BÀI TOÁN TÌM SỐ FIBONACI THỨ N

Thứ ba - 15/09/2015 18:36

Có lẽ đây là bài toán rất kinh điển được nhắc đến khi các bạn bồi dưỡng học sinh
giỏi. trước hết ta nhắc lại về dãy số Fibonaci: Định nghĩa:

Bài toán 1: Cho một số tự nhiên n (n<=40) bạn hãy lập trình tìm số Fibonaci thứ n?
            Ta thấy với n<=40 thì phương án đầu tiên ta cân nhắc đến đó chính là đệ quy:
Nhìn vào công thức trên ta thấy ngay bản chất đệ quy, việc tính Fn ta có thể viết ngay rất
dễ dàng và ngắn gọn:
     Function Fb(n:longint):int64;
       Begin
          If (n<=2) then exit(1) else fb:=fb(n-1) + fb(n-2);
       End;
Ta sẽ nhận xét về cách làm này thông qua ví dụ sau:
Khi ta gọi: x:=Fb(10) thì việc tính fb(10) này sẽ tính như sau:
X:= fb(9) + fb(8)
X:= fb(7) + fb(8) + fb(6) + fb(7)
X:= fb(5) + fb(6) + fb(6) + fb(7) + fb(4) + fb(5) + fb(5) + fb(6)
…..
Ta thấy ngay bước thứ 3: có rất nhiều lời gọi hàm trùng lặp nhau: f6 gọi 3 lần, f5 gọi 3 lần
… chính điều này làm cho thời gian thực thi thuật toán này rất lớn. Chính vì vậy thuật toán
đệ quy này chỉ chạy được với dữ liệu nhỏ. Với n>=44 thuật toán trên không khả thi.
Bài toán 2: bạn hãy lập trình tìm số Fibonaci thứ n? (n<=1000.000) vì kết quả có thể rất
lớn nên ta chỉ lấy kết quả là phần dư khi chia cho 1.000.000+7.
* Ý tưởng 1: QHĐ O(n) để tìm số fibonaci thứ n
            Gọi F[i] là số Fibonaci thứ i.
Khi đó ta thấy việc tính mảng F này rất nhanh chóng:
     Function Fibo(n:longint):int64;
       Var i:longint;
       Begin
          f[1]:=1; f[2]:=1;
          For i:=1 to n do f[i] : = (f[i-1] + f[i-2]) mod base;
          Exit(f[n]);
       End;
* Ý tưởng 2: QHĐ O(n) để tìm số Fibonaci thứ n
            Ta nhận thấy để tính Fn thì chỉ cần quan tâm đến F[n-1] và f[n-2] vậy ta đã lãng phí
bộ nhớ dành cho mảng F.
            Ý tưởng là ta sẽ dùng 3 biến fn, f1, f2: để lần lượt tính:
Funtion Fibothu_n(n:longint):int64;
    Var f1,f2,k,I,fn:int64;
  Begin
      if (n=1) or (n=2) then exit(1) else
       Begin
         f1:=1; f2:=1; fn:=f1+f2; i:=3;
          While i<n do
              Begin
              f1:=f2; f2:=fn; fn:=f1+f2;
              i:=i+1;
              End;
          Exit(fn)
       End;
Fibothu_n:=fn
  End;
* Nhận xét: Ý tưởng 2 tốt hơn ý tưởng 1 rất nhiều về không gian bộ nhớ, tuy nhiên 2 ý
tưởng này xét về độ phức tạp vẫn còn rất lớn:
            Sau đây ta xét bài toán thứ 3 như sau:
Bài toán 3: Nguồn http://laptrinh.ntu.edu.vn/Problem/Details/1163
Xét dãy số Fibonaci {Fn} theo định nghĩa:
F1 = F2 = 1
Fn = Fn - 1 + Fn - 2 với mọi n > 2
Cho n, hãy tính Fn và đưa ra số dư của Fn chia cho (1.000.000 + 7)
Dữ liệu vào: n (0 < n ≤ 1000.000.000.000.000)
Dữ liệu ra: một số nguyên – số dư tìm được
            Ta nhận thấy với n<=1000.000.000.000.000 thì 2 cách làm QHĐ với độ phức tạp
O(n) không khả thi. Để giải quyết vấn đề này ta dùng phương pháp nhân ma trận.
            Phương án sau được  đề xuất bởi Donald E. Knuth:

           Vậy để tìm số Fibonaci thứ n đơn giản ta chỉ cần tính a mũ n (Với a là ma trận cơ sở
như trên).
            Giả sử ta tính mảng 2 chiều F = a mu n, khi đó kết quả bài toán số fibonaci thứ n
chính là F[1,2].
            Bạn nào không nhớ rõ về cách nhân 2 ma trận thì có thể xem thêm đoạn chương
trình sau:
const
  base=1000007;
type
  matrix=array[1..2,1..2] of int64;
var
  n:int64;
Function nhan(a,b:matrix):matrix;
    var c:matrix;
  begin
    c[1,1]:=(a[1,1]*b[1,1] + a[1,2]*b[2,1]) mod base;
    c[1,2]:=(a[1,1]*b[1,2] + a[1,2]*b[2,2]) mod base;
    c[2,1]:=(a[2,1]*b[1,1] + a[2,2]*b[2,1]) mod base;
    c[2,2]:=(a[2,1]*b[1,2] + a[2,2]*b[2,2]) mod base;
    exit(c);
  end;
Function mu(a:matrix; n:int64):matrix;
  var b:matrix;
  begin
    if n=1 then exit(a);
    b:=mu(a, n div 2);
    b:=nhan(b,b);
    if n mod 2 = 0 then exit(b) else exit(nhan(b,a));
  end;
Function Fibo(n:int64):int64;
    var a,f:matrix;
  begin
    if n<=2 then exit(1);
    a[1,1]:=1; a[1,2]:=1; a[2,1]:=1; a[2,2]:=0;
    f:= mu(a,n);
    exit(f[1,2]);
  end;
BEGIN
  readln(n);
  write(fibo(n));
  readln;
END.
 
Trên đây là kinh nghiệm của tôi khi giải quyết vấn đề về bài toán Fibonaci thứ n. Chúc các
bạn thành công!
Tác giả bài viết: Lê Thanh Phú – 0942.25.07.87