You are on page 1of 130

BİR BUĞDAY SİLOSUNUN ANSYS PROGRAMI

KULLANILARAK ANALİZİ

2018
YÜKSEK LİSANS TEZİ
MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ

FARUK YALDIRAN
BİR BUĞDAY SİLOSUNUN ANSYS PROGRAMI KULLANILARAK
ANALİZİ

Faruk YALDIRAN

Karabük Üniversitesi
Fen Bilimleri Enstitüsü
Makine Mühendisliği Anabilim Dalında
Yüksek Lisans Tezi
Olarak Hazırlanmıştır

KARABÜK
Haziran 2018
ii
iii
ÖZET

Yüksek Lisans Tezi

BİR BUĞDAY SİLOSUNUN ANSYS PROGRAMI KULLANILARAK


ANALİZİ

Faruk YALDIRAN

Karabük Üniversitesi
Fen Bilimleri Enstitüsü
Makine Mühendisliği Anabilim Dalı

Tez Danışmanı:
Doç. Dr. İsmail ESEN
Haziran 2018, 109 sayfa

Bu çalışmanın hedefi, genel amaçlı bir buğday silosu tasarlanarak, bu buğday silosuna
olumsuz etki eden kuvvetleri ve bu kuvvetlere karşı silonun vermiş olduğu tepkileri
incelemektir. Genel amaçlı bir buğday silosuna etki eden kuvvetler genellikle ısı,
sıcaklık, nem, basınç, titreşim vb. parametrelerdir. Bu parametreler zamanla silo
üzerinde deformasyona neden olacaktır. Oluşabilecek deformasyonları Statik Analiz,
Modal Analiz, Harmonik Analiz, Random Vibration Analiz ve Response Spectrun
Analiz yöntemleri ile analiz edilmiştir.

Statik Analiz zamana bağlı olmayan bir değişken olarak kabul edilmez.
Deformasyonların sabit bir halde ve yavaşça değiştiği kabul edilir. Bu nedenle
tasarladığım siloya bir kuvvet uyguladım. Bu kuvvetin siloya nasıl bir etki ettiğini
gözlemleyerek zorlanan ve deformasyona uğrayan bölgeleri tespit ettim.

iv
Modal Analiz (serbest titreşim analiz) yöntemiyle silonun doğal frekanslarını
belirledik. Harmonik Analizde Silomuza bir kuvvet ile birlikte ivmeyi de beraber
uyguladık. 200 adımda, frekansı 0,5 [Hz] artacak şekilde değerler girilerek analiz
edilmiştir. Silomuzun rezonansa girip girmediğini ve bu uygulanan kuvvetin şiddeti
silomuz üzerinde ne kadar titreşim genliği yapacağını belirledik ve elde edilen pik
değerlerine ulaştık. Frekansa bağlı genlik, faz açısı, real ve imaginary grafikleri elde
edilmiştir. Harmonik analizde kuvvetin frekansı ve periyodu bellidir.

Random Vibration analizi bir buğday silosunun gelişigüzel titreşimlere karşı nasıl bir
tepki vereceğini gözlemledik. Random Vibration ve Response Specturn analizde ise
frekans ve periyot belli değildir. Yalnızca değişim aralığı bilinmektedir.

Response Specturn analizi bir cevap - frekans grafiğidir. Cevap; deplasman, hız, ivme
veya kuvvet olarak silonun vermiş olduğu tepkiyi (yer değiştirme, ivme, hızı)
belirledik.

Anahtar Sözcükler : Buğday silosu, statik analiz, modal analiz, harmonik analiz,
random vibration analiz ve response spectrun analiz
Bilim Kodu : 914.1.012

v
ABSTRACT

M. Sc. Thesis

ANALYSIS OF A WHEAT SILO USING ANSYS PROGRAM

Faruk YALDIRAN

Karabük University
Graduate School of Natural and Applied Sciences
Department of Mechanical Engineering

Thesis Advisor:
Assoc. Prof. Dr. İsmail ESEN
June 2018, 109 pages

The main goal of this work is to design a wheat silo for general purpose to examine
the forces affects the wheat silo in a negative way and the reactions of wheat silo
against to these forces. The forces affecting a wheat silo for general purpose are heat,
temperature, moisture, pressure, vibration, etc. Parameters in general. These
parameters will cause deformations on the silo over time. Probable deformations is
analysed with the way of static analysis, modal analysis, harmonic analysis, random
vibration analysis and response spectrum analysis.

Static analysis is not considered as a non-time dependent variable. Deformations are


regarded as stable and slowly changing. For this reason I applied a force on the silo
that I designed. Observing how this force acts on the silo, the obliged and deformed
areas are determined.

Natural frequencies of silo is specified by modal analysis (free vibration analysis)


method. In harmonic analysis we applied force and accelation together. Values are

vi
entered in increments of 200 steps in increments of 0.5. We determined whether the
silo entered resonance and how much the volume of applied force would oscillate on
the silo and we reached the peak values received. Frequency dependent amplitude,
phase angle, real and imaginery graphs are obtained. The frequency and period of force
is clear in harmonic analysis. In random vibration and response spectrum analysis,
frequency and period is not clear. Only the exchange interval is known.

We observed how reacts a wheat sili against to indiscriminate vibration via random
vibrationanalysis.

Response spectrum analysis is an answer-frequency diagram. We specified the answer,


displacement, velocity, acceleration or the reaction of the silo as a force (translocation,
acceleration, velocity).

Key Word : Wheat silos, Static analysis, modal analysis, harmonic analysis,
random vibration analysis and response spectral analsysis.
Science Code : 914.1.012

vii
TEŞEKKÜR

viii
İÇİNDEKİLER

Sayfa
ÖZET........................................................................................................................... iv
ABSTRACT ................................................................................................................ vi
TEŞEKKÜR .............................................................................................................. viii
İÇİNDEKİLER ........................................................................................................... ix
ŞEKİLLER DİZİNİ................................................................................................... xiii
ÇİZELGELER DİZİNİ ............................................................................................. xvi
SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ ........................................................... xviii
BÖLÜM 1 .................................................................................................................... 1
GİRİŞ ........................................................................................................................... 1

BÖLÜM 2 .................................................................................................................... 1
2. SİLOLAR ................................................................................................................ 1
2.1. SİLOLAR HAKKINDA GENEL BİLGİLER ............................................... 1
2.1.1. Siloların Sınıflandırılması .................................................................. 1
2.1.2. Doldurma ve Boşaltma İşlemleri ....................................................... 3
2.1.3. Akış Profilleri ..................................................................................... 4
2.1.3.1. Kütle Akış ............................................................................ 5
2.1.3.2. Huni Akış ............................................................................. 6
2.1.4. Akışkanlığa Etki Eden Faktörler ve Akışı Etkileyen Parametreler .... 8
2.1.5. Akış Sorunları .................................................................................... 9
2.1.6. Silo Tasarım Hataları ....................................................................... 12
2.1.6.1. Projeleme Hataları ............................................................. 12
2.1.6.2. Yapısal Hatalar................................................................... 13
2.1.6.3. Kullanım Hataları............................................................... 14
2.1.6.4. Bakım Hataları ................................................................... 15
2.1.7. Siloya Etki Eden Yükler................................................................... 15
2.1.7.1. Sabit Yükler ....................................................................... 15

ix
Sayfa
2.1.7.2. Malzeme Basınç Yükü ....................................................... 16
2.1.7.3. Sıcaklık Farkı Yükü ........................................................... 16
2.1.7.4. Rüzgâr Yükü ...................................................................... 18
2.1.7.5. Kar ve Deprem Yükleri ...................................................... 18
2.2. SİLO TASARIMINDA EUROCODE-1 STANDARDI ............................. 19
2.2.1. Tanım, Kapsam ve Sınırlamalar ....................................................... 19
2.2.2. Silolardaki Etkilerin Gösterimi, Sınıflandırılması ve Malzeme
Tasarım Durumu .............................................................................. 21
2.2.3. Farklı Geometrik Silo Tasarım Durumları ....................................... 23
2.3. SİLO TASARIMINDA RÜZGÂR YÜKLERİ ............................................ 25
2.4. YAPISAL ANALİZLERDE KULLANILAN BİLGİSAYAR
PROGRAMLARI ........................................................................................ 27
2.5. MODAL ANALİZ ....................................................................................... 29
2.6. SİLİNDİRİK METAL SİLO HALKA KİRİŞLERİNİN EUROCODE 3’E
GÖRE TASARIMI ...................................................................................... 30
2.7. KONU İLE İLGİLİ YAPILAN ÇALIŞMALAR ........................................ 31

BÖLÜM 3 .................................................................................................................. 36
3. ANSYS PROGRAMI HAKKINDA GENEL BİLGİ ........................................... 36
3.1. ANSYS PROGRAMI .................................................................................. 36
3.1.1. ANSYS Programında Analiz Kategorileri ....................................... 37
3.1.2. ANSYS Sonlu Eleman Metodunun Çözümü ................................... 38
3.1.3. ANSYS’te Sonlu Eleman Tipleri ..................................................... 40
3.1.4. Sonlu Elemanlar Yönteminin Avantajları ........................................ 42
3.2. MESH .......................................................................................................... 43

BÖLÜM 4 .................................................................................................................. 45
4. STATİK ANALİZ ................................................................................................. 45
4.1. KUVVET ..................................................................................................... 45
4.2. SABİT KISIMLAR ...................................................................................... 47
4.3. YÖNLÜ DEFORMASYON X .................................................................... 49
4.4. YÖNLÜ DEFORMASYON Y .................................................................... 49

x
Sayfa
4.5. YÖNLÜ DEFORMASYON Z..................................................................... 50
4.6. TOTAL DEFORMASYON ......................................................................... 51
4.7. EŞDEĞER GERİLİM .................................................................................. 52
4.8. SONUÇ BÖLÜMÜ ...................................................................................... 53

BÖLÜM 5 .................................................................................................................. 55
5. MODAL ANALİZ ................................................................................................ 55
5.1. TOTAL DEFORMASYON ......................................................................... 56

BÖLÜM 6 .................................................................................................................. 64
6. HARMONİK ANALİZ ......................................................................................... 64
6.1. HORMANİK ANALİZ NEDİR? ................................................................. 64
6.2. İVME ........................................................................................................... 67
6.3. TOTAL DEFORMASYON ......................................................................... 69
6.4. EŞDEĞER GERİLİM .................................................................................. 73
6.5. YÖNLÜ DEFARMANSYON ..................................................................... 76
6.5.1. Yönlü Deformasyon X ..................................................................... 76
6.5.2. Yönlü Deformasyon Y ..................................................................... 79
6.5.3. Yönlü Deformasyon Z...................................................................... 82

BÖLÜM 7 .................................................................................................................. 87
7. RANDOM VIBRATION ...................................................................................... 87
7.1. TİTREŞİM ANALİZLERİ .......................................................................... 87
7.2. YÖNLÜ DEFORMASYON X .................................................................... 89
7.3. YÖNLÜ DEFORMASYON Y .................................................................... 90
7.4. YÖNLÜ DEFORMASYON Z (DIRECTIONAL DEFORMASYON) ....... 91
7.5. EŞDEĞER GERİLİM .................................................................................. 92

BÖLÜM 8 .................................................................................................................. 94
8. RESPONSE SPECTRUM ..................................................................................... 94
8.1. YÖNLÜ DEFORMASYON X .................................................................... 96
8.2. YÖNLÜ DEFORMASYON Y .................................................................... 97

xi
Sayfa
8.3. YÖNLÜ DEFORMASYON Z..................................................................... 98
8.4. EŞDEĞER GERİLİM .................................................................................. 99

BÖLÜM 9 ................................................................................................................ 102


9. SONUÇLAR ....................................................................................................... 102
KAYNAKLAR ........................................................................................................ 104
ÖZGEÇMİŞ ............................................................................................................. 109

xii
ŞEKİLLER DİZİNİ

Sayfa
Şekil 2.1. Göz şekillerine göre silolar ....................................................................... 1
Şekil 2.2. Silindirik silo gruplarının oluşturulmasına ilişkin örnekler ...................... 2
Şekil 2.3. Farklı malzemeler kullanılarak tesis edilmiş silolar .................................. 3
Şekil 2.4. Kütle akışı için silo kesit geometrileri....................................................... 6
Şekil 2.5. Huni akış siloları için kesit geometrileri ................................................... 7
Şekil 2.6. Tasarım hataları sonucunda silolarda meydana gelen yapısal
başarısızlıklar .......................................................................................... 14
Şekil 2.7. Silonun cidar yüzeyleri arasındaki sıcaklık farkı .................................... 17
Şekil 2.8. Silo kesitlerinin şekil, boyut ve basınç ifadeleri ..................................... 20
Şekil 2.9. Boru akış durumları ................................................................................. 24
Şekil 2.10. Karışık akış durumları ............................................................................. 24
Şekil 2.11. Karışık ve boru akış durumları narinlik etkisi ......................................... 25
Şekil 2.12. Silindirik silo üzerindeki rüzgar basınçları ............................................. 26
Şekil 2.13. Silindirik silo ve elemanları .................................................................... 31
Şekil 3.1. Bala hububat silosunun mesh edilmiş görünümü .................................... 44
Şekil 4.1. Statik analizde buğday ile dolu olduğu anda uygulanan kuvvet ............. 46
Şekil 4.2. Statik analizde kuvvetin nasıl uygulandığı gösteren 0-1
bilgisayar analiz....................................................................................... 46
Şekil 4.3. Statik analizde sabit kısım 1 .................................................................... 48
Şekil 4.4. Statik analizde sabit kısım 2 .................................................................... 48
Şekil 4.5. Statik analizde sabit X yönündeki yönlü deformasyon ........................... 49
Şekil 4.6. Statik analizde sabit Y yönündeki yönlü deformasyon ........................... 50
Şekil 4.7. Statik analizde sabit Z yönündeki yönlü deformasyon ........................... 51
Şekil 4.8. Statik analizde toplam deformasyon ....................................................... 52
Şekil 4.9. Statik analizde eşdeğer gerilme ............................................................... 53
Şekil 5.1. Modal analiz grafiği ................................................................................ 56
Şekil 5.2. Modal analizde mod 1’de oluşan toplam deformasyon .......................... 58
Şekil 5.3. Modal analizde mod 2’de oluşan toplam deformasyon .......................... 58
Şekil 5.4. Modal analizde mod 3’de oluşan toplam deformasyon .......................... 59

xiii
Sayfa
Şekil 5.5. Modal analizde mod 4’de oluşan toplam deformasyon .......................... 59
Şekil 5.6. Modal analizde mod 5’de oluşan toplam deformasyon .......................... 60
Şekil 5.7. Modal analizde mod 6’da oluşan toplam deformasyon .......................... 61
Şekil 5.8. Modal analizde mod 7’de oluşan toplam deformasyon .......................... 61
Şekil 5.9. Modal analizde mod 8’de oluşan toplam deformasyon .......................... 62
Şekil 5.10. Modal analizde mod 9’da oluşan toplam deformasyon .......................... 62
Şekil 5.11. Modal analizde mod 10 da oluşan toplam deformasyon ......................... 63
Şekil 6.1. Harmonik analizde genlik frekans grafiği ............................................... 64
Şekil 6.2. Harmonik analizde normal frekans grafiği.............................................. 66
Şekil 6.3. Harmonik analizde imajinari frekans grafiği .......................................... 66
Şekil 6.4. Harmonik analizde normal açı grafiği ..................................................... 66
Şekil 6.5. Harmonik analizde faz açısı frekans grafiği ............................................ 66
Şekil 6.6. Harmonik analizde üç yönlü frekans grafiği ........................................... 67
Şekil 6.7. Harmonik analizde real frekans grafiği ................................................... 67
Şekil 6.8. Harmonik analizde kuvvet ve açı grafiği ................................................ 67
Şekil 6.9. Harmonik analizde ivmenin uygulandığı yön ......................................... 68
Şekil 6.10. Harmonik analizde toplam deformasyon adım frekans grafiği ............... 71
Şekil 6.11. Harmonik analizde oluşan toplam deformasyon ..................................... 71
Şekil 6.12. Harmonik analizde oluşan eşdeğer gerilmeleri ....................................... 74
Şekil 6.13. Harmonik analizde eşdeğer adım frekans grafiği .................................... 74
Şekil 6.14. Harmonik analizde X yönünde oluşan deformasyon .............................. 77
Şekil 6.15. Harmonik analizde X yönünde deformasyon adım frekans grafiği ........ 77
Şekil 6.16. Harmonik analizde Y yönünde deformasyon adım frekans grafiği ........ 80
Şekil 6.17. Harmonik analizde Y yönünde oluşan deformasyonlar .......................... 80
Şekil 6.18. Harmonik analizde Z yönünde oluşan deformasyonlar........................... 83
Şekil 6.19. Harmonik analizde Z yönünde deformasyon adım frekans grafiği ......... 83
Şekil 7.1. Rastgele titreşim analizinde frekansa bağlı yer değiştirme grafiği ......... 88
Şekil 7.2. Rastgele titreşim analizinde X yönünde oluşan deformasyonlar ............ 90
Şekil 7.3. Rastgele titreşim analizinde Y yönünde oluşan deformasyonlar ............ 91
Şekil 7.4. Rastgele titreşim analizinde Z yönünde oluşan deformasyonlar ............. 92
Şekil 7.5. Rastgele titreşim analizinde eşdeğer gerilmeler ...................................... 93
Şekil 8.1. Tepki spektrum analizinde frekansa bağlı yer değiştirme grafiği ........... 94
Şekil 8.2. Tepki spektrum analizinde ivmeye bağlı yer değiştirmenin
oluştuğu yer ............................................................................................. 95

xiv
Sayfa
Şekil 8.3. Tepki spektrum analizinde frekans ivme grafiği ..................................... 95
Şekil 8.4. Tepki spektrum analizinde ivmenin uygulandığı yer .............................. 96
Şekil 8.5. Tepki spektrum analizinde X yönünde oluşan deformasyonlar .............. 97
Şekil 8.6. Tepki spektrum analizinde X yönünde oluşan deformasyonlar .............. 98
Şekil 8.7. Tepki spektrum analizinde Z yönünde oluşan deformasyonlar .............. 99
Şekil 8.8. Tepki spektrum analizinde oluşan eşdeğer gerilmeler .......................... 100
Şekil 8.9. Tepki spektrum analizinde frekansa bağlı yer değiştirme grafiği ......... 100

xv
ÇİZELGELER DİZİNİ

Sayfa
Çizelge 2.1. Silolarda kütle ve huni akışın avantaj ve dezavantajları ......................... 8
Çizelge 2.2. Silo tasarımında eurocode-1 standardında bulunan tanımlar ................ 19
Çizelge 2.3. Silonun etki değer sınıflandırması ........................................................ 22
Çizelge 2.4. Silolarda yük hesabında kullanılacak malzeme karakteristik
değerleri ................................................................................................ 23
Çizelge 2.5. Huni cidar yük hesabında kullanılacak malzeme karakteristik
değerleri ................................................................................................ 23
Çizelge 2.6. Rüzgar yükü harmonik katsayıları ........................................................ 26
Çizelge 3.1. Geometri tablosu ................................................................................... 42
Çizelge 4.1. Statik analizde uygulanan yük .............................................................. 45
Çizelge 4.2. Statik analiz çözüm bilgileri ................................................................. 47
Çizelge 4.3. Statik analiz sonuç bilgileri................................................................... 53
Çizelge 5.1. Modal analizde elde edilen doğal frekanslar ........................................ 55
Çizelge 5.2. Modal analize total deformasyon uygulanması sonucu elde edilen
değerler ................................................................................................. 56
Çizelge 5.3. Modal analiz sonuçları, total deformasyon modu 1-5 .......................... 57
Çizelge 5.4. Modal analiz sonuçları, total deformasyon modu 6-10 ........................ 60
Çizelge 6.1. Harmonik analiz ayarlar tablosu ........................................................... 65
Çizelge 6.2. Harmonik analizde uygulanan yükler ve giriş veri değerleri ................ 68
Çizelge 6.3. Harmonik analizde deformasyon sonuç ve bilgi tablosu ...................... 70
Çizelge 6.4. Harmonik analizde toplam deformasyonda 200 adımda değişen
frekans bilgi tablosu .............................................................................. 72
Çizelge 6.5. Harmonik analizde eşdeğer gerilmede 200 adımda değişen
frekans bilgi tablosu .............................................................................. 75
Çizelge 6.6. Harmonik analizde X yönünde 200 adımda değişen frekans bilgi
tablosu ................................................................................................... 78
Çizelge 6.7. Harmonik analizde Y yönünde 200 adımda değişen frekans bilgi
tablosu ................................................................................................... 81
Çizelge 6.8. Harmonik analizde Z yönünde 200 adımda değişen frekans
bilgi tablosu........................................................................................... 84
Çizelge 6.9. Harmonik analizde sonuç bilgisi tablosu .............................................. 85

xvi
Sayfa
Çizelge 7.1. Rastgele titreşim analizinde girilen değerler ........................................ 88
Çizelge 7.2. Rastgele titreşim analizinde sistem ayarları .......................................... 89
Çizelge 7.3. Rastgele titreşim analizinde sonuç bilgisi tablosu ................................ 93
Çizelge 8.1. Tepki spektrum analizinde girilen frekans ve yer değiştirme değerleri 94
Çizelge 8.2. Tepki spektrum analizinde girilen frekans ve ivme değerleri ............... 96
Çizelge 8.3. Tepki spektrum analizinde sonuç bilgisi tablosu ................................ 101

xvii
SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ

SİMGELER

C Cidar Yük Artırma Katsayısı


𝑃𝑛𝑤𝜃 Rüzgâr Basıncı
𝑃𝑠𝑡𝑎𝑔 Yerel Koşullara Bağlı Olarak Belirlenmiş Rüzgâr Hız Basıncı
𝜃𝑤 Silindirik Silo Cidarı Üzerine Etkiden Rüzgâr Açısı
K Basınç Oranı
μ Silo Cidar Sürtünme Katsayısı
φ İçsel Sürtünme Açısı
𝑎 Silindirik Silo Üzerindeki Rüzgâr Basıncı Harmonik Katsayısı

KISALTMALAR

CAD Computer Aided Design


FIFO First In First Out

xviii
BÖLÜM 1

GİRİŞ

Günümüzde farklı ürünleri üretmek ve tüketmek gerekliliğinden dolayı, geniş hacme


sahip depolama ünitelerine gereksinim duyulmaktadır. Malzemeler, gereksinim
duyulduğunda kullanılmak üzere bu tesislerde depolanmaktadır. Bu depolama
tesislerinde malzemenin havalandırılmasında, aktarılmasında, doldurulmasında ve
boşaltılmasında kolaylık sağlaması için yapılan bu depolara silo denir.

Silolar farklı malzemelerin depolanması, korunması ve saklanması için kullanılır.


Genelde çeşitli tahıl ürünleri (buğday, arpa, çavdar, mısır), kömür, çimento, kum,
karbon siyahı, talaş ve maden cevherleri gibi çeşitli sanayi ürünleri olabilir.

Genellikle silolar betonarme, paslanmaz çelik veya galvanizli saçlardan yapılır.


Yapılan siloların taban kısımları genellikle düz veya konik olarak yapılır. Bu yapılar
çok yüksek olmasından dolayı burkulma veya çökmeye karşı emniyetli olması
gerekmekte olup depoladığı malzemeyi de taşıması gerekmektedir.

Silolar depolamak ve boşaltmak için uygun olmalı ve ulaşım yönünden kolay yerler
seçilerek (karayolu, tren istasyonlar, limanlar vb.) yapılır. Depolanacak ürünlere yakın
bölgeler seçilerek inşa edilmesi istenir. Bir tahıl silosu yapılırken zeminin ve o
bölgenin doğal şartlarına uygunluğu kontrol edilmelidir. Nem ve rutubetten korunması
için, taban suyuna, rüzgâr veya deprem riski vb. faktörlerdir.

Siloların çaplarının geniş olması ve yüksek yapılar olmasından dolayı içinde bulunan
ürünün taban kısmına yüksek oranda basınç uygulayacaktır. Bir deprem veya rüzgârın
etkisi ile silonun genelde bağlantı yerleri ve taşıyıcı ana kolonlar üzerinde yüksek
basınçlar oluşacaktır.

19. yüzyılın sonunda granüler malzemeleri depolamak için kullanılan ilk kule
silolarının ortaya çıkmasından bu yana, bu yapılarda birçok çalışma geliştirilmiştir [1].
O dönemlerde silolarda depolanan materyallerin davranışını kontrol eden kanunların
1
tamamen anlaşılamamış olması, beraberinde birçok belirsizliği de getirmiştir [2].
Depolanmış materyallerin duvarlara uyguladığı en yüksek itme kuvvetleri
materyallerin boşaltılması sırasında ortaya çıkar [3, 4, 5, 6]. Bir siloyu boşaltmak,
malzemenin akış türüne bağlı olan karmaşık bir fenomendir [7, 8]. Yanal-dikey duvar
sürtünme kuvvetleri analizi konusundaki analitik yaklaşımlar 1970’li ve 1980’li
yıllarda birçok yazar tarafından [9, 10, 11, 12] ortaya atıldı. Bilgisayarların
geliştirilmesi, 20. yüzyılın ikinci yarısında meydana geldi ve silolarda meydana gelen
olayların anlaşılması için sayısal yöntemlerin yaygın bir şekilde kullanılmasına yol
açtı. Sayısal yöntemler, bu karmaşık yapıların anlaşılması için çok yararlıdır, çünkü
esnek bir duvarın ve siloda depolanan malzemenin eşzamanlı olarak benzetimini
yapmak ya da diğerleri arasında katı madde için doğrusal olmayan malzeme modelleri
göz önüne almak mümkündür. Sonlu Elemanlar Metodu, ortaya çıkan gerilmeleri ve
yer değiştirmeleri belirlemek için uygun bir tekniktir [1].

Ayrık Eleman Yöntemi siloları analiz etmek için giderek daha fazla kullanılmaktadır
çünkü siloda depolanan bireysel parçacıkları simüle etmeye izin vermektedir [13, 14,
15, 16]. Sayısal modeller deneysel tahliller ile doğrulanmalıdır. Buna ek olarak, bu
tahliller, bu fenomenlerle ilgili yasaların bazı yönlerini açıklığa kavuşturmak ve
simülasyonlar için gerekli bazı parametreleri elde etmek için önemlidir [17].

2
1. BÖLÜM 2

2. SİLOLAR

2.1. SİLOLAR HAKKINDA GENEL BİLGİLER

2.1.1. Siloların Sınıflandırılması

Mühendislik içeren her türlü yapıda olduğu şekilde, siloların da farklı kriterlerle
sınıflandırılması olanağı vardır. Bu sınıflandırma göz şekillerine ve inşasında
kullanılan malzemeye göre yapılmaktadır.

Göz Şekillerine Göre Sınıflandırma: Silo sınıflandırılmasının göz şekillerinden


hareketle yapılmasına yönelik şekilsel gösterimler Şekil 2.1’de görülmektedir.

Şekil 2.1. Göz şekillerine göre silolar [18].

Şekil 2.1’deki silo şekillerinden bazıları, inşa sırasında arsa kaybının yaşanmasını
engelleyen bir geometriye sahiptir. Bunlara örnek olarak dikdörtgen ve kare kesite
sahip silolar verilebilir. Kare ve dikdörtgen silolarda taşıyıcı kolon hesaplaması ve
yapım işleri daha kolaydır. Buna karşılık cidarlar moment etkisi altında kalmakta,
bundan dolayı silindirik silo yerine bu şekilde silo inşa etmenin maliyeti daha yüksek
tutarlara ulaşmaktadır. Silindirik yapıdaki silo yapımında belirli bir arsa kaybı

1
yaşanmakta, buna karşılık inşa maliyetleri daha düşük seviyelerde kalmaktadır.
Toplam maliyetin daha düşük olmasında silindirik silolarda çekme kuvvetleri ile
zorlama ve eğilme momentlerinin ihmal edilebilme düzeyinde olması önem
taşımaktadır. Geometrik olarak altıgen veya sekizgen gibi şekillerin seçilmesi
durumunda, maliyet ve hesaplama gibi birçok parametre açısından silindirik ile kare
ve dikdörtgen silolar arasında bir yerde kalınmaktadır [18].

Silo inşasında tekil yapılar kullanılabildiği gibi çok hücreli yapılar da


kullanılabilmektedir. Silonun çok gözlü yapılmasında ise kapasitenin, yapı
elemanlarının, alanın, teknolojik donanımın, statik özellikler ile konstrüktif
özelliklerin etkisi devreye girmektedir.

Silindirik yapıdaki silolarda daire şeklinde kesite sahip siloların düzenlenme türleri
Şekil 2.2’de görülmektedir.

Şekil 2.2. Silindirik silo gruplarının oluşturulmasına ilişkin örnekler [18].

Şekil 2.2a, dairesel yapıların birbiri ile teğet şekilde yanyana düzenlenmesini
örneklemektedir. Şekil 2.2b’de ise dairesel yapılar damataşı şeklinde birbirlerine yine
teğet olacak biçimde dizilmekte, bu şekilde inşaat yapılmaktadır. Her iki tipte silo
oluşturulmasında, silindirik yapıdaki siloların birbirlerine etki ederek eğilme
momentine yol açmamaları için hücrelerin arasına derz konularak inşa edilmektedirler.

Yapımlarında Kullanılan Malzemeye Göre Sınıflandırma: Silolar ahşap, çelik,


betonarme ve öngerilmeli beton olarak inşa edilebilmektedir (Şekil 2.3). Ahşap silo
yapımı günümüzde pek tercih edilmemekle birlikte, küçük hacimli silolar çelikten imal
edilirken daha büyük boydaki silolarda betonarme inşaat tercih edilmektedir. Çelik

2
silolarda cidarların ince kesitli olması nedeniyle basınç gerilmeleri altında burkulma
sorunu ortaya çıkmakta ve bu nedenle genellikle eğilme etkisinin az olduğu dairesel
kesitli siloların inşasında kullanımları tercih edilmektedir [19].

Şekil 2.3. Farklı malzemeler kullanılarak tesis edilmiş silolar [18].

2.1.2. Doldurma ve Boşaltma İşlemleri

Siloların doldurulması; silolanan malzeme silo yapısına üstten doldurulmaktadır.


Silolarda doldurma işlemi mekanik veya pnömatik yolla yapılmaktadır [20].

 Mekanik Doldurma: Siloya doldurulacak malzeme, düşey ve yatay taşıman


bantları ile taşınır. Silonun tavanında yer alan deliğe kadar düşey ve yatay
iletim bantları ile taşınan malzemeler, bu delikten silo hücresine akar. İletim
bantları, bütün silo hücrelerini kapsayacak şekilde düzenlenmelidir.

 Pnömatik Doldurma: Toz halindeki malzeme depolanmasında bu yöntem


kullanılır. Taşıma borusundaki havanın etkisi ile hareket eden toz malzeme, bu
hareketi ile taşıma işlemine doğrudan katılmaktadır. Mekanik doldurma
yönteminde ise malzemeler, taşıma bandında hareketsiz bir durumdadır.

Siloların boşaltılmasında, silonun taban bölümünde veya gövde bölümünün alt


kısımlarında bulunan boşluklar kullanılır [18, 19, 20].

 Doğrudan Boşaltma: Akımı kolay olan malzemelerin boşaltılmasında çıkış


kapağını almak yeterli olmaktadır. Kendi ağırlığının etkisi altında malzeme,

3
çıkış kapağına doğru harekete geçmekte, çıkış noktasındaki iletim
mekanizmalarına boşalmaktadır.

 Mekanik Boşaltma: Kohezyonsuz taneli malzemelerin boşaltılmasında silonun


altında yer alan delikler kullanılır. Delik sayısının çok olması, silodaki
malzemelerin birlikte çökmesini sağlar. Boşaltma sonucunda artık kalmasının
önüne geçmek üzere iki yöntem kullanılmaktadır. Birinci yöntemde tabana
eğik yüzeyler yapılmakta, ikinci yöntemde ise sürtünmeyi engelleyebilmek
üzere yanal yüzeyler boyanmaktadır. Kohezyonlu malzemelerin
boşaltılmasında ise boşaltılacak malzemelerin birbirine yapışması, aralarında
içi boş köprülerin oluşması yüzünden malzeme akışı kesilir. Bunun önüne
geçmek üzere silo hücrelerinin alt bölgelerinde enine duvar oluşturma gibi özel
şekillendirmeler yapılarak çıkış öncesi malzemenin parçalanması sağlanır.
Önlemlerin yetersiz kalması durumunda malzeme boşaltma işlemi için özel
kepçeler kullanılır ve malzeme yukarı çekilerek boşaltma gerçekleştirilir.

 Pnömatik Boşaltma: Toz halindeki malzemeyi boşaltmak için silonun


tabanında birçok delik açılır. Boşaltma anında akmanın düzeltilmesi için
bölgeye hava üflenmektedir. Boşaltma sonrası malzeme ile hava karışımı, sıvı
gibi dışarıya alınmaktadır.

Boşaltma işlemlerinde TS 6989 yönetmeliği uyarınca, silodaki malzemelerin hep


birlikte hareket etmelerinin önüne geçebilecek en uygun yöntemin kullanılması,
silonun huni bölümündeki kesit kuvvetlerinin dikkate alınması gerekmektedir.

2.1.3. Akış Profilleri

Akışla ilgili çıkabilecek problemleri ortadan kaldırmak, silo tasarımının uygun şekilde
yapılması ile olanaklıdır. En kolay ve düşük maliyetli yöntem, yerçekiminin etkisi ile
silonun boşaltılmasıdır. Bunun için silonun tabanı, huni şeklinde tasarlanmalıdır.
Malzemeler, silodan boşaltma sürecinde huni şeklindeki ağıza doğru yönlenirler.
Ancak huni yönteminin bir takım sorunları da vardır. Bu sorunlara ani malzeme
akımlarında ortaya çıkan sarsıntı ve titreşimler, siloda malzeme kalıntıları kalması,
akışın düzensiz olması, silodaki malzemelerin bozulup çürümesinden hareketle akışın
sağlanamaması örnek olarak sayılabilir. Bu tür sorunlarda çözümün oluşturulması için

4
konunun uzmanlarından yardım alınabileceği gibi, bir takım denemelerle de çözüm
oluşturulabilmektedir. Problemlerin asgari düzeye düşmesi ise, tasarım aşamasında
depolama yapılacak malzemelerin ölçümlenebilir özelliklerinin hesaba katılması,
tasarımın da bu hesaplardan elde edilecek sonuçlara göre yapılması ile mümkündür.
Ortaya çıkabilecek bu tarz sorunlar, silo tasarımının çok kolay şekilde
yapılamayacağını, silo tasarım işleminin sıradan bir işlem olmadığını ortaya
koymaktadır. Akışta bir sorun yaşanıp yaşanmayacağı, malzeme akış şekliyle ilgilidir.
Silolarda genel olarak kütle ve huni akışı olmak üzere iki akış şekli bulunmaktadır
[21].

2.1.3.1. Kütle Akış

Siloda bulunan malzemelerin tümünün boşaltmada hareket halinde olduğu akış


türüdür. Kütle akışı, konik kısım yeterli düzeyde düzgün ve dik olduğu zaman
oluşmaktadır. Konik kısım ve silodaki keskin geçiş noktalarında akışın olmadığı bir
yer bulunmaz. Başka bir ifade ile çıkış anında tüm alanlar aktiftir. [18].

Kütle akış türü bir takım karakteristik özelliğe sahiptir. Bu özellikler şu şekilde
özetlenebilir [18, 21]:

 “İlk giren ilk çıkar” yöntemi ile çalışır (FIFO - First In First Out),
 Tıkanmalar, dalgalanmalar, taşmalar ve kanallanma olmaz,
 Silolanan ürünlerde ayrışma çok azdır,
 Silonun içinde düşük hız olmasından dolayı iyi düzeyde kontrolü yapılabilir
bir boşaltma kapasitesiyle sabit akım sağlanabilmektedir,
 Silolanan ürünlerin bozulması, çürümesi ve cidarlarda tane yapışması asgari
düzeydedir,
 Silodaki ürünler yatay kesit üzerinde uniform basın oluşturur. Bu da silo
içinde uniform konsolidasyonun sağlanmasına olanak sağlar [22].

Kütle akış türünün kullanılacağı bir huninin tasarlanmasında işlem adımları aşağıda
verilmiştir:

 Silolanacak malzemelerin içsel sürtüne açısının ölçümü yapılır,

 Silo duvarı ile silolanacak ürün arasındaki sürtüne katsayısının ölçümü yapılır,
5
 Ölçüm sonuçlarından yola çıkılarak kullanılabilecek huni şeklinin belirlenmesi
yapılır. Grafiksel yöntemlerle kütle akış açısının hesaplanması yapılır.

Kütle akış acısının hesaplanmasında basit bir çözümün bulunamaması durumunda


sürtünme katayısı düşük farklı bir malzemenin kullanılmasına gidilebileceği gibi,
yüzeyin astarlanması veya kaplama yapılması gibi yöntemlerle de çözüm
oluşturulabilmektedir [21].

Şekil 2.4. Kütle akışı için silo kesit geometrileri. a) konik akış, b) dikdörtgen, düzlem
akış, c) asimetrik düzlem akış, d) asimetrik konik akış.

2.1.3.2. Huni Akış

Huni akış türünde, silo içerisindeki taneli malzeme silonun ortasına doğru akar.
Bundan dolayı kenar kısımlarda ölü bölgeler oluşmaktadır. Duvarlardaki açı
değerlerine bakıldığında, bu türde tasarlanan siloların kütle akış türüne göre tasarlanan
silolara göre daha yassı ve kısa olduğu görülmektedir. Bu da silonun içindeki ölü
bölgelerin yığının yüzey noktasına kadar ulaşması anlamına gelmektedir [22].

Huni akış türüne ait karakteristik özellikler şu şekilde özetlenebilir:

 FIFO prensibi ile çalışırlar,


 Akış hızları düzenli değildir,
 Akış hızının düzenli olmaması, silolanan malzemede segreasyona yol
açmaktadır,

6
 Hareketin olmadığı bölgelerde ani yıkımlar olmasından dolayı kontrolsuz
akım oluşabilmekte, bu da silonun içinde dikkate alınması gerekecek düzeyde
dinamik bir kuvvet oluşturabilmektedir.

Huni akış silolarının, uzun süreli depolamalarda çürümenin ve bozulmanın bir risk
oluşturmadığı, özgül ağırlıkları büyük ve aşındırma özelliği taşıyan, taneleri iri olan
ve serbest akış olanağı sağlayan tarımsal ürünlerde daha uygun olduğu
belirtilmektedir. Bu silolarda akış sürecindeki ürünler huninin ortasına doğru hareket
ettiğinden, başka bir ifade ile hareketsiz durumdaki ürünlerin üzerinden aktıklarından
dolayı silonun duvarlarındaki aşınma daha düşük düzeyde olmaktadır [18].

Taneli tarım ürünlerini depolamak üzere kullanılan huni akış türüne sahip silolarda
kullanılan silo kesitlerine yönelik geometrik örnekler Şekil 2.5’de görülmektedir [18].

Şekil 2.5. Huni akış siloları için kesit geometrileri.


a) Piramit, kare çıkışlı, b) Konik, c) Silindirik düz-derin uzun çıkışlı, d) Silindirik düz-
derin silindirik çıkışlı.

Siloların kütle ve huni akış türlerinin genel özellikleri ile birbirlerine göre avantajları
ve dezavantajları Çizelge 2.1’de listelenmiştir [23].

7
Çizelge 2.1. Silolarda kütle ve huni akışın avantaj ve dezavantajları.

2.1.4. Akışkanlığa Etki Eden Faktörler ve Akışı Etkileyen Parametreler

Taneli ürünlerde akış ifadesi olarak akışkanlık terimi kullanılmaktadır. Akış


hareketleri ve davranışları depolarda çok yönlü olmakta, akış birçok fiziki özellikle de
bağlantılı olmaktadır. Akışkanlığı etkileyen birçok durum vardır. Çevre faktörleri,
ürünü işlemek ve depolamak amaçlı kullanılması gereken ekipmanların özellikleri
birçok durumun kombinasyonu ile akışkanlık oluşur [24]. Bundan dolayı akışkanlığın
salt bir nicelik olmadığı söylenebilir. Akışkanlığı etkileyen faktörlere taneli ürünlerde
nem içeriği, bağıl nem, sıcaklık, basınç, yağ iceriği, dane şekli sayılabilir.

Nem İçeriği: Silolarda ürün depolamada önemli faktörlerin başında gelmektedir.


Bunun en temel nedeni nem içeriğinin siloda mikrobiyal büyümeye yaptığı büyük
etkidir. Bunun dışında birçok taneli ürünün doğada higrokopik durumda bulunmaları,
bu ürünlerin bağıl neme maruz kalmaları durumunda nem kaybetmeleri veya
kazanmaları anlamına gelmektedir. Taneli ürünlerde nem iceriği arttığında adhezyon
[25] ve kohezyon [26] da artmakta, sonuçta ürün kemerlenmektedir. Nem içeriğinin
küçük değişimleri, üründe sürtünme özelliklerini de ciddi düzeyde etkilemektedir.

8
Bağıl Nem: Silolanan ürünlerin fiziki özellikleri bağıl nemden etkilenmektedir. Taneli
ürünlerin birçoğunun higroskobik olması, bağıl nemden etkilenme durumunda
tanelerin nem içeriklerinin de artmasına yol açmaktadır. Artan nem içeriği de tanelerin
mukavemetleri ile kayma açılarını arttırmaktadır [18]. Artan kayma açısı, ürün
akışkanlığının da azalmasına neden olmaktadır. Bu konuyla ilgili yapılan araştırmalar,
yüksek bağıl nemin taneli ürünlerin akışkanlığında ve kohezyonsuzluklarında ciddi
düzeyde etkili olduğunu ortaya koymaktadır [25, 27].

Sıcaklık: Taneli ürünlerde akışkanlık üzerinde sıcaklığın da önemli bir etkisi


bulunmaktadır. Ürünlerin içinde ve yüzeyinde bulunan nemin donması, büyük ölçüde
sıcaklıktan kaynaklanmaktadır. Ayrıca silonun yapı malzemelerinde ve duvarların
sürtünme açılarında da sıcaklığın önemli düzeyde etkisi vardır [18].

Basınç: Taneli ürünlerde akışkanlığı etkileyen önemli faktörlerden birisi de basınçtır.


Tanelerin akışında ya da içses yüklenmede oluşan titreşimler, sıkışmaya yol
açabilmektedir. Basınç artışı ile akışkanlığın etkilenmesi iki türlü gözlenebilmektedir
[18]:

 Tanelerin kenetlenmesi, birbirleri arasında adhezyonun fazlalaşmasına yol


açmaktadır,
 Kritik kemerleme düzeylerinde ciddi artış olması, sıkışmada artışa yol
açmaktadır.

Yağ İçeriği: Yağ içeriği ile akışkanlık arasındaki ilişkiyi araştıran çok fazla çalışma
yapılmamış olması, bu konudaki etkiyi tahmin düzeyinde bırakmaktadır. Genel
tahminler yağ içeriğinin akışkanlığa önemli düzeyde etkisi olduğu yönündedir [28].

Tane Şekli: Tane şeklinin ve dağılımının akışkanlık üzerindeki önemli etkisi dışında,
içsel sürtünme açısına, birim ağırlığa ve sıkışabilirliğe de önemli etkisi olduğu
belirtilmektedir [27].

2.1.5. Akış Sorunları

Kemerlenme Sorunu: Silonun çıkışında ağız noktasında ürün akışını engelleyecek bir
kemerlenme olma sorunudur. Çıkışta sabit şekilde kemer oluştuğunda ve bu kemer,
üzerindeki ürünlerin ağırlığını kaldırabilecek bir kuvvete ulaştığında, silodan ürün

9
akışı aksamaya uğrar. Akışın tekrar normal şekle dönüştürülebilmesi için, oluşan bu
kemerlerin uygun yöntemlerle kırılması gerekir. Ürünlerin çıkışta bu şekilde sabit
kemerler oluşturmaya yönelik eğilimlerinin temel nedenlerinin başında, ürün
içerisinde ince tanecik yer alması ve silolanan ürünlerin nem içerikleri yer almaktadır.
Bu iki nedenden dolayı kohesif etkiden hareketle ürün tanelerinin birbirine yapışma
eğilimleri artmaktadır. Silolama sürecinde ürün tanelerinin sıkışması, tanelerin
kuvvetinde artışa yol açmakta, bunun sonucu da silo içinde ürünlerin akışı olumsuz
yönde etkilenmektedir. Sabit kemerlerin oluşumunda iki tür oluşum bulunmaktadır.
Birinci tür sabit kemer oluşumu mekanik kemer olarak adlandırılır. Bu türde çıkışın
açıklığına bağlantılı şekilde büyük ürün taneleri kenetlenmekte ve mekanik kemer
oluşturmaktadır. Mekanik kemerlerin oluşmasının önüne geçmek için, silo çıkışının
boyutunun silolanan taneli ürünlerin efektif çapından en az 10 kat büyük olması
sağlanmalıdır. İkinci tür sabit kemer oluşumu ise kohesif kemer olarak
adlandırılmaktadır. Kohesif kemerlerin oluşması durumu, çoğunlukla taneli ürünün
öğütülerek toz şeklinde depolanmasıyla oluşmaktadır. Ürünün depolanmasındaki
konsolidasyon sonucunda oluştuğundan dolayı, silolama öncesinden tahmin
edilebilmesi zordur. Kohezif kemerlerin oluşmasını önlemek üzere silolanan ürünlerin
nem içerikleri ve silonun içindeki nem difüzyonu denetimde tutulmakta, ayrıca silonun
çıkış ağzının boyutu, silolanan ürünlerin efektif çapları göz önünde tutularak
hesaplanmaktadır [29].

Silolanan ürünlerin silodan transferinin sağlanabilmesi için, ürün tanelerinin


bağlayıcılığı nedeniyle ortaya çıkan dayanımın ortadan kaldırılmasına gerek duyulur.
Silo kapalıyken oluşan kemerlenmelerin direnci, silo açıldığında ortaya çıkan
yerçekiminin kuvvetinden düşük olduğu durumlarda akışla ilgili bir sorun
oluşmamakta, kemerler kalıcı hale dönüşmemektedir. Siloda kalıcı akım köprüleri
oluşmasında veya oluşmamasında aşağıda verilen etkenler önemlidir [21]:

 Silolanan ürünlerin özgül ağırlıkları,


 Silonun geometrik yapısı,
 Silonun duvarı ile silolanan ürün arasındaki statik_sürtünme katsayısı,
 Silolanan ürünlerin icsel sürtünme açıları.

10
Kanallanma Sorunu: Silolarda depolanan ürünlerin bir bölümü merkeze doğru akışını
sürdürürken diğer bir bölümü ise silonun duvarlarında hareket etmeden
kalabilmektedir. Başka bir ifade ile silonun çeperleri doğrultusunda ölü bölge diye
adlandırılan bölgelerin oluştuğu görülebilir. Ölü bölgelerin oluşma durumu,
çoğunlukla huni akışlarında gözlenmektedir. Ölü bölgelerin oluşma nedenlerinin
başında ise ürün yığınının sınırlanamayan akma kuvveti gelmektedir. Ürünlerin siloda
kalma sürelerinin uzaması konsolidasyonu artırabilmekte, bu da kanallanma risklerini
artırmaktadır. Huni akışlı silolarda belirli periyotlarda ürünlerin tümüyle
boşaltılmaması, ürünlerin silo içinde bekleme sürelerinin uzun olması, konsolidasyon
ile bağlantılı olarak kanallanma olasılığının da yükselmesine yol açmaktadır [30].

Ayrışma Sorunu: Silolara ürünlerin doldurulması sürecinde ürünler, tane boyutlarına


ve yoğunluklarına göre ayrışma eğilimi gösterirler. Tanelerin daha büyük boyutlarda
olması durumunda tanelerin silonun duvarına daha yakın şekilde biriktiği görülürken
küçük boyutlu tanelerin de silo merkezine doğru toplandıkları görülür. Huni akışında
küçük taneli ürünler merkez noktaya daha yakın olmalarından dolayı öncelikle bu
taneler boşalır. Silo duvarlarına yakın duran büyük boyutlu taneler ise en son boşalır
[18].

Silo akışına etki eden parametreler aşağıda verildiği gibidir:

 Silonun huni çıkışının şekli ve eğim acısı,


 Silolanan ürün ile silonun duvarları arasında sürtünme katsayısı
 Silolanan ürünlerin içsel sürtünme acısı.

Genel olarak yüksek eğimli ve düzgün yüzeyli huniler ile kütlesel akışın
garantileneceği söylenebilir. Silo duvarlarının düzgün ve pürüzsüz bir yüzeye sahip
olması, köşe noktaların yuvarlatılması gibi parametreler de kütlesel akışın
kolaylaşmasını sağlamaktadır. Huni çıkış noktasının kanal şeklinde olmasının,
yuvarlak veya dikdörtgen çıkış ağzı tiplerine göre daha avantajlı olduğu bilinmektedir
[21].

11
2.1.6. Silo Tasarım Hataları

Silolardaki tasarım hataları diğer endüstriyel yapılara göre daha fazladır. Silo
tasarımında yapılan hataların kimi zaman silonun tümüyle yıkılmasına, kimi zaman
betonarme gövde üzerinde çatlakların oluşmasına, çelik gövdelerde ise çentiklere veya
deformasyona yol açabildiği görülmektedir. Çatlak, çentik ve deformasyon oluşması
gibi hataların fark edilememesi gibi durumların güvenlik veya operasyonel süreçlerde
büyük bir sorun oluşturmadığı söylenebilir. Ancak bu tür hatalar, ileride çok daha
büyük hataların oluşabilme ihtimalini artırmaktadır. Bundan dolayı küçük gibi
görünen bu tür hataların giderilmesine yönelik önlemlerin zamanında alınması
önemlidir. Tasarımdan kaynaklanan ve yıkım ile sonuçlanan hatalarda ise ortaya
sosyal, hukuki ve ekonomik açılardan büyük sorurlar çıkmaktadır. Ekonomik
sorunlara üretim sürecinin sekteye uğraması, sistemi tekrar çalışabilir duruma
getirmek için gereken zaman ve para sayılabilir. Silonun yıkılması sırasında
personellerin hayati tehlike yaşamaları ise sorunların ilk sırasında yer almaktadır. Bu
nedenle hatalı silo tasarımları, tasarımı yapanlar ve siloyu inşa edenler açısından büyük
yasal sorumluluklar içermektedir [21, 31].

Silo tasarım ve inşa süreçlerindeki sorunların incelenmesi, ortaya “projeleme”,


“yapısal”, “kullanım” ve “bakım” hataları olmak üzere dört temel nedenden dolayı bu
hataların çıktığını göstermektedir.

2.1.6.1. Projeleme Hataları

Silonun projelendirilmesi özel bir alan olduğundan tasarımcının bu konudaki bilgisinin


ve deneyiminin yeterli düzeyde olması gereklidir. Ayrıca tasarımcının silonun imalatı
ve kullanımı konularına yönelik de belirli bir deneyiminin olmasının büyük önemi
vardır. Tasarım sürecinde tasarımcının ilk olarak siloda depolanacak ürünlere yönelik
akış özelliklerini biliyor olması gereklidir. Akış özellikleri dışında akış kanallarının
geometrik yapısı, statik basıncın ve dinamik basıncın silo içindeki dağılımı, silolama
ve boşaltma sürecinde ortaya çıkabilecek kanallanmalar ve kemerleşmelerin
oluşumları, vibrasyon ve diğer dinamik etkilere yönelik bilgisinin ve tecrübesinin
olması da önemlidir. Düzgün dağılmayan yüklere, ısı yüklerine, sismik yüklere ve
kullanılacak elemanların üretiminden kaynaklı detaylara da projeleme sürecinde
dikkat edilmesi gereklidir [32].

12
Projelemeye yönelik silonun kapasite durumu, inşa sürecinde kullanılacak yapı
malzemeleri, inşanın yapılacağı yer ve diğer gereken etütler gibi ölçütlerin
belirlenmesinden sonra yükle ilgili kombinasyonlar, yükün zemine aktarımı, yapı
elemanlarına yönelik birincil ve ikincil etkiler, yapı elemanlarının bağıl esnekliği gibi
konular devreye girmektedir. Silo tasarımcılarının bu konularda da belirli bir
hakimiyetleri olması beklenir.

Projeleme sürecinde göz ardı edilen, bundan dolayı sık şekilde ortaya çıkan durumlar
aşağıdaki şekilde sıralanabilir [21]:

 Boşaltma sürecinde eksantriklikler yaşanması ve bunu sonucunda ortaya


eğilme etkilerinin çıkması,
 Silonun içinde düzensizlik olmasından kaynaklanabilecek beklenilmeyen
ve simetrik olmayan basınçların ortaya çıkması,
 Silolanacak ürünlerin özellikleri ile akış türü özelliklerinin projeleme
sürecinde dikkate alınmaması,
 Silonun betonarme olmasına veya cıvatayla bağlantıları yapılmış silo
olmasına yönelik özel durumların ihmal edilmesi,
 Sıcaklığa ve neme yönelik bir takım parametrelerin ihmal edilmesi,
 Yüklere yönelik yapılacak tahminlerde hataların olabilmesi.

2.1.6.2. Yapısal Hatalar

Yapısal hatalar da silo tasarımında sıklıkla karşılaşılan durumlardan birisidir. Yapısal


hatalara örnek olarak işçiliğin kötü olması, malzemelerin hatalı kullanılması,
donatıların yetersiz olması, temel bölümünde kısmi oturmanın oluşması, inşa
sürecinde işlerin hızlandırılması, maliyetleri daha aşağıya çekmek üzere hatalı
seçimlerin yapılması, huni geçişinde burkulmaların veya akmaların olması, silonun
düşey cidarlarında eğilmeler, içsel basıncın ve eksen sıkışmasının burkulması
sayılabilir. Şekil 2.6’da yapısal silo başarısızlıklarından bazı örnekler verilmiştir [33].

13
Şekil 2.6. Tasarım hataları sonucunda silolarda meydana gelen yapısal başarısızlıklar.

2.1.6.3. Kullanım Hataları

Projesi ve tasarımı iyi yapılan silolar için ekonomik ömürlerinin de uzun olacağı
beklenilir. Buna karşılık bir takım faktörler nedeniyle durum her zaman beklenildiği
gibi olamamaktadır. Siloda depolanan ürünlerin akış özelliklerinde değişimler,
aşınmalardan kaynaklı olarak cidar malzemelerinin özelliklerinde değişimler, silonun
içinde oluşan patlamalar bu faktörlere örnek olarak sayılabilir.

Kullanım hatalarının başında silolanacak ürün ile ilgili yapılan tasarımdan daha farklı
bir ürünün siloya aktarılması gelmektedir. Bu durumda silonun içinde yük dağılımları
ve akış durumları değişmekte, kemerleşmeler ve kanallaşmalar oluşabilmektedir.
Silonun çıkış geometrisinin değişimi, silo içindeki yüklerin dağılımının önemli
düzeyde değişmesine yol açabilmektedir. Silolanan ürünlerin boşaltılmasında
kullanılan huni ağızında bir takım değişikliklerin yapılması, siloya uzman görüşleri
alınmadan bir takım eklentilerin yapılması da kullanım hataları arasında yer
almaktadır [18].

14
2.1.6.4. Bakım Hataları

Siloların bakımları kullanıcılar tarafından yapılabildiği gibi silonun sahipleri


tarafından da yapılmaktadır. Silo bakımında genel olarak iki türlü bakım
yapılmaktadır. Birinci tür bakımda cidarlarda olabilecek değişiklikleri gözlemlemek
ve gerektiğinde tamir etmek, akışın kolaylaşmasını sağlayan astarın bakımını yapmak
ve yenilemek, çatı girişinin, boşaltıcının ve doldurucunun bakımlarını yapmak gibi
düzenli yapılması gereken bakım işleri yer almaktadır. İkinci tür bakımda enerjinin
açığa çıkmasıyla ve deformasyonla zorlanmaların ortadan kalktığı noktaları
gözlemlemek bulunur. Siloda fiziksel olarak bir çentiğin veya çatlağın oluşup
oluşmadığı, deformasyonların ne durumda olduğu, silonun eğilme durumu gibi
oldukça önemli gözlemlerin yer aldığı ikinci grup bakımda olası bir tehlikeli durum
fark edildiğinde uzmanların yardımlarına başvurmak gereklidir. Kimi durumda silo
düzeyini düşürmek gibi hatalı önlemlerin alınması, sorunların daha da ciddi duruma
dönüşmesine yol açabilmektedir [18].

Silolarda görülen bakım hataları; paslanma ve aşınma, rutin inceleme yapılmaması ve


tespit edilen uygunsuzluklara karşı yanlış tedbir alınması şeklinde sıralanabilir.

2.1.7. Siloya Etki Eden Yükler

Bu nedenle siloları projelendirirken sabit yüklerin ve değişken yüklerin mutlaka göz


önünde tutulması gerekmektedir.

2.1.7.1. Sabit Yükler

Yapıların kendi ağırlıkları ile siloya monte edilen ekipmanların ağırlıklarından dolayı
ortaya çıkan yükler sabit yükleri oluşturmaktadır. Bunların etkisiyle silolarda düşey
doğrultuda merkezi normal kuvvet oluşmaktadır. Bu kuvvetin cidarlar üzerinde oluşan

15
sürtünme kuvvetinin de dikkate alınması suretiyle denge koşullarını sağlayacak
şekilde hesaplanması gerekmektedir [18].

2.1.7.2. Malzeme Basınç Yükü

Siloda depolanan ürünlerin oluşturduğu basınçtan dolayı ortaya çıkan yükler silonun
gövdesi üzerinde düşey kuvveti, silo cidarında da yatay ve sürtünme kuvvetlerini
oluşturur. Oluşan bu kuvvetlerdeki şiddet, siloda depolanan ürünlerin birim
hacimlerinin ağırlıklarına, içsel sürtünme açılarına, silonun cidarları üstünde sürtünme
katsayılarına bağlı olup taneli ürünlerde bu değerler durağanlığa, doldurmaya ve
boşaltmaya bağlı olarak farlı değerlerde olabilmektedir [18].

2.1.7.3. Sıcaklık Farkı Yükü

Silolanan malzemenin sıcaklığı dış sıcaklıktan At düzeyinde bir farklılık gösteriyorsa


bu sıcaklık farkından dolayı bir moment etkisi (MAt) ortaya çıkmaktadır (Şekil 2.7).
Silolanan malzemenin iç sıcaklığı veya malzemenin üstündeki hava sıcaklığı 120°C’yi
geçmiyorsa söz konusu momentin değeri Türkiye Silo Yönetmeliğinde verilen
yaklaşık bir yöntemle hesaplanabilmektedir.

16
Şekil 2.7. Silonun cidar yüzeyleri arasındaki sıcaklık farkı.

Şekil 2.7’de ti ve te sırasıyla silo cidarının iç ve dış yüzeyinin sıcaklığını, T, ve T e


silolanan malzemenin iç sıcaklığını ve dış hava sıcaklığını, t cidar kalınlığını, 1c silo
malzemesinin ısıl iletkenlik katsayısını (kondüktivite), 1 /h, ve 1 /he silo cidarının iç ve
dış yüzeylerinin ısıl direncini (termik direnç) ifade etmektedir.

Bu bağlamda silo cidarıyla dış ortam havası arasındaki ısıl akım yoğunluğu;

𝑇𝑖 −𝑇𝑐
𝐾= 1 𝑡 1 (2.1)
+ +
ℎ𝑖 𝜆 𝑒 ℎ 𝑒

Cidar içindeki ısıl akım yoğunluğu;

𝑡𝑖 −𝑡𝑐 ∆𝑡
𝐾= 𝑡 = 𝑡 (2.2)
𝜆𝑐 𝜆𝑐

Denklem 2.2’den;

𝑡
∆𝑡 = 𝐾 ∙ (2.3)
𝜆𝑐

Olarak elde edilmektedir.

Bu bağıntılarda 𝜆𝑐 = 1.4 kcal/m. C.h, 1/ℎ𝑖 = 0.15 m2.h.C/kcal, 1/ℎ𝑒 = 0.10


m2.h.C/kcal olarak alınmakta ve t silo cidar kalınlığı (m) cinsinden yerine konulursa,
∆𝑡 = 𝑇𝑖 − 𝑇𝑐 olmak üzere 2.3 bağıntısı;

17
𝑡
∆𝑡 = (2.4)
0.35+𝑡

bağıntısı elde edilmektedir. 𝛼𝑡 betonun ısıl genleşme katsayını, 𝐸𝑐 = 7000√𝑓𝑐𝑘


(𝑓𝑐𝑘 → 𝑑𝑎𝑁. 𝑐𝑚−2 ) elastisite modülünü, 𝐼 = 1000. 𝑡 3 /12 (𝑐𝑚4 . 𝑚−1 ) genişliği ya
da yüksekliği 100 cm, kalınlığı t (cm) olan bir kesitin atalet momentini (𝑑𝑎𝑁. 𝑐𝑚)
göstermek üzere ∆𝑡 sıcaklık farkından doğan moment değeri;

𝛼𝑡 ∙∆𝑡∙𝐸𝑐 ∙𝐼
𝑀∆𝑡 = (2.5)
𝑡

ifadesiyle hesaplanabilmektedir. Amerika silo yönetmeliğinde (ACI 313, 1977) ise bu


moment poison oranı (v) 0.3 alınmak suretiyle:

𝛼𝑡 ∙∆𝑡∙𝐸𝑐 ∙𝐼
𝑀∆𝑡 = (2.6)
𝑡∙(1−𝑣)

bağıntısıyla hesaplanmaktadır.

2.1.7.4. Rüzgâr Yükü

Boş durumda bulunan yüksek silolarda rüzgâr, stabiliteyi ciddi olarak


etkileyebilmektedir. Rüzgârdan dolayı kolon ve temel yapılarda ortaya çıkan
gerilmeler, dolu silolarda oluşan gerilmelere göre daha yüksek düzeydedir. Genellikle
silindirik siloların boş durumlarında rüzgârın etkisiyle ovalleşme gibi durumlar
oluşabilmektedir. Bu tür durumların ileride sorun çıkarmaması için sürekli şekilde
denetlenmesi bir zorunluluktur [18].

Rüzgârın silolara etkisinde genellikle “Yapı Elemanlarının Boyutlandırılmasında


Alınacak Yüklerin Hesap Değerleri” [34] kullanılmaktadır.

2.1.7.5. Kar ve Deprem Yükleri

Silolarda kar yükünün etkisinin hesaplanmasında öncelikle bölge iklimi dikkate


alınmaktadır. Hesaplamada benzer mühendislik yapılarında kullanılan hesaplama
yöntemleri kullanılmaktadır. Kar yükü, coğrafi duruma ve meteorolojik şartlara bağlı
olarak değiştiği gibi bölgenin rüzgar etkisiyle de bağlantılı değişebilmektedir [34].
Ancak kar yükü silo yapıları üzerinde fazla etkili olmadığından dikkate alınmaz.

18
Deprem yükü doğrudan siloların dayanımını ve stabilitesini etkilemektedir. Bundan
dolayı imal edildikleri süreçte yürürlükte olan yönetmeliklerin belirlediği şartlara
sahip olmaları çok önemlidir. Deprem yükünün hassasiyetle hesaplara katılması,
silonun beklenen emniyette olmalarını sağlayacaktır. Silonun deprem yükü
hesaplarından elde edilen sonuçlara göre boyutlandırılması gereklidir.

2.2. SİLO TASARIMINDA EUROCODE-1 STANDARDI

2.2.1. Tanım, Kapsam ve Sınırlamalar

Bu kısımda silo karakteristikleri tanımlanmıştır. Bu tanımlar Çizelge 2.2’de toplu


şekilde verilmiştir.

Çizelge 2.2. Silo tasarımında eurocode-1 standardında bulunan tanımlar.

19
Silonun kesitleri daireyle, kareyle, dikdörtgenle ve düzgün altıgenle
sınırlandırılmaktadır. Etkisel olarak küçük değişikliklere yol açacak farklı kesitlerdeki
etkilerin hesaplamalara katılmasıyla da kullanılabilmektedir [18].

Silolarda

hb/dc<10
hb<100 m
dc<60 m koşulları sağlanmalıdır.

Şekil 2.8. Silo kesitlerinin şekil, boyut ve basınç ifadeleri.

Ayrıca;

 Siloların varil olarak adlandırılan dik kenarlı bölümleri ile huni keşişim
noktası olan geçişin yatay düzlemde olması gereklidir,

20
 Silonun içinde kirişler, payandalar, karışım tüpleri gibi herhangi bir başka
yapının olmaması gereklidir,
 Siloların belirli aralıklardaki ürün özelliklerine yönelik tasarlanması
gereklidir,
 Silolanarak depolanan ürünlerin kendi kendilerine cazibe yoluyla akabilmesi
sağlanmalıdır,
 Silolanarak depolanan ürünlerin tane çaplarının en fazla 0.003 dc olması
gereklidir,
 Siloya ürünlerin doldurulması sürecinde oluşacak atalet etkisinin ve darbe
yüklerinin ihmal edilebilecek büyüklüklerde olması gereklidir,
 Boşaltmada araç kullanımı gerektiğinde ürünlerin akışının düzgün şekilde ve
merkezi olacak biçimde olmasına engel olunmamalıdır,
 Hunilerde sadece kama, kesik kare piramit veya kesik konu şekilleri tercih
edilmelidir.

2.2.2. Silolardaki Etkilerin Gösterimi, Sınıflandırılması ve Malzeme Tasarım


Durumu

 Silo üzerindeki etkiler silonun yapısına, silolanan ürünün özelliklerine ve


boşaltmanın akış tipine bağlıdır,
 Akış türünün, doldurmanın ve boşaltmanın eksantrisitesinin, silo şekillerinin
akış şekline etkisinin, zamanla bağlantılı doldurmanın ve boşaltmaya yönelik
belirsizliklerin dikkate alınması gereklidir,
 Silonun doldurulması ve boşaltılması sürecinde oluşabilecek küçük
eksantirisiteler yüzünden silonun düşey cidarlarını etkileyen yükler, simetrik
ve asimetrik ek yükler biçiminde gösterilmelidir. Eksantrisitenin fazla
olması durumlarında asimetrik basınç dağılımının kullanılması gereklidir.

Olası farklı olumsuz yükleri dikkate almak gerektiğinde C (Cidar Yük Arttırma
Katsayısı) kullanılmaktadır.

Çizelge 2.3’de görüldüğü gibi, etki değer sınıfının 2 veya 3 olduğu silolar için C
katsayısının sadece boşaltma sürecinde ortaya çıkan olumsuz ek yüklerde kullanılması

21
gerekmektedir. Etki değer sınıfı 2 olan silolar için asimetrik ek yükleri hesaplamada
simetrik yükler artırılarak hesaplama yapılabilmektedir.

Çizelge 2.3. Silonun etki değer sınıflandırması.

 Silolanarak depolanan üründen dolayı ortaya çıkan yükler, değişken etki


şeklinde sınıflandırılmaktadır,
 Silolardaki simetrik yüklerin sınıflandırılması, değişken sabit etki şeklinde
yapılmaktadır,
 Silonun doldurulmasından ve boşaltılmasından hareketle ortaya çıkan ek
yükler, değişken serbest etki şeklinde sınıflandırılmaktadır,
 Silonun doldurulmasından veya boşaltılmasından hareketle ortaya çıkan
ekzantrik yükler, değişken sabit etki şeklinde sınıflandırılmaktadır,
 Pnömatik taşıma sistemlerinde ortaya çıkan gaz basıncı, değişken sabit etki
şeklinde sınıflandırılmaktadır,
 Muhtemel toz patlamasının oluşturacağı yükler, kaza etkisi biçiminde
sınıflandırılmaktadır.

22
Çizelge 2.4. Silolarda yük hesabında kullanılacak malzeme karakteristik değerleri.

Çizelge 2.5. Huni cidar yük hesabında kullanılacak malzeme karakteristik değerleri.

EDS 1 olan silolar için o ürüne ilişkin ortalama karakteristik mühendislik parametreleri
(𝜇𝑚 , 𝐾𝑚 , 𝜑𝑚 )’ne göre gerekli güvenlik sınırları da gözetilerek projelendirme
yapılabilir.

2.2.3. Farklı Geometrik Silo Tasarım Durumları

Silolarda narinlik durumuna bağlı olarak boşaltım ağzı (huni) geometrisi ve boşaltım
şekli (elevatör, eksantrik ve taban destekli) değiştikçe silo tasarım şeklide
değişebilmektedir. Doldurma durumlarında silonun içinde eksantrik yığılmalar

23
oluşuyorsa silo içerisinde simetrik olmayan basınçlar meydana gelebilir. Bu durumda
eksantri sitenin maksimum olduğu duruma göre basınç hesabı yapılmalıdır.

Silonun tasarımı yapılırken boşaltım durumundaki akış şeklinin dikkate alınması


gereklidir. Boru akışı olması, borunun da tümüyle ürünün içinde kalması durumunda
boşaltım basıncının ihmal edilmesi gerekir. Merkezi boşaltmanın olduğu sığ silolarla
üst taraftan mekanik boşaltımın yapıldığı silolar, bu koşulları sağlamaktadır.

1. Akış bölgesi 2. Akış kanalı sınırı 3. Akan boru 4. Ölü bölge

Şekil 2.9. Boru akış durumları.

1. Akış kanalı sınırı 2. Akış bölgesi 3. Etkin taşınma 4. Silo çevresinde değişen etkin taşınma 5. Ölü
bölge 6. Ölü bölge 7. Etkin huni

Şekil 2.10. Karışık akış durumları.

24
1. Akış bölgesi 2. Akış kanal sınırı 3. Ölü bölge 4. Etkin taşınma 5. Etkin huni

Şekil 2.11. Karışık ve boru akış durumları narinlik etkisi.

2.3. SİLO TASARIMINDA RÜZGÂR YÜKLERİ

Silindirik silolara etki eden rüzgar yüklerinin oluşturduğu basınç yükü dağılımı
aşağıdaki denklem yardımıyla hesaplanabilmektedir [34].

𝑃𝑛𝑤𝜃 = 𝑃𝑠𝑡𝑎𝑔 [𝑎0 + 𝑎1 cos 𝜃𝑤 + 𝑎2 cos 2𝜃𝑤 + 𝑎3 cos 3𝜃𝑤 + 𝑎4 cos 4𝜃𝑤 +
𝑎5 cos 5𝜃𝑤 ] (2.7)

Denklem altı farklı rüzgâr modunun süperpozisyonunu temsil etmekte olup;

𝑃𝑛𝑤𝜃 = Rüzgâr basıncı, kPa


𝑃𝑠𝑡𝑎𝑔 = Yerel koşullara bağlı olarak belirlenmiş rüzgâr hız basıncı, kPa
𝑎 = Silindirik silo üzerindeki rüzgar basıncı harmonik katsayısı
𝜃𝑤 = Silindirik silo cidarı üzerine etkiden rüzgar açısı, radyandır.

25
Çizelge 2.6. Rüzgar yükü harmonik katsayıları.

Denklemde 𝜃𝑤 açıları için hesaplandığında, silindirik bir silo için geometrik olarak
aşağıdaki rüzgâr yükü basınç dağılımı elde edilmektedir.

Silindirik silolara etkiyen rüzgâr basınçları tüm sistem için çok zorlayıcı yükler
değildir. Yani, silindir formdan dolayı yapı sisteminin taban reaksiyonlarında çok
büyük kesme kuvvetleri ve dolayısı ile devrilme momentleri oluşmaz. Ancak rüzgâr
basıncı, silo cidarında oluşturdukları iç gerilmeler nedeniyle önemlidir. Bu nedenle
silindirik silolarda, silo boşken rüzgâr basıncının incelenmesi silodaki ovalleşmenin
dikkate alınması ve doğurduğu eğilme etkileri için önemlidir.

Şekil 2.12. Silindirik silo üzerindeki rüzgar basınçları.

26
2.4. YAPISAL ANALİZLERDE KULLANILAN BİLGİSAYAR
PROGRAMLARI

Dairesel silindirik kabuk yapı, hafif ağırlıklı yapılarda temel bir unsur teşkil
etmektedir. Tasarım ve silindirik kabuk stabilitesinin gerçekçi bir şekilde belirlenmesi
bu yapıların tasarım ve gelişimi için önemli bir sorun oluşturmaktadır. Böylece,
1930’larda araştırmacılar tarafından temel denklemler oluşturulmasından itibaren bu
konuda birçok çalışma yapılmıştır. Gelişiminin ilk evrelerinde, sorunların aşırı
karmaşıklığı nedeniyle sadece kabaca yaklaşık çözümler elde edilmiştir. 1960’larda
bilgisayarların gelişimiyle doğru analizlerin yapılması mümkün olmuştur.
Bilgisayarların hızla gelişmesini takiben sonlu elemanlar, sonlu farklar ve sayısal
integrasyon teknikleri etkin bir gelişim göstermiştir. Özellikle, sonlu elemanlar
metodu, günümüzde esnekliği nedeniyle çok yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.
Kabuk yapı analizleri için birçok bilgisayar programları geliştirilmiş ve etkin bir
şekilde de uygulanmaktadır. Farklı analiz tipleri için sayısal formülasyonlar
türetilmiştir. Bunlar [18]:

a) Lineer gerilme analizi,

b) Lineer bifurkasyon (çatallanma) analizi,

c) Elastik büyük sehim analizi,

d) Elastik-plastik küçük sehim analizi,

e) Elastik-plastik büyük sehim analizi olarak özetlenebilir.

Silo yapılarının analizi için çok az program özel olarak geliştirilmiştir. Bunların hepsi,
katı yığınlar tarafından silo cidarına uygulanan yükleri araştırmak için geliştirilmiş
olup, tümü yapıdaki gerilmeler ile ilgili değildir. Özellikle, günümüzde burkulma ve
kabuk cidarının çökme analizleri ve gerilmeler ile ilgili çok az çalışma yapılmıştır [35].

Yapılarda sistem elemanlarının klasik metotlara dayalı çözümlemelerin de sistemdeki


elemanların rijit şekilde davranış gösterdikleri kabul edilir. Bu bağlamda yapı
sistemindeki yer değiştirmeler hakkında klasik metotlar bilgi vermemektedirler. Buna
karşılık sonlu elemanlar yöntemi, rijit cisim sınırlandırmasını kaldırarak bu tarz

27
sorunların çözülebilmesine olanak sağlamaktadır. Bu bağlamda ANSYS, ABAQUS,
SAP 2000 gibi sonlu elemanlar programlarının kullanımı da giderek artmaktadır [21].

28
2.5. MODAL ANALİZ

29
2.6. SİLİNDİRİK METAL SİLO HALKA KİRİŞLERİNİN EUROCODE 3’E
GÖRE TASARIMI

Malzeme depolamak ve stoklamak için kullanılan silolar sanayide, endüstride, tarımda


ve diğer birçok sektörde yaygın şekilde kullanılmaktadır. Depolanan başlıca
malzemelere örnek olarak yem, tahıl ürünleri, kum, çimento, kül, maden ve klinker
verilebilir. Sıkça kullanılan metal silolar, kullanım amaçlarına uygun şekilde düz
tabanlı olabildiği gibi kolonlarla ayaklı olarak da inşa edilebilmektedir. Ayaklı
silolarda malzeme boşaltımı için alt kısımda bir ulaşım boşluğu bırakılmakta, silo
bölümü de birbirine eşit uzaklıklarda kolonlarla desteklenmektedir. Bu destekler, silo
yüzeyinde düzgün olmayan bir gerilme dağılımına neden olmaktadır [36].

Eurocode 3’de (Şekil 2.13) tipik bir kolonlu silo görünümü verilmiştir. Şekilde de
görüldüğü üzere, özellikle büyük silolarda kolonlarda oluşacak mesnet kuvvetlerinin
silo yüzeyine homojen olarak aktarılabilmesi için halka kirişlerden yararlanılmaktadır.

30
Şekil 2.13. Silindirik silo ve elemanları [37].

Şekil 2.13’de görülen bu kirişler ile silonun metal kabuğu arasında karmaşık bir
etkileşim bulunmaktadır [38, 39]. Bu karmaşık etkileşim, halka kirişi tasarımını da
zorlaştırmaktadır.

2.7. KONU İLE İLGİLİ YAPILAN ÇALIŞMALAR

Killion (1985) sığ silo basınçları ve narin silo basınçlarının birbirinden ayrıldığını,
narin silo basınçlarında huni akışı ve kütle akış koşullarının dış ortam sıcaklığı
değişikliği nedeniyle oluşacak basınçların dikkate alınması gerektiğini belirtmiştir
[40].

31
Negi ve Jofriet (1986) yaş ve kuru taneli ürünlerin depolanmasında kullanılacak düz
tabanlı siloların tasarımı için yatay basınçların ve sürtünme kuvvetlerinin bilgisayar
destekli yazılım programları ile hesaplanabileceğini belirtmişlerdir [41].

Askegaard ve ark. (1971) silonun boşaltılması esnasında yük dağılımının geometrik


hatalar gibi zararlara neden olabileceğini bu nedenle de yapım sonrası bu geometrik
hataların şeklinin ve pozisyonunun bilinemeyeceğini belirtmişlerdir [42].

Rotter ve Zang (1990) hatalı silindirlerin içerisindeki granüler ürünlerin elastik


burkulmasını araştırmışlardır. Araştırmada çelik silolarda silindirik kabuk cidarının
hem içsel basınç hem de eksenel basınç gerilmesine bağlı olduğunu, burkulma
dayanımının cidardaki geometrik hatayla büyük oranda azaldığını ancak içsel basınç
nedeniyle arttığını ayrıca silo cidarına karşı granüler ürünün rijitliği ile de arttığını, bu
rijitliğin huni akış silo cidarlarının alt bölümlerinde bir kısıtlama sağladığını
belirlemişlerdir. Ayrıca bu çalışmada kaynakla birleştirilmiş çevresel bir noktadaki
çökme formundaki hata ile eksenel basınç altındaki hatalı silindirik kabukların elastik
burkulma dayanımları ve statik depolanmış üründe içsel basınç ve elastik kısıtlamanın
etkileri de dikkate alınmıştır. Kısıtlanan bükülme direncinin depolanmış üründeki
gerilme düzeyi, burkulma modu ve içsel basıncın düzeyine bağlı olduğu sonucuna
varılmıştır. Sonuçların teorinin doğruluğunun kanıtlanmasında veya mevcut bir
yapının muhtemel dayanımının değerlendirilmesi için planlama deneylerinde
kullanılabileceği belirtilmiştir [43].

Horabik vd., (1998) eksantrik boşaltma esnasında model bir siloda simetrik olmayan
yükleri araştırmışlardır. Çalışmada yanal basınç dağılımının zeminden olan yüksekliğe
bağlı olduğunu belirlemişlerdir. Ayrıca silo cidarı ve zemini üzerindeki yanal eğilme
momentinin orifis eksantrisite oranından önemli bir şekilde etkilendiğini ileri
sürmüşlerdir [44].

Molenda vd., (1993) farklı ürün doldurma metotlarından etkilenen düz tabanlı model
silodaki yükleri incelemişlerdir. Merkezi ve eksantrik lokasyonlu, serpme doldurma
ve uniform doldurma olmak üzere dört doldurma yöntemi kullanılmıştır. Her bir
doldurma metodu üç farklı silo cidarında test edilmiştir (pürüzsüz galvanize çelik,
oluklu galvanize çelik ve zımpara bezi ile kaplanmış pürüzsüz galvanize çelik).
Denemelerde yumuşak ve sert kışlık buğdaylar kullanılmıştır. Araştırma sonucunda

32
statik cidar yükü/toplam tane yük oranı (SWL/TGL) ve dinamik cidar yükü/statik cidar
yükü oranının (DSR) doldurma metodundan etkilendiği bulunmuştur. Genelde
SWL/TGL daha yüksek, DSR ise daha düşük değerlerle sonuçlanmıştır. Serpme
doldurma yönteminde pürüzsüz cidar üzerinde SWL/TGL değeri daha düşük, oluklu
cidar üzerinde daha yüksek bulunmuştur. Doldurma metodu ve buğday çeşidi pürüzsüz
silo cidarı üzerindeki negatif sürtünme kuvvetini önemli bir şekilde etkilemiştir.
Negatif sürtünme kuvveti değerleri üstten doldurma metodları için en yüksektir.
Negatif sürtünme kuvveti oluklu cidarda gözlemlenmemiştir [45].

Schwab vd., (1994) doğal büyüklükteki bir siloda düşey basınç dağılımı ve buğday
yüklerini araştırmışlardır. Düz tabanlı silindirik tahıl siloları doldurma işlemi sırasında
benzersiz yükler ve basınçlara tabi tutulmuştur. Düşey ve yatay yükler bir silo cidarı
üzerine etki ettirilmiş ve doldurma sırasında buğdayın neden olduğu silo zemini
üzerindeki düşey yük ölçülmüştür. Ayrıca doldurma sırasında düşey basıncın radyal
dağılımı da ölçülmüştür. Düşey basıncın radyal konuma bağlı olduğu ve üniform bir
şekilde dağılmadığı belirlenmiştir. Yükseklik/çap oranı 3 olan bir silodaki yük
dağılımı zeminde %83 ve cidarlar üzerinde %17 olarak belirlenmiştir. Çalışmada
ölçülen yükler ve basınçlar yaygın olarak kullanılan Janssen, Reimbert ve Walker
tahmin denklemleri ile karşılaştırılmış ve gözlenen verilere benzer oldukları
belirlenmiştir [46].

Horabik vd., (1995) 0.6 m çapında 2.4 m yüksekliğinde ve 1.2 m çapında 4.8 m
yüksekliğindeki benzer düz tabanlı iki siloda yük dağılımını karşılaştırmışlardır.
Araştırma sonucunda toplam düşey cidar ve taban yüklerinin, cidar ve taban moment
kuvvet bileşenleri cidar sürtünme katsayısı, yükseklik/çap oranı ve boşaltma
metodundan önemli bir şekilde (P > 0.05) etkilendiğini, 1.2 m çapındaki silo için
boyutsuz momentin ortalama değerinin 0.6m çapındaki silodan yaklaşık %13 daha
fazla olduğunu belirlemişlerdir [47].

Rotter vd., (1998) çalışmalarında hem rijit cidarlar hemde plaka gerilmesi ile düz
tabanlı ve huni tabanlı silolarda boşaltma basınçlarını araştırmışlardır. Araştırma
sonucunda düz tabanlı silo için sonuçlar önemli farklılık göstermiştir. Silo cidarının
üçte ikisinde ve alt kısmında boşaltma esnasındaki basınçların negatif bir artış
gösterdiğini belirlemişlerdir [48].

33
Ayuga vd., (2001) tahıl depolanan silolarda çıkış eksantrisitesi ile boşaltım ve statik
koşullarda basınç dağılımlarını analiz etmişlerdir. Çalışmada sonlu elemanlar
yöntemine yönelik ANSYS yazılımından faydalanılmıştır. Denemelerde 10.5 m.
yüksekliğe sahip (8 m. silindirin yüksekliği, 2.5 m koninin yüksekliği), çapı 3 m, huni
çıkış çapı 0.5 m olan bir silo kullanılmıştır. Çıkış eksantrisitesine yönelik olarak %0
(merkezi çıkış) ile %100 alınarak hesaplama yapılmıştır. Boşaltma modelinin hem
dilatasyon hem de boşaltma etkisinin çeşidi ile kombine olduğu bulunmuştur. Çalışma
sonucunda çıkış eksantrisitesi için 3 boyutlu modeller geliştirmişlerdir [4].

Gillie ve Rotter (2002) çalışmalarında ince cidarlı çelik silolarda gerilmeler üzerine ek
yüklerin etkilerini araştırmışlardır. Araştırma sonucunda gerilmelerin karmaşık
olduğunu ve gerilmelerin ya elastik burkulma ya da plastik çökme ile silonun
başarısızlığına yol açabileceğini belirlemişlerdir. Daha sonra ek yükün çevresel
genişliği, yükün düşey ölçüsü, yükün uygulama noktası ve yük içindeki basınç
dağılımının değişen etkilerini inceleyen parametrik bir çalışma yürütmüşlerdir.
Sonuçlar uygulanan yükün çevresel genişliği ve basınç dağılımının her ikisinin silo
cidarında üretilen gerilmenin büyüklüğü ve şeklini etkilediğini ve silo cidarındaki
gerilmenin büyüklüğünün ek yükün düşey boyutu ile hemen hemen doğrusal olarak
değiştiğini bulmuşlardır [49].

Goodey ve Brown (2004) 10 m yüksekliğinde ve 1.5 m çapında düz tabanlı, narin ve


çelik bir siloda buğday taneli ürünü için 1.5 ve 10 mm cidar kalınlıklarında cidar basınç
değişimlerini ABAQUS sonlu eleman paket programı ile araştırmışlardır. Araştırma
sonucunda cidar kalınlığının artışı ile cidar basınçlarının azaldığını gözlemlemişlerdir
[50].

34
Brown (2008) boşaltma basınçlarının (kütle veya huni akış) siloda aşırı basınç faktörü
oluşturma etkisi düşünülerek silonun yapısal tasarımının gerçekleştirilmesi gerektiğini
ifade etmiştir [52].

Dogangun vd., (2009) patlama, doldurma veya boşaltma esnasında ortaya çıkan
asimetrik yüklerin, aşırı ve üniform olmayan toprak basınçlarının, metal siloların
korozyonunun ve içsel yapı çökmesinin silolarda zararlara ve başarısızlığa neden
olduğunu belirtmişlerdir [2].

35
BÖLÜM 3

3. ANSYS PROGRAMI HAKKINDA GENEL BİLGİ

3.1. ANSYS PROGRAMI

Yapılarda sistem elemanlarına yönelik klasik yöntemlerle çözümlerinde, sistem


elemanlarının herhangi bir kuvvet veya moment etkisiyle şekil değiştirmedikleri,
formlarını korudukları katı ve sert davrandıkları kabul edilmektedir. Bundan dolayı
klasik yöntemler, yapı sistem elemanlarının yer değiştirmelerine yönelik gerekli
bilgiyi verememektedir. Sonlu elemanlar yönteminde ise katı ve sert cisim sınırlaması
ortadan kalkmakta, yapı sistem elemanlarının yer değiştirmeleri gibi problemlerin
çözülmesine olanak sağlamaktadır. Sonlu elemanlar yönteminin kullanımına yönelik
ANSYS, SAP 2000 ve ABAQUS gibi farklı bilgisayar programları kullanılmaktadır
[21].

ANSYS programı, ürünün prototipi üretilmeden önce, bilgisayar ortamında gerekli


testlerin yapılabilmesine olanak sağlamaktadır. Bilgisayarda ürünlerin benzetimlerinin
(simulation) yapılması, prototip üretmekten çok daha az maliyetli olmakta ve daha
hızlı bir şekilde sonuca ulaşabilmeyi sağlamaktadır. Bilgisayar ortamında ürünün üç
boyutlu modellenebilmesi, ürünün olası zayıf noktalarının tespit edilebilmesine ve
iyileştirilebilmesine, kullanım ömrü hesaplarının yapılmasına ve olası problemlerin
öngörülmesine de olanak sağlamaktadır. Bu tür avantajlar, prototip üretmek yerine
bilgisayar destekli mühendislik yöntemlerinin daha fazla tercih edilmesini
sağlamaktadır [18].

ANSYS programı, bilgisayar destekli tasarım (Computer Aided Design – CAD)


programlarından veri alabildiği gibi kendi araçları ile geometrik tasarım
oluşturulabilmesine olanak sağlamaktadır. Ayrıca sonlu elemanlar yöntemine yönelik
model (mesh) de oluşturulabilmektedir. Oluşturulan modele yük tanımlamaları
yapılabilmekte, bunların sonucunda yapılan analizler ile sayısal ve grafiksel sonuçlara
ulaşılabilmektedir.

36
Mühendislik alanlarındaki birçok sorunun çözümü için sonlu elemanlar yöntemi
yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Problemlerin çözümünde etkin bir sayısal yöntem
olan sonlu elemanlar yöntemi, mühendisler tarafından geliştirilmiş ve ilk olarak
gerilme analizi problemlerinde kullanılmıştır. Uygulamaların temeli, bir büyüklük
alanının hesaplanmasına dayanmaktadır. En büyük değer veya gradyen olarak
hesaplanan büyüklük, pratikte özel bir öneme sahiptir. Bu değer, gerilme analizinde
deplasman veya gerilme alanı; ısı analizinde sıcaklık alanı veya ısı akışı; akışkan
problemlerinde ise akım fonksiyonu veya hız potansiyel fonksiyonuna karşılık gelir.
Sonlu elemanlar yönteminde yapı, önceden davranışı belirlenen birden fazla elemana
bölünmektedir. Bölünen bu elemanlar, nod olarak adlandırılan noktalar ile tekrar
birleştirilmekte, böylece cebirsel bir denklem takımı elde edilmektedir. Gerilme
analizi örneğinde elde edilen denklemler, nodlardaki denge denklemleri olmaktadır.
Probleme bağlı olarak birçok denklem üretilmekte, bu denklemlerin çözümü için
bilgisayar programları kullanılmaktadır [53].

3.1.1. ANSYS Programında Analiz Kategorileri

ANSYS programı kullanılarak yapılacak bir analiz genel olarak üç aşamadan


oluşmaktadır [18]:
1. Aşama (Preprocessor): Bu aşamada bir model oluşturma veya önceden CAD
programları ile oluşturulan bir modelin programa aktarılma işlemi yapılır. Model
oluşturma veya aktarım yapıldıktan sonra modele elastisite modülü, poison oranı,
birim ağırlık, gibi malzeme ataması gerçekleştirilir. Doğrusal analizlerde elastisite
modülünün ve poison oranının girilmesi yeterli olmaktadır. Doğrusal olmayan
analizlerde ise malzemeye ait diğer katsayıların veya gerilme-deformasyon
diyagramının da girilmesine gerek duyulmaktadır. Bu işlemlerden sonra model
sonlu elemanlara bölünür ve mesh oluşturulur. Bu aşamada analiz biçimi ve
geometriye uygun doğru eleman tipinin belirlenmesi önemlidir. Eleman tipine
yönelik ayarlamada elemanın serbestlik derecesi, şekli (üçgen, silindir, koni, kare
vb.), boyutu (2D, 3D) ve varsayılan deformasyon biçimine (lineer, nonlineer,
quadratik vb.) göre ayarlama yapılabilmektedir. Malzeme tanımlanması ve modeli
oluşturan bütün parçalara malzeme atanması da bu aşamada yapılmaktadır.
2. Aşama (Solution): Yapılacak analiz tipi bu aşamada seçilmektedir. Analiz tipinin
belirlenmesinden sonra model üzerine sınır koşullarının ve yüklemelerin

37
tanımlanması yapılır. ANSYS programında sonlu elemanlar mantığından dolayı
sınır koşulları ve yüklemeler, doğrudan nodlara dağıtılarak hesaplamaları yapılır.
Bunun temel mantığı, sonsuz noddan oluşan gerçek yapının sonlu nodlara
bölünmesidir. Dış hacim, bölünen bu nodlar ile tanımlanmaktadır. Yükleme
işleminde noktasal yükleme yapılabildiği gibi basınç şeklinde de yükleme
uygulanabilmektedir. Bu aşamada yapılması gerekenler bittiğinde “solve” komutu
verilerek çözüm başlatılır.
3. Aşama (Postprocessor): Elde edilen sonuçların gözlemlendiği aşamadır. Sonuç
gözlemleme aşamasında her nodda oluşan gerilme ve deformasyon miktarları
görülebilmekte, gerilmenin bir yol boyunca takip ettiği değerler de
gözlemlenebilmektedir.

3.1.2. ANSYS Sonlu Eleman Metodunun Çözümü

38
39
3.1.3. ANSYS’te Sonlu Eleman Tipleri

40
41
3.1.4. Sonlu Elemanlar Yönteminin Avantajları

Çizelge 3.1. Geometri tablosu.

42
Çizelge 3.1. (devam ediyor).

3.2. MESH

Mesh bir alanın belli aralıklarla parçalara bölünmesidir. Asıl amaç bir diferansiyel
denkleminin çözümünü kolaylaştırmaktadır. Çözüm eleman tipine ve eleman sayısına
bağlı olarak değişir. Çok fazla parçaya bölmek simülasyon ortamında çözüme
ulaşılması zaman almaktadır. Az sayıda parçalara bölmek ise sağlıklı bir sonuç
vermemektedir. Mesh yaparken önemli olan optimum sayıda parçalara bölmek zaman
ve sağlıklı bir sonuç almak için yeterli olacaktır. Bu nedenle mesh ANSYS’de en kritik
işlemlerden biridir. Bu neden ile buğday silosunu 7602 parçaya bölerek ve 16046
düğüm noktası elde edilerek mesh işlemi gerçekleştirilmiştir.

43
Şekil 3.1. Bala hububat silosunun mesh edilmiş görünümü.

44
BÖLÜM 4

4. STATİK ANALİZ

4.1. KUVVET

Hareketsiz bir cismi harekete geçiren, hareket eden cismi durduran veya durdurabilen,
cismin doğrultu yönünü, neye benzediği ve hızını değiştirebilecek her türlü etkiye
kuvvet denir.

Kuvvetin cisimler üzerindeki tesirinin nasıl olacağını tahmin etmek için kuvvetin
özellikleri, yönü, doğrultusu ve büyüklüğü iyi bilinmelidir.

Bu tezde tasarlanan silo X-Z yönünde 8 metre, Y yönünde 22,5 metre olarak
tasarlanmıştır. Bu siloya, silonun dolu halinde aldığı buğdayın toplam ağırlığını
temsilen Y yönünde -7000000N kuvvet uygulanmıştır.

Çizelge 4.1. Statik analizde uygulanan yük.

45
Şekil 4.1. Statik analizde buğday ile dolu olduğu anda uygulanan kuvvet.

Şekil 4.2. Statik analizde kuvvetin nasıl uygulandığı gösteren 0-1 bilgisayar analiz.

46
Çizelge 4.2. Statik analiz çözüm bilgileri.

4.2. SABİT KISIMLAR

Silo, sabit olarak 8 adet U profil demirlerle kaynak yerlerinden ve buğdayın çıkış
kısmından yine kaynak atılarak sabitlenmiştir. Bu sabit kısımlar ANSYS programında
Fixed Support özelliği kullanılarak, yani sabit kısım ile sabitleme yaparak analiz
edilmiştir.

Buğday silosu iki yerden sabit olduğu için ANSYS programında ayrı ayrı 2 tane sabit
kısım tespit edilmiştir. Yapılan sabitlemeler Şekil 4.3 ve 4.4’de verilmiştir.

47
Şekil 4.3. Statik analizde sabit kısım 1.

Şekil 4.4. Statik analizde sabit kısım 2.

48
4.3. YÖNLÜ DEFORMASYON X

Yönlü deformasyonun X yönünde uygulanması ile elde edilen değer, X yönünde


oluşan değerdir. Bu değer maksimum 0,10486 mm, minimum -0,11674 mm’dir. U
bağlantıyla silonun kaynak olan kısmında yönlü deformasyon maksimum seviyeye
ulaşmıştır. Statik analizde sabit X yönündeki yönlü deformasyon Şekil 4.5’de
verilmiştir.

Şekil 4.5. Statik analizde sabit X yönündeki yönlü deformasyon.

4.4. YÖNLÜ DEFORMASYON Y

Yönlü deformasyonun Y yönünde uygulanması ile elde edilen değer, Y yönünde


oluşan değerdir. Bu değer maksimum 0,00010367 mm, minimum -0,26322 mm.
aralığındadır. U bağlantıyla silonun kaynak olan U profillerde yönlü deformasyon
maksimum seviyeye ulaşmıştır. Statik analizde sabit Y yönündeki yönlü deformasyon
Şekil 4.6’da verilmiştir.

49
Şekil 4.6. Statik analizde sabit Y yönündeki yönlü deformasyon.

4.5. YÖNLÜ DEFORMASYON Z

Yönlü deformasyonun Z yönünde uygulanması ile elde edilen değer, Z yönünde oluşan
değerdir. Bu değer maksimum 0,10246 mm, minimum -0,12918 mm aralığındadır. U
bağlantıyla silonun kaynak olan kısmında yönlü deformasyon maksimum seviyeye
ulaşmıştır. Statik analizde sabit Z yönündeki yönlü deformasyon Şekil 4.7’de
verilmiştir.

50
Şekil 4.7. Statik analizde sabit Z yönündeki yönlü deformasyon.

4.6. TOTAL DEFORMASYON

Total Deformasyon, zamana bağlı rastgele veya zamana bağlı yükleme koşullarına
yapılan analizlerin tepkisini ifade eder. Zamana, ivmeye ve hıza bağlı olarak silo
üzerinde maksimum yer değiştirmesidir.

Tasarlanan siloya total deformasyonun uygulanması ile elde edilen değerler


maksimum 0,2633 mm, minimum 0 aralığında olmuştur. Maksimum değer ise silonun
en üst yerinde oluşmuştur. Bu durum silo üzerinde rüzgârın deformasyon yaptığını
göstermektedir. Total deformasyon bu nedenden dolayı en üst kısımda maksimum
seviyeye ulaşmıştır. Statik analizde toplam deformasyon Şekil 4.8’de görülmektedir.

51
Şekil 4. 8. Statik analizde toplam deformasyon.

4.7. EŞDEĞER GERİLİM

Farklı karakterlerdeki ve farklı eksenlerdeki gerilimlerin doğurduğu ayrı ayrı etkileri


tek başına yaptığı varsayılan gerilme türüne eşdeğer gerilme denir.

Makine elemanlarında basit zorlama halleri veya gerilmelerden birkaçı aynı anda
meydana gelebilir.

Tasarlanan siloya eşdeğer gerilim uygulandığında elde edilen değer maksimum 44,799
MPa, mim 0,0001094 MPa olmuştur. U bağlantıyla silonun kaynak olan kısmında
eşdeğer gerilme maksimum seviyeye ulaşmıştır. Statik analizde eşdeğer gerilme
sonucu Şekil 4.9’da görülmektedir.

52
Şekil 4.9. Statik analizde eşdeğer gerilme.

4.8. SONUÇ BÖLÜMÜ

Çizelge 4.3. Statik analiz sonuç bilgileri.

53
Çizelge 4.3. (devam ediyor).

54
BÖLÜM 5

5. MODAL ANALİZ

Titreşen bir sisteminin dinamik davranışını gösteren matematik modeli oluşturmak


için duyulan parametrelerin belirlemesi için yapılan işlemdir. Buğday silosunun doğal
frekanslarını belirlemek için yapılmıştır. Tasarlanan silonun modal analizi sonucunda
elde edilen doğal frekanslar Çizelge 5.1’de, grafiği Şekil 5.1’de verilmiştir.

Çizelge 5.1. Modal analizde elde edilen doğal frekanslar.

55
Şekil 5. 1. Modal analiz grafiği.

5.1. TOTAL DEFORMASYON

Modal analize total deformasyon uygulanması sonucunda elde edilen 19 değer,


Çizelge 5.2’de verilmiştir. Maksimum değere ulaştığı yerler, silonun en üst kısmında
oluşmuştur. Bu olay toplam 2,5 saniye sürmüştür.

Çizelge 5. 2. Modal analize total deformasyon uygulanması sonucu elde edilen


değerler.

56
Bu analiz, sistemin hangi frekans değerlerinde, hangi bölümlerinin ne şekilde bir
harekette titreyebileceğini göstermektedir. Elde edilen bulgular aracılığı ile sistemin
belirli bölgelerinde olabilecek muhtemel zorlanmaların önceden kestirilebilmesi
mümkün olabilmektedir. Çizelge 5.3’de total deformasyon modu 1’den 5’e kadar
modal analiz sonuçları görülmektedir.

Çizelge 5.3. Modal analiz sonuçları, total deformasyon modu 1-5.

Modal analizde total deformasyon modu 1’den 5’e kadar olmak üzere elde edilen
sonuçlardan ulaşılan toplam deformasyon görünümleri sırayla Şekil 5.2, Şekil 5.3,
Şekil 5.4, Şekil 5.5 ve Şekil 5.6’da verilmiştir.

57
Şekil 5.2. Modal analizde mod 1’de oluşan toplam deformasyon.

Şekil 5.3. Modal analizde mod 2’de oluşan toplam deformasyon.

58
Şekil 5.4. Modal analizde mod 3’de oluşan toplam deformasyon.

Şekil 5.5. Modal analizde mod 4’de oluşan toplam deformasyon.

59
Şekil 5.6. Modal analizde mod 5’de oluşan toplam deformasyon.

Çizelge 5.4’de total deformasyon modu 6’dan 10’a kadar modal analiz sonuçları
görülmektedir.

Çizelge 5.4. Modal analiz sonuçları, total deformasyon modu 6-10.

60
Modal analizde total deformasyon modu 6’dan 10’a kadar olmak üzere elde edilen
sonuçlardan ulaşılan toplam deformasyon görünümleri sırayla Şekil 5.7, Şekil 5.8,
Şekil 5.9, Şekil 5.10 ve Şekil 5.11’de verilmiştir.

Şekil 5.7. Modal analizde mod 6’da oluşan toplam deformasyon.

Şekil 5. 8. Modal analizde mod 7’de oluşan toplam deformasyon.

61
Şekil 5.9. Modal analizde mod 8’de oluşan toplam deformasyon.

Şekil 5.10. Modal analizde mod 9’da oluşan toplam deformasyon.

62
Şekil 5.11. Modal analizde mod 10 da oluşan toplam deformasyon.

63
BÖLÜM 6

6. HARMONİK ANALİZ

6.1. HORMANİK ANALİZ NEDİR?

Harmonik tepki analizi, sinüzoidal olarak (harmonik olarak) zamanla değişen yüklere
göre doğrusal bir yapının kararlı durum tepkisini belirlemek için kullanılan bir
tekniktir. Fikir, yapının tepkisini birkaç frekansta hesaplamak ve bazı tepki miktarının
(genellikle deplasmanların) frekansa karşı bir grafiğini elde etmektir. Daha sonra "pik"
tepkiler grafikler üzerinde tanımlanır ve bu zirve frekanslarında incelenen stresler. Bu
analiz tekniği, bir yapının yalnızca sabit haldeki zorlanmış titreşimleri hesaplar.

Şekil 6.1. Harmonik analizde genlik frekans grafiği.

Tasarlanan siloya yönelik harmonik analiz ayarları, Çizelge 6.1’de verilmiştir.

64
Çizelge 6.1. Harmonik analiz ayarlar tablosu.

Bu ayarlardan hareketle elde edilen normal frekans grafiği Şekil 6.2’de, imajinari
frekans grafiği Şekil 6.3’de, normal açı grafiği Şekil 6.4’de, faz açısı frekans grafiği
Şekil 6.5’de, üç yönlü frekans grafiği Şekil 6.6’da, real frekans grafiği Şekil 6.7’de,
kuvvet ve açı grafiği Şekil 6.8’de verilmiştir.

65
Şekil 6.2. Harmonik analizde normal frekans grafiği.

Şekil 6.3. Harmonik analizde imajinari frekans grafiği.

Şekil 6.4. Harmonik analizde normal açı grafiği.

Şekil 6.5. Harmonik analizde faz açısı frekans grafiği.

66
Şekil 6.6. Harmonik analizde üç yönlü frekans grafiği.

Şekil 6.7. Harmonik analizde real frekans grafiği.

Şekil 6.8. Harmonik analizde kuvvet ve açı grafiği.

6.2. İVME

Hareket eden bir cismin hızının birim zamandaki değişimine ivme denir. Tasarlanan
siloya 2 mm/s2 ivme, 7.000.000 N kuvvet ile beraber uygulanmıştır. İvmenin
uygulandığı yön Şekil 6.9’da görülmektedir.

67
Şekil 6.9. Harmonik analizde ivmenin uygulandığı yön.

Harmonik analizde uygulanan yükler ve giriş veri değerleri Çizelge 6.2’de görüldüğü
gibidir.

Çizelge 6.2. Harmonik analizde uygulanan yükler ve giriş veri değerleri.

68
Çizelge 6.2. (devam ediyor).

6.3. TOTAL DEFORMASYON

Zamana bağlı rastgele veya zamana bağlı yükleme koşullarına yapılan analizlerin
tepsini ifade eder. Total deformasyon zamana, ivmeye ve hıza bağlı olarak silo
üzerinde maksimum yer değiştirmesidir.

Tasarlanan siloya total deformasyonun uygulanmasıyla elde edilen değer maksimum


0,2633 mm, mim 0 olmuştur. Maksimum değer silonun en üst yerinde oluşmuştur. Bu
sonuçlar, rüzgarın siloda deformasyon yaptığını göstermektedir. Total deformasyon
bu nedenden dolayı en üst kısımda maksimum seviyeye ulaşmıştır.

Harmonik analizde deformasyon sonuç ve bilgi değerleri Çizelge 6.3’de verilmiştir.

69
Çizelge 6.3. Harmonik analizde deformasyon sonuç ve bilgi tablosu.

Şekil 6.10’da toplam deformasyon adım frekans grafiği, Şekil 6.11’de oluşan toplam
deformasyon görülmektedir.

70
Şekil 6. 10. Harmonik analizde toplam deformasyon adım frekans grafiği.

Şekil 6.11. Harmonik analizde oluşan toplam deformasyon.

Harmonik analizde toplam deformasyonda 200 adımda değişen frekans değerleri


Çizelge 6.4’de görülmektedir.

71
Çizelge 6.4. Harmonik analizde toplam deformasyonda 200 adımda değişen frekans
bilgi tablosu.

Frequency Frequency Frequency


Set Set Frequency [Hz] Set Set
[Hz] [Hz] [Hz]
1 0,5 12 6 23 11,5 34 17
2 1 13 6,5 24 12 35 17,5
3 1,5 14 7 25 12,5 36 18
4 2 15 7,5 26 13 37 18,5
5 2,5 16 8 27 13,5 38 19
6 3 17 8,5 28 14 39 19,5
7 3,5 18 9 29 14,5 40 20
8 4 19 9,5 30 15 41 20,5
9 4,5 20 10 31 15,5 42 21
10 5 21 10,5 32 16 43 21,5
11 5,5 22 11 33 16,5 44 22
Frequency Frequency Frequency
Set Set Frequency [Hz] Set Set
[Hz] [Hz] [Hz]
45 22,5 81 40,5 117 58,5 153 76,5
46 23 82 41 118 59 154 77
47 23,5 83 41,5 119 59,5 155 77,5
48 24 84 42 120 60 156 78
49 24,5 85 42,5 121 60,5 157 78,5
50 25 86 43 122 61 158 79
51 25,5 87 43,5 123 61,5 159 79,5
52 26 88 44 124 62 160 80
53 26,5 89 44,5 125 62,5 161 80,5
54 27 90 45 126 63 162 81
55 27,5 91 45,5 127 63,5 163 81,5
56 28 92 46 128 64 164 82
57 28,5 93 46,5 129 64,5 165 82,5
58 29 94 47 130 65 166 83
59 29,5 95 47,5 131 65,5 167 83,5
60 30 96 48 132 66 168 84
61 30,5 97 48,5 133 66,5 169 84,5
62 31 98 49 134 67 170 85
63 31,5 99 49,5 135 67,5 171 85,5
64 32 100 50 136 68 172 86
65 32,5 101 50,5 137 68,5 173 86,5
66 33 102 51 138 69 174 87
67 33,5 103 51,5 139 69,5 175 87,5
68 34 104 52 140 70 176 88
69 34,5 105 52,5 141 70,5 177 88,5

72
Çizelge 6.4. (devam ediyor).

70 35 106 53 142 71 178 89


71 35,5 107 53,5 143 71,5 179 89,5
72 36 108 54 144 72 180 90
73 36,5 109 54,5 145 72,5 181 90,5
74 37 110 55 146 73 182 91
75 37,5 111 55,5 147 73,5 183 91,5
76 38 112 56 148 74 184 92
77 38,5 113 56,5 149 74,5 185 92,5
78 39 114 57 150 75 186 93
79 39,5 115 57,5 151 75,5 187 93,5
80 40 116 58 152 76 188 94
189 94,5 192 96 195 97,5 198 99
190 95 193 96,5 196 98 199 99,5
191 95,5 194 97 197 98,5 200 100

6.4. EŞDEĞER GERİLİM

Farklı karakterlerdeki ve farklı eksenlerdeki gerilmelerin doğurduğu ayrı ayrı etkileri,


tek başına yaptığı varsayılan gerilme türüne eşdeğer gerilme denir. Makine
elemanlarında basit zorlama halleri veya gerilmelerden birkaçı aynı anda meydana
gelebilir.

Tasarlanan siloya eşdeğer gerilim uygulandığında elde edilen değer maksimum 44,799
MPa, mim 0,0001094 MPa olarak bulunmuştur. U bağlantıyla silonun kaynak olan
kısmında eşdeğer gerilme maksimum seviyeye ulaşmıştır.

Harmonik analizde oluşan eşdeğer gerilmeleri Şekil 6.12’de, eşdeğer adım frekans
grafiği Şekil 6.13’de verilmiştir.

73
Şekil 6.12. Harmonik analizde oluşan eşdeğer gerilmeleri.

Şekil 6.13. Harmonik analizde eşdeğer adım frekans grafiği.

74
Harmonik analizde 200 adımda eşdeğer gerilim frekans bilgileri Çizelge 6.5’de
verilmiştir.
Çizelge 6.5. Harmonik analizde eşdeğer gerilmede 200 adımda değişen frekans bilgi
tablosu.

Frequency Frequency Frequency


Set Set Frequency [Hz] Set Set
[Hz] [Hz] [Hz]
1 0,5 18 9 35 17,5 52 26
2 1 19 9,5 36 18 53 26,5
3 1,5 20 10 37 18,5 54 27
4 2 21 10,5 38 19 55 27,5
5 2,5 22 11 39 19,5 56 28
6 3 23 11,5 40 20 57 28,5
7 3,5 24 12 41 20,5 58 29
8 4 25 12,5 42 21 59 29,5
9 4,5 26 13 43 21,5 60 30
10 5 27 13,5 44 22 61 30,5
11 5,5 28 14 45 22,5 62 31
12 6 29 14,5 46 23 63 31,5
13 6,5 30 15 47 23,5 64 32
14 7 31 15,5 48 24 65 32,5
15 7,5 32 16 49 24,5 66 33
16 8 33 16,5 50 25 67 33,5
17 8,5 34 17 51 25,5 68 34
Frequency Frequency Frequency
Set Set Frequency [Hz] Set Set
[Hz] [Hz] [Hz]
69 34,5 102 51 135 67,5 168 84
70 35 103 51,5 136 68 169 84,5
71 35,5 104 52 137 68,5 170 85
72 36 105 52,5 138 69 171 85,5
73 36,5 106 53 139 69,5 172 86
74 37 107 53,5 140 70 173 86,5
75 37,5 108 54 141 70,5 174 87
76 38 109 54,5 142 71 175 87,5
77 38,5 110 55 143 71,5 176 88
78 39 111 55,5 144 72 177 88,5
79 39,5 112 56 145 72,5 178 89
80 40 113 56,5 146 73 179 89,5

75
Çizelge 6.5. (devam ediyor).

81 40,5 114 57 147 73,5 180 90


82 41 115 57,5 148 74 181 90,5
83 41,5 116 58 149 74,5 182 91
84 42 117 58,5 150 75 183 91,5
85 42,5 118 59 151 75,5 184 92
86 43 119 59,5 152 76 185 92,5
87 43,5 120 60 153 76,5 186 93
88 44 121 60,5 154 77 187 93,5
89 44,5 122 61 155 77,5 188 94
90 45 123 61,5 156 78 189 94,5
91 45,5 124 62 157 78,5 190 95
92 46 125 62,5 158 79 191 95,5
93 46,5 126 63 159 79,5 192 96
94 47 127 63,5 160 80 193 96,5
95 47,5 128 64 161 80,5 194 97
96 48 129 64,5 162 81 195 97,5
97 48,5 130 65 163 81,5 196 98
98 49 131 65,5 164 82 197 98,5
99 49,5 132 66 165 82,5 198 99
100 50 133 66,5 166 83 199 99,5
101 50,5 134 67 167 83,5 200 100

6.5. YÖNLÜ DEFARMANSYON

6.5.1. Yönlü Deformasyon X

Yönlü deformasyonun X yönünde uygulanması ile elde edilen değer, X yönünde


oluşan değerdir. Bu değer maksimum 0,1053 mm, minimum -0,0956 mm’dir. Yönlü
deformasyon maksimum olduğu seviye ise, silonun U demirlerin siloya bağlı olduğu
yerde oluşmuştur.

Harmonik analizde X yönünde oluşan deformasyon Şekil 6.14’de, adım frekans grafiği
Şekil 6.15’de görülmektedir.

76
Şekil 6.14. Harmonik analizde X yönünde oluşan deformasyon.

Şekil 6.15. Harmonik analizde X yönünde deformasyon adım frekans grafiği.

Harmonik analizde X yönünde 200 adımda değişen frekans değerleri Çizelge 6.6’da
verilmiştir.

77
Çizelge 6.6. Harmonik analizde X yönünde 200 adımda değişen frekans bilgi tablosu.

Frequency Frequency Frequency


Set Set Frequency [Hz] Set Set
[Hz] [Hz] [Hz]
1 0,5 18 9 35 17,5 52 26
2 1 19 9,5 36 18 53 26,5
3 1,5 20 10 37 18,5 54 27
4 2 21 10,5 38 19 55 27,5
5 2,5 22 11 39 19,5 56 28
6 3 23 11,5 40 20 57 28,5
7 3,5 24 12 41 20,5 58 29
8 4 25 12,5 42 21 59 29,5
9 4,5 26 13 43 21,5 60 30
10 5 27 13,5 44 22 61 30,5
11 5,5 28 14 45 22,5 62 31
12 6 29 14,5 46 23 63 31,5
13 6,5 30 15 47 23,5 64 32
14 7 31 15,5 48 24 65 32,5
15 7,5 32 16 49 24,5 66 33
16 8 33 16,5 50 25 67 33,5
17 8,5 34 17 51 25,5 68 34
Frequency Frequency Frequency
Set Set Frequency [Hz] Set Set
[Hz] [Hz] [Hz]
69 34,5 102 51 135 67,5 168 84
70 35 103 51,5 136 68 169 84,5
71 35,5 104 52 137 68,5 170 85
72 36 105 52,5 138 69 171 85,5
73 36,5 106 53 139 69,5 172 86
74 37 107 53,5 140 70 173 86,5
75 37,5 108 54 141 70,5 174 87
76 38 109 54,5 142 71 175 87,5
77 38,5 110 55 143 71,5 176 88
78 39 111 55,5 144 72 177 88,5
79 39,5 112 56 145 72,5 178 89
80 40 113 56,5 146 73 179 89,5
81 40,5 114 57 147 73,5 180 90
82 41 115 57,5 148 74 181 90,5

78
Çizelge 6.6. (devam ediyor).

83 41,5 116 58 149 74,5 182 91


84 42 117 58,5 150 75 183 91,5
85 42,5 118 59 151 75,5 184 92
86 43 119 59,5 152 76 185 92,5
87 43,5 120 60 153 76,5 186 93
88 44 121 60,5 154 77 187 93,5
89 44,5 122 61 155 77,5 188 94
90 45 123 61,5 156 78 189 94,5
91 45,5 124 62 157 78,5 190 95
92 46 125 62,5 158 79 191 95,5
93 46,5 126 63 159 79,5 192 96
94 47 127 63,5 160 80 193 96,5
95 47,5 128 64 161 80,5 194 97
96 48 129 64,5 162 81 195 97,5
97 48,5 130 65 163 81,5 196 98
98 49 131 65,5 164 82 197 98,5
99 49,5 132 66 165 82,5 198 99
100 50 133 66,5 166 83 199 99,5
101 50,5 134 67 167 83,5 200 100

6.5.2. Yönlü Deformasyon Y

Yönlü deformasyonun Y yönünde uygulanmasıyla elde edilen değer, Y yönünde


oluşan değerdir. Bu değer maksimum 0,13448e-003 mm, minimum -0,045228
mm’dir. Y yönündeki yönlü deformasyon maksimum olduğu yer ise, siloyu taşıyan
ana destek U profillerinin üzerinde oluşmuştur.

Harmonik analizde Y yönünde deformasyon adım frekans grafiği Şekil 6.16’da, Y


yönünde oluşan deformasyonlar ise Şekil 6.17’de verilmiştir.

79
Şekil 6.16. Harmonik analizde Y yönünde deformasyon adım frekans grafiği.

Şekil 6.17. Harmonik analizde Y yönünde oluşan deformasyonlar

80
Harmonik analizde Y yönünde 200 adımda değişen frekans değerleri Çizelge 6.7’de
verilmiştir.

Çizelge 6.7. Harmonik analizde Y yönünde 200 adımda değişen frekans bilgi tablosu.

Frequency Frequency Frequency


Set Set Frequency [Hz] Set Set
[Hz] [Hz] [Hz]
1 0,5 13 6,5 25 12,5 37 18,5
2 1 14 7 26 13 38 19
3 1,5 15 7,5 27 13,5 39 19,5
4 2 16 8 28 14 40 20
5 2,5 17 8,5 29 14,5 41 20,5
6 3 18 9 30 15 42 21
7 3,5 19 9,5 31 15,5 43 21,5
8 4 20 10 32 16 44 22
9 4,5 21 10,5 33 16,5 45 22,5
10 5 22 11 34 17 46 23
11 5,5 23 11,5 35 17,5 47 23,5
12 6 24 12 36 18 48 24
Frequency Frequency Frequency
Set Set Frequency [Hz] Set Set
[Hz] [Hz] [Hz]
49 24,5 85 42,5 121 60,5 157 78,5
50 25 86 43 122 61 158 79
51 25,5 87 43,5 123 61,5 159 79,5
52 26 88 44 124 62 160 80
53 26,5 89 44,5 125 62,5 161 80,5
54 27 90 45 126 63 162 81
55 27,5 91 45,5 127 63,5 163 81,5
56 28 92 46 128 64 164 82
57 28,5 93 46,5 129 64,5 165 82,5
58 29 94 47 130 65 166 83
59 29,5 95 47,5 131 65,5 167 83,5
60 30 96 48 132 66 168 84
61 30,5 97 48,5 133 66,5 169 84,5
62 31 98 49 134 67 170 85
63 31,5 99 49,5 135 67,5 171 85,5
64 32 100 50 136 68 172 86

81
Çizelge 6.7. (devam ediyor).

65 32,5 101 50,5 137 68,5 173 86,5


66 33 102 51 138 69 174 87
67 33,5 103 51,5 139 69,5 175 87,5
68 34 104 52 140 70 176 88
69 34,5 105 52,5 141 70,5 177 88,5
70 35 106 53 142 71 178 89
71 35,5 107 53,5 143 71,5 179 89,5
72 36 108 54 144 72 180 90
73 36,5 109 54,5 145 72,5 181 90,5
74 37 110 55 146 73 182 91
75 37,5 111 55,5 147 73,5 183 91,5
76 38 112 56 148 74 184 92
77 38,5 113 56,5 149 74,5 185 92,5
78 39 114 57 150 75 186 93
79 39,5 115 57,5 151 75,5 187 93,5
80 40 116 58 152 76 188 94
81 40,5 117 58,5 153 76,5 189 94,5
82 41 118 59 154 77 190 95
83 41,5 119 59,5 155 77,5 191 95,5
84 42 120 60 156 78 192 96
193 96,5 195 97,5 197 98,5 199 99,5
194 97 196 98 198 99 200 100

6.5.3. Yönlü Deformasyon Z

Yönlü deformasyonun Z yönünde uygulanmasıyla elde edilen değer, Z yönünde oluşan


değerdir. Bu değer maksimum 0,56144 mm, minimum -0,16475 mm olarak
görülmüştür. Maksimum noktaya ise silonun en uç kısmında ulaşmıştır.

Harmonik analizde Z yönünde oluşan deformasyonlar Şekil 6.18’de, Z yönünde


deformasyon adım frekans grafiği Şekil 6.19’da görülmektedir.

82
Şekil 6.18. Harmonik analizde Z yönünde oluşan deformasyonlar.

Şekil 6.19. Harmonik analizde Z yönünde deformasyon adım frekans grafiği.

83
Harmonik analizde Z yönünde 200 adımda değişen frekans değerleri Çizelge 6.8’de
verilmiştir.

Çizelge 6.8. Harmonik analizde Z yönünde 200 adımda değişen frekans bilgi tablosu.

Frequency Frequency Frequency


Set Set Frequency [Hz] Set Set
[Hz] [Hz] [Hz]
1 0,5 18 9 35 17,5 52 26
2 1 19 9,5 36 18 53 26,5
3 1,5 20 10 37 18,5 54 27
4 2 21 10,5 38 19 55 27,5
5 2,5 22 11 39 19,5 56 28
6 3 23 11,5 40 20 57 28,5
7 3,5 24 12 41 20,5 58 29
8 4 25 12,5 42 21 59 29,5
9 4,5 26 13 43 21,5 60 30
10 5 27 13,5 44 22 61 30,5
11 5,5 28 14 45 22,5 62 31
12 6 29 14,5 46 23 63 31,5
13 6,5 30 15 47 23,5 64 32
14 7 31 15,5 48 24 65 32,5
15 7,5 32 16 49 24,5 66 33
16 8 33 16,5 50 25 67 33,5
17 8,5 34 17 51 25,5 68 34
Frequency Frequency Frequency
Set Set Frequency [Hz] Set Set
[Hz] [Hz] [Hz]
69 34,5 102 51 135 67,5 168 84
70 35 103 51,5 136 68 169 84,5
71 35,5 104 52 137 68,5 170 85
72 36 105 52,5 138 69 171 85,5
73 36,5 106 53 139 69,5 172 86
74 37 107 53,5 140 70 173 86,5
75 37,5 108 54 141 70,5 174 87
76 38 109 54,5 142 71 175 87,5
77 38,5 110 55 143 71,5 176 88
78 39 111 55,5 144 72 177 88,5

84
Çizelge 6.8. (devam ediyor).

79 39,5 112 56 145 72,5 178 89


80 40 113 56,5 146 73 179 89,5
81 40,5 114 57 147 73,5 180 90
82 41 115 57,5 148 74 181 90,5
83 41,5 116 58 149 74,5 182 91
84 42 117 58,5 150 75 183 91,5
85 42,5 118 59 151 75,5 184 92
86 43 119 59,5 152 76 185 92,5
87 43,5 120 60 153 76,5 186 93
88 44 121 60,5 154 77 187 93,5
89 44,5 122 61 155 77,5 188 94
90 45 123 61,5 156 78 189 94,5
91 45,5 124 62 157 78,5 190 95
92 46 125 62,5 158 79 191 95,5
93 46,5 126 63 159 79,5 192 96
94 47 127 63,5 160 80 193 96,5
95 47,5 128 64 161 80,5 194 97
96 48 129 64,5 162 81 195 97,5
97 48,5 130 65 163 81,5 196 98
98 49 131 65,5 164 82 197 98,5
99 49,5 132 66 165 82,5 198 99
100 50 133 66,5 166 83 199 99,5
101 50,5 134 67 167 83,5 200 100

Harmonik analiz sonuçları Çizelge 6.9’da verilmiştir.

Çizelge 6. 9. Harmonik analizde sonuç bilgisi tablosu.

85
Çizelge 6.9. (devam ediyor).

86
BÖLÜM 7

7. RANDOM VIBRATION

7.1. TİTREŞİM ANALİZLERİ

87
Rastgele titreşim analizinde frekansa bağlı yer değiştirme değerleri, Şekil 7.1’deki
grafikte görülmektedir.

Şekil 7.1. Rastgele titreşim analizinde frekansa bağlı yer değiştirme grafiği.

Tasarlanan silonun rastgele titreşim analizine yönelik girilen değerler Çizelge 7.2’de,
sistem ayarları ise Çizelge 7.1’de verilmiştir.

Çizelge 7.1. Rastgele titreşim analizinde girilen değerler.

Frequency [Hz] Displacement [(mm²)/Hz]


1, 5,
2, 10,
10, 15,
25,
20,
40,
65, 25,

88
Çizelge 7. 2. Rastgele titreşim analizinde sistem ayarları.

7.2. YÖNLÜ DEFORMASYON X

Yönlü deformasyonun X yönünde uygulanmasıyla elde edilen değer, X yönünde


oluşan değerdir. Bu değer maksimum 516,58 mm, minimum 0 mm’dir. Silonun en uç
kısmında yönlü deformasyon maksimum seviyeye ulaşmıştır.

Rastgele titreşim analizinde X yönünde oluşan deformasyonlar Şekil 7.2’de


görülmektedir.

89
Şekil 7. 2. Rastgele titreşim analizinde X yönünde oluşan deformasyonlar.

7.3. YÖNLÜ DEFORMASYON Y

Yönlü deformasyonun Y yönünde uygulanmasıyla elde edilen değer, Y yönünde


oluşan değerdir. Bu değer maksimum 423,55 mm, minimum 0 mm’dir. Silonun üst
kısmında yönlü deformasyon maksimum seviyeye ulaşmıştır.

Rastgele titreşim analizinde Y yönünde oluşan deformasyonlar Şekil 7.3’de


görülmektedir.

90
Şekil 7.3. Rastgele titreşim analizinde Y yönünde oluşan deformasyonlar.

7.4. YÖNLÜ DEFORMASYON Z (DIRECTIONAL DEFORMASYON)

Yönlü deformasyonun Z yönünde uygulanmasıyla elde edilen değer, Z yönünde oluşan


değerdir. Bu değer maksimum 173,57 mm, minimum 0 mm’dir. Silonun en uç
kısmında yönlü deformasyon maksimum seviyeye ulaşmıştır.

Rastgele titreşim analizinde Z yönünde oluşan deformasyonlar Şekil 7.4’de


görülmektedir.

91
Şekil 7. 4. Rastgele titreşim analizinde Z yönünde oluşan deformasyonlar.

7.5. EŞDEĞER GERİLİM

Farklı karakterlerdeki ve farklı eksenlerdeki gerilmelerin doğurduğu ayrı ayrı etkileri,


tek başına yaptığı varsayılan gerilme türüne eşdeğer gerilme denir. Makine
elemanlarında basit zorlama halleri veya gerilmelerden birkaçı aynı anda meydana
gelebilir.

Eşdeğer gerilim uygulandığında elde edilen değer maksimum 8178,6 MPa, mim
0,038673 MPa olarak bulunmuştur. U bağlantıyla silonun kaynak olan kısmında
eşdeğer gerilme maksimum seviyeye ulaşmıştır.

Rastgele titreşim analizinde eşdeğer gerilmeler Şekil 7.5’de görülmektedir.

92
Şekil 7. 5. Rastgele titreşim analizinde eşdeğer gerilmeler.

Rastgele titreşim analizinde sonuç parametreleri Çizelge 7.3’de verilmiştir.

Çizelge 7.3. Rastgele titreşim analizinde sonuç bilgisi tablosu.

93
BÖLÜM 8

8. RESPONSE SPECTRUM

Tepki spektrum analizinde frekansa bağlı yer değiştirme değerlerine yönelik grafik
Şekil 8.1’de görülmektedir.

Şekil 8.1. Tepki spektrum analizinde frekansa bağlı yer değiştirme grafiği.

Programa tepki spektrum analizi için girilen frekans ve yer değiştirme değerleri
Çizelge 8.1’de verilmiştir.

Çizelge 8.1. Tepki spektrum analizinde girilen frekans ve yer değiştirme değerleri.

Frequency [Hz] Displacement [(mm)]


1, 5, e-003
2, 0,1
5, 0,15
10, 0,2

94
Tepki spektrum analizinde ivmeye bağlı yer değiştirmenin siloda oluştuğu yer Şekil
8.2’de görülmektedir.

Şekil 8.2. Tepki spektrum analizinde ivmeye bağlı yer değiştirmenin oluştuğu yer.

Tepki spektrum analizinde frekans ivme grafiği Şekil 8.3’de görülmektedir.

Şekil 8.3. Tepki spektrum analizinde frekans ivme grafiği.


95
Tepki spektrum analizinde girilen farklı frekans ve ivme değerleri Çizelge 8.2’de
verilmiştir.

Çizelge 8.2. Tepki spektrum analizinde girilen frekans ve ivme değerleri.

Frequency [Hz] Acceleration [(mm/s²)]


1, 5,e-003
2, 0,1
5, 0,2
10, 0,3

Tepki spektrum analizinde ivmenin uygulandığı yer Şekil 8.4’de görülmektedir.

Şekil 8.4. Tepki spektrum analizinde ivmenin uygulandığı yer.

8.1. YÖNLÜ DEFORMASYON X

Yönlü deformasyonun X yönünde uygulanmasıyla elde edilen değer X yönünde oluşan


değerdir. Bu değer maksimum 0,078032 mm, mim 0 mm’dir. U bağlantıyla silonun
kaynak olan kısmında yönlü deformasyon maksimum seviyeye ulaşmıştır.

96
Tepki spektrum analizinde X yönünde oluşan deformasyonlar Şekil 8.5’de
görülmektedir.

Şekil 8.5. Tepki spektrum analizinde X yönünde oluşan deformasyonlar.

8.2. YÖNLÜ DEFORMASYON Y

Yönlü deformasyonun Y yönünde uygulanmasıyla elde edilen değer Y yönünde oluşan


değerdir. Bu değer maksimum 0,57034 mm, minimum 0 mm’dir. Silonun üst kısmında
yönlü deformasyon maksimum seviyeye ulaşmıştır.

Tepki spektrum analizinde X yönünde oluşan deformasyonlar Şekil 8.6’da


görülmektedir.

97
Şekil 8. 6. Tepki spektrum analizinde X yönünde oluşan deformasyonlar.

8.3. YÖNLÜ DEFORMASYON Z

Yönlü deformasyonun Z yönünde uygulanmasıyla elde edilen değer Z yönünde oluşan


değerdir. Bu değer maksimum 0,0922 mm, minimum 0 mm’dir. U bağlantıyla silonun
kaynak olan kısmında yönlü deformasyon maksimum seviyeye ulaşmıştır.

Tepki spektrum analizinde Z yönünde oluşan deformasyonlar Şekil 8.7’de


görülmektedir.

98
Şekil 8. 7. Tepki spektrum analizinde Z yönünde oluşan deformasyonlar.

8.4. EŞDEĞER GERİLİM

Farklı karakterlerdeki ve farklı eksenlerdeki gerilmelerin doğurduğu ayrı ayrı etkileri,


tek başına yaptığı varsayılan gerilme türüne eşdeğer gerilme denir. Makine
elemanlarında basit zorlama halleri veya gerilmelerden birkaçı aynı anda meydana
gelebilir.

Eşdeğer gerilim uygulandığında elde edilen değer maksimum 28,894 MPa, minimum
0 MPa olarak bulunmuştur. U bağlantıyla silonun kaynak olan kısmında eşdeğer
gerilme maksimum seviyeye ulaşılmıştır.

Tepki spektrum analizinde oluşan eşdeğer gerilmeler Şekil 8.8’de görülmektedir.

99
Şekil 8.8. Tepki spektrum analizinde oluşan eşdeğer gerilmeler.

Tepki spektrum analizinde frekansa bağlı yer değiştirme grafiği Şekil 8.9’da
görülmektedir.

Şekil 8. 9. Tepki spektrum analizinde frekansa bağlı yer değiştirme grafiği.


100
Tepki spektrum analizinde sonuç değerlerine yönelik bilgiler Çizelge 8.3’de
verilmiştir.

Çizelge 8.3. Tepki spektrum analizinde sonuç bilgisi tablosu.

101
BÖLÜM 9

9. SONUÇLAR

Bu çalışmada, çapı 8 metre ve yüksekliği 22,50 metre olan çelik malzemeden yapılmış,
üst kısmı serbest, alt kısmından 8 tane destek U çelik demirlerle desteklenmiş, taban
kısmı konik olarak, konveyöre sabitlenmiş bir silo yapılmıştır. Bu silonun içi dolu
halde iken çekme, eğme, burulma, darbe ve yorulma testleri ansys programında Statik
Analiz, Modal Analiz, Harmonik Analiz, Random Vibration Analiz ve Response
Spectrun Analiz yöntemleri uygulanmıştır.

Uygulama sonucunda aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır:

1. Statik analizde 700.000 kg yani 7.000.000 N kuvvet uygulandığı zaman bu


yük altında X,Y,Z yönünde Directional Deformasyon (yönlü deformasyon)
incelenerek, U çelik demirlerin siloya bağlı olduğu yerden X ve Z yönünde
maksimum deformasyon 0,1 mm olmuştur. Y yönünde ise direk olarak U
çelik demirler üzerinde Maksimum yük oluşmuş ve yer değiştirme 0,0001
mm olmuştur ve oluşan basınç etkisinden dolayı siloyu aşağı yönde bir çekme
kuvveti olacağından Total deformasyon (toplam deformasyon) maksimum
silonun üst kısmında ve 0,26 mm oluşmuştur. Silo tam dolu halde iken
Equivalent stress (Eş değer gerilme) maksimum basınç 44.799 MPa olup U
demirlerin siloya bağlı olduğu yerde oluşmuştur.
2. Modal analizde 10 farklı mod uygulanarak silonun 10 tane doğal frekansı elde
edilmiştir ve silo üzerindeki etkileri görülmüştür.
3. Harmonik analiz sonrası, 16,154 HZ frekansta, silonun modal frekansı ile
çakıştığı ve bu frekansla rezonansa girdiği görülmüştür. Bu kuvvet altında
silo üzerinde meydana getirdiği genlik ise 2,71e-4 olmuştur. 16,154 HZ
frekansta faz açısı 180 derece değişmiştir.
4. Random vibration (rastgele titreşim) analizinde frekans ve deplasman
oranları girilerek ve 2,5 saniyede tekrarlamak kaydı ile siloya dışarıdan X

102
yönünde bir deprem etkisi yapılmıştır. Bu deprem etkisi sonucu ile silomuz
X yönünde 516,58 mm olarak maksimum silonun yer değiştirdiği
görülmüştür. Y yönünde 423,55 mm ve Z yönünde ise 173,57 mm silonun yer
değiştirdiği anlaşılmıştır. Bu deprem esnasında maksimum basınç siloya
bağlanan ana taşıyıcı U destek kolonlarında 8178,6 MPA basınç ile
oluşmuştur. Girilen değerler doğrultusunda bu olayın gerçekleşme olasılığı %
68,28 olarak tespit edilmiştir.
5. Response spektrum analizinde frekansa bağlı yer değiştirme ve frekansa bağlı
ivme verileri girilmiştir. Bu analiz 4 adımda gerçekleşmesi için ve her bir
adımın 2,5 saniyede tekrarlamak kaydı ile ayarlanmıştır. Analiz sonucunda
Maksimum basıncın U destek kolonlarının siloya bağlı olduğu yerde
görülmüş ve maksimum basınç 28,894 MPA, minimum basınç ise 6,1511 e-
004 olduğu anlaşılmıştır. Bu analiz sonucu ile silomuz Z yönünde 9,22e-002
mm olarak maksimum silonun yer değiştirdiği ve U destek demirin siloya
bağlandığı yerde görülmüştür. Y yönünde 0,57034 mm silonun üst kısmında
ve Z yönünde ise 7,8032e-002 mm U destek demirin siloya bağlandığı yerde
silonun değiştirdiği anlaşılmıştır.

103
KAYNAKLAR

[1] Gallego, E., Ruiz, A., and Aguado, P. J. “Simulation of silo filling and discharge
using ANSYS and comparison with experimental data”. Computers and
Electronics in Agriculture, 118, 281-289, (2015).

[2] Dogangun, A., Karaca, Z., Durmus, A. ve Sezen, H. “Cause of damage and
failures in silo structures”. Journal of Performance of Constructed Facilities,
23(2): 65-71 (2009).

[3] Ramirez, A., Nielsen, J., Ayuga, F. “Pressure measurements in steel silos with
eccentric hoppers”. Powder Technol. 201(1), 7–20, (2010).

[4] Ayuga, F., Guaita, M., Aguado, P.J. and Couto, A. “Discharge and the
eccentricity of the hopper influence on the silo wall pressures”. J. Eng. Mech.-
ASCE, 127(10), 1067-1074, (2001).

[5] Zhong, Z., Ooi, J.Y. and Rotter, J.M. “The sensitivity of silo flow and wall
stresses to filling method”. Eng. Struct. 23(7), 756-767, (2001).

[6] Askegaard, V., Munch-Andersen, J. “Results from tests with normal and shear
stress cells in a medium-scale model silo”. Powder Technol. 44(2), 151-157,
(1985).

[7] Chen, J.F., Rotter, J.M., Ooi, J.Y. and Zhong, Z. “Correlation between the flow
pattern and wall pressures in a full scale experimental silo”. Eng. Struct. 29(9),
2308-2320, (2007).

[8] Jenike, A.W. and Johanson, J.R. ”On the theory of bin loads”. Trans. ASME J.
Eng. Ind. 91(1), 339–344, (1969).

[9] Hatfield, F., Bartali, E. “Static forces and moments in a grain silo”. J. Struct.
Eng, 10, 2814-2819, (1988).

[10] Briassoulis, D. and Curtis, J. “Design and analysis of silos for friction forces”.
J. Struct. Eng, 11(6), 1377-1398, (1985).

[11] Drescher, A. and Vgenopoulou, I. “A theoretical analysis of channeling in bins


and hoppers”. Powder Technol, 42(2), 181-191, (1985).

[12] Lvin, J. “Analytical evaluation of pressures of granular materials on silo walls”.


Powder Technol. 4(5), 280-285, (1971).

[13] Kobyłka, R. and Molenda, M. “DEM simulations of loads on obstruction


attached to the wall of a model grain silo and of flow disturbance around the
obstruction”. Powder Technol, 256, 210–216, (2014).

104
[14] Mellmann, J., Hoffmann, T., and Fürll, C. “Mass flow during unloading of
agricultural bulk materials from silos depending on particle form, flow
properties and geometry of the discharge opening”. Powder Technol, 253, 46–
52, (2014).

[15] Parafiniuk, P., Molenda, M. and Horabik, J. “Discharge of rapeseeds from a


model silo: Physical testing and discrete element method simulations”.
Computers and Electronics in Agriculture, (97), 40-46, (2013).

[16] González-Montellano, C., Gallego, E., Ramírez-Gómez, A., Ayuga, F. “Three


dimensional discrete element models for simulating the filling and emptying of
silos: analysis of numerical results”. Comput. Chem. Eng, (40), 22–32, (2012).

[17] Couto, A., Ruiz, A. and Aguado, P.J. “Experimental study of the pressures
exerted by wheat stored in slender cylindrical silos, varying the flow rate of
material during discharge. Comparison with Eurocode 1. Part 4”. Powder
Technol, 237, 450–467, (2013).

[18] Kibar, H. “Tombul fındık depolamasında tane özelliklerine bağlı olarak ANSYS
programıyla optimum silo tasarımı”. Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi
Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun, 231, (2011).

[19] Durmuş, A. “Silolar konusunda bazı teoriler ve stok yapılarının tasarımına


ilişkin genel bir yaklaşım”. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi
Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon, 125, (2007).

[20] Hüner, İ. “Çimento silosunun statik ve dinamik analizleri”. Yüksek Lisans Tezi,
Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 102, (2006).

[21] Özel, K. “Çelik hububat silolarının tasarım esasları”. Yüksek Lisan Tezi, Selçuk
Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya, 84, (2007).

[22] Öztürk, T., Kibar, H., Esen, B. “Taneli tarımsal ürünler için akış profilleri ve
silolamada karşılaşılan sorunlar”. Gaziosmanpasa Üniversitesi Ziraat Fakültesi
Dergisi, 25(2): 61-67 (2008).

[23] Chase, G.G. “ Solids notes”. The University of Akron (2006).

[24] Prescott, J.K. and Barnum, R.A. “On powder flowability”. Pharmaceutical
Technology, 60-84 (2000).

[25] Craik, D.J. and Miller, B.F. “The flow properties of powders under humis
conditions”. Journal of Pharmacology, (10): 136-144 (1958).

[26] Moreyra, R. and Peleg, M. “Effect of equilibrium water activity on the bulk
properties of selected food powders”. Journal of Food Science, (46): 1918-1922
(1981).

105
[27] Fitzpatrick, J.J., Iqbal, T., Delaney, C., Twomey, T. and Keogh, M.K. “Effect of
powder properties and storage conditions on the flowability of milk powders
with different fat contents”. Journal of Food Engineering, (64): 435-444
(2004).

[28] Ganesan, V., Rosentrater, K.A. and Muthukumarappan, K. “Flowability and


handling characteristics of bulk solids and powders - a review with implications
for DDGS”. Biosystems Engineering, 425-435 (2008).

[29] Hao, B. “The effects of inserts on flow behavior of cohesive bulk solids in a
model bin. Msc. Thesis. University of Manitoba Winnipeg, Department of
Bioystems Engineering”, Manitoba, (1998).

[30] Schulze, D. “Storage of powders and bulk solids in silos”. http://www.dietmar-


schulze.de/storagepr.html (1998).

[31] Carson, J.W. Silo failures: case histories and lessons learned. Third Israeli
Conference for Conveying and Handling of Particulate Solids, Dead Sea Israel,
(2000).

[32] Blight, G.E. “Design implications of measured pressures and strains in silos”.
Journal of Structural Engineering, 118(10), 2729-2742 (1992).

[33] Rotter, J.M.” Guide for the Economic Design of Circular Metal Silos”. Spon
Press, (2001).

[34] Eurocode 1, Basis of Design and Actions on Structures (EN 1991-1-4), General
Actions Part 1-4: Wind Loads. European Committee for Standardisation,
Brussels, (2004).

[35] Li, H.Y. “Analysis of steel silo structures on discrete supports”. Department of
Civil Engineering & Building Science, The University of Edinburgh, Ph. D.
Thesis, (1994).

[36] Topkaya, C. and Rotter, J. M. “Ring beam stiffness criterion for column-
supported metal silos”. Journal of Engineering Mechanics, 137(12), 846-853,
(2011).

[37] EN 1993 4 1, Eurocode 3. Design of steel structures, Part 4.1: Silos, Eurocode 3
Part 4.1, CEN, Brussels, (2007).

[38] Guggenberger, W., Greiner, R. and Rotter, J. M. “The behaviour of locally-


supported cylindrical shells: unstiffened shells”. Journal of Constructional
Steel Research, 56(2), 175-197, (2000).

[39] Zeybek, Ö. ve Topkaya, C. Silindirik metal silolardaki halka kirişlerin Eurocode


3’e göre tasarımı. 6. Çelik Yapılar Sempozyumu, (2015).

[40] Killion, M.E. “Design pressures in circular bins”. Journal of Structural


Engineering, 111(8): 1760-1774 (1985).

106
[41] Negi, S.C. and Jofriet, J.C. “Computer-aided prediction of silo-wall pressures”.
American Society of Agricultural Engineers, 2(2): 148-152 (1986).

[42] Askegaard, V., Bergholdt, M. and Nielsen, J. “Problems in connection with


pressure cell measurements in silos”. Bygningsstatiske Meddelelser, (1971).

[43] Rotter, J.M. and Zhang, Q. “Elastic buckling of imperfect cylinders containing
granular solids”. Journal of Structural Engineering, 116(8): 2253-2271 (1990).

[44] Horabik, J., Molenda, M. and Ross, I.J. “Comparison of loads on cylindrical and
conical model grain bins”. Transactions of the ASAE, 41(2): 459-463 (1998).

[45] Molenda, M., Horabik, J. and Ross I.J. “Loads in model grain bins as affected
by filling methods”. Transactions of the ASAE, 36(3): 915-919 (1993).

[46] Schwab, C.V., Ross, I.J., White, G.M. and Colliver, D.G. “Wheat loads and
vertical pressure distribution in a full-scale bin part 1- filling”. Transactions of
the ASAE, 37(5): 1613-1619 (1994).

[47] Horabik, J., Molenda, M., Ross, I.J., 1995. “Comparison of load distribution in
two similar grain bins”. Transactions of the ASAE, 38(6): 1875-1879 (1995).

[48] Rotter, J.M., Holst, F.G., Ooi, J.Y. and Sanad, M. “Silo pressures predictions
using discrete-element and finiteelement analyses”. Philosophical Transaction
of the Royal Society of London. Philosophical Transaction Mathematical,
Physical and Engineering Sciences. Series A, 356, 2685-2712 (1998).

[49] Gillie, M. and Rotter, J.M. “The effects of patch loads on thin-walled steel silos”.
Thin-Walled Structures, (40): 835-852 (2002).

[50] Goodey, R.J. and Brown, C.J. “The influence of the base boundary condition in
modelling filling of a metal silo”. Computers and Structures, (82): 567-579
(2004).

[51] Vidal, P., Couto, A., Ayuga, F. and Guaita M. “Influence of hopper eccentricity
on discharge of cylindrical mass flow silos with rigid walls”. Journal of
Engineering Mechanics, 132(9): 1026-1033 (2006).

[52] Brown, C.J. Developments in the design of rectangular plan form silos.
Proceedings of The International Conference on Structures and Granular Solids:
From Scientific Principles to Engineering Applications, The Royal Society of
Edinburgh, Scotland, UK, 1-2 July, (2008).

[53] Pençe, E. “Eğitim amaçlı ansys paket programın tanıtılması, ansys ögretimi ve
uygulama örnekleri”, Lisans Tezi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Karabük
Teknik Eğitim Fakültesi Makine Eğitim Bölümü, Zonguldak, 1-25 (2007).

[54] Güler, A. “Ağır ticari araca diferansiyel kovanının farklı yol koşullarında
anakizi”, Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makine
Mühendisliği Bölümü, İzmir, 20-29 (2008).

107
[55] Şensoy, N. M. ve Güngör, N. “Ansys yazılımı ile kule vinç tasarımı ve analizi”,
Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makine
Mühendisliği Bölümü, İzmir, 1-30 (2011).

[56] Kadayifçi, A. Z. ve İpekçi, V. “Hasarlı kompozit kirişlerin doğal frekans


değerlerinin ansys programı ile belirlenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül
Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü, İzmir, 19-
22, 80-85 (2011).

[57] Suvan, D. “Dairesel delaminasyonlu kompozit kirişlerin titreşim analizi”,


Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makine
Mühendisliği Bölümü, İzmir, 1-30 (2011).

[58] Tümer, T. S. “Uçak kanadında titreşim analizi”, Yüksek Lisans Tezi, Celal
Bayar Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü,
Manisa, 8-14 (2016).

108
ÖZGEÇMİŞ

109

You might also like