די דאָזיקע געשעענישן‬

‫‪ 10‬און דער מלאך פֿון גאָט האָט צו‬

‫פֿאַר אַן אײביקן בונד‪.‬‬ ‫סך פֿעלקער‪.‬‬

‫‪ 5‬און איך װעל ברענגען ַא שטיקל‬ ‫הױזגעבאָרענע‪ ,‬און אַלע זײַנע‬

‫ניט‪-‬שױן װעסטו זײ אומברענגען‪ ,‬און‬ ‫איך װידערקערן צו דיר‪ ,‬אַזױ װי איצט‬

‫בױגנשיסער‪.‬‬ ‫זיך אײַן צו איר קול‪ ,‬װאָרום אױף‬

‫חַ יֵי שָׂ ָרה‬ ‫אַזױ װי עס װערט נאָך הײַנט געזאָגט‪:‬‬

‫אַװעקגעלאָזט בשלום‪ .‬אַצונד ביסטו ַא‬ ‫‪ 21‬און זײ האָבן געגראָבן אַן אַנדער‬

‫‪ 16‬און די פֿעלכלעך פֿון די‬ ‫‪ 5‬און רבקה האָט געהערט װי יצחק‬

‫‪ 5‬און יצחק האָט אַװעקגעשיקט‬ ‫‪ 42‬זײַנען דערצײלט געװאָרן רבקהן‬

‫פֿרוכט פֿון לײַב?‬ ‫‪ 29‬און ָלבָן האָט געגעבן צו זײַן‬

‫פֿאָטער יצחקן‪ ,‬קײן כּנַעַן‪.‬‬ ‫‪ 10‬און עס איז געװען אין דער‬

‫‪ 36‬האָט יעקבן פֿאַרדראָסן‪ ,‬און ער‬ ‫האָסטו אַצונד געטאָן‪.‬‬

‫‪ 3‬און ער איז אַװעק זײ פֿאַרױס‪,‬‬ ‫פֿון יעקבס דיך איז אױסגעלונקען‬

‫אין לאַנד‪ ,‬און פֿאַרקערן דרינען;‬ ‫װעל איך געבן‪.‬‬

‫‪ 28‬און די טעג פֿון יצחקן זײַנען‬ ‫ֶפֿרת‪,‬‬

‫ַויֵשֶ ב‬ ‫‪ 33‬איז בלַע געשטאָרבן‪ ,‬און אױף‬

‫דאָרטן געטאָן‪ ,‬האָט ער אױפֿגעטאָן‪.‬‬ ‫‪ 14‬אַזױ האָט זי גערופֿן צו אירע‬

‫אױפֿגעהאַנגען‪.‬‬ ‫‪ 4‬און די מיאוסע אױפֿן אױסזען און‬

‫‪ 35‬און עס איז געװען‪ ,‬װי זײ לײדיקן‬ ‫‪ 26‬און זײ האָבן אױפֿגעלאָדן זײער‬

‫דער בעכער איז געפֿונען געװאָרן אין‬ ‫האָט גערעדט‪.‬‬

‫פֿאָטער אַהער‪.‬‬ ‫‪ 5‬און אַצונד זאָלט איר אײַך ניט‬

‫‪ 4‬איך װעל אַראָפּנידערן מיט דיר‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬און‬

‫‪ 28‬און יהודהן האָט ער געשיקט‬ ‫און דרײַסיק‪.‬‬

‫פַּרעהן‪.‬‬ ‫צו אים‪ ,‬און האָבן צו אים געזאָגט‪ :‬מיר‬

‫‪ 8‬האָט פַּרעהס טאָכטער צו איר‬ ‫‪ 21‬און עס איז געװען‪ ,‬װײַל די‬

‫און משה האָט געפֿיטערט די‬

‫יבשה“‪.‬‬ ‫‪ 2‬האָט גאָט צו אים געזאָגט‪ :‬װאָס‬

‫אױפֿגעהױבן דעם שטעקן‪ ,‬און האָט‬ ‫שטעקן האָט אײַנגעשלונגען זײערע‬

‫‪ 34‬און װי פַּרעה האָט געזען‪ ,‬אַז‬ ‫ִצרי ִם‪ ,‬פֿון‬

‫און גאָט האָט געזאָגט צו‬

‫ב ַײ אײַך דערדאָזיקער דינסט?‬ ‫היטן דעם דאָזיקן טאָג אױף אײַערע‬

‫‪ 10‬און װי פַּרעה האָט זיך‬

‫דערנענטערט‪ ,‬אַזױ האָבן די קינדער‬

‫‪ 24‬און עס איז געװען אין‬ ‫‪ 15‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬

‫זײ זײַנען אײַנגעזונקען װי בל ַײ אין די‬ ‫משהן‪.‬‬

‫און זײ האָבן אַװעקגעצױגן‬

‫‪ 9‬און גאָט האָט געזאָגט צו משהן‪:‬‬ ‫געמשפּט‪.‬‬

‫אונטער זײַן האַנט‪ ,‬זאָל ער שטראָפֿן‬ ‫‪ 9‬און אױב ער װעט זי באַשטימען‬

‫‪ 2‬אױב אָבער די זון איז‬ ‫‪ 30‬אױב אַן אױסלײז װעט‬

‫װידער פֿינף פֿאָרהאַנגען באַהעפֿט‬ ‫זײַט‪.‬‬

‫‪ 23‬און צװײ ברעטער זאָלסטו מאַכן‬ ‫‪ 12‬און דער אַריבערהאַנג װאָס‬

‫‪ 3‬און דו זאָלסט רעדן צו אַלע‬ ‫‪ 16‬און פֿאַרן טױער פֿון הױף‬

‫חוֹשֶן‪.‬‬ ‫איפֿוֹד – שטײנער פֿון דערמאָנונג פֿאַר‬

‫‪ 42‬און מאַך זײ לײַנענע הױזן צו‬ ‫צערײַסן‪.‬‬

‫‪ 10‬און אַהרן זאָל מכפּר זײַן אױף‬ ‫זײער גאָט‪.‬‬

‫מיר‪.‬‬ ‫אים אַװעקשטעלן צװישן אוֹהל‪-‬מוֹעד‬

‫געטײט װערן; װאָרום איטלעכער װאָס‬ ‫פֿאַרשטאַנדיקײט און אין קענשאַפֿט‪,‬‬

‫געצעלט‪.‬‬ ‫פּרזי‪ ,‬דעם חוי‪ ,‬און דעם יבֿוסי –‬

‫‪ 5‬און יהוה האָט אַראָפּגענידערט‬ ‫‪ 19‬האָט ער געזאָגט‪ :‬איך װעל מאַכן‬

‫פֿון‬ ‫י ָום‪-‬טו ֿב‬ ‫דעם‬ ‫‪ 22‬און‬ ‫דיר‪.‬‬

‫‪ 25‬און אַלע קלוגהאַרציקע װײַבער‬ ‫‪ 17‬די אַרומהאַנגען פֿון הױף‪ ,‬זײַנע‬

‫‪ 28‬און צװײ ברעטער האָט מען‬ ‫פֿאָרהאַנגען באַזונדער‪.‬‬

‫צום דעק צו זײַנען געװען די פּנימער‬ ‫װערמילרױט‪ ,‬און געדרײַטן לײַנען‪,‬‬

‫און ער האָט געמאַכט דעם‬