Quan Trong Khong Phai MINH CO GI Ma La MINH LA AI - Nguyen Thi Oanh

TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG

QUAN TRỌNG KHÔNG PHẢI MÌNH CÓ GÌ MÀ LÀ
MÌNH LÀ AI?
(Tái b ản lần thứ nhất)
Th.s Nguyễn Thị Oanh
LỜI NÓI ĐẦU
Quan trọng không phải MÌNH CÓ GÌ mà là

MÌNH LÀ AI?
Phụ trách chuyên mục “Tư vấn tâm lý học

đường” trong b áo Phụ nữ Chủ Nhật đối với tôi là một
niềm vui to lớn. Bói lẽ qua đó tôi được tiếp xúc, lắng
nghe hàng trăm b ạn trẻ, chia sẻ những ưu tư cũng
như hoài b ão của mình. Câu chuyện của các em phản
ánh khá chính xác hiện trạng xã hội. Quyển sách này
là tổng hợp 90 trên 100 câu hỏi mà tôi nhận được năm
2006 vừa qua. Đa số là học sinh cấp II, III, có vài học
sinh cấp I, sinh viên đang học hay mới ra trường. Tôi
đã thử thống kê, tổng hợp theo nội dung các vấn đề
được nêu lên. Và thật lý thú số lượng câu hỏi liên quan
đến các chủ đề dường như cũng phản ánh thứ tự ưu
tiên các mối b ận tâm của tuổi trẻ trước cuộc sống. Xin
liệt kê dưới đây các vấn đề được nêu lên.
I. Gia đình (trên 26% hay 1/3 các câu hỏi)
Đây là ưu tư lớn nhất: sống trong một gia đình

thiếu đầm ấm, cha mẹ ly thân, luôn cãi cọ nhau, thiếu
tình thương của mẹ, gương tốt của cha, lệch lạc trong
cách giáo dục (b ất công, la mắng, đặt kỳ vọng quá
cao) là nỗi ám ảnh lớn, làm hạn chế việc học tập của
các em.
II. Cảm nghĩ về bản thân (trên 17%)
Cảm tưởng chung thật đáng b uồn và đó là

mặc cảm tự ti, sự chán ngán chính b ản thân, là stress
và sự lo âu ước những “căn b ệnh” của thời đại: “đồng
tính”, HIV…
III. Nhà trường (trên 16%)
Chương trình học là gánh nặng, gương thầy

cô gây thất vọng. Rồi chuyện thường ngày ở trong lớp
như phe nhóm, cảm giác b ị cô lập, phân b iệt giàu
nghèo, chuyện cáp đôi, ăn cắp v.v…
IV. Chuyện học hành, hướng nghiệp (trên 13%)
“Sợ môn tự nhiên”, “làm sao học giỏi ngoại

ngữ”, “nên chọn ngành nào”, “học trong hay ngoài
nước”…
V. Tình yêu, tình bạn (trên 13%)
Vẫn muôn thuở là chuyện dễ thương và ngây

ngô của tuổi học trò, b i kịch khi tình b ạn tan vỡ.
VI. Thách thức những giá trị sống hiện hành (trên
17%)
Nếu vấn đề tình yêu không chiếm nhiều giấy

như mọi khi thì việc các em đặt lại vấn đề đối với một
số giá trị sống tiêu cực là dấu hiệu tốt. “Quan trọng
không phải mình có gì mà mình là ai?”, chẳng lẽ tốt,
trung thực lại thiệt thòi, tại sao tuổi trẻ các nước lại tự
tin hơn tuổi trẻ Việt Nam…
Những thắc mắc ưu tư, hoài b ão của các em

nên được xem như một “phản b iện xã hội” mà người
lớn chúng ta phải tham khảo.
Tác giả
Phần I. GIA ĐÌNH

Phần II. NGHĨ VỀ BẢN THÂN
Phần III. NHÀ TRƯỜNG
Phần IV. CHUYỆN HỌC HÀNH HƯỚNG NGHIỆP
Phần V. TÌNH YÊU, TÌNH BẠN
Phần VI. THÁCH THỨC NHỮNG GIÁ TRỊ SỐNG HIỆN
HÀNH
Created by AM Word2CHM
Phần I. GIA ĐÌNH
Cháu có cha mẹ mà như không?

Cả nhà cháu “đóng kịch”
Hãy giúp ba mẹ cháu
Lối thoát nào?
Hãy giúp ba mẹ con
Cha mẹ thường xuyên cãi nhau
Thiếu tình thương của mẹ
Mẹ cháu ghen tỵ với cô giáo
Cháu không có tình cảm với mẹ
...
Cháu có cha mẹ mà như không?
TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần I. GIA ĐÌNH
Thưa cô,
Ba mẹ cháu ly hôn, hai người tranh giành

nhau nuôi con, chiến thắng thuộc về b a cháu. Cháu
cảm thấy b a mẹ cháu “đấu tranh” để ăn thua, chứ
không quan tâm thật sự đến cháu. Cháu sống với b a
nhưng b a ít quan tâm, chăm sóc cháu. Ba cho cháu
ăn, mặc và đi học, nhưng tình cảm thì không gần gũi,
cha con ít nói chuyện với nhau.
Mẹ cháu kể từ khi “thua cuộc” thì không dòm

ngó đến cháu nữa, để mặc cho “kẻ thù” của mẹ (là b a)
nuôi dạy cháu ra sao thì ra. Cháu có cha mẹ mà như
không có. Nhiều khi b uồn tủi, cháu muốn chết cô ạ…
Cô chia sẻ sâu sắc nỗi bất hạnh của cháu.

Trước hoàn cảnh bi đát như vậy người ta có hai cách
phản ứng. Trong một gia đình nọ có hai anh em, có
người cha suốt ngày bê tha rượu chè khiến cho con
cái phải đau khổ. Người anh trở thành hư đốn với lý
luận rằng tại cha mình mà mình ra thế này.
Người em ngược lại, ngay từ nhỏ đã muốn
làm thế nào để phá vơ cái vòng lẩn quẩn. Anh ta quyết
tâm vượt khỏi số phận, làm lụng nghiêm túc, học hành
chăm chỉ. Anh đã thành công và sống hạnh phúc.
Ở đời này, làm tù nhân hay thoát khỏi số phận

thuộc về ý chí chủ quan của mỗi người. Cháu đang
sống với ba, được đầy đủ về vật chất, được ăn học…
Cháu hãy tận dụng các điều kiện này học thật giỏi để
thành công trên đường đời. Cháu hãy đặt cho mình
một mục đích sống thật ý nghĩa. Đó là làm sao cho
con cái mình tràn đầy hạnh phúc trong tình thương yêu
của cha mẹ. Chúc cháu lạc quan lên và phấn đấu
hoàn thành mục đích tốt đẹp này.
Có khi cha mẹ cháu không biết quan tâm

chăm sóc con cái, vì chính họ ngày trước không được
yêu thương đúng mức.
Cả nhà cháu “đóng kịch”
Cháu đang có chuyện đau khổ lắm, cô ạ. Ba

mẹ cháu từ lâu không còn thương yêu nhau. Nhưng vì
thương cháu nên b a mẹ đóng kịch vẫn là cặp vợ
chồng hạnh phúc, là b ố mẹ tuyệt vời, để cháu yên tâm
học hành. Lúc nhỏ, cháu không hề b iết điều này, vì
mỗi sáng b a vẫn chở mẹ và cháu đi làm, đến trường.
Đến năm ngoái, cháu mới b iết chuyện, không

phải do b a mẹ nói mà càng lớn (cháu 17 tuổi, nam)
nhìn vào cách đối xử lịch sự, cảm nhận trong đời sống
thực tế cha gia đình, cháu hiểu rằng b a mẹ cháu đã ly
thân từ lâu. Hình như cả b a và mẹ đều có người khác,
nhưng dừng lại ở mối quan hệ ngoài gia đình theo
thỏa thuận chứ không ly dị. Cũng vì muốn cháu có đủ
cha và mẹ.
Cô ơi, cháu cũng phải giả vờ như không b iết

sự thay đổi trong tình cảm giữa b a mẹ. Nhưng sống
như thế thì kinh khủng quá. Cháu có nên nói chuyện
thẳng với b a mẹ không? Chuyện gia đình phải chia lìa
là điều cháu không muốn, nhưng cháu thương b a mẹ
cháu quá. Vì cháu mà b a mẹ có thể sẽ chẳng b ao giờ
tìm lại được hạnh phúc nữa.
Rốt cuộc rồi không có sự giả vờ nào kéo dài

được khi người ta chung đụng với nhau hằng ngày. Cô
khen sự nhạy bén của cháu. Tuy nhiên, trước khi quyết
định, cháu nên kiểm tra lại thật kỹ. Cha mẹ vì hạnh
phúc của cháu mà phải đóng kịch, nhưng cháu vẫn
cảm thấy không hạnh phúc. Như vậy thà rằng đối diện
với sự thật mà các bên đều thoải mái hơn.
Khi cha mẹ sống riêng, cháu sẽ phải chọn

một bên mà cháu thấy phù hợp nhất. Đời sống ly hôn
ngày nay không đến nỗi bi kịch lắm. Cha mẹ cháu có
thể đối xử với nhau như bạn bè. Cháu sống với một
người nhưng thỉnh thoảng qua thăm người kia. Như
thế cháu vẫn đủ cha mẹ mặc dù không sống chung.
Cháu cứ bình tĩnh và lựa lời nói thật với ba

mẹ.
Hãy giúp ba mẹ cháu
Cô ơi cháu không kêu cứu giúp cháu, mà hãy

giúp b a mẹ cháu. Khi còn nghèo, b a mẹ cháu yêu
thương nhau lắm, gia đình rất hạnh phúc. Thế mà từ
khi b a mẹ cháu có địa vị, gia đình giàu lên cũng là lúc
b a mẹ không yêu thương nhau nữa. Ba đi sớm về
khuya, mẹ thường hay khóc. Ba mẹ cãi nhau, còn dọa
ly hôn, nhưng cuối cùng đều thống nhất là việc ly hôn
tùy thuộc vào con cái. Chúng cháu đang có vai trò
quan trọng trong việc b a mẹ chia tay hay không?
Cháu nghĩ, không yêu thương nữa thì chia

tay, sống vì con mà cãi nhau suốt thì chúng cháu
không học được, không vui vẻ gì để sống. Chị cháu lại
không muốn b a mẹ chia tay, b a mẹ đối xử với nhau
thế nào cũng được, miễn là chị phải có cả b a lẫn mẹ.
Vì sao khi còn nghèo khó người ta lại yêu thương
nhau hơn hả cô? Chúng cháu phải làm sao đây?
Cô hết sức thông cảm hoàn cảnh của cháu và

cũng đồng ý với quan điểm của cháu. Nếu vì con mà
phải sống chung những luôn tạo ra một bầu không khí
bất hòa, căng thẳng thì rất khổ cho con. Cháu nên giúp
ba mẹ hòa giải và chia sẻ quan điểm của cháu với ba
mẹ.
Cháu hỏi “tại sao khi còn nghèo người ta lại

yêu thương nhau”. Cô vừa đọc một tài liệu khá thú vị về
“Tiền và hạnh phúc”. Theo đó khi nghèo thì người ta
cũng khổ thật, nhưng khi giàu lên thì có lắm cái làm
cho người ta bất hạnh. Trước tiên, có chút tiền thì
người ta so sánh với người khác và muốn giàu thêm.
Biết rằng vật chất không tạo ra hạnh phúc, nhưng
người ta sẵn sàng bỏ bạc triệu bạc tỷ để mua các thứ
(mà tiền có thể mua được) và sự ham muốn dường
như không có điểm dừng. Chạy theo vật chất người ta
quên đi những điều tạo ra hạnh phúc như tình người,
tính vị tha, đời sống tinh thần, v.v…
Trường hợp của ba mẹ cháu, tiền đưa đến

một môi trường sống mới, vị trí mới, các mối quan hệ
xã hội mới. Từ đó có sự thay lòng đổi dạ. Ba cháu
không tránh khỏi sự cám dỗ của bạn bè và không loại
trừ có sự cám dỗ của những người đàn bà khác. Mẹ
cháu thay vì chỉ khóc, thì nên nhẹ nhàng giúp ba cháu
thấy rõ vấn đề.
Dù gì, trước khi quyết định chia tay, ba mẹ

cháu nên đến gặp một nhà tư vấn tâm lý để được giúp
đỡ làm sáng tỏ nguyên nhân dẫn đến mâu thuẫn.
Lối thoát nào?
Gia đình cháu không b ao giờ b ình yên, nói gì

đến hạnh phúc. Chị em cháu rất sợ b ố mẹ, họ thường
xuyên gây gỗ, chửi b ới nhau, rồi đánh đập chúng cháu
nhiều khi rất vô lý.
Đi đâu chúng cháu không muốn về nhà, về

tới ngõ là sợ phải vào nhà. Vào nhà thì chỉ mong b ố
mẹ đi vắng hay đã ngủ rồi. Cháu rất b uồn và đau lòng.
Nhiều lần họp gia đình chúng cháu có góp ý, nhưng
b ố mẹ vẫn đâu vào đấy. Chúng cháu đã lớn nhưng
không được quyết định điều gì, có thể b ị chửi mắng
b ất cứ ở đâu. Nhà cháu b án quán nhậu nên chúng
cháu phải tiếp xúc với đủ hạng người say xỉn, có khi
còn b ị xúc phạm. Một cuộc sống như vậy khiến chúng
cháu luôn b ị ức chế, căng thẳng, có khi muốn tự tử.
Cháu đang ôn thi đại học, để thoát khỏi cảnh

sống hiện tại của gia đình, để tự lập và mơ ước một
cuộc sống gia đình hạnh phúc, con cái được thương
yêu, tôn trọng… Mơ ước này có là ảo vọng không cô?
Và con đường nào tốt nhất cho cháu?
Hoàn cảnh gia đình cháu thật bi đát. Nếu “hết

thuốc chữa”, chị em cháu có thể xin phép cha mẹ cho
ra riêng, sống tự lập.
Tạm thời cháu nên tìm việc làm để nuôi thân,

khi khá rồi hẵng thi vào đại học và vừa học vừa làm.
Ngày nay cháu cũng có thể học từ xa. Cháu có thể
đăng ký học tại đại học Mở bán công Thành phố Hồ
Chí Minh. Cháu chỉ cần tự học ở nhà. Thỉnh thoảng
đến lớp tập trung một lần thôi. Gì thì gì hai cháu phải
hết sức nhẹ nhàng, lễ phép với cha mẹ và chăm sóc
cha mẹ khi cần. Nếu biện pháp sống riêng không khả
thi, cháu cố gắng bỏ ngoài tai “các loại tiếng ồn”, tập
thiền, luyện Yoga… để chấp nhận hoàn cảnh này.
Thỉnh thoảng cháu nên chia sẻ với một người

thân đáng tin cậy hay một bạn thân để giảm stress.
Chúc cháu tìm ra giải pháp thích hợp.
Ước mơ lập một gia đình hạnh phúc của

chính mình là khả thi nếu cháu quyết tâm. Có khi mình
học (để tránh vết xe đổ) từ những gương xấu nữa.
Hãy giúp ba mẹ con
Cô ơi con có chuyện rất b uồn, không thể học

hành và sống vui vẻ được. Con 14 tuổi, đang học lớp
8. Ba mẹ con đều là cán b ộ nhà nước, chỉ có con là
con gái duy nhất. Ai cũng nói b a mẹ con đẹp đôi, hạnh
phúc. Chỉ mình con b iết b a mẹ con không hạnh phúc.
Ba con hay ghen tuông với mẹ dù con b iết chắc là mẹ
rất đứng đắn, đàng hoàng. Mẹ đi làm về trễ, b a cũng
b ực mình hỏi tới hỏi lui, có hôm b a nói nặng mẹ, rất
xúc phạm. Mẹ ăn mặc đẹp, b a cũng không vui.
Không khí trong gia đình con rất ngột ngạt. Mẹ

thường giải thích, rồi năn nỉ b a nhưng b a vẫn giữ tật
ghen tuông, thô lỗ. Lúc này mẹ thường khóc, có lần b a
đã đánh mẹ và con nghe mẹ đòi ly dị nhưng b a không
đồng ý. Con đã nhiều lần khóc lóc, xin b a mẹ hãy vì
con mà hòa thuận với nhau. Ba mẹ rất thương con,
nhưng tại sao lại không b iết thương nhau hả cô? Cô
khuyên con nên thế nào?
Cô hết sức thông cảm với nỗi khổ của cháu,

nhưng cô khuyên cháu đừng giận ba. Có không ít
người ghen tuông vô cớ và suốt ngày bị ám ảnh bởi
điều đó. Đấy là ghen hoang tưởng do căn bệnh tâm lý
gọi là “rối loạn hoang tưởng mãn tính”.
Mẹ và cháu nên hiểu điều này để thông cảm

với ba hơn. Nhưng điều quan trọng là căn bệnh phải
được chữa trị. Mẹ cháu nên sớm đi tìm một bác sĩ tâm
thần để trình bày vấn đề và sau đó bằng mọi cách
thuyết phục ba cháu đi chữa trị. Nếu cần thì nhờ sự
giúp đỡ của một người thân có uy tín. Chúc cháu can
đảm hỗ trợ mẹ.
Cha mẹ thường xuyên cãi nhau
Ba mẹ cháu sống không hạnh phúc, thường

xuyên cãi vã, xúc phạm nhau. Không khí gia đình cháu
rất b uồn, b a chị em cháu không còn tinh thần nào để
học hành.
Cháu không muốn cha mẹ chia lìa, chị em xa

cách nhưng cứ sống thế này thì chẳng khác gì địa
ngục. Theo cô, chị em cháu có nên đặt vấn đề cha mẹ
phải b ỏ nhau để hai người và cả chúng cháu được
sống yên?
Cô rất thông cảm với cháu và cũng đã nghe

nhiều bạn trẻ than thở vì cùng ở vào trường hợp này.
Nhiều cha mẹ cứ nói “vì con” họ không ly hôn, nhưng
tiếp tục ở chung mà luôn cãi vã, xúc phạm nhau thì
khốn khổ cho con cái.
Nếu cháu thấy có thể bày tỏ cùng cha mẹ ý

nghĩ của mình, thì nên lựa một dịp tốt và thật nhỏ nhẹ
khéo léo để bắt đầu với người (cha hoặc mẹ) mà cháu
cảm thấy dễ tiếp cận nhất.
Có khi cha mẹ cháu cần sự giúp đỡ của một
nhà tham vấn tâm lý để nhận rõ hoàn cảnh của mình.
Biết đâu, nhờ đó ông bà thay đổi cách đối xử với nhau.
Cháu nên đề nghị điều đó. Với sự giúp đỡ của nhà
tham vấn, nếu thấy mâu thuẫn quá lớn không thể tiếp
tục sống với nhau được thì cô đồng ý với giải pháp ly
thân, để con cái bớt chịu đựng sự căng thẳng của mối
quan hệ bất hòa và thiếu tôn trọng nhau.
Tham vấn hay trị liệu tâm lý sẽ góp phần giải

quyết vấn đề của gia đình cháu.
Thiếu tình thương của mẹ
Thưa cô, gia đình cháu có 3 chị em, cháu là

con đầu. Nhìn b ề ngoài ai cũng nói gia đình cháu
hạnh phúc: cha mẹ thành đạt, có chức quyền, các con
ngoan, học giỏi. Nhưng chúng cháu cảm thấy gia đình
cháu sẽ hạnh phúc hơn nếu được mẹ quan tâm, gần
gũi.
Mẹ cháu là người đứng đắn, giỏi giang,

không ai chê trách được điều gì, nhưng mẹ lại là
người nghiêm nghị, hơi lạnh lùng, ít b iểu lộ tình cảm.
Ngay cả với con cái mẹ cũng chỉ nói những điều cần
thiết. Mẹ không để chúng cháu thiếu thốn về vật chất,
nhưng lúc nào chúng cháu cũng thèm tình mẹ ân cần,
dịu dàng. Ngay cả chúng cháu muốn gần gũi, có
những hành động b iểu lộ tình cảm yêu thương mẹ,
mẹ cũng không thoải mái đón nhận. Chúng cháu
b uồn lắm cô ạ.
Thật đáng buồn, khi nghe về hoàn cảnh của

cháu. Buồn không những cho các cháu mà cho cả mẹ
cháu, vì bà sống mà thiếu điều quý giá nhất là tình
cảm mẹ con ấm áp. Có khi bà không ý thức điều đó vì
có thể đã không được bà ngoại các cháu gần gũi về
mặt tinh thần. Nếu có dì thì cũng có thể nhờ dì làm
điều đó.
Hiệu quả nhất có thể là ba chị em ngồi lại bàn

với nhau về một “âm mưu tình cảm” đặc biệt. Hãy xúm
lại chăm sóc mẹ, hỏi han mẹ khi mẹ đi làm về, làm
nước mát cho mẹ uống, chuẩn bị khăn ướt cho mẹ lau
mặt… tình cảm nơi mẹ có thể thức tỉnh vì biết đâu lúc
còn trẻ, mẹ thiếu tình thương.
Nói thẳng với mẹ cũng được nhưng sợ làm

cho mẹ mặc cảm và khó xử.
Mẹ cháu ghen tỵ với cô giáo
Cháu đang học lớp 12. Từ nhỏ, cháu luôn

cảm thấy thiếu tình thương của gia đình mặc dù có đủ
cha mẹ. Cha mẹ cháu là những người trí thức, làm ăn
giỏi giang, nhà cháu cũng khá giả. Ba mẹ lo cho anh
chị em cháu đầy đủ về vật chất, nhưng không hiểu sao
chúng cháu vẫn thấy thiếu sự quan tâm, gần gũi âu
yếm của cha mẹ.
Cháu không nhớ có b ao giờ mẹ ôm cháu

chưa, mẹ cũng ít tâm tình với cháu. Mỗi khi cháu muốn
thổ lộ với mẹ điều gì, hình như mẹ đều b ận và không
muốn cháu làm phiền b ằng những câu chuyện, lời nói
vớ vẩn. Cháu đã tìm thấy tình cảm gần gũi, tin cậy với
cô giáo chủ nhiệm. Cô dành cho cháu tình cảm, sự
quan tân đặc b iệt, cô rất dịu dàng, lắng nghe và cho
cháu những lời khuyên b ổ ích. Cô là chỗ dựa tinh thần
của cháu. Hôm qua, mẹ cháu đọc được nhật ký, trong
đó cháu viết rất nhiều về cô chủ nhiệm, cháu rất kính
yêu cô, ước gì cô là mẹ của cháu…
Mẹ cháu giận dữ la mắng cháu: khi không lại
đi thương mến người dưng, còn mẹ mình thì không có
một dòng nào! Cháu quá xấu hổ, chẳng b iết nói sao.
Hai ngày nay cháu cảm thấy ngượng nghịu khi phải
nói chuyện với mẹ. Cháu phải làm sao để cải thiện
mối quan hệ với mẹ?
Trong cái rủi luôn có cái may. Lẽ ra mẹ cháu

không nên đọc nhật ký của cháu, vì theo nguyên tắc
mỗi thành viên trong gia đình phải tôn trọng sự riêng
tư của các thành viên khác. Đọc nhật ký của con là tối
kỵ. Nhưng nhờ chuyện này mẹ cháu biết được tình
cảm của cháu. Cô mong sự giận dữ của mẹ sẽ dẫn
đến sự thức tỉnh nào đó.
Cháu hãy chọn một cơ hội tốt (khi mẹ vui hay

khi hai mẹ con có dịp trò chuyện với nhau), huy động
tất cả sự khéo léo và tế nhị của mình để giải thích cho
mẹ hiểu rằng, cháu thương cô giáo vì cô đã dành cho
cháu những tình cảm mà cháu không tìm thấy được
trong gia đình. Phải mạnh dạn, nhưng với sự tế nhị,
nói lên suy nghĩ của ta, người khác mới hiện ta. Cháu
cũng có thể nhờ một người khác giải thích cho mẹ,
nếu người đó thật gần gũi với gia đình cháu.
Cháu không có tình cảm với mẹ
Bố mẹ cháu ly dị khi cháu mới 2 tuổi. Cháu ở

với b ố và ông b à nội. Bố cháu rất thương yêu cháu, đã
một mình gà trống nuôi con, cho cháu được ăn học tử
tế. Mẹ cháu thỉnh thoảng đến trường gặp cháu, hoặc
hẹn b ố chở cháu đến gặp. Bố luôn luôn nói tốt về mẹ
(chắc là để cho cháu còn có mẹ, dù không chung
sống), nhưng cô ơi, cháu không có tình cảm với mẹ.
Dần dần mẹ b ỗng trở nên xa lạ, nhiều khi

phải gặp mẹ đối với cháu là cả sự khổ sở chịu đựng
mà cháu phải cố gắng như một b ổn phận để lịch sự
và xã giao với mẹ, để mẹ không nghĩ là b ố xúi giục gì
cháu. Tất cả trẻ con khi cha mẹ ly dị đều muốn theo
mẹ, còn cháu thì không muốn vì cháu cảm thấy b ố
cháu yêu cháu hơn. Mà vì sao mẹ lại cũng chịu để
cháu theo b ố, hả cô?
Người ta b ảo một người mẹ thực sự thì không

b ao giờ xa rời con, thế mà mẹ cháu không đau khổ
khi sống xa cháu. Vì thế mà cháu không thể yêu được
mẹ. Không yêu mà vẫn phải gặp gỡ cháu thấy rất khó
xử. Cháu phải làm như thế nào?
Thật ra chúng ta khó mà phê phán quá khứ.

Đúng là trong ly dị người ta giao trẻ còn nhỏ cho người
mẹ. Nhưng trong hoàn cảnh của cháu thì có thể mẹ
quá trẻ, quá đơn chiếc hay đã phạm một lỗi lầm nào
đó nên cháu được giao về bố để sống chung với bố và
ông bà nội. Cháu không có tình cảm với mẹ là bình
thường, vì mẹ con không gần gũi nhau. Nhưng sự việc
mẹ vẫn tìm thăm cháu chứng tỏ mẹ cháu thương
cháu. Vấn đề mấu chốt là cháu đang hận người mẹ
đối xử đành bỏ mình. Việc ba cháu không nói xấu mẹ
là một điều tốt, nhưng khi đứa con lớn lên, nó phải
được biết sự thật, vì sự thật giải phóng chúng ta.
Cháu nên mạnh dạn hỏi bố hoặc mẹ về lý do

ly dị. Nếu mẹ cháu có lỗi, cháu hãy tha thứ cho bà vì
tha thứ cháu sẽ tự giải phóng đối với cái dấu hỏi to
tướng trong đầu. Một khi tha thứ, hai mẹ con có thể tái
tạo lại tình mẫu tử mà cả hai đều cần. Mong cháu tìm
hiểu được sự thật.
Created by AM Word CHM

Con là… “đồ bỏ đi”
Mẹ con chưa b ao giờ khen con dù con học

được điểm cao. Con làm b ất cứ việc gì mẹ cũng chê
b ai. Câu cửa miệng của mẹ mỗi khi mắng con là “Mày
là đồ vô tích sự”. Con lớn lên trong thái độ và sự chê
b ai của mẹ đã nhiều năm và những lời miệt thị của
mẹ đã phần nào ăn sâu vào tâm trí con, đến nỗi có lúc
con cũng tự nhủ có lẽ con là đồ vô tích sự thật.
Thế mà mẹ của b ạn con - cũng là hàng xóm

sống cạnh nhà con cô ấy luôn khen con là đứa b é
ngoan, tốt, dễ thương đặc b iệt là khéo tay – vì con vẽ
đẹp. Những lời khen ấy an ủi và động viên con rất
nhiều, cũng làm con hãnh diện và cảm thấy mình
cũng có giá trị. Như vậy mình là thế nào, là do mình
hay do mắt nhìn của người khác hả cô? Tại sao mẹ
cháu và mẹ của b ạn cháu lại có cái nhìn khác nhau
với cùng một người là cháu?
Câu hỏi của cháu rất hay vì nó nêu lên một

vấn đề cốt lõi trong sự phát triển nhân cách con người.
Mỗi người chúng ta có một “khái niệm” hay “hình ảnh
về bản thân”. Hình ảnh này ảnh hưởng mạnh mẽ đến
hành vi và tính cách của chúng ta. Nếu đó là một hình
ảnh tích cực, nghĩa là ta thấy mình có giá trị thì ta tự tin,
luôn luôn dám tiến tới và thành công. Nếu ta cảm thấy
mình không ra gì thì rụt rè, dễ bỏ cuộc dẫn tới thất bại.
Từ đâu có hình ảnh về bản thân? Nó hình

thành từ cách người xung quanh, nhất là người thân,
đánh giá, đối xử với ta. Rồi dần dần ta “in trí” rằng, bản
thân mình đúng như họ nghĩ vậy. Một đứa trẻ cho dù
thông minh và có nhiều tiềm năng, nếu cứ bị gia đình
chê bai, trách móc, chửi mắng cũng sẽ thất bại trong
đường đời. Đứa trẻ trung bình được cha mẹ khen,
khuyến khích sẽ có thể tiến xa. Nhiều cha mẹ sai lầm
khi nghĩ rằng, phải chê con thật nhiều để thách thức
cho chúng cố gắng hơn. Khi nào trẻ có lỗi thì dạy bảo,
còn lời khen thì cần thiết như thuốc bổ để trẻ lớn lên
lành mạnh về mặt tâm lý.
Thật đáng tiếc khi mẹ cháu đối xử với cháu

như vậy, có lẽ ý đồ của bà là thách thức cháu. Cũng
may là có cô hàng xóm đã “trung lập” hóa quan điểm
của mẹ cháu. Cách cháu đặt câu hỏi này cho thấy đầu
óc cháu không “tệ” chút nào. Hãy tự tin sửa đổi hình
ảnh về bản thân. Hãy để bài viết này đâu đó để mẹ
cháu suy nghĩ lại, nếu tình cờ bà đọc nó.
Mẹ có người yêu
Cô ơi, cháu đang khủng hoảng vô cùng mà

không b iết nói với ai. Hai ngày trước, khi đi cùng với
đứa b ạn vào một quán cà phê, cháu b ỗng thấy mẹ
cháu đang ngồi b ên một người đàn ông xa lạ, đầu mẹ
dựa vào vai ông ấy, trông thật tình tứ. Cháu cảm thấy
choáng váng, lùi lại và nói dối b ạn là cháu đau b ụng
nên phải về nhà. Cháu rất đau khổ và hình ảnh thần
tượng về mẹ vụt sụp đổ trong cháu.
Cháu không dám nói với b a vì b a cháu hiền,

rất tốt, yêu thương và chung thủy với mẹ. Cháu sợ gia
đình tan vỡ nếu nói ra. Nhưng nếu không nói, cháu
cũng không chịu được. Bây giờ cháu không dám nhìn
thẳng vào mặt mẹ và thậm chí, có lúc cháu thấy khinh
mẹ. Cháu phải làm sao b ây giờ? Cháu không còn tâm
trí để học hành.
Cháu đang trải qua một kinh nghiệm khủng

khiếp, cô rất thông cảm với cháu. Dù gì thì gia đình
cũng đã đổ vỡ rồi, nếu điều cháu thấy là chính xác.
Cháu không thể giữ kín chuyện này lâu được. Với thái
độ của cháu đối với mẹ hiện nay, quan hệ mẹ con
ngày nào đó cũng sẽ rắc rối.
Có thể cháu nên thật can đảm và bình tĩnh để

viết cho mẹ mấy chữ mô tả những điều cháu đã chứng
kiến mà không cần bình luận thêm. Để mẹ cháu tự rút
ra kết luận và tìm cách giải quyết. Biết đâu cháu sẽ là
tác nhân dẫn đến sự hòa giải. Dù gì học tập cũng là
bổn phận hàng đầu, cháu nên cố gắng tập trung vào
việc học.
Thất vọng về ba?
Từng là một gia đình hạnh phúc, mẹ cháu ở

nhà nội trợ, b a cháu là người có địa vị. Khi cháu còn
nhỏ, b a là thần tượng của cháu, vì b a học rất giỏi, có
học vị địa vị cao trong xã hội. Nhưng cô ơi, càng lớn
cháu càng thất vọng về b a, khi nhận ra b a cháu ngày
càng “giỏi” nhiều chuyện khác.
Ba cháu thường đi ăn nhậu, nói với mẹ là

“nhậu làm ăn”, có nhiều người đến nhà cháu nhờ vả
và để lại những b ao thư, quà cáp. Một lần say rượu b a
b ảo: “Nhà này không có tao thì mẹ con mày húp cháo;
tao đi nhậu ra tiền, khẩy tay, nhếch mép cũng ra tiền…
Ba thường dạy chúng cháu phải trung thực,

phải thế nọ, thế kia nhưng b a là người thế nào?
Những vụ án tham nhũng đang xảy ra làm cháu sợ có
ngày b a cháu phải vào tù. Có chuyện gì thì làm sao
cháu ngẩng mặt nhìn b ạn b è, hàng xóm? Cháu b uồn
lắm và sợ hãi khi nghĩ đến ngày đó.
Cô ơi, có cách nào để cháu thoát ra khỏi tình

cảnh này, cháu có nên nói chuyện với b a?
Cô hết sức thông cảm và chia sẻ nỗi buồn

của cháu. Không nỗi đau nào lớn bằng khi thần tượng
sụp đổ, nhất là thần tượng ấy lại là người thân của
mình. Cha, mẹ là thần tượng số một. Cũng không có
nỗi thất vọng nào lớn hơn khi cha mẹ dạy con một
đằng mà làm một nẻo.
Cháu buồn lo sợ hãi là đúng. Nạn tiêu cực,

tham nhũng không thể tiếp tục tung hoành. Mẹ cháu
nghĩ thế nào? Dù bà ủng hộ hay không ủng hộ ba
cháu, mẹ là người đầu tiên cháu cần tâm tình và xây
dựng thành một đồng minh. Kế đó, cháu suy nghĩ xem
ai trong gia đình, họ hàng, bạn bè của ba được ông
kính nể nhất. Cháu hãy bàn bạc thêm để tranh thủ sự
ủng hộ của họ.
Cuối cùng cháu cũng có thể nói lên sự sợ hãi

của mình với ba. Có thể ông sẽ cho cháu một trận ra
trò, nhưng lương tâm ông sẽ được đánh thức. Nếu có
chỗ ẩn trú an toàn cháu có thể để lại một bức tối hậu
thư rồi “bỏ nhà ra đi” để gây sốc. Gì thì gì, cô khen
cháu có cái nhìn sáng suốt và hy vọng nhiều ở cháu
cũng như các bạn trẻ khác để dân tộc ta có một tương
lai tươi sáng hơn. Cảm ơn bức thư của cháu.
Cha con trở lại với người vợ cũ
Cháu sống trong một gia đình cơm không

lành canh không ngọt, nên tính tình của cháu rất nhút
nhát, tự ti. Cháu có rất ít b ạn b è. Ngày xưa b a cháu đã
có vợ con, sau đó b a cháu mất liên lạc với họ, rồi lấy
mẹ cháu. Gần đây b a cháu liên lạc được với vợ con cũ,
thì những người kia đã đến nhà cháu chơi. Mẹ cháu có
vẻ rất đau khổ tuy không nói ra.
Buồn hơn nữa là năm ngoái b a cháu về thăm

quê có gặp lại vợ con cũ và đã có thêm một đứa con
với người vợ ấy. Cháu không sao chấp nhận được một
người cha như thế và rất thương mẹ phải nhẫn nhục
chịu đựng, một phần cũng để cho cháu có cha. Có cần
thiết phải cố giữ một người chồng, một người cha thiếu
trách nhiệm không cô? Mỗi khi nghĩ đến chuyện này,
cháu không cầm được nước mắt.
Hoàn cảnh của mẹ cháu thật khó xử. Tuy

nhiên, làm như ba cháu là sống theo chế độ đa thê và
vi phạm luật hôn nhân gia đình Việt Nam (một vợ một
chồng). Lẽ ra ba cháu phải chấm dứt tình trạng này và
chọn một trong hai gia đình. Nếu ông không quyết định
thì mẹ cháu nên quyết định, ngoại trừ bà quá yêu ông
và phụ thuộc về kinh tế.
Lý do để cho “con có cha” là lý do được nhiều

bà mẹ đưa ra để tránh né việc ly hôn. Nhưng lý do này
không đứng vững khi người cha không gương mẫu và
gây đau khổ cho con mình. Cháu hãy mạnh dạn nói
với mẹ là cháu không cần một người cha như thế, để
sống tốt. Cháu cũng nên hỗ trợ tinh thần mẹ, để bà dứt
khoát với mối quan hệ tay ba này. Thà hai mẹ con dựa
vào nhau để làm lại từ đầu mà sống thanh thản. Mong
cháu bớt đau khổ.
“Ba mẹ cháu rất bất công”
Nhà cháu có hai anh em. Cháu 16 tuổi, em

trai cháu 12 tuổi. Là anh Hai nên cháu luôn tỏ ra
nhường nhịn em, luôn nhận phần lỗi về mình. Nhưng
cháu luôn có cảm giác b a mẹ thương em hơn cháu.
Ba mẹ chiều em, luôn b ắt cháu phải nhường em, chịu
đựng em, dù nhiều khi nó rất hỗn láo. Ba mẹ cũng
luôn khen em ngoan, em giỏi, dù nó không ngoan,
không giỏi.
Cháu nhường nhịn mãi thì đâm ra thấy b a mẹ

b ất công. Từ chỗ đang thương em, cháu trở nên ghét
em và thấy mình sao mà b ất hạnh, b ị phân b iệt đối xử
trong chính gia đình mình. Cháu cũng là con người,
chẳng lẽ b a mẹ không nghĩ rằng cháu cũng có cảm
giác b uồn, vui, tủi thân. Người lớn phải b iết điều đó
chứ, cô. Cô ơi, nếu rảnh cô có thể đến nhà cháu, tìm
cách khéo léo tư vấn cho b a mẹ cháu về chuyện này
được không?
Gia đình Việt Nam có truyền thống dạy anh chị

lớn biết nhường em. Nhường nhịn là một phẩm chất
tốt mà mỗi chúng ta phải học tập. Tuy nhiên, không
nên để cho sự việc đi quá đà, khiến cho người được
nhường nhịn lấn sân, tạo ra sự bất công. Có lẽ cháu
cũng đã đóng góp phần nào vào tình trạng này vì đã
nhận về mình phần lỗi của em, khiến cho nó ngày
càng lấn lướt. Sự công bằng phải là trên hết.
Từ phía cha mẹ, thói quen trở thành quán tính

và họ không còn ý thức việc mình làm nữa. Càng thể
do buồn phiền một cách vô ý thức, cháu có những
phản ứng tiêu cực dù là ngấm ngầm.
Gì thì gì, tình trạng này phải được thay đổi.

Cháu có thể thật bình tĩnh, làm chủ cảm xúc của mình,
để khi có dịp thuận tiện, cháu trình bày suy nghĩ của
mình cho ba mẹ một cách lễ phép và thân thương.
Cháu cứ thử xem.
Cô không có điều kiện tới nhà cháu vì ở xa

thành phố, nhưng đề nghị cháu gặp cô Nguyễn Thị
Ngọc, tham vấn viên, Phòng tham vấn Hôn nhân gia
đình, Nhà Văn hóa Phụ Nữ Thành phố Hồ Chí Minh
(ĐT: 9314660) vào các buổi chiều thứ ba, năm, bảy từ
15g.
Con rất buồn chán
Con đang học lớp 5. Từ khi b ố mẹ con từ

nước ngoài về con rất b uồn cháu. Bố con rất khó tính,
nghiêm khắc. Con có vóc dáng nhỏ nhắn, ốm yếu mà
b ố con b ắt con phải tắm nắng lúc… 10g đến 11g30
trưa. Theo b ố mẹ con về nước còn có em trai con mới
học lớp 1. Nó rất lười học, đôi khi còn nói hỗn với mẹ
và b à ngoại, nhưng b ố mẹ rất cưng chiều nó. Đồ chơi,
b ánh kẹo của con nó cũng giành ăn một mình. Khi hai
chị em tranh cãi với nhau thì b ố mẹ thường b ênh vực
em mà mắng mỏ con. Cô ơi con b uồn lắm…
Nếu mọi việc cháu kể là sự thật thì cháu quả

là một đứa trẻ bất hạnh. Cháu còn quá nhỏ để chịu
đựng những thử thách như vậy Tuy nhiên cô không
khuyên cháu được gì nhiều, vì câu chuyện của cháu có
nhiều chi tiết khó hiểu. Thứ nhất cháu còn nhỏ như vậy
mà sao bị cha mẹ để ở lại một mình khi đi ra nước
ngoài. Chuyện tắm nắng vào giờ trưa ở một nước
nhiệt đới như Việt Nam cũng khó hiểu. Thường là
người ta tắm nắng vào sáng sớm. Không biết ba cháu
theo trường phái khoa học nào đây. Rồi còn sự phân
biệt đối xử giữa cháu và em cháu nữa!
Nhưng cô mừng là cháu còn bà ngoại và có

thể còn cô dì chú bác nữa. Cháu hãy tìm đến một trong
những người này và trình bày hoàn cảnh của cháu để
mong họ có thể khéo léo nhắc nhở cha mẹ cháu. Cô
hết sức thông cảm nhưng rất tiếc, vì là người ngoài,
nên cô không can thiệp được.
Cháu muốn bỏ nhà ra đi
Thưa cô, cháu 17 tuổi, đang học lớp 11. Cháu

đang sống rất b ức b ối trong gia đình, cháu không phủ
nhận là cha mẹ rất thương chúng cháu, nhưng tư
tưởng “cá không ăn muối cá ươn”, “thương cho roi cho
vọt” ở cha mẹ cháu rất… nổi b ật. Ba mẹ ít khi khen
ngợi hay nói với chúng cháu những lời dịu dàng, ít thể
hiện tình thương yêu. Thỉnh thoảng mẹ cháu còn
mắng. “Mày lớn lên không b iết làm gì ăn”.
Cháu làm gì cũng không vừa lòng mẹ. Hễ

cháu muốn giúp mẹ làm b ếp hay việc nhà, mẹ lại
b ảo: “Thôi, đừng làm nữa ngứa mắt lắm”, khiến cháu
càng cảm thấy mình vụng về. Điều quan trọng là sự
coi thường của cha mẹ cũng ăn sâu vào đầu cháu,
khiến cháu cũng mất tự tin và sợ rằng: có lẽ cháu vô
dụng thật. Cháu muốn b ỏ nhà ra đi, sống tự lập để
chứng tỏ rằng cháu không vô dụng như cha mẹ nghĩ.
Cháu phân tích rất chính xác cái gọi là

“khoảng cách thế hệ” hay “xung đột thế hệ”. Cha mẹ thì
bị “cầm tù” trong cách suy nghĩ cũ, do ảnh hưởng của
nền giáo dục mà họ đã chịu. Còn con cái ngày nay thì
tiếp xúc với một môi trường văn hóa khác hẳn, trong đó
sự tự lập, năng động và sáng tạo của tuổi trẻ không
những được đề cao mà còn được đòi hỏi như là
những điều kiện để hòa nhập với thế giới hiện đại.
Theo những hiểu biết ngày nay, la mắng chê

bai, cho rằng con cái không ra gì là tối kỵ trong giáo
dục. Vì điều này giết chết nơi đứa trẻ “ý thức về giá trị
bản thân”, là động lực cho sự phát triển một nhân cách
lành mạnh và sung mãn. Trẻ được động viên, khen
ngợi sẽ cảm thấy mình có giá trị và phát triển lòng tự
tin. Còn khi thấy mình không có giá trị gì, trẻ tự xem
như đáng “vứt đi” và dễ có những suy nghĩ và hành vi
tiêu cực. Ví dụ như đi bụi đời, có những hành động tự
hủy hoại bản thân như nghiện ngập. Có khi dẫn đến
việc tự tử.
Tiếc rằng đến hôm nay còn không ít cha mẹ vì

“tình thương” mà đứa con mình đến chỗ bế tắc. Tiếc
hơn nữa là xã hội chưa có những biện pháp để giúp
cha mẹ thích nghi với hoàn cảnh mới và rèn luyện
những kỹ năng giáo dục mới để thu hẹp khoảng cách
thế hệ nói trên. Không ít tệ nạn xã hội trong giới trẻ
ngày nay xuất phát từ nguyên nhân gia đình. Cha mẹ
hoặc quá cưng chiều con, hoặc thương theo kiểu cho
voi cho vọt.
Cô mong rằng một số cha mẹ, nhân dịp này

sẽ suy nghĩ lại.
Nhưng cô rất mừng vì chính cháu ý thức rõ

chuyện gì xảy ra nên có thể làm chủ tình hình, có nghĩa
là cháu sẽ không mất tự tin và sẽ không sợ rằng mình
là vô dụng.
Đã chịu đựng cả chục năm rồi, cháu nên cố

gắng kiên trì, đừng bỏ nhà ra đi đột ngột mà hãy chuẩn
bị cho một cuộc sống tự lập. Cháu hay ráng học hết
phổ thông. Thi vào một trường cao đằng hay đại học xa
nhà, kiếm một việc làm song song với việc học. Cháu
cũng không cần tỏ ra bực bội, chống đối mà nên kiên
trì giải thích với cha mẹ khi mình bị rầy oan.
Nếu trong người thân có ai đó hiểu biết, cháu

cũng có thể nhờ họ giải thích cho cha mẹ.
Sau này với con cái của mình, cháu sẽ làm

khác đi để chúng tự tin hơn.
Con sợ người khác phái vì bị… ba dọa!
Chị Oanh kính mến, con gái tôi 16 tuổi, đang

học lớp 11. Cháu xinh đẹp, có vẻ lớn trước tuổi, dạo
gần đây có vẻ mơ mộng, để ý đến một số b ạn trai theo
đuổi cháu. Lo ngại việc cháu yêu đương sớm, ảnh
hưởng tới học hành, chồng tôi hay ngăn cấm, không
cho cháu đi chơi, hay hù dọa cháu không cẩn thận sẽ
b ị b ọn con trai lừa đảo, cưỡng ép…
Chồng tôi còn dọa cháu b ằng những câu

chuyện kiểu Sở Khanh, chuyện hôn nhân gia đình b ất
hạnh nhằm làm cho cháu cảnh giác, cẩn thận để tự
b ảo vệ mình… Nhưng xem ra việc này lại có tác dụng
làm cháu kinh sợ người khác phái, có cái nhìn méo
mó về chuyện giới tính, tình yêu… Theo chị, chúng tôi
có nên để cháu phát triển tự nhiên mà không cần phải
cảnh b áo?
Việc giáo dục con cái không thể để cho chúng

“phát triển tự nhiên”, cũng không chỉ bằng “cảnh cáo”
theo kiểu hù dọa. Mà là soi sáng dìu dắt trong tình
thương yêu và tấm gương của cha mẹ. Kiểu cảnh cáo
như anh nhà đã làm chỉ khiến cho cháu sợ, mà không
giúp cháu hiểu. Hôm nay cháu có thể tránh bạn trai,
nhưng ngày nào đó nếu yêu thật sự cháu có thể quên
hết những lời hù dọa và sa ngã trong tư thế hoàn toàn
không được chuẩn bị.
Thế hệ đi trước được gia đình và xã hội che

chắn cẩn thận nên không dám phá rào. Thế hệ trẻ bây
giờ tự do hơn, tiếp xúc nhiều hơn, va chạm với cuộc
sống nhiều hơn, lại không phải luôn luôn có người lớn
bên cạnh. Các cháu phải tự ứng phó với hoàn cảnh. Vì
thế, các cháu phải được thông tin đầy đủ và rèn luyện
nhân cách để tùy cơ ứng biến.
Giáo dục giới tính ngày nay là cần thiết. Ta

không còn sợ “vẽ đường cho hươu chạy”, mà phải “vẽ
đường cho hươu chạy đúng”. Muốn vậy, chính cha mẹ
cũng phải được soi sáng đầy đủ để hướng dẫn con
mình.
Thái độ của cháu nhà chị là một sự phát triển

tâm sinh lý hoàn toàn bình thường. Ở tuổi này, mộng
mơ và quan tâm đến người khác phái là quy luật của
tạo hóa. Ta không thể bóp nghẹt quy luật mà định
hướng cho nó. Người lớn cần giúp các cháu hiểu
những gì xảy ra trong tâm sinh lý của chính mình, tâm
lý của nam và nữ giới cũng như ý nghĩa cao đẹp của
tình yêu và hôn nhân. Để cháu hướng về đó với sự
hiểu biết và thái độ chín chắn, chuẩn bị nghiêm túc.
Muốn vậy, ngay từ hôm nay phải chuẩn bị để có công
việc làm, vị trí xã hội v.v… bằng cách lo tập trung học
tập. Cháu cũng nên có những đam mê về văn nghệ
thể thao để cân bằng tâm lý và không chăm bẵm vào
chuyện tình cảm.
Cháu phải hiểu biết về các mối quan hệ nam

nữ, từ tình bạn, tình yêu đến tính dục. Không nên cấm
cháu không được gặp người khác phái, vì ngay từ hôm
nay cháu phải “thực tập” để biết người biết mình. Nếu
lớn lên trong một gia đình lành mạnh, con cái biết tự
trọng và tôn trọng người khác thì không có gì phải lo.
Ngày nay có nhiều sách báo về vấn đề này,

chị nên mua về để tham khảo và cùng đọc với con. Chị
cũng có thể tới Hội đồng Dân số (một tổ chức phi
chính phủ quốc tế ở Hà Nội) để có thêm thông tin tư
liệu. Ngoài ra, chị cũng nên cho cháu theo học các
khóa chuẩn bị hôn nhân gia đình, sức khỏe sinh sản
v.v…
Cháu có đua đòi, mất gốc?
Cháu đang có chuyện với b a mẹ. Ba mẹ cháu

thường khó chịu khi thấy cháu nghe nhạc nước ngoài
vui nhộn, trẻ trung như MTV, Back Street Boys… Ba
mẹ cháu b ảo cháu vọng ngoại, đua đòi, mất gốc b ởi
cháu không thích nghe dòng nhạc truyền thống ngày
xưa thời b a mẹ cháu còn trẻ. Vấn đề chỉ là phù hợp với
tuổi trẻ, thời đại cháu đang sống. Mỗi đời, mỗi thế hệ
có một sở thích riêng. Vì sao b a mẹ cháu lại có thái độ
thiếu tôn trọng cháu hở cô?
Cô đồng ý với cháu rằng mỗi thế hệ, mỗi thời

đại đều có những ưa thích khác nhau, nhất là trong
lãnh vực nghệ thuật. Cái khó là ai cũng có xu hướng
cho rằng cái mình thích là đúng nhất, hay nhất. Và từ
đó lên án gắt gao sự khác biệt. Xung khắc thế hệ giữa
cha mẹ và cháu là điều khó tránh.
Một thái độ sống phù hợp với xã hội hiện đại

là chấp nhận, khoan dung với sự khác biệt. Điều này
không phải dễ vì thế hệ đi trước luôn bảo thủ hơn thế
hệ đi sau. Thái độ của cha mẹ cháu xuất phát từ ý đồ
tốt, ông bà chỉ quá lo lắng cho con thôi, và xác tín rằng
điều mình nghĩ là đúng. Ở đây cãi lý cũng vô ích thôi.
Từ phía cháu, cô cũng thấy có cái gì đó hơi

gay gắt, bực tức. Cháu cũng nên tỏ ra thông cảm, nhẹ
nhàng hơn với cha mẹ. Cháu cứ việc tiếp tục nghe
nhạc hiện đại, nhưng cũng nên dành chút thời gian tìm
hiểu nhạc truyền thống để hiểu lịch sử nước nhà và tự
hào về dân tộc mình hơn. Vì thân cây lớn nhờ bám rễ
sâu và mỗi cá nhân chúng ta tự khẳng định nhờ cội
nguồn.
Chính thái độ thông cảm của cháu sẽ giúp

cha mẹ cháu thông cảm với cháu hơn. Biết đâu sau
này khi cháu làm cha mẹ, lại gặp khó khăn với con
mình.
Con quá chán nản, mệt mỏi
Con sống trong một gia đình hạnh phúc,

nhưng có lẽ con không cảm nhận được điều đó. Con
luôn cảm thấy mình b ị ràng b uộc b ởi trách nhiệm,
phải thế này thế kia, con không thoải mái khi ở nhà.
Con không hề tâm sự cùng b a mẹ. Ba thì khó gần, mẹ
thì không hiểu con đủ để đồng cảm với con. Nhiều lúc
con thấy hụt hẫng, cảm thấy mình là nô lệ trong chính
gia đình mình. Con tự nhủ phải cố gắng lên, nhưng lúc
ấy con quá mệt mỏi và chán nản. Con không b iết làm
gì để thoát khỏi tình cảnh này. Cô khuyên con nên làm
gì?
Cảm giác cô đơn, lại bị gò bó trong gia đình,

khá phổ biến với tuổi mới lớn, đặc biệt với con một…
Các bạn trẻ lớn lên bắt đầu có những suy nghĩ, những
quan điểm riêng khác với cha mẹ. Tuổi này, cũng khao
khát được tự do hơn và làm chủ các hoạt động của
mình.
Ngược lại, cha mẹ cứ in trí rằng con mình còn

nhỏ, còn phải nhắc nhở con mọi điều. Cha mẹ cũng ít
đoán được những tâm tư, khao khát đang chi phối con
mình và nghĩ rằng cung phụng vật chất là đã đủ. Chắc
cháu cũng biết, cha mẹ rất thương cháu mà thương
theo cách của họ. Nhiều bạn trẻ than phiền rằng họ
được thương, nhưng không được hiểu. Mấu chốt của
vấn đề là ở đó. Cha mẹ cũng đau khổ vì không hiểu
nổi con mình.
Đây là giai đoạn khủng hoảng mà hầu hết các

gia đình đều phải trải qua. Quan hệ là quá trình hai
chiều. Cả hai bên đều phải khoan dung và cố gắng
xích lại gần nhau. Cháu không nói ra điều mình suy
nghĩ làm sao ba mẹ hiểu được. Cháu nên kiên trì nhẹ
nhàng tiếp cận và tâm sự với mẹ. Bất đầu từ những
điều dễ chấp nhận, không gây sốc quá. Nếu cháu có
thái độ bực tức, phản đối thì hỏng việc hết. Cô biết việc
này không dễ chút nào, nhưng mong cháu cố gắng.
Thư cháu viết quá cô đọng nên cô không đủ

dữ kiện để có những đề nghị cụ thể hơn. Dù sao, để
bụng những ấm ức của mình là không tốt, cháu nên
điện thoại hay trực tiếp gặp một nhà tư vấn tâm lý để
giãi bày. Lòng cháu sẽ nhẹ nhàng hơn. Mặt khác giai
đoạn khó khăn này rồi sẽ qua. Cháu hay thử gọi trung
tâm Tư vấn Hồn Việt, ĐT: 9320548 - 9320549. Chúc
cháu giải tỏa được tâm tư của mình.
Con đâu còn nhỏ nữa…
Kính gửi cô Oanh, gia đình con là gia đình nề

nếp nhưng con không thể chịu được, vì con đã 14 tuổi
đâu còn là con nít, mà hễ con làm gì cũng b ị cha mẹ
b ắt lỗi, rầy la.
Hôm họ thím và b ác con lại cãi nhau vì con.

Thím hay la mắng con những điều vô lý. Cô giúp coi
có cách nào để hòa hợp với gia đình mà không b ị áp
lực.
Cô rất thông cảm với cháu. Cũng có khi vì quá

lo lắng cho con mình mà cha mẹ hay la rầy. Xã hội
ngày nay khác xưa nhiều lắm. Tiếc rằng, nhiều bậc cha
mẹ không được học hỏi để nuôi dạy con khéo léo hơn.
14 tuổi là đã lớn như cháu nói. Nhưng ở tuổi

này các cháu cũng đang trải qua một giai đoạn biến
đổi tâm sinh lý phức tạp. Dễ bay bổng nhưng cũng dễ
xẹp như chiếc bánh bao về chiều. Lúc vui, lúc buồn bất
chợt. Lắm khi ta cũng thất vọng với người lớn nên đâm
ra chai lì, dù không cố tình. Cháu hãy nhớ lại xem có
khi nào vô tình mà làm cho cha mẹ buồn không? hơn
nữa cháu cũng nên tìm cơ hội tâm tình với mẹ cha,
chăm sóc họ và chia sẻ trách nhiệm trong gia đình;
cha mẹ nào cũng thích điều đó. Nếu có dịp tốt, cháu
cũng có thể thưa thật là mình bị áp lực hơi nặng, đồng
thời sẵn sàng sửa chữa khi cha mẹ nói đúng.
Có một điều đáng tiếc là bác và thím cũng xen

vào chuyện gia đình cháu để la mắng hay cãi nhau vì
cháu. Điều này, cháu có thể khéo léo thưa với cha mẹ:
chuyện riêng của gia đình cần được tôn trọng.
Nếu trường cháu có phòng tư vấn tâm lý thì

cháu nên đến gặp và tâm tình với cô/ thầy tư vấn. Bằng
không, cháu nên liên hệ với Trung tâm Tư vấn Gia đình
và trẻ em, 57 Phạm Ngũ Lão, Phường Thái Bình, Quận
1, Thành phố Hồ Chí Minh, Điện thoại: 8215878.
Cháu nên đi gặp các nhà tư vấn, cháu nhé.
Cháu đang học cho ba mẹ
Cháu học cũng khá. Khi nào cháu được điểm

9, điểm 10 thì b a mẹ cháu vui, khen ngợi cháu, còn
khi cháu đạt điểm 7 thì mẹ cháu lại b uồn thiu, còn
điểm 6 thì mẹ cháu như là đau khổ cô ạ. Muốn b a mẹ
vui lòng lên cháu luôn cố gắng.
Nhưng cháu không phải là… siêu nhân,

muốn gì được nấy. Vì thế mỗi khi được điểm dưới 7 là
cháu đau khổ, khi nghĩ đến thái độ của mẹ cháu, dù
cháu đã b ằng lòng với số điểm đó. Cháu đang học
cho b a mẹ cháu chứ không phải cho chính mình. Vì
vậy mà đôi khi cháu rất cháu học vì mệt mỏi. Cháu
phải làm sao đây hả cô?
Cha mẹ nào cũng đặt nhiều kỳ vọng nơi con

cái. Cháu đã “lỡ trớn” đạt điểm 9, 10 rồi nên cha mẹ
cháu đặt cho cháu chỉ tiêu cao. Dĩ nhiên sự mong chờ
này trở thành một áp lực cho cháu.
Đạt điểm 6 là vì cháu bê trễ hay khả năng

cháu chỉ tới đó? Cháu có thật hài lòng với số điểm này
không? Hay đây là một cách nói phản ứng lại với thái
độ của cha mẹ? Cô nghĩ, phần đông - không phân biệt
già trẻ - khi làm một việc gì đó, ai cũng thích đạt thành
tích cao. Còn đạt được hay không lại là chuyện khác.
Cháu nên nhẹ nhàng giải thích cho cha mẹ

hiểu, kỳ vọng quá cao của ông bà đang là gánh nặng
tâm lý cho cháu. Nhưng đồng thời cháu cũng nên học
thật tốt và thật đều các môn để cả nhà đều vui.
Đúng là học phải cho cháu nhưng một phần

cũng để làm vui lòng người thân nếu sự mong đợi ấy
không quá đáng.
Chúc cháu tiếp tục học giỏi.
Chán ngán trụ hạng xuất sắc
Cô ơi, ở trường, cháu thường được thầy cô

khen ngợi, nêu gương phấn đấu cho các b ạn. Ở nhà,
cháu là niềm tự hào của cha mẹ, là ao ước của các
b ác hàng xóm mỗi khi họ la mắng con. Cháu luôn đạt
thành tích học tập xuất sắc, nhiều năm liền đứng ở top
5 của lớp…
Nhưng cô ơi, giờ đây cháu cảm thấy mệt mỏi,

chán ngán khi cứ mãi trụ hạng xuất sắc mà không còn
được một giờ thảnh thơi, không có thời gian chơi
những trò chơi mình thích.
Cháu học tự sáng đến đêm, hết học ở trường

thì học thêm với thầy dạy kèm - những môn học mà
sau này cháu sẽ thi đại học; học Anh văn ở trung tâm
để sau này đi du học theo kế hoạch của b a mẹ; học
vẽ, học nhạc để đời sống tinh thần phong phú… Cháu
thèm được đạp xe đạp đi học, thèm được đá b óng, thả
diều như các b ạn hàng xóm, thèm làm một người
b ình thường… Cô ơi, cháu phải làm gì b ây giờ?
Cô vô cùng thông cảm với cháu. Xung quanh
ta có không ít người trẻ bị làm “tù nhân của kỳ vọng”
như cháu. Ban đầu mình cố gắng, được cha mẹ khen
mình thích. Cha mẹ càng thích và yêu cầu cao hơn
nữa, mà quên rằng sức của con mình có hạn. Riết rồi
mình sống như một người máy. Còn cha mẹ thì là nạn
nhân của sức ép của xã hội, một xã hội chạy theo
những giá trị giả tạo và đầy sự cạnh tranh.
May mà cháu phát hiện kịp thời. Tình trạng

này kéo dài có thể khiến cháu bị stress, trầm cảm hay
phản đối một cách vô ý thức bằng cách đi bụi đời. Mọi
thứ sẽ hỏng hết. Cháu học giỏi, không có gì phải lo.
Cháu có thể bỏ bớt những môn phụ như vẽ, âm
nhạc… thậm chí không cần luyện thi đại học.
Cháu hãy can đảm trình bày nhẹ nhàng cho

cha mẹ. Thà bớt “xuất sắc” mà không bị trầm cảm, dẫn
đến chán đời, bỏ cuộc. Cha mẹ có thể giận một chút
nhưng rồi sẽ qua đi. Làm theo ý mình mà làm đúng thì
không có tội lỗi gì. Hạnh phúc của bản thân thì chỉ có
mình mới vun đắp được. Cảm ơn cháu đã thay mặt
nhiều bạn trẻ viết thư này.
Cô mong các bậc cha mẹ đọc để nghĩ lại,

không làm hại con mình do thiếu hiểu biết.
Cháu không phải là thần thánh
Cô ơi ai cũng khen cháu thông minh, cháu

cũng thấy mình như vậy, cháu tiếp thu nhanh trong
học tập, điểm số luôn đạt 9, 10. Ba mẹ cháu tự hào về
cháu luôn khuyến khích và khen ngợi cháu ngoan,
học giỏi. Nhưng mà có điều kỳ cục là thỉnh thoảng
chẳng may cháu b ị điểm 7 hay 8 là mẹ cháu b uồn
hẳn. Mẹ b ảo: “Con học sa sút rồi đấy nhé, sao tuần
này có tới hai điểm 8?”.
Cô ơi cháu không phải thần thánh để luôn đạt

điểm 10, trong khi điểm 8 cũng là giỏi rồi, thế mà sao
không làm người lớn vui lòng?
Thường thường chúng ta tiến bộ nhờ kỳ vọng

của người xung quanh đặt vào mình, nhưng nếu kỳ
vọng này không hợp lý thì nó trở thành một gánh nặng.
Nhiều cha mẹ vì muốn con thực hiện ước mơ không
thành của mình, lại kỳ vọng quá cao ở con mình, khiến
cho sự mong chờ này trở thành một áp lực tâm lý. Đặc
biệt trong thời buổi chạy đua theo tiền tài, quyền lực
hiện nay.
Cô thông cảm với cháu và đồng ý với cháu

rằng đạt 8 điểm là tốt rồi. Có lẽ mẹ cháu chỉ muốn
khích cho cháu cố gắng hơn, mà không ngờ đây là
một áp lực tâm lý đối với cháu. Chỉ có một cách giải
quyết vấn đề là làm sao mẹ cháu hiểu điều này. Cô
hoàn toàn ở ngoài cuộc, không thể làm gì giúp cháu
được. Chỉ có mình cháu mới tự cứu mình, bằng cách
lựa lời để giải thích cho mẹ hay nhờ một người thân
trong gia đình giải thích giùm.
Chúc cháu can đảm để cởi mở với mẹ.
Làm sao bảo vệ ước mơ?
Theo em, các b ậc cha mẹ b ây giờ luôn mong

muốn con cái trở thành… b ậc thiên tài. Họ b ắt con học
rất nhiều, và yêu cầu quá cao mà không nghĩ đến tâm
trạng của con cái mình. Em có cảm giác, con người -
đặc b iệt là giới trẻ Việt Nam, không phải là một sinh
vật sống mà là một cái máy. Họ chỉ là những con b úp
b ê không có tình cảm riêng, mà lúc vào cũng b ị áp đặt
đi theo con đường mà b ố mẹ đã chọn. Đôi lúc em
muốn có quyền tự quyết định cuộc sống của mình. Có
lẽ, b ố mẹ muốn b ảo vệ con cái khỏi những hiểm nguy
của cuộc sống, nhưng họ lại không nghĩ coi cái đang
muốn gì, cần gì.
Với tư cách là người con, em vô cùng cảm

kích tấm lòng của b ố mẹ, nhưng không có con đường
vào trải đầy hoa, mà còn có những chỗ hụt, những hòn
đá cản đường. Em muốn đi trên những con đường đó,
con đường mà em đã chọn dù nó có đầy đá và gai
nhọn.
Giới trẻ chúng em muốn vào đời b ằng chính
hành trang mình đã chuẩn b ị.
Tuy nhiên giới trẻ nói chung quá nhút nhát, có

khi muốn mãi sống trong vòng tay cha mẹ nên không
dám cãi lại b ố mẹ để b ảo vệ con đường của mình.
Ngay b ản thân em cũng thế.
Vậy làm sao để b ảo vệ được ước mơ của

mình, đồng thời được b ố mẹ đồng ý?
Cô để gần như nguyên vẹn câu hỏi khá dài

của em như một bức tâm thư đầy bức xúc của thế hệ
trẻ gửi cho thế hệ đi trước.
Cô vui mừng với hai lý do. Thứ nhất em cảm

nhận được và biết ơn tình thương của cha mẹ đối với
con cái. Thứ hai, em hiểu ra rằng đường đời là đầy
chông gai. Nhưng lại muốn đi trên con đường đó. Đây
là một thái độ trưởng thành, chính đáng. Nhưng cô
cũng thấy trong bức thư một mâu thuẫn. Tuổi trẻ vừa
muốn xông pha lại không dám rời khỏi vòng tay cha
mẹ và cãi lại cha mẹ để thực hiện ước mơ của mình.
Tại sao có mâu thuẫn này?
Theo cô, cha mẹ, cũng như các em, đang

chịu một áp lực xã hội khủng khiếp.
Đó là giá trị ảo của đồng tiền, của quyền lực

và nghĩ rằng nó sẽ giải quyết tất cả. Trong khi đó, điều
mà con người cần là hạnh phúc, mà đồng tiền chưa
chắc gì đem lại được hạnh phúc. Ngày ấy, ai cũng đầy
tham vọng nên cha mẹ mong muốn con cái sẽ thực
hiện ước mơ không thành của mình. Trong khi đó, các
nhà tâm lý khẳng định rằng, trong nghề nghiệp cần
phải chọn nghề theo khả năng và sở thích. Vì có ưa
thích công việc đó ta mới làm tốt và sống vui với nó.
Như một nhà tâm lý nói: “Không ai có được hạnh phúc
khi thực hiện mục đích do người khác vạch ra”.
Cô cũng hiểu nỗi lo âu của cha mẹ trước bao

hiểm nguy của cuộc sống.
Xã hội ngày nay phức tạp hơn xưa nhiều mà

cha mẹ lại không theo kịp những gì con cái tiếp xúc,
suy nghĩ với sự bùng nổ thông tin và các phương tiện
công nghệ cao. Càng lo càng muốn che chở, níu kéo.
Thời nay cái gì cũng phải học. Ở các nước có

đầy dẫy các trường học làm cha mẹ để hiểu tâm lý các
lứa tuổi, để hiểu con mà không cần phải đọc lén nhật
ký của nó hay theo nó tò tò, để thuyết phục không cần
đòn roi, để làm bạn với con mà không sợ mất uy tín.
Cha mẹ Việt Nam rất thiệt thòi ở điểm này. Bắt buộc họ
giáo dục con theo lối cũ là giữ chúng như đứa con nít,
chở che quá đáng, quyết định thay chúng. Trong khi
đó, giáo dục là biến một em bé thành người lớn ở
từng giai đoạn. Ở mỗi giai đoạn, trẻ phải học tự quyết
và gánh lấy trách nhiệm cho bản thân. Ví dụ 3 tuổi ăn
một mình, không đút nữa, 5 tuổi tự chọn lựa và thay
quần áo, chọn lựa và thay quần áo. Lớn hơn một chút
nhận trách nhiên trong công việc nhà… Đó là cách
trang bị cho các em khi ra đời có thể tự lập và tự tin.
Tuổi trẻ ngày nay thiếu tự tin, một phần vì trong gia
đình không được học làm người lớn.
Còn phía các em phải làm gì? Trước tiên phải

chứng minh sự trưởng thành của mình. Học hành cho
ra trò, có trách nhiệm với bản thân và gia đình. Tập
cách nói lên ý nghĩ của mình sao đó cho cha mẹ dễ
chấp nhận. Bởi lẽ lắm khi vì quá bức xúc ta có thể làm
“đùng đùng”, giận dỗi, chai lì…
Các em hãy cứ ước mơ. Sự căng thẳng ban

đầu chắc chắn sẽ được xóa tan.
Phần II. NGHĨ VỀ BẢN THÂN
Làm sao để cháu không nhút nhát

Cháu không đẹp, nên…
Ngoại hình cháu không ổn?
Thường xuyên bị ám ảnh
Kiệt sức vì mặc cảm
Cháu rất mặc cảm
Cháu bị chối bỏ
Cháu hoàn toàn bế tắc
Buồn chán chính mình!
...
Làm sao để cháu không nhút nhát
TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần II. NGHĨ VỀ BẢN THÂN
Thưa cô,
Cháu 16 tuổi đang học lớp 11. Tính cháu nhút

nhát, thiếu tự tin đến mức nói chuyện với ai, cháu ít
dám nhìn thẳng vào mặt người ta và khi ai đó quá tập
trung vào cháu, cháu cũng không thể nói chuyện rành
mạch được. Cháu đã cố gắng để b ớt nhút nhát b ằng
cách nói chuyện nhiều hơn, nhưng nhiều khi điều đó
lại càng làm cháu mất tự tin hơn. Cô có cách nào giúp
cháu, ít nhất là nói năng với mọi người được b ình
thường? (Phương)
Cháu là đứa vô dụng?
Cháu không hiểu sao từ nhỏ cháu luôn b ị mẹ

la mắng, chê b ai là đoảng vị, vô dụng, lớn lên không
b iết làm gì ăn. Nhiều lúc cháu cố gắng giúp mẹ làm
việc nhà, học giỏi, vẽ đẹp… nhưng mẹ không chú ý
đến những điều tốt cháu làm vì mẹ không nhìn thấy
những cố gắng của cháu. Mẹ làm cháu tin rằng, có lẽ
cháu là đứa vô dụng thật. Cháu phải làm gì để thay đổi
cái nhìn của mẹ về cháu? Cháu phải làm gì để chứng
tỏ thật ra cháu cũng không đến nỗi nào (Hồng Hà).
Đáng lẽ cô trả lời riêng, nhưng vấn đề của hai

cháu xuất phát từ những nguyên lý chung. Hành vi của
ta (nhút nhát hay cảm thấy mình không ra gì) xuất phát
từ ý tưởng mà mình có về bản thân. Ở khía cạnh
chuyên môn, người ta gọi đó là HÌNH ẢNH BẢN THÂN
(self image). Và chính hình ảnh về bản thân quyết định
cách nghĩ về lối sống của ta.
Trong hình ảnh này, Ý THỨC VỀ GÍA TRỊ BẢN

THÂN (self esteem) hay ý thức tự quý trọng mình là vô
cùng quan trọng. Người có ý thức cao về giá trị bản
thân luôn sống lạc quan, tự tin dễ đạt tới hạnh phúc.
Đây không hẳn là người tài ba xuất chúng hay thành
đạt cao mà có thể là người bình thường từ chị quét
rác, anh công nhân đến các vị giáo sư… vì là con
người bẩm sinh ai cũng có giá trị. Đó là những người
bình thường tin ở cuộc sống nghĩ rằng mình có ích, dù
làm việc lớn hay nhỏ… Một số người có ăn học, thành
công trong kinh doanh đôi khi có ý thức thấp về giá trị
bản thân. Họ không tin vào mình, sống bi quan, luôn
thấy mặt trái của cuộc sống.
Hình ảnh về bản thân trong đầu chúng ta hình
thành từ người khác, do cách nhìn, cách nghĩ và cách
họ cư xử với chúng ta. Đặc biệt, từ những người thân
thiết gần gũi như cha mẹ thầy cô, bạn bè rất quan
trọng. Ví dụ, mẹ của Hồng Hà, cứ chê bạn hoài, riết rồi
bạn in trí là mình vô dụng thật. Hai đứa học sinh mẫu
giáo vừa rời lớp học, khoe với cha bức tranh mình mới
vẽ. Trẻ con thì chỉ biết nguệch ngoạc những đường nét
thô thiển thôi. Nhưng hai người cha phản ứng khác
nhau. Người thứ nhất vò nát “bức tranh” và nói “Con lại
đem thêm rác về nhà”. Người cha thứ hai thì khen con:
“Con giỏi quá, bức tranh thật đẹp giống cái nhà ghê!
Ba sẽ dán lên tường do cả nhà xem”. Đứa trẻ thứ nhất
có thể có tiềm năng hội họa, nhưng tiềm năng này bị
dập tắt. Nó tin rằng không bao giờ nó vẽ được. Đứa trẻ
thứ hai có thể vẽ không hay, nhưng rất tự tin và sẽ
phấn đấu học vẽ.
Cô đề nghị Phương xem xét kỹ cách cha mẹ

giáo dục cháu. Có những bậc cha mẹ vì quá lo cho
con mà che chở bảo bọc quá đáng, không cho con
chọn lựa và quyết định những gì thuộc khả năng ở lứa
tuổi của nó. Khi cha mẹ không tin con thì con không
thể tự tin. Để khắc phục tính nhút nhát, việc cần làm
không phải là nói nhiều, mà xem xét lại điều gì đã làm
cháu mất tự tin. Hãy mạnh dạn nhìn lại và phát hiện
những mặt mạnh của mình (vì ai cũng có mặt tích cực)
để lấy lại sự tự tin. Hãy quý trọng và yêu thương chính
mình, phát huy những mặt tốt của mình. Quan trọng
nhất hãy chứng tỏ với người thân là mình có giá trị.
Mình làm được nhiều điều.
Còn Hồng Hà thì nhận rõ nguyên nhân khiến

mình cảm thấy là “đứa vô dụng”. Hãy đừng tin hẳn vào
những điều mẹ nói. Hãy giải thích vấn đề với ba hay dì,
cậu hoặc bạn thân của mẹ. Và nhờ họ giải thích: chính
cách làm của mẹ đã gây tổn thương cho con cái. Cũng
có khi mẹ có vấn đề tâm lý gì đó cần trị liệu.
Không ít cha mẹ lầm tưởng rằng chê bai, rầy

la, so sánh con với trẻ khác là thách thức cho chúng cố
gắng thêm. Ngược lại, điều này rất tổn hại cho sự phát
triển nhân cách của trẻ. Khi trẻ có lỗi thì phạt thật
nghiêm minh, nhưng không nhắc đi nhắc lại một điều
đó. Không tiết kiệm lời khen dù trẻ làm được một điều
tốt rất nhỏ. Điều này sẽ làm phát triển lòng tự tin, giúp
trẻ có một hình ảnh đẹp về bản thân để sống tích cực.
Hãy tập cho trẻ tính tự lực và tự lập theo độ

tuổi của nó.
Cháu không đẹp, nên…
Trong lớp cháu có một số b ạn gái rất xinh

đẹp, ăn mặc thời trang, sành điệu. Các b ạn ấy rất tự tin
và tự hào về sự nổi b ật của mình, nhất là về chuyện
các b ạn được nhiều b ạn trai chú ý, săn đón. Cháu
không đẹp, b ù lại cháu học giỏi nhưng chẳng được
b ạn trai nào chú ý mà có khi các b ạn còn ganh tỵ với
cháu vì cháu học giỏi hơn. Đôi khi cháu cũng ước
mình xinh đẹp, điều ước này có tầm thường không cô?
Cái đẹp của phụ nữ gồm hai mặt: vẻ đẹp bên

ngoài và những phẩm chất bên trong như lòng nhân
ái, tính dịu dàng, sự thủy chung, giỏi giang… Chính
những phẩm chất bên trong này tạo ra cho người phụ
nữ cái duyên.
Vẻ đẹp bên ngoài chỉ thu hút nhất thời, cái

duyên mới thật sự cầm giữ sự thu hút đó một cách lâu
dài.
Nam giới khi chơi với bạn gái thì họ thường

thích và bị thu hút bởi người đẹp. Nhưng khi lấy vợ thì
họ tìm người phụ nữ đức hạnh, giỏi giang. Chuyện xảy
ra trong lớp cháu mới là chuyện đùa cợt với tình yêu
thôi, chưa phải là tình yêu đích thực nghiêm túc. Con
trai dễ đùa cợt với những bạn gái dễ dãi, nhưng người
con gái còn cần ở họ sự tôn trọng nữa.
Đàn ông có chút xu hướng sợ đàn bà giỏi,

nên các bạn trai trong lớp ganh tỵ vì cháu học giỏi hơn.
Cháu cứ mặc kệ và hãy đặt sự tự tin đúng chỗ.
Đó là sự học giỏi và nghiêm trang, không dễ

dãi của mình. Suy nghĩ của chị em phụ nữ ngày này bị
quảng cáo bóp méo khiến cho họ đặt sự tự tin ở vẻ
đẹp bên ngoài, ở sự sành điệu. Đây là những giá trị
phù du. Thật đáng tiếc nếu một cô gái thông minh như
cháu lại nghĩ như họ.
Cháu đừng mơ đến cái đẹp bên ngoài làm gì,

cứ vun đắp những giá trị tinh thần mà cháu có. Thời
gian và cuộc sống sẽ trả lời ai đúng ai sai.
Ngoại hình cháu không ổn?
Cháu là sinh viên Đại học Sư phạm, chỉ còn 2

tháng nữa là cháu ra trường, vậy mà… Cháu học giỏi
nhưng ngoại hình không ổn. Cháu cao 1,5m nhưng
nặng tới 51kg, mập quá cô ạ. Đi dạy học phải mặc áo
dài, nhưng cháu mập và lùn như hạt mít, trông xấu
lắm cô ơi.
Cháu đã giảm ăn mấy tháng và nhảy dây,

nhưng không hiệu quả. Cô ơi, nếu cháu vẫn mập thì
làm thế nào để tự tin mặc áo dài đi dạy?
Để thành công trong cuộc sống, lòng tự tin

phải được đặt đúng chỗ. Đó là ở giá trị thật, là nhân
cách, phẩm chất của con người. Ngoại hình không
đóng vai trò quyết định. Một người có thể không đẹp,
thậm chí xấu nhưng nếu lịch sự có duyên, biết đối
nhân xử thế người ta cũng quên đi ngoại hình của họ.
Cháu có lý do chính đáng để tự tin vì cháu học giỏi. Cô
hy vọng rằng cháu cũng sẽ là một cô giáo tốt.
Chuyện “mập ốm” không phải lĩnh vực chuyên

môn của cô, cháu nên đi gặp bác sĩ Lê Thúy Tươi, tại
Bệnh viên Y học Dân tộc Thành phố Hồ Chí Minh - Là
chuyên gia hàng đầu về lĩnh vực này, để được BS chỉ
dẫn cho cách tập luyện và kiêng cữ khoa học.
Cháu không nên để mình bị ám ảnh bởi

ngoại hình, bởi điều đó không cần thiết.
Thường xuyên bị ám ảnh
Năm nay cháu 13 tuổi. Cháu thường xuyên có

cảm giác lo lắng, sợ hãi là cháu hoặc người thân sắp
chết. Cháu phải học nhiều ở trường, lại học thêm nên
nhiều lúc cháu hay b ị nhức đầu, giống như b ị stress
và rất mau quên mọi việc, cô giáo dặn gì về nhà cháu
đã quên ngay. Đọc b áo, cháu thấy người ta nói người
cao tuổi mới hay quên, còn cháu nhỏ xíu mà đã b ị
b ệnh hay quên rồi. Cháu phải làm gì đây?
Có thể là cháu đang bị stress vì học quá

nhiều. Cũng có thể những nguyên do khác trong cuộc
sống gia đình để tạo ra một áp lực tâm lý khiến cháu
hay lo lắng, sợ hãi. Điều này cũng là xảy ra với học
sinh ngày nay. Nếu “bệnh hay quên” hoặc “ám ảnh
chết chóc” xảy ra với cháu ngày càng nghiêm trọng
hơn thì cháu cần tâm sự với cha mẹ, để cha mẹ đưa
cháu đi khám ở bác sĩ tâm thần càng sớm càng tốt
(Trung tâm Sức khỏe Tâm thần, 192 Bến Hàm Tử,
Quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh).
Cháu đừng lo rằng khi đi khám “tâm thần” có
nghĩa là cháu… không bình thường hay bị… điên mà
là kiểm tra xem có vấn đề nào ảnh hưởng đến tâm lý,
thần kinh của cháu. Khi nguyên nhân gây nên những
triệu chứng hay quên, bị ảm ảnh của cháu được biết
chính xác, bác sĩ sẽ hướng dẫn cháu cách điều trị hiệu
quả. Mọi việc sẽ qua.
Kiệt sức vì mặc cảm
Suốt 4 năm học đại học em sống rất khép kín

và mặc cảm về chiều cao (1,40m) và đôi mắt cận thị
nặng. Em chỉ lo học mà không tham gia b ất cứ một
sinh hoạt vào ở trường. Hồi ở ký túc xá, b ạn trai em tới
thăm tại phòng em, trong lúc các b ạn cùng phòng
khác về quê, anh đã hôn môi em và em không thể
cưỡng lại. Chúng em ở tư thế nằm và “quan hệ” với
nhau tuy vẫn mặc nguyên quần áo. Lúc ấy cửa phòng
đang mở và H vô tình đi ngang qua. Cô này ganh tị với
em về một số vấn đề nên đã đi nói xấu em (có thêu
dệt thêm) với nhiều người. Một hôm đi ngoài đuờng
một mình, em b ị một đám 5 - 6 tên cười hô hố và nói
nhiều điều rất khó nghe… Em rất nhục nhã, đã nghĩ
đến chuyện quyên sinh, nhưng vì gia đình, em đã cố
gắng vượt qua. Em đã đổi trường, học tại chức và đậu
thêm môn Anh văn. Sau đó em đi dạy Anh văn cấp III,
công việc cũng êm xuôi nhưng áp lực tâm lý quá nặng
nề… nên em đã nghỉ. Hiện nay em đang làm ở một cơ
quan thủy sản, nhưng không thích công việc này.
10 năm qua em luôn sống trong lo sợ. Em chỉ
mong sao khi đi ngủ em sẽ ngủ mãi mãi để hợp thức
hóa sự ra đi của mình.
Gia đình em rất gia giáo, b a má em coi trọng

sự thành đạt của con cái. Ba em rất độc đoán và gia
trưởng. Má em rất khắt khe và thường nói về lỗi lầm
của người khác như thế này: “thà coi như không có
nó”. Nếu em không phạm sai lầm đó, 10 năm qua em
sẽ rất tự tin. Hiện nay, em có nhiều nỗi b ận tâm:
- Làm giáo viên, năng lực có nhưng “không

đủ tư cách”.
- Công việc hiện tại (nuôi cá), em không thích,

và không đủ năng lực và mang tính rủi ro cao.
- Sự thật nào rồi cũng sẽ phơi b ày ra ánh

sáng, chỉ là sớm hay muộn mà thôi. Em không muốn
danh dự gia đình em b ị hoen ố vì em. Ba má em sẽ
không chịu đựng được sự thật này. Em thật đáng trách
phải không cô?
- Hiện nay có một người đang muốn tiến tới

hôn nhân với em. Em có nên kể cho anh ta nghe
không? Em đang hoàn toàn kiệt sức và mong câu trả
lời của cô từng giây từng phút.
Em kiệt sức là phải rồi vì tối ngày em tự dày vò

mình với những chuyện không đâu!
Trước tiên là việc “quan hệ”. Như em nói, áo

quần còn nguyên, vậy thì làm sao… “quan hệ” được?
Chắc chắn có không ít thiếu nữ bị những “tai nạn nhỏ”
như em, nhưng rồi mọi sự sẽ qua. Em không có tội lỗi
gì hết. Chuyện bạn H đi nói xấu em, em hãy quên đi.
Điểm xuất phát của mọi khó khăn là em bị

một mặc cảm quá lớn về ngoại hình, nên em nhìn mọi
vấn đề bằng một lăng kính màu xám. Cô nghĩ, H và
đám thanh niên đã cười em, sau 10 năm, họ đã quên
hết rồi. Có thể họ không còn nhớ đến tên em nữa. Một
yếu tố khác ảnh hưởng đến tâm lý của em, gia đình
quá “gia giáo” khiến cho em luôn lo sợ mình không
hành động đúng. Từ mặc cảm tự ti em lại đi tới mặc
cảm tội lỗi một cách vô lý. Em đang dạy học tốt lại nghỉ
vì “bị áp lực tâm lý nặng nề” (một áp lực tự mình tạo
cho mình vì em cho rằng mình đã mất “danh dự” và
không còn “tư cách” để làm một nhà giáo). Tinh thần
càng xuống khi em chọn một công việc mà em không
ưa thích. Cũng tự em làm khổ cho em mà thôi.
Luẩn quẩn với mình như vậy cho nên không
lạ gì khi em bị bao vây bởi một nỗi “lo sợ” vô căn cứ.
Đó là sợ “sự thật ấy” bị phơi bày ra ánh sáng! Mà sự
thật nào đâu, ngoài cái “tai nạn nhỏ” xưa kia. Em hỏi,
có nên nói thật chuyện cũ với người bạn trai muốn
cưới em không. Cô nghĩ, em khoan nói gì cho tới khi
chính em nhận định đúng về “sự thật” đó.
Nhưng trước khi nghĩ tới hôn nhân, em nên đi

chữa trị tâm lý để thoát khỏi hai mặc cảm đang dày vò
em: mặc cảm tự ti và tội lỗi. Em sẽ không thể nào tìm
được hạnh phúc khi cái nhìn của em về cuộc đời bị
bóp méo trầm trọng như hiện nay.
Để tự giải thoát mình, em hãy lập tức tìm tới

một nhà tâm lý trị liệu giỏi hay một bác sĩ tâm thần
(như tại bệnh viện Tâm Thần Thành phố Hồ Chí Minh)
để được giúp đỡ. Chỉ với lá thư của cô thôi, chưa đủ
để giúp em.
Cháu rất mặc cảm
Thưa cô, cháu là một học sinh lớp 8, rất mặc

cảm vì mặt cháu có nhiều mụn. Khi ra đường, mọi
người hay nhìn và chê, còn b ạn b è thì chọc ghẹo.
Cháu rất ít b ạn thân và cũng không dám nói chuyện
nhiều với b ạn cùng lứa tuổi. Cháu đã đến nhiều b ác
sĩ. Thời gian đầu điều trị, mụn có b ớt, nhưng sau đó lại
nổi lên như cũ. Hiện giờ cháu đang uống thuốc B.A.R.
Mụn có giảm, nhưng cháu sợ nó nổi lên lại. Cô chỉ
giúp cháu cách khắc phục? Cháu cảm ơn cô.
Nổi mụn là một hiện tượng khá phổ biến ở

lứa tuổi của cháu. Rồi chuyện ấy sẽ qua đi. Điều cô lo
nơi cháu không phải là mụn, mà sự lo âu quá đáng.
Đó có thể là một thứ bệnh.
Rất có thể chính bệnh lo âu của cháu ảnh

hưởng tới mụn vì một điều đã rõ trong y khoa và tâm lý,
bệnh lo âu ảnh hưởng tới bệnh ngoài da.
Tuổi trẻ ngày nay chịu ảnh hưởng rất nặng

bởi các quảng cáo về mỹ phẩm. Đối với các “ông bà
thầy” quảng cáo, con người tìm được sự tự tin không
phải ở những phẩm chất tinh thần, tài năng hay đức độ
(những giá trị thật) mà ở làn da, mái tóc.
Cũng vì thế người ta đặt sự tự tin không đúng

chỗ và trở nên mặc cảm vì những lý do vớ vẩn. Ngày
nay không ít phụ nữ và bạn trẻ là nạn nhân của cách
suy nghĩ sai lầm này. Không biết cháu có tưởng tượng
thái quá không, khi cho rằng “khi đi ra đường mọi
người hay nhìn và chê, bạn bè chọc ghẹo”. Chẳng lẽ
mọi người thiếu tế nhị đến thế và đánh giá người khác
qua làn da. Có khi vô tình tự cháu khuếch đại ý tưởng
này. Cháu càng buồn khổ khi cứ tiếp tục tránh né giao
tiếp với bạn bè…
Cháu nên xét lại những mặt mạnh đáng hãnh

diện nơi mình. Ví dụ như siêng năng, học giỏi, hiếu
thảo, có nhiều tài vặt, tốt với bạn bè… Cháu hay tập
trung suy nghĩ vào mục đích muốn đạt tới trong tương
lai.
Nghĩ tới những người khổ hơn mình gấp bội

như trẻ lang thang, khuyết tật người già neo đơn…
Chừng ấy cháu sẽ thấy mình may mắn biết bao.
Cô không có lời khuyên cho làn da về mặt y tế
vì không thuộc chuyên môn của mình, nhưng cô có thể
khuyên cháu chữa bệnh lo âu cháu hay tìm đến một
bác sĩ tâm thần và theo cô việc chữa trị sẽ đơn giản và
nhanh chóng thôi.
Chúc cháu an tâm.
Cháu bị chối bỏ
Cô ơi, cháu không b ị gia đình chối b ỏ mà

cháu nghĩ b ị xã hội chối b ỏ. Cháu đang học lớp 12, vì
gia đình khó khăn quá mà phải b ỏ học, phụ cha mẹ
kiếm tiền nuôi b a em ăn học. Trình độ dở dang như
cháu chẳng b iết xin việc ở đâu, khi mà quảng cáo tìm
người trên b áo chỉ toàn đòi hỏi b ằng cấp.
Cháu chỉ có thể xin làm b ảo vệ (cũng không

dễ) hoặc làm phụ hồ, công việc vất vả nhưng không
ổn định và thu nhập thấp. Muốn có công việc tử tế
cháu phải đi học nghề, vừa tốn tiền, vừa tốn thời gian
mà cháu đang phải làm người giúp việc nhà cho một
gia đình: làm vườn, quét dọn nhà. Cô có thể chỉ cho
cháu làm thế nào?
Xã hội không cố tình từ bỏ cháu, mà đặc điểm

của những nước nghèo, chậm phát triển là không thể
cung ứng việc làm cho mọi người dân. Các bạn trẻ
như trường hợp của cháu hiện nay không ít và không
nên xem bất cứ một công việc lương thiện nào là xấu
hay thấp hèn, kể cả giúp việc gia đình. Cháu đang làm
một việc rất đáng khen là giúp ba mẹ nuôi các em đi
học.
Sự lạc quan và phấn đấu của cá nhân rất

quan trọng. Đọc báo ta thấy nhiều nhà khoa học,
doanh nhân giỏi xuất thân từ làm ruộng, chăn trâu…
Cháu có thể tận dụng thời gian rảnh rỗi ôn thi

để lấy tấm bằng phổ thông trước đã. Sau đó tính
chuyện học một nghề nào đó.
Chúc cháu lạc quan và may mắn.
Cháu hoàn toàn bế tắc
Là sinh viên Kinh tế năm 3 nhưng trước cuộc

sống năng động này cháu cảm thấy mình rất lạc lõng.
Cháu là người nhút nhát, thụ động, hay lo sợ, hồi hộp
thiếu quyết đoán, sống vô tâm, hời hợt và thiếu tin
tưởng mọi người. Học lực của cháu giảm sút nhiều so
với hồi phổ thông (lúc ấy cháu là học sinh giỏi). Cháu
học kém và tâm lý không ổn định khiến việc học và
cuộc sống không suôn sẻ như trước. Cháu luôn cố
gắng để không thua ai nhưng càng cố càng đuối.
Trong khi đó gia đình cháu lại không mấy

đầm ấm, cha mẹ hay cãi nhau không hiểu và chia sẻ
với con cái mà luôn áp đặt. Cháu. cũng không có b ạn
b è, cháu rất cô đơn và hoàn toàn b ế tắc. Mong nhận
được lời khuyên của cô để cháu sống tốt hơn.
Trên đời này không ai chỉ có toàn là ưu điểm

hoặc khuyết điểm. Trong mỗi con người đều có điểm
mạnh và điểm yếu. Những khuyết điểm mà cháu tự kể
ra về mình không thuộc về bản chất mà do tác động
của môi trường và giáo dục. Nghĩa là chúng hoàn toàn
có thể sửa được.
Nhưng cháu lại có một ưu điểm thuộc về bản

chất: cháu có đủ thông minh để học tập ở cấp phổ
thông. Tư chất này vẫn còn đó. Nhưng như cháu nói,
sức học của cháu đã giảm sút do tâm lý bất ổn, do sự
bất hòa và thiếu chia sẻ với con cái của cha mẹ. Đó là
những yếu tố tác động từ bên ngoài mà mình có thể
khắc phục.
Sự đánh giá bản thân của cá nhân thường

chủ quan và phụ thuộc vào trạng thái của mình vào
thời điểm đó: hoặc quá bi quan hay quá lạc quan.
Cháu đang bi quan nên nhìn vào bản thân chỉ thấy đen
là đen.
Cô đề nghị cháu hai chuyện. Một là suy nghĩ

xem các yếu tố và môi trường, xã hội nào đã làm cho
cháu nhút nhát, thụ động sợ hãi… Nếu là do bên
ngoài thì cháu hoàn toàn có thể khắc phục và tự sửa
đổi từ từ, từng bước một. Cháu cũng hãy nhìn rõ bản
thân mình để thấy những ưu điểm (mà cháu chưa chịu
nhìn nhận). Hãy nâng niu và phát huy các ưu điểm ấy,
ví dụ như vận dụng tối đa trí thông minh sẵn có để học
giỏi trở lại. Cháu còn những ưu điểm nào khác?
Chẳng hạn như khéo tay, hát hay, thương trẻ em…
Hãy phát huy chúng. Đừng trông chờ hay đổ

lỗi cho người khác.
Nếu cháu thấy quá bế tắc thì nên nói chuyện

với một nhà tham vấn tâm lý. Ví dụ như cô Ngọc tại
Nhà văn hóa Phụ nữ vào chiều thứ ba, năm, bảy.
Chúc cháu thêm can đảm.
Buồn chán chính mình!
Cô Oanh kính đến,
Cháu đang b uồn lắm. Cháu không hiểu sao

mình lại có tính tình đáng ghét như vậy. Cả vật chất và
tình cảm, cái gì không có cháu lại muốn có, đến khi có
được cháu lại không cần nữa, rồi khi mất đi cháu lại
hối tiếc vô cùng. Tại sao cháu lại như vậy và theo cô
cháu phải làm thế nào để không đáng ghét như thế
nữa?
Cháu không nói rõ tình huống cụ thể dẫn

cháu tới thất vọng, nên cô không biết cách nào để góp
ý cho cháu thật hiệu quả.
Nhưng nói chung “ghét mình” là một sai lầm

to lớn, vì nếu cháu ghét ai đó thì cháu sẽ không bao
giờ giúp họ sửa đổi được. Nếu cháu muốn giúp một
người bạn sống tốt hơn, trước tiên cháu phải tỏ ra
thương mến và thông cảm với họ thì họ mới đáp ứng
với cháu. Kế đó, cháu giúp họ thấy mặt mạnh của họ
để họ tăng sự tự tin, sau đó mới giúp họ nhìn nhận
những khuyết điểm để sửa chữa.
Các nhà tâm lý thường nói “hãy yêu bản

thân”, “hãy đối xử với bản thân một cách nhẹ nhàng” là
vậy. Đây không phải là sống ích kỷ dễ dãi, nhưng phải
có cái nhìn tích cực về bản thân mới giúp “nó” thay đổi
được. Cháu hay đối xử với mình như người bạn thân,
hãy nhìn nhận những ưu điểm để quý trọng chúng,
sau đó mới nhìn thẳng vào những khuyết điểm để sửa
chữa.
Cháu nói: “cái gì không có cháu lại muốn, có

rồi cháu không cần nữa, mất đi cháu lại hối tiếc”… Đó
là cháu thiếu một lập trường vững chắc, một hệ thống
giá trị ổn định trong cuộc sống, bởi lẽ các giá trị tinh
thần cao đẹp (như sống có ý nghĩa, sống vị tha, tình
thương, tình bạn…) là những giá trị vĩnh viễn, làm sao
có rồi bỏ được?
Cháu hãy bình tâm suy nghĩ lại, trả lời cho
mình mấy câu hỏi sau: mục đích sống của tôi là gì, tôi
có kế hoạch nào để đạt được mục đích đó, cái gì là
quý nhất đối với tôi, trên đời mà không có nó tôi sẽ
không hạnh phúc…? Chúc cháu hạnh phúc.
Cháu không bình thường
Con là nữ sinh lớp 12. Con có một nỗi b uồn

không b iết tỏ cùng ai. Con có một b ạn gái thân, người
ấy lớn tuổi hơn con. Con luôn có cảm giác thương nhớ
b ạn, không ai có thể thay thế hình ảnh b ạn trong trái
tim con. Bạn rất tốt thương con và lo lắng cho con,
chúng con chưa làm gì xấu, chỉ chơi thân tình, giúp đỡ
nhau, nhưng lòng con cảm thấy b uồn mỗi khi b ạn đối
xử tốt, thân thiết với ai khác, con cảm thấy ghen tỵ.
Mọi người dị nghị nói xa gần về mối quan hệ

của chúng con b ảo là tụi con b ị đồng tính luyến ái.
Con cũng không nhận thức được tình cảm đó đúng
hay sai, mình có là người b ình thường không. Con
cũng từng quen b iết nhiều b ạn trai, có b ạn rất tốt, yêu
con nhưng trái tim con giá lạnh, không thể nào rung
động trước những tấm chân tình ấy. Xin cô cho con lời
khuyên.
Thực chất trong mỗi chúng ta đều có cái gì đó

bình thường và bất bình thường. Thật khó mà phán xét.
Trong xã hội từ khi có loài người, luôn có một tỷ lệ nhỏ
người đồng tính luyến ái. Có người do bẩm sinh, có
người do tâm lý.
Làm việc lâu năm với học sinh và sinh viên cô

luôn bắt gặp những trường hợp bạn gái thích người
cùng phái. Sau một thời gian rồi cũng qua. Với một số
bạn, do họ chứng kiến cảnh xào xáo giữa cha mẹ nên
sợ đàn ông, sợ hôn nhân. Nhưng tình yêu thì vẫn cần,
nên họ lại hướng vào bạn cùng phái. Có thể còn nhiều
nguyên do khác nữa.
Dù sao điều này (nếu có) cũng không phải là

một tội lỗi khi mình không làm hại ai. Cảm giác ghen tị
của cháu trong tình bạn cũng là điều tự nhiên, còn sự
không rung cảm trước các bạn trai cũng chưa phải là
bằng chứng là cháu bị đồng tính luyến ái. Biết đâu
cháu chưa gặp được “một nửa” của mình.
Cô có một cô học trò “thề” sẽ không biết tới

đàn ông vì quá buồn trước cảnh cha cô làm khổ mẹ
cô, với vợ hai, vợ ba. Lúc ấy cô ta cũng chơi rất thân với
một bạn gái khác. Nhưng rồi một người đàn ông đã
đến, yêu cô ấy chân thành và muốn đi đến hôn nhân,
cô ấy đã nhận lời. Giờ đây cô ấy có một gia đình hạnh
phúc, có cháu nội ngoại đầy đủ. Cô bạn kia cũng đã
lập gia đình, hai người vẫn là bạn thân. Hy vọng cảm
xúc của cháu chỉ là tạm thời, và mong cháu đừng quá
băn khoăn, tự kỷ ám thị mình… không bình thường.
Cháu muốn sống bình thường
Thưa cô, cháu là một đứa con gái không b ình

thường. Cháu nghe mọi người xung quanh nói thế.
Trông cháu có vẻ cứng cỏi, hơi ngang tàng như con
trai. Cháu chơi với các b ạn gái trong lớp cũng luôn
phải nhường nhịn, che chở giống như cháu là con trai
vậy. Cháu không thích b ạn trai mà hay chơi với b ạn
gái.
Nhưng thật sự thì cháu không b iết cháu là ai.

Ba mẹ cháu cũng không có ý kiến gì về chuyện này.
Năm nay cháu 16 tuổi, b ắt đầu suy nghĩ nghiêm túc về
b ản thân mình, cháu muốn mình là nam hoặc là nữ,
chứ không thích mọi người trêu đùa gọi cháu là pê-đê.
Cháu cũng không thích mình là pê-đê, mà muốn sống
như một người b ình thường, đúng là mình. Cháu phải
làm sao?
Nhiều người thật sự là sai lầm khi cứ thấy

con gái có vẻ mạnh dạn thì gán cho cái từ “pêđê”.
“Pêđê” là người có xu hướng đồng tính luyến ái nghĩa
là yêu người cùng giới tính, chứ không chỉ là có vóc
dáng hay vài đặc tính tâm lý nào đó.
Theo cháu tự mô tả, cô thấy cháu không có gì

là “pêđê” hết. 16 tuổi chưa quan tâm đến con trai cũng
không quá đặc biệt. Hay thích chơi với bạn gái cũng
bình thường, miễn là không bị thu hút với những cảm
xúc đặc biệt như tình yêu. Mà có cũng không sao vì đây
có thể là những cảm xúc tạm thời, rồi sẽ qua.
Cháu sinh ra là con gái không có lý do gì để

tự hỏi mình phải trở thành con trai hay con gái, ngoại
trừ về mặt sinh lý có vấn đề gì đó. Nhưng theo cháu
nói thì cha mẹ cháu không có ý kiến gì về việc này. Vậy
thì, cháu đừng để mình bị in trí bởi lời ra tiếng vào của
người xung quanh, hãy cố gắng sống như một đứa
con gái bình thường.
Cháu tôi có bị đồng tính?
Cháu tôi đang học lớp 8, hiện ở chung với tôi

vì b a mẹ cháu b ất lực về cách dạy dỗ cháu. Lúc học
cấp 1, cháu là học sinh giỏi, ngoan. Lên cấp II, tự
dưng cháu thích chơi với con gái, dáng đi, điệu b ộ
giống hệt con gái. Cháu học hành ngày càng sa sút,
b a mẹ la rầy thì cháu cãi rất hỗn, con trai mà luôn
chăm chút thân hình, dùng kem trị mục, keo xịt tóc…
Mọi người trong gia đình nghi ngờ, không b iết

cháu có b ị đồng tính hay không, dù cháu không có b ất
thường về cơ quan sinh dục, cơ thể phát triển b ình
thường. Mong cô tư vấn giúp chúng tôi cần phải làm
gì?
Cháu chị đang ở vào “tuổi mới lớn”, một giai

đoạn thay đổi khó khăn của đời người để từ một đứa
bé trở thành người lởn. Sự thay đổi về tâm sinh lý
khiến cho trẻ bị khủng hoảng, lúc vui lúc buồn. Có khi
chướng hay ương bướng, lập dị. Có khi để tự khẳng
định mình, chúng có những hành vi “không giống ai”.
Cũng không hiếm thấy những đứa con trai
yểu điệu như con gái và những đứa con gái mạnh dạn,
ồn ào như con trai. Cũng có những người đàn ông lớn
tuổi thích diện, làm điệu một chút. Chúng ta không nên
quá lo lắng vì những biểu hiện này.
“Đồng tính” là xu hướng tình yêu và tình dục

với người đồng giới tính. Cháu chị lại thích chơi với
con gái nên chưa có gì đáng lo. Những biểu hiện đặc
biệt của cháu sẽ không nghiêm trọng nếu người lớn
coi nó như bình thường thay vì xúm nhau gọi nó là
“pêđê”, “đồng tính” v.v… Hãy phớt lờ chuyện ấy. Thay vì
rầy la, người lớn nên nhẹ nhàng định hướng cháu về
các hoạt động mạnh mẽ của nam giới như thể dục thể
thao v.v… và khen thưởng cháu khi cháu đạt hiệu quả
tốt.
Chị có nói cha mẹ cháu bất lực trong giáo dục

cháu. Nên hiểu đây là một quá trình hai chiều. Không
chỉ có đứa con hư mà chính cha mẹ không biết cách
dạy dỗ, chăm sóc tinh thần của đứa con. Những biện
pháp mạnh như đánh đập, chửi bới tất yếu sẽ tạo sự
hỗn hào từ phía trẻ.
Kỷ cương mà nhẹ nhàng, nghiêm khắc

nhưng thông cảm, một chút khoan dung và khôi hài rất
cằn thiết đế giúp tuổi này vượt qua khủng hoảng. Cha
mẹ ngày nay cần phải học hỏi về tâm lý lứa tuổi, chị à.
Cháu có bị nhiễm HIV không?
Thưa cô, cháu tên H., năm tay cháu 15 tuổi.

Cháu đang có chuyện b uồn và rất lo lắng. Hồi nhỏ, khi
mới học lớp 2, cháu đã vô tình xem phim sex do các
cậu cháu mướn về. Do quá tò mò, sau đó cháu và chị
gái (hơn cháu 1 tuổi) đã nhiều lần làm “chuyện ấy”,
nhân lúc b ố mẹ cháu đi làm.
Lớn hơn, dần dần hiểu b iết, hai chị em không

làm chuyện đó nữa. Nhưng gần đây, “chuyện ấy” cứ
lởn vởn trong đầu cháu, cháu không thể nào quên
được. Cháu cảm thấy mình là tội phạm, đã làm
chuyện xấu xa, cháu không dám nhìn mặt mọi người
và rất sợ hãi. Hai chị em cháu cùng giới tính, cùng
huyết thống lại làm chuyện b ậy b ạ với nhau, như vậy
chúng cháu có b ị hiểm HIV/ AIDS không cô? Cháu
còn nhỏ, không tự đi xét nghiệm một mình được.
Chính vì chuyện này cháu chẳng dám kết b ạn với ai.
Xin cô chỉ cho cháu nên làm gì để thoát khỏi tình trạng
này.
Cháu hãy yên tâm, vì trên đời này chắc chắn
có rất nhiều trẻ em đã làm những chuyện như cháu.
Cháu không có tội vì hồi đó còn nhỏ quá chưa biết gì.
Tội hay không là những người lớn đã để cho các cháu
coi phim sex.
Những hình ảnh đó nếu có theo cháu suốt

đời cũng bình thường, vì tâm lý con người là như vậy.
Thỉnh thoảng nếu nó có xuất hiện cháu cũng mặc kệ,
đừng quá lo lắng, căng thẳng. Điều đáng quan tâm là
cái mặc cảm tội lỗi đang bám cháu. Cô hy vọng một
khi đã biết mình không có tội thì cháu xóa bỏ được
mặc cảm. Nhưng việc này cũng không phải dễ.
Nếu thấy quá khó, cháu có thể đi nói chuyện

với một nhà tư vấn tâm lý để giải tỏa từ từ. Cháu có thể
tới Trung tâm Tư vấn tâm lý Nhà Văn hóa Phụ nữ các
chiều thứ ba, năm, bảy sau 17 giờ.
Còn chuyện nhiễm HIV thì ít có khả năng.

Chắc cháu đọc đâu đó là người đồng tính luyến ái dễ
bị nhiễm. Nhưng không thể nhiễm mà không có con vi
rút! Các cháu làm chuyện ấy với nhau mà không có
“quan hệ” với người ngoài có nguy cơ thì đâu có thể
nhiễm. Nhưng để hoàn toàn an tâm, hai cháu có thể
tới Trung tâm Tư vấn xét nghiệm vô danh (ATS) tại số
53 Vũ Tùng, Bình Thạnh xin xét nghiệm. Khách hàng
tới đó thuộc đủ lứa tuổi, cả tuổi của cháu. Các cô chú ở
đó rất dễ thương và sẵn sàng lắng nghe giúp đỡ.
Để sống yên tâm, vui vẻ, cháu nên phấn đấu

học tập tốt và làm những công việc có ích cho bạn bè.
Những việc tích cực này sẽ giúp cháu quên đi nhưng
nỗi ám ảnh đang dày vò cháu.
Cháu không thích làm việc nhà
Cháu là học sinh giỏi nhiều năm liền. Cháu

dành nhiều thời gian cho việc học. Ba mẹ cháu rất hài
lòng về kết quả học tập của cháu, nhưng lại b uồn về
chuyện cháu không thích và chẳng b iết làm việc nhà.
Mẹ cháu thường b ảo: “Con gái học giỏi mà chẳng b iết
làm việc nhà thì chưa phải là phụ nữ thật sự, chẳng ai
muốn cưới. Mẹ càng la cháu, cháu càng không thích.
Cháu nghĩ, sau này có gia đình riêng thì cháu mướn
người giúp việc cũng được. Vấn đề là tổ chức gia đình
chứ đâu phải hùng hục trong b ếp mới là phụ nữ. Cháu
nghĩ vậy đúng không cô?
Để cô nói chuyện của cô cho cháu nghe. Hồi

nhỏ, cô cũng chằng biết gì về việc nhà và thời của cô -
cách đây năm, bảy chục năm - các gia đình trung lưu ở
tỉnh có nhiều chứ không chỉ một hai người giúp việc.
Đến 19 tuổi, cô sang Mỹ học mới thấy vô cùng xấu hổ.
Trong ký túc xá, sinh viên ở một hay hai người một
phòng và tự giặt giũ, làm vệ sinh phòng. Lúc đó lần
đầu tiên cô cầm cây chổi và vụng về đến nỗi cô giám
thị phải giúp đỡ! Còn các cô bạn Mỹ của cô thì rất giỏi.
Ở các nước phát triển, người ta đi làm xí nghiệp hết,
người làm việc nhà rất ít. Họ làm theo giờ, vài buổi
trong tuần và phải được trả lương theo quy định chung.
Nên chỉ có những gia đình rất khá giả mới mướn
người làm. Vì vậy trong gia đình phương Tây, cha mẹ
con cái chia nhau làm việc nhà. Còn mẹ cô thì hay nói:
“Nữa lớn làm “bà chủ” con phải có kinh nghiệm cụ thể
trong từng việc nhỏ mới biết sai bảo người ta”.
Khi cô về nước, ba cô không chỉ hãnh diện vì

cái bằng xã hội học của cô, mà còn rất hài lòng với sự
giỏi giang của cô trong công việc nhà. Nước mình rồi
đây sẽ phát triển và người giúp việc nhà sẽ ngày càng
khan hiếm. Đồng ý là mai mốt có tiền cháu có thể
mướn người làm, nhưng cháu cũng phải có ít nhiều
kinh nghiệm mới tổ chức được việc nhà một cách vén
khéo và điều khiển được người giúp việc.
Quan trọng hơn hết là một thái độ sống

không xem thường công việc tay chân. Mai này chồng
con của cháu cũng sẽ rất thích những món ăn mà tự
tay cháu nấu. Rồi cháu sẽ tìm được niềm vui rất đặc
biệt khi làm người thân trong gia đình vui lòng. Cô thấy
nhiều phụ nữ rất mê nấu ăn vì đó là một công việc
sáng tạo. Người phụ nữ không cần phải làm hết mọi
thứ, nhưng phải biết làm.
Hơn nữa, sau này khi trở thành một bà mẹ,

cháu cũng nên tập cho con cái biết làm việc nhà để
chúng chuẩn bị vào đời. Thay vì bực bội, lẽ ra mẹ cháu
nên tập cho cháu cùng làm những chuyện nhỏ từ lúc
bé. Khi công việc trở thành thói quen thì không còn
đáng ngại. Dù không bị bắt buộc, cháu nên bắt đầu tự
phục vụ mình.
Cháu muốn
Thưa cô, cháu 14 tuổi, năm tay cháu học lớp

9. Từ nhỏ cháu được b a mẹ nuông chiều, không phải
mó tay vào b ất cứ việc gì ngoài việc học. Nhưng b a
mẹ cháu thỉnh thoảng vẫn la rầy cháu là “đoảng vị, tiểu
thư”.
Cháu đang có kế hoạch, lên cấp III sẽ

chuyển ra Hà Nội học vì gia đình cô cháu đang sống ở
đó. Hy vọng ở môi trường mới, cháu có thể học tính tự
lập, sống tự lập để hoàn thiện hơn b ản thân khi không
có b a mẹ b ên cạnh. Mong cô tư vấn cho cháu có nên
thực hiện kế hoạch này không và những khó khăn
nào đang đợi cháu.
Vấn đề ở đây là khi biết ba mẹ cưng chiều

quá mức cháu đã phản ứng như thế nào? Tỏ ra tự lập,
nhận lấy trách nhiệm trong nhà như một người lớn.
Hay ỷ lại vào đó để khiến cho cha mẹ trách cháu là
“đoảng vị, tiểu thơ”…?
Việc cháu muốn ra Hà Nội ở với cô là một

phản ứng hờn dỗi, hay một kế hoạch tích cực? Nếu
đây là một ý định tốt thì không có lý do gì cháu không
bàn trước với cha mẹ. Một yếu tố thứ hai cần nghiên
cứu là cô cháu có sẵn sàng đón cháu về nhà mình
không? Điều kiện sinh sống có cho phép tăng thêm
một nhân khẩu không?
Cô biết có nhiều cha mẹ chiều con quá mức

rồi trách chúng ỷ lại. Cần có một sự điều chỉnh từ phía
cha mẹ nữa. Sửa một thói quen rất khó, đặc biệt là bớt
sự lo lắng và tin tưởng ở con lại còn khó hơn. Nhưng
tại sao cháu không nghĩ tới việc thẳng thắn trao đổi với
cha mẹ? Đề nghị cha mẹ bớt lo lắng và phân công
một số công việc trong nhà cho cháu để cháu chứng tỏ
sự trưởng thành của mình.
Phần III. NHÀ TRƯỜNG
Đời không công bằng?

Chúng cháu đang khủng hoảng
Thầy không gương mẫu?
Ba cháu có nên tố cáo?
Cô giáo không công bằng?
Chọn chỗ đứng “cô đơn”
Cháu bị bạn TẨY CHAY
Không muốn bạn bị xa lánh
Lớp cháu có “đại ca”
...
Đời không công bằng?
TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần III. NHÀ TRƯỜNG
Cháu đang học lớp 9. Như mọi năm, quận

cháu vẫn tổ chức thi học sinh giỏi nhưng cháu không
được chọn đi thi môn nào cả. Rất thích môn Văn và đã
chuẩn b ị kỹ cho kỳ thi học sinh giỏi từ lâu, nhưng cô
giáo vẫn không chọn cháu, trong khi đó một b ạn tên
T., rất chảnh, toàn chép văn mẫu lại được chọn đề thi.
Cháu thật sự rất b uồn vì đời sao không công b ằng tí
nào phải không cô?
Cháu không nên buồn vì chuyện này làm chi

cho mệt. Không phải cô giáo cố tình bất công, nhưng
do hạn chế chung của xã hội còn tính hình thức, có khi
người ta không phân biệt được thật giả. Đến cô bạn có
điểm cao nhất môn văn ở kỳ thi vừa qua, mãi một thời
gian về sau người ta mới phát hiện cô ấy là siêu sử
dụng văn mẫu.
Có người nói “phải là nhân tài mới phát hiện

được nhân tài” cháu à! Và trong cuộc sống, người ta
thường đề cao nhân tài bằng lời nói, không ít nhân tài
bị bỏ quên, nếu họ trung thực, thẳng thắn.
Và trong xã hội còn lắm thứ bất công ghê

gớm hơn nhiều. Lấy ví dụ như giữa các quan tham lấy
nhà nhà nước trị giá bạc tỉ làm của riêng và người lãnh
đạo vô gia cư.
Có điều đáng mừng là giá trị thật sẽ không

bao giờ mai một dưới con mắt của người thật việc thật.
Chúng cháu đang khủng hoảng
Nhóm chúng cháu hôm nay ngồi trò chuyện

với nhau trong chuyến picnic hè, tự nhiên các b ạn đề
cập đến chuyện thất vọng, mất niềm tin ở các thầy cô
giáo. Đáng chán nhất là chuyện thầy cô vì tiền “móc”
học trò đi học thêm, thầy cô b án điểm, thầy tống tình
lấy điểm…
Sao vậy cô? Thầy cô dạy chúng cháu văn

hóa, dạy chúng cháu làm người mà lại suy đồi, tha
hóa đạo đức đến vậy, thì hỏi chúng cháu b iết tin vào
đâu?
Theo cô, các giáo viên “cá biệt” nêu trên cũng
chỉ là nạn nhân vì thu nhập trong ngành giáo dục quá
thấp và trầm trọng hơn họ là sản phẩm của những căn
bệnh thành tích, tiêu cực trong ngành và là “thủ phạm”
của một nhân cách kém cỏi.
Nhưng số thầy, cô “cá biệt” ấy không nhiều.

Ngành nào, nghề nào cũng có những “con sâu làm
rầu nồi canh”, ngành giáo dục cũng không ngoại lệ,
nhưng những chuyện không hay xảy ra trong ngành
giáo dục, nhất là hiện tượng thầy cô “cá biệt” dễ trở
thành vấn đề nhạy cảm, gây sự bức xúc lớn trong xã
hội. Vì đó là những người “trồng người” có giá trị biểu
tượng và niềm tin rất cao.
Tuy nhiên, các cháu đừng quá thất vọng, vì

bên cạnh số thầy cô “cá biệt” ấy còn có nhiều những
thầy cô tốt, đáng quý, đáng trân trọng. Các cháu hãy
hướng tầm nhìn của mình vào những con người tích
cực để giữ vững lòng tin với thầy cô, không nên vì
người khác tiêu cực mà mình cũng tiêu cực theo.
Việc các cháu nêu vấn đề là một dấu hiệu tích

cực. Không chỉ nói mà còn hành động. Các cháu hay
bàn rộng rãi với tất cả các bạn bè và phụ huynh. Tranh
thủ cả các cô thầy không đồng tình với tiêu cực. Đừng
sợ thiệt hại nhất thời nếu không đi học thêm. Có thiệt
thòi chút đỉnh cũng chấp nhận vì mọi khó khăn sẽ vượt
qua.
Dù sao vấn đề mà các cháu nêu lên không

phải nhỏ vì có một tác giả nói: “Người ta chỉ, và chỉ có
thể giáo dục bằng con người của mình”.
Cảm ơn các cháu đã nêu vấn đề.

Thầy không gương mẫu?
Hầu như chẳng trường nào khuyến khích

giáo viên hút thuốc lá trong trường học, nhưng thầy
dạy Toán em không chỉ hút thuốc lá ở sân trường,
phòng giáo viên, mà còn hút cả khi đang dạy học.
Nhìn thầy hút thuốc, nhả khói, đang dạy lại ngừng nói
để châm thuốc hút, chúng em thấy không thích hợp ở
môi trường vào học đường.
Đã vậy thầy còn gọi học sinh là “mày” - một từ

chẳng lịch sự, không đúng phép xã giao, không tôn
trọng mình và học sinh. Các b ạn trong lớp em cảm
thấy rất khó chịu, vì giáo viên dạy điều hay lẽ phải,
gương mẫu để học sinh noi theo, thì thầy lại như vậy.
Tụi em định viết kiến nghị phản ánh cho Ban giám
hiệu, nhưng lại sợ thầy… trả thù.
Hút thuốc và thiếu lễ độ tuy không nặng như

tội bán đề thi, ăn hối lộ… nhưng cũng khó chấp nhận
đối với một thầy giáo đứng lớp Đặc biệt là trong thời
buổi toàn thế giới vận động bỏ thuốc lá.
Trước tiên các cháu thử trình bày với cô/ thầy
giám thị. Mọi việc sẽ nhẹ nhàng hơn. Cũng có thể nhờ
hội phụ huynh học sinh của lớp gặp và trình bày với
ban giám hiệu. Có khi thầy sơ ý vì không ai nhắc thầy.
Sau cùng, cũng có thể viết thư gởi thầy (cô) hiệu
trưởng.
Gì thì gì không thể chấp nhận một phong cách

phản giáo dục như vậy. Phong trào “làm sạch ngành
giáo dục” bắt đầu với chống gian lận trong thi cử rồi
đây sẽ phải quan tâm đến nhiều mặt khác, trong đó có
sự gương mẫu của các nhà giáo dục.
Ba cháu có nên tố cáo?
Cháu vừa học xong lớp 5 tại một trường điểm

của thành phố. Cô giáo chủ nhiệm lớp cháu rất… ác!
Bạn nào trả b ài không thuộc, không chú ý nghe giảng
là cô phạt b ằng roi (các cháu gọi là “b ảo kiếm”). Cô
b ắt học sinh xòe hai b àn tay và đánh roi lên tay; b ắt
học sinh nằm và vụt roi vào mông. Chúng cháu rất sợ,
thậm chí ghét cô giáo, nhưng không dám b iểu lộ thái
độ.
Tuần trước, cháu b ị cô giáo đánh sưng và

b ầm tím tay về tội nói chuyện với b ạn trong giờ học.
Cháu khóc quá trời, mẹ cháu phải lấy dầu nóng thoa,
b óp mật gấu cho tan vết b ầm. Những ngày sau, cháu
vẫn đi học nhưng rất chán nản. Ba cháu nóng ruột,
muốn vô trường nói chuyện với cô giáo hoặc tố cáo với
hiệu trưởng, nhưng cháu van xin không được làm vậy,
nếu không cháu sẽ b ị cô giáo trả thù.
Lạy trời, năm học đã hết rồi. Nếu cứ im lặng

thì các b ạn đàn em lớp sau của chúng cháu sẽ tiếp tục
khổ. Bây giờ mình phải làm sao hả cô?
Những gì cháu mô tả, nếu có thật, thì rất đáng

sợ. Ở các nước tiên tiến, cha mẹ đánh con cũng bị
đưa ra tòa. Những cha mẹ, thầy cô hay dùng vũ lực là
vì họ “yếu”. Yếu về kiến thức tâm lý và kỹ năng giáo
dục, nên không thuyết phục bằng các hình phạt mang
tính giáo dục.
Cô giáo của cháu đã bị stress nặng rồi đó và

đã mất khả năng tự kìm chế. Lẽ ra, cô phải được trị
liệu về tâm lý và không được cho đứng lớp, nếu không
thay đổi. Cô ngạc nhiên vì nhà trường về tình trạng này
kéo dài. Sao ba cháu không liên hệ với hội phụ huynh?
Cháu nghĩ đến thế hệ đàn em là đúng. Giảm nạn đánh
học trò cũng là góp phần cải tiến ngành giáo dục nước
nhà.
Để tránh sự trả thù, cha mẹ cháu nên liên kết

với các phụ huynh khác để thông tin cho nhà trường
hay cho cấp cao hơn nữa.
Cô hy vọng các vị có trách nhiệm trong ngành

giáo dục đọc được thư của cháu.
Cô giáo không công bằng?
Cháu đang học lớp 12 tại một trường có tiếng

của TP. Cháu có cảm giác cô chủ nhiệm là cháu
không công b ằng với cháu. Trước đây, trong giờ giảng
của cô, có một chi tiết cháu chưa hiểu rõ nên cháu nêu
thắc mắc và tranh luận cùng cô. Có lẽ cháu quá hăng
hái và tin vào lý lẽ của mình, cô lại không làm cháu
tâm phục khẩu phục được nên kết quả là cô không
vui.
Từ đó, cô có thái độ xa cách, lạnh lùng với

cháu, điều này thể hiện rất rõ qua mắt nhìn của cô.
Những hoạt động ở lớp, kiểm tra b ài… cô có vẻ thiếu
công b ằng trong phân xử đối với cháu. Cháu đang rất
chán nản cô ạ. Lúc đầu cháu cố tỏ ra b ình thường, lễ
phép với cô nhưng hiện nay thì cháu tỏ thái độ b ất cần.
Cô khuyên cháu nên như thế nào?
Khi tranh luận với cô giáo, mặc dù nội dung

tốt, nhưng có thể vì quá tự tin mà cháu đã trở thành…
khiêu khích cô giáo. Cháu hoàn toàn không cố tình hay
không ý thức, nhưng trong trường hợp này, cô giáo
khó mà không cảm thấy bị tổn thương. Không làm chủ
được cảm xúc, nên cô có thái độ lạnh lùng với cháu.
Thái độ bất cẩn của cháu sau này là không hay đâu, vì
giữa thầy trò không thể nào kéo dài cuộc chiến tranh
lạnh mà không dẫn tới hậu quả tiêu cực.
Cô đề nghị cháu tìm một dịp tốt để làm hòa

với cô giáo và xin lỗi cô vì mình đã quá đà khi tranh
luận. Nếu ở trong hoàn cảnh của cô giáo, chắc cháu
cũng thấy buồn.
Cháu hãy tập thông cảm và chấp nhận người

khác cả mặt mạnh lẫn mặt yếu của họ.
Chọn chỗ đứng “cô đơn”
Lớp cháu (lớp 11) chia thành nhiều nhóm

nhỏ. Mỗi nhóm kết b ạn với nhau theo “đẳng cấp”: xóm
nhà lá, nhà tôn, nhà ngói, b iệt thự. Chia nhóm như thế
thì cô đủ hiểu là “đẳng cấp” giàu nghèo rồi. Các b ạn tự
hình thành nhóm và phân chia như vậy, cũng kèn cựa
chuyện giàu nghèo, sành điệu, học giỏi, học dốt…
Nhóm “quý tộc” nhất lớp thì đi học b ằng xe tay

ga đời mới, điện thoại di động loại xịn, máy nghe nhạc
MP3 hàng hiệu… nhưng kết quả học tập lại “nghèo”
nhất với điểm số rất thấp, nhưng các b ạn lại vênh váo
b ảo rằng “Vật chất quyết định ý thức, ra đời chưa b iết
ai hơn”.
Tự xếp hạng thì cháu thuộc đẳng cấp nhà lá,

nhưng cháu không chơi với nhóm nào, quan hệ với
các nhóm vừa phải. Trong lớp cũng có vài b ạn như
cháu, không để b ị lôi kéo, mà tập trung cho việc học.
Nhưng nhiều khi chúng cháu cũng cảm thấy cô đơn,
lạc loài khi mình không thuộc nhóm nào. Một mình
cũng khó mà tồn tại vui vẻ, cô ạ. Theo cô thì sự lựa
chọn đứng một mình cháu có đúng không?
Phải thật dũng cảm mới dám sống theo sự

xác tín của mình. Và những người này luôn là thiểu số.
Theo cháu nói, cháu “quan hệ với các nhóm vừa phải”
và cũng có một vài bạn như cháu. Như vậy cháu không
hẳn là cô đơn.
Ngoài đời cũng có những người “cô đơn” như

cháu. Đó là những người tốt, trung thực, không chạy
theo phong trào, không a dua… Xã hội rất cần những
người “cô đơn” như cháu. Và hy vọng họ sẽ liên kết
nhau thành một khối mạnh để dân mình đỡ khổ.
Cháu bị bạn TẨY CHAY
Cháu đang học lớp 11. Cháu chăm học, luôn

là học sinh giỏi của lớp. Nhưng cô ơi, cháu đang là
nạn nhân của một nhóm b ạn trong lớp, trong đó có
b ạn thân của cháu. Các b ạn ấy b ảo cháu không giống
ai, sống xa cách với mọi người, thiếu hòa đồng. Chẳng
là thỉnh thoảng các b ạn rủ nhau trốn học để hát
karaoke, đi xem phim, rủ cháu cùng đi, nhưng cháu từ
chối vì cháu không muốn trốn học.
Các b ạn thích ăn uống, b ia b ọt nhưng cháu

không thích vì cháu không muốn đàn đúm, tốn tiền vô
b ổ, ngoại trừ thỉnh thoảng cùng nhau đi ăn kem thì
cũng vui. Có khi các b ạn hùa nhau tẩy chay không
chơi với một b ạn khác nhưng cháu vẫn nói chuyện,
vẫn chơi với b ạn ấy vì cháu thấy b ạn chẳng có lỗi gì
cả. Thế mà các b ạn đâm ra ghét cháu, tẩy chay cháu,
cho rằng cháu “ta đây”, không “trung thành” với các
b ạn. Cháu phải làm sao hở cô?
Tình hình xảy ra trong lớp cháu thật đáng

buồn. Nó phản ánh phần nào hiện trạng xã hội: người
xấu “ăn hiếp” người tốt. Người làm đúng ngoài đời
cũng không ít khi bị cô lập.
Cháu đã chọn cách ứng xử đúng, hãy tiếp tục

làm theo xác tín của mình. Tuy nhiên cháu nên cố
gắng hòa đồng với từng cá nhân, luôn luôn giúp đỡ họ
khi cần.
Dù sao ta không thể chấp nhận một xã hội

mà trong đó người tốt phải sợ người xấu như hiện nay.
Vài tiếng nói chống tiêu cực vừa qua đã khiến cho
người dân mạnh dạn hơn và từ từ cái tốt phải lấn át lại
cái xấu.
Trong lớp cũng vậy, cháu hay đi tìm thêm

đồng minh, chắc chắn có những bạn có suy nghĩ
giống cháu. Họ chỉ còn e dè thôi.
Có điều cô tự hỏi không biết giáo viên chủ

nhiệm có biết gì về chuyện này không, vì giáo dục
không chỉ diễn ra khi ta ngồi học mà trong mọi hoàn
cảnh. Nếu nhà trường quan tâm đến dạy người, thì đây
là cơ hội bằng vàng để thầy cô dẫn dắt học trò của
mình và giúp các em suy nghĩ và sống đúng.
Không muốn bạn bị xa lánh
Cháu và Tâm ở cạnh nhà nhau, cùng học

chung một lớp nên rất thân và tin tưởng nhau, mọi vui
b uồn đều chia sẻ cùng nhau. Được một thời gian, Tâm
nói với các b ạn khác về cháu b ằng những lời lẽ không
hay. Cháu đã b ỏ qua vì sợ sứt mẻ tình b ạn.
Vậy mà Tâm càng lúc càng nói những lời khó

nghe hơn. Cháu b ị các b ạn xa lánh dần, nhìn cháu
b ằng ánh mắt rất thương hại và khinh b ỉ. Rồi cháu
đâm ra thù ghét Tâm lúc nào không hay, chúng cháu
trở nên xa cách nhau. Các b ạn trong lớp cũng xa lánh
Tâm luôn.
Biết lỗi, Tâm đã nhiều lần xin lỗi cháu. Vẫn

còn mến Tâm nhưng cháu không thể nào tha thứ cho
Tâm được, lúc nào cũng cảm thấy còn thù hận b ạn ấy.
Nhìn mọi người xa lánh Tâm, lòng cháu đau nhói.
Cháu đã cố gắng dàn hòa các b ạn với Tâm nhưng
không thành, điều này làm cháu lại cảm thấy như
người có lỗi.
Thật lòng cháu không muốn Tâm cô đơn. Cô
có thể cùng cháu tìm lại sự thân thiện, tin cậy của các
b ạn? Làm sao cháu có thể quên đi sự thù ghét b ạn?
Bị xa lánh là một bài học đích đáng cho

những kẻ xấu miệng. Những người này phải hiểu ra
tác hại to lớn của những lời nói vô trách nhiệm. Cô
không thấy cháu có tội lỗi gì trong vụ này. Cháu là một
người bạn tốt là đàng khác.
Cô và cháu không có cách nào để làm lay

chuyển tình hình. Chỉ có chính Tâm mới cải thiện được
tình thế, khi quyết tâm chấm dứt tật xấu của mình. Phải
biết nó xuất phát từ đâu: mặc cảm, tính hay ganh tị, hay
bắt chước người lớn hoặc một nhu cầu tâm lý nào đó.
Muốn tự khẳng định hay lấy lòng người khác, chẳng
hạn. Tâm cần nói chuyện với một nhà tham vấn tâm lý
hay một người lớn có kinh nghiệm để tìm hiểu nguồn
gốc của vấn đề.
Bị xa lánh là bài học đầu tiên có ích. Xin lỗi

cũng tốt, nhưng chưa đủ. Tâm phải chừa bỏ tật xấu
của mình. Cháu nên giúp Tâm suy nghĩ kỹ, tìm hiểu tại
sao bạn đã nói xấu cháu.
Lớp cháu có “đại ca”
Cô ơi, trong lớp cháu (lớp 2) có 3 b ạn “đại ca”.

Các b ạn hay ra vẻ ta đây là anh Hai, sai phái chúng
cháu mua quà, thay phiên nhau nộp tiền 500đ một
ngày cho các b ạn, múc nước cho các b ạn uống… Nếu
không làm thì các b ạn đe dọa đánh chúng cháu. Cháu
tức lắm nhưng không dám chống lại vì sợ các b ạn trả
thù. Theo cô, chúng cháu có nên tố cáo các b ạn không
và làm thế nào vì chúng cháu còn nhỏ, không b iết
cách tố cáo thế nào cho khéo?
Đọc thư cháu, cô vừa ngạc nhiên vừa buồn vì

chưa gì mà trong cái xã hội nhỏ xíu của các bạn đã
xuất hiện “cường hào ác bá”. Lẽ ra chuyện này không
thể xảy ra nếu thầy cô nhạy bén và có cách dạy người
tốt hơn.
Dĩ nhiên là không thể để tình trạng này tiếp

tục. Nếu các cháu không biết làm cách nào thì nên
nhờ bố mẹ tìm hiểu kỹ nắm chắc các sự việc để rồi có
tiếng nói với nhà trường. Thư cháu gửi cho cô cũng là
bước đầu đánh động dư luận về điều đáng tiếc này.
Cô mong bạn đọc, nhất là thầy cô và phụ huynh, quan
tâm nhiều hơn đến các mối tương tác giữa học sinh
trong lớp.
Nếu các cháu lớn hơn một chút, cô sẽ khuyên

các cháu liên kết với nhau để phản đối hiện tượng này
vì người ngay không sợ kẻ gian, số đông (đúng) không
sợ thiểu số. Trước mắt, cháu nên báo cho bố mẹ biết
chuyện này.
Bạn cháu là một “anh hùng”
Cô ơi, lớp cháu vừa xảy một chuyện. Tại b ãi

giữ xe của trường, trong khi dẫn xe ra vô, do chật chỗ
nên b ạn Linh lỡ làm b ể một b óng đèn xi nhan sau xe
Spacy của b ạn Mỹ. Thế là b ạn Mỹ chạy xuống la mắng
té tát vào mặt b ạn Linh và miệt thị b ạn là “đồ khố rách
áo ôm, có b án cả đồ đạc trong nhà cũng không đủ tiền
đền cho tao cái đèn”. Bạn Linh không nói được lời nào,
chỉ òa lên khóc. Vấn đề là Mỹ đã xúc phạm Linh nặng
nề, khi quả thật nhà b ạn Linh thuộc diện xóa đói giảm
nghèo của trường.
Chuyện đang như thế thì b ạn Hùng từ trên

lớp lao xuống, hét lớn: “Mỹ đừng ỷ con nhà giàu và xúc
phạm người khác, người làm b ể đèn xe của Mỹ là tui,
tui chưa kịp nhận lỗi với Mỹ”. Rồi Hùng đem xe Mỹ đi
thay đèn khác. Vậy mà b ạn Mỹ vẫn mắng Linh, b ảo
Hùng là “anh hùng không phải lối”. Cháu là lớp trưởng,
cháu muốn tham gia phân xử chuyện này, nhưng
không b iết phải làm sao.
Xin cô cho cháu lời khuyên.
Cô khen cháu là một lớp trưởng có tinh thần

trách nhiệm. Việc đầu tiên phải làm là tìm hiểu sự thật.
Ai là người làm hư cái đèn. Linh phải được minh oan,
nếu không có lỗi. Nhưng nếu Linh là tác giả của cái tai
nạn ấy cũng không sao, vì trong điều kiện nơi để xe
chật chội như vậy thì ai cũng có thể lỡ tay.
Hùng quả thật là “anh hùng”, nhưng không

nên gánh tội của người khác làm gì. Tự Hùng bỏ tiền
đi sửa cái đèn là tốt lắm rồi. Linh sẽ thoải mái hơn nếu
Hùng nói đúng sự thật. Dù sao Hùng cũng rất đáng
khen, nhất là khi dám cho Mỹ một bài học.
Còn Mỹ, mới mười mấy tuổi đầu, dựa vào sự

giàu có (do người khác làm ra) mà sỉ nhục một người
bạn đáng thương thì quá… tệ Theo cô là “quê” nữa. Mỹ
cần nhận thêm nhiều bài học khác, để lớn lên không
thất bại vì tính hống hách vô lối của mình.
Bạn cháu ăn cắp
Thỉnh thoảng trong lớp cháu xảy ra tình trạng

mất cắp tiền, các b ạn nghi người này, người kia
nhưng chưa b ao giờ b ắt được quả tang. Tình cờ hôm
qua, giờ thể dục, cháu trở lại lớp thì b ắt gặp b ạn gái
khá thân ngồi gần cháu đang mở cặp xách của b ạn
khác, lục b óp lấy tiền. Đúng lúc b ạn b ỏ tiền vào túi
quần thì cháu b ước vô làm b ạn cũng hốt hoảng.
Cháu b ất ngờ nhưng vờ như không thấy. Sau

đó các b ạn phát hiện chuyện mất tiền (do b ạn b ị mất
kêu) nhưng cũng chẳng b iết là ai vì chỉ có hai người
b iết thì lại im lặng. Cháu đang rất khó xử không b iết
phải làm sao, nói cho các b ạn b iết hay im lặng luôn?
Cháu đang ở trong một tình thế thật khó xử.

Một bên là bạn thân, một bên là lợi ích chung của tập
thể. Tuy nhiên ăn cắp là một tật xấu, không thể dung
thứ. Cô đề nghị hai cách:
1. Thật nhẹ nhàng nhưng thẳng thắn cháu

hay nói với bạn rằng cháu đã bắt quả tang bạn ấy lấy
cắp tiền. Nhưng để bảo vệ danh dự cho bạn, cháu
không tố cáo. Chỉ yêu cầu bạn ấy hứa không bao giờ
ăn cắp nữa. Nếu tiếp tục xảy ra chuyện mất tiền trong
lớp, thì lúc đó cháu sẽ lên tiếng.
2. Báo sự thật cho giáo viên chủ nhiệm,

nhưng yêu cầu giữ bí mật tên cháu và cũng xin cô chủ
nhiệm lần đầu này giữ bí mật giùm bạn ấy.
Ngượng ngùng vì bị “cáp đôi”
Cháu đang cảm thấy rất b ực mình vì chuyện

“cáp đôi” của các b ạn trong lớp. Cháu và Lâm học
cùng lớp 8 rất thân nhau. Chúng cháu đối xử với nhau
vui vẻ, vô tư. Bạn thường giúp cháu trong học hành.
Nhưng một năm trở lại đây, các b ạn trong lớp “cáp đôi”
cháu và b ạn thì tự nhiên hai đứa ngượng ngùng,
không còn thân nhau như trước, đôi khi b ạn có vẻ lẩn
tránh cháu. Tại sao vậy cô?
Cảm xúc e lệ với người khác phái là một biểu

tượng hoàn toàn bình thường ở tuổi mới lớn. Có bạn
đứng trước người khác phái khớp đến nỗi nói không
ra lời. Thói quen cáp đôi trong tập thể cũng góp phần ít
nhiều làm cho các bạn ngượng ngùng với nhau.
Cảm xúc này rồi sẽ qua.
Nghèo đi đôi với hèn?
Cô Oanh ơi, con đang học lớp 12. Trong lớp

có lẽ con là đứa nghèo nhất. Con chỉ có 2 b ộ áo dài để
thay đổi khi đi học, ở nhà cũng chỉ 2 b ộ đồ cũ kỹ. Nhà
con nghèo lắm, cái ăn không đủ, lấy đâu ra mà diện.
Con học khá giỏi nhưng con cứ mặc cảm mình nghèo,
ít muốn kết b ạn thân với ai.
Nhiều b ạn đi học b ằng xe gắn máy, ăn mặc

mô đen, sử dụng điện thoại di động. Con chỉ có cái xe
đạp cũ mèm. Các b ạn nhà giàu thường chơi chung với
nhau, con mặc cảm nên cố tình tách rời mọi người.
Nhiều lúc con thấy mình nghèo nên cũng… hèn, sống
khép kín, không tự nhiên, ít tỏ thái độ. Con ráng phấn
đấu học giỏi để sau này có việc làm tốt, kiến được
nhiều tiền. Điều này có thể làm thay đổi cuộc đời và
tính cách con không cô?
“Chiếc áo không làm nên thầy tu”, xe xịn, quần

áo mô đen, điện thoại di động không nói lên giá trị thật
của một con người. Giá trị thật của mỗi chúng ta tùy
thuộc vào ta là ai, sống như thế nào, có những hoài
bão, lý tưởng nào. Có khi vẻ ngoài thật sành điệu mà
học hành lại bê bết, sống ích kỷ.
Trong một xã hội mới bước vào kinh tế thị

trường, người ta thường đề cao những giá trị dỏm.
Những người “yếu bóng vía” dễ chạy theo đám đông.
Trong cuộc chạy đua buồn cười này “mình cứ là mình”
thì mới hay. Nghèo không hề đi đôi với hèn. Mình có
trộm cắp của ai đâu mà xấu hổ. Cháu học giỏi, có ý chí
phấn đấu, hãy ngẩng đầu lên để đối xử với mọi người
một cách bình thường, đừng sống khép kín. Khi mình
không đến với người ta thì người ta sẽ không tới với
mình. Cháu không có gì phải mặc cảm và không nên
mặc cảm vì nó ảnh hưởng đến tính cách của cháu.
Cháu hãy thay đổi tính cách ấy ngay từ hôm

nay, vì cô e rằng chờ tới khi cháu giàu lên thì cuộc đời
cháu có thể thay đổi nhưng tính cách thì khó thay đổi.
Coi chừng khi giàu lên thì cái mặc cảm tự ti hôm nay
sẽ trở thành mặc cảm tự tôn để… trả thù đời.
Cháu là một người có giá trị, hãy ngẩng đầu

mà sống.
Tiêu xài phung phí
Bạn cháu sinh ra trong một gia đình khá giả,

so với các b ạn trong lớp, b ạn là một học sinh ăn sung
mặc sướng. Bạn thường mang theo khá nhiều tiền khi
đi học và tiêu xài rất hoang phí. Bạn hay b ao b ạn b è
trong lớp ăn hàng, hay mua quà tặng cho cháu. Cháu
đã nhiều lần khuyên nhủ b ạn b ớt tiêu xài, nhưng b ạn
không sửa đổi được. Cô khuyên cháu phải làm sao để
b ạn cháu b ớt được tính hoang phí?
Cô khen cháu, còn trẻ mà có ý thức tiết kiệm,

lại muốn giúp đỡ bạn. Khuyên lơn sẽ không ăn thua gì
đâu, vì theo cô, đây là một nếp sống, một thói quen
hình thành từ lâu trong đời sống gia đình rất khó sửa.
Cháu nên đưa bạn ấy đến gặp các trẻ mồ côi cơ nhỡ
thiếu thốn mọi bề để giúp đỡ, thay vì mua những thứ
“vớ vẩn” như cháu nói.
Việc này sẽ giúp bạn ấy xài đúng chỗ, dần

dần có thói quen chia sẻ với người nghèo và có ý thức
“điều chỉnh” sự phung phí của mình.
Nên có kê hoạch xài tiền chặt chẽ
Cháu đang mắc nợ đứa b ạn thân 300.000đ,

không b iết làm sao có tiền để trả. Cháu mắc nợ thế
này cũng do b a mẹ cháu quá chặt chẽ trong việc cho
cháu tiền tiêu vặt, uống nước… Mỗi tuần, mẹ cho cháu
100.000đ là gồm cả tiền xăng đổ xe đi học (khoảng
25.000đ). Còn 75.000đ để cháu tiêu vặt, uống nước…
Cháu 17 tuổi, đang học lớp 11, có nhiều b ạn

b è, đôi khi cháu cũng cần đi chơi và ăn uống với nhau.
Để b ạn b ao hoài cũng kỳ, nên thỉnh thoảng cháu cũng
b ao lại. Do không tính toán nên cháu thường xuyên b ị
thiếu tiền. Cháu vay b ạn cháu và đang tìm cách trả
b ằng cách nói dối: xin tiền mẹ để đóng học phí, mẹ
cháu b ảo mang b iên lai về, cháu không có. Mẹ đến
trường hỏi cô giáo thì lộ ra là cháu nói dối. Cháu đang
không b iết phải làm sao, trong khi b ạn cháu lại đòi nợ.
Gì thì gì, bất cứ trong tình huống nào, nói dối

là hạ sách. Việc cháu phải “có qua có lại” với bạn bè là
hợp lý và chấp nhận được. Cháu nên thú thật với mẹ
để thanh toán xong món nợ dù có bị rầy la một trận ra
trò.
Như cháu đã nói, cháu thiếu “tính toán”. Sau

này hãy tính toán kỹ hơn một chút. Mức “thu nhập” của
cháu không bằng các học sinh con nhà giàu, nhưng là
khá rồi so với những học sinh nghèo không có đồng
xu dính túi. Ăn sáng cháu khỏi lo, có đi uống nước với
bạn bè thì ráng nhịn xài một hai ngày. Nói chung, cháu
hãy tập xài tiền có kế hoạch và đừng bao giờ để mắc
nợ cháu nhé.
Điều đáng tiếc trong vụ này là sự khắt khe của

cha mẹ làm cho con cái sinh tật nói dối…
Hãy can đảm nói thật hết với mẹ.
Bị học trò “thử thách”
Thưa chị, em là giáo viên mới ra trường, đang

dạy thực tập ở một trường cấp III được vài tháng. Em
chỉ hơn học trò vài tuổi, không có nhiều kinh nghiệm.
Những ngày đầu lên lớp với em là cả sự khổ

sở do em còn trẻ, học trò thì lớn, tính em lại không phải
giỏi ăn nói. Học sinh b iết em là giáo viên mới ra
trường nên có ý “thử thách” b ằng thái độ không
nghiêm túc nghe giảng và chọc ghẹo, làm em dễ mất
b ình tĩnh. Ở một vài lớp lại có những nam sinh cá b iệt,
có thái độ cố tình thiếu tôn trọng em, để xem phản ứng
của em thế nào…
Có lúc em rất nản, nhưng không dám tâm sự

cùng đồng nghiệp, sợ họ sẽ b àn tán, trong khi em
đang trong thời gian thử việc. Em nên làm gì để vượt
qua giai đoạn này, hay là em đã chọn nghề không phù
hợp?
Chị vô cùng thông cảm với em, vì đã trải qua

những gì em đã phải chịu đựng. “Nhất quỷ, nhì ma, thứ
ba học trò” mà! Hồi trẻ mới đi làm, chị phụ trách một
trung tâm nữ sinh viên với vài bạn bằng và hơn tuổi
mình. Càng thiếu tự tin, chị càng ra oai. Chị càng cứng
rắn, họ càng chọc phá. Có đêm nằm khóc hu hu một
mình.
Thật may, chị đã dự được một khóa tu nghiệp

về nghệ thuật lãnh đạo. Chị suy nghĩ, rút kinh nghiệm,
nhận ra ưu khuyết điểm của mình và thay đổi cách
làm. Chị đã trở nên dân chủ và mềm dẻo hơn v.v…
Sau đó, chị dạy học ở một trường trung cấp.

Chị không bao giờ quên cảm giác khổ sở, khi có hai
cô học sinh cứ rù rì với nhau rồi cười khúc khích. Chị
không biết họ “liếng khỉ” hay muốn chọc chị. Những
lúc ấy đã chín chắn hơn một chút, chị đã phớt lờ và
cũng không giận họ. Hai cô đó giờ là đồng nghiệp và
bạn rất thân của chị. Đừng quên tuổi học sinh là tuổi
dễ thương và “dễ giận” nhất.
Có lúc chị phụ trách một trung tâm xã hội và

nhận sinh viên thực tập. Tất cả, nhất là các bạn gái, đã
bị tụi con nít trong xóm thử thách đủ kiểu.
Bây giờ già rồi nhớ lại những chuyện này chị
bật cười và cảm ơn những bài học đầy nước mắt, vì
nếu không có nó, chị không được như ngày hôm nay.
Em hãy chấp nhận thử thách không thể thiếu

trong quá trình trưởng thành về nghề nghiệp. Hay tập
bình tĩnh và phớt lờ. Đồng thời cũng nên suy nghĩ, rút
kinh nghiệm. Chúc em thành công.
Phần IV. CHUYỆN HỌC HÀNH HƯỚNG
NGHIỆP
Cuộc sống quá mỏi mệt?

Em cháu không ngoan
Luôn muốn là học sinh giỏi
Làm sao để giỏi ngoại ngữ
Sợ môn tự nhiên?
Có nên học ngành xã hội học?
Không thích ngành học đã chọn
Nên chọn ngành nào?
Nên du học nước ngoài hay du học tại chỗ?
...
Cuộc sống quá mỏi mệt?
TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần IV. CHUYỆN HỌC HÀNH HƯỚNG NGHIỆP
Cô Oanh kính mến
Vụ tự tử của một b ạn nữ sinh lớp 11 đã làm

xã hội rung động, nhưng cháu không hiểu điều đó có
tác động, làm thay đổi cách dạy, cách học quá căng
thẳng hiện nay không. Hết năm này đến năm khác, ai
cũng kêu ca về việc này, ai cũng thấy hậu quả mà cơ
chế dạy và học khan khổ chậm thay đổi?
Học quá nhiều, quá căng thẳng, không còn

thời gian để nghỉ ngơi, để sống như một con người,
nên đôi khi cháu cũng muốn tự tử. Vì sao mà đang ở
tuổi 16, chưa b ước ra cuộc đời mà cháu thấy cuộc
sống quá mỏi mệt!
Cô hết sức xót xa cho thế hệ học sinh các

cháu hiện nay và đồng ý với cháu là sự đổi mới trong
phương pháp giáo dục ở nước ta quá chậm.
Tuy nhiên đây cũng là khó khăn mà nhiều

nước trên con đường phát triển phải trải qua. Có
người gọi đây là “hội chứng Nhật”, có lúc nước Nhật vì
quá sốt ruột trước yêu cầu phát triển đã bắt học sinh
học quá nhiều.
Tuy nhiên ở nước ta thì buồn hơn vì học nhiều

mà không giỏi hơn. Dư luận đã được đánh động khá
nhiều về áp lực học tập đối với học sinh, có điều sự
đổi mới nào cũng đòi hỏi thời gian, vì phải thay đổi cả
hệ thống từ triết lý đến phương pháp giáo dục.
Cô nghĩ rằng vụ tự tử của bạn học sinh lớp 11

vừa qua góp phần đánh động dư luận. Cô mong rằng
các bậc phụ huynh và chính học sinh cũng tiếp tục lên
tiếng. Thay vì bi quan, cháu hãy mạnh dạn lên và tự
trao cho mình sứ mạng góp phần cảnh tỉnh xã hội.
Cháu hãy dành thời gian nghỉ ngơi, giải trí để khỏi rơi
vào stress.
Chúng ta cũng có quyền hy vọng trước quyết

tâm đổi mới của Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo.
Em cháu không ngoan
Thưa cô, cháu có đứa em gái năm nay học

lớp 11. Từ lớp 6 đến lớp 10 nó rất ngoan học giỏi.
Nhưng lên lớp 11 nó lại… “b iến đổi gien”! Cháu sợ nó
ham chơi, nên đã đăng ký cho nó học hè, nhưng nó lại
có b iểu hiện: không học b ài không làm b ài tập, hay
trốn học. Cháu khuyên nhiều lần nhưng đâu cũng vào
đó. Mới thời gian hè mà nó đã hư thân như vậy thì vào
năm học mới nó sẽ ra sao, hở cô? Cô ơi, cháu thương
em cháu lắm. Mong cô cho cháu lời khuyên, cháu phải
làm gì với em cháu?
Tuổi mới lớn như em của cháu là tuổi thay đổi

mạnh mẽ và có tâm lý phức tạp nhất.
Tuổi này có những ưu điểm là trí thông minh

phát triển cao độ, bắt đầu có ước mơ, hoài bão và có
đầu óc phán đoán. Trẻ bắt đầu hình thành hệ thống
giá trị riêng của mình. Trước kia cha mẹ là thần tượng
tuyệt đối; cha mẹ nói gì nghe nấy và tin tưởng hoàn
toàn. Giờ đây trẻ bắt đầu quan sát và thất vọng khi thấy
người lớn nói một đằng làm một nẻo. Sự thất vọng có
thể biểu lộ qua thái độ chai lì, không vâng lời, phản
kháng. Sự phản kháng có thể biểu lộ bằng việc ham
chơi, bỏ học… Vừa là con nít, vừa là người lớn, trẻ mới
lớn hay chướng, bốc đồng.
Có khi vì lo mà cha mẹ la rầy và sự la rầy quá

đáng cũng trở thành một gánh nặng tâm lý cho trẻ. Từ
đó trẻ có thái độ tiêu cực. Tuổi này dễ chịu ảnh hưởng
của bạn bè. Nếu không hạnh phúc trong gia đình thì
trẻ dựa vào bạn. Nếu không may gặp bạn xấu trẻ dễ bị
lôi cuốn vào các hành vi tiêu cực.
Cháu biết lo cho em mình là rất tốt, nhưng

đừng nên quá căng thẳng và hay khách quan nhìn
nhận, đây là một giai đoạn phát triển tự nhiên của lứa
tuổi mới lớn. Khuyên lơn vừa thôi, nên thật gần gũi
thông cảm và lắng nghe, trò chuyện thân tình với em.
Điều này sẽ giúp cháu thấu hiểu tâm tư của em. Có gì
trong cách ứng xử của người lớn khiến em thất vọng
không? Em chơi với những bạn bè nào, tốt xấu ra
sao? Em có nhu cầu gì? Lý do gì khiến em bỏ học,
trốn học và làm gì khi trốn học?
Việc la rầy không hiệu quả bằng chứng tỏ tình

thương, sự thông cảm và nhắc nhở nhẹ nhàng, khéo
léo. Đừng quên khen mỗi khi em có một việc làm tốt.
Nhẹ nhàng gợi ý cho em tâm tình để hiểu em nhiều
hơn. Chúc cháu thành công.
Luôn muốn là học sinh giỏi
Thưa cô, cháu là nam sinh lớp 10 của một

trường điểm. Cháu rất chăm học và luôn muốn là học
sinh giỏi, nhưng kết quả học tập của cháu chỉ là khá
(trung b ình 7,8 tất cả các môn). Điều này làm cháu rất
thất vọng.
Nhưng mẹ cháu lại b ảo: “Con ráng học và có

ý thức học hành là tốt rồi. Nhưng sau này thành công
hay không không chỉ là điểm số trong trường phổ
thông, mà còn phụ thuộc thiếu yếu tố khác như khả
năng xoay xở, thông minh nắm b ắt cơ hội, may mắn…
Mẹ cháu nói vậy là sao? Theo cô thì cháu có nên tiếp
tục cần cù để b ù thông minh không?
Cháu may mắn có một người mẹ khôn

ngoan, sáng suốt không ép con mình học một cách
mù quáng như một số phụ huynh khác. Quan điểm
của bà rất đúng. Sự thành đạt bao gồm nhiều yếu tố và
quan trọng nhất là biết đối nhân xử thế.
Trí thông minh một phần là bẩm sinh, nên ta

không ép nó được. Trên thế giới trước kia người ta rất
coi trọng IQ (chỉ số thông minh), nhưng giờ đây người
ta rất quan tâm đến EQ (chỉ số cảm xúc) nghĩa là khả
năng chia sẻ, đối nhân xử thế, biết nắm thời cơ… giải
quyết những vấn đề trong cuộc sống. Cô có hai người
bạn. Chị A hồi còn ở nhà trường luôn đứng nhất tất cả
các môn nhờ “học gạo”, nhưng là một nhà chuyên
môn trung bình, sau khi tốt nghiệp đại học. Chị B,
ngược lại, chỉ thuộc loại khá giỏi, năng động, thậm chí
hơi quậy những xử sự rất khéo. Chị B đã trở thành một
nhà hoạt động xã hội nổi tiếng. Cô cũng biết nhiều
chàng trai và cô gái ở trường học giỏi, nhưng ra đời thì
lớ ngớ.
Học giỏi rất tốt, nhưng không phải là tất cả.

Nếu cháu muốn thành đạt theo đúng nghĩa, được việc,
được mọi người yêu mến thì cháu không chỉ học giỏi
mà còn phải dành thời gian trau dồi bản thân về mặt
văn hóa, thể thao, công tác xã hội, giao tiếp, học đối
nhân xử thế v.v… Mong cháu suy nghĩ lại.
Làm sao để giỏi ngoại ngữ
Cháu nghe nói học ngoại ngữ không chỉ cần

cù, chăm chỉ mà còn phải có khiếu. Có khiếu là sao
hả cô, vì ngoại ngữ đâu phải là nghệ thuật. Xin cô chỉ
cháu cách học ngoại ngữ hiệu quả nhất!
Rất tiếc là cô không phải là một nhà ngôn

ngữ học hay một giáo viên ngoại ngữ, để trả lời đầy đủ
cho cháu. Tuy nhiên theo kinh nghiệm thỉ cô nghĩ như
thế này. Không chỉ nghệ thuật mà bất cứ hoạt động
nào cũng đòi hỏi ít hay nhiều năng khiếu. Đó là tiềm
năng bẩm sinh, ảnh hưởng gia đình khiến ta có thể
học dễ dàng hơn một ngành nào đó.
Ví dụ A giỏi toán, B khá về khoa học xã hội…

Cần cù chăm chỉ là cần, nhưng theo cô phương pháp
là quan trọng nhất khi học ngoại ngữ. Theo cách cũ,
người ta chỉ học bằng đầu và bằng tay. Nghĩa là cố
nhớ ý nghĩa của từ, nguyên tắc văn phạm và ghi chép.
Với ngoại ngữ phải học nhiều bằng tai và miệng -
nghĩa là phải nghe thật tốt để phát âm đúng. Nếu phát
âm không đúng cháu không hiểu người nói và người
ta cũng không hiểu mình. Kế đó phải thực hành nói
thật nhiều mới giỏi. Phải học vui, vui học, ví dụ như tập
kể chuyện, đóng kịch, ca hát v.v… Muốn vậy cháu phải
dạn dĩ, tham gia tích cực trong lớp.
Sợ môn tự nhiên?
Cháu đang học lớp 10. Từ nhỏ cháu vốn có

năng khiếu văn chương và các môn khoa học xã hội,
nhưng lại học kém môn tự nhiên, nhất là môn Toán.
Điểm kém khiến cháu mất tự tin, chán nản và

dần dần mất căn b ản. Thầy cô gọi lên trả b ài, mặc dù
đã chuẩn b ị từ trước nhưng cháu vẫn sợ và kết quả là
chẳng trả lời được cho tốt, thậm chí đứng như trời
trồng. Điều này khiến cháu rất sợ học giờ các môn tự
nhiên. Cô có lời khuyên nào giúp cháu học tốt hơn?
Cô có biết một gia đình đông anh em giỗi

khoa học xã hội, những kém môn toán. Các anh em
cứ luôn nói với nhau điều đó và dần dà “in trí” là họ
không thể học toán. Một người anh đi thi tú tài đến giờ
thi toàn lại bỏ đi chơi khiến cho sự nghiệp học vấn bị
ngưng ở đó. Còn cô em út, một hôm cô giáo cho lớp
giải một bài toán mà cô không hướng dẫn trước. Cả
lớp tìm không ra lời giải và chính cô học trò nhỏ này đã
tìm ra lời đáp sớm nhất.
Cô đã xóa được định kiến của mình với môn
toán. Trường hợp của cháu, cô cũng thấy yếu tố tự kỷ
ám thị hay in trí hơi mạnh. Cảm xúc nơi cháu lấn át lý
trí trong vấn đề này. Cho nên điều trước tiên cháu còn
làm là điều chỉnh lại tư tưởng của mình, hãy tư duy tích
cực và xác định với bản thân là mình không đến nỗi
yếu kém như vậy. Tư tưởng tích rực sẽ quyết định cảm
xúc và cảm xúc tích cực dẫn đến hành động đúng.
Nếu cháu bị mất căn bản thì nên tìm một thầy
cô giỏi dạy kèm cháu lại từ đầu. Vào lớp, hãy lặp đi lặp
lại với mình là “tôi không sợ”.
Chính cảm xúc (sợ) làm cho cháu bị tê liệt khi

đứng trước lắp chứ không phải khả năng yếu kém…
Hãy thay đổi cách suy nghĩ, cháu sẽ thành công.
Có nên học ngành xã hội học?
Con đang học lớp 12. Gia đình con dự định

hết năm học này sẽ cho con đi du học ở Mỹ. Ban đầu
con sẽ học tiếng Anh chuyên sâu, sau đó sẽ chọn học
chuyên ngành.
Con nhận thấy ngành xã hội học là một

ngành mới, thú vị. Nhưng con không nắm rõ sẽ được
học gì, nhất là học ở nước ngoài, và sau này sẽ làm gì,
trong lĩnh vực nào? Xin cô vui lòng giúp con những
điều con đang cần b iết.
Nếu không biết cơ thể học con người, bác sĩ

không thể nào chẩn đoán và chữa bệnh, xa hơn nữa là
giúp chúng ta phòng ngừa bệnh tật. Xã hội loài người
cũng có thể ví như một cơ thể (một hệ thống) lớn với
nhiều bộ phận (tiểu hệ thống) hợp thành. Đó là các
nhóm nhỏ, gia đình, tổ chức xã hội (hiệp hội, cơ quan,
xí nghiệp…) và các tập hợp người khác.
Từ một mặt cắt khác, ta cũng có thể chia xã

hội thành từng lớp giai cấp, sắc tộc, tôn giáo, văn
hóa… Đó là những đối tượng nghiên cứu của xã hội
học (XHH) một cách riêng lẻ và đặc biệt trong mối
tương tác giữa chúng. Chính mối tương tác này dẫn
đến các hiện tượng, các vấn đề xã hội ảnh hưởng tới
hành vi con người.
Cũng do đó mà XHH được xếp với tâm lý học,

nhân học xã hội và một số khoa học xã hội khác là
khoa học về hành vi. Cũng vì XHH lý giải cho ta về
hành vi con người, nên nó trở nên lý thú. Các lĩnh vực
hoạt động khác nhau trong xã hội cũng có thể được
nghiên cứu từ góc độ XHH, nên ta có các chuyên
ngành như XHH giáo dục, XHH kinh tế, XHH sức khỏe
v.v…
Nếu sang Mỹ học, hai năm đầu (đại cương)

có dạy XHH, tâm lý học… như là môn bắt buộc. Cháu
sẽ có dịp làm quen với XHH ngay. Nhà trường cũng sẽ
quan tâm định hướng cháu vào ngành học phù hợp
với năng khiếu.
Tốt nghiệp XHH, ta có thể trở thành nhà

nghiên cứu, giảng dạy, tư vấn về các vấn đề xã hội, nhà
hoạt động xã hội, nhà quản lý, thậm chí làm báo…
Trong bất cứ lĩnh vực hoạt động nào, XHH cũng tạo
cho ta một nền kiến thức quý báu về con người và xã
hội.
Không thích ngành học đã chọn
Em đang học Cao đẳng Sư phạm. Khi thi đại

học, em không thích nghề giáo viên nhưng mẹ b ắt em
nộp đơn thi vào Đại học Sư phạm. Rớt đại học, được
gọi vào Cao đẳng Sư phạm, nhưng em vẫn không
thích và thấy mình không hợp với nghề này. Em định
b ỏ học, b ỏ nghề, đi học Đại học tại chức ngành kế
toán cùng lúc đi làm thêm, nhưng không dám nói thật
với mẹ. Hiện tại em đang đứng giữa hai con đường:
tiếp tục làm nghề giáo viên mà mình không thích và
theo đuổi ngành học em thích, tuy có vất vả. Cô thấy
em có sai lầm, ảo vọng không?
Nguyên tắc chọn nghề là phải chọn ngành

mình thích và có năng khiếu. Thích mới làm tốt, làm tốt
mới hạnh phúc vì mình được phát huy năng khiếu, và
nghề nghiệp là việc làm suốt đời. Vì hoàn cảnh, cháu
đã lỡ chọn nghề mình không thích. Nhưng, gần ra
trường rồi, cháu chớ nên dại dột bỏ học. Cứ cố học để
thi đậu. Trong khi đi dạy thì cháu sẽ có thể học thêm tại
chức ngành kế toán mà cháu thích. Như thế không gây
sốc cho mẹ và cháu thông trở thành gánh nặng tài
chính của gia đình. Từ từ, nếu gặp một công việc thích
hẳn chuyển. Đi xin việc mà cháu có bằng cao đẳng
cũng đỡ lắm.
Mẹ cháu sẽ thông cảm hơn, nếu cháu tiến

hành một cách từ tốn thay vì bỏ ngang, phí bao nhiêu
công sức, tiền của.
Mong cháu suy nghĩ chín chắn.
Nên chọn ngành nào?
Vài tháng nữa cháu sẽ thi vào đại học, nhưng

cháu rất b ối rối vì chưa b iết chọn ngành nào. Lúc đang
học lớp 10 thì cháu muốn học Đại học Ngoại thương.
Năm lớp 11, cháu lại muốn học Quan hệ quốc tế. Năm
nay cháu lại muốn chọn ngoại ngữ, Anh văn chẳng
hạn. Ba mẹ cháu b ảo nên chọn ngành nghề nào cháu
thích, phù hợp với sức học của mình và đừng quá viễn
vông. Cháu học giỏi các môn tự nhiên, nhưng điểm thi
vào các trường này quá cao. Chọn trường có điểm vừa
phải thì sợ ra trường khó tìm việc (ví dụ Đại học Khoa
học Xã hội & Nhân văn). Mong cô khuyên cháu lên lựa
chọn ra sao?
Cháu đang bối rối vì học giỏi các môn tự

nhiên mà lại thích Ngoại thương hay Quan hệ Quốc tế,
hoặc Anh văn. Hai yếu tố bên ngoài xen vào là: cháu
sợ điểm thi vào các ngành tự nhiên quá cao và theo
ngành xã hội nhân văn lại khó tìm việc làm. Cháu thật
may mắn, vì cha mẹ để cho cháu lựa chọn, nhưng
cháu lại lúng túng. Có lẽ cháu hơi… tham lam và chưa
có một định hướng rõ rệt.
Cháu nên tới Phòng hướng nghiệp thuộc

Viện Khoa học giáo dục (Đại học Sư phạm Thành phố
Hồ Chí Minh) để chuyên gia giúp cháu làm trắc
nghiệm và cho lời khuyên theo kết quả có được. Mong
cháu sớm đi làm trắc nghiệm để có cơ sở vững chắc
mà quyết định.
Nên du học nước ngoài hay du học tại
chỗ?
Cháu sắp thi đại học. Cháu muốn học ở một

đại học nước ngoài tại Thành phố Hồ Chí Minh, nhưng
b a mẹ cháu lại muốn cháu đi du học ở Singapore.
Theo b a mẹ, học phí của hai trường (trong nước và ở
Singapore) tương đương nhau, nhưng cháu sẽ trưởng
thành, tự lập hơn nhờ sống trong môi trường học tập
quốc tế. Xa nhà, cháu sẽ b iết tự chăm sóc b ản thân,
học hỏi được nhiều kinh nghiệm… Theo cô, b a mẹ
cháu nói có đúng không và cháu nên thế nào?
Thú thật với cháu, theo hiểu biết và kinh

nghiệm của cô, cô rất ngạc nhiên khi thấy nhiều gia
đình Việt Nam cho con đi học ở nước ngoài, khi bắt
đầu vào đại học. Ở tuổi này sự gần gũi, gắn bó với gia
đình rất cần thiết cho sự phát triển nhân cách. Nó cũng
giúp cho ta không bị mất gốc đối với nền văn hóa nước
nhà. Một số du học sinh không thành công là do các
bạn rời gia đình quá sớm. Một số nhà giáo dục đồng ý
với cô là: ra nước ngoài để học thạc sĩ là lý tưởng nhất.
Việc sống xa nhà để cháu có thể tự lập,
trưởng thành cũng đúng phần nào nhưng theo cô,
điều này phụ thuộc vào cách giáo dục của gia đình. Ở
các nước dù có sống chung với cha mẹ, đứa con vẫn
phải tự lo cho mình, làm thêm để kiếm sống… do cha
mẹ không “úm con” như ở ta. Học ở Singapore có cái
lợi là gần nhà, cháu có thể liên hệ thường xuyên với
gia đình và về thăm nhà nhân các dịp lễ. Singapore
cũng là một nước Á châu nên vấn đề thích nghi cũng
dễ.
Cô ủng hộ cháu học ở một trường quốc tế

trong nước, nhưng cháu có thể lựa chọn học tại
Singapore vì nước này cũng gần. Nếu đi Pháp hay Mỹ
có thể sự thích nghi sẽ khó hơn nhiều, và về mặt tâm
lý cũng đáng lo hơn…
Cháu không muốn học ở xứ người?
Thưa cô, cháu là sinh viên đang du học năm

thứ nhất ngành du lịch tại Thụy Sĩ. Theo ý kiến của cha
mẹ cháu đây là ngành dễ kiếm việc làm, đầu vào
không khó. Ở Việt Nam cháu thi đại học 2 lần không
đậu. Sang b ên này cuộc sống xa nhà làm cháu b uồn
một, thì những rắc rối trong việc học làm cháu b uồn
hai. Tiếng Anh của cháu không được tốt nên việc tiếp
thu b ài giảng không đầy đủ lắm, phải mượn sổ ghi
chép của b ạn, hỏi thêm b ạn. Việc đi thực tập ở các
nhà hàng, khách sạn (làm b ồi phòng, hầu b àn, phụ
b ếp) cũng làm cháu chán nản, không theo được.
Công việc thường kết thúc vào đêm khuya,

cháu phải đi b ộ ra trạm xe b us (phải đổi 2 trạm), trời
lại lạnh, có hôm vừa sợ, vừa mệt mỏi cháu đã b ật
khóc. Hình như cháu không thích hợp với nghề đang
học, hoặc đúng hơn không quen với những khó khăn
khi ở xứ người. Thật tình cháu không muốn học tiếp
nhưng lại sợ cha mẹ b uồn nếu b ỏ ngang, gia đình đã
tốn nhiều tiền lo cho cháu. Xin cô cho cháu một lời
khuyên.
Có lẽ cốt lõi của vấn đề nằm ở chỗ cháu

không tự quyết định mà làm theo ý của cha mẹ. Một
nhà tâm lý đã nói “Không ai tìm được hạnh phúc khi
thực hiện một kế hoạch do người khác vạch ra”.
Nhiều người tưởng du học là thiên đàng,

nhưng thật ra có không ít trường hợp thất bại không
nói ra. Du học cũng không phải lối thoát cho việc thi rớt
đại học. Sinh viên ra nước ngoài phải thích nghi với
môi trường vật chất, xã hội, văn hóa khác hẳn. Đó là
chưa nói đến khó khăn về ngôn ngữ và chuyên môn.
Trước kia cô có một thời sinh hoạt với sinh viên Việt
Nam du học ở Âu châu, đã gặp nhiều trường hợp thất
bại khi họ rời gia đình lúc còn quá trẻ và khuyến cáo
rằng chỉ nên đi đu học ở cấp sau đại học vì ở tuổi này
người ta chín chắn và không dễ bị mất gốc. Cô cũng
đã gặp những trường hợp sinh viên hư hỏng, bệnh tật,
rối loạn tâm lý…
Chương trình học ở nước ngoài hết sức

nghiêm túc. Muốn trở thành một giám đốc khách sạn
giỏi sinh viên phải kinh qua tất cả các khâu sau này
mới biết tổ chức chỉ đạo. Có nơi muốn thành bác sĩ
phải bắt đầu với công việc của y công. Ở Việt Nam các
gia đình khá giả lại không tập cho con biết chịu cực,
nên cháu thấy khó khăn là phải.
Cháu nên nói thật với cha mẹ và quan trọng

hơn nữa là suy nghĩ thật kỹ về năng khiếu, sở thích của
mình. Không nhất thiết là phải học ở cấp đại học. Nếu
cháu thấy thoải mái và vui với việc mình học và làm
(sau này) thì cháu sẽ hạnh phúc. Cháu có thể xin đi
học ở một nước trong vùng để đỡ phải thích nghi với
khí hậu khắc nghiệt và những khác biệt quá lớn về văn
hóa.
Phải biết lượng sức mình
Cháu vừa qua kỳ thi vào đại học ngoại

thương, nhưng không mấy hy vọng sẽ đậu. Đây là lần
thi Đại học thứ hai của cháu. Cháu rất mong muốn
được học đại học.
Nhưng cháu nghĩ b a mẹ cháu không đồng ý

cho cháu thi lần thứ b a mà muốn cháu học nghề hoặc
hệ cao đẳng.
Xin cô cho cháu lời khuyên, cháu nên tiếp tục

ôn thi vào đại học một lần nữa, chọn học cao đẳng hay
học một nghề hệ trung cấp cho “chắc ăn” như cha mẹ
cháu nói?
Thành công ở đời là biết lượng sức mình để

lựa chọn công việc phù hợp với năng khiếu và khả
năng. Không phải chỉ có bằng cấp đại học mới thành
công và có khi học nghề hay cao đẳng lại dễ tìm việc
làm hơn. Cháu có thể chọn ngành học có liên thông,
để sau khi làm việc ở cấp cao đẳng một thời gian rồi
học tiếp đại học. Học kiểu này rất tốt vì kinh nghiệm
làm việc sẽ giúp cho kiến thức vững chắc hơn.
Quan trọng nhất là biết sức mình tới đâu để

khỏi duy ý chí vì sĩ diện. Cháu nên tới Viện Nghiên cứu
Giáo dục nằm trong khuôn viên Đại học Sư phạm
Thành phố Hồ Chí Minh để xin làm một trắc nghiệm
tâm lý về năng lực học tập. Nhà tư vấn sẽ cung cấp
thêm thông tin để cháu quyết định.
Cha mẹ thường hay ép con vào đại học dù

quá sức của con. Cha mẹ cháu thì ngược lại, chắc ông
bà cũng biết năng lực thật của cháu.
Không ai cản cháu thì đại học lần thứ ba,

nhưng đừng phí phạm một năm. Hãy tìm một nghề mà
cháu thích để học. Làm được điều mình thích sẽ đem
lại niềm vui.
Em muốn là một nhà kế hoạch
Không chỉ riêng em mà còn nhiều b ạn khác,

nếu vào đời mà không có tấm b ằng đại học thì sẽ thiệt
thòi, sẽ khó khăn hơn nhiều trong cuộc sống. Nhưng
rồi lại nghĩ nếu “b íp” (xin lỗi đây là từ b ọn em thay cho
“rớt đại học”) thì sao? Tự tử à? Chắc không. Chắc
chắn sẽ sống tiếp. Mọi người xung quanh sống rất thực
tế, nhưng lại suy nghĩ và kỳ vọng vào chúng em rất…
phi thực tế. Điều này mới đáng sợ.
Em rất muốn làm một nhà kế hoạch, làm một

người lãnh đạo. Ý tưởng mạnh mẽ, hay ho tụi em
không thiếu, nhưng tụi em không b iết cách b iết nó
thành hiện thực.
Em mong gặp được người dạy em điều đó.
Trước tiên ta bàn về cái bằng đại học. Cá

nhân và xã hội lựa chọn và hành động theo những xác
tín mà xã hội học gọi là giá trị. Đó là những gì mà ta
cho là rất quan trọng cho đời sống chúng ta, không có
không được. Trong hệ thống giá trị có cái tích cực,
đúng đắn như sự trung thực, sự liêm sỉ, tinh thần vì
cộng đồng…
Nhưng cũng có những giá trị giả tạo như tiền

bạc, vật chất, quyền lực, tiếng tăm. Xã hội ta hiện nay bị
chi phối mạnh mẽ bởi hệ thống giá trị giả tạo này, nên
cha mẹ đặt nhiều kỳ vọng nơi con cái, bất kể chúng có
thực hiện nổi hay không.
Tấm bằng đại học là một nỗi ám ảnh lớn của

mọi gia đình. Thực tế, một người có bằng cử nhân
không có việc làm hay làm việc không phù hợp không
dễ dàng hơn một anh thợ giỏi. Một cô gái làm chủ một
cửa hàng thời trang không hề thiếu hạnh phúc. Vấn đề
là cái giá trị người ta gán cho bằng cấp. Cách phân
cấp xã hội “sĩ, nông, công, thương”, truyền thống coi
vậy mà còn ảnh hưởng cách suy nghĩ của chúng ta
khá nhiều.
Gần đây, cô có gặp một cặp vợ chồng người

Bỉ, cả hai là tiến sĩ tâm lý học, vậy mà người con trai
duy nhất của họ chỉ là một kỹ thuật viên vi tính bậc
trung cấp. Ông bà hoàn toàn hài lòng với vị trí của con
mình và nói: “Nó muốn vậy đó và định từ từ sẽ chuyển
lên học đại học khi nó sẵn sàng”.
Điều cô muốn nói với em là phải tập đừng sợ
dư luận, khi nó không đúng và không phù hợp với
quan điểm của mình. Cách đây vài chục năm, cô có
gặp ở phương Tây những gia đình mà ba làm kỹ sư thì
con cũng là kỹ sư; mẹ bác sĩ thì con cũng là bác sĩ.
Giờ thì khác, tuổi trẻ đã tự khẳng định, chọn những
nghề mình muốn và cha mẹ tôn trọng sự lựa chọn của
họ.
Cái khó là hệ thống giáo dục ở Việt Nam còn

“nhốn nháo”. Thay vì là một niềm vui, việc học trở thành
một gánh nặng cho lớp trẻ. Ở Mỹ, mà cô biết, học xong
phổ thông không cần có những cuộc thi tốt nghiệp đầy
bi kịch. Còn muốn học đại học thì chỉ cần đăng ký, nếu
điểm tốt nghiệp phổ thông đạt tiêu chuẩn. Chỉ một số ít
trường đặc biệt mới phải thi vào. Làm được như vậy vì
đầu vào, đầu ra được kiểm soát chặt chẽ, nhất là chất
lượng dạy và học ở cấp dưới là chất lượng thật. Không
có “điểm xin”, “bằng mua”, “phao cứu hộ”. Trẻ chọn
ngành nghề theo khả năng và sở thích. Không những
điểm học trong trường, mà ngay cả những trắc nghiệm
tâm lý cũng để giúp cha mẹ biết rõ năng lực thật của
con cái. Do đó kẻ học bác sĩ, người học kỹ thuật viên,
đứa thì tạm thời đi làm tạp vụ…, không có gì là bi kịch
cho cha mẹ.
Tiến tới bằng đại học là tốt, nhưng một tỷ lệ

nào thôi, tùy khả năng của cá nhân và nhu cầu về
nguồn nhân lực của một đất nước. Có nhiều trường
hợp cử nhân khó kiếm việc làm hơn thợ chuyên môn.
Một điều hay là có sự liên thông giữa trung cấp cao
đẳng và đại học. Học sinh tốt nghiệp phổ thông đăng
ký học một nghề nào đó ở đại học cộng đồng tại địa
phương, sau khi làm việc vài năm có thể tiếp tục
ngành nghề đó tại một đại học lớn.
Còn chuyện em muốn trở thành một nhà

hoạch định giáo dục? Tốt lắm! Và làm sao học được
điều này. Rất dễ. Trên thế giới nói chung và ở Mỹ nói
riêng giáo dục là một ngành khoa học lớn cấp bằng từ
cử nhân đến tiến sĩ. Em có thể theo ngành sư phạm là
phương pháp giáo dục, hoặc trở thành chuyên gia về
một cấp học (từ mẫu giáo, cấp I, II, III đến đại học và
sau đại học). Để trở thành nhà hoạch định thì em phải
có kiến thức tổng quát như triết lý giáo dục, mối liên
quan giữa giáo dục và phát triển, quản lý giáo dục
v.v…
Một nhà văn nổi tiếng, một kỹ sư giỏi, một

người có bằng chính trị cao không thể hoạch định giáo
dục, nếu không theo học khoa học về giáo dục. Điều
này lý giải tại sao giáo dục ở ta nhốn nháo đến thế.
Em hãy lo học thật chăm chỉ, cố gắng học

ngoại ngữ giỏi để sau này có thể trở thành nhà hoạch
định giáo dục cho đàn em đỡ khổ!
Phần V. TÌNH YÊU, TÌNH BẠN
Tình yêu là gì?

Con tôi yêu quá sớm
Nên yêu hay tập trung học?
Muốn trả thù rồi tự tử
Sao bạn có thể đổi thay?
Thích hai người cùng lúc
Giải pháp nào cho tình yêu?
Mới quen nhau 5 ngày
Sao anh không nói lời yêu?
...
Tình yêu là gì?
TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần V. TÌNH YÊU, TÌNH BẠN
Cháu 14 tuổi, đang học lớp 7, nhiều năm liền

là học sinh giỏi. Cháu yêu Lâm, b ạn nam ở lớp b ên
cạnh đã 4 tháng rồi. Nhưng cháu không b iết b ạn có
yêu cháu không mà có vẻ lạnh nhạt với cháu, trong khi
ai cũng b iết cháu yêu b ạn ấy. Cháu đã viết thư hỏi
Lâm có yêu cháu không và nhờ một b ạn chuyển.
Chẳng may b ị cô giáo b ắt được, cô la cháu, mách với
cô chủ nhiệm của Lâm làm cháu rất xấu hổ.
Cháu cũng không thiết học hành vì một đứa

b ạn kể: Lâm nói là không yêu cháu. Hơn nữa, nhỏ này
còn nói da cháu đen nhẻm, không xứng với Lâm.
Theo cô thì cô giáo cháu có ghét cháu không, khi cô la
và hỏi cháu “Tình yêu là gì?” cháu không trả lời được.
Cô ơi, thế tình yêu là gì?
Ai cũng nhắc đến tình yêu, nhưng hiểu nó là

gì thì thật không dễ. Cháu có nghe câu danh ngôn nổi
tiếng này chưa: “Yêu không phải là nhìn nhau, nhưng
mà là cùng nhau nhìn về một phía”. Một tác giả khác
còn nói: “Đời sống lứa đôi là để cho nam nữ giúp
nhau tự hoàn thiện”. Điều này có nghĩa là tình yêu
không phải là một cảm xúc dễ dãi, vô trách nhiệm. Nó
là một tình cảm cao đẹp, qua đó hai người đến với
nhau không vì mục đích ích kỷ mà còn để tự hoàn thiện
mình và làm những điều hữu ích cho xã hội. Ví dụ tạo
ra những công dân tốt để xây dựng xã hội ngày càng
tốt đẹp. Tình yêu chính là nguồn cổ vũ cho ta sống tốt
và làm điều tốt để duy trì thế giới này.
Vì vậy muốn yêu đúng nghĩa ta phải chín chắn

về tâm lý, có đầy đủ hiểu biết về cuộc sống, có nghề
nghiệp trong tay, biết hy sinh quên mình hầu xây dựng
sự nghiệp chung… Kinh nghiệm sống, sự trưởng
thành là vô cùng quan trọng… nên đòi hỏi tuổi tác.
Cũng vì thế luật hôn nhân gia đình chỉ cho phép con
gái kết hôn lúc 18 tuổi. Đó là tuổi tối thiểu.
Cảm xúc mà cháu dành cho Lâm chưa phải

là tình yêu mà chỉ mới là thích thôi (dù thích đến mê).
Vì cháu còn nhỏ quá chưa có kinh nghiệm, chưa chín
chắn về tâm lý và đâu biết gì về Lâm trừ bề ngoài của
bạn. Vì nếu yêu thì phải hiểu nhau, biết tính tình của
nhau nhất là chia sẻ các hoài bão v.v…
Chuyện da của cháu đen hay trắng cũng
không ảnh hưởng đến tình yêu, vì bề ngoài chưa phải
là tất cả. Người ta yêu là yêu một con người, chứ
không phải một sống mũi hay làn da.
Chắc cô giáo không ghét cháu đâu mà chỉ tội

nghiệp cho một cô học trò dại dột. Cháu nên tập trung
vào việc học. Càng học càng hiểu đời, hiểu người,
hiểu mình.
Con tôi yêu quá sớm
Con trai tôi 15 tuổi, đang học lớp 9. Gần đây

tôi b ắt gặp cháu hay thì thầm qua điện thoại rất lâu,
thường đi chơi không nói với cha mẹ là đi đâu. Mới
đây, tôi tình cờ xem được cuốn nhật ký cháu viết trao
đổi hàng ngày với b ạn gái, mới khám phá ra là con trai
tôi đang yêu say đắm. Các cháu gọi nhau là “anh yêu”,
“em yêu”, “vợ chồng”. Cháu học hành sa sút hẳn và có
nhu cầu xài tiền nhiều hơn (chắc là b ao b ạn gái), cháu
đã vài lần lấy cắp tiền của cha mẹ.
Chúng tôi la rầy cháu, gặp gỡ “nhà gái” để

ngăn trở “chuyện tình” này, thậm chí nói chuyện với cả
cô giáo chủ nhiệm của hai cháu. Nhưng hình như sự
“ngang trái” chỉ càng làm cho hai trẻ “yêu” nhau hơn
mà thôi. Điều chúng tôi sợ nhất là làm quá thi các cháu
b ỏ nhà ra đi, thậm chí tự tử. Theo chị, chúng tôi nên
làm thế nào để giải quyết vụ này một cách ổn thỏa
nhất?
Chuyện xảy ra với con anh không lạ. Ở tuổi

này trẻ bắt đầu bị thu hút bởi người khác phái và biết
“yêu”. Đây là quy luật phát triển tâm sinh lý của lứa tuổi
mà quy luật thì ta không chống trả hay bẻ gãy được.
Đúng như anh nói, “làm quá” có thể dẫn tới hậu quả
không tốt.
Chuyện yêu đương ở tuổi 14, 15 như con anh

không cá biệt chút nào, có điều là cháu đi hơi quá đà.
Anh nên nhẹ nhàng nhắc nhở cháu. Cho cháu biết,
anh không cấm chuyện cháu có bạn gái, nhưng cháu
còn quá trẻ, nên tập trung học hành để chuẩn bị tương
lai cho cả đôi bên. Anh nên đề nghị cháu mời bạn gái
về nhà chơi để bình thường hóa sự việc. Lúc thuận
tiện, anh nên vui vẻ thảo luận với cháu về tình yêu, hôn
nhân, trách nhiệm của người đàn ông v.v… Hay anh
tìm sách báo có đề cập đến vấn đề đó để cho hai cha
con cùng đọc.
Nên yêu hay tập trung học?
Cháu 15 tuổi đang yêu một người b ạn cùng

lớp là N.H.Đ là người rất tốt và học giỏi. Chúng cháu
quen nhau được 5 tháng nay và tình cảm của chúng
cháu cũng rất tốt. Nhưng không hiểu sao mấy ngày
nay cháu cám thấy b ạn ấy lạnh nhạt với cháu và giỡn
với một b ạn gái khác.
Khi b ắt đầu yêu nhau, cháu có nói là cháu

không thích b ạn ấy giỡn với các b ạn gái khác. Người
kia đẹp hơn cháu. Như vậy có phải là b ạn ấy không
còn yêu cháu nữa không? Dù sao chúng cháu có
nhiều kỷ niệm đẹp và có ai ăn hiếp cháu thì b ạn ấy
b ênh vực ngay.
Cô nghĩ thế nào và xin cô cho b iết cháu có

nên đặt tình yêu lên hàng đầu không? Có lúc cháu
nghĩ mình không nên yêu nữa, mà nên tập trung học
hành để chuẩn b ị cho tương lai. Xin cô cho cháu một
lời khuyên.
Cháu đã tự trả lời cho mình rồi. Ở tuổi của

cháu là phải tập trung học tập để chuẩn bị cho tương
lai, cũng là chuẩn bị cho một tình yêu chín chắn và tốt
đẹp nhất.
Ở tuổi học đường, tâm lý và tình cảm của các

cháu chưa chín chắn và ổn định. Ở tuổi này đã có sự
thu hút giữa những người bạn khác phái, nhưng đó
chưa phải là tình yêu theo đúng nghĩa của nó. Tình yêu
phải nghiêm túc, phải có trách nhiệm và giúp nhau tự
hoàn thiện để tiến tới xây dựng một gia đình tốt đẹp.
Con đường ấy còn xa lắm vì các cháu phải học hành
đến nơi đến chốn, có nghề nghiệp, v.v…
Ở tuổi còn đùa giỡn và ăn hiếp nhau thì cháu

hãy coi đây là tình bạn thôi, và trong tình bạn, cháu
không nên độc quyền bắt Đ. chỉ chơi với một mình
cháu. Người con gái càng độc quyền, càng ghen tuông
thì bạn trai càng chán ngán.
Cháu hay tiếp tục chơi với Đ. và các bạn trai

khác như bạn. Khi cháu tập trung học tập thì vấn đề chỉ
còn là “chuyện nhỏ” thôi.

Muốn trả thù rồi tự tử
Cháu đang đi học. Hơn một năm nay, cháu có

người yêu và đã trao tất cả cho người ấy. Bây giờ anh
ta thay đổi, nhất quyết không chịu tiếp tục nữa mặc dù
cháu đã tự tử… hụt. Cháu là con một, nhà cháu kinh tế
khá hơn nhà anh ấy. Cha mẹ lo cho cháu tất cả,
nhưng cháu không được làm gì theo ý mình từ việc
học đến việc khác. Trong chuyện này, cha mẹ cũng
ngăn cản dữ lắm, vì cho rằng anh ấy nghèo và lợi
dụng cháu…
Cháu đã b ỏ học nửa năm nay vì học không

vô. Hiện giờ cháu chỉ có một mong muốn duy nhất là
gặp lại anh ấy và tiếp tục như trước. Nhưng sau lần tự
tử, anh ấy đã tránh mặt cháu luôn và tuyên b ố chấm
dứt quan hệ. Cháu muốn giết anh ấy và tự tử lần cuối.
Cháu không thể để anh ấy thuộc về người khác.
Người lớn khuyên cháu nên quên đi và sau này còn
lấy chồng. Nhưng cháu không quên được và cũng
không thể lấy chồng, vì mặc cảm tội lỗi, dù người ta có
thể chấp nhận cháu. Cháu phải chết cô à.
Cháu quá b ối rối. Cô giúp cháu tìm một lối ra.
Cách đây vài năm, báo chí có nêu trường hợp

một anh kiến trúc sư giết người yêu rồi cắt từng khúc.
Ngay lúc đó, một bác sĩ tâm thần người Bỉ đến thăm
cô. Bà ấy giải thích đó là “phản ứng sơ đẳng” của một
đứa trẻ cắn vú mẹ khi sữa không ra như ý nó. Nó
chẳng hiểu gì, không chiếm đoạt được cái mình muốn
thì tiêu diệt đối tượng đó.
Người bạn trai ấy bỏ chạy vì một là cháu đã

quá dễ dãi khi trao tất cả cho anh ta. Lý do thứ hai là
cái thứ “tình yêu chiếm đoạt” của cháu cũng rất đáng
sợ (“Cháu không muốn cho anh ta thuộc về người
khác”). Thứ ba là cái nư của cháu… động tới là đòi tự
tử. Đáng sợ nhất là xu hướng tự hủy hoại và huỷ hoại
người khác.
Tuy nhiên, đây không phải là lỗi của cháu, mà

do cách giáo dục của cha mẹ cháu đã khiến cháu
không kịp lớn lên. Người trưởng thành về tâm lý sẽ
biết chấp nhận những thử thách của cuộc sống. Người
trưởng thành có người té đau rồi cố gắng vươn lên,
bước tới. Mỗi lần như vậy sẽ trưởng thành thêm.
Cháu nên tìm đến một nhà tâm lý giỏi để
được trị liệu thích hợp và hiệu quả.
Sao bạn có thể đổi thay?
Cô ơi, con đang yêu và con nghĩ rằng b ạn

cũng yêu con, vì chính b ạn đã viết thư tỏ tình, đã dành
cho con nhiều tình cảm và sự quan tâm, chăm sóc hơn
hẳn các b ạn khác. Thế mà một tuần nay b ạn b ỗng
dưng thay đổi thái độ, lảng tránh, không muốn nói
chuyện với con dù hai đứa học cùng lớp. Bạn làm như
chưa hề nói yêu con.
Người ta b ảo con gái hay thay lòng đổi dạ.

Con viết thư hẹn b ạn nhưng b ạn không đến chỗ hẹn,
con chận đường rủ b ạn đi ăn kem để nói cho ra lẽ
nhưng b ạn chỉ lắc đầu. Trong khi đó thì b ạn lại tỏ ra
thân thiết với một b ạn trai ở lớp b ên cạnh và còn cố
tình cho con thấy. Con phải làm sao?
Theo cô đoán thì không phải là bạn ấy không

còn yêu cháu nữa, nhưng đang hờn cháu điều gì đó
mà không nói ra được. Tỏ ra thân thiện với một bạn
trai khác một cách cố tình cho cháu thấy có nghĩa là
muốn gây sự chú ý của cháu, muốn khiêu khích cháu,
chứ nếu thật sự ưa thích ai khác thì bạn ấy sẽ kín đáo
hơn.
Cháu suy nghĩ xem mình đã làm gì khiến cho

nàng hờn cháu. Ví dụ như quá thân thiện với một bạn
gái khác, thiếu những cử chỉ chăm sóc mà bạn ấy
đang chờ v.v… Rồi tìm cách sửa sai.
Cháu cứ bình tĩnh, thoải mái, tỏ ra thật bình

thường như không có chuyện gì xảy ra, nhưng đừng
quá thờ ơ. Khi nào “mệt” quá, bạn ấy sẽ làm quen lại
với cháu. Còn nếu giận luôn thì cũng không hệ trọng
lắm, vì trong một đời người, ta gặp gỡ quen biết nhiều
người trước khi chọn một người bạn đời. Nếu cô bạn
này thuộc típ người hay hờn dỗi thì sự chia tay là một
điều may mắn cho cháu. Nhưng cô không tin là hai
cháu sẽ chia tay.
Cuộc “chiến” yêu đương là một chuỗi dài

những trận chiến rồi hòa, hòa rồi chiến. Nó cũng là cơ
hội cho hai bên biết rõ nhau hơn để cuối cùng đi đến
những quyết định sáng suốt. Giận rồi làm hòa vui làm
sao! Cháu còn sẽ trải qua nhiều lần như vậy.
Có một điểm cháu không được thua, đó là

thua chính mình. Hãy chứng tỏ bản lĩnh con trai là biết
làm chủ cảm xúc. Không để tình cảm lấn át nhiệm vụ.
Nếu lơ là việc học, dù bạn gái có làm hòa, cháu cũng
thua đậm đó. Cố lên!
Thích hai người cùng lúc
Cháu là học sinh lớp 10. Cháu đang rất b ối

rối vì thích hai b ạn nam học cùng lớp, không b iết chọn
ai. Một b ạn học rất giỏi nhưng ít nói, tính tình hơi cù
lần, còn một anh thuộc hàng “quậy”, là học sinh hơi cá
b iệt trong lớp.
Với b ạn học giỏi thì cháu phục, nhưng khó

nói chuyện. Với b ạn “quậy” thì cháu rất thoải mái vì
b ạn vui vẻ, làm nhiều điều dễ thương cho cháu. Theo
cô thế cháu nên chọn ai?
Chưa đến lúc để cháu phải chọn một trong

hai bạn trai đâu, vì ở tuổi các cháu hãy coi đó là tình
bạn thôi. Sau này khi yêu thật và nghĩ đến việc chọn
người bạn đời, cô hy vọng cháu sẽ có những tiêu
chuẩn nghiêm túc hơn là sự “vui vẻ” hay tính “cù lần”.
Thậm chí học sinh giỏi dù là một giá trị đích thực,
nhưng cũng chưa đủ.
Sau này nếu chọn người bạn đời, cháu phải

xem đó có phải là một người có trách nhiệm, có khả
năng gánh vác một gia đình, là người cha gương mẫu
không. Cháu thích anh bạn “quậy” vì anh ta “làm nhiều
điều dễ thương cho cháu”. Đó là một động cơ ít nhiều
ích kỷ. Chẳng qua anh bạn kia có lẽ là khéo “nịnh
đầm” thôi, còn chiều sâu thì không có gì. Còn anh
chàng “cù lần” có thể là một người nghiêm túc.
Để kết luận, những lập luận của cháu cho

thấy cháu còn rất non nớt trong cuộc sống. Cháu cứ
chơi với bạn như bạn thôi. Thậm chí cháu có thể có
nhiều bạn nam hơn nữa, nhưng khoan nghĩ đến tình
yêu.
Giải pháp nào cho tình yêu?
Cháu và Nam quen nhau đã 3 năm. Nói lời

yêu được 3 tháng thì chúng cháu phải chia tay nhau, vì
cháu lên thành phố học đại học. Cháu rất nhớ Nam,
mỗi ngày phải đối diện với những kỷ niệm là những
món quà Nam tặng, cuốn sổ chúng cháu viết thư
chung cho nhau. Một ngày nọ, để quên đi nỗi nhớ,
cháu đã đốt quyển sổ có sự chứng kiến của một người
b ạn chung của cháu và Nam. Người b ạn này sau đó
kể lại với Nam và Nam đã viết thư chia tay với cháu.
Lần cuối cùng viết thư cho cháu cách đây 1

năm, Nam b ảo nhớ cháu nhiều, cháu trả lời nhưng
không thấy hồi âm. Cháu vẫn yêu Nam ngay cả khi
chia tay, vẫn mong Nam quay lại. Cô ơi, cháu phải làm
gì để an tâm, không say nghĩ nhiều về chuyện này
nữa?
Tình yêu giữa hai cháu “hơi bị lãng mạn” và

chiếm quá nhiều thời gian và tâm trí của cháu. Có
người yêu thì tốt nhưng ở tuổi học hành, cháu phải biết
cân bằng cảm xúc và “nhiệm vụ”. Cử chỉ đốt cuốn sổ
của cháu cũng hơi quá đáng và thậm chí buồn cười.
Sự giận hờn của bạn trai cháu, cũng (xin lỗi) hơi trẻ
con.
Cháu hỏi phải làm gì để an tâm và khỏi phải

suy nghĩ về chuyện này? Chỉ có một cách là nghĩ đến
chuyện khác: chuẩn bị cho tương lai có nghề nghiệp
và cuộc sống ổn định. Đây là nhiệm vụ quan trọng duy
nhất ở tuổi cháu. Yêu cầu Nam nói rõ cảm nghĩ của
mình. Giận luôn hay làm “trận”. Nếu anh ta giận luôn
thì quá trẻ con, cháu có thể quên đi. Hiểu rồi mà làm
“trận” thì cũng… trẻ con nốt, cháu đề nghị anh ta “xì tốp
hia” và làm người lớn.
Chúc cháu can đảm, làm chủ được cảm xúc.
Mới quen nhau 5 ngày
Cháu quen một b ạn trai tên H. trong khoảng

thời gian cháu đi thi vỏn vẹn có 5 ngày. Hôm trước
chúng cháu gặp nhau (vì mướn chung khu nhà trọ), thì
hôm sau anh đã nói là mến cháu và rủ cháu đi công
viên. Anh nắm tay cháu và nói thương cháu hỏi cháu
có đồng ý làm b ạn gái anh không. Sau cuộc thi cháu
về nhà, anh viết thư cho cháu, nhưng cháu viết trả lời
là chỉ xem anh như anh trai thì anh b ặt vô âm tín,
không gửi thư cho cháu nữa. Thật ra, anh là người
như thế nào?
Tội nghiệp, sao cháu dễ bị “cắn câu” quá?

Sao cháu ngây thơ đến thế? Quen nhau mới 5 ngày
làm gì có chuyện yêu với đương! Mới quen hôm trước,
hôm sau đã “mến” với “thương” rồi! Anh ta trêu cháu
chút xíu vậy thôi. Nhưng tiếc rằng trên đời này có không
ít cô gái ngây thơ, nhẹ dạ, dễ bị gạt nên đã góp phần
tạo ra nhiều tay sở khanh. May là anh ta đã cao chạy xa
bay.
Cháu hỏi “Anh ta là người như thế nào”? Đó
là một tên sở khanh đầy tiềm năng nếu gặp nhiều bạn
gái như cháu. Nếu gặp cháu gái khó tính khác, chưa gì
đã nắm tay, tỏ tình thì chắc anh ta sẽ… ăn bạt tai rồi.
Cháu hãy cố gắng học hỏi thêm về sự đời

nhé?
Sao anh không nói lời yêu?
Thưa cô Oanh, năm nay cháu 20 tuổi, anh

học cùng lớp với cháu, hơn cháu 2 tuổi. Trước kia cháu
thầm yêu trộm nhớ anh. Nhưng cháu được b iết anh đã
có b ạn gái, cháu lại nhút nhát không dám thể hiện tình
cảm và sợ mang tiếng con gái mà tỏ tình trước. Rồi
cháu được tin người yêu anh đã đi lấy chồng, anh rất
b uồn. Cũng từ đó, cháu nhận thấy anh có những cử
chỉ, ánh mắt trìu mến đối với cháu, anh quan tâm đến
cháu ra mặt nhưng sao anh không tỏ tình với cháu? Vì
sao anh ấy im lặng, liệu anh có yêu cháu? Cháu có
nên chờ đợi anh không, khi xung quanh có nhiều b ạn
trai cũng theo đuổi cháu?
Cháu đừng bồn chồn mà hãy để cho tình yêu

chín muồi và đến từ từ. Nếu anh ấy quan tâm đến cháu
thì hãy bày tỏ sự quan tâm của cháu đối với anh. Giữa
cháu và anh ấy mới chỉ là sự thu hút bên ngoài. Tình
yêu chỉ hình thành trên cơ sở của sự quen biết và
thông cảm nhau. Hãy đến với nhau như nhiều người
bạn bình thường trước đã. Chưa thật sự quen nhau
làm sao tỏ tình.
Cháu hỏi: “Có nên chờ anh không khi xung

quanh có nhiều bạn trai cũng theo đuổi cháu”. Cháu
nói chuyện tình yêu mà sao giống đi “mua hàng” quá.
Yêu đương là chuyện hệ trọng, chứ đâu phải hụt cái
này thì bắt cái kia. Cháu cứ chơi với tất cả như những
người bạn bình thường và chọn một người, khi có tình
cảm thật sự 20 tuổi là còn rất trẻ và hình như cháu
cũng chưa hiểu tình yêu thật sự là gì. Cứ để thời gian
làm nhiệm vụ của nó, nghĩa là giúp chúng ta trưởng
thành.
Cháu thích một người
Năm lớp 9 cháu thích Huân, b ạn trai học cùng

lớp. Bạn cũng rất thích cháu. Nhưng các b ạn nữ trong
lớp khuyên cháu không nên quen Huân vì Huân là
một đứa con trai có vẻ… ong b ướm! Năm nay lên lớp
10, một số b ạn giới thiệu Duy cho cháu. Duy hơn cháu
1 tuổi, học lớp 11 cùng trường. Có vẻ Duy cũng thích
cháu. Nhưng gần đây khi cháu đánh b ạo viết thư cho
Duy, hỏi Duy có yêu cháu không thì Duy lại trả lời chỉ
coi cháu như b ạn. Cháu đau khổ quá cô ạ. Rõ ràng là
b ạn rất thích cháu, quan tâm đến cháu mà lại nói coi
cháu như b ạn, là sao?
Cháu rõ là “cháu gái dại khờ”. Còn nhỏ mà

nghĩ tới tình yêu làm gì? Còn sớm quá, hãy chơi với
nhau như bạn cái đã. Thời xưa con gái tỏ tình trước bị
lên án ngay, nhưng ngày nay thì ai tỏ tình trước cũng
được.
Nhưng theo cô về mặt “chiến thuật”, để con

trai tỏ tình trước thì ít “quê độ” cho người con gái hơn
nếu bị từ chối… Những tình cảm ban đầu của Duy có
thể chấm dứt vì thấy cháu “bạo” quá. Lẽ ra, cứ để tình
bạn phát triển dần dần thành tình yêu rồi cái gì phải tới
sẽ tới.
Cháu không nên “đau khổ” với trò chơi này.

Có thể bạn ấy mới thích cháu thôi. Nhưng thích chưa
phải là yêu. Cháu nên tập trung vào học tập hay công
việc ưa thích nào đó để giải khuây. Vài năm nữa nhìn
lại “biến cố” này chắc cháu sẽ buồn cười lắm.
Em muốn đi đường tắt
Cô ơi, em vừa thi đại học, nhưng chắc là

không đậu. Em đang b ăn khoăn không b iết nên học
ôn để thi tiếp hay lấy chồng. Anh trai của b ạn em
thương em cả năm nay. Tụi em đã chính thức nói yêu
nhau. Anh ấy 30 tuổi lớn hơn em 12 tuổi, đã đi làm và
thành đạt, có nhà riêng. Gia đình hay b ên cũng b iết
ảnh có ý định tiến tới hôn nhân với em và không phản
đối.
Hôm qua ảnh nói với em là nếu không đậu

đại học thì cũng đừng lo lắng gì, ảnh sẽ cưới em Tết
này. Em không cần đi làm, chỉ cần ở nhà làm vợ và
sau này làm mẹ là đủ. Em nghĩ, ai đi học rồi cũng
mong có việc làm, mong có tiền nuôi được b ản thân,
làm giàu, phụ nữ làm gì rồi cũng đến lúc lấy chồng,
làm mẹ… Thế thì em lấy chồng, khỏi phải lo đi làm
kiếm tiền, làm vợ, làm mẹ như mọi người. Em còn
phải học đại học làm gì nữa, em nghĩ vậy có đúng
không cô?
Phụ nữ ngày nay không còn chỉ trông vào
ngày cưới, để được chồng nuôi suốt đời. Họ cần học
một nghề. Thi vào đại học cũng không chỉ để tìm việc
làm và tự nuôi thân, vì kiến thức rộng còn là một hành
trang không thể thiếu trong đời sống hiện đại. Người
phụ nữ có học sẽ dễ chia sẻ với chồng và dễ thành
công hơn trong việc giáo dục con cái. Ra ngoài xã hội
họ cũng sẽ tự tin hơn. Người phụ nữ đi làm do tiếp xúc
nhiều, do phải giải quyết những vấn đề trong công việc
sẽ có tầm nhìn rộng rãi hơn là người suốt ngày ru rú
trong nhà.
Cô không muốn dự trù những điều không

hay, nhưng ta luôn phải phòng hờ từ xa. Nếu hôn nhân
trắc trở, người chồng đau ốm, người phụ nữ có nghề
cũng dễ xoay xở hơn. Người bạn của em có ý tốt,
nhưng cũng có suy nghĩ hơi gia trưởng và không mấy
hợp thời.
Vì ngày nay nam nữ nên bình đẳng ngay cả

trong lĩnh vực văn hóa. Chồng tương lai của em sẽ nể
em hơn nếu em là một người có kiến thức và có khả
năng độc lập về kinh tế. Có khi ra ngoài xã hội anh ta
sẽ hãnh diện vì em.
Em có thể kết hôn ngay nhưng những năm
đầu khi chưa có con, em nên tranh thủ học một nghề
mà em thích. Có thể em không đi làm nhưng em sẽ
vẫn tự tin, hơn là sống ỷ lại hoàn toàn vào chồng. Mong
em suy nghĩ thật kỹ.
Tình bạn có tan vỡ
Cháu và Mai - b ạn học cùng lớp 12 với cháu -

thân nhau từ cấp II. Thế mà lại xảy ra một chuyện
b uồn. Hôm qua Mai b ị mất tiền (để trong cặp sách).
Ra chơi, b ạn ấy lấy tiền rủ cháu xuống căng-tin uống
nước thì phát hiện mất b óp đựng tiền. Một số b ạn
trong lớp xì xào: nghi phạm hẳn phải là những người
ngồi cạnh. Cháu lại ngồi cạnh Mai.
Bạn ấy không nói gì mà cháu thì chẳng thể

thanh minh, vì có ai đổ cho cháu đâu, nhưng Mai cũng
ít nói hẳn với cháu. Cháu b uồn, không b iết phải cư xử
thế nào, nhưng trong lòng cũng đau đớn. Chẳng lẽ là
b ạn thân, chơi với nhau nhiều năm mà Mai lại nghĩ
xấu cho cháu? Như vậy có đáng gọi là b ạn thân?
Cháu b uồn và tự ái nên cũng không thèm nói chuyện
với Mai, kết quả là chúng cháu chiến tranh lạnh. Cô ơi,
cháu nên làm gì hay là cứ để tình b ạn chết?
Sự hiểu lầm thật đáng buồn. Cũng nên thông

cảm với Mai trong cơn bối rối. Phản ứng “giận lại” của
cháu càng gây thêm rắc rối. Thật ra “cây ngay không
sợ chết đứng” nhưng trong trường hợp của các cháu,
cần phải thẳng thắn nói chuyện với nhau, nhất là khi
hai cháu là bạn thân của nhau. Hãy vượt qua tự ái,
đừng để tình bạn chết một cách lãng xẹt, cũng đừng
thụ động chờ “thời gian sẽ chứng minh” nếu thật sự
cháu không lấy tiền của bạn.
Sự chủ động, thái độ ngay thẳng thật lòng của

cháu, bản lĩnh của cháu trong lúc này sẽ phần nào xóa
đi sự nghi kỵ của bạn bè xung quanh. Nhất là, sau khi
chuyện đã xảy ra, mặc những tiếng xì xầm, các bạn vẫn
thấy hai “nhân vật chính” là cháu và bạn thân của cháu
vẫn vui vẻ, khăng khít với nhau. Điều đó là quan trọng
nhất. Chưa kể, sau này “kẻ trộm thật sự” bị phát hiện
thì cháu lại càng thanh thản, bạn cháu và mọi người
sẽ giật mình, hối hận vì đã có thái độ sai lầm, tình bạn
suýt tan vỡ chỉ vì nghi oan cho người khác.
Trong tình bạn, điều quan trọng là niềm tin và

sự hiểu nhau. Người ta không thể đánh mất tình bạn,
không nên phán xét nhân cách một con người chỉ vì
những nghi kỵ thiếu cơ sở. Cháu hãy chuẩn bị tinh
thần để mời Mai đi uống nước, rồi nói chuyện thẳng
thắn với nhau.
Không có động tác này sẽ khó nối kết lại tình
bạn. Cháu hãy can đảm lên!
Làm thế nào hàn gắn tình bạn?
Cô ơi, cháu đang rất b uồn, vì tự nhiên cháu

và b ạn cháu đang chơi thân với nhau thì lại không
thân nữa. Chúng cháu học lớp 11. Cháu và b ạn ngồi
gần nhau, đi học cùng nhau, chia sẻ với nhau rất nhiều
thứ. Đầu năm nay, cô chủ nhiệm phân công b ạn cháu
ngồi ở b àn khác để kèm cặp một b ạn học hơi yếu và
có chuyện không vui về gia đình. Bạn cháu gần gũi,
quan tâm đến b ạn kia hơn và ngày càng thân với b ạn
ấy.
Cháu ganh tị và rất b uồn nên có những phản

ứng không hay, làm b ạn cháu thất vọng. Bạn ấy nói:
“Là b ạn thân phải hiểu nhau, tôn trọng nhau và hành
xử đúng”. Bạn cho rằng cháu làm thế thì không còn là
b ạn của b ạn nữa. Và từ đó, b ạn có vẻ lạnh nhạt làm
cháu rất đau khổ. Làm thế nào hàn gắn tình b ạn hả
cô?
Trong tình bạn có bao hàm việc tôn trọng sự

tự do của nhau và không ích kỷ. Một người có thể chơi
với nhiều bạn cùng một lúc. Ta không nên độc quyền
hay sở hữu hóa bạn, nghĩa là xem người đó là duy
nhất thuộc về mình. Ganh tị sẽ làm mất bạn.
Cháu nên sửa tính tình của mình để sau này

lớn lên làm người yêu, làm vợ. Trong vị trí “nhạy cảm”
đó, người hay ghen tuông thì gia đình của họ sẽ khó
có hạnh phúc.
Cháu đã mất bạn vì “những phản ứng không

hay” như cháu nói. Vậy thì hãy chuộc lỗi bằng cách làm
hòa và kết thân với bạn một cách bình thường. Cháu
nên chấp nhận người bạn mới. Hãy cùng bạn cũ giúp
người bạn kia vì bạn ấy đang gặp khó khăn.
Phần VI. THÁCH THỨC NHỮNG GIÁ TRỊ
SỐNG HIỆN HÀNH
“Có gì” và “là ai”

Sống thế nào là khôn ngoan, đúng đắn?
Tốt + thật thà = thua thiệt?
Buồn tủi vì… nghèo
Con gái có cần giỏi?
Học giỏi là quan trọng nhất?
Vì sao họ tự tin hơn?
“Có gì” và “là ai”
TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần VI. THÁCH THỨC NHỮNG GIÁ TRỊ SỐNG HIỆN
HÀNH
Bạn cháu đi nước ngoài và tặng cho cháu một

tấm thiệp rất đẹp trong đó có câu danh ngôn b ằng
tiếng Anh “Happiness does not come from what you
have, b ut from what you are” - cháu hiểu như thế này.
“Hạnh phúc không đến từ những gì b ạn có mà từ
những gì b ạn làm”. Có nghĩa, b ạn là ai quan trọng hơn
là b ạn có gì. Cháu hiểu vậy đúng không cô, mong cô
giải thích rõ hơn ý nghĩa của câu này.
Câu này rất hay và rất đúng. Chắc cháu đã

gặp những gia đình giàu có, quyền thế mà tan nát vì
anh chị em xâu xé nhau để giành của cải và ngược lại.
Ta thật hạnh phúc khi làm được điều ta mơ

ước. Có khi đó là thể hiện được tài năng (vẽ một bức
tranh đẹp, dạy học tốt, phục vụ người nghèo). Ta sẽ
hạnh phúc khi tạo được mối quan hệ hài hòa với
người xung quanh, khi ta sống với một lý tưởng đẹp,
sống có mục đích.
Tấm thiệp này tới với cháu rất đúng lúc trong
một hoàn cảnh xã hội nhiễu nhương khi người ta chạy
theo quyền thế, tiền của và tưởng rằng những thứ ấy
sẽ đem lại hạnh phúc cho họ. Nhưng ta đang thấy
không ít người đang chạy theo những giá trị sai lầm.
Có những bạn trẻ cũng bị cuốn hút vào trào lưu thực
dụng này.
Sống thế nào là khôn ngoan, đúng đắn?
HÀNH
Cô ơi, ở nhà và ở trường chúng cháu đều

được dạy phải sống như một người tốt, học giỏi, trung
thực, nghe lời cha mẹ, thầy cô; ra đời thì làm việc giỏi,
có tinh thần cống hiến, b iết hy sinh vì người khác…
Những người như thế được yêu mến, được đánh giá
cao và nhìn chung thì được mọi người tôn trọng.
Nhưng thực tế hiện nay cháu thấy khác hẳn,

người ta được đề cao, ngưỡng mộ không hẳn vì giỏi, vì
tốt mà vì có địa vị, giàu có, có tài ở một lĩnh vực nào
đấy. Mà những người này chưa chắc được tôn trọng.
Trong khi người giỏi, người tốt, trung thực chưa chắc
được đề cao, ngưỡng mộ, mà có khi sống khổ, rước
họa vào thân. Cháu chẳng b iết sống ra sao, sống thế
nào là khôn ngoan, đúng đắn. Cô có thể giải thích cho
cháu?
Dường như cô có thể tóm ý tưởng của cháu

như sau: Người tốt, có đạo đức, giá trị thật chỉ được xã
hội đề cao trong lời nói, trên lý thuyết. Nhưng cuộc
sống thì ngược lại. Người nhiều tiền bạc, biết chạy
chọt thì được việc, được kính nể, ít lắm là bề ngoài.
Còn người trung thực, sống theo những điều họ tin
tưởng thì lắm khi gặp khó khăn.
Vừa qua một số người có can đảm chống tiêu

cực lại bị đì “tới bến”. Người không biết chạy chọt thì
không ăn nên làm ra.
Đây là một mâu thuẫn gần như muôn thuở

thường thấy trong mọi xã hội. Và ở nước ta hiện nay,
vấn đề trở nên trầm trọng đến độ nó làm cho ta nghĩ
rằng sống tốt là dại, còn bon chen, lấn lướt là khôn.
Sự khủng hoảng đạo đức trầm trọng đã khiến

các giá trị và chuẩn mực bị đảo lộn, cho nên rất khó để
tuổi trẻ các cháu tự định hướng cho mình. Có khi ngay
trong gia đình cha mẹ dạy một đàng nhưng làm một
nẻo.
Nhưng cho dù thế nào đi nữa thì theo cô

những giá trị đạo đức cơ bản như sự trung thực, tinh
thần vị tha, ý thức trách nhiệm… là vĩnh cửu. Nó không
giúp ta ăn trên ngồi trước, không đem lại cho ta tiền
bạc, nhưng nó đem lại sự thanh thản của một lương
tâm trong sáng, niềm vui của một cuộc sống vì người
khác. Tóm lại đó là hạnh phúc. Sống đàng hoàng cũng
là để lại con cháu một di sản vô giá. Đó là niềm tự hào
và tự tin. Người ngồi mát ăn bát vàng nhờ mánh mung,
bản thân không hạnh phúc mà con cháu còn phải
mang mặc cảm suốt đời.
Sống tốt ngày nay là một chọn lựa khó, vì

dường như ta phải đi ngược dòng. Nhưng về lâu về
dài ta sẽ không hối tiếc. Trong giới trẻ hiện nay có một
số do ảnh hưởng của xu hướng thực dụng nghĩ rằng
có tiền là có tất cả. Sự thật không phải vậy. Ở phương
Tây, người ta thực hiện rất nhiều cuộc nghiên cứu cho
thấy thiếu tiền thì khổ thật. Nhưng khi có tiền thì tầng
lớp trung bình hạnh phúc hơn tầng lớp giàu có. Vì có
nhiều tiền thì lòng ham muốn cũng tăng và sự tham
lam của con người không bao giờ có chỗ đứng.
Tốt + thật thà = thua thiệt?
HÀNH
Mẹ cháu thường chì chiết b a cháu như vậy,

mỗi khi ông có chuyện thất b ại trong công việc, trong
quan hệ đồng nghiệp ở cơ quan. Ba cháu hay nhường
nhịn, nhận thua thiệt về mình, được b ạn b è, đồng
nghiệp quý mến, trong khi đó mẹ cháu lại chê b ai b a
là… khờ. Như vậy là sao hả cô?
Nhân đó, mẹ cháu đem b a làm… gương,

cảnh b áo cháu không được noi theo, dù cháu rất yêu
và kính trọng b a. Mẹ muốn khuyến khích cháu làm
người tốt, sống nhân nghĩa hay là lanh lợi, ăn thua đủ
với người khác? Cháu phải sống thế nào cho hợp lẽ?
Hành vi đúng không phải là nên theo bên nào

mà theo điều mình nhận thức là đúng. Sống đúng
không để ăn hay thua người khác mà phải sống theo
lương tâm, sự trung thực, công bằng và vì lợi ích
chung… Sống theo những nguyên tắc này, lúc nào cần
thắng thì ta thắng, cần thua thì ta thua.
Ví dụ ta nhất định không để mình bị xử ép khi
ta làm đúng, cho dù điều này có thể làm tình bạn sứt
mẻ. Ta chấp nhận thua, khi ta có lỗi và chân thành
nhận khuyết điểm để sửa sai. Nhưng không nên là
một người hèn yếu lúc nào cũng chịu lép để không
làm mất lòng người khác.
Cháu đừng băn khoăn phải theo ai mà cứ

theo lẽ phải. Biết đặt vấn đề như vậy, cô nghĩ cháu đã
chín chắn, đủ để tự suy nghĩ và lựa chọn.
Buồn tủi vì… nghèo
HÀNH
Cô ơi, người ta nói vật chất không quan trọng,

không phải là thước đo chính xác về giá trị con người.
Nhưng con không tin, vì thực tế cuộc sống cho thấy
một người ăn mặc mô đen, đi xe đẹp, giàu có thường
được ngưỡng mộ, trọng vọng hơn người có tài nhưng
nghèo khó. Cô có thấy là đi đâu, liên hệ công việc,
thậm chí vô nhà hàng ăn uống… mà đi xe đạp, ăn
mặc lèng xèng thường không được đón tiếp niềm nở?
Ngay các b ãi giữ xe cùng không nhận giữ xe đạp!
Hôm qua cháu đến nhà b ạn gái với chiếc xe

đạp b a mẹ b ạn tỏ vẻ khó chịu, nhìn dò xét, coi thường
cháu, có vẻ họ không muốn con gái quen một đứa con
trai nghèo hèn như cháu. Tự nhiên cháu cũng thấy
mình thấp kém trong cái nhìn của họ và cháu b uồn tủi
quá cô ạ. Bạn gái cháu rất tốt, thương mến cháu
nhưng có lẽ cháu không nên duy trì tình cảm với b ạn
nữa vì hai b ên quá cách b iệt.
Cô đồng ý với cháu một phần. Ấn tượng ban

đầu luôn bị ảnh hưởng bởi bề ngoài của người đối
diện. Đặc biệt ở thời buổi thị trường, theo trào lưu thực
dụng này người ta căn cứ vào bề ngoài mà đánh giá
con người.
Tuy nhiên, không phải mọi người đều làm

như vậy. Mối quan hệ trong cuộc sống là một mối quan
hệ lâu dài. Sống và làm việc với nhau, điều quan trọng
là phẩm chất, tính tình, tài đức.
Là tinh thần vị tha, ý thức trách nhiệm… Về

lâu, về dài qua quá trình tương tác người ta phát hiện
giá trị thật của nhau. Những cái bên ngoài không còn ý
nghĩa gì nữa.
Cô thông cảm với nỗi buồn của cháu, nhưng

không phải vì những phản ứng nhất thời mà cháu
đành buông xuôi. Đời sống còn dài, hãy tận dụng thời
gian để phát huy nơi mình những phẩm chất tốt đẹp và
sự tự tin nhờ những phẩm chất ấy. Sẽ luôn có những
người có suy nghĩ và lối sống giống như cháu và chia
sẻ những giá trị của cháu.
Bên cạnh xu thế của những người sống theo

bề ngoài, theo những giá trị giả tạo, cũng có những
người chọn những giá trị thật. Châm ngôn “nghèo cho
sạch rách cho thơm” của ông cha ta vẫn có giá trị.
Bằng chứng là dư luận vẫn lên án gắt gao những kẻ
tham lam, trục lợi, đua đòi.
Cháu không nên vơ đũa cả nắm và không

phải xẩu hổ hay mặc cảm vì nghèo. Cũng có khi cháu
tưởng tượng ra vẻ suy diễn về phản ứng của người
khác. Hay làm việc tích cực để thoát khỏi cái nghèo.
Bạn cháu là người tốt, vẫn yêu thương cháu mặc dù
người xung quanh có thể không đồng tình. Tại sao
cháu lại từ bỏ tình bạn quý giá này? Làm như thế cháu
tự cô lập và làm khổ bản thân.
Con gái có cần giỏi?
HÀNH
Cháu đang là sinh viên năm thứ 2. Là người

tự tin, nhưng cháu phải hỏi cô điều này và đang đối
diện với một thực tế: Cả gia đình cháu và b ạn b è đều
cho rằng cháu thông mình, sắc sảo, học giỏi (cháu còn
vừa học, vừa làm thêm và kiếm được nhiều tiền) rồi ra
cuộc đời sẽ khổ.
Theo mọi người, người giỏi thường đa đoan

không thích ngồi yên hưởng “thái b ình” nên mua trách
nhiệm vào thân. Mẹ cháu còn lo cháu… khó lấy chồng,
vì chẳng đàn ông nào thích vợ giỏi hơn mình. Ngay
người yêu của cháu thỉnh thoảng cũng không vui khi
thấy cháu “giỏi”. Chả lẽ giỏi cũng là… b ất hạnh hả cô?
Từ ngàn xưa, tư tưởng phong kiến không cho

phép đàn bà giỏi. Vì trong gia đình hay ngoài xã hội, họ
chỉ đóng vai phụ bên cạnh người đàn ông. Nhưng
ngày nay thì mọi sự đã thay đổi nhiều, phụ nữ có cơ
hội học hành, tham gia hoạt động xã hội nên tài năng
của họ có cơ hội phát triển. Họ ngày càng đóng một vai
trò quan trọng trong quản lý xã hội. Chỉ cần nhìn vào
các nhà khoa học, các nhà doanh nghiệp và hoạt động
chính trị nữ ở nước ta thì thấy vai trò của phụ nữ quan
trọng đến mức nào.
Thế giới đang đi vào mùa “gặt hái” các nữ

tổng thống, thủ tướng… Nếu xã hội không cần đến họ
thì người dân bỏ phiếu bầu cho họ làm gì.
Dư luận cho rằng càng giỏi càng khổ, khá

phổ biến. Đó là ý kiến của người thụ động. Người giỏi
tìm ra niềm vui và hạnh phúc trong hoạt động. Miễn là
họ biết cân bằng trong cuộc sống. Còn đàn bà giỏi khó
lấy chồng? Điều này càng phổ biến trong xã hội còn
phong kiến. Cô thấy một số bà nguyên thủ quốc gia
đều có chồng con bình thường.
Điều rất nên quan tâm và nên tránh là mặt trái

của sự giỏi giang. Đó là sự kiêu căng, coi thường
người khác, lúc nào cũng ta đây v.v… Nếu trời phú cho
ta tài năng mà ta không phát huy hết để phục vụ xã hội,
ta cũng thiếu sót. Cháu cứ giỏi, nhưng hãy khiêm tốn
và tạo mối quan hệ hòa nhã với mọi người. Đôi khi
cũng phải biết “ẩn mình” một chút để không gây “lo âu”
cho người khác.
Học giỏi là quan trọng nhất?
HÀNH
Con đang học lớp 11. Con có cảm tình với

một b ạn gái cùng lớp. Bạn xinh đẹp, học giỏi, mến
con. Con và b ạn thường đứng nhất nhì trong lớp. Mỗi
khi b ạn được xếp hạng trên con thì con thường không
vui vì thấy thua kém.
Gần đây có một b ạn trai trong lớp tự nhiên

học tiến b ộ vượt b ậc, cạnh tranh với con về thứ hạng
và hình như cả cảm tình của b ạn gái con. Nó cũng dễ
thương nhưng nó càng học giỏi, thì con càng ghét.
Hôm qua con đã b ắt gặp nó đi xem phim với b ạn gái
mà con có cảm tình. Có phải vì con học tụt hạng mà
b ạn gái đã b ỏ con để theo người khác không cô? Có
phải trong chuyện của tụi con, học giỏi là quan trọng
nhất để chinh phục b ạn gái?
Xử sự như cháu sẽ đau khổ suốt đời, chứ

không chỉ lúc này thôi. Học giỏi rất quan trọng, nhưng
không phải là tất cả. Nhưng theo cách cháu diễn đạt,
cô hiểu quan niệm của cháu là: luôn luôn đứng đầu,
luôn luôn thắng người khác mới là quan trọng. Điều
này không đúng vì cạnh tranh hay thi đua lành mạnh
phải có người thắng kẻ thua, lúc thắng lúc thua. Đó
mới là tinh thần fair play (chơi đẹp) của thể thao. Trong
học tập, luôn ở vị trí top 5, top 10 trong lớp là tốt rồi.
Vả lại ở đời, người chỉ học giỏi không phải

luôn luôn là người thành đạt hay hạnh phúc. Điều
quan trọng là tính cách con người, biết cách xử sự.
Cháu là người sẽ khó tìm hạnh phúc, tình bạn, tình yêu
vì người cháu yêu mà nổi trội hơn cháu thì cháu buồn,
bạn giỏi hơn cháu thì chán ghét bạn. Đây là biểu hiện
của sự háo thắng, chứ không phải cạnh tranh lành
mạnh để học giỏi.
Câu chuyện giữa 3 cháu chưa chắc là tình

yêu vì còn sớm quá để xác định, nhưng cháu cũng có
thể mất bạn gái vì tính hay ganh ghét của cháu.
Cháu hãy nhìn kỹ lại mình để có những giá trị

sống và cách xử sự đúng. Chúc cháu can đảm nhìn
nhận sự thật.

Vì sao họ tự tin hơn?
HÀNH
Có một điều cháu suy nghĩ và thắc mắc: Tại

sao các b ạn trẻ nước ngoài có vẻ tự tin hơn b ọn trẻ
chúng cháu (sinh viên Việt Nam) về giao tiếp, tranh
luận, sống tự lập, độc lập, dám nghĩ dám làm? Ngay
các b ạn trẻ châu Á khác như Singapore, Hàn Quốc
trông cũng tự nhiên, thoải mái hơn chúng cháu, khi
phát b iểu trước đám đông.
Điều này có phải do tính cách ảnh hưởng từ

nếp văn hóa, giáo dục phương Tây, hay do họ sống ở
những nước phát triển giàu có hơn nên tự tin hơn?
Còn chúng cháu, có lẽ do chưa được người lớn chú
trọng giáo dục về các kỹ năng trên…
Cô rất thích câu hỏi của cháu vì đây là một vấn

đề cô đặc biệt quan tâm. Những điều mà cháu tự trả
lời đều đúng hết. Tuy nhiên theo cô, nguyên nhân cốt
lõi là giáo dục gia đình và học đường. Cha mẹ Việt
Nam thường “úm” con quá mức: bồng bế quá lâu, sợ
con té; đút con ăn tới 5-6 tuổi, trong khi ở một tuổi rưỡi,
hai tuổi thì trẻ ăn một mình được rồi. Vì sợ ăn lâu, sợ
dơ, người mẹ giành đút con và tước khỏi nó niềm vui
tự thưởng thức món ăn và nhất là tập tự lo cho mình.
Khi con đã ở tuổi vị thành niên, cha mẹ vẫn rất

sợ con không biết tự định đoạt nên hay quyết định thay
con. Lẽ ra, cha mẹ dù rất quan tâm, nên trao đổi với
con, cung cấp những thông tin cần thiết rồi để cho con
tụ quyết định. Đây là những bài tập vô cùng quý giá để
trưởng thành mà nhiều bạn trẻ Việt Nam đã bị thiếu
hụt!
Còn giáo dục học đường thì áp đặt từ trên

xuống, dạy và học máy móc. Người học không có cơ
hội tự suy nghĩ hay có sáng kiến. Học sinh bị đánh giá
theo kết quả học thuộc lòng thay vì theo khả năng tư
duy, ý thức trách nhiệm, tinh thần sáng tạo. Trong xã
hội ta, người trẻ ít được lắng nghe, khuyến khích nhận
trách nhiệm và tin tưởng. Người lớn làm điều này cũng
một phần vì trót “quen” với một xã hội tôn tiếng, hễ “nhỏ
là không được trả lời không được giải thích, nói ngược
lại người lớn” cho dù có khi chúng thực sự đúng.
Tình hình này nhất định phải thay đổi và đang

bắt đầu thay đổi. Nếu không, đất nước ta tiếp tục thua
thiệt. Các bạn trẻ cũng phải nỗ lực tự khẳng định mình.
Cái gì thấy đúng là cứ việc làm theo lương tâm của
mình. Văn hóa là do con người tạo ra và không bất di
bất dịch. Mỗi chúng ta phải góp phần thay đổi các mặt
chưa tiến bộ của nó để đưa xã hội đi lên.
Hy vọng đến khi các cháu làm cha mẹ thì việc

giáo dục trẻ ở gia đình và nhà trường sẽ khác hơn.
MỤC LỤC
Phần I. Gia đình
Phần II. Nghĩ về bản thân
Phần III. Nhà trường
Phần IV. Chuyện học hành, hướng nghiệp

Phần V. Tình yêu, tình bạn Phần VI. Thách thức những
giá trị sống hiện hành ---//---
Quan trọng không phải MÌNH CÓ GÌ mà là MÌNH LÀ

AI?
Th.s NGUYỄN THỊ OANH
Chịu trách nhiệm xuất bản: TS. QUÁCH THU

NGUYỆT
Biên tập: KIM TUYẾN
Bìa: BÙI NAM
Sửa bản in: NGUYỄN PHƯỚC

Kỹ thuật vi tính: THU TƯỚC
BÁO PHỤ NỮ TP. HỒ CHÍ MINH

NHÀ XUẤT BẢN TRẺ
161B Lý Chính Thắng - Q.3 - TP. Hồ Chí Minh ĐT:

9.316289 - 9.317849 - 9.316211 - 9350973
E-mail: nxbtre@hcm.vnn.vn
Website: http://www.nxbtre.com.vn
CHI NHÁNH NXB TRẺ TẠI HÀ NỘI
Số 20 Ngõ 91 Nguyễn Chí Thanh - Q. Đống Đa - Hà

Nội ĐT: (04) 7734544 - Fax: (04) 7734544
E-mail: vanphongnxbtre@hn.vnn.vn
Khổ 14x20 cm. Số: 60-2008/CXB/1130-189/Tre. Quyết

định xuất bản số: 645A/QĐ - Tre, ngày 09 tháng 10
năm 2008.
In 1.500 cuốn, tại Xí nghiệp In Nguyễn Minh Hoàng.
Địa chỉ: 100 Lê Đại Hành, P.7, Q.11, TP HCM. ĐT:

8555812.
In xong và nộp lưu chiểu tháng 10 năm 2008.

Quan Trong Khong Phai MINH CO GI Ma La MINH LA AI - Nguyen Thi Oanh

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Quan Trong Khong Phai MINH CO GI Ma La MINH LA AI - Nguyen Thi Oanh

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG

TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG

(Tái b ản lần thứ nhất)

Th.s Nguyễn Thị Oanh

LỜI NÓI ĐẦU

Quan trọng không phải MÌNH CÓ GÌ mà là

Phụ trách chuyên mục “Tư vấn tâm lý học

I. Gia đình (trên 26% hay 1/3 các câu hỏi)

Đây là ưu tư lớn nhất: sống trong một gia đình

II. Cảm nghĩ về bản thân (trên 17%)

Cảm tưởng chung thật đáng b uồn và đó là

III. Nhà trường (trên 16%)

Chương trình học là gánh nặng, gương thầy

IV. Chuyện học hành, hướng nghiệp (trên 13%)

“Sợ môn tự nhiên”, “làm sao học giỏi ngoại

V. Tình yêu, tình bạn (trên 13%)

Vẫn muôn thuở là chuyện dễ thương và ngây

Nếu vấn đề tình yêu không chiếm nhiều giấy

Những thắc mắc ưu tư, hoài b ão của các em

Phần I. GIA ĐÌNH

TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG

Cháu có cha mẹ mà như không?

TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần I. GIA ĐÌNH

Ba mẹ cháu ly hôn, hai người tranh giành

Mẹ cháu kể từ khi “thua cuộc” thì không dòm

Cô chia sẻ sâu sắc nỗi bất hạnh của cháu.

Ở đời này, làm tù nhân hay thoát khỏi số phận

Có khi cha mẹ cháu không biết quan tâm

TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần I. GIA ĐÌNH

Cháu đang có chuyện đau khổ lắm, cô ạ. Ba

Đến năm ngoái, cháu mới b iết chuyện, không

Cô ơi, cháu cũng phải giả vờ như không b iết

Rốt cuộc rồi không có sự giả vờ nào kéo dài

Khi cha mẹ sống riêng, cháu sẽ phải chọn

Cháu cứ bình tĩnh và lựa lời nói thật với ba

TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần I. GIA ĐÌNH

Cô ơi cháu không kêu cứu giúp cháu, mà hãy

Cháu nghĩ, không yêu thương nữa thì chia

Cô hết sức thông cảm hoàn cảnh của cháu và

Cháu hỏi “tại sao khi còn nghèo người ta lại

Trường hợp của ba mẹ cháu, tiền đưa đến

Dù gì, trước khi quyết định chia tay, ba mẹ

TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần I. GIA ĐÌNH

Gia đình cháu không b ao giờ b ình yên, nói gì

Đi đâu chúng cháu không muốn về nhà, về

Cháu đang ôn thi đại học, để thoát khỏi cảnh

Hoàn cảnh gia đình cháu thật bi đát. Nếu “hết

Tạm thời cháu nên tìm việc làm để nuôi thân,

Thỉnh thoảng cháu nên chia sẻ với một người

Ước mơ lập một gia đình hạnh phúc của

TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần I. GIA ĐÌNH

Cô ơi con có chuyện rất b uồn, không thể học

Không khí trong gia đình con rất ngột ngạt. Mẹ

Cô hết sức thông cảm với nỗi khổ của cháu,

Mẹ và cháu nên hiểu điều này để thông cảm

TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần I. GIA ĐÌNH

Ba mẹ cháu sống không hạnh phúc, thường

Cháu không muốn cha mẹ chia lìa, chị em xa

Cô rất thông cảm với cháu và cũng đã nghe

Nếu cháu thấy có thể bày tỏ cùng cha mẹ ý

Tham vấn hay trị liệu tâm lý sẽ góp phần giải

TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần I. GIA ĐÌNH

Thưa cô, gia đình cháu có 3 chị em, cháu là