Siły i ruchy

Informacje ogólne na temat sił i ruchów

Informacje ogólne na temat sił i ruchów 1

Rama podwozia jest narażona na siły oddziałujące w różnych kierunkach,

w zależności od sposobu prowadzenia pojazdu i nawierzchni. Ważne jest, aby rama
podwozia miała możliwość skręcania w zależności od wielkości i kierunku siły. Za-
budowa i konstrukcja mocowań do ramy podwozia wpływają na możliwość skręca-
nia ramy podwozia. Dlatego też istotne jest, aby wybrać właściwy typ mocowania,
w zależności od odporności zabudowy na ruchy skrętne.

Definicje
Aby móc wybrać właściwy typ mocowania dla zabudowy, należy określić jej klasę
sztywności skrętnej. Zabudowy dzieli się na 3 klasy:

• Podatne skrętnie
• Sztywne skrętnie 2
• Bardzo sztywne skrętnie

Nadwozie podatne skrętnie

Nadwozie podatne skrętnie to nadwozie wykazujące małą odporność na skręcanie.
Oznacza to, że zabudowa i rama podwozia odznaczają się wysoką elastycznością na
nierównych nawierzchniach, co powoduje duże ruchy skrętne podwozia.

Przykłady nadwozi podatnych skrętnie:

435 338
• Stałe platformy załadowcze
• Platformy ładunkowe wywrotek Przykład ruchów skrętnych w ramie podwozia i w zabudowie:
1. Nadwozie podatne skrętnie
• Betonomieszarki
2. Nadwozie sztywne skrętnie

Scania Truck Bodybuilder 22:10-573 Wydanie 2 2021-03-23

© Scania CV AB 2021, Sweden 1 (11)
Siły i ruchy
Definicje

Nadwozie sztywne skrętnie i bardzo sztywne skręt-

nie
Nadwozie sztywne skrętnie to nadwozie wykazujące dużą odporność na skręcanie.
Stwarza to znaczne wymagania: mocowanie zabudowy do ramy podwozia musi za-
pewniać wymaganą elastyczność, aby rama podwozia mogła ulegać skręcaniu.

WAŻNE!

Mocowanie zabudowy musi być skonstruowane tak, aby ruchy skrętne ramy podwo-
zia nie powodowały znacznych obciążeń miejscowych mocowań zabudowy podczas
jazdy na nierównej nawierzchni.

Przykłady nadwozi sztywnych skrętnie:

• Nadwozia wymienne
• Nadwozia ciężarówek z mechanizmem załadunkowym
• Nadwozia sztywne typu skrzynkowego

Przykłady nadwozi bardzo sztywnych skrętnie:

• Samochód cysterna
• Nadwozia samochodów silosów
• Nadwozia pojazdów asenizacyjnych
• Nadwozia pojazdów z pompą do betonu

Scania Truck Bodybuilder 22:10-573 Wydanie 2 2021-03-23

© Scania CV AB 2021, Sweden 2 (11)
Siły i ruchy
Siły i ruchy w ramie podwozia i w zabudowie

Siły i ruchy w ramie podwozia i w zabudo-

wie
Podczas jazdy rama podwozia i nadwozie pojazdu poddane są działaniu sił statycz-
nych i dynamicznych.

434 701
1. Siły statyczne
2. Siły dynamiczne
3. Siły statyczne i dynamiczne

Scania Truck Bodybuilder 22:10-573 Wydanie 2 2021-03-23

© Scania CV AB 2021, Sweden 3 (11)
Siły i ruchy
Siły i ruchy w ramie podwozia i w zabudowie

Siły statyczne
Siły statyczne są spowodowane ciężarem własnym pojazdu i jego obciążeniem. Pod-
czas postoju pojazdu działają wyłącznie siły statyczne. Naprężenia wywoływane
przez siły statyczne są obliczane w różny sposób w zależności od typu pojazdu i nad-
wozia.
Duże obciążenia miejscowe muszą zostać równomiernie rozłożone na całej ramie
podwozia za pośrednictwem ramy pomocniczej.

434 702
Ciągniki siodłowe
Ciągniki siodłowe poddawane są dużemu obciążeniu w okolicy siodła. Użyj wspor-
ników kątowych, aby rozłożyć obciążenie wzdłuż ramy podwozia. Użyj ramy po-
mocniczej zamiast wsporników kątowych, jeżeli pojazd ma być wykorzystywany
w trudnych warunkach, w których w ramie podwozia powstają znaczne siły i ruchy
skrętne.
Więcej informacji na temat wsporników kątowych i siodła zamieszczono w dokumen-
cie „Zespoły holownicze dla ciągników siodłowych”.

434 703
Scania Truck Bodybuilder 22:10-573 Wydanie 2 2021-03-23
© Scania CV AB 2021, Sweden 4 (11)
Siły i ruchy
Siły i ruchy w ramie podwozia i w zabudowie

Siły dynamiczne
Siły dynamiczne powstają podczas jazdy, zwłaszcza na nierównych nawierzchniach.
Wielkości tych sił i ich wpływ na wytrzymałość zależą od następujących czynników:

• Prędkość jazdy
• Nawierzchnia
• Rodzaj podwozia
• Rodzaj zabudowy

361 793
Zmiana jednego z powyższych czynników może zupełnie zmienić warunki obciąże-
nia. Siły dynamiczne mają wpływ na wytrzymałość na zmęczenie, a w rezultacie
na żywotność podzespołów pochłaniających te siły.
Obliczenie sił dynamicznych jest znacznie trudniejsze i bardziej skomplikowane niż
obliczenie sił statycznych. Podczas obliczania sił dynamicznych powszechną prak-
tyką jest wykorzystywanie wyników z testów praktycznych.

Scania Truck Bodybuilder 22:10-573 Wydanie 2 2021-03-23

© Scania CV AB 2021, Sweden 5 (11)
Siły i ruchy
Siły i ruchy w ramie podwozia i w zabudowie

Siły boczne
W pojazdach o małym rozstawie osi, z wózkiem napędowym lub długim tylnym
zwisem ramy z połączoną przyczepą, rama podwozia jest narażona na działanie du-
żych sił bocznych.
Pojazdy o szczególnie długim rozstawie osi wymagają szczególnie dużej sztywności
poprzecznej. Jeśli pojazd nie jest wystarczająco sztywny, może wystąpić kołysanie.

368 733
Sztywność ramy podwozia zależna jest od rozstawu osi oraz rodzaju zabudowy. Bel-
ki poprzeczne zapobiegające przesuwaniu równoległemu między podłużnicami
ramy zapewniają większą sztywność ramy podwozia.

Duże siły boczne powstają w pojazdach z wózkiem napędowym bez osi kierowa-
nych, na zakrętach i podczas manewrowania. Dzieje się tak szczególnie przy poko-
nywaniu ostrych zakrętów na drogach z nawierzchnią utwardzoną i nieutwardzoną
przy dużym obciążeniu osi. Wówczas wózek napędowy usiłuje kontynuować jazdę
na wprost, pomimo że przednie koła kierują pojazd w określoną stronę.

Gdy samochód ciężarowy ciągnie przyczepę, podczas pokonywania zakrętów siły

boczne powstają w tylnym zwisie ramy. Podwieszona belka do zaczepu może rów-
nież powodować pewne ruchy skrętne tylnej części podwozia.

368 738
Scania Truck Bodybuilder 22:10-573 Wydanie 2 2021-03-23
© Scania CV AB 2021, Sweden 6 (11)
Siły i ruchy
Siły i ruchy w ramie podwozia i w zabudowie

Siły pionowe
Przyczepa powoduje działanie pionowych sił zginających w tylnej części ramy pod-
wozia, szczególnie podczas hamowania. Winda załadunkowa i dźwig montowany
z tyłu również mogą powodować powstawanie sił pionowych.
Aby zapewnić wytrzymałość i sztywność tylnej części ramy podwozia, musi być ona
wyposażona w odpowiednią liczbę belek poprzecznych. Jeśli tylny zwis ramy jest
długi, zaleca się wzmocnienie go ukośnym elementem wzmacniającym.

Wymagania dotyczące wzmacniających belek poprzecznych i ukośnych zależą od

następujących czynników:

• Długość tylnego zwisu ramy

• Wzmocnienie, jakie zabudowa zapewnia dla tylnej części podwozia.
• Wymóg dotyczący zespołu holowniczego

Więcej informacji na temat tylnego zwisu ramy znajduje się w dokumencie „Elemen-
ty wzmacniające”.

Więcej informacji na temat wind załadunkowych można znaleźć w dokumentach

„Winda załadunkowa montowana fabrycznie” oraz „Montowana w serwisie winda
załadunkowa”.

Scania Truck Bodybuilder 22:10-573 Wydanie 2 2021-03-23

© Scania CV AB 2021, Sweden 7 (11)
Siły i ruchy
Siły i ruchy w ramie podwozia i w zabudowie

Siły skrętne
Podczas jazdy na nierównych nawierzchniach rama podwozia poddana jest działaniu
dużych sił skrętnych. Przednia część ramy podwozia jest podatna skrętnie, natomiast
tylna część przy osi tylnej lub wózku napędowym jest sztywna skrętnie. Zapewnia to
dobrą mobilność i wytrzymałość pojazdu.
Podatność skrętną części przedniej osiąga się poprzez zastosowanie belki poprzecz-
nej o profilu U. Belki poprzeczne mocowane są do podłużnic ramy o profilu U w taki
sposób, aby zachować podatność skrętną profili.

Sztywność skrętną tylnej części osiąga się zazwyczaj poprzez zastosowanie belek
poprzecznych o zamkniętych profilach.

368 734
Skręcanie ramy podwozia

316 004
Przykład podatnego skrętnie mocowania belki poprzecznej o profilu U do podłużnicy
ramy.

Scania Truck Bodybuilder 22:10-573 Wydanie 2 2021-03-23

© Scania CV AB 2021, Sweden 8 (11)
Siły i ruchy
Siły i ruchy w ramie podwozia i w zabudowie
Ciężkie podzespoły, takie jak uchwyty kół zapasowych, zbiorniki paliwa i sprężarki
przymocowane do podłużnic ramy powodują działanie dużych sił skrętnych
i powstawanie dużych miejscowych naprężeń podłużnic.

Aby zapobiec skręcaniu podłużnic, należy zamontować dodatkowe belki poprzeczne

lub wzmocnienia ukośne.

Więcej informacji na temat mocowania ciężkich podzespołów do podłużnicy ramy

363 341
zamieszczono w dokumencie pt. „Mocowanie ciężkich podzespołów”.
Siły skrętne w podłużnicy ramy
Więcej informacji na temat dodatkowych belek poprzecznych i wzmocnień ukośnych
zamieszczono w dokumencie pt. „Elementy wzmacniające”.

Scania Truck Bodybuilder 22:10-573 Wydanie 2 2021-03-23

© Scania CV AB 2021, Sweden 9 (11)
Siły i ruchy
Rozkład naprężeń w podłużnicach ramy

Rozkład naprężeń w podłużnicach ramy

1
Siły działające na ramę podwozia powodują naprężenia rozciągające i ściskające w
podłużnicach ramy.

Rysunek przedstawia rozkład naprężeń podczas zginania pionowego. Strzałki na bel-

ce pokazują zakres i kierunek naprężenia. Naprężenie jest największe w kołnierzach
i zmniejsza się w kierunku płaszczyzny neutralnej belki, gdzie naprężenie wynosi 0.
W zależności od kierunku zginania powstają albo siły rozciągające, albo siły ściska-
jące nad płaszczyzną neutralną lub pod nią. 2

368 735
Przykład rozkładu naprężeń podczas zginania pionowego. 1. Obszar z naprężeniami
rozciągającymi. 2. Obszar z naprężeniami ściskającymi.

Rysunek przedstawia rozkład naprężeń podczas zginania poziomego. W zależności

od kierunku zginania na wolnej krawędzi kołnierza lub w czole belki występować
będą siły rozciągające lub siły ściskające.
1
Podłużnice ramy są jednocześnie poddane zginaniu pionowemu i poziomemu. Pod-
czas obliczania naprężenia konieczne jest dodanie wartości obu naprężeń. Dodatko-
wo podłużnice ramy poddane są skręcaniu, co także powoduje naprężenia.
2

368 736
Przykład rozkładu naprężeń podczas zginania poziomego. 1. Obszar z naprężeniami
rozciągającymi. 2. Obszar z naprężeniami ściskającymi.

Scania Truck Bodybuilder 22:10-573 Wydanie 2 2021-03-23

© Scania CV AB 2021, Sweden 10 (11)
Siły i ruchy
Rozkład naprężeń w podłużnicach ramy
Naprężenie jest największe na kołnierzach podłużnic ramy, szczególnie na wolnej
krawędzi kołnierza. Część ta jest zatem szczególnie narażona na uszkodzenie.
Wszystkie mocowania zabudowy i podzespołów do ramy podwozia muszą być wy-
konywane za pomocą połączeń śrubowych w czole belki.

WAŻNE!

• Spawanie podłużnic ramy w celu zamocowania części jest niedozwolone. Zabro-

nione jest też wiercenie otworów lub cięcie kołnierzy.
• Rozmieść otwory do nawiercenia w czołach podłużnicy ramy w zalecanych od-
stępach między samymi otworami oraz od kołnierzy.

368 737
Więcej informacji na temat spawania zamieszczono w dokumencie pt. „Spawanie w Zginanie poziome belki z otworem w czole belki.
ramie podwozia”.

Więcej informacji na temat zalecanego rozmieszczenia otworów w podłużnicy ramy

przedstawiono w dokumencie „Wiercenie otworów w ramie podwozia”.

Scania Truck Bodybuilder 22:10-573 Wydanie 2 2021-03-23

© Scania CV AB 2021, Sweden 11 (11)